Οι περιλήψεις των εισηγήσεων

Παρασκευή 15 Μαρτίου 2019 10.00 Καλύτερο Περιβάλλον…λιγότερες ασθένειες. Ο ρόλος της Ενιαίας Υγείας Βανταράκης Απόστολος, Καθηγητής Υγιεινής, Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Πατρών Πολλοί πιστεύουν ότι το περιβάλλον είναι άμεσα αλληλένδετο με την υγεία. Η υγεία μας επηρεάζεται σημαντικά από διάφορα φυσικά συστήματα: Παροχή νερού, αέρας, τα κλιματικά πρότυπα, η προέλευση της τροφής, η οικολογία των κατοικίδιων και άλλων οργανισμών και μικροοργανισμών που προκαλούν ασθένειες. Προηγούμενες μελέτες της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας εξέτασαν τη συνολική επιβάρυνση των ασθενειών που αποδίδεται σε βασικούς περιβαλλοντικούς κινδύνους σε παγκόσμιο και περιφερειακό επίπεδο, ποσοτικοποιώντας τον αριθμό των θανάτων και των ασθενειών που προκαλούνται από περιβαλλοντικούς παράγοντες. Μελέτες επιβεβαιώνουν ότι περίπου το ένα τέταρτο του συνολικού ποσοστού νόσων, και πάνω από το ένα τρίτο στις ασθένειες των παιδιών, οφείλεται σε τροποποιήσιμους περιβαλλοντικούς παράγοντες. Αυτή η «περιβαλλοντική» επιβάρυνση των ασθενειών είναι πολύ υψηλότερη στον αναπτυσσόμενο κόσμο από ό,τι στις αναπτυγμένες χώρες - αν και στην περίπτωση ορισμένων μη μεταδοτικών ασθενειών, όπως οι καρδιαγγειακές παθήσεις και ο καρκίνος, το κατά κεφαλήν φορτίο είναι μεγαλύτερο στις ανεπτυγμένες χώρες. Από τις 102 σοβαρές ασθένειες, τις ομάδες ασθενειών και τους τραυματισμούς που καλύπτονται από την Παγκόσμια Έκθεση για την Υγεία το 2004, οι περιβαλλοντικοί παράγοντες κινδύνου συνέβαλαν στην επιβάρυνση των ασθενειών σε 85 κατηγορίες. Συνολικά, εκτιμάται ότι το 23% της βαρύτητας της νόσου (έτη υγιούς ζωής που χάνονται) και εκτιμάται ότι το 23% όλων των θανάτων (πρόωρη θνησιμότητα) οφείλεται σε περιβαλλοντικούς παράγοντες. Μεταξύ των παιδιών ηλικίας 0-14 ετών, το ποσοστό των θανάτων που αποδόθηκαν στο περιβάλλον ήταν 36%. Συμπερασματικά τόσο ο τομέας της υγείας και οι φορείς μπορούν και πρέπει να αναλάβουν κοινή δράση για την αποτελεσματική αντιμετώπιση των προκαλούμενων από το περιβάλλον αιτίων των ασθενειών. Να εφαρμοστεί η προσέγγιση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για την Ενιαία Υγεία. Πολλές τέτοιες συμμαχίες υπάρχουν ήδη στον τομέα της περιβαλλοντικής υγείας των παιδιών, στην επαγγελματική υγεία και σε δράσεις στους τομείς του ύδατος, της χημικής και της ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Τέτοιες παγκόσμιες προσπάθειες πρέπει να ενισχυθούν, αξιοποιώντας το πλήρες φάσμα των εργαλείων πολιτικής, των στρατηγικών και των τεχνολογιών που είναι ήδη διαθέσιμες - για την επίτευξη των αλληλένδετων στόχων της υγείας, της περιβαλλοντικής βιωσιμότητας και της ανάπτυξης

11.00 Το μετέωρο μέλλον των αντιβιοτικών: Βαδίζοντας από το «χρυσό αιώνα των αντιβιοτικών» στην εποχή των παν-ανθεκτικών στα αντιβιοτικά μικροβίων Ψαρουλάκη Άννα, Επίκουρη καθηγήτρια Μικροβιολογίας/Ζωοανθρωπονόσων, Εργαστήριο Κλινικής Μικροβιολογίας και Μικροβιακής Παθογένεσης, Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Κρήτης Ένα αποτυχημένο πείραμα, ένα τυχαίο εύρημα στο εργαστήριο του Alexander Fleming και η παρατηρητικότητα του, οδήγησαν σε μια από τις μεγαλύτερες ανακαλύψεις στην ιστορία της ανθρωπότητας που άνοιξε το δρόμο για τη «χρυσή εποχή των αντιβιοτικών». Τα πολύτιμα φάρμακα-που τα ίδια τα μικρόβια μας χάρισαν- αντιμετώπισαν δεκάδες ασθενειών και μεγάλων επιδημιών, έσωσαν εκατομμύρια ζωές και αποτέλεσαν το υπόβαθρο για πολλές από τις μεγαλύτερες ιατρικές προόδους του 20ού αιώνα. Σήμερα, οκτώ δεκαετίες μετά, τα αντιβιοτικά χάνουν με συνεχώς αυξανόμενο ρυθμό την αποτελεσματικότητά τους, λόγω του φαινομένου της μικροβιακής αντοχής. Η ανάπτυξη παν-ανθεκτικών βακτηρίων που δεν είναι ευαίσθητα σε κανένα διαθέσιμο αντιβιοτικό απειλεί την ανθρωπότητα, με τις δυσοίωνες προβλέψεις να μιλούν για ένα θάνατο κάθε τρία δευτερόλεπτα, το 2050, εάν δεν αντιμετωπιστεί άμεσα και αποτελεσματικά η άσκοπη χρήση των αντιβιοτικών. Τι είναι η μκροβιακή αντοχή; Πως δημιουργούνται, πως επικρατούν και επιλέγονται τα ανθεκτικά στα αντιβιοτικά μικρόβια; Πως η αλόγιστη χρήση και η υπερβολική κατανάλωση των αντιβιοτικών ευνοούν την ανθεκτικότητα των βακτηρίων; Υπάρχουν αρνητικές επιδράσεις στη σύνθεση και βιοποικιλότητα του ανθρώπινου μικροβιώματος από τη χρήση τους; Με ποιες πρακτικές και συμπεριφορές μας συμβάλουμε καθημερινά ώστε να επιλέγονται τα υπερ-ανθεκτικά στα αντιβιοτικά μικρόβια; Ποια λάθη κάναμε και συνεχίζουμε να κάνουμε; Έχουμε ήδη φτάσει στο τέλος της εποχής των αντιβιοτικών; Μπορούμε να διασώσουμε τα θαυμαστά αυτά «δώρα»; Μαζί θα αναζητήσουμε απαντήσεις ξεδιπλώνοντας μύθους και αλήθειες. 12.00 Ενδοκρινικοί διαταράκτες- Ο αθέατος κίνδυνος στην καθημερινή μας ζωή. Τι είναι και πώς επιδρούν στην ανάπτυξη και τη λειτουργία του οργανισμού μας; Σταματάκης Αντώνιος, Αναπληρωτής Καθηγητής Βιολογίας-Βιολογίας Συμπεριφοράς, Τμήμα Νοσηλευτικής ΕΚΠΑ «Ενδοκρινικός διαταράκτης» είναι μια χημική ουσία ή ένα μείγμα χημικών ουσιών που παράγονται από τον άνθρωπο και μπορεί να παρεμβαίνουν στη φυσιολογική λειτουργία του ενδοκρινικού μας συστήματος. Οι χημικές αυτές ουσίες αποτελούν κοινά συστατικά βιομηχανικών, γεωργικών, καλλυντικών και φαρμακευτικών προϊόντων που χρησιμοποιούνται ευρέως στην καθημερινότητά μας και κατασκευάστηκαν από τον άνθρωπο για να βελτιώσουν τον τρόπο ζωής του. Όμως έχει βρεθεί ότι

παρεμβαίνουν στη δράση ορμονών προκαλώντας έτσι μεταβολές στην ανάπτυξη και τη λειτουργία πολλών συστημάτων του οργανισμού μας όπως του αναπαραγωγικού και του νευρικού αλλά και στον μεταβολισμό και τη σωματική αύξηση.

Σάββατο 16 Μαρτίου 2019 09.45 Εξατομικευμένη Ιατρική στη μεταγονιδιωματική εποχή Πατρινός Γεώργιος, Καθηγητής Φακογονιδιωματικής και Φαρμακευτικής Βιοτεχνολογίας, Τμήμα Φαρμακευτικής Πανεπιστημίου Πατρών Κάθε υπέρβαση στην ιατρική επιστήμη είχε σαν αποτέλεσμα την βελτίωση των παρεχόμενων ιατρικών υπηρεσιών επ’ ωφελεία του ασθενούς. Η φαρμακογονιδιωματική εγκαινιάζει μια νέα εποχή στην εξατομικευμένη ιατρική. Η φαρμακογονιδιωματική χρησιμοποιεί γενετικούς δείκτες για την εξακρίβωση της ανταπόκρισης ενός ασθενούς σε συγκεκριμένη φαρμακευτική αγωγή με σκοπό την επίτευξη εξατομικευμένης θεραπείας. Αυτό κατέστη δυνατό όχι μόνο από την διαλεύκανση της αλληλουχίας του ανθρώπινου γονιδιώματος αλλά και από τις θεαματικές τεχνολογικές εξελίξεις της τελευταίας δεκαετίας στην μοριακή διαγνωστική. Η φαρμακογονιδιωματική όχι μόνο συμβάλλει στην εξεύρεση εκείνων των ασθενών στους οποίους ένα φάρμακο θα είναι οριακά ή και καθόλου επωφελές ή ακόμη και επικίνδυνο αλλά και στον περιορισμό της υπερκατανάλωσης φαρμάκων, μιας και τα φάρμακα δρουν αποτελεσματικά μόνο στο 30-50% των ασθενών. Επίσης, η εξατομικευμένη ιατρική βοηθά στην ανίχνευση της ασθένειας σε πρώιμα στάδια, όπου μπορεί να θεραπευτεί αποτελεσματικότερα, επιτρέπει την επιλογή της κατάλληλης, σε εξατομικευμένο επίπεδο, θεραπείας, μειώνει τις ανεπιθύμητες παρενέργειες και βελτιώνει την ανταπόκριση των ασθενών σε μια συγκεκριμένη θεραπεία. Επιπλέον, η φαρμακογονιδιωματική βοηθά τις φαρμακευτικές εταιρείες να επιτύχουν καλύτερες κλινικές δοκιμές, να βελτιώσουν την παραγωγή φαρμάκων, να μειώσουν τον χρόνο, κόστος και ποσοστό αποτυχίας των κλινικών δοκιμών και να επαναφέρουν στο εμπόριο φάρμακα τα οποία είχαν αποτύχει σε προηγούμενες κλινικές δοκιμές. Γενικότερα, η φαρμακογονιδιωματική επιτρέπει τη μείωση του κόστους της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης. Παρόλα αυτά, η φαρμακογονιδιωματική θα πρέπει βαθμιαία να υπερπηδήσει ηθικά, τεχνικά και κοινωνικά εμπόδια για την καθιέρωσή της στην κλινική πράξη και τη φαρμακοβιομηχανία.

10.45 Μύκητες: Οι αφανείς καθημερινοί μας σύντροφοι. Γκόνου Ζαχαρούλα, Επίκουρη Καθηγήτρια Συστηματικής & Οικολογίας Μυκήτων, Τμήμα Βιολογίας ΕΚΠΑ Τι είναι οι Μύκητες αλήθεια; Μην είναι ζώα ή φυτά; Μήπως είναι κάτι ξεχωριστό και μοναδικό; Που βρίσκονται; Ποια η σημασία της ύπαρξής τους; Ποιος είναι ο ρόλος τους σε βιοτεχνολογικές εφαρμογές για την υγεία, το περιβάλλον και τη γεωργία; Ποια είναι η σχέση τους με τον άνθρωπο; Είναι όλοι βλαβεροί ή μήπως υπάρχουν και ωφέλιμοι; Θα συζητήσουμε για τους μύκητες, θα τους γνωρίζουμε, θα απορρίψουμε παρερμηνείες. 11.30 Αναζήτηση των ιχνών της ζωής στο σύμπαν: που και πως! Ηλίας Χατζηθεοδωρίδης, Αναπληρωτής καθηγητής, Σχολή Μηχανολόγων Μεταλλείων-Μεταλλουργών ΕΜΠ Η Αστροβιολογία είναι ένα καινούργιο διεπιστημονικό πεδίο έρευνας όπου βιολόγοι, γεωλόγοι, και χημικοί αναζητούν τα πρώτα ίχνη της ζωής στην γη και σε άλλους πλανήτες. Μελετά επίσης και τα περιβάλλοντα, καθώς και τις πρώτες χημικές αντιδράσεις που ανόργανα ή οργανικά μόρια συνδυάστηκαν για να δημιουργήσουν τον πρώτο ζωντανό οργανισμό, όπως φυσικά τον αναγνωρίζουμε σήμερα ή όπως υποθέτουμε ότι πιθανότατα αυτός ήταν. Η σύνδεση με τη γεωλογία έγινε γιατί τα ίχνη της ζωής φυλάσσονται πολύ καλά μέσα στα ορυκτά και τα πετρώματα, και μόνο εκεί μπορούμε να τα βρούμε. Άλλωστε, η παλαιοντολογία θεωρείται μέρος της γεωλογίας και διδάσκεται στα προγράμματα σπουδών των γεωλογικών τμημάτων. Κάποια από τα ίχνη αυτά μπορεί να βρίσκονται ακόμη στη γη μας, ωστόσο αυτό δεν είναι πολύ πιθανό μιας και τα πρώτα πετρώματά της ανακυκλώθηκαν πολλαπλώς λόγω των τεκτονικών κινήσεων. Είναι όμως πολύ πιθανό να βρίσκονται ακόμη σε άλλους πλανήτες, γι' αυτό και τους εξερευνούμε, όπως για παράδειγμα τον Πλανήτη Άρη που συνεχώς μας δίνει πληροφορίες για ένα πολύ φιλικό για την ζωή περιβάλλον που επικρατούσε στο παρελθόν. Δική μας έρευνα κατέληξε επίσης ότι και στην πρόσφατη ιστορία του πλανήτη (τελευταίο μισό δισεκατομμύριο χρόνια ή ακόμη και τώρα) μπορεί ακόμη να υπάρχουν φιλικά για την ζωή περιβάλλοντα. Η αναζήτηση της αρχής της ζωής αυτή μας οδήγησε σε νέα μονοπάτια που ταυτίζονται και με τις αρχικές μας φιλοσοφικές ανησυχίες και ερωτήματα, δηλαδή: Πώς ξεκίνησε η ζωή και σε ποια περιβάλλοντα; Ξεκίνησε εδώ στην γη μας ή είμαστε όλοι εξωγήινοι; Ποια είναι τα φυσικοχημικά όρια ύπαρξης της ζωής; Θα παρουσιάσουμε κάποια από τα αρχαιότερα πετρώματα στην γη μας που περιέχουν ενδείξεις για τις μορφές της αρχαιότερης ζωής στην γη, θα δείξουμε κάποια μικροπεριβάλλοντα σε μετεωρίτες του Άρη που θα μπορούσαν να φιλοξενήσουν ζωή, και θα καταλήξουμε με την περιγραφή καινοτόμων τεχνικών ανάλυσης που χρησιμοποιούμε για την αναγνώριση των μοριακών ιχνών που αφήνει η ζωή στα πετρώματα και τα ορυκτά αυτών των περιβαλλόντων.