1

ยาระบาย (LAXATIVES)นำ�าเสนำอโดย นำสภ.สาธิ�ดา ร�ตนำมงคลส�ข ชั้��นำปี�ที่�� 4 รหั�สนำ�ส�ต 54112010131

คณะเภส�ชั้ศาสตร# มหัาวิ�ที่ยาล�ยศร�นำคร�นำที่รวิ�โรฒแหัล'งฝึ)กปีฏิ�บ�ต�งานำ ศ,นำย#รวิมยาฟาร#แมกซ์# สาขานำวิลจั�นำที่ร#

2

อาการที่0องผู,กค2ออะไร ภาวะที่��มี�ความีถี่��ในการถี่�ายอุ�จจาระน�อุยกว�าปกติ� ติามีปกติ�คนจะถี่�ายอุ�จจาระอุย�างน�อุย 3 คร��งติ�อุ

สั�ปดาห์�

3

ชั้นำ�ดของอาการที่0องผู,ก ที่�อุงผู!กเฉี�ยบพลั�น (Acute constipation) - มี�การห์ย�ดการเคลั'�อุนติ�วขอุงอุ�จจาระในที่�นที่� - มี�กเก�ดจากความีผู�ดปกติ�ขอุงอุว�ยวะห์ร'อุโครงสัร�างขอุงลั*าไสั� ที่�อุงผู!กเร'�อุร�ง (Chronic constipation) - เก�ดข,�นเร'�อุร�งห์ลัายสั�ปดาห์� ห์ลัายเด'อุน ห์ร'อุอุาจเป-นป. - อุาจเก�ดจากความีผู�ดปกติ�ขอุงระบบเมีติาบอุลั�ก ความีผู�ดปกติ�ขอุง ระบบประสัาที่ การได�ร�บยาบางชน�ด เป-นติ�น

4

เกณฑ์#การวิ�นำ�จัฉั�ย : ROMEIII CRITERIA1 .มี�อุาการอุย�างน�อุย 2 อุาการ ด�งติ�อุไปน��

- มี�อุาการเบ�งในระห์ว�างการข�บถี่�าย ไมี�น�อุยไปกว�าร�อุยลัะ 25 ขอุงการข�บถี่�าย- อุ�จจาระเป-นก�อุนห์ร'อุแข1ง ไมี�น�อุยไปกว�าร�อุยลัะ 25 ขอุงการข�บถี่�าย- มี�ความีร! �สั,กว�าถี่�ายอุ�จจาระ ไมี�ห์มีดไมี�น�อุยไปกว�าร�อุยลัะ 25 ขอุงการข�บถี่�าย- มี�ความีร! �สั,กว�าอุ�ดติ�นบร�เวณที่วารห์น�ก ไมี�น�อุยไปกว�าร�อุยลัะ 25 ขอุงการข�บถี่�าย- มี�การใช�น��วมี'อุเพ'�อุช�วยให์�อุ�จจาระง�ายข,�น ไมี�น�อุยไปกว�าร�อุยลัะ 25 ขอุงการข�บถี่�าย-อุ�จจาระน�อุยกว�า 3 คร��งติ�อุสั�ปดาห์�

2. ไมี�พบว�ามี�การถี่�ายอุ�จจาระเห์ลัวที่��ไมี�ได�เก�ดจากการใช�ยาระบาย

3. ไมี�เข�าเกณฑ์�ขอุงโรคลั*าไสั�แปรปรวน (irritable bowel syndrome)

5

เกณฑ์#การวิ�นำ�จัฉั�ย : ROMEIII CRITERIA อุาการด�งกลั�าวติ�อุงเป-นมีาไมี�น�อุยกว�า 3 เด'อุน

ภายในระยะเวลัาไมี�น�อุยกว�า 6 เด'อุนก�อุนได�ร�บการว�น�จฉี�ยโรคน��

อุาการไมี�จ*าเป-นติ�อุงเป-นติ�ดติ�อุก�นที่�กว�น

6

สาเหัต�ของอาการที่0องผู,ก สัาเห์ติ�ที่��เก�ดจากโรคที่างกาย - เบาห์วาน - ติ�อุมีไที่รอุยด�ที่*างานน�อุยกว�าปกติ� - ภาวะแคลัเซี�ยมีในเลั'อุดสั!ง - โรคที่างระบบประสัาที่ติ�างๆ เช�น ได�ร�บบาดเจ1บห์ร'อุมี�โรคที่��สัมีอุงห์ร'อุไข สั�นห์ลั�ง โรคparkinson’s ห์ร'อุโรคmultiple sclerosis

7

สาเหัต�ของอาการที่0องผู,ก สัาเห์ติ�จากยาที่��ร �บประที่านประจ*า - กลั��มียาที่างจ�ติเวช โดยเฉีพาะยากลั��มี tricyclic antidepressant เช�น amitryptyline, nortryptyline - ยาที่��มี�ฤที่ธิ์�8 anticholinergic ซี,�งจะที่*าให์�การบ�บติ�วขอุงที่างเด�นอุาห์าร น�อุยลัง เช�น buscopan, levodopa, chlorpheniramine เป-นติ�น - ยาก�นช�ก เช�น dilantin - ยาลัดความีด�นโลัห์�ติ เช�น diltiazem, verapamil, clonidine - ยาแก�ปวดที่��มี�สั�วนผูสัมีขอุงmorphine ห์ร'อุ อุน�พ�นธิ์�ขอุงmorphine

8

สาเหัต�ของอาการที่0องผู,ก สัาเห์ติ�จากยาที่��ร �บประที่านประจ*า (ติ�อุ) - เห์ลั1กที่��มี�อุย!�ในยาบ*าร�งเลั'อุด - ยาลัดกรดที่��มี�สัjวนผูสัมีขอุง calcium ห์ร'อุ aluminium - ยาแก�ปวดกลั��มีNSAIDs เช�น diclofenac, piroxicam, indomethacin - ยาอุ'�นๆ เช�นcholestyramine

9

สาเหัต�ของอาการที่0องผู,ก สัาเห์ติ�จากการอุ�ดก��นขอุงลั*าไสั� - มีะเร1งห์ร'อุเน'�อุงอุกขอุงลั*าไสั�ให์ญ่� แลัะที่วารห์น�ก - ลั*าไสั�ติ�บติ�น (stricture) - ลั*าไสั�บ�ดพ�นก�น (volvulus) - ความีผู�ดปกติ�ที่��ที่วารห์น�ก เช�น rectocele, anal stenosis - การลัดน�อุยลังขอุงปมีประสัาที่บร�เวณลั*าไสั�ให์ญ่�สั�วนปลัาย

10

สาเหัต�ของอาการที่0องผู,ก สัาเห์ติ�ที่��เก�ดจากการที่*างานขอุงลั*าไสั�ห์ร'อุกลั�ามีเน'�อุที่��ควบค�มี

การข�บถี่�ายผู�ดปกติ� - การบ�บติ�วขอุงกลั�ามีเน'�อุห์!ร!ดที่วารห์น�กไมี�ประสัานก�บการเบ�ง - การเคลั'�อุนไห์วขอุงลั*าไสั�ให์ญ่�น�อุยกว�าปกติ�ห์ร'อุมี�การเคลั'�อุนไห์วไมี� ประสัานก�นที่*าให์�อุ�จจาระเคลั'�อุนไห์วภายในลั*าไสั�ให์ญ่�ช�ากว�าปกติ� - ภาวะลั*าไสั�แปรปรวน (irritable bowel syndrome) สัาเห์ติ�อุ'�นๆ เช�น ผู!�ป:วยเคลั'�อุนไห์วน�อุย ร�บประที่านอุาห์ารที่��มี�

กากน�อุย แลัะมี�น�สั�ยในการข�บถี่�ายที่��ไมี�ด�

11

การร�กษาอาการที่0องผู,ก แก�ไขที่��สัาเห์ติ� โดยการร�กษาแบ�งเป-น 3 ระยะ ระยะที่�� 1 ฝึ=กน�สั�ยการข�บถี่�าย ห์มี��นอุอุกก*าลั�งกาย

แลัะควบค�มีการร�บประที่านอุาห์าร ระยะที่�� 2 การใช�ยาระบาย ระยะที่�� 3 การผู�าติ�ด

12

ชั้นำ�ดของยาระบาย ยาที่��มี�ฤที่ธิ์�8เพ��มีปร�มีาณเน'�อุอุ�จจาระ (bulk-

forming laxatives) ยาที่��มี�ฤที่ธิ์�8กระติ��นลั*าไสั�ให์ญ่� (stimulant

laxatives) ยาที่��มี�ฤที่ธิ์�8เพ��มีแรงด�นอุอุสัโมีติ�กในลั*าไสั�

(osmotic/saline laxatives) ยาที่��มี�ฤที่ธิ์�8ที่*าให์�อุ�จจาระน��มี (stool softeners) ยาที่��มี�ฤที่ธิ์�8ห์ลั�อุลั'�น (lubricant laxative) ยาสัวนที่วาร (enema)

13

BULK-FORMING LAXATIVES มี�ค�ณสัมีบ�ติ�เห์มี'อุนไฟเบอุร� จ,งไมี�ถี่!กย�อุยแลัะด!ดซี,มี

จากที่างเด�นอุาห์าร สัามีารถี่อุ��มีน*�าได�มีากเป-นการเพ��มีปร�มีาณอุ�จจาระ

แลัะที่*าให์�อุ�จจาระเป-นก�อุนอุ�อุนน��มีข,�น กระติ��นการบ�บติ�วขอุงลั*าไสั�ที่*าให์�อุ�จจาระเคลั'�อุนผู�าน

ภายในลั*าไสั�ให์ญ่�ได�เร1วข,�น อุอุกฤที่ธิ์�8ช�า อุาจจะติ�อุงใช�เวลัาประมีาณห์น,�งสั�ปดาห์�

จ,งจะเห์1นผูลั

14

BULK-FORMING LAXATIVES การใชั้0ที่างคล�นำ�ก - ใช�ในระยะยาวในผู!�ป:วยที่�อุงผู!กเร'�อุร�งร�ดสั�ดวงที่วาร - ผู!�สั!งอุาย� - ห์ญ่�งติ��งครรภ� - ผู!�ป:วยที่��นอุนพ�กร�กษาติ�ว

15

BULK-FORMING LAXATIVES ข0อเส�ย - ที่�อุงอุ'ด แน�นที่�อุง มี�ลัมีในที่�อุง - ห์ากด'�มีน*�าติามีไมี�เพ�ยงพอุอุาจเก�ดลั*าไสั�อุ�ดติ�น - ผูลั�ติภ�ณฑ์�บางชน�ดมี� dextrose ผูสัมีอุย!�ด�วย จ,งควรเลั��ยงการใช�ใน ผู!�ป:วยเบาห์วาน

16

BULK-FORMING LAXATIVES

Mucillin® (Ispaghula husk)• ร�บประที่านคร��งลัะ 2 ช�อุนชา

ห์ร'อุ 1 ซีอุง ผูสัมีน*�า 1 แก�ว ด'�มีที่�นที่�

• ว�นลัะ 1-3 คร��ง ห์ลั�งอุาห์าร

17

BULK-FORMING LAXATIVES

Fybrogel® (Ispaghula husk)• 1 ซีอุง ผูสัมีน*�า 1 แก�ว แลั�ว

ด'�มีที่�นที่�• ว�นลัะ 2 คร��ง เช�า-เย1น• ห์ลั�งอุาห์ารที่�นที่�

18

BULK-FORMING LAXATIVES

Agiolax® • Per 5 g : Plantago

ovata seeds 2.6 g, Plantago ovata husks 0.11 g, Cassia angustifolia pods 0.34-0.66 g equiv to sennosides 15 mg

• ร�บประที่าน 1-2 ช�อุนชา โดยกลั'นแลั�วด'�มีน*�าติามี 1 แก�ว ห์ลั�งอุาห์ารเย1น

• ควรที่านห์�างจากยาอุ'�น 30 นาที่� – 1 ช��วโมีง

19

STIMULANT LAXATIVES กระติ��นการห์ลั��งแลัะการซี,มีผู�านขอุงน*�าแลัะอุ�เลั1ค

โติรไลัที่�เข�าสั!�โพรงลั*าไสั�ให์ญ่� กระติ��นปมีประสัาที่ (myenteric plexus) บร�เวณ

ลั*าไสั�ให์ญ่� ที่*าให์�เก�ดการเคลั'�อุนไห์วแลัะข�บถี่�ายอุ�จจาระ

อุอุกฤที่ธิ์�8ค�อุนข�างแรงแลัะเร1ว อุาจที่*าให์�เก�ดอุาการปวดที่�อุง ร�กษาอุาการที่�อุงผู!กเฉี�ยบพลั�น ไมี�ควรใช�นานเก�น 1 สั�ปดาห์�

20

STIMULANT LAXATIVES การใชั้0ที่างคล�นำ�ก ยาที่��น�ยมีใช�ในกลั��มีน�� ค'อุ

bisacodyl แลัะมีะขามีแขก - ผู!�ป:วยที่��นอุนพ�กร�กษาติ�ว - ผู!�สั!งอุาย�ที่��มี�อุาการที่�อุงผู!กเร'�อุร�ง แลัะใช�ยากลั��มี bulk-forming laxatives แลั�วไมี�ได�ผูลั อุาจใช�ยาน��ได�ในระยะสั��น

21

STIMULANT LAXATIVES

Dulcolax®, Emulax®

(Bisacodyl 5 mg)• คร��งลัะ 1-2 เมี1ด ก�อุนนอุน• ไมี�ควรเค��ยวห์ร'อุบดยาน��• ร�บประที่านห์�างจากนมีห์ร'อุ

ยาลัดกรดอุย�างน�อุย 1 ช��วโมีง

22

OSMOTIC/SALINE LAXATIVES เป-นสัารโมีเลัก�ลัเลั1กๆ ซี,�งไมี�สัามีารถี่ด!ดซี,มีได�ภาย

ในลั*าไสั� ที่*าให์�ด!ดซี,มีน*�ากลั�บเข�ามีาภายในลั*าไสั�ด�วยแรงอุอุสัโมี

ซี�สั ที่*าให์�ปร�มีาณอุ�จจาระมีากข,�นแลัะเห์ลัวข,�น

23

OSMOTIC/SALINE LAXATIVES การใชั้0ที่างคล�นำ�ก - ผู!�ป:วยที่��นอุนพ�กร�กษาติ�ว - ห์ญ่�งติ��งครรภ� - ผู!�สั!งอุาย�ที่��มี�อุาการที่�อุงผู!กเร'�อุร�ง แลัะใช�ยากลั��มี bulk-forming laxatives แลั�วไมี�ได�ผูลั อุาจใช�ยาน��ได�ในระยะสั��น

24

OSMOTIC LAXATIVESHepalac®, Duphalac®

(lactulose 66.7 %)• ที่�อุงผู!กเร'�อุร�ง : 2 ช�อุนโติ?ะ

เป-นเวลัา 3 ว�น จากน��นลัดเห์ลั'อุว�นลัะ 1 ช�อุนโติ?ะ

• Hepatic encephalopathy : 2-3 ช�อุนโติ?ะ ว�นลัะ 3 คร��ง ห์ลั�งอุาห์าร

• เห์มีาะสั*าห์ร�บที่ารก เด1ก ผู!�ป:วยโรคเบาห์วาน ผู!�ป:วยโรคติ�บ สัติร�มี�ครรภ� สัติร�ให์�นมีบ�ติร

25

OSMOTIC LAXATIVESForlax® (macrogol 4000)• สัารพอุลั�เมีอุร�ที่��ไมี�ถี่!กด!ด

ซี,มี• 1 ซีอุงลัะลัายน*�า 1 แก�ว• ร�บประที่านว�นลัะ 1-2

ซีอุง

26

OSMOTIC LAXATIVES

Glycerin suppository• อุอุกฤที่ธิ์�8เพ��มีแรงด�นอุอุสัโมี

ติ�กบร�เวณไสั�ติรงภายใน 30 นาที่�

• เป-นยาที่��ปลัอุดภ�ยแลัะแนะน*าให์�ใช�ในเด1ก

27

SALINE LAXATIVES

Milk of magnesia (Magnesium hydroxide)• Magnesium hydroxide• ช�วยด!ดน*�าเข�ามีาในอุ�จจาระ

แลัะลั*าไสั�• ที่*าให์�มี�ประสั�ที่ธิ์�ภาพในการ

เป-นยาระบาย• 30-45 ml ก�อุนนอุนห์ร'อุ

ติอุนเช�า• สัารแมีกน�เซี�ยมี อุาจสัะสัมีใน

ร�างกายที่*าให์�เก�ดอุ�นติราย จ,งห์�ามีใช�ในผู!�ป:วยโรคไติแลัะเด1ก

28

STOOL SOFTENERS ลัดแรงติ,งผู�วบนเน'�อุอุ�จจาระ ที่*าให์�น*�าซี,มีเข�าไปในเน'�อุอุ�จจาระแลัะที่*าให์�อุ�จจาระอุ�อุน

น��มี ข�บถี่�ายได�สัะดวก การใชั้0ที่างคล�นำ�ก - ผู!�ป:วยที่��มี�อุ�จจาระแข1งแลัะแห์�ง - ผู!�ป:วยที่��มี�โรคห์�วใจ ห์ร'อุภาวะอุ'�นๆ ที่��ติ�อุงการลัดห์ร'อุเลั��ยงการเบ�ง อุ�จจาระ - ห์ญ่�งติ��งครรภ�

29

STOOL SOFTENERS

Docusate• อุาจที่*าให์�ปวดที่�อุง เก�ดผู'�น

คลั'�นไสั�• ไมี�ควรให์�ร�วมีก�บ mineral

oil เน'�อุงจากจะเพ��มีการด!ดซี,มีขอุง mineral oil

30

LUBRICANT LAXATIVEMineral oil เคลั'อุบอุ�จจาระ ย�บย��งการด!ดซี,มีน*�าจากอุ�จจาระใน

ลั*าไสั�ให์ญ่� ที่*าให์�อุ�จจาระอุ�อุนน��มี ข�บอุอุกง�าย เห์1นผูลัภายใน 2-3 ว�น ข0อควิรระวิ�ง - อุาจด!ดซี,มีเข�ากระแสัเลั'อุด เก�ดอุาการไมี�พ,งประสังค�ในเน'�อุเย'�อุขอุง ระบบน*�าเห์ลั'อุง - อุาจเก�ดการสั*าลั�กในเด1ก ผู!�สั!งอุาย� คนที่��กลั'นลั*าบาก - ลัดการด!ดซี,มีว�ติามี�นที่��ลัะลัายในไขมี�น

31

ยาสวินำที่วิาร (ENEMA)Unison®, U-enema® (15% NaCl)• ที่*าให์�ลั*าใสั�ให์ญ่�สั�วนปลัาย

โป:งพอุงเก�ดการกระติ��นการบ�บติ�วขอุงลั*าไสั�ร�วมีก�บการที่*าให์�อุ�จจาระอุ�อุนน��มีลัง

• อุอุกฤที่ธิ์�8เร1ว• ระว�งการใช�ยาก�บผู!�ที่��อุย!�ใน

ภาวะสั!ญ่เสั�ยเกลั'อุแร�อุย!�แลั�ว, ผู!�ป:วยที่��มี�เลั'อุดอุอุกบร�เวณลั*าไสั�ให์ญ่�สั�วนปลัายห์ร'อุผู!�ที่��เป-นร�ดสั�ดวงที่วาร

32

ยาสวินำที่วิาร (ENEMA) วิ�ธิ�ใชั้0ยาสวินำที่วิาร 1. ลั�างมี'อุให์�สัะอุาด 2. เป@ดฝึาห์ลัอุดสัวนแลัะห์ลั�อุลั'�นปลัายห์ลัอุดสัวนด�วยสัารห์ลั�อุลั'�น 3. นอุนติะแคง โดยให์�ขาลั�างเห์ย�ยดติรง แลัะงอุขาบนข,�นจนห์�วเข�าจรดห์น�าอุก 4. สัอุดปลัายห์ลัอุดสัวนโดยค�อุยๆห์มี�นขวดยาเข�าไปอุย�างช�าๆ แลัะเบาๆ ผู!�ให์ญ่�ไมี�ควร สัอุดลั,กเก�น 15 ซีมี. ในเด1กที่ารกไมี�ควรสัอุดลั,กเก�น 7.5 ซีมี. 5. ค�อุยๆ บ�บยาอุอุกจากขวดห์ร'อุภาชนะบรรจ�น*�ายาอุย�างช�าๆจนน*�ายาห์มีด 6. ให์�ผู!�ป:วยนอุนในที่�าเด�มีประมีาณ 15-30 นาที่� แมี�จะมี�ความีร! �สั,กอุย�างถี่�ายก1 ให์�กลั��นไว�ก�อุน โดยกลั��นไว�นานที่��สั�ดเที่�าที่��จะที่*าได�

33

สัร�ปการเลั'อุกใช�ยาระบายเด8ก ยาเห์น1บ glycerine Bulk-forming laxatives Docusate ยาสัวนที่วารหัญิ�งต��งครรภ# ยาเห์น1บ glycerine Bulk-forming laxatives Docusate

34

สัร�ปการเลั'อุกใช�ยาระบายผู,0ส,งอาย� ยาเห์น1บ glycerine Lactulose ปAอุงก�นใช� Bulk-forming laxatives ไมี�ควรใช� stimulant laxatives เป-นประจ*า

35

REFERENCES สั�เที่พ กลัชาญ่ว�ที่ย�. ที่�อุงผู!ก(Constipation)

[อุ�นเที่อุร�เน1ติ]. กร�งเที่พฯ: สัมีาคมีประสัาที่ที่างเด�นอุาห์ารแลัะการเคลั'�อุนไห์ว (ไที่ย); [เข�าถี่,งเมี'�อุ 17 มี�.ย. 2558]. เข�าถี่,งได�จาก: http://www.thaimotility.or.th/files/10.การร�กษาที่�อุงผู!ก.pdf

Rome III diagnostic criteria for functional gastrointestinal disorders

http://www.mims.com/thailand/home/Index เอุกสัารก*าก�บยา