Ενότητα Έκτη Η Αποκατάσταση των Προσφύγωνkee.gr/attachments/file/2287.pdf · Ενότητα Έκτη Η Αποκατάσταση των Προσφύγων

Ενότητα Έκτη

Η Αποκατάσταση των Προσφύγων Ερωτήσεις ανάπτυξης 1 Τι ήταν η ΕΑΠ και ποιες διευκολύνσεις της παρείχε η ελληνική κυβέρνηση για

την επίτευξη του έργου της

2 Να αναφέρετε τις παραmicroέτρους που χρησιmicroοποίησε η ΕΑΠ για την αποκατάσταση των προσφύγων (σε 10-15 γραmicromicroές)

3 Να επισηmicroάνετε και να σχολιάσετε τα κριτήρια βάσει των οποίων η Πολιτεία κατένειmicroε τους πρόσφυγες στον Ελλαδικό χώρο

4 ΠΗΓΗ 1 Η στέγαση των προσφύγων τον πρώτο καιρό της εγκατάστασής τους στην Ελλάδα Κατά τις πρώτες ώρες της microικρασιατικής τραγωδίας η πρώτη δραστηριοποίηση από πλευράς ελληνικών αρχών ήταν η συλλογή τροφίmicroων και χρηmicroάτων για να περιθάλψουν τα ράκη που αποβιβάζονταν από το laquoΚαρνάκraquo και τη laquoΦρυγίαraquo τα δυο πρώτα ξένα ατmicroόπλοια που κατέπλευσαν στον Πειραιά Όπως ήταν φυσικό εξίσου πρωταρχική ενέργεια υποδοχής ήταν η παραχώρηση όπου υπήρχαν των υποστέγων του Πειραιά των προτεσταντικών εκκλησιών της πόλης και κάποιων αιθουσών του Τζάννειου Νοσοκοmicroείου Και πάρα πολύ σύντοmicroα στις εφηmicroερίδες της 2ας Σεπτεmicroβρίου πλάι στις ειδήσεις για τη laquoΣmicroύρνη που καίγεταιraquo τους laquoχριστιανούς που σφαγιάζονταιraquo και τον Βενιζέλο που laquoαγωνίζεται να σώσει τη Θράκηraquo διαβάζουmicroε στα ψιλά γράmicromicroατα ότι στο Υπουργείο ∆ικαιοσύνης laquomicroελετάται η τροποποίηση του ενοικιοστασίουraquo στο σηmicroείο που αφορά στην υπενοικίαση των δωmicroατίων Ακόmicroη στο Ελεύθερον Βήmicroα παρουσιάζεται από τις πρώτες κιόλας microέρες laquoπροσφορά δωmicroατίου εντός κατοικίαςraquo αλλά υπό τον εξής όρο το δωmicroάτιο προσφέρεται laquoγια ενοικίαση από οικότροφο προσφυγοπούλαraquo Τα δείγmicroατα αυτά είναι οι προάγγελοι κατά κάποιον τρόπο των επικείmicroενων επιτάξεων έστω και αν για την ώρα microάλλον δε φαίνεται να υπάρχει σαφής αντίληψη στο κράτος και στην κοινή γνώmicroη περί της εκτάσεως των γεγονότων Στο microεταξύ οι καταλήψεις επεκτείνονται σε κάθε κενό δηmicroόσιο χώρο Βίκα ∆ Γκιζελή laquoΕπίταξις ακινήτων κατοικουmicroένων ή οπωσδήποτε χρησιmicroοποιουmicroένωνraquo

στο συλλογικό τόmicroο Ο ξεριζωmicroός και η άλλη πατρίδα Επιστηmicroονικό Συmicroπόσιο εκδ Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισmicroού και Γενικής Παιδείας

Αθήνα 1997 σσ 71-72

ΠΗΓΗ 2 Υπό την πίεση των γεγονότων η Επαναστατική Επιτροπή του Πλαστήρα αποφασίζει την επίταξη κάποιων ακινήτων microε Απόφασή της την 15η Σεπτεmicroβρίου δεκαπέντε ηmicroέρες microετά την Καταστροφή Είναι το πρώτο από τα πολλά βήmicroατα που θα συmicroπεριλάβει η προσφυγική αποκατάσταση που θα κάνει τον Αmicroερικανό διπλωmicroάτη και για ένα διάστηmicroα πρόεδρο της ΕΑΠ Χένρυ Μοργκεντάου να πει microε το γνωστό λυρικό του ύφος laquohellipτο microικρό ελληνικό έθνος των πέντε εκατοmicromicroυρίων ψυχών υποδέχθηκε τους πληγωmicroένους από τη δυστυχία αδελφούς του microε αταλάντευτο θάρρος και ανοιχτές αγκάλεςraquo αναφερόmicroενος στο έργο της περίθαλψης Σε αυτή την Απόφαση της 15ης Σεπτεmicroβρίου στηρίζονται οι επόmicroενες νοmicroοθετικές ρυθmicroίσεις Και στις 11 Νοεmicroβρίου του ίδιου έτους εmicroφανίζεται το πολύ βασικό Ν∆ laquoΠερί επιτάξεως ακινήτων διrsquo εγκατάστασιν προσφύγωνraquo

Έχοντες υπόψη την υπrsquo αριθmicro 1 sect της από 15 Σεπτεmicroβρίου 1922 αποφάσεως της Επαναστατικής Επιτροπής προτάσει του Ηmicroετέρου Υπουργικού Συmicroβουλίου απεφασίσαmicroεν και διατάσσοmicroεν

Άρθρον 1ον Επιτρέπεται η επίταξις εν όλω ή εν microέρει οικηmicroάτων επιπλωmicroένων και microη αγροικιών κτηmicroάτων [hellipκτλ] και παντός είδους ακινήτων [hellip] microη κατοικουmicroένων ή άλλως πως χρησιmicroοποιούmicroενων υπό του ιδιοκτήτου

Πολλά είναι όmicroως τα ερωτήmicroατα που τίθενται Ποια είναι τα κριτήρια microε τα οποία αποφασίζεται microια επίταξη Ποιος αποφασίζει την επίταξη ενός οικήmicroατος Ποιος την εφαρmicroόζει Πώς ενηmicroερώνεται ο ιδιοκτήτης Τι γίνεται microε τα ήδη κατειληmicromicroένα από πρόσφυγες οικήmicroατα Πόσο διαρκεί microια επίταξη Και πολλά άλλα Ας τα δούmicroε microε τη σειρά Σε ότι αφορά τα ποιου είδους και ποιας χρήσης οικήmicroατα επιτάχθηκαν η απάντηση είναι απλή παντός είδους και κάθε χρήσης ∆ηλαδή τα πάντα

Επιτρέπεται η επίταξις [hellip] αγροικιών κτηmicroάτων αποθηκών νοσοκοmicroείων microοναστηριακών οικηmicroάτων και παντός είδους ακινήτων κατάλληλων προς προσωρινήν στέγασιν ή νοσηλείαν προσφύγων [hellip]

Επιτάσσονται οικήmicroατα που ανήκουν σε φυσικά πρόσωπα σε εταιρείες σε νοmicroικά πρόσωπα δηmicroοσίου ή ιδιωτικού δικαίου σε microονές ναούς και άλλα εκκλησιαστικά ιδρύmicroατα Με αυτόν τον τρόπο επιτάχθηκαν θέατρα κινηmicroατογράφοι χαρτοπαικτικές λέσχες γραφεία αποθήκες νοσοκοmicroεία και φυσικά κατοικίες laquoΜη κατοικούmicroενες ή άλλως πως χρησιmicroοποιούmicroενεςraquo Πάρα πολύ σύντοmicroα γίνεται φανερό ότι microε microόνο τις laquomicroη κατοικούmicroενεςraquo οικίες το microέτρο της επίταξης δεν επαρκεί Κι έτσι έντεκα microόλις microέρες αργότερα στις 22 Νοεmicroβρίου έρχεται νέο Ν∆ βάσει του οποίου ο Υπουργός Περιθάλψεως αν κρίνει ανεπαρκή την προσωρινή στέγαση εξουσιοδοτείται να επεκτείνει την επίταξη και επί ακινήτων κατοικουmicroένων ή οπωσδήποτε χρησιmicroοποιουmicroένων Από τη στιγmicroή αυτή το προσφυγικό ζήτηmicroα αφορά άmicroεσα κάθε Έλληνα κάτοικο Κανείς πλέον δεν microπορεί να microείνει απαθής Ο Χένρυ Μοργκεντάου τώρα δηλώνει laquoΚαι το τελευταίο ελληνικό νοικοκυριό άνοιξε διάπλατα τις πόρτες του και δέχτηκε κάποιους πρόσφυγες Στην Αθήνα

πάνω από πέντε χιλιάδες δωmicroάτια σε ιδιωτικά σπίτια προσφέρθηκαν σε πρόσφυγεςraquo Ο αριθmicroός microένει να εξακριβωθεί Μεγέθη σε εθνικό επίπεδο είναι δύσκολο να βρεθούν Σε άλλα κείmicroενα της εποχής αναφέρονται οχτώ χιλιάδες δωmicroάτια Όπως είναι φυσικό ακολουθούν αλλεπάλληλες ρυθmicroίσεις που επιχειρούν την οριοθέτηση την εξειδίκευση και κάποιον εξορθολογισmicroό του τεράστιου αυτού κεφαλαίου που άνοιξε microονοmicroιάς συγχρόνως θα λέγαmicroε microε τις εξώπορτες της ιδιωτικής κατοικίας Βίκα ∆ Γκιζελή laquoΕπίταξις ακινήτων κατοικουmicroένων ή οπωσδήποτε χρησιmicroοποιουmicroένωνraquo

στο συλλογικό τόmicroο Ο ξεριζωmicroός και η άλλη πατρίδα όπ σσ 72-74

Αφού microελετήσετε τις παραπάνω πηγές να αναφερθείτε στις πρώτες ενέργειες του κράτους για την αποκατάσταση των προσφύγων

5 ΠΗΓΗ ΑΥΕ φακ Ε προσφυγικόν ζήτηmicroα εν Ελλάδι 1923

laquoΗ κατανοmicroή των προσφύγων εγένετο άνευ ουδενός κριτηρίου ένεκα της σπουδής microεθrsquo ης ιδία εκ Μ Ασίας εγένετο η microεταφορά αυτών επικρατησάσης microόνον της απόψεως να διευθύνωνται τα ατmicroόπλοια εις την εγγυτέραν ελευθέραν γωνίαν και όπου κατά συmicroπεριφοράν υπετίθετο ότι ευκολώτερα και προχειρότερα θα ήσαν τα microέσα στεγάσεως Έπεται εκ τούτου ότι ήδη παρίσταται εκ νέου ανάγκη νέων microετακινήσεων του προσφυγικού πληθυσmicroού πρώτον ίνα τα microέλη της αυτής οικογενείας επανεύρωσιν άλληλα δεύτερον δε ίνα συνενωθώσιν επί το αυτό οι κάτοικοι των ιδίων συνοικισmicroών χωρίων κωmicroοπόλεωνraquo

Άννα Παναγιωταρέα Όταν οι αστοί έγιναν πρόσφυγες εκδ Παρατηρητής Θεσσαλονίκη 1994 σ 148

laquoΗ κινητικότητα των προσφύγων υπήρξε microεγάλη ιδιαίτερα κατά τα πρώτα χρόνιαraquo Να σχολιάσετε τη φράση αφού λάβετε υπόψη το παραπάνω κείmicroενο καθώς και το παράθεmicroα 14 του σχολικού σας βιβλίου (σσ 156-157)

ΠΗΓΗ 1 Η ΕΑΠ και τα λίγα σπίτια που έκτισε στη Λέσβο Η Επιτροπή Αποκαταστάσεως Προσφύγων δεν έκτισε στη Λέσβο κανένα προσφυγικό χωριό για τους αγρότες αφού οι αγρότες πρόσφυγες πήγαν κι εγκαταστάθηκαν στα σπίτια ή στα εξοχικά των Τούρκων ή έκτισαν microικρά οικήmicroατα από πηλό στα χωράφια που χωρίς τίτλους κυριότητας τους είχαν δοθεί την άνοιξη του 1923 για να καλλιεργήσουν Μερικά microόνο σπίτια έκτισε η ΕΑΠ στο χωριό Παναγιούδα και στο χωριό Σκάλα Για την ικανοποίηση των οικονοmicroικών αιτηmicroάτων τους οι Αϊβαλιώτες πρόσφυγες δεν απευθύνονταν

microόνο στις τράπεζες αλλά και στα πολιτικά γραφεία των προσφύγων βουλευτών τους οποίους αποκαλούσαν χαρακτηριστικά laquoηmicroετέρους ηγέταςraquo και απαιτούσαν τη microεσολάβησή τους για την ικανοποίηση των αιτηmicroάτων τους Ο βουλευτής της περιφέρειάς τους είχε αντικαταστήσει στη συνείδησή τους το Μικτό Εκκλησιαστικό Συmicroβούλιο ή τη ∆ηmicroογεροντία του τόπου τους Οι αγρότες Αϊβαλιώτες είχαν συνειδητοποιήσει ότι microε την ψήφο τους είχαν πολιτικά δικαιώmicroατα ήταν laquoΈλληνες πολίτεςraquo και ότι η λέξη laquoπρόσφυγαςraquo αφορούσε microόνον την καταγωγή τους και την πρόσκαιρη οικονοmicroική τους κατάσταση αλλά όχι και τη θέση τους microέσα στο ελληνικό κράτος Ήταν αυτό ένα ουσιαστικό βήmicroα για την ένταξή τους στην ελληνική κοινωνία

Άννα Παναγιωταρέα όπ σσ 160-161 ΠΗΓΗ 2 Έως το 1925 οι αστοί και οι εργάτες Αϊβαλιώτες που έmicroεναν microέσα στη Μυτιλήνη ή στις συνοικίες που δηmicroιουργήθηκαν στην περιφέρεια απέκτησαν σχετική οικονοmicroική αυτάρκεια και αντιmicroετώπισαν microε δικά τους microέσα τις οικονοmicroικές ανάγκες τους Όmicroως για να επιλύσουν το πρόβληmicroα της στέγης χρειάστηκε να περάσει τουλάχιστον microια δεκαετία Η απόκτηση ιδιόκτητης στέγης έγινε microε δική τους πρωτοβουλία microε την αγορά οικοπέδων όπου ανοικοδόmicroησαν όπως όπως microικρά σπίτια ή και microε την πρόχειρη επισκευή εγκαταλειmicromicroένων σπιτιών που αγόρασαν από τους ντόπιους ή τους παραχωρήθηκαν από την Εθνική Τράπεζα έναντι της αποζηmicroίωσης που εδικαιούντο από τα ανταλλάξιmicroα Η συνεισφορά του ελληνικού κράτους στην επίλυση του στεγαστικού προβλήmicroατος ήταν η παροχή προσφυγικού δανείου microε microικρό επιτόκιο προς τους δικαιούχους που όmicroως η εξασφάλισή του απαιτούσε απωθητικές και χρονοβόρες γραφειοκρατικές διαδικασίες

Άννα Παναγιωταρέα όπ σ 165

ΠΗΓΗ 3 laquoΟι άνθρωποι της δικής microας τάξεως όλοι λίγο πολύ κάτι είχαν στην άκρη έξω από τις Κυδωνίες προβλέποντας την κατάσταση Καταθέσεις επενδύσεις ή είχαν αγοράσει ακίνητα Υπήρχε και το συγγενολόι στην Ελλάδα Έτσι κανείς microας δεν βρέθηκε στους δρόmicroους Η εργασιακή microας αποκατάσταση microας απασχολούσε πρωτίστως και όχι η στέγηraquo (microαρτυρία Τ Μουmicroτζή)

ΠΗΓΗ 4 laquoΝοικιάσαmicroε αmicroέσως σπίτι στην Αχαρνών και δεν είχαmicroε ανάγκη από καmicroιά βοήθεια Το 1940 κτίσαmicroε το δικό microας σπίτι στη Νέα Σmicroύρνη Ο κήπος του microας έθρεψε στην κατοχή Ο πατέρας microου γρήγορα έγινε κι εδώ πασίγνωστος γιατρός Ξέρετε οι δικοί microας γιατροί εξακολουθούσαν όλη την ζωή τους να ενηmicroερώνονται για την πρόοδο της επιστήmicroης τους Να microείνουmicroε λοιπόν σε προσφυγικό συνοικισmicroό ούτε που το σκεφτήκαmicroε Κανείς Κυδωνιάτης δεν το καταδέχτηκε Το κράτος έδινε σπίτι σrsquo εκείνους που δήλωναν ότι είχαν ανάγκη

και οι Κυδωνιάτες δεν είχαν Κι όσοι είχαν ήταν περήφανοι και δεν το έλεγαν Να σε θεωρούν πρόσφυγα στην πατρίδα σου ήταν πολύ βαρύ Άλλωστε η Ελβετική Ασφάλεια του πατέρα microου έστειλε αmicroέσως τα χρήmicroαταraquo (microαρτυρία Α Κερεστετζή)

Άννα Παναγιωταρέα όπ σ 173 ΠΗΓΗ 5 Οι αστοί Κυδωνιάτες που από το 1923 κι έπειτα microετανάστευσαν στην Αθήνα βρίσκονταν σε καλύτερη οικονοmicroική κατάσταση από τους συmicroπατριώτες τους που έmicroειναν πίσω στη Λέσβο Κατόρθωσαν microε διάφορους τρόπους να βγάλουν από το Αϊβαλί ένα microέρος από τα χρήmicroατά τους ή τα κοσmicroήmicroατά τους που ρευστοποιώντας το microπόρεσαν να αποκτήσουν στέγη και να καλύψουν τις βασικές ανάγκες τους Έτσι το πρόβληmicroά τους ήταν εντελώς διάφορο από εκείνο των προσφύγων που αποφάσισαν να εγκατασταθούν στη Λέσβο Πρώτο τους microέληmicroα ήταν η εύρεση εργασίας και όχι η απόκτηση στέγης

ΠΗΓΗ 6 laquoΗ Μυτιλήνη ήταν νησί αποκοmicromicroένο ∆εν microπορούσαmicroε να ριζώσουmicroε εκεί Μείναmicroε ως το rsquo23 ίσως και κάτι microήνες από το rsquo24 Ζήτησα να εργαστώ ως χηmicroικός κοντά σrsquo έναν συmicroπατριώτη microας για να microην κάνω άσχετη δουλειά από τις σπουδές microου Εκείνος microου συνέστησε να δουλέψω στο Πανεπιστήmicroιο Έγινα έκτακτος καθηγητής και δούλεψα ως το 1958 Μετά λόγω της ειδίκευσής microου στην Πυρηνική Φυσική δούλεψα ως καθηγητής στο Πολυτεχνείο Ο αδελφός microου Αριστόδηmicroος είναι οικονοmicroολόγος Ο Ελευθέριος οικονοmicroολόγος στη Νυρεmicroβέργη Ο Βασίλης γεωλόγος και ο Πλάτων πολιτικός microηχανικός ∆εν microας ενδιέφερε σε καmicroιά περίπτωση να στεγαστούmicroε σε προσφυγικούς συνοικισmicroούς Οι Κυδωνιάτες ποτέ δεν είχαν τέτοια επιδίωξη γιατί δεν ήθελαν να τους λένε πρόσφυγες Ήταν Έλληνες που έζησαν στην ελληνική Μικρασία όπως ήταν Έλληνες και όσοι έζησαν στην Αλεξάνδρεια στην Κωνσταντινούπολη δηλαδή σε microια ευρύτερη περιφέρεια του Ελληνισmicroού και ως Έλληνες επέστρεψαν στη Μητρόπολη στην Ελλάδα και όχι ως πρόσφυγες Είπε κανείς τους Έλληνες εξ Αιγύπτου όταν τους έδιωξε ο Νάσερ από την Αίγυπτο τους Κύπριους microετά την Τουρκική κατοχή όσους κατέφυγαν στην Ελλάδα lsquoπρόσφυγεςrsquo Πρόσφυγες θα ήταν αν πήγαιναν να ζητήσουν άσυλο και προστασία σε άλλη χώρα όπως έκαναν οι Αρmicroένιοι που ήρθαν το 1922 microερικές εκατοντάδες χιλιάδες στην Ελλάδα ξένοι ανάmicroεσα σε ξένους microε άλλη γλώσσα ήθη και έθιmicroα Μείναmicroε στην αρχή λοιπόν σε νοικιασmicroένο σπίτι ώσπου κτίσαmicroε το δικό microαςraquo (Π Κουγιουmicroτζέλης συνέντευξη Αθήνα Οκτώβριος 1983)

Αφού microελετήσετε τις παραπάνω πηγές και λάβετε υπόψη το κείmicroενο του σχολικού σας βιβλίου να αναφερθείτε στον τρόπο microε τον οποίο

αντιmicroετώπισαν το πρόβληmicroα της στέγης οι πρόσφυγες στις πόλεις και στην ύπαιθρο

7 ΠΗΓΗ Η αρmicroόδια επιτροπή του Υπουργείου Γεωργίας που φρόντιζε για την αποκατάσταση των προσφύγων είχε θέσει ένα γενικό κριτήριο για τον τρόπο που θα έπρεπε να γίνει η νέα microετακίνηση και η επιλογή του οριστικού πλέον τόπου εγκατάστασής τους ώστε να προσαρmicroοστούν γρήγορα στις νέες συνθήκες της ζωής τους Η εγκύκλιος που είχε σταλεί στις νοmicroαρχίες ήταν σαφής laquoΗ Επιτροπή θεωρεί ότι η κατά το δυνατόν ανασύστασις των κοινοτήτων είναι βασικός όρος δια την επιτυχίαν της microονίmicroου εγκαταστάσεως των προσφύγων ∆ιότι οι εκ της αυτής κοινότητος κάτοικοι συνδέονται microετrsquo αλλήλων δια δεσmicroών αλληλεγγύης ηθικών και οικονοmicroικών οίτινες τα microέγιστα διευκολύνουσι την επιτυχίαν της νέας εγκαταστάσεως microάλιστα όταν λαmicroβάνεται πρόνοια ώστε αι φυσικαί συνθήκαι του νέου συνοικισmicroού να είναι παρόmicroοιοι προς τας συνθήκας του συνοικισmicroού εν ω ήσαν εγκατεστηmicroένοι ο πρόσφυγεςraquo

Άννα Παναγιωταρέα όπ σσ 148-149 Νέα Φιλαδέλφεια Νέα Σmicroύρνη Νέα Μουδανιά Νέα Αλικαρνασσός Τι

υποδηλώνουν σε προσωπικό και κρατικό επίπεδο τα τοπωνύmicroια 8 Εκτός από τη στέγη οι πρόσφυγες είχαν ανάγκη και από microέσα επιβίωσης

Πώς αντιmicroετώπισε το κράτος το ζήτηmicroα αυτό 9

ΠΗΓΗ Πράγmicroατι η ένταση του στεγαστικού ζητήmicroατος και η έκταση του εποικισmicroού έθεσαν σε άmicroεση κίνηση κεντρικούς microηχανισmicroούς προγραmicromicroατισmicroού σχεδιασmicroού και κατασκευής Κι ωστόσο το συνολικό πρόγραmicromicroα σχεδιασmicroού των προσφυγικών οικισmicroών δεν σχετίστηκε άmicroεσα ούτε καν έmicromicroεσα microε τον σχεδιασmicroό των πόλεων Η αυτονοmicroία των φορέων (Επιτροπή Αποκατάστασης Προσφύγων υπηρεσίες Πρόνοιας κλπ) οδήγησε σε microια ανεξάρτητη δράση Έτσι ενώ εmicroφανίζεται η πρώτη ουσιαστική εφαρmicroογή κοινωνικής κατοικίας και οργανωmicroένης δόmicroησης στον ελληνικό χώρο και microάλιστα σε microεγάλη έκταση χάνεται παράλληλα microια ευκαιρία για σχεδιασmicroό ευρύτερης κλίmicroακας Στους αγροτικούς και αστικούς προσφυγικούς οικισmicroούς η πολεοδοmicroική οργάνωση είναι απλούστατη Κάθε οικισmicroός σύmicroφωνα microε το νόmicroο laquoρυmicroοτοmicroείται προχείρως και χωρίζεται εις οικόπεδαraquo microε αποτέλεσmicroα να προκύπτουν παραλλαγές απλών ορθογωνικών σχεδίων οικοπεδοποίησης από την επανάληψη του βασικού τύπου που συχνά είναι microοναδικός Οι προβλεπόmicroενοι

κοινόχρηστοι και κοινωφελείς χώροι είναι ελάχιστοι συνήθως microορφοποιούνται ως κενά τετράγωνα και προβλέπουν microόνον εντελώς στοιχειώδεις λειτουργίες δηλαδή σχολείο εκκλησία και πλατεία παρόλο που καταλαmicroβάνουν αδόmicroητες εκτάσεις στις παρυφές των πόλεων Αυτό σηmicroαίνει ότι ούτε για το microέλλον υπάρχουν δυνατότητες ανάπτυξης άλλων λειτουργιών Όσο για τους αστικούς προσφυγικούς οικισmicroούς η απόστασή τους από την υπάρχουσα πόλη δηmicroιουργεί προβλήmicroατα ασυνέχειας και αδυναmicroίας προσαρmicroογής προς τον υπάρχοντα αστικό ιστό Ενώ η πολιτεία είχε θεωρητικά έτοιmicroο ένα πλαίσιο παρέmicroβασης το οποίο microάλιστα είχε δοκιmicroαστεί πειραmicroατικά αρκετές φορές και διορθωθεί σύmicroφωνα microε τις ειδικότερες ανάγκες του ελληνικού χώρου ξαφνικά βρέθηκε υποχρεωmicroένη να οπισθοχωρήσει Χαρακτηριστική είναι η τύχη του προγράmicromicroατος του Α Παπαναστασίου για την ανοικοδόmicroηση της Ανατολικής Μακεδονίας [hellip] Με την άφιξη των προσφύγων το 1922 τα πολυάριθmicroα σχέδια που είχαν εκπονηθεί και ενίοτε εγκριθεί εγκαταλείφθηκαν Οι οικισmicroοί αναπτύχθηκαν στην αρχική τους θέση σύmicroφωνα microε την εκ των ενόντων εγκατάσταση παλιών και νέων κατοίκων ή microε πρόχειρα και τυποποιηmicroένα σχέδια διανοmicroής οικοπέδων του Υπουργείου Γεωργίας Οι εξελίξεις microετά το 1923 χαρακτηρίζονται από τη γενικευmicroένη εφαρmicroογή σχεδίων που συνεπάγεται καθοριστικούς συmicroβιβασmicroούς και απλουστεύσεις σε σχέση microε τις αρχικές laquoπειραmicroατικέςraquo και υποδειγmicroατικές επεmicroβάσεις Μεταξύ 1923 και 1927 σε microια σχεδόν δραmicroατική προσπάθεια το Υπουργείο Συγκοινωνίας αγωνίστηκε να περισώσει τη γενικότερη πολιτική που microόλις είχε θεσmicroοποιήσει βοmicroβαρδίζοντας κυριολεκτικά microε έγγραφα όλους τους φορείς που υπεισέρχονταν στην εγκατάσταση των προσφύγων (υπουργεία ∆ηmicroοσίων Έργων Υγιεινής και Πρόνοιας τις νοmicroαρχίες και τις αστυνοmicroικές αρχές) microε σκοπό να επιτύχει τουλάχιστον τον συντονισmicroό των ενεργειών Στις εγκυκλίους του υπενθυmicroίζει ότι η ίδρυση προσφυγικού οικισmicroού δίπλα σε αστικό χώρο ισοδυναmicroεί ουσιαστικά microε επέκταση της πόλης και θα πρέπει να εναρmicroονίζεται προς το νέο ή το υπό εκπόνησιν σχέδιο διότι laquoάλλως θα προκύψουν σοβαρά προβλήmicroαταraquo Αντίστοιχες παρεmicroβάσεις και υποmicroνήσεις γίνονται όταν ελεύθεροι δηmicroόσιοι χώροι που είτε προτείνονται είτε υπάρχουν και διαφυλάττονται ως δρόmicroοι πλατείες κλπ από τα νέα σχέδια καταλαmicroβάνονται από τις τοπικές αρχές για την εγκατάσταση προσφύγων ∆υστυχώς όσο κι αν το αρmicroόδιο υπουργείο συνιστά να microην επιτρέπονται σε τέτοιους χώρους παρά microόνον κατrsquo εξαίρεσιν και laquomicroόνον προχείρου microορφής ξυλόπηκτα παραπήγmicroαταraquo laquoελαχίστων διαστάσεωνraquo laquoεπί θέσεων αποκέντρωνraquo ώστε να microην laquoπαρεmicroβάλλωσι οιονδήποτε κώλυmicroα εις την κυκλοφορίαν ή προκαλώσι ζηmicroίας εις λοιπούς κατοίκους ή ιδιοκτήταςraquo οι εκκλήσεις αυτές θα παραmicroείνουν χωρίς αποδέκτη Η παράδοξη αυτή διελκυστίνδα συνεχίστηκε microέχρι το 1927 οπότε ο σχεδιασmicroός και η ανέγερση προσφυγικών οικισmicroών αφαιρέθηκαν όχι πλέον σιωπηρά ή έmicromicroεσα αλλά ρητά και κατηγορηmicroατικά από την αρmicroοδιότητα του Υπουργείου Συγκοινωνίας και τις ρυθmicroίσεις του Ν∆ 1923 microε ειδικούς νόmicroους και διατάγmicroατα

Έτσι microε τα Ν∆ του 1927 και 1928 laquoπερί οργανώσεως των Υπηρεσιών του Υπουργείου Υγιεινής Προνοίας και Αντιλήψεωςraquo ορίστηκε αρmicroόδιο το υπουργείο Υγιεινής για την ανέγερση οικηmicroάτων και συνοικισmicroών καθώς και σχολείων εκκλησιών βιοmicroηχανικών και λοιπών καταστηmicroάτων για την αποκατάσταση και τη στέγαση των προσφύγων laquoκαι άνευ της τηρήσεως της νοmicroοθεσίας περί σχεδίων πόλεων και πάσης συναφούς προς ταύτην διατάξεωςraquo για το διάστηmicroα της επόmicroενης τετραετίας Στο τέλος της τετραετίας επεκτάθηκε για microια ακόmicroη διετία η δυνατότητα υπέρβασης της νοmicroοθεσίας περί σχεδίων πόλεων Τέλος ενώ microε το Ν 60761934 υποτίθεται ότι περιορίζεται η παράκαmicroψη των πολεοδοmicroικών νόmicroων microόνον εντός των ορίων των υφισταmicroένων προσφυγικών συνοικισmicroών διαιωνίζεται ουσιαστικά η πλήρης αναρχία microε πολυάριθmicroες laquoσοφάraquo διατυπωmicroένες παρεκκλίσεις

Αφού microελετήσετε την παραπάνω πηγή να αναφερθείτε στη σχέση του προσφυγικού ζητήmicroατος microε την άναρχη δόmicroηση των ελληνικών πόλεων

Ερωτήσεις σύντοmicroης απάντησης 1

ΠΗΓΗ Το έργο της αποκατάστασης των προσφύγων που αρχικά είχε αναλάβει το Ταmicroείο Περιθάλψεως Προσφύγων συνέχισε η διεθνής Επιτροπή Αποκαταστάσεως Προσφύγων η γνωστή ως ΕΑΠ που σύmicroφωνα microε το Πρωτόκολλο της Γενεύης έργο της ήταν η ένταξη των προσφύγων στο κοινωνικό σύνολο αφού εξασφαλιζόταν εκτός από τη στέγη δυνατότητα επαγγελmicroατικής αποκατάστασης Η ΕΑΠ εξαρχής βρήκε τη λύση της ταπητουργίας ως laquoπανάκειαraquo και σε κάθε προσφυγικό συνοικισmicroό χρηmicroατοδοτούσε την ανέγερση ενός ή περισσοτέρων microεγάλων οικοδοmicroηmicroάτων ώστε η οικιακή ενασχόληση των προσφύγων να microετατραπεί σε σύγχρονη βιοmicroηχανική διαδικασία Αντίθετα από τους άλλους οικισmicroούς στη Νέα Ιωνία υπήρξε πιο συγκεκριmicroένη η έκφραση της βιοmicroηχανικής πολιτικής της ΕΑΠ Βέβαια είναι γνωστό ότι η ΕΑΠ κατηγορήθηκε για την αναποτελεσmicroατικότητα που είχε στον τοmicroέα αυτό και πολλοί ερευνητές θεώρησαν ότι αρνήθηκε να ασχοληθεί microε το θέmicroα

Όλγα Βογιατζόγλου laquoΗ βιοmicroηχανική εγκατάσταση των προσφύγων στη Νέα Ιωνία - Παράmicroετρος της αστικής εγκατάστασηςraquo στο συλλογικό τόmicroο

Ο ξεριζωmicroός και η άλλη πατρίδα όπ σ 149 Αφού microελετήσετε την παραπάνω πηγή και λάβετε υπόψη το κείmicroενο του σχολικού σας βιβλίου να επισηmicroάνετε την κύρια αποστολή της ΕΑΠ

2 Σε τι αποσκοπούσε η προσπάθεια για εγκατάσταση των προσφύγων σε ίδιες περιοχές Γιατί ορισmicroένοι πρόσφυγες από τις ίδιες περιοχές απέφυγαν να εγκατασταθούν στον ίδιο χώρο

3 Να αιτιολογήσετε την εγκατάσταση Μικρασιατών προσφύγων στη Μακεδονία

και ∆υτική Θράκη 4 Να αναφερθείτε στις δυσκολίες που συνάντησε η στέγαση των προσφύγων

στις πόλεις

5 Να αναφέρετε τα επαγγέλmicroατα που ασκούσαν στις πόλεις οι Μικρασιάτες πρόσφυγες τα πρώτα χρόνια της εγκατάστασής τους στην Ελλάδα

6 Να αιτιολογήσετε το γεγονός ότι οι πρόσφυγες προτιmicroούσαν για εγκατάσταση την ύπαιθρο

7 ΠΗΓΗ Η υδροδότηση του συνοικισmicroού δεν επιβάρυνε στην αρχή τους κατοίκους αλλά το δηmicroόσιο που έστελνε το σχετικό ποσό στο δήmicroο Όταν η ροή αυτή σταmicroάτησε ο δήmicroος αρνήθηκε να καταβάλει αυτός τη δαπάνη microε το αιτιολογικό ότι και άλλες συνοικίες ήταν εξίσου φτωχές Ήδη όmicroως βρισκόmicroαστε στο 1936 και ίσως η απόφαση αυτή του ∆ηmicroοτικού Συmicroβουλίου να αντανακλά microια αλλαγή στη στάση των Ερmicroουπολιτών απέναντι στους πρόσφυγες Ενώ δηλαδή τους συνέδραmicroαν microε ποικίλους τρόπους στην κρίσιmicroη φάση της άφιξης και πρώτης εγκατάστασης φαίνεται ότι σταδιακά και κυρίως όταν η microεγάλη οικονοmicroική κρίση του 1929 έπληξε ισχυρά την πόλη άρχισαν να αρνούνται την αντιmicroετώπισή τους microε κριτήρια διαφορετικά πιο ευνοϊκά από αυτά που ίσχυαν για άλλους εξίσου δοκιmicroαζόmicroενους κατοίκους της πόλης Αντιβενιζελικές οmicroάδες άρχισαν να βλέπουν microε δυσαρέσκεια την πολιτική βαρύτητα που απέκτησαν οι πρόσφυγες microε τη δυνατότητά τους να ψηφίζουν Είναι γνωστό ότι η βενιζελική ιδιαίτερα παράταξη ευνοήθηκε από την ψήφο τους Συχνές είναι οι καταγγελίες του αντιπάλου κόmicromicroατος ότι οι εκλογικοί κατάλογοι των προσφύγων είναι νοθευmicroένοι

Χ Λούκος laquoΟι Μικρασιάτες πρόσφυγες στην Ερmicroούποληraquo στο συλλογικό τόmicroο Ο ξεριζωmicroός και η άλλη πατρίδα όπ σ 209

Αφού λάβετε υπόψη σας την παραπάνω πηγή να σχολιάσετε την αλλαγή στάσης των Ερmicroουπολιτών απέναντι στους πρόσφυγες κατά το 1936

Ερωτήσεις αντικειmicroενικού τύπου Ερώτηση πολλαπλής επιλογής

1 Να βάλετε σε κύκλο το γράmicromicroα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση Η λειτουργία της ΕΑΠ διήρκεσε

α) 1923 - 1930 β) 1922 - 1930 γ) 1923 - 1932 δ) 1922 - 1936

Ερώτηση αντιστοίχισης Να γράψετε στο κενό αριστερά το γράmicromicroα του δεδοmicroένου της στήλης Β΄ που αντιστοιχεί στο δεδοmicroένο της στήλης Α΄ (Κάποια δεδοmicroένα της στήλης Β΄ περισσεύουν)

Στήλη Α΄ Στήλη Β΄ ___ αγροτική αποκατάσταση ___ αστική αποκατάσταση

α) συνάντησε περισσότερα εmicroπόδια για την πραγmicroατοποίησή της

β) περιελάmicroβανε microόνο στέγαση γ) ανέλαβε την αποκατάσταση

κυρίως η ΕΑΠ δ) περιελάmicroβανε στέγαση και

υπήρχε microέριmicroνα για εύρεση εργασίας

ε) την ανέλαβε το κράτος

περισσότερο παρά η ΕΑΠ

Εργασία για το σχολείο

ΠΗΓΗ 1 Μα ήταν αmicroέτρητοι οι πεινασmicroένοι Μας είχε παραχωρήσει ο Πλαστήρας τα Παλαιά Ανάκτορα κι εκεί είχαmicroε εγκαταστήσει τα επιτελεία microας όσοι εργαζόmicroαστε για τους πρόσφυγες η πρώτη επιτροπή εγκαταστάσεως όπου εργάζουνταν ο Στέφανος η Μάνα η Κουντουριώτη διάφορες άλλες κυρίες κι εγώ Ανοίξαmicroε εργαστήρια βρεφοκοmicroεία νηπιαγωγεία σχολεία κεντήmicroατος και ραπτικής παπουτσίδικα ότι microπορούσαmicroε να φανταστούmicroε και ότι microπορούσαν αυτοί να κάνουν

Ελευθέριος Βενιζέλος Αρχείο ΠΣ ∆έλτα όπ σσ 133-134

ΠΗΓΗ 2 Πολύ σαφείς είναι επίσης οι πρόοδοι στην ταπητουργία που βρίσκεται σε άmicroεση σχέση microε την ανταλλαγή των πληθυσmicroών Πράγmicroατι οι πρόσφυγες της Μικράς Ασίας φέρνουν microαζί τους πολύτιmicroες παραδόσεις αναγόmicroενες στο Βυζάντιο τόσο στην ταπητουργία όσο και στην κεραmicroική ώστε η Ελλάδα από τα 1926 να microπορεί νrsquo ανταγωνίζεται microε επιτυχία σrsquo αυτό το πεδίο τις χώρες της Ανατολής και προ πάντων την Τουρκία Στα 1927 λειτουργούν περισσότερα από 4000 ταπητουργικοί αργαλειοί από τους οποίους τα 23 στην Αθήνα και στον Πειραιά και το 13 στο εσωτερικό της χώρας Αυτή η βιοτεχνία απασχολεί 10000 εργάτες Από την παραγωγή τα 80 τα εξάγουν στις Ηνωmicroένες Πολιτείες και το υπόλοιπο το πουλούν στην Ελλάδα και στις διάφορες χώρες της Ευρώπης Στα 1929 ιδρύεται ο Αυτόνοmicroος Ταπητουργικός Οργανισmicroός και ο Ελληνικός Οργανισmicroός Τουρισmicroού Η ανάπτυξη αυτής της δραστηριότητας των προσφύγων και η γενική άνθιση της λαϊκής τέχνης οφείλουν πολλά σε microια γυναίκα ζωγράφο στην Αγγελική Χατζηmicroιχάλη Αυτή επιδόθηκε microε ενθουσιασmicroό στη microελέτη της ελληνικής λαογραφίας και των έργων της βιοτεχνίας ταπήτων microεταξωτών υφασmicroάτων επίπλων κλπ και δηmicroοσίευσε microεθοδικές εργασίες καλά τεκmicroηριωmicroένες που τράβηξαν την προσοχή του κόσmicroου σrsquo αυτά τα θαυmicroαστά προϊόντα της καλλιτεχνικής ιδιοφυίας του λαού Με το παράδειγmicroά της microε τη διδασκαλία της στο laquoΣπίτι των νέων κοριτσιώνraquo microε την οργάνωση εκθέσεων λαϊκής τέχνης microε την ίδρυση εργαστηρίων και πρατηρίων τέλος microε τα δηmicroοσιεύmicroατά της στα ελληνικά και ξένα περιοδικά συνετέλεσε στη δηmicroιουργία ζωηρής κινήσεως γύρω από τη λαϊκή τέχνη και ενέπνευσε λαογράφους ζωγράφους διακοσmicroητές κλπ Η Χατζηmicroιχάλη επηρέασε πολύ την εξέλιξη της λαϊκής τέχνης στην Ελλάδα και σrsquo αυτήν οφείλεται κατά microεγάλο microέρος η σηmicroερινή άνθιση και ακmicroή της

Α Βακαλόπουλου Νέα Ελληνική Ιστορία όπ σσ 386-387

ΠΗΓΗ 3 Ο Μπενάκης στέλνει χρήmicroατα για τους πρόσφυγες microετά τη Μικρασιατική Καταστροφή Στη microεγάλη καταστροφή του Αυγούστου 1922 ο πατέρας microου από το Παρίσι όπου είχε καταφύγει microου έστειλε 5000 λίρες (που έκαmicroνε 1250000 δρχ αν η λίρα είχε 250 δρχ ή 1375000 αν η λίρα πήγαινε 275 δρχ που δε θυmicroούmicroαι πια καλά ίσως να κατρακύλησε και χαmicroηλότερα η δραχmicroή) Τα χρήmicroατα αυτά microου τα έστειλε τηλεγραφικώς microrsquo εντολή να τα ξοδέψω κατά την κρίση microου για τους κατεστραmicromicroένους πρόσφυγες

Ελευθέριος Βενιζέλος Αρχείο ΠΣ ∆έλτα όπ σ 121

ΠΗΓΗ 4 Στο microεταξύ είχαν συλλάβει και φυλακίσει Γούναρη Στράτο και Σία και είχε σχηmicroατιστεί άλλη κυβέρνηση microε πρόεδρο το Σωτήρη Κροκιδά Υπουργός της περιθάλψεως διορίστηκε ο Απόστολος ∆οξιάδης Μόλις ανέλαβε το Υπουργείο έκανε microιαν ανακοίνωση που ζητούσε απrsquo όλες τις κυρίες σωmicroατείων και άλλων που διέθεταν χρήmicroατα για τους πρόσφυγες να παν την τάδε microέρα στο υπουργείο του ώστε να συνεννοηθούν και να microη σκορπιέται η δουλειά να συντονιστεί και να γίνεται αποτελεσmicroατικότερη η περίθαλψη Εγώ δεν ήmicroουν σε κανένα σωmicroατείο Αλλά είχα χρήmicroατα Πήγα Ήταν όλες βασιλικές Ήmicroουν η microόνη αντίθετη Γιατί σαν έπεσε ο Βενιζέλος την 1η Νοεmicroβρίου του 1920 και ήλθε ο Ράλλης και ύστερα από λίγες microέρες ο Γούναρης (laquoΕλιά ελιά και Κώτσο βασιλιάraquo) έπαυσαν όλες τις βενιζελικές κυρίες απrsquo όλα τα σωmicroατεία Τους έστειλαν δηλαδή ένα χαρτί όπου έγραφαν λχ laquoΠαύεται η Ελένη Κολοκυθοπούλουraquo χωρίς καν τη λέξη laquoκυρίαraquo σα να ήταν υπηρετικά που διώχνονται για καταχρήσεις Βρέθηκα microόνη σε κύκλο εχθρικό όπου οι περισσότερες microου ήταν άγνωστες microε microόνο τον υπουργό οmicroοϊδεάτη Ήταν microεταξύ άλλων η κυρία Κεφαλά η Παπαδοπούλου το γένος Καραβοπούλου (κόρη του γνωστού τσιγαρά της Αλεξάνδρειας) παντρεmicroένη [microε] δικαστή των microικτών δικαστηρίων της Αλεξάνδρειας που είχε γίνει το δεξί χέρι της Σοφίας και microε χαιρέτησε προστατευτικά Ήταν η Νάτα Μελά που ήλθε και κάθησε κοντά microου και άλλες που δε θυmicroούmicroαι Ευγενικά microε το γλυκύτερο τρόπο microας είπε ο ∆οξιάδης πως δεν εννοούσε να πάρει από κανένα σωmicroατείο το ταmicroείο ούτε να επιβάλει τρόπο εργασίας Ζητούσε microόνο τη laquoσυνεργασίαraquo microεταξύ των σωmicroατείων microε τρόπο που να microη βοηθούνται διπλά και τρίδιπλα τα ίδια πρόσωπα ενώ άλλα έmicroεναν αβοήθητα Και ρώτησε κάθε κυρία τι ποσά διέθετε Η κάθε microια είχε φέρει τους λογαριασmicroούς της δήλωνε η microια 5000 δρχ η άλλη έξι άλλη δέκα microια ένδεκα άλλη δεκαπέντε ∆εν νοmicroίζω καmicroιά να είχε είκοσι χιλιάδες Ήταν αποστραγγισmicroένα τα ταmicroεία από τη διαχείριση της Σοφίας Μόνη εγώ δεν είχα microιλήσει Τελευταία microε ρώτησε ο ∆οξιάδης laquoΕσείς κυρία ∆έλτα ποιο σωmicroατείο αντιπροσωπεύετεraquo

Όλες γύρισαν microε περιέργεια στη microόνη βενιζελική - laquoΚανένα κύριε Υπουργέraquo του αποκρίθηκα - laquoΓιατί λοιπόν είστε εδώraquo - laquoΓιατί έχω χρήmicroατα ∆ιαθέτω χρήmicroατα που microου έστειλε ο πατέρας microουraquo - laquoΠόσαraquo - laquoΕνάmicroισυ εκατοmicromicroύριοraquo Ανατριχίλα πέρασε στο ακροατήριο Το περίmicroενα και το απήλαυσα Αργότερα microια microέρα που ξαναντάmicroωσα την κυρία Κεφαλά microου θύmicroισε τη σκηνή Σκασmicroένη στα γέλια microου είπε - laquoΕmicroείς οι κακοmicroοίρες φθάναmicroε microε τις πενιχρές microας πέντε κrsquo έξι και τρεις χιλιαδούλες και νοmicroίζαmicroε πως φέρναmicroε βοήθεια γιατί αντιπροσωπεύαmicroε κοτζάmicro σωmicroατεία Κι εσείς δεν αντιπροσωπεύατε τίποτα Και σας ρωτά ο ∆οξιάδης γιατί ήσταν εκεί και microας βγάζετε ενάmicroισυ εκατοmicromicroύριο Εmicroείς δεν ξέραmicroε πού να χωθούmicroε Λέγαmicroε να microας καταπιεί το πάτωmicroα Και το είπατε τόσο ήσυχα σα να φέρνατε εκατό δραχmicroίτσεςraquo Και πρόσθεσε microαριόλικα laquo∆εν microπορώ να πω πως η παρουσία σας microας ευχαρίστησε όλες εmicroάς τις αντίθετεςraquo Αυτό το είχα αντιληφθεί από την αρχή και ακόmicroα περισσότερο όταν έκανα τη δήλωση πως έχω ενάmicroισυ εκατοmicromicroύριο Σούσουρο πνιγmicroένο πέρασε ανάmicroεσα στις παρούσες κυρίες και άλλη τεντώθηκε άλλη έσφιξε τα χείλια της όλες δυσαρεστήθηκαν Και σηκώθηκε ο ∆οξιάδης και ήλθε και microου έσφιξε το χέρι και βουρκωmicroένος microου είπε laquoΑν είχαmicroε δέκα Μπενάκηδες ελύαmicroε το προσφυγικό πρόβληmicroαraquo Και τότε γλυκόξυνα microε συγχάρηκαν οι κυρίες και όσες είχαν πάρει προστατευτικό απέναντί microου ύφος το έχασαν οι κακοmicroοίρες Ο ∆οξιάδης δε microας ζήτησε τα χρήmicroατά microας Μας είπε microόνο ποιες ήταν οι επείγουσες ανάγκες και σrsquo όποια του τις ζήτησε έδωσε συmicroβουλές Μα οι επείγουσες ανάγκες ήταν φοβερές Ενάmicroισυ εκατοmicromicroύριο γυναικόπαιδα χωρίς προστάτη άντρα φορτωmicroένα όmicroως γέρους τρελούς σακάτηδες ηλίθιους αρρώστους - microε σαδική κακεντρέχεια άφησαν οι Τούρκοι να φύγουν όλοι οι ανάπηροι όλη η σαβούρα ενώ κρατούσαν ή σκότωναν όλους τους γερούς άντρες - ενάmicroισυ εκατοmicromicroύριο γυναικόπαιδα πεινασmicroένα γυmicroνά άρρωστα στοιβάζουνταν στα σχολεία στις εκκλησίες σrsquo όλα τα κτίρια που microπορούσε να διαθέσει η κυβέρνηση Ο Πλαστήρας είχε βγάλει microια διαταγή κάθε οικογένεια να στεγάσει όσους microπορούσε έναν δύο δέκα όσους σήκωναν τα microέσα της και microπορούσε να θρέψει Στο κτήmicroα του πατέρα microου στην Κηφισιά στεγάσαmicroε 40-50 και τους ανοίξαmicroε συσσίτιο Εmicroείς πήραmicroε 15 στο δικό microας Ο φτωχός microας περιβολάρης ανέλαβε δυό Κι έτσι όλη η Αθήνα και ο Πειραιεύς

Να αναφερθείτε στις προσπάθειες ιδιωτών για την αποκατάσταση των προσφύγων

Εργασία για το σπίτι

ΠΗΓΗ 1 Επαγγελmicroατική ενασχόληση στη Σύρο Πολλοί από τους πρόσφυγες στεγάστηκαν microόλις έφθασαν σε δηmicroόσια ή επιταγmicroένα κτίρια Άλλοι που παρέmicroειναν διασκορπίστηκαν στην πόλη και εκκρεmicroεί η εξακρίβωση των οικιών που κατοίκησαν Για 100 περίπου οικογένειες απαλλοτριώθηκε ύστερα από συνεχείς πιέσεις της δηmicroοτικής αρχής και των προσφυγικών συλλόγων ειδικός χώρος στην περιοχή Ξηρόκαmicroπος στις παρυφές της πόλης και συγκροτήθηκε εκεί προσφυγικός συνοικισmicroός Η δηmicroιουργία του συνδυάστηκε microε την προσπάθεια να βρεθούν εργατικά χέρια για τη δοκιmicroαζόmicroενη βιοmicroηχανία του νησιού

Ανεξαρτήτως του τοπικού ενδιαφέροντος του ζητήmicroατος εφόσον δια της εγκαταστάσεως εργατικών χειρών εν Ερmicroουπόλει πρόκειται να εξυπηρετηθώσι ακmicroάζοντες ενταύθα βιοmicroηχανικοί οίκοι φιλοτίmicroως προσπαθούντες να βελτιώσωσι και επεκτείνωσι τας εργασίας αυτών είνε πολύ ενδιαφέρουσα και η γενικωτέρα άποψις της microονίmicroου εγκαταστάσεως και απορροφήσεως εκατοντάδων τινών προσφυγικών οικογενειών αίτινες ενδεχοmicroένως αλλαχού microένουσι άεργοι και αχρησιmicroοποίητοι και δεν πρέπει επίσης να παροραθή το γεγονός της ωφελείας ην θα αρυσθή η Εθνική της χώρας Οικονοmicroία εκ της παρασχεθησοmicroένης τονώσεως της εν Σύρω Βιοmicroηχανίας απεγνωσmicroένως αγωνιζοmicroένης κατά της ανεπαρκείας των εργατικών χειρών

Χ Λούκος laquoΟι Μικρασιάτες πρόσφυγες στην Ερmicroούποληraquo στο συλλογικό τόmicroο Ο ξεριζωmicroός και η άλλη πατρίδα όπ σσ 208-209

ΠΗΓΗ 2 Οι ελληνικές κυβερνήσεις εγκαθιστούν τους πρόσφυγες κυρίως στις πιο εύφορες ελληνικές χώρες στη Μακεδονία και τη ∆υτική Θράκη είτε αγροτικά είτε αστικά Επιδιώχθηκε πρώτα νrsquo αποκατασταθούν στις περιουσίες που είχαν εγκαταλείψει οι Τούρκοι αλλά επειδή οι οικισmicroοί ήταν συγκριτικά λίγοι κτίστηκαν εκατοντάδες νέοι συνοικισmicroοί ορισmicroένοι από τους οποίους αργότερα εξελίχθηκαν σε αξιόλογα οικονοmicroικά κέντρα Οι κυβερνήσεις τους δίνουν γαίες και τα πρώτα microέσα και ζώα για την καλλιέργεια της γης Στις χώρες αυτές ιδίως προβαίνουν ακόmicroη στην εκτέλεση microεγάλων έργων πολιτισmicroού ανοίγουν δρόmicroους κατασκευάζουν γέφυρες εκτελούν microεγάλα λιmicroενικά έργα επίσης εκτελούν microεγάλα εγγειοβελτιωτικά και αρδευτικά έργα κυρίως σε τρεις περιοχές στις πεδιάδες των Σερρών της ∆ράmicroας και της Θεσσαλονίκης διευθετούν προς όφελος της γεωργίας κοίτες χειmicroάρρων και microεγάλων ποταmicroών όπως του Αξιού του Στρυmicroόνα κλπ που microε τις πληmicromicroύρες τους νέκρωναν τις παρόχθιες γαίες σε microεγάλο βάθος αποξηραίνουν λίmicroνες όπως του Αχινού Γενιτσών Αρτζάν Αmicroατόβου και τις γαίες τις παραδίδουν σε

ακτήmicroονες πρόσφυγες και γηγενείς Έπρεπε ακόmicroη να γίνουν αρτεσιανά φρέατα υδραγωγεία εξυγιαντικά έργα για να καταπολεmicroηθούν οι ελώδεις πυρετοί ο τύφος η φυmicroατίωση να ιδρυθούν ιατρικοί σταθmicroοί φαρmicroακεία κλπ Τα microεγάλα αρδευτικά έργα microεταβάλλουν την ανάγλυφη όψη της Μακεδονίας και προκαλούν το θαυmicroασmicroό των πολιτισmicroένων λαών Ο Γερmicroανός Stephan Ronhart στο έργο του Griechenland von heute γράφει τα εξής χαρακτηριστικά laquoΜια σωστή εποπτική εικόνα αυτών των αληθινά γιγαντιαίων έργων επάνω σrsquo αυτά τα πλατιά εδάφη microπορεί κανείς να τη σχηmicroατίσει microόνον όταν πετάξει πάνω απrsquo αυτάhellip Όποιος πετώντας microε το αεροπλάνο επάνω από την Ιταλία από τη Ρώmicroη ή το Βρινδήσιhellip κατεβαίνει σιγά-σιγά από τα 4000 microέτρα επάνω από τη Μακεδονία προς τη Θεσσαλονίκη βλέπει να παρουσιάζεται εmicroπρός του βαθmicroιαία σαν ένα χαλί αυτή η πεδιάδα microεγάλα εύφορα καλλιεργηmicroένα εδάφη όπου πρώτα υπήρχαν ελώδεις εκτάσεις καθαρά χαραγmicroένα χωράφια από το σκοτεινό καστανό ως το ανοιχτό πράσινο σπαρmicroένα microε τις ασπρουδερές κωmicroοπόλεις και χωριά που τις διασχίζουν οι φωτερές ταινίες των δρόmicroων που κι αυτές τις κόβουν κατrsquo ευθείαν ως τη θάλασσα τα σκοτεινά αποξηραντικά κανάλια και όλrsquo αυτά συνορεύουν microε το πλατύ βαθυγάλανο τόξο του Θερmicroαϊκού κόλπου - ένα θαυmicroαστό έργο ανθρώπινης ενέργειας και προσπάθειαςraquo Το έργο αυτό ήταν πραγmicroατικά ένα ειρηνικό έπος Παρόmicroοια έργα πολιτισmicroού στη Νότια Ελλάδα εδραιώνουν τη φήmicroη των Ελλήνων ως φορέων προόδου στη ΝΑ Ευρώπη και στην Ανατολική Μεσόγειο Ο ίδιος ο Ronart γράφει laquoΣήmicroερα η Ελλάδα αφότου δέχθηκε στο έδαφός της τα πλήθη των προσφύγων περικλείει στα σύνορά της ένα σχεδόν απόλυτα οmicroογενή από άποψη γλώσσας και θρησκείας λαό 6550000 ψυχώνraquo Και σε άλλο σηmicroείο laquoΟ ελληνισmicroός σώζοντας τους πρόσφυγές του από την καταστροφή και την εξουθένωση έσωσε ο ίδιος τον εαυτό του και ανορθώθηκε πάλιν ηθικά ενώ σύγχρονα συναρmicroολόγησε σφικτά ολόκληρο τον εθνικό του κορmicroό Το microακεδονικό ζήτηmicroα το περίπλοκο microακροχρόνιο πρόβληmicroα της ευρωπαϊκής διπλωmicroατίας λύθηκε δυναmicroικά για πάντα microε την εγκατάσταση των 23 των 300000 ελληνικών οικογενειών που συνέρρευσαν τα 910 των χωρικών και ένα microεγάλο microέρος των αστών βρήκαν τη νέα τους πατρίδα στη Μακεδονία απrsquo όπου Μωαmicroεθανοί και Βούλγαροι είχαν microεταναστεύσει microε την ανταλλαγή των πληθυσmicroώνraquo

Απ Βακαλόπουλος Νέα Ελληνική Ιστορία όπ σσ 383-385

ΠΗΓΗ 3 Επαγγελmicroατική αποκατάσταση των προσφύγων γυναικών στη Λέσβο Στη Λέσβο το 1923 και για microια πενταετία περίπου λειτούργησε ο laquoΣύνδεσmicroος παροχής εργασίας εις τα πρόσφυγας γυναίκαςraquo ο οποίος βρήκε δουλειά σε πολλές Μικρασιάτισσες Ήταν τότε που στα αρχοντόσπιτα της Μυτιλήνης εργάστηκαν ως παραmicroάνες και παραδουλεύτρες πολλές Μικρασιάτισσες αρχόντισσες στον τόπο τους Επίσης οι laquoΑmicroερικανοί φίλοι της Ελλάδοςraquo δηmicroιούργησαν στη Μυτιλήνη εργαστήρια για τις πρόσφυγες γυναίκες που

έφτιαχναν εργόχειρα και κεντήmicroατα και προίκες ολόκληρες στον αργαλειό Έτσι στη Μυτιλήνη βρήκαν απασχόληση 250 Μικρασιάτισσες laquoΠοιος θα microπορούσε να φανταστεί ότι οι αρχόντισσες των Κυδωνιών που hellipτούσαν στην πατρίδα microας για την ευχαρίστησή τους όταν δεν διάβαζαν θα έφτανε η ώρα να κεντούν για να ζήσουν τα παιδιά τους και τους γέρους γονείς τους ∆εν είναι υπερβολή να πω ότι στην Μυτιλήνη το κέντηmicroα το έφεραν οι πρόσφυγεςraquo

Άννα Παναγιωταρέα όπ σσ 171-172

bull Οι επαγγελmicroατικές ενασχολήσεις των προσφύγων κατά τα πρώτα χρόνια της προσφυγιάς τους στην Ελλάδα

Συνθετική - ∆ηmicroιουργική Εργασία

ΠΗΓΗ Το έργο του Αmicroερικανικού Ερυθρού Σταυρού στην Ελλάδα Ο Αmicroερικανικός Ερυθρός Σταυρός αναφέρει ότι πραγmicroατοποίησε έξοδα ύψους 3000000 δολαρίων σε microια περίοδο οχτώ microηνών στη διάρκεια των οποίων όπως αναφέρει η σχετική έκθεση είχε αναλάβει το έργο της διατροφής 800000 προσφύγων στην αρχή που βαθmicroιαία ελαττώθηκαν σε 500000 ο microέσος όρος για την όλη περίοδο ήταν 600000 (σηmicro σύmicroφωνα microε τα στοιχεία της ελληνικής κυβέρνησης ο αριθmicroός των προσφύγων που διέτρεφε ο Αmicroερικανικός Ερυθρός Σταυρός ήταν τους πρώτους δυο τρεις microήνες 600000 ενώ σήmicroερα φτάνει στους 478000) Πέρα από την περίοδο των οχτώ microηνών που κάλυψε microε το έργο του στην Ελλάδα ο Αmicroερικανικός Ερυθρός Σταυρός προτίθεται να αφήσει στην Ελλάδα τρόφιmicroα για έξι ακόmicroα εβδοmicroάδες και έτσι η συνολική περίοδος της δράσης του θα πρέπει να θεωρηθεί για εννιάmicroισι microήνες Ένας microέσος όρος 600000 προσφύγων για εννιάmicroισι microήνες microε συνολικό κόστος 3000000 δολάρια σηmicroαίνουν 50 σεντς ανά microήνα για κάθε πρόσφυγα Αν αφαιρέσουmicroε από αυτό το ποσό τα έξοδα διαχείρισης microεταφοράς προσωπικού και υλικού στην Ελλάδα τα έξοδα για νοσοκοmicroειακά εφόδια κλπ γίνεται φανερό ότι ο Αmicroερικανικός Ερυθρός Σταυρός δε θα είχε καταφέρει να διαθρέψει αυτούς τους πρόσφυγες χωρίς την ενεργό και αποτελεσmicroατική συνεργασία της ελληνικής κυβέρνησης και του ελληνικού λαού

bull Η συmicroβολή των ξένων στο έργο της περίθαλψης των προσφύγων

(Ερυθρός Σταυρός Βρετανική Επιτροπή Περίθαλψης Ίδρυmicroα laquoΣώστε τα Παιδιάraquo Σουηδική Επιτροπή κά)

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

minus Edward Hale Bierstadt Η Μεγάλη Προδοσία εκδ laquoΝέα Σύνοραraquo - Α Α Λιβάνη Αθήνα 1997 σσ 310-329

Συmicroπληρωmicroατικά Κείmicroενα

Συmicroπληρωmicroατικό κείmicroενο 1

ΑΝΤΙΦΑΤΙΚΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΕΣ ΠΑΓΚΡΑΤΙΩΤΙΚΑ ΣΧΟΛΕΙΑ

Είδαmicroε ότι η επίταξη της κατοικίας δηmicroιουργεί αντιφατικές κοινωνικές συmicroπεριφορές τόσο στο επίπεδο των κοινωνικών οmicroάδων όσο και στο πεδίο δράσεως του κράτους Μια εξίσου laquoαντιφατική αλληλεγγύηraquo αναπτύσσεται και διαmicroέσου των διαδικασιών επίταξης οικηmicroάτων άλλων εκτός από την κατοικία για παράδειγmicroα στην επίταξη των σχολείων Σχολεία δεν αναφέρονται στα πρώτα νοmicroοθετήmicroατα για τις επιτάξεις Γνωρίζουmicroε όmicroως ότι όπως και τα θέατρα τα σχολεία επίσης ήταν από τα πρώτα που καταλήφθηκαν (αλλά όχι και από τα πρώτα που αποδεσmicroεύτηκαν) Ο microαθητόκοσmicroος δηλαδή έδωσε έστω και ερήmicroην του το laquoπαρώνraquo σε αυτόν τον συναγερmicroό Ας καταγράψουmicroε την αναφορά που κάνει ο Χένρυ Μοργκεντάου για την κατάσταση στο 7ο Σχολείο Αρρένων στην Αθήνα στις 31 Μαΐου 1924 για να έχουmicroε απλώς microια τάξη microεγέθους

Το σχολείο αυτό που βρίσκεται κοντά στην Αθήνα αποτελείται από τρεις microεγάλες αίθουσες όπου στεγάζονται 22 οικογένειες ή 91 συνολικά πρόσωπα από τα οποία microόνο 17 είναι άντρες και 7 από αυτούς είναι τόσο ηλικιωmicroένοι ώστε δεν microπορούν να βοηθήσουν τις οικογένειές τους Οι υπόλοιπες είναι γυναίκες αρκετές από τις οποίες είναι άνω των 60-70 ετών Οι περισσότερες έχουν στη φροντίδα τους τουλάχιστον τρία και σε microερικές περιπτώσεις και πέντε παιδιά

Ακολουθεί η περιγραφή των κατοίκων του αυτοσχέδιου καταυλισmicroού εντός των σχολικών αιθουσών Ωστόσο οι δυσκολίες και τα προβλήmicroατα των καταστάσεων είναι έκδηλα και εδώ και εν πολλοίς ερmicroηνεύσιmicroα Κι έτσι το ίδιο το κράτος που είχε το θάρρος να επιβάλει καθολικά το microέτρο της επίταξης λίγους microήνες microετά τη γενική διάταξη για τις επιτάξεις ανακρούει πρύmicroναν και αναγκάζεται να φέρει διάταξη που καταργεί κατά περίπτωσιν την επίταξη σε ορισmicroένα οικήmicroατα από τα οποία τα περισσότερα είναι σχολεία Είναι χαρακτηριστικό ότι η laquoεπιθυmicroία του Υπουργείου Παιδείας να εκκενώσουν οι πρόσφυγες τουλάχιστον microερικά από τα σχολεία στα οποία διέmicroενανraquo σχολειά παγκρατιώτικα για την ακρίβεια έγινε αφορmicroή για την ανέγερση άρον άρον από το Ταmicroείο Περιθάλψεως Προσφύγων του πρώτου αστικού οικισmicroού στο Παγκράτι Τούτο τουλάχιστον ισχυρίζεται ο πρόεδρός του Επαmicroεινώνδας Χαρίλαος στον απολογισmicroό της θητείας του ως προέδρου που έκανε κατά τη διάλυση του Ταmicroείου στις 31 Οκτωβρίου 1924 Άλλωστε γνωρίζουmicroε

ότι από τον Μάρτιο του 1923 ο Υπουργός Γεωργίας Γ Σιδέρης στέλνει εγκυκλίους στους Γενικούς ∆ιοικητές τους Νοmicroάρχες και στις κατά τόπους Υπηρεσίες Περιθάλψεως Προσφύγων microε τις οποίες ζητεί να αποφεύγεται η επίταξη γραφείων που ανήκουν σε διάφορα σωmicroατεία και συλλόγους laquoίνα microη παραβλάπτωνται οmicroαδικά συmicroφέροντα και γεννώνται εκ του λόγου τούτου παράπονα και διαmicroαρτυρίαιraquo Και microε την ευκαιρία αυτή συνιστά laquoόπως εκκενωθώσιν όσα εκ των γραφείων της ∆ιδασκαλικής Οmicroοσπονδίας κατέχονται από πρόσφυγας εξασφαλίζοντες εις αυτούς στέγην εις άλλα οικήmicroατα ιδιωτικάraquo Καθώς τα πράγmicroατα δυσκολεύουν ακόmicroα περισσότερο αίρονται όλες οι επιτάξεις επιταγmicroένων σχολείων όπου αυτές έχουν πραγmicroατοποιηθεί και microε Νοmicroοθετικά ∆ιατάγmicroατα και εγκυκλίους επιβάλλεται από το Κράτος laquoυποχρέωσις εις τα απανταχού ευρισκοmicroένας αρmicroοδίας Υπηρεσίας όπως εκκενώσωσι πάντα τα επιταγmicroένα ή κατειληmicromicroένα ακίνητα τα χρησιmicroοποιούmicroενα ως σχολεία εκ των εν αυτοίς οικούντων προσφύγων και παραδώσωσι ταύτα ανυπερθέτως την 1ην Οκτωβρίου εε [1923] εις τας κατά τόπους εκπαιδευτικάς αρχάςraquo Επιπλέον κάνουν την εmicroφάνισή τους προειδοποιήσεις για ποινές και microάλιστα ποινές φυλακίσεως Εγκύκλιος του Υπουργού Παιδείας Κωνσταντίνου Γόντικα της 5ης Οκτωβρίου 1923 αναφερόmicroενη σε πρόσφατο Νοmicroοθετικό ∆ιάταγmicroα υπενθυmicroίζει ότι τούτο επιβάλλει laquoποινήν φυλακίσεως τουλάχιστον δύο microηνών εις τους υπευθύνους υπαλλήλους εν περιπτώσει microη παραδόσεως των σχολείων microέχρι 1ης Οκτωβρίουraquo

Βίκα ∆ Γκιζελή laquoΕπίταξις ακινήτων κατοικουmicroένων ή οπωσδήποτε χρησιmicroοποιουmicroένωνraquo στο συλλογικό τόmicroο Ο ξεριζωmicroός και η άλλη πατρίδα όπ σσ 82-83

ΕΠΙΤΑΞΗ ΑΚΙΝΗΤΩΝ Η επίταξη γίνεται κατά πρώτο λόγο στα ακίνητα που έχουν δωmicroάτια πλέον του διπλάσιου του αριθmicroού των ενοίκων Αφού αυτά εξαντληθούν η επίταξη θα προχωρήσει laquoκαι εις τα λοιπά κατοικούmicroενα ή οπωσδήποτε άλλως χρησιmicroοποιούmicroενα ακίνηταraquo ∆εν είναι γνωστό αν αυτό έγινε στην πραγmicroατικότητα Είναι όmicroως microέσα στις προθέσεις του νοmicroοθέτη Η ίδια η επιτροπή που θα υποδεικνύει τα κατά την κρίσιν της κατάλληλα ακίνητα θα καθορίζει συγχρόνως και τον αριθmicroό των διαθέσιmicroων δωmicroατίων και τον αριθmicroό των προσφύγων που θα εγκατασταθούν σrsquo αυτά Ποιος θα είναι ο αριθmicroός των δωmicroατίων Ο νόmicroος λέει

[hellip] Της επιτάξεως θα εξαιρείται αριθmicroός δωmicroατίων ίσος προς τον αριθmicroό των πραγmicroατικώς εν τω ακινήτω ενοικούντων πλέον ενός microέχρι τριών δωmicroατίων

Ας φέρουmicroε ένα παράδειγmicroα microε σύγχρονους όρους Το ζευγάρι που στη σηmicroερινή εποχή κατοικεί στο διαmicroέρισmicroα των πέντε δωmicroατίων θα παραχωρούσε κανένα ένα ή και δύο δωmicroάτια Ο νόmicroος και πάλι ορίζει το πώς θα καθοριστεί ο ακριβής αριθmicroός των δωmicroατίων Θα καθοριστεί laquoκατά την κρίσιν της επιτροπής και

αναλόγως της κοινωνικής θέσεως και των αναγκών των ενοίκων του ακινήτουraquo Επιπλέον παρουσιάζεται ακόmicroα microια ρήτρα αναπνοής για τους ιδιοκτήτες laquo∆εν συνυπολογίζονται [hellip] δωmicroάτια χρησιmicroοποιούmicroενα προς άσκησιν επαγγέλmicroατος ή επιστηmicroονικής εργασίας των ενοίκωνraquo Ένα ακόmicroη ερώτηmicroα που ανακύπτει είναι ο τρόπος microε τον οποίο θα οριστεί ο αριθmicroός των προσφύγων που θα κατοικήσουν σε αυτά τα δωmicroάτια Τον αγνοούmicroε αλλά εκείνο που γνωρίζουmicroε είναι ότι δεν στεγάζονται microονοmicroελείς αλλά κυρίως -δικαιολογηmicroένα- πολυmicroελείς οικογένειες σε κάθε δωmicroάτιο Και επίσης αντιλαmicroβανόmicroαστε ότι κουζίνα microπάνιο διάδροmicroοι γίνονται εκ των πραγmicroάτων κοινόχρηστοι χώροι Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι και τα έπιπλα επιτάσσονται καmicroιά φορά microαζί microε το ακίνητο Συγκεκριmicroένα κατά την επίταξη συντάσσεται ένα laquoπρωτόκολλο επιτάξεωςraquo που αναφέρει τη θέση το είδος την έκταση και τον αριθmicroό των δωmicroατίων του ακινήτου Ανάmicroεσα σrsquo αυτά ορίζεται ότι πρέπει να καταγραφούν αι τα υπάρχοντα εντός του ακινήτου έπιπλα ή άλλες κινητές εν γένει εγκαταστάσεις Άλλο ερώτηmicroα είναι η διάρκεια της επίταξης Το Ν∆ της 22ας Νοεmicroβρίου 1922 ορίζει ότι η επίταξη των οικηmicroάτων που ήδη κατοικούνται διαρκεί κατά microέγιστον τέσσερις microήνες Η διατύπωση είναι ρητή και κατηγορηmicroατική laquoΚατrsquo ουδεmicroίαν περίπτωσιν η επίταξις [hellip] δύναται να παραταθεί υπέρ το τετράmicroηνον microετά την λήξη του οποίου η υπηρεσία Περιθάλψεως υποχρεούται νrsquo αποmicroακρύνει διοικητικώς τους στεγαζοmicroένους πρόσφυγας εγκαθιστώσα αυτούς αλλαχούraquo Ο νόmicroος είναι τόσο κατηγορηmicroατικός όσο ταχεία είναι και η κατάργησή του Τον Μάιο του 1923 το τετράmicroηνο καταργείται Το σχετικό διάταγmicroα διευκρινίζει ότι το τετράmicroηνο καταργείται και για τα ακίνητα που κατά τη δηmicroοσίευση του διατάγmicroατος έχουν laquoεξαντλήσειraquo το τετράmicroηνο και συνεχίζουν να χρησιmicroοποιούνται από πρόσφυγες Η κατάσταση που υπαγόρευσε τη νοmicroική αυτή διευθέτηση είναι προφανής το τετράmicroηνο εξαντλήθηκε microεταστέγαση δεν υπήρξε οι πρόσφυγες συνέχισαν να παραmicroένουν στα επιταγmicroένα ακίνητα laquoπαρανόmicroωςraquo και ο νόmicroος έρχεται αναγκαστικά να προσδώσει την απαραίτητη νοmicroιmicroότητα Το ποιος αποφασίζει microια επίταξη είναι ένα ακόmicroη ερώτηmicroα Το ποιος και πώς την εφαρmicroόζει είναι ένα άλλο (και δυσαπάντητο) ερώτηmicroα Η επίταξη διενεργείται microε Απόφαση του επί της Περιθάλψεως Υπουργού ή από εξουσιοδοτηmicroένους Γενικούς ∆ιοικητές ή Νοmicroάρχες ή ∆ηmicroάρχους ή Προέδρους Κοινοτήτων της περιφέρειας εντός της οποίας βρίσκεται το προς επίταξιν ακίνητο Χαρακτηριστική είναι και η παρακάτω αποστροφή του νόmicroου

[hellip] Η απόφασις η καθορίζουσα το επιτασσόmicroενον ακίνητον κοινοποιείται δια δικαστικού κλητήρος ή δια της Αστυνοmicroίας προς τον ιδιοκτήτην ή νοmicroέα ή κάτοχον ή τον νόmicroιmicroον αυτών αντιπρόσωπον εν ελλείψει δε ή εν απουσία αυτών εκ του ακινήτου προς την δηmicroοτικήν ή κοινοτικήν Αρχήν του τόπου ένθα κείται το επιτασσόmicroενον ακίνητον

Το σηmicroαντικότερο όmicroως είναι ότι πολλές φορές της επιτάξεως έχει προηγηθεί κατάληψη του ακινήτου οπότε η απόφαση της επίταξης ουσιαστικά γίνεται για να καλύψει τετελεσmicroένα γεγονότα Πολλές φορές η επίταξη διενεργείται πριν ακόmicroη

κοινοποιηθεί laquo[Η απόφασις κοινοποιείται] το ταχύτερον είτε προ είτε συγχρόνως είτε microετά την υπό των ∆ιοικητικών Αρχών εκτέλεσιν της επιτάξεωςraquo Εξάλλου στη συνέχεια τα πράγmicroατα εmicroφανίζονται ακόmicroη πιο ρητά Κάθε επίταξη που έγινε στο διάστηmicroα microεταξύ της 25ης Αυγούστου 1922 και της δηmicroοσιεύσεως του νόmicroου περί επιτάξεων κατά την οποία η κατάληψη του ακινήτου από πρόσφυγες είχε λάβει χώρα πριν από την κοινοποίηση της αποφάσεως της επίταξης laquoλογίζεται έγκυρος και νόmicroιmicroοςraquo Ένα από τα στοιχεία του ζητήmicroατος των επιτάξεων είναι και το θέmicroα της αποζηmicroίωσης στον δικαιούχο Το κράτος εκτίmicroησε για λόγους προφανείς ότι για τα επιταγmicroένα ακίνητα είναι επιβεβληmicroένο να καταβάλλεται αποζηmicroίωση Την αποζηmicroίωση στον δικαιούχο την προσδιορίζει ειδική επιτροπή κάνοντας χρήση κάθε νόmicroιmicroου αποδεικτικού microέσου που θα βοηθά στον υπολογισmicroό της laquoδίκαιας και εύλογης αξίαςraquo της χρήσεως του ακινήτου όπως ο νόmicroος ορίζει Είναι άραγε ποτέ δυνατόν η αποζηmicroίωση να ισοσταθmicroίζει τις συνέπειες της υποχρεωτικής συγκατοίκησης Τις πρώτες microέρες της Καταστροφής στο πλαίσιο του πνεύmicroατος αλληλεγγύης και φιλανθρωπίας την πρώτη παροχή στέγης επrsquo ενοικίω είχαν ακολουθήσει και άλλες προτάσεις Για παράδειγmicroα στο Ελεύθερον Βήmicroα της Κυριακής 4 Σεπτεmicroβρίου 1922 είχε ανοίξει στήλη αγνοουmicroένων προσφύγων είχε ήδη ξεκινήσει έρανος που υποστηριζόταν από την αρθρογραφία της εφηmicroερίδας και στις 16 εmicroφανίστηκε προσφορά γιατρών εκπαιδευτικών καλλιτεχνών για ενοικίαση δωmicroατίων σε οικότροφους πρόσφυγες microε αντιπροσφορά κάποια ιδιαίτερα microαθήmicroατα Όταν όmicroως λίγους microήνες αργότερα η συγκατοίκηση διενεργείται υπό την πίεση του microέτρου της επίταξης ακόmicroα και οι καταβολές των αποζηmicroιώσεων δεν επαρκούν ούτε λειτουργούν κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο Έχουν διασωθεί πολλές εγκύκλιοι που παραθέτουν οδηγίες laquoδια την ταχυτέραν εκτίmicroησιν των εις ιδιοκτήτας οφειλοmicroένων αποζηmicroιώσεων εξ επιτάξεως ακινήτων τωνraquo από τις οποίες τεκmicroαίρεται ότι υπάρχουν πολλά παράπονα από την πλευρά των δικαιούχων Πέραν αυτού η αποζηmicroίωση καταβάλλεται στους δικαιούχους από τον κρατικό προϋπολογισmicroό Όmicroως είναι χαρακτηριστικό ότι οι ίδιοι οι πρόσφυγες κατατάσσονται από τις κρατικές υπηρεσίες ως laquoάποροι εν microέρει ευπορούντες και εύποροιraquo πράγmicroα που δηmicroιουργεί την υποχρέωση στον πρόσφυγα να καταβάλει αυτός ο ίδιος την αποζηmicroίωση Συγκεκριmicroένα αν η αρmicroόδια επιτροπή χαρακτηρίσει κάποιους πρόσφυγες ως εύπορους η αποζηmicroίωση καταβάλλεται από τους ίδιους εξ ολοκλήρου Αν χαρακτηριστούν ως laquoεν microέρει ευπορούντεςraquo η αποζηmicroίωση καταβάλλεται εξ ηmicroισείας από τους ίδιους και από το κράτος Τούτο όmicroως έχει άλλες παρενέργειες Συνδέει τη συγκατοίκηση microε οικονοmicroικές δοσοληψίες microεταξύ προσφύγων και αυτοχθόνων και microε όλα όσα αυτές συνεπάγονται Ας αναφέρουmicroε και πάλι το παράδειγmicroα microιας παραινετικής προς τις υπηρεσίες εγκυκλίου

Ιδιαιτέρως τονίζοmicroεν υmicroίν ότι παρά των οικείων επιτροπών δεν καταβάλλεται η δέουσα προσπάθεια προς εξακρίβωσιν και αναγραφήν εν τω πρακτικώ του στοιχείου της ευπορίας των ενοικούντων προσφύγων εις το υπό κρίσιν ακίνητον Η επιτροπή πρέπει να εξελέγχει αυστηρώς την οικονοmicroικήν κατάστασιν των προσφύγων και να υποχρεώνει τους ως ευπόρους

καταλογισθέντας εκ τούτων εις την καταβολήν του καθορισθέντος κατά microήνα microισθώmicroατος

Όπως είπαmicroε η θεώρηση των προσφύγων laquoκατά τάξειςraquo από την πλευρά του κράτους είναι ένα σοβαρότατο θέmicroα και microια υπόθεση εργασίας που έχουmicroε κατrsquo επανάληψιν θίξει στο παρελθόν σε άλλες έρευνές microας Προς επίρρωσιν αυτής της άποψης στο πλαίσιο του ζητήmicroατος της laquoεπίταξης των ακινήτωνraquo και microέσα στην αντιφατικότητα που αυτό δηmicroιουργεί ας αναφέρουmicroε την απόφαση να εξώνονται όσοι πρόσφυγες θεωρούνται εύποροι για παράδειγmicroα οι πρόσφυγες της πριν από τη Μικρασιατική Καταστροφή περιόδου το 1914 Στη συνέχεια microια άλλη εγκύκλιος του Υπουργού ∆οξιάδη της 1ης Ιουνίου του 1923 λέγει απευθυνόmicroενη προς τους νοmicroάρχες της επικράτειας

[hellip] παρακαλούmicroεν όπως αναθέσητε εις τας [hellip] εκτιmicroητικάς Επιτροπάς [hellip] να επιληφθώσιν [hellip] του καθορισmicroού αν οι ένορκοι είναι εύποροι ή άποροι Και οι χαρακτηρισθησόmicroενοι εύποροι δέον να υποχρεωθώσιν εις πληρωmicroήν της εκτιmicroηθείσης αποζηmicroιώσεως άλλως θα εξώνωνται διοικητικώς συνωδά τω αυτώ ως άνω ∆ιατάγmicroατι Φρονούmicroεν δrsquo επί του προκειmicroένου ότι πάντες οι από ετών εγκατεστηmicroένοι ενταύθα πρόσφυγες δέον να θεωρηθώσιν εύποροι και συνεπώς η δια τας παλαιάς επιτάξεις δαπάνη του ∆ηmicroοσίου σκόπιmicroον τυγχάνει να διατεθεί εις τους νυν απόρους πρόσφυγας έχοντας πράγmicroατι ανάγκην εισέτι Κρατικής υποστηρίξεως

Γνωρίσατε παρακαλώ λήψιν παρούσης Εν Αθήναις τη 1η Ιουνίου 1923 Ο Υπουργός Α ∆οξιάδης

Έτσι από την 1η Ιουνίου 1923 ο νόmicroος επιβάλλει οι λεγόmicroενοι εύποροι πρόσφυγες να εξώνονται από τα νοικοκυριά των γηγενών Η πραγmicroατικότητα όmicroως διασκεδάζει τις βουλήσεις του νοmicroοθέτη Καθώς οι εξώσεις είναι θεωρητικές και ανεφάρmicroοστες στην πράξη το microόνο που επιτυγχάνεται είναι να δηmicroιουργηθεί πεδίο προστριβών από τα πιο έντονα ανάmicroεσα στους αυτόχθονες ιδιοκτήτες και τους πρόσφυγες ενοικιαστές

Το ΤΠΠ (Ταmicroείο Περιθάλψεως Προσφύγων) ιδρύθηκε microε το Ν∆ 3-11-1922 Το ΤΠΠ παρέδωσε στην ΕΑΠ στις 31 Οκτωβρίου 1923 και συνεργάστηκε microαζί της ως το 1925 παραδίδοντάς της 10435 οικήmicroατα Η ΕΑΠ ιδρύθηκε στις 13-10-1923 ΦΕΚ 289

Όλγα Βογιατζόγλου laquoΗ βιοmicroηχανική εγκατάσταση των προσφύγων στη Νέα Ιωνίαraquo στο συλλογικό τόmicroο Ο ξεριζωmicroός και η άλλη πατρίδα όπ σ 158

ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΑ ΠΟΥ ΑΣΚΟΥΣΑΝ ΟΙ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΣΤΗΝ ΠΑΤΡΙ∆Α ΤΟΥΣ

Από την επιτροπή ζητήθηκαν τα στοιχεία των εποικιστών προσφύγων Ήταν 1200 οικογένειες από τις οποίες οι microισές απασχολούνταν microε την ταπητουργία οι 250 microε τη ροδελαιοπαραγωγή και οι υπόλοιποι microε το εmicroπόριο και διάφορα άλλα επαγγέλmicroατα τεχνίτες κτίστες κλπ

Όλγα Βογιατζόγλου laquoΗ βιοmicroηχανική εγκατάσταση στη Νέα Ιωνίαraquo στο συλλογικό τόmicroο Ο ξεριζωmicroός και η άλλη πατρίδα όπ σσ 147-148

ΑΛΛΗ ΜΙΑ ΧΑΜΕΝΗ ΕΥΚΑΙΡΙΑ ΓΙΑ ΣΧΕ∆ΙΑΣΜΟ ΠΟΛΕΩΣ ΕΥΡΥΤΕΡΗΣ ΚΛΙΜΑΚΑΣ

Όπως προκύπτει και microόνον από την απλή παράθεση των αριθmicroών οι βορειοελλαδικές πόλεις υφίστανται σηmicroαντικές πληθυσmicroιακές αλλαγές οι οποίες προστιθέmicroενες στον laquoκλονισmicroόraquo της ένταξής τους στο ελληνικό κράτος ελάχιστα χρόνια πριν απαιτούν άmicroεσες σχεδιαστικές αναπροσαρmicroογές Σε πείσmicroα της παράκαmicroψής του από άλλους φορείς το Υπουργείο Συγκοινωνίας θα επιχειρήσει να προωθήσει τις γενικότερες πολεοδοmicroικές του απόψεις και θα εκπονήσει σχέδια για όλες Τα σχέδια αυτά θα υποστούν επανειληmicromicroένες προσαρmicroογές και για microιαν ακόmicroη φορά θα λειτουργήσουν απλώς ως νοmicroιmicroοποιητικό πλαίσιο για τους ήδη πραγmicroατοποιηmicroένους προσφυγικούς οικισmicroούς Παράλληλα το υπουργείο προσπαθεί microε κάθε τρόπο να ευαισθητοποιήσει κυβερνητικούς και κοινωνικούς φορείς πάνω στα προβλήmicroατα που θα δηmicroιουργήσουν microακροπρόθεσmicroα η laquoπολυαρχίαraquo και η ολοκληρωτική απουσία τεκmicroηριωmicroένων microελετών για την ανάπτυξη των πόλεων Ο Α ∆ηmicroητρακόπουλος αναφέρει τη δραστηριότητα του υπουργού Χρηστοmicroάνου ο οποίος συνεκάλεσε συσκέψεις οικονοmicroικών και τεχνικών παραγόντων το 1929 υποστηρίζοντας ότι για να έχει ουσιαστικό αποτέλεσmicroα οποιαδήποτε microελέτη ή προσπάθεια laquoέπρεπε προπαντός να υπαχθή η προσφυγική εγκατάστασις εις ότι αφεώρα το πολεοδοmicroικόν microέρος εις τας γενικάς διατάξεις του Κράτους [hellip] και να αφεθή η διοίκησης ελευθέρα να θέση φραγmicroούς εις την αυθαίρετον εκτός της πόλεως δόmicroησινraquo Η προσπάθεια του Χρηστοmicroάνου υπήρξε άκαρπη Στην πρώτη συνεδρίαση της επιτροπής παρίσταντο 23 προσωπικότητες ενώ στις επόmicroενες ο αριθmicroός των παρισταmicroένων microειωνόταν συνεχώς microε αποτέλεσmicroα να παραmicroείνουν τέσσερα microέλη Η επιτροπή διαλύθηκε εκ των πραγmicroάτων η προσφυγική στέγαση και η αυθαίρετη δόmicroηση εξακολούθησαν microε τους ίδιους ρυθmicroούς Εν γένει κατά το ∆ηmicroητρακόπουλο επικράτησε η laquoπολιτική άποψιςhellipraquo για τα αποτελέσmicroατα στον χώρο της οποίας οι ελληνικές πόλεις προσφέρουν έκτοτε άφθονες microαρτυρίες Το αποτέλεσmicroα που προκύπτει παρά τις αντιδράσεις και τις τεκmicroηριωmicroένες αναλύσεις των τεχνικών του Υπουργείου Συγκοινωνίας είναι η παρατεινόmicroενη - διαιωνιζόmicroενη αγροτοποίηση των αστικών χωρών Ενώ τα εγκεκριmicroένα σχέδια εξυπηρετούν microόνον ατοmicroικές (δικαιολογηmicroένες ή όχι) ανάγκες

Κι έτσι θα παρατηρηθεί το παράδοξο ως διαδικασία και ατελέσφορο ως προς τους αρχικούς στόχους το φιλόδοξο έργο των και κοινωνικά ευαίσθητων τεχνοκρατών του Υπουργείου Συγκοινωνίας για έναν πολεοδοmicroικό σχεδιασmicroό που θα συνδύαζε αναπτυξιακούς στόχους και σύγχρονες χωρικές και λειτουργικές απαιτήσεις microε microεταρρυθmicroιστικές συνιστώσες να τεθεί σε εφαρmicroογή στις πόλεις της Βόρειας Ελλάδας υποκύπτοντας στις ανάγκες του επείγοντος αφού προηγουmicroένως ακρωτηριάσθηκε και απογυmicroνώθηκε από την κοινωνική σκέψη που το υποστήριζε Ως φαίνεται όσο κι αν οι ανάγκες για την εγκατάσταση προσφύγων από τα πρώτα χρόνια του νεοελληνικού κράτους κινητοποίησαν και τροφοδότησαν τη σύνταξη πολεοδοmicroικών νόmicroων και microηχανισmicroών συνέβαλαν παράλληλα στην ακύρωσή τους χαρίζοντας στη νεοελληνική πόλη ένα microόνιmicroο χαρακτήρα προσφυγούπολης

Αλέκα Καραδήmicroου-Γερολύmicroπου laquoΠροσφυγική εγκατάσταση και ο ανασχεδιασmicroός των Βορειοελλαδικών πόλεων 1912-1940raquo

Η ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ ΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ ΜΙΚΡΑΣ ΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΑΛΛΩΝ ΧΩΡΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ∆Α

Με την ιστορική ανταλλαγή των ελληνοτουρκικών πληθυσmicroών ενάmicroισυ περίπου εκατοmicromicroύριο Ελλήνων προσφύγων κατακλύζει την Ελλάδα Μέσα σrsquo αυτούς πρέπει να υπολογιστούν 170000 Έλληνες που ήλθαν από τη Βουλγαρία σύmicroφωνα microε την ελληνοβουλγαρική σύmicroβαση του Νεϊγύ της 27 Νοεmicroβρίου 1919 καθώς και από τις περιοχές του Καυκάσου και της microεσηmicroβρινής Ρωσίας από τη Γιουγκοσλαβία Αλβανία ∆ωδεκάνησα Επίσης στην Ελλάδα έγιναν δεκτοί και 50000 Αρmicroένιοι πρόσφυγες Οι περισσότεροι Έλληνες πρόσφυγες από τη Βουλγαρία οι οποίοι ως τότε κατοικούσαν τις ακτές του Ευξείνου Πόντου στις αρχαίες πατρίδες τους στη Σωζόπολη στον Πύργο στην Αγχίαλο Μεσηmicroβρία κλπ ή στο εσωτερικό της χώρας στη Φιλιππούπολη Στενίmicroαχο κλπ καθώς και οι περισσότεροι από τους πρόσφυγες της Τουρκίας (Ανατολικής Θράκης και Μικράς Ασίας) εγκαταστάθηκαν στους οικισmicroούς των Βουλγάρων και των Τούρκων της ελληνικής Μακεδονίας ενώ αυτοί στις ελληνικές περιοχές της Βουλγαρίας και της Τουρκίας Ο microικρός αριθmicroός των Σέρβων που είχαν καταφύγει στην ελληνική Μακεδονία κατά τη διάρκεια του παγκοσmicroίου πολέmicroου 1914-1918 επέστρεψαν στη Γιουγκοσλαβία ενώ οι Έλληνες των Σκοπίων του Κρουσόβου του Περλεπέ του Μοναστηρίου κλπ άρχισαν να διαρρέουν στα χωριά και στις πόλεις της ελληνικής Μακεδονίας προ πάντων στη Θεσσαλονίκη όπου microε συλλόγους συντηρούν ακόmicroη ως σήmicroερα τις αναmicroνήσεις τα ήθη και έθιmicroα των microακρινών πατρίδων τους Όσοι έmicroειναν microε τη θέλησή τους είτε στη Βουλγαρία είτε στη Γιουγκοσλαβία αφοmicroοιώνονται βαθmicroιαία από το ξένο περιβάλλον Για πρώτη φορά στη microακραίωνη ελληνική ιστορία παρατηρείται η συmicroπύκνωση των ελληνικών πληθυσmicroών στην ελληνική χερσόνησο και οριστική εγκατάσταση αυτών

σrsquo αυτήν ∆ιακόσιες περίπου χιλιάδες ήλθαν microόνον από την Κωνσταντινούπολη και από την περιοχή της αλλrsquo αυτοί είχαν φύγει microε σχετική άνεση Οι αστοί αυτοί εγκαταστάθηκαν σε ορισmicroένες πόλεις του ελληνικού κράτους χωρίς να δηmicroιουργήσουν προβλήmicroατα σrsquo αυτό Οι υπόλοιποι όmicroως 1300000 είχαν ανάγκη από περίθαλψη και έπρεπε να ληφθεί γιrsquo αυτούς κάποια microέριmicroνα να τραφούν να βρουν εργασία και να γίνουν χρήσιmicroα στοιχεία στον τόπο Στον αγώνα αυτόν για την εγκατάσταση των προσφύγων βρήκε το ελληνικό κράτος πολύτιmicroο επίκουρο την Κοινωνία των Εθνών Αυτή θέτει στη διάθεσή του τα κατάλληλα πρόσωπα microορφωmicroένους τεχνικούς και οικονοmicroολόγους και την ηθική της ενίσχυση για να βοηθήσουν την Ελλάδα στο τεράστιο έργο της αποκατάστασης Έτσι συνάπτεται το δάνειο των 12300000 λιρών και ιδρύεται ο διεθνής οργανισmicroός ΕΑΠ (Επιτροπή Αποκατάστασης Προσφύγων) η οποία σε συνεργασία microε τις ελληνικές αρχές περάτωσε το έργο της microέσα σε 7 χρόνια (τέλη Νοεmicroβρίου 1923 - τέλη 1930) Κανένα παρόmicroοιο παράδειγmicroα δεν υπήρχε ως τότε στην ιστορία microιας τόσο εκτεταmicroένης αποκαταστάσεως προσφύγων Η ΕΑΠ δαπάνησε συνολικά για την εγκατάσταση των γεωργών προσφύγων 3518471339 λίρες στερλίνες από τις οποίες 1033265186 για το κτίσιmicroο νέων οικισmicroών 564121953 για την προmicroήθεια κατοικίδιων ζώων 122680407 για εργαλεία και γεωργικά microηχανήmicroατα 641733895 ως προκαταβολές σε είδη και ρευστό χρήmicroα Επί πλέον δαπανήθηκαν 376864446 για έργα κοινωφελή για τις υπηρεσίες υγιεινής κτηmicroατογραφήσεως και διοικήσεως Η εγκατάσταση των αγροτών προφύγων συνολικά 143239 οικογενειών περατώθηκε κατά τον Ιούνιο του 1926 Οι πρόσφυγες ριζώνουν και προσαρmicroόζονται γρήγορα στη νέα τους πατρίδα αναπτύσσουν δραστηριότητα σε όλους τους τοmicroείς της οικονοmicroικής ζωής και συνεργάζονται αδελφικά microε τους άλλους Έλληνες Το έθνος ενωmicroένο ξεχύνεται ορmicroητικά προς τα εmicroπρός Ο δείκτης των γεννήσεων αυξάνεται από 576 στους 1000 κατοίκους στα 1922 φθάνει στα 1318 στα 1931 Η καλλιέργεια της γης από 12000 τχ του 1923 ξαπλώνεται σε 19000 Χαρακτηριστικός είναι ο αυξανόmicroενος αριθmicroός των γεωργικών microηχανών Η παραγωγή των δηmicroητριακών από 624000 τόννους στα 1923 ανεβαίνει στους 880000 στα 1928 και γενικά η αξία της όλης γεωργικής παραγωγής από 7000000000 δρχ στις 12000000000 δρχ

Η ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ ΣΟΦΙΑ ΘΕΛΕΙ ΝΑ ∆ΙΑΧΕΙΡΙΖΕΤΑΙ Η Ι∆ΙΑ ΧΡΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ

Μια αποστολή είχε φύγει όταν ένα απόγεmicroα παρουσιάστηκε στο σπίτι microας ο Η B Hill της Αmicroερικανικής Σχολής Βρέθηκα στον κήπο σαν ήλθε και microε το πλατύ του ανειλικρινές χαmicroόγελο microου άρχισε κουβέντες για τούτα και κείνα και απαντούσα microετρώντας τα λόγια microου Και ξεσκεπάζοντας τέλος τους σκοπούς του microου είπε

- laquoΈρχοmicroαι εκ microέρους της βασίλισσας Σοφίας Έmicroαθε πως διαθέτετε χρήmicroατα και είστε ευδιάθετη να τα ξοδέψετε για τους απόρους Είναι αλήθειαraquo - laquoΓια τους πρόσφυγεςraquo διόρθωσα laquoΝαι είναι αλήθεια microου έστειλε χρήmicroατα ο πατέρας microουraquo - laquoΓνωρίζετε τη διαταγή της βασίλισσας να της σταλούν όσα χρήmicroατα διαθέτουν όλοι για τους απόρουςraquo - laquoΤη γνωρίζωraquo - laquoΤης εστείλατε τα χρήmicroατα που διαθέτετεraquo - laquoΌχιraquo - laquoΝοmicroίζω καλό να της τα στείλετε Θα συγκεντρωθεί η δουλειά σrsquo ένα ταmicroείο σrsquo ένα χέρι δε θα σκορπιέται σε άτακτες προσπάθειες όπου πολλοί κάνουν την ίδια δουλειά Και ξέρετεraquo πρόσθεσε microε το ίδιο διφορούmicroενο χαmicroόγελό του laquoαπό διοργάνωση ξέρει η βασίλισσα και ότι κάνει το κάνει καλά ∆εν θα πάγει στράφι ούτε microια δραχmicroήhellipraquo - laquoΟύτε όmicroως και στους πρόσφυγεςraquo διέκοψα laquoκαι βλέπετε η διαταγή του πατέρα microου είναι να ξοδευτούν τα χρήmicroατα αυτά για τους πρόσφυγεςraquo Με κοίταζε πάντα microε το διπρόσωπο χαmicroόγελό του που πλάταινε ακόmicroα το πλατύ του πρόσωπο Μου άναψε τα αίmicroατά microου - laquoΑκούσετε δω κύριε Χιλλraquo του είπα laquoΞέρω πως τα χρήmicroατα που δίνονται στη βασίλισσα και που ξοδεύει εκείνη παν όλα στους επιστράτους που απrsquo αυτούς περιmicroένει να την υπερασπίσουν εναντίον της λαϊκής οργής που νιώθει γύρω της Από microένα δε θα πάρει microια πεντάρα Ο πατέρας microου microου έστειλε χρήmicroατα να βοηθήσω πρόσφυγες ∆ε θα τα δώσω στους δολοφόνους του τους επιστράτους που έβγαλε ο Βασιλεύς από τις φυλακές στα Νοεmicroβριανά για να τον σκοτώσουν Μrsquo εmicroποδίζει η βασίλισσα να εργαστώ Το κέφι της Αλλά για να πάρει χρήmicroατα από microένα ας microην το περιmicroένει Και σα θέλετε πείτε τής το δε θα της δώσω microια πεντάρα Τα στέλνω πίσω στον πατέρα microου microα δεν της τα δίνω Πείτε τής τοraquo Μια στιγmicroή δεν αποκρίθηκε αυτός Σάστισε νοmicroίζω Ύστερα είπε - laquoΈχετε άδικο φοβούmicroαι Η φτώχια είναι φρικτή οι ανάγκες microεγάλεςraquo - laquoΘα κάνω ότι microπορώ ιδιαιτέρωςraquo - laquoΝαιhellip ξέρετε πως αυτό απαγορεύεταιraquo - laquoΤο ξέρω Μα για να microου πάρει τα χρήmicroατα η Σοφία microε τη βία δεν υπάρχει τρόπος Κι εγώ δεν τα δίνωraquo Πάλι έγινε σιωπή Και πάλι την έκοψε ο Χιλλ - laquoΠηγαίνω από δω στο Τατόιraquo microου είπε laquoΤελικώς τι θα πω στη βασίλισσαraquo - laquoΠως τα χρήmicroατα του πατέρα microου δεν τα δίνωraquo - laquoΕίναι ο τελευταίος σας λόγοςraquo - laquoΜάλισταraquo Και χωριστήκαmicroε

Ελευθέριος Βενιζέλος Αρχείο της ΠΣ ∆έλτα όπ σσ 124-125

Ccedil oacuteocircYacuteatildeaacuteoacuteccedil ocircugraveiacute ethntildeiumloacuteoumlyacuteatildeugraveiacute ocirciumliacute ethntildethornocirc

Ccedil AringAacuteETH ecircaacuteeacute ocircaacute eumlszligatildeaacute oacuteethszligocirceacuteaacute ethiumlotilde Yacuteecircocirceacute

OacuteocircTHORNeumlccedil Aacuteacute

Iuml IgraveetharingiacuteUumlecircccedilograve oacuteocircYacuteeumliacutearingeacute dividentildeTHORNigraveaacuteocircaacute atildeeacuteaacute ocirc

ΠΗΓΗ 2 Υπό την πίεση των γεγονότων η Επαναστατική Επιτροπή του Πλαστήρα αποφασίζει την επίταξη κάποιων ακινήτων microε Απόφασή της την 15η Σεπτεmicroβρίου δεκαπέντε ηmicroέρες microετά την Καταστροφή Είναι το πρώτο από τα πολλά βήmicroατα που θα συmicroπεριλάβει η προσφυγική αποκατάσταση που θα κάνει τον Αmicroερικανό διπλωmicroάτη και για ένα διάστηmicroα πρόεδρο της ΕΑΠ Χένρυ Μοργκεντάου να πει microε το γνωστό λυρικό του ύφος laquohellipτο microικρό ελληνικό έθνος των πέντε εκατοmicromicroυρίων ψυχών υποδέχθηκε τους πληγωmicroένους από τη δυστυχία αδελφούς του microε αταλάντευτο θάρρος και ανοιχτές αγκάλεςraquo αναφερόmicroενος στο έργο της περίθαλψης Σε αυτή την Απόφαση της 15ης Σεπτεmicroβρίου στηρίζονται οι επόmicroενες νοmicroοθετικές ρυθmicroίσεις Και στις 11 Νοεmicroβρίου του ίδιου έτους εmicroφανίζεται το πολύ βασικό Ν∆ laquoΠερί επιτάξεως ακινήτων διrsquo εγκατάστασιν προσφύγωνraquo

Έχοντες υπόψη την υπrsquo αριθmicro 1 sect της από 15 Σεπτεmicroβρίου 1922 αποφάσεως της Επαναστατικής Επιτροπής προτάσει του Ηmicroετέρου Υπουργικού Συmicroβουλίου απεφασίσαmicroεν και διατάσσοmicroεν

Άρθρον 1ον Επιτρέπεται η επίταξις εν όλω ή εν microέρει οικηmicroάτων επιπλωmicroένων και microη αγροικιών κτηmicroάτων [hellipκτλ] και παντός είδους ακινήτων [hellip] microη κατοικουmicroένων ή άλλως πως χρησιmicroοποιούmicroενων υπό του ιδιοκτήτου

Πολλά είναι όmicroως τα ερωτήmicroατα που τίθενται Ποια είναι τα κριτήρια microε τα οποία αποφασίζεται microια επίταξη Ποιος αποφασίζει την επίταξη ενός οικήmicroατος Ποιος την εφαρmicroόζει Πώς ενηmicroερώνεται ο ιδιοκτήτης Τι γίνεται microε τα ήδη κατειληmicromicroένα από πρόσφυγες οικήmicroατα Πόσο διαρκεί microια επίταξη Και πολλά άλλα Ας τα δούmicroε microε τη σειρά Σε ότι αφορά τα ποιου είδους και ποιας χρήσης οικήmicroατα επιτάχθηκαν η απάντηση είναι απλή παντός είδους και κάθε χρήσης ∆ηλαδή τα πάντα

Επιτρέπεται η επίταξις [hellip] αγροικιών κτηmicroάτων αποθηκών νοσοκοmicroείων microοναστηριακών οικηmicroάτων και παντός είδους ακινήτων κατάλληλων προς προσωρινήν στέγασιν ή νοσηλείαν προσφύγων [hellip]

Επιτάσσονται οικήmicroατα που ανήκουν σε φυσικά πρόσωπα σε εταιρείες σε νοmicroικά πρόσωπα δηmicroοσίου ή ιδιωτικού δικαίου σε microονές ναούς και άλλα εκκλησιαστικά ιδρύmicroατα Με αυτόν τον τρόπο επιτάχθηκαν θέατρα κινηmicroατογράφοι χαρτοπαικτικές λέσχες γραφεία αποθήκες νοσοκοmicroεία και φυσικά κατοικίες laquoΜη κατοικούmicroενες ή άλλως πως χρησιmicroοποιούmicroενεςraquo Πάρα πολύ σύντοmicroα γίνεται φανερό ότι microε microόνο τις laquomicroη κατοικούmicroενεςraquo οικίες το microέτρο της επίταξης δεν επαρκεί Κι έτσι έντεκα microόλις microέρες αργότερα στις 22 Νοεmicroβρίου έρχεται νέο Ν∆ βάσει του οποίου ο Υπουργός Περιθάλψεως αν κρίνει ανεπαρκή την προσωρινή στέγαση εξουσιοδοτείται να επεκτείνει την επίταξη και επί ακινήτων κατοικουmicroένων ή οπωσδήποτε χρησιmicroοποιουmicroένων Από τη στιγmicroή αυτή το προσφυγικό ζήτηmicroα αφορά άmicroεσα κάθε Έλληνα κάτοικο Κανείς πλέον δεν microπορεί να microείνει απαθής Ο Χένρυ Μοργκεντάου τώρα δηλώνει laquoΚαι το τελευταίο ελληνικό νοικοκυριό άνοιξε διάπλατα τις πόρτες του και δέχτηκε κάποιους πρόσφυγες Στην Αθήνα

α) 1923 - 1930 β) 1922 - 1930 γ) 1923 - 1932 δ) 1922 - 1936

Documents

Ενότητα Έκτη Η Αποκατάσταση των Προσφύγωνkee.gr/attachments/file/2287.pdf · Ενότητα Έκτη Η Αποκατάσταση των Προσφύγων