ႏငငတကာအမားလကခေသာ ဆးျဖတခက၊

ဒမကေရစ၏ အေရးႀကးေသာ အစတအပငးမား

2

ႏငငတကာအမားလကခေသာ ဆးျဖတခက၊

ဒမကေရစ၏ အေရးႀကးေသာ အစတအပငးမား

3

စစဥထားမႈအကဥးခပ ____________________________

ႏငငေရးေနာကခ ________________________________

ဒမကေရစ၏ အဓကအခကအလကအစတအပငးမား ______

၀၁. အာဏာပါ၀ါခြေ၀မႈန႔ ထနးညမႈ

၀၂. တရားစရငေရးလြတလပမႈ

၀၃. ႏငငေရးပါတမားႏင အဖြ႕အစညးမား၏ ဗဟစနစ

၀၄. တရားဥပေဒစးမးမႈ

၀၅. တာ၀နခမႈႏင ပြငလငးျမငသာရမႈ ၀၆. မဒယာလြတလပမႈ

၀၇. ႏငငေရးအခြငအေရးက ေလးစားလကနာမႈ

05

06

11

11

18

19

23

25

30

32

4

စစဥထားမႈအကဥးခပ

ဆယစႏစေပါငးမားစြာ အာဏာရငအစးရေတြက အပခပခၾကတ ေဒသႀကးထမာ

အာရပေႏြဥးဆႏၵျပသေတြဟာ ဒမကေရစက ေတာငးဆေနၾကပါတယ။ အဒဆႏၵျပျပညသေတြ

ေတာငးဆခၾကတ ဒမကေရစအမးအစားက ဘယလ ဒမကေရစအမးအစားလဆတာ ရငးရငးလငးလငး

သထားၾကတာ နညးေကာငးနညးႏငေပမယ သတ႔ေတာငးဆမႈကေတာ ရငးပါတယ။ အဒါကေတာ

ပြငလငးျမငသာမႈရၿပး ယဥၿပငရတ ေရြးေကာကပြေတြက လတငးလတငးက ေထာကခၾကတာပါပ။ ဒါေပမယ

တစခနတညးမာပ ႏငလမငးရျပမတတတ လမားစန႔ ပတသကၿပး စးရမပပနမႈေတြလညး မားစြာပ

ရေနပါတယ။ အဒလအမားစဟာ အစးရအဖြ႕မာ ကယစားျပအေနန႔ မပါ၀ငဘ ႏငငေတာန႔ လ႔အဖြ႕အစညးရ႕

အျမငေတြက သတမတႏငၾကတသေတြလညး ျဖစပါတယ။

လအမားစက အပခပျခငးဆတေနရာမာ အကန႔အသတေတြန႔ ပမာဏေတြ ရပါတယ။

အဒအကန႔အသတပမာဏန႔ သကဆငတ အေမးပစၦာေတြက ဒမကေရစအယအဆ ၾကာျမငခၿပျဖစသလပ

ကလေရးေမးခြနးေဟာငးေတြ ျဖစပါတယ။ ဒေမးခြနးေတြန႔ ပတသကလ႔ တငးတငးရငးရငးန႔ အလဥစလ

ေျဖလ႔ရတ အေျဖေတြ ရမေနပါဘး။ တကယတမး ေျပာရရင ဒမကေရစက ဖနတးလကတအရာန႔

ပတသကၿပး အမားလကခထားတ အယအဆဆတာ မရပါဘး။

ပညာရပဆငရာအဓပၸာယဖြငဆမႈေတြကလညး အနညးဆး(မထညဖ႔အတြက ယဥၿပငရတ ႀကးစားမႈ)ကေန

အမားဆး(ေကာငးတအကးေကးဇးေတြ၊ သ႔မဟတ

စးပြားေရးညမမႈအတငးအတာပမာဏတစခပါ၀ငႏငတ)အထ ျဖစႏငတာေတြကပ

စစဥျပတတၾကတာျဖစပါတယ။ ဒမကရကတစျဖစဖ႔ စဥးစားထားတ ႏငငေတြက ၾကညျပနေတာ အကအည

သပမလအပႏငတာမးလညး ျဖစသြားႏငပါတယ။ အေၾကာငးကေတာ အဒႏငငေတြမာ ႏငငေရးစနစေတြန႔

ႏငငေရးအေလအကငေတြ အမးမး ရေနၾကလ႔ပါပ။

စငစစေျပာရရငေတာ ဒမကေရစဆတာဟာ အစးရကခညးပ တစခမကန အကနလး သြားရတ

ပစမးမဟတပါဘး။ ႏငငတကာက သေဘာတညထားတ မတတမးမတရာအမးမးထမာ ဒမကေရစရ႕

အဓပၸာယန႔ ပတသကလ႔ အဓကအစတအပငးေတြ ပါ၀ငတ အႏစခပတစခ ရပါတယ။

အဒအဓကအစတအပငးေတြဟာ တရား၀ငခပဆထားတ ႏငငတကာ‘အမာစား’ဥပေဒပ ျဖစပါတယ။

ကနတာေတြကေတာ အေပာစားဥပေဒအေနန႔ စဥးစားႏငပါတယ။ ဒမတတမးမတရာေတြက ဒမကေရစန႔

ပတသကလ႔ အရငးလငးဆးအဓပၸာယဖြငဆမႈတစရပက ေပးမာ မဟတပါဘး။ ဒါေပမယ အဒအထမာ

အေျခခကတ အဓကအစတအပငးေတြေတာ ပါ၀ငေနမာ ျဖစပါတယ။ အဒအစတအပငးတစခခငးစဟာ

ဒမကရကတစအပခပမႈပစအတြက လအပေနတ အေျခအေနတစရပစေတာ ျဖစေနမာပါပ။

5

၂၀၀၄ ခႏစမာ ကလသမဂၢအေထြေထြညလာခက ဒမကေရစရ႕ အေရးႀကးတ အစတအပငး ခနစရပက

စစဥချပထားတ ဆးျဖတခကတစရပက သေဘာတလကခခပါတယ။ အဒအထမာ ပါ၀ငတာေတြက-

အာဏာပါ၀ါခြေ၀မႈန႔ ထနးညမႈ

တရားစရငေရးလြတလပမႈ

ႏငငေရးပါတမားန႔ အဖြ႕အစညးမား ဗဟစနစ

တရားဥပေဒစးမးမႈက ေလးစားလကနာမႈ

တာ၀နခမႈန႔ ပြငလငးျမငသာရမႈ

လြတလပၿပး အမအခးကငးေသာ ဗဟမဒယာစနစရမႈ

လ႔အခြငအေရးန႔ ႏငငေရးအခြငအေရးမားက ေလးစားလကနာမႈ၊ ဥပမာ- လြတလပစြာ

အသငးအဖြ႕ဖြ႕ခြင၊ လြတလပစြာ ထတေဖာခြင၊ ေရြးေကာကပြမာ ပါ၀ငခြငန႔ မထညခြငေတြပ

ျဖစပါတယ။

ဒမကေရစႏငငဆတာ စငစစ ဘယလ ပစမးျဖစသငတယဆတာန႔ ပတသကၿပး အဂစ၊ တနးရားန႔

ဒေဒသတြငးက တျခားႏငငေတြမာ ျဖစေပၚေနတ ဒဘတေတြက အေထာကအပေပးႏငလမမယဆတ

ေမာလငခကန႔ ဒမာ ေျပာထားတ ဒမကေရစရ႕ အစတအပငး ခနစရပန႔ သကဆငေနတာေတြက

ဒအစရငခစာမာ စးစမးရာေဖြထားပါတယ။ ၾကားေနမေပးထားတ လစဗားန႔

အာရပေစာဘြားမားျပညေထာငစက လြရင အာရပႏငငေတြအကနလးက

ကလသမဂၢအေထြေထြညလာခဆးျဖတခကက အတညျပလကခထားတာဟာလညး မတသားထကပါတယ။

ဒါေၾကာင ေဒသတြငးထက ဒမကေရစတကၾကြလႈပရားသေတြဟာ အေရးႀကးတ

ဒဒမကေရစအစတအပငးခနစရပက တ႔ဆငးမႈမရဘ ကးကားၾကတာ ျဖစပါတယ။ အဒအစတအပငးေတြက

ႏငငတကာသေဘာတညမႈမတတမးမတရာမားစြာထမာလညး လကခထားတာ ျဖစပါတယ။

အဒအစတအပငးေတြထမာ တခ႕က ႏငငတကာဥပေဒက ကယစားျပပါတယ။

ႏငငေရးေနာကခ

အာရပႏငငေတြထမာ လတတေလာ ျဖစရပေတြက အဂစန႔ တနးရားမာ အမားျပညသေတြ အၾကြၾကတာပါပ။

အဒျဖစရပေတြကပ ဒအစရငခစာက ေရးဖ႔ အေၾကာငးခတြနးအားေတြ ျဖစပါတယ။ ေမာရကကေန

ဘာရနးအထမာ ဆန႔ကငဆႏၵျပသေတြဟာ ဒမကေရစျပျပငေျပာငးလမႈေတြက ေတာငးဆေနၾကပါတယ။

တခ႕ႏငငေတြမာေတာ ဒတးတကမႈေတြကေန ဒမကေရစရ႕ တကယ အဓပၸာယဟာ ဘာလဆတ ေမးခြနးန႔

ပတသကတ ဒဘတေတြအထ သြားေနၾကပါၿပ။ တနရား၊ အဂစန႔ လစဗားႏငငေတြမာ

ဒမကရကတစအစးရေတြက တညေထာငဖ႔ ႀကးစားေနၾကၿပဆေတာ အဒႏငငေတြမာ

ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒေရးဆြတသေတြက ဘာေတြက ဥးစားေပးေရးဆြၾကေလမလ။

6

ဒမကေရစတညေဆာကေရးျဖစစဥႀကးထမာ အရပသားလ႔အဖြ႕အစညးေတြကေရာ ဘာေတြက ဘယလမး

ကညေထာကပေပးၾကေလမလ။ ဥမာ- စစမနတ ဒမကေရစေရြးေကာကပြေတြက ျဖစေပၚေစမယ

အေကာငးဆး လအပတ ျပျပငေျပာငးလမႈေတြက ဘာေတြျဖစေနေလမလ။

အထးသျဖင ပညာရပအသငးအ၀နးမာ ဒမကေရစရ႕ ဆလခကန႔ ပတသကၿပး အဓပၸာယဖြငဆခကေတြ

မားစြာ ရေနပါတယ။ ဒအဓပၸာယဖြငဆခကေတြဟာ ရမးပတာရ႕ အနညးဆး ‘မထညဖ႔အတြက ယဥၿပငရတ

ႀကးစားမႈ’1 ကေန ပမ ကယျပန႔တ အဓပၸာယဖြငဆခကေတြအထ စစဥထားတာ ျဖစပါတယ။ ကယျပန႔တ

အဓပၸာယဖြငဆခကဆတအထမာ ဥပမာ- ပါလမန၊ လြတလပတ တရားစရငေရးေတြျဖစၾကတ

အထးအငစတကးရငးဆငရာစမေဆာငရြကမႈ၊ ႏငငေရးလြတလပမႈစသညတ႔ ပါ၀ငေနၾကပါတယ။

ဒမကေရစရ႕ အကယျပန႔ဆးအထ ေရာကတ အဓပၸာယဖြငဆခကေတြထမာ စးပြားေရးအခြငအေရးဆတ

အယအဆတစရပေတာငမ ပါ၀ငေနပါတယ။2

ဒမကေရစရ႕ အဓပၸာယဖြငဆပဖြငဆနညးန႔ ပတသကတ ပညာရပပငးက ဒဘတေတြက ေကာလြနၿပး

ၾကညလကမယဆရင ဒဒမကေရစဆတ ေ၀ါဟာရမာ ႏငငတကာက သေဘာတထားတ

အခကအလကမတတမးမတရာေတြ အမားႀကး ပါ၀ငေနတာက အသအမတျပဖ႔ အေရးႀကးပါတယ။

အဒႏငငတကာလ႔ဆတ ေနရာမာ ကမၻာကလသမဂၢလ၊ အာဖရကသမဂၢလ၊ ဥပေရာပလၿခေရးန႔

ပးေပါငးေဆာငရြကေရးအဖြ႕အစညး(OSCE)လ ႏငငတကာအစးရအခငးခငးအဖြ႕အစညးမား၊

ေဒသတြငးအစးရအခငးခငးအဖြ႕အစညးမားက ဆလပါတယ။ အဒႏငငတကာက သေဘာတထားတ

အခကအလကမတတမးမတရာေတြထက တခ႕က အေပာစားဥပေဒအေနန႔ သတမတႏငၿပး

ကနေနတာေတြကေတာ ဥပေဒအရ တရား၀ငခပဆထားတ သေဘာတစာခပကင၀တစညးကမးေတြပါပ။

အားလးက ၿခၿပးေျပာရရငေတာ အဒါေတြအကနလးဟာ ဒမကေရစက ဖနတးေပးထားတ

အေရးအႀကးဆးအခကအလကေတြန႔ သကဆငတ ႏငငတကာသေဘာဆႏၵႀကးထြားလာမႈတစရပက

ကယစားျပေနတယဆတာပါပ။

၂၀၀၄ ခႏစမာ ကလသမဂၢအေထြေထြညလာခႀကးက ဒမကေရစစနစရ႕ အေရးအႀကးဆးဆတ

အဒအစတအပငးေတြက စစဥျပထားတ ဆးျဖတခကတစရပ(A/RES/59/201)က

သေဘာတလကခခပါတယ။3 အဒကလသမဂၢဆးျဖတခကက ႏငငေပါငး ၁၇၂ ႏငငက

သေဘာတအတညျပခၾကပါတယ။ အဒမာ (လစဗားန႔ အာရပေစာဘြားမားျပညေထာငစအပါအ၀င) ႏငင ၁၅

ႏငငက မမေပးဘ ၾကားေနခပါတယ။ အဒကလဆးျဖတခကက ကန႔ကြကမေပးခတ ႏငင မရပါဘး။4

ထ႔ေၾကာငပ ဒမကေရစရ႕ အဓပၸာယန႔ အဒဒမကေရစက ဘယလ လပေဆာငေပးတယဆတာေတြန႔

ပတသကလ႔ ႏငငတကာအမားလကခတ ဆးျဖတခကက ေပါငးစညးတာေရာ ကယစားျပတာပါ ႏစခစလးက

ယငးကလဆးျဖတခကက ျပလပေပးတာ ျဖစပါတယ။

7

အဒကလဆးျဖတခကရ႕ အပဒ ၁ အရ ၄ငးအေရးအႀကးဆး အစတအပငေတြထမာ ပါ၀ငတာေတြက-

…လ႔အခြငအေရးန႔ အေျခခလြတလပခြငမားက ေလးစားလကနာျခငး၊ ကနတာေတြထမာေတာ လြတလပစြာ

အသငးအဖြ႕မား ဖြ႕စညးခြင၊ ၿငမးၿငမးခမးခမး လြတလပစြာ စေ၀းခြင၊ လြတလပစြာ သေဘာထားအျမငမားက

ထတေဖာခြင၊ အမားျပညသကစၥရပမားက စမေဆာငရြကမႈတြင ပါ၀ငခြင၊ လႊတေတာကယစားလယမားက

လြတလပစြာ တကရကေရြးခယခြင၊ ျပညသမားရ႕ဆႏၵက လြတလပစြာ ထတေဖာခြငအာမခေပးထားတ

လ႕၀ကမေပးစနစမားျဖငေသာလညးေကာငး၊ ကမၻာက လကခထားတ ညတညမ

မေပးခြငမားျဖငေသာလညးေကာငး အခါအားေလာစြာ ျပလပတတတ စစမနၿပး လြတလပတ

ေရြးေကာကပြေတြမာ မေပးခြငန႔ အေရြးခခြင၊ ႏငငေရးပါတမားန႔ အဖြ႕အစညးမားရ႕ ဗဟစနစ၊

တရားဥပေဒက ေလးစားလကနာျခငး၊ အာဏာပါ၀ါခြေ၀ကငသးျခငး၊ တရားစရငမႈလြတလပျခငး၊

အမားျပညသဆငရာစမခန႔ခြမႈမားတြင ပြငလငးျမငသာမႈရျခငးန႔ တာ၀နခမႈရျခငး၊ လြတလပၿပး

အမအခကငးတ ဗဟမဒယာစနစရျခငးေတြပ ျဖစပါတယ။

အေရးအႀကးဆး အခကအလကအစတအပငးေတြက ရညညႊနးကးကားၿပးေတာ

ကလသမဂၢအဖြ႕၀ငႏငငေတြက ဒမကေရစရ႕ အဓက အစတအပငးေတြက အကဥးခပထားၾကပါတယ။

တစခနတညးမာပ ဒမကေရစက ျပလပေပးထားၿပး ဒေနရာမာ မပါ၀ငတ

အျခားအခကအလကအစတအပငးေတြကလညး စးစမးရာေဖြႏငေျခအေနန႔

အဒအဓကအစတအပငးေတြကပ ဖြငခနေပးထားခပါတယ။ အဒါေၾကာငပ ဒမာ ျပဆထားတ

အဓပၸာယဖြငဆခကက အရငးလငးအလြယကဆးျဖစေအာငေတာ ႀကးစားမထားပါဘး။ တကယ ေျပာရရင

ရညရြယခကကက ဒမကရကတစျဖစဖ႔ စဥးစားတ ႏငငတစႏငငတစႏငငအတြက လအပတ

သတမတခကေတြ အေျခခအျဖစဆး အနညးဆးျဖစဖ႔ပ အဓပၸာယဖြငဆျပမာ ျဖစပါတယ။

၂၀၀၄ ခႏစ၊ ကလသမဂၢအေထြေထြညလာခဆးျဖတခကက အလားတစကားလးမးျဖစတ ၂၀၀၃ ခႏစ

ကလသမဂၢလ႔အခြငအေရးေကာမရငဆးျဖတခကမာ အေျခခတညေဆာကထားတာ5 ျဖစသလ ၂၀၀၄ ခႏစ

ဒမကေရစရ႕ အေရးအႀကးဆး အခကအလကအစတအပငးမားအေပၚ အျမငမားစြာ ပါ၀ငတ

တရား၀ငဥပေဒမားဆကစပထားရာအျခားေသာ ႏငငတကာသေဘာတစာခပစာတမးမားမာလညး

အေျခခတညေဆာကထားတာ ျဖစပါတယ။ သေဘာတစာခပစာတမးေတြထက ဥပမာ ထတျပရရင

ႏငငသားအခြငအေရးမားန႔ ႏငငေရးအခြငအေရးမားအတြက ႏငငတကာတရား၀ငသေဘာတညမႈ(ICCPR)ပ

ျဖစပါတယ။6 အငစစပအာန႔ အတ ၂၀၀၄ ခႏစ ကလသမဂၢအေထြေထြညလာခဆးျဖတခကေတြေၾကာင

ဒအစရငခစာစာတမးအတြက ရညညႊနးရမယအေျခခမေဘာငတစရပက ရရလာပါတယ။

ဒအစရငခစာစာတမးက ဒစာတမးမာ ေဖာျပထားတ ဒမကေရစအဓပၸာယဖြငဆခကထက

အစတအပငးအမးမးက အေသးစတ ခြျခမးစတျဖာျပထားပါတယ။ ကမၻာတစ၀နးက

8

အေလအကငေကာငးျဖစတ တရား၀ငဥပေဒကငထးေဖာေဆာငမႈျဖစစဥတစရပက ကယစားျပတ

ေဒသတြငးက သေဘာတညမႈေတြန႔ သကဆငတ ရညညႊနးခကေတြကလညး အခါအားေလာစြာ

ေဖာျပသြားပါမယ။

စာတမးစစျခငးပ ေျပာရရငေတာ ကလသမဂၢဆးျဖတခကမာ ဒမကေရစရ႕ ျခားနားတ အျမငႏစရပက

ေဖာျပထားတာဟာ မတသားထားသငပါတယ။ တစခါတစရမာ ပထမအျမငက ‘ေဒါငလကတာ၀နခမႈ’လ႔

ရညညႊနးတတပါတယ။ ဒအျမငက ျပညသေတြန႔ ႏငငေတာ တစခအေပၚတစခ ဘယလ အျပနအလန

ဆကႏြယသကေရာကမႈေတြ ရေနသလဆတာန႔ ဆကစပထားပါတယ။ ဒအျမငဟာ လ႔အခြငအေရးရ႕

နယပယျဖစၿပး ၄ငးက အျပညျပညဆငရာလ႔အခြငအေရးေၾကညာခကအေပၚ ထငဟပခပဆထားတ

သေဘာတစာခပေတြန႔ စမေဆာငရြကထားတာျဖစပါတယ။7 ဒမကရကတစလ႔အဖြ႕အစညးအတြက

ဥးစားေပးလအပခကက လ႔အခြငအေရးေတြက ကာကြယျခငး၊ တးတကေအာငလပျခငးေတြပ ျဖစပါတယ။

ယငးက ကလသမဂၢဆးျဖတခကကလညး အေလးထားေဖာျပေနပါတယ။ ဒမကေရစရ႕ အဒနယပယက

စာအပစာတမးမားစြာမာ ေသေသခာခာ စးစမးထားေတြ ရေနသလ ကယကယျပန႔ျပန႔

မတတမးတငထားတာေတြလညး ရေနပါတယ။ ဒါေၾကာငပ ဒအစရငခစာမာေတာ အဒါက အေသးစတ

စစတမးထတမျပေတာပါဘး။

ဒမကေရစရ႕ ဒတယအျမငကေတာ ၂၀၀၄ ခႏစ ကလသမဂၢဆးျဖတခကမာ သတမတေဖာျပထားပါတယ။

တစခါတစရမာ အဒဒတယအျမငက ‘အလားလကတာ၀နခမႈ’လ႔ ေခၚတတၾကတယ။ ဒအျမငက ႏငငေတာရ႕

အငစတကးရငးေတြ တစခန႔တစခ အျပနအလန အကးသကေရာကပ၊ အဆးစြနအားျဖင

အဒအငစတကးရငးေတြက တညေဆာကထားပ၊ စစညးေပါငးစပထားပေတြန႔ ဆကစပေနပါတယ။ အစးရရ႕

အပငးသးပငးက အဖြ႕အစညးဆတအရာအျဖစန႔ ဘယလမား တညေဆာကထားၾကသလ။ ၿပးေတာ

အဒအပငးသးပငးက လပငနးေဆာငတာေတြက ဘယလ လညပတေဆာကရြကေနၾကသလ။ အစးရရ႕

အပခပေရးအပငးက ဥပေဒျပေရးအပငးန႔ ဘယလ ဆကႏြယေနၾကသလ။ တရားစရငေရးန႔

အပခပေရးအပငးေတြၾကားမာ ဘယလဆကႏြယမႈမးေတြက လညပတလပေဆာငေနၾကသလ။

အဒအစးအာဏာပါ၀ါရ႕ အပငးသးပငးန႔ လ႔အခြငအေရးေကာမရငလ၊ ေရြးေကာကပြစမခန႔ခြမႈေကာမတလ၊

ဘတဂကေငြေၾကးႀကးၾကပေရးေအဂငစေတြလ အမအခကငးကငးန႔ လြတလပတ အစးရရ႕

အငစတကးရငးေတြက ဘယလမး ဆကႏြယေနၾကသလ။ ဒါန႔ ပတသကၿပး စးစမးေ၀ဖနစရာေတြ

ဆကလပရဥးမာမ႔ ဒအစရငခစာမာ ဥးစားေပးအေလးထားတာကေတာ ဒမကေရစရ႕

အဒဒတယအျမငပျဖစပါတယ။

တညရေနတ ဒမကေရစစနစေတြမာ အငစတကးရငးဆငရာစမေဆာငရြကမႈေတြက ကယကယျပန႔ျပန

လကခထားတာ ျဖစပါတယ။ ဒေနရာမာ အငစတကးရငးဆငရာစမေဆာငရြကမႈေတြဆတာက

9

သမၼတေရြးေကာကပြစနစ၊ ပါလမနေရြးေကာကပြစနစ၊ (သ႔မဟတ အဒစနစႏစမးေရာထားတ စနစ)၊

သမၼတစနစ၊ စညးမဥးခဘရငစနစမား၊ ႏငငေတာရ႕ အပခပမႈအႀကးအကထားရမႈစနစ၊ ႏငငေတာရ႕

အပခပမႈအႀကးအကမထားတစနစ၊ ဥပေဒျပလႊတေတာတစရပတညးထားေသာစနစ၊

ဥပေဒျပလႊတေတာႏစရပထားေသာစနစ၊ ဗဟဥးစးစနစကငသးေသာ အစးရစနစ၊

ဗဟဥးစးစနစမကငသးေသာ အစးရစနစ၊ ဖကဒရယစနစကငသးေသာႏငင၊

ဖကဒရယစနစမကငသးေသာႏငင၊ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒေရးဆြကငသးေသာစနစ၊

ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒေရးဆြကငသးမႈမရေသာစနစစတာေတြပ ျဖစပါတယ။ အကးဆကအေနန႔က

ဒမကေရစဆတ ေ၀ါဟာရက ဘယလမး အဓပၸာယဖြငဆသတမတၾကမလဆတာန႔ ပတသကၿပးေတာ

သေဘာတညမႈတစခက ထနးထားႏငၿပး စစညးညညြတတ အယအဆတစရပလမးန႔ ‘ဒမကေရစ’ဆတ

ေ၀ါဟာရက ေျပာၾကဆၾကဖ႔ကေတာ မျဖစႏငဘးလ႔ပ ေတြးထငစရာျဖစလာတာပါပ။ ေသခာတာကေတာ

ဒမကေရစန႔ ပတသကတ မဒယလဟာ တစခတညးမဟတပါဘး။ ေျပာရရင ျဖစႏငေျခရတ

ႏငငေရးစနစသကတေရာငစဥႀကးတစခလ ဒမကေရစရ႕ မတကြျပားတ ပစေတြဟာ အမားႀကးပ

ပႏ႔သြားတာျဖစပါတယ။ သ႔ေသာ တစခနတညးမာပ ဒမာေျပာစရာရေနတာက ဒမကေရစဆတာဟာ

အစးရကပ တစခမကန အကနလး သြားရတ ပစမးလ႔လညး အႀကျပေနတာ မဟတပါဘး။ အဒါကေတာ

လး၀က မဟတပါဘး။

ၿပးခတ ဆယစႏစေတြကာလပတလး အာရပကမၻာမာ တစဥးတစေယာကကေန အၾကြငးမအာဏာကငသးတ

အစးရစနစေတြပ ရခတာပါ။ ဒါဟာ တကယ ႏငငေရးအရတရားေတြလညး ျဖစပါတယ။ ဒါေတြထက ဘာမ

မပခပါဘး။ ဒလေျပာလကတအတြက ဒအစးရေတြက ဥပမာ- ေရြးေကာကပြက ထနးခပတာ၊

ေရြးေကာကပြနယေျမပငးျခားမႈက ထနးခပတာေတြ လပၿပးေတာ သတ႔ရ႕ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒေတြက

သတ႔ကယတင ခးေဖာကေနၾကတာေတာလညး မဟတပါဘး။ တကယေတာ စာရြကေပၚမာ ေရးထားတ

သတ႔ရ႕ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒဆငရာစစဥထားမႈေတြကက ဒမကေရစမဆနတာ၊ ဒမကရကတစမျဖစတာပ

ျဖစပါတယ။ ဥပမာအေနန႔ ေျပာရရင ဆးရးယားႏငငက ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒမာ အစးရရ႕

အာဏာသးရပစလးက သမၼတအဖြ႕ကပ စစညးအပႏငးထားတာ ေတြ႕ရပါတယ။ ဒါေၾကာင ဒႏငငမာ

အာဏာခြေ၀မႈန႔ အာဏာထနးညမႈေတြက ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒက ခြငျပမထားပါဘး။ အဂစႏငငမာေတာ

သမၼတေရြးေကာကပြေတြက ၀ငေရာကယဥၿပငဖ႔အတြက ညတမတ အခြငအေရးေတြ ေပးမထားပါဘး။

ေဂာဒနႏငငမာဆရင ဘရငက ပါလမနက သ႔ဆႏၵအတငး ရပဆငးႏငတယ။ ၿပးေတာ လစဗားႏငငမာက

ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ မရဘး၊ ဒါမမဟတ စတငလပေဆာငဖ႔အတြကက တရားဥပေဒစးမးမႈက မရျပနပါဘး။

မားေသာအားျဖငေတာ အာရပႏငငေတြမာ အငစတကးရငးအရ တညေဆာကထားတ ဒမကေရစက

အဆငသးဆငမာ ကငးမေနတာက ေတြ႕ရတယ။

10

အစးရန႔ သကဆငတ အငစတကးရငးမားစြာဟာ ေရြးေကာကပြေတြန႔ ပတသကၿပး

တာ၀နခမႈမရၾကဘး။ အထငရားအသသာဆး ေျပာရရင အာရပအပစးသ၊ ဘရငေတြဟာ

ႏငငေရးအာဏာအစစအမနက ရယပငဆငထားၾကပါတယ။ ဒါေပမယ သတ႔ဟာ

ေရြးခယတငေျမာကခထားရတာေတာ မဟတပါဘး။ ဒါထကပေျပာရရင စစတပေတြလ

အဓကအငစတကးရငးေတြက ေရြးခယတငေျမာကထားတ အငစတကးရငးေတြက တာ၀နခမႈ

မရတာပါပ။ မားေသာအားျဖငဆရင အာရပႏငငေတြမာ စစတပေတြဟာ ပါလမနက အစရငခတာမး

မရတတၾကပါဘး။ ဒါအျပင အဒစစတပေတြဟာ စစတပဘတဂကန႔ ဘတဂကသးစြမႈေတြက

သးသပစစေဆးႏငမယ အခြငအလမးမးန႔ ပတသကၿပး ပါလမနက ကမးလမးတာမးေတြလညး

မလပတတၾကျပနပါဘး။

အထးသျဖင ေျပာရရငေတာ ပါလမနေတြဟာ ေရြးခယတငေျမာကထားတ အငစတကးရငးေတြပါပ။

ဒါေပမယ အဒအငစတကးရငးေတြဟာ အာဏာပါ၀ါအစစအမနက ပငဆငသးစြႏငမႈ မရၾကပါဘး။

အာရပႏငငေတြမာ ပါလမနေတြဟာ အေပၚယဟနျပ လပေပးရတာထက ဘာမ သပ မပလဘး။

အဒပါလမနေတြဟာ မဆႏၵရငေတြရ႕ အလဆႏၵထက အပခပသ၊ အာဏာပါ၀ါရသရ႕ ေနာကကပ

လကၿပး လပေပးရတတၾကပါတယ။

ေရြးေကာကပြလမလညမႈန႔ အစစအမန ယဥၿပငရတ ေရြးေကာကပြမား မရမႈေတြေၾကာင

ေရြးေကာကပြဆငရာတာ၀နခမႈကလညး အားနညးလာပါတယ။

အဂစႏငင၊ တနးရားႏငင၊ လစဗားန႔ တျခားႏငငေတြမာ ဒမကရကတစႏငငတညေဆာကေနျခငးကက

လကရစနေခၚမႈပါပ။ ႏငငတကာအမားလကခထားတဆးျဖတခကမားအရ ဒမကေရစက

အဓပၸာယဖြငဆထားတ အဓကအခကအလကအစတအပငးေတြက မးေမာငးထးျပရငး

အဒဒမကရကတစႏငငတညေဆာကျခငးျဖစစဥက အကအညအေထာကအပျဖစေစဖ႔အတြက

ဒအစရငခစာစာတမးက ႀကးစားထားပါတယ။ အဒါေၾကာင ဒအစရငခစာစာတမးဟာ

အာရပေဒသႀကးတစခလးက ေဖာျပေျပာဆဖ႔ လအပေနပါတယ။

ဒမကေရစ၏ အဓကအခကအလကအစတအပငးမား

၀၁. အာဏာပါ၀ါခြေ၀မႈန႔ ထနးညမႈ

အာဏာပါ၀ါခြေ၀မႈန႔ အာဏာပါ၀ါထနးညမႈဆတ ေ၀ါဟာရေတြရ႕ ဆလတ အဓပၸာယက ဥပေဒျပေရး၊

အပခပေရး၊ တရားစရငေရးဆတ ဒမကရကတစအစးရေတြမာ ရေနရမယ အာဏာပါ၀ါအပငးသးပငးဟာ

သ႔အပငးန႔သ ပ႕ႏ႔တညရေနရမယ၊ တစေနရာတညးမာ သြားၿပး စပမေနရဘးလ႔ ဆလပါတယ။ ဒါမသာ

သကဆငရာအပငးလက လပေဆာငရတ လပငနးေဆာငတာေတြက လြတလြတလပလပ

လပေဆာငႏငၾကမာ ျဖစပါတယလ႔ ဆလတယ။ အာဏာပါ၀ါက ခြေ၀ျခငး၊ ထနညျခငးေတြဟာ

11

အဓကအေျခခမႏစရပအေပၚမာ တညေနတတပါတယ။ ပထမအေျခခမအေနန႔ ေျပာရရင အစးရန႔

သကဆငေနတ အာဏာပါ၀ါအပငးသးပငးရ႕ စြမးေဆာငႏငမႈေတြက ရငးရငးလငးလငး

နယပယကန႔သတသတမတထားရမယ၊ ရငးရငးလငးလငး အဓပၸာယဖြငဆထားရပါမယ။

ဒတယအေျခခမအရဆရင အစးရရ႕ အာဏာပါ၀ါအပငးသးပငးစလးက တရားဥပေဒစးမးမႈက

သတမတျပ႒ာနးေပးထားရမယ (ေအာကအခနး ၄ မာလညး ၾကညပါ။)။

အာဏာပါ၀ါေတြက ခြေ၀မႈန႔ ထနးညမႈဆတ စတကးအယအဆဟာ ဖႏပခပခယတ အစးရက

တားဆးကာကြယဖ႔ဆတ သမငးအဆကအစပအထငကေန ေပၚထြကလာတာ ျဖစပါတယ။8

ဒစတကးအယအဆက အငစစပအာလ လကရလ႔အခြငအေရးစာခပစာတမးေတြန႔

လကတမာေဟာကစအေျခခမ(Latimer House Principles)ေတြလ တျခားအရငးအျမစေတြအေပၚမာ

ထငဟပမႈေတြ ရေနပါတယ။9 အာဏာပါ၀ါခြေ၀မႈက တရားစရငေရးအပငးန႔အည အရငးလငးဆး

အဓပၸာယဖြငဆသတမတရပါတယ။ အဒတရားစရငေရးအပငးဟာ တျခားအပငးေတြျဖစတ ဥပေဒျပေရးန႔

အပခပေရးအပငးေတြကေန အမအခကငးကငးန႔ လြတလပေနရပါမယ (ေအာကအခနး ၂ တြင ၾကညပါ။)။

ဆန႔ကငဘကအေနန႔ ေျပာရရငေတာ အပခပေရးအာဏာအပငးန႔ ဥပေဒျပေရးအာဏာအပငးေတြအၾကားက

ျခားနားခကအရ အာဏာပါ၀ါခြေ၀မႈဆတာဟာ ပၿပးေတာ ရႈပေထြးမႈေတြ ရေနပါေသးတယ။

အပခပေရးႏင ဥပေဒျပေရးတ႔၏ ဆကႏႊယမႈ

အမားအားျဖငေတာ တရားစရငေရးလြတလပမႈဆတ စတကးအယအဆက လကခထားၾကပါတယ။

တကယလ႔ အဒတရားစရငေရးလြတလပမႈဆတ စတကးအယအဆက ေလးစားလကနာမႈမရဘးဆရငေတာ

အပခပေရးအာဏာပါ၀ါန႔ ဥပေဒျပေရးအာဏာပါ၀ါအၾကားမာ တညရေနတ ဆကႏႊယမႈက ညညြတစစညးမႈ

ေလာနညးသြားတတပါတယ။ အစးရရ႕ ဒအပခပေရးန႔ တရားစရငေရးအပငးႏစပငးအၾကားမာ တညရေနတ

အာဏာပါ၀ါခြေ၀မႈန႔ ထနးညမႈေတြဟာ သ႔ေနရာန႔သ တညေဆာကထားတ ႏငငေရးစနစေတြအေပၚမာလညး

တညမေနပါတယ။

အေမရကနျပညေထာငစလ သမၼတေရြးေကာကပြန႔ သြားတ စနစေတြမာေတာ တျခားႏငငေရးစနစေတြထက

စာရင တရားစရငေရးအာဏာန႔ အပခပေရးအာဏာ ခြေ၀မႈက ပၿပး ရငးရငးလငးလငး ရေနပါတယ။

ျပညသေတြက တကရကေရြးခယထားတ သမၼတေတြဟာ ဥပေဒျပလႊတေတာရ႕ အယအၾကညရမႈအေပၚမာ

တညမေနစရာမလပါဘး။ အဒသမၼတေတြရ႕ တာ၀နထမးေဆာငရတ သကတမးကာလကလညးပ

ဒဥပေဒျပလႊတေတာေတြရ႕ သကတမးန႔မဆငမဘ သးျခားတညရေနၾကပါတယ။ ၿပးေတာ

အဒသမၼတေတြဟာ သတ႔ရ႕ အစးရအဖြ႕ကကဘနကကလညးပ သတ႔ကယတင ခန႔အပ၊ သတ႔ကယတင

ညႊနၾကားႏငၾကပါတယ။ ျပငသစန႔ ေပၚတဂတ႔လ ဆမးသမၼတေရြးေကာကပြန႔ သြားတ စနစေတြမာေတာ

အစးရက တကရကေရြးခယထားတ သမၼတကေရာ ဥပေဒျပလႊတေတာကပါ ႏစခစလးက တာ၀နခရပါတယ။

12

သမၼတေရြးေကာကပြန႔ သြားတ စနစန႔ ဆန႔ကငဘကျဖစတ ပါလမနန႔ သြားတ စနစက ေျပာၾကညပါမယ။

အပခပေရးအပါအ၀င အစးရက ပါလမနမာ အမားစက ခန႔အပတာမ႔ ပါလမနစနစမာ အာဏာခြေ၀မႈက

ထငရားမႈအားနညးပါတယ။ အဒေတာ အကးဆကအေနန႔ အပခပေရးအပငးဟာ ပါလမနရ႕

အတညျပေပးမႈအေပၚမာ တညမေနပါတယ။ ၀နႀကးခပဟာ အပခပဖ႔အတြကဆရင ပါလမနရ႕

ေထာကခမႈက လအပပါတယ။ ဒလေထာကခမႈမရဘးဆရငေတာ ၀နႀကးခပက အယအၾကညမရမန႔

ဖယရားႏငပါတယ။10

ပါလမနစနစ

မဆႏၵရငျပညသ

ပါလမန/ ဥပေဒျပလႊတေတာ

အစးရ/ အပခပေရး

သမၼတစနစ

မဆႏၵရငျပညသ

ပါလမန/ ဥပေဒျပလႊတေတာ_ သမၼတ/ အပခပေရး

ဒမကေရစရ႕ အဓကအခကအလကအစတအပငးေတြအေပၚမာ

ႏငငတကာအမားလကခထားတဆးျဖတခကအျမငကေန ၾကညရင အဓကျပနာက

ႏငငေရးစနစအမးအစား၊ သ႔မဟတ အစးရပစေတြ မဟတပါဘး။ သမၼတစနစေရာ ပါလမနစနစေတြပါ

တနးတထားၿပး လကခလ႔ ရႏငပါတယ။11 အဒေတာ အတအကေျပာရရင တကယျပနာက

ေရြးခယထားတ ဥပေဒျပအမတေတြမာ လေလာကတ အာဏာပါ၀ါ ရရ႕လားလ႔ ေမးရမာ ျဖစပါတယ။

ေရြးခယတငေျမာကခထားရတ လႊတေတာကယစားလယေတြမာ အာဏာပါ၀ါက အသးခဖ႔ လအပေနတ

အစြမးအစအရညအေသြးေတြ တကယေရာ ရေနၾကရ႕လားလ႔ ေမးရမာပါ။

အဒလႊတေတာကယစားလယေတြဟာ အစးရကေရာ တာ၀နခႏငၾကရ႕လား။ ပါလမနကေရာ

ဥပေဒျပအခနးက႑က စြမးေဆာငႏငၾကရ႕လား။ ဒါေတြက ထငရားတ ျပနာေတြပါ။

ဒမာ ေျပာခတ အဓပၸာယေတြအရ အာဏာခြေ၀မႈ၊ ထနးညမႈေတြက အပခပေရးန႔

ဥပေဒျပေရးဆကႏႊယမႈအဆကအစပအထငအတြငးထကေန နားလညထားရမာ ျဖစပါတယ။

ဆလတာကေတာ ဘယလပ ႏငငေရးစနစေတြ ရေနပါေစ၊ အပခပမႈမာ အဓပၸာယရရန႔ အျပညအ၀

အမအခကငးတ အခနးက႑မးက ေဆာငရြကႏငမယ စြမးေဆာငရညေတြ အစးရရ႕ အာဏာသးရပထက

13

တစရပခငးဆမာ အသးသး ရေနရပါမယ။ အဒလတစပငးခငးဆက သတမတျပ႒ာနးထားတ စႏႈနးတစရပက

အာဏာခြေ၀မႈ၊ ထနးညမႈေတြက အဓပၸာယဖြငဆေပးတာ ျဖစပါတယ။

အာရပႏငငေတြမာ ဥပေဒျပလႊတေတာအမားစက အပခပေရးအာဏာပငးက လႊမးမးႀကးစးထားပါတယ။

အဒအတြက ပါလမနေတြန႔ ပါလမနေရြးေကာကပြေတြရ႕ ဆကစပမႈက အားနညးသြားပါေတာတယ။

အဓပၸာယရတ အခနးက႑က ေဆာငရြကရမယ ပါလမနေတြအတြက လအပေနတာကေတာ

ေရြးေကာကပြ၀ငခြင၊ မထညခြငေတြက လကေတြ႕ကက ရရေနဖ႔ပါပ။ အဒါက အငစစပအာ အပဒ ၂၅ မာ

ထညသြငးေဖာျပထားပါတယ။ ကလသမဂၢလ႔အခြငအေရးေကာမတ အေထြေထြသးသပခက ၂၅ ထက

အပဒခြ ၇ မာ သတမတျပထားတအတငး “ ဘယေနရာမာမဆ ႏငငသားတငးဟာ

လႊတေတာကယစားလယေတြက လြတလြတလပလပ ေရြးခယရတ အမားျပညသအေရးကစၥေတြက

စမေဆာငရြကမႈေတြမာ ပါ၀ငေဆာငရြကရမယ။ ၄ငးလႊတေတာကယစားလယေတြဟာ စငစစအားျဖင

အစးရအာဏာက ကငသးရမယ၊ ၿပးလင ယငးလႊတေတာကယစားလယေတြဟာ

အပခပေရးအာဏာအတြက ေရြးေကာကပြျဖစစဥေတြက ျပလပေပးၿပး တာ၀နခရမယလ႔ အပဒ ၂၅ မာ

သြယ၀ကေဖာျပထားပါတယ”။12

တရား၀ငမႈအနညးငယပ ရေနတ ပါလမနေတြန႔ တရား၀ငမႈမရတ ပါလမနေတြကေတာ အငစစပအာ အပဒ

၂၅ ပါ သတမတျပ႒ာနးခကက မႏစသကတတၾကပါဘး။ ဒါက ကလသမဂၢလ႔အခြငအေရးေကာမတက

အေလးထားေဖာျပပါတယ။ ဒါအျပင ယငးေကာမတက ႏငငေတြက ေလလာထားတ

အစရငခစာေတြအေပၚမာ ေစာငၾကညေလလာမႈေတြက အမးမးသးသပၿပးေတာ ခငမာတ နညးလမးသးမးန႔

အဒမႏစသကမႈအျမငက ရငးလငးျပထားတာ ျဖစပါတယ။13

အစးရ၏ အပခပေရးအပငးတြင အာဏာပါ၀ါမား အလြနအကြၽ စပမေနရျခငး

အပခပေရးအပငးမာ အာဏာပါ၀ါေတြ အလြနအကြၽ စပေနျခငးဟာ ႏငငမားစြာမာ ရေနတ

ဒမကရကတစအပခပမႈအတြက သသာထငရားတ စးရမပပနမႈတစခပ ျဖစပါတယ။ တကယလ႔

ႏငငေတာအႀကးအကက ေရြးေကာကပြေတြန႔ တကရက ေရြးခယထားတယဆရငေတာငမပ ဒါက

တကရကေရြးေကာကတငေျမာကထားတ ဥပေဒျပလႊတေတာတစရပက

ေဘးထြကထငခငးထားရေလာကေအာင ေၾကာငးကးဆေလာမႈတစခအေနန႔ ေဆာငရြကလ႔ မရပါဘး။

ႏငငေတာအႀကးအကေတြရ႕ အခြငအေရးအရ ဥပေဒၾကမးမားက ဥပေဒျပလႊတေတာသ႔

ျပနလညလြေျပာငးေပးအပရျခငး

(သမၼတစနစျဖစေစ၊ ပါလမနစနစျဖစေစ) ႏငငေရးစနစလြတလပမႈေတြအရ တခ႕ႏငငေတြမာ ပါလမနက

ဥပေဒေတြ ျပနလညလြေျပာငးေပးရမယ အခြငအေရးေတြက ႏငငေတာအႀကးအက(မားေသာအားျဖင

14

သမၼတမား)က ေပးထားၾကပါတယ။ ဒါက အဒဥပေဒေတြက ပါလမနက ျပနလညသးသပဆငျခငမႈေတြ

ျပလပႏငေအာငပ ျဖစပါတယ။ ဒလခဥးကပမႈေတြ ျပထားရတ အေျခခအေၾကာငးရငးကေတာ

ႏငငေတာအႀကးအကအေနန႔ မျပညစဘး၊ ဥပမာ- ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒန႔ ဆန႔ကငေနတယလ႔

ထငျမငယဆထားတ ဥပေဒတစရပက အဒႏငငေတာအႀကးအကက ေၾကညာခြငမရဘးလ႔ ေျပာခငတာပါပ။14

လၿခေရးက႑က အရပသားမားကသာ ထနးခပထားရျခငး15

ဘယႏငငမာမဆ လကနကကငတပဖြ႕ေတြ၊ ရေတြ၊ စစမးစစေဆးေရးဌာနစတာေတြက ျဖစႏငေျခရေနတ

တရားမ၀ငအာဏာေတြက ႏစသကတတၾကတာပါပ။ ဒမကရကတစနညးအရ တရား၀ငမႈရေနတ

အရပသားအာဏာပငေတြကပ လၿခေရးက႑က အျပညအ၀ ထနးခပထားရပါတယ။ ဒါဟာ အငမတနမ

အေရးႀကးပါတယ။ ဒလအေရးႀကးေၾကာငးကလညး ဒမကရကတစအပခပမႈန႔ ပတသကတ

ႏငငတကာအမားလကခထားတ ဆးျဖတခကေတြမာ ျပဆထားပါတယ။ “စစတပဟာ ဒမကေရစနညးက

ေရြးေကာကတငေျမာကထားတ အရပသားအစးရက တာ၀နခမႈရေနရမယ”လ႔ လ႔အခြငအေရးေကာမရငရ႕

ဒမကေရစန႔ တရားဥပေဒစးမးမႈဆးျဖတခကရယ၊ လ႔အခြငအေရးဆးျဖတခက ၂၀၀၅/၃၂၊ အပဒခြ

၁၄(ခ)(၆)ေတြရယမာ ေဖာျပထားပါတယ။16 တရား၀ငမႈ၊ တာ၀နခမႈန႔ ပြငလငးျမငသာမႈေတြဟာ

လၿခေရးက႑က ထနးခပျခငးန႔ သကဆငေနတ ဒမကရကတစစႏႈနးေတြပါပ။

အဒဒမကရကတစစႏႈနးေတြဟာ အထးသျဖင အေရးႀကးလပါတယ။ ဒအေပၚမာ

အေလးအနကထားေဖာျပေနရတာကက ပါလမနမာ ေသေရးရငေရးတမ အေရးပါလတ

ႀကးၾကပေစာငၾကညရမယအခနးက႑တစရပ ရေနတယဆတာက အႀကျပေနတာပ ျဖစပါတယ။

ဥပေဒျပလႊတေတာ၏ အခနးက႑

သငေလာေလာကပတတ လပငနးေဆာငတာေတြ ေဆာငရြကေနၿပး တကရက

ေရြးေကာကတငေျမာကခထားရတ ဥပေဒျပလႊတေတာတစရပရ႕ အဓကေသာခကကေတာ

ဒမကရကတစအပခပမႈပ ျဖစပါတယ။ အေရးပါတ ဥပေဒအကနလးက ဥပေဒျပလႊတေတာက

သေဘာတအတညျပရတာဟာလညး တရားဥပေဒစးမးမႈအရ သတမတထားတာပ ျဖစပါတယ။

ႏငငေရးပါတမား ပါ၀ငတ ဗဟစနစဆတာဟာ ဥပေဒျပေရးအကးအျမတန႔ သကဆငတ ယဥၿပငမႈအေပၚမာ

အေျခခထားတာ ျဖစပါတယ။ ပြငလငးျမငသာရမႈေၾကာင ရရလာႏငတ အကးေကးဇးေတြကေတာ

ဥပေဒျပလႊတေတာမာ အမားျပညသဆငရာကစၥရပေတြန႔ ပတသကတ ဒဘတေတြ၊

ဥပေဒၾကမးေတြအေပၚမာ စစမနမႈ၊ ကယျပန႔မႈ၊ အားလးပါ၀ငႏငမႈေတြ ရေနတ

အမားျပညသေဆြးေႏြးတငပငမႈေတြ ျဖစလာႏငတာပါပ။ အဒါေၾကာငပ အစးရရ႕ ဥပေဒျပေရးအပငးဟာ

ဒမကရကတစအငစတကးရငးေတြရ႕ အခကအခာအကဆးအစတအပငးတစရပ ျဖစေနတာပါ။

15

ဥပေဒျပအပငးမာ အဓကလပငနးေဆာငတာ သးရပရပါတယ။ အဒါေတြကေတာ ဥပေဒမားက

အတညျပျခငး၊ အပခပေရးအပငးက ႀကးၾကပေစာငၾကညမႈေတြ ျပလပေနရျခငးန႔ ႏငငသားေတြရ႕

အကးစးပြားအတြက အမားျပညသ ေဆြးေႏြးတငပငျခငးေတြ၊ အမားျပညသဒဘတေတြ ျပလပႏငေအာင

ဖရမမား ဖနတးေပးရျခငးေတြပ ျဖစပါတယ။ အဒလပငနးေဆာငတာသးရပက

ႏငငတကာမတတမးမတရာမားစြာမာ အသအမတျပထားပါတယ။17 ဥပေဒျပလႊတေတာေတြရ႕

အလပလပပနညးလမးေတြ၊ ဥပေဒျပလႊတေတာတညေဆာကပေတြန႔ ပတသကၿပး ခငမာတ

ျပ႒ာနးခကတစရပအထ ေရာကသြားေအာင ဒမကရကတစအပခပမႈအတြက ဥပေဒျပလႊတေတာေတြရ႕

အေရးႀကးတ အခနးက႑က ေအာကပါအတငး အေကာငအထညေဖာေပးရပါတယ။

ဥပေဒျပလႊတေတာ၏ ဖြ႕စညးတညေဆာကပႏင စညးမဥးစညးကမးမား

ဥပေဒျပလႊတေတာေတြဟာ လႊတေတာတစရပတညးန႔ ဖြ႕စညးထားတ လႊတေတာေတြ ရသလ

လႊတေတာႏစရပန႔ ဖြ႕စညးထားတ လႊတေတာေတြလညး ရတတပါတယ။ လႊတေတာႏစရပန႔ ဖြ႕စညးထားတ

လႊတေတာေတြအတြက အေရးႀကးတ အေျခခမႏစရပ ရပါတယ။

အနညးဆး လႊတေတာတစရပမာ ရေနတ ေနရာအားလးက လြတလြတလပလပ ယဥၿပငရျခငး။

ဥပေဒျပလႊတေတာတစရပရ႕ ဒမကရကတစနညးအရ တာ၀နခမႈဟာ လး၀ အားနညးလ႔ မရပါဘး။ ဒါက

ေသခာေစဖ႔အတြက အနညးဆး လႊတေတာတစရပမာျဖစျဖစ တကရက ေရြးေကာကပြေတြန႔

လြတလြတလပလပ ေရြးခယထားတ ျပညသ႔လႊတေတာကယစားလယေတြ ပါ၀ငဖြ႕စညးထားရပါတယ။18

သ႔ေသာလညးပ အာရပႏငငမားစြာမာေတာ ႏငငေတာအႀကးအကမာ ပါလမနအဖြ႕၀ငေတာေတာမားမားက

ခန႔အပပငခြငအာဏာေတြ ရေနပါတယ။ တစခါတစရမာဆရင လႊတေတာႏစရပစလးကေတာငမ

အဒႏငငေတာအႀကးအကက ခန႔အပပငခြငအာဏာ ရေနတတပါတယ။ အဒါေၾကာငပ

လႊတေတာကယစားလယေတြက လြတလပစြာ ေရြးခယရမယဆတ အေျခခမက အားနညးသြားတာပါပ။

ဒတယေျမာကဥပေဒျပလႊတေတာဟာလညး ေရြးေကာကပြေတြန႔ လာတာျဖစၿပး တာ၀နခမႈရရမယ။

သ႔မဟတရင အဒဒတယေျမာကလႊတေတာဟာ တကရက ေရြးေကာကပြန႔ သြားတ လႊတေတာရ႕

အာဏာေတြအေပၚမာ သသာထငရားတ အကးသကေရာကႏငမႈ မရေနတာေသာလညး ျဖစရမယ။

ဒမကရကတစနညးအရ တရား၀ငမႈဆတ အေမးပစၦာဟာ ဥပေဒျပလႊတေတာႏစရပဆတ

အဆကအစပအထငမာ အေရးပါလာပါၿပ။ (ဥပမာ- မးရးစဥဆကအရ ဆကခရတ အေျခခမအေပၚမာ

အေျချပထားလ႔ျဖစေစ၊ သ႔မဟတ ႏငငေတာအႀကးအကက ခန႔အပလ႔ျဖစေစ) အဒလ

ေရြးေကာကတငေျမာကထားျခငးမရတ အထကလႊတေတာက တကရကေရြးေကာကတငေျမာကထားတ

16

ေအာကလႊတေတာနညးတ အာဏာေတြ ရေနမယဆရင ဒမကရကတစနညးကတ တာ၀နခမႈဆတ

အေျခခမဟာလညး အားနညးသြားပါေတာတယ။19

အေမရကနျပညေထာငစ၊ ရရားဖကဒရယျပညေထာငစန႔ ဂာမနႏငငေတြလ ဖကဒရယစနစေတြမာေတာ

အထကလႊတေတာဆတာက ဖကဒရယျပညေထာငစထက မဆႏၵနယေတြရ႕ အကးစးပြားက

ကယစားျပပါတယ။ (ဖကဒရယျပညေထာငစထက မဆႏၵနယဆတာက အေမရကနျပညေထာငစမာ

ျပညနယ ၅၀၊ ရရားဖကဒရယျပညေထာငစမာ လမးစအေျချပမဆႏၵနယေဒသႀကးမား၊ ဂာမနႏငငမာ

ျပညနယမားက ဆလပါတယ။) ဖကဒရယျပညနယေတြက လႊတေတာကယစားလယေတြမာ

ဒမကရကတစကတ ကယပငလပပငခြငေတြ ရေနတာမ႔ (ဥပမာ- တကရက ေရြးေကာကပြေတြအေပၚမာ

အေျခခသညျဖစေစ၊ ကယစားျပေရြးခယရတ ေရြးေကာကပြေတြအေပၚမာ အေျခခသညျဖစေစ) ဒါက

ပပနစရာအေၾကာငး သပမရပါဘး။20 ဒါမမဟတရငလညး အဒအထကလႊတေတာေတြက ကန႔သတခကေတြ

ျပလပထားတာမ႔ ပပနစရာအေၾကာငး မရေတာပါဘး။ ဥေရာပေကာငစရ႕ ဗငးနစေကာမရငကလညး

ဒတယေျမာကလႊတေတာဟာ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒအရ ေၾကာငးကးဆေလာမႈက

လကနာရမယဆတအခကက ေထာကျပထားပါတယ။ ဒါက အျခားတစနညးအားျဖင ေျပာရမယဆရင

အဒဒတယေျမာကလႊတေတာရ႕ လပပငခြငန႔ အခနးက႑ေတြဟာ ဓမၼဒ႒ာနကက

ေၾကာငးကးဆေလာမႈေတြ ရေနရမယလ႔ ဆလပါတယ။

ဥပေဒျပလပပငခြင

ဥပေဒျပလႊတေတာေတြက ျပညသေတြက ကယစားျပတယဆတအခကက ေထာကစာလကမယဆရင

အဒဥပေဒျပလႊတေတာေတြဟာ သတ႔ရ႕ လပငနးေဆာငတာေတြက ကယပငလပပငခြငေတြန႔

စစညးလပေဆာငတအခါမာ လြတလပမႈေတြ ရေနရပါမယ။ ဒလလြတလပမႈရေနရတာက နညးလမးႏစမးန႔

ေယဘယ နားလညထားရပါမယ။ ပထမနညးလမးအေနန႔ အဒဥပေဒျပလႊတေတာေတြဟာ

လြတလပမႈအေျခခစနစအေပၚမာ ရေနတ လပထးလပနညးစညးမဥးစညးကမးေတြက ျပငဆငတေနရာ၊

သေဘာတလကခတေနရာေတြမာ လြတလပေနရပါမယ။ ဒတယနညးလမးအေနန႔ကေတာ

လႊတေတာအစညးအေ၀းေတြက စစဥရတေနရာ၊ လႊတေတာရ႕ လပေဆာငခကေတြက

စညးရးစစညးမႈေတြအတြက ဥးေဆာငရတေနရာ၊ အဆျပထားတ ဥပေဒၾကမးက ျပနလညစစစဖ႔၊

ျပငဆငဖ႔အတြက အခနဘယေလာက လအပတယဆတာက သတမတဆးျဖတခြင ရရမယေနရာေတြမာ

အဒဥပေဒျပလႊတေတာေတြဟာ လြတလပမႈေတြ ရေနရပါမယ။ အာရပႏငငမားစြာမာေတာ

ဥပေဒျပလႊတေတာေတြရ႕ ကယပငလပပငခြငေတြဟာ အႀကးအကယ ကန႔သတခေနရပါတယ။ အဒအတြက

အဒဥပေဒျပလႊတေတာေတြရ႕ အခနးက႑ဟာလညး လကညႈးေထာငေခါငးညတရမတစခသာပ

ျဖစပါေတာတယ။

17

ဥပေဒျပအာဏာ

ဥပေဒျပအာဏာဆတာဟာ ဥပေဒျပလႊတေတာတစရပအတြကေတာ အေရးအပါဆးအခြငအာဏာပ

ျဖစပါတယ။ ၿပးေတာ အဒဥပေဒျပလႊတေတာမာ ဒဥပေဒျပရမယအခြငအာဏာဆတ အခနးက႑က

တာ၀နယရမယ လပပငခြငန႔ အစြမးအစအရညေသြးေတြလညး ရေနရပါမယ။ (ဥပမာ-

စညးမဥးစညးကမးထတခြင၊ အမန႔ဒကရထတခြငေတြလ) တရား၀ငဥပေဒအရ သတမတထားတ

အကဥပေဒေတြက သေဘာတလကခခြငက အစးရရ႕ အပခပေရးအပငးမာ ရေနတယဆေပမယလညး

အဒလလပပငခြငဟာ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒအရေသာလညး ျဖစရမယ၊ သ႔မဟတ ဥပေဒျပလႊတေတာက

သေဘာတလကခထားတ ဥပေဒအရေသာလညး ျဖစရပါမယ။ ဥပေဒျပအာဏာက အပခပေရးပငးက

လႊေျပာငးေပးမယဆရင ဒါဟာ ကာလတေလးေတြအတြကပ လကခႏငစရာရပါတယ။ ဒါက

ဥပမာေပးရမယဆရင ဥပေဒျပလႊတေတာက ပမနအစညးအေ၀းေတြက မျပလပႏင၊

မကငးပႏငတအခါေတြမာပ ျဖစပါတယ။ သ႔ေသာလညးပ ဒလအာဏာလႊေျပာငးေပးမႈမးက

နယပယအတငးအတာန႔ လး၀ ကန႔သတထားရမာ ျဖစပါတယ။ ၿပးေတာ အဒလအာဏာလႊေျပာငးေပးရမယ

အေျခအေနေတြကလညး တငးတငးကပကပ အဓပၸာယဖြငဆထားရပါဥးမယ။ ဗငးနစေကာမရငက

ျပဆထားတအတငးဆရင ဥပေဒျပအပငးကေန အပခပေရးအပငးက ဥပေဒျပစြမးေဆာငရညအတြက

ေယဘယ လႊေျပာငးေပးမႈဆတာဟာ ဒမကရကတစဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒန႔ သြားတ

ႏငငတစႏငငမာေတာလညး လကခႏငစရာမရပါဘး။21

၀၂. တရားစရငေရးလြတလပမႈ

‘တစစတစေယာကအေပၚ ျပစမႈဆငရာတရားစြဆမႈက စစေဆးဆးျဖတတအခါျဖစေစ၊ သ႔မဟတ

တရားမမႈအရ ထတစစတစေယာကရ႕ ကင၀တစညးကမးန႔ အခြငအေရးေတြက

စစေဆးဆးျဖတတအခါမာျဖစေစ ဥပေဒအရ တညေထာငထားၿပး အစြမးအစရမႈ၊ အမအခကငးကငးန႔

လြတလပမႈ၊ သမာသမတကမႈေတြ ရေနတ တရားရးမာ တရားမတၿပး အမားသငါ ၾကားနာခြငေတြက

လတငးလတငး ရပငခြငေတြ ရေနရမယ’လ႔ အငစစပအာ အပဒ ၁၄ မာ ျပဆထားပါတယ။

တရားစရငးေရးလြတလပမႈက တညေဆာကဖ႔အတြက ႏငငတကာအမာစားကင၀တစညးကမးတစရပ

ရေနပါတယ။ ဒါအျပင စမခန႔ခြမႈဥပေဒန႔ ႏငငေတာစညးရးစစညးမႈေတြန႔ သကဆငေနတ

ျပစမႈဆငရာဥပေဒရ႕ နယပယန႔ မသကဆငတ တရားစရငေရးလြတလပမႈကလညး အငစစပအာက

သတမတျပ႒ာနးထားတာ ရပါတယ။ ဒါက ကလသမဂၢလ႔အခြငအေရးေကာမတကလညး ရငးရငးလငးလငး

ေဖာျပထားပါတယ။

အထးသျဖင ဒအထမာ အစးရရ႕ အပခပေရးအပငးန႔ တရားစရငေရးအပငးေတြရ႕ တရား၀ငခြျခားမႈေရာ

တရားမ၀ငခြျခားမႈပါ ႏစမးစလး ပါ၀ငေနပါတယ။ ဆလတာကေတာ ဥပမာအားျဖင စမခန႔ခြမႈဥပေဒ၊

18

သ႔မဟတ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒဆတ နယပယေတြမာ ျဖစေပၚေနတ ပဋပကၡေတြက

စစေဆးဆးျဖတေပးရတအခါမာ အစးရက တာ၀နခရမယဆတာပါပ။ ဒလ အစးရက တာ၀နခမႈက

ေသခာေအာင လပေပးဖ႔ တရားရးေတြက အဓကအခနးက႑ကေန ပါ၀ငေဆာငရြကေပးရပါတယ။

တရားစရငေရးလြတလပမႈဟာ ေရြးေကာကပြန႔ သကဆငေနတ အျငငးပြားမႈဆတ

စကားအဆကအစပအတြငးမာလညးပ ပတသကမႈေတြ ရေနတာ ျဖစပါတယ။

တရားစရငေရးလြတလပမႈရ႕ အေျခခမေတြန႔ အေလအကငေတြက

ႏငငတကာမတတမးမတရာေပါငးမားစြာမာ အေသးစတ ချပထားပါတယ။ ဥပမာအားျဖင တရားသႀကးေတြရ႕

အမအခကငးကငး လြတလပမႈန႔ ရာထးသကတမးေတြက ဘယလ လၿခမႈေတြ လပထားေပးသလဆတာန႔

ပတသကၿပး လပငနးလညပတမႈဆငရာလမးညႊနမႈေတြက ကလသမဂၢရ႕

တရားစရငေရးလြတလပမႈဆငရာအေျခခမမားက ေဖာျပေပးထားပါတယ။ အဒအထမာ

တရားသႀကးအသစေတြ စေဆာငးတာ၊ လပငနး၀နေဆာငခေပးတာ၊ ရာထးတးေပးတာ၊

ခႏငရညစြမးအားရတာ၊ ရာထးက ဖယရားတာေတြကလညး ေဖာျပထားပါတယ။22

၀၃. ႏငငေရးပါတမားႏင အဖြ႕အစညးမား၏ ဗဟစနစ

ႏငငေရးပါတမား

ႏငငေရးပါတေတြ ဗဟစနစတစရပျဖစလာဖ႔အတြက လအပေနတာကေတာ ႏငငေရးပါတေတြမာ

ပါ၀ငေဆာငရြကတာအပါအ၀င လြတလပစြာ အသငးအဖြ႕ဖြ႕တာေတြက အကာအကြယေပးမႈေတြဟာ

ကးေၾကာငးသငစြာ ရရေနရပါတယ။ ဒါက အငစစပအာ အပဒ ၂၂ မာ ထညသြငးေဖာျပထားပါတယ

(ေအာကကအခနး ၇ မာလညး ၾကညပါ။)။ ႏငငမာ တစပါတတညးရေနတာ၊ သ႔မဟတ ႏငငေရးပါတေတြက

တားျမစမႈေတြ လပတာေတြဟာ လြတလပစြာ အသငးအဖြ႕ဖြ႕စညးျခငး၊ ၄ငးန႔ ဆကစပေနတ

လြတလပမႈဆတာေတြန႔ ဆေလာကကညမႈ မရပါဘး။ ဒါက အရငဆယစႏစတခ႕ကဆရင

အျငငးပြားစရာကစၥရပတစခ ျဖစေနခေပမယ အခေတာ ဒါဟာ ႏငငတကာအမားလကခထားတ

ဆးျဖတခကတစရပ ျဖစလ႔ေနပါၿပ။23 အေထြေထြသးသပခက ၂၅၊ အပဒခြ ၁၇ မာ ေဖာျပထားတအတငး

“ပါတေတြရ႕ အဖြ႕၀ငေတြျဖစမသာ ကယစားလယေလာငးေတြအျဖစ သတမတၿပးေတာ ပဂၢလတစဥးခငးစရ႕

ေရြးေကာကပြ၀ငခြငက ေၾကာငးကးမအေျခအျမစမရဘ ကန႔သတထားလ႔ မရပါဘး”။ ၿပးေတာ

“ ႏငငေရးပါတေတြန႔ ပါတ၀ငျဖစမႈေတြက အမားျပညသကစၥရပေတြန႔ ေရြးေကာကပြျဖစစဥေတြက

ပါ၀ငေဆာငရြကရာမာ သသာထငရားတ အဓကအခနးက႑ကေန ပါ၀ငလပေဆာငႏငျခငးပ

ျဖစတယ”လ႔လညး အေထြေထြသးသပခက ၂၅၊ အပဒခြ ၂၆ မာ ေဖာျပထားပါေသးတယ။

19

ႏငငေတြဟာ ႏငငေရးပါတေတြရ႕ ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈေတြက ဟန႔တားေႏာငယကမႈ မျပလပရပါဘး။ အဒအစား

ပါတေတြက အေျချပထားတ ႏငငေရးဗဟ၀ါဒက ေထာကခအားေပးတ ကင၀တစညးကမးတစရပ

ႏငငေတြမာ ရေနရပါမယ။ ဒါေတြဟာ ႏငငေရးပါတမားဗဟစနစက ညႊနျပေပးေနတာေတြပ ျဖစပါတယ။

တစပါတစနစမာ ပါတေတြ အေျမာကအျမား မပါ၀ငဘးလ႔ ႏငငေရးဗဟ၀ါက ညႊနျပပါတယ။ ဒါေပမယ

အဒႏငငေရးဗဟ၀ါဒမာ စစမနတ တျခားေသာ ေပၚလစေရြးစရာေတြက ကယစားျပထားတ

ပါတေတြေတာလညး ပါ၀ငေနပါတယ။ ပါတႀကးတစခက၊ သ႔မဟတလညး ပါတတခ႕က လႊမးမးထားၿပး

ႏငငေတာက အေထာကအပထားတအဆငက ဟနေဆာငရပဖကထားတ အျပငပနး ပါတစစနစဆတ

ႏငငေရးစနစေတြေတာ ရပါတယ။ ဒါမးက ဒမကေရစရ႕ အဓကအခကအလကအစတအပငးန႔ ကကညၿပး

အဆငမတဟာမးေတာ မဟတပါဘး။

ပါလမနအတြငးမာေရာ ပါလမနအျပငပမာပါ ထထေရာကေရာက လပႏငတ အတကအခေတြ ရေနတာဟာ

အလပျဖစတ ဒမကေရစရ႕ အဓကအေျခအေနတစရပလညး ျဖစပါတယ။ အဒလထေရာကတ

အတကအခစနစကပ စစေဆးမႈေတြ၊ ထနးညမႈေတြ ရေနတ

ဒမကေရစအခကအလကအစတအပငးတစရပက ဖနတးေပးေနတာ ျဖစပါတယ။ ပါလမနမာ

အတကအခေတြရ႕ အခြငအေရးေတြက၊ သ႔မဟတ ေရြးေကာကပြအရလနညးစေတြက

ပါလမနလပထးလပနညးစညးမဥးစညးကမးေတြအရ၊ တစစတတစပငးအားျဖင

ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒေတြအရ စနစတက စစဥေပါငးစထားရပါတယ။ ဒမကေရစစနစေပါငးမားစြာမာ

အဒလအခြငအေရးေတြမာ ႏငငေရးပါ၀ငေဆာငႏငျခငးအာမခမႈ၊ အစးရက ၾကညရႈစစေဆးခြင၊ ႀကးၾကပခြင၊

လအမားစရ႕ ဆးျဖတခကေတြက အခနဆြထားခြင၊ တခ႕ကစၥရပေတြမာ အဒလအမားစရ႕

ဆးျဖတခကေတြက တားဆးဖယရားခြင၊24 တစခါတစရမာ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒဆငရာဥပေဒေတြက

ျပနလညသးသပဖ႔ ေတာငးဆခြငေတြ ရေနၾကပါတယ။25 ဥေရာပႏငငေရးအထငက ေျပာရရင

အဒလအတကအခေတြရ႕ အခြငအေရးေတြက ႏငငတကာအဆငထားၿပး အသအမတျပထားတာ

ျဖစပါတယ။26 ပါလမနမားအခငးခငးခတဆကထားတ သမဂၢကေတာ အလားတစႏႈနးေတြက

လပငနးလပေဆာငေနတအဆငအထ ထားၿပး သေဘာတလကခထားပါတယ။27

ႏငငေရးဗဟ၀ါဒက အဓပၸာယဖြငဆထားတ စနစတစရပက ျမငတငအားေပးတအေနန႔ ခငမာတ

ကင၀တစညးကမးေပါငးမားစြာန႔ ႏငငေတြက သတမတကန႔သတထားပါတယ။ အဒအထမာ

ေအာကပါအခကေတြ ပါ၀ငပါတယ။

ႏငငေရးပါတေတြ လပငနးေဆာငရြကမႈေတြ ျပလပႏငဖ႔အတြက ဥပေဒမေဘာငတစရပဟာ

သ႔ေနရာန႔သ ရေနရပါမယ။

20

ႏငငေရးပါတမားထေထာငျခငး၊ မတပတငျခငးေတြက စစဥေပးထားတ ဥပေဒျဖစေစ၊

စညးမဥးသတမတခကျဖစေစ ရမေနဘးဆရင ဒါဟာ အငစစပအာ အပဒ ၂၂ က အပဒငယေလးေတြန႔

ဆန႔ကငေနပါတယ။ အဒလရမေနမႈေၾကာင ဒါဟာ လႊတေတာကယစားလယေတြက လြတလြတလပလပ

ေရြးခယၾကဖ႔အတြက အမားျပညသကစၥရပေတြက ျပလပေဆာငရြကရာမာ ႏငငသားေတြရ႕

ပါ၀ငေဆာငရြကႏငခြငက ဆးဆးရြားရြား ထခကေစပါတယ။ ဒါက ကလသမဂၢလ႔အခြငအေရးေကာမတက

ညႊနျပထားပါတယ။28

ပါတတစခ မတပတငခြငန႔ ပတသကတ စညးမဥးတငးကပမႈေတြဟာ တတကက

ျပလပထားရမယ။

ႏငငတကာလ႔အခြငအေရးစာခပစာတမးေတြရ႕ အထငကေန ေျပာရရင စညးမဥးတငးကပမႈေတြက

အနညးႏငဆး အနကအဓပၸာယဖြငဆဖ႔ သေဘာတလကခထားတ စညးမဥးစညးကမးတစရပက ေယဘယ

အသအမတျပထားတာ ရပါတယ။ အငစစပအာ အပဒ ၂၂(၂) မာ လြတလပစြာ အသငးအဖြ႕ဖြ႕စညးခြငက

ကန႔သတႏငေျခရေနတာေတြန႔ ပတသကၿပး အနကအဓပၸာယဖြငဆထားတ အလားတခဥးကပမႈမးက

ေဖာျပထားပါတယ။ အဒအထမာပ တကယလ႔ ဒမကရကတစႏငငတစႏငငမာ စညးမဥးတငးကပမႈေတြက

လပဖ႔လအပတယဆရင ဒလစညးမဥးတငးကပမႈေတြဟာ ‘ႏငငေတာလၿခေရးဆတ အကးစးပြားအတြက

ျဖစရမယ၊ သ႔မဟတ အမားျပညသလၿခေရးဆတ အကးစးပြားအတြက ျဖစရမယ၊

အမားျပညသေဘးကငးမႈအတြက ျဖစရမယ၊ အမားျပညသကနးမာေရးက အကာအကြယေပးမႈအတြက

ျဖစရမယ၊ သ႔မဟတ အမားျပညသကင၀တသကၡာပငးက ကာကြယေစာငေရာကေပးမႈအတြက ျဖစရမယ၊

အျခားသမားရ႕လြတလပမႈမားန႔ အခြငအေရးမားက ကာကြယေစာငေရာကျခငးတ႔အတြက

ျဖစရမယ’လ႔လညး ေဖာျပထားပါေသးတယ။29

ႏငငေရးပါတအဖြ႕၀ငျဖစမႈသည မျဖစမေန ၀ငခငးတာမး မျဖစေစရ။

ႏငငတကာအမားလကခထားတ ဆးျဖတခကက ႏငငေရးပါတမားဆတ အခနးက႑က

အားေပးအားေျမာကျပပါတယ။ တစခနတညးမာပ ႏငငေရးပါတတစခမာ အဖြ႕၀ငျဖစမႈက ႏငငတစႏငငရ႕

ႏငငေရးဘ၀ထမာ ပါ၀ငေဆာငရြကဖ႔အတြက ႀကတငသတမတလကတာမးလညး မျပလပရဘးဆတာက

ရငးရငးလငးလငး ျပဆထားပါတယ။ ဒါမးက ေရြးေကာကပြ၀ငခြင၊ မေပးခြငေတြအတြက

အရညအခငးျပညမမႈစေတြလ ကစၥရပေတြန႔ သကဆငေနပါတယ။ ဥပမာ- အေထြေထြသးသပခက ၂၅၊

အထးသျဖင အပဒခြ ၁၀၊ ၁၇ န႔ ၂၆ ေတြမာ ၾကညရႈပါ။ စာရငးဇယားေတြက အေျခခထားတ

အခးကအမတေနရာရ ေရြးေကာကပြ(PR)စနစေတြက ႏငငေရးပါတေတြက

ဥးစားေပးေထာကခေလရတယဆေပမယ အဒစနစေတြဟာ

တစသးပဂၢလကယစားလယေလာငးေတြကလညး ထညသြငးစဥးစားထားတာပ ျဖစပါတယ။

21

အရပသားလ႔အဖြ႕အစညးအသငးအဖြ႕မား

အရပသားလ႔အဖြ႕အစညးအသငးအဖြ႕(CSOs)ေတြဟာ ႏငငေတာန႔ အစးရေတြန႔ သကဆငတ

ႏငငေရးအကးစးပြား၊ စးပြားေရးအကးစးပြား၊ လမႈေရးအကးစးပြားန႔ တျခားတျခားေသာ အကးစးပြားေတြက

ၾကား၀ငျဖနေျဖေပးတအလပ၊ စစညးေပးတအလပေတြက လပပါတယ။

အရပသားလ႔အဖြ႕အစညးဆတာကက ကယျပန႔တ အယအဆတစရပလညး ျဖစပါတယ။ အဒအယအဆမာ

ပါ၀ငဖြ႕စညးထားၾကတ အပစေတြ၊ အဖြ႕အစညးေတြရ႕ ကယျပန႔မႈ၊ မးစမႈဆတာေတြကလညး

အဒအရပသားလ႔အဖြ႕အစညးအေပၚမာ ထငဟပေနပါတယ။ ဒါက ဥပမာျပရရင

အရပသားလ႔အဖြ႕အစညးအသငးအဖြ႕ေတြထမာ ကနသြယေရးသမဂၢေတြ ပါ၀ငႏငတယ၊

အသကေမြး၀မးေၾကာငးဆငရာအသငးအဖြ႕ေတြ ပါ၀ငႏငတယ၊ ဘာသာေရးက အေျခခထားတ အပစေတြ

ပါ၀ငႏငတယ၊ အမးသမးမားအသငးအဖြ႕ေတြ ပါ၀ငႏငတယ၊ ကြနရကမးစ ပါ၀ငႏငတယ၊

အားကစားကလပေတြ ပါ၀ငႏငတယ၊ စးပြားေရးအသငးအဖြ႕ေတြ ပါ၀ငႏငတယ၊

ကးသနးေရာငး၀ယေရးအသငးေတြ ပါ၀ငႏငတယ၊ ပရဟတအသငးအဖြ႕ေတြ ပါ၀ငႏငတယ၊

လ႔အခြငအေရးအနဂအေတြ ပါ၀ငႏငတယ၊ တျခားေသာ ကညအားေပးမႈအမးအစားေတြလညး

ပါ၀ငႏငပါတယ၊ ေစာငၾကညအသငးအဖြ႕ေတြ ပါ၀ငႏငတယ၊ ေကာငးသားအဖြ႕အစညးစတာေတြလညး

ပါ၀ငႏငပါတယ။ အဒအရပသားလ႔အဖြ႕အစညးအသငးအဖြ႕ေတြဟာ လြတလပစြာ အသငးအဖြ႕ဖြ႕စညးမႈက

ႏစသကလကခထားၾကပါတယ။ ဒါေတြက အငစစပအာရ႕ အပဒ ၂၂ မာ ထညသြငးျပဆထားပါတယ။

ဒမကေရစအတြက အရပသားလ႔အဖြ႕အစညးရ႕ တနဖးန႔ ပတသကၿပး

ႏငတကာအမားလကခသေဘာတထားတ ဆးျဖတခကက ႏငငတကာစာခပစာတမးေပါငးမားစြားမာ

ထငဟပမႈေတြ ရေနပါတယ။ အထးသျဖင ဒါက ႏငငေရးေရာ စးပြားေရးပါ ဗဟ၀ါဒျဖစမႈက

အားေပးျမငတငထားတာန႔ သကဆငေနပါတယ။ ဥပမာအားျဖင ၂၀၀၄ ခႏစ၊

ကလသမဂၢအေထြေထြညလာခဆးျဖတခက၊ အပဒခြ ၈ မာ (အျခားအရာေတြထက) ‘အစးရမဟတတ

အသငးအဖြ႕ေတြဟာ ဒမကေရစရငသနအားေကာငးလားေရးအတြက၊ ဖြ႕ၿဖးတးတကေရးအတြက

ေဒသဆငရာ၊ ႏငငေတာဆငရာ၊ ေဒသစတတြငးဆငရာ၊ ေဒသတြငးဆငရာဆတ အဆငတငးအဆငတငးမာ

တကတကၾကြၾကြ ပါ၀ငလပေဆာငရမယ’လ႔ အားေပးတကတြနးထားပါတယ။ ‘အစးရမဟတတ

အသငးအဖြ႕ေတြဟာ မမတ႔သကဆငရာေဒသတြငးမာ အစးရန႔ အရပသားလ႔အဖြ႕အစညးေတြက

အကအညေပးမယဆတ အျမငမးန႔ ကြနရကဖြ႕တာေတြ၊ မတဖကျဖစမႈလပေပးတာေတြက

စတငလပေဆာငေပးရပါတယ။ သကဆငရာလ႔အဖြ႕အစညးထမာ ျဖစေပၚေနတ ႏငငေရးစနေခၚမႈ၊

စးပြားေရးစနေခၚမႈ၊ လမႈေရးစနေခၚမႈ၊ ယဥေကးမႈဆငရာစနေခၚမႈေတြက ေတြ႕ႀကေနရတ

ဒမကရကတစအငစတကးရငးေတြ၊ ဒမကရကတစယႏရားေတြန႔ သကဆငေနတ ဗဟသတေတြ၊

သတငးအခကအလကေတြက ကယကယျပန႔ျပန႔ ပ႕ႏ႔သြားေအာင အဒအစးရမဟတတ

22

အသငးအဖြ႕ေတြကပ လပေဆာငေပးရပါတယ’။ ဒါေတြကလညး

အဒကလသမဂၢအေထြေထြညလာခဆးျဖတခက အပဒခြ ၁၂ မာ တကတြနးအားေပးထားပါတယ။

၀၄. တရားဥပေဒစးမးမႈ

ႏငငေတြအတြငးထမာ ဒမကေရစအေလအကငေတြက ေသခာေအာင ျပလပေပးမႈန႔ ဆကစပေနတ

ႏငငတကာစာခပစာတမးေတြရ႕ အဆကအစပအထငအရဆရင တရားဥပေဒစးမးမႈန႔ ပတသကၿပး

အဓပၸာယဖြငဆသတမတခကတခ႕ ရေနပါတယ။30 ဒါေပမယ အဒစကားလးရ႕ အဓပၸာယကေတာ

ရငးပါတယ။ ဆလတာက အမအခကငးကငးန႔ လြတလပၿပး သမာသမတကတ

စမခန႔ခြမႈဆငရာတရား၀ငမႈစနစန႔ တရားမတမႈစနစေတြက လကနာၾကဖ႔အတြက အမားျပညသန႔

သကဆငတ အာဏာပငအားလးက တရားဥပေဒစးမးမႈက အာမခေပးထားပါတယ။ တရား၀ငမႈစနစန႔

တရားမတမႈစနစဆတာက တရားဥပေဒရ႕ အထကမာ တစဥးခငးအငစတကးရငးလညး ရမေနရ၊

အမားျပညသအငစတကးရငးလညး ရမေနရ၊ ပဂၢလကအငစတကးရငးလညး ရမေနရဘး၊ အဒါက

အာမခေပးထားဖ႔အတြက ႏငငေတြက အၿမမျပတ ႀကးစားအားထတေနရမာက ဆလပါတယ။31

တစခါတစရမာ တရားမတမႈန႔ ဥပေဒေတြ အကးသကေရာကမႈရေစမယ အကးရရ ထထေရာကေရာက

စနစတစရပလ တရားဥပေဒစးမးမႈဆတာက တတကက တညေဆာကထားရတယ။ ဒါအျပင

ဥပေဒျပျဖစစဥေတြအတြက စႏႈနးတခ႕က ေပၚလြငေအာင အဒတရားဥပေဒစးမးမႈဆတာကလညး

အဓပၸာယျပနဆထားရပါတယ။ အဒါက တတကက ေျပာရရင ဒဥပေဒျပျဖစစဥဟာ ျပညသေတြရ႕ ဆႏၵန႔

အမားျပညသ လြတလြတလပလပ ရႏငတ အကးရလဒေတြက ထငဟပေနရေလေအာင ဖြငထားၿပး

ပြငလငးျမငသာမႈရတ ျဖစစဥတစရပ ျဖစေနရပါမယ။ ဒထကပၿပး ေျပာရမယဆရင လ႔အခြငအေရးေတြ၊

ဒမကရကတစအစအစဥေတြန႔ ခတဆကထားတ အယအဆမေဘာငသတမတမႈကယကယတစခခန႔

အဒတရားဥပေဒစးမးမႈဆတာက ၾကညရႈရပါမယ။ ဆလတာက ကလသမဂၢလ႔အခြငအေရးေကာမရငရ႕

ဒမကေရစန႔ တရားဥပေဒစးမးမႈဆးျဖတခက( ၂၀၀၅/၃၂ ဆးျဖတခက)၊ အအကစစအး(OSCE)

ကပငေဟဂင ၁၉၉၀ ကတခ၀နခကမားန႔ နယးဥေရာပပရစပဋညာဥစာတမးေတြက ၾကညရပါမယ။

ဒါေၾကာင အမားစဆႏၵဆတာဟာလညး ရငးရငးလငးလငးန႔ အကန႔အသတတခ႕ ရေနရမယလ႔ ဒမကေရစရ႕

မလအစတအပငးတစရပ ျဖစတ တရားဥပေဒစးမးမႈက ညႊနျပေနတာ ျဖစပါတယ။

အျပညျပညဆငရာလ႔အခြငအေရးပသ႑ာနမာေရာ ႏငငတစႏငရ႕

ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒမေဘာငဆငရာမာပါ အမားစဆႏၵန႔ ပတသကတ ကန႔သတမႈေတြကေတာ

ရေနတာပါပ။ အကးဆကအေနန႔ ေျပာရရင ဥပမာအားျဖင အမားျပညသဆႏၵခယမႈဆတာကလညး

ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒက ျပ႒ာနးခကေတြက ေကာလြနၿပး ကငသးလ႔ မရဘးဆတာပါပ။

23

အေရးေပၚအေျခအေန

တရားဥပေဒစးမးမႈဆတာဟာ ဒမကေရစရ႕ တျခားအစတအပငးေတြန႔လညး ကယအဂၤါအစတအပငးေတြလပ

ခတဆကေနတာ ျဖစပါတယ။ အဒအထမာ အာဏာခြေ၀မႈန႔ အာဏာထနးညမႈေတြလညး ပါ၀ငပါတယ။

အထးသျဖင တရားစရငေရးလြတလပမႈ၊ ပြငလငးျမငသာမႈန႔ တာ၀နခမႈရျခငးေတြလညး ပါ၀ငေနပါတယ။

ဒဒမကေရစရ႕ အခကအလကအစတအပငးေတြတညမႈန႔ အဒအခကအလကအစတအပငးေတြက

ထနးသမးျခငး၊ အတညျပျခငးလအပခကေတြက အေရးေပၚအေျခအေနတစရပထက ပၿပး ရငးရငးလငးလငး

မရႏငၾကပါဘး။ အဒလအေျခအေနေတြမာ ပဓာနထပတနးအေရးအႀကးဆးကေတာ

တရားဥပေဒစးမးမႈဆတာပါပ။ ႏငငေပါငးမားစြာက ဆယစႏစေပါငးမားစြာ အေရးေပၚအေျခအေနက

ခမတျပ႒ာနးထားတတၾကတ အာရပေဒသတြငးမာ အဆေလာဆးအေၾကာငးအရာကေတာ

ဒတရားဥပေဒစးမးမႈပါပ။ (အာရပေဒသတြငးလ႔ဆတေနရာမာ ဥပမာ- ဆးရးယား၊ အဂစန႔

အယလဂးရးယားတ႔ ျဖစပါတယ။)

အေရးေပၚအေျခအေနေၾကညာထားတကာလအေတာအတြငးမာေတာ ဒမကရကတစအပခပမႈဆတာက

ဆတယတလာတတတ သေဘာရပါတယ။ ဥပေဒျပေရးအပငးက အထခကခၿပးေတာ အစးရရ႕

အပခပေရးအပငးက ယာယအားျဖင လပပငခြငအာဏာေတြ ေပးထားရတတပါတယ။ ျဖစႏငေသးတာက

တရားစရငေရးအပငးကလညး အထခကခၿပးေတာ လပပငခြငအာဏာေတြ ေပးထားရတတတာပါပ။

ႏငငေရးအခြငအေရးေတြအပါအ၀င လ႔အခြငအေရးေတြက ရပဆငးထားတာမး၊ သ႔မဟတ ဆးဆးရြားရြား

တငးကပထားတာမးေတြလညး ရေနႏငပါတယ။ လအပလ႔ အေရးေပၚအေျခအေနေၾကညာတာက

လ႔အခြငအေရးစာခပစာတမးေတြက လကခထားပါတယ။ ဒါေပမယ တစခနတညးမာပ ဒါက လအပတယလ႔

ထငျမငယဆတငးတာထားတာမနသမက သေဘာတလကခထားတ အာဏာန႔ အပခပေရးအပငးက

လကလြတစပယ လပခြငေပးထားတာမးေတာ မဟတဘးလ႔လညး အဒလ႔အခြငအေရးစာခပစာတမးေတြက

အသအမတျပထားပါတယ။

အငစစပအာ၊ အာရပလ႔အခြငအေရးပဋညာဥစာတမး၊ ဥေရာပလ႔အခြငအေရးသေဘာတညခကန႔

အအကစစအးအာမခကတက၀တမားဆတ မတသားဖြယ ႏငငတကာန႔ ေဒသတြငးစာခပစာတမးေတြမာ

အဒလအေရးေပၚအေျခအေနေတြက ဘယလ ကငတြယေျဖရငးရမယဆတာန႔ ပတသကၿပး ေျခေျချမစျမစ

ထထေရာကေရာကန႔ အေသးစတ လပထးလပနညးေပါငးမားစြာက ေဖာျပေပးထားပါတယ။32

ေအာကပါအတငး အေရးေပၚအေျခအေနတစရက-

ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒအရ တရား၀ငအဖြ႕အစညးတစခက ေၾကညာရမယ။ ဒါက

မားေသာအားျဖငေတာ ႏငငေတာအႀကးအကကေသာလညးေကာငး၊

အစးရအဖြ႕အႀကးအကကေသာလညးေကာငး ေၾကညာရပါတယ။

24

ဥပေဒအတြငးကေန အမားျပညသ သေအာင တရား၀င ေၾကညာရမယ။

ဥပေဒျပလႊတေတာက အတညျပေပးရမယ။ ဒါမသာ လပငနးေဆာငတာေတြက

ဆကလကလပေဆာငႏငမာ ျဖစပါတယ။

အခနကာလကန႔သတမႈန႔ ပထ၀နယေျမကန႔သတမႈမားက ေဖာျပရမယ။

ပြငလငးျမငသာမႈရစြာ စမေဆာငရြကရမယ။

ေနရာတက ရေနရမယ တရား၀ငဥပေဒအရ အာမခမႈေတြန႔ အေျခခအခြငအေရးေတြကေန ေသြဖတ

နမကအသးအႏႈနးေတြက တတႏငသေလာက ကန႔သတမႈေတြ သတမတထားရမယ။33

အေရးေပၚအေျခအေနေၾကညာရတ မလရညရြယခကက ႏငငေတာရ႕ အသကအးအမစညးစမ (အပဒ ၄၊

အပဒခြ ၁၊ အာရပလ႔အခြငအေရးပဋညာဥစာတမး)က ၿခမးေျခာကေနၿပး ျခြငးခကရတ

အေရးေပၚအေျခအေနေတြက တားဆးကာကြယဖ႔ပ ျဖစပါတယ။ အာရပႏငငမားစြာရ႕ လ႔အခြငအေရးက

ျဖတေတာကေလာခတ အဒလ လပေဆာငခကေတြဟာ အရငကလညး အဓကအခနးက႑ကေန

ရေနခသလ ယခအခါမာလညး ရေနဆပါပ။ ဥပမာျပရမယဆရင (၁၉၈၀-၁၉၈၁ မာ ၁၈ လ ခဏတာကာလက

လြလ႔) ၁၉၆၇ ခႏစက စလ႔ အဂစႏငငက အေရးေပၚအေျခအေနေၾကညာၿပး အပခပေနလာခတာပါ။

အဒအခနမာ ရေတြရ႕ အာဏာဟာ ႀကးထြားလာပါတယ၊ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒဆငရာအခြငအေရးေတြဟာ

ရပဆငးသြားခတယ၊ ဆငဆာျဖတေတာကမႈေတြက တရား၀ငလပခတယ၊ လမးေတြေပၚမာ

ဆႏၵျပတာေေတြက တရား၀ငတားျမစတာ၊ အစးရသေဘာတညခကမပါတ ႏငငေရးအသငးအဖြ႕ေတြက

တရား၀ငတားျမစတာေတြအပါအ၀င အရပသားလ႔အဖြ႕အစညးအသငးအဖြ႕ေတြရ႕

ႏငငေရးတကၾကြလႈပရားမႈေတြက ျပတျပတသားသား ျဖတေတာကခတယ။ မဘာရကက

ျဖတခလကတအေျခအေနေတြေၾကာင အေရးေပၚအေျခအေနက ဖယရားေပးလကေပမယလ႔ ၂၀၁၁ ခႏစ၊

စကတငဘာလမာပ အျငငးပြားဖြယအဒအေရးေပၚအေျခအေနက တစဖနျပနၿပး သတမတချပနပါတယ။

၀၅. တာ၀နခမႈႏင ပြငလငးျမငသာရမႈ

၂၀၀၅ ခႏစ၊ ကလသမဂၢအေထြေထြညလာခဆးျဖတခကန႔ ၂၀၀၃ ခႏစ

ကလသမဂၢလ႔အခြငအေရးေကာမရငေၾကညာခကႏစရပစလးမာ ေဖာျပထားတအတငး

‘အမားျပညသစမခန႔ခြမႈေရးရာမားမာ ပြငလငးျမငသာရမႈန႔ တာ၀နခမႈေတြဟာ’ ဒမကေရစအတြက

အေရးပါေနၾကပါတယ။ ျခြငးခကမရဘန႔က ဒအခကက (ေရြးေကာကခသညျဖစေစ၊ မခသညျဖစေစ)

အစးရန႔ အမားျပညသဆငရာအာဏာပငေတြအကနလးန႔ေရာ အစးရန႔ အမားျပညဆငရာအာဏာပငေတြရ႕

အစတအပငးအကနလးန႔ပါ သကဆငေနပါတယ။ ဒါက ကယကယျပန႔ျပန႔ အေသးစတ ရငးလငးျပၿပးေတာ

ပါလမနမားအခငးခငးသမဂၢရ႕ အျပညျပညဆငရာဒမကေရစေၾကညာခကမာ “တာ၀နခမႈ[န႔

ပြငလငးျမငသာရမႈ]ေတြဟာ အစးရရ႕ လပေဆာငခကေတြန႔ ပတသကတ သတငးအခကအလကရႏငတ

25

အမားျပညသအခြငအလမးေတြ၊ သမာသမတကတ စမခန႔ခြမႈန႔ တရားစရငေရးယႏရားေတြေၾကာင

ေလာေၾကးရယပငခြငန႔ အစးရက အသနားခခြငေတြက ျဖစေပၚေစပါတယ”လ႔ ရငးျပထားပါတယ။34

တာ၀နခမႈ

ဒါေၾကာငပ တာ၀နခမႈဆတာဟာ တာ၀နယျပနၾကားႏငမႈ(ဥပမာ- သတငးအခကအလကန႔

ရငးလငးျပထားမႈေတြက ေပးႏငမယ ကင၀တစညးကမး၊ ေမးခြနးေတြ ေမးခြငန႔ ကးေၾကာငးသငေလာတ

အေျဖမားက ေမာလငႏငခြင)န႔ အကးသကေရာကမႈရေစမႈ(ဥပမာ- မမတ႔ျပလပထားမႈအတြက တာ၀နခဖ႔

တာ၀နရသေတြက ထနးခပႏငတ စြမးေဆာငရည)ေတြပါပ။35 ေရြးေကာကပြမား၊

ဥပေဒျပအစတအပငးမားန႔ျဖစေစ၊ ဒါအျပင တရားရးမား၊ သ႔မဟတ တျခားေသာ ေစာငၾကညႀကးၾကပႏငတ

လြတလြတလပလပ အငစတကးရငးန႔ျဖစေစ အမားျပညသအာဏာပငမားက တာ၀နယေပးႏငရပါမယ။

ဒါေၾကာင ဒမကေရစရ႕ အဓကအစတအပငးအခကအလကတစရပျဖစတ တာ၀နခမႈဆတာဟာ

ေရြးေကာကပြေတြ၊ တရားဥပေဒစးမးမႈေတြန႔ ဆကႏႊယေနတ အေျခခမေတြန႔ နးနးစပစပ

ခတဆကေနပါတယ။

အစးရရ႕ အမားျပညသတာ၀နခမႈအျပင တာ၀နခမႈရ႕ အဓကကတ တျခားအျမငတစရပကေတာ

အမားျပညသအငစတကးရငးေတြအၾကားမာ ရေနတ ႏးႏႊယဆကစပမႈပါပ။36 ဒဥပမာအရ

သငတငေလာကပတတ လပငနးေဆာငရြကႏငမယ တာ၀နခမႈအတြက လအပေနတ

အေျခအေနတစရပဟာ အာဏာခြေ၀မႈန႔ ထနးညမႈပါပ။ ဒါဆရင ဒါန႔ ပတသကတ ေမးခြနးကေတာ

ဘယသက ဘယသ႔က တာ၀နခရမလဆတာပါပ။

တကတ အေျဖကေတာ တစဥးခငးအသးသးရ႕ ႏငငေရးစနစအေပၚမာ တညမေနႏငေပမယ

ႏငငတကာအမားလကခတ ဆးျဖတခကကေတာ တခ႕ေသာ အနညးဆးသတမတခကေတြက

ေထာကျပထားတာ ရပါတယ။ အဒအခကႏစခကစလးက အပခပေရးအပငးမာ

အေလးအနကထားေနပါတယ။

အပခပေရးသည ဥပေဒျပလႊတေတာက တာ၀နခရမည။

ဒအခကရ႕ ဆလခကကေတာ ဥပေဒျပလႊတေတာမာ ေမးခြနးေမးပငခြင ရရမယ၊ အဒေမးခြနးက

အပခပေရးအပငးက ေျဖဆရမယ။ အဒါဟာ ႏငငေရးစနစအကနလးအတြက ညတညမ ကငသးေနတ

အေျခခမတစရပလညး ျဖစပါတယ။ ဥပမာအားျဖင ေျပာရရင ဒါက ဥပေဒျပလႊတေတာတစရပမာ

အစးရ၀နႀကးေတြက ဆငေခၚရမယအခြငအေရး၊ လႊတေတာအစညးအေ၀းေတြက စစဥရမယအခြငအေရး၊

ၾကားနာမႈေတြက ျပလပရမယအခြငအေရး၊ ဆးျဖတခကေတြက

သေဘာတလကခရမယအခြငအေရးစတာေတြက ခငခငမာမာျဖစေအာင အေကာငအထညေဖာေပးပါတယ။

26

အေရးယရမယအခြငအေရးကေတာ သ႔စနစန႔သ ရေနၾကတ ႏငငေရးစနစေတြအေပၚမာ မတညေနပါတယ။

သမၼတစနစေတြမာဆရင အေရးယရမယမလအခြငအေရးက မဆႏၵရငေတြမာ ရေနပါတယ။ ဒစနစမာ

မဆႏၵရငေတြဟာ ေနာကထပေရြးေကာကပြတစခက စစဥၿပးေတာ သမၼတတစေယာကက မေပးၿပး တာ၀နက

ရပစလကႏငတယ။ အဒလအခါမးမာ ဥပေဒျပလႊတေတာေတြမာလညး မားေသာအားျဖငေတာ တတကက

အဓပၸာယဖြငဆသတမတထားတ စြပစြျပစတငခြငက ရေနရပါတယ။ ဒသမၼတစနစန႔ မတတ

ပါလမနစနစေတြမာေတာ ဥပေဒျပလႊတေတာေတြက အယအၾကညမရမန႔ အတညျပၿပး အစးရႏတထြကဖ႔

ဖအားေပးကာ အစးရက အျပစေပးႏငပါတယ။

အပခပေရးသည တရားစရငေရးက တာ၀နခရမည။

အာဏာ၊ အာဏာပငေတြန႔ သကဆငတ တျခားေသာအမားျပညသဆငရာအေျခအေနေတြန႔

ပတသကၿပးေတာ အပခပေရးအပငးက တရားဥပေဒစးမးမႈဆတာန႔ ခညေႏာငထားပါတယ။

ေနာကဆကတြအားျဖင ေျပာရရင အပခပေရးပငးက တာ၀နယေဆာငရြကထားတ လပေဆာငခကေတြက

တရားစရငေရးက ျပနလညသးသပႏငပါတယ။ ဆလတာကေတာ ထခကနစနာမႈေတြရတ ႏငငသားေတြက

စမခန႔ခြမႈဆငရာတရားရးေတြက အယခ၀ငမယဆပါက ၀ငႏငပါတယ။ တခ႕စနစေတြမာ တကယလ႔

အပခပေရးပငးက သ႔ရ႕ လပပငခြငအာဏာက ေကာလြနၿပး ျပလပထားတယလ႔ ထငျမငယဆမႈရခရင

ဥပေဒျပလႊတေတာကေသာလညးေကာငး၊ သ႔မဟတ (ဥပမာလႊတေတာက အပငးေတြပငးထားမယဆရင)

ဥပေဒျပလႊတေတာရ႕ အစတအပငးေတြကေသာလညးေကာငး တရားရးတစရး ( ဥပမာ-

ႏငငေတာတရားရးခပကျဖစေစ၊ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒခရးကျဖစေစ) က အယခ၀ငႏငပါတယ။

ဥပေဒျပလႊတေတာဟာ တရားစရငေရးက ျပလပထားတာမနသမအတြက တရားစရငေရးက

တာ၀နခရပါမယ။ ဒမာ တာ၀နခမႈအတငးအတာပမာဏန႔ ပတသကလ႔ကေတာ

အနညးဆးစႏႈနးမရေနဘးဆတာကေတာ အေရးတႀကး မတသားထားရပါမယ။ ႏငငအမားစမာ ဥပေဒဟာ

ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒန႔ ညညြတမႈရရ႕လားဆတာက ျပနလညသးသပရမယအခြငအေရးက

ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒဆငရာတရားရးေတြမာ ရေနၾကပါတယ။ ဒါေပမယ ဒါက

ဒမကရကတစႏငငတငးအတြကေတာ ဥပမာသာဓက မဟတေသးပါဘး။

ပြငလငးျမငသာရမႈ

ပြငလငးျမငသာမႈက အတငးအတာပမာဏတစခအထ ရမေနဘးဆရင တာ၀နခႏငမႈကလညး

မရႏငေတာပါဘး။ ပြငလငးျမငသာမႈဆတ အယအဆက လြတလပစြာ ဆႏၵထတေဖာမႈက

ေကာေထာကေနာကချပထားတာ ျဖစပါတယ။ အဒါဟာ သတငးအခကအလကလြတလပမႈန႔လညးပ

နးနးကပကပ ဆကစပေနပါတယ။ အငစစပအာ အပဒ ၁၉(၂)မာ ေဖာျပထားတအတငး လတငးလတငးမာ

‘လြတလပစြာ ဆႏၵထတေဖာခြင ရေနရပါမယ၊ ဒအခြငအေရးထမာ သတငးအခကအလကေတြက

27

လြတလပစြာ ရာမးခြင၊ လြတလပစြာ လကခရယခြင၊ လြတလပစြာ ေပးခြငေတြန႔

တျခားအဒလဟာေတြအားလး ပါ၀ငေနပါတယ’။ သတငးအခကအလကဆငရာအခြငအေရးေတြက တကတ

ကန႔သတမႈေတြ လပဖ႔ကေတာ အျငငးပြားေနဆပ ျဖစပါတယ။ အနညးဆး လကခထားတ

စႏႈနးတစရပေတာလညး ရေနပါတယ။ အဒစႏႈနးက ႏငငေတာက အမားျပညသက ညမမႈအေပၚ

အေျခခထားၿပး သတငးအခကအလကေတြ ေပးရမယဆတ စတကးယဆခကအေပၚမာ အမျပထားပါတယ။

လြတလပစြာ ဆႏၵထတေဖာမႈဆငရာကလသမဂၢအထးအစရငခစာတငသြငးသက

ႏငငတကာအမားလကခထားတ ဆးျဖတခကအတငးအတာတစခက ထငဟပမႈရေစတ လမးညြနမႈေတြက

ထပမေဖာျပေပးထားပါတယ။ အဒမာ အထးအေလးေပးထားတာေတြက-

…လတငးလတငးမာ သတငးအခကအလက ရာေဖြခြင၊ ရယလကခခြင၊ ေပးခြငေတြ ရပါတယ။ ဒါက

သတငးအခကအလက ရခြငရလမးေတြက ေသခာမႈရေစဖ႔ ႏငငေတြန႔ ပတသကၿပး အျပသေဘာေဆာငတ

ကင၀တစညးမဥးစညးကမးက ခမတျပ႒ာနးထားတာ ျဖစပါတယ။ အထးသျဖင ဒါက သမးဆညးျခငးစနစ၊

ထတျပနျခငးစနစပစမးစန႔ အစးရဆက လာတ သတငးအခကအလကေတြန႔ ပတသကလ႔ ျဖစပါတယ။

အဒအထမာ ရပရင၊ မကခရဖလငစနစ၊ အလကထေရာနစန႔ ထညသြငးထားတာေတြ၊ ဗဒယေတြ၊ ဓာတပေတြ

ပါ၀ငပါတယ။ သတငးအခကအလကသမးဆညးးမႈ၊ ထတျပနမႈစနစေတြန႔ ပတသကၿပး

အျပညျပညဆငရာအရပသားအခြငအေရး၊ ႏငငေရးအခြငအေရးပဋညာဥစာခပ အပဒ ၁၉၊ အပဒခြ ၃ မာ

ညႊနျပထားတ တားျမစမႈေတြက တငျပထားပါတယ။37

သတငးအခကအလကလြတလပမႈန႔ သကဆငတ ေလလာမႈတစရပမာ မတခကေပးထားတာကေတာ

“ သတငးအခကအလကလြတလပမႈက အေရးအႀကးဆး ျဖစတယဆတာဟာ ဒမကေရစက

ေကာေထာကေနာကချပထားတအရာတစခ ျဖစႏငပါတယ။ အမားျပညသအာဏာပငေတြက

ထတျပနေပးလကတ သတငးအခကအလကေတြက အရာရေတြ၊ သ႔မဟတ ႏငငေရးသမားေတြရ႕

အကးအျမတအတြက ရယၾကရတာ မဟတပါဘး၊ အမားျပညသအကးအျမတအတြကပ ရယၾကရတာ

ျဖစပါတယ။ အဒသတငးအခကအလကေတြက ထတမေပးဘထားဖ႔အတြက ခငမာတ အေၾကာငးျပခကေတြ

မရခဘးဆရငေတာ လတငးလတငးက ဒသတငးအခကအလကေတြက ရယႏငတ အခြငအလမးေတြ

ရေနႏငရပါမယ”။38

စငစစအားျဖင ျပညစလေလာကတ သတငးအခကအလကေတြ ရမေနဘးဆရင၊ ၿပးေတာ

အစးရတရား၀ငမတတမးမတရာေတြက အမားျပညသရႏငတ အခြငအလမးေတြ ကယကယျပန႔ျပန႔

ရမေနဘးဆရင ႏငငေတာအာဏာပငေတြရ႕ တာ၀နခမႈက ထနးခပထားႏငဖ႔အတြက အေျခခစနစလညး

မရေတာဘးပ ျဖစပါတယ။ ဥပမာအားျဖင မထညမယသေတြက အစးရလပေဆာငခကေတြက

စစစဆးျဖတၾကရတယ၊ ခငခနတနဖးျဖတၾကရတယ။ မထညမယသေတြက အဒလအခြငအေရးေတြ

28

ေပးႏငမယ ျပညစလေလာကတ အမားျပညသဆငရာသတငးအခကအလကေတြ မရေတာဘးဆရငေတာ

မေပးပငခြငဆတာဟာလညး အဓပၸာယျပည၀မႈ ေလာနညးသြားပါလမမယ။

အမားျပညသအကးစးပြားကစၥရပေတြန႔ သကဆငတ ယၾကညစတခရမယ

ကနးဂဏနးစာရငးဇယားသတငးအခကအလကေတြက ရႏငမႈ၊ သ႔မဟတ ရႏငမယအခြငအလမးေတြ

မရခဘးဆရင သတငးအခကအလကအေျချပဆးျဖတခကခရတ စြမးရညေတြကလညး ထခကေစမာပ

ျဖစပါတယ။ ဥပမာ- သနးေခါငစာရငးအခကအလက၊ လဥးေရအခကအလကန႔

ဖြားေသႏႈနးအခကအလကေတြ၊ စးပြားေရးဆငရာကနးဂဏနးစာရငးဇယားေတြန႔

အလပသမားစြမးအားစာရငးဇယားေတြ၊ သဘာ၀ပတ၀နးကငဆငရာအခကအလကေတြ၊

အစးရအသးစရတစတာေနရာေတြပ ျဖစပါတယ။

ပြငလငးျမငသာရမႈဆတာက ေကာငးမြနေသာအပခပမႈန႔ သကဆငတ မတတမးမတရာေတြမာ ရဖနရခါ

ေဖာျပတတပါတယ။ အထးသျဖငေတာ ဒါက အပခပေရးအပငးရ႕ ျပလပေဆာငရြကမႈကစၥရပေတြ၊

အကငပကခစားမႈကစၥရပေတြန႔ သကဆငေနပါတယ။ မညသ႔ပငဆေစကာမ ပြငလငးျမငသာမႈဆတာဟာ

ဥပေဒျပလႊတေတာအတြကလညး အဓကအေျခခမတစရပပ ျဖစပါတယ။ အထးသျဖငေတာ

ဥပေဒအသစျပျခငး၊ တညဆဥပေဒက ျပငဆငျခငးေတြက

အမားျပညသလပထးလပနညးအပငးက႑ကေနပ သေဘာတလကခၾကရတာ ျဖစပါတယ။

အဒကင၀တစညးမဥးစညးကမးေတြက အမားျပညသဆငရာမတတမးအစတအပငးအေနန႔

အမားျပညသအကးစးပြားအတြက ပႏပမတတမးတငရပါတယ။ ဒါဟာ

အဒကင၀တစညးမဥးစညးကမးေတြရ႕ အသး၀ငမႈအတြက အေျခအေနတစရပလညး ျဖစေနရပါမယ။

အလားတပ ဥပေဒျပျဖစစဥရ႕ ပြငလငးျမငသာမႈန႔ သကဆငေနတ အေသးစတလမးညႊနခကေတြက

ဓနသဟာယလကတမာေဟာကစအေျခခမေတြမာ ျပဆေပးထားတာ ရပါတယ။ ဒအေျခခမေတြက

ဥပေဒၾကမးဆငရာအမားျပညသထေတြ႕ႏငမႈအတြက လအပခက၊ ေဆြးေႏြးႏငမႈအတြက လအပခက၊

ပါလမနမာ ဥပေဒက တငသြငးမႈန႔ ဒဘတေတြအၾကားမာ ကစၥရပအလက အခနသတမတမႈအတြက

လအပခက၊ အေရးတႀကး ဥပေဒေတြက အေသးစတစစေဆးခြငျပထားတ သးသန႔ေကာမတေတြ

တညေထာငမႈအတြက လအပခကစတာေတြအေပၚမာ အေလးထားေဖာျပထားပါတယ။39

အမအခကငးေသာ အငစတကးရငးမား

အမအခကငးကငးန႔ လြတလပတ အငစတကးရငးေတြဟာ အစးရရ႕ တာ၀နခမႈ၊ ပြငလငးျမငသာရမႈေတြန႔

ပတသကလာရငေတာ အေရးႀကးတ အခနးက႑ကေန ပါ၀ငေဆာကရြကတတၾကပါတယ။

အထးသျဖငေတာ အဒလြတလပတ အငစတကးရငးေတြဟာ အပခပေရးပငးရ႕ ေဆာငရြကခကေတြန႔

တရားစရငေရးပငးရ႕ ေဆာငရြကခကေတြမာ ရေနတ သးသန႔နယပယေတြအတြက ႀကးၾကပစစေဆးမႈေတြ

29

ျပလပေပးပါတယ။ သ႔မဟတရငလညး အစးရက မ၀ါဒခမတမႈဆငရာေထာကခခကေတြေပးဖ႔အတြက

အဒလြတလပတ အငစတကးရငးေတြမာ တာ၀နယမႈေတြ ရေနၾကရပါတယ။ အဒါဟာ

(တရားစရငေရးေကာမရငေတြ၊ အရပသား၀နေဆာငမႈဆငရာေကာမရငေတြ၊ သ႔မဟတ မဒယာဘတေတြလ)

အဒအခန ပါလမနမာ အမားစျဖစေနသေတြကေန အကြာအေ၀းအတငးအတာတစခေတာျဖင

သတမတထားဖ႔ေတာ လအပပါတယ။ အဒလပါပ ဒမကေရစက အေျခခတညေဆာကထားတ

တရားဥပေဒစးမးမႈအတြက အာမခေပးသအေနန႔လညး အဒလြတလပတ အငစတကးရငးေတြကပ

ေဆာငရြကေပးၾကရပါတယ။ လြတလပတ အငစတကးရငးစစစစေတြမာ

ႏငငေတာအဆငလ႔အခြငအေရးအငစတကးရငးေတြ40 (ဥပမာ-

ႏငငေတာအဆငလ႔အခြငအေရးေကာမရငေတြ၊ သ႔မဟတ အစးရဌာနေတြအေပၚ မေကနပခကေတြက

စစမးတငျပမႈလပမယရးေတြ)အျပင အကငပကခစားမႈတကဖကေရးဌာနေတြ၊ ႏငငေတာစာရငးစစရးေတြ၊

အရပသား၀နေဆာငမႈဆငရာေကာမရငေတြ၊ တရားစရငေရးေကာမရငေတြပါ ပါ၀ငေနၾကပါတယ။

အဒထကပေျပာရမယဆရင အပခပေရးရ႕ အစတအပငးမဟတတ ဌာနေတြဆမာ

ေရြးေကာကပြစမခန႔ခြမႈေတြက အပႏထားရတာ ျဖစပါတယ။ ဒဌာနေတြဟာ

ပါတစေရြးေကာကပြေကာမရငေတြ ျဖစႏငသလ အမအခကငးကငးန႔ လြတလပတ ကၽြမးကငသေတြရ႕

ေရြးေကာကပြေကာမရငေတြလညး ျဖစႏငပါတယ။ ဒါမမဟတ အဒႏစခစလးက ေပါငးစပေရာေႏာထားတ

ဌာနမးေတြလညး ျဖစႏငပါတယ။ “ေရြးေကာကပြျဖစစဥက ႀကးၾကပႏငဖ႔အတြက အမအခကငးကငးန႔

လြတလပတ ေရြးေကာကပြအာဏာပငတစရပက တညေထာငရမယ။ ပဋညာဥစာခပ(ဥပမာ- အငစစပအာ)န႔

သဟဇာတျဖစတ တညဆဥပေဒေတြန႔ အည သမာသမတကက၊ မမတတန႔ ေရြးေကာကပြျဖစစဥေတြက

ျဖစေပၚေစရမယဆတာက အဒေရြးေကာကပြအာဏာပငတစရပက ေသခာမႈရေစရမယ”လ႔

အေထြေထြသးသပခက ၂၅၊ အပဒခြ ၂၀ မာ အမအခကငးကငးန႔ လြတလပတ

ေရြးေကာကပြစမခန႔ခြမႈဌာနေတြရ႕ ေၾကနပႏစသကႏငမႈေတြက မးေမာငးထးျပထားပါတယ။

၀၆. မဒယာလြတလပမႈ

မဒယာလြတလပမႈက ဒမကေရစအတြကေတာ အငမတနမ အေရးႀကးပါတယ။41 အဒမဒယာလြတလပမႈဟာ

ဗဟလ႔အဖြ႕အစညး၊ ပြငလငးလ႔အဖြ႕အစညးေတြက ဖနတးရာမာ၊ အစးရရ႕ တာ၀နခမႈစနစ၊

ပြငလငးျမငသာမႈစနစေတြက ဖနတးရာမာ ပပးေပးတ အေၾကာငးခေတြ ျဖစပါတယ။ ဒါအျပင

မဒယာလြတလပမႈက လ႔အခြငအေရးန႔ အေျခခလြတလပမႈေတြကလညး ကာကြယေပးပါတယ။

အထးသျဖငေတာ လြတလပတ မဒယာက႑ဟာ သတငးအခကအလကလြတလပမႈန႔ လြတလပစြာ

ဆႏၵထတေဖာမႈေတြက အာမခခကေပးထားတ အဓကအခနးက႑ကေန ပါ၀ငေဆာငရြကပါတယ။

အဒသတငးအခကအလကလြတလပမႈန႔ လြတလပစြာ ဆႏၵထတေဖာမႈအခကႏစခကစလးက

30

ဒမကရကတစျဖစစဥေတြမာ ႏငငသားေတြရ႕ ထထေရာကေရာက အကးရရ ပါ၀ငေဆာငရြကမႈက

အဆငေျပေအာငလပေဆာငေပးရာမာ လအပေနတာေတြ ျဖစပါတယ။ အငစစပအာ အပဒ ၁၉ မာ

မဒယာလြတလပမႈဆငရာႏငငတကာအမားလကခတ ဆးျဖတခကက ထငဟပျပဆထားပါတယ။ အဒါကပ

ကလသမဂၢလ႔အခြငအေရးေကာမတရ႕ အေထြေထြသးသပခက ၃၄၊ အပဒခြ ၄၀ မာ

ရငးလငးေဖာျပထားပါေသးတယ။

အဒေကာမတက အေထြေထြသးသပခက ၁၀ မာ ပါရတ စစစေလလာမႈက အခလ

ထပေလာငးေျပာဆထားပါတယ။ ‘ေခတသစလထမဒယာရ႕ ဖြ႕ၿဖးတးတကလာမႈေၾကာင မဒယာထနးခပမႈက

ကာကြယတားဆးႏငဖ႔အတြက အကးေကးဇးမားတ အတငးအတာေတြ လအပလာပါတယ။

မဒယာထနးခပမႈက လြတလပစြာ ဆႏၵထတေဖာမႈန႔ သကဆငတ လတငးလတငးရ႕ အခြငအေရးေတြက

၀ငေရာကေႏာငယကေနတာပါ’။ ႏငငေတာက မဒယာအေပၚမာ

တစဥးတညးလက၀ါးႀကးအပေမာငပငစးထားၿပး ထနးခပမထားရတအျပင မဒယာဗဟျဖစမႈက

ဖြ႕ၿဖးတးတကေအာင လပေပးရပါမယ။42

ဒါေၾကာင လြတလပစြာ ဆႏၵထတေဖာမႈဆတာမာ မဒယာလြနလြနကက စပေနတာန႔

မဒယာထနးခပတာေတြက အကာအကြယေပးႏငမယ ႏငငေတာန႔ သကဆငတ

ကင၀တစညးမဥးစညးကမးတစရပ ပါ၀ငေနပါတယ။ ႏငငတကာအဖြ႕အစညးေလးခက မဒယာန႔

ပတသကတ အထးကယစားလယေတြ မတခကျပထားတအတငး “ဒမကေရစအတြက

မဒယာအမးအစားကြျပားစလငမႈအထးအေရးႀကးပက အသအမတျပရာမာ မဒယာလြနလြနကကစပေနတာ၊

သ႔မဟတ မဒယာဆန႔ကငသက ပငဆငေနတာေတြက ကာကြယတားဆးဖ႔ဆရင

တစဥးတညးလက၀ါးႀကးအပေမာငပငစးမႈက တကဖကတ စညးမဥးစညးကမးေတြအပါအ၀င

အထးတငးတာထားမႈေတြက သ႔ေနရာန႔သ ထားရထားရပါမယ”။43 ဒါက အမအခကငးကငးန႔ လြတလပတ

မဒယာက အားေပးျမငတငမႈန႔ စပလဥးၿပး အထးသျဖင အေရးႀကးေနပါတယ။ အဒမဒယာက

အားေပးျမငတငဖ႔ဆရင သတငးအခကအလကရႏငတ အခြငအလမးေတြအရ ခြျခားမႈလပထားတာမး၊

အရာ၀တေတြရႏငတ အခြငအလမးေတြအရ ခြျခားမႈလပထားတာမး၊ လအပတ

အေထာကအပပစၥညးပစၥယေတြအရ ခြျခားမႈလပထားတာမးေတြ မလပရပါဘး။

အေမရကနလ႔အခြငအေရးသေဘာတညခက၊ အပဒ ၁၃(၃) မာ မဒယာဗဟ၀ါဒက ေထာကခထားတ

ႏ႔ႏ႔စပစပ ေထာကပမႈေတြန႔ မဒယာလြတလပမႈအကာအကြယေပးျခငးက ပၿပး အေသးစတေအာင

သတမတျပ႒ာနးထားပါတယ။ “ဆႏၵထတေဖာခြငေတြက သြယ၀ကတ နညးလမးေတြန႔

ကန႔သတခပခယမႈေတြ မလပရပါဘး။ သြယ၀ကတ နညးလမးေတြဆတေနရာမာ သတငးပႏပမႈအေပၚ၊

ေရဒယထတလႊငမႈလႈငးႏႈနးေတြအေပၚ၊ သတငးအခကအလကျဖန႔ခမႈမာ အသးျပတ

31

ပစၥညးကရယာတနဆာပလာေတြအေပၚ အစးရက ထနးခပတ အလြသးစားျပမႈကေသာလညးေကာငး၊

ပဂၢလကက ထနးခပတ အလြသးစားျပမႈကေသာလညးေကာငး ဆလပါတယ။ သ႔မဟတ

စတကးအယအဆေတြ၊ ထငျမငယဆမႈေတြရ႕ ပ႕ႏ႔လညပတမႈန႔ အျပနအလန ဆကသြယမႈေတြက

ဟန႔တားထားေလရတ တျခားေသာနညးလမးေတြန႔လညး ဆႏၵထတေဖာခြငေတြက ကန႔သတခပခယမႈ

မျပလပရပါဘး”။44

၀၇. ႏငငေရးအခြငအေရးက ေလးစားလကနာမႈ

လြတလပစြာ စေ၀းမႈႏင လြတလပစြာ ဆႏၵေဖာထတမႈ

အသငးအဖြ႕ေတြရ႕ လြတလပမႈ၊ လြတလပစြာ စေ၀းမႈေတြန႔အတ ႏငငေရးဒဘတေတြရ႕ လြတလပမႈေတြဟာ

ဒမကေရစဆတ အယအဆရ႕ အဓကဗဟခကမေတြပ ျဖစပါတယ။ ဒလအေရးပါတ

ႏငငေရးအခြငအေရးေတြက ဥပေဒအရ ခပဆထားတ အငစစပအာလ သေဘာတစာခပစာတမးေတြမာ

ကကနန အဓပၸာယဖြငဆသတမတျပထားပါတယ။ အဒႏငငေရးအခြငအေရးေတြက

ကလသမဂၢအေထြေထြညလာခရ႕ ဒမကေရစဆငရာေၾကညာခကေပါငးမားစြာမာလညး

ခြျခားသတမတျပထားပါတယ။ ဥပမာ- အျပညျပညဆငရာလ႔အခြငအေရးေၾကညာခကရ႕ အပဒ ၁၉ မာ

‘အေႏာငအယကတစစတစရာမရဘ မမထငျမငခကက လြတလပစြာ ဆပကငထားႏငမႈ၊ နယစညးမျခားဘ

မညသညမဒယာန႔မဆ စတကးအယအဆေတြန႔ သတငးအခကအလကေတြက လြတလပစြာ ရာေဖြႏငမႈ၊

လြတလပစြာ ရယလကခႏငမႈန႔ လြတလပစြာ ေပးႏငမႈေတြ’အပါအ၀င လြတလပစြာ ဆႏၵထတေဖာမႈက

အဓပၸာယဖြငဆသတမတျပထားတာမးပါ။ ၂၀၀၄ ခႏစ၊ ကလသမဂၢအေထြေထြညလာခဆးျဖတခကရ႕

အပဒခြ ၁ မာ ‘ဒမကေရစရ႕ အဓကအစတအပငးေတြထမာ အျခားအရာေတြထက အသငးအဖြ႕ေတြရ႕

လြတလပမႈ၊ ၿငမးခမးစြာ စေ၀းမႈ၊ လြတလပစြာ ဆႏၵထတေဖာမႈ၊ လြတလပစြာ ထငျမငယဆမႈဆတ

အေျခခကတ လြတလပမႈေတြ… ပါ၀ငပါတယ’လ႔ ေၾကညာထားပါတယ။

လြတလပစြာ ဆႏၵထတေဖာခြငမာ ေရြးေကာကပြစညးရးလႈ႕ေဆာမႈစညးမဥးစညးကမးေတြအတြက၊

မဒယာဥပေဒေတြအတြက၊ ႏငငသားေတြရ႕ သတငးအခကအလကရႏငမယအခြငအလမးေတြအတြက

ႏငငေတာက ထနးခပတ မဒယာက အတကအခပါတေတြရ႕ ရယသးစြႏငတအခြငအလမးေတြန႔

သကဆငတ ကယကယျပန႔ျပန႔ ပါ၀ငပတသကမႈေတြ ရေနရပါတယ။ လြတလပစြာ စေ၀းမႈဆတာက

‘သးျခားရညရြယခကတစခခအတြက လတခ႕က ရညရြယခကရရ ယာယစေ၀းမႈေတြက’

အကာအကြယေပးထားပါတယ။ ၿပးေတာ အဒလြတလပစြာ စေ၀းမႈမာ ‘ႏငငေရးထငျမငယဆမႈေတြက

ပစေဖာမႈ၊ ထတေဖာေျပာဆမႈ၊ အေကာငအထညေဖာမႈျဖစစဥေတြမာ ရငးလငးတ ဒမကရကတစနညးက

လပငနးေဆာငတာ’တစရပလညး ရေနပါတယ။45 အသငးအဖြ႕လြတလပမႈဆတာဟာ ‘ဒမကေရစအတြက

မရမျဖစ ရေနရပါတယ။ အေၾကာငးကေတာ (ႏငငေရးပါတ၊

32

အသကေမြး၀မးေကာငးအရအကးစးပြားတအပစ၊ အဖြ႕အစညး၊ သ႔မဟတ

အမားျပညသသးျခားအကးစးပြားေတြက လကကငျပမယတျခားေသာ အသငးအဖြ႕ေတြလ) အျခားသေတြ

ရေနတ လမႈအ၀နးအ၀ငးထမာပ ႏငငေရးအကးစးပြားေတြက ထထေရာကေရာက

ရပတညအကာအကြယေပးႏငလ႔ပါပ’။46

အမားျပညသကစၥရပမားတြင ပါ၀ငေဆာငရြကမႈ၊ ေရြးေကာကပြမားမာ မေပးခြငန႔ ပါ၀ငအေရြးခခြင

ဒမကေရစရ႕ အဓကအစတအပငးတစရပကေတာ အမားျပညသကစၥရပေတြစမမႈမာ ပါ၀ငေဆာငရြကခြင၊

ေရြးေကာကပြေတြမာ ပါ၀ငအေရြးခခြင၊ မေပးခြငေတြပ ျဖစပါတယ။47 ဥပမာျပရရင

ျပညလးကၽြတဆႏၵခယမႈေတြမာဆရင အမားျပညသကစၥရပေတြမာ ပါ၀ငေဆာငရြကႏငမႈက တကရက

ျဖစေပၚႏငပါတယ။ ေရြးေကာကခကယစားလယေတြက မေပးရာမာဆရငေတာ

အဒအမားျပညသကစၥရပေတြမာ ပါ၀ငေဆာငရြကမႈက သြယ၀ကေသာအားျဖင ျဖစႏငတ ဥပမာပါပ။ ပၿပး

ေယဘယအားျဖငဆရင ပါ၀ငေဆာငရြကမႈဆတာက ႏငငေရးအရ တကတကၾကြၾကြ ျဖစေနမႈက

ရညညႊနးႏငပါတယ။

၂၀၀၅ အေထြေထြညလာခဆးျဖတခကမာ အသအမတျပထားခကအရ

ဒလပါ၀ငေဆာငရြကမႈအခြငအေရးေတြက အငစစပအာရ႕ အပဒ ၂၅ န႔

အျပညျပညဆငရာလ႔အခြငအေရးေၾကညာခက၊ အပဒ ၂၁ ေတြမာလညး ထညသြငးျပ႒ာနးထားပါတယ။

ထပၿပးေျပာရရင အငစစပအာ၊ အပဒ ၂၅ မာ သတမတျပ႒ာနးထားခကအရ ႏငငသားေတြအတြက ‘အပဒ ၂

မာ ေဖာျပထားတအတငး ျခားနားမႈတစစတစရာမရေစဘ’ အဒအခြငအေရးေတြက

တရား၀ငခြငျပထားပါတယ။ ၄ငးျပ႒ာနးသတမတခကက ‘လမး၊ အသားအေရာင၊ လင၊ ဘာသာစကား၊

ႏငငေရးအျမင၊ သ႔မဟတ တျခားေသာ အျမငလဟာမးေတြအရ’ ခြျခားဆကဆမႈေတြက

တားျမစထားပါတယ။48 အာရပႏငငေတြမာေတာ သမၼတရာထးက ရယဖ႔အတြက ရဖနရခါ မြတဆလငေတြပ

သငေလာတတပါတယ။ ဒါက ဘာသာေရးအေျခခအေပၚမာ ခးေဖာကမႈပါပ။ ခြျခားဆကဆမႈေတြက

တားျမစထားတအျပင တညရေနတ မညမမႈေတြက ေကာလႊားႏငမယ သးသန႔တငးတာမႈေတြကလညး

ေတာငးဆထားတ တျခားေသာသးသန႔သေဘာတညခကေတြက ခြျခားဆကဆမႈမရတ အေျခခစနစအေပၚမာ

တညေဆာကထားတ ပါ၀ငေဆာငရြကမႈက အားေပးေထာကခထားၾကပါတယ။

ဥပမာ- အမးသမးမားအေပၚ ခြျခားဆကဆမႈပစမနသမက ဖယရားမႈဆငရာသေဘာတညခက(CEDAW)က

ႏငငေရးနယပယ၊ အမားျပညသနယပယ၊ ပဂၢလကနယပယေတြမာ အမးသမးမားအေပၚ

ခြျခားဆကဆမႈေတြက ဖယရားေပးမယတငးတာမႈေတြက ျပလပၾကဖ႔ ႏငငေတြက ေမတာရပခထားပါတယ။

စေဒါရ႕ အပဒ ၄ မာ “ယာယအားျဖင အထးတငးတာမႈေတြ ျပလပၾကတ ႏငငေတြက ပါတေတြရ႕

သေဘာတလကခမႈဟာ လကရသေဘာတညခကမာ အဓပၸာယဖြငဆသတမတထားတ ခြျခားဆကဆမႈလ႔

33

မယဆတ မနးမန႔ ေယာကားေတြအၾကားမာ တကယရေနတ ညမမႈက အရနျမငေပးဖ႔ ရညရြယပါတယ”။49

အဒလပါပ၊ စေဒါက ေရြးေကာကပြမာ အမးသမးကယစားလယေလာငးေတြအတြက အကန႔အသတန႔

ခြငျပတ ပမာဏကလညး ျပ႒ာနးခြငေပးထားပါတယ။

သးသန႔အပစေတြက ေထာကခတ တျခားေသာသေဘာတညခကေတြန႔

ကတက၀တအာမခခကေတြကလညး ခြျခားဆကဆမႈမရတ ပါ၀ငေဆာငရြကမႈအတြက လအပခကက

ထပေလာငးေျပာဆထားပါတယ။ ဥပမာျပရရင လမးေရးခြျခားဆကဆမႈပစမနသမ

ဖယရားေရးဆငရာကလသမဂၢသေဘာတညခက(CERD)၊

မသနစြမးသမားအခြငအေရးဆငရာကလသမဂၢသေဘာတညခက(CPRD)၊ ႏငငအရေသာလညးေကာငး၊

လမးစအရေသာလညးေကာငး၊ ဘာသာေရးအရေသာလညးေကာငး၊ ဘာသာေဗဒအရေသာလညးေကာငး

လနညးစမာပါ၀ငသမားအခြငအေရးဆငရာအေထြေထြညလာခဆးျဖတခကေတြမာ ခြျခားဆကဆမႈမရတ

ပါ၀ငေဆာငရြကမႈအတြက လအပခကက ထပေလာငးေျပာဆထားပါတယ။50

…………………………………………………………………………………………………………..

ဒမကေရစရပ႔တငးအငတာေနရငနယဟာ လြတလပၿပးအမအခကငးေသာ၊ ဘကမလကေသာ၊

အကးအျမတမယေသာ အဖြ႕အစညးတစခ ျဖစတယ။ ၄ငးအဖြ႕အစညးက ဒမကရကတစနညးကၿပး

ပါ၀ငေဆာငရြကႏငတ အပခပမႈဟာ လ႔အခြငအေရးျဖစတအျပင အစးရေတြဟာ ၄ငးတ႔ရ႕ ႏငငသားေတြက

တာ၀နခမႈရဖ႔ လအပတယဆတ ခယခကန႔ လပငနးမားက လညပတေနပါတယ။

ေရြးေကာကပြ၊ ပါလမနေတြရ႕အခနးက႑၊ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒဆငရာစမထားရမႈေတြလ

ဒမကရကတစျဖစစဥေတြန႔ သကဆငတ အငစတကးရငးအျမငေတြက

သတထားအကျဖတမႈေတြျပလပၿပးေတာ ႏငငသားေတြက၊ ဥပေဒျပအမတေတြက၊ မဒယာက၊

ႏငငတကာလမႈအ၀နးအ၀ငးက ဒမကေရစရပ႔တငးအငတာေနရငနယက ကၽြမးကငသေတြရ႕

ခြျခမးစတျဖတမႈေတြ ရာေဖြေပးပါတယ။ ဒမကေရစရပ႔တငးအငတာေနရငနယဟာ

ႏငငတကာစႏႈနးေတြန႔အည တးတကမႈေတြက ဘယလ ျပလပႏငတယဆတာန႔ ပတသကၿပး

မ၀ါဒေရးရာအႀကေပးမႈ၊ ေထာကခမႈေတြကလညး ကမးလမးမႈေတြ ျပလပပါတယ၊ ဒါအျပင

ျပျပငေျပာငးလမႈေတြ လပဖ႔ လလားေထာကခၾကတ ႏငငေရးအကတာေတြကလညး ထေတြ႕ဆကဆမႈေတြ

ျပလပပါတယ။

…………………………………………………………………………

ဒအစရငခစာက ဒမကေရစရပ႔တငးအငတာေနရငနယမ မကကယလ ေမယာရးဆငဒက ေရးပါတယ။

စာေရးသက ဒစာသားေတြ ေရးျဖစေအာင အေၾကာငးဖနတးေပးခတ ကတ မဂြးနကစက

34

ေကးဇးတငလပါတယ။ ဒအစရငခစာဟာ ဒမကေရစအယအဆန႔ ပတသကၿပး စာေရးသကယတင ေရးခတ

ယခငအစရငခစာႏစေစာငရ႕ ေနာကဆကတြလညး ျဖစပါတယ။

35

1 J. A. Schumpeter (1943), Capitalism, Socialism and Democracy. 2 International IDEA (July 2009), Democracy in Development, Global Consultation on the EU’s role in democracy building. See: http://www.idea.int/ publications/democracy_in_development/index.cfm. 3 Adopted 20 December 2004, the resolution was officially published in 2005. See: http://www.undemocracy.com/A-RES-59-201.pdf. All subsequent references in the text to this UN General Assembly resolution are from this source. 4 For documentation on the vote results, including abstentions, see: http://unbisnet. un.org:8080/ipac20/ipac.jsp?session=13167S8448CT7.132415&menu=search&aspect=power&npp=50&ipp=20&spp=20&profile=voting&ri=&index=.VM&term=A%2FRES%2F59%2F201&matchopt=0%7C0&oper=AND&x=10&y=9&aspect=power&index=.VW&term=&matchopt=0%7C0&oper=AND&index=.AD&term=&matchopt=0%7C0&oper=AND&index=BIB&term=&matchopt=0%7C0&limitbox_1=VI01+%3

D+vi_a&ultype=&uloper=%3D&ullimit=&ultype=&uloper=%3D&ullimit=&sort=. 5 UN Human Rights Commission Resolution 2003/36, UN Doc E/CN. 4/2003/59. See: http://daccess-dds-ny.un.org/doc/UNDOC/GEN/G03/ 105/74/PDF/G0310574.pdf?OpenElement. 6 See: http://www2.ohchr.org/english/law/ccpr.htm. All subsequent references in the text to the ICCPR are from this source (with the exception of extracts from General Comment 25 of the UN Human Rights Committee; see footnote 17 below). Arab League states that are not state parties to the ICCPR include: Comoros, Oman, Qatar, Saudi Arabia and the United Arab Emirates. For information about the current status of ICCPR state parties, see: http://treaties.un.org/pages/ViewDetails.aspx?src=TREATY&mtdsg_no=IV-4&chapter=4&lang=en#EndDec. 7 See: http://www.un.org/en/documents/udhr/. All subsequent references in the text to the Universal Declaration of Human Rights are from this source. 8 For example, see: Baron de Montesquieu (1750, first English translation), The Spirit of the Laws and James Madison, Alexander Hamilton and John Jay (1788), The Federalist Papers.

2

9 Officially known as the Principles on the Accountability of and the Relationship between the three Branches of Government, the Latimer House Principles offer a detailed description of the separation and balance of power that was endorsed by the Commonwealth heads of government at a 2003 meeting in Abuja, Nigeria. See: http://www.thecommonwealth.org/shared_asp_files/uploadedfiles/%7BACC9270AE929-4AE0-AEF9-4AAFEC68479C%7D_Latimer%20House%20Booklet%20130504.pdf. All subsequent references in the text to the Latimer House Principles are from this source. 10 For an overview, see: M.S. Shugart (2008), “Comparative Executive-Legislative Relations” in The Oxford Handbook of Political Institutions (Eds. R. A. W. Rhodes, Sarah A. Binder, and Bert A. Rockman). 11 This has been made explicit in the UN Human Rights Commission's resolution 'Promotion of the Right to Democracy' (1999): 'The Commission on Human Rights... affirms... the right of citizens to choose their governmental systems through constitutional or other democratic means’. For UN Doc E/CN.4/Res/1999/57, see: http://ap.ohchr.org/documents/alldocs.aspx?doc_id=4660. 12 The provisions in article 25 of the ICCPR are elaborated in General Comment 25. See: http://www.unhchr.ch/tbs/doc.nsf/ 0/d0b7f023e8d6d9898025651e004bc0eb. All subsequent references in the text to General Comment 25 are from this source. 13 For detailed references, see Democracy Reporting International (2007), Discussing International Standards for Democratic Governance: http://www.democracyreporting.org/files/standards_go.pdf. 14 There are different models for this type of veto. In most cases, for example, parliament must reconsider the bill in case of referral; but if they adopt it again, the head of state must promulgate it. In a few cases, it is required that parliament adopts the bill with a higher majority after referral. There are also cases where the head of state can submit a draft bill to the constitutional court for review before promulgation. 15 The Geneva-based organisation DCAF (Democratic Control of Armed Forces) has a range of relevant publications on civilian control of armed forces. For more information, see: http://www.dcaf.ch/Publications/Series/Detail?lng=en&id=18411. 16 For Human Rights Resolution 2005/32, see: http://ap.ohchr.org/documents/E/CHR/resolutions/E-CN_4-RES-2005-32.doc. OSCE participating states have also committed themselves to a number of standards in this field; for example see: Points 21-25 of the Concluding Document of Budapest, 6 December 1994; http://

www.osce.org/mc/39554. 17 For example, see publications by the Inter-Parliamentary Union (IPU): http:// www.ipu.org/english/home.htm and the National Democratic Institute, in particular Towards the Development of International Standards for Democratic Legislatures (2007); see: http://www.ndi.org/node/13674. Of further interest: the Commonwealth Parliamentary Association (December 2006), Recommended Benchmarks for Democratic Parliaments; see: http://www.cpahq.org/cpahq/Mem/Document%20Library/Benchmarks_for_Democratic_Legislatures/Recommended%20Benchmarks%20for%20Democratic%20Legislatures.aspx and the Southern African Development Community Parliamentary Forum (2001), SADC Parliamentary Forum: norms and standards for elections in the SADC region; see: http://www.sadc.int/amlibweb/webquery. html?v1=pbMarc&v4=0&v5=5A&v8=84830&v9=0&v10 =N&v13=4A&v20=4&v23=0&v25=PARLIAMENTARY%20and%20%20STANDARDS&v27=6989&v29=5A&v35={]0[}{]0[}{]0[}{]0[}&v40=84828&v46=84830. 18 This is a clear standard, for example, in the OSCE's Copenhagen 1990 commitments. See: http://www.osce.org/odihr/elections/14304. All subsequent references in the text to the Copenhagen 1990 commitments are from this source. 19 The discussion in the United Kingdom on reforming the House of Lords offers a relevant example. While the House of Lords can return draft laws to the House of Commons, the House of Lords accepts the possibility that it can be over-ruled by the House of Commons. As such, there is an additional level of scrutiny and consultation, but this does not veto or over-rule the directly elected chamber (i.e., the House of Commons). 20 In the US, senators are directly elected by each state. In Germany, Länder (federal states) governments are represented in the upper house of parliament (Bundesrat), which reflects the fact that the federal states in Germany are based on parliamentary systems. 21 Point 21, Venice Commission Opinion of the draft amendments to the constitution of Kyrgyzstan, 13-14 December 2002. 22 Endorsed by UN General Assembly resolutions 40/32 (29 November 1985) and 40/146 (3 December 1985). See: http://www2.ohchr.org/english/law/indjudiciary.htm. 23 During the Cold War, for example, it was a matter of controversy as to whether freedom of association could be exercised in one-party systems. 24 An example would be the need for ‘super-majorities’ for constitutional amendments.

3

25 For an in-depth study on these issues, see the Venice Commission’s “Report on the Role of the Opposition in a Democratic Parliament” (2010). See: http://www. venice.coe.int/docs/2010/CDL-AD(2010)025-e.pdf. 26 Council of Europe, Parliamentary Assembly Resolution 1601 (2008), Procedural guidelines on the rights and responsibilities of the opposition in a democratic parliament, see: http://assembly.coe.int/main.asp?Link=/documents/adoptedtext/ta08/eres1601.htm. 27 See: http://www.ipu.org/dem-e/opposition.pdf. 28 Point 25, Concluding Observations of the Human Rights Committee, Democratic People’s Republic of Korea, UN Doc. CCPR/CO/72/PRK (2001). See: http:// www.unhchr.ch/tbs/doc.nsf/%28Symbol%29/CCPR.CO.72.PRK.En?OpenDocument. 29 For further elaboration of international standards related to political parties, also see: Venice Commission (2004), "Guidelines and Explanatory Report on Legislation on Political Parties: Some Specific Issues", Study no. 247/2004; http:// www.venice.coe.int/docs/2004/CDL-AD%282004%29007-e.pdf; and OSCE ODIHR (2003), Existing Commitments for Democratic Elections in OSCE Participating States, especially page 64; http://www.osce.org/odihr/elections/13957. 30 See paragraph 14(b) of the UN Human Rights Commission’s resolution (Resolution 2005/32, 19 April 2005) on ‘democracy and the rule of law’: http://ap. ohchr.org/documents/E/CHR/resolutions/E-CN_4-RES-2005-32.doc. However, the clearest explanation of rule of law can be found in OSCE commitments, notably Point 2 of Copenhagen 1990, which asserts participating states ‘consider that the rule of law does not mean merely a formal legality which assures regularity and consistency in the achievement and enforcement of democratic order, but justice based on the recognition and full acceptance of the supreme value of the human personality and guaranteed by institutions providing a framework for its fullest expression’. 31 See point 5.3 Copenhagen 1990. 32 For a more detailed elaboration of these restrictions to declaring a state of emergency, see DRI’s Discussing International Standards for Democratic Governance (2007) and Democracy Revisited (2009), as referenced in footnote 2 above. 33 Where the ICCPR references seven specific protections that cannot be derogated in a state of emergency, the Arab Charter on Human Rights identifies twice as many,

with 14 specific protections that cannot be violated in any circumstance. 34 See: http://www.ipu.org/cnl-e/161-dem.htm. For additional principles dealing with the issue of accountability, also see the Latimer House Principles. 35 Enforcement implies that the body held accountable may be punished if it does not respond or if answers are considered unsatisfactory. Punishment can have many meanings: a human rights institution can usually only ‘punish’ violators by public reporting or referring the case to appropriate state institutions. In the realm of vertical accountability, media usually have the political power to ask questions and expect answers and they can punish by reporting facts or publishing negative opinions. The electorate can also ask questions (e.g., lodge petitions) and can punish the executive branch by voting a government and/or president out of office. Where individuals feel their rights have been violated, they can appeal to the judiciary against actions by the state. 36 Whereas the public accountability of government relates to ‘vertical’ relationships within a democratic system (i.e., the relationships between citizens and state institutions), this dimension of accountability refers to ‘horizontal’ relationships (i.e., the relationships between the three branches of government). In line with international consensus, both aspects of accountability are considered to be equally important elements of democracy. 37 See: UN Special Rapporteur on the protection and promotion of the right to freedom of opinion and expression, 1999 Report to the Human Rights Commission, E/CN.4/1996/64; http://www.unhchr.ch/huridocda/huridoca.nsf/%28Symbol%29/E.CN.4.1999.64.En?Opendocument. This view was also welcomed by the UN Human Rights Commission, as is reflected in Resolution 1999/36, paragraph 2; ap.ohchr.org/documents/E/CHR/resolutions/E-CN_4-RES-1999-36.doc. 38 Toby Mendel, “Freedom of Information as an Internationally Protected Human Right”, briefing paper for Article 19, page 1. See: http://www.article19.org/ data/files/pdfs/publications/foi-as-an-international-right.pdf. 39 For in-depth analysis of legislative reform processes in the context of electoral law, see DRI’s Electoral Law Reform Processes: Key Elements for Success, briefing paper 12 (May 2011); http://www.democracy-reporting.org/files/dri_briefing_paper_12_-_good_practices.pdf. 40 The UN's 'Paris Principles' provide detailed guidance on the composition and guarantees for the independence of

4

such institutions. See: http://www2.ohchr.org/english/law/parisprinciples.htm. 41 Although article 19(3) of the ICCPR permits restrictions to media freedom, as with other aspects of this covenant, these must be narrowly construed. 42 General Comment 34 on article 19 of the ICCPR from July 2011 replaces the earlier General Comment 10 (adopted in July 1983). See: http://www2.ohchr.org / english/bodies/hrc/docs/GC34.pdf. 43 Joint Declaration on Diversity in Broadcasting, 12 December 2007, agreed by: UN Special Rapporteur on Freedom of Expression and Opinion, The OSCE Representative on Freedom of the Media, the OAS Special Rapporteur on Freedom of Expression, and the Special Rapporteur on Freedom of Expression and Access to Information of the African Commission on Human and People’s Rights. See: http:// www.article19.org/data/files/pdfs/igo-documents/mandates-broadcasting.pdf. 44 See: http://www1.umn.edu/humanrts/oasinstr/zoas3con.htm.

45 Manfred Nowak (2005), International Covenant on Civil and Political Rights: CCPR Commentary, second edition, pages 482 and 481 (respectively). 46 Ibid, 496. 47 Standards for good practice in democratic elections, including equality, secrecy, universal suffrage and periodic elections, have been well defined; e.g., see: General Comment 25 of the ICCPR. The Carter Center also offers a detailed, searchable guide on democratic election standards, see: http://www.cartercenter. org/peace/democracy/des.html. 48 Article 25 of the ICCPR further elaborates these rights by asserting that states must also provide their citizens with the ‘opportunity’ to participate. This means, for example, that states should adopt positive measures to allow detainees or physically disabled people to vote. 49 See: http://www.un.org/womenwatch/daw/cedaw/cedaw.htm. 50 Respectively, see: http://www2.ohchr.org/english/law/cerd.htm; http://www.un.org/disabilities/convention/conventionfull.shtml; and http://www2.ohchr.org/english/law/minorities.htm.

2

Democracy Reporting International Prinzessinnenstr. 30 10969 Berlin / Germany T / +49 30 27 87 73 00 F / +49 30 27 87 73 00-10 info@democracy-reporting.org www.democracy-reporting.org

Democracy Reporting International is an independent, non- partisan and not-for-profit organisation which operates on the conviction that democratic, participatory governance is a human right and that governments need to be accountable to their citizens.

Through careful assessment of the institutional aspects of

the democratic process such as elections, the role of

parliaments and constitutional arrangements Democracy

Reporting International seeks to provide citizens, legislators,

the media, and the international community with specialist

analysis. Democracy Reporting International also offers

policy advice and recommendations on how improvements

can be made in line with international standards and

engages political actors to advocate for these reforms.

Translated with the support of the EUROPEAN UNION