Upload
others
View
5
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
t; ukus'k t; egkohj t; jkes'kJay Naanesh Jay Mahaaveer Jay Raamesh
JAIN SANSKAARPAAÙÙHYAKRAM
(English Version)
[Part-1]
: Publisher :
Saadhumaargee Publication
Jain Sankaar Paa¶¶hyakram Part-13Jain Sankaar Paa¶¶hyakram Part-1 2
pajjuvaasaami matthae¸a vandaami.
3. bfj;kofg;k lw=k3. IRIYAAVAHIYAA SOOTRA
(vkykspuk lw=k] bPNkdkjs.ka dk ikB)(AALOCHANAA SOOTRA, ICHCHHAAKAAREÛAM
KAA PAAÙH)
bPNkdkjs.ka lafnlg Hkxoa! bfj;kofg;a]Ichchhaakaare¸am sandisaha bhagavam! iriyaavahiyam,
ifMDdekfe] bPNa bPNkfe ifMDdfema bfj;kofg;k,pa·ikkamaami, ichchham ichchhaami pa·ikkamium iriyaavahiyaae
fojkg.kk,] xe.kkxe.ks] ik.kDde.ks] ch;Dde.ks]viraaha¸aae, gama¸aagama¸e, paa¸akkama¸e, beeyakkama¸e,
gfj;Dde.ks] vkslk mfÙkax i.kx nx eV~Vh eDdMkhariyakkama¸e, osaa uttinga pa¸aga daga ma¶¶ee makka·aa
lark.kk lade.ks] ts es thok fojkfg;k] ,fxafn;k]santaa¸aa sankama¸e, je me jeevaa viraahiyaa, egindiyaa,
csbafn;k] rsbafn;k] pmfjafn;k] iafpafn;k] vfHkg;k]beindiyaa, teindiyaa, chaurindiyaa, panchindiyaa, abhihayaa,
ofÙk;k] ysfl;k] la?kkb;k] la?kfV~V;k] ifj;kfo;k]vattiyaa, lesiyaa, sanghaaiyaa, sangha¶¶hiyaa, pariyaaviyaa,
fdykfe;k] mífo;k] Bk.kkvks Bk.ka ladkfe;k]kilaamiyaa, uddaviyaa, ¶haa¸aao ¶haa¸am sankaamiyaa,
thfo;kvks oojksfo;k rLl fePNk fe nqDdMaAjeeviyaao vavaroviyaa tassa michchhaa mi dukka·am.
M < d dk fd dh dq dw ds dS dks dkS
·a ·ha ka kaa ki kee ku koo ke kai ko kau
lw=k foHkkxSOOTRA VIBHAAG
1. ueLdkj egkea=k1. NAMASKAARA MAHAAMANTRA
ueks vfjgark.kaANamo arihantaa¸am
ueks fl¼k.kaANamo siddhaa¸am
ueks vk;fj;k.kaANamo aayariyaa¸am
ueks moT>k;k.kaANamo uvajjhaayaa¸am
ueks yks, lOolkgw.kaANamo loe savvasaahoo¸am
,lks iapueksDdkjks] lOoikoIi.kkl.kksAEso panchanamokkaaro, savvapaavappa¸aasa¸o,
eaxyk.ka p lOosfla] i<ea gob eaxyaAAmangalaa¸am cha savvesim, pa·hamam havai mangalam.
2. xq# oanuk (frD[kqÙkks dk ikB)2. GURU VANDANAA (TIKKHUTTO KAA PAAÙH)
frD[kqÙkks vk;kfg.ka i;kfg.ka djsfe oankfe .kealkfeTikkhutto aayaahi¸am payaahi¸am karemi vandaami amansaami
lDdkjsfe lEek.ksfe dYyk.ka eaxya nso;a psb;asakkaaremi sammaa¸emi kallaa¸am mangalam devayam cheiyam
iTtqoklkfe eRFk,.k oankfeA
v vk b bZ m Å , ,s vks vkS p N V B
a aa i ee u oo e ai o au cha chha ¶a ¶ha
Jain Sankaar Paa¶¶hyakram Part-15Jain Sankaar Paa¶¶hyakram Part-1 4
vfjgars fdÙkbLla] pmohlafi dsoyh AA1AAArihante kittaissam, chauveesampi kevalee II1II
mlHk&eft;a p oans] laHko&efHk.kan.ka p lqeba pAUsabha-majiyam cha vande, sambhava-mabhi and-a am cha sumaim cha.
imeIiga lqikla] ft.ka p panIiga oans AA2AAPaumappaham supaasam, ji¸am cha chandapp- aham vande II2II
lqfofga p iqIiQnara] lh;y&flTtal&oklqiqTta pASuvihim cha pupphadantam, seeyala-sijjansa-vaasupujjam cha.
foey&e.kara p ft.ka] èkEea lafra p oankfe AA3AAVimala-ma¸antam cha ji¸am, dhammam santim cha vandaami II3II
daqFkqa vja p efYya] oans eqf.klqOo;a ufe ft.ka pAKunthum aram cha mallim, vande mu isuvvayam nami ji¸am cha.
oankfe fjV~Busfea] ikla rg o¼ek.ka p AA4AAVandaami ri¶¶hanemim, paasam taha vaddhamaa¸am cha II4II
,oa e, vfHkFkqvk] fogq;&j;&eyk igh.k&tj&ej.kkAEvam mae abhithuaa, vihuya-raya-malaa pahee¸a-jara-mara¸aa.
pmohlafi ft.kojk] frRFk;jk es ilh;arq AA5AAChauveesampi ji¸avaraa, titthayaraa me paseeyantu II5II
fdfÙk;&oafn;&efg;k] ts , yksxLl mÙkek fl¼kAKittiya-vandiya-mahiyaa, je e logassa uttamaa siddhaa.
vk#Xx&cksfg&ykHka] lekfg&oj&eqÙkea fnarq AA6AAAarugga-bohi-laabham, samaahi-vara-muttamam dintu II6II
panslq fuEey;jk] vkbPpslq vfg;a i;kl;jkAChandesu nimmalayaraa, aaichchesu ahiyam payaasayaraa.
lkxj&oj&xaHkhjk] fl¼k flf¼a ee fnlUrq AA7AASaagara-vara-gambheeraa, siddhaa siddhim mama disantu II7II
6. dk;ksRlxZ 'kqf¼ dk ikB6. KAAYOTSARGA SHUDDHI KAA PAAÙH
M < d dk fd dh dq dw ds dS dks dkS
·a ·ha ka kaa ki kee ku koo ke kai ko kau
4. rLl mÙkjh dk ikB4. TASSA UTTAREE KAA PAAÙH
rLl mÙkjhdj.ks.ka] ik;fPNÙkdj.ks.ka]Tassa uttareekara¸e¸am, paayachchhittakara¸e¸am,
folksghdj.ks.ka] folYyhdj.ks.ka] ikok.ka] dEek.ka]visoheekara¸e¸am, visalleekara¸e¸am, paavaa¸am, kammaa¸am,
fuX?kk;.kV~Bk, Bkfe dkmLlXxaA v..kRFk mLlfl,.ka]nigghaaya¸a¶¶haae ¶haami kaaussaggam. A¸¸attha ussasie¸am,
fuLlfl,.ka] [kkfl,.ka] Nh,.ka] taHkkb,.ka]nissasie¸am, khaasie¸am, chheee¸am, jambhaaie¸am,
mM~Mw,.ka] ok;fulXxs.ka] Hkeyh,] fiÙkeqPNk,]u··ooe¸am, vaayanisagge¸am, bhamaleee, pittamuchchhaae,
lqgqesfga vaxlapkysfga] lqgqesfga [ksylapkysfga]suhumehim, angasanchaalehim, suhumehim khelasanchaalehim,
lqgqesfga fnfV~Blapkysfga] ,oekb,fga vkxkjsfgasuhumehim di¶¶hisanchaalehim, evamaaiehim aagaarehim
vHkXxks vfojkfg;ks gqTt es dkmLlXxks] tko vfjgark.kaabhaggo aviraahiyo hujja me kaaussaggo, jaava arihantaa¸am
Hkxoark.ka .keksDdkjs.ka u ikjsfe rko dk;abhagavantaa¸am namokkaare¸am na paaremi taava kaayam
Bk.ks.ka eks.ks.ka >k.ks.ka vIik.ka oksfljkfeA¶haa¸e¸am mo¸e¸am jhaa¸e¸am appaa¸am vosiraami.
5. yksxLl dk ikB5. LOGASSA KAA PAAÙH
yksxLlqTtks;xjs] èkEe&frRFk;js ft.ksALogassujjoyagare, dhamma-titthayare ji¸e.
v vk b bZ m Å , ,s vks vkS p N V B
a aa i ee u oo e ai o au cha chha ¶a ¶ha
Jain Sankaar Paa¶¶hyakram Part-17Jain Sankaar Paa¶¶hyakram Part-1 6
iqfjllhgk.ka iqfjl&oj&iqaMfjvk.ka iqfjl&oj&xaèk&purisaseehaa¸am purisa-vara-pun·ariaa¸am purisa-vara-gandha-
gRFkh.ka] yksxqÙkek.ka yksx.kkgk.ka yksxfgvk.kahatthee¸am, loguttamaa¸am loga¸aahaa¸am logahiaa¸am
yksxibZok.ka yksxiTtksvxjk.ka] vHk;n;k.kalogapaeevaa¸am logapajjoagaraa¸am, abhayadayaa¸am
pD[kqn;k.ka] eXxn;k.ka lj.kn;k.ka]chakkhudayaa¸am, maggadayaa¸am sara¸adayaa¸am,
thon;k.ka] cksfgn;k.ka èkEen;k.ka]jeevadayaa¸am, bohidayaa¸am dhammadayaa¸am,
èkEensl;k.ka] èkEeuk;xk.kadhammadesayaa¸am, dhammanaayagaa¸am
èkEelkjgh.ka èkEeoj&pkmjUr pDdoV~Vh.kadhammasaarahee¸am dhammavara-chauranta-chakkava¶¶ee¸am
nhoks rk.ka lj.ka xb ibV~Bk vIifMg;&oj&uk.k&deevo taa¸am sara¸am gai pai¶¶haa appa·ihaya-vara-naa¸a-
nal.k&èkjk.ka fovV~V&Nmek.ka ft.kk.ka tko;k.ka]dansa¸a-dharaa¸am via¶¶a-chhaumaa¸am ji¸aa¸am jaavayaa¸am,
fr..kk.ka rkj;k.ka cq¼k.ka cksg;k.ka] eqÙkk.ka]ti¸¸aa¸am taarayaa¸am buddhaa¸am bohayaa¸am, muttaa¸am,
eks;xk.ka] lOoÂw.ka lOonfjlh.ka] flo&e;y&moyagaa¸am, savvannoo¸am savvadarisee¸am, siva-mayala-
e#v&e.kar&eD[k;&eOokckg&eiq.kjkfofÙkmarua-ma¸anta-makkhaya-mavvaabaaha-mapu¸araavitti
flf¼&xb&ukeèks;a Bk.ka laiÙkk.kasiddhi-gai-naamadheyam ¶haa¸am sampattaa¸am
M < d dk fd dh dq dw ds dS dks dkS
·a ·ha ka kaa ki kee ku koo ke kai ko kau
è;ku esa vkrZè;ku] jkSnzè;ku è;k;k gks]Dhyaan me aartadhyaan, raudradhyaan dhyaayaa ho,
èkeZè;ku] 'kqDyè;ku u è;k;k gks] è;ku esa eu]dharmadhyaan, shukladhyaan na dhyaayaa ho, dhyaan me man,
opu] dk;k ds ;ksx pfyr gq, gksa rks rLl fePNk fe nqDdMaAvachan kaayaa ke yog chalit hue ho to tassa michchhaa mi dukka·am
7. djsfe Hkars dk ikB7. KAREMI BHANTE KAA PAAÙH
djsfe Hkars! lkekb;a] lkoTta tksxa iPpD[kkfe]Karemi bhante! saamaaiyam, saavajjam jogam pachchakkhaami,
tkofu;ea iTtqoklkfe] nqfoga frfogs.ka u djsfe]jaavaniyamam pajjuvaasaami, duviham tivihe¸am na karemi,
u dkjosfe e.klk o;lk dk;lk rLl Hkars!na kaaravemi ma¸asaa vayasaa kaayasaa tassa bhante!
ifMDdekfe fuankfe xfjgkfe vIik.ka oksfljkfeApa·ikkamaami nindaami garihaami appaa¸am vosiraami.
8. izf.kikr lw=k8. PRAÛIPAATA SOOTRA
(.keksRFkq .ka] 'kØLro) dk ikB(ÛAMOTTHU ÛAM, SHAKRASTAV) KAA PAAÙH
.keksRFkq .ka vfjgark.ka Hkxoark.ka] vkbxjk.kaÛamotthu am arihantaa¸am bhagavantaa¸am, aaigaraa¸am
frRFk;jk.ka l;alacq¼k.ka] iqfjlqÙkek.katitthayaraa¸am sayamsambuddhaa¸am, purisuttamaa¸am
v vk b bZ m Å , ,s vks vkS p N V B
a aa i ee u oo e ai o au cha chha ¶a ¶ha
Jain Sankaar Paa¶¶hyakram Part-19Jain Sankaar Paa¶¶hyakram Part-1 8
lkekb;a lEea dk,.ka] .k iQkfl;a] .k ikfy;a]Saamaaiyam sammam kaae¸am, ¸a phaasiyam, ¸a paaliyam,
.k rhfj;a] .k fdfV~V;a] .k lksfg;a] .k vkjkfg;a] vk.kk,¸a teeriyam, a ki¶¶iyam, a sohiyam, a aaraahiyam, aa¸aae
v.kqikfy;a .k Hkob rLl fePNk fe nqDdMaAa¸upaaliyam ¸a bhavai tassa michchhaa mi dukka·am.
lkekf;d esa nl eu ds] nl opu ds] ckjg dk;k ds buSaamaayik me das man ke, das vachan ke, baarah kaayaa ke in
dqy cÙkhl nks"kksa esa ls dksbZ nks"k yxk gks rks rLl fePNkkul battees dosho me se koee dosh lagaa ho to tassa michchhaa
fe nqDdMaAmi dukka·am.
lkekf;d esa L=kh dFkkF] HkDr (Hkkstu) dFkk] ns'k dFkk]Saamaayik me stree kathaaF, bhakt (bhojan) kathaa, desh kathaa,
jkt dFkk bu pkj dFkkvksa esa ls dksbZ dFkk dh gks rks rLlraaj kathaa in chaar kathaao me se koee kathaa kee ho to tassa
fePNk fe nqDdMaAmichchhaa mi dukka·am.
lkekf;d esa vkgkj laKk] Hk; laKk] eSFkqu laKk]Saamaayik me aahaar sangyaa, bhaya sangyaa, maithun sangyaa,
ifjxzg laKk bu pkj laKkvksa esa ls fdlh Hkh laKkparigrah sangyaa in chaar sangyaao me se kisee bhee sangyaa
dk lsou fd;k gks rks rLl fePNk fe nqDdMaAkaa sevan kiyaa ho to tassa michchhaa mi dukka·am.
F fL=k;k¡ iq#"k dFkk* cksysaAStreeyaa 'purush kathaa' bole.
M < d dk fd dh dq dw ds dS dks dkS
·a ·ha ka kaa ki kee ku koo ke kai ko kau
(laikfomdkek.ka)F .keks ft.kk.ka ftvHk;k.kaA
(sampaaviukaamaa¸am)F amo ji¸aa¸am jiabhayaa¸am.
9. /eZxq#&/ekZpk;Z dk Lrqfr ikB9. DHARMAGURU-DHARMAACHAARYA KAA STUTI
PAAÙH)
.keksRFkq .ka jkeLl xf.kojLl ee èkEek;fj;LlÛamotthu am Raamassa ga¸ivarassa mama dhammaayariyassa
èkEekso,lxLlAdhammovaesagassa.
10. ,;Ll uoeLl (lkekf;d ikjus) dk ikB10. EYASSA NAVAMASSA
( SAAMAAYIK PAARANE) KAA PAAÙH
,;Ll uoeLl lkekb;&o;Ll iap vb;kjkEyassa navamassa saamaaiya-vayassa pancha aiyaaraa,
tkf.k;Ook u lek;fj;Ook ra tgk rs vkyksma&jaa iyavvaa na samaayariyavva tam jahaa te aaloum-
e.knqIif.kgk.ks o;nqIif.kgk.ks] dk;nqIif.kgk.ks]ma¸aduppa¸ihaa¸e vayaduppa ihaa¸e, kaayaduppa ihaa¸e,
lkekb;Ll lb vdj.k;k] lkekb;Ll v.kofV~B;Llsaamaaiyassa sai akara¸ayaa, saamaaiyassa a¸ava¶¶hiyassa
dj.k;k] rLl fePNk fe nqDdMaAkara¸ayaa, tassa michchhaa mi dukka·am.
F nwljs .keksRFkq .ka esa ^laiÙkk.ka* ds LFkku ij ^laikfomdkek.ka* dgukADoosare ¸amotthu ¸am me 'sampattaa¸am' ke sthaan par
'sampaaviukaamaa¸am' kahanaa.
v vk b bZ m Å , ,s vks vkS p N V B
a aa i ee u oo e ai o au cha chha ¶a ¶ha
Jain Sankaar Paa¶¶hyakram Part-111Jain Sankaar Paa¶¶hyakram Part-1 10
1. Tikkhuto kaa paa¶h with vandanaa thrice. (Should be done fac-
ing towards north east direction or in the direction of guru if
present, after going one step ahead of aasan)
2- ueLdkj egkea=k2. Namaskaar mahaamantra.
3- bPNkdkjs.ka3. Ichchhaakaare¸am
4- rLl mÙkjh4. Tassa uttaree
5- ,d yksxLl dk è;ku ikydj ueks vfjgark.ka dgukA5 Meditate logassa once and say Namo arihantaa¸am and com-
plete.
6- ueLdkj egkea=k6. Namaskaar mahaamantra
7- dk;ksRlxZ 'kqf¼ dk ikB7. Kaayotsarga shuddhi kaa paa¶h8- yksxLl8. Logassa
9- djsfe Hkars (lkekf;d ftruh ysuh gks)9. Karemi bhante (Saamaayik oath, state number of saamaayik)
10- .keksRFkq .ka dk ikB nks ckj (nk;k ?kqVuk uhps eksMdj o ck;k?kqVuk Åij eksMdj cSBs)
10. Ûamotthu ¸am twice (Sitting with right leg bent backwards
and left knee raised up)
11- èkeZxq#&èkekZpk;Z dk Lrqfr ikB11. Dharmaguru-dharmaachaarya kaa stuti paa¶h
,d lkekf;d dk le; 48 feuV (1 eqgwÙkZ),d lkekf;d dk le; 48 feuV (1 eqgwÙkZ),d lkekf;d dk le; 48 feuV (1 eqgwÙkZ),d lkekf;d dk le; 48 feuV (1 eqgwÙkZ),d lkekf;d dk le; 48 feuV (1 eqgwÙkZ)Duration of one saamaayik is 48 minutes [(ie) one muhoort].
M < d dk fd dh dq dw ds dS dks dkS
·a ·ha ka kaa ki kee ku koo ke kai ko kau
lkekf;d esa vfrØe] O;frØe] vfrpkj] vukpkj] tkurs&Saamaayik me atikram, vyatikram, atichaar, anaachaar, jaanate-
vtkurs eu] opu] dk;k ls dksbZ nks"k yxk gks rks rLlajaanate man, vachan, kaayaa se koee dosh lagaa ho to tassa
fePNk fe nqDdMaAmichchhaa mi dukka·am.
lkekf;d ozr fofèk iwoZd u fy;k gks] fofèk iwoZd iw.kZ uSaamaayik vrat vidhi poorvak na liyaa ho, vidhi poorvak poor¸a na
fd;k gks] fofèk esa dksbZ vfofèk gqbZ gks rks rLl fePNk fekiyaa ho vidhi me koee avidhi huee ho to tassa michchhaa mi
nqDdMaAdukka·am.
lkekf;d dk ikB cksyus esa dkuk] ek=kk] vuqLokj] in]Saamaayik kaa paa¶h bolane me kaanaa, maatraa, anusvaar, pad,
v{kj] ßLo] nh?kZ] U;wukfèkd rFkk foijhr i<+us esaakshar, hrasv, deergh, nyoonaadhik tathaa vipareet pa·hane me
vk;k gks rks vuar fl¼ dsoyh Hkxoku dh lk{kh ls rLlaayaa ho to anant siddh kevalee bhagavaan ki saakshee se tassa
fePNk fe nqDdMaAmichchhaa mi dukka·am.
11. lkekf;d ysus dh fofèk11. PROCEDURE TO BEGIN SAAMAAYIK
1- frD[kqÙkks dk ikB ls rhu ckj oUnuk (vklu ls uhps mrjdj iwoZls mÙkj fn'kk dh vksj eq[k djds ;k xq# ds lEeq[k)
v vk b bZ m Å , ,s vks vkS p N V B
a aa i ee u oo e ai o au cha chha ¶a ¶ha
Jain Sankaar Paa¶¶hyakram Part-113Jain Sankaar Paa¶¶hyakram Part-1 12
lkekf;d midj.kSAAMAAYIK ACCESSORIES
1- ,d liQsn lwrh pksyiV~Vk (dsoy iq#"kksa ds fy,)A1. A white sootee cholpattaa, to be worn below waist. (only for
gents)
2- ,d liQsn lwrh pknj (iNsoM+h)2. A white sootee chaadar cloth to cover body above waist.
3- liQsn lwrh ;k Åuh vklu (cSBus ds fy,)3. Aasan (mat), preferable off white sootee or woollen to sit on.
4- eqgiÙkh (liQsn lwrh diM+s dh] vkB ijr okyh) eq¡g dh lkbZtds vuqlkjA
4. Muhapattee (White sootee cloth of eight layers) with thread to
attach and hold on mouth.
5- iwatuh5. Poonjanee
6- ekyk6. Maalaa (Rosary)
7- Lokè;k; iqLrd] vkxe vkfnA7. Svaadhyaay literature books, aagamaas etc.
___m
___m
___
M < d dk fd dh dq dw ds dS dks dkS
·a ·ha ka kaa ki kee ku koo ke kai ko kau
12. lkekf;d ikjus dh fof/12. PROCEDURE FOR COMPLETING THE
SAAMAAYIK
Recite (or chant, where indicated) as follows-
1- ueLdkj egkea=k1. Namaskaar mahaamantra
2- bPNkdkjs.ka2. Ichchhaakaare¸am
3- rLl mÙkjh3. Tassa Uttaree
4- nks yksxLl dk è;kuA ^^.keks vfjgark.ka** dgdj è;ku ikjukA4. Meditate logass twice and say "Namo Arihantaa¸am" and com-
plete
5- ueLdkj egkea=k5. Namaskaar mahaamantra
6- dk;ksRlxZ 'kqf¼ dk ikB6. Kaayotsarga shuddhi kaa paa¶h7- yksxLl7. Logassa
8- .keksRFkq .ka dk ikB nks ckj8. Ûamotthu ¸am twice (Sitting in proper position)
9- èkeZxq#&èkekZpk;Z dk Lrqfr ikB9. Dharmaguru-dharmaachaarya kaa stuti paa¶h10- ,;Ll uoeLl dk ikB10. Eyassa navamassa kaa paa¶h11- ueLdkj egkea=k rhu ckj cksydj lkekf;d ikjukA11. Complete the saamaayik by meditating Namaskaar
mahaamantra thrice.
v vk b bZ m Å , ,s vks vkS p N V B
a aa i ee u oo e ai o au cha chha ¶a ¶ha
Jain Sankaar Paa¶¶hyakram Part-115Jain Sankaar Paa¶¶hyakram Part-1 14
dk;ksRlxZ djus dh fofèk&Kaayotsarg karane kee vidhi-
1- [kM+s gksdj dk;ksRlxZ djus dh fofèk&
1. Kha·e hokar kaayotsarg karane kee vidhi-
1- nksukas iSjksa ds vxzHkkx esa pkj vaxqy ,oa ihNs ds
1. Dono pairo ke agarbhaag me chaar angul evam peechhe ke
Hkkx esa dqN de varj j[krs gq, ?kqVuksa dks fcuk eksM+s
bhaag me kuchh kam antar rakhate hue ghu¶ano ko binaa mo·e
lhèks [kM+s jgukA
seedhe kha·e rahanaa.
2- vk¡[kksa dks can j[kuk ;k FkksM+h lh [kqyh j[kdj
2. aankho ko band rakhanaa yaa tho·ee see khulee rakhakar
ukfldkxz ij fVdkukA
naasikaagra par ¶ikaanaa.
3- xnZu gYdh lh >qdh gqbZ j[kukA
3. Gardan halkee see jhukee huee rakhanaa.
4- gFksfy;ksa dks fcuk ruko ds [kqyh j[krs gq, gkFkksa dks uhps
4. Hatheliyo ko binaa tanaav ke khulee rakhate hue haatho ko neeche
yVdk, j[kukA
la¶akaaye rakhanaa.
5- rLl mÙkjh dk ikB cksyrs gq, è;ku dh eqnzk
5. Tassa uttaree kaa paa¶h bolate hue dhyaan kee mudraa
cukukA ^vIik.ka oksfljkfe* eu esa cksydj dk;k dks fLFkj
banaanaa. 'Appa¸am vosiraami' man me bolakar kaayaa ko sthir
dj ysuk pkfg,A
kar lenaa chaahie.
6- ftldk è;ku djuk gks (yksxLl] 99 vfrpkj vkfn) mldk
6. Jisakaa dhyaan karanaa ho (logassa, 99 atichaar aadi) usakaa
è;ku djsaA .keks vfjgark.ka cksydj è;ku [kksysaA
dhyaan kare. amo arihantaa¸am bolakar dhyaan khole.
2- cSBdj dk;ksRlxZ djus dh fofèk&
2. Bhai¶hakar kaayotsarg karane kee vidhi-
lq[kklu ls cSBdj jh<+ dh gM~Mh dks lhèkh j[kdj
Sukhaasan se bai¶hakar ree·ha kee ha··ee ko seedhee rakhakar
ukfHk ds ikl ck¡;h gFksyh ij nk¡;h gFksyh
naabhi ke paas baayee hathelee par daayee hathelee
(Right palm on the left palm) j[kdj dk;ksRlxZ djuk pkfg,A
(Right palm on the left palm) rakhakar kaayotsarg karanaa chaahie.
uksV& iq#"kksa dks [kM+s gksdj gh dk;ksRlxZ djuk pkfg,A
Note- purusho ko kha·e hokar hee kaayotsarg karanaa chaahie.
'kkjhfjd vuqdwyrk u gksus vkfn dkj.kksa ls tks [kM+s&[kM+s
shaareerik anukulataa na hone aadi kaara¸o se jo kha·e-kha·e
dk;ksRlxZ ugha dj ldsa rks os cSBdj Hkh dk;ksRlxZ dj
kaayotsarg nahee kar sake to ve bai¶hakar bhee kaayotsarg kar
ldrs gSaA
sakate hai.
cfguksa dks cSBdj gh dk;ksRlxZ djuk pkfg,A
Bahino ko bai¶hakar hee kaayotsarg karanaa chaahie.
lkekf;d vkfn esa tgk¡&tgk¡ dk;ksRlxZ fd;k tkrk gS ogk¡&
Saamaayik aadi me jahaa-jahaa kaayotsarg kiyaa jaataa hai vahaa-
ogk¡ bl fofèk ls dk;ksRlxZ djuk pkfg,A
vahaa is vidhi se kaayotsarg karanaa chaahie.
M < d dk fd dh dq dw ds dS dks dkS
·a ·ha ka kaa ki kee ku koo ke kai ko kau
v vk b bZ m Å , ,s vks vkS p N V B
a aa i ee u oo e ai o au cha chha ¶a ¶ha
Jain Sankaar Paa¶¶hyakram Part-117Jain Sankaar Paa¶¶hyakram Part-1 16
gm_mo`H$ _| dO©Zr` ]Îmrg Xm{fSaamaayik me varjaneeya battees dosh
_Z H{$ Xg Xm{fMan ke das dosh
Aodd{J-Ogm{oH$Îmr, cm^ËWr Jìd-^` oZ`mUËWr$&Avivega-jasokitee, laabhatthee gavva-bhaya niyaa¸atthee.
g§g` am{g AodUAm{, A]hþ_mU E Xm{gm oU`ìdm$&sansaya rosa avi¸ao, abahumaa¸a e dosaa bha¸iyavvaa.
1. odd{H$ o]Zm gm_mo`H$ H$a{ Vm{ Aodd{H$ Xm{f &1. Vivek binaa saamaayik kare to avivek dosh.
2. `eH$roV© H{$ obE gm_mo`H$ H$a{ Vm{ `em{dm§N>m Xm{f &2. Yashakeerti ke lie saamaayik kare to yashovaanchhaa dosh.
3. YZ AmoX H{$ bm^mW© gm_mo`H$ H$a{ Vm{ bm^dm§N>m Xm{f &3. Dhan aadi ke laabhaarth Saamaayik kare to laabhavaanchhaa dosh.
4. Ah§H$ma `wº$ gm_mo`H$ H$a{ Vm{ Jd© Xm{f &4. Ahankaar yukt saamaayik kare to garv dosh.
5. amÁ`moXH$ H{$ A[amY H{$ ^` g{ gm_mo`H$ H$a{ Vm{ ^` Xm{f &5. Rajyaadik ke aparaadh ke bhay se saamaayik kare to bhay dosh.
6. gm_mo`H$ _|$ oZ`mUm H$a{ Vm{ oZXmZ Xm{f &6. Saamaayik me niyaa¸aa kare to nidaan dosh.
7. \$b _| gÝX{h aIH$a gm_mo`H$ H$a{ Vm{ g§e` Xm{f &7. Phal me sandeh rakhakar saamaayik kare to sanshay dosh.
8. gm_mo`H$ _| H«$m{Y, _mZ, _m`m, bm{ H$a{ Vm{ am{f Xm{f &8. Saamaayik me krodh, maan, maayaa, lobh kare to rosh dosh.
9. odZ`[yd©H$ gm_mo`H$ Z H$a{ VWm gm_mo`H$ _| X{d, Jwé, Y_© H$r AodZ` AemVZmH$a{ Vm{ AodZ` Xm{f &
9. Vinayapoorvak saamaayik na kare tathaa saamaayik me dev,
guru, dharm kee avinay ashaatanaa kare to avinay dosh.
10. ]hw_mZ ^oº$^md[yd©H$ gm_mo`H$ Z H$aH{$ ]{Jmar H$r Vah gm_mo`H$ H$a{ Vm{
.keksRFkq .ka ('kØLro) nsus dh fofèk&Ûamotthu ¸am (shkrastav) dene kee vidhi-
1- vklu ls uhps cSBdj] ck;k¡ ?kqVuk Å¡pk dj] nksuksa
1. Aasan se neeche baa¶hakar, baayaa ghu¶anaa oonchaa kar, dono
dqgfu;ksa dks isV ij yxkdj] gkFk tksM+dj] eLrd >qdkdj]
kuhaniyo ko pet par lagaakar, haath jo·akar, mastak jhukaakar,
eLrd ij nksuksa gkFkksa dks j[kuk pkfg,A
mastak par dono haatho ko rakhanaa chaahie.
2- fojke LFky dk è;ku j[krs gq, Hkko lfgr nks ckj
2. Viraam sthal kaa dhyaan rakhate hue bhaav sahit do baar
.keksRFkq .ka dk ikB cksyukA nwljs .keksRFkq .ka esa
¸amutthu ¸am kaa paa¶h bolanaa. doosare ¸amutthu ¸am me
^Bk.ka laiÙkk.ka* ds LFkku ij ^Bk.ka
'¶haa¸am sampatta¸am' ke sthaan par '¶haa¸am
laikfomdkek.ka* dgukA
sampaaviukaamaa¸am' kahanaa.
3- nks .keksRFkq .ka ds ckn vius èkeZxq# èkekZpk;Z
3. Do ¶amutthu ¸am ke baad apane dharmguru dharmaachaarya
dk Lrqfr ikB dgukA
kaa stuti paa¶h kahanaa.
M < d dk fd dh dq dw ds dS dks dkS
·a ·ha ka kaa ki kee ku koo ke kai ko kau
v vk b bZ m Å , ,s vks vkS p N V B
a aa i ee u oo e ai o au cha chha ¶a ¶ha
Jain Sankaar Paa¶¶hyakram Part-119Jain Sankaar Paa¶¶hyakram Part-1 18
dgdj lRdkj&lEeku nsos ;k mls vkus&tkus dk dgs Vm{ AewÕ Xm{f &8. Saamaayik me utaavalepan se paa¶h ko ashuddh bole to
ashuddh dosh.
9. gm_mo`H$ _| C[`m{J o]Zm ]m{b{ Vm{ oZa[{j Xm{f &9. Samaayik me upayog binaa bole to nirapeksh dosh.
10. Añ[ï> JwU–JwU (xquxqukos) Vm{ _wU_wU Xm{f &10. Aspash¶ mu¸-mu bole to mumma¸ dosh.
H$m`m H{$ ]mah Xm{fKaayaa ke Baarah dosh
HwAmgU§ McmgU§ McoXQ²>R>r,Kuaasa¸am chalaasa¸am chaladi¶¶hee,
gmdÁO oH$na`m - c§]Um-Hw§$MU [gmaU§&saavajja kiriyaa-lamba¸aa- kuncha¸a pasaara¸am.
Amcñg _m{Q>Z _c od_mgU§,Aalassa mo¶ana mala vimaasa¸am,
oZÔm d{ mdÀMoÎm ]mag H$m`Xm{gm&&niddaa veyaavachchati baarasa kaayadosaa.
1. gm_mo`H$ _| A`m{½`, Ao^_mZ AmoX H{$ AmgZ _| ]¡R{> V>m{ Hw$AmgZ Xm{f &1. Saamaayik me ayogya, abhimaan aadi ke aasan me bai¶he to
kuaasan dosh.
2. gm_mo`H$ _|$ oñWa AmgZ [a Z ]¡R{> VWm AmgZ ]ma–]ma ]XbVm ah{ Vm{ MbmgZ Xm{f &2. Saamaayik me sthir aasan par na bai¶he tathaa aasan baar-
baar badalataa rahe to chalaasan dosh.
3. gm_mo`H$ _|> BYa–CYa Ñoï> \{$a{ Vm{ MbÑoï> Xm{f &3. Saamaayik me idhar-udhar drish¶i phere to chaladrish¶i dosh.
4. gm_mo`H$ _|$ gmdÚ oH«$`m Ed§ J¥h H$m`© H$a{ Vm{ gmdÚ oH«$`m Xm{f &4. Saamaayik me saavaddh kriyaa evam griha kaarya kare to
saavaddh kriyaa dosh.
5. gm_mo`H$ _|$ Xrdma AmnX H$m ghmam b{d{ Vm{ Ambå]Z Xm{f &
A]hw_mZ Xm{f &10. Bhaktibhaavapoorvak saamaayik na karake begaaree kee tarah
saamaayik kare to abahumaan dosh.
dMZ H{$ Xg Xm{fVachan ke das dosh
Hw$d`U ghgmH$ma, gÀN> §X g§I{d H$ch§ M &Kuvaya¸a sahasaakaara, Sachchhanda sankheva kalaham cha.
odJhm od hmgm{@gwÕ§, oUad{·Im{ _wU_wUm Xm{gm Xg$&&Vigahaa vi haasosuddham, iravekkho mu¸amu¸aa dosaa dasa.
1. ]wa{ dMZ ]m{b{ Vm{ Hw$dMZ Xm{f &1. Bure vachan bole to kuvachan dosh.
2. o]Zm odMma{ ]m{b{ Vm{ ghgmH$ma Xm{f &2. Binaa vichaare bole to sahasaakaar dosh.
3. lkekf;d esa jkx&}s"k mRiUu djus okys lalkj lacaèkh xhr vkfn JmZ{ Jmd{Vm{ ñdN>ÝX Xm{f &
3. Raag-raaganiyo se sambandhit gaane gaave to svachhand
dosh.
4. gm_mo`H$ H{$ [mR> Am¡a dm·`m|$ H$m{ de H$aH{$ ]m{b{ Vm{ g§j{[ Xm{f &4. Saamaayik ke paa¶h aur vaakyo ko sankshipt karake bolo to
sankshep dosh.
5. gm_mo`H$ _|$ ·b{eH$mar dMZ ]m{b{ Vm{ H$bh Xm{f &5. Saamaayik me kleshakaaree vachan bole to kalaha dosh.
6. gm_mo`H$ _|$ ñÌr-[wéf H$Wm, ^Îm (Hkkstu) H$Wm, X{e H$Wm, amO H$Wm BZ MmaH$WmAm|$ _| g{ H$m{{B© H$Wm H$a{ Vm{ odH$Wm Xm{f &
6. Stree-purush kathaa, bhatt kathaa, desh kathaa, raaj kathaa in
chaar kathaao me se koee kathaa kare to vikathaa dosh.
7. gm_mo`H$ _| h±gr etkd >H$a{ Vm{ hmñ` Xm{f &7. Saamaayik me hansee ¶ha¶¶aa kare to haasya dosh.
8. gm_mo`H$ _| CVmdb{[Z g{ [mR> H$m{ AewÕ ]m{b{ vFkok vozrh dks vkvks ièkkjsM < d dk fd dh dq dw ds dS dks dkS
·a ·ha ka kaa ki kee ku koo ke kai ko kau
v vk b bZ m Å , ,s vks vkS p N V B
a aa i ee u oo e ai o au cha chha ¶a ¶ha
Jain Sankaar Paa¶¶hyakram Part-121Jain Sankaar Paa¶¶hyakram Part-1 20
rÙo foHkkxTATTVA VIBHAAG
(1) 24 VrWªH$a(1) 24 Teerthankar
Bg Adgo[©Ur H$mb _| Mm¡]rg VrWªH$a hm{ MwH{$ h¢$& VrW©Is avasarpi¸ee kaal me chaubees teerthankar ho chuke hai. Teerth
H$m AW© g§K h¡$& gmYw, gmÜdr, lmdH$ Am¡a lmodH$mkaa arth sangh hai. Saadhu, Saadhvee, Shraavak aur Shraavikaa
H$m{ g§K H$hV{ h¢$& Om{ VrWªH$a hm{V{ h¢, d{ Bg MVwod©Y g§Kko sangh kahate hai. Jo teerthankar hote hai, ve is chaturvidh sangh
H$s ñWm[Zm H$aV{ h¢$& d{ gd©k Am¡a gd©Xeu hm{V{ h¢$&kee sthaapanaa karate hai. Ve sarvagya aur sarvadarshee hote hai.
CZH{$ MaUm| _| ñdJ© H{$ BÝÐ ^r Z_ñH$ma H$aV{ h¢¡$& CZH{$Unake chara¸o me svarg ke indra bhee namaskaar karate hai. Unake
Zm_ Bg àH$ma h¢ $&naam is prakaar hai.
1. lr F$f^X{dOr1. Shree Rishabhadevajee
2. lr AoOVZmWOr2. Shree Ajitanaathajee
3. lr gå^dZmWOr3. Shree Sambhavanaathajee
4. lr Ao^ZÝXZOr4. Shree Abhinandanajee
5. lr gw_oVZmWOr5. Shree Sumatinaathajee
6. lr [Ùà^Or
5. Saamaayik me deevaar aadi kaa sahaaraa leve to aalamban dosh.
6. gm_mo`H$ _| o]Zm H$maU hmW-[m±d \¡$bmd{ g_{Q{> Vm{ AmHw§$MZ–àgmaU Xm{f&6. Saamaayik me binaa kaara¸ haath-paanv phailaave same¶e
to aakunchan- prasaara dosh.
7. gm_mo`H$ _|$A§J _m{¶S{> Vm{ Ambñ` Xm{f &7. Saamaayik me ang mo·e to aalasya dosh.
8. gm_mo`H$ _|> hmW-[¡a H$r A§Jwob`m| H$m H$¶S>H$m oZH$mb{ Vm{ _m{Q>Z Xm{f &8. Saamaayik me haath-pair kee anguliyo kaa ka·akaa nikaale to
mo¶an dosh.
9. gm_mo`H$ _| _¡b CVma{ Vm{ _b Xm{f &9. Saamaayik me mail utaare to mal dosh.
10. Jb{ `m Jmb [a hmW bJmH$a em{H$mgZ _| ]¡R{> V>m{ od_mgU Xm{f &10. Gale yaa gaal par haath lagaakar shokaasan me bai¶he to
vimaasa¸ dosh.
11. gm_mo`H$ _|$ oZÐm b{d{ Vm{ oZÐm Xm{f &11. Sammaayik me nidraa leve to nidraa dosh.
12. gm_mo`H$ _| o]Zm H$maU vozrh dh lsok djs] vozrh ls lsok djk;s rFkkfcuk dkj.k ozrh ls lsok djkos rks d¡ md¥Ë` Xm{f &
12. Saamaayik me binaa kaara doosaro se vaiyaavritya (Sevaa)
karaae to Vaiyaavritya dosh.
H «$m{Y H$m{ j_m g{ OrVm{Krodh Ko Kshama Se Jeeto
_mZ H$m{ Z_«Vm g{ OrVm{Maan Ko Namrataa Se Jeeto
_m`m H$m{ gacVm g{ OrVm{Maayaa Ko Saralataa Se Jeeto
cm{^ H$m{ g§Vm{f g{ OrVm{Lobh Ko Santosh Se Jeeto.
___m
___m
___
M < d dk fd dh dq dw ds dS dks dkS
·a ·ha ka kaa ki kee ku koo ke kai ko kau
v vk b bZ m Å , ,s vks vkS p N V B
a aa i ee u oo e ai o au cha chha ¶a ¶ha
Jain Sankaar Paa¶¶hyakram Part-123Jain Sankaar Paa¶¶hyakram Part-1 22
20. Shree Munisuvratajee
21. lr Zo_ZmWOr21. Shree Naminaathajee
22. lr Z{o_ZmWOr (Anaï>Z{o_Or)22. Shree Neminaathajee (Arish¶anemijee)
23. lr [míd©ZmWOr23. Shree Paarshvanaathajee
24. lr _hmdra ñdm_rOr24. Shree Mahaaveer Svaameejee
Zm¡d| VrWªH$a lr gwodoYZmWOr H$m Xygam Zm_Nauve teerthankar Shree Suvidhinaathajee kaa doosaraa naam
lr [wî[X§VOr h¡$& ]mBgd| VrWªH$a lrShree Pushpadantajee hai. Baaisave teerthankar Shree
Z{o_ZmWOr H$m Xygam Zm_ lr Anaï>Z{o_Or h¡$&Neminaathajee kaa doosaraa naam Shree Arish¶anemijee hai.
Mm¡]rgd| VrWªH$a ^JdmZ lr _hmdraChaubeesave teerthankar bhagavaan Shree Mahaaveer
ñdm_rOr H{$ H$B© Zm_ h¢$& CÝh| dra, _hmdra, AoVdra,svaameejee ke kaee naam hai. Unhe veer, mahaaveer, ativeer,
gÝ_oV Am¡a dÕ©_mZ ^r H$hV{ h§¡$&sanmati aur varddhamaan bhee kahate hai.
(2) gm{bh goV`m±(2) Solaha Satiyaa
Om{ H$ï> AmZ{ [a ^r A[Z{ erb-Y_© H$m{ Zht N>m{¶S>VrJo kash¶ aane par bhee apane sheel-dharm ko nahee chho·atee
h§¡, A[Z{ [oVX{d H{$ ogdm` Xyga{ [wéfm| H$m{ o[Vm VWm ^mB©hai, apane patidev ke sivaay doosare purusho ko pitaa tathaa bhaaee
M < d dk fd dh dq dw ds dS dks dkS
·a ·ha ka kaa ki kee ku koo ke kai ko kau
6. Shree Padmaprabhajee
7. lr gw[míd©ZmWOr7. Shree Supaarshvanaathajee
8. lr MÝÐà^Or8. Shree Chandraprabhajee
9. lr gwodoYZmWOr9. Shree Suvidhinaathajee
10. lr erVbZmWOr10. Shree Sheetalanaathajee
11. lr l{ m§gZmWOr11. Shree Shreyaansanaathajee
12. lr dmgw[yÁ`Or12. Shree Vaasupoojyajee
13. lr od_bZmWOr13. Shree Vimalanaathajee
14. lr AZÝVZmWOr14. Shree Anantanaathajee
15. lr Y_©ZmWOr15. Shree Dharmanaathajee
16. lr empÝVZmWOr16. Shree Shaantinaathajee
17. lr Hw$ÝWwZmWOr17. Shree Kunthunaathajee
18. lr AaZmWOr18. Shree Aranaathajee
19. lr _oëbZmWOr19. Shree Mallinaathajee
20. lr _woZgwd «VOr
v vk b bZ m Å , ,s vks vkS p N V B
a aa i ee u oo e ai o au cha chha ¶a ¶ha
Jain Sankaar Paa¶¶hyakram Part-125Jain Sankaar Paa¶¶hyakram Part-1 24
12. Shree Subhadraajee
13. lr M{bZmOr ([wî[MybmOr)13. Shree Chelanaajee (Pushpachoolaajee)
14. lr gwbgmOr14. Shree Sulasaajee
15. lr oedmX{drOr15. Shree Shivaadeveejee
16. lr [ÙmdVrOr16. Shree Padmaavateejee
BZ gm{bh goV`m| _| ] «m÷rOr, gwÝXarOr, MÝXZ]mbmOrIn solah satiyo me Braahmeejee, Sundareejee, Candanbaalaajee
Am¡a amOr_VrOr ]mb-] «÷MmnaUr Wt Am¡a ]mH$s g]aur Raajeemateejee baal-brahmachaari¸ee thee aur baakee sab
oddmohVm Wt$& BZ g] goV`m| H$m OrdZ-MnaÌ [¶T>Z{ g{vivaahitaa thee. In sab satiyo kaa jeevan-charitra pa·ahane se
_mby_ hm{Jm, BÝhm|Z{ Km{a H$ï> ghH$a ^r A[Z{ Y_©maaloom hogaa, inhone ghor kash¶ sahakar bhee apane dharm
H$s ajm H$s Bgob { { OJ H$s [yOZr` ]Z JBª$& gw]hkee rakshaa kee isaliye ye jag kee poojaneeya ban gaee. Subah
CR>H$a Om{ BZH$m Zm_ b{V{ h¢, CZH$m _Z [odÌ hm{Vm h¡ Am¡au¶hakar jo inakaa naam lete hai, unakaa man pavitra hotaa hai aur
CZH$m MnaÌ-]b ]¶T>Vm h¡$&unakaa charitra-bal ba·hataa hai.
(3) 10 lmdH$m| H{$ Zm_(3) 10 Shraavako ke naam
1. lr AmZ§XOr1. Shree Aanandajee
2. lr H$m_X{dOr
M < d dk fd dh dq dw ds dS dks dkS
·a ·ha ka kaa ki kee ku koo ke kai ko kau
H{$ g_mZ g_PVr h¡§, Cg{ gVr H$hV{ h¢$& E{gr goV`m§ke samaan samajhatee hai, use satee kahate hai. Aisee satiyaa
H$B© hm{ JB© h¢$& [aÝVw oOZ gm{bh goV`m| H$m{ h_ `mX H$aV{ h¢,kaee ho gaee hai. Parantu jin solaha satiyo ko ham yaad karate hai,
CZH{$ Zm_ Bg àH$ma h¢->unake naam is prakaar hai.
1. lr ] «m÷rOr1. Shree Braahmeejee
2. lr gwÝXarOr2. Shree Sundareejee
3. lr X_`ÝVrOr3. Shree Damayanteejee
4. lr H$m¡eë`mOr4. Shree Kaushalyaajee
5. lr grVmOr5. Shree Seetaajee
6. lr Hw$ÝVrOr6. Shree Kunteejee
7. lr Ðm¡[XrOr7. Shree Draupadeejee
8. lr amOr_VrOr8. Shree Raajeemateejee
9. lr MÝXZ]mbmOr9. Shree Chandanabaalaajee
10. lr _¥JmdVrOr10. Shree Mrigaavateejee
11. lr à^mdVrOr11. Shree Prabhaavateejee
12. lr gw ÐmOr
v vk b bZ m Å , ,s vks vkS p N V B
a aa i ee u oo e ai o au cha chha ¶a ¶ha
Jain Sankaar Paa¶¶hyakram Part-127Jain Sankaar Paa¶¶hyakram Part-1 26
3. Shraavakajee mee¶haa bole.
4. lmdH$Or MVwamB©[yd©H$ (Adga H{$ AZwgma) ]m{b{$&4. Shraavakajee Chaturaaeepoorvak (avasar ke anusaar) bole.
5. lmdH$Or Ah§H$ma aohV dMZ ]m{b{$&5. Shraavakajee ahankaar rahit vachan bole.
6. lmdH$Or __© Im{bZ{ dmb{ (AmKmV-OZH$) dMZ Zht ]m{b{$&6. Shraavakajee marm kholane vaale (aaghaat-janak) vachan
nahee bole.
7. lmdH$Or gyÌ ogÕm§V H{$ AZwgma Ý`m` wº$ ]m{b{$&7. Shraavakajee sootra siddhaant ke anusaar nyaayayukt bole.
8. lmdH$Or g^r Ordm| H{$ obE ohVH$mar gmVmH$mar dMZ ]m{b{$&8. Shraavakajee sabhee jeevo ke lie hitakaaree saataakaaree
vachan bole.
(5) "Zht' H{$ ]m{b(5) 'Nahee' ke bol
1. H «$m{Y H{$ g_mZ odf Zht$&1. Krodh ke samaan vish nahee.
2. j_m H{$ g_mZ A_¥V Zht$&2. Kshamaa ke samaan amrit nahee.
3. [m[ H{$ g_mZ d¡ar Zht$&3. Paap ke samaan vairee nahee.
4. Y_© H{$ g_mZ o_Ì Zht$&4. Dharm ke samaan mitra nahee.
5. Hw$erb H{$ g_mZ ^` Zht$&5. Kusheel ke samaan bhay nahee.
6. erb H{$ g_mZ eaU Zht &6. Sheel ke samaan shara¸ nahee.
7. bm{ H{$ g_mZ XwI Zht$&
M < d dk fd dh dq dw ds dS dks dkS
·a ·ha ka kaa ki kee ku koo ke kai ko kau
2. Shree Kaamadevajee
3. lr MwbUro[VmOr3. Shree Chula¸eepitaajee
4. lr gwamX{dOr4. Shree Suraadevajee
5. lr MwëbeVH$Or5. Shree Chullashatakajee
6. lr Hw$ÊS>H$m¡obH$Or6. Shree Ku¸·akaulikajee
7. lr gH$S>mb[wÌOr7. Shree Saka·aalaputrajee
8. lr _hmeVH$Or8. Shree Mahaashatakajee
9. lr ZpÝXZro[VmOr9. Shree Nandineepitaajee
10. lr gmobhro[VmOr10. Shree Saaliheepitaajee
(4) lmdH$ H$m dMZ ì`dhma(4) Shraavak kaa vachan vyavahaar
l_Um{[mgH$ H$m dMZ ì`dhma CÎm_ àH$ma H$m hm{,Shrama¸opaasak kaa vachan vyavahaar uttam prakaar kaa ho,
BgH{$ AmR> oZ`_ Bg àH$ma h¢$-isake aa¶h niyam is prakaar hai-
1. lmdH$Or Wm{¶S>m (de) ]m{b{$&1. Shraavakajee tho·aa bole.
2. lmdH$Or Amdí`H$Vm hm{Z{ [a ]m{b{$&>2. Shraavakajee aavashyakataa hone par bole.
3. lmdH$Or _rR>m ]m{b{$&
v vk b bZ m Å , ,s vks vkS p N V B
a aa i ee u oo e ai o au cha chha ¶a ¶ha
Jain Sankaar Paa¶¶hyakram Part-129Jain Sankaar Paa¶¶hyakram Part-1 28
(7) Zd VÎd(7) Nav Tattva
1.Ord VÎd - Om{ M{VZm Ed§ C[`m{J bjU dmbm, gwI-1. Jeev Tattva- Jo chetnaa evam upayog laksha¸ vaalaa, sukh-
Xw•I H$m AZw d H$aZ{ dmbm, AmR> H$_m~ H$m H$Vm©, odH$Vm©dukh kaa anubhav karane vaalaa, aa¶h karmo kaa kartaa, vikartaa
(odZmeH$), emídV, H$^r Zï> Zht hm{Z{ dmbm(vinaashak), shaashvat, kabhee nash¶ nahee hone vaalaa aur
Am¡a Ag§»` àX{er h¡ Cg{ Ord H$hV{ h¢$& BgH{$ _w»` Xm{asankhya pradeshee hai use jeev kahate hai. Isake mukhya do
{X h¢- 1. g§gmar 2. ogÕ$&bhed hai- 1. Sansaaree, 2. Siddh.
2. AOrd VÎd- M{VZm aohV O¶S> [XmWm~ H$m{ AOrd H$hV{ h¢$&2. Ajeev Tattva- Chetanaa rahit ja· padaartho ko ajeev kahate hai.
3. [wÊ` VÎd- Om{ AmË_m H$m{ [odÌ H$a{ Am¡a oOgg{ àmoU`m|3. Pu¸ya Tattva- Jo aatmaa ko pavitra kare aur jisase praa¸iyo
H$m{ gwI H$s àmoá hm{, Cg{ [wÊ` H$hV{ h¢$&ko sukh kee praapti ho, use pu¸ya kahate hai.
4. [m[ VÎd - Om{ AmË_m H$m{ _obZ H$a{, oOgg{ Aew H$_© ]±Y{4. Paap tattva- Jo aatmaa ko malin kare, jisase ashubh karm bandhe
Am¡a Xw•I [yd©H$ ^m{Jm OmE, Cg{ [m[ H$hV{ h¢$&aur dukh poorvak bhogaa jaae, use paap kahate hai.
5. Amld- oOg àH$ma Vmbm] _| Zmbm| Ûmam [mZr AmVm5. Aashrav- Jis prakaar taalaab me naalo dvaaraa paanee aataa
h¡, Cgr àH$ma oOZ H$maUm| g{ AmË_m _| H$_© AmV{ h¢ Cg{hai, usee prakaar jin kaara¸o se aatmaa me karm aate hai use
Amld H$hV{ h¢$&aashrav kahate hai.
6. g§da- Amld H{$ H$maUm| H$m{ am{H$ X{Zm g§da h¡$& Amld
M < d dk fd dh dq dw ds dS dks dkS
·a ·ha ka kaa ki kee ku koo ke kai ko kau
7. Lobh ke samaan dukh nahee.
8. g§Vm{f H{$ g_mZ gwI Zht$&8. Santosh ke samaan sukh nahee.
(6) "_yb' H{$ ]m{b(6) 'Mool' ke bol
oOgg{ dñVw H$s VWm JwU `m Xm{f H$s CË[oÎm hm{, Cg{ _ybJisase vastu kee tathaa gu¸ yaa dosh kee utpatti ho, use mool
H$hV{ h¢$& _yb ds flapu ls gh ;Fkkle; iQy dh izkfIrkahate hai. Mool ke sinchan se hee yathaasamay phal kee praapti
gksrh gSAhotee hai.
1. g_ñV JwUm| H$m _yb odZ` h¡$&1. Samast gu¸o kaa mool vinay hai.
2. g^r Xw•Im| H$m _yb _m{h h¡$&2. Sabhee dukho kaa mool moh hai.
3. g^r [m[m| H$m _yb bm{^ h¡$&3. Sabhee paapo kaa mool lobh hai.
4. g^r Y_m~ H$m _yb X`m h¡$&4. Sabhee dharmo kaa mool dayaa hai.
5. g^r H$bh H$m _yb h±gr h¡$&5. Sabhee kalah kaa mool hansee hai.
6. g^r am{Jm| H$m _yb AOrU© h¡$&6. Sabhee rogo kaa mool ajeer hai.
7. g^r àH$ma H{$ OÝ_ _aU H$m _yb H$_© h¡$&7. Sabhee prakaar ke janm mara¸ kaa mool karm hai.
8. g^r ]ÝYZm| H$m _yb ñZ{h h¡$&8. Sabhee bandhano kaa mool sneh hai.
v vk b bZ m Å , ,s vks vkS p N V B
a aa i ee u oo e ai o au cha chha ¶a ¶ha
Jain Sankaar Paa¶¶hyakram Part-131Jain Sankaar Paa¶¶hyakram Part-1 30
Unakaa kahanaa maano, unakee sevaa karo.
3. ]¶S>m| H$m{ gXm "Am[' H$hm{, "Vw_' Zht $&3. Ba·o ko sadaa 'aap' kaho 'tum' nahee.
4. Ka _| ]¶S>m H$m{B© Vwåh| ]wbmE Vm{ "Or gmh]' `m "hm±4. Ghar me ba·aa koee tumhe bulaae to 'Jee saahab' yaa 'Haa
gmh]' H$h H$a ]m{bZm MmohE$&saahab' kah kar bolanaa chaahie.
5. Ka _|> ^mB©-]ohZm| H{$ gmW à{_ g{ ahm{$& H$m{B© ^r5. Ghar me bhaaee-bahino ke saath prem se raho. Koee bhee
ImZ{-[rZ{ H$s dñVw hm{, g] ]m±Q> H$a ImAm{$& AH{$b{ H$^r Zkhaane-peene kee vastu ho, sab baan¶ kar khaao. Akele kabhee na
ImAm{$&khaao.
6. oH$gr Xyga{ H$s dñVw o]Zm [yN>{ _V bm{$& `h Mm{ar h¡6. Kisee doosare kee vastu binaa poochhe mat lo. Yah choree hai
Am¡a Mm{ar H$aZm ]¶S>m [m[ h¡$& AJa H$^r H$m{B© JbVr hm{$aur choree karanaa ba·aa paap hai. Agar kabhee koee galatee ho
OmE Vm{ gm\$-gm\$ H$h Xm{, oN>[mAm{ Zht$&>jaae to saaph-saaph kah do, chhipaao nahee.
7. Jmbr `m ^Ô{ eãX ]m{bZm O§Jbr[Z h¡, BgobE H$^r7. Gaalee yaa bhadde shabd bolanaa jangaleepan hai, isalie kabhee
oH$gr H$m{ ]wa{ eãX _V H$hm{$&kisee ko bure shabd mat kaho.
8. ]¶S>m| H{$ gm_Z{ gXm Z_« hm{H$a ]¡R>m{$&>8. Ba·o ke saamane sadaa namra hokar bai¶ho.
9. gƒ{ _Z g{ ^JdmZ² H$s ^oº$ H$am{$& CZH{$ Zm_ Ed§9. Sachche man se bhagavaan kee bhakti karo. Unake naam evam
JwUm| H$s am{O _mbm \{$am{, ^OZ JmAm{$& BZ H$m`m~ g{ _Z gm\$gu¸o kee roj maalaa phero, bhajan gaao, In kaaryo se man saaph
M < d dk fd dh dq dw ds dS dks dkS
·a ·ha ka kaa ki kee ku koo ke kai ko kau
6. Samvar- Aashrav ke kaara¸o ko rok denaa samvar hai. Aashrav
g{ H$_© AmV{ h¢ Vm{ g§da g{ éH$V{ h¢$& d«V, àË`m»`mZmoXse karm aate hai to samvar se rukate hai. Vrat, pratyaakhyaanaadi
Ûmam g§da oH$`m OmVm h¡$&dvaaraa samvar kiyaa jaataa hai.
7. oZO©am- AmË_m [a bJ{ hþE H$_m~ H$m EH$ X{e g{ AbJ hm{Zm7. Nirjaraa- Aatmaa par lage hue karmo kaa ek desh se alag honaa
oZO©am h¡$&nirjaraa hai.
8. ]ÝY- H$fm` Am¡a `m{J H{$ oZo_Îm g{ AmË_m H{$ gmW H$_©8. Bandh- Kashaay aur yog ke nimitt se aatmaa ke saath karm
[wX²Jbm| H{$ o_bZ{ H$m{ ]ÝY H$hV{ h¢$&puddagalo ke milane ko bandh kahate hai.
9. _m{j- gå[yU© H$_m~ H$m AmË_m g{ AbJ hm{Zm _m{j9. Moksh- Sampoor¸ karmo kaa aatmaa se alag honaa moksh
h¡$& (AmË_m H$m gd©Wm H$_© aohV hm{H$a OÝ_-_aU H{$hai. (Aatmaa kaa sarvathaa karm rahit hokar janm-mara¸ ke
]ÝYZ g{ _wº$ hm{Zm _m{j H$hbmVm h¡$&)bandhan se mukt honaa moksh kahalaataa hai.)
(8) H$m_ H$s ]mV|(8) Kaam kee Baate
1. am{O gw]h gy © oZH$bZ{ g{ [hb{ CR>m{ Am¡a ^JdmZ² H$m1. Roj subah soorya nikalane se pahale u¶ho aur bhagavaan kaa
^OZ H$am{$&bhajan karo.
2. A[Z{ _mVm-o[Vm VWm ]¶S>m| H$m{ àUm_ d AmXa H$am{$&2. Apane maataa-pitaa tattha ba·o ko pra¸aam va aadar karo.
CZH$m H$hZm _mZm|, CZH$s g{dm H$am{$&
v vk b bZ m Å , ,s vks vkS p N V B
a aa i ee u oo e ai o au cha chha ¶a ¶ha
Jain Sankaar Paa¶¶hyakram Part-133Jain Sankaar Paa¶¶hyakram Part-1 32
H$Wm od^mJ(1) l_U oZJ«©ÝW _hmdra
M¡Ì ew·bm Ì`m{Xer H{$ oXZ ^JdmZ _hmdra H$m OÝ_ joÌ`Hw$ÊS> ZJa _|$ hwAm &_hmdra H$r _mVm _hmamZr oÌebm Ed§ o[Vm _hmamOm ogÕmW© W{$& _hmdra H{$ à_wI Zm_dÕ©_mZ, _hmdra, gÝ_oV, l_U AmoX W{& _hmdra H{$ ]¶S{> ^mB© H$m Zm_ ZoÝXdY©Z Ed§]ohZ gwXe©Zm Wr & H$mí`[ Jm{Ìr` dÕ©_mZ H$m oddmh `em{Xm g{ hwAm & _hmdra H$r [wÌrH$m Zm_ oà`Xe©Zm Ed§ O_mB© H$m Zm_ O_mbr Wm &
_hmdra oZ^u>H$, gmhgr, _mV¥–o[V¥ ^·V Ed§ odZ`erb W{ & _hmdra Z{ _mVm-o[Vm H{$ X{dbm{H$J_Z H{$ [ümV² ]¶S{> ^mB© ZoÝXdY©Z g{ Amkm b{H$a 30 df© H$r C_« _|>Xrjm br& gm¶T>{ ]mah df© VH$ H$R>m{a V[ñ`m H$aV{ hwE Km{a C[gJm~ H$m{ ghZ oH$`m &^JdmZ H$m{ d¡emI ew·b Xe_r H$m{ H{$db kmZ àmá hwAm & ^JdmZ H{$ emgZ _|$ 11JUYa, 14,000 gmYw, 36,000 gmpÜd`m±, 1,59,000 lmdH$, 3,18,000lmodH$mE± Wr & ^JdmZ 72 df© H$r Am w _| H$moV©H$ A_mdñ`m (Xr[mdbr) H$m{ [mdm[war_| oZdm©U H$m{ àmá hwE & ^JdmZ H{$ OrdZ gÝXo ©V Hw$N> à{aH$ àg§J oZåZmZwgma h¢$–
^JdmZ _hmdra H$s odd{H$ercVm^JdmZ _hmdra _| AZwH$å[m H$m JwU Hy$Q>–Hy$Q> H$a $^am Wm & O] d{ J © _| W{, V]
CÝhm|Z{ gm{Mm oH$ _{a{ ohbZ{–Sw>bZ{> g{ _{ar _mVm H$m{ H$ï> hm{Vm h¡, AV• ohbZm–Sw>bZm]ÝX H$a Xy±& CÝhm|>Z{ A[Zm ohbZm–Sw>bZm ]ÝX H$a oX`m & J © H$m ohbZm–Sw>bZm ]ÝX hm{OmZ{ g{ _mVm H$m{ oMÝVm hwB© oH$ _{a{ J^©ñW ]mbH$ H$m{ ·`m hm{ J`m ? Bg oMÝVm g{ ImZm–[rZm ]ÝX H$a oX`m Am¡a oXZ–àoVoXZ Xw]br hm{Z{ bJr & ^JdmZ _hmdra Z{ A[Z{AdoYkmZ g{ X{Im Vm{ _mby_ hwAm oH$ _{a{ ohbZm–Sw>bZm ]ÝX H$a X{Z{ g{ _mVm H$m{AoYH$ oMÝVm ì`má hm{ JB© h¡ & AV• CÝhm|>Z{ [wZ• ohbZm–Sw>bZm Mmby H$a oX`m, oOgg{CZH$r _mVm àgÞ hm{ JB©$& ^JdmZ Z{ J © _|> hr `h àoVkm H$r oH$ O] VH$ _mVm–o[VmOrodV ah|J{, _¢ CZH{$ oXb H$m{ Xw•Im H$a Xrjm Zht by§Jm &
BgH$m `h _Vb] Zht oH$ Xrjm b{Zm ]wam h¡ & `oX [wÊ` `m{J g{ oH$gr H$r ^mdZmXrjm b{Z{ H$r hm{ Om` Vm{ ]¶¶S>r hr Z_«Vm[yd©H$ _mVm–o[Vm VWm ]¶S>m| H$m{ g_PmH$a XrjmH{$ obE AZw_oV àmá H$a Xrjm b{Zr MmohE, O¡g{ EdÝVm _woZ, JOgwHw$_mb _woZ Am¡a
M < d dk fd dh dq dw ds dS dks dkS
·a ·ha ka kaa ki kee ku koo ke kai ko kau
hm{Vm h¡$& Cg_| AÀN>{ odMma AmV{ h¢ Ed§ AÀN>{ odMmam|hotaa hai. Usame achchhe vichaar aate hai evam achchhe vichaaro
g{ AÀN>{ H$m`© hm{V{ h¢$& Bgg{ g§gma _| _mZ-gå_mZse achchhe kaarya hote hai. Isase sansaar me maan-sammaan
àmá hm{Vm h¡$&praapt hotaa hai.
10. gXm oZ © ahm{$& _Z _| yV-à{V, Mw¶S>¡b AmoX oH$gr Vah10. Sadaa nirbhay raho. Man me bhoot-pret, chu·ail aadi kisee tarah
H$m ^` Z aIm{$& BZ_| E{gr H$m{B© VmH$V Zht h¡, Om{ Vwåh|kaa bhay na rakho. Iname aisee koee taakat nahee hai, jo tumhe
Xw•I X{ gH{$$& Z_ñH$ma _§Ì H{$ Om[ g{ gd© ^` Xya hm{V{dukh de sake. Namaskaar mantra ke jaap se sarv bhay door hote
h¢$&>hai.
___m
___m
___
v vk b bZ m Å , ,s vks vkS p N V B
a aa i ee u oo e ai o au cha chha ¶a ¶ha
Jain Sankaar Paa¶¶hyakram Part-135Jain Sankaar Paa¶¶hyakram Part-1 34
A] d¥j [a M¶T>Z{ H$r ñ[Ym© àmaå^ hwB© & eV© `h Wr oH$ odO`r amO[wÌ, [amoOVH$r [rR> [a gdma hm{H$a, oZYm©oaV ñWmZ [a [hw±M{ & dh X{d ^r EH$ amO[wÌ H$m ê$[ YmaUH$a Cg I{b _|¶ goå_obV hm{ J`m & _hmdra g]g{ [hb{ d¥j H{$ AJ«^mJ [a [hw±M JEAm¡a AÝ` amOHw$_ma ]rM _|$ hr ah JE & X{d H$m{ Vm{ [amoOV hm{Zm hr Wm, dh g] g{ ZrM{ahm & odO`r _hmdra CZ [amoOV Hw$_mam|$ H$r [rR> [a gdma hwE & AÝV _| X{d H$r ]marAmB© & dh X{d hmW–[m±d yo_ [a oQ>H$m H$a Km{¶¶S{> O¡g{ hm{ J`m & _hmdra CgH$r [rR> [aM¶T> H$a ]¡R> JE$& X{d Z{ A[Zm ê$[ ]¶T>m`m & dh ]¶T>Vm hr J`m, EH$ _hmZ [d©V g{ ^rAoYH$ D±$Mm CgH{$ g^r A§J ]¶T>H$a odH$amb ]Z JE & _w±h [mVmb O¡gm EH$ _hmZIÈ>m, Cg_|> VjH$ ZmJ O¡gr b[b[mVr hwB© oOˆm, _ñVH$ H{$ ]mb [rb{ Am¡a Irb{ O¡g{I¶S{> hwE, CgH$r Xm¶S|> H$adV H{$ Xm±Vm|$ H{$ g_mZ V{O, Am±I| A§Jmam|$ g{ ^ar hwB© ogJ¶S>r H{$g_mZ OmÁdë`_mZ Am¡a ZmogH$m H{$ N{>X [d©V H$r Jw\$m H{$ g_mZ oXImB© X{Z{ bJ{ &CgH$r ¥Hw$Q>r go[©Ur H{$ g_mZ Wr & dh ^`mZH$ ê$[Ymar X{d ]¶T>Vm hr J`m$&
CgH$r AàË`moeV odH$ambVm X{IH$a _hmdra Z{ kmZm{[`m{J bJm`m & d{ g_PJE oH$ `h _Zwî` Zht$, X{d h¡ Am¡a _{ar [arjm H{$ obE hr _mZd[wÌ ]ZH$a _{am dmhZ ]Zmh¡ & CÝhm|Z{ [rR> [a _woï> àhma oH$`m, oOgg{ X{d H$m ]¶T>m hwAm ê$[ VËH$mb dm_Z O¡gmN>m{Q>m hm{ J`m & X{d H$m{ BÝÐ H$r ]mV H$m odœmg hm{ J`m & CgZ{ _hmdra g{ j_m `mMZm H$rAm¡a Z_ñH$ma H$aH{$ Mbm J`m &
(H$) JdmZ _hmdra H$r ghZerbVmEH$ g_` H$r ]mV h¡ ^JdmZ _hmdra O§Jb _| Ü`mZ bJmH$a I¶S{> W{ & Mmam|> Va\$
gwZgmZ dZ Wm & Cg g_` EH$ ½dmbm A[Z{ ]¡bm| H$m{ MamV{ hwE dhm± Am`m & CgZ{^JdmZ _hmdra g{ H$hm- ]m]mOr! _{a{ ]¡b `hm± Ma ah{ h¢, Oam X{IV{ ahZm, H$ht Mb{Z Om { & `h H$h H$a dh A[Zm H$m_ H$aZ{ Mbm J`m & ^JdmZ _hmdra Ü`mZ _| W{,BgobE CÝhm|Z{ Hw$N> CÎma Zht oX`m$& Hw$N> g_` ]mX O] dh ½dmbm dm[g Am`m Vm{ ]¡bdhm± oXImB© Zht oX {$& d{ MaV{ hwE AmJ{ oZH$b JE W{ & A[Z{ ]¡bm| H$m{ dhm± Z X{IH$a½dmbm AmJ–]]ybm hm{ J`m$& CgZ{ ^JdmZ² g{ H$hm- Aa{ YyV©! _{a{ ]¡bm| H$m{ oN>[mH$a `hT>m|J ·`m| H$a ahm h¡? ]Vm, _{a{ ]¡b H$hm§ h¢ ? ^JdZ² Vm{ Ü`mZ _| W{ & CÝhm|Z{ Hw$N> ^r ZhtH$hm& ½dmb{ Z{ gm{Mm, _{a{ ]¡bm| H$m{ oN>[mZ{ dmbm `hr h¡ & A] [yN>Z{ [a ]m{bVm ^r Zhth¡ BgobE CgZ{ H «$m{Y _| AmH$a ^JdmZ H$m{ Iy] _mam–[rQ>m & o\$a ^r ^JdmZ [d©V H{$
M < d dk fd dh dq dw ds dS dks dkS
·a ·ha ka kaa ki kee ku koo ke kai ko kau
Oå]yHw$_ma Z{ A[Z{ _mVm–o[Vm H$m{ g_Pm H$a Xrjm A§JrH$ma H$r Am¡a _m{j _|$[Yma{ &
^JdmZ _hmdra H$s odZ`ercVm^JdmZ _hmdra O] AmR> df© H{$ hm{ JE, V] CZH{$ _mVm–o[Vm Z{ H$bmMm © H{$
[mg CÝh|$ [¶T>Z{ H$m{ ^{Om &^JdmZ _hmdra H$r ]woÕ ]hwV hr Vrd« Wr & odÚmMm ©$Or oOg g_` ^JdmZ H$m{
[¶T>m ah{ W{, Cg g_` BÝÐ [§oS>V H{$ ê$[ _|$ AmH$a odÚmMm ©$g{ JhZ Am¡a VmoËdH$ àíZ[yN>Z{ bJm & BÝÐ H{$ àíZ gwZH$a odÚmMm`©$AdmH²$ hm{ JE & AmMm`© H{$ ^mdm|$H$m{ OmZH$a^JdmZ² Z{ ]¶S>r Z_«Vm[yd©H$ AZw_oV _m§Jr oH$ ·`m BZ àíZm|$ H$m CÎma _¢ X{ Xy± ?
oejH$ H$r AZw_oV àmá H$a ^JdmZ _hmdra Z{ BÝÐ H{$ àíZm|$ H$m CÎma gwÝXaVm Ed§erK«Vm g{ oX`m, oOg{ gwZH$a odÚmMm ©$Or MoH$V ah JE &
V] [§oS>V ê$[Ymar eH{$ÝÐ Ûmam ^JdmZ² H{$ ^mdr VrWªH$a hm{Z{ VWm OÝ_ g{ hrAdoYkmZr hm{Z{ H$m ]m{Y H$am`m J`m & V] odÚmMm ©Or$Z{ ]¶S{> hr gå_mZ[yd©H$ amOHw$_madÕ©_mZ H$m{ _mVm–o[Vm H{$ [mg [hw§Mm H$a H$hm oH$ Am[H$m ]mbH$ Vm{ ñd`§ ]woÕ_mZh¡, Bg{ [¶T>mZ{ H$r `m{½`Vm _wP _| Zht h¡ &
BVZ{ ]woÕembr JdmZ _hmdra Z{ r BÝÐ H{$ àíZm| H$m CÎma X{Z{ H{$ obE odÚmMm ©Org{ ^r Amkm _m§Jr & ^JdmZ² _hmdra oH$VZ{ odZ`erb W{ &
gmhg [arjmO] _hmdra Hw$N> H$_ AmR> df© H{$ W{, A[Z{ g_d`ñH$ amO[wÌm|$ H{$ gmW H«$r¶S>m
H$aV{ hwE CÚmZ _|¶ JE Am¡a g§Hw$br Zm_H$ I{b I{bZ{ bJ{ & CYa eH{$ÝÐ Z{ X{d g^m_|$H$hm oH$ A^r ^aV j{Ì _| ]mbH$ dÕ©_mZ E{g{ Yra, dra Am¡a gmhgr h¢ oH$ H$m{B© X{d–XmZd ^r CÝh| [amoOV Zht H$a gH$Vm & BÝÐ H$r ]mV H$m Am¡a Vm{ g^r X{dm| Z{ AmXaoH$`m, [aÝVw EH$ X{d Z{ odœmg Zht oH$`m & dh [arjm H$aZ{ H{$ obE Mbm Am¡a CÚmZ _|Om [hw±Mm$& Cg g_` ]mbH$m| _| d¥j H$m{ ñ[e© H$aZ{ H$r hm{¶¶S> bJr hwB© Wr & X{d Z{ ^`mZH$g[© H$m ê$[ ]Zm`m Am¡a Cg d¥j H{$ VZ{ [a ob[Q> J`m & o\$a \$Z \¡$bmH$a \w$âH$ma H$aZ{bJm$& EH$ ^`mZH$ odfYa H$m{ AmH«$_U H$aZ{ _|$ VË[a X{IH$a, S>a H{$ _ma{ AÝ` g^r]mbH$ ^mJ JE & _hmdra Vm{ OÝ_OmV oZ © W{ & CÝhm|Z{ gmoW`m| H$m{ Y¡ © ]±Ym`m Am¡añd`§ g[© H{$ oZH$Q> OmH$a Am¡a añgr H{$ g_mZ [H$¶S>H$a Xya b{ OmH$a N>m{¶S> oX`m &
v vk b bZ m Å , ,s vks vkS p N V B
a aa i ee u oo e ai o au cha chha ¶a ¶ha
Jain Sankaar Paa¶¶hyakram Part-137Jain Sankaar Paa¶¶hyakram Part-1 36
(2) amOm _{KaW(Aqhgm d X`m H$m _hÎd)
]hwV [wamZ{ O_mZ{ H$r ]mV h¡ & _{KaW Zm_H$ EH$ amOm ]¶S>{ hr X`mby W{ & d{ oH$gr^r àmUr H$m{ Xw•Ir X{IV{ Vm{ CZH$m öX` X`m g{ ^a AmVm Wm & A[Z{ àmUm| H$r ^r[admh Z H$a Xyga{ àmoU`m| H$r ajm H$aZ{ _| A[Zm Y_© g_PV{ W{ BgobE CZH{$ `e H$s_oh_m Bg bm{H$ _| hr Zht, ñdJ©bm{H$ _| ^r JmB© OmZ{ cJr$& EH$ oXZ ñdJ© H{$ amOm BÝÐZ{ A[Zr g^m _| amOm _{KaW H$m JwUJmZ oH$`m, oOg{ gwZH$a Xm{ X{dVmAm| Z{ amOm H$r[arjm H$aZr Mmhr$& CZ_| g{ EH$ H$]yVa ]Zm Am¡a Xygam ]h{ob`m & H$]yVa C¶¶S>Vm hwAmamOm H$r Jm{X _| AmH$a ]¡R> J`m$& dh ^` H{$ _ma{ H$m±[ ahm Wm & amOm Z{ Cg [a hmW \{$aV{hwE H$hm S>a _V, A] VwP{ H$m{B© Zht$ _ma gH{$Jm &
BVZ{ hr _|$ ]h{ob`m ]Zm hwAm X{d ^r dhm± [hw§Mm Am¡a amOm g{ H$hZ{ bJm – ""`hH$]yVa _{am h¡ & X{Im{, `h _{am ]mO [jr ^r ^yIm h¡ & _¢ Bgr H{$ obE Bg{ [H$¶S> ahm Wm &Am[ Bg{ bm¡Q>m XroOE &''
amOm Z{ H$hm – ""^mB©, A] Vm{ `h _{ar eaU _|¶ Am J`m h¡ & BgH$r ajm H$aZm _{amY_© h¡ & A] _¢ Vwåh{ `h H¡$g{$ X{ gH$Vm hy± ? BgH{$ ]Xb{ _|$ Vw_ Mmhm{ Vm{ Xygar H$m{B© dñVw_m§J gH$V{ hm{ &''
]h{ob`m ]m{bm – ""_hmamO, `h AÝ`m` h¡ & _{ar MrO _wP{ o_bZr MmohE & AJa`h H$]yVa Am[ Zht X{ gH$V{ Vm{ oH$gr Xyga{ àmUr H$m H$]yVa oOVZm VmOm _m§g oXbmXroOE &''
amOm Z{ H$hm– `h H¡$g{$ hm{ gH$Vm h¡? Bg H$]yVa H$m{ ]MmD±$ Am¡a Xyga{ oH$gr[§M{oÝÐ` Ord H$m{ _mê±$ ? Am¡a Hw$N> MmhV{ hm{ Vm{ b{ bm{ & Xyga{ Ord H$m{ _ma H$a _¢$Vwåh{_m§g Zht X{ gH$Vm & Xyga{ Ord H$m{ _maZm Vm{ g]g{ ]¶¶S>m [m[ h¡ AJa Vwåh| _m§g hr b{Zmh¡ Vm{ _¢ Vwåh| A[Zm _m§g X{ gH$Vm hy± &
]h{ob { Z{ H$hm – _hmamO, Am[ ·`m H$h ah{ h¢? H$]yVa H{$ ]Xb{ Am[ A[Zm_m§g X{Zm Mmh ah{ h¢ ? VoZH$ gm{M–odMma H$a H$m_ H$roOE & H$ht E{gm Z hm{ oH$ EH$gmYmaU àmUr H{$ [rN{> Am[ A[Zm AohV H$a ]¡R{§> &
amOm Z{ H$hm– eaU _|> AmE hwE H$r ajm H$aZm _{am Y_© h¡ & A[Z{ Y_© H$m [mbZH$aZ{ _| odbå] Zht hm{Zm MmohE & amOm Z{ VËjU EH$ ]¶¶S>m VamOy _§Jm`m & VamOy H{$ EH$[b¶S{> _|> H$]yVa Am¡a Xyga{ [b¶S{> _|> A[Zr Om±K H$m _m§g H$mQ>–H$mQ> H$a aIZ{ bJ{ & amOm
M < d dk fd dh dq dw ds dS dks dkS
·a ·ha ka kaa ki kee ku koo ke kai ko kau
g_mZ AMb I¶S{> ah{ & d{ A[Z{ Ü`mZ g{ odMobV Zht> hwE &O] X{dbm{H$ H{$ BÝÐ Z{ A[Z{ kmZ Ûmam `h g] X{Im Vm{ CÝh|$ ]hwV Xw•I hwAm & d{
^JdmZ _hmdra H{$ gm_Z{ C[oñWV hwE Am¡a ½dmb{ H$m{ XÊS> X{Z{ H{$ obE V¡ ma hwE, oH$ÝVwH$ê$UmgmJa ^JdZ² Z{ Cg{ XÊS> X{Z{ g{ BÝÐ H$m{ _Zm H$a oX`m & V] BÝÐ Z{ ^JdmZ g{ H$hm^JdZ² ! _¢$ Am[H{$ gmW ahZm MmhVm hy± & _{a{ gmW ahZ{ g{ Am[H$m{ Bg àH$ma H$ï> Zht$CR>mZm [¶S{>Jm &
^JdmZ Z{ CÎma oX`m – BÝÐ ! _wP{ ½dmb{ H$r _ma g{ VoZH$ ^r Xw•I Zht> hwAm h¡,_wP{ Xw•I Vm{ Bg ]mV H$m h¡ oH$ Cg ]{Mma{ Z{ AkmZde A[Z{ H$_© ]m±Y ob { h¢ & Vw_lÕmde _{a{ gmW ahZ{ H$r ]mV H$h ah{ hm{, [aÝVw oH$gr H$r ghm`Vm g{ _wP{ ogoÕ Zhto_b gH$Vr$& _¢Z{ O¡g{ H$_© ]m±Y{ h¢, CÝh| Vm{ _wP{ hr ^m{JZm [¶¶S{>Jm & ^m{J{ o]Zm CZg{Nw>Q>H$mam Zht> o_b gH$Vm$& BgobE _¢ Vwåhmar ghm`Vm Zht MmhVm hy± & ^JdmZ H$roZ^©` dmUr gwZH$a BÝÐ H$m{ ]¶¶S>r Iwer hwB© Am¡a d{ CÝh| àUm_ H$a A[Z{ ñWmZ H$m{ Mb{JE &
(I)EH$ ]ma ^JdmZ _hmdra odMaV{ hwE EH$ OJh H$m`m{ËgJ© H$a ah{ W{ & Cg g_`
oÌ[¥ï> dmgwX{d H{$ ^d _| oOg eæ`m–ajH$ H{$ H$mZm|$_| C]cm hwAm erem S>bdm`m WmCg eæ`m –ajH$ H$m Ord ½dmbm hwAm & ^JdmZ H$m{ X{I H$a ½dmb{ Z{ [yd©$^d H{$d¡amZw]§Yr H$_© H{$ H$maU H«w$Õ hm{H$a eaH$Q> Zm_H$ H$oR>Z d¥j H$r H$rb|$ ]ZmH$a CZH{$H$mZm|$ _| R>m{H$ Xr Am¡a oH$gr H$m{ oXImB© Zht [¶¶S{> BgobE CgZ{ CZ H$rbm|> H{$ ]mhar ^mJH$mQ>H$a ]am]a H$a oX {$& ^JdmZ Z{ Bg d{XZm H$m{ Y¡ ©[yd©H$ ghm & Hw$N> g_` H{$ ]mXodhma H$aV{ hwE ^JdmZ [mdm[war [Yma{ & dhm§ ogÕmW© Zm_H$ doUH²$ H{$ Ka IaH$ Zm_H$d¡Ú ]¡R>m Wm & CgZ{ ^JdmZ H$r eyb [r¶S>m H$m{ g_P ob`m Am¡a ogÕmW© H$r à{aUm g{ d¡ÚZ{ CZ H$rbm|¶ H$m{ `woº$[yd©H$ oZH$mb oX`m & CgZ{ CZH{$ H$mZm|$ H{$ Kmd Am¡fY Ûmam ]ÝXH$a oXE & Bg àH$ma _hmdra Z{ àgÞVm[yd©H$ g_^md g{ C[gJ© H$m{ _woº$ _mJ© H$mgh`m{Jr _mZm &
___m
___m
___
v vk b bZ m Å , ,s vks vkS p N V B
a aa i ee u oo e ai o au cha chha ¶a ¶ha
Jain Sankaar Paa¶¶hyakram Part-139Jain Sankaar Paa¶¶hyakram Part-1 38
(3) Aë[ – [oaJ«hr [yoU`m lmdH$Y_m©MaU H$m [m±Mdm± oZ`_ A[oaJ«h h¡ & J¥hñW [yU©V`m A[naJ«h H$m [mbZ Zht
H$a gH$Vm b{oH$Z dh A[Zr BÀN>m Am¡a Amdí`H$VmAm| H$m{ gro_V H$a g§Vm{f H{$ gmWOrdZ ]rVm gH$Vm h¡ & Bg gå]ÝY _|$ [yoU`m lmdH$ H$r H$Wm ]¶S>r àogÕ h¡ &
EH$ ]ma amOm l{oUH$ ^JdmZ _hmdra H$m C[X{e gwZ ah{ W{ & C[X{e gwZ b{Z{ H{$]mX amOm Z{ ^JdmZ g{ [yN>m – ^JdZ² ! _¢$ _aH$a H$hm± OmD±$Jm ? ^JdmZ gd©k Am¡agd©Xeu W{ & CÝhm|Z{ CÎma oX`m Vw_ `hm± g{ _aH$a ZaH$ _| CË[Þ hm{Am{J{ & Vw_Z{ Hw$N> AÀN{>H$m`© ^r oH$`{ h¢> [aÝVw Cgg{ [yd© hr Vwåhmam ZaH$ H$m Am`wî` ]ÝY MwH$m h¡ & Vw_Z{ Om{AÀN{> H$m © oH$ { h¢>, CZg{ Vw_ ^odî` _| àW_ VrWªH$a ]Zm{J{ &
ZaH$ _| OmZ{ H$r ]mV gwZH$a amOm K]am J`m & H$hm – ^JdmZ ! H$m{B© E{gm C[m`h¡, oOgg{ _{am ZaH$ _| OmZm éH$ gH$Vm hm{ ? ^JdmZ Z{ H$hm, BZ Mma H$m`m~ _| g{ EH$ ^rH$m`© H$a gH$m{ Vm{ Vwåhmam ZaH$ _| OmZm éH$ gH$Vm h¡ & d{ Mma H$m`© Bg àH$ma h¢ – (1)Vwåhmar Xmgr H$o[bm g{ XmZ oXbmZm, (2) ZdH$magr [ƒ·ImU H$m [mbZ H$aZm, (3)H$mob`m H$gmB© g{ [ew dY ]§X H$amZm Am¡a (4) [yoU`m lmdH$ H$r gm_mo`H$ _m{bb{Zm&
amOm C[ w©·V VrZ ]mVm|$ _| Ag\$b hm{ J`m Vm{ dh ñd § [yoU`m lmdH$ H{$ Ka Om[hw±Mm$& [yoU`m lmdH$ ^JdmZ _hmdra H{$ [a_ ^º$ W{ & CZH$m OrdZ ]hwV hr grYm–gmXm Wm & d{ àoVoXZ ]mah AmZ{ H$r ê$B© H$r [yoU`m bmV{ Am¡a CgH$m gyV ]Zm`m H$aV{W{ & CgH$m{ ]{MH$a Om{ [moalo_H$ o_bVm, Cgr g{ d{ A[Z{ Hw$Qw>å] H$m ^aU–[m{fUH$aV{ W{ & gyV H$mV>Z{ H{$ ]mX Om{ g_` o_bVm, Cg_|$ d{ gm_mo`H$ oH$`m H$aV{ W{ & _Z_| oH$gr àH$ma H$r AmH$m§jmE§ Zht Wt & A[Z{ Ka _| amOm H$m{ X{I H$a [yoU`m lmdH$ I¶¶S{>hm{ JE Am¡a ]¶S{> AmXa H{$ gmW H$hm amOZ² ! AmO H$m oXZ YÝ` h¡, Am[ _{a{ Ka [Yma{ !_¢$ g{dm _| hmoOa hy± & \$a_mB {, _{a{ `m{½` ·`m g{dm h¡ ? [yoU`m H{$ em§V OrdZ Am¡a gabàH¥$oV H$m{ X{I H$a amOm ]hwV àgÞ hwAm & amOm Z{ H$hm- lmdH$ Or ! _¢$ Am[H{$ [mgoH$gr odoeï>> H$m © H{$ obE Am`m hy±, Amem h¡, Am[ _{ar _m§J ñdrH$ma H$a|J{ &
[yoU`m Z{ H$hm- amOZ² ! _wP AoH§$MZ H{$ [mg E{gr ·`m dñVw h¡, Om{ _¢$ Am[H$m{X{H$a H¥$VmW© hm{ gHy±$ ? \$a_mB`{, ·`m Amkm h¡ ?
amOm Z{ H$hm oH$ _¢$^JdmZ _hmdra H{$ [mg J`m Wm & CÝhm|Z{ _wP{ Mma C[m` ]Vm {,
M < d dk fd dh dq dw ds dS dks dkS
·a ·ha ka kaa ki kee ku koo ke kai ko kau
Z{ A[Z{ [¡a H$m _m§g H$mQ> H$a [b¶S{> _|> aI oX`m [aÝVw dh H$]yVa H{$ ]am]a Zht$ hwAm &X{d _m`m g{ H$]yVa H$m [b¶S>m ^mar hr ]Zm ahm & amOm _{KaW ^r [rN{> hQ>Z{ dmb{ dra Zht>W{ & A] CÝhm|Z{ X{Im oH$ _m§g dmbm [b¶¶S>m PwH$Vm Zht h¡ Vm{ ñd`§ CR>H$a VamOy _| Om]¡R{>&> ]g o\$a ·`m Wm ? X{dVmAm|$ H$r [arjm [yar hwB© & AmH$me g{ [wî[ dfm© hm{Z{ bJrAm¡a O`–O`H$ma g{ dm w _§S>b Jy§O CR>m & H$]yVa Am¡a ]h{ob`m X{d ê$[ _| àH$Q> hwEAm¡a amOm H$r àe§gm H$aV{ hwE j_m _m§JZ{ bJ{ & amOm H$m eara ^r [hb{ H$r Vah [yU©ñdñW hm{ J`m &
O¡Z Y_© H$m [hbm d «V Aoh§gm h¡ & BgH$m [mbZ _{KaW amOm Z{ oH$`m Vm{ AmJ{MbH$a `{ O¡ZY_© H{$ 16 d| VrWªH$a lr em§oVZmW Or hwE & X`m H$m \$b oH$VZm_hmZ² h¡ & X`m H{$ à^md g{ VrWªH$a O¡gm _hmZ² [X o_bVm h¡, oOZH{$ MaUm| _| ñdJ©H{$ BÝÐ ^r _ñVH$ PwH$mV{ h¢$&
___m
___m
___
v vk b bZ m Å , ,s vks vkS p N V B
a aa i ee u oo e ai o au cha chha ¶a ¶ha
Jain Sankaar Paa¶¶hyakram Part-141Jain Sankaar Paa¶¶hyakram Part-1 40
oOZg{ _{am ZaH$ _| OmZm ê$H$ gH$Vm h¡ & CZ_| g{ _¢Z{ VrZ C[m` Vm{ H$a ob`{, oOZ_| _¢g\$b Z hm{ gH$m & A] H{$db$ Am[H$m hr ghmam h¡ & AJa Am[ _{a{ ghm`H$ ]Z gH|$ Vm{_wP{ ZaH$ H{$ _hmZ² H$îQ>m| g{ Nw>Q>H$mam o_b gH$Vm h¡ &
[yoU`m Or Z{ CÎma oX`m – amOZ² ! odbå] _V H$roO { & _¢> A[Zm gd©ñd Am[H{$obE Ý`m¡N>mda H$a gH$Vm hy± &
amOm Z{ H$hm- Am¡a Hw$N> Zht$ _wP{ H{$db Am[H$r EH$ gm_mo`H$ MmohE & CgH$rOm{ ^r H$r_V b{Zm Mmh|$, _¢ X{Z{ H$m{ V¡`ma hy± & Cgg{ _{am ZaH$ Q>b gH$Vm h¡ &
amOm H$r ]mV gwZH$a [yoU`m Or odMma–_J³ hm{ JE & Hw$N> X{a ]mX CÝhm|Z{ H$hm –amOZ² ! Ohm± VH$ _¢ Y_© H$m ñdê$[ g_P gH$m hy± gm_mo`H$ H$m{B© b{Z–X{Z `m IarXZ{ H$rdñVw Zht h¡ & dh Vm{ AmË_m H$r EH$ AmÜ`moË_H$ AZw yoV h¡, Om{ àË {H$ ì`oº$ A[Z{ _|AZw^d H$a gH$Vm h¡ & Am[ Cg{ IarXZm MmhV{ h¢ Vm{ _¢ X{Z{ H$m{ V¡`ma hy± & [aÝVw CgH$m_yë` ·`m hm{Jm, `h _wP{ ^r kmV Zht h¡ & `oX ^JdmZ² _hmdra Z{ _{ar gm_mo`H$ IarXZ{H$r ]mV H$hr h¡ Vm{ CgH$m _yë` ^r Am[ CÝht g{ [yN> H$a AmB { & d{ oOVZm ^r _yë`]Vm |J{ & CVZ{ _| _¢ Am[H$m{ gm_mo`H$ ]{M Xy§Jm &
amOm l{oUH$ ZaH$ H{$ Xw$•Im|$ g{ ^`^rV W{ & d{ ha C[m` g{ Cgg{ ]MZm MmhV{ W{&d{ ^JdmZ _hmdra H$r g{dm _| [wZ• C[oñWV hwE Am¡a [yoU`m Or H$r EH$ gm_mo`H$ H$m_yë` [yN>Z{ bJ{ &
^JdmZ Z{ H$hm- amOZ² ! Vw_ gm_mo`H$ H$m{ IarXZm MmhV{ hm{, [aÝVw Vwåhma{ [mgOm{ YZ gå[oÎm h¡, dh g] EH$ gm_mo`H$ H$r Xbmbr H{$ obE ^r [`m©á Zht h¡ & O]Xbmbr ^r [yar Zht ]ZVr h¡ Vm{ _yë` H$r ]mV Vm{ ]hwV Xya h¡ & dh Vw_ H¡$g{$ MwH$m gH$m{J{?gm_mo`H$ H$m _yë`m§H$Z ^m¡oVH$ gå[oÎm H{$ gmW Zht$ oH$`m Om gH$Vm h¡ & dh Vm{ AmË_mH$r ewÕ AZw yoV h¡ & Cgg{ AmË_m _| g_^md [¡Xm hm{Vm h¡ & [yoU`m lmdH$ BVZm Aë[[oaJ«hr h¡ oH$ dh gm_mo`H$ d«V _| A[Z{ _Z H$m{ EH$mJ« Am¡a ewÕ aI gH$Vm h¡ & CXa[yoV©H{$ obE dh MaIm MbmVm h¡ Am¡a e{f g_` _| gm_mo`H$ H$r AmamYZm H$aVm h¡ &
^JdmZ _hmdra H$m CÎma gwZH$a amOm l{oUH$ oZame hm{ J`m& b{oH$Z `h VÎdCgH$r g_P _| Am J`m oH$ Y_© oH«$`m$ IarXZ{ H$r dñVw Zht h¡ & dh Vm{ AZ_m{b h¡,oOgH$m AmMaU Ûmam AZw d oH$`m Om gH$Vm h¡ &
v vk b bZ m Å , ,s vks vkS p N V B
a aa i ee u oo e ai o au cha chha ¶a ¶ha
gwI [oaJ «h _| Zht, gÝVm{f _| h¡ & [yoU`m lmdH$ oH$VZ{ Aë[–[oaJ «hr W{BgobE d{ [a_ gwIr W{ & A[Zr BÀN>mAm| H$m{ H$_ H$aV{ OmZm hr A[oaJ «h H$rgmYZm _| AmJ{ ]¶¶T>Zm h¡$&
___m
___m
___
M < d dk fd dh dq dw ds dS dks dkS
·a ·ha ka kaa ki kee ku koo ke kai ko kau
Jain Sankaar Paa¶¶hyakram Part-143Jain Sankaar Paa¶¶hyakram Part-1 42
Nahee sataaoo kisee jeev ko, jhoo¶h kabhee nahee kahaa karoo.
[aYZ–doZVm [a Z bw mD±$, g§Vm{fm_¥V o[`m H$ê±$ &&3&&Paradhan-vanitaa par na lubhaaoo, santoshaamrit piyaa karoo II3II
Ah§H$ma H$m ^md Z a·Iy±, Zht$ oH$gr [a H«$m{Y H$ê±$ &Ahankaar kaa bhaav na rakkhoo, nahee kisee par krodh karoo.
X{I Xygam|$ H$r ]¶T>Vr H$m{, H$^r Z B©î`m© ^md Yê±$ &&Dekh doosaro kee ba·hatee ko, kabhee na eershyaa bhaav dharoo.
ah{ ^mdZm E{gr _{ar, gab gË` ì`dhma H$ê±$ &&Rahe bhaavanaa aisee meree, saral satya vyavahaar karoo.
]Z{ Ohm± VH$ Bg OrdZ _|$, Am¡am| H$m C[H$ma H$ê±$ &$&4&&Bane jahaa tak is jeevan me, auro kaa upakaar karoo II4II
_¡Ìr–^md OJV _| _{am, g] Ordm| [a oZË` ah{ &Maitree bhaav jagat me meraa, sab jeevo par nitya rahe.
XrZ–Xw•Ir Ordm| [a _{a{, Ca g{ H$ê$Um óm{V ]h{ &&Deen-dukhee jeevo par mere. Ur se karoo¸aa sthrot bahe.
XwO©Z H « y$a–$Hw$_mJ© aVm|$ [a, jm{^ Zht _wPH$m{ Amd{ &Durjan kroor-kumaarg rato par, kshobh nahee mujhako aave.
gmå`^md a·Iy± _¢ CZ [a, E{gr [oaUoV hm{ Omd{ &&5&&Saamyabhaav rakhoo mai un par, aisee pari¸ati ho jaave II5II
JwUrOZm| H$m { X {I öX` _|, _{a { à{_ C_¶ ¶S> Amd{ &Gu¸eejano ko dekh hriday me, mere prem uma· aave.
]Z{ Ohm± VH$ CZH$r g{dm, H$aH{$ `h _Z gwI [md{ &&Bane jahaa tak unakee sevaa, karake yah man sukh paave.
hm{D±$ Zht$H¥$V¿Z H$^r _¢$, Ðm{h Z _{a { Ca Amd{ &Hou nahee kritagn kabhee mai, droh na mere ur aave.
JwU–J«hU H$m ^md ah{ oZV, Ñoï> Z Xm{fm| [a Omd{ &&6&&Gu¸-graha¸ kaa bhaav rahe nit, drish¶i na dosho par jaave II6II
M < d dk fd dh dq dw ds dS dks dkS
·a ·ha ka kaa ki kee ku koo ke kai ko kau
H$mì` od^mJKAAVYA VIBHAAG
(1) _{ar mdZm
(1) Meree Bhaavanaa
oOgZ{ amJ Û{f H$m_moXH$, OrV{ g] OJ OmZ ob`m &Jisane raag dvesh kaamaadik, jeete sab jag jaan liyaa.
g] Ordm| H$m{ _m{j _mJ© H$m, oZ•ñ[¥h hm{ C[X{e oX`m &&Sab jeevo ko moksh maarg kaa, nispriha ho upadesh diyaa.
]wÕ, dra, oOZ, hoa ha ]«÷m, `m CgH$m{ ñdmYrZ H$h§{ &Buddh, veer, jin, hari har brahmaa, yaa usako svaadheen kahe.
^oº$ ^md g{ à{oaV hm{ `h, oMÎm Cgr _| brZ ah{{ &&1&&Bhakti bhaav se prerit ho yah, chitt usee me leen rahe II1II
odf`m| H$r Amem Zht oOZH{$, $gmå`–^md YZ aIV{ h¢ &Vishayo kee aashaa nahee jinake, saamya-bhaav dhan rakhate hai.
oZO–[a H{$ ohV–gmYZ _| Om{, oZe–oXZ VË[a ahV{ h¢ &&Nij-par ke hit saadhan me jo, nish-din tatpar rahate hai.
ñdmW©–Ë`mJ H$r H$oR>Z V[ñ`m, o]Zm I{X Om{ H$aV{ h¢ &Svaarth-tyaag kee ka¶hin tapasyaa, binaa khed jo karate hai.
E{g{ kmZr gmYw OJV H{$ Xw$•I g_yh H$m{ haV{ h¢$ &&2&&Aise gyaanee saadhu jagat ke dukh samooha ko harate hai II2II
ah{ gXm gËg§J CÝht H$m, Ü`mZ CÝht H$m oZË` ah{ &Rahe sadaa Satsang unhee kaa, dhyaan unhee kaa nitya rahe.
CÝht O¡gr M`m© _| `h, oMÎm gXm AZwaº$ ah{ &&Unhee jaisee charyaa me yah, chitt sadaa anurakt rahe.
Zht gVmD±$ oH$gr Ord H$m{, PyR> H$^r Zht H$hm H$ê±$ &$
v vk b bZ m Å , ,s vks vkS p N V B
a aa i ee u oo e ai o au cha chha ¶a ¶ha
Jain Sankaar Paa¶¶hyakram Part-145Jain Sankaar Paa¶¶hyakram Part-1 44
Y_©oZð> hm{H$a amOm ^r, Ý`m` àOm H$m oH$`m H$a{ &&Dharmanish¶h hokar raajaa bhee, nyaay prajaa kaa kiyaa kare.
am{J, _ar, Xwo^©j Z \¡$b{$, àOm emoÝV g{ oO`m H$a{ &Rog, maree, durbhiksh na phaile, prajaa shaanti se jiyaa kare.
[a_ Aoh§gm Y_© OJV _|, \¡$b$ gd©ohV oH$`m H$a{ &&10&&Param ahinsaa dharm jagat me, phail sarvahit kiyaa kare II10II
\¡$b{ à {_ [añ[a OJ _|$, _m {h X ya [a ahm H$a { &Phaile prem paraspar jag me, moha door par rahaa kare.
Aoà` H$Qw>H$ H$R>m{a eãX Zht>, H$m{B© _wI g{ H$hm H$a{ &&Apriya ka¶uk ka¶hor shabd nahee, koee mukh se kahaa kare.
]Z H$a g] " wJ dra' öX` g{, X{em{ÞoV aV ahm H$a{ &Ban kar sab 'Yug Veer' hridaya se, deshonnati rat rahaa kare.
dñVw ñdê$[ odMma Iwer g{, g] Xw•I g§H$Q> ghm H$a{ $&Vastu svaroop vichaar khushee se, sab dukh sanka¶ sahaa kare
dñVw ñdê$[ odMma Iwer g{, oZO AmZÝX _| a_m H$a| &&11$&&Vastu svaroop vichaar khushee se. nij aanand me ramaa kare II11II
(OwJc oH$em{a _wp»V`ma) ( wJdra)
(Jugal Kishor mukhtiyaar) (Yugaveer)
(2) _hm_ÝÌ – ZdH$ma àmW©Zm(2) Mahaamantra-Navakaar Praarthanaa
ZdH$ma _ÝÌ h¡ _hm_ÝÌ, Bg _ÝÌ H$r _oh_m ^mar h¡ &Navakaar mantra hai mahaamantra, is mantra kee mahimaa bhaaree hai.
AmJ_ _| H$hr, Jwéda g{ gwZr, AZw d _| oOg{ CVmar h¡ & Q{>a >&aagam me kahee, guruvar se sunee, anubhav me jise utaaree hai.
Aoah§VmU§ [X [hbm h¡, Ana AmaoV X ya ^JmVm h ¡ &
M < d dk fd dh dq dw ds dS dks dkS
·a ·ha ka kaa ki kee ku koo ke kai ko kau
H$m {B © ]wam H$h{ `m AÀN>m, bú_r Amd{ `m Omd{ &Koee buraa kahe yaa achchhaa, lakshmee aave yaa jaave.
bmIm| dfm~ VH$ OrD±$, $`m _¥Ë`w AmO hr Am Omd{ &&Laakho varsho tak jeeoo, yaa mrityu aaj hee aa jaave.
AWdm H$m{B © H¡$gm ^r ^`, `m bmbM X{Z{ Amd{ &Athavaa koee kaisaa bhee bhay, yaa laalach dene aave.
Vm{ ^r Ý`m`–_mJ© g{ _{am, H$^r Z [J oS>JZ{ [md{ &&7&&to bhee nyaay-maarg se meraa, kabhee na pag ·igane paave II7II
hm{H$a gwI _|$ _J³ Z \y$b|$, Xw•I _| H$^r Z K]amd| &Hokar sukh me magan na phoole, dukh me kabhee na ghabaraave.
[d©V–ZXr–í_emZ–^`mZH$, AQ>dr g{ Zht ^` Imd| &&Parvat-nadee-shmshaan-bhayaanak, a¶avee se nahee bhay khaave.
ah{ AS>m{b AH$å[ oZa§Va, `h _Z Ѷ¶T>Va ]Z Omd{ &Rahe a·ol akamp nirantar, yah man dri·hatar ban jaave.
Bï>–od`m{J AoZï>–`m{J _|, ghZerbVm oXIbmd{ &&8&&Ish¶-viyog anish¶-yog me, sahanasheelataa dikhalaave II8II
gwIr ah{ g] Ord OJV H{$, $H$m{B© H$^r Z K]amd{ &Sukhee rahe sab jeev jagat ke, koee kabhee na ghabaraave.
d¡a [m[ Ao^_mZ N>m{ ¶S> OJ, oZË` ZE _§Jb Jmd{ &&Vair paap abhimaan chho· jag, nitya nae mangal gaave.
Ka–Ka MMm© ah{ Y_© H$r, XwîH¥$V–XwîH$a hm{ Omd|$ &Ghar-ghar charchaa rahe dharm kee, dushkrit-dushkar ho jaave.
kmZ–MoaÌ CÞV H$a A[Zm, _ZwO–OÝ_ \$b g] [md| &&9&&Gyaan-charitra unnat kar apanaa, manuj-janm phal sab paave II9II
B©oV ^roV ì`m[{ Zht OJ _|, d¥oï> g_` [a hwAm H$a{ &Eeti bheeti vyaape nahee jag me, vrish¶i samay par huaa kare.
v vk b bZ m Å , ,s vks vkS p N V B
a aa i ee u oo e ai o au cha chha ¶a ¶ha
Jain Sankaar Paa¶¶hyakram Part-147Jain Sankaar Paa¶¶hyakram Part-1 46
(3) lr _hmdra ñdm_r H$r...(3) Shree Mahaveer Svaamee ke....
lr _hmdra ñdm_r H$r, gXm O` hm{, gXm O` hm{,
Shree Mahaaveer svaamee kee, sadaa jaya ho, sadaa jaya ho,
[odÌ [mdZ oOZ{ída H$r, gXm O` hm{ gXm O` hm{&
Pavitra paavan jineshvar kee, sadaa jaya ho, sadaa jaya ho.
Vwåht¶ hm{ X{d X{dZ H{$, Vwåhr hm{ [ra-[¡Jå]a,Tumhee ho dev devan ke, tumhee ho peer paigembar,
Vwåht$ ] «÷m, Vwåht odîUw, gXm O` hm {...Tumhee brahmaa, tumhee vishnu, sadaa jaya ho.......
Vwåhma{ kmZ-IOmZ{ H$r, _oh_m ]hwV ^mar h¡,Tumhaare gyaan-khajaane kee mahimaa bahut bhaaree hai,
bwQ>mZ { g{ ] ¶T > { haX_, gXm O` hm {...Lutaane se ba·he haradam, sadaa jaya ho.......
Vwåhmar Ü`mZ _wÐm g{, Abm¡oH$H$ emoÝV PaVr h¡,Tumhaaree dhyaan mudraa se, alaukik shaanti jharatee hai,
og§h ^r Jm {X [a gm {V {, gXm O` hm {...Sinha bhee god par sote, sadaa jaya ho.......
Vwåhmam Zm_ b{Z { g{ OmJVr draVm ^mar,Tumhaaraa naam lene se jaagatee veerataa bhaaree,
hQ>mV { H$_ © bíH$a H$m {, gXm O` hm {....ha¶aate karm lashkar ko, sadaa jaya ho.......
Vwåhmam g§K gXm O` hm{, _woZ _m{Vrbmb gXm O` hm{Tumhaaraa sangh sadaa jaya ho, muni Moteelaal sadaa jaya ho,
Odmhabmb [yÁ` JwéamO, gXm O` hm {&Javaaharalaal poojya gururaaj, sadaa jaya ho.......
M < d dk fd dh dq dw ds dS dks dkS
·a ·ha ka kaa ki kee ku koo ke kai ko kau
Arihantaa¸am pad pahalaa hai, ari aarati door bhagaataa hai.
ogÕmU§ gwo_aZ H$aZ{ g{, _Z BoÀN>V ogoÕ [mVm h ¡ &Siddhaa¸am sumiran karane se, man ichchhit siddhi paataa hai.
Am`oa`mU§ Vm{ Aï> ogoÕ Am¡a Zd oZoY H{$ ^ÊS>mar h¡ & Zd.&
aayariyaa¸am to ash¶ siddhi aur nav nidhi ke bhan·aaree hai.Nav.
CdÁPm`mU§ AkmZ oVo_a ha, kmZ àH$me \¡$bmVm h¡$&
Uvajjhaayaa¸am agyaan timir har, gyan prakaash phailaataa hai.
gìdgmhyU§ g] gwIXmVm, VZ _Z H$m{ ñdñW ]ZmVm h¡ &
Savvasaahoo am sab sukhadaataa, tan man ko svasth banaataa hai.
[X [m±M H{$ gwo_aZ H$aZ{ g{, o_Q> OmVr gH$b ]r_mar h¡ & Zd. &
Pad paanch ke sumiran karane se mi¶ jaatee sakal beemaaree hai. Nav.
lr[mb gwXe©Z _{Ua`m, oOgZ{ ^r O[m AmZÝX [m`m &
Shreepaal Sudarshan me¸arayaa, jisane bhee japaa aanand paayaa.
OrdZ H{$ gyZ{ [VP¶S> _| ¶, o\$a \y$b oIb{ gm¡a^ N>m`m &
Jeevan ke soone patajha· me, phir phool khile saurabh chhaayaa.
_Z ZÝXZdZ _|$ a_U H$a{, `h E{gm _§JbH$mar h¡ & Zd.&
Man nandanvan me rama kare, yah aisaa mangalkari hai. Nav.
oZV ZB© ]YmB © gwZ { H$mZ, bú_r da_mbm [hZmVr &
Nit Naee badhaaee sune kaan, lakshmee varamaala pahanaatee.
"Aem{H$ _woZ' O` odO` o_b{, em§oV àgÞVm ]¶T> OmVr &
'Ashok muni' jay vijay mile, shaanti prasannataa ba·h jaatee.
gå_mZ o_b{, gËH$ma o_b{, ^d–Ob g{ Z¡`m Vmar h¡ &Zd.&Sammaan mile, satkaar mile, bhav-jal se naiyaa taaree hai. Nav.
v vk b bZ m Å , ,s vks vkS p N V B
a aa i ee u oo e ai o au cha chha ¶a ¶ha
Jain Sankaar Paa¶¶hyakram Part-149Jain Sankaar Paa¶¶hyakram Part-1 48
Chho·u lobh ghama¸· buraaee.
Mmh±y g]H$s oZË` ^cmB© &Chaahoo sabakee nitya bhalaaee.
Om{ H$aZm dm{ AÀN>m H$aZm$&Jo karanaa vo achchhaa karanaa.
o\$a XwoZ`m _| oH$gg{ S>aZm$&Phir duniyaa me kisase ·aranaa.
h{ à^w _{am _Z hm{ gwÝXa$&He prabhu meraa man ho sundar.
dmUr gwÝXa OrdZ gwÝXa $&Vaa¸ee sundar jeevan sundar.
___m
___m
___
M < d dk fd dh dq dw ds dS dks dkS
·a ·ha ka kaa ki kee ku koo ke kai ko kau
(4) AÀN>m ]ƒm(4) Achchha bachchaa
Om{ Z oH$gr H$m öX` XwImVm, dh AÀN>m ]ƒm H$hbmVm &Jo na kisee kaa hriday dukhaataa, vah achchhaa bachchaa kahalaataa.
Om{ µPJ¶S>m|¶ _| Zht CbPVm & PyR> ]m{bZm [m[ g_PVm &Jo jhaga·o me nahee ulajhataa, jhoo¶h bolanaa paap samjhataa.
A[Z{ _Z _| [m[ g{ S>aVm, Zht H$m_ _Z_mZm H$aVm &apane man me paap se darataa, nahee kaam manamaanaa karataa.
gwI g{ odÚm [¶¶T>Z{ OmVm, dh AÀN>m ]ƒm H$hbmVm &&Sukh se viddhaa pa·hane jaataa, vah achchhaa bachchaa kahalaataa.
X`m oXImZ{ _|¶ gwI _mZ{, _mVm–o[Vm H$r Amkm _mZ{ &Daya dikhaane me sukh maane, maata-pitaa kee aagyaa maane.
Zht H$a{Jm [m[ H$^r dh, ·`m X{Jm g§Vm[ H$^r dh$&Nahee karegaa paap kabhee vah, kyaa degaa santaap kabhee vah.
dra à w H$m Om{ JwU JmVm, dh AÀN>m ]ƒm H$hbmVm &&Veer prabhu kaa jo gu gaataa, vah achchhaa bachchaa kahalaataa.
dra-dÝXZmVeer-Vandanaa
h{ à^wdra X`m H{$ gmJa$&He Prabhuveer dayaa ke saagar.
g] JwU AmJa kmZ COmJa$&Sab gu¸ aagar gyaan ujaagar.
O] VH$ OrD§$ h±g-h±g OrD§$$&Jab tak jeeu has-has jeeu.
kmZ gwYmag A_¥V [rD§$$&Gyaan sudhaaras amrit peeu.
N>m { ¶S w > > cm{^ K_ÊS> ]wamB©$&
v vk b bZ m Å , ,s vks vkS p N V B
a aa i ee u oo e ai o au cha chha ¶a ¶ha
Jain Sankaar Paa¶¶hyakram Part-151Jain Sankaar Paa¶¶hyakram Part-1 50
VrZ _Zm{aW { H$h{, Om{ Ü`md{ oZË`_Z$&Teen manorath ye kahe, jo dhyaave nityaman.
ep·V gma daV{ ghr, [md{ oed gwI YZ$&&Shakti saar varate sahee, paave shiv sukh dhan.
(2) Y_© ñWmZ _| àd{e H{$ oZ`_–[m±M Ao^J_
(2) Dharm sthaan me pravesh ke niyam-paanch abhigam
Y_© ñWmZ _| àd{e H$aV{ g_` h_| oZåZ oZ`_m| H$mDharm sthaan me pravesh karate samay hame nimn niyamo kaa
[mbZ H$aZm MmohE, oOÝh| [m§M Ao^J_ H$hV{ h¢ &paalan karanaa chaahie, jinhe paanch abhigam kahate hai.
1. goMV dñVw H$m Ë`mJ– Y_© ñWmZ _| àd{e H$aV{1. Sachitt vastu kaa tyaag- dharm sthaan me pravesh karate
g_` har dZñ[oV, BbmBMr, XmI, ]mXm_, \$b–\y$b,$samay haree vanaspati, ilaaichee, daakh, baadaam, phal-phool,
]rO, AZmO, H$ƒm [mZr, Z_H$, Q>mM©, g{b H$r K¶S>r,beej, anaaj, kachchaa paanee, namak, ¶aarch, sel ki gha·ee,
_m{]mBb, AmoX H$m{ gmW Zht b{ OmZm MmohE &mobaail aadi ko saath nahee le jaanaa chaahie.
2. AoMV dñVw H$m odd{H$ – Ao^_mZ gyMH$ dñVwE§ N>Ì,2. Achitt vastu kaa vivek- abhimaan soochak vastue chhatra,
Mm_a, OyV{, bmR>r, Q>m{[r, dmhZ, eñÌ AmoX EH$ Va\$chaamar, joote, laa¶hee, topee, vaahan, shastra aadi ek taraph
aIH$a àd{e H$aZm MmohE &rakhakar pravesh karanaa chaahie.
3. CÎmamgZ YmaU – Xw[Å>m, ê$_mb AWdm _wIdpñÌH$m3. Uttaraasan dhaara¸- dupa¶¶aa, roomaal athavaa mukhvastrikaa
H$m{ _w±h [a YmaU H$aZm MmohE, Y_©ñWmZ _|> oH$grko muha par dhaara¸ karanaa chaahie, dharmasthaan me kisee
g{ ^r Iwb{ _w±h dmVm©bm[ Zht H$aZm MmohE &
M < d dk fd dh dq dw ds dS dks dkS
·a ·ha ka kaa ki kee ku koo ke kai ko kau
gm_mÝ` kmZ od^mJSAAMAANGYA GYAAN VIBHAAG
(1) lmdH$ H{$ VrZ _Zm{aW
(1) Shraavak ke teen manorath
Xm{hm - Ama§ [naJ«h Aë[ hm{, _hmd«V hm{ ñdrH$ma$&Dohaa- Aarambh parigraha alpa ho, mahaavrat ho sveekaar.
g§Wmam hm{ A§V _|, VrZ _Zm{aW gma$&& Santhaaraa ho anta me, teen manorath saar.
1. Ahm{ ^JdZ²$! dh oXZ _{am YÝ` Ed§ [a_(1) Aho bhagavann! Vah din meraa dhanya evam param
H$ë`mUH$mar hm{Jm, oOg oXZ _¢ Ama§ [naJ«h H$m Ë`mJkalyaa¸akaaree hogaa, jis din mai aarambh parigrah kaa tyaag
H$ê±$Jm$&karoongaa.
2. Ahm{ ^JdZ² ! dh oXZ _{am YÝ` Ed§ [a_(2) Aho bhagavann! Vah din meraa dhanya evam param
H$ë`mUH$mar hm{Jm oOg oXZ _¢ _wpÊS>V hm{H$a [m±M _hmd«Vkalyaa¸akaaree hogaa, jis din mai mu¸·it hokar paanch mahaavrat
H$m{ YmaU H$ê±$Jm$&ko dhaara karoongaa.
3. Ahm{ ^JdZ²$& dh oXZ _{am YÝ` Ed§ [a_(3) Aho bhagavann! Vah din meraa dhanya evam param
H$ë`mUH$mar hm{Jm$& O] _¢ 18 [m[ Am¡a Mmam| Amhma H$m Ë`mJkalyaa¸kaaree hogaa, jab mai 18 paap aur chaaro aahaar kaa tyaag
H$a, g] Ordm| g{ j_m`mMZm H$a, A§oV_ g_` _|kar, sab jeevo se kshamaayaachanaa kar, antim samay me
g§Wmam gohV, g_moY _aU H$m{ àmßV H$ê±$Jm$&santhaaraa sahit, samaadhi mara¸ ko praapt karoongaa.
v vk b bZ m Å , ,s vks vkS p N V B
a aa i ee u oo e ai o au cha chha ¶a ¶ha
Jain Sankaar Paa¶¶hyakram Part-153Jain Sankaar Paa¶¶hyakram Part-1 52
paanee, phal, phool, mool, shaak, beej aadi koee bhee sachitt vastu
Om{ N{>XZ– {XZ hm{H$a VWm AoJ³ AmoX H$m eñÌ [mH$a AoMVjo chhedan-bhedan hokar tathaa agni aadi kaa shastra paakar achitt
Z hwB© hm{, CgH$m [oa_mU H$aZm &na huee ho, usakaa parimaa¸ karanaa.
(2) Ðì` – am{Q>r, Xmb ^mV AmoX oOVZr MrO| oXZ^a _|(2) Dravya- Rotee, daal, bhaat aadi jitanee cheeje dinabhar me
ImZ{-[rZ{ _| AmE± CgH$s OmoV H$s _`m©Xm H$aZm &khaane-peene me aae usakee jaati kee maryaadaa karanaa.
(3) odJ` – XyY, Xhr, Kr, V{b, o_R>mB© { [m±M odJ` h¡§$&(3) Vigay- Doodh, dahee, ghee, tel, mi¶haaee ye paanch vigay hai.
BZH$s _`m©Xm H$aZm VWm _·IZ, ehX AmoXInakee maryaadaa karanaa tathaa makkhan, shahad aadi
_hmodJ` H$m Ë`mJ H$aZm$&mahaavigay kaa tyaag karanaa.
(4) C[mZV² – OyV{, Mß[b AmoX Om{¶S>r H$s _`m©Xm, M_¶S>{(4) Upaanatt- Joote, chappal aadi jo·ee kee maryaadaa, chama·e
H$m Ë`mJ `m _`m©Xm$&kaa tyaag yaa maryaadaa.
(5) Vmå]yb – _wIdmg [mZ– gw[mar AmoX OmoV H$s _`m©Xm$&(5) Taambool- Mukhvaas paan-supaaree aadi jaati kee maryaadaa.
(6) dñÌ – [hZZ{–Am{¶T>Z{ H{$ g] dóm| H$s _`m©Xm$&(6) Vastra- Pahanane-O·hane ke sab vastro kee maryaadaa.
(7) Hw$gw_ – em¡H$ g{ gy§KZ{ H$r dñVw–\y$b, BÌ AmoX H$s(7) Kusum- Shauk se soonghane kee vastu-phool itra aadi kee
_`m©Xm$&maryaadaa.
(8) dmhZ – Km{¶S>m, hmWr, OhmO, _m{Q>a gmBoH$b, Vm§Jm AmoX(8) Vaahan- Gho·aa, haathee, jahaaj, mo¶or, saaikil, taangaa aadi
M < d dk fd dh dq dw ds dS dks dkS
·a ·ha ka kaa ki kee ku koo ke kai ko kau
se bhee khule muha vaartaalaap nahee karanaa chaahie.
4. dÝXZ – Y_©ñWmZ _| àd{e H$aV{ hr gÝV goV`m±Or4. Vandan- dharmasthaan me pravesh karate hee sant satiyaajee
_.gm. Ñoï> _| AmE§ Vm{ Xm{Zm| hmW Om{¶¶S>H$a odZ`[yd©H$ AmJ{ma. saa. dris¶i me aae to dono haath jo·akar vinayapoorvak aage
]¶T>Zm MmohE o\$a gmYw–gmoÜd`m| H{$ Z AoV ZOXrH$, Zba·hanaa chaahie phir saadhu-saadhviyo ke na ati najadeek, na
AoV Xya CoMV Ed§ `m{½` ñWmZ [a AWm©V² CZg{ gm¶T>{ VrZati door uchit evam yogya sthaan par arthaatt unase saa·he teen
hmW Xya I¶S{> ahH$a oV·IwÎmm{ H{$ [mR> g{ VrZ ]mahaath door kha·e rahakar tikkhutto ke paa¶h se teen baar
odoY[yd©H$ [§Mm§J Z_mH$a dÝXZ H$aZm Am¡a gwI–vidhipoorvak panchaang namaakar vandan karanaa aur sukh-
emoÝV [yN>>Zm MmohE &shaanti poochhanaa chaahie.
5. _Z H$r EH$mJ«Vm–J¥hH$m © Ed§ ì`dgm` AmoX H{$5. Man kee ekaagrataa- grihakaarya evam vyavasaay aadi ke
à[§M `m [m[ H$m`m~ g{ _Z hQ>mH$a _Z H$m{ EH$mJ« H$aH{$prapanch yaa paap kaaryo se man ha¶aakar man ko ekaagra karake
MmoaÌ AmË_mAm| H{$ gmoZÜ` _| àdMZ ldU, VÎdchaaritra aatmaao ke saanidhya me pravachan shrava , tattva
MMm©, ñdmÜ`m` AmoX H$m bm^ CR>mZm MmohE &charchaa, svaadhyaay aadi kaa laabh u¶haanaa chaahie.
(3) lmdH$ H{$ Mm¡Xh oZ`_
(3) Shraavak ke chaudah niyam
(1) goMV – Ord gohV dñVw AWm©V² H$ƒm Z_H$, H$ƒm(1) Sachitt- Jeev sahit vastu arthaatt kachchaa namak, kachchaa
[mZr, \$b, \y$b, _yb, emH$, ]rO AmoX H$m{B© ^r goMV dñVw
v vk b bZ m Å , ,s vks vkS p N V B
a aa i ee u oo e ai o au cha chha ¶a ¶ha
Jain Sankaar Paa¶¶hyakram Part-155Jain Sankaar Paa¶¶hyakram Part-1 54
H$m{ àoVoXZ Mm¡Xh oZ`_ J«hU H$aZm MmohE & D$[a oboIVko pratidin chaudah niyam graha¸ karanaa chaahie. Upar likhit
Mm¡Xh dñVwAm|$ H$r Amdí`H$Vm H{$ AZwgma oOVZr _`m©Xmchaudah vastuo kee aavashyakataa ke anusaar jitanee maryaadaa
(g§»`m AWdm _mÌm _|$) aIZr hm{, CgH{$ C[amÝV Ë`mJ(sankhyaa athavaa maatraa me) rakhanee ho, usake uparaant tyaag
H$aZm MmohE & ñ[e© H$m VWm yb H$m AmJma$& oOVZm Ë`mJkaranaa chaahie. sparsh kaa tathaa bhool kaa aagaar. Jitanaa tyaag
CVZr hr emoÝV & Mm¡Xh oZ`_ YmaU H$aZ{ g{ g_wÐutanee hee shaanti. chaudah niyam dhaara karane se samudra
oOVZm [m[ KQ> H$a ]y§X H{$ ]am]a ah OmVm h¡ &jitanaa paap gha¶ kar boond ke baraabar rah jaataa hai.
(4) gw mofV
(4) Subhaashit
1. AoahÝV ogÕ g_ê§$ gXm, AmMmaO CdÁPm` &(1) Arihant siddh samaroo sadaa, aachaaraj uvajjhaay.
gmYw gH$b H{$ MaU H$m{, dÝXy ere Z_m` &&saadhu sakal ke chara¸ ko, vandoo sheesh namaay.
2. kmZ Jar]r Jwé dMZ, Za_ dMZ oZXm}f &(2) Gyaan gareebee guru vahan, naram vachan nirdosh.
BZH$m{ H$^r Z N>m{o¶S> {, lÕm erb gÝVm{f &&inako kabhee na chho·iye, shraddhaa sheel santosh.
3. Om[{ O¡gr dñVw h¡, d¡gr X{ oXIbm` &(3) Jaape jaisee vastu hai, vaisee de dikhalaay.
dm§H$m ]wam Z _moZ {, dm{ b{Z H$hm± g{ Om` &&vaankaa buraa na maaniye, vo len kahaa se jaay.
4. VZ g{ g{dm H$roO {, _Z g{ ^b{ odMma &(4) Tan se sevaa keejiye, man se bhale vichaar.
M < d dk fd dh dq dw ds dS dks dkS
·a ·ha ka kaa ki kee ku koo ke kai ko kau
gdmar H$s _`m©Xm$&savaaree kee maryaadaa.
(9) e`Z – [b§J, ImQ>, o]N>m¡Z{, Hw$gu AmoX \$ZuMa H$s(9) Shayan- Palang khaa¶, bichaune, kursee aadi pharneechar kee
_`m©Xm$&maryaadaa.
(10) odb{[Z – MÝXZ, V{b, C]Q>Z, [mCS>a, H«$s_ AmoX H$s(10) Vilepan- Chandan, tel, uba¶an, paau·ar, kreem aadi kee
_`m©Xm$&maryaadaa.
(11) ] «÷M © – _¡WwZ, JÝX{ oMÌ, JÝX{ gmohË`, Q>r.dr.(11) Brahmcharya- Maithun, gande chitra, gande saahitya, tee. vee.
H$m Ë`mJ &kaa tyaag.
(12) oXem – A[Z{ ñWmZ g{ D§$Mr, ZrMr, oVaN>r oXem(12) Dishaa- Apane sthaan se unchee, neechee, tirachhee dishaa
H$m [oa_mU & Vma, oMQ²>R>r, Q>{ob\$m{Z ñd § H$aZ{ H$skaa parimaa¸, taar, chi¶¶hee, teliphone svayam karane kee
_`m©Xm (oH$._r. AmoX g{)$&maryaadaa (ki. mee. aadi se).
(13) ñZmZ – ñZmZ H{$ Ob H$m [oa_mU & ZXr, Vmbm], g_wÐ(13) Snaan- Snaan ke jal kaa parimaa . nadee, taalaab, samudra
_| ñZmZ H$m Ë`mJ$&me snaan kaa tyaag.
(14) ^Îm – o_ð>mZ, ^m{OZ, XyY, \$b AmoX H$s _`m©Xm$&(14) Bhatt- Mish¶haan, bhojan, doodh, phal aadi kee maryaadaa.
gyMZm – _`m©oXV OrdZ OrZ{ H{$ obE Ohm± VH$ hm{ gH{$ ì`oº$Soochanaa:- Maryaadit Jeevan Jeene ke lie jahaa tak ho sake vyakti
v vk b bZ m Å , ,s vks vkS p N V B
a aa i ee u oo e ai o au cha chha ¶a ¶ha
Jain Sankaar Paa¶¶hyakram Part-157Jain Sankaar Paa¶¶hyakram Part-1 56
_m`m o_ÌVm H$m Zme H$aVr h¡,Maayaa mitrataa kaa naash karatee hai,
bm{ gd©Zme H$aVm h¡ &lobh sarvanaash karataa hai.
(5) gm_mo`H$ H$m _hËd(5) Saamaayik kaa Mahatva
oOgg{ AmË_m _|$ g_ ^md H$r àmoá hm{ Cg{ gm_mo`H$ H$hV{Jisase aatmaa me sam bhaav kee praapti ho Use saamaayik kahate
h¢ & drVamJVm H$m àW_ gm¡[mZ gm_mo`H$ h¡-hai. veetaraagataa kaa pratham saupaan saamaayik hai.
bmI I§S>r gm{Zm VUr, bmI df© X{ XmZ &>Lakh khan·ee sonaa ta¸ee, laakh varsh de daan.
gm_mo`H$ Vwë` Zht, ^m»`m{ lr ^JdmZ &&saamaayik tulya nahee, bhaakhyo shree bhagavaan.
AmÎm© Am¡a am¡Ð Ü`mZ H$m{ Ë`mJ H$a gå[yU© [m[_` H$m`m~Aartt aur raudra dhyaan ko tyaag kar sampoor¸ paapamay kaaryo
g{ oZd¥Îm hm{Zm Am¡a EH$ _whyV© [ ©ÝV _Zm{d¥oÎm H$m{ g_^mdse nivritt honaa aur ek muhoort paryant manovritti ko samabhaav
_| aIZm gm_mo`H$ h¡ & gm_mo`H$ _Z H$m{ oñWa aIZ{ H$rme rakhanaa saamaayik hai. Saamaayik man ko sthir rakhane kee
A[yd© oH «$`m$ h¡ & [a_ [X [mZ{ H$m gab Ed§ gwIXapoorva kriyaa hai. param pad paane kaa saral evam sukhad
amñVm h¡ & Xw•I g_wÐ g{ oVaZ{ H$m l{ð> OhmO h¡$& ]yÝX–raastaa hai. Dukh samudra se tirane kaa shresh¶h jahaaj hai. Boond-
]yÝX g{ K¶S{> ^aZ{ H{$ g_mZ EH$ gm_mo`H$ àoVoXZ H$aZ{boond se gha·e bharane ke samaan ek saamaayik pratidin karane
dmbm|$ H$r EH$ _hrZ{ _| EH$ Ahm{amoÌ Am¡a ]mah _hrZ{ _|vaalo kee ek maheene me ek ahoraatri aur baarah maheene me
M < d dk fd dh dq dw ds dS dks dkS
·a ·ha ka kaa ki kee ku koo ke kai ko kau
YZ g{ Bg g§gma _|, H$rO{ [a C[H$ma &&dhan se is sansaar me, keeje par upakaar.
5. oM¶S>r Mm¢¶M ^a b{ JB©, KoQ>`m{ Z ZoX`Z Zra &(5) Chi·ee chaunch bhar le gaee. gha¶iyo na nadiyan neer.
XmZ oX { YZ Zm KQ{>, H$h >JE Xmg H$]ra &&daan diye dhan naa gha¶e, kah gae dass kabeer.
6. ]wam ]wam g]H$m{ H$hy±, ]wam Z Xrg{ H$m{` &(6) Buraa-buraa sabako kahoo, buraa na deese koy.
Om{ KQ> em{Yy§ Am[Um|, Vm{ _mgy§ ]wam Zm H$m{ &&jo gha¶ shodhoo aapa¸o, to maasoo buraa naa koy.
7. ]¶¶S{ ]¶T>mB© Zm H$a{, ]¶S>{ Z ]m{b{ ]m{b(7) Ba·e badhaaee na kare, ba·e na bole bol.
hram _wI g{ Zm H$h{, bmI h_mam _m{b &&heeraa mukh se naa kahe, laakh hamaaraa mol.
8. gwI oX`m gwI hm{V h¡, XwI oX`m XwI hm{ &(8) Sukh diyaa sukh hot hai. dukh diyaa dukh hoy.
Am[ hU{ Zht Ada H$m{ Vm{, Am[H$m{ hU{ Z H$m{ &&aap ha¸e nahee avar ko to, aapako ha¸e na koy.
9. O¡gm _rR>m jra gmJa H$m [mZr,(9) Jaisaa Mee¶haa ksheer saagar kaa paanee,
d¡gr _rR>r oOZamO H$r dmUr$&vaisee mee¶hee jinaraaj kee vaa¸ee.
Om{ H$m{B© gwU{ dm{ CÎm_ àmUr,Jo koee su¸e vo uttam praa¸ee,
Zht gwZ{ Om{ _y¶¶T> AkmZr &&nahee sune jo moo·h agyaanee.
10. H«$m{Y àroV H$m Zme H$aVm h¡,(10) Krodh preeti kaa naash karataa hai,
_mZ odZ` H$m Zme H$aVm h¡ &maan vinay kaa naash karataa hai.
v vk b bZ m Å , ,s vks vkS p N V B
a aa i ee u oo e ai o au cha chha ¶a ¶ha
Jain Sankaar Paa¶¶hyakram Part-1 58
]mah Ahm{amoÌ (oXZ-amV) Y_© Ü`mZ _| ì`VrV hm{Vr h¡ &baarah ahoraatri (din-raat) dharm dhyaan me vyateet hotee hai.
gm_mo`H$ _| 84 bmI Ord`m{oZ H$m{ A^` XmZ oX`m OmVm h¡ &Saamaayik me 84 laakh jeevayoni ko abhay daan diyaa jaataa hai.
g] XmZm| _| A^` XmZ l{ð> h¡ & EH$ ewÕ gm_mo`H$ H$rSab me abhay daan shresh¶h hai. Ek shuddh Saamaayik kee
Xbmbr _| 52 ¶Sz§>>Jar ([d©V) YZ H$_ [¶S>Vm h¡$&dalaalee me 52 ·oongaree (parvat) dhan kam pa·ataa hai.
N>m{Q{>–N>m{Q{> ñdmWm~ H$r [yoV© Ed§ Zœa [XmWm~ H$rChho¶e-chho¶e svaartho kee poorti evam nashvar padaartho kee
àmoá _| h_ KÝQ>m| [yU© H$a X{V{ h¢ & h_ joUH$ gwIm| H{$praapti me ham ghan¶o poor¸ kar dete hai. Ham ksha¸ik sukho ke
obE Vm{ _mZd ^d H{$ _hËd[yU© \$b Jdm± X{V{ h¢ oH$ÝVwlie to maanav bhav ke mahatvapoor¸ phal gavaa dete hai. kintu
emídV gwI (AmoË_H$ gwI) H{$ obE h_ oH$VZm g_` X{V{ h¢$ ?shaashvat sukh (aatmik sukh) ke lie ham kitanaa samay dete hai?
AV• àË {H$ ì`o·V$ H$m{ àoVoXZ H$_ g{ H$_ EH$ gm_mo`H$ Vm{ Adí`Atah pratyek vyakti ko pratidin kam se kam ek saamaayik to avashya
H$aZm MmohE &karanaa chaahie.
gm_mo`H$ Bg OrdZ H$m{ g_Vm–_` ]ZmZ{ H$r gmYZmSaamaayik is jeevan ko samataa-maya banaane kee saadhanaa
h¡ Ed§ g§gma gmJa g{ oVaZ{ H$m l{ð> C[m` h¡ &hai evam sansaar saagar se tirane kaa shresh¶h upaay hai.
___m
___m
___
v vk b bZ m Å , ,s vks vkS p N V B
a aa i ee u oo e ai o au cha chha ¶a ¶ha