ΑΓΟΡΑΙΔΕΩΝ

Ποιος πληρώνει τη δημοκρατία;

Συνθέτουμε το παζλ των εξελίξεων του 2012 Ολες οι απαντήσεις στην ετήσια έκδοση «Ο Kόσμος το 2012», με το κύρος του Economist και τη σφραγίδα της Καθημερινής. Παρεμβαίνουν με άρθρα τους προσωπικότητες διεθνούς κύρους, όπως η επιχειρησιακή διευθύντρια του Facebook, Sheryl Sandberg, το αφεντικό της Siemens, Peter Löscher, η βραβευμένη με Νόμπελ Ειρήνης, Aung San Suu Kyi και ο γενικός διευθυντής του CERN, Rolf Heuer.

Μαζί, η καθιερωμένη ειδική έκδοση «Η Ελλάδα το 2012».

Κυκλοφορεί στα περίπτερα www.kathimerini.gr

3 ΑΓΟΡΑΙΔΕΩΝ

Οπως και ένας νέος -πρωτόβγαλτος στην αγορά- μηχανι-κός έχει το απόλυτο ηθικό (και όχι μόνον) δικαίωμα να έχει λόγο για τα οικονομικά δεδομένα και τις προοπτικές της μι-κρής Τράπεζας Αττικής που το χρόνο που πέρασε «άνοιξε» την κάνουλα της χρηματοδότησης προς τα πολιτικά κόμμα-τα, έτσι και οι πολίτες -όλοι μαζί και ο καθένας ξεχωριστά- έ-χει το ίδιο δικαίωμα να κρίνει, να αξιολογεί και να αποτιμά με κάθε πρόσφορο νόμιμο δημοκρατικό τρόπο το πώς και πού αξιοποιείται το άφθονο για τα σημερινά δεδομένα της χώρας δημόσιο χρήμα που φτάνει στα ταμεία των πολιτικών κομ-μάτων για να στηρίξει τη λειτουργία τους ως θεσμικών πυ-λώνων της σύγχρονης δημοκρατίας.Ο νέος μηχανικός έχει το δικαίωμα ως ασφαλισμένος σε ένα ταμείο που είναι ο βασικός μέτοχος της Τράπεζας, η οποία δέχτηκε να χρηματοδοτήσει πολιτικά κόμματα με αντίκρι-σμα μελλοντικές ροές της κρατικής επιχορήγησης -με άλλα λόγια, μια υπόθεση εργασίας με πολύ ρευστά δεδομένα! Κά-πως έτσι, το κρίσιμο ζήτημα της χρηματοδότησης των κομ-μάτων και, εν γένει, του πολιτικού ζητήματος αρχίζει και ε-κείνο να γίνεται -δυστυχώς!- ένα μέρος της γενικότερης κρί-σης, με αποτέλεσμα να ενθαρρύνει ή απλώς να δικαιολογεί συμπεριφορές που απαξιώνουν την ουσία της δημοκρατίας και των λειτουργιών της. Η παρούσα έκδοση -απαντώντας στο έστω και προκλητικά διατυπωμένο ερώτημα «ποιος πληρώνει τη δημοκρατία;»-επιθυμεί να συνεισφέρει στο δημόσιο διάλογο και να συμβά-λει στη διαμόρφωση ρεαλιστικών και εφαρμόσιμων προτά-σεων για το ζήτημα της χρηματοδότησης του πολιτικού συ-στήματος.

Forum ΑΓΟΡΑΙΔΕΩΝ

Τα ευρώ της δημοκρατίας

ΑΓΟΡΑΙΔΕΩΝΜία εκδοτική πρωτοβουλίατου Forum ΑΓΟΡΑΙΔΕΩΝΔιεύθυνση Εκδοσης:Θάνος ΤριανταφύλλουΧρήστος Τσαπακίδης

Forum ΑΓΟΡΑΙΔΕΩΝwww.forumagoraideon.gr

Συντονιστές: Κώστας Τσαούσης

Θάνος Τριανταφύλλου

Οργάνωση και Επιμέλεια Εκδοσης: ΜΕΤΡΟΠΟΛΙΣ EΚΔΟΤΙΚΗ Α.Ε.

Κύπρου 12Α, Τ.Κ. 183 46,Μοσχάτο, τηλ. 210 48 23 977

4ΑΓΟΡΑΙΔΕΩΝ

Hσοβούσα οικονομική και κοινωνική κρίση δί-πλα στις δεκάδες αρνητικές πτυχές της, έχει και ορισμένες παράπλευρες θετικές παρενέργειες. Μία από αυτές είναι και η αύξηση της ευαισθη-σίας των βαρέως φορολογούμενων πολιτών έ-

ναντι της διαχείρισης του δημόσιου χρήματος. Προφανώς, η χρηματοδότηση των κομμάτων από το κράτος αποτε-λούσε θέμα συζήτησης και τα προηγούμενα χρόνια.

Ομως, τώρα που το θησαυροφυλάκιο έχει μείνει ά-δειο, μόνο η συζήτηση δεν φτάνει πια. Απαιτούνται δρα-στικές αποφάσεις. Αναζητούνται λύσεις που θα επιτρέπουν στα κόμματα να διατηρήσουν την ανεξαρτησία τους ως πο-λιτικοί φορείς, και τη δυνατότητά τους να απευθύνονται στους πολίτες απαλλαγμένα από σκιές. Δυστυχώς, οι εν-δείξεις που υπάρχουν μέχρι στιγμής είναι αποθαρρυντικές. Τα κόμματα εξακολουθούν και δανείζονται με όρους αστεί-ους για τα τραπεζικά ειωθότα.

Την ίδια στιγμή αποφασίζουν και διατάσσουν την αύ-ξηση της ετήσιας κρατικής επιχορήγησης. Ολα αυτά (πε-ριττό να υπενθυμιστεί ότι) συμβαίνουν σε μία χώρα που βι-ώνει τις συνέπειες μιας σχεδόν «πολεμικής» ύφεσης. Πώς μπορεί να ανατραπεί αυτή η συνεχιζόμενη και σχεδόν ανή-θικη πρακτική; Κατ’ αρχήν, πρέπει να ξεφύγουμε από τους ρομαντικούς μύθους του παρελθόντος: τις πρώτες μετα-πολεμικές δεκαετίες που ο Γεώργιος Ράλλης εκλεγόταν με 35 χρυσές λίρες και τις προσωπικές περιουσίες που σπατα-λούσαν οι βουλευτές για να εκλεγούν.

Το σημερινό τοπίο -τόσο ριζικά διαφορετικό- απαι-τεί λύσεις μεγάλης κλίμακας. Ενταγμένες σε μια τετράγω-νη λογική, δίχως τις αγκυλώσεις της Μεταπολίτευσης, οι κινήσεις που είναι δυνατόν να γίνουν για να βρίσκουν τα κόμματα τα χρήματα που είναι απαραίτητα για τη λειτουρ-γία τους.

Υπάρχουν δύο άξονες. Ο πρώτος αφορά στην ενίσχυ-ση από τον κρατικό προϋπολογισμό. Εφόσον συνεχιστεί, θα πρέπει να γίνει με κάποιους πολύ βασικούς κανόνες και σίγουρα όχι στο σημερινό -υπέρογκο- ύψος. Κατ’ αρ-χήν, πρέπει να υπάρχουν όροι λογοδοσίας. Μια ανεξάρτη-τη Αρχή, επιφορτισμένη με την εποπτεία των οικονομικών των κομμάτων, θα παρακολουθεί τι μπαίνει και τι βγαίνει στα ταμεία τους.

Αυτή η ανεξάρτητη Αρχή θα μπορούσε να επικουρεί-ται ανά τακτά χρονικά διαστήματα (κατά προτίμηση, αμέ-

σως μετά τις εκλογικές αναμετρήσεις) από κάποια από τις μεγάλες εταιρείες εντοπισμού εταιρικής απάτης. Και φυσι-κά, οι ταμίες των κομμάτων θα πρέπει να απαγορεύεται να έχουν θέση στον κρατικό μηχανισμό, όπως εξακολουθεί να γίνεται ακόμη και σήμερα. Τη θέση του γενικού διευθυντή κάθε κόμματος θα μπορεί να καταλαμβάνει κάποιος μά-νατζερ, με πρακτικές γνώσεις για τη χρηστή διαχείριση. Η κρατική ενίσχυση θα μπορούσε να περιλαμβάνει κτιριακές υποδομές. Τα κόμματα θα στεγάζουν τις υπηρεσίες τους σε δημόσια κτίρια, προκειμένου να εξοικονομούν τα ενοίκια και να… μπορούν να πληρώσουν τουλάχιστον τους υπαλ-λήλους τους. Στην απευκταία περίπτωση που θα ζητούν πε-ρισσότερα χρήματα, θα γίνεται διαχειριστικός έλεγχος, ε-νώ όποιος το κατορθώσει, θα επιστρέφει τμήμα της επιχο-ρήγησης στον προϋπολογισμό (ενδεχομένως, σε ένα λογα-ριασμό για την αποπληρωμή του χρέους ή κάποιον άλλο «ευγενή» σκοπό).

Ο δεύτερος άξονας είναι αυτός της χρηματοδότησης από ιδιώτες. Για να μπορέσει να γίνει οποιαδήποτε πρόο-δος προς αυτή την κατεύθυνση, πρέπει να υπερκεραστεί πρωτίστως ένα ψυχολογικό εμπόδιο: ότι δηλαδή δεν είναι δυνατόν επιχειρηματικά κεφάλαια να χρηματοδοτούν εκ-στρατείες. Πρόκειται, βέβαια, για μια υποκριτική ανησυχία.

Ο γνωστός σε όλους διαχειριστής των μαύρων ταμεί-ων της Siemens, Ράινχαρντ Σίκατσεκ, είχε ισχυριστεί ότι το 2000 η γερμανική εταιρεία είχε πληρώσει δύο μεγάλα κόμ-ματα και ένα μικρό για την προεκλογική εκστρατεία τους. Η σκιά έμεινε, ενώ, ακόμη και αν ο ισχυρισμός του Σίκα-τσεκ δεν έχει απολύτως καμία βάση, η αξιοπιστία των κομ-μάτων βρίσκεται σε τόσο χαμηλό σημείο, που προτιμούν τη σιωπή από την υπεράσπιση. Μόνη λύση είναι τα κόμμα-τα να χρηματοδοτούνται από ιδιώτες με υποχρεωτική διά νόμου (με ποινικές επιπτώσεις) τη δημοσιοποίηση του ο-νόματός τους.

Μέχρι ένα μικρό ποσό (δέκα ευρώ) τα κουπόνια θα μπορούν να είναι ανώνυμα, ως δέλεαρ στα κόμματα που αρνούνται τη συνεργασία με το αστικό σύστημα. Από εκεί και πάνω οι δωρητές θα είναι επώνυμοι. Να υπάρχει δηλα-δή σαφής διαχωρισμός ανάμεσα στον «από φίλο» ή μέλος του κόμματος που δίνει ένα συμβολικό ποσό ενίσχυσης και στον «θεσμικό» χρηματοδότη. Η σημερινή κατάσταση πά-ντως δεν μπορεί να συνεχιστεί. Είναι προσβολή στη δημο-κρατία και τη νοημοσύνη μας.

Ανάγκη για ένα νέο πλαίσιο

Του Βασίλη Νέδου

5 ΑΓΟΡΑΙΔΕΩΝ

γέννηση της δημοκρατίας είναι ιστορικά συν-δεδεμένη με τα πολιτικά κόμματα. Χωρίς συλ-λογικές ταυτότητες, η πολιτική πράξη έχει α-ποδειχτεί προβληματική -εκφυλίζεται συνή-θως στο δίκαιο του ισχυρότερου και στο νόμο

της ζούγκλας. Η κρατική χρηματοδότηση αποτελεί ανα-γνώριση του ρόλου των κομμάτων, αλλά και ταυτόχρονα προσπάθεια κατοχύρωσης της ανεξαρτησίας τους απένα-ντι στα οικονομικά συμφέροντα, που επιχειρούν να επι-βάλουν τους όρους τους στις πολιτικές διαδικασίες.

Η πραγματικότητα έχει αποδειχτεί πολύ πιο σύνθετη. Η κρατική χρηματοδότηση δεν προστάτευσε τα κόμματα από τα σενάρια διαπλοκής. Αντίθετα, σε πολλές περιπτώ-σεις, μοιάζει να συντελεί στη δημιουργία ενός γραφειοκρα-τικού-κομματικού κατεστημένου, που έχει αποδειχτεί πο-λύ περισσότερο ευεπίφορο σε κάθε είδους συναλλαγές. Τα κόμματα τείνουν να μετατραπούν σε μηχανισμούς, με κύ-ρια αποστολή όχι την άσκηση πολιτικής, αλλά (όπως θα έ-λεγε και ο Μαρξ) τη «διευρυμένη αναπαραγωγή» τους. Το αποτέλεσμα, ανάμεσα σε άλλα, είναι τα φαινόμενα ακραί-ου κομματισμού -ιδίως στη δημόσια διοίκηση και στα πα-νεπιστήμια-, αλλά επίσης και η ραγδαία «απονομιμοποίη-ση» των πολιτικών.

Κορυφή του παγόβουνου είναι το σημερινό φαινόμε-νο που βιώνουμε στην Ελλάδα: κόμματα υπερχρεωμένα, τα οποία προεισπράττουν την κρατική επιχορήγηση (καθώς στην πράξη το κόστος λειτουργίας τους, αλλά και το κό-στος των προεκλογικών αναμετρήσεων -κεντρικά και σε ε-πίπεδο βουλευτών - έχει αυξηθεί γεωμετρικά) και εν συνε-χεία επιβαρύνονται με τραπεζικά δάνεια. Τα κόμματα εθί-ζονται έτσι σε μια κρατικοδίαιτη πρακτική, επιβαρύνοντας (σε συνθήκες κρίσης) διπλά τους Ελληνες φορολογουμέ-νους -τόσο μέσω της κρατικής επιχορήγησης, όσο και μέ-σω των τραπεζικών δανείων.

Εύκολες λύσεις φυσικά δεν υπάρχουν. Το να εισηγη-θεί, για παράδειγμα, κάποιος την κατάργηση της κρατικής χρηματοδότησης, είναι περίπου βέβαιο ότι θα εντείνει τις ανισότητες μεταξύ των κομμάτων/υποψηφίων, αλλά και θα πριμοδοτήσει τη διαπλοκή. Αυτό είναι φυσικό, καθώς στην πραγματικότητα έχουμε να διαλέξουμε ανάμεσα σε δύο δη-μόσια αγαθά: την ελευθερία και τη δικαιοσύνη. Την ελευ-θερία του να μπορούν πολίτες και κόμματα να χρηματοδο-τούνται, για να υλοποιήσουν τους στόχους τους, και τη δι-

καιοσύνη -την ισότητα δηλαδή των ευκαιριών μεταξύ των πολιτών και των κομμάτων. Εστω και έτσι όμως, μπορούμε να συμφωνήσουμε σε κάποιες γενικές αρχές.

Η πρώτη είναι ασφαλώς η έννοια της διαφάνειας. Μπροστά στο φαινόμενο της γενικευμένης διακίνησης μαύρου χρήματος, για να υπηρετηθεί τυπικά η νομιμότη-τα -την οποία οι πάντες και κατά κοινή ομολογία παραβι-άζουν-, είναι πολύ προτιμότερη η απελευθέρωση της διαυ-γούς χρηματοδότησης, με έμφαση στον όρο της δημόσιας γνωστοποίησης.

Μια δεύτερη αρχή έρχεται ως προϋπόθεση της διαφά-νειας -και είναι ο πραγματικός και ουσιαστικός έλεγχος των εκλογικών δαπανών με ανεξάρτητες και αντικειμενικές διαδικασίες. Το φαινόμενο της διακομματικής αλληλεγγύ-ης για τη διεξαγωγή ελέγχων για τους τύπους πρέπει επιτέ-λους να σταματήσει.

Μια τρίτη, εξίσου σημαντική, αρχή αφορά στην προ-ώθηση θεσμικών αλλαγών στο ίδιο το πολιτικό σύστημα, οι οποίες θα ενισχύσουν τη λογοδοσία των πολιτικών και θα περιορίζουν το ε-κλογικό κόστος. Κλασικό παράδειγμα αποτελούν οι θηριώδεις εκλογικές περι-φέρειες που εκτοξεύουν τα έξοδα των ε-κλογικών αναμετρήσεων. Ολοι συμφωνούν στην ανάγκη περιορισμού τους, κανείς ωστόσο μέχρι στιγμής δεν είχε το θάρρος να προχωρήσει μια τέτοια αλλαγή.

Παρόλα αυτά, δεν θα πρέπει να τρέφουμε ψευδαισθή-σεις. Τέλειοι κανόνες δεν υπάρχουν -ακόμη και σε χώρες με μακρά παράδοση δημοκρατικής λειτουργίας, τα φαινόμενα της διαφθοράς είναι πολλά. Η μεγάλη διαφορά εντοπίζεται στην αποφασιστικότητα της πολιτείας να τα αντιμετωπίσει και στη βούληση του πολιτικού προσωπικού να εξετάσει με ευθυκρισία τις δυσλειτουργίες του δημοκρατικού μας συ-στήματος. Τέλος, ασφαλώς και στο θέμα της κρατικής ε-πιχορήγησης των κομμάτων χρειάζεται ένα μείγμα πολιτι-κής. Διότι αν σήμερα αντιμετωπίζουμε ως πρόβλημα τα πα-ραμορφωτικά φαινόμενα που προκλήθηκαν από τις ατέ-λειες του συστήματος, δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι η κα-τάργηση ή η μείωση της κρατικής επιχορήγησης θα βελτι-ώσει την ποιότητα της δημοκρατίας μας. Και το ζητούμενο δεν παύει να είναι το ίδιο, πανάρχαιο και οικουμενικό αίτη-μα που γέννησε, σε τούτον εδώ τον τόπο, την αέναη πρό-κληση, που είναι η δημοκρατία.

Κρατικές επιχορηγήσεις κομμάτων: μία σύνθετη πραγματικότητα

Του Παντελή Ι. Καψή*

*Ο κ. Παντελής Ι. Καψής είναι είναι υπουργός Επικρατείας και Κυβερνητικός Εκπρόσωπος.

6ΑΓΟΡΑΙΔΕΩΝ

Tα πολιτικά κόμματα ορίζονται ως κοινωνικοί θε-σμοί με ιδιαιτέρως σημαντική συμβολή στη λει-τουργία μιας φιλελεύθερης κοινοβουλευτικής -α-ντιπροσωπευτικής- δημοκρατίας στις σύγχρο-νες μαζικές κοινωνίες. Οι μορφές άμεσης δημο-

κρατίας -δημοψηφίσματα, πρωτοβουλίες πολιτών κλπ.- εί-ναι μάλλον ατελέσφορες στην εποχή μας και μπορούν μό-νον εν μέρει να βοηθήσουν τη σύγχρονη διακυβέρνηση. Η εξαιρετικά εκτεταμένη σχετική διεθνής βιβλιογραφία προ-τείνει ότι τα πολιτικά κόμματα επιτελούν πέντε βασικές λει-τουργίες οι οποίες είναι εκ των ων ουκ άνευ για τη λειτουρ-γία των σύγχρονων πολιτικών συστημάτων. Βοηθούν στην ενσωμάτωση και κινητοποίηση των πολιτών, στη διαμόρ-φωση της δημόσιας πολιτικής, στην ανάδειξη της πολιτι-κής ηγεσίας, στην οργάνωση της Βουλής και της κυβέρνη-σης, και στην άρθρωση και τον εναρμονισμό των κοινωνι-κών αιτημάτων. Aκόμη, στο επίπεδο της ΕΕ η Συνθήκη της Λισσαβώνας προβλέπει ότι τα (ευρωπαϊκά) πολιτικά κόμ-ματα «συνεισφέρουν στη διαμόρφωση της πολιτικής θέλη-σης των πολιτών της Ενωσης».

Για να επιτελέσουν όλες αυτές τις βασικές λειτουργί-ες, τα πολιτικά κόμματα χρειάζονται χρηματοδότηση. Η χρηματοδότηση μπορεί να είναι είτε ιδιωτική είτε δημό-σια. Η ιδιωτική χρηματοδότηση συχνά-πυκνά συσχετίζε-ται με φαινόμενα διαφθοράς και διάβρωσης του πολιτικού συστήματος από ιδιοτελή συμφέροντα ή ακόμη σε ορισμέ-νες περιπτώσεις από το οργανωμένο έγκλημα. Για την α-ντιμετώπιση αυτής της πιθανότητας οι περισσότερες σύγ-χρονες δημοκρατίες έχουν θεσπίσει μορφές δημόσιας χρη-ματοδότησης ή επιχορηγήσεων των πολιτικών κομμάτων από τους εθνικούς τους προϋπολογισμούς. Το επιχείρημα

που χρησιμοποιείται συνήθως σχετίζεται με το αναπόφευ-κτο κόστος της δημοκρατίας η οποία είναι μία μάλλον α-κριβή υπόθεση, ειδικά υπό τις παρούσες δημοσιονομικές συνθήκες μιας χώρας, όπως η δική μας. Απαραίτητη πρου-πόθεση για τη δημόσια χρηματοδότηση είναι να γίνεται σε καθεστώς διαφάνειας και ελέγχου, αλλά, πάντως, στις πε-ρισσότερες χώρες το ζήτημα της δημόσιας χρηματοδότη-σης των πολιτικών κομμάτων αποτελεί παράγοντα πολιτι-κών αντιπαραθέσεων.

Η Ελλάδα αποτελεί -και εδώ- μία ιδιαίτερη περίπτωση μαζί -παραδόξως- με την Ολλανδία (έστω και για διαφορε-τικούς λόγους), όπου διαπιστώνονται σημαντικές παραλεί-ψεις στη νομοθεσία και την εφαρμογή της. Oι βασικοί νό-μοι που διέπουν τη χρηματοδότηση των πολιτικών κομμά-των στην Ελλάδα είναι δύο:

Ο νόμος 3023/2002 για τη δημόσια χρηματοδότηση των πολιτικών κομμάτων και ο νόμος 3202/2003 που α-ναφέρεται στις εκλογές της τοπικής αυτοδιοίκησης. Ο νό-μος 3023/2002 ορίζει, ανάμεσα σε πολλά άλλα, ότι η δημό-σια χρηματοδότηση ανέρχεται στο 0,102% των εσόδων του κράτους. Από αυτά τα κονδύλια, 80% αποδίδεται στα πο-λιτικά κόμματα αναλογικά με την εκλογική τους δύναμη, 10% εξίσου στα κόμματα που εκπροσωπούνται στο Ευρω-παϊκό Κοινοβούλιο, και 10% εξίσου στα πολιτικά κόμματα ή στους συνασπισμούς πολιτικών κομμάτων που «κατέβα-σαν» υποψηφίους στο 70% των εκλογικών περιφερειών της χώρας. Επιπλέον, τα πολιτικά κόμματα της χώρας χρημα-τοδοτούνται και για ερευνητικούς και εκπαιδευτικούς σκο-πούς και χρηματοδοτούνται εκτάκτως κατά τις προεκλογι-κές περιόδους. Σύμφωνα με σχετική μελέτη του Συμβου-λίου της Ευρώπης, το 2007 το σύνολο της χρηματοδότη-

Σκέψεις για τη των πολιτικών

7 ΑΓΟΡΑΙΔΕΩΝ

χρηματοδότηση κομμάτων

Του Μιχάλη Ι. Τσινισιζέλη*

σης των πολιτικών κομμάτων της χώρας ανήλθε στο ποσό των 55 εκατ. ευρώ περίπου, το 2008 στο ποσό των 62 εκατ. ευρώ και το 2009 στο ποσό των 68 εκατ. ευρώ περίπου. Τα πολιτικά κόμματα της χώρας είναι υποχρεωμένα να κρα-τούν βιβλία Β’ Κατηγορίας και να δημοσιεύουν τους ισο-λογισμούς τους σε τουλάχιστον δύο ημερήσιες εφημερίδες της Αθήνας, και αυτή φαίνεται ότι είναι και η μοναδική υ-ποχρέωση που έχουν. Οπως, όμως, ανέφερε πρόσφατα ο υ-πουργός Εσωτερικών κ. Α. Γιαννίτσης, τα πολιτικά κόμμα-τα της χώρας χρηματοδοτήθηκαν αθροιστικά με 655 εκατ. ευρώ κατά την περίοδο 2000-2011.

Συγκριτικά με άλλες χώρες, ο Ελληνας φορολογούμε-νος χρηματοδότησε τα πολιτικά του κόμματα με δέκα ευ-ρώ το χρόνο, ενώ ο Γερμανός φορολογούμενος με λιγό-τερο από ένα ευρώ το χρόνο. Στην Πορτογαλία, μία χώ-ρα με συγκρίσιμο πληθυσμό και οικονομική κατάσταση με την Ελλάδα, το κόστος του μέσου φορολογούμενου για τη χρηματοδότηση των πολιτικών του κομμάτων δεν ξεπερ-νά και εκεί το ένα ευρώ, ενώ μόνο στη Νορβηγία, τη Φιν-λανδία και το Λουξεμβούργο (και οι τρεις χώρες ανήκουν στην κατηγορία ΑΑΑ) το σχετικό κόστος είναι υψηλότε-ρο από την Ελλάδα.

Ομως, παρά την αδρή δημόσια χρηματοδότησή τους «…τα πολιτικά κόμματα της χώρας ξεκίνησαν με την κρα-τική χρηματοδότηση, συνέχισαν με την τραπεζική χρη-ματοδότηση, υπερδανείστηκαν και ευρίσκονται στην ίδια προβληματική κατάσταση με το Δημόσιο», συμπληρώνει ο υπουργός Εσωτερικών. Ειδικότερα, το 2010 το ΠΑΣΟΚ χρηματοδοτήθηκε με 20 εκατ. ευρώ περίπου, η ΝΔ με λίγο παραπάνω από 15 εκατ. ευρώ, το ΚΚΕ με περίπου πέντε ε-κατ. ευρώ, το ΛΑΟΣ με περίπου τέσσερα εκατ. ευρώ, και

ο ΣΥΡΙΖΑ με 3,5 εκατ. ευρώ. Από τα πέντε κόμματα της Βουλής, το ΠΑΣΟΚ (114 εκατ. ευρώ) και η ΝΔ (128 εκατ. ευρώ) εμφανίζονται να χρωστούν στις τράπεζες αθροιστι-κά περίπου 240 εκατ. ευρώ, αλλά και να συνεχίζουν να δα-νειοδοτούνται από τις τράπεζες υποθηκεύοντας τις κρατι-κές επιχορηγήσεις τους μέχρι και το 2016.

Σε σχετική μελέτη του Συμβουλίου της Ευρώπης τον Ι-ούνιο του 2010 για τη διαφάνεια στη χρηματοδότηση των πολιτικών κομμάτων (GRECO) διαπιστώνεται, ανάμεσα σε πολλά άλλα, ότι «η μεγά-λη εξάρτηση από την κρα-τική χρηματοδότηση κατα-λήγει στην περιθωριοποίη-ση όλων των άλλων νόμι-μων μορφών χρηματοδότη-σης», και ότι παρά το «γενι-κώς ικανοποιητικό θεσμικό πλαίσιο υπάρχει στην Ελλά-δα μια γενικευμένη καχυποψία για τα πολιτικά κόμματα», η οποία μπορεί να οφείλεται «στο αναποτελεσματικό σύ-στημα ελέγχου ή και στο γεγονός ότι τα κόμματα στην Ελ-λάδα ευρίσκονται ταυτοχρόνως στη θέση του δικαστή και του δικαζομένου», αναφερόμενη στο ρόλο της Επιτροπής Ελέγχου της Βουλής τα πρακτικά των εργασιών της οποίας δεν δημοσιοποιούνται.

Οπως, όμως και εάν έχει η κατάσταση, είναι σαφές ότι σε μία εποχή γενικευμένων περικοπών των δημόσιων δα-πανών όλα τα πολιτικά κόμματα της χώρας οφείλουν να προσαρμοστούν αμέσως στη νέα πραγματικότητα και να αποφεύγουν πρακτικές που εκθέτουν ένα, εν πολλοίς, δύ-στροπο πολιτικό σύστημα.

*Ο κ. Μιχάλης Ι. Τσινισιζέλης είναι καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Αθηνών.

8ΑΓΟΡΑΙΔΕΩΝ

Kοινοβουλευτική Δημοκρατία χωρίς πολιτικά κόμματα δεν υπάρχει. Και αυτή είναι μία πρώ-τη αυταπόδεικτη αλήθεια την οποία πρέπει πά-ντα να έχουμε κατά νου. Μία δεύτερη αλήθεια είναι ότι τα κόμματα πρέπει απρόσκοπτα και

χωρίς εξαρτήσεις να είναι σε θέση να επιτελέσουν το έρ-γο τους. Να παράγουν πολιτική, να προτείνουν λύσεις, να αφουγκράζονται διαρκώς την κοινωνία και τους πολί-τες. Να λειτουργούν ως κυψέλες δημοκρατίας, διαφάνει-ας και ορθολογικής οργάνωσης. Ν’ αναδεικνύουν τις ι-δέες τους και να τις θέτουν μαζί με το πολιτικό τους προ-σωπικό, στην κρίση του λαού. Να επιτελούν το ρόλο τους με σοβαρότητα και υπευθυνότητα. Για το σκοπό αυτό, α-ναγκαία είναι η εύρυθμη και η νοικοκυρεμένη εσωτερική τους λειτουργία, κεντρικός πυρήνας της οποίας είναι η δι-αχείριση των οικονομικών τους.

Τη στιγμή που η χώρα δίνει μια ζωτικής σημασίας μάχη με το χρέος και τα ελλείμ-ματα, η παραπάνω παράγραφος, στα μάτια πολλών, ίσως να φα-ντάζει απλοϊκή, θεωρητική και πρωτίστως αυτονόητη. Ομως, η κρίση που σήμερα βιώνουμε ως χώρα οφείλεται σε μεγάλο βαθ-μό και στον αποπροσανατολισμό

του πολιτικού και κομματικού μας συστήματος από τα αυτονόητα. Από τις μικρές αυτονόητες αλήθειες που μπο-ρεί να μην οριοθετούν το μέλλον, αλλά ορίζουν τη σκλη-ρή πραγματικότητα. Μία πραγματικότητα που λέει ότι ό-ποιο άτομο, επιχείρηση ή οργανισμός ξοδεύει περισσότε-ρα από αυτά που μπορεί να διαχειριστεί, αργά ή γρήγορα

καταρρέει και χρεοκοπεί. Τα πολιτικά κόμματα δεν απο-τελούν εξαίρεση από αυτόν τον κανόνα.

Είναι αλήθεια ότι για δεκαετίες, το πολιτικό, αλλά και το κομματικό μας σύστημα, ξόδευε πιο πολλά από αυτά που μπορούσε να διαχειριστεί. Και από εκεί ακριβώς ξε-κινάει το πρόβλημα. Ενα πρόβλημα που ενώ φαντάζει αρ-χικά μονοδιάστατα οικονομικό, καταλήγει τελικά με την πάροδο των χρόνων σε πρόβλημα θεσμικό και σε πρό-βλημα ποιότητας της δημοκρατίας μας. Οταν, μάλιστα, α-ποκαλύφθηκε ότι μέσα στο 2010 τα κόμματα εισέπραξαν -εν μέσω σκληρής λιτότητας- πάνω από 50 εκατομμύρια ευρώ ως επιχορήγηση από τον κρατικό προϋπολογισμό, η κοινωνία πάγωσε. Οχι γιατί αρνήθηκε να πληρώσει το επονομαζόμενο «κόστος δημοκρατίας», όχι γιατί τα λε-φτά ήταν μη νόμιμα, όχι γιατί αυτή επιχορήγηση δόθηκε για πρώτη φορά, αλλά γιατί οι πολίτες αντιλήφθηκαν ότι τα πολιτικά κόμματα, ως οργανισμοί, αρνούνταν να προ-σαρμοστούν στη νέα δύσκολη κοινωνική και οικονομική πραγματικότητα της χώρας. Οτι ενώ προτείνουν σκληρά μέτρα και ζητούν θυσίες από τους πολίτες, για τα ίδια επι-φυλάσσουν διακριτική μεταχείριση, ενώ μάλιστα είναι και καταχρεωμένα.

Συμπερασματικά, όπως και για το ελληνικό κράτος, έτσι και για τα ελληνικά πολιτικά κόμματα, η εξυγίανση των οικονομικών τους είναι μονόδρομος. Η δημοκρα-τία μας, ιδιαίτερα εν μέσω κρίσης, έχει ανάγκη από πολι-τικά κόμματα ζωντανά, αληθινά, τα οποία να πατάνε γερά στα πόδια τους και να αρθρώνουν πολιτικό λόγο, ικανό να πάει τη χώρα μπροστά. Πολιτικά κόμματα, η λειτουρ-γία των οποίων θα αποτελεί παράδειγμα για τους πολίτες και θα εδραιώνει καθημερινά τη δημοκρατία στην πράξη.

Τα οικονομικά των κομμάτων και μία μικρή αυτονόητη αλήθεια

Tου Παναγιώτη Κουτσουμπέλη*

*Ο κ. Παναγιώτης Κουτσουμπέλης είναι πρόεδρος και γενικός

διευθυντής του Ελληνικού Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών

(ΕΚΕΜ).

9 ΑΓΟΡΑΙΔΕΩΝ

ύπαρξη και η αυτόνομη λειτουργία των πολιτι-κών κομμάτων αποτελεί προϋπόθεση και πυ-λώνα της δημοκρατίας. Η κατοχύρωση της κρατικής χρηματοδότησης στα κόμματα είναι η έμπρακτη αναγνώριση του θεσμικού ρόλου

των κομμάτων και πρέπει να διέπεται από διαφάνεια, δη-μοκρατικό και κοινωνικό έλεγχο και το ύψος της να δια-σφαλίζει την προβολή της πολιτικής και της δράσης τους, την παραγωγή ιδεολογίας και νέων προτάσεων δημόσιας πολιτικής και πάνω από όλα την ανεξαρτησία τους.

Η διαφάνεια όμως στην Ελλάδα, όπως και σε όλες τις θεσμικά οργανωμένες χώρες, είναι θεμελιώδες κοινωνικό και πολιτικό αίτημα

Ετσι, οποιαδήποτε άλλη μορφή χρηματοδότησης από ιδιώτες, θα πρέπει να υπόκειται σε ένα απλό κανονιστι-κό πλαίσιο διαφάνειας, ενώ παράλληλα να υπάρχει η δυ-νατότητα δημοσιοποίησης των ονομάτων, εφόσον αυτό ζητηθεί. Κλασικό πλέον παράδειγμα, η προεκλογική κα-μπάνια του προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών της Α-μερικής, με τον Μπαράκ Ομπάμα να δέχεται ονομαστικές δωρεές, ύψους 27,6 εκατομμυρίων δολαρίων, μόνον για την τελετή ορκωμοσίας.

Στη σημερινή συγκυρία το κόστος των κομμάτων εί-ναι αναλογικά ακόμη μεγαλύτερο, ενώ φαντάζει προκλη-τικό στα μάτια των πολιτών που βλέπουν το εισόδημά τους να μειώνεται αισθητά.

Η συγκεκριμένη «πρόκληση» δε πρέπει να περάσει α-παρατήρητη, διότι είναι ενδεχόμενο να οξύνει το φαινό-μενο απαξίωσης του πολιτικού συστήματος. Ο κόσμος θα εξαγριωθεί εάν συνειδητοποιήσει πως την ίδια ώρα που το οικογενειακό ταμείο βαίνει μειούμενο, τα πολιτικά κόμματα αυξάνουν την κρατική χρηματοδότηση.

Η κρατική χρηματοδότηση των κομμάτων προβλέ-φθηκε στο σύνταγμα του 1975 και η λογική του νομοθέ-τη ήταν ότι είναι απαραίτητη για την αυτονομία των κομ-μάτων από τα οικονομικά συμφέροντα.Αφού μιλήσαμε για τις ΗΠΑ, ας δούμε τι γίνεται στην Ευρώπη. Σύμφωνα με μια τελευταία έρευνα, η Πορτογα-λία, η οποία έχει 10.637.713 κατοίκους, δαπανά για τη χρηματοδότηση των κομμάτων μόλις 8.520.000 ευρώ, πράγμα που σημαίνει ότι κάθε κάτοικος της ιβηρικής χώ-ρας επιβαρύνεται κατά 0,80 ευρώ για τη χρηματοδότη-ση των κομμάτων. Το Βέλγιο, με πληθυσμό 10.666.866

κατοίκους, δαπάνησε από τον κρατικό προϋπολογισμό 16.710.000 ευρώ για την ενίσχυση των κομμάτων. Δηλα-δή, κάθε Βέλγος πλήρωσε 1,57 ευρώ.

Η Ουγγαρία, που πληθυσμιακά επίσης συγκρίνε-ται με τη χώρα μας, αφού ο πληθυσμός της φτάνει τους 10.030.975 κατοίκους, δαπάνησε 18.410.000 ευρώ ως χρηματοδότηση των πολιτικών κομμάτων. Κάθε πολίτης, δηλαδή, χρεώθηκε με 1,84 ευρώ.

Στη Γερμανία, κάθε κάτοικος επιβαρύνεται με 1,61 ευ-ρώ για την ενίσχυση των κομμάτων και στη Γαλλία με 1,17 ευρώ, ενώ στα γειτονικά κράτη, τα οποία βρίσκονται εκτός ΕΕ, όπως η Αλβανία και τα Σκόπια, η κατά κεφαλήν επιβάρυνση για τη χρηματοδότηση των κομμάτων ανέρ-χεται σε 0,42 και 0,73 ευρώ αντίστοιχα.Ποιες είναι, λοιπόν, οι προτάσεις που καταθέτω:

Η προγραμματική χρηματοδότηση είναι μία διέξοδος στις σημερινές συνθήκες. Αυτό σημαίνει εξαμηνιαία κα-ταβολή δαπάνης για συγκεκριμένους κωδικούς εξόδων, ώστε οι πολίτες να μπορούν να αξιολογούν πού και πώς χρησιμοποιούν τα κόμματα τα χρήματα τους.

Η απαγόρευση της ιδιωτικής χρηματοδότησης των πολιτικών κομμάτων και των πολιτικών προσώπων, με ε-ξαίρεση τις μικρές ετήσιες εισφορές μελών και φίλων, και η κάλυψη των λειτουργικών και εκλογικών τους ανα-γκών από τον κρατικό προϋπολογισμό, θα έχει ένα πολύ μικρό πρόσθετο δημοσιονομικό κόστος, αλλά ένα πολύ μεγάλο δημοκρατικό όφελος. Επιπροσθέτως, απαραίτη-τος καθίσταται ο ουσιαστικός λογιστικός έλεγχος της δι-αχείρισης των ποσών της κρατι-κής χρηματοδότησης σε συνδυ-ασμό με την «δεοντολογική» α-παγόρευση των δραστηριοτήτων υψηλού κόστους. Επίσης, πρέπει να υπάρχει αυστηρός εσωτερικός έλεγχος στα στελέχη, («πόθεν έσχες», επαγγελματική δραστηριότητα κοκ.) έχει ιδιαίτερη σημασία και επί της ουσίας, αλλά και για την α-ποκατάσταση της σχέσης αξιοπιστίας μεταξύ κομμάτων και πολιτών.

Τα μέτρα, μάλιστα, αυτά πρέπει να επιβληθούν μονο-μερώς από κάθε κόμμα που θέλει να δώσει καλό παρά-δειγμα, να επιδιώκει να συμβαδίζει με τα νέα πρότυπα συ-μπεριφοράς που θέτει η ίδια η κοινωνία και εντέλει σκο-πεύει να διαμορφώσει ένα νέο πολιτικό ήθος.

Για την αποκατάσταση της σχέσης αξιοπιστίας κομμάτων-πολιτών

Του Νίκου Ανδρουλάκη*

*Ο κ. Νίκος Ανδρουλάκης είναι μέλος του Πολιτικού Συμβουλίου του ΠΑΣΟΚ

10ΑΓΟΡΑΙΔΕΩΝ

το ερώτημα «Ποιος πληρώνει τη δημοκρατία;» μια εύκολη απάντηση είναι το «μοδάτο» «Δεν πληρώ-νω». Η σωστή απάντηση, όμως, είναι «Θα πληρώ-νω δίκαια», διότι το συζητούμενο θέμα δεν μπορεί να εξεταστεί, αν αγνοήσουμε τη θεμελιώδη διαπί-

στωση ότι «η δημοκρατία δεν κοστίζει, αξίζει».Τοποθετούμαι ευθέως από την αρχή. Υπό τις σημερι-

νές δημοσιονομικές συνθήκες, η κρατική επιχορήγηση των κομμάτων του ενός τοις χιλίοις επί των δημόσιων εσόδων, επιβάλλεται να επανεξεταστεί. Μια περικοπή είναι εφικτή, εφόσον συνδυαστεί με εκσυγχρονισμό του θεσμικού πλαι-σίου για τη λειτουργία των κομμάτων. Είναι αναγκαίο όμως να εξασφαλίζεται ισορροπία μεταξύ κρατικής και ιδιωτικής χρηματοδότησης, ώστε να αποτρέπεται τόσο η μετατροπή των κομμάτων σε κρατικοδίαιτους φορείς, όσο και η εξάρ-τησή τους από οργανωμένα ιδιωτικά συμφέροντα.

Τα πολιτικά κόμματα, ως αυτόνομοι οργανισμοί με ιδι-αίτερα χαρακτηριστικά, δρουν σε ένα πλαίσιο μέσα στο ο-ποίο πρέπει πρωτίστως να έχουν ελευθερία κινήσεων και πρωτοβουλιών. Να μην λειτουργούν ασύδοτα, ούτε να μην λογοδοτούν. Να μπορούν, όμως, δίχως το σφιχτό κρατι-κό εναγκαλισμό, να εκπληρώνουν το ρόλο και τη λειτουρ-γία τους, όπως προβλέπεται σε μία σύγχρονη δημοκρατία.

Να λειτουργούν ως κανάλι ενσω-μάτωσης μεμονωμένων ατόμων και κοινωνικών ομάδων στο πο-λιτικό σύστημα και να αποτελούν

τα κύρια οχήματα έκφρασης αυτών. Σε αυτό το σημείο κά-ποιοι ίσως αναρωτηθούν: η πολιτική συμμετοχή ορίζεται α-ποκλειστικά μέσω των κομμάτων;

Μήπως η κοινωνία των πολιτών μπορεί να εκτελέσει πιο αποτελεσματικά το ρόλο αυτό μέσω των ΜΚΟ; Η πραγμα-τικότητα, δυστυχώς, επιβεβαιώνει ότι οι ΜΚΟ δεν αντιμε-τώπισαν αποτελεσματικά τα φαινόμενα διαφθοράς, κακο-διαχείρισης, αδιαφάνειας και εξυπηρέτησης συμφερόντων. Λειτουργούν μάλιστα με πολύ μικρότερο και επουσιωδέστε-ρο έλεγχο από ό,τι τα κόμματα. Ανεξάρτητα λοιπόν από την όποια συνεισφορά της κοινωνίας των πολιτών στην ενδυνά-μωση της πολιτικής συμμετοχής, τα πολιτικά κόμματα οφεί-λουν να αφουγκράζονται τα μηνύματα των καιρών. Οφεί-λουν να εξετάζουν τρόπους ενίσχυσης της αξιοπιστίας τους και μεθόδους θωράκισης έναντι των όποιων συμφερόντων.

Ολα τα παραπάνω έχουν ένα κοινό σημείο αναφοράς: το κρίσιμο ζήτημα της χρηματοδότησης. Τα κόμματα, προ-

κειμένου να φέρουν εις πέρας τις βασικές τους δραστηριό-τητες, χρειάζονται την κατάλληλη χρηματοδότηση. Προ-κειμένου να λειτουργήσουν, πρέπει να έχουν οργάνωση, να απασχολούν προσωπικό, να διεξάγουν προεκλογικές εκ-στρατείες και να επικοινωνούν με τους πολίτες. Γενικότε-ρα, θα μπορούσαμε να παραδεχτούμε ότι η πολιτική δρα-στηριότητα περιλαμβάνει έξοδα, τα οποία θα πρέπει να α-ντιμετωπίζονται ως αναγκαίο και αναπόφευκτο κόστος της δημοκρατίας.

Διαφορετικά, τα κόμματα ίσως να μην ήταν ακηδεμό-νευτα, ανεξάρτητα και ελεύθερα να χαράξουν τις πολιτικές τους κατά τρόπο που να εξυπηρετεί καλύτερα τα συμφέ-ροντα των κοινωνικών ομάδων που εκπροσωπούν και μό-νον αυτά. Ας μην μας διαφεύγει ότι η κρατική χρηματοδό-τηση των κομμάτων δεν αποτελεί μόνο ελληνική πρακτική. Περίπου 90 από τις 140 χώρες που έχουν κοινοβουλευτική δημοκρατία ακολουθούν αυτή την πρακτική.

Σε αυτό το σημείο θέλω να κάνω μία κρίσιμη παρατή-ρηση. Δεν πρέπει να ταυτίζουμε την εμπλοκή κάποιων πο-λιτικών προσώπων σε υποθέσεις διαφθοράς με τη λειτουρ-γία των κομμάτων, τουλάχιστον όχι σε κάθε περίπτωση. Η κρατική επιχορήγηση, λοιπόν, εξασφαλίζει την αυτοτέλεια των κομμάτων. Το υπάρχον θεσμικό πλαίσιο πρέπει ωστό-σο να εκσυγχρονιστεί. Θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας τα νέα δεδομένα και να εξετάσουμε τρόπους ενίσχυσης της ιδιωτικής χρηματοδότησης των κομμάτων βάσει ξεκάθα-ρων και αυστηρών κανόνων. Η δυνατότητα δανειοδότη-σης των κομμάτων θα πρέπει να επαναρρυθμιστεί σε συν-δυασμό με σαφή προσδιορισμό των όρων διεξαγωγής των προεκλογικών εκστρατειών. Η εξεύρεση πόρων -πέραν της κρατικής χρηματοδότησης- σημαίνει ότι αυτοί θα πρέπει να εξασφαλίζονται σε συνθήκες απόλυτης διαφάνειας. Με την εμπέδωση, άλλωστε, της διαφάνειας στην πολιτική ζωή του τόπου θα αποκατασταθεί και η εμπιστοσύνη των πολι-τών στο πολιτικό σύστημα.

Μία τέτοιας λογικής παρέμβαση, μέσω ενός νέου θε-σμικού πλαισίου, για να είναι αποτελεσματική, πρέπει να ε-ξασφαλίζει την ουσιαστική λειτουργία του νόμου. Επιπλέ-ον, «ανεξάρτητες» Αρχές και πολυδαίδαλα σχήματα ελέγ-χου αυξάνουν το κόστος και όχι τη διαφάνεια. Διότι -ας μην αυταπατώμεθα- το «μαύρο» χρήμα με «μαύρο» τρόπο διακινείται και δεν εκδίδει τιμολόγια. Αυτό που απαιτείται είναι πολιτικό προσωπικό με εθνική συνείδηση, δημοκρα-τικό ήθος και ατομική ευθύνη.

Η δημοκρατία δεν κοστίζει, αξίζει

Του Αθανάσιου Σκορδά*

*Ο κ. Αθανάσιος Σκορδάς είναι γενικός διευθυντής της ΝΔ.

11 ΑΓΟΡΑΙΔΕΩΝ

σοβαρή αμφισβήτηση του πολιτικού συστήμα-τος, τα φαινόμενα «μεταδημοκρατίας» και η ε-κτεταμένη αποχή των πολιτών από τις εκλογι-κές διαδικασίες συνιστούν στην Ευρώπη και την Ελλάδα ένα νέο τοπίο. Η αντιπροσωπευτική δη-

μοκρατία με κύριο συστατικό στοιχείο τα μαζικά κόμμα-τα βρίσκεται πια σε δομική κρίση. Κεντρικό στοιχείο σε αυ-τή τη νέα κατάσταση είναι τα συμφραζόμενα του «πολιτι-κού χρήματος», τα προνόμια των πολιτικών, η κρατική ε-πιχορήγηση.

Η Δημοκρατική Αριστερά, συνεκτιμώντας τα αρνητι-κά δεδομένα της ελληνικής οικονομίας και την κριτική δι-άθεση των πολιτών έχει από το ιδρυτικό της συνέδριο δι-ατυπώσει τις εναλλακτικές της προτάσεις. Αυτές συνοψί-ζονται στη δραστική μείωση της κρατικής επιχορήγησης, στην επανεκτίμηση της βουλευτικής σύνταξης -με την έν-νοια ότι ο βουλευτής πρέπει να λαμβάνει μόνο τη σύντα-ξη του βασικού του επαγγέλματος-, καθώς και στην παύ-ση της πρόσθετης αμοιβής για συμμετοχή σε κοινοβουλευ-τικές επιτροπές. Στο τελευταίο μάλιστα ζήτημα οι βουλευ-τές της Δημοκρατικής Αριστεράς προχώρησαν μονομερώς στη μη αποδοχή αυτής της πρόσθετης αμοιβής ως μια συμ-βολική πράξη η οποία σηματοδοτεί τις επιλογές για αντι-στοίχηση των βουλευτών με τις συνθήκες απομείωσης του εισοδήματος της μέσης ελληνικής κοινωνίας.

Ενα άλλο σκανδαλώδες ζήτημα στις ημέρες μας είναι η δανειοδότηση των κομμάτων από τράπεζες ως ένα είδος προκαταβολής της κρατικής επιχορήγησης της επόμενης κοινοβουλευτικής περιόδου, ακόμη και αν το όποιο κόμμα δεν έχει εξασφαλίσει ούτε τη βέβαιη επανεκλογή του στη νέα Βουλή ούτε τα ακριβή ποσοστά που ρυθμίζουν το ύψος της επιχορήγησης. Πρόκειται για μια απαράδεκτη πρακτι-κή αναντίστοιχη των δυνατοτήτων που παρέχουν οι τράπε-ζες σε άλλες οικονομικές δραστηριότητες. Είναι μάλιστα ε-ξαιρετικά προβληματική, όταν υλοποιείται και από σχημα-τισμούς της Αριστεράς που κατά τα άλλα καταγγέλλουν συστηματικά το τραπεζικό σύστημα και τις συνθήκες δα-νειοδότησης των πολιτών.

Επομένως, είναι ανάγκη πέρα από κάθε λογική λαϊκι-σμού να υπάρξουν έμπρακτες πρωτοβουλίες τροποποίη-σης των σχέσεων κομμάτων και κράτους, κομμάτων και «πολιτικού χρήματος». Κεντρικές ιδέες οφείλουν να είναι η λιτότητα και η διαφάνεια. Η απαλλαγή, σε τελευταία ανά-λυση, από φαινόμενα που προσομοιάζουν τα κόμματα με ε-

ταιρείες. Η πολιτική αυτονομία των κομμάτων δεν εξασφα-λίζεται ούτε με υπέρογκες δαπάνες, ούτε με την υποταγή στην αξία του χρήματος. Εχουμε, άλλωστε, αρνητικά πα-ραδείγματα στη μεταπολιτευτική πορεία με πιο ακραίο τις σπατάλες από τα δύο μεγάλα κόμματα (ΠΑΣΟΚ και ΝΔ) σε βάρος της Ολυμπιακής Αεροπορίας για τη μεταφορά των ψηφοφόρων τους στις εκλογικές περιφέρειες.

Αυτό που έχουμε σήμερα ανάγκη είναι η επαναθεμελί-ωση της πολιτικής, ως περιεχόμενο αξιών και προτάσεων προς όφελος της κοινωνίας και όχι ως ένα απόλυτο επικοι-νωνιακό μέγεθος. Μια τέτοια οπτική για τα πολιτικά προ-τάγματα τροποποιεί και τις δράσεις του κάθε κόμματος, ε-παναπροσδιορίζει τα μέσα και τις πρακτικές. Πρόκειται δη-λαδή για την ανάγκη επιστροφής στην αυθεντική πολιτική και όχι στη διαφημιστική και προπαγανδιστική μηχανή πο-λιτικών συμφερόντων.

Με αυτή την αντίληψη περιορίζεται αντικειμενικά η έ-κταση των «υποχρεώσεων» για την προβολή του κάθε κόμματος και του κάθε πολιτικού, οι οποίες συχνά επιβάλ-λουν πρόσθετες οικονομικές δαπάνες. Φυσικά, με την προ-ϋπόθεση ότι όλα τα ΜΜΕ είναι ανοιχτά στην πλουραλιστι-κή παρουσία των κομμάτων χωρίς διακρίσεις και παρασκη-νιακές συμφωνίες.

Είναι αλήθεια βέβαια ότι στο πεδίο της αμφισβήτησης των κομ-μάτων επιχειρείται και η υποκατά-σταση των δημοκρατικών κοινο-βουλευτικών διαδικασιών από «α-όρατες αρχές», είτε αυτές αφορούν επιχειρηματικούς κύκλους είτε αυ-ταρχικές μορφές διακυβέρνησης. Η υπέρβαση των ακρο-τήτων που έχουν εδραιωθεί στο κομματικό πολιτικό σύ-στημα και η ορθολογική και μετρημένη αξιοποίηση δυνα-τοτήτων, όπως η κρατική επιχορήγηση ή οι διευκολύνσεις των εκλεγμένων βουλευτών μπορούν να συμβάλουν σε λογικές επιλογές περιφρούρησης του κοινοβουλευτισμού.

Σε κάθε περίπτωση, ο αναστοχασμός της ελληνικής κοινωνίας ως απαραίτητο στοιχείο για την αντιμετώπιση της σημερινής βαθιάς οικονομικής και πολιτικής κρίσης πε-ριλαμβάνει και την ίδια τη διάσταση της αυτοκριτικής από τα πολιτικά κόμματα. Μόνον έτσι θα αντιμετωπιστούν α-ποτελεσματικά οι λαϊκιστικές, ακροδεξιές και αντιπολιτικές κορώνες που κατά βάθος αρνούνται το διακύβευμα της ί-διας της δημοκρατίας.

Αναπροσδιορισμός των σχέσεων κομμάτων-κράτους

Του Θόδωρου Μαργαρίτη*

*Ο κ. Θόδωρος Μαργαρίτης είναι μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής της Δημοκρατικής Αριστεράς.

12ΑΓΟΡΑΙΔΕΩΝ

Ο υπερδανεισμός των κομμάτων είναι πρόβλημα δημοκρατίας

Του Θόδωρου Σκυλακάκη*

ον περασμένο Νοέμβριο -πολύ πριν η υπόθεση απο-κτήσει την τρέχουσα επικαιρότητα- ζήτησα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να παρέμβει στο θέμα του υ-περδανεισμού των ελληνικών κομμάτων, αφού πλέ-ον ο δανεισμός αυτός θα χρηματοδοτηθεί, μετά την

ανακεφαλαιοποίηση του ελληνικού τραπεζικού συστήματος και με χρήματα των άλλων Ευρωπαίων φορολογουμένων. Α-ντίστοιχα, η Δημοκρατική Συμμαχία -και με δική μου εισή-γηση- υιοθέτησε από το Δεκέμβριο του 2010 την πρόταση δραστικού περιορισμού των κάθε είδους κρατικών δαπανών που συνδέονται με το πολιτικό σύστημα (κομματικές επιχο-ρηγήσεις, δαπάνες Βουλής, επιχορήγηση ΕΡΤ κλπ.).

Οι λόγοι, για τους οποίους θεωρώ το θέμα της χρημα-τοδότησης των κομμάτων πολύ σημαντικό, δεν είναι δημο-σιονομικοί. Τα χρήματα -στα οποία αναφερόμαστε- απο-τελούν αξιόλογα ποσά, σε σχέση όμως με το συνολικό έλ-λειμμα είναι μία σταγόνα στον ωκεανό.

Η πραγματική βλάβη την οποία προκαλούν είναι η ε-πιρροή τους στον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί η δημο-κρατία στη χώρα μας.

Κατ’ αρχήν, η χρηματοδότηση των ελληνικών κομμά-των με κρατικό χρήμα, σε σχέση με το κατά κεφαλήν ΑΕΠ, είναι η πολυτελέστερη στην Ευρώπη. Σε αυτήν, δε, θα πρέ-πει να προστεθούν και τα 250 εκατ. ευρώ που έχουν δανει-στεί τα κόμματα από κρατικές κυρίως τράπεζες (περίπου 230

εκατ. αφορούν τα δύο μεγαλύτερα κόμμα-τα -ΠΑΣΟΚ και ΝΔ- και έξι εκατ. τον «α-ντιεξουσιαστικό» ΣΥΡΙΖΑ του κ. Τσίπρα).

Η εγγύηση που έχει δοθεί για τις χρηματοδοτήσεις αυτές δεν προέρχεται από την περιουσία των κομμάτων, που είναι ως επί το πλείστον ανύπαρκτη, αλ-λά από πιθανές μελλοντικές κρατικές ε-

πιχορηγήσεις μέχρι και το 2015. Προεξοφλείται, συνεπώς, η μελλοντική λαϊκή βούληση πολύ πέραν της θητείας της παρούσας Βουλής, η οποία όμως επηρεάζεται από την προ-νομιακή δανειοδότηση των κομμάτων αυτών από το τρα-πεζικό σύστημα.

Πρόκειται για μια μεθοδολογία αλλοίωσης της δημο-κρατικής έκφρασης του λαού, αφού τα χρήματα αυτά, κα-θώς και τα χρήματα από άλλες πηγές, καθιστούν τα κόμ-ματα μεγάλους πελάτες των εταιρειών δημοσκοπήσεων, τους επιτρέπουν να διαθέτουν στρατιές έμμισθων υπαλλή-λων (μερικοί εκ των οποίων παρεμβαίνουν ανωνύμως, αλ-λά με επαγγελματική ευσυνειδησία και στο διαδίκτυο), δι-

ευκολύνουν τις σχέσεις τους με κάποια μέσα και ανθρώ-πους στο χώρο της ενημέρωσης και της επικοινωνίας που ρέπουν σε ανορθόδοξες πρακτικές, κλπ. Πρόκειται για μία «γάγγραινα», που υπονομεύει την ήδη απαξιωμένη εικό-να του πολιτικού μας συστήματος, αλλά ταυτόχρονα λει-τουργεί ως ισχυρός μηχανισμός παρεμπόδισης της ανανέ-ωσης της πολιτικής ζωής, που αποτελεί σήμερα το ισχυρό-τερο ίσως λαϊκό αίτημα. Γιατί η χρηματοδότηση των κομ-μάτων συνδυάζεται με μια σειρά από άλλες νομοθετημέ-νες μεθοδεύσεις, οι οποίες αποσκοπούν στην παρεμπόδι-ση της εμφάνισης νέων πολιτικών σχηματισμών. Οχι μόνον οι νέοι σχηματισμοί δεν διαθέτουν κανενός είδους κρατική χρηματοδότηση, αλλά στη διάρκεια των προεκλογικών πε-ριόδων τούς απαγορεύεται νομοθετικά να διαφημίζονται με δικά τους χρήματα στα ραδιοτηλεοπτικά μέσα (οι σχε-τικές ειδικότερες ρυθμίσεις που εφαρμόστηκαν στις ευρω-εκλογές του 2009 κρίθηκαν αντισυνταγματικές, όμως ως τώρα τίποτε δεν έχει αλλάξει). Ταυτόχρονα, στα παλαιότε-ρα κόμματα εκτός από τις τεράστιες χρηματοδοτήσεις, τον υπερδανεισμό και τη θηριώδη έκτακτη εκλογική χρηματο-δότηση, προσφέρεται και υπεράφθονος δωρεάν προεκλο-γικός τηλεοπτικός χρόνος.

Η λύση του προβλήματος είναι απλή και δίκαιη. Η χρη-ματοδότηση των κομμάτων από τον κρατικό προϋπολογι-σμό θα έπρεπε να αποτελείται από κεφάλαια που θα εξαρ-τώνται αποκλειστικά από τον αριθμό των πολιτών που επι-λέγουν επωνύμως -αυστηρά και μόνο μέσω τραπεζικού λο-γαριασμού, πιστωτικής κάρτας ή τραπεζικής κατάθεσης- να χρηματοδοτούν το κάθε κόμμα, με ένα ελάχιστο ποσό (πχ. δέκα ευρώ ετησίως). Με τον τρόπο αυτό και σε συνδυασμό με ένα χαμηλό αντίστοιχο μέγιστο όριο χρηματοδότησης ανά πολίτη (πχ. 1.000 ευρώ το χρόνο), τα κόμματα θα εί-χαν χρηματοδότηση που θα ήταν ανάλογη με την τρέχου-σα λαϊκή τους απήχηση και δεν θα δημιουργούνταν άνισες συνθήκες ανταγωνισμού μεταξύ παλαιών και νέων κομμά-των. Ταυτόχρονα, λύνεται έτσι αυτόματα και το θέμα του δανεισμού, μιας και δεν θα υπήρχαν δεδομένες μελλοντι-κές επιχορηγήσεις που να χρησιμοποιούνται ως εγγυήσεις. Τα υφιστάμενα κόμματα θα εξακολουθούσαν να έχουν ι-σχυρό πλεονέκτημα, αφού θα διέθεταν εκλεγμένους βου-λευτές, ευρωβουλευτές, δημάρχους, δημοτικούς συμβού-λους κλπ., με όλες τις διευκολύνσεις που αυτό συνεπάγε-ται από πλευράς γραφείων, συνεργατών, εξόδων λειτουρ-γίας κλπ., θα υπήρχε όμως και η δυνατότητα της αμφισβή-τησής τους.

*Ο κ. Θόδωρος Σκυλακάκης είναι ευρωβουλευτής της

Δημοκρατικής Συμμαχίας και μέλος της Ομάδας Φιλελεύθερων και

Δημοκρατών για την Ευρώπη.

13 ΑΓΟΡΑΙΔΕΩΝ

ε μία εποχή που η καθημερινότητα των πολιτών κυριαρχείται από τις οικονομικές δυσκολίες και το πολιτικό σύστημα έχει χάσει την αξιοπιστία του, έρχονται στην επικαιρότητα ζητήματα που πλέον χρειάζονται άμεση αναθεώρηση. Μία από

αυτές τις περιπτώσεις είναι η συζήτηση για το παραγωγι-κό μοντέλο και μία άλλη το ζήτημα της χρηματοδότησης των κομμάτων. Είναι πραγματικά άξιο αναφοράς πως την ώρα που κάθε ελληνική οικογένεια πλήττεται από τους συνεχώς αυξανόμενους φόρους, τους φουσκωμένους λο-γαριασμούς, την ανεργία και τις περικοπές των μισθών, συνεχίζονται να δίνονται κρατικά χρήματα στα πολιτικά κόμματα πέρα από τη λογική των ημερών.

Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να αφορί-σουμε τα ίδια τα κόμματα, καθώς αυτά είναι, και θα πρέ-πει να συνεχίσουν να είναι, φορείς της δημοκρατίας μας. Σημαίνει, όμως, ότι πρέπει να σπάσουμε το ταμπού της ι-διωτικής χρηματοδότησης και να θέσουμε παράλληλα κανόνες. Η ΟΝΝΕΔ έθιξε το ζήτημα του πολιτικού χρή-ματος από τον περασμένο Ιούλιο. Προτείναμε μείωση της κρατικής χρηματοδότησης προς τα πολιτικά κόμματα και ταυτόχρονη σύνδεσή της με τον ετήσιο στόχο του κρά-τους για περικοπές στο δημόσιο τομέα.

Δεν αρκεί, όμως, αυτό. Χρειάζεται να υιοθετήσουμε έ-να διαφορετικό μοντέλο, να αλλάξουμε γενικότερα νοοτρο-πία ως κοινωνία. Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος, λοιπόν, κα-τά τη δική μου γνώμη είναι η μεικτή χρηματοδότηση, δηλα-δή η σύνδεση της κρατικής χρηματοδότησης με την ιδιωτι-κή. Σύμφωνα με αυτή τη λύση, τα κόμματα θα λαμβάνουν το μισό περίπου ποσό που προβλέπεται, με βάση τον αριθμό των ψήφων που έλαβαν στις εκλογές. Επιπλέον, για κάθε πο-σό ιδιωτικής χορηγίας, θα λαμβάνουν ανάλογο (μικρότερο) ποσοστό κρατικής. Με ανώτατο όριο στην κρατική χορη-γία, τη συμπλήρωση του υπόλοιπου μισού ποσού. Δικλείδα ασφαλείας απέναντι στην εξάρτηση που θα προκαλέσει αυ-τή η σχέση κομμάτων-ιδιωτών, θα είναι η θέσπιση ανώτατου ορίου εισφοράς για κάθε ιδιωτική χορηγία, η οποία θα πρέ-πει υποχρεωτικά να δημοσιoποιείται, τουλάχιστον από κά-ποιο ποσό και πάνω.

Το ποσό της χρηματοδότησης δεν είναι, ωστόσο, το μόνο πρόβλημα. Χρειάζεται και ένα ισχυρότερο πλαίσιο ελέγχου των χρημάτων των πολιτών που χορηγούνται

στα πολιτικά κόμματα. Τα κόμματα θα πρέπει να ελέγχο-νται να τηρούν λογιστικά βιβλία Γ’ Κατηγορίας για τα έ-σοδα και τα έξοδά τους. Τα κόμματα δεν μπορεί να είναι υπεράνω των κανόνων που είναι δεδομένοι για κάθε Ελ-ληνα πολίτη. Οι πολίτες πρέπει να ξέρουν πού πηγαίνουν τα χρήματά τους και με ποιο τρόπο αυτά χρησιμοποιού-νται, ώστε να υπάρχει επαρκής κοινωνική λογοδοσία.

Ενα σύγχρονο πλαίσιο για τη χρηματοδότηση των κομμάτων, φυσικά, δεν θα έχει καμία ουσία, εάν δεν συνο-δεύεται από έναν αυστηρό μηχανισμό ελέγχου. Είναι θε-μελιώδης ανάγκη, λοιπόν, η σύσταση ειδικού οργάνου α-πό ανώτατους δικαστικούς λειτουργούς του Ελεγκτικού Συνεδρίου για τον έλεγχο του «πολιτικού χρήματος». Η δικαιοσύνη πρέπει να έχει τον πρώτο και τον τελευταίο λόγο στον έλεγχο των εσόδων και των δαπανών των κομ-μάτων, με αυστηρές συνέπειες για όσους πολιτικούς φο-ρείς παρεκκλίνουν.

Τα κόμματα πρέπει να τακτοποιήσουν τα δικά τους οικονομικά, για να διαθέτουν την αξιοπιστία ότι μπορούν να διαχειριστούν αποτελεσματικά και τα οικονομικά του κράτους. Πρέπει επιτέλους όμως και η ελληνική συνείδη-ση να αποδεχτεί ως αναγκαία τη χρηματοδότηση των πο-λιτικών κομμάτων με διάφορους τρόπους από την κοινω-νία των πολιτών, προκειμένου να εξοικονομηθούν κρατι-κοί πόροι, και παράλληλα να απελευθερωθούν και νέες δυνάμεις σκέψης που σήμερα βρίσκονται εγκλωβισμένες στο χάσμα που δημιουργεί η τερά-στια κρατική χρηματοδότηση.

Συνεπώς, η πολιτεία έχει την υ-ποχρέωση να είναι ο εγγυητής της λειτουργίας των πολιτικών κομμάτων, ωστόσο πρέπει να πάψει να είναι ο αιώνιος χρηματοδότης τους. Η κοινω-νία των πολιτών είναι αυτή που θα πρέπει να προστατεύ-σει για ακόμη μία φορά τη δημοκρατία, στηρίζοντας το ρόλο των πολιτικών κομμάτων, και ταυτόχρονα απαιτώ-ντας τον εξορθολογισμό στη χρησιμοποίηση των κρατι-κών πόρων.

Ας πούμε, λοιπόν, όχι στην ισοπέδωση των πάντων και ας φροντίσουμε άμεσα να θέσουμε διαφανείς και κυ-ρίως ουσιαστικούς κανόνες, ώστε να προστατεύσουμε το κύρος του πολιτικού συστήματος. Το μέτρο, άλλωστε, εί-ναι αυτό που λείπει από το ελληνικό Δημόσιο γενικότερα.

*Ο κ. Ανδρέας Παπαμιμίκος είναι πρόεδρος της ΟΝΝΕΔ.

Μεικτή χρηματοδότηση και αυστηρότεροι έλεγχοι

Του Ανδρέα Παπαμιμίκου*

14ΑΓΟΡΑΙΔΕΩΝ

O Alan Ball και Guy Peters στο βιβλίο τους Σύγ-χρονη Πολιτική και Διακυβέρνηση θεωρούν πως ο ορισμός του πολιτικού κόμματος συγκροτεί-ται από τρία κύρια στοιχεία: α) τον κοινό στόχο τους για την κατάκτηση της πολιτικής εξουσίας

είτε μόνα τους είτε σε συνεργασία με άλλα κόμματα, β) έ-να βαθμό οργάνωσης, και γ) εξωκοινοβουλευτική υποστή-ριξη από ευρύτερα δίκτυα της κοινωνίας μέσα από κοινω-νικές δράσεις .

Η χρηματοδοτική υποστήριξη ενός πολιτικού κόμμα-τος τέμνει οριζόντια τα τρία αυτά στοιχεία, αποτελώντας την «ατμομηχανή» για την προοπτική κατάκτησης της πο-λιτικής εξουσίας.

Αν θεωρήσουμε πως τα πολιτικά κόμματα συνιστούν εν τη γενέσει τους «εθελοντικές συνενώσεις» στη βάση κοι-νών πολιτικών προτιμήσεων και μιας γενικής ιδεολογικής ταυτότητας, τότε τα επιμέρους στάδια μέχρι -αλλά και με-τά- την κατάκτηση της εξουσίας μπορούν συνοπτικά να ο-ριστούν ότι προϋποθέτουν και συμπεριλαμβάνουν: α) την παραγωγή ιδεολογίας, β) την εσωκομματική οργάνωση, γ) την κομματική λειτουργία, και δ) την παραγωγή πολιτικής .

Αλλά, μιας και σπεύσαμε να προσφύγουμε στις «ευλο-γίες της θεωρίας», ας δούμε ποια από όλες αυτές τις προϋ-ποθέσεις βρίσκει ανταπόκριση και κυρίως εφαρμογή στην κουρασμένη δίχως αμφιβολία μεταπολιτευτική δημοκρα-τία της χώρας μας.

Τα πολιτικά κόμματα ιδιαίτερα μετά τη δεκαετία του ’80 από τη δεδομένη παράδοση της εθελοντικής συσπεί-ρωσης των πολιτών ή των κλειστών λεσχών νέων και πα-λαιών πολιτευτών, μετεξελίχθηκαν σε ιδιότυπους οργανι-σμούς διασφάλισης και διαιώνισης των κατακτήσεων της εξουσίας που επεδίωκαν ανά πάσα στιγμή να απευθύνο-νται σε ένα μαζικό ακροατήριο, όπου η όποια στράτευση είχε σαφή επαγγελματικό προσανατολισμό με κυρίαρχα τα χαρακτηριστικά της χαμηλόμισθης δημοσιοϋπαλληλίας.

Σε αυτό το περιβάλλον, η καθιέρωση της κρατικής χρηματοδότησης των πολιτικών κομμάτων -και δη των κομμάτων που κατάφερναν να περάσουν το κατώφλι του Κοινοβουλίου- πολλαπλασίασε τις μικρές και τις μεγάλες παθογένειες, αφαιρώντας και τις τελευταίες εναπομείνα-σες δυνατότητες για ουσιαστική συμβολή στη συγκρότη-ση υγιών και δυναμικών οργανισμών παραγωγής και δια-μόρφωσης ρεαλιστικών και εφαρμόσιμων προτάσεων δη-

μόσιας πολιτικής. Με άλλα λόγια, η λογική της διατήρη-σης και της ενίσχυσης των μηχανισμών -οι μικροί κομματι-κοί στρατοί των εξαρτώμενων χαμηλόμισθων- υπερίσχυσε με τα χρόνια αφήνοντας πίσω της ιδεολογικά και πολιτικά «κομμάτια και θρύψαλα»…

Παράλληλα, η άνευ όρων και ορίων τραπεζική δανει-οδότηση ως αναγκαίο εκ των πραγμάτων μέτρο συμπλή-ρωσης των διαρκώς αυξανόμενων χρηματοδοτικών ανα-γκών των κομματικών μηχανισμών ήρθε να επισφραγίσει με τον πλέον καταλυτικό τρόπο την κρατικοποίηση των πολιτικών κομμάτων. Με άλλα λόγια, στη διαδικασία (ολι-κής ή μερικής) μετάλλαξης των κομμάτων από φορείς κοι-νωνικής εκπροσώπησης σε θεσμούς νομιμοποίησης κρατι-κών πολιτικών στην κοινωνία, η χρηματοδότηση από τον κρατικό προϋπολογισμό ήρθε να «επικαθήσει» και να α-ποτελέσει τον απόλυτα μοιραίο επιβαρυντικό παράγοντα στη σχέση κράτους-κόμματος. Και όλα αυτά τη στιγμή που η κρατική χρηματοδότηση ήρθε, για να προφυλάξει τις α-μαρτωλές διασυνδέσεις κομμάτων και επιχειρήσεων/επι-χειρηματιών.

Με συναίσθηση της ευθύνης που έχουμε ως πολίτες -ε-νεργοί και μάχιμοι- οφείλουμε να διατυπώσουμε με καθα-ρότητα και σαφήνεια τη θέση μας. Μία θέση που δίχως να ξεπέφτει σε μια λαϊκιστική, παρωχημένη ηθικολογία, αλ-λά και πολύ περισσότερο να φλερτάρει και να επιζητεί να συμμετάσχει σε ένα καταστροφικό κυνήγι μαγισσών υπε-ρασπίζεται εδώ και τώρα την αποκρατικοποίηση των κομ-μάτων μέσα από τον επαναπροσδιορισμό της σχέσης τους με την κοινωνία και τους φορείς της. Σε αυτήν τη διαδικα-σία επαναπροσδιορισμού κεντρική θέση δεν μπορεί παρά να έχει η ανάγκη επαναφοράς της πολιτικής στον κεντρι-κό πυρήνα της λειτουργίας των κομμάτων. Μόνο με μία τέ-τοιου είδους επαναφορά θα μπορεί να επιστρέψει… σπίτι και ο εθελοντικός χαρακτήρας της κομματικής ένταξης, και να ανοίξει ο δρόμος για τη μετακομματική δημοκρατία που στηρίζεται πολύ περισσότερο στις συμμαχίες των ενεργών πολιτών που νοιάζονται για τη νέα διευρυμένη έννοια του δημόσιου συμφέροντος αλλά και την ποιότητα και την α-ποτελεσματικότητα της διακυβέρνησης.

Σε κάθε περίπτωση, το θέμα είναι, όμως, πως… λεφτά δεν υπάρχουν και πως η δύναμη των πολιτών μέσα από τις πρωτοβουλίες και τις δράσεις των νέων συλλογικοτήτων τους υπερβαίνει τους κομματικούς μηχανισμούς!

Λεφτά δεν υπάρχουν…

Του Θάνου Τριανταφύλλου