1

ΕΠΟΠΤΙΚΑ ΜΕΣΑ

Σύγκριση φωτοβολταϊκών και ανεμογεννήτριας

Τα φωτοβολταϊκά είναι πάρα πολύ πιο μικρά σε όγκο, αθόρυβα

και ευκολότερα στην χρήση από την ανεμογεννήτρια.

2

Χρήση φωτοβολταϊκών για λειτουργία λάμπας, κουδουνιού και ανεμιστήρα.

3

Συστήματα φωτοβολταϊκών ισχύος 1 KW : μονοκρυσταλικά, πολυκρυσταλικά και λεπτής επίστρωσης.

Αυτόνομο σύστημα της αυτόματης πόρτας

4

Συνέντευξη στο φωτοβολταϊκό πάρκο του Πανεπιστημίου Κύπρου.

5

Πυρανόμετρο

Θερμόμετρα που μετρούν θερμοκρασία φωτοβολταϊκών

6

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΑΠΟ ΤΟΝ Κ.ΓΙΩΡΓΟ ΜΑΚΡΙΔΗ ΠΟΥ ΕΓΙΝΕ ΣΤΙΣ 5 ΓΕΝΑΡΗ 2009

ΣΤΟ ΦΩΤΟΒΟΛΤΑΪΚΟ ΠΑΡΚΟ ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΚΥΠΡΟΥ.

Πώς είναι φτιαγμένα τα φωτοβολταϊκά;

Ένα φωτοβολταϊκό πλαίσιο (μεγάλο) έχει 36-48 ή 54 φωτοβολταϊκά κύτταρα. Το γυαλί από πάνω είναι ειδικό για να αντέχει σε ψηλές θερμοκρασίες. Υπάρχει επίσης μια σκληρή βάση που κολλά το φωτοβολταϊκό με το γυαλί. Κατασκευή γίνεται έτσι ώστε να μην μπορεί να μπαίνει υγρασία. Υπάρχει και το πλαίσιο για να κερατίσει τα φωτοβολταϊκά κύτταρα και τη βάση. Το πίσω μέρος είναι από σκληρό πλαστικό για να του δίνει πιο πολύ δύναμη (γιατί το φωτοβολταϊκό όταν το αγγίζουμε είναι παρά πολύ λεπτό και σπάζει με το παραμικρό). Κάθε φωτοβολταϊκό πλαίσιο έχει 2 καλώδια, το θετικό και το αρνητικό. Τα φωτοβολταϊκά κάθονται σε ειδικά στηρίγματα. Ποιές τεχνολογίες υπάρχουν ήδη στην αγορά;

Οι τρεις μεγαλύτερες τεχνολογίες είναι τα μονοκρυσταλικά, πολυκρυσταλικά και αυτά της λεπτής επίστρωσης. Πόση απόδοση έχει το κάθε σύστημα;

Τα συστήματα λεπτής επίστρωσης (άμορφου πυριτίου) έχουν πιο χαμηλή απόδοση του μονοκρυσταλικού και του πολυκρυσταλικού. Του μονοκρυσταλικού και πολυκρυσταλικού είναι περίπου το 15% η απόδοση τους ενώ της λεπτής επίστρωσης έχουν περίπου 6-7% απόδοση. Η μέγιστη απόδοση που αναμένεται για πυρίτιο έχει κάποιο όριο το οποίο είναι μέχρι 40%, το οποίο κόντεψαν να το φτάσουν πειραματικά εργαστήρια αλλά ακόμα στην παραγωγή είναι στα 15-16%.Όλα αυτά του πυριτίου παράγονται από την άμμο. Άρα υπάρχει αφθονία στο υλικό παραγωγής. Δεν υπάρχουν όμως αρκετά εργοστάσια παραγωγής. Η τεχνολογία με το άμορφο πυρίτιο έχει πιο χαμηλή απόδοση όμως μπορεί το φωτοβολταϊκό του να μπαίνει πάνω σε γυαλί και έτσι μπορεί να αντικαταστήσει τις πέργολες στα σπίτια, για σκίαστρα και πάνω στα παράθυρα όπου είναι διαφανές και παράγει ρεύμα στο γυαλί. Yπάρχει κάποια καινούρια τεχνολογία φωτοβλταϊκών; Υπάρχει μια καινούρια τεχνολογία φωτοβολταϊκών η οποία αναμένεται να μπαίνει αντί για κεραμίδια. Είναι συστήματα εστιασμού τα οποία έχουν φακούς πάνω και οι φακοί εστιάζουν τον ήλιο κατά περίπου 100 φορές. Υπάρχουν άλλα συστήματα που εστιάζουν τον ήλιο κατά 500 φορές και με αυτό τον τρόπο χρησιμοποιείς πιο μικρή επιφάνεια φωτοβολταίκών. Δηλαδή μπορείς να παράγεις την ίδια ενέργεια με ένα μικρό φωτοβολταϊκό και εστιασμένο ήλιο παρά με μεγαλύτερη επιφάνεια φωτοβολταϊκού. Αυτό είναι πολύ σημαντικό όταν έχεις περιορισμένη επιφάνεια χώρου όπως για παράδειγμα σε ταράτσες σπιτιών. Είναι ακριβά αλλά αναμένεται στα επόμενα 5-10 χρόνια να είναι πιο ανταγωνιστικά. Ποιά είδη συστημάτων σύνδεσης φωτοβολταϊκών υπάρχουν;

Υπάρχουν δύο είδη συστημάτων, τα αυτόνομα και τα ενωμένα στο δίκτυο. Αυτόνομα συστήματα είναι αυτά που μπορείς να τα βάλεις σε ορεινές περιοχές όπου δεν υπάρχουν στύλοι της Αρχής Ηλεκτρισμού και οπουδήποτε αλλού που δεν μπορείς να βάλεις το ρεύμα ή αν θέλεις να οικονομήσεις πάνω στο ρεύμα. Τα συστήματα ενωμένα στο δίκτυο είναι τα συστήματα που περισσότερο τοποθετούν οι άνθρωποι πάνω στις ταράτσες των σπιτιών τους και αυτό το κάνουν για να στείλουν όλο το ρεύμα στην Α.Η.Κ και να μην αποθηκεύουν καθόλου.

7

Τι είναι ο μετατροπέας;

Χρησιμοποιώντας τον μετατροπέα αλλάζουμε το συνεχές ρεύμα από τα φωτοβολταϊκά σε εναλλασσόμενο. Πόση % απώλεια της ενέργειας έχουμε στις μετατροπές;

Στις μετατροπές χάνεται περίπου 5% της ενέργειας. Είμαστε από τις χώρες που μπορούν να χρησιμοποιήσουν εύκολα φωτοβολταϊκά αλλά ούτε στο 1% της χρήσης τους δεν είμαστε. Με ποιο τρόπο γίνεται διερεύνηση λειτουργίας φωτοβολταϊκών; Εκτός από φωτοβολταϊκά πλαίσια και μετατροπείς υπάρχει και ένα δίκτυο αισθητήρων ( net working sensors) τα οποία πιάνουν δεδομένα ανά δευτερόλεπτο και μετά μεταφέρονται σε κέντρο εξυπηρέτησης όπου και κάνουν ανάλυση δεδομένων. Αυτό γίνεται για να καταλάβουμε πώς αποδίδουν και πώς λειτουργούν τα φωτοβολταϊκά σε εξωτερικούς χώρους. Τι είναι το πυρανόμετρο;

Είναι ειδικός αισθητήρας που μετρά την ηλιακή ακτινοβολία που πέφτει πάνω στη γη κάθε δευτερόλεπτο. Η ηλιακή ακτινοβολία μετριέται σε KW ανά τετραγωνικό μέτρο. Επίσης έχουμε αισθητήρα θερμοκρασίας (sensor) κολλημένο πάνω στο πλαίσιο που μετράει την θερμοκρασία του πλαισίου. Ποιά θερμοκρασία είναι η κατάλληλη για να δουλεύουν τα φωτοβολταϊκά;

Είναι καλύτερα να δουλεύουν στους 25° C. Η θερμότητα του ήλιου είναι απώλεια για τα φωτοβολταϊκά ,δηλαδή όσο πιο ζέστη είναι πάνω στα φωτοβολταϊκά τόσο πιο πολύ χαμηλώνει η απόδοση τους. Πότε σπάζουν τα φωτοβολταϊκά; Τα φωτοβολταϊκά σπάζουν όταν σκιάζονται από κάπου και όλη η ενέργεια πηγαίνει πάνω σε αυτό που είναι σκιασμένο και ζεσταίνεται με αποτέλεσμα να σπάσει. Αν σκιάζεται το σύστημα μπορεί να μην δουλέψει και καθόλου και είναι ο μεγαλύτερος παράγοντας απώλειας. Αν υπάρχει σκόνη στα φωτοβολταϊκά υπάρχει περίπου 1-2% απώλεια. Πώς πρέπει να τοποθετηθούν φωτοβολταϊκά για καλύτερη απόδοση;

Στην Κύπρο η καλύτερη γωνιά που πρέπει να έχουν τα φωτοβολταϊκά για να δίνουν περισσότερη ενέργεια είναι 27,5° ( προς τα νότια). Με το να βλέπουν πάντα όψη τον ήλιο( οι ακτίνες να πέφτουν κάθετα) έχουν παραγωγή ενέργειας 30% σε μόνιμη εγκατάσταση. Αν η στέγη σου είναι επίπεδη δεν μπορείς να βάλεις το ένα πίσω από το άλλο. Θέλεις απόσταση για να μην σκιάζεται και να υπολογίσεις πόσο χώρο έχεις για τοποθέτηση των φωτοβολταϊκών. Ποία είναι τα κύρια πλεονεκτήματα των φωτοβολταϊκών;

Η μέγιστη παραγωγή τους ταυτίζεται με την μέγιστη ζήτηση. Δεν χαλάνε ποτέ. Αισθητικά και για το περιβάλλον είναι πιο καλά από άλλες τεχνολογίες. Ποιος είναι ο χρόνος ζωής των φωτοβολταϊκών; Σταδιακά υπάρχει κάποια απώλεια γιατί είναι εκτεθειμένα αλλά μπορούν να διαρκέσουν μέχρι και 20 χρόνια.

8

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΑΠΟ ΤΟΝ Κ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟ ΣΤΥΛΙΑΝΙΔΗ ΤΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ, ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

ΠΟΥ ΕΓΙΝΕ ΣΤΗΝ ΛΕΥΚΩΣΙΑ ΣΤΙΣ 20.3.2009

Ποιος είναι ο σκοπός της Υπηρεσίας Ενέργειας ;

Ο βασικός σκοπός του τμήματος ενέργειας είναι η προώθηση της εξοικονόμησης ενέργειας και η παροχή κινήτρου για την προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας που είναι διαθέσιμες στην Κύπρο ( βασικές είναι η ηλιακή η αιολική και η βιομάζα). Παρέχουμε κίνητρα για να προωθηθούν οι τεχνολογίες που συσχετίζονται με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας όπως φωτοβολταϊκά, ηλιακά, ανεμογεννήτριες κ.τ.λ. Όπως και δίνουμε κίνητρα για θερμομόνωση τόσο στον οικιστικό τομέα όσο και στις επιχειρήσεις. Παίρνουμε μέρος σε διεθνής προγράμματα, ευρωπαϊκά, και της Κύπρου που συσχετίζονται με την έρευνα και τη διάδοση αυτών των τεχνολογιών. Στα σχολεία με φωτοβολταϊκά θα δοθεί επιχορήγηση ή όχι;

Ναι ήδη γίνεται. Υπάρχουν σε αρκετά σχολεία μικρά συστήματα φωτοβολταϊκών των 5 KW και υπάρχει χορηγία 55 % του κόστους όπου μπορεί να πουλήσει το ρεύμα με επιδότηση όπως τα 20, 5 σεντς το ευρώ για μια κιλοβατώρα. Είναι μια επένδυση οικονομικά βιώσιμη και στα 8-10 χρόνια καλύπτεις τα βασικά έξοδα. Ακόμα υπάρχει το όφελος: για τον υπόλοιπο χρόνο έχεις κατά κάποιο τρόπο δωρεάν το ρεύμα. Το 2ο project έχει σκοπό να τοποθετηθούν φωτοβολταϊκά σε διάφορα σχολεία, θα επιχορηγηθεί από τα ταμεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το σχέδιο αρχίζει μέσα στο 2009 και θα ολοκληρωθεί το 2010. Πόση επιχορήγηση υπάρχει για το σκοπό αυτό;

Με το Ευρωπαϊκό project θα είναι δωρεάν. Τα σύστηματα θα τοποθετηθούν δωρεάν στα 48 σχολεία της Κύπρου που έχουν επιλεγεί . Υπάρχει και το υφιστάμενο σχέδιο . Αν και το σχολείο δεν περιλαμβάνεται στο project όπου βάζει η εφορία και παίρνει 55% χορηγία. Για να δοθεί η επιχορήγηση τι έντυπα χρειάζονται?

Πρώτα από όλα πρέπει να συμπληρωθεί το έντυπο από την Υπηρεσία Ενέργειας που είναι διαθέσιμο στην ιστοσελίδα . Βασικά χρειάζονται τα τεχνικά χαρακτηριστικά του συστήματος, κάποιες πρόνοιες, πληροφορίες για το χώρο που θα τοποθετηθούν τα φωτοβολταϊκά και τη άδεια οικοδομής του σπιτιού. Θα γίνει μια απλή μελέτη για να δουν την παραγωγή που αναμένεται να γίνει και αν θα είναι βιώσιμο οικονομικά το σύστημα. Επίσης πρέπει να απευθυνθεί κάποιος στην Αρχή Ηλεκτρισμού άν ενδιαφέρεται να ενωθεί με το δίκτυο και να πουλά το ρεύμα. Χρειάζεται να συμπληρώσεις ένα έντυπο μαζί με τα πιστοποιητικά και να πας στην Αρχή Ηλεκτρισμού για να πάρεις προσφορές από τον προμηθευτή. Για την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών πόσο χρόνο χρειαζόμαστε? Αρχικά θα χρειαστείς κάποιο χρόνο για να κάνεις την μελέτη του χώρου, του συστήματος και να πάρεις προσφορές. ‘Ολο αυτό θα σου πάρει λίγες εβδομάδες. Αφού υποβληθεί η αίτηση στο Ίδρυμα Ενέργειας θα αξιολογηθεί από την επιτροπή, και σε περίπου 2-3 μήνες θα πάρεις την έγκριση. Σπάνια απορρίπτεται ένα σύστημα, αφού τηρεί τους όρους. Η εγκατάσταση χρειάζεται 2-3 μέρες και σε μια εβδομάδα ολοκληρώνεται. Συνολικά θα πάρει 6 μήνες.

9

Ποιοι περιορισμοί υπάρχουν στην εγκατάσταση και στην τοποθέτηση?

Χορηγούνται συστήματα μέχρι 20 KW. ‘Αρα είναι ένα σύστημα κάπου 3 τετραγωνικά μέτρα το μέγιστο βάση σχεδίου. Υπάρχει πιο μεγάλο αλλά είναι για εταιρείες, δεν καλύπτει τα σχολεία. Βασικός περιορισμός είναι ο χώρος και το κόστος. Υπάρχει κάποιο υψηλό κόστος που χρειάζεται επιδότηση για να συμφέρει οικονομικά. Υποχρεωτικά πρέπει να μπουν στην οροφή του κτιρίου για να έχουν την ανάλογη παραγωγή και να βρεθεί χώρο που να μην σκιάζονται . Ποιας ισχύος πρέπει να είναι το σύστημα στα σχολεία για να υπάρχει επιχορήγηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης ; Ανάλογα με το χώρο που μας έδωσαν οι τεχνικές υπηρεσίες του Υπουργείου Παιδείας. Ανάλογα τις ισχύος που μπορεί να μπει αλλά ελέγχεται προσωπικά από άτομα της Υπηρεσίας Ενέργειας, γιατί υπάρχουν κάποιες πρόνοιες για ασφάλεια από την άκρια της οικοδομής. Δεν θα υπερβαίνουν τα 20 KW ή μπορεί να τοποθετηθεί πιο μεγάλη εγκατάσταση;

Σε κάποια συστήματα θα είναι πιο μεγάλη εγκατάσταση ανάλογα με το χώρο που διαθέτει κάθε σχολείο, γι’αυτά που είναι μέσα στο project μόνο, για τα υπόλοιπα υπάρχει περιορισμός μέχρι 20 KW ( σχέδιο χορηγιών). Στο σχολείο μας, ποιάς ισχύς εγκατάσταση θα τοποθετηθεί;

10KW. Ποιος θα χρησιμοποιεί το ρεύμα που θα παράγεται στα σχολεία;

Η Σχολική Εφορία ή το άτομο που ασχολείται με τα οικονομικά του σχολείου. Ποιά είναι τα κίνητρα;

Οικονομικό: 55% χορηγία και πουλάς το ρεύμα με αυξημένη τιμή από αυτή που το αγοράζεις( με επιδότηση). Περιβαλλοντικά κίνητρα: με τη χρήση των φωτοβολταϊκών αντί των ορυκτών καυσίμων για να παράγεις ηλεκτρικό ρεύμα αποφεύγεις την εκπομπή διοξειδίου του άνθρακα και άλλων αερίων του θερμοκηπίου που καταστρέφουν το περιβάλλον. Επίσης μειώνεται η εξάρτηση της χώρας μας από τη εισαγωγή πετρελαιοειδών, άρα έχουμε οικονομικό όφελος για την χώρα. Επίσης μπορείς να πεις ότι αναπτύσσεται η τεχνολογία γιατί μπορείς να χρησιμοποιήσεις τα φωτοβολταϊκά σε περιοχές που είναι απομονωμένε, για αναζωογόνηση οικονομική και κοινωνική της περιοχής. Βοηθούμε τους μαθητές να εξοικειωθούν με θέματα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και καλλιεργείται μια ενεργειακή συνείδηση, βασικό για την κοινωνία!

10

Θα αγοράζεται το ρεύμα που θα παράγουν τα φωτοβολταϊκά ενός σχολείου με τη τιμή επιχορήγησης ή με την κανονική;

Υπάρχει ειδική πρόνοια λόγω του ότι θα καλύπτονται οι ανάγκες του σχολείου και θα αφαιρείται από τον λογαριασμό της ΑΗΚ. Θα είναι ίδια τιμή που πουλά η ΑΗΚ γιατί τα συστήματα θα μπουν δωρεάν στα σχολεία και δεν θα υπάρχει ο λόγος να σου δίνει κάποια τιμή για να καλύψει τις ανάγκες σου.

Η ομάδα παίρνει συνέντευξη από τον κ. Α.Στυλιανίδη στο Τμήματος Ενέργειας

11

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΑΠΟ ΤΟΝ Κ. ΛΕΦΑ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗΣ ΤΗΣ

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗΣ ΜΟΝΑΔΑΣ ΕΞΥΠΗΡΕΤΗΣΗΣ ΠΕΛΑΤΩΝ ΤΗΣ Α.Η.Κ. ΠΟΥ ΕΓΙΝΕ ΣΤΗΝ ΛΕΥΚΩΣΙΑ ΣΤΙΣ 20.3.2009

Γιατί προωθείτε από τη Α.Η.Κ εγκατάσταση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας;

Σύμφωνα με την οδηγία του 2001 της ευρωπαϊκής επιτροπής κάθε χώρα δεσμεύτηκε να έχει κάποια ποσοστά ηλεκτροπαραγωγής από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Η Κύπρος δεσμεύτηκε να έχει 6% ως το 2010. Με το σημερινό ρυθμό εγκατάστασης φωτοβολταϊκών θα μπορέσουμε να έχουμε ηλεκτροπαραγωγή από τα φωτοβολταϊκά 1, 1% και ακόμα 1, 1% από βιομάζα. Άρα δεν θα το κατορθώσουμε. Το 2020 τα ποσοστά πρέπει να είναι 13% της ηλεκτροπαραγωγής από ανανεώσιμες πηγές. Διαφορετικά δε θα γλυτώσουμε το πρόστιμο. Το πρόστιμο θα είναι πολύ μεγάλο. Γιατί θα υπάρχει αυτή η τιμωρία;

Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας έχουν πλεονέκτημα ότι μπορούν να αποτρέψουν την εκπομπή στην ατμόσφαιρα βλαβερών αερίων. Γι΄αυτό η Ευρωπαϊκή Ένωση επιμένει στην εγκατάστασή τους. Ως εκ τούτου τα λεφτά που θα πληρώνουμε για πρόστιμα θα μπορούσαν να επενδυθούν σε αυτές τις πηγές ενέργειας. Ποιοί δίνουν χρήματα για το Ειδικό Ταμείο που επιχορηγεί και επιδοτεί την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών; Υπάρχει κάποια χρέωση για κάθε κιλοβατόρα που καταναλώνουμε κάπου 22 σεντς ανά κιλοβατόρα. Είναι ένα πρόστιμο που πληρώνουν όλοι οι καταναλωτές για να δημιουργηθούν οι πόροι για το ταμείο. Ποια επιτεύγματα έχουμε στην εγκατάσταση φωτοβολταϊκών στην Κύπρο και συγκεκριμένα στην Επαρχία Λάρνακας; Στην Κύπρο υπάρχουν 321 υποστατικά που έχουν εγκαταστάσεις φωτοβολταϊκών συνολικής ισχύος 1586,37 KW. Από αυτά στην επαρχία Λάρνακας είναι 94 με συνολική ισχύ 542,71 KW. Στα σχολεία έχουμε εγκατάσταση φωτοβολταϊκών;

Έγινε εγκατάσταση φωτοβολταϊκών σε 29 σχολεία με συνολική ισχύ 129,91 KW από τα οποία τα τρία βρίσκονται στην επαρχία Λάρνακας με συνολική ισχύ 15,08 KW. Μπορείτε να έχετε πληροφορίες από τον πίνακα.

12

Χρήση φωτοβολταϊκών στη επαρχία

Λάρνακας σε σχέση με την υπόλοιπη

Κύπρο ( ισχύς που παράγεται)

543

34%

1044

66%

ΛΑΡΝΑΚΑ

ΥΠΟΛΟΙΠΗ

ΚΥΠΡΟΣ

Χρήση φωτοβολταϊκών στην επαρχία

Λάρνακας σε σχέση με την υπόλοιπη

Κύπρο (αριθμός υποστατικών)

94

29%

227

71%

ΛΑΡΝΑΚΑ

ΥΠΟΛΟΙΠΗ

ΚΥΠΡΟΣ

13

ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΑΠΟ ΤΑ ΦΩΤΟΒΟΛΤΑΪΚΑ

ΣΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ

Α/Α Ονοματεπώνυμο Περιφέρεια Ισχύς Φ/Σ

(KW)

Παραγωγή (kWh) 2008

Σύμβαση Αγοράς Ηλεκ.

Ενέργειας Ημερομηνία

1 Εφ. Ελλ. Εκπ. Αραδίππου (Νέο Λύκειο) Α-Λ 5,08 4.877 6/5/2008

2 Εφ. Ελλ. Εκπ.Λάρνακας (Δημ. Σχ. Βεργίνας)

Α-Λ 5,00 - 7/8/2008

3 Σχ. Εφ. Λευκάρων (Γυμν. Λευκάρων) Α-Λ 5,00 11/12/2008

4 Εφ. Ελλ. Εκπ. Λεμεσού (Γυμν. Αγ.Σπυρίδωνα)

Λεμεσού 4,95 460 5/11/2007

5 Εφορεία Αρμενικών Σχολείων Κύπρου (NAREG)

Λεμεσού 1,00 1.287 21/3/2008

6 Σχολική Εφορεία Πολεμιδιών (Γυμνάσιο Πολ.)

Λεμεσού 5,00 6.321 21/3/2008

7 Εφ. Σχ. Εκπ.Λεμεσού (Δημ. Σχ. Τσίρειο)

Λεμεσού 5,08 6.290 5/3/2008

8 Σχ. Εφ. Πολεμιδιών (Γυμν. Αγ. Ιωάννη) Λεμεσού 5,00 4.153 21/3/2008

9 Σχ. Εφ. Κ. Πολεμιδιών (Γυμν. Αγ. Βαρβάρας)

Λεμεσού 5,08 - 28/8/2008

10 Σχολική Εφορεία Ομόδους (Γυμν. Ομόδους)

Λεμεσού 5,00 980 14/10/2008

11 Σχ. Εφ. Αγ.Αθανασίου (Γυμν. Λινόπετρας)

Λεμεσού 5,00 20/11/2008

12 Σχολική Εφορεία Κακοπετριάς (Δημ. Σχ.)

Λ-Κ-Μ 4,95 7.670 29/1/2007

13 Εφορ.Σχ. Εκπαιδ. Λ/σίας (Γυμν. Δ & Θ) Λ-Κ-Μ 4,95 4.267 19/1/2007

14 Σχ. Εφ. Στροβόλου (Λυκ. Απ. Βαρνάβα) Λ-Κ-Μ 2,10 1.792 27/2/2007

15 Σχολική Εφορία Ακακίου (Γυμν. Ακακίου)

Λ-Κ-Μ 4,90 8.420 7/5/2007

16 Σχ.Εφ.Στροβόλου (Δημ. Σχ. Π. Γεωργιάδη)

Λ-Κ-Μ 4,95 5.040 4/7/2007

17 Σχ. Εφ. Έγκωμης (Λύκειο Κύκκου Β') Λ-Κ-Μ 5,04 7.201 31/1/2008

18 Σχ. Εφ. Ανθούπολης/Λακατάμιας (Γυμν.)

Λ-Κ-Μ 5,01 1.380 3/4/2008

19 Σχολική Εφορία Μάμμαρι (Δημ. Σχ.) Λ-Κ-Μ 0,90 852 21/5/2008

20 Σχ. Εφ. Στροβόλου (Λυκ. Απ. Μάρκου) Λ-Κ-Μ 4,95 2.766 16/5/2008

21 Σχολική Εφορία Ιδαλίου (Δημ. Σχ.) Λ-Κ-Μ 5,01 3.963 15/4/2008

22 Εφ. Ελ. Εκπ.Λ/σίας (Α' & Β' Δημ. Σχ. Καιμακλίου)

Λ-Κ-Μ 4,95 2.996 8/5/2008

23 Σχ. Εφ.Πέρα Χωριού Νήσου (Α' Δημ. Σχ.)

Λ-Κ-Μ 5,10 212 16/7/2008

24 Εφ. Ελλ. Εκπ. Λευκωσίας (Δημ. Σχ. Αγ. Ανδρέα)

Λ-Κ-Μ 1,05 21/11/2008

25 Σχολική Εφορεία Ακακίου (Δημ. Σχ.) Λ-Κ-Μ 4,95 5/12/2008

26 Σχ. Εφ. Κοκκινοτριμιθιάς (Α' Δημ. Σχ.) Λ-Κ-Μ 4,90 7/11/2008

27 Εφ.Ελλ.Εκπ.Πάφου (Δημ.Σχ. Π. Γεωργιάδη)

Πάφου 5,01 7.987 14/2/2008

28 Σχολική Εφορεία Πέγειας (Δημοτ. Σχολείο)

Πάφου 5,00 6.099 2/4/2008

29 Σχολική Εφορεία Κονιών (Δημ. Σχ.) Πάφου 5,00 - 4/7/2008

129,91 85.013

14

Ισχύς Φωτοβολαϊκών στα σχολεία της Κύπρου

κατα επαρχία( σε κιλοβάτ)

15,08

12%

36,11

28%

63,71

48%

15,01

12%

Λάρνακα

Λεμεσός

Λευκωσία

Πάφος

Ισχύς εγκαταστάσεων φωτοβολταϊκών στα

σχολεία της Κύπρου σε σχέση με τα υπόλοιπα

υποστατικά

1456

92%

130

8%

ΣΧΟΛΕΙΑ

ΥΠΟΛΟΙΠΑ

ΥΠΟΣΤΑΤΙΚΑ

15

Φωτοβολταίκά στο κτήριο της ΑΗΚ

Πληροφορίες για απόδοση των φωτοβολταϊκών της ΑΗΚ

16

Μετρήσεις των διαστάσεων της οροφής του σχολείου με την βοήθεια του Google Earth

Μετρήσεις των δια

17

18

19

20

21

Υπολογισμός τοποθέτησης φωταβολταϊκών

L h 27, 5 ° d1 d L - μήκος του φωτοβολταϊκού πλαισίου h - ύψος της εγκατεστημένου πλαισίου d - προβολή πλαισίου στην οροφή d1 – απόσταση ανάμεσα στις σειρές φωτοβολταϊκών πλαισίων α= ολική απόσταση για εγκατάσταση μιας σειράς χωρίς να σκιάζονται τα πλαίσια. L=1, 66 m συν 27, 5 °= 0, 89 h/L= ημ 27, 5 °= 0, 46 d/L =συν 27, 5 ° h= L ημ 27, 5 °= L x 0, 46 = 0, 76 m d= L συν 27, 5 ° d1 = 2, 5 h = 0, 76 x 2,5 = 1,9 m d= L x 0, 89 = 1, 5m α = d + d1= 1, 5 m + 1, 9 m = 3, 4 m

Μετρήσεις Εμβαδού της οροφής του σχολείου και υπολογισμός του αριθμού των φωτοβολταϊκών πλαισίων

Διευκρινίσεις :

Για υπολογισμό του αριθμού των φωτοβολταϊκών πλαισίων σε μια σειρά αφαιρούμε από το μήκος της νότιας πλευράς από 1,5m από κάθε πλευρά για ασφάλεια από την άκρη της οροφής, και το υπόλοιπο διαιρούμε με το πλάτος ενός φωτοβολταϊκού πλαισίου ( 0, 85 m )

Για υπολογισμό του αριθμού των σειρών αφαιρούμε από το μήκος της άλλης πλευράς 1,5m για ασφάλεια από την νότια πλευρά και το υπόλοιπο διαιρούμε δια 3,4 m ( ολική απόσταση εγκατάστασης μιας σειράς )

Μέγεθος οροφής

Μήκος νότιας

Πλευράς(m)

Μήκος άλλης

πλευράς(m)

Εμβαδόν (m2)

Αριθμός πλαισίων

στην σειρά

Αριθμός σειρών

Σύνολο πλαισίων

Α 10 34 340 8 9 72

Β 10 30 300 8 8 64

Γ 10 41 410 8 11 88

Δ 32 10 320 34 3 102

Ε 50 10 500 53 3 159

Ζ 23 28 644 23 8 184

Σύνολο 2514 669

22

26 10 10 ΣΥΝΟΛΟ 79682 KWh

23

Ερωτηματολόγιο προς τους μαθητές ΚΥΚΛΩΣΤΕ ΤΗΝ ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΠΟΥ ΣΑΣ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΕΥΕΙ:

1.Ξέρετε τι είναι οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας;

Ναι / Όχι 2. Γνωρίζετε σε τι χρησιμεύουν τα φωτοβολταϊκά;

Ναι / Όχι

3. Έχετε δει εγκαταστάσεις φωτοβολταϊκών; Αν ναι, πού;

Ναι/ Όχι

.........................................................................................................................................

......................................................................................................................................... 4. Έχετε στο σπίτι:

Α. Ηλιακό Θερμοσίφωνα Β. Φωτοβολταϊκά Γ. Κανένα από αυτά 5. Πιστεύετε πως θα υπάρχει όφελος σε τυχόν τοποθέτηση φωτοβολταϊκών στο σχολείο μας;

Ναι/ Όχι

6. Πιστεύετε πως οι γνώσεις που προσφέρει το σχολείο μας για τη χρήση των φωτοβολταϊκών είναι ικανοποιητικές; Αν όχι, προτείνετε δραστηριότητες που μπορούν να γίνουν.

Ναι / Όχι .................................................................................................................................................................................................................................................................................. .........................................................................................................................................

24

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΠΟΥ ΔΟΘΗΚΕ

ΣΤΟΥΣ ΜΑΘΗΤΕΣ ΤΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ “ΒΕΡΓΙΝΑ”

Ξέρετε τι είναι οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας;

31

4339

10

1

6

0

10

20

30

40

50

Ναι

Όχι

Ναι 31 43 39

Όχι 10 1 6

Α τάξη Β τάξη Γ τάξη

Ξέρετε τι είναι οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας;

112

86%

18

14%

Ναι

Όχι

25

Γνωρίζετε σε τι χρησιμεύουν τα φωτοβολταϊκά;

55

42%

75

58%

Ναι

Όχι

Γνωρίζετε σε τι χρησιμεύουν τα φωτοβολταïκά;

12

3133

29

13 12

0

5

10

15

20

25

30

35

Ναι

Όχι

Ναι 12 31 33

Όχι 29 13 12

Α τάξη Β τάξη Γ τάξη

26

Έχετε δει εγκαταστάσεις φωτοβολταϊκών;

91

70%

39

30%

Ναι

Όχι

Έχετε δει εγκαταστάσεις φωτοβολταïκών;

3

1720

38

2725

0

5

10

15

20

25

30

35

40

Ναι

Όχι

Ναι 3 17 20

Όχι 38 27 25

Α τάξη Β τάξη Γ τάξη

27

Έχετε στο σπίτι ηλιακό θερμοσίφωνα;

110

85%

20

15%

Ναι

Όχι

Έχετε στο σπίτι φωτοβολταϊκά;

4

3%

126

97%

Ναι

Όχι

28

Πιστεύετε πως οι γνώσεις που προσφέρει το σχολείο μας για τη

χρήση των φωτοβολταϊκών είναι ικανοποιητικές;

79

61%

51

39%

Ναι

Όχι

Πιστεύετε πως οι γνώσεις που προσφέρει το σχολείο μας για τη

χρήση των φωτοβολταïκών είναι ικανοποιητικές;

2830

21

13 14

24

0

5

10

15

20

25

30

35

Ναι

Όχι

Ναι 28 30 21

Όχι 13 14 24

Α τάξη Β τάξη Γ τάξη

29

Πιστεύετε πως θα υπάρχει όφελος σε τυχόν τοποθέτηση

φωτοβολταϊκών στο σχολείο μας;

70

92%

6

8%

Ναι

Όχι

30

ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΩΝ ΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ ΕΡΕΥΝΑΣ

24/9/08, Τετάρτη – Πρώτη Συνάντηση της ομάδας “ΜΕΡΑ” Παρόντες: Γιάννης Ιωνάς, Μαριλένα Χατζηπροδρόμου, Ραφαέλα Κουλία, Γεωργία Φιλίππου, Ειρήνη Συκοπετρίτου. Καθηγήτρια: Τατιάνα Νικολάου Θέματα για συζήτηση:

1. Επιλογή του θέματος της έρευνας. 2. Θέμα: « Χρήση της ηλιακής ενέργειας στα σχολεία».

8/10/08, Τετάρτη – Δεύτερη Συνάντηση της ομάδας “ΜΕΡΑ”

Παρόντες: Γιάννης Ιωνάς, Μαριλένα Χατζηπροδρόμου, Ραφαέλα Κουλία, Γεωργία

Φιλίππου, Ειρήνη Συκοπετρίτου. Καθηγήτρια: Τατιάνα Νικολάου

Θέματα για συζήτηση:

1. Τοποθέτηση φωτοβολταϊκών στις ταράτσες σχολείων στο εξωτερικό (έρευνα στο Internet).

2. Μέτρημα Έκτασης του σχολείου μας (εμβαδόν) από τους Γιάννη Ιωνά και Ραφαέλα Κουλία (Google Earth). 3. Έρευνα κατανάλωσης ενέργειας στο σχολείο μας από την σχολική εφορία

(Μαριλένα Χατζηπροδρόμου).

15/10/08, Τετάρτη – Τρίτη Συνάντηση της ομάδας “ΜΕΡΑ” Παρόντες: Γιάννης Ιωνάς, Μαριλένα Χατζηπροδρόμου, Ραφαέλα Κουλία, Γεωργία Φιλίππου, Ειρήνη Συκοπετρίτου. Καθηγήτρια: Τατιάνα Νικολάου Θέματα για συζήτηση:

1. Ενημέρωση για μέτρημα έκτασης της οροφής του σχολείου μας (εμβαδόν) από τους Γιάννη Ιωνά και Ραφαέλα Κουλία (Google Earth).

2. Τοποθέτηση φωτοβολταϊκών στις ταράτσες σχολείων στο εξωτερικό (έρευνα στο Internet). Ενημέρωση από την Ειρήνη Συκοπετρίτου.

29/10/08, Τετάρτη – Τέταρτη Συνάντηση της ομάδας “MΕΡΑ”

Παρόντες: Γιάννης Ιωνάς, Μαριλένα Χατζηπροδρόμου, Ραφαέλα Κουλία, Γεωργία Φιλίππου, Ειρήνη Συκοπετρίτου. Καθηγήτρια: Τατιάνα Νικολάου Θέματα για συζήτηση:

1. Ενημέρωση για την έρευνα κατανάλωσης ενέργειας στο σχολείο μας από την σχολική εφορία.(Μαριλένα Χατζηπροδρόμου).

2. Ενημέρωση για ερωτήσεις των συνεντεύξεων και συζήτηση και έγκριση των ερωτήσεων.

31

5/11/08, Τετάρτη – Πέμπτη Συνάντηση της ομάδας “ΜΕΡΑ”

Παρόντες: Γιάννης Ιωνάς, Μαριλένα Χατζηπροδρόμου, Ραφαέλα Κουλία, Γεωργία Φιλίππου, Ειρήνη Συκοπετρίτου. Καθηγήτρια: Τατιάνα Νικολάου Θέματα για συζήτηση:

1. Η Γεωργία Φιλίππου βρήκε ένα σχολείο που ασχολείται με την ηλιακή ενέργεια από την Πορτογαλία και μας ενημέρωσε σχετικά με αυτό.

2. Έρευνα για το φωτισμό στο σχολείο-κατανάλωση, μηνιαίο κόστος. (διεύρυνση του θέματος, πώς μπορούμε να την μειώσουμε;) – Μαριλένα Χατζηπροδρόμου Γ1.

3. Google Earth (Γιάννης Ιωνάς).

12/11/08, Τετάρτη – Έκτη Συνάντηση της ομάδας “ΜΕΡΑ”

Παρόντες: Γιάννης Ιωνάς, Μαριλένα Χατζηπροδρόμου, Ραφαέλα Κουλία, Γεωργία Φιλίππου, Ειρήνη Συκοπετρίτου. Καθηγήτρια: Τατιάνα Νικολάου Θέματα για συζήτηση:

1. Ενημέρωση της ομάδας για το σχολείο στην Πορτογαλία που ασχολείται με την

ενέργεια από τον Γιάννη Ιωνά και την Γεωργία Φιλίππου. 2. Ανατέθηκε στην Ραφαέλα Κουλία να τυπώσει πληροφορίες για τον διαγωνισμό

«Μέρα» από το Internet. 19/11/08, Τετάρτη – Έβδομη Συνάντηση της ομάδας “ΜΕΡΑ”

Παρόντες: Γιάννης Ιωνάς, Μαριλένα Χατζηπροδρόμου, Γεωργία Φιλίππου, Ειρήνη Συκοπετρίτου. Καθηγήτρια: Τατιάνα Νικολάου Θέματα για συζήτηση: 1. Ανατέθηκε στην Μαριλένα Χατζηπροδρόμου Γ1 να κάνει μια έρευνα σχετικά με

τον φωτισμό στο σχολείο μας. 2. Εύρεση φωτογραφιών με θέμα τα φωτοβολταϊκά από όλους τους μαθητές.

9/12/08, Τρίτη – Όγδοη Συνάντηση της ομάδας “ΜΕΡΑ”

Παρόντες: Γιάννης Ιωνάς, Μαριλένα Χατζηπροδρόμου, Γεωργία Φιλίππου, Ειρήνη Συκοπετρίτου. Καθηγήτρια: Τατιάνα Νικολάου Θέματα για συζήτηση: 1. Ενημέρωση για τον διαγωνισμό «Μέρα». 2. Απόφαση για επίσκεψη στο φωτοβολταϊκό πάρκο στις 5/1/09.

32

5/1/09, Δευτέρα– Ένατη Συνάντηση της ομάδας “ΜΕΡΑ” Παρόντες: Γιάννης Ιωνάς, Μαριλένα Χατζηπροδρόμου, Γεωργία Φιλίππου, Ειρήνη Συκοπετρίτου. Καθηγήτρια: Τατιάνα Νικολάου Έμπειροι Ερευνητές: Γιώργος Μακρίδης

1. Επίσκεψη στο φωτοβολταϊκό πάρκο στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας

9/01/09, Παρασκευή – Δέκατη Συνάντηση της ομάδας “ΜΕΡΑ”

Παρόντες: Γιάννης Ιωνάς, Μαριλένα Χατζηπροδρόμου, Γεωργία Φιλίππου, Ειρήνη Συκοπετρίτου. Καθηγήτρια: Τατιάνα Νικολάου Θέματα για συζήτηση:

1. Ανατέθηκε στον Γιάννη Ιωνά να κάνει την Βιβλιογραφία για την εργασία που θα σταλεί στο διαγωνισμό.

2. Έρευνα σε σχολεία για συλλογή πληροφοριών σχετικά με τις εγκαταστάσεις φωτοβολταϊκών.

21/1/09, Τετάρτη – Εντέκατη Συνάντηση της ομάδας “ΜΕΡΑ”

Παρόντες: Γιάννης Ιωνάς, Μαριλένα Χατζηπροδρόμου, Γεωργία Φιλίππου, Ειρήνη Συκοπετρίτου. Καθηγήτρια: Τατιάνα Νικολάου Θέματα για συζήτηση: 1. Μοιράστηκαν τα memory sticks στην ομάδα τα οποία αγοράστηκαν με τα

χρήματα που πήραμε από την έγκρισή μας στον διαγωνισμό «Μέρα». 2. Οι μαθητές αποθήκευσαν τις εργασίες στα memory sticks τους. 3. Ανακοίνωση της όλης δουλειάς που έγινε μέχρι σήμερα.

18/2/09, Τετάρτη – Δωδέκατη Συνάντηση της ομάδας “ΜΕΡΑ” Παρόντες: Γιάννης Ιωνάς, Μαριλένα Χατζηπροδρόμου, Γεωργία Φιλίππου, Ειρήνη

Συκοπετρίτου. Καθηγήτρια: Τατιάνα Νικολάου Θέματα για συζήτηση:

1. Αποφασίσαμε την επίσκεψή μας στο φωτοβολταϊκό πάρκο, στο Τμήμα

Ενέργειας και στην ΑΗΚ (20/3). 2. Συνέντευξη για σωστή χρήση φωτοβολταϊκών, προετοιμασία ερωτήσεων

Γεωργία Φιλίππου, Γιάννης Ιωνάς, Ειρήνη Συκοπετρίτου, Μαριλένα Χατζηπροδρόμου.

33

20/3/09 Παρασκευή – Δέκατη Τρίτη Συνάντηση της ομάδας “ΜΕΡΑ” Παρόντες: Γιάννης Ιωνάς, Μαριλένα Χατζηπροδρόμου, Ραφαέλα Κουλία, Γεωργία

Φιλίππου, Ειρήνη Συκοπετρίτου. Καθηγήτρια: Τατιάνα Νικολάου

Έμπειροι Ερευνητές: Γιώργος Γεωργίου, Γιώργος Μακρίδης

1. Επίσκεψη στο Φωτοβολταϊκό Πάρκο στο Πανεπιστήμιο Κύπρου στην Λευκωσία. 2. Επίσκεψη στο Τμήμα Ενέργειας του Υπουργείου Εμπορίου, Βιομηχανίας και

Τουρισμού. 3. Επίσκεψη στην ΑΗΚ.

8/4/09, Τετάρτη– Δέκατη Πέμπτη Συνάντηση της ομάδας “ΜΕΡΑ” Παρόντες: Γιάννης Ιωνάς, Μαριλένα Χατζηπροδρόμου, Ραφαέλα Κουλία, Γεωργία

Φιλίππου, Ειρήνη Συκοπετρίτου. Καθηγήτρια: Τατιάνα Νικολάου Θέματα για συζήτηση:

1. Μοιράστηκε η εργασία για το τελικό στάδιο της έρευνας

Α. Μεθοδολογία και Αποτελέσματα, (Ειρήνη, Γεωργία) Β. Συνεργασία συμμετεχόντων και διάχυση της γνώσης και Δεξιότητες που αποκτήθηκαν. (Μαριλένα, Ραφαέλα) Γ. Συναρμολόγηση παραρτήματος και βιβλιογραφία (Γιάννης)

6/5/09, Τετάρτη– Δέκατη Έκτη Συνάντηση της ομάδας “ΜΕΡΑ” Παρόντες: Γιάννης Ιωνάς, Μαριλένα Χατζηπροδρόμου, Ραφαέλα Κουλία, Γεωργία

Φιλίππου, Ειρήνη Συκοπετρίτου. Καθηγήτρια: Τατιάνα Νικολάου Θέματα για συζήτηση:

1. Προγραμματισμός για το τελικό στάδιο παρουσίασης της έρευνας.

2. Απόφαση για ενημέρωση των αρμοδίων: στο Υπουργείου Παιδείας, Επιτροπή Περιβάλλοντος της Βουλής, στο Υπουργείο Γεωργίας Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος, ΑΗΚ, Σχολική Ευφορία Λάρνακας, στον Δήμαρχο Λάρνακας και Έπαρχο. Επίσης την στείλαμε σε Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης όπως εφημερίδες και περιοδικό Prima Scala . Θα αναλάβει η Ραφαέλα Κουλία.

13/5/09, Τετάρτη– Δέκατη Έβδομη Συνάντηση της ομάδας “ΜΕΡΑ” Παρόντες: Γιάννης Ιωνάς, Μαριλένα Χατζηπροδρόμου, Ραφαέλα Κουλία, Γεωργία

Φιλίππου, Ειρήνη Συκοπετρίτου. Καθηγήτρια: Τατιάνα Νικολάου Θέματα για συζήτηση:

1. Γεύμα εργασίας αναβλήθηκε από τις 18/5 στις 22/5 2. Ενημέρωση από την Μαριλένα Χατζηπροδρόμου για την καταγραφή των

συνεντεύξεων. 3. Ενημέρωση από την Ειρήνη Συκοπετρίτου για τα πρακτικά των συναντήσεων

34

20/5/09, Τετάρτη - Δέκατη Όγδοη Συνάντηση της ομάδας “ΜΕΡΑ” Παρόντες: Γιάννης Ιωνάς, Μαριλένα Χατζηπροδρόμου, Ραφαέλα Κουλία, Γεωργία

Φιλίππου, Ειρήνη Συκοπετρίτου. Καθηγήτρια: Τατιάνα Νικολάου Θέματα για συζήτηση:

1. Ενημέρωση για τα τελικά στάδια της έρευνας από όλους τους μαθητές. 2. Προετοιμασία για το γεύμα εργασίας.

22/5/09, Παρασκευή Δέκατη Ένατη Συνάντηση της ομάδας “ΜΕΡΑ” Παρόντες: Γιάννης Ιωνάς, Μαριλένα Χατζηπροδρόμου, Ραφαέλα Κουλία, Γεωργία Φιλίππου, Ειρήνη Συκοπετρίτου. Καθηγήτρια: Τατιάνα Νικολάου

Έμπειροι Ερευνητές: Γιώργος Γεωργίου, Γιώργος Μακρίδης

Θέματα για συζήτηση:

1. Παρουσίαση της έρευνας από τους μαθητές. 2. Παρατηρήσεις από τους έμπειρους ερευνητές.