အသြငကးေျပာငးေရးကာလတရားမ တမႈဆငရာ

ျမနမာႏငငအေျခအေန

အသြငကးေျပာငးေရးကာလတရားမ တမႈဆငရာ ျမနမာႏငငအေျခအေန

အာရတရားမ တမႈႏင အခြငအေရးအဖြ႔ႏင လ႔အခြငအေရးမတတမးကြနရက (ျမနမာႏငင)

ထတေ၀ျခငးပထမအႀကမ၊ ၂၀၁၇ ေအာကတဘာ

ဒဇငးSatoejari

အာရတရားမ တမႈႏင အခြငအေရးအဖြ႔

အာရတရားမ တမႈႏင အခြငအေရးအဖြ႔ (AJAR) သည အငဒနးရားႏငင ဂကာတာၿမ႔တြင အေျခစကသည ေဒသဆငရာ လ႔အခြငအေရးအဖြ႔ျဖစသည။ အျမစတြယေနသည အျပစကးလြနေနသမား အျပစေပးအရးယျခငးမ လြတေျမာကေနမႈက တကဖကေနသည ေဒသခႏင ႏငငေတာအဆင အဖြ႔အစညးမား၏ စြမးေဆာငႏငမႈ ျမငတကလာေစရနႏင တာ၀နယ၊ တာ၀နခမႈ၊ တရားမ တမႈအေပၚ အေျခခသည ယဥေကးမႈမားတညေဆာကႏငရန AJAR မ ပပးကညေပးေနၿပး အာရပစဖတေဒသတြငးရ အကယအျပန႔ျဖစပြားေနသည လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈ၏ အေျခခအေၾကာငးတရားမားကလညး လလလားလား ေလလာသငယလ ကရသည။ ပမသရလပါက http://asia-ajar.org

တြင ၾကညပါ။

လ႔အခြငအေရးမတတမးကြနရက (ျမနမာႏငင)

ND-Burma အဖြ႔က လ႔အခြငအေရးအဖြ႔အစညးမားအၾကား လ႔အခြငအေရးမတတမးတငျခငး လပငနးစဥတြင ပးေပါငးေဆာငရြကရန ၂၀၀၄ ခႏစတြင ဖြ႔စညးခသည။ ND-Burma အဖြ႔၀င ၁၃ ဖြ႔တ႔သည ျမနမာျပညသတ႔ ကာလၾကာရညခစားေနရသည အမနတရား အျဖစအပကတ႔က စေပါငးေကာကယ အသးျပၿပး နစနာခရသမားအတြက တရားမ တမႈအတြက လႈ႔ေဆာစညးရး ၾကပါသည။ ND-Burma မ ေဒသခအဖြ႔အစညးမားအား လ႔အခြငအေရးမတတမးတငျခငး သငတနး ေပးျခငး၊ အဖြ႔၀ငမားမ သတငးအခကအလကမားအား လၿခစတခရသည Martus ေဒတာေဘစအတြငး ထညသြငးမႈက ကညေဆာငရြကေပးျခငးႏင စညးရးလႈ ေဆာေရးလပငနး မားက ပးေပါငးေဆာငရြကလ ကရပါသည။ ပမသရလပါက http://nd-burma.org တြငၾကညပါ။

အသြငကးေျပာငးေရးဆငရာ တရားမ တမႈ အာရကြနရက (TJAN)

အသြငကးေျပာငးေရးကာလ တရားမ တမႈအာရကြနရကသည ေဒသတြငး အသြငကးေျပာငးေရး ကာလ တရားမ တမႈႏင တာ၀နယ၊ တာ၀နခမႈလပငနးမား အေပၚ ေလလာသငယရနႏင အသ ပညာ တညေဆာကႏငရန ပပးကညမႈမား လပေဆာငေနသည။

မကႏာဖးပ

ဘယမ ညာသ႔

၁။ ျမနမာႏငင ရခငျပညနယ ေျမပၿမ႔နယရ ေတာငေပၚစခနး (ဓာတပ၊ UN Multimeda/ ေဒးဗစအနာ)

၂-၃။ ND-Burma မ ကခငျပညနယတြင ကငးပျပလပေနသည အသြငကးေျပာငးေရးကာလ တရားမ တမႈသငတနး (ဓာတပ-ND-Burma).

၁။ နဒါနးလမႈေရး-ႏငငေရးဆငရာ အေျခအေန။ ပဋပကၡႏင ႏပကြပမႈမား

ျမနမာႏငငတြင အေရးပါသည ျဖစထြနးမႈမား ျဖစေပၚၿပးသညေနက ၁၉၄၈ ခႏစဇနန၀ါရလတြင လြတ လပေရး ရရခသည။ ၁၉၄၇ ခႏစ ပငလညလာခတြင ဗလခပေအာငဆနးႏင ကခင၊ ရမး၊ ခငး တငး ရငးသားေခါငးေဆာငမားသည ၿဗတသ တ႔၏ ေသြးခြမႈက ေကာလႊားႏငခၿပး တငးရငးသား တနးတ ညမ မႈႏင ဖကဒရယျပညေထာငစ တညေဆာကေရးအတြက အာမခသည သေဘာတခကမား ရရခ သည။ သ႔ေသာလညး ၁၉၄၇ ခႏစတြင ဗလခပေအာငဆနးႏင ေခါငးေဆာငႀကးမား လပႀကခရၿပး သညေနာက တကလာသည ေခါငးေဆာငမားက ပငလသေဘာတခကမားက လစလရႈခၾကသည။ ထ႔ေနာက တနးတေရးႏင ကယပငျပဌာနးခြငေတာငးဆမႈမား ကယျပန႔လာၿပးေနာက အစးရႏင တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႔မားအၾကား လကနကကင ပဋပကၡမား ျဖစေပၚခသည။ ၁၉၆၂ ခႏစ တြင ဗလခပေန၀ငး အာဏာသမးၿပးေနာက ျပညတြငးစစမာ ပမကယျပန႔စြာ ျဖစပြားခသည။ တခန တညးမာပင ႏငငေရးအရ သေဘာထားကြသမား၊ သတငးသမားမား၊ လ႔အခြငအေရးတကၾကြ လႈပ ရားသမားႏင ႏငငေတာအား ေ၀ဘနပတခတသဟ သသယရသမားအေပၚ ကယကယျပန႔ျပန႔ ထနးသမးမႈမား၊ ညဥးပနးႏပစကမႈမားႏငအတ ျမနမာႏငငအတြငး ဖႏပမႈအေျမာကအမား ျဖစေပၚ လာသည။

စစမကမျဖစပြားသညေနရာမားတြငပင ႏငငေရးအရ သေဘာထားကြသမား၊ သတငးေထာကမား၊ လ႔အခြငအေရး တကၾကြလႈပရား သမားႏင အစးရအေပၚ ေ၀ဘနသဟ သသယျဖစခရသမားသည အစးရစစတပ၊ ရႏင လၿခေရးဆငရာအဖြ႔မားႏင အာဏာပငတ႔၏ မတရားဖမးဆး ညဥးပနးႏပစကခ ၾကရသည�။

စစတပသည ႏငငေတာၿငမ၀ပပျပားမႈတညေဆာကေရးအဖြ႔ (SLORC) အျဖစ ႏငငေတာအာဏာက ၁၉၈၈ ခႏစတြင သမးယၿပးသညေနာက တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႔အခ႔ႏင အပစအခတရပစ ေရး သေဘာတညမႈမား ရရခသည။ ဥပမာ အေနျဖင ကခငလြတလပေရးအဖြ႔/တပမေတာ (KIO/KIA) ႏင ၁၉၉၄ ခႏစတြင အပစအခတ ရပစေရး သေဘာတညမႈ ရရခသည1။ ၂၀၁၀ ေရြး ေကာကပြမတငမတြင စစအာဏာပငမားသည ၂၀၀၈ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒအရ တငးရငးသားလက နကကငအဖြ႔မားအား ေဒသဆငရာ စစတပရငးမား၏ လကေအာကခ နယျခားေစာငတပ (BGF) အ ျဖစ ေျပာငးလဖြ႔စညးရန ႀကးပမးလာသညအတြက တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႔အခ႔ႏင စစတပ အၾကား သေဘာထား တငးမာလာသည။ တခနတညးတြငပင စစတပမ KIA ၏ အေရးပါသည စခနး တခအား ၂၀၁၁ ခႏစတြင စတငတကခကခၿပးသညေနာက ၁၇ ႏစၾကာ အပစအခတရပစေရးမာ ပကျပားသြားခၿပး အထးသျဖင ကခငႏင ရမးျပညေျမာကပငးတြင တကပြမား ဆကလကျဖစေပၚေန သည�။

1 “Elections, Transition and Conflict,”

ဤေနရာတြငၾကညပါ http://www.

mmpeacemonitor.org/background/background-

overview

3

၁။ န

ဒါနး

၂၀၀၈ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒအရ စစတပသည အရပသားအစးရ၏ ထနးခပမႈေအာကမ လြတကငး သည ကယပငအပခပစမခန႔ခြႏငသည အေျခအေနရေနၿပး ကာကြယေရး၊ ျပညထေရးႏင နယစပ ေရးရာ၀နႀကးဌာနမားက ထနးခပႏငမႈႏငအတ အစးရႏင အမးသားလၿခေရးတ႔ထက ပမသည အာ ဏာ ရရထားသည။ လႊတေတာထတြငလညး စစတပက ၂၅% ေနရာက အလအေလာက ရရထားၿပး ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒအား ျပငဆငရနႀကးပမးမႈမားက ဟန႔တားႏငသည ဗတအာဏာ ရရထား သည။ ႏငငေတာအေရးေပၚအေျခအေန စမခန႔ခြမႈ အာဏာကလညး ရရထားသည။

၂၀၁၁ ခႏစ မတလတြင သမၼတဥးသနးစနဥးေဆာငသည အစးရအဖြ႔ တကလာၿပးေနာက ျပျပင ေျပာငးလမႈက အရနျမငသညအေနျဖင ေနအမအကယခပမ ဆယစႏစ ႏစခမ ကခၿပးေနာက လြတေျမာကလာသည ေဒၚေအာငဆနးစၾကညႏင ေဆြးႏြးမႈမား စတငခသည။

တငးရငးသား လကနကကငအဖြ႔မားႏင စတငေဆြးေႏြးရန ကမးလမးခသည။ သမၼတက ဥကဌအျဖစ ေဆာင ရြကသည ျပညေထာငစ ၿငမးခမးေရး ေဖာေဆာငမႈ ဗဟေကာမတ (UPCC) ႏင ဒသမၼတ စငးေမာက ခမး ဥးေဆာငသည ျပညေထာငစ ၿငမးခမးေရး ေဖာေဆာငမႈ လပငနးေကာမတ (UPWC) တ႔က ဖြ႔ စညးခသည။ ဥးသနးစန အစးရသည ျမနမာၿငမးခမးေရးဗဟ (MPC) က ၿငမးခမးေရးျဖစစဥအတြငး ေကာမတမားက နညးပညာအေထာကအကေပးႏငရနအတြက ရနကန တြင

ဖြ႔စညးခသည2။ တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႔အစညး (EAOs) ၈ ဖြ႔က အစးရႏင အပစအ ခတရပစေရးသေဘာတ စာခပလကမတေရးထးခေသာလညး ၂၀၁၅ ခႏစ ပါလမန ေရြးေကာကပြမ တငမ တႏငငလးအပစအခတရပစေရး သေဘာတခက(NCA) ရရေအာင သမၼတအေနျဖင မစြမး ေဆာငႏငခေပ3။

၂၀၁၅ ေရြးေကာကပြက ေတာငၿပ ကမးၿပ အႏငရၿပးသညေနာက အမးသားဒမကေရစအဖြ႔ခပ (NLD) ဥးေဆာငသည အရပသားအစးရသည ၂၀၁၆ ခႏစတြင အစးရျဖစလာသည။ ႏငငေတာ အတငပငခပဂၢလ ေဒၚေအာငဆနးစၾကညႏင သမၼတဥးထငေကာ ဥးေဆာငသည NLD အစးရသည အထကလႊတေတာႏင ေအာကလႊတေတာ ႏစရပစလးတြင ေနရာအမားစ ရရၿပး ၁၉၆၂ ခႏစ ေနာက ပငး ပထမဆးအႀကမအျဖစ ဒမကေရစနညးက ေရြးေကာကတငေျမာကခရသည အရပသား စစစစ အစးရျဖစလာသည။ သ႔ေသာလညး ဖြ႔စညးပအရ

2 ၂၀၁၁ ခႏစ ဇနန၀ါရ-စကတငဘာ၊ ျမနမာလ႔အခြငအေရးအေျခအေနအစရငခစာ,

ဤေနရာတြငၾကညပါ http://nd-burma.org/

reports/report-on-the-human-rights-situation-

in-burma-january-september-2011/

3 ၂၀၁၇ ခႏစတြင NCA က လကမတမေရးထးသည အဓကလကနကကငအဖြ႔မား မာ ကခငလြတလပေရးတပ မေတာ (KIA), ၀ျပညေသြးစညးညညြတေရး တပမေတာ (UWSA), တအာနးအမးသားလြတေျမာကေရးတပမ ေတာ (TNLA), ရမးျပညတးတကေရးပါတ/ရမးျပညတပမေတာ (SSA-N), ျမနမာဒမကေရစ မဟာမတတပမ ေတာ (MNDAA), အမးသားဒမကေရစတပေပါငးစ/ရမးျပညအေရ႔ပငး (NDAA-ESS), ႏင ရခငတပမေတာ (AA) တ႔ျဖစၾကၿပး ဖကဒရယႏငငေရးညႏႈငးေဆြးေႏြးမႈေကာမတ (FPNCC) က အစးရႏင ေဆြးေႏြးပြမားျပလပ ရနအတြက ဖြ႔စညးခသည။

4

၁။ နဒါနး

အာဏာပမရရေနသည စစတပ၊ ဖႏပသည ဥပေဒ ျပမႈ၊ အားနညးသည တရားဥပေဒစးမးေရး၊ ျခစားသည တရားစရငေရးအပါအ၀င ခငခငမာမာ အျမစ တြယေနသည စနေခၚမႈမားက အေမြဆကခေျဖရငးေနရသည။ ထ႔အျပင NLD ဥးေဆာငသည အစးရ သည စစတပက မထနးေကာငးႏငေပ။ တပမေတာအေနျဖင တငးရငးသားေဒသမားတြင လ႔အခြင အေရးခးေဖာကမႈမားက ကးလြနေနေသာလညး အျပစေပးအေရးယခရျခငးမ ကငးလြတေနသည။

ၿငမးခမးေရးျဖစစဥတြင ပါ၀ငသည လကနကကငအဖြ႔အစညးမားႏင တျခားအေရးပါေသာ အစအဖြ႔ မားအၾကား ျပနလညေတြ႔ဆ ေဆြးေႏြးသည ၂၁ ရာစပငလညလာခက ၂၀၁၆ ခႏစ ၾသဂတလ ၃၁ ရကမ စကတငဘာလ ၃ ရကေန႔အထ ကငးပခၿပး ေဒၚေအာငဆနးစၾကညမ သဘာပတအျဖစ ေဆာငရြကခသည။ သ႔ေသာလညး ညလာခစတငခနမစၿပး ျပငးထနေသာတကပြမား မရပမစ ဆက လကျဖစေပၚလ ကရသည။

၂၀၁၇ ခႏစ ေမလ ၂၄ ရကေန႔တြင အစးရအေနျဖင ပငလညလာခ၊ ဒတယအစညးအေ၀းက ကငးပ ခသည။ ထအစညးအေ၀းတြင တပမေတာကာကြယေရးဥးစးခပ ဗလခပမႈးႀကးမငးေအာငလႈငက ၿပးခသည အစညးအေ၀းတြင တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႔အစညးမား (EAOs) ဘကမ တငျပခ သည အေျခခအယအဆမားသည ဖကဒရယစနစထက ေကာလြနေနသညဟ ေျပာၾကားခသည။ ဒမ ကေရစအေျခခသည ဖကဒရယစနစသ႔ေရာကရႏငသညနညးမာ NCA လမးေၾကာငးသာ ျဖစသညဟ လညး သက သတေပးေျပာၾကားခသည။

စစတပမ ယခလကရ ထးစစဆငေနမႈသည KIA အား တႏငငလးအပစအခတရပစေရးစာခပ (NCA) အားလကမတေရးထးလာေစရနႏင ႏငငေရးေဆြးေႏြးပြမား တကေရာကလာေစရနအတြက ဖအား ေပး ေနပရသည။ တကပြမားက NCA လကမတမေရးထးသည လကနကကငအဖြ႔မား အေျခစကရာ ရမးျပညေျမာကပငးသ႔ပါ ကယျပန႔လာသည။ ရလဒအေနျဖင လသားခငးစာနာသည ကလသမဂၢည ႏႈငးေဆာငရြကေရရး (OCHA) အခကအလကမားအရ ကခငႏင ရမးျပညေျမာကပငးတ႔တြင စစ ေဘးဒကၡသည ၁သနးနးပါးထ ရလာၿပး အမားစမာ စစတပ၏ ပတဆ႔ထားျခငးေၾကာင ရကၡာျပတ လပမႈက ႀကေနရသည။

ရဟငဂာ စစေသြးၾကြမား၏ တကခကမႈႏငအတ အၾကမးဖကမႈမားသညလညး ရခငျပညနယတြင ႀကးထြားလာသည။ ရဟငဂာစစေသြးၾကြ အဖြ႔ RASA သညလညး အရပသားမားအား သတျဖတသည ဟ စြပစြမႈမားလညး ထြကေပၚလာသည။ ၂၀၁၇ စကတငဘာ ၁၇ ရကတြင အစးရတပမားက ျပငး ျပငး ထနထန လကတန႔ျပနခၿပး အကးဆကအေနျဖင ဒကၡသည ၄သနးေကာ ဘဂၤလားေဒရႏငငသ႔ ထြကေျပးၾကရသည။

ႏငငတကာႏင အရပဖကအဖြ႔အစညးမား၏ ဖအားေၾကာင ၂၀၁၇ ခႏစ မတလ ၂၄ ရကတြင ကလ သမဂၢမ ရခငျပညနယႏင အလားတ ကခငျပညႏင ရမးျပညနယတ႔ႏင ပတသကၿပး စစမးစစေဆး ေရး ေကာမရငတရပဖြ႔စညး ေစလႊတရန ဆးျဖတခသည။

5

၁။ န

ဒါနး

လထအေျချပအဖြ႔အစညးမား၏ အေျခအေန

၁၉၆၂ ခႏစ စစတပအာဏာသမးၿပးခနမစ၍ စစပြမားမျဖစသည ေဒသမားရ လထအေျချပအဖြ႔အ စညးမားသညလညး အကန႔ အသတျဖငသာ လပငနးမားေဆာငရြကေနရၿပး ၁၉၈၈ အေရးေတာပ ႏင ၂၀၀၇ ေရႊ၀ါေရာငေတာလနေရးအၿပးတ႔တြင ပမ၍ ဖႏပမႈက ခၾကရသည။ တခ႔မာ ကဥးေျမာငး သညေဘာငအတြငး အကန႔အသတျဖငသာ လႈပရားခြငရၿပး အခ႔မာ သေတသနႏင စညးရးလႈ႔ေဆာ မႈမားက ထငးႏငငႏင တျခားႏငငတ႔တြင အေျခစက ေဆာငရြကၾကရသည။

စစတပမ ႏစေပါငး ၅၀ ၾကာ အပခပခၿပးသညေနာက ျမနမာႏငငသည ထးျခားေသာ အေျခအေန တခအျဖစ အသြငကးေျပာငးသည ကာလက ျဖတသနးေနရသည။ လကရႏငငေရး ရာသဥတ အေျခ အေနအရ အကန႔အသတရသည ေရြးခယမႈျဖငသာ ႏငငေတာအဆင အသြငကးေျပာငးမႈသာ ေဆာငရြကႏငသည အေျခအေနတြင လထအေျချပအဖြ႔အစညး ကြနရကမား၏ အခနးက႑သည အထးအေရးပါသည အေနအထားတြင ရလာသည။ ျမနမာျပညရ လထအေျချပအဖြ႔အစညးမား ဖြ႔ၿဖးလာေစရနအ တြက ႀကးမားေသာ အဟန႔အတားမာ အစးရ၏ ၀ငေရာကစြကဖကေႏာငယကမႈ၊ လကရ ဥပေဒမား အရ တားဆးမႈႏင လကတန႔ျပနမႈမားက အမားအားျဖင ႀကေတြ႔ေနရျခငးျဖစ သည။

နစနာခရသမား၏ အေျခအေန

တငးရငးသားေဒသတြင ဆကလကျဖစပြားေနသည ျပညတြငးစစေၾကာင လယယာေျမ သမးဆညး မႈမား၊ အတငးအဓမၼ အလပေစခငးချခငး၊ ကေလးစစသားအသးျပမႈ၊ အတငးအၾကပေရႊ႔ ေျပာငးခရမႈ၊ ညဥးပနးႏပစကမႈႏင အကဥးရးေသဒဏစရငမႈမား ျဖစပြားလ ကရသည။ အပစအခတ ရပစေရးေဒ သမားတြငလညး သဘာ၀ သယဇာတမား ထတယသည လပငနးအပါအ၀င ရငးႏးျမပႏမႈမား တး ပြားလာျခငးႏငအတ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈႏင အဆပါ ရငးႏးျမပႏမႈမားက ဆန႔ကငသည တကၾကြလႈပရားသမားႏင ေဒသခမားအေပၚ ဖႏပမႈမား ျပလပလ ကရသည။

ညဥးပနးႏပစကခရသမား၊ လငပငးဆငရာအၾကမးဖကခရသမားႏင အျခားေသာ လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကခရသမားအတြက လႈပရားေနသည အဖြ႔အစညးမားသည နစနာခသမားတြင ရပပငးႏင စတပငးဆငရာ အကးဆကမား ခစားေနရသညက သတျပမၾကသည။ ၄ငးတ႔အေနျဖင ေရရညခစား ေနရသည ရပပငးဆငရာ ဒဏရာမားႏင စတပငးဆငရာ အနာတရမား၊ စးရမေသာကမားျခင၊ အမမ ေပာျခငး၊ အရကရျခငး၊ အျပစရျခငး၊ စတကျခငးႏင အထးကနဆနျခငး တ႔က ခစားၾကရသည။ ႏငငေရးအကဥးသားေဟာငးမားအေနျဖင လ႔အသငးအ၀ငး အျပငေရာကရေနျခငး၊ လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကခရသမားအေနျဖင အသငးအ၀ငးမ ကရ႔ျပစတငမႈက ခစားၾကရသည။ အသကေမြး၀မး ေကာငး

6

၁။ နဒါနး

လပငနးမား ဖကဆးခရသျဖင စးပြားေရး အခြငအလနးနညးသည ႏငငတြင ေငြေၾကးအ ခကအခမား ဆးရြားစြာ ႀကရသည။ အသကရငကနရစသ အမားအျပားမာ ကနးမာေရး၊ ပညာေရး ေစာငေရာကမႈ၊ ဥပေဒေရးရာ အေထာကအကႏင အသကေမြး၀မးေကာငးဆငရာ အခြငအလနးမား ရရရန ကငးမေနသည�။

နစနာခသမားႏင ၄ငးတ႔၏ မသားစမားသည ထတေဖာေျပာဆရနအတြက လကတန႔ျပနမညက စးရမေၾကာငၾကေနရသည။ ဥပမာအေနျဖင ကခငအမးသမးငယ ဂာဆနးအမ အသတခရမႈမးျဖစ သည။ ၄ငးကစၥႏင ပတသကၿပး လြတလပသည ေကာမတအေနျဖင စစတပ၏ မားယြငးသညလပ ရပျဖစေၾကာငး ဆးျဖတခသည။ သ႔ေသာလညး သမ၏ ဖခငက အဆပါကစၥႏင ပတသကၿပး သမၼတ ႏင ျမနမာလ႔အခြငအေရးေကာမရငထ တငၾကားစာပ႔ခေသာလညး စစတပအေပၚ မတရားစြပစြမႈျဖင ဖမးဆးခခရသည။

၂။ အတတကာလတြင အသြငကးေျပာငးေ-ရးဆငရာ တရားမ တမႈႏင ပတသကၿပး ေဆာငရြကမႈ မား

တရား၀င ေဆာငရြကမႈ

ျမနမာႏငငအေနျဖင ႏစေပါငး ၅၀ ၾကာၿပးသညေနာက သမငး၀ငအလညအေျပာငးအျဖစ ဒမကေရစ နညးက

ေရြးေကာကတငေျမာကခရသည အစးရတရပ ၂၀၁၆ ခႏစ ဧၿပလ ၁ ရကေန႔တြင စတင တာ၀နယခသည။ အေျပာငးအလႏငအတ အခြငအလနးသစမားႏင ျပျပငေျပာငးလမႈမား၊ အမး သားျပနလညသငျမတေရးႏင အသြငကးေျပာငးေရးဆငရာ တရားမတမႈအတြက ေမ ာလငခကမား ကယကယျပန႔ျပန႔ ရလာသည။ အစးရသစတကလာၿပးသညေနာက ပထမ အပတမားတြငပင ေပးထားသညကတႏငအတ ႏငင ေတာအတငပငခပဂၢလ ေဒၚေအာငဆနးစၾကညက အစးရအေနျဖင ႏငငေရးအကဥးသားမားက လႊတေပးမညဟ ေၾကျငာခသည။ ေၾကျငာခၿပးသညေနာက လြတၿငမး ခမးသာခြငမားျဖင တကၾကြလႈပရားသမား လြတေျမာကခသည။

သ႔ေသာလညး အျပသေဘာေဆာငသည အေျပာငးအလမားအတြက ေမ ာလငခကမား ထားရေန ေသာလညး တငးရငးသားေဒသမားရ ပဋပကၡမား ေနရာအခ႔တြင ကယျပန႔စြာ ျဖစပြားလာၿပးေနာက လ႔အသကေပါငး ေထာငႏငခ၍ ထခကရသည လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမား မားျပားလာျခငးႏင အမးသားျပန လညသငျမတေရးျဖစစဥက ထခကမႈမားျဖစေပၚေစခသည။

လေပါငး ၁၀၀ ေကာေသဆးခသည ၂၀၁၂ ခႏစတြင ျဖစပြားခသည ပဋပကၡမားအၿပးမစ၍ ဗဒၶဘာ သာ၀ငႏင မြတစလငဘာသာ၀ငမား သးျခားစ ေနထငေနၾကသည ရခငျပညနယရ အၾကမးဖကမႈမား က စစမးစစေဆးရနအတြက ေဒၚေအာငဆနးစၾကညက အဖြ႔၀င ၉ ဥးပါသည စစမးေရးေကာမရငက

7

၂။ အ

တတ

ကာလ

တြင

အသ

ြငကးေ

ျပာင

းေ ရး

ဆငရ

ာ တ

ရားမ

တမႈႏ

င ပတ

သက

ၿပး ေ

ဆာင

ရြကမႈ

မား

ဖြ႔စညးေပးခသည။ နယစပစခနးက စစေသြးၾကြမာက တကခကအၿပး စစတပက ႏမႏငးေရးမားျပ လပၿပးသညေနာက ကလသမဂၢအေထြေထြအတြငးေရးမႈးေဆာငး ကဖအာနန ဥးေဆာငသည ထ ေကာမရငသည ရခငျပညနယသ႔ ဒဇငဘာ ၂၀၁၆ တြင ေရာကရခသည။ စစတပ၏ ရငးလငးမႈအ တြငး အနညးဆး ၈၆ ဥးေသဆးကာ ခန႔မနးေျခအားျဖင လ ၂၂၀၀၀ ဘဂၤလားေဒရႏငငဘက ထြက ေျပးၾကရသည။ OCHA ၏ ခန႔မနးခကအရ ရခငျပညနယအတြငး လေပါငး ၁သနး ၂ေသာငးေကာ ေနရပရငးမ ထြကေျပးတမးေရာင အေျခခေနထငေနၾကသည။

ဇနန၀ါရ ၂၀၁၇ တြင ရခငေကာမရငက အစးရစစတပ၏ ခးေဖာကမႈမားမာ အေျခအျမစမရေၾကာငး ျငငးဆထားသည ၾကားျဖတအစရငခစာ ထတျပနသည။ တရကတညးတြငပင လကနကကငေဆာင ထားျခငးမရသည ရဟငဂာ အမးသားက ရအရာရမားက ရကႏကေနသည ဗဒယဖငလညး လမႈ ကြနရကတြင ထြကေပၚလာသည။ ေကာမရင၏ အစရငခစာသည ျပညတြငး၊ ျပညပရ NGO မား၊ လ႔ အခြငအေရးလႈပရားသမား၏ အျပငးအထနေ၀ဘနမႈက ခရသည။

တခနတညးမာပင အသြငကးေျပာငးေရးကာလတရားမ တမႈက ေဖာေဆာငမည အျပသေဘာ ေဆာငသည အေရြ႔မားက ေတြ႔ရသည။ ဥပမာအေနျဖင ၂၀၁၇ ခႏစ ေမလတြင ႏငငျခားသားအျဖစ ခယသြားသ (သ႔မဟတ) ေျပာငးေရႊ႔ေနထငသ ျမနမာႏငငသားေဟာငးမားက ႏငငသားအျဖစ ျပန လညအသအမတျပေပးခသည။ အျခားအေရြ႔တခမာ ေျမယာျပနလညေပးအပရန

ေဆာငရြကျခငးျဖစ ၿပး ေနျပညေတာ၊ ဒကၡနသရတြင ယခငအစးရလကထကက သမးယခသည ေျမဧက ၁၄၀ ေကာအား မလပငရငမားအား ျပနလညေပးအပႏငရန ၂၀၁၇ ခႏစ ဇြနလကနတြင စတငစစမးမႈမား ျပလပခ သည။ ဇြနလတြငပင မေကြးတငးေဒသႀကးတြင အစးရ၀နထမးမားအတြက အမယာေဆာကလပရန သမးဆညးခခရသည လယယာေျမမားအတြက လယသမားမားအား ေလာေၾကးေပးခသည။ အလား တပင ကခငျပညနယ လႊတေတာမလညး သမးဆညးထားသည ေျမလြတ၊ ေျမရငးမားအား မလ ပငရငမားထ ျပနလညေပးအပရန မခြဆးျဖတခသည။ အစးရ၏ အကဥးေထာငျပငဆငေရး လပငနး စဥ အစတအပငးတရပအေနျဖင ျမနမာလ႔အခြငအေရးေကာမရငသည အကဥးေထာင အသးသးသ႔ ၅ ရကၾကာ သြားေရာကေလလာၾကသည။

တရားမ တမႈ

စစတပ၏ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားသည အရပဖက တရားရးမားတြင စစေဆးျခငးမရပ စစခရး ျဖငသာ စစေဆးသညအတြက ပြငလငးျမငသာမႈႏင တာ၀နခမႈ ကငးမေနသည။ သ႔ေသာလညး တရားမ တမႈႏင ပတသကၿပး အကန႔အသတရသည တးတကမႈ အခ႔က ေတြ႔ျမငရသည။ ပထမ ျဖစစဥ အေနျဖင ၂၀၁၆ ခႏစ ဇြနလေႏာငးပငးတြင ရမးျပညေျမာကပငး မငးယြနးႀကး ေကးရြာမ ရြာ သား ၅ ေယာကသည ၄ငးတ႔၏ ယာခငးအတြငး ခမရ ၃၆၂ မ စစသားမား၏ ဖမးဆးျခငး ခခရသည။ ေနာကတေန႔တြင အဆပါ ရြာသား ၅ ဥး၏ ရပအေလာငးမားက ေတာငေျခအနးရ ေျပာငးဖးခငးတြင ျမပႏထားသညက

8

၂။ အတ

တက

ာလတ

ြင အသ

ြငကးေျပာငးေ ရးဆ

ငရာ တရားမ တ

မႈႏင ပတသ

ကၿပး ေဆ

ာငရြကမႈ မား

၄ငးတ႔၏ မသားစ၀ငမားက ေတြ႔ရၾကသည။ ၂၀၁၆ ခႏစ စကတငဘာလတြင လားရႈးၿမ႔ရ အေရ႔ေျမာကတငး စစဌာနခပ စစခရးမ အဆပါ ကစၥႏင ပတသကၿပး စစသား ၇ ေယာကတြင တာ၀နရေၾကာငးဆးျဖတၿပး ၄ငးတ႔၏ တာ၀နမားက ရပသမးကာ အလပၾကမးႏင ေထာငဒဏ ၅ ႏစ ခမတခသည။ ျမနမာႏငငရ စစခရးမား၏ ထးျခားခကမာ အမႈစစေဆး စရငဆး ျဖတခကမားက အမားျပညသေရ႔ေမာကတြင ျပလပျခငးမဟတပ နစနာသမား၏ မသားစမားသာ တကေရာကေလလာႏငျခငးျဖစသည။

ဒတယျဖစစဥအေနျဖင လကနကကငေဆာငထားျခငး မရသည တကသလေကာငးသား ဂြမဆနး ေအာငအား သတျဖတမႈျဖင စစသားမားအား အလပၾကမးႏငေထာငဒဏ ၂ ႏစကခေစရန ကခင ျပညနယ စစခရးမ ၂၀၁၇ ခႏစ ဇနန၀ါရလတြင ခမတချခငးျဖစသည။ ဗလမငးထင တတားရ အေစာင စစသားမားႏင ကခငလငယမား စကားမားၾကၿပးေနာက ၁၉ ႏစအရြယ ေကာငးသားအား တပသား ေမာငေမာငက ဇြနလ ၂၀ ရကေန႔တြင ျမစႀကးနား၌ ပစခတချခငးျဖစသည။ အဆပါ ကစၥ ႏငပတသကၿပး ကခငျပညနယႏင ရနကနၿမ႔တ႔တြင ကန႔ကြကဆႏၵျပမႈမား ျဖစေပၚခသည။ ေသဆး သေကာငးသား၏ မဘမားက ဆးျဖတခကက မေကနပေသာလညး စစသားမား လ႔အခြငအေရး ခး ေဖာကေသာလညး အေရးယျခငးမခရသည အေျခအေနတြင ဒတယျဖစစဥအျဖစ အေရးယမႈ ျဖစ သညကေတြ႔ရသည။

စစတပအေနျဖင လ႔အခြငအေရးခးေဖာကသည

စစသားမားအား လြတလပ၊ ပြငလငးစြာ စစေဆးႏင မည အရပသား တရားရးမားသ႔ လႊေျပားေပးအပရး ထးစမရေပ။ ပြငလငးျမငသာမႈႏင တာ၀နယ၊ တာ၀နခမႈမရသညအတြက စစတပအေနျဖင ရာဇ၀တမႈမားက အျပစေပးအေရးယခရျခငးမ ကငး လြတကာ ဆကလကခးေဖာကေနၾကသည။ ဥပမာ အေနျဖင ၂၀၁၅ ခႏစတြင စစတပမ မဒနးကင သတျဖတခရသည ကခငအမးသမး ေစတနာ၀နထမးဆရာမမားႏင ၂၀၁၁ ခႏစတြင ေပာကဆး သြားသည ဆြနလြတရြယဂာ ကစၥမားျဖစသည။

လထအေျချပအဖြ႔အစညးမား၏ ေဆာငရြကမႈ

အမနတရား ေဖာထတျခငး

အမနတရား ထတေဖာေျပာဆပြမားႏင လ႔အခြငအေရးမတတမးတငမႈမားက နစနာသမား၊ ၄ငးတ႔၏ မသားစမားက လထအေျချပအဖြ႔အစညးမားႏင ရပရြာအတြငး ၾသဇာရသည ဘာသာေရးအဖြ႔အစညး မား၏ အကအညျဖင ေဆာငရြကၾကသည။ ဥပမာ အေနျဖင စစတပ၏ သတျဖတျခငးခရသည အလြတသတငးေထာက ကပါႀကး ကစၥႏင စစတပ၏ ရကစကၾကမးၾကတစြာ မဒနးကင သတျဖတ ခရသည ကခငဆရာမႏစဥး ကစၥျဖစသည။

၂၀၁၇ ခႏစ ဇြနလ ၁၆ ရကေန႔တြင ကေရာကသည ပဋပကၡအတြငး လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈ မား ပေပာကေရး ႏငငတကာေန႔က အမးသမးအခြငအေရးအတြက စညးရးလႈ႔ေဆာေနသည ေဒသခ အဖြ႔အစညးမားမ ကငးပၾကၿပး

9

၂။ အ

တတ

ကာလ

တြင

အသ

ြငကးေ

ျပာင

းေ ရး

ဆငရ

ာ တ

ရားမ

တမႈႏ

င ပတ

သက

ၿပး ေ

ဆာင

ရြကမႈ

မား

လၿခေရးတပဖြ႔မားက မဒနးမႈမား ဆကလကကးလြနေသာလညး အျပစေပးျခငးမရသညက မးေမာငးထးတငျပၾကသည။ ရကမားမၾကာမမာပင ဇြနလ ၂၁ရကေန႔႔တြင ၀မတအမးသမးအဖြ႔အစညးႏင ND-Burma မ Reparation လပငနးအဖြ႔၀ငမားသည ဒမကေရစအ ေရးတကပြတြင ေပးဆပခရမႈမားအတြက အသအမတျပေပးရနေတာငးဆသည ႏငငေရးအ ကဥးသ ေဟာငးမားႏငအတ အခမးအနားတရပက ကငးပၾကသည။

အထမးအမတ အမတတရမား

ရစေလးလးအထမးအမတျပတကသည ရစေလးလးကာလ သမငးျဖစရပမနမားက သငခနးစာယၿပး အမးသားရငၾကားေစေရးအတြက အေထာကအကျဖစေစရန ၈၈ မးဆက ၿငမးခမးေရးႏင ပြငလငး လ႔အဖြ႔အစညးမ ဥးေဆာငဖြငလစထားျခငးျဖစသည။ ႏငငေရးအကဥးသားေဟာငးမားအေနျဖင လညး ျမနမာျပညရ တျခားအရပေဒသမားတြင အမတတရ အထမးအမတမား ျပလပလ ကရသည။ ဥပမာအေနျဖင ရမးျပညနယ ေတာငႀကးၿမ႔တြင ၂၀၁၆ ဒဇငဘာလ ၃၁ ရကေန႔က ရစေလးလး အထမးအမတေကာကတင စကထဖြငလစချခငးျဖစသည။ လထအေျချပအဖြ႔အစညးမား၏ အျခား ေသာ ဥးေဆာငႀကးပမးမႈမားအေနျဖင ကခငစစပြ ႏစပတလညေန႔မားႏင ကခငဆရာမေလး ႏစဥး မဒနးကင သတျဖတခရသညေန႔ ေအာကေမဖြယအခမးအနားမား ကငးျပၾကျခငးျဖစသည။

ျမနမာျပည၏ ေန၀ငခန ကသ႔ေသာ ရပရငက ရနကနၿမ႔တြင ၂၀၁၆ ခႏစက ကငးပသည လ႔အခြငအေရးႏင လ႔ဂဏသကၡာရပရငပြေတာတြင ျပသခြင

မရချခငးမးျဖစသည။ အဆပါရပရငမာ ရမးမငးသားတပါးက လကထပခသည ၾသစႀတးယား ေကာငးသတေယာက၏ ျဖစရပမန ဇာတလမး ျဖစသည။ ရမးမငးသားမာ ၁၉၆၂ ခႏစ အာဏာသမးၿပးေနာက အကဥးခ၊ သတျဖတခခရၿပး တငးရငးသားအခငးခငးၾကား စတ၀မးကြေစရနႏင တပမေတာ၏ ဂဏသကၡာထခကေစသညဟ စြပစြၿပး ျပသခြင ပတပငချခငးျဖစသည။

နစနာခသမားႏင ၄ငးတ႔ေဆြမးမားအား ေငြေၾကးအနညးငယႏင ေရတအတြကသာ ေထာကပမႈက ႏငငေရးအကဥးသားမား ကညေစာငေရာကေရးအသငး (AAPP), ဥး၀ငးတငေဖာငေဒးရငးႏင ေမတာအးေ၀ေဖာငေဒးရငးတ႔ကသ႔ အရပဖကအဖြ႔အစညးမားကသာ ေဆာငရြကၾကသည။ ND-Burma ကသ႔ အျခားအဖြ႔အစညးမားက နစနာခသမား၏ ဘ၀ထေထာငေရးအပါအ၀င ၄ငးတ႔အေပၚ အစးရမ ပမေထာကပေပးေရးအတြက စညးရးလႈ႔ေဆာလ ကရသည။ အေမရကန အလႈရငအဖြ႔အ စညး တချဖစသည FHI 360 အဖြ႔သည ႏငငေရးအကဥးသားေဟာငးမား သတငးဌာနမားႏင အရပဖကအဖြ႔အစညးမားတြင ၆ လၾကာ အလပသငအျဖစ လပကငႏငမည အခြငအလနးမားက အေကာငအထညေဖာေပးလ ကရသည။

ထပမမျဖစေပၚေစရန ေဆာငရြကမႈ

၂၀၁၇ ခႏစ ၾသဂတလတြင ပခးတငးေဒသႀကးရ ေကာငးမားတြင လ႔အခြငအေရးေဟာေျပာမႈ ၇၃ ႀကမျပလပႏငခသည။ စကတငဘာကနတြင ေကာငးသား ၁၀၀

10

၂။ အတ

တက

ာလတ

ြင အသ

ြငကးေျပာငးေ ရးဆ

ငရာ တရားမ တ

မႈႏင ပတသ

ကၿပး ေဆ

ာငရြကမႈ မား

ႏင ၇၀၀ၾကား ေဟာေျပာပြမားတြင ပါ၀ငႏငခသည။ အဆပါအစအစဥက ND-Burma ၏ အဖြ႔၀ငျဖစသည AAPP မ ေဆာငရြကချခငးျဖစ ၿပး ေကာငးသးသငရးညႊနးတနးမားတြင လ႔အခြငအေရးပညာေပးေရး အစအစဥ တရား၀င ပါရေစရန ႀကးပမးေဆာငရြကမႈျဖစသည။

၃။ အနာဂတအတြက စနေခၚခကမား၊ သငခနးစာမားႏင နဂး

ျမနမာႏငငတြင တရားမ တမႈႏင တာ၀နယ၊ တာ၀နခမႈက ရရရန ခကခေနေသးသည။ ၂၀၀၈ခႏစ ဖြ႔ စညးပအေျခခဥပေဒ၊ ပဒမ ၄၄၅ တြင “ယခငက တာ၀နယခသည (န၀တ/နအဖ) ျဖစေစ၊ အဖြ႔၀င တဥးဥးကျဖစေစ၊ အစးရအဖြ႔၀င တဥးဥး၏ တာ၀နအရ ေဆာငရြကခကမားအေပၚ တရားစြဆျခငး၊ အ ေရးယျခငးမရေစရ” ဟ ျပဌာနးထားသည။ အဆပါ ပဒမက လြတၿငမးခမးသာခြငအျဖစ လသမား သည။ ထ႔ျပင ၂၀၁၆ ခႏစ ဇနန၀ါရတြင ျပဌာနးခသည ႏငငေတာအႀကးအကေဟာငးႏင လၿခေရး ဥပေဒကလညး ယခငအစးရအႀကးအကေဟာငးမားအတြက အကာအကြယ အခငအမာယ ထတျပန ချခငးျဖစသည။ လြတလပမ တသည တရားစရငေရးစနစမရသညအတြက ဆြနလြတရြယဂာ ေပာကဆးမႈႏင ကပါႀကး အသတခရမႈကသ႔ အမႈမားက ေျဖရငးႏငျခငး မရေသးေပ။

အမးသားဒမကေရစအဖြ႔ခပ NLD သည ၂၀၁၅ ေရြးေကာကပြက ေတာငၿပကမးၿပ အႏငရၿပးသည ေနာက ၄ငးတ႔အေပၚ

၃။ အ

နာဂတ

အတ

ြက စ

နေခၚ

ခက

မား

၊ သငခ

နးစာ

မား

ႏင န

ဂးလထေမ ာလငခကမာ ႀကးမားခသည။ NLD က ဥးေဆာငေနသည ေဒၚေအာင ဆနးစၾကညသည လ႔အခြငအေရး၊ အထးသျဖင လြတလပစြာထတေဖာေျပာဆျခငး၊ ဥပေဒစးမးေရး ႏင အမးသားျပနလညသငျမတေရးတ႔အတြက ကာလၾကာရညစြာ တကပြ၀ငခသျဖစသည။ သ႔ေသာ လညး ၂၀၀၈ ဖြ႔စညးပအရ တပမေတာအား အကာအကြယေပးထားမႈေအာကတြင အေျပာငးအလ မား ျပလပႏငမညမဟတသညက မားမၾကာမမာပင ထငရားစြာေတြ႔ျမငလာရသည။ ၂၀၀၈ ဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒအရ တပမေတာက အာဏာဆကလကရရေနေစျခငးသည ျမနမာႏငငတြင စစမန သည ဒမကေရစစနစတညေဆာကရန အတားအဆးျဖစေနေစသည။

အၾကမးဖကမႈမားေၾကာင သကတမးႏနယသည ေဒၚေအာငဆနးစၾကည အစးရအား အၾကပရကေစ ခၿပး ၿငမးခမးေရးႏဗယဆရငသည အၾကပအတညးမားအတြက ေျဖရငးေပးႏငျခငးမရဟ ႏငငတ ကာမ ေ၀ဘနလာသည။ ရဟငဂာ လနညးစမား၏ ႏငငသားျဖစမႈႏင အေျခခရပငခြင မားအတြက ျငငးပယမႈမားရေနသည။ လသားခငးစာနာမႈဆငရာ အၾကပအတညးမားက ျမနမာဒမကေရစ အကး အေျပာငးအတြက မႀကဖးသည ဖအားမားျဖစေပၚေစသည။

11

အႀကျပခကမား

• စစတပ၏ကင၀တစညးကမး၊ လ႔အခြငအေရး ကာကြယေစာငေရာကမႈႏင ႏငငတကာမ လြတပသည ေစာငၾကညေရးယႏရားမားအပါအ၀င စစမနၿပး ျပညစသည အပစအခတရပစ ေရးရရေစရန။

• အရပဖကအဖြ႔အစညးမား ပါ၀ငၿပး အတတကာလႏင လကရကာလ လ႔အခြငအေရးခး ေဖာကမႈမားက ေဆြးေႏြးရနႏင နစနာသမားႏင ရပရြာ အသငးအ၀ငးရ ခးေဖာကမႈမား၏ ထခကမႈႏင ျဖစႏငေခရသည ကသမားက ျပညျပည၀၀ ေဆြးေႏြးညႏႈငးရန။

• ေနာကဆး အတညျဖစသည ၿငမးခမးေရးစာခပ၏ အစတအပငးအေနျဖင အစးရတပမားႏင တျခားေသာ လကနကကငအဖြ႔မားပါ အျပစေပးခရျခငးမ ကငးလြတေနမႈမား အဆးသတေစ ရနႏင လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားအေပၚ တာ၀နယ၊ တာ၀နခမႈ ရေစရန။

• လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားအေပၚ (ကးလြနသမားအား တရားစြျခငးအပါအ၀င) လြတ လပၿပး၊ သမာသမတကက စစမးေဖာထတရနႏင နစနာသမားႏင မကျမငသကေသမား အေပၚ ၿခမးေျခာကမႈရသည တရားစရငေရးစနစအား ျပငဆငရန။

• ကစားေရး လပငနးစဥက စတငသညအေနျဖင အရပဖကအဖြ႔အစညးမားက ေဒသဆငရာ အမနတရားေဖာထတပြမား အေကာငအထညေဖာရန။ တရား၀င

၃။ အနာဂတ

အတ

ြက စနေခၚခက

မား၊ သငခနးစာမားႏင နဂး

အမနတရားေဖာထတေရး ေကာမရင မေပၚေပါကမ NLD အစးရအေနျဖင အရပဖကအဖြ႔အစညးမားႏင ပးေပါငး၍ နစနာခရသမား၏ ခါးသညးသည အေတြ႔အႀကမားအား အသအမတျပရနႏင အရပဖကအဖြ႔ အစညးမား၏ ေဆာငရြကခကမားအေပၚ အေထာကအကေပးရန။

• အစးရအေနျဖင ေရတႏင ေရရည ျပနလညကစားေရးမ၀ါဒမား ဖြ႔ၿဖးတးတကေစရန ေဆာင ရြကရန။ ေရးဥးစြာ အတတကာလမ ျဖစရပမားအား လထမ အသအမတျပေစရနႏင ဆက လကျဖစေပၚေနသည ခးေဖာကမႈမားအတြက ျပနလညျပစပးေထာငေရး လပငနးစဥ မား ျဖင နစနာသမား၏ အေရးေပၚ လအပေနမႈက ေဖာထတရန။

• ေအာကပါ အသကရငကနရစသမားအား အျပညအ၀ ကစားျခငးႏငအတ အားလးအတြက လမႈေရး၀နေဆာငမႈစနစက တညေဆာငရန

• (က) ဒဏရာရရသႏင နာမကနးသမား ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ ရရေစရန

• (ခ) ရပရြာအသငးအ၀ငးအဆင စတဒဏရာကစားျခငးဆငရာ မဟာဗဟာမား အပါအ၀င သငေလာသည စတပငးဆငရာ ႏစသမေဆြးေႏြးအေျဖရာမႈမား ျပလပရန။

• (ဂ) ပညာေရး၊ အသကေမြး၀မးေကာငး သငတနး၊ အလပရရေရးအခြငအလနးႏင အရငးအ ႏးမား ရရေစျခငးအပါအ၀င ခးေဖာကမႈမားေၾကာင ျဖစေပၚလာသည လမႈေရး၊ စးပြားေရး

12

ေနာကဆကတြ ဆးကးမားက ေဖာထတရန။

• ကလသမဂၢ၏ ညဥးပနးႏပစကမႈႏငဆငသည အထးကယစားလယ ေတာငးဆထားသည စစတပသည ႏငင၏ တရားစရငေရးႏင ဥပေဒေဘာင၏ အထကတြငရေနမႈႏင အရပသား အစးရ၏ ထနးခပ၊ ေစာငၾကပမႈျပငပတြငေရာကရေနမႈက ရပသမးရန။ (က) စစသားမား ရာဇ၀တမႈခးေဖာကသညဟ စြပစြခရပါက အရပသားခရးတြင

ရကစြအ

လက

ျဖစရ

ပမား

။ ျမန

မာတရားစြဆရန (ခ) တပမေတာႏင ရတပဖြ႔အပါအ၀င လၿခေရးတပဖြ႔မားသည အရပသားအစးရ၏ ထနးခပမႈ ႏင ေစာငၾကပမႈရေစရနအတြက ၂၀၀၈ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒက ျပငဆငရန အပါအ၀င စစတပမ ခးေဖာကကးလြနေနေသာလညး စစခရးမားေၾကာင အျပစေပးအေရးယခရျခငးမ ကငးလြတေနမႈက ရပစရန�။

ရကစြအလက ျဖစရပမား။ ျမနမာ

လြတလပေရးရရျခငး

၁၉၄၈ျမနမာႏငငသည ၿဗတသ တ႔ထမ လြတလပေရးရခၿပး ဥးႏက ၀နႀကးခပအျဖစ အပ ခပခသည။

တပါတစနစ၊ စစတပဥးေဆာငသညႏငင

၁၉၅၈-၁၉၆၀ကာကြယေရးဥးစးခပ ဗလခပႀကးေန၀ငးဥးေဆာငသည အမေစာငအစးရ အာဏာရ လာသည။

၁၉၆၀

ဥးႏဥးေဆာငသည ပါတက ေရြးေကာကပြတြင ျပတျပတသားသား အႏငရရေသာ လညး၊ ဗဒၶဘာသာက ႏငငေတာဘာသာအျဖစ ႀကးပမးမႈႏင ခြထြကေရးအေပၚ သညး ခေနမႈက စစတပက အမကထြကေစသည။

၁၉၆၂

ဗလခပေန၀ငး စစအာဏာသမးၿပးေနာက ဖကဒရယစနစက ဖကသမး၊ စးပြားေရးက ႏငငပငျပလပ၍ “ျမနမာနညး ျမနမာဟန ဆရယလစစနစ” က ကငသး၊ တပါတစနစ က စတငခၿပး လြတလပသည သတငးစာမားက ပတပငခသည။

၁၉၇၄ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒသစျဖင စစတပမ စစေခါငးေဆာငေဟာငးမား ဥးေဆာငသည ျပညသ႔လႊတေတာသ႔ အာဏာလႊခသည။

၁၉၇၅တငးရငးသားမားက အမးသားဒမကေရစတပေပါငးစဖြ႔ကာ ေျပာကကားစစဆငေရး က စတငခသည။

13

၁၉၈၁ဥးေန၀ငးသည ဗလခပေဟာငး ဥးစနးယအား သမၼအျဖစ လႊေပးေသာလညး ျမနမာ ဆရယလစလမးစဥပါတဥကဌအျဖစ ဆကရေနသည။

၁၉၈၂

ျမနမာႏငငသားဥပေဒက ျပဌာနးၿပး တငးရငးသားမားျဖစသည ကခင၊ ကရင၊ ခငးတ႔ အား တြဖကႏငငသားအျဖစသာ ခြငျပၿပး အမားျပညသရးမားတြင တာ၀နထမး ေဆာငႏငမႈမ ဖယခနထားသည။

အေရးအခငးမားႏင ဖႏပမႈမား

၁၉၈၈

၁၉၈၇ ခႏစတြင ေငြစကမား ဖကသမးခရၿပးေနာက ၁၉၈၈ ခႏစ မတလမ စတငကာ အစးရဆန႔ကငေရး ဆႏၵျပပြမား ျဖစေပၚခသည။ ၁၉၈၈ ၾသဂတလ ၈ ရက (ရစေလး လးအေရးေတာပ) အား စစတပမ အၾကမးဖကႏမနငးရာ လ ၁၀၀၀ ခန႔ ေသဆး သည။ စစတပက အာဏာသမးၿပး ႏငငေတာၿငမ၀ပပျပားမႈတညေဆာကေရးအဖြ႔ (ၿငမပ) ကဖြ႔စညးအပခပသည။ ေဒၚေအာငဆနးစၾကညက အမးသားဒမကေရစအဖြ႔ ခပ (NLD) က အျခားေခါငးေဆာငမားႏငအတ ဖြ႔စညးခသည။

၁၉၈၉

ၿငမပက စစအပခပေရးေၾကျငာၿပး ဒမကေရစႏင လ႔အခြငအေရးအတြက စညးရးလႈ႔ ေဆာသမားအပါအ၀င ေထာငေပါငးမားစြာက ဖမးဆးခသည။ ေဒၚေအာငဆနးစ ၾကညလညး ေနအမအကယခပခထားျခငးခရသည။ အစးရက တငးျပည၏နာမည က ျမနမာဟ ေျပာငးလေခၚေ၀ၚခသည။

လြတလပသည ေရြးေကာကပြျဖစေသာလညး ဒမကေရစေရးလႈပရားမႈမာ ဆကလကဖႏပခေနရျခငး

၁၉၉၀

ႏစေပါငး ၃၀နးပါးအၾကာတြင ပထမဆးအႀကမ လြတလပသညေရြးေကာကပြ ကငးပ ၿပး အတကအခ NLD ပါတက ေနရာ ၈၀ ေကာတြင အႏငရခသည။ စစအစးရက ေရြး ေကာကပြရလဒက အသအမတျပရန ျငငးဆနခသည။

၁၉၉၁

ေဒၚေအာငဆနးစၾကညမာ ေနအမအကယခပ ကခေနရသည။ ဒမကေရစေရးအ တြက အၾကမးမဖကတကပြ၀ငခသျဖင ၿငမးခမးေရးႏဘယဆ ရရခသည။

ရကစြအ

လက

ျဖစရပမား။ ျမနမာ

14

၁၉၉၄ကခငလြတလပေရးတပမေတာ (KIA) ႏင အစးရတ႔အၾကား အပစအခတရပစေရး သေဘာတ လကမတေရးထးႏငခၿပး ၁၇ ႏစၾကာ တညတခသည။

၁၉၉၅ဇလငလ ၁၀ ရကေန႔တြင ေဒၚေအာငဆနးစၾကညသည ၆ ႏစၾကာ ေနအမအကယ ခပ ကခေနရာမ လြတေျမာကလာခသည။

၁၉၉၆

ေမလတြင ဒမကေရစေရး အစညးအေ၀းပြက ပတဆ႔၍ ေဒၚေအာငဆနးစၾကညက ေထာကခသ ၇၁ ဥးက စစအစးရက ဖမးဆးခသည။ တကသလမား အပတမခရမ ဒ ဇငဘာ ၃ ရကတြင ေရႊတဂဘရားအျပငဘကရ ရာႏငခသည ဆႏၵျပေကာငးသား မားက စစအစးရက ၿဖခြငးၿပး ဒါဇငႏငခသည ေကာငးသားမားက ဖမးဆးခသည။ ၿငမပက NLD ကယစားလယ ၂၀၀ ေကာက ဖမးဆးခေသာလညး ေဒၚေအာငဆနးစ ၾကညသည ေနအမအကယခပမ လြတေျမာကၿပးေနာက ပထမဆးအႀကမအျဖစ NLD ညလာခသ႔ တကေရာကခသည။

၁၉၉၇

ေဖေဖာ၀ါရလတြင တကပြမားမ ထြကေျပးလာသည ကရငဒကၡသည ေထာငေပါငး မားစြာ ထငးႏငငသ႔ ေရာကရခသည။ ႏ၀ငဘာလတြင ၿငမပက ႏငငေတာေအးခမး သာယာေရးႏငဖြ႔ၿဖးေရး ေကာငစ (နအဖ) အျဖစ ေျပာငးလဖြ႔စညးခသည။

ႏငငေရးအကဥးသားမာလြတေျမာကျခငးႏင အပစအခတရပစေရး ေဆြးေႏြးပြမား

၁၉၉၈

ေမလတြင ဒမကေရစေရးလႈပရားသမားက ၁၉ ၉ ၀ ေရြးေကာကပြ ေအာငျမငမႈက စစအစးရက ပယဖကခသည အထမးအမတက ကငးပသည။ ပထမဆးအႀကမ တရား၀င စရးချခငးျဖစၿပး ၁၉ ၈၈ ခႏစ အထမးအမတပြကလညး ကငးပခသည။

၂၀၀၀-၂၀၀၁

ထငးႏငငအေျခစက ရမးအမးသမးေရးရာဆကသြယလႈပရားေဆာငရြကေရးအဖြ႔ (SWAN) က အစရငခစာထတျပနၿပး ရမးျပညနယတြင စစတပက အနညးဆး အမး သမး ၆၂၅ ဥးက အဓမၼျပကငခေၾကာငး ေဖာျပထားသည။ ႏငငတကာလြတၿငမးခမး သာခြငအဖြ႔ (AI) ကလညး ရာႏငခသည ရမးရြာသားမား ညဥးပနးႏပစက သတျဖတ ခရၿပး ရြာသား ၃ သနးေကာမာ ၄ငးတ႔အးအမမားက ၂ ႏစေကာၾကာ စြန႔ခြာထြက ေျပးခရေၾကာငး ထတျပနသည။

ရကစြအ

လက

ျဖစရ

ပမား

။ ျမန

မာ

15

၂၀၀၁

ႏငငတကာဖအားမားႏင အတကအခမားႏင ေဆြးေႏြးပြရလဒအေနျဖင အစးရက ႏငငေရးအကဥးသား ၂၀၀ ေကာက လႊတေပးခသည။ သ႔ေသာလညး ရာႏငခသည ႏငငေရးအကဥးသားမား အကဥးေထာငမားအတြငး ဆကလကရေနေသးသည။

၂၀၀၃

ေဒၚေအာငဆနးစၾကညႏင NLD အဖြ႔၀ငမား စညးရးေရးခရးစဥမအျပန ဒပရငးေကး ရြာအနးတြင အစးရက ႀကတငစစဥထားသညအတငး အၾကမးဖကရာ အနညးဆး လ ၇၀ ခန႔ေသဆးသြားသည။ ဇြနလတြင စစအစးရက တကသလမားက ပတပစၿပး၊ NLD ရးမားအား ထပမ ပတပစခသည။ မားမၾကာမပင အခက ၁၇ ခကပါ ဒမကေရစ လမးျပေျမပက ထတျပနခသည။

၂၀၀၄

ဇနန၀ါရလတြင အစးရႏင ကရငအမးသားအစညးအရး (KNU) အၾကားတြင အပစအခတရပစေရး ေဆြးေႏြးပြမား စတငခသည။ ဇလငလတြင ၀နႀကးခပေဟာငး ခငညြန႔အား လဘေပးလဘယမႈ၊ ျခစားမႈမားအပါအ၀င အျခားျပစဒဏမားေၾကာင ဆငးငျပစဒဏ ၄၄ ႏစခမတခသည။ ႏ၀ငဘာလတြင အကဥးသား ၄ ေထာငနးပါး လြတေျမာကလာၿပး၊ ၁၅ ႏစေကာၾကာ အကဥးခခ ေနရသည ေကာငးသားေခါငး ေဆာင မငးကႏင လညး လြတေျမာကလာသည။

၂၀၀၅အစးရတပမားက ကရငေဒသသ႔ ထးစစဆငခၿပး စစေျပးဒကၡသညမား ကရငျပည နယ ေတာငပငးႏင နးစပရာ ေဒသမားသ႔ ထြကေျပးၾကရသည။

ေရႊ၀ါေရာင ေတာလနေရးႏင ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒသစ

ဇနန၀ါရ ၂၀၀၇

အစးရက အကဥးသား ၃ ေထာငနးပါး လႊတေပးခေသာလညး အဓကကသည ႏငင ေရးအကဥးသားမားမပါ၀ငေပ။ လၿခေရးေကာငစက ျမနမာႏငငအတြငး လ႔အခြငအ ေရးခးေဖာကမႈမားႏင ႏငငေရးအရ ဖႏပခပျခယမႈမား ရပဆငးရန ေတာငးဆမႈက တရတႏင ရရားက ကန႔ကြကခသည။

ဇလင ၂၀၀၇အေရ႔ေတာငအာရႏငငမားမ ႏငငျခားေရး၀နႀကးမားက ေဒသဆငရာ လ႔အခြငအေရး ေကာမရငတရပဖြ႔စညးရန သေဘာတၾကသည။

ရကစြအ

လက

ျဖစရပမား။ ျမနမာ

16

ၾသဂတ-စက တငဘာ ၂၀၀၇

ေလာငစာဆ ေစးတကမႈေၾကာင လထမၿငမမသကမႈမား ျဖစလာသည။ စကတငဘာ ၂၄ တြင သဃာ ၁သနးခန႔ ေရႊ႔၀ါေရာငေတာလနေရးတြင ပါ၀ငလာၾကသည။ ၁၉၈၈ အေရးေတာပေနာကပငး အႀကးဆး ဆႏၵျပမႈျဖစသည။ စကတငဘာ ၂၆ တြင အစးရ က အၾကမးဖကၿဖခြငးသျဖင ၁၄၀ ဥးေသဆးကာ ၃၀၀၀ ခန႔ဖမးဆးခရသည။ UN အေထြေထြညလာခအပါအ၀င ႏငငတကာမ ျပစတငရႈ႔ခခသည။

ဧပရယ-ေမ ၂၀၀၈

အရပသားႏင စစအရာရမားအား လြတၿငမးခမးသာခြငေပးထားသည ပဒမ ၄၄၅ အပါအ၀င၊ စစတပက လႊတေတာတြင ေလးပတပ အလအေလာက ေနရာရမည၊ ေဒၚေအာင ဆနးစၾကညက သမၼျဖစခြင တားဆးထားသည ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒက အတညျပခသည။ လေပါငး ၁သနးခြခန႔ ေသဆးခသည နာဂစမနတငးေၾကာင မေပးမႈမား ေႏာငေႏးခသည။

စကတငဘာ ၂၀၀၈

ျမနမာႏငငတြင ေထာငသကအရညဆး ႏငငေရးအကဥးသားတဥးျဖစသည ဥး၀ငး တငသည ေထာငတြငး ၁၉ ႏစၾကာအကဥးခခထားျခငးမ အျခား အကဥးသား ၉ ေထာငေကာႏငအတ လြတေျမာကလာသည။ သသည ဒမကေရစေရးအတြက ဆကလကတကပြ၀ငခသည။

စစတပေကာေထာကေနာကခ ျပထားသည အရပသားအစးရႏင ျပျပငေျပာငးလေရးျဖစစဥ

၂၀၁၀

ႏ၀ငဘာလတြင စစတပေကာေထာကေနာကချပထားသည USDP က ႏစေပါငး ၂၀ ေကာအတြငး ပထမအႀကမျပလပသည ေရြးေကာကပြတြင ေအာငပြခေၾကာငး ေၾက ျငာသည။ သ႔ေသာလညး ေရြးေကာကပြတြင မသမာမႈမားရသညဟ အႀကးအကယ ျပစတငရႈ႔ခၿပး NLD က သပတေမာကခသည။ ေဒၚေအာငဆနးစၾကည ေနအမအ ကယခပမ လြတေျမာကလာသည။

မတ ၂၀၁၁

ဗလခပေဟာငး ဥးသနးစနသည အရပသားအစးရ၏ သမၼတအျဖစ ကနးကနခ သည။ အကဥးသား ေထာငႏငခ၍ လႊတေပးခေသာလညး ႏငငေရးအကဥးသား အ နညးငယသာ ပါ၀ငခသည။

ရကစြအ

လက

ျဖစရ

ပမား

။ ျမန

မာ

17

ၾသဂတ ၂၀၁၁

ေဒၚေအာငဆနးစၾကညသည အမးသားစးပြားေရးဖြ႔ၿဖးမႈဖရမသ႔ တကေရာကရန ဖတ ၾကားခရသည။ သမသည ေရြးေကာကပြကာလမစၿပး ပထမဆးအႀကမအျဖစ ဥးသနး စနႏငေတြ႔ဆခၿပး လကရျဖစပြားေနသည ျပညတြငးစစအပါအ၀င တငးရငးသားအ ေရး၊ ႏငငေရးကစၥမား ေဆြးေႏြးခသည။ UN ႏင အေမရကန အရာရမားက အစးရႏင ေဒၚေအာငဆနးစၾကညတ႔က ေတြ႔ဆခသည။ သမၼတက ၿငမးခမးေရးအတြက ကယ စားလယအဖြ႔က ဖြ႔စညးခသည။

စကတငဘာ ၂၀၁၁

ျမနမာလ႔အခြငအေရးေကာမရငက ဖြ႔စညးခသည။ အမနတရားႏင တရားမ တမႈအ တြက ျဖစႏငေခရသည အဖြ႔အစညးအျဖစမတယခေသာလညး မားမၾကာမမာပင လြတလပ၊ ဘကမလက၊ ထေရာကစြာ အလပလပႏငသည အဖြ႔မဟတဟ ေ၀ဘန လာၾကသည။ သမၼတဥးသနးစနက တရတအကအညျဖင တညေဆာကေနသည ျမစ ဆဆည စမကနးက ရပဆငးခသည။

ေအာကတဘာ ၂၀၁၁

အစးရသစက လြတၿငမးခမးသာခြငျဖင အကဥးသား ၂၀၀ လႊတေပးေသာ လညး ႏငငေရးအကဥးသား အနညးငယသာ ပါ၀ငသည။ အလပသမားဥပေဒသစအ ရ သမဂၢမားဖြငခြငျပလကသည။

ဒဇငဘာ ၂၀၁၁

NLD က ႏငငေရးပါတအျဖစ မတပျပနတငသည။ သမၼတက အပစခတရပစရန အမန႔ေပးေသာလညး ကခငျပညနယတြင တကပြမားျဖစပြားေနေသာလညး ကရင ႏင ရမးအဖြ႔တ႔ႏင အပစအခတရပစေရး သေဘာတမႈ ရရၾကသည။ အေမရကန ႏငင ျခားေရး၀နႀကး ဟလာရကလငတန ေဒၚေအာငဆနးစၾကည၊ သမၼတ ဥးသနးစန တ႔ ႏင သးျခားစေတြ႔ဆသည။

ဇနန၀ါရ ၂၀၁၂

ကရင လကနကကငအဖြ႔ႏင အပစအခတရပစေရး သေဘာတခသျဖင ႏစေပါငး ၆၀ ေကာၾကာ တကပြမား အဆးသတလကႏငသည။ ၁၉ ၈၈ ေကာငးသားေခါငး ေဆာငမား၊ ၂၀၀၇ သဃာလႈပရားမႈျဖင အဖမးခရသည ရဟနးေတာမားႏင တငးရငးသားအေရးလႈပရားသမားအပါအ၀င ႏငငေရးအကဥးသား ၁၀၀ ခန႔ လြတေျမာကလာသည။

ဧၿပ ၂၀၁၂၁၉၉၀ ေနာကပငး ပထမဆးအႀကမအျဖစ NLD သည ၾကားျဖတေရြးေကာကပြတြင ယဥၿပငခသည။ အမတေနရာ ၄၅ ေနရာတြင NLD က ၄၃ ေနရာ အႏငရရသည။

ရကစြအ

လက

ျဖစရပမား။ ျမနမာ

18

ၾသဂတ ၂၀၁၂

ဇြနလအတြငး ျဖစပြားခသည ဗဒၶဘာသာႏင ရဟငဂာ မြတစလငတ႔အၾကား ျဖစပြားခ သည အၾကမးဖကမႈမားေၾကာင ဒါဇငႏငခေသဆးၿပၚ လ ၈ ေသာငးေကာ ထြကေျပးခ ရသည ကစၥအား စစမးစစေဆးရန သမၼတ ေကာမရငဖြ႔ေပးခသည။ စာနစဇငးမားအေပၚ စစစမႈမားက ဖကသမး၍ ႏစေပါငး ၅၀ နးပါးကာလအတြငး ပဂၢလကသတငးစာမား ထတေ၀ခြငက ခြငျပခသည။ သ႔ေသာလညး ႏငငပင သ တငးစာမားမာ အငအားေကာငးေနဆျဖစသည။ လေပါငး ၂၀၀၀ ေကာအား အမည ပကစာရငးမ ပယဖကခၿပး ျပညေျပးအခ႔ ျပညေတာျပနႏငခသည။

ေအာကတဘာ-ႏ၀ငဘာ ၂၀၁၂

ဗဒၶဘာသာမားႏင ရဟငဂာ မြတစလငမားအၾကား အၾကမးဖကမႈမား ျပနလညျဖစ ပြားၿပး လ ၉ ၀ ခန႔ ေသဆးခသည။ အကအညေပးေရးအဖြ႔မားက လသားခငးစာနာ သည အၾကပအတညးမား အဆးဆးျဖစေနသညဟ သတေပးခသည။

ႏ၀ငဘာ ၂၀၁၂

ျမနမာၿငမးခမးေရးဗဟ (MPC) က ၿငမးခမးေရးလပငနးမားတြင နညးပညာအ ေထာကအကေပးရန အစးရက ဖြ႔စညးေပးခသည။

ဒဇငဘာ ၂၀၁၂

ေဒသခ ရအရာရမားက လကပနးေတာငး ေၾကးနစမကနးအား ကန႔ကြကဆႏၵျပသ မားအေပၚ အငအားသးၿဖခြငးခမႈအေပၚ ေတာငးပနခသည။

ဇနန၀ရ-ေဖေဖာ၀ါရ

၂၀၁၃

အစးရႏင ကခငလကနကကငအဖြ႔တ႔ တကပြမားရပဆငးၿပး ႏငငေရးအရ ေဆြးေႏြးမႈ မား စတငခသည။ ၂၅ ႏစၾကာၿပးေနာက လ ၅ ေယာကထက ပ၍ မစေ၀းရန တားျမစခမႈက ရပသမးခသည။ ႏငငေရးအကဥးသားမား စစစေရးေကာမတကဖြ႔၍ ႏငငေရးအကဥးသားမားကစၥက ေဆာငရြကခသည။ လြတၿငမးခမးသာခြငျဖင အ ကဥးသား ၃၅၄ ဥးရရာမ ဒါဇငခန႔အထ ေလာကသြားသည။

ေဖေဖာ၀ါရ ၂၀၁၃

အစးရႏင တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႔မား တပေပါငးစ (UNFC) တ႔ ပထမဆးအ ႀကမေတြ႔ဆသည။ တႏစအၾကာတြင UNFC က တႏငငလးအပစအခတရပစေရးဆင ရာ ညႏႈငးေဆာင ရြကေရးအဖြ႔ (NCCT) က ဖြ႔စညးခသည။

ရကစြအ

လက

ျဖစရ

ပမား

။ ျမန

မာ

19

မတ ၂၀၁၃

မတလာၿမ႔တြင ဗဒၶဘာသာႏင မြတစလကမားအၾကား ပဋပကၡျဖစပြားၿပး လ ၄၀ ေကာ ေသဆးၿပး မြတစလင ၁၂၀၀၀ ခန႔ ထြကေျပးၾကရသည။ အေရးေပၚအေျခအေန ေၾကျငာခရသည။

ၾသဂတ-စကတငဘာ

၂၀၁၃

ရစေလးလး ၂၅ ႏစေျမာက အခမးအနားက တရား၀င ကငးပႏငခၿပး အစးရ ၀နႀကး ၂ ဥးတကေရာကသည။ ေကာငးသားမားက ၁၉ ၈၈ ခႏစ အေရးေတာပက အၾကမး ဖကၿဖခြငးမႈအေပၚ ေတာငးပနရန ေတာငးဆၾကသည။ နစနာခသမားအား အသအ မတျပရန အဓကဥးစားေပး ေတာငးဆၾကၿပး အမတတရပြမား၊ စာရြက စာတနးမား ျဖန႔ခခသည။ စကတငဘာလတြင ၂၀၀၇ ေရႊ၀ါေရာင သဃာလႈပရားမႈတြင ပါ၀ငခ သည သဃာမားက ၆ ႏစေျမာက အထမးအမတပြတြင တာ၀နရသမားမ ေတာငးပန ရန ေတာငးဆၾကသည။

ဇနန၀ါရ ၂၀၁၄

၈၈ မးဆကေကာငးသားေခါငးေဆာငမားက အကဥးေထာငမားအတြငး ကဆးခသ မားအတြက ဂဏျပပြကငးပၿပး ယခင စစအစးရတာ၀နရသမားမ တာ၀နယေပးရန ေတာငးဆၾကသည။

ဧၿပ ၂၀၁၄အစးရတပႏင ကခငလကနကကငအဖြ႔မားအၾကား တကပြမား ျပငးထနခသည။

ဇနန၀ါရ ၂၀၁၅

လြတလပစြာ ထတေဖာေျပာဆမႈႏင ၿငမးခမးစြာစေ၀းခြငအေပၚ ဖမးဆးမႈမား ရပဆငး ရန ေတာငးဆခသည ႏငငေရးအကဥးသားမား ျပနလညစစစေရးေကာမတက အစး ရက ဖကသမးလကသည။

ေဖေဖာ၀ါရ ၂၀၁၅

အစးရတပမားႏင ကးကန႔တပမားအၾကား တကပြမားျပငးထနလာသည ရမးျပည နယတြင အေရးေပၚ အေျခအေနေၾကျငာခသည။ ဇနန၀ါရတြင စတငခသည ေကာငး သားဆႏၵျပပြမားမ ရာႏငခသည ေကာငးသားမားဖမးဆးခရသည။ ဘရနေရာငက သ႔သမး ေသဆးမႈႏငပတသကၿပး MNHCR သ႔ စာတငခေသာလညး မဟတမမန တငၾကားသညဟ စြပစြကာ ဖမးဆးခရသည။

ဧၿပ ၂၀၁၅စာနယဇငးသမား မားအား ဖမးဆးေထာငခမႈက ကန႔ကြကဆႏၵျပၾကသည။

ဇလင ၂၀၁၅ျပညထေရး ဒ၀နႀကးက ႏငငေရးအကဥးသားဟ ျပဌာနးမႈမား မရဟ ထတေဖာ ေျပာၾကားခသည။

ရကစြအ

လက

ျဖစရပမား။ ျမနမာ

20

ၾသဂတ ၂၀၁၅

၈၈ မးဆက ပြငလငးႏင ၿငမးခမးေရးအဖြ႔မ ၈၈ အထမးအမတျပတက (ယာယ) က ဖြငလစခသည။

စကတငဘာ ၂၀၁၅

ေဒၚခငခငေကာသည လကပနးတနး ေကာငးသားဆႏၵျပပြမ ေကာငးသားမားဘကမ ေရ႔ေနလကခ၍ အကဥးခခရျခငးႏင ေရ႔ေနလငစင ရပသမးခရသည။

ေအာကတဘာ ၂၀၁၅

တႏငငလးအပစအခတရပစေရးသေဘာတစာခပက EAO ရစဖြ႔က လကမတေရး ထးေသာလညး ကနသည EAO မားက လကမတမေရးထးခေပ။

ႏ၀ငဘာ ၂၀၁၅

ေရြးေကာကပြ တြင NLD မ ေနရာအမားစျဖင ေအာငပြခခသည။

ဒဇငဘာ ၂၀၁၅

တရားစရငေရး မ႑ငသည ျခအစားဆး အဖြ႔အစညးျဖစကာ အပခပေရး မ႑ငမ ၾသဇာလႊမးမးမႈရသညဟ လႊတေတာေရးရာ ေကာမတမ ၀နခထတေဖာသည။

ေမ ာလငခက ေရာကျခညသစ၊ ပဋပကၡသစႏင ဒမကေရစ ျဖစေပၚတးတကမႈအတြက ငလငမႈ

ဇနန၀ါရ ၂၀၁၆

ပထမအႀကမ ႏငငေတာ ၿငမးခမးမႈေဖာေဆာငေရး ညလာခကငးပသည။ တခန တညးမာပင လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားအတြက လြတၿငမးခမးသာခြငေပးထား သည သမၼတေဟာငးမားအတြက လၿခေရးဆငရာ ဥပေဒက ျပဌာနးသည။ ေျမယာ သမးဆညးမႈ တားဆးေရးေကာမရငက ေျမယာျပသနာက မေျဖရငးႏငေသး၊ အစးရ လညး သကဆငရာ ဥပေဒမား ျပဌာနးႏငရန အကအညမေပးႏငဟ ထတျပနသည။

ေဖေဖာ၀ါရ ၂၀၁၆

NLD မ ဥးစားေပးေဆာငရြကမည လပငနးမားအျဖစ (၁) အမးသားျပနလည သင ျမတေရး (၂) ျပညတြငးၿငမးခမးေရး (၃) ဥပေဒစးမးေရး (၄) ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ ျပငဆငေရး ႏင (၅) ဒမကေရစေရးဖြ႔ၿဖးတးတကမႈတ႔က ေၾကျငာခသည။

ရကစြအ

လက

ျဖစရ

ပမား

။ ျမန

မာ

21

မတ-ဧၿပ ၂၀၁၆

NLD မ အစးရသစက ဖြ႔စညးလကၿပး ၁၉ ၆၂ မစၿပး စစတပႏင မပတသကသည ပထမဆး သမၼတက ေရြးခယခသည။ ေဒၚေအာငဆနးစၾကညက ႏငငျခားေရး၀နႀကး ႏင ႏငငေတာ အတငပငခပဂၢလအျဖစ တာ၀နယသည။ ႏငငေရးအကဥးသား ၁၉၆ ဥးလြတေျမာကလာၿပး ၂၀၁၅ လကပနးတနး ဆႏၵျပပြမာ ေကာငးသား ၆၉ ဥးလြတေျမာကလာသည။ အျခား ႏငငေရးအကဥးသားမား အ ကဥးကေနရဆျဖစသည။

ဇလင ၂၀၁၆

လႊတေတာတြင MNHRC သည တငၾကားမႈမားသာ လကခေနၿပး လ႔အခြငအေရးခး ေဖာကမႈမားက လြတလပစြာ စစမးေဖာထတရန ေဆြးေႏြးၾကသည။ အမးသားျပန လညသငျမတေရးႏင ၿငမးခမးေရးဗဟက ဖြ႔စညးသည

ၾသဂတ ၂၀၁၆

ရြာသားမားအား သတျဖတခသညဟ စြပစြခရသည စစသား ၅ ဥး စစခရးတင စစ ေဆးမႈတြင နစနာသမား၏ မသားစ၀ငမား တကေရာက နားေထာငခြငရသည။ ေနာကပငးတြင စစသားမားအား လသတမႈျဖင အျပစေပးခသည။ အစးရႏင EAOs မားအၾကား ၿငမးခမးေရးေဆြးေႏြးပြမား ေအာငျမငေစရန ေဒၚေအာင ဆနးစၾကညက ၂၁ ရာစပငလညလာခ ေခၚယခသည။ တကေရာကသ ကယစား လယမား၏ တငျပခကက ႏငငပငမဒယာမား၊ ရပျမငသၾကားတ႔မ တကရကထတ လႊငခသည။ ညလာခသ႔ အားလးတကေရာကခြင မရပ လပထးလပနညးမားေၾကာင တငးရငးသားကယစားလယအခ႔မ ခြျခားဆကဆခရသညဟ ယဆခၾကသည။

ဧၿပ-စကတငဘာ

၂၀၁၆

ျပညနယ ၅ ခတြင အစးရႏင EAO မားအၾကား တကပြမားျပနလည ျဖစပြားျခငးႏငအ တ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားလညး ရခသည။

စကတငဘာ ၂၀၁၆

ညဥးပနးႏပစကမႈ အမႈတခတြင ေကာမရငက ဥပေဒေၾကာငးအရ တရားခမားအား တရားစြရမညအစား ေလာေၾကးလကခရန ဖအားေပးသညဟ ဆကာ MNHRC အဖြ႔ ၀ငအခ႔က တာ၀နမ ရပသမးခသည။ ေဒၚေအာငဆနးစၾကညက ရခငျပသာက စစမးစစေဆးရန ကလသမဂၢ အတြငးေရးမႈး ခပေဟာငး ကဖအာနန ဥးေဆာငသည ေကာမရငတရပက ဖြ႔စညးေပးခသည။

ရကစြအ

လက

ျဖစရပမား။ ျမနမာ

22

ေအာကတဘာ ၂၀၁၆

ရခငျပညနယရ ရစခနးမား တကခကခရၿပးေနာက စစတပက ရဟငဂာမားအေပၚ ပစမတထား တကခကခသညဟ စြပစြခကမား ေပၚထြကခသည။

ဒဇငဘာ ၂၀၁၆

ရစေလးလးအထမးအမတ ေကာကတငက ရမးျပညၿမ႔ေတာ ေတာငႀကးတြင အရပဖက အဖြ႔အစညးမားမ စကထခသည။

ဇနန၀ါရ ၂၀၁၇

ကဖအာနန ေကာမရငက ၂၀၁၆ ခႏစအတြငး ရခငျပညနယတြင ျဖစပြားခသည ပဋပကၡမားအေပၚ စးရမေၾကာငး ထတေဖာေျပာဆသည။ အစးရႏင kIO တကပြမားတြင စစတပမ ေလေၾကာငးမ တကခကမႈမားျပလပခ၍ ေဒသခမား အႀကးအကယ ထြကေျပးတမးေရာငခရသည။

ရကစြအ

လက

ျဖစရ

ပမား

။ ျမန

မာ

23