“ตองสราง

พลงประชาสงคมตอรองอำนาจรฐและทนเหนอรฐ”

เพอการอยรอดของสงคมไทย

ขนปท๑๖

บนทกเดนทาง “รอบทะเลสาบสงขลา”กบอาจารยศรศกร วลลโภดม

ลเกเรยบ จากการสรรเสรญพระเจาสมหรสพ

ภมวฒนธรรมภาคใตตอนกลาง

จากตำนานนางเลอดขาว

2 จดหมายขาว มลนธเลก-ประไพ วรยะพนธ

เพอการอยรอดของสงคมไทย

ตองสรางพลงประชาสงคมตอรองอำนาจรฐและทนเหนอรฐ

อำนาจทนดงกลาวน เปนอำนาจของเงนตวเดยวหาไดมตวอนไมและเปนอำนาจทใชไดกบรฐไทยโดยผานรฐไทย ลงสสงคมขางลางไดดกวารฐอนๆในโลกเพราะรฐไทยเปนรฐรวม ศนยททำใหการจดการทกอยางในดานเศรษฐกจสงคมวฒนธรรม และการเมองการปกครองกำหนดมาจากศนยกลางแตฝายเดยว รฐไทยนบวาเปนรฐในระบอบการปกครองแบบ ประชาธปไตยเชนเดยวกบหลายประเทศในโลกโดยเฉพาะประเทศ ทางตะวนตก แตความเปนประชาธปไตยของรฐไทยนนเปน ประชาธปไตยจากขางบนแบบผกขาด โดยผทมอำนาจและม ความรจากศนยกลางเปนผกำหนด ตามความเคยชนของคนจาก ขางบนท ไดรบการยอมรบจากคนขางลางมาแตสมยกอน การเปลยนแปลงการปกครอง จงตางกนกบสงคมในประเทศท เปนประชาธปไตยในทอนๆทความเปนประชาธปไตยนนเรมมา จากขางลางจากประสบการณในความสมพนธกนทางเศรษฐกจ สงคมและการเมองของผคนหลายทองถนหลายชาตพนธ และ หลายศาสนาเปนประชาธปไตยทอบตขนในลกษณะทเปนเอกภาพ ทามกลางความหลากหลายและความขดแยง แตทสำคญเปนประชาธปไตยทเปดโอกาสและพนทให คนจากขางลางในภาคประชาชนมอำนาจในการตอรองและ ตรวจสอบอำนาจรฐทมาจากเบองบนไดอยางมประสทธภาพ ดวยพลงประชาสงคม[Civilsociety]ทเปนกลมกอนและเครอ- ขาย อำนาจตอรองของกลมประชาสงคมนน โดยหลกการหาได

เปดประเดน ๐๒ “ตองสรางพลงประชาสงคมตอรองอำนาจรฐ และทนเหนอรฐ” เพอการอยรอดของสงคมไทยความหลากหลายทางสงคมและวฒนธรรม๐๙ ภมวฒนธรรมภาคใตตอนกลางจากตำนานนางเลอดขาว ๑๓ หลวงพอทวดเหยยบนำทะเลจด จากประวตศาสตรสตำนานทมชวตบนทกจากทองถน๑๕ บนทกเดนทาง “รอบทะเลสาบสงขลา” กบอาจารยศรศกร วลลโภดม พระนครบนทก๑๙ ลเกเรยบ จากการสรรเสรญพระเจาสมหรสพ แนะนำหนงสอ ๒๑ ประวตศาสตรปาตาน / Tarikh Patani ผแตง ชยค ฟากฮ อะล แปลเปนภาษาไทยโดย ตงก อารฟน ตงกจ

จดหมายขาวมลนธเลก-ประไพ วรยะพนธ ราย ๓ เดอน มวตถประสงค เพอเผยแพรขอมลขาวสารจากการดำเนนงานของมลนธฯ และยนด เปนเวทตพมพประสบการณ ทรรศนะ ขอเสนอแนะ ฯลฯ จาก หนวยงานดานสงคม วฒนธรรม และผสนใจทวไป อนจะนำไปส เครอขายความรวมมอทางวฒนธรรมการศกษา การสรางและพฒนา องคความรเรองเมองไทยใหคงอยตลอดไป (หากตองการบอกรบ เปนสมาชกจดหมายขาวมลนธเลก-ประไพ วรยะพนธ กรณาสง ชอทอยพรอมแสตมปดวงละ ๕ บาท ๔ ดวงตอป มายงทอย ดานลาง)

ประธานกรรมการ ดร.ไพโรจน พงศพพฒนรองประธานกรรมการ อรพรรณ พงศพพฒน กรรมการและเหรญญก สวพร ทองธวกรรมการและเลขานการ อมร ทองธว กรรมการ พจารณ วรยะพนธ ตก วรยะพนธ รบพร วรยะพนธทปรกษา ศรศกร วลลโภดม ดร.ธดา สาระยา เจาหนาทมลนธฯ สดารา สจฉายา วลยลกษณ ทรงศร ลาวลย ธรรมนรนดร รชนบล ตงคณะสงห นยดา หวงววฒนศลป เหมอนพมพ สวรรณกาศ พรพมล เจรญบตร อรรถพล ยงสวาง มรกต สาตราคม ณฐวทย พมพทอง ทรงพร ตงพบลยเวช

มลนธเลก-ประไพ วรยะพนธ ๓๙๗ ถนนพระสเมร แขวงบวรนเวศ เขตพระนคร กรงเทพฯ ๑๐๒๐๐ โทรศพท ๐-๒๒๘๑-๑๙๘๘ โทรสาร ๐-๒๒๘๐-๓๓๔๐ lek_prapai@yahoo.com http://www.lek-prapai.org

ในชวงทศวรรษทผานมาตราบจนปจจบนอทธพลของ โลกาภวตนทครอบงำและมผลกระทบอยางรายแรง แกผคนในสงคมไทยกคออำนาจของทนเหนอรฐและ เหนอตลาดของกลมนกธรกจขามชาต

สารบญเปดประเดนโดย ศรศกร วลลโภดม

3ปท ๑๖ ฉบบท ๙๑ ก.ค.-ก.ย. ๒๕๕๔

บรหารประเทศแทนกลมเผดจการทหารและเปนรฐบาลเรมตนของ สงทเรยกวา“ประชานยม”ทเหนไดจากการผนเงนลงสชนบทจน ทำใหชมชนไมอยากจะพงตนเองอยางแตกอนหนมาหวงเงนผนจาก ทางรฐแทนสบเนองมาจนถงรฐบาลพลเอกชาตชายชณหะวณเปน นายกรฐมนตร ทมงเปลยนสนามรบเปนสนามการคา และทนรบ โครงการทางอตสาหกรรมและการลงทนจากภายนอกเปนผลใหคน ขางลางขายทดน เลกทำการเกษตร หนมาขายทตนเองไปเปน แรงงานทงถนฐานและไปทำงานในทตางๆเกดสภาวะบานแตกขน ในหลายทองถนแทบทกภมภาคทกสงทกอยางลวนเปนสนคาหมด แมแตลกเมยและตนเอง การสนสดของสงครามเยนในสมยประธานาธบดบชผพอเปนเหตใหเปลยนระเบยบโลก [World order] เขาสยคเศรษฐกจ ทนนยมขามชาต ทำใหอเมรกามอำนาจทางเศรษฐกจการเมองอยาง ลนหลามทจะดลบนดาลใหประเทศใดๆรำรวยหรอยากจนกไดดวย เลหกระเทหทางเศรษฐกจและการทหาร การสงครามและการคา อาวธหลายๆประเทศทมความอดมสมบรณแตไมทนโลกกอาจเปน เหยอของการเขามาแยงทรพยากรธรรมชาตของชาตมหาอำนาจ เชนประเทศไทยยคฟองสบแตกททำใหนกธรกจและนกลงทนชาวตาง ประเทศเขามาลงทนทำกจการใชทรพยากรของประเทศไปเปนสนคา เพอเอากำไรสวนใหญเปนของตนเอง ในทสดยคของการจดระเบยบ โลกกเขาสยคโลกาภวตนอนเปนยคของประเทศมหาอำนาจและ บรรษทลงทนขามชาตครอบครองโลกดวยการสอสารดวยการเทยบ ระบบคอมพวเตอร อนเทอรเนตนสามารถเขาถงแหลงทรพยากรได แทบทกมมโลกอยางไรพรมแดน ทำใหเกดอำนาจทนเหนอรฐเหนอ ตลาดขน อนเปนยคใหมทเรยกวา ยคโลกาภวตน (โลกาพบต?)อยางแทจรง ทนเหนอรฐดงกลาวคอระบบเศรษฐกจทนนยมเสรทไปผก ตดกบการปกครองแบบประชาธปไตย เลยทำใหเกดระบบประชา- ธปไตยในระบบทนนยมเสรขนเพราะฉะนนประชาธปไตยในลกษณะ นจงสามารถนยามไดวาเปนประชาธปไตยสามานยเปนประชาธปไตย

เปนอำนาจในการบงคบใช [Authoritative power] เชนของรฐ ไทยไม หากเปนอำนาจของการตอรองและตรวจสอบ [Sanction] รวมทงการตอตานดวยสนตวธ เชนการเดนขบวนเรยกรอง และท เขมขนกคออารยะขดขน [Civildisobedience] เชนการไมยอม เสยภาษ ถาหากทางรฐไมรบฟงและใชอำนาจบงคบจนขาดความ ชอบธรรมกอาจเปนเหตใหเกดการจลาจลและสงครามกลางเมอง อนเปนการปฏวตจากขางลาง[Civilwar]ในทสด หลงสงครามโลกครงท๒เปนยคของสงครามเยนทมการ แบงขวกนระหวางประเทศทมการปกครองระบอบประชาธปไตย ทนนยมเสรกบประเทศประชาธปไตยสงคมนยมทคนทวไปเรยกวา คอมมวนสต อเมรกา องกฤษ ฝรงเศส คอกลมแกนนำของฝาย ระบอบประชาธปไตยทนนยมเสร ในขณะทรสเซยและจนคอแกนนำ ของฝายคอมมวนสต เปนการขบเคยวกนระหวางขวประชาธปไตยขว คอมมวนสต ไดแบงประเทศในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตออก เปนฝายประชาธปไตยเชนไทยและมาเลเซยกบฝายคอมมวนสต ไดแกเวยดนามลาวและเขมรสวนพมาเปนการปกครองแบบเผดจ การทหาร อเมรกาใชประเทศไทยเปนปราการสำคญในการตานคอม- มวนสตจากทางจนรสเซยและเวยดนามโดยการใหความชวยเหลอ ทงดานเศรษฐกจการทหารและการศกษาทจะอบรมบมสอนใหไทย เปนประเทศประชาธปไตยอเมรกาประสบความสำเรจในการอบรม ความเปนประชาธปไตยใหแกไทยไดอยางสำเรจเบดเสรจ เพราะทำให เกดคนไทยรนใหมขนทแตกตางไปจากคนไทยรนเกาอยางสนเชง เปนคนไทยรนทเปนพอแมและคนรนลกในขณะนทรบรและยกยอง ประชาธปไตยแบบอเมรกน ความคดและวฒนธรรมอเมรกนอยาง สดโตง จนเรยกวาถกทำใหเปนคนอเมรกน [Americanization] ก วาได โดยหาตระหนกถงความเปนจรงไมวา เปนเพยงอเมรกนแบบตอยอดเทานน หาไดมาจากกระบวนการอบรมทางประสบการณท มาจากรากฐานทางสงคมและวฒนธรรมไม เพราะฉะนนความเปนประชาธปไตยแบบตอยอดทรบ เขามา จงเปนประชาธปไตยขางบนทหางไกลกบความเขาใจและ ประสบการณของคนจากขางลาง ประชาธปไตยของคนจากขางบนจงเปนประชาธปไตยของกลมปญญาชนเชนพวกนกวชาการทเปน ดอกเตอรดอกตน ลกศษยลกหาทไดรบการอบรมปลกฝงมาจาก อเมรกาพวกหนง กบพวกนกธรกจการเมองรอยพอพนแมทมงหวง จะเขามาหาผลประโยชนเพอตนเองและพรรคพวกในการเปน นกการเมอง โดยผานการเลอกตงเพอใหเขาไปมสทธมเสยงในสภา และเปนรฐบาลคมอำนาจในการบรหารประเทศในลกษณะธรกจการเมอง การตลาด แลวกแบงออกเปนฝายรฐบาลและฝายคาน พลดถนเขามาทำมาหากนกนในการเปนรฐบาล ขาพเจาเรยกประชาธปไตยจากขางบนนวา“ประชาธปไตย สามานย” ตามอยางทนนยมสามานยของอาจารยณรงคเพชรประ- เสรฐนกเศรษฐศาสตรทรเรมคำวา“ทนสามานย”เพราะเปนประชา- ธปไตยจากขางบนทเกดจากอำนาจทนของพวกนกธรกจขามชาต ขามพรมแดน ถามองยอนทางประวตศาสตร ประชาธปไตยแบบนฟกตว ขนเปนรปเปนรางแตสมยรฐบาลของม.ร.ว.คกฤทธปราโมชเปนตน มา เพราะเปนยคทมนกธรกจและนกวชาการทเปนพลเรอนเขามา

หองเรยนจากสถานทสำคญเพอสรางความรในทองถน

4 จดหมายขาว มลนธเลก-ประไพ วรยะพนธ

แบบซอเสยงขายเสยงทสรางขน และกำหนดมาจากกลมทนเหนอ ตลาดทไมมพรมแดนนนเอง ประเทศไทยเขาสการเปลยนแปลงในยคโลกภวตนเมอเกด รฐบาลใหมขนในสมยท พ.ต.ท.ทกษณ ชนวตร เปนนายกรฐมนตรเปนสมยทมนกธรกจขามชาตเขามาบรหารประเทศ ไดนำเอาความคดประชานยมมาพฒนาอยางสดโตงในลกษณะทเปนการตลาดเปด รบการลงทนจากภายนอกทใหโอกาสคนตางประเทศเขามาดำเนนกจกรรมไดอยางกวางขวาง เปลยนโครงสรางทางกายภาพของบาน เมองไมวาการคมนาคมแหลงทอยอาศยแหลงอตสาหกรรมและ แหลงทรพยากรเพอการลงทนททำใหเกดการเตบโตของอตสาห-กรรมทงหนกและเบาขนทงประเทศ อนทำใหพนฐานการเปนสงคม เกษตรกรรมแบบเดมแทบหมดไปประเทศไทยเปนสงคมอตสาหกรรม อยางเตมตว การเคลอนยายของผคนทงภายนอกภายในเขาไปทำงาน และอยอาศยตามแหลงทรพยากรของทองถนในภมภาคตางๆของประเทศอยางรวดเรวและไมเคยคำนงถงผลกระทบทางสงคมและวฒนธรรมนนไดทำลายชวตความเปนอยของผคนในสงคมเดมตงแตครอบครวชมชนและสภาพแวดลอมทางนเวศวฒนธรรมของ ทองถนจนเกดสภาพบานแตกสาแหรกขาดอยางสนเชงรวมทงการ สรางสำนกการมองโลกและคานยมทเนนความเปนปจเจกบคคลท มองและแสวงหาในเรองของความตองการทางวตถเพอตนเองและ พวกพองแทนการอยรวมกนเปนกลมทางสงคมเชนการรวมกลมแบบครอบครวและชมชนในลกษณะเปนสงคมมนษยแตเดม สงคมไทยในยคโลกาภวตนจงเปนสงคมท เจบปวด เพราะกำลงขาดความเปนมนษย อาจวเคราะหออกไดเปน๒ระดบ ระดบบนคอระดบของ พวกนกการเมอง นกธรกจ ขาราชการนกวชาการและคนในสงคม เมองสวนใหญเปนระดบทกำลงขาดความเปนมนษยเพราะถกครอบ โดยกระแสโลกาภวตนคนเหลานนอกจากเนนตวตนทเปนปจเจก แลวยงขาดสำนกในเรองบานเกดเมองนอนเพราะถกทำใหกลาย เปนคนของโลกเดยวกนทไรพรมแดน สวนคนระดบลางแมวาจะอยในสภาพบานแตกสาแหรก ขาดจากอทธพลทางเศรษฐกจการเมองในกระแสโลกาภวตนกตาม กยงมหลายกลมหลายแหงในหลายๆทองถนทยงคงความเปนมนษย อย คอยงมความคดทจะอยตดทเปนกลมเหลา ใหความสำคญกบ การทำเกษตรกรรมแบบพอเพยงททำเพอกนกอนขายยงรกษาบาน เรอนและถนฐานไวได ตลอดจนยงใหความสำคญกบวดวาอาราม และระบบความเชอคอยงคงเปนคนมศาสนาอยและมสำนกในเรอง ชาตภม ทคนไรชาตจากขางบนมกจะกลาวหาวาเปนพวกคลงชาต อะไรทำนองนนคนเหลานยงมอยและทวนกระแสตอรองกบโลกาภ-วตน แตการดำรงอยของคนเหลานมกถกมองขามไปจากคนระดบ บนทสยบกบโลกาภวตน และมกถกกลาวหาวาการเคลอนไหวเรยก รองสทธทางการเมองและสงคมของคนเหลานจดเปนการกระทำของ ชนชนกลางอนมคนเสอเหลองทเคลอนไหวลมลางรฐบาลเผดจการ รฐสภาของนายกรฐมนตรทกษณใหพนอำนาจ แตรฐบาลพรรคประชาธปตยทเขามามอำนาจในการบรหาร ราชการแผนดนตอจากรฐบาลทกษณและนอมนกหาไดมแนวคดและ พฤตกรรมในการปกครองประเทศแตกตางไปจากรฐบาลทกษณไมกลบเปนรฐบาลของคนระดบบนทขาดความเปนมนษยเชนเดยวกบ

รฐบาลทกษณและดจะเลวรายกวา เพราะแทนทจะทำใหบานเมองดขนกลบเลวลงจนเกดความแตกแยกมากกวาเดม กเพราะนอกจากเปนรฐบาลทรวบอำนาจไวศนยกลางแลวตามแบบรฐบาลเดมในเรองประชานยมมอมเมาชาวบานชาวเมอง ดวยทนอดหนนและการคอรรปชนนานาประการ ดเหมอนความเลวรายของทงสองรฐบาลทผานมาทใช ลทธประชานยมเหมอนกนกคอการแยงและแขงกนมอมเมาประชาชน เพอการขายทรพยากรและขายประเทศ ไดเกดการแตกแยกออกเปนกก เปนเหลาของกลมผลประโยชน [Factions] ทตางอางการปกครอง ระบอบประชาธปไตยทเนนเสยงขางมากวาเปนสงชอบธรรม โดยไม ยหระกบการซอเสยงขายเสยงแมแตนอยใครมเงนมากแจกมากซอมาก กมสทธชนะการเลอกตง อกทงถาหากมการกระทำใดทตน ตองเสยประโยชนและเสยอำนาจกมกมการออกมาคกคามประณาม ความยตธรรมและแกไขรฐธรรมนญ จนรฐธรรมนญกลายเปนกฎ- หมายสามานยไปกบประชาธปไตยสามานย เพราะพอใครไดมาม อำนาจกแกกฎหมายเพมกนไมหยดหยอนหลายตลบ มาบดนรฐบาลนอมนของพ.ต.ท.ทกษณชนะการเลอกตง และกำลงจะกลบมามอำนาจกยงคงใชนโยบายประชานยมอยางเดม แตดเขมขนกวา เพราะสามารถมอมเมาคนใหเปนพวกอมนษยได มากกวาอกทงดเหมอนจะไดรบการสนบสนนจากบรรดาประเทศ มหาอำนาจเชนอเมรกาและพนธมตรทมงหวงจะครอบครองดนแดน และทรพยากรดวยกระบวนการเศรษฐกจทนนยมขามชาต ดงเหนไดจากการศกษาเพอการปฏรปการปกครองของ คณะกรรมการปฏรปฯ ทมนายอานนท ปนยารชน เปนประธาน สงคมเกษตรแบบเดมทประกอบดวยเกษตรรายยอยทมททำกนเปน ของตนเองปลกพชนานาชนดแบบกนกอนเหลอขายมาเปนเกษตร- กรรมแบบพนธสญญาทปลกพชเชงเดยวเพอขายอยางเดยว โดยม นายทนเปนผกำหนด จนปจจบนคนไทยในประเทศทเปนเกษตรกร จำนวน ๙๐ เปอรเซนต มททำกนเพยง ๑๐ เปอรเซนต ทเหลอ ๙๐ เปอรเซนต บรรดานายทนทงในชาตและขามชาตถอครอบครองหมด นอกจากนนแลวตามทองถนตางๆแทบทกภมภาคของ ประเทศ คนทองถนทอยในชมชนมาแตเดมกถกคกคามแยงททำกนทอยอาศย และทรพยากรจากคนขางนอกทเปนนายทน เกดแหลงทอยอาศยและทำกนแบบใหมทไมเปนชมชนมนษยขนมากมายเชนคอนโดมเนยมบานจดสรรทาวนเฮาสและนคมอตสาหกรรม การรกลำและคกคามของกลมทนทมตอคนขางลางทเปน เกษตรกรมาแตเดมในขณะนรนแรงถงขนกดข[Oppression]ทำให คนไรทอยอาศยไรททำกนและถกจองจำในคกตะรางจนถงภายใน คกกมมากโดยทกระบวนการยตธรรมไมสามารถชวยอะไรไดดงเชน ชาวบานในเขตจงหวดลำพนทม เอกสารสทธ ในททำกนมา กวาชวคน ถกรฐออกเอกสารสทธทบทใหนายทนมสทธตามกฎหมาย ถกจบและศาลตดสนลงโทษใหจำคกจนตายไปหลายคนซงบางคนม อายถง๗๐และ๘๐ปรวมทงในเขตจงหวดลำพนกมการปลอยให นายทนไดสทธครอบครองพนทเพอทำโรงงานอตสาหกรรมราว๔,๐๐๐-๓,๐๐๐ไรกมลกษณะเชนนแผซานไปทวราชอาณาจกร จนกลาวไดวาทวทงประเทศเตมไปดวยราษฎรทถกกดข ขมเหงจากอำนาจรฐและทนเหนอรฐจนกลายเปนคนเสอแดงไปหมด การกลายเปนคนเสอแดงนนเพราะคนเหลานไมมทพงตองหนไปพง อำนาจนอกรฐ เชนเดยวกนกบเมอครงสงครามเยนทชาวบานหนไป

5ปท ๑๖ ฉบบท ๙๑ ก.ค.-ก.ย. ๒๕๕๔

เปนคอมมวนสต เพราะเปนระบบการปกครองทเปนทางเลอกไดด กวาระบบประชาธปไตยสามานยรวมศนยของรฐบาลในยคนน ปจจบนประวตศาสตรกำลงซำรอยทประชาชนขาดทพง จงหนไปหารฐบาลทกษณซงฉลาดแกมโกงใชเลหกลมอมเมาชาวบาน ดวยโครงการประชานยมจนทำใหเกดความเชอมนในพ.ต.ท.ทกษณสบมาจนถงทกวนน ทงๆ ท พ.ต.ท.ทกษณ และรฐบาลนอมน กคอตวแทนของรฐบาลทนนยมสามานยและประชาธปไตย รวมศนยรวมอำนาจและเปนเผดจการรฐสภายงกวาสมยใดๆใน ระบบประชาธปไตยของประเทศไทยเพราะคนเสอแดงทเปนสมนและ ผตามทกษณ ไดมอมเมาหลอกลวงชาวบานชาวเมองทถกกดขโดย อำนาจรฐใหมาเปนพวก ระดมคนเหลานกอความจลาจลวนวาย เผาบานเผาเมองถงสองปซอนในสมยทรฐบาลพรรคประชาธปตย บรหารแผนดน ขณะนรฐบาลประชาธปตยไดสนสดลงและรฐบาลนอมน ของพ.ต.ท.ทกษณกกำลงเขามาแทนทกยงใชนโยบายประชานยม(ฉบหายนยม) มอมเมาประชาชนอก โดยประเดมแตแรกการหา เสยงจะขนคาแรงงานใหกรรมกรเปนวนละ ๓๐๐ บาท นกศกษาท เรยนจบปรญญาตรจะไดเงนเดอนขนแรก๑๕,๐๐๐บาทและประกน ขาวเกวยนละ๑๕,๐๐๐บาทเปนตน การใหคำมนสญญาตงแตการหาเสยงและซอเสยงเชนน คอการจดประกายแหงความหวงใหกบคนทขาดความรและสต ปญญาและมกงายมกไดโดยแท เพราะดดและโนมนาวได พวก ปญญาชนทเหนใจประชาชนในเรองความไมเปนธรรมในเรองเงน คาจางและเงนเดอน เหนพองดวยในลกษณะเขาขางคนดอยโอกาส โดยหาคำนงถงความรสกนกคดของบรรดากลมบคคลทเปนนายทนผจางไม ซงถาหากใหคอยเปนคอยไปแลวกจะเกดการยอมรบดวยกน ทงสองฝายคอฝายนายจางและลกจางอนเปนความสมดลในความ สมพนธทางสงคมและเศรษฐกจของคนทงสองกลมทเกยวของ แตดเหมอนนโยบายประชานยมในเรองคาจางและแรงงานดงกลาวนนาจะมสงซอนเรนมากไปกวานนในเรองทจะเปนการเปด ทางใหกบการลงทนจากภายนอกทมกำลงเงนทนในการใหคาจาง แรงงานไดมากกวาคนทเปนนายทนภายในประเทศ ซงนนกจะเปน การนำไปสการขายประเทศขายททำกนทอยอาศยและทรพยากรใหแกตางชาตโดยตรง เพราะฉะนนสภาพการทางเศรษฐกจการเมองของสงคม ไทยในยคโลกาภวตน โดยรฐบาลประชาธปไตยสามานยทรวมศนย อำนาจ ทงอำนาจบงคบใชและใชเงนงบประมาณของทกรฐบาลมา จนถงสมยน จงกำลงเดนหนาในการทำลายชวตความเปนอยของ คนในสงคมแทบทกทองถนในระดบลางอยางโหดรายเรงสรางภาวะ ของความไรศลธรรมจรยธรรมและมนษยธรรม[Demoralization] ขนแกผคนในสงคมสวนรวม ดงเหนไดจากโพลทออกมาวาคนสวนใหญไมรงเกยจ คนชวครองแผนดน ถาหากวาคนชวเหลานนใหคนอยดกนดได ขาพเจาคดวาสงทเรยกวาประชานยมนนคอฉบหายนยม ทเปนเครองมอของทนและรฐทฉอฉลกำลงสรางความแตกแยก และความไมเปนธรรม รวมทงความเหลอมลำทกำลงนำพาไปสการ ทำลายลางชวตมนษยดวยกนเอง [Dehumanization] ในสงคม ในไมชานอยางแนนอนและประเทศชาตในสวนรวมกจะกลายเปน อาณานคมทางเศรษฐกจและปญญาของพวกมหาอำนาจขามชาต

ทางเศรษฐกจอยางไมตองสงสย ในฐานะทขาพเจาเคยเปนคนหนงในคณะกรรมการปฏรปฯทมคณอานนทปนยารชน เปนประธานทเหนพองตองกนวาการ แกไขใหเกดความเปนธรรมทางสงคมของประเทศนน ความจำเปนทยงยวดกคอรฐตองจดการใหมการกระจายอำนาจการปกครองลงส ทองถนโดยใหองคการปกครองสวนทองถน(อปท.)เปนผดำเนนการ ในการบรหารทองถนแทน ตดหรอลดความสำคญของสวนภมภาค ลงมตและความเหนเชนนไมไดรบการขานรบทงรฐบาลประชาธปตย และรฐบาลพรรคเพอไทยทกำลงจะเขามามอำนาจแถมยงเลอกปฏบต ดวยการสนบสนนแตคณะกรรมการปรองดองโดยมนายคณตณนครเปนประธาน เพราะดมประโยชนแกคนเสอแดงทออกมาเผาบาน เผาเมองและทำความผด การไมยอมกระจายอำนาจลงสทองถนใหกบอปท.เชนน คอการแสดงออกของความตองการทจะใชความเปนศนยกลาง ในการใชอำนาจและเงนอยางไมมทางโปรงใสไดในการบรหาร ประเทศและขณะเดยวกนกยอมสยบตออำนาจของทนเหนอรฐทจะมาจากประเทศมหาอำนาจและบรรษทขามชาต ในขณะนกมปรากฏการณบางอยางทางเศรษฐกจการเมอง ระหวางประเทศทสงใหเหนการสมยอมหลายๆอยางในการทจะทำให มหาอำนาจทางเศรษฐกจและเครอขายเขามาครอบครองประเทศ ไทยนบแตเรองศาลโลกตดสนใหมการถอนกำลงทหารของทงไทย และเขมรออกจากพนทรอบปราสาทพระวหาร ซงทางฝายไทยเสย เปรยบนานาประการเชนกำหนดใหทางฝายไทยยอมใหฝายพลเรอน ของเขมรไปทำการบรณะจดการปราสาทพระวหารและพนท๔.๖ตารางกโลเมตรทอยในเขตประเทศไทยไดแถมยงกำหนดใหพนทถด จากบรเวณ๔.๖ตารางกโลเมตรซงเปนบรเวณสระตราวผามออแดงและภมะเขอเปนพนทปลอดทหาร เทากบเปนการเปดโอกาสใหทาง ฝายมรดกโลกเคลอนขยบเขาผนวกเปนเขตพนทมรดกโลกปราสาทพระวหารไดในอนาคตทงๆททางไทยไดถอนตวออกจากการเปน สมาชกคณะกรรมการมรดกโลกแลวเพราะเบองหลงของคณะกรรมการ ชดนนนลวนมฝรงเศสอเมรกาและประเทศมหาอำนาจอนๆลวน หนนหลงอยทงสน แตประการสำคญทเหนในเวลานกคอการทรฐบาลเยอรมน ยกเลกการประกาศหามไมให พ.ต.ท.ทกษณ ชนวตร นกโทษของ รฐบาลไทยเขาประเทศเยอรมนได นบเปนการทำลายและทาทาย อำนาจตลาการอนเปนเสาหลกทสำคญของการปกครองของประเทศ

การเรยนรเรองราวทองถนทกกาสงห อำเภอเกษตรวสย จงหวดรอยเอด

6 จดหมายขาว มลนธเลก-ประไพ วรยะพนธ

อยางชดเจนและในขณะเดยวกนกสนบสนนใหพ.ต.ท.ทกษณเปน เซลลแมนในการขายแผนดนและทรพยากรของประเทศไทยแทน ขาพเจาคดวา ประเทศไทยและสงคมไทยกำลงอยในภาวะ ทโดดเดยว พงภาครฐกไมได พงภาคธรกจกไมได พงความยตธรรม จากตางประเทศกไมได กคงตองพงตนเองเพอความอยรอด นนคอ ในหมภาคประชาชนหรอภาคสงคมนนเอง ทจะตองมการจดตงกลม ทเปนองคกรประชาสงคมขน [Civic group] ทไมเกยวของกบทาง รฐและ อปท. (องคการปกครองสวนทองถน) แตเดมกลมเหลานมอยในรปขององคกรเอกชนทเรยกวาNGO กลมเหลานมอยในรปมลนธและกลมอสระทไดรบทนอดหนน จากองคกรตางๆทางธรกจหรอสมาคมเงนบรจาคจากผมจตศรทธา องคกรเอกชนเหลานประกอบดวยคนรนหนมสาวเปนสวนใหญทม ความรกมนษยอยากหาความรและสนใจในการทำงานอยางเสยสละ เพอสงคม การดำเนนงานขององคกรอสระเหลาน ทผานมาเปน กระบวนการเรยนรทประสบทงผลสำเรจและลมเหลวแมวาในระยะ หลงจะถกอทธพลทางการเมองเขามาแทรกกตามแตกไดวางรากฐาน ของการเคลอนไหวเพอสงคมไมนอย แตทสำคญนนไดมบคคลททำงานเปนจำนวนไมนอย ทขณะนอยในวยกลางคน และบางคนกกลายเปนผอาวโสนน ม ประสบการณทดทางสงคมเปนผรจรงและมจตใจทเสยสละและไม ทอถอยทจะดำเนนการตอไปคนเหลานไดทำการผลกดนและขบ เคลอนกระบวนการทางสงคมเพอใหมการตอรองกบอำนาจรฐและอำนาจทนในภาคประชาชนในหลายๆทองถนอยแลว แตทยงไมไดผลดเทาทควรนนเพราะเมอเวลามการรวมตว กนของคนในภาคประชาชนในการตอสและตอรองกบอำนาจรฐและอำนาจทนนนกลมNGOมกถกกลาวหาวาเปนพวกมอทสามทเขา ไปยแหยชาวบานใหมการแตกแยกและทำใหความเขมแขงและพลงตอรองทางภาคประชาชนออนแอไป ดงนนเพอความเขมแขงของภาคประชาชนในการทจะตอง ชวยตนเองเพอตอรองกบอำนาจรฐและอำนาจทนนนกมการเคลอน- ไหวกนขนใหมในการจดตงกลมประชาสงคม คอตองประกอบดวยกลมหรอองคกรทเปนตวแทนของคนในชมชนทองถนทเปนผมสวน ไดสวนเสยจากผลกระทบจากการเขามารกลำและจดการในทาง เศรษฐกจสงคมและการเมองของทองถนกลมหรอองคกรนตอง เปนตวยน โดยมกลมอนๆ เชน กลมองคกรอสระ [NGO] และ มลนธตางๆทเกยวของเปนเครอขายทจะรวมกนสรางพลงตอรอง ขาพเจาเหนวาการเคลอนไหวทางสงคมของกลมประชา สงคมทมอยแลวน ยงขาดความชดเจนในเรองกลมองคกรทเปนตว แทนของคนในชมชนทองถนเพราะเทาทเขาใจกนนนเหนวาองคกรของชมชนนนอยในพนททางการบรหารทเรยกวาหมบานและตำบลภายใตการควบคมของอำเภอ รวมทงในหลายๆ แหงกอยภายใตอบต.และอบจ.ในปจจบนองคกรชมชนดงกลาวนไมอาจนบไดวา เปนองคกรทางประชาสงคมเพราะเปนการจดตงโดยอำนาจรฐเรอง องคกรชมชนในพนทการบรหารเชนนกยงเปนเรองทแมแตคณะ กรรมการปฏรปการปกครองกยงเขาใจสบสน เพราะยงหยดอยกบ การกระจายอำนาจจากสวนกลางมายงองคการปกครองทองถน หรออปท.แตเพยงอยางเดยว โดยคดวาอปท.คอตวแทนของ ประชาชนในการบรหารปกครองตนเองและตอรองกบอำนาจรฐ ดงเหนไดจากการแสดงความคดเหนของศาสตราจารย

นายแพทยประเวศวะสทใหความสำคญกบปลดอบต.เปนอยาง มาก ในความคดเหนของขาพเจาและผหลกผใหญหลายทานคดวา อปท.กคอองคกรของรฐทองถนทมอำนาจในการบรหารและปกครอง ถาหากบคคลทดำรงหนาทตางๆ ในองคกรน รวมทงผทเปนกำนน และผใหญบานทไดรบการเลอกตงมาจากประชาชนกตามเปนคน ฉอฉลมาทำงานเพอแสวงหาผลประโยชน กคงไมตางอะไรกนกบ บรรดานกการเมองและขาราชการในรฐบาลกลางปจจบนเพราะ เทาทเปนอยในขณะนในคณะกรรมการของอบต.และอบจ.เองในหลายๆ ทองถนกอยในลกษณะทเตมไปดวยการทจรตเปนประจำ เชนรายไดกใชไปในงานกบสรางททำการหรอกจกรรมเพอใหมคา ตอบแทนเพอประโยชนสวนตวและพรรคพวก เพราะฉะนนถายงปลอยใหสภาพการณเชนนดำรงอยการ กระจายอำนาจจากสวนกลางลงสสวนทองถนกคงไมบงเกด ประโยชนในเรองความเปนธรรมและความมนคงทางสงคมแต อยางใดแตถาผลทำใหเกดมองคกรประชาสงคมของชมชนทผคนในชมชนทองถนจดตงขนมาทำหนาทตอรองและตรวจสอบการดำเนนงานของทางฝายอบต.และอบจ.แลวกจะทำใหมการควบคมจาก ภาคประชาชนไดอยางมประสทธภาพ สมยกอนการปฏรปการปกครองแผนดน โดยเฉพาะการ ปกครองทองถนในสมยรชกาลท ๕ ยงไมมการแบงเขตการบรหาร ออกเปนหมบาน ตำบล และอำเภอดงเชนทกวนน แตมแตชมชน ธรรมชาตทเรยกกนวา บานและเมอง เปนชมชนสองระดบทตงอย บนพนททางวฒนธรรมในทองถนหนงๆทงบานและเมองเปนสองสง ทแยกกนไมออกเพราะสงคมในภมภาคนพฒนาขนจากกระบวนการ สรางบานแปงเมองคอในทองถนหนงซงเปนนเวศวฒนธรรมนนจะ มหลายบาน [Village] แตละบานกจะมวดเปนศนยกลางซงวด และชอบานมกมชอเดยวกนคนในชมชนเทานนทจะรวาบานของตน เองมขอบเขตและขนาดของชมชนเปนอยางใด บานเปนชมชนทคนเกดโตและตายอกทงคนในชมชน ตางมความสมพนธกนทางการแตงงานหรอการเปนพนองรวมบาน แมวาคนเหลานนอาจจะมความเปนมาทางเผาพนธและศาสนา ทแตกตางกนกตามบานเปนชมชนทผอยอาศยอยรวมกนมาไมนอย กวา๓ชวคนซงอาจเรยกไดอกอยางหนงวาบานเกดความเปน บานเกดในทางโครงสรางกายภาพ แลเหนไดจากการมอยของบานวด และแหลงเผาศพหรอฝงศพ ชอบานและวดเปนชอเดยวกน ตงขนกำหนดขนโดยคนในชมชน โดยดตามลกษณะภมประเทศและ สภาพแวดลอมธรรมชาตเปนสำคญ วดเปนของคนในชมชนชวยกน สราง อนรกษ และพฒนาปฏสงขรณ ในขณะทแหลงฝงศพ ปาชาและเชงตะกอนเปนสงสะทอนใหเหนวาคนในชมชนอยอาศยได จนถงตายอยางเชนชมชนบานหลายแหงในภาคเหนอภาคอสานและ ภาคใตยงมการรกษาสถานทและประเพณการฝงศพและเผาศพของ คนในบานเกดของตนอยหลายคนทออกไปทำงานขางนอกอยากจะ กลบมาตายและเผาศพทบานเกดของตนดเหมอนชมชนอสลามแทบ ทกแหงยงคงรกษาโครงสรางของชมชนในเรองวดหรอมสยด กบแหลงฝงศพทเรยกวากโบรไดดกวาทอนๆ นอกจากโครงสรางทางกายภาพดงกลาวกยงมขนบธรรม- เนยมและประเพณและกฎขอหามตางๆทสมพนธกบเวลาและสถานท ซงเรยกรวมๆวาจารตเปนกลไกทสรางความเกาะเกยวใหคนใน ชมชนตองปฏบตรวมกนและรสกวาเปนเจาของรวมกนดงเชน

7ปท ๑๖ ฉบบท ๙๑ ก.ค.-ก.ย. ๒๕๕๔

ประเพณเกยวกบชวตและประเพณสบสองเดอนเปนตนคนในชมชน ไดรบการเรยนรในเรองจารตและประเพณเหลานจากการอยรวมกน และจากการถายทอดของคนรนเกาสรนใหมในรปแบบทเรยกวาการปลกฝงทางวฒนธรรม [Enculturation] อนนบเปนการศกษา อยางหนงเพอใหรจกความเปนมนษย เปนการศกษาทางดานสงคม วฒนธรรมททำใหคนไดรจกตนเองรจกครอบครวเครอญาตเพอนบาน กอนทจะไปเรยนรเรองราวจากภายนอกทางเศรษฐกจและการเมอง การอยรวมกนมาหลายชวคนและการรบรในเรองความเปนมา ของชมชน และการยอมรบกตกาในการอยรวมกนน จะทำใหเกด สำนกรวมกนวาเปนคนเกดในบานเดยวกนและเปนพวกเดยวกน[Consciousnessofthekind]และความผกพนในทองถน[Senseofbelonging]ทเรยกวาเมองนอน ทองถนเปนพนททางวฒนธรรมทแลเหนความสมพนธ ระหวางคนกบคนในทองถนเดยวกน ความสมพนธระหวางคนกบธรรม- ชาตในนเวศธรรมชาตเดยวกนและคนกบสงเหนอธรรมชาตความ สมพนธทงสามมตนทำใหทองถนกลายเปนนเวศวฒนธรรมทใน ทางสงคมและการเมองเรยกวาบานและเมองหรอพดยอๆวาบาน เมองแตถาพดไดมความหมายลกลงไปกเปนบานเกดเมองนอนนนเอง บานและเมองเปนสงทแยกกนไมออกในกระบวนการ บรณาการทางสงคมและวฒนธรรมขนเปนรฐและประเทศชาตเพราะ แตละทองถนหรอในนเวศวฒนธรรมหนงๆนนจะมชมชนทเรยกวา บานหลายชมชน ซงอาจจะมการเพมขนหรอลดลงกไดตามสถาน- การณทางสงคมในแตละสมยเวลาแตจะมชมชนทเปนเมองอยเพยง แหงเดยวเพอรวมศนยความสมพนธทางเศรษฐกจการเมองสงคม และวฒนธรรม เพราะชมชนบานแตละแหงไมอาจอยไดตามลำพง หากมความสมพนธกนทางสงคมเศรษฐกจและวฒนธรรมตลอด เวลาซงกตองอาศยเมองเปนศนยกลางโดยเฉพาะสถานทและยาน ทเปนตลาดททำใหชมชนเมองมขนาดใหญ มคนหลายชาตพนธหลายภาษาหลายศาสนาและหลายอาชพทอาจมความเปนมาทาง ประวตศาสตรแตกตางกน บานและเมองเปนชมชนทตองพงพงกนเพอการอยรอด ความตางกนระหวางบานกบเมองในเรองชวตความเปนอยของผคน

กคอ บานเปนชมชนทผคนมความใกลชดสนทกน เชน เปนญาต พนองกนหรอเปนเพอนบานเดยวกนมอาชพไมตางกนเชนเปน ชาวนาชาวสวนชาวไรทำใหมวถชวตและความคดเหนทเหมอนกน คลองจองกนเปนอนหนงอนเดยวกนเปนสำนกรวมกนคลายๆกบ กลไกของเครองจกรเครองยนต[Mechanicalsolidarity]ในขณะท เมองเปนชมชนทมคนหลายอาชพหลายทมาหลายชาตพนธแต ตองอยรวมกนเพอมชวตรอดรวมกนในลกษณะทตองพงพงกนเสมอนอวยวะสวนตางๆของรางกายทำใหมสำนกรวมกนในลกษณะ ทเปนอนทรยของสงมชวต[Organicsolidarity] โครงสรางและความสมพนธทางสงคมของชมชนบาน และเมองดงกลาวคอ โครงสรางพนฐานในความเปนมนษย อนเปน สตวสงคมทพฒนาขนในสงคมเกษตรกรรมทเรยกวา สงคมชาวนา[Peasantsociety]อนมเวลายาวนานมากวาพนปในดนแดนประ- เทศไทยและประเทศใกลเคยง เปนโครงสรางทบรณาการคนทหลาก หลายทางชาตพนธและความเปนมาทงจากขางนอกและขางในใหเปน กลมเหลาเดยวกนหลายยคหลายสมยปจจบนกำลงอยในสภาพ เปลยนแปลงอนเนองมาจากอทธพลทางเศรษฐกจการเมองทมาจาก ภายนอกโดยเฉพาะจากทางตะวนตกททำใหเกดการเปลยนผานเปน สงคมอตสาหกรรมมาในยคโลกาภวตนของทกวนน ความเปนชมชนบานและเมองอนเปนชมชนทางธรรมชาต และวฒนธรรมกำลงอยในสภาพลมสลาย เพราะการครอบงำจาก อำนาจในการบรหารและการปกครองของรฐในเรองการปกครอง ทองถนทมมาแตสมยรชกาลท ๕ ทตอมาจนถงสมยปจจบนใน รฐบาลประชาธปไตยสามานยทรวมศนยและทกสงทกอยางตองมา จากศนยกลางและเบองบน ในระบบอำมาตยเจามาถงอำมาตยไพรในรฐบาลนอมน ของ พ.ต.ท.ทกษณ การลมสลายของสงคมชาวนาอนเปนสงคม มนษยมาเปลยนสภาพ[Transform]เปนสงคมอตสาหกรรมทน นยมอนเปนสงคมเดรจฉานนน เหตใหญมาจากการเคลอนยายและ โยกยายถนบานเกดเมองนอนไปสแหลงทำงานเชนโรงงานอตสาห-กรรม แหลงธรกจ แหลงทองเทยว บรการเขตเมองและแหลง เกษตรอตสาหกรรมอยตลอดเวลาโดยแทบไมมโอกาสปกหลกใหอย ตดทเปนหลกแหลงผทเคลอนยายถนฐานเหลานแทบไมมหวนอน ปลายตน และไมยอมรบกตกาทางจารตประเพณของชมชนในทอง- ถนทตนเขาไปอยบางคนเปนนายทน เปนคนมเงนกวานซอทอย อาศยแยงทรพยากรและททำกนของคนทอยมากอนเกดเปนเจาพอ เจาแมเปนกำนนอบต.จนกลายเปนนกธรกจการเมองในทองถนไป กลาวไดวามาในปจจบนนแทบไมมชมชนเกาแกในทองถน ใดเลยทสามารถบรณาการใหคนทมาจากขางนอกกลายเปนคนใน ทองถนไดแถมยงถกเบยดเบยนใหออกไปอยในทอนๆเสยดวยโดย เฉพาะคนในทองถนทขายไรนาและทดน เลกทำเกษตรกรรมแลวผน ตวมาเปนแรงงานใหกบแหลงอตสาหกรรมและแหลงประกอบการ ของบรรดานายทนในทองถนใดทมอตสาหกรรมหนกเขาไปดำเนนการ กจะมการจดการสรางแหลงทอยใหมใหกบคนทำงานรอยพอพนแม เหลานในนามของนคมอตสาหกรรมรวมทงการเกดขนเปนดอกเหด ของบานจดสรรคอนโดมเนยมอะไรตออะไรอกมากมายภายใตสงคม อตสาหกรรม มนษยกลายเปนปจเจกชนทมตวตนหรออตตาสงเนนความ สำคญทางวตถเหนอะไรกอยากไดอยากเอาถงแมจะมการรวมกลม

ยวมคคเทศกจากพพธภณฑจนเสนและพพธภณฑทองถนบานเขายสาร

8 จดหมายขาว มลนธเลก-ประไพ วรยะพนธ

กเปนเพยงเพอหาผลประโยชนรวมกนและมการขดแยงกนจนเปน ปรปกษ(faction)และไมเหนความสำคญระหวางคนกบคนและไม เหนคนกบธรรมชาต เพราะมงหนาทำลายสภาพแวดลอมแตเพยง อยางเดยว และไมเหนคนกบสงเหนอธรรมชาตในทางทดงาม เชน การยดมนและสยบในอำนาจความเชอทางพระศาสนาอนเปนสถาบน ทจรรโลงมนษยธรรม ศลธรรม และจรยธรรม นอกจากการพงแต เพยงความเชอทางไสยศาสตรเพอเอาตวรอดแตเพยงอยางเดยว สงคมอตสาหกรรมทเปนอยในขณะนคอสงคมไรรากไรแผน- ดนเกดกำลงอบรมสงสอนใหคนรนใหมทเปนเยาวชนถกครอบงำไปดวยไมวาการศกษาตงแตเดกชนประถมถงมธยมและขนอดมศกษา ตามมหาวทยาลยกกำลงผลตคนรนใหมทไรพรมแดนและไรรากเชนน เพราะฉะนนการอยรอดของสงคมมนษยในประเทศไทยจงหลกเลยงไมไดทจะตองหนกลบไปทบทวนพนฐานความเปนมนษย ในสงคมทมมาในอดตกอน[Gobacktothebasic]นนคอหนกลบ ไปทบทวนสงคมชาวนาและชวตวฒนธรรมของผคนในชมชนวาเคยมความราบรนและมดลยภาพในการตอรองกบอำนาจทางเศรษฐกจการเมองทมาจากภายนอกอยางไร ชมชนทวานนคอชมชนบานและเมองซงตงขนโดยคนใน สงคมทองถน เปนพนททางวฒนธรรม ไมใชพนทการบรหารท กำหนดโดยรฐในรปแบบหมบานตำบลและอำเภอชมชนบานจะ ตองมองคกรชมชนทคนในจดตงขนประกอบดวยบคคลอาวโสทม ความรมคณธรรมเหนโลกมามากผนำทางศาสนาเชนพระเจา- อาวาส บคคลทเปนผใหญบานทชาวบานเลอกกนเองโดยอาศย พนฐานของการเปนคนภายในทมความประพฤตและมาจาก ครอบครวหรอตระกลทคนยอมรบรวมทงบคคลทดมความเสยสละมพฤตกรรมทเหนได เชน คร และคนทมความสามารถในกจกรรม ตางๆมาเปนกรรมการชมชนองคกรดงกลาวนในสงคมมสลมเรยกวาสเหรามสถานทพบปะประชมกนทมสยดในขณะทองคกรของชมชนทางพทธประชมกนทวดเชนทศาลาการเปรยญเปนตน หลายบานกลายเปนเมองเพราะตองอยในภมนเวศและ นเวศวฒนธรรมเดยวกนการจดการเพอการอยรวมกนอยางราบรน กจะมสภาผอาวโสอนประกอบดวยผอาวโสของแตละบานมาพบปะ หารอกนในเรองการใชทรพยากรรวมกนการจดการกจกรรมสาธารณะการปองกนอทกภยพายอคคภยโรคระบาดรวมไปถงความขดแยง พพาทระหวางกนสภาอาวโสดงกลาวนในสงคมมสลมเรยกสภาซรอ เปนสงทชาวบานชาวเมองใหความเคารพและแลเหนคณคา ทงองคกรชมชนบานและสภาผอาวโสของเมองดงกลาวน คอกลมประชาสงคมอนเปนพลงในการจดการชวตความเปนอยรวม กนของคนในสงคมเกษตรกรรม กลมพลงดงกลาวนจะตองไดรบการฟนฟจนมการ ยอมรบ [Institutionalization] ใหเปนสถาบนทมอำนาจแทรกแซง [Sanction] ในการตอรองจากอำนาจทางเศรษฐกจการเมองทมา จากรฐและจากทนเหนอรฐองคกรประชาสงคมทงบานและเมอง ดงกลาวนคอพนฐานของการสรางขนโดยประชาชนภายในชมชนเพอ การอยรอดรวมกนอยางเสมอภาคทมการจดการการเลอกตงโดย คนภายในรวมกนนบเปนองคกรแบบประชาธปไตยโดยธรรมชาต ขาพเจาสงเกตวาในการประชมหารอกนในเรองการกระจาย อำนาจจากศนยกลางมายงทองถนนน ดเหมอนจะไมเหนและไม ยอมรบในองคกรประชาสงคมทวานแตมกจะมองวาเปนสงเบดเสรจ

ทมอยในอบต.และอบจ.หมดแลวเพราะคดวาบคคลทเขามาปฏบต การในอปท.นนคอบคคลทคนในชมชนเลอกเขามาเปนกรรมการกพอแลวปญหาจงมอยวาถาคนทเลอกเขามาเปนคนไมดไดรบเลอก มาจากการหาเสยงจากสมครพรรคพวกทมอทธพลหรอการซอเสยง กจะไดคนททจรตเขามาทำงาน และเบยดเบยนประชาชนอยางทแล เหนอยในอบต.หรอในคณะกรรมการตำบลทมกำนนเปนผมอำนาจ อยางในขณะน แลวใครหรอองคกรใดๆในภาคสงคมจะควบคมและตอรอง กบอบต.หรอกำนนในขณะนเลาเพราะแมแตอำนาจรฐทมาจาก สวนกลางกไมอาจจะจดการไดอนเนองมาจากคนทเปนอบต.และ กำนนผใหญบานลวนเปนฐานเสยงสำคญของนกการเมองในระบอบ ประชาธปไตยสามานยของทกวนน องคกรบานและเมองอนเปนพลงของภาคประชาชน หรอภาคสงคม มกถกมองขามไปจากบรรดานกวชาการและนก การเมองทเปนคนรนใหมทไดรบการอบรมมาจากทางตะวนตก โดยเฉพาะจากอเมรกา องกฤษ และฝรงเศส คนเหลานเหนวาเปน สงลาหลงหมดยคไปแลว มกเปนการปฏเสธทควบคไปกบการไม ยอมรบเศรษฐกจเพยงพอของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทเดยว แตคนเหลานกไมเคยสนใจวาคนในทองถนอกหลายแหงทหนมาทบทวนและทำการเคลอนไหว อยางเชนชมชนทองถนในภาคตะวนออกเฉยงเหนอทจดการใหมเบยกดชมขนมาใชในการจดการ เศรษฐกจภายในของตนเองจนเจาหนาทของรฐและนกวชาการแบบ ตะวนตกมการวพากษวจารณไปในทำนองไมด ในทกวนนองคกรบานและเมองอนเปนการจดตงขนโดย คนในทองถนยงจะไมเปนทตระหนกของคนในชมชนอนเนองมาจาก การครอบงำของความคดทวาชมชนคอหมบานตำบลและอำเภอ กตาม แตกมการเคลอนไหวจากกลมคนผรในภาคประชาชนหรอ ภาคสงคมอกมากมายเชนกลมของNGOและบรรดามลนธตางๆทงจากภายในประเทศและนอกประเทศ กไดทำใหเกดการตนตวขนของคนในชมชนในหลายๆทองถนเกอบแทบทกภมภาคสวนมากก เปนชมชนทมรากเหงามาแตเดมทยงแลเหนความสมพนธระหวาง คนในสงคม คนกบธรรมชาตและสงแวดลอม และคนกบสงเหนอ ธรรมชาตในทางศาสนาและพธกรรมแตทสำคญยงสบเนองทางภม-ปญญาทองถนทคนรนใหมๆยงรบรและเหนคณคา การเคลอนไหวและตนตวของคนในทองถนทวานคนระดบ ขนทเปนฝายปกครอง ฝายบรหาร นกวชาการ และนกธรกจมก มองขามไปวาลาหลงดอยพฒนาแตมองออกไปในระดบขามชาตสนบสนนใหคนจากภายนอกเขามาลงทน มาตงหลกแหลง อนเปน การนำคนจากภายนอกทงระดบชนชนกลางและระดบแรงงาน เขามา ทำใหการเพมประชากรในประเทศหาไดมาจากการเกดไม หากเปนการโยกยายถนฐานจากภายนอกเขามา ซงมมานานไมตำ กวา๒๐ปทผานมาจนทำใหประชากรรนใหมเดกรนใหมไมไดเรยนร หรอรบรความเปนมาของบานเมองแตอยางใดขาดความรทางสงคม และวฒนธรรมมงแตเรยนรสงทหางตวในทางเศรษฐกจการเมองจนมสำนกเปนปจเจกเดรจฉานผดแผกความเปนมนษยไป ความจำเปนอยางยงยวดในทกวนนกคอทำอยางไรจะฟน ความเปนมนษยทเคยอยรวมกนในชมชนแบบบานและเมองทเคยมกลบมา โดยไมจำเปนตองถอยหลงเขาคลองเปนแบบเดมแบบเกา แตเปนแบบใหมทยงคงความเปนมนษยในฐานะสตวสงคมอยเพราะ

9ปท ๑๖ ฉบบท ๙๑ ก.ค.-ก.ย. ๒๕๕๔

แมแตบรรดาประเทศทางตะวนตกไมวาอเมรกาและองกฤษกยงม ชมชนทองถนดงกลาวนอยเปนชมชนทางวฒนธรรมทแลเหนทงใน เขตเมองและชนบทแตประเทศไทยมแตเพยงชมชนทางราชการหรอ ชมชนแบบบานจดสรรและคอนโดมเนยมเทานน จากประสบการณของขาพเจาในการทำงานทางดาน มานษยวทยาโบราณคดและประวตศาสตรทองถนการฟนฟชมชน ธรรมชาตในทองถนทามกลางความลมสลายของชมชน ครอบครว และสงแวดลอมในขณะนไมยาก เพราะยงมรากเหงาของอดตอยใน แทบทกภมภาคแตตองเรมตนดวยการปลกสำนกรวมของความเปน คนทเกดในทองถน คอบานเกดเมองนอนกลบมา โดยใชการขบ- เคลอนใหมการศกษาประวตศาสตรทองถน การจดการใหมพพธภณฑ ทองถนโดยคนในทองถนเองเพอนำไปสการถายทอดความรและ สำนกรวมไปยงเดกทเปนเยาวชนรนใหมดวยการทำใหเกดหลกสตร ขนพนฐานของทองถนและการอบรมยวมคคเทศกใหกบเยาวชนเพอเปนตวแทนของคนรนใหม ประวตศาสตรทองถนโดยคนทองถนคอการถายทอดความร ทางชวตวฒนธรรม อนเปนชวตรวมของคนในบานเกดเมองนอน เดยวกนจากคนรนเการนพอแมปยาตายายมายงคนชนลกหลาน

และเหลน เปนประวตสงคมทมชวตทสรางใหเกดสำนกรวมจะเปน สงนำไปสการจดตงองคกรชมชนทเปนพลงของประชาสงคมโดย คนใน ทำใหเกดการเลอกเฟนและเลอกตงคนทด มความรและ เสยสละในชมชนเขามาทำงานในองคกรโดยเฉพาะบคคลททำหนาท ปกครองเปนผใหญบานจะตองเปนคนทสงคมทองถนรจกและแลเหน คณสมบตเหมาะสมไมใชคนจากทอนทเขามาหาเสยงซอเสยงและ ผานการเลอกตงเขามาเปนผนำ เพราะถาหากไมไดคนในทดแลวกอาจ เปนพษเปนภยไดเมอคนเหลานถกคดเลอกเขาไปเปนตวแทนทำงาน ในองคการบรหารทองถนเปนอบต.และอบจ.เปนตน การทำใหเกดองคกรชมชนทางวฒนธรรมดงกลาวนจะทำ ใหเกดกลมพลงจากภายในอนเนองจากเปนกลมทมสวนไดสวนเสย โดยตรงจากผลกระทบทางเศรษฐกจและการเมองจากภายนอก กลมพลงนจะรวมพลงกบกลมประชาสงคมทเปนเครอขายรวมมอและ ประสานกนกบกลมอนๆในทองถนอนกบกลมNGOและบรรดามล- นธตางๆเพอใหเกดอำนาจตอรองกบฝายบรหารไมวาจะเปนอปท. หรอจากรฐหรอจากทนขนาดใหญเพอความอยรอดของผคนในแตละ ทองถน

ตายายทวด บรรพบรษของคณพกล ไชยชนะ ผรกษาพระเพลาทสมเดจฯ กรมพระยาดำรงราชานภาพ ขอมาไว ณ หอสมดวชรญาณ

“นางเลอดขาว” คอตำนานเรองเลาสบตอกนมาและผกพน กบสถานทสำคญและประเพณพธกรรมตามทองถนตางๆ บรเวณ คาบสมทรภาคใตตอนกลางทงสองฝงทะเล บอกเลาปากตอปาก แพรกระจายในเรองเลาทเหมอนและตางกนจนกลายเปนตำนาน ทองถนในแถบจงหวดพทลง นครศรธรรมราช ชมพร สงขลา ตรง และภเกตไปจนถงเกาะลงกาวในมาเลเซยสะทอนภมวฒนธรรมของ เสนทางการเดนทางตดตอของบานเมองตางๆสมยโบราณตลอดจน ถนทอยผคนญาตวงศความศรทธาในศาสนาตลอดจนบารมและ อำนาจในทองถน ตำนานนางเลอดขาวนอกจากเปนการบอกเลาปากตอ ปากแลวยงถกบนทกไวใน“เพลา”หรอ“หนงสอเพลา”จากธรรม-

วลยลกษณ ทรงศร

ภมวฒนธรรมภาคใตตอนกลางจากตำนานนางเลอดขาว

ภมวฒนธรรมภาคใตตอนกลางจากตำนานนางเลอดขาว

ความหลากหลายทางสงคมและวฒนธรรม

10 จดหมายขาว มลนธเลก-ประไพ วรยะพนธ

เนยมในบานเมองทางคาบสมทร หมายถงสมดขอยหรอสมดโผจน เยบเลมแบบฝรงและจารเรองราวของวด ตำนาน สถานท พระ กลปนาวดเปนสมดพระตำราหรอเพลาพระตำราซงพระมหากษตรย พระราชทานสำหรบวดนนๆ คนทวไปจะนำหนงสอเพลาหรอกลปนาวด มาอานโดยพลการไมไดผทอานไดคอผทถอเพลาหรอผรกษาเพลา เทานนการอานเพลาผอานตองนงขาวหมขาวเปนผบรสทธอยใน ศลธรรมกอนอานจะตองจำลองรปชางเผอกขนมาแลวใหผถอเพลานงอานเพลาบนหลงชางการเกบรกษาหนงสอเพลานยมเกบรกษา ไวในกระบอกไมไผขนาดใหญซงสามารถปองกนแมลงดแลรกษางาย และสามารถสะพายตดตวไดสะดวก เนอหาหลกของการบอกเลาในตำนานนางเลอดขาวกลาว ถงศรทธาในพระพทธศาสนาของนางเลอดขาวและกมารผสามทได สรางกฏวหารอโบสถพระธรรมศาสนาพระพทธรปและพระ- มหาธาต ไวตามทองถนตางๆ มากมาย จนเกดคำรำลอถงความ ดงามในศรทธาตอพระศาสนาของเธอ เมอเดนทางไปทใดกมเรอง เลาตดพนทในทกแหงทนางเลอดขาวเดนทางไปถงและอปถมภ พระศาสนาและสาธารณปโภคทองถนในรปแบบตางๆ เวลาในตำนานมกเกยวพนอยกบเวลาในตำนานทาง ศาสนาทยอนกลบไปไกลโพนชวงเวลาในเพลานางเลอดขาวจะเลา เรองยอนกลบไปถงตนพทธกาลหลงสงครามทพระเจาอโศกฆาฟน ชาวชมพทวปจนทำใหผคนในถนนนอพยพหนลงเรอมาตงบานเรอน ในแถบคาบสมทรเปนอนมากกลาวถงศกราชในชวงพทธศตวรรษ ท๑๕และการเกดบานเมองทฝงทะเลนอกเขตสทงพระกอนทจะม การตงมนบานเมองทพทลง เหตการณและสถานทในตำนานนางเลอดขาวนนสมพนธกบ ความทรงจำทเกยวเนองกบการสบพทธศาสนาเถรวาทจากลงกา การตงมนพระศาสนาวงศลงกาทพระบรมธาตเมองนครศรธรรมราช และการสรางพระพทธสหงคในชวงพทธศตวรรษท ๑๘-๑๙ ซงรวม สมยกบศาสนาพทธแบบลงกาวงศทแพรเขาสบานเมองภายใน ทวปทหวเมองมอญเชนสะเทมและเมาะตะมะไปสแควน“สโขทย- ศรสชนาลย” ในชวงพญารามคำแหงและพญาลไท และทพระบรม- ธาตเมองนครฯจงเกดคณะสงฆเฝาพระบรมธาตรปทรงแบบลงกา ทง๔ทศคอคณะกาแกวคณะกาเดมคณะกาชาดและคณะการาม(กาทมาจากคำวาลงกา)

อกทงตำนานเพอการกลปนาบำรงวดและพระสงฆทองถน ในยคตอมาสะทอนรปแบบของคณะสงฆเชนนไปในบานเมองทตง มนคงแลว เชนในลมทะเลสาบสงขลาการไปสบทอดพทธศาสนา เถรวาทแบบลงกาวงศโดยการอญเชญพระบรมธาตการไปนมสการ พระเขยวแกวโดยพระสงฆและคณะผมจตศรทธาแรงกลาในเขต คาบสมทร ถอสบเนองเรอยมาจนถงสมยกรงศรอยธยาในรชกาล หลงสมเดจพระนารายณฯลงมามาจนกลายเปนคณะปาแกวขนมา อกคณะหนง เหตการณและสถานทในตำนานยงปรากฏเปนชอบานนาม เมอง ตลอดจนการบอกเลาสบทอดแบบมขปาฐะอยตลอดมาและ สบเนองจนถงปจจบน แมสถานทตางๆ จะมการเปลยนแปลงสภาพ แวดลอมไปไมนอยกตาม สงทสำคญทสดอกประการหนง คอ การ บอกเลาเสนทางเดนทางสมยโบราณ สภาพแวดลอมแบบปาเขาทมการลอมจบชางปามาเปนชางใชงานและสงขาย อนเปนการสราง ฐานะและอำนาจบารมใหกบนายกองสวยชางผทรงภมจนกลายเปน บคคลสำคญของสงคมในพนทลมทะเลสาบ การทำมาหากนและการ นบถอผทปฏบตงามประพฤตชอบสนบสนนสบทอดพระพทธศาสนา เกยรตยศตามคำรำลอดงกลาวเมอไปปรากฏทใดกมแตผคนสรรเสรญ และบนทกไวในความทรงจำจนกลายเปนคำบอกเลาสบตอเรอยมา สงทนาสนใจอกประการหนงทยงไมมผวเคราะหกนมากนก ในตำนานนางเลอดขาวคอการสะทอนภมวฒนธรรมของเสนทาง การเดนทางตดตอกบบานเมองตางๆสมยโบราณในคาบสมทรสยาม- มลายทงสองฝงทะเลตลอดจนถนทอย ผคนญาตวงศ และความ ศรทธาในศาสนาโลกทศนดงกลาวนเมอถกวเคราะหคนหาความ- หมายกจะทำใหคนในยคปจจบนเขาใจความเปนมาและการทมนษย ปรบตวเขากบสภาพภมศาสตรแวดลอมสงคมขนบประเพณในแถบ คาบสมทรรอบทะเลสาบเมอแรกเรมตงถนฐานเปนบานเปนเมอง จากตำนานดงกลาว ตำนานหรอเพลาในแถบนทถกรวบรวมไวมสำนวน แตกตางกนเพราะมการคดลอกตอมาหลายฉบบปรากฏในเอกสาร ของรฐสวนกลางคอ“ประชมพระตำราบรมราชทศเพอกลปนา”จด พมพโดยสำนกนายกรฐมนตรพ.ศ.๒๕๑๐ถอเปนเอกสารทมการลงตราประทบเพอยนยนเอกสทธททองถนตางๆไดรบจากการเปน“ขาพระโยมสงฆ”หรอ“ขาโปรดคนทานพระกลปนา”โดยพระมหา กษตรยแหงกรงศรอยธยาพระราชทานกลมคนเหลานเพอดแลรบใช วดในทองถนนนๆโดยไมควรมผใดใครแมจะเปนขนนางหรอเจา- เมองจะลวงละเมดถอสทธเพอประโยชนในชาวขาพระสวนตนมได และในเวลาตอมาเมอเพลาหรอพระตำราตางๆถกสงทอด เกบรกษาไวในชมชนตางๆคนทวไปจะนำหนงสอเพลาหรอกลปนาวด มาอานโดยพลการไมไดผทอานไดคอผทถอเพลาหรอผรกษาเพลา เทานนการอานเพลาผอานตองนงขาวหมขาวเปนผบรสทธอยใน ศลธรรมจนเมอระบบการกลปนาเรมหายไปจากสงคมชาวบาน ผรกษานนกถอเปนของศกดสทธตามทเคยปฏบตมา เชนหามฝาย หญงแตะตองหากจะนำมาเปดตองเปนผชายผเปนทเคารพใน ปจจบนชาวบานทสบเชอสายมาจากผรกษาเพลาในอดตยงคงมการ จดพธสมโภชเพลาหรอ“สมโภชทวดเพลา”ในวนแรม๒คำเดอน๖ ของทกป ทพบและไดพดคยคอคณพกลไชยชนะบานอยหางจากวด เขยนบางแกวไมไกลนก สบทอดคำบอกเลาของการเกบพระเพลา

หองพระทแบงพนทออกเปนสดสวนเสมอนยงคงรกษาพระเพลาไว แมจะไมมเอกสารสำคญนนแลวกตาม

11ปท ๑๖ ฉบบท ๙๑ ก.ค.-ก.ย. ๒๕๕๔

มาทางสายแม เรมทำพธบชาหลงเลกราไปหลายปคณพกลเพง กลบบานหลงจากไปทำงานในเมองมานานและรเรมรอฟนประเพณ ในกลมสายตระกลผดแลรกษาพระเพลาขนมาใหมถอเอาวนสมโภช ปเพลานเปนงานรวมญาตและทำบญใหแกบรรพบรษ เชนเดยวกบ กลมตระกลทเปนครหมอโนราและจดพธสมโภชโนราโรงครเชนกน คณพกลสรางหองแยกทวดเพลาไวตางหาก ในอดตกลาว วาจะตองไมรวมกบพนทใดๆ ในบาน แตปจจบนไวรวมกบหองพระปทนอนกางกลดไวใหเสมอนพระเพลาฉบบเดมนนยงคงอยคณพกล ทราบเพยงแตวามผนำพระเพลาฉบบจรงนนไปไวทอน แตกไมเคย เหนวาหนาตาเปนเชนไรดงนนในจนตนาการ“พระเพลา”คอสง ศกดสทธของตระกลเสมอนปยาตายายหรอบรรพบรษทจากไปแลวมากกวาจะเปนเอกสารสำคญใดๆ ตาและยายทวดของคณพกลคอผรกษาพระเพลาคน สดทายกอนทสมเดจฯกรมพระยาดำรงราชานภาพไดทรงนำไป มอบใหหอสมดวชรญาณเมอเดอนกรกฎาคมพ.ศ.๒๔๕๒ เพลานางเลอดขาวจากวดเขยนบางแกวถอวาเปนสำนวน สำคญ เพราะถกนำมาเขยนขนใหมในพงศาวดารเมองพทลงฉบบพ.ศ.๒๔๖๐โดยหลวงศรวรวตร(พณจนทโรจวงศ)ใชตนฉบบจาก วดเขยนบางแกวนเขยนเปนภาคเมองพทลงยคดกดำบรรพ เพลานางเลอดขาว ฉบบวดเขยนบางแกว นเปนกระดาษ เพลาจารหรอเขยนดวยเสนดนสอดำอกษรไทยยอและอกษรขอม ภาษาไทยจำนวน๓๐หนา ๑๗๑บรรทด ใชคำประพนธประเภท รอยแกวนาจะเรมบนทกเปนลายลกษณอกษรในราวแผนดนสมเดจ พระมหาจกรพรรดแหงกรงศรอยธยา เพราะพระครอนทเมาล เจา คณะปาแกวบรณะวดเขยนบางแกววดสทงและวดสทงพระชวงพ.ศ.๒๑๐๙-๒๑๑๑และคงมการคดลอกตอกนมาอกหลายฉบบจน ฉบบสดทายราวพ.ศ.๒๒๗๒ในรชสมยพระเพทราชาซงเปนฉบบทใชกนแพรหลายในปจจบนเนอหาแบงออกเปนสองตอนคอเลาเรอง นางเลอดขาวชวงหนงและตำนานพระราชทศของพระมหากษตรยการกลปนาอทศทดนไรนาถวายขาพระโยมสงฆใหเปนประโยชนของ วดอยางเดดขาดเรองหนง เนอเรองกลาวถงเมองพทลงเรมจากมบานเมองทาง ฝงตะวนออกฝงสทงพระชอ“กรงสทงพาราณศร”เจาเมองชอพระยา กรงทองสวนตาสามโมกบยายเพชรสองสามภรรยาตงบานเรอน อยทตำบลปละทาทางฝงตะวนตกของทะเลสาบสงขลาบรเวณบาน พระเกด อำเภอปากพะยนทกวนน เปนหมอสดำหรอนายกองสวย ชางตองจบชางสงสวยพระยากรงทองปละเชอก วนหนงหมอชางสองคนผวเมยไปเจอเดกทารกทเกดใน กระบอกไมไผเดกชายไดจากไมไผเสรยงมเลอดสเขยวขาวเหลองดำแดงสวนเดกหญงไดจากไมไผตงเลอดสขาวจงเรยกกนวานาง เลอดขาวหมอชางนำเดกทงสองมาเลยงจนโตไดแตงงานอยกนกน สบตอมา หลงจากทตายายหมอชางตาย กนำอฐไปไวทถำคหา-สวรรคเมองพทลงปจจบนน นางเลอดขาวและกมารไดมรดกเปนนายกองชางแทนตา สามโมและยายเพชรมฐานะดมากขนจงเรยกบรเวณนนวา“พระเกด” และเปน “ทคช” ตอจากนนกอพยพผคนมาอยท “บางแกว” สละ ทรพยสรางพระพทธรปและพระอโบสถไวทวดสทงและวดเขยน บางแกวสรางพระมหาธาตทวดสทงพระรวมกบพระยากรงทองในเวลา เดยวกน

นางเลอดขาวและพระกมารไดจารกแสวงบญไปอกหลาย เมอง เชนทเมองตรงและนครศรธรรมราช เมอเดนทางถงทใดก สรางวดทนนเชนเดนทางไปลงกากบคณะทตเมองนครศรธรรมราช กไดอญเชญพระบรมสารรกธาตมาบรรจไวทวดเขยนบางแกวสรางวดพระพทธสหงควดพระงามวดถำพระพทธทเมองตรงสราง วดแมอยหวทอำเภอเชยรใหญ นครศรธรรมราช สรางวดเจาแม(ชะแม)วดเจดยงามวดทาคระทางฝงสทงพระเปนตน ความใจบญของนางรำลอไปถงสโขทยมรบสงใหนำตวนาง เลอดขาวเขาไปอยในวงแตบงเอญนางตงครรภเสยกอนจงไมไดรบ การแตงตงใหเปนสนมตอมาเมอนางเลอดขาวคลอดกมารแลวเจา กรงสโขทยขอกมารนนไว นางจงทลลากลบมาอยกบกมารผสามดง เดมจนถงแกกรรมเมอวยชรา ภายหลงบตรนางเลอดขาวไดกลบมา เปนคหบดอยทบานพระเกดเมองพทลงชาวเมองเรยกวาเจาฟา คอลายเพราะสกแบบทางเมองเหนอไปถงคอ สวนตอทเกยวกบเรองการกลปนากลาวถง เมอเวลาผาน ไปกวาพนปวดวาอารามตางๆทนางเลอดขาวสรางไวกทรดโทรมกลาวถง“เจาอนท”ชาวบานวดสทงทตอมาเปน“พระครอนทเมาล”ดแลวดตางๆ ในเขตรอบทะเลสาบ นครฯ ไปจนถงเมองตรง และ กลาวถงการกลปนาทดน ผคน สงของ ซงนาจะรวมสมยกบการ เขยนขอความในพระเพลาฉบบวดเขยนบางแกวทขอพระราชทาน การกลปนาแกวดเขยนอกครงหนงในชวงพ.ศ.๒๑๐๙-๒๑๑๑ แตตำนานคำบอกเลาทไมเปนลายลกษณอกษร กลบแพร กระจายไปทวบานเมองทงสองฟากสมทร และกลายเปนสวนหนง ของชวตวฒนธรรมและประเพณความเชอของชาวบานตามทอง- ถนตางๆ อกหลายแหง เชนนางเลอดขาวอกสำนวนหนงทางแถบนครศรธรรมราช นางเปนบตรของคหบดยานบานปาลอปจจบนอยในตำบลแมเจา อยหวอำเภอเชยรใหญเปนหญงทเพยบพรอมดวยลกษณะเบญจ- กลยาณ อปนสยเยอกเยนสขมมเมตตา เออเฟอเผอแผและม จตใจเปนกศลชอบการทำบญทำทานชวยเหลอเกอกลบคคลตางๆ ตอมาไดเปนมเหสเอกของพระเจาศรธรรมาโศกราช ตำแหนงเปน “แมอยหว”และเดนทางแสวงบญรางวดวาอารามพระพทธรป สำคญตางๆปรากฏเปนชอนามสถานทและเสนทางตางๆมากมาย สวนตำนานนางเลอดขาวทเกยวกบเมองภเกตนนเลากนวา นาง เลอดขาวเปนมเหสของเจาเมองหนงถกเสนาบดใสรายวามชกบ มหาดเลก จงถกใหประหารชวต แมจะแสดงความบรสทธอยางไรก ไมเปนผลนางจงขอรองวากอนตายขอใหไดเดนทางไปนมสการพระ บรมสารรกธาตทลงการะหวางทางในทะเลพบภยนตรายตางๆแทบ เอาชวตไมรอด จงตงจตอธษฐานวาหากมบญวาสนาไดไปนมสการ พระบรมสารรกธาตอยางทต งใจกลบมาจะสรางวดกอนทจะรบ โทษทณฑในทสดกไปถงลงกาขากลบแวะทเกาะภเกตเหนเปนชมชน มผคนอาศยจงสราง“วดพระนางสราง”ขนเปนแหงแรกพรอมทง ปลกตนประดและตนตะเคยนไวเปนเครองหมายเมอกลบถงบานเมอง ของตนจงไดรบขาวการสญเสยพระสวามในการแยงชงราชสมบต ภายในเมองนนนางจงคดจากไปโดยตงใจวาชวตทเหลอจะสรางวด ใหมากเทาทจะทำไดแตยงไมทนหนกถกเจาเมองใหมจบไปประหาร ชวตเสยกอน เลอดของนางทไหลออกมาเปนสขาวจงเปนทมาของ ชอ“นางเลอดขาว” ตำนานท เกาะภเกตนมเคาโครงคลายคลงกบตำนาน

12 จดหมายขาว มลนธเลก-ประไพ วรยะพนธ

“นางมะซร”ทเกาะลงกาวเพยงแตเปนความสมพนธระหวางศาสนา ของเจาเมองชาวมสลมและนางมะซรผเปนคนภเกต เปนเรองเลา เกยวกบผหญงทมเลอดเปนสขาวซงเปนสญลกษณแสดงความ บรสทธของเธอและคำสาปทตกแกทองถนจนกลายเปนความเชอทแม คนรนปจจบนกยงนำมาปรงแตงจนกลายเปนคำสาปและการพฒนา เกาะลงกาวใหเปนแหลงทองเทยวหลงจากคำสาปนนหมดสนลง นอกจากนยงมตำนานนางเลอดขาวทบานทาคระในตำบล ชมพลอำเภอสทงพระจงหวดสงขลาเลากนวานางเลอดขาวกบ กมารสามไปเทยวเมองสทงพาราณสทางเรอโดยขนฝงทบานทาทอง หรอบานทาคระในปจจบนแลวสรางวดขนวดหนงคอวดทาคระและ ประดษฐานพระพทธรปเจาแมอยหวหนงองค ตามตำนานวา หลอ ขนทวดทาคระตรงกบวนพธแรกของเดอน๖ขางแรมซงวนน ชาวบานทาคระถอเปนวนรวมญาตชาวบานทาคระและผทยาย ภมลำเนาไปยงถนอนจะกลบมาชมนมพรอมกน รวมทำบญอทศ สวนกศลแกบรรพบรษเปนวนชมชาตหรอชมนมญาตแสดงความ กตญญตอเจาแมอยหวทำพธแกบนตางๆตามทไดบนไวการแกบน ทนยมทำคอบวชพระบวชสามเณรหรอบวชชถวายนอกจากนยงม การถวายขาวตอกดอกไมปจจยไทยทานหรอ“รำโนราถวายมอ” การแสดง“โนรา”เนองจากชาวบานเชอกนวาเปนการแสดง ทเจาแมอยหวโปรดปรานเปนพเศษในงานประเพณตายายยานทกป จะตองมการรำโนราโรงครตอเนองกนสามวนสามคนเรมวนพธ ไปสนสดวนศกรแตงานประเพณตายายยานจะเสรจตอนบายวน พฤหสบดสวนชาวบานทรำแกบนเพยงแตรำเปนพธเชนบนวารำ เปนตวใดกใหรำตวนนคนละทาสองทามธรรมเนยมของชาวบานทา คระวา ลกชายหวปของครอบครวและมอายเกน๑๔-๑๕ป ตอง ทำขนมโคมาถวายวดและเลยงญาตมตร แตถาเปนลกสาวคนหวป ตองทำขนมพองหรอขนมลาหากไมปฏบตตามเจาแมอยหวจะให โทษถงเปนบางอยเปลยพกลพการหรอประสบทกขตางๆ

ในตำนานนางเลอดขาวทเลาสบตอกนมาในทองถนตางๆ รวมทงทบนทกไวเปนลายลกษณอกษรมกกลาวถงวดหมบานท แสดงถงเสนทางตดตอตางๆเมองพทลงและสงขลานาจะนบเนองวา เปนเขตภมวฒนธรรมเดยวกนได สภาพแวดลอมของพนทน นม เทอกเขาบรรทดอยทางตะวนตกและทะเลสาบสงขลาทางตะวนออก กอนจะถงชายฝงทะเลของอาวไทยการเดนทางขามไปสฝงอนดามน จากตำนานนางเลอดขาว ใชเสนทางสองสามทาง คอ เสนทาง ดานบนผานควนขนนเขาเขตชะอวดไปออกหวยยอดทชายฝงทะเล เมองตรง แมจะสะดวกแตระยะทางไกล ทาเรอนเปนทาเรอทางฝง อนดามนของเมองนครศรธรรมราชใชเปนประจำ อกเสนหนงตองขามเขาทางชองเขาบรเวณเทอกเขา บรรทดซงเปนเทอกเขาสงมชองเขาตดผานไปสบานเมองทางฝง ตะวนตกตดกบฝงทะเลอนดามน ผานคลองปะเหลยนออกทะเลท ปากนำกนตง ดงนนบานเมองทงสองฟากฝงทะเลจงสามารถตดตอ ขามผานกนไดโดยใชชางเปนพาหนะและชองทางไปออกทางไทรบร โดยเดนทางผานสงขลาโดยไมตองผานภเขาสง ตำนานนางเลอดขาวจงสามารถชใหเหนสภาพแวดลอม และการตงถนฐานของผคนแตแรกเรมไดอยางเขาใจและเหนความ เคลอนไหวตดตอของบานเมองทงสองฟากทะเลและสองฟากเขาใน อดตอนหางไกลของบานเมองทงทคาบสมทรสทงพระตอเนองจนถง เมองนครฯและแผนดนภายในใกลเทอกเขาบรรทดของเมองพทลง ไดอยางชดเจน ตำนานนางเลอดขาวจงกลายเปนสวนสำคญในชวตของ ชาวบานตามทองถนตางๆ ทยงเลาลอถงความดงาม ความใจบญม กศลในการบำรงศาสนาของหญงผมบญ โดยเปรยบเทยบความด ความบรสทธของเธอกบการมเลอดเปนสขาวแตกตางจากผอนจน กลายเปนสงศกดสทธของชมชนหมบานและทองถนตางๆตลอดทวคาบสมทรภาคใตตอนกลางทงสองฝงทะเลทเดยว

๑-๒ พธกรรมโนราโรงครและการบชาพระพทธรปศกดสทธแมเจาอยหวทวดทาคระ คาบสมทรสทงพระ ฝงสงขลา

๑ ๒

13ปท ๑๖ ฉบบท ๙๑ ก.ค.-ก.ย. ๒๕๕๔

เรองราวของหลวงพอทวดเหยยบนำทะเล จดคงเปนทรจกของชาวไทยทงชาวพทธ ชาวมสลมไมนอยโดยเฉพาะในพนทบรเวณ ภาคใตของไทยตงแตพทลงสงขลาปตตานเลยไปถงไทรบรในประเทศมาเลเซย หลวงปทวดถอวาเปนพระเกจอาจารยในตำนาน ทมผศรทธาจำนวนมากรปสำคญหนงใน สองรปของเมองไทยคกบสมเดจพระ- พฒาจารย(โตพรหมรส)หรอหลวงปโตทมตวตนจรงในประวตศาสตร เรองของหลวงพอทวดสามารถ แยกไดเปนสองเรองราวคอเรองราวตาม ประวตศาสตรซงปรากฏนามวา “สมเดจ เจาพะโคะ”จากเอกสารทองถนและเรอง- ราวตามตำนานซงเปนทรจกกนในนาม“หลวงพอทวดเหยยบนำทะเลจด” เรองสมเดจเจาพะโคะนนปรากฏ อยในคำบอกเลาสบตอกนมาของทองถน ตางๆ แลวบนทกไวเปนลายลกษณอกษรรวบรวมไวใน “พระตำราบรมราชทศเพอ กลปนา”ทพระมหากษตรยทรงพระราชทศ พระราชทานทดนไรนาอนเปนของหลวงให แกพระสงฆแหงพทธศาสนาใชบำรงรกษา วดวาอารามรวมทงผคนชายหญงซงเรยกวา ถวายขาพระโยมสงฆใหแกวด(ตำราประชม พระตำราบรมราชทศเพอกลปนาสมยอยธยา ภาค๑จดพมพโดยคณะกรรมการจดพมพ เอกสารทางประวตศาสตรวฒนธรรมและ โบราณคดสำนกนายกรฐมนตรพ.ศ.๒๕๑๐) เขาพะโคะเดมชอ“เขาภพชสง”หรอ“พเพชรสง”คำวา“เขาพะโคะ”สนนษ- ฐานวาเปนเสยงเพยนมาจากพระพทธรป ปางไสยาสนทเรยกวา“พระโคตมะ”บรเวณ โดยรอบเปนแหลงชมชนโบราณมาตงแต อดต เปนบรเวณทมความเจรญรงเรองจาก การทำการคาทำใหบานเมองแถบนถกโจมต

จากโจรสลดมลายบอยครง วดพะโคะกลาย เปนเมองถกปลนและเผาบานเมองครงใหญ โดยบนทกไววาราวปลายสมยสมเดจพระ นเรศวรบานเมองระสำระสายไมสามารถฟน ตวไดโดยเจาอาวาสวดพะโคะซงเคยอยท กรงศรอยธยาและนาจะเปนพระสงฆผม บารมพอสมควรในฐานะพระผใหญ จงขอ พระราชทานการบรณะวดครงสำคญใน สมยของพระเอกาทศรถเมอพ.ศ.๒๑๕๓ พระมหากษตรยทกรงศรอยธยา โดยพระราชทานพระบรมราชทศกลปนาวด ตางๆตงแตบรเวณปากทะเลสาบสงขลาท หวเขาแดงจนถงเขาพงไกรทงหมดราว๖๓ วดขนกบวดหลงจากนนอกราวสบกวาป ตอมา โจรสลดจากปลายแหลมมลายกเขา ปลนบานเมองอกครงตอจากนนกไมปรากฏ เรองสมเดจเจาพะโคะในเอกสารอนใดอกเลย อยางไรกตาม วดพะโคะ มการ บรณะขนใหมและมชอแบบเมองหลวงวา วดราชประดษฐานอกทงมการขอกลปนา ไรนาขาพระขนใหมอกครงหนงพบเอกสาร ทถกรวบรวมไวทหอสมดวชรญาณอกเชน กนคอแผนทภาพกลปนาวดพะโคะอำเภอ สทงพระ จงหวดสงขลา มขนาดยาวมาก นบรวมไดถง๓๘ค แผนทฉบบนเขยนขน ภายหลงพ.ศ.๒๒๒๓แตกอนพ.ศ.๒๒๔๒เขยนขนหลงจากปราบขบถเมองสงขลาไดแลวและเจตนาในการเขยนกเพอบอกเขต หวเมองพทลงฝายตะวนออกซงตรงกบสมย ของสมเดจพระนารายณมหาราช ซงทำให เหนความหนาแนนของวดวาอารามอนแสดง ถงความมนคงทางศาสนาและชมชนท เปนอสระจากรฐทองถนและสวนกลางมาก พอทจะมอสระในการทะนบำรงชมชน หมบานและวดของพวกตนใหร งเรองดง ภาพจตรกรรมเพอการกลปนานนแสดงไว

หลวงพอทวดเหยยบนำทะเลจด จากประวตศาสตรสตำนานทมชวต

การกลปนาทดนและขาพระโยม สงฆนนนาจะเปนเครองมอสำคญของการ ปกครองบานเมองในขณะนนยามทบาน เมองระสำระสายอำนาจบารมของพระมหา กษตรยไมสามารถแผลงไปทวแผนดนได การอาศยพระพทธศาสนาเปนเครองคำจน ความมนคงยอมเปนไปไดงายกวาดวยความ ใกลชดระหวางพระศาสนากบบรรดาผคน ในทองถนการยกศาสนสถานเปนศนยรวม จตใจใหเปนอนหนงอนเดยวกนททำใหสรางความสามคคไดไมยากลำบากนก สมเดจเจาพะโคะกลายเปนผนำทางศาสนา ทพทธศาสนกชนทงหลายใหความเคารพ นบถอ กลายเปนผนำทองถนทมบทบาท อำนาจเหนอบรรดาขนนางอำมาตยและ วดพะโคะกลายเปนปราการสำคญทคอย ตานอำนาจของศาสนาอสลามและปองกน การโจมตของโจรสลดซงเปนยทธศาสตร สำคญในการสรางความมนคงใหราชอาณาจกร ในอกแงมมหนงตามตำนานของ หลวงพอทวดทสบทอดกนมาในทองถนแถบ สทงพระ ชวประวตทเตมไปดวยอภนหาร เลากนวา“หลวงพอทวด”เกดในราวพ.ศ. ๒๑๒๕ ณ บานสวนจนทร เมองสทงพระมชอวา“ป”หรอ“ป”บดาคอตาหมารดา คอนางจนทรปลกบานอาศยทดนเศรษฐผ หนงไวชอปานตาหและนางจนทรเปนคน ในอปภมถของเศรษฐปานระหวางทพอแม กำลงเกยวขาวอย ไดผกเปลใหลกนอน นางจนทรกเหน“งใหญ”มาพนทเปลลกแลว ชคอแผแมเบยนายหและนางจนทรพนมมอ บอกเจาทเจาทาง ขออยาใหลกนอยไดรบ อนตราย ดวยอำนาจบารมของเดกนอย ง ใหญจงคลายลำตวออกจากเปลเลอย หายไปปรากฏวาเดกชายปยงคงนอนหลบ

ทรงพร ตงพบลยเวช

รปเคารพและพนหนทเชอวาเปนรอยเทาหลวงปทวด ชาวบานกราบไหวและศรทธาตามตำนานทวดพะโคะ

14 จดหมายขาว มลนธเลก-ประไพ วรยะพนธ

สบายเปนปกต และมลกแกวกลมสองเปน ประกายอยขางตวตาหนางจนทรมความ เชอวาเทวดาแปลงกายเปนงใหญนำดวง แกววเศษมามอบใหกบลกของตนนบแตนน มาฐานะความเปนอยของครอบครวกดขน เรอยๆ เมอเดกชายปเตบโตไดไปศกษา วชาความรกบสมภารจวงและไปอปสมบท ทสำนกพระครกาเดมวนหนงในขณะทเดน ทางไปกรงศรอยธยาโดยเรอสำเภาทองทะเล ฟาวปรตเกดพายทอดสมออยหลายวนจน นำจดหมดเจาของเรอจงไลพระภกษปลง เรอเลกสงฝงหมายระหวางทภกษปนงใน เรอเลกไดหยอนเทาลงในนำทะเลและ บอกใหตกชมดปรากฏเปนนำจดอยางนา อศจรรย ภกษปไดเดนทางออกธดงคตาม สถานทตางๆ ซงตอมาไดกลายเปนสถานทศกดสทธจนมาถงวดพะโคะทมความทรด โทรมมากจงไดเดนทางไปกรงศรอยธยาเพอ ขอพระราชทานพระกลปนา นายชางหลวง จงบรรทกศลาแลงลงเรอสำเภามาบรณะ ซอมแซมวดพะโคะและไดรบพระทานทดน นาถวายเปนกลปนาขนแกวดพทสงห บรรพตพะโคะในตำนานกลาววาทานหายไป จากวดพะโคะ สวนอกตำนานหนงซงชาวพทธใน จงหวดปตตานเชอวาหลวงปทวดคอพระ รปเดยวกบตำนานพระสงฆท เดนทาง จารกแสวงบญเผยแผศาสนาแถบอำเภอ

หนองจกไปจนถงไทรบร คนทวไปเรยกวาทานลงกา จนเมอมรณภาพทเมองไทรบรเสนทางทนำศพทานกลบมาทวดชางให ชาวบานยงจดจำระลกถงสถานทตางๆท ทานลงกาเดนทางผาน และตอมาในราว พ.ศ.๒๔๙๗ทางวดชางใหจดสรางพระเครอง หลวงปทวดเปนวตถมงคลจนมชอเสยงโดย เขยนตำนานทานลงกาองคดำคอหลวง ปทวดเหยยบนำทะเลจดองค เดยวกบ สมเดจเจาพะโคะทวดพะโคะจงกลายเปนท รจกวาในนาม“หลวงปทวดวดชางให”และ ผคนกลมเลอนหรอไมรจกสมเดจเจาพะโคะ ในตำนานทองถนของชาวสทงพระคาบ สมทรสงขลาไป การผนวกกนระหวางบนทกทาง ประวตศาสตรและตำนานทำใหเรองของ หลวงพอทวดยงเปนทเลาตอมาจนปจจบนสถานททปรากฏในตำนานและสถานทเกยว ของกบหลวงพอทวดถกเกบรกษาไวอยางด เชนตนเลยบขนาดใหญทเชอกนวาฝงรกของ หลวงปทวดไว ทไดรบการดแลรกษาเปน อยางดถอเปนตวแทนของหลวงปทวดมการ สรางศาลาตาห-ยายจนทร โยมบดามารดา ของหลวงปทวดไวในบรเวณใกลเคยงกน สถปสมภารจวงพระอาจารยองค แรกของหลวงปทวดทวดดหลวงเปนตน สถานทเหลานทำใหตำนานของหลวงพอ ทวดยงคงโลดแลนในความทรงจำ เรองราวเหลานทำใหสถานะของ สมเดจเจาพะโคะหลวงปทวดเหยยบนำทะเล

จดนอกจากจะเปนพระเกจอาจารยผมคณ- ปการตอการเผยแผพระพทธศาสนา เปนผ มบทบาทนำในการปกปองประชาชนจาก การปลนของโจรสลดมลายแลว ยงเปนผนำ ทางวฒนธรรมทสงผานมาสชนรนหลงได เรยนรเรองราวในทองถน มสงยดเหนยว รวมกนททำใหทองถนมความเปนหนงเดยว ดงเหนไดจากครงเมอนำทวมใหญภาคใตใน พ.ศ.๒๕๕๓ผคนบรเวณใกลเคยงตางพากน ละทงบานเรอนขนไปวดพะโคะบางรองไห บางโศกเศรากราบไหวขอใหบารมของสมเดจ เจาพะโคะคมครองทามกลางความสนหวง เรองของหลวงพอทวดนยงคงเกด เรองราวใหมๆ ตามแตทผคนไดประสบพบเจอตามความเชอของตน ไมใชเรองสำคญทจะตองไปตามพสจนวาจรงหรอไมเพยงใดแตสงสำคญอยทหลวงพอทวดยงเปนทพง ทางใจของชาวบาน เมอเขาเหลานนไดรบ ความทกขยากและไมไดรบการเยยวยาจากใครหลวงพอทวดเปนสงทเชอมโยงใหคนใน ทองถนมความแขงแกรงเพยงพอทจะตงรบแรงปะทะใหมๆจากภายนอกในอนาคตได อยางมสตและไมหลงทางไปกบการเปลยนแปลงทกำลงถาโถมเขามาอยางรวดเรว

แผนทภาพกลปนาวดพะโคะ อำเภอสทงพระ จงหวดสงขลา เปนสมดไทยขาวเขยนดวยเสนหมก เนอหาเฉพาะสวนทเปนแผนทภาพนบรวมได ๗๖ หนา เขยนดวยอกษรไทยยอซงนยมแพรหลายในราวสมยปลายอยธยา ระบไดวาเขยนขนภายหลง พ.ศ. ๒๒๒๓ แตกอน พ.ศ. ๒๒๔๒

15ปท ๑๖ ฉบบท ๙๑ ก.ค.-ก.ย. ๒๕๕๔

บนทกเดนทาง “รอบทะเลสาบสงขลา”กบอาจารยศรศกร วลลโภดม วนท ๑๖–๑๙ มถนายน ๒๕๕๔

วนใหม นยม

ในทะเลสาบสงขลาเชนพทลง–ลำปำเขาชยบรบางแกวสทงพระเปนบานเมองทอยปลายเสนทางขามคาบสมทรดานอาวไทย สมยแรกทปรากฏหลกฐานเกยวกบบานเมองในพนท ทะเลสาบสงขลาจะอยในชวงเวลาประมาณพทธศตวรรษท๑๓–๑๘ คอสมยทเรยกวา “ศรวชย” โดยเฉพาะในพนทน ปรากฏการตงบาน เมองทเปนสถานการคาอยบรเวณศาสนสถานพทธมหายานท ถำคหาในตวเมองพทลงและบรเวณคาบสมทรสทงพระซงปรากฏ เทวสถานฮนดทถำคหาใกลกบวดพะโคะ บานเมองในชวงเวลานนา จะเปนชมชนเกษตรและทำการคาทางทะเลระหวางอาวไทยกบบาน เมองชายฝงมหาสมทรอนเดยรวมทงการคาขามคาบสมทรโดยม ความสมพนธกบเครอขายบานเมองสำคญไดแกตามพรลงคไชยาปาเลมบงยอกยาร(บโรพทโธ)ซงเปนบานเมองใหญทนบถอพระ พทธศาสนามหายานและศาสนาฮนดและเปนนายหนาการคาทาง ทะเลระหวางจนและอนเดยทจะตองผานภมภาคอษาคเนย เมอถงพทธศตวรรษท๑๘–๒๐จนไดขยายการคาทางทะเล โดยสงกองเรอมาคาขายกบบานเมองในอษาคเนยโดยตรง ไมตองผาน รฐนายหนาเชนรฐในเครอศรวชยบานเมองตางๆในอษาคเนยจงเรม เตบโตขน ในคาบสมทรภาคใตเมองนครศรธรรมราชหรอตามพรลงค เดมไดขยายแวนแควนครอบคลมพนทคาบสมทรปกษใตทงหมด แลวผนวกตวเขากบกรงศรอยธยาในเวลาตอมามการตดตอทางสงคม วฒนธรรมกบดนแดนใหมๆเชนลงกาอโยธยากมพชาจงเกดการ นบถอพระพทธศาสนานกายเถรวาทลทธลงกาวงศอยางกวางขวาง ในสมยนบานเมองบนแผนดนบกหรอคาบสมทรสทงพระ

ทะเลสาบสงขลามพนทสำคญ๓สวนสวนแรกคอทะเลสาบ อนเปนบรเวณทะเลนำเคมทตอเนองกบทะเลอาวไทย กนบรเวณ ตงแตจงหวดสงขลาทแหลมสนหวเขาแดงเกาะยอไปจนถงบาน ปากรอ สวนทสองคอ ทะเลหลวง อนเปนบรเวณทะเลนำกรอยกนพนทตงแตบานปากรอปากพะยนคาบสมทรสทงพระบางแกว พทลงระโนดและสวนทสามคอทะเลนอยซงเปนสวนทแยกออก ไปเปนพนทชมนำอกสวนหนง พนทรอบทะเลสาบประกอบดวยสองฝงคอ ฝงตะวนออก เดมนาจะเปนเกาะททอดตวขนานกบพนทฝงตะวนตก ตอมาเกดการ ทบถมของดนตะกอนทางตอนเหนอจนเกาะเชอมกบแผนดนจนกลาย เปน “คาบสมทรสทงพระ”หรอทคนในทองถนเรยกวา “แผนดนบก” มบานเมองสำคญเชนระโนดวดพะโคะสทงพระสงหนครอกฝงคอ ตะวนตก มบานเมองสำคญเชน บางแกว พทลง บนพนททงฝง ตะวนออกและตะวนตกเปนทราบชายฝงและทราบทองทงบางพนทเปนทสนทรายอนสงพนจากนำทวมจงมการตงบานเมองและอาศยนำจากบอหรอลำธารสายตางๆจากเทอกเขาบรรทด เมอพนจากแนวทราบชายฝงและทราบทองทงไปทางทศ ตะวนตก มเทอกเขาบรรทดอนเปนแหลงตนนำทกอความอดมสม- บรณใหกบพนทจนพทลงไดเปนอขาวอนำสำคญแหงหนงของประเทศ และมชองเขาตางๆซงสามารถตดตอกบบานเมองรมฝงอนดามนเชน ปะเหลยนตรงกนตงทำใหเกดเสนทางขามคาบสมทรเพอตดตอ ระหวางบานเมองชายฝงอาวไทยและบานเมองชายฝงทะเล อนดามน อนเปนพนททางประวตศาสตรอกแหงหนง โดยทบานเมอง

กอนออกเดนทางสำรวจศกษาภมวฒนธรรมในพนทตางๆเพอใหผตดตามเขาใจในพนทและความเปนมาโดยสงเขปอาจารยศรศกรวลลโภดมถอเปนธรรมเนยมจะตองอธบายภมนเวศและประวตศาสตรของลมทะเลสาบสงขลาประกอบแผนทโดยสงเขปเพอใหเขาใจสภาพภมประเทศกนเสยกอน

พระบรมธาตวดเขยนบางแกวบนทกจากทองถน

16 จดหมายขาว มลนธเลก-ประไพ วรยะพนธ

ไดเตบโตขนจนเกดเปนเมอง“สทงพาราณส”มวดสทงพระวดพระงาม เปนศาสนสถานสำคญ ในขณะทบางแกวอนเปนชมชนเลยงชาง ตามตำนานนางเลอดขาวกไดขยายตวจนเปนเมองบางแกว มวด เขยนบางแกวเปนพระบรมธาตสำคญ เนองจากชางเปนสตวสำคญ ในการคาขามคาบสมทรเมอการคาขามคาบสมทรขยายความสำคญ ชมชนเลยงชางจงไดขยายตว เนองจากพนทรอบทะเลสาบเปนพนทการคา จงไดมภย คกคามจากกลมโจรสลดชาวมลายในแถบปลายคาบสมทรไปจน ถงเกาะสมาตราทคอยปลนโจมตเมองทาสำคญอยางนครศรฯ พทลงปตตานฯลฯโดยเฉพาะในพทธศตวรรษท๒๒เกดการโจมต และเผาเมองสทงพระตอมาพระสงฆสำคญรปหนงคอหลวงปทวด ซงเปนพระใกลชดกบสมเดจพระเอกาทศรถ พระมหากษตรยแหง กรงศรอยธยา ไดรวบรวมผคนบนแผนดนบกจนกลายเปนชมชน ขนาดใหญทบรเวณวดพะโคะและไดขอพระราชทานพระบรมราช- ปถมภชมชนใหมนจากสมเดจพระเอกาทศรถพระองคจงโปรดเกลาฯ พระราชทานกลปนาผคนและพนทบนแผนดนบกใหอยในสทธขาด ของหลวงปทวด ซงไดรบพระราชทานสมณศกดเปนท “สมเดจพระ- ราชมหาสามลงกาชาด” ไมใหเจาเมองหรอขนนางทเปนฆราวาสเรยก เกณฑเรยกสวยภาษหรอสงการใดๆแกผคนหรอขาพระของหลวงปได ผคนจงมาสมครอยในแผนดนบก เปนขาพระของหลวงป ดงนนแผน- ดนบกในยคนจงเปนเมองใหญทเขมแขงสามารถตานทานโจรสลดได อยางไรกตามภยคกคามจากโจรสลดยงคงมอยตอมาพระ มหากษตรยอยธยาแหงราชวงศปราสาททอง(สมเดจพระเจาปราสาท ทองและสมเดจพระนารายณ)โปรดเกลาฯใหตงขนนางมสลมอาหรบ ผเชยวชาญการทหารเรอและการคามาปกครองบานเมองในลม นำทะเลสาบสงขลาโดยใหตงเมองทปลายแผนดนบกหรอคาบสมทร สทงพระปากทะเลสาบสงขลาซงเรยกกนทวไปวา“หวเขาแดง”หรอ เมองสงขลาเกา(ปจจบนยายเมองขามฟากไปเมองสงขลาปจจบน) พวกโปรตเกสดตชฝรงเศสและองกฤษเจาเมองในรนนจงสามารถ ปองกนบานเมองจากกลมโจรสลดได จนกระทงเจาเมองสงขลาไดเกดความขดแยงกบเมอง ปตตานหวเมองการคาทสำคญอกแหงหนงรวมทงเปนเมองคแขงจง ไดกอสงครามกนระหวางสองเมองนจนกลายเปนความเสยหาย อยางหนกแกผคนบานเมองและการคานานาชาตกรงศรอยธยาจง ตองปราบปรามเมองสงขลาและปตตานดวยความรวมมอของ ชาวดตชและใหเจาเมองกลบมารบราชการทกรงเทพฯในสมยตอมา เมอบตรของเจาเมองสงขลาเตบโตขนในราชสำนกอยธยาไดรบ ราชการทหารเรอเปนทพระยาราชบงสน(ตะตา)และโปรดเกลาฯใหมาเปนเจาเมองแถบทะเลสงขลาโดยใหตงเมองบรเวณเขาไชยบร อนเปนพนทตอนในแผนดนของลมนำทะเลสาบ มภเขาลอมรอบ สามารถใชเปนชยภมตรวจตราและปองกนขาศกหรอโจรสลด ใน

๑ วงเกาเจาเมองพทลง ทปากคลองลำปำ ถายจากเขาเมองชยบร๒ ทงขาวเมองพทลงและทะเลสาบสงขลา ๓ เขาอกทะล สญลกษณของเมองพทลง๔ ชาวบานทำประมงททะเลนอย๕ ทงตาลโตนด สญลกษณของเมองพทลงและสงขลา

๑

๓

๒

๔

๕

17ปท ๑๖ ฉบบท ๙๑ ก.ค.-ก.ย. ๒๕๕๔

ยคนเรมปรากฏชอ“พทลง”ซงนาจะมความสบเนองมาจากคำวา “ตลง”อนหมายความถงเสาหลกชางเนองจากเมองนเปนแหลง เลยงชางอนเปนสตวสำคญสำหรบการคาขามคาบสมทร เมอถงสมยกรงเทพฯ เจาเมองพทลงยงคงเปนลกหลาน พระยาราชบงสน(ตะตา)แตเปลยนมานบถอพระพทธศาสนาสบ สกลมาเปนตระกล‘ณพทลง’ในปจจบนและยายเมองไปตงบรเวณ ปากคลองลำปำ อนเปนทออกทะเลหลวง ในระยะประมาณรชสมย พระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว ตระกลนไดเกยวดองกบตระกล ‘จนทโรจวงศ’ รวมกนปกครอง เมองพทลงทลำปำ มวดสำคญคอ วดวง และมจวนเจาเมองทยงคงอยถงปจจบน ตอมาเมอพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวทรงปฏรปการปกครองประเทศตงแตทศวรรษ๒๔๓๐จงไดยกเลกระบบกนเมองในทองถนโดยสง ขาราชการจากสวนกลางมาปกครองเมองและเมอทางรถไฟตดผาน เมองพทลงบรเวณถำคหาสวรรค จงไดยายเมองพทลงมายงบรเวณนจนถงปจจบนบรเวณปากนำลำปำจงเรยกเมองพทลงเกา หลงทบทวนภมทศนทางประวตศาสตรกนแลวการสำรวจ ในวนแรกอาจารยศรศกรเรมตนทบานตะโหมดหมบานในพนทปา ชายเขาบนเสนทางผานของขบวนชางคาขายขามคาบสมทรในยค กอน มคลองตะโหมดอนมาจากเทอกเขาหลอเลยงชมชน มวด ตะโหมดเปนศนยกลางปจจบนชมชนนยงคงมความเขมแขงของพลง ภายในคลองตะโหมดยงคงใสสะอาดการเดนทางของคณะเปนไปตามเสนทางขามคาบสมทรโบราณผานบานโละจงกระเขารปชางบานกงหราและพทลง เสนทางนหากลงสคลองบางแกวและเขาชยสน และเดนทางตอไปจะขามชองเขาสามารถเดนทางไปถงพนทจงหวด ตรงทมทาเรอไปจากฝงอนดามน คณะของเราไดเดนทางตอไปยงเมองเกาเขาไชยบรพนทน เปนแนวทงนาชายเขาโดยจะมภเขาทอดสลบเปนแนวมเขาสำคญ คอเขาไชยบร(ทตงเมองเกา)เขาออ(ทตงสำนกวชาสำคญ)ฯลฯ บรเวณเขาไชยบรนเมอประมาณพทธศตวรรษท ๒๓–๒๔ เปนพนท ซงพระยาราชบงสน(ตะตา)ตงเมองบนเขาหนาเมองมพระสถป บรมธาตโบราณสมยอยธยาตอนปลายทเจาเมองรนตอมา(ซงอาจเปลยนมานบถอพระพทธศาสนา) ไดสรางเอาไวเปนพระบรมธาต หลกของเมองไชยบร บรเวณทราบรอบเขาไชยบรมการขดคคนดนและกอ กำแพงเมอง ในปจจบนยงปรากฏซากโบราณสถานดงกลาวอยใกล กนนนมศาลพระยาราชบงสน(ตะตา)บรเวณตอนกลางของเมอง โบราณมศาลหลกเมองโบราณ ในปจจบนบรเวณเมองเกาไชยบร บางสวนเปนพนทวดไชยบรและอกสวนหนงเปนพนทของวนอทยาน แหงชาตเขาไชยบร วนตอมาคณะเดนทางไปยงวดเขยนบางแกวอำเภอบางแกว จงหวดพทลงพนทวดเขยนบางแกวนเปนพนทในตำนานนางเลอด- ขาวเปนชมชนเลยงชางเพอสงใหกบเจาเมองสทงพาราณสหรอ สทงพระ เนองจากพนทนอยในเสนทางขามคาบสมทรซงตองอาศย ชางเปนสตวพาหนะหลกในการบรรทกสนคาและเดนทางทวไป ชมชนเลยงชางจงไดทวความสำคญโดยเฉพาะในระยะตงแต ประมาณพทธศตวรรษท ๑๘ เปนตนมาหลงจากทการคาสำเภา จากจนไดขยายตวมพระบรมธาตวดเขยนเปนศนยกลางเมอง ตอเนองจากพนทวดเขยนบางแกวเปนพนทโคกมตนไม เกามาก คนพบหลกฐานการตงถนฐานอยอาศยในระดบชมชนเมอง

มซากฐานอาคารโบราณซงเชอวาเปนพระวหารหรอศาลาสำหรบทำ พธถอนำ อยางไรกตามพนทนในปจจบนกำลงถกสวนปาลมของผมอทธพลในทองถนและนายทนรกพนททำใหพนทโบราณสถานกำลง ถกทำลาย จงไดมประชาคมคนในทองถนอกสวนหนงทกำลงตอส และตอรองในเรองน คณะเดนทางตอเนองไปยงวดพะโคะอนเปนศนยกลางของ เกาะทงในทางโลกและทางธรรม เนองจากเปนทงสถานทสงสอนเรยน วชาทางโลกและทางธรรม เปนทพพากษาความในชมชน เปนศนย กลางการปกครองวดและชมชนตางๆ ในคาบสมทรสทงพระและเปน ศนยบญชาการปองกนกองเรอโจรสลดการไปวดพะโคะจะตองขามฟาก ทะเลสาบไปคาบสมทรสทงพระระหวางทางไดวงรถผานพนทรอบวด ตลอดจนทวทองทงสองฝงทะเลสาบสงขลา เปนทงนาทอดมสมบรณ มากทสดแหงหนงของประเทศไทย มดงตาลโตนดสลบกบทงนา ใน พนทใกลเทอกเขาบรรทดจะมหยอมเขาลกโดดเรยงรายกนอย ในสวน พนทคลองจะมไมรมนำทสำคญอยางหนงคอตนสาคอนเปนเครองชวด คณภาพนำทสะอาดแตปจจบนกำลงโดนสวนปาลมรกพนททนาเชนกน เพราะมการแพรขยายของกลมทนในพนททสงเสรมใหชาวนาไดปรบ เปลยนเปนชาวสวนปาลมโดยอาศยราคานำมนปาลมเปนแรงจงใจ ชมชนบรเวณวดพะโคะปรากฏวามการตงถนฐานตงแต ประมาณพทธศตวรรษท๑๒ โดยปรากฏถำคหาใกลวดเปนศาสน- สถานในศาสนาฮนด สนนษฐานวาถำแรกเปนเทวสถานถวายพระศวะ อกถำหนงเปนเทวสถานถวายพระวษณแสดงวาจะตองมการตงชมชน ทมการตดตอกบอนเดย และมการสรางศาสนสถานใหเปนศนยรวม จตใจของชมชนนอกจากนในบรเวณใกลเคยงตลอดจนทวคาบสมทร สทงพระปรากฏการสรางตระพงเกบกกนำสำหรบชมชนตางๆในพนท ในสมยตอมาพระพทธศาสนามหายานและพระพทธศาสนาเถรวาท จงไดเขามาเปนหลกในพนทน วนตอมาอาจารยศรศกรพาคณะเดนทางไปยงเมองพทลงท ปากคลองลำปำเมองพทลงเกานตงขนในสมยกรงเทพฯตอนตนคอ ประมาณพทธศตวรรษท๒๔จากนนไดเดนทางเขาตวเมองพทลง ปจจบนใชเวลาเดนทางดวยรถยนตจากเมองเกาทลำปำประมาณ๑๕ นาทบรเวณเมองพทลงปจจบนมภมประเทศสำคญของตวเมองคอ เขาอกทะลเปนเขาหนปนทมรอยทะลกลางเขาและเขาถำคหาสวรรค แมวาเมองพทลงใหมนจะตงขนเมอไมเกน๑๐๐ปทผานมา แตปรากฏหลกฐานการตงชมชนมาตงแตประมาณพทธศตวรรษท๑๓ หรอสมยศรวชยซงทถำคหาสวรรคคาดวามการสถาปนาเปนพทธ- สถานนกายมหายานเพราะปรากฏการตงรปเคารพเชนพระพมพ ดนดบสมยศรวชย ในสมยตอๆมาคอสมยอยธยาและกรงเทพฯปรากฏการสลกและการประดษฐานพระพทธรปทผนงและในถำ รวมทงยงมผคนเขามาสกการะและประกอบพธกรรมจนถงกบสราง วดคหาสวรรคไวดวยนอกจากนยงปรากฏมการนำตำนานทรพใน วรรณคดรามเกยรตมาเกยวของกบถำคหา โดยปรากฏวามแงง หนปนสวนหนงซงมลกษณะคลายเขาควายชาวบานเขาใจวาเปน ศรษะทรพจงเชอวาทรพไดถกพาลสงหารทถำน อกพนทสำคญของลมทะเลสาบคอทะเลนอยเปนบรเวณ เหนอสดของทะเลสาบ นำทะเลสาบชวงนจะเปนนำจด แตแผนดน ในแถบนคอชวงรอยตอระหวางจงหวดพทลงกบจงหวดนครศร- ธรรมราชไดงอกจนลอมปดทางเชอมทะเลนอยกบทะเลสาบจนกำลง จะเปนทชมนำหรอ“พร”บางสวนเปนทงหญาสามารถเลยงววได

๑ วงเกาเจาเมองพทลง ทปากคลองลำปำ ถายจากเขาเมองชยบร๒ ทงขาวเมองพทลงและทะเลสาบสงขลา ๓ เขาอกทะล สญลกษณของเมองพทลง๔ ชาวบานทำประมงททะเลนอย๕ ทงตาลโตนด สญลกษณของเมองพทลงและสงขลา

18 จดหมายขาว มลนธเลก-ประไพ วรยะพนธ

ชาวบานจำนวนไมนอยทำประมงสตวนำจดปจจบนมการสรางถนน ทางหลวงตามแนวแผนดนงอกน จากนนไดเดนทางผานคลองระโนดซงเคยเปนแนวทะเลท ลอมรอบ“เกาะ”แผนดนบกหรอสทงพระมากอนเมอประมาณไม เกน๑๕๐ปมานแผนดนใหญและแผนดนบกไดงอกขยายจนเชอม ตดกน เกาะแผนดนบกเดมไดกลายเปนคาบสมทรสทงพระแนว ทะเลทลอมเกาะแผนดนบกดานเหนอมากอนจงกลายเปน“คลอง ระโนด”มชมชนเมองระโนดตงอย โดยคลองระโนดนอกดานหนงจะ ไปออกทปากพนงจงหวดนครศรธรรมราช จากระโนดไปสอำเภอสทงพระอนเปนชมชนโบราณตงแต สมยศรวชยตอมาขยายเปนเมองตงแตพทธศตวรรษท๑๘ ในการ เดนทางนรถผานวดสทงพระมพระบรมธาตเจดยของเมองใกลวด มคนำโบราณปจจบนอยในสภาพรกรางไมมการขดลอกฝงคนำตรง ขามวดมโรงเรยนแหงหนงสรางทบชมชนโบราณโดยทไมมการขด แตงหรออนรกษแนวชมชนโบราณใหศกษาแตอยางใด การเดนทางครงนคณะเลอกพกทรสอรทแหลมจองถนนอำเภอบางแกวจงหวดพทลงซงอยรมทะเลสาบสงขลาชวงทะเล หลวงพรอมกบไดรบฟงเรองราวของคนทนจากลงนวมรอดชม อาย๗๐ปชาวแหลมจองถนนซงเปนเจาของทพกคณลงเกดในบาน แหลมจองถนนแตคณแมยายมาจากเกาะใหญฝงสทงพระสวนคณป คณยายายมาจากเมองเกาเขาไชยบรระหวางคนแหลมจองถนน และคนเขาไชยบรในยคคณปคณยาของลงนวมจะไปมาหาสดองญาต และยายถนขามไปมาเสมออยางตอนคณลงอาย๑๒ปเกดฝดาษ ระบาดทบานแหลมจองถนน ครอบครวไดอพยพไปอยทบานเขา ไชยบรชวคราวหรอคณปของคณลงนวมชอรอดคณยาชอชมซงเดม นามสกลเพชรหลกแตเนองจากคณปไดกอคดฆาคนตายเพราะการแยง “หวนา”หรอทนาจงไดเอาชอตนเองและภรรยามารวมเปนนามสกลใหมคอ“รอดชม”เพอหลบคดแลวอพยพมาอยทบานแหลมจองถนน คณลงบอกวาคนรนปยาและพอแมยงถอเปนผอพยพใหม ไมมททำกนของตวเองจงทำไรหมนเวยนเมอคณลงเตบโตเขาวยหนม ไดออกเรอหาปลาในยานนำทะเลสาบซงถอเปนพนทสาธารณะ โดย คณลงเปนเจาของเรอมลกนอง๑๕คนลวนแตเปนเครอญาตหรอคน บานเดยวกนเรอของคณลงเปนเรอหาปลาดวยอวนเปนลกษณะการ ทำประมงทวไปในทะเลหลวงซงแตกตางจากพวกประมงแถบเกาะ หมากปากรอปากพะยนทจะทำโพงพางดกปลาเนองจากเปนทแคบ ในทะเลหลวงดงเดมจะเปนนำลกจดลกเคมสวนมากและ กระแสไมแรงมากจงสามารถเปนแหลงพกพงของสตวนำทงทมา จากปากพนงผานคลองระโนดทจะออกไปทางปากพะยนและออก อาวไทยทปากทะเลสาบกบสตวนำอกพวกทเขามาทางปากทะเล- สาบ สตวนำจงไดหลากหลาย เชน กงหวมนตางๆ (กงกลา กง กามกรามฯลฯ)ปลาทองเทยวปลาขาว ในพนทนมแหลงนำจดซงจะขดเปนบอนำเอาไวสำหรบ การอปโภคบรโภคเนองจากเปนนำทสะอาดกวานำในทะเลสาบ คณลงบอกวาเหนและหมายตามาตงแตยงเปนหนมตอมาจงสามารถ ซอทดนนไดและกลายเปนรสอรทในปจจบน ลงนวมเลาอกวาไดเรยนทงวชาธรรมะไสยศาสตรเชน คาถากนภยลมพายตางๆรวมทงเรยนหนงสอจากวดแหลมจอง- ถนน ศนยรวมใจสำคญของชมชน ทนมประเพณพธกรรมทตองทำ รวมกนอยางนอยคอประเพณชงเปรตเปนพธกรรมงานบญสำหรบ

อทศบญกศลใหแกบรรพบรษหรอญาตผลวงลบ อกงานหนงคอพธ ชกพระออกพรรษา คณลงบอกวาไดแตงงานอยกนกบลกสาวของผใหญในทอง ถนจงไดเขามาเปนสวนหนงของทองถนอยางเตมตวและมพรรค พวกมากเพราะวงศาคณาญาตฝงภรรยาเปนคนหมมากในทองถนน ในวยกลางคนลงนวมไดขนมาเปนผนำชมชนเปนผใหญบานสวน ปจจบนเปนสมาชกอบต.แหลมจองถนน บทบาทของคณลงยงปรากฏในเรองการตอรองกบทางราช- การเพอทองถนเมอประมาณ๒๐ปทแลวทางราชการไดสรางเขอน ชลประทานทระโนดเพอสงเสรมการเพาะปลกขาวแตกลบทำใหวงจร ปลาจากปากพนงถกปดและนำจดตอนบนของทะเลสาบถกกกจนไม มนำจดไลนำเคมนำเคมจงรกขนมาคณลงเคยเปนแกนนำของชมชน ในการตอรองเรองนกบชลประทานและนกการเมองพรรคประชา- ธปตยในการเปดประตนำในบางเวลาเพอใหนำกรอยและปลาไดเขา มาบางอกทงยงเคยตอสกบชาวประมงประเภทชอรตหรอระเบดปลา ปจจบนคณลงนวมยงคงรวมกจกรรมทางสงคมอยเสมอ กรณการขยายสวนปาลมรกทโคกเมองบางแกวเกาในบรเวณวด เขยนบางแกวคณลงกไดรวมเคลอนไหวตอสดวยอกครงจนทกวนน เรองเลาผานชวตของคณลงนวมรอดชมเปนขอมลอกชด หนงททำใหคณะฯเขาใจถงวถวฒนธรรมทสมพนธกบธรรมชาตแวด-ลอมของผคนรอบทะเลสาบสงขลาเพมขนในอกระดบหนงนนคอการ ทำประมงในพนทนำกรอยของทะเลหลวงการพฒนาปฏสมพนธจาก สถานะคนตางถนมาสการเปนเครอญาต การกาวขนเปนผนำทองถน และตอรองเมอตองของเกยวกบภายนอกทงนคณลงและผคนใน ทองถนมศนยรวมใจคอวดและรวมพธกรรมประเพณทบรณาการผคน เขาดวยกน การเดนทางศกษาเรยนรภมวฒนธรรมรอบทะเลสาบสงขลา พทลง–สทงพระทำใหเขาใจถงการตงถนฐานในพนทนเวศรอบลม ทะเลสาบสงขลาอนมทงพนทชายฝงทะเลและทะเลสาบพนทราบและ ทสนทรายพนทชายเขาและชองเขาจนทำใหเกดพนฐานการทำนา การประมงการเลยงชางและการคาขามคาบสมทรจนเปนพนฐาน ของการตงบานเมองในยคตางๆนอกจากนยงมการใหความหมาย ทางวฒนธรรมกบพนทโดยเฉพาะพนทเขาทงความหมายทางความ เชอและศาสนาเชนการสรางวดพะโคะถำเทวสถานใกลวดพะโคะพทธสถานถำคหาสวรรค หรอศาสนสถานบนทราบสำหรบชมชนเชนวดสทงพระวดเขยนบางแกวและการใหความหมายทางวฒนธรรมในเชงภมทศน เชนการใหชอเขารปชางและดวยความเปนมาทยาวนานจงไดเกดผนำทางวฒนธรรมทสำคญเชนหลวงปทวดหรอนางเลอดขาวกลายเปนศนยรวมจตใจในทองถนทยดโยงกบคนถนอนและสามารถสะทอนเรองราวความเปนมาในทองถนใหสามารถสบสาวกนไดถงปจจบน

ลงนวม รอดชม นกสแหงแหลมจองถนน

19ปท ๑๖ ฉบบท ๙๑ ก.ค.-ก.ย. ๒๕๕๔

ลเกเปนมหรสพการแสดงทชาวบานภาค กลางนยมไมแพลำตดซงทงสองอยางมทมา จากการสวดของพวกแขกมสลมซงนกวชา- การอธบายวา“ลเก”หรอ“ยเก”เพยนมา จากคำเปอรเซยวาซกร[Zikr]หรอซเกร หมายถงพธสวดของพวกซฟซงรองรอยของ แหลงทมายงปรากฏในการแสดงลเกทกวนน นนคอการเบกโรงดวยการ“ออกแขก”ทตอน หลงมาปรบปรงเปน “การออกภาษา” ไป ในเรองนสมเดจฯกรมพระยาดำรงราชา- นภาพกไดกลาวถงไวในหนงสอระเบยบ ตำนานละครวา “คำวาดเกเปนภาษามลายแปลวา ขบรองเดมนนเปนแตการสวดบชาพระใน ทางศาสนาของพวกแขกอสลามสำรบหนง มนกสวดตรำมะนาประมาณ๑๐คนสวด เพลงแขกเขากบจงหวะรำมะนา... ผเลน ลเกหรอดเกในขนตนนน นงตรำมะนาลอม กนเปนวงหลายๆคนปากกรองเพลงภาษา แขกและมอกตรำมะนากนไปดวยคำรอง ตางๆทพวกลเกรองนนรวมเรยกวา‘บนตน’

คำวาบนตนนมาจากคำวา‘บนตน’ของ ชาวมลาย และชาวสนดา ซงเรยกชอกว นพนธและเรองเลาชนดหนงเมอพวกลเก ไดรองบนตนและตกลองรำมะนาไปสดสน กระบวนความกเรมแยกการแสดงพลกแพลง ออกไปไดเปน ๒ สาขา สาขาหนงเรยกวา‘ฮนดาเลาะ’แสดงเปนชดตางๆเชนชดตาง ภาษาบางเรองเบดเตลดบางอกสาขาหนง เรยกวา ‘ละกเยา’ เปนการแสดงวากลอน ดนแกกนอนเปนตนทางของ‘ลเกลำตด’หรอลำตด” ในชวงแผนดนรชกาลท๑ถงรชกาล ท๓มสลมมลายหวเมองภาคใตอพยพเขามาตงถนฐานในกรงเทพฯจำนวนมากไดนำเอารปแบบการสวดสรรเสรญพระเจามาดดแปลงขบเลนพรอมกบการตกลองรำมะนาจนกลายเปนเอกลกษณการแสดงของชาว มลายในกรงเทพฯและภาคกลาง เรยกกน วาลเกเรยบหรอลเกกลอง เพราะนง เรยบเสมอไปกบพนไมไดลกขนมายนหรอ เตนอยางลเกทวไป อกทงเครองดนตรทใช

คอกลองรำมะนาอยางเดยว จากประวตลเกเรยบของ“คณะ ทบชางนาลม” ในคลองประเวศม ทบอก เลาตอๆกนมากลาววาเรมเลนตงแตราว ตนพ.ศ.๒๔๐๐โดยมโตะครดามนซงเปน ชาวมลายปตตานจากวดตก(วดชยชนะสง- คราม)พาหรดพายเรอมาพกยงบานโตะ- กมดทบานทบชางแลวมารองเลนกนทนน เรมจากบานสองบาน ตอมาโตะกซนซงม ลกศษยลกหามากไดสอนใหคนอนๆ เลนจน เผยแพรกนไปทว ล เกเรยบมตนเคามาจากล เก เมารดหรอการสวดสรรเสรญนบของชาว มลายภาคใตโดยการนำเอาคำโคลงคำกลอน ภาษาอาหรบในหนงสอบรซนญของอะบ- ซดนมาแปลงเปนละฮกลองหรอเพลงกลองคอรองเปนทำนองและตกลองดวยการดน สดเปนภาษาไทยซงจะแตงขนเองเปนเรอง สนกสนานทวไปแตถาจะรองสรรเสรญพระ- เจากจะใชคำโคลงของอะบซดนรองเปน ภาษาอาหรบดวยทวงทำนองของมลาย การเลนล เกเรยบจะนำคมภร อลกรอานมารองไมไดเลยใชไดแตคำกลอน ในหนงสอ บรซนญ ทแตงโดยอะบซดน เทานนหนงสอเลมนมหลายบททงบททเลา เรองราวประวตของทานศาสดามะหะหมด บททวาดวยการรกษาโรคบททวาดวยการ ปองกนหรอขบไลสงอปมงคลภยพบตตางๆบทรองสรรเสรญสดดทสนกสนานซงลเก เรยบจะเลอกบททเปนการสรรเสรญสดด มความครกครนไมใชบททโศกเศราหรอไล สงชวรายตางๆ การแสดงลเกเรยบนอกจากจะ ตองมไหวพรบปฏภาณในการดนเพลงสด แลวสงสำคญกคอทวงทำนองการรองตอง รองเสมอกน ทงกลองทตกตองพรอมกนเสยงเสมอกน ไมมเสยงเพยนหรอโดดออก มาดงนนการฝกซอมใหไดจงหวะพรกพรอม จงเปนเรองสำคญถาคนไหนไมฝกซอมไมม ทางทำได การรองการตกลองทกอยางตอง ดหวหนาวงเปนสำคญ เพราะจะเปนผให

สดาราสจฉายา

การเลนลเกเรยบตองอาศยความพรอมเพรยง ทงในการรอง ตกลอง และปรบมอ ซงตองคอยด สญญาณจากหวหนาวงเปนสำคญ หวหนาวงคณะทบชางนาลมกคอ ฮจญฮาวง มะหะหมด ตาเฮด (คนคลองผาสดำในภาพ)

ลเกเรยบ จากการสรรเสรญพระเจาสมหรสพ

พระนครบนทก

ลเกเรยบ จากการสรรเสรญพระเจาสมหรสพ

20 จดหมายขาว มลนธเลก-ประไพ วรยะพนธ

หนงสอเลมนแบงออกเปน๓สวนแยกออกเปน๓ภาษาคอ ภาษาองกฤษภาษาไทยและภาษามลายดงเดม(ยาว)ตนฉบบ เดมนนเปนภาษามลายอกษรยาว กอนทจะแปลเปนภาษา องกฤษและภาษาไทยอกทงเคยมการแปลเปนภาษามลายอกษร รมเพอเผยแพรในมาเลเซยและอนโดนเซยเมอค.ศ.๑๙๘๙ดวย ตนฉบบตารค ปาตาน หรอประวตศาสตรปาตาน เขยนเปนภาษามลายอกษรยาวสนนษฐานวานาจะเขยนขนกอนค.ศ.๑๔๐๐(หรอราวพ.ศ.๑๙๔๓)หรอกอนรายาศรวงสาจะ สถาปนารฐปาตานทรมอาวปตตานใกลชายฝงทะเลเลกนอยอนเปนชวงหวเลยวหวตอในการรบศาสนาอสลามเขาสบาน เมองของปาตาน ผเขยนคอชยค ฟากฮ อาล บนวนมฮมหมด บน ชยค ศอฟยดน อล-อบบาส ผหลานของชยค ศอฟยดน อลอบบาส โตะราชาฟากฮทเดนทางเขามาสปาตานในฐานะผเผยแผ ศาสนาอสลามราวค.ศ.๑๔๐๐และตอมาชยค ดาวด บน อบดลลอฮ อล-ฟาฎอน ไดคดลอกขนมาใหม(นกปราชญชาว ปาตานผนเกดท“กรอเซะ”ตดกบบานปาเระในตำบลบราโหม เมอประมาณปฮ.ศ.๑๑๘๓หรอค.ศ.๑๗๖๓และเดนทางไป ศกษาทเมกกะแทบตลอดชวงชวต ตำราทกเลมเขยนเปนภาษา ยาวแตชอสวนใหญเปนภาษาอาหรบไมนอยกวา๓๐เลมครอบ คลมทกดานไมวาจะเปนเตาฮดฟกฮตะเซาวฟอลฮาดษหรอ ประวตศาสตรและอนๆจนไมสามารถบอกจำนวนตำราของ ทานทแนนอนไดแมบางคนคาดวามถง๘๙เลมหรอ๑๒๐เลม) เอกสารทถกคดลอกตอกนมานนายเสนหมะดากะกล เปนผคนพบ และออกสำรวจทองถนตามชอบานนามเมองท ปรากฏพรอมกบนกวจยชาวตะวนตกนำมาเขยนเผยแพรใน วารสารรสะมแลเมอราวพ.ศ.๒๕๑๙สำเนาเอกสารชนหนง อาจารยอบดลลอฮ บนอบดลเราะมาน หรอ อบดลลอฮ

ประวตศาสตรปาตาน/Tarikh Pataniผแตง : ชยค ฟากฮ อะล

สญญาณในการเปลยนทำนองเปลยนจงหวะ “เวลาเลนประชนวงการตดสนเขาใชวธฟงจากหนงเสยง กลอง มนพรอมเพรยงกนไหม สอง เสยงรอง ตองรองเรยบเสมอ กนไมมเสยงโดดออกมาเวลาเลนลเกเรยบขนตอนรองแรกๆจะชา แลวจงกระชนขนเรอยๆพดงายๆวาลเกครงทอนภาษาลเกเรยบ วา‘ยน’หรอ‘องค’หนงยนหนงกชวโมงหนงหมายความวายกหนง มหลายทำนองรองชาทอนแรกพอไปสกครงกเรวหนอยผตดสนจะ ฟงวาใครเสยงดใครจะแหบดงใคร(เสยง)จะเรยบรอยแพกนตรง นแหละ” ฮจญฮาวงหวหนาวงทบชางนาลมขยายความใหฟง ลเกเรยบหนงวงนนตองมผแสดงเตมทไมเกน๑๕คนจะ นอยกวานนกไดแตไมควรตำกวา๙คนเพราะจะเสยเปรยบเมอม การเปรยบวงกนดวยเสยงกลองตอาจไมถงเสยงเบาไมมใครอยาก เปรยบดวย เพราะหากเปรยบแลว ปรากฏวาวงทมกลองนอยเปน ฝายชนะวงทไปเปรยบดวยกจะเสยชอจำนวนคนเลนเทาใดกตอง มจำนวนกลองเทานนเพราะลเกเรยบตดสนกนดวยกลองแมจะวา จางหรอหาไปแสดงผวาจางกจะคดราคาตามจำนวนกลองไมไดคด ตามจำนวนคนทไปซงจะเอาไปผลดกนตกคนกแลวแตหากมกลอง๑๐ใบกคดราคาหมนหนงและผแสดงลเกเรยบมขอกำหนดเลยวา ตองเปนชายเทานนจะมผหญงรวมเลนอยางดเกรฮลไมไดเพราะเสยง ผหญงคนละโทนกบเสยงผชายหากรองเสยงไมเสมอเปนอนใชไมได และทสำคญการตกลองถอวาหนกตองใชพละกำลงมากในการตให เสยงดงกระหมขนาดทวาหากตในหองแลวไมเปดประตหนาตางเสยงกลองทำใหกระจกแตกไดหรอแมแตลำโพงฉกขาดกเคยเกดมา แลวลกษณะเชนนกระมงทคนไทยโบราณมกมคำตดปากหามลก หลานวา“อยาฟงกลองแขกมนมกใจแตก”ซงชาวคณะทบชางนาลม ตางเหนพองกบคำกลาวนดวยพวกเขาบอกวาคนเลนเปนเขาจะไม มาดมาฟงเพราะของจะขนมนจะคนไมคนมออยากโดดลงไปเลนดวย ปจจบนลเกเรยบแมยงมสบตอกนหลายวงในกรงเทพฯ แตกนาเปนหวงดวยผเลนและผฟงลวนเปรยบเหมอนไมใกลฝงตาง สงวยกนทงสนบรรดาเยาวชนไมใหความสนใจตอมหรสพดงกลาวจงไมตองหวงวาจะมการรบชวงสบตออกทงการทำกลองรำมะนาใน ปจจบนใบหนงตกราคาเปนหมนจงไมใชเรองงายเลยทจะหาใครมา สนบสนนมรดกวฒนธรรมการแสดงประเภทนของชาวมลาย

ประกอบดวยเนอหา ๓ ภาษา คอ ภาษามลายดงเดม (ยาว) ภาษาองกฤษ และภาษาไทย ตนฉบบดงเดมเปนภาษายาว แปลเปนภาษาองกฤษโดย ตงก อสมาแอล ตงกจ และ ดร.เมสน ฮารดเลย แปลเปนภาษาไทยโดย ตงก อารฟน ตงกจสนบสนนการจดพมพ โดย มลนธวฒนธรรมอสลามภาคใตพมพครงท ๑ พฤษภาคม ๒๕๕๔ จำนวน ๑,๐๐๐ เลมราคา ๑๒๐ บาท สามารถสงซอไดทมลนธเลก-ประไพ วรยะพนธ และรานหนงสอรมขอบฟา

วลยลกษณ ทรงศร

กลองรำมะนาปจจบนมราคาแพงมาก ไมททำเปนหนกลองตองใชไมมะคาหรอไมเตง ไมแดง เขยงหนงราคา (ราว๑๐๐ ปกอน) ตกประมาณ ๘ บาท จดวาแพงมาก แตปจจบนตกราคา ๘,๐๐๐-๑๐,๐๐๐ บาท เมอกลงเปนรปรางแลว และยงตองใชหนงควายและหวายตะคราอกดวย ดงนนการดแลรกษากลองจงเปนเรองสำคญ เมอเลนเสรจทกครงตองจดใสถงผาใหเรยบรอย

แนะนำหนงสอ

21ปท ๑๖ ฉบบท ๙๑ ก.ค.-ก.ย. ๒๕๕๔

ลออแมนหรออ.บางนรานกวชาการทองถน ผลวงลบมอบใหผแปลภาษาไทยไวศกษา รวมกบตนฉบบคำแปลของอาจารยวน มโรหบตร เมอรวมกบตนฉบบภาษามลาย อกษรรมทมการแปลในปค.ศ.๑๙๘๙จงแปล รวมกบชวประวตชยคดาวดฯพมพเผยแพรในงานวฒนธรรมอาเซยนเมอพ.ศ.๒๕๔๐ การพมพครงนผแปลภาษาไทย รวบรวมตนฉบบภาษามลายอกษรยาวจาก การคดลอกของชยคดาวดฯและฉบบภาษา ไทยรวมทงตนฉบบทแปลเปนภาษาองกฤษ เขาดวยกนโดยตรวจสอบขอความอกขระอยางเครงครดจากตนฉบบตางๆมากขน เนอหาจากคำนำของผคดลอก ตนฉบบคอชยคดาวดซงมชวงชวตอยเมอ ๒๐๐กวาปทแลวกลาวถง“ตารคปาตาน” วาเปนเอกสารเกาแกอนบงบอกถงประวต- ศาสตรของปาตานซงไมมใครรวบรวมไว นอกจากตนฉบบของชยคฟากฮอาลฯทได เรยบเรยงไวอยางสมบรณ เพอไดรบรเกยว กบชาวมลายสมยกอนทอาศยบนแผนดน ปาตานอนมเมองเกาแกคอกอดะห (เค- ดาห)ปาตานสงขลาลอกอร(นครศรธรรม- ราช รวมทงเมองไชยาทอยตอนเหนอกอน ทศาสนาอสลามจะเขามาจนเกดรฐสลตาน หรอรฐอสลามอนแสดงถงชวงเวลาการรบรอยางรวมสมยของผเขยนทมอายอยในชวง หวเลยวหวตอระหวางการรบศาสนาอสลาม

เปนศาสนาหลกของชาวนครปาตานในยค เมอราว๕๐๐กวาปทผานมา สวนผแตงคอชยคฟากฮอาลฯอางวาไดรบกระแสรบสงจากสลตานทพระ ราชทานคำบอกเลามากมายและบนทกจาก ผเฒาผแกทผานมาสลตานประสงคใหเรยบ เรยงเปนประวตศาสตรปาตานโดยเรยบเรยง จากขอมลทงสามภาษาคอภาษาทเกยวพน กบการใชภาษาในทางพทธศาสนา โดยมคน จากนครฯซงนบถอพทธศาสนาเปนผแปล ความให โดยพระราชทานทดนทยะลาใหอย อาศยพรอมครอบครวภาษาอาหรบทบนทก โดยปของเขาสวนหนงและเขาเขาใจไดดใน ขณะทขอความหรอบนทกในภาษาชวานนมคนจากโบเกอรในชวาเปนผชวยเหลอ ผเขยนเรยบเรยงซงนาจะเปนสาย เลอดของผสอนศาสนาชาวตางแดนในรน หลานตงแตเมอศาสนาอสลามเรมเขามาส ดนแดนนกลาวถง อทธพลของศาสนาฮนด และพทธทเคยมอยในดนแดนนในขณะท อสลามยงมาไมถงและทำใหเขาไมเขาใจและ การเรยบเรยงจากคำบอกเลาไมไดบนทกขน มาจากชวงเวลาทแทจรงจนอาจเกดความ เขาใจคลาดเคลอนขนได เนอหาของตารคปาตานกลาวถง ประวตของ“ราชาลงกาสกะ”ผนบถอศาสนา ฮนด ตงเมองหลวงอยทกอดะหหรอทเคดาห ทางฝงตะวนตกของคาบสมทรและคาขายกบ ชาวฮนดหรออนเดย มอาณาเขตไปจนถง ลอกอร(นครฯ)สงขลาและมทาเรอสำคญ อยทปาตานโดยราชาทปาตานมอำนาจเหนอ เมองทงสองและมอำนาจปกครองบานเมอง ชายทะเลฝงตะวนออกเพอตดตอคาขายกบ จนเขมรบกสชวาและบาหลมราชาเมอง เลกๆเชนทตอมาเสก(สงคโปร)มาสวาม- ภกดทนนกมทาเรอคาขายผคนตางชาตจง มารวมตวกนทเมองทาปาตานมากมายเพอ คาขายเชนคนอาหรบทางอาวเปอรเซยชาว ฮทรามททอยในเยเมนทกวนนชาวจนและ ฮนด สวนคนชวานนมความสามารถในการ เดนเรอมคนปาซาไกตามภเขาบางกขามเขา ไปยงกอดะห การใชชางเดนทางในเวลา ๑ เดอน๒๕วน คนฮนดทเขามาเปนทนบถอมาก พวกเขานำพระพทธรปเขามาขายและกราบ ไหวบชาพวกเขาจะเลนกลและเปนหมอรกษา โรคคนมลายจำนวนหนงกไปนบถอศาสนา พทธดวยความเกรงกลวแกมฉงนในการ ประพฤตทางศาสนาของพวกเขาจนราชาใน

ประวตศาสตรปาตาน/Tarikh Patani

ประกอบดวยเนอหา ๓ ภาษา คอ ภาษามลายดงเดม (ยาว) ภาษาองกฤษ และภาษาไทย ตนฉบบดงเดมเปนภาษายาว แปลเปนภาษาองกฤษโดย ตงก อสมาแอล ตงกจ และ ดร.เมสน ฮารดเลย แปลเปนภาษาไทยโดย ตงก อารฟน ตงกจสนบสนนการจดพมพ โดย มลนธวฒนธรรมอสลามภาคใตพมพครงท ๑ พฤษภาคม ๒๕๕๔ จำนวน ๑,๐๐๐ เลมราคา ๑๒๐ บาท สามารถสงซอไดทมลนธเลก-ประไพ วรยะพนธ และรานหนงสอรมขอบฟา

อดตกกราบไหวบชากนทกองคจนทำใหพระ พทธรปถกสรางขนมามากมายในลงกาสกะ ผคนแตงกายดวยสเหลองมากมายการเผย- แผศาสนาพทธเขามาทำใหมการใชภาษา สนสกฤตและบาล โดยเฉพาะชอของราชาและชาวเมองกยงใชภาษามลายในการ สอสารโดยจะผสมภาษาฮนดในเรมแรกและ ปะปนดวยภาษาชวาในภายหลงจากการเขา มาปกครองของราชาศรวชย ในทำนองเดยวกน เมอศาสนาอส- ลามแพรเขามาผคนกรบนบถออสลามเปน ระยะๆมการผสมผสานผคนระหวางคนฮนด คนจนและคนมลายแตคนอาหรบและคน เปอรเซยนนเพยงผสมกบคนมลายเทานน นอกจากนยงเลาถงเรองราชา ศรวชยมาจากปาเลมบงไดปกครองปาตาน ในยคของราชามหาบงสา ชาวปาเลมบง มความเกงกาจในการทำสงครามทางทะเล เมอพระองคตองการหาสถานทเหมาะสม สำหรบผคนสองประการคอจบปลาในทะเลและทำการเพาะปลกบนบกพบกบ“โตะตาน” ผเปนผนำในหมบานทเหมาะสมนนจงสราง ตำหนกทนในหมบานของโตะตานทเรยกวา “เปาะตาน”และกลายมาเปนปาตานในภาย หลงยงเลาอกวาราชาจากชวาองคนยงลอง ลำนำไปทกอดะหจงเรยกวาสไหงปาตาน พระราชาสรางเมองทงทางตะวน- ตกเพอตดตอกบชาวฮนดและทศตะวนออกเพอเปนศนยกลางการคาทใหญโต สนคา สำคญคอทองคำปลาหวายไมซงสำหรบ ตอเรอมะพราวครงตอมากไปตเมองเขมร และสรางเมองไชยา บานเมองตางๆ กพาย แพแกราชาศรวชยโดยมมเหสเปนธดาของ เจาเมองไชยาและเมอมบตรชายกปกครอง ปาตานสบมาเมออภเษกกบธดาเจาเมอง สงขลามการละเลนสนกสนานผคนเขารวม มากมายมชางมารวมจำนวนมากมายจน

ตงกอบดลกอเดร กามารดดน เจาเมองปาตาน คนสดทาย (พ.ศ. ๒๔๔๒- ๒๔๔๕) และครอบครว ไดรบพระราชทาน บรรดาศกดจากสยาม เปนพระยาวชตภกด ศรสรวงษารตนา- เขตประเทศราช

22 จดหมายขาว มลนธเลก-ประไพ วรยะพนธ

หลดออกมาหนเขาปาเขาทำลายเรอกสวนไรนาและบานเรอนชาว บานจงตองเรยก“หมอชาง”มาชวย หมอชางนนเปนทเคารพยำเกรงของคนทวไปและเปนผ ใกลชดราชาอาศยในราชวงหญงใดไดเปนภรรยาหมอชางกถอวา มความสะดวกสบายและมเกยรตอยางยงและไมวาเขาจะไปทใดกจะ ไดรบการตอนรบอยางยงใหญทำใหเหนวาชางเปนสตวทสำคญและ จำเปนในขณะนนและผมวชาควบคมชางกกลายเปนคนสำคญมาก ในสงคมไปดวย การคาทปาตานมชอเสยงไปทงทอาหรบ เมองจนอนเดยชวาเรอเขามาแวะจอดมากมายทงกลางวนกลางคนหากมองด ทะเลยามคำกเหมอนเหนแสงดาวบนทองฟา คนอาหรบและเปอรเซยชอบเขาปาลาสตวบนภเขา และม ความสมพนธทใกลชดคนปาตาน เรองหมปาทำใหเกดความขดแยง ระหวางคนมลายอสลามและคนมลายพทธ อกประการหนงการ แตงกายของคนสองกลมกตางกนคนมลายอสลามจะนงผาและ เหนบขวานสวนคนพทธจะหอยพระพทธรปทำจากโลหะ ในชวงทายกลาวถงราชาลงกาสกะและการไปสมพนธกบ กอดะหโดยมเชอสายไปปกครองพระโอรสไดปกครองเมองนครฯ การสงครามทไชยากบเขมรหรอทนาจะเปนจามปาทางเวยดนาม กลาวถงการเปนแหลงปลกขาวทชาวเปอรเซยและอาหรบมาซอ กลบไปการเรยนรการคาขายจากชนชาตทงสองการแตงงานระหวาง ธดาเจาเมองสงขลากบพอคาชาวเปอรเซยทชอสไลมานชาห จนถงการขนครองราชยของราชาอนทราเดวาวงสาและ การเปลยนศาสนาของคนจำนวนมากจากศาสนาพทธเปนอสลามอน เปนเวลาเดยวกนกบทไชยาและนครฯสรบกบชาวชวาและสมาตรา กเกดการเปลยนแปลงทางศาสนาโดยการกอสรางพระเจดยทยง ใหญจนชาวชวานนหลบหนมายงปาตาน ขอความในเอกสารจบลงเพยงเทาน อยางไรกตามเอกสารฉบบนมความสำคญในการสะทอน ชวงเวลาหวเลยวหวตอระหวางการเปลยนแปลงการนบถอศาสนา พทธมาเปนศาสนาอสลามในชวงครสตศตวรรษท๑๕และความ ทรงจำของชาวเมองเกยวกบสงครามจากชวาและการเปนบานเมอง ในระหวางอำนาจทางการเมองของเมองไชยาและเมองนครฯสวน เมองสงขลาชวงเวลานนคงยงไมมบทบาทเทาใดนกจนถงชวงการ ปกครองสลตานสไลมาน ความสมพนธทางเครอญาตของราชาทเคดาหและเสนทาง เดนทางขามคาบสมทร ตลอดจนสภาพแวดลอมของการใหความ สำคญกบชางและหมอชางตลอดจนการคาขายของเมองปาตานในยครงเรอง ความทรงจำเหลานไมไดเรยงลำดบอยางเรยบรอยเทาใด นกและสวนหนงกสะทอนใหเหนวาคงมการเลาเรองมาจากแหลง ขอมลทใกลเคยงกนในฮกกายตปาตานและฮกกายตมะโรงมหาวงสา เปนความภาคภมใจทไดนำเสนอหนงสอทจะชวยเสรมความเขาใจ ในจารตของการเลาเรองในอดตและรอยตอในชวงทศาสนาอสลาม เผยแผเขามา ขนบของการเขยนนนเหนไดชดวาแตกตางกน โดย เรองราวในอดตของลงกาสกะดจะเปนตำนานทไมไดใหความสำคญ กบชวงเวลาทแนนอนตายตวแตกตางกบขนบการเขยนประวตศาสตร ของชาวอาหรบและการเขยนเนองในศาสนาอสลามอยางเดนชด

หาก‘มวลชน’คอผชขาดในความสำเรจ‘กระบอกเสยง’ยอมเปนเครองมอชนดทใชเพอชวงชงชยชนะ!

รานหนงสอ‘รมขอบฟา’เปดประเดนบทบาทความสำคญและสะทอนพลงของสอสารมวลชนในอดตทคลายดงเปนคนฉองสองปจจบนรบชมเสวนาประจำเดอนไดอกครงผานเกบตกบนทกลงแผนหนาประวตศาสตรเลกๆทเคยซอนตวในสงคมสยามสามารถเปนอกหนงปจจยนำไปสการเปลยนแปลงเปนสาธารณรฐประชาชนจนอนยงใหญไดอยางไรยอนความทรงจำโดย‘ปนดดาเลศลำอำไพ’นกเขยนและลกสาวของอจเยยะอดตนกหนงสอพมพจนชอดง‘มตรชยกลแสงเจรญ’นกวชาการภาควชาประวตศาสตรมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒประสานมตรผทำวจยหวขอ‘หนงสอพมพซงเสยนเยอะเปา:ภาพสะทอนสงคมไทยในสมยจอมพลสฤษดธนะรชต(พ.ศ.๒๕๐๑-๒๕๐๖)’และ‘สเทพศภภทรานนท’ผอำนวยการหนงสอพมพซนจงเหยยนเหตการณประวตศาสตรนบแตครงรชกาลท๕ถงปจจบนจะไดพดกนอกครงทน!

ศรทธาบนความออนไหวปรากฏการณศรทธาผนยมเทพทมใหเหนเกลอนเมองในเวลานทงศาลผศาลเจาพอศาลเทพฮนดอกทงเครองบชาเซนไหวแปลกตาเชนไกมาลายยราฟปนหรอแมแตเครองบนจำลองสงเหลานมนเกดขนไดอยางไรและบอกอะไรกบเราอาจารยศรศกรวลลโภดมและสดาราสจฉายาจะมาอธบายและวเคราะหถงปรากฏการณเหลานใหเราไดทราบกน

ศรทธาบนความออนไหว

หนงสอพมพจนเวทความคด

และกระบอกเสยงของจนสยาม

DVDRecommended

จากเสวนารมขอบฟา

LEK-PRAPAI DVD

จากเสวนารมขอบฟา

กางแผง

23ปท ๑๖ ฉบบท ๙๑ ก.ค.-ก.ย. ๒๕๕๔

รานหนงสอ‘รมขอบฟา’เปดประเดนบทบาทความสำคญและสะทอนพลงของสอสารมวลชนในอดตทคลายดงเปนคนฉองสองปจจบนรบชมเสวนาประจำเดอนไดอกครงผานเกบตกบนทกลงแผนหนาประวตศาสตรเลกๆทเคยซอนตวในสงคมสยามสามารถเปนอกหนงปจจยนำไปสการเปลยนแปลงเปนสาธารณรฐประชาชนจนอนยงใหญไดอยางไรยอนความทรงจำโดย‘ปนดดาเลศลำอำไพ’นกเขยนและลกสาวของอจเยยะอดตนกหนงสอพมพจนชอดง‘มตรชยกลแสงเจรญ’นกวชาการภาควชาประวตศาสตรมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒประสานมตรผทำวจยหวขอ‘หนงสอพมพซงเสยนเยอะเปา:ภาพสะทอนสงคมไทยในสมยจอมพลสฤษดธนะรชต(พ.ศ.๒๕๐๑-๒๕๐๖)’และ‘สเทพศภภทรานนท’ผอำนวยการหนงสอพมพซนจงเหยยนเหตการณประวตศาสตรนบแตครงรชกาลท๕ถงปจจบนจะไดพดกนอกครงทน!

ลบพรมแดนจนตนาการแลวมาทำความรจกกบวถชวตคนลมนำโขง-นำกำ-เซบงไฟสายสมพนธของ คนสองฝงนำไทย-ลาวกบความเปนพเปนนองรวมทางประวตศาสตรสงคมเดยวกนดานเขตแดน จดตางๆอาจแยกแมนำโขงเปนสองฝงประเทศแตคงไมอาจขวางกนความเปนเครอญาตพนอง มาตงแตครงสรางองค‘พระธาตพนม’เปนศนยกลางทางจตวญญาณของคนลมนำโขงมาแตกอน

มองผานชวตและลำนำทจะทำใหเราไดรจกตวเองมากขนจะไดไมเกลยดชงเหยยดหยามและทะเลาะกนเหมอนอดต

ทผานมา

๑ สยามมาตภม ๒ ราชประสงค ๓ มอญบานมวง ๔ หนงใหญวดขนอน ๕ คงพยอม ๖ วกฤตบานเมอง ในสามจงหวดชายแดนใต ๗ ปญหาการรกลำทรพยากร ในสามจงหวดภาคใต ๘ วกฤตคนรนใหมในสามจงหวดภาคใต ๙ มอญศาลาแดง๑๐ เกาะเกรด ๑๑ เสยงรามญของคนมอญรนใหม๑๒ พพธภณฑจนเสน๑๓ ยวมคคเทศกจนเสน๑๔ ฟนตวตนคนยวน๑๕ คนลาวแหงทองทงภาคกลาง๑๖ บานบ บานชางยานบางกอก๑๗ กฏจน๑๘ ยานนาวา ๑๙ เปลยนหนองหาน๒๐ คนกบปาภพาน๒๑ พรานปลาแหงลมแมนำโขง๒๒ ภมปญญาและรองรอยสวนในทเหลออย๒๓ บานสวนตลงชน๒๔ สวนสมบางมด...ถงเวลาลาลบพบไป๒๕ ไหวพระธาต ฟงเทศนงานบญหลวง : อตลกษณของคนดานซาย๒๖ เขาถงชวตวฒนธรรมคอยารกษาโรค๒๗ พอใหญแหงทงกลา “เจาพอศรนครเตา”๒๘ คนทงกลาไมรองไห๒๙ เลยงชพในบงทาม “กดขาคม”๓๐ กลมชาตพนธใน กทม.

เมอผคนในโลกแบบ‘โลกาภวตน’ตองอยในภาวะไรรฐไรเสนแบงพรมแดนและไรสงคมมากขนความเปนกลมผลประโยชนตางๆจงผสม แนวคดเรอง‘ชาตนยม’จนกลายเปนเหตผลในการรกษาผลประโยชนของ

กลมทมความหมายมากกวา‘ชาต’หรอ‘บานเกดเมองนอน’หรอ‘มาตภม’ อนเปนพนททางสงคมวฒนธรรมและการเมองทกำลงถกลดรอนสงท

‘ประเทศไทย’กำลงเผชญอยทกวนนจงเปนภาวะทสบสนวาจะสามารถดำรง สภาพความเปน‘สงคมพหลกษณ’ไดอยางไรจงจะใหโอกาสผคนในกลม

ตางๆไดแสดงออกหรอตอรองในสงคมไดอยางเทาเทยมไปพรอมๆกบรกษา ความมนคงในความรสกรกชาตรกมาตภมรกถนฐานบานเกดโดยไมยอมให กลมผลประโยชนทางการเมองใชโอกาสทคนในสงคม‘ตางคนตางอย’เขามา ทำลายฐานทรพยากรสภาพแวดลอมสงคมและวฒนธรรมรวมทงมาตภม

อนเปนรากฐานของชวตของคนในสงคมรายการพอเพยงเพอแผนดนเกดจงเกด ขนและเดนทางไปทวประเทศไทยเพอเขาไปแงมบานประตเปดททางประวต-

ศาสตรวฒนธรรมชมชนและทองถนไดเดนออกมาเราจะนำเรองราวอนหลาก- หลายกลบมาบอกเลาแกสงคมเพราะอาจถงเวลาแลวทจะตองมองหาความ

แตกตางหลากหลายเพอสรางจดยนอยางมเอกภาพรวมกน

ตอนท ๒๑ พรานปลาแหงลมแมนำโขง

ราคา๙๙บาท DVD New

(สนใจสงซอยอนหลง)

DVD พอเพยงเพอแผนดนเกด

พอเพยงเพอแผนดนเกดพอเพยงเพอแผนดนเกด

รวมบทความเกยวกบแนวคดวธการและมมมองทไดจากประสบการณในการศกษาประวตศาสตรทองถนและจดทำพพธภณฑทองถนของอาจารยศรศกรวลลโภดมไมเนนทฤษฎแตมงถงขอเทจจรงของขอมลและความเปนไปไดในการจดทำพพธภณฑแตละทองถนทงยงเกดกระบวนการเรยนรรวมกนระหวางนกวชาการจากขางนอกและคนในทองถนจนสามารถสรางนกวจยทองถนอนเปนแกนหลกในการพฒนาทองถนทงดานประวตศาสตรและพพธภณฑทองถนได

พพธภณฑของคนธรรมดา

พพธภณฑและประวตศาสตรทองถน

กระบวนการเรยนรรวมกน

ประสบการณ พพธภณฑทองถน

พเศษ ราคา ๕๑๐ บาท

ทงชดเพยง ๔๓๔ บาท

ผแตง/แปล วลยลกษณ ทรงศร ราคา ๑๙๕ บาท พเศษ ๑๗๕ บาท

ผแตง/แปล มลนธเลก-ประไพ วรยะพนธราคา ๑๗๐ บาท พเศษ ๑๕๓ บาท

ผแตง/แปล ศรศกร วลลโภดม ราคา ๑๔๕ บาท พเศษ ๑๓๐ บาท

LEK-PRAPAI BOOK

รวมงานเขยนขนาดสนเกยวกบการศกษา ในทองถนหลายแหงทมงเนนบอกเลาเนอหา จากการศกษาทางดานโบราณคดประวต- ศาสตรสงคม และปกณกะคดตางๆ ซงเปน

ผลจากการจดสรางพพธภณฑทองถนตลอดระยะเวลากวาสบป ตงแตเรมทำงานในราวพ.ศ.๒๕๓๘ของ‘วลยลกษณทรงศร’ในการ อปถมภของมลนธเลก-ประไพวรยะพนธจนถงปจจบน

รวมบทความเกยวกบประสบการณงาน บกเบกพพธภณฑทองถนและการศกษา ทองถนในทตางๆ ของเจาหนาทมลนธเลก-

ประไพวรยะพนธทเคยเผยแพรในจดหมายขาวมลนธฯอาทพพธภณฑจนเสนพพธภณฑยสารพพธภณฑวดศรสทธาวาสพพธภณฑบานหนองขาวฯลฯซงการลงพนทแตละแหงนน

คอประสบการณอนมคณคากวา๑๐ปในการทำงานทางมลนธฯหวงใหหนงสอเลมนเปนดงสอกลาง

ในการทำความเขาใจทองถนและพพธภณฑทองถนรวมทงสามารถนำไปประยกตใช

ไดอยางมประสทธภาพ ทางมลนธฯยนดสนบสนนจลสารแกหนวยงาน

การศกษาหองสมดพพธภณฑทองถนเพอเปนการเผยแพรความรโดยไมคดคาใชจายใดๆหากตองการใหมลนธฯจดสงจลสารโดยระบชอหนวยงานและทอยมาทางทอยหรออเมลขางตน

ทางมลนธฯยนดเปนสอกลางในการเผยแพรเรองราวในทองถนของทานแกสาธารณชนผใดสนใจหรอม

เรองราวทองถนทตองการบอกเลารวมถงจดหมายแนะนาตชมขอเสนอแนะตางๆ

ตดตอมาไดทhttp://www.lek-prapai.orgหรอFacebookมลนธฯ“มลนธเลก-ประไพวรยะพนธ”

ทานสามารถรบชมจดหมายขาวฉบบยอนหลงไดทางhttp://www.lek-prapai.org/letter.php

๑. รปแบบ E-book เปนการรบจดหมายขาวผานE-mail

(ไมเสยคาใชจายใดๆ)แจงE-mailของทานเพอรบจดหมายขาวแบบE-bookมาทlekprapai_magazine@hotmail.com

๒. รปแบบ จลสารปละ ๔ ฉบบ ผสนใจโปรดสงแสตมปดวงละ๕บาทจานวน๔ดวงหรอเทยบเทา/ตอปพรอมแจงชอและทอยสาหรบจดสงจลสารมาท“มลนธเลก-ประไพวรยะพนธ๓๙๗ถนนพระสเมรแขวงบวรนเวศเขตพระนครกรงเทพฯ๑๐๒๐๐”

มลนธเลก-ประไพ วรยะพนธ เปดรบสมาชกจดหมายขาว ปท ๑๖ ในรปแบบ ใหม ดงน

วธสงซอ ๑. โอนเงนผานบญชธนาคารบญชออมทรพยธนาคารกรงเทพสาขาสะพานผานฟาชอบญช

น.ส.พรพมลเจรญบตรเลขทบญช169-0-63033-8เมอทานทำการโอนเงนเรยบรอยแลวกรณาสงสำเนา

ใบโอนเงนพรอมระบชอ-นามสกลทอยหมายเลขโทรศพทและใบสงซอของทานมาทมลนธเลก-ประไพวรยะพนธ

(ทอยตามจดหมายขาว)๒. เงนสดในกรณมารบสนคาดวยตวเอง

๓. ธนาณตทานสามารถชำระเงนทางไปรษณยธนาณตโดยสงจายในนาม“น.ส.พรพมลเจรญบตร”ปท.ราชดำเนน10200พรอมแนบใบสงซอ(Download:www.lek-prapai.org)

ของทานมาทมลนธฯ***ฟรคาจดสง

ชดพพธภณฑ (๓ เลม)ชดพพธภณฑ (๓ เลม)