ایران مشروطه جنبش

انقالب مشروطیت، جنبش مشروطه خواهی، جنبش مشروطه، جنبشاست رویدادهایی و کوشش ها مجموعه مشروطیت انقالب یا مشروطه۱۴ در قاجار شاه مظفرالدین توسط مشروطه فرمان کردن امضاء به کهحکومت تبدیل برای قاجار شاه محمدعلی دوره تا و انجامید ۱۲۸۵ مردادشورای مجلس تشکیل به منجر و یافت ادامه مشروطه حکومت به استبدادی

گردید. ایران کشور اساسی قانون نخستین تصویب و ملی

پیشینه ١

بزرگی از و گردید ناتوان بسیار ایران قاجار، زمان «در می گوید: کسروی احمدبود چیز یک همه از بیش این انگیزه و شد کاسته بسیار آن آوازه و جایگاه وحال همان به ایران ولی آمده، تکان به کشورها و شده دیگر جهان اینکه آن وکاری خود «اینان می افزاید: ادامه در کسروی [10] بازمی ماند.». خود پیشینابوالقاسم میرزا محمدشاه زمان در نمی گذاردند. هم را دیگران و نمی کردندمحمد ولی می برد پیش را کارها شایندگی به و بود وزیرکاردانی مقام قایمشاه ناصرالدین زمان در داد. آقاسی میرزا حاجی به را جایش و کشت را او شاهناصرالدین و… می کوشید ایران آراستن و پیراستن به امیرکبیر خان میرزاتقیکارهایی به سپهساالر خان میرزاحسین حاجی هم سپس کشت… را او شاهکارهایش و او ارج نیز مردم و نداشت نگه را او شاه ناصرالدین ولی برخاست…مردم ناخشنودی قاجار شاه ناصرالدین پادشاهی اوائل از [11] ندانستند». راآشنایی و دارالفنون تأسیس بود. افزایش به رو حکومت وابستگان ستم ازحکومت لزوم و تغییر اندیشه جهانی، تحوالت و تغییرات با ایرانیان تدریجی

بخشید. نیرو را استبدادی حکومت پایان و قانون

عبدالرحیم و مراغه ای زین العابدین حاج مثل فکرانی روشن نوشته هایکرمانی آقاخان میرزا و خان ملکم ومیرزا آخوندزاده فتحعلی میرزا و طالبوففراهم را مشروطه خواهی زمینه های دیگران و اسدآبادی الدین جمال سید و

آورد.

با را مذهبی مردم توده المتکلمین ملک و واعظ سیدجمال سخنرانیهایو المتین حبل مانند نشریاتی [15] می کرد. آشنا مشروطه و آزادی اندیشهمنتشر ایران از خارج در همه که مالنصرالدین بعد کمی و حکمت و چهره نمامهمی نقش استبداد با مخالفت و آزادی خواهی گسترش در نیز می شدند

داشتند.

انگیزه آشکارا که کرمانی رضای میرزا دست به شاه ناصرالدین شدن کشتهبود، دانسته الدین سیدجمال تعلیمات نتیجه و ظلم ریشه قطع را خود

[16] شد. سبب را مشروطه خواهی روند در بیشتر کوشش

میکده باغ انجمن تشکیل ٢

یحیی میرزا حاج و واعظ سیدجمال الدین ملک المتکلمین، نصرالله میرزابا مخالفت در هم مسلکان شان با مشروطه تکاپوگران دیگر و دولت آبادیتمرکز با تا می شدند جمع میکده خان سلیمان میرزا باغ در قاجار، حکومتسرانجام، ایشان، تکاپوهای پردازند. به خود انقالبی فعالیت های به بیشتریپیشرفت در دخالت نیز و مشروطه جنبش تکوین در اساسی نقش آفرینی به

[15] انجامید. آن

و بی سابقه اقدامی در ۱۳۲۲ ربیع االول ۱۲ تاریخ در مؤسس، گروهباغ تجمع محل برای نمودند. اطمینان مورد عده ای دعوت به اقدام جسورانه

پیروان واز مشروطه جنبش فعال الدین، جمال سید یاران از کرمانی آقاخان میرزابود. ازل صبح داماد و بیانی آیین

جمال الدین سید جمله از نفر چند نمودند. انتخاب را میکده سلیمان خانسخنرانی هائی کاشانی شریف محمدمهدی شیخ و ملک المتکلمین و واعظمطالب گردید، تصویب و خوانده ماده ۱۸ در قطعنامه ای سپس و نمودهکردن روشن روحانیان، نظر جلب دربار، با مبارزه نحوة با ارتباط در آن مهمو شرایط ارسال و نوشتن و مختلف مجالس در سخنرانی ها با عمومی افکارتاریخی، مختلف منابع مطابق بود. کشور از خارج مطبوعات به ایران وضعواعظ الدین جمال سید بوده اند. بابی انجمن این اعضای از نیمی حدودگونه آن حاضران، بیشتر و بود حاکم انجمن آن بر ازلی بابی می گوید:تفرات

[18] می اندیشیدند.

مشروطه مجاهدین ٣

مشروطه جنبش جریان در که می شد گفته کسانی به مشروطه مجاهدینمی کردند. مبارزه مستبدین و دولتی نیروهای با مسلحانه ایران

در مسیو علی که بود دسته ای شد معروف نام این به که گروهی اولین احتماالاصفهان و گیالن در مشابه مسلح دسته های شکل گیری با داد. تشکیل تبریزاز یکی ظاهرا مجاهد واژه مذهبی بار شدند. معروف مجاهد نام به نیز آنانسوی از گاه که بود مشروطه خواه رزمندگان نامیدن برای آن انتخاب دالیل

می شدند. متهم بابی گری یا بی دینی به مستبدین

١

خواسته ها و اعتراضات ٤ ٢

مشروطه جنبش ازلی[12][13][14] بیانی، آیین پیرو فعالین از المتکلمین ملک

میکده[17] خان سلیمان باغ انجمن عضو و قاجار ضد فعال رشدیه حسن

کلیدی نفرات ٣ . ١

شریف محمدمهدی شیخ چون برجسته ای افراد انجمن، این اعضای میان درسید مساوات، محمدرضا سید واعظ، جمال سید المتکلمین، ملک کاشانی،میرزا آقا - قاجار میرزا ابوالحسن بحرالعلوم، مهدی شیخ خرقانی، اسدالله- دولت آبادی یحیی - میکده خان سلیمان - صدرالعلما) (برادر محسنعباس میرزا صوراسرافیل، جهانگیرخان - السلطان نصرت خان محمدعلیمیرزا حاج شیرازی، محمود میرزا شیرازی، حامدالملک شوکت، خان علیمنسوبان میان در ایشان ار برخی داشتند. حضور … و دولت آبادی محمد علیرفته قبرس به گذشته، در نیز برخی و داشتند قرار ازل صبح سببی و نسبی

[18] کرده اند. دیدار شان پیشوای با و

این ریاست بعنوان کاشانی شریف محمدمهدی شیخ از ملک زاده مهدی[20][19] می برد. نام می شود شناخته میکده باغ انجمن به که انجمن

آزادی سری انجمن فعالین از نیز کاشانی، بیدگلی موبد عبدالعلی شیخ[21] بود. میکده باغ خواهان

فعالیت ها ٣ . ٢

به میکده خان سلیمان که را میکده باغ انجمن اعضای از فهرستی ملک زادهبی مقاالت نگاشتن آورده، المتکلمین ملک زندگانی کتاب در را بود داده اوو طباطبایی محمد سید دادن سیر مشروطیت، فایده های خصوص در امضاءنسبت انجمن این اعضای به را و… حکومت با مخالفت به بهبهانی عبدالله سیدرا انجمن این ایران، مشروطیت انقالب تاریخ کتاب در و [23][22] است. دادهو نموده یاد را آن اعضای از بیشتری تعداد و داده شرح تفصیلی شکلی بهایشان به را زیر اعمال و نامیده[24][25] مشروطیت انقالب هسته را گروه آن

است: داده نسبت

مال ورود برای نجف، به خراقانی اسدالله سید شدن فرستاده •مشروطیت[26] در خراسانی محمدکاظم

عبدالله سید و طباطبایی سیدمحمد میان همقدمی و اتحاد ایجاد •بهبهانی[27]

نهایت در و دولت با مخالفت سمت به تهران تاجران دادن حرکت •صغری)[28] (مهاجرت عبدالعظیم حرم در تحصن

مخالف[29] روحانیون با تماس •

شهر متحصنان به نوری فضل الله شیخ بزرگ پسر پیوستن در دخالت •ری[30]

شاه[31] مظفرالدین به آمیز تهدید نامه های رساندن •

برای مؤسسان، مجلس از حاصل نتیجه و قانون حکومت شرح •شهرری[32] متحصنان

عدالتخانه[33][34][35] تأسیس در اساسی نقش •دولت[36] مخالفان به مالی کمک •

انجمن عاقبت ٣ . ٣

آن ماهیت پاشیده، هم از اتابک علی اصغرخان تدابیر با نهایت در گروه این[37] شدند. گرفتار تبعید و حبس به و شده شناخته آن اعضای و افشاء

خواسته ها و اعتراضات ٤

مظالم علیه ایران شهرهای در اعتراضاتی و شورش ها قبل مدتی از اگرچهقند شدن گران ماجرای از معموال را جنبش شروع اما بود داده رخ حکومتدو و بازرگانان از نفر هفده تهران حاکم عالءالدوله می کنند. ذکر تهران دربه تهران شاه مسجد حیاط در قند قیمت کردن گران جرم به را سید تنشد انجام مستبد صدراعظم الدوله عین تأیید با که کار این بست. چوبو مجالس در اینان برانگیخت. را روشنفکران و روحانیان و بازاریان اعتراضمظالم دیوان یا عدالتخانه تأسیس و استبداد ضد سخنرانی به مسجدها درتهران حاکم و بلژیکی نوز مسیو عزل و عین الدوله برکناری خواست پرداختند.عده ای شد. فراگیر تهران در اعتصاب و آمد میان به گاریچی عسگر حتی وو رفتند عبدالعظیم حضرت مسجد به اعتراض صورت به روحانیان و مردم ازتشکیل و صدراعظم برکناری وعده شاه مظفرالدین کردند. تحصن جا آن درمظفرالدین که هنگامی بازگشتند. تهران به احترام با علما و داد را عدالتخانه

٣

عربی لباس با بلژیکی نوز موسیو تصویر

انگلستان سفارت در تحصن

محمد سید آقا سندین، سیدین جمله از علما نکرد عمل خود وعده به شاهکشور که کردند تهدید و رفتند قم به بهبهانی، سیدعبدالله آقا و طباطبائیزیادی عده و بازاریان رفت. خواهند عالیات عتبات به و کرد خواهند ترک راو علما آزادی خواهان و نموده اقدام انگلیس سفارت در تحصن به مردم ازدیگر شهرهای در ناآرامی ها گسترش با الدوله عین شدند. عدالتخانه تشکیلابتدای در [38] شد. صدراعظم مشیرالدوله خان نصرالله میرزا و کرد استعفانهضت دلیل همین به و بود عدالتخواهی و عدالتخانه اصلی، مسئله حرکت،تدریج به نهضت، اوجگیری با می گفتند. عدالتخانه نهضت ابتدا در را مشروطه

[39] شد. مطرح شاه قدرت کردن محدود و پارلمان مسئله

روحانیت و مشروطیت ٥

می نویسد: ایران مشروطه تاریخ در کسروی

و سید دو و نجف علمای این خواهیم را راستی اگرمی نمودند، مشروطه خواهی در پافشاری که علما از دیگر کسانرا اروپایی قانون های رواج نتیجه و مشروطه درست معنیمشروطه میانه که آشکار بسیار ناسازگاری از و نمی دانستند،غیرتمند مردان نمی داشتند، درست آگاهی شیعه است کیش وچاره ای و دیده را دولت ناتوانی و ایران پریشانی یکسو ازپافشاری با و نمی دیدند مجلس و مشروطه بودن جز آن برایبند در خود یکسو از و می کوشیدند، آن از هواداری به بسیاردو این میان در نمی توانستند. آن از چشم پوشی بوده کیش

[40] درمی ماندند.

می نویسد: المله تنزیه و االمه تنبیه در غروی نائینی حسین محمد

از توجه است مورد مشروطه رژیم در که برابری و آزادیهرگز ما پیامبر می رفته، شمار به پیامبران اصلی هدف های

نوری فضل الله شیخ

رهبران هستند. برابر و آزاد مردم همه که نکرد فراموشداده نجات بردگی از را مسلمانان می خواستند شیعه مذهب

[41] بازگردانند. را رفته شان دست از حقوق

میرپور حسین سید خراسانی، آخوند چون هم روحانیونی مشروطه دربا تهرانی، خلیلی حسین میرزا حاج و مازندرانی عبدالله طهرانی،و ایران سیاسی و دینی رهبران برای تلگراف هایی و نامه ها ارسالاجتماعی و سیاسی رویدادهای به نسبت روشن گرانه، اعالمیه های نشر

[42] می نمودند. موضع گیری

سخن دینی متون در آزادی بودن مشروط از صراحت به نوری فضل الله شیخاز وی است.» لسان و قلم نبودن آزاد بر قرآن «بنای است: معتقد و می گویدبر دیگر سوی از و می گردد دینی متن مهم ترین در آزادی وجود منکر سوئی«این حتی و است اشتباهی حرف مطلق آزادی به اعتقاد که است باور اینسخن مطلق آزادی از فوق قطعه در نوری است.» کفر کلیتا اسالم در سخننتیجه می توان اینکه گو می نشاند. کفر با برابر و می کند نفی را آن و می گویدرا آنان و دارد سازگاری و…) قلم (بیان، مضاف آزادی های با وی که گرفتاساسا گرفت نتیجه ای چنین نمی توان او سخنان در دقت با اما می پذیرد.واژه می کند پیشنهاد حتی بلکه است، مخالف مضاف آزادی های با تنها نه ویرا آزادی لفظ می شنوید، من از «اگر شود: حذف موجود بحث های از آزادی

کرد.»[43] خواهد مفتضح را ما حرف این عاقبت که بردارید

مشروطیت فرمان ٦

مشروطیت فرمان اصلی: نوشتار

امضا ۱۲۸۵ مرداد ۱۴ در را مشروطیت فرمان شاه مظفرالدین باالخرهبازگشتند بودند رفته قم و عبدالعظیم حضرت به که دیگرانی و علما کرد.را مشروطیت فرمان صدور مردم یافت. پایان انگلیس سفارت در تحصن و

شاه محمدعلی ٩ ٤

۱۹۰۶ ژوئیه ۶ تریبیون، یورک نیو روزنامه در مشروطیت انقالب بازتاب

گرفتند. جشن

اول مجلس ٧

مجلس نمایندگان نخستین نگاره

(۱۹۰۶ اکتبر ۷/ ۱۲۸۵ مهر ۱۴) ۱۳۲۴ شعبان ۱۸ در اول مجلسدر و پرداختند اساسی قانون تدوین به نمایندگان یافت. گشایش تهران در

رسید. او امضای به نیز قانون این شاه مظفرالدین زندگی روزهای آخرین[44] داشت: عهده بر را زیر مالی وظایف مجلس اساسی قانون پایه بر

کشوری بودجه اجرای بر نظارت و بودجه تهیه - •

قراردادهای تصویب و زمینی زیر منابع فروش یا انتقال تصویب - •کشاورزی و صنعتی

کشور مرزهای تغییر تصویب - •

خارجی دولتهای با نامه ها عهد و قراردادها تصویب - •

ملی کمپانی های تشکیل تصویب - •

دولتی دادهای قرار گونه هر تصویب - •

دولتی وام های و اعتبار تصویب - •

آهن راه و راه ها ساختن تصویب - •

مشروطیت جشن ٨

در بزرگ جشنی برگزاری مقدمات ۱۲۸۶ مرداد ۱۴ از قبل روز چند ازبهارستان محوطه در اول، مجلس تشکیل و مشروطیت فرمان صدور سالگردتزئین مختلف غرفه های ایجاد و آذین ها بستن با محوطه تمام گردید. مهیاهرکدام برای زیبائی غرفه های مجلس) (جلوخان نگارستان فضای در و شدهاز و داشت ادامه مراسم شب سه و روز سه بود. شده تهیه ملی مدارس ازبازی، آتش شکل، یک لباس با مدارس شاگردان رژه آن، دیگر برنامه هایدولت تکیه در ملی انجمن های اعضاء حضور و شربت، و شیرینی با پذیرائی

بود. شاه مظفرالدین نعش به احترام ادای و

حرم در که اطرافیانش و نوری فضل الله شیخ مزاق به مراسم این هرچندبرگزار خوشی و به خوبی ولی نیامد خوش بودند نشسته بست عبدالعظیم

[45] شد.

شاه محمدعلی ٩

همان از و شد شاه میرزا محمدعلی او ولیعهد شاه، مظفرالدین مرگ از پسخود تاجگذاری مراسم در او پرداخت. مجلس و مشروطه با مخالفت به ابتدا

نکرد. دعوت را مجلس نمایندگان

اصالح جهت تمام حرارتی با که مجلس اول دوره نمایندگان اگرچه عالوه بهخزانه وزیر و گمرک کل رئیس نوز مسیو راندن با می کوشیدند، ایران اوضاعآمدند؛ غالب می کرد، حمایت جدا او از که روسیه سیاست مقابل در خدمت ازبیشتر روز به روز مشروطه و مجلس با دشمنی در را تازه شاه روس ها امابرکنار صدارت از را مشیرالدوله شاه، محمدعلی که جا آن تا نمودند تقویتبود استبداد دوره صدراعظم سال ها که را اعظم) (اتابک السلطان امین و کردسر اساسی قانون امضای از کرد. صدراعظم را او و فراخواند ایران به اروپا ازو کرد صادر دستخطی ناچار تبریز، در ویژه به مردم اعتراضات از پس زد. بازبه چنان هم اعظم اتابک هم و شاه هم ولی داد؛ را مشروطه با همراهی قولجوانی را اعظم اتابک بودند. مشغول خواهان مشروطه و مشروطه با مخالفت

کشت. و زد تیر با تبریزی آقا عباس نام به

در مهمی نقش و می شد منتشر دوران این در صوراسرافیل هفتگی نشریهداشت. طرفدارش درباریان و شاه با مقابله و آزادی خواهی به مردم تشویق

بود شده تهیه عجله با که مشروطه اساسی قانون بودن ناقص به توجه باحقوق مفصل طور به آن در که کرد تصویب را اساسی قانون متمم مجلسمجلس به شاه محمدعلی بود. آمده مشروطیت اصول و قوا تفکیک و مردمبا مستبدان دیگر و او روز چند از پس کرد. یاد وفاداری سوگند و رفتجمع آن اطراف در مجلس علیه را عده ای نوری[47] فضل الله شیخ همراهیکه بمبی با پرداختند. مجلس مدافعان و نمایندگان با درگیری به و کردندمقابله به انداختند محمدعلیشاه حامل کالسکه به عمواوغلی حیدرخان یاران

٥

[46] بود. ازلی بیانی، آیین پیرو و اسرافیل» «صور روزنامه مدیر جهانگیرخان، میرزا

با مقابله برای را قزاق بریگاد و رفت باغشاه به و پرداخت مجلس با جدی[48] کرد. آماده مجلس

از پس قاجار محمدعلیشاه قمری)، ۱۳۲۶) خورشیدی ۱۲۸۷ سال درفرماندهی مرکز درآمد، مخالفت در از مجلس و مشروطه خواهان با که آنرفته بیرون شهر از می خواست کار این با شاه داد، قرار باغشاه در را خودمحمدعلی شاه کند. نبرد مشروطه با آسانی به و بیاراید لشکر باغشاه در و

داد: شرح بدین دستخطی

و گرم تهران هوای چون مشیرالسلطنه، اشرف «جنابفرمودیم، حرکت باغشاه به اینرو از بود سخت ما بر تحملش

باغشاه.» عمارت جمادی االولی، ۴ پنجشنبه

نام شرح بدین آنان تن شش که فراخواند را آزادیخواهان از تن هشت سپسشیرازی، مساوات محمدرضا سید اسرافیل، صور جهانگیرخان می شوند: بردهمیرزا و بهاءالواعظین اصفهانی، واعظ جمال الدین سید المتکلمین، ملک

[48] داودخان.

مجلس بستن توپ به ١٠

مجلس به توپ بستن اصلی: نوشتار

سید میرزاجهانگیرخان، ملک المتکلمین، همراه به واعظ الدین جمال سید نامبود نفری هشت لیست در خان داود میرزا و بهاالواعظین مساوات، محمدرضااز را آنها تبعید درخواست مجلس، بستن توپ به از قبل شاه محمدعلی کهگروه های رهبری المتکلمین ملک با همراه واعظ جمال الدین بود. کرده ایران

[50][49] داشتند. عهده به را مشروطه گرایان از بزرگی

مخالفت مشروطه خواهان از برخی تبعید برای شاه درخواست با مجلس ولیفرستادن با باالخره شاه، فرمان از سرپیچی و ایستادگی اثر در سرانجام کرد.با لیاخوف کرد. آغاز را مجلس به حمله قزاق بریگاد فرمانده لیاخوف کلنل

سپهساالر مدرسه و مجلس ساختمان و کردند محاصره را مجلس نیروهایشتوپ به (۱۹۰۸ ژوئن ۲۳ /۱۲۸۷ تیر ۲) ۱۳۲۶ جمادی االول ۲۳ در رااین در مجلس مدافعان از زیادی عده و شدند پراکنده مجلس از وکال بستند.منصوب نظامی حکومت به را لیاخوف شاه محمدعلی شدند. کشته حملهالمتکلمین ملک پرداخت. آزادیخواهان دیگر و نمایندگان تعقیب به و کردبرابر در شکنجه از پس باغشاه در را ارداقی قاضی و جهانگیرخان میرزا و

[51][48] کشتند. شاه محمدعلی

تهران در شکست ١١

صغیر استبداد وابسته: نوشتار(های)مشروطه جنبش آزادیخواهان، اعدام و دستگیری و مجلس به حمله از پس

باغشاه در شاه علی محمد کودتای اسرای

شدند مخفی خواهان مشروطه از بسیاری بود. شده روبه رو شکست با خواهیمشروطه شکست دالیل مهم ترین جمله از رفتند. ایران از خارج به برخی وآن برای وکال از برخی که بود مجلس محافظ نیروهای شدن متفرق خواهانحتی و کردند متفرق را مجلس محافظ نیروهای ندهند شاه دست به بهانه کهخارج مجلس از را بود شده گرفته نظر در دفاع برای که اسلحه ای و مهماترا مجلس مدافعین شکست زمینه مستقیم غیر طور به کار این با و کردند

[52] کردند. فراهم

است. مشهور صغیر استبداد به که بود دوره ای شروع تهران در شکست

تبریز در قیام ١٢

تبریز محاصره اصلی: نوشتارشورش ایران دیگر شهرهای در آن، خبر پخش و مجلس به حمله از پسمشروطه از هواداری به تهران خبرهای شنیدن با تبریز مردم برخاست. هائیمجلس جایگزین عمال تبریز انجمن برخاستند. شاه محمدعلی با مخالفت ومسیو، علی فرستاد. سرکوب برای را دولتی نیروهای شاه بود. شده ملیسازمان و مردم بسیج به درتبریز عمواوغلی حیدرخان و باقرخان ستارخان،کمک دولتی نیروهای با مقابله برای مشروطه) (مجاهدین مسلح نیروی دهیهشتم تا ق ۱۳۲۶ جمادی االول ۲۰ از یعنی ماه یازده مدت در می کردند.از بیش مقابل در ستارخان سرکردگی به تبریز مردم ق ۱۳۲۷ ربیع الثانیشجاع و الدوله شجاع صمد و الدوله عین فرماندهی به مهاجم نیروی هزار سیتبریز مردم به نیز قفقاز ایرانیان از گروهی [53] کرد. مقاومت مرندی نظامحیدرخان یاران از مسیو علی شدند. معروف قفقاز مجاهدان به و پیوستند

[54] دادند. تشکیل را تبریز مجاهدان دسته هم یارانش و عمواوغلی

تبریز و کرد کمک درخواست دوم نیکالی روسیه تزار از محمدعلیشاهیارمحمدخان سردار درآمد. دولتی نیروهای و روس نیروهای محاصره بهشتافت. باقرخان و ستارخان یاری به بود مشروطه فعاالن از که کرمانشاهی

عشایر قیام ١٤ ٦

می شوند دیده نیز خان باقر و ستارخان عکس در تبریز، طلبان مشروطه

تبریز در قزاق سربازان دست به خواهان مشروطه از تن چند اعدام

عامل و کرمانشاه حاکم فرمانفرما میرزا عبدالحسین وسیله به بعدا ویدر آذربایجان، در رسید. قتل به ش ه. ۱۲۹۱ مهر ۱۳ در مرکزی حکومتشاه، قوای طرف از تبریز کامل محاصره و جلفا، - تبریز راه شدن بسته پیسخت خواهان آزادی بر کار و آورد روی مردم بر هولناکی قحطی و گرسنگیپایان به شهر آذوقه که شرایطی در و محاصره ماه ۱۰ حدود از پس شد.۱۵۰ حدود همت با می باختند، جان گرسنگی از مردم از بسیاری و رسیدهبه بودند، مموریال مدرسه دانش آموزان از بیشترشان که شهر جوانان از نفربود، مدرسه همان آمریکایی معلم های از یکی که باسکرویل هوارد رهبری۱۳۲۷)۱۲۸۸ فروردین ۳۰ روز سحرگاه در شد. تشکیل نجات گروهفوجبه گروه فرمانده باسکرویل هوارد محاصره کنندگان، لشکر به حمله با هق)کمی پیشروی و شده کشته نیز آن ها از دیگری عده شد. کشته گلوله ضرببه معروف سدهی اصفهانی قنبرعلی بن خان محمدعلی میرزا شد[55] حاصلتکرار با طوالنی بندی ترجیع آنان رشادت های تأثیر تحت اصفهانی سروش

است) باسکرویل به اشاره نصرانی گل (یک سرود[56] زیر مصرعی

دولتین خ) ه . ۱۲۸۸ (اردیبهشت ق. ه . ۱۳۲۷ سال ربیع الثانی اوایل درمحاصره خط شکستن بهانه به روس قشون که کردند موافقت انگلیس و روسورود با شود. تبریز وارد آنان به خواربار رساندن و بیگانه، اتباع از حمایت واما شدند. دور شهر از شاه نیروهای و شکست تبریز محاصره روس سپاهیاننقاط در آزادیخواهان کوشش و نبود ارتجاع پیروزی معنی به تبریز کار خاتمه

یافت. ادامه همچنان ایران دیگر

گیالن قیام ١٣

با ارمنی خان یپرم بود. شده تشکیل گیالن در «ستار» کمیته اوقات این دردر کرد. بسیج نهضت برای را ارمنی جوانان و شد پیمان هم مشروطه خواهان

تبریز محاصره جریان در که تبریز مموریال مدرسه آمریکایی معلم باسکرویل، هواردشد. کشته

با ستار کمیته بود. بازگشته تبریز از تنکابنی خان محمدولی هنگام همینمشروطه جنبش پیروزی برای نیروهایش با کرد راضی را او و کرد مذاکره اومحمدولی کمک به انقالبیون ۱۲۸۷ بهمن ۱۹ روز در برخیزد. مبارزه بهرا شهر و کشتند را آقاباالخان رشت حاکم ارمنی خان یپرم و تنکابنی خانبه درآمد. خواهان آزادی تصرف به گیالن تمام آن از پس کردند. تسخیربا نزاعی که نوشتند خارجی سفرای به رونوشتی آن ها پیروزی این موجبگوش به رشت انقالب صدای مشروطه اند. احیای صدد در فقط و ندارند شاهمجاهدان دلگرمی باعث و رسید جهان آزاد کشورهای و ایران دیگر شهرهایمتحصنین و کردند ارسال مهیجی تلگرافهای باقرخان و ستارخان شد. تبریز

پرداختند. جشن به انگلیس و عثمانی سفارتهای

اردو قزوین در او قشون فرستاد. گیالن تصرف برای قشونی شاه این از پسدر ولی کردند حرکت شمال سمت به بیشتر نیروهای رسیدن از پس و زدنددریا حاشیه در رشیدالملک دولتی نیروهای رسید خبر رشت کیلومتری ۳۰به آن ها و شد آن ها دلسردی باعث خبر این و خورده اند شکست مجاهدان از

کردند. عقب نشینی قزوین

خواهان مشروطه تصرف به دیماه نیمه در اصفهان شهر ایران، دیگر سوی دررفتند اصفهان به تهران خواهان آزادی از تعدادی آن از بعد درآمد. بختیاریکردند مذاکره بود بازگشته پاریس از تازگی به که بختیاری اسعد سردار با و

مشروطه اند. طرفدار تهران مردم قاطبه دادند اطمینان و

عشایر قیام ١٤

صولت ایلخانی به قشقایی و بختیاری اسعد سردار ایلخانی به بختیاری قوم دوکردند. حمایت مشروطه جنبش از عشایر سردار به معروف قشقایی الدولهچشم معالجات مشغول فرانسه در هنگام آن در که اسعد سردار خان علیقلیداشت تنگاتنگی ارتباط مشروطه خواهان از تعدادی با پاریس در بود، خودوزارت با مشورت و لندن به سفر از پس بود، مشروطه خواهان از نیز خود و

٧

بختیاری و گیالن مجاهدین دست به تهران فتح پوستر

در مجاهدین تبریز در که حالی در [57] آمد. اصفهان به انگلستان خارجهبه اعتراضات اصفهان در بودند، آن خارجی همدستان و دولتی قوای محاصرهحاکم توسط هنگام آن در که بختیاری قوای و انجامید عده ای بست نشینیسوی به و شده بسیج می شد رهبری السلطنه صمصام بختیاری ها و اصفهانقلی نجف گرفت. باال کار بختیاری قوای پیوستن با کردند. حرکت اصفهانوارد اصفهان به زیادی مسلح نیروی با بختیاری ایلخان صمصام السلطنه خانبه شمال مجاهدین همراهی با و تهران سوی به حرکت با بختیاری ایل شد.شکست از پس پیوستند، هم به تهران نزدیکی در که اعظم سپهدار فرماندهیصغیر استبداد شکست و تهران فتح به موفق صغیر استبداد نیروهای مقاومت

شدند.

بیانی آیین پیروان نقش ١٥

شیخ با خورشیدی) ۱۲۶۳) قمری هجری ۱۳۰۲ در کرمانی آقاخان میرزاهمراه اصفهان به او ورود رفت. اصفهان به و کرد هجرت کرمان از روحی احمدهادی میرزا آن بانی که شد خصوصی و سری جلسات سری یک تشکیل باجلسات این در حاضران دیگر از بود. ایران در ازل صبح نماینده دولت آبادیالدین جمال سید و المتکلمین ملک به ملقب بهشتی نصرالله میرزا حاج

بودند. زاده جمال علی محمد پدر اصفهانی واعظ

دنیا به اصفهان دولت آباد در خورشیدی ۱۲۴۱ سال در دولت آبادی یحییو محلی مؤثر مجتهدین از دولت آبادی هادی میرزا سید حاج پدرش آمد.بود. ایران در ازل صبح نماینده او [60] بود. بابیه ازلی شاخه رهبری به مشهور

دولت آبادی یحیی زندگی در جدیدی فصل مشروطه انقالب به منتهی وقایعحلقه ای اعضای اولین میان در آنان گشود. محمد علی کوچکترش برادر وو اصفهانی واعظ الدین جمال که بودند ازلی معتقدین از اثرگذار ولی کوچککه یزدی منشادی محمد شیخ افکار [61] می شد. شامل نیز را المتکلمین ملکملک و اصفهانی واعظ الدین جمال و او در است ازلی شاخه از می شد گفتهمدرسه های و آمد تهران به ۱۳۰۹ سال در [62] است. داشته تأثیر المتکلمینو مکتب خانه ها در تحصیالتش به توجه با وی نهاد. بنیان را ادب و ساداتبرای و نمود فراوان کوشش جدید مدارس تأسیس در نزدیک، از آنها شناختمدارس، تأسیسات که کشید فراوان زحمت های ایران در پرورش و آموزشخلع از بعد هستند. جمله آن از ابتدائی درسی کتب نشر و نوشتن و مدیریترفت. مجلس به کرمان مردم طرف از مجلس دوم دوره در شاه محمدعلیدوره در کرد. مهاجرت کشور دیگر رجال از بسیاری همانند اول درجنگنماینده ای پنج از یکی مجلس همین در و شد مجلس نماینده مجددا پنجمایجاد از واهمه دلیل به پهلوی، سلطنت پیدایش و قاجاریه انقراض با که بودمدتی تمام در و بود اروپا ساکن سال ها کرد. مخالفت جدید دیکتاتوریجانب از را دوران آن ایرانی محصلین سرپرستی می کرد زندگی اروپا در که

[63] داشت. عهده به وقت فرهنگ وزارت

از یکی نجم آبادی، هادی شیخ و الدین جمال سید یاران از روحی احمد شیخبود نوری یحیی میرزا داماد و بیان کتاب پیروان از بهشت هشت کتاب نویسندگان

جنبش توضیح[58][59] می دانند ازلی بیان، کتاب پیرو فعالین از دولت آبادی یحیی برخیمشروطه

کتاب در بابی آئین به را خانواده اش انتساب دولت آبادی خود حال عین درظل السلطان و دربار بود، مذموم زمان آن در بابی اتهام چون و می کند رد خودبکار طلبان مشروطه و خواهان آزادی علیه را اتهام آن قشری روحانیان و

[64] می بردند.

اصفهان دولت آباد باب) محمد علی سید (پیرو بابیان از فره وشی علی محمدیحیی میرزا پیروان از جمعی با همراه ق ۱۳۱۳ سال در او [66][65] بود.

مشروطه جنبش در زنان نقش ١٧ ٨

مشروطه جنبش فعالین از واعظ الدین جمال سید

فعاالن از یکی وشی فره [66][65] کند. دیدار او با تا رفت قبرس به ازل صبحاو داشت. دست نیز خواهی مشروطه تکاپوهای در و بود قاجار عصر سیاسینام به خویش مسلکان هم تکاپوهای از گزارشی سالگی، ۸۶ سن حدود در

[67] نگاشت. را برافروختند را مشروطیت مشعل که مردانی آزاد

مشروطه در بابی اتهام ١٦

خودکامگی و استبداد با مبارزه برای که بود مردمی خیزشی مشروطه جنبشآن در خود باورهای و اعتقاد همه با مردم قشرها همه و گردید ریزی پایهعلیه انفرادی و جمعی اقدامات به دست بابیان آنکه از پس بودند. سهیمبابی به مشروطه جنبش فعاالن ساختن متهم شدند، سرکوب و زدند قاجارآنان سرکوب برای که بود روشهایی متداول ترین و شایعترین از یکی بودناز استبداد دستگاه می شد. استفاده وابسته روحانیون و استبداد دولت توسطدیگر طرف از و می کوبید را خواهان مشروطه گری بابی عنوان تحت سو یکمشروطه سرکوب برای هم آنها از و بود بهاییان سران دست در آنها دست

[69][68] می گرفت. کمک خواهان

نهاده خواهان مشروطه به را بابی نام استبداد، وابسته روحانیان طرف یک ازثروت تصاحب برای محلی حکام دیگر طرف از و می ریختند را آنها خون وخود نفع به را آنان دارایی و امالک و ملک و نامیده بابی را آنها اشخاص

[70] می نمودند. مصادره

به و بود متداول «بابی» بویژه و فرنگی چون، عناوینی مشروطه عصر دراز سخن و می زد دست موجود وضعیت نقد به که انقالبی، هر به راحتینظام پی ریزی در یا و بود کشور توسعه و پیشرفت پی در و می گفت آزادیبابی مشهور اتهام جمله از اتهامی نوع هر می کرد، کوشش جدید آموزشیآزادی خواهی مستعار نام مأبی فرنگی یا و بابی گویا زمان این در می شد. زدهپیرو یا بابی صرف هرچند بود. خواهی ترقی و نواندیشی و تجددگرایی وجامعه از عضوی گروه این و نیست جرم خود بخودی بودن خاص اندیشه ایاین از جنبش رهبران میان در حداقل زمان آن در ولی هستند، و بودند ایراننموده اند، بابی به منتسب را رهبران از کسانی اگر و نبودند فرقه ها و گروه ها

[71] است. نشده اثبات دعاویی چنین هیچگاه

و سلطنتی استبدادی حاکمیت به وابسته عناصر و افراد توسط بابی اتهامجنبه بی تردید ولی می شد داده نسبت جنبش رهبران به وابسته روحانیانمنفور به توجه با دوران آن در بلکه نداشت؛ عقیدتی و دینی پشتوانه با واقعیو استبدادی دستگاه مسلمان، مردم عموم و علما بین در گری» «بابی بودنمستقیم صورت به را، خود مخالف عناصر و شخصیت ها روحانی، وابستگانمتهم گری» «ازلی و گری» «بابی به خود مزدوران و ایادی توسط یا و

می ساختند.

بی اتهام این از بودند فعال دوران آن در که دیگری برجسته شخصیت هایهادی شیخ آقا اسدآبادی، حسینی الدین جمال سید مانند نماندند نصیبصدای تا بود تهدیدی این و واعظ جمال سید و کرمانی رضا شیخ و نجم آبادیحوزه های بزرگ علمای عملی دفاع مقابل، در نشود. شنیده کسی از مخالفی

[72] می کرد. خنثی را توطئه این تأثیر آنان، از نجف و تهران

مشروطه جنبش در زنان نقش ١٧

مشروطه زنان جنبش فعالین از دولت آبادی صدیقه

عمال با مبارزه به دلیری و رشادت با روشنفکر زنان مشروطه جنبش درملک زاده، کسروی، مانند مشروطیت بزرگ نویسندگان برخاستند. استبداددولت آبادی، صفائی، کرمانی، االسالم ناظم مافی، محیط مافی، نظام آدمیت،مشروطیت انقالب در زنان تشکلهای به اشاراتی خود آثار در رضوانی

[73] می کنند:

و تهران ۱۹۰۶_۱۹۰۵م/۱۲۸۵_۱۲۸۴ش نشینی های بست در زناناز آنان شدن محروم حتی و مشروطیت اعالم داشتند. نقش شهرها دیگرمدرسه ده ها آنان و نکرد کم را سیاسی فعالیت به آن ها اشتیاق نیز رای حقدلیل به که هرچند کردند. ایجاد زمان این در را خود به مخصوص انجمن ونیست دست در آنها از اطالعاتی انجمن ها این از بسیاری کردن عمل مخفیتشکیالت انجمن ها این می نویسد ایران اختناق کتاب در شوستر مورگان امابرخورد زنان خواه مشروطه انجمن های این با بار چند او و داشتند منظمیاو به خزانه دفتر منشیان از یکی طریق از بار یک مثال داشته است. نزدیک

٩

داشته رفت وآمد طلبان سلطنت با نباید همسرش و خود که می دهند پیغامدارید اطالع من همسر رفت وآمد از چطور شما می پرسد که هنگامی باشد.داده را پیغام این زنانه است مخفی انجمن های عضو که مادرم می گیرد پاسخ

[74] است.

[73]۱۹۰۷ در زنان آزادی انجمن •[75]۱۲۸۹ در وطن مخدرات انجمن •[73]۱۹۰۷ در نسوان غیبی اتحادیه •

[73]۱۹۱۰ در ایران نسوان انجمن •[73]۱۹۱۰ در وطن نسوان انجمن •

[73]۱۹۱۰ ایران خواتین خیریه شرکت •[73]۱۹۱۱ در نسوان اتحادیه •

[73]۱۹۱۱ در خواتین همت انجمن •[73]۱۹۱۱ در مرکزی خواتین هیئت شورای •

از بعضی تالش هنگام در و مشروطیت اعالم از بعد کسروی احمد گفته بهالنگوها زنان ملی، بانک تأسیس برای التجار معین و جمشید مانندارباب تجار

[76] کنند. تأمین را بانک سرمایه تا فروخته را خود جواهرات و

میان به بند گردن و گوشواره فروش از گفتگو زنانمیرزا مسجد در واعظ سیدجمال منبر پای روزی می آوردند.خارجه از چرا ایران دولت گفت: چنین خاسته پا به زنی موسیهستم. رختشوی زن یک من مرده ایم؟ ما مگر می کند. قرض

حاضرند نیز زن ها دیگر می دهم. تومان یک خود سهم به

یکی در تنها تبریز در طلبان سلطنت و خواهان مشروطه میان نبردهای دررفته نبرد میدان به مردانه لباس با که شد پیدا زن بیست جسد نبردها ازدر شاه محمدعلی از طرفداری به که را مالیی زنی، نیز تهران در بودند.اعدام و دستگیر همان جا در خود و کرد ترور می کرد سخنرانی توپخانه میداننام به بختیاری ایلخانی خاندان روشنفکر زنان از یکی تهران فتح در [77] شد.استبداد عمال با مبارزه به دلیری و رشادت با بختیاری مریم بی بی سردارسوار عده ای با مخفیانه تهران فتح از قبل بختیاری مریم سردار برخاست.حمله ای مجرد به و کرد منزل ثقفی حسین پدری خانه در و شده تهران واردبود بهارستان میدان به مشرف که را خانه بام پشت تهران، به اسعد سردارمشغول قزاق ها با سر پشت از بختیاری، سوار عده ای با و نمود سنگربندیجنگید. قزاقان با و گرفت دست به تفنگ شخصا خود حتی او شد. جنگطرفداران و داد افزایش ایل در را محبوبیتش میزان تهران، فتح در او نقشسرداری لقب به آلمان دولت از شجاعت مدال دریافت با بعدها یافت. بسیاریبعضی که زن سیصد نیز ۱۹۱۱م/۱۲۹۰ش بحران جریان در شد. مفتخرروسیه برابر در تا خواستند دولت از و آمده مجلس به بودند مسلح آن ها از

[78] کند. مقاومت تزاری

اما بودند زنان حقوق هوادار مشروطیت، طرفدار زنان این از معدودی تنهاخودشان یا کردند شرکت ایران زنان حقوق جنبش در که زنانی نخستینصدیقه (مانند بودند ۱۲۸۰ دهه ملی جنبش فعاالن و مشروطه خواهان ازملی گرا روشنفکر خانواده های از یا و ماه سلطان) صحی امیر بانو و دولت آبادی«انبوه مشروطه خواهی، تب شدن سرد از بعد اسکندری). محترم (مانند بودندتحصیل کرده زنان تنها و بازگشتند» خود سابق اندرونی های به بی سواد زنان

[79] گرفتند. پی را زنان حقوق جنبش روشنفکر و

عشقی، میرزاده همچون روشنفکری مشروطه خواه مردان زمان این درحمایت زنان حقوق خواسته نو جنبش از نیز و… میرزا ایرج بهار، ملک الشعرامرداد ۱۲ در مثال حجاب. گذاشتن کنار و تحصیل حق در ویژه به می کردند

ایران در بار نخستین مجلس نماینده وکیل الرعایا، محمدتقی حاج ۱۲۹۰برای رای حق خواستار و کرده مطرح شورا مجلس در را مرد و زن برابریمجلس روحانیان از یکی مخالفت با و کرد شوکه را مجلس که شد زنان

[79] شد. مواجه

تهران فتح ١٨

(۱۲۸۸) تهران فتح اصلی: نوشتار

فرماندهی به گیالن نیروهای باالخره گرفت. باال کوششها دوباره هم تهران درسردار خان علیقلی فرماندهی به بختیاری نیروهای و شمال از اعظم سپهدارهم به تهران نزدیکی در و آمدند تهران سمت به جنوب از بختیاری اسعد

پیوستند.

چهار و بیست در جنوب و شمال اردوی پایتخت، سوی به پیشروی درانزلی از روس، نیروی موقع این در شدند. ملحق هم به تهران کیلومتریتهدید سر پشت از را انقالبی اردوی و بود رسیده قزوین به بود، شده وارد۲۸) ۱۳۲۷ رجب ۱ در بختیاری و گیالن مجاهدین نیروهای می کرد.به اطرافیانش و شاه و شدند تهران وارد (۱۹۰۹ ژوئیه ۱۹/ ۱۲۸۸ تیرمحمدعلی و دادند تشکیل عالی مجلس انقالبیون بردند. پناه روس سفارتو نشاندند تخت به را میرزا احمد او ولیعهد و کردند خلع سلطنت از را شاهشد. برگزیده او سلطنت نیابت به قاجار ایل رئیس عضدالملک علیرضاخانآمد پایان به استبداد دوره ظاهرا و شد تشکیل ملی شورای مجلس دیگر بار

شدند. پیروز خواهان مشروطه و

دوم مجلس ١٩

ثمر به آنکه از پیش اما گشت. پا به ایران کشور در دیگر بار قانون و مشروطهربودند در خواهان آزادی دست از را کارها رشته رجال نام به کسانی برسدجانبازان و فدائیان که هنگامی و کردند خفه گهواره در را آزادی و قانون و

بود. شده دیر بسیار که بردند پی مطلب به آزادی واقعی

با اول، مجلس شدن بسته از پس سال یک ۱۲۸۸ آبان ۲۵ در دوم مجلسماندن از نگرانی مجلس گشایش هنگام در یافت. گشایش جوان شاه حضوراین به زودتر هرچه که داده اند آشکار وعده اینکه و کشور در روس سپاهیانولی یافت، انعکاس دولت رسمی بیانات در دهند، پایان نگرانی و تشویشمجلس کردند. پا بر تازه ای فساد روز هر و باقی ماندند همچنان نیروها اینخود تشکیل دوره سراسر در بودند، خوانین و اشراف آن اعضای بیشتر کهبر را خود سنگین ضربه اگرچه ایران، مشروطیت انقالب نداد. انجام کاریاز ولی ساخت، برقرار کشور در را قانون و مجلس و کرد وارد استبداد پیکر

خورد. شکست خارجی دولت های و داخلی زمینداری

مرداد در بود، آمده کار روی به سپهدار از پس که الممالک، مستوفی دولتحزب افراد از یکی یپرم خان، و بختیاری نیروهای دستیاری به ۱۲۸۹کرد سالح خلع را فدائیان دسته آخرین داشت، را پلیس ریاست که داشناکمالی خرابی های بازسازی برای را فردی که خواست آمریکا، جمهور رئیس از واردیبهشت در بود، کاردانی مرد که شوستر، مورگان دارد. گسیل ایران بهدست به با و شد ایران وارد آمریکایی مالی مستشاران هیئت با ۱۲۹۰

پرداخت. کار به ویژه اختیارات آوردن

را شده برکنار شاه علی محمد روس ها داشت. ادامه همچنان کارشکنی هاسازمان و بازداشته کوشش و کار از را مجلس تا برگرداندند ایران به دوبارهکنونی) دژ (پهلوی تپه گمش در ناگهان شده برکنار شاه براندازند. را شوسترچون اما برد. یورش تهران به ترکمانان از دسته ای با و نهاد خشکی به پایآب بر نقش خیاالت این همه بودند، آواز هم آزادی سران و مجلس و مردمو شکست درهم میرزا علی محمد نیروی خ ه . ۱۲۹۰ سال پائیز در و شد

گریخت. روسیه به باز او

مشروطه انقالب تالی تأثیرات ٢١ ١٠

تهران بهارستان، میدان ملی، شورای مجلس ساختمان سردر

به که هنگامی در و شاه علی محمد اردوی با گرایان ملی خورد و زد میانه دریک انگلیس و روس ندارد، فرار جز چاره ای و شده یکسره او کار می رسید نظربرای را هندی واحدهای انگلستان و برداشته خود نهانی اهداف از پرده بارهدستور حتی و کرد پیاده بوشهر بندر در ایران جنوبی مهم بخش های گرفتنبی طرف) منطقه (در بوشهر و شیراز و روسی) منطقه (در اصفهان گرفتنبهانه به و آورد ایران به دیگری سپاهیان نیز روسیه داد. واحدها این به راقزوین تا رشت از را خود نیروی السلطنه شعاع زمین های از حمایت شگفت آور

آورد. پیش

تزاری روسیه اولتیماتوم ٢٠

خ ۱۲۹۰ه . آذر ۷ چهارشنبه روز انگلستان رایزنی با تزاری روسیهکه خواست ایران از آن موجب به و داد ایران دولت به سختی اولتیماتومایران دولت و کنند ترک را ایران زودتر هرچه همراهانش و شوستر مورگانپیشاپیش خارجی، مستشاران کارگیری به برای آینده در که شود متعهدلشکرکشی هزینه نیز و کند جلب را انگلیس و روس دولت های رضایتسودی انگلستان به ایران یاری دست گردد. عهده دار ایران به را روس هاایران، خارجه وزیر الدوله وثوق به نامه ای ضمن مذکور، دولت و نداشتبه را اولتیماتوم ایران مجلس اما بپذیرد. را روس ها تقاضای فورا کرد سفارشخود ایستادگی به گیالن و تبریز در مردم و کرد رد اتفاق به قریب اکثریتمشهد و رشت و تبریز در و آوردند ایران به جدیدی نیروی روس ها افزودند.۱۲۹۰ سال در سرانجام انداختند. راه به کشتار و کشت دیگر شهرهای وو بست را مجلس در ناصرالملک و پذیرفت را اولتیماتوم ایران دولت خ ه .حسن و او دست به و کرد ممنوع نظامی حکومت اعالن با را ملی سازمان هایبیگانگان به نسبت اعتراض فریاد هرگونه و کنده آزادی ریشه الدوله وثوقاشغال از بعد شد. شکسته مردم گلوی در دولت سیاست و کشور امور درآن در و پیشروان و بزرگان از جمعی روس ها ۱۲۹۰ دی ۱۰ روز تبریز،یافت. ادامه ماه ها تبریز کشتار کشیدند. دار به تبریز در را ثقةاالسالم، میانگماردند آذربایجان حکمرانی به را مراغه، حاکم شجاع الدوله صمد روس هاآذربایجان مردم درباره گری وحشی و بی رحمی گونه هیچ از او دست به و

نکردند. فروگذار

خاموش ایران مشروطه جنبش ساله هفت خروش و جوش آن قرار بدینرفتند کنار به خوار غم و نیکوکار مردان شد. کوتاه و پست اندیشه ها و گشتکردند و گفتند هرچه که کهنه کار، و خودخواه سررشته داران از گروهی وو گرفتند دست در اختیار و قدرت بود، ایرانیان زیان و بیگانگان سود بهکالبد در باز اجانب فشار رفع و اول جهانی جنگ آمدن پیش از پس حتیادامه را خود رفتارهای و ماندند کار سر بر دوستی میهن و آزادی خواهی

دادند.

داخلی امور در بیگانگان دخالت شوستر راندن و مجلس برانداختن از پسانگلیسی ها و جلفا - تبریز راه آهن امتیاز روس ها رسید. خود اوج به ایرانوادار را ایران دولت و گرفتند را خرم آباد - (خرمشهر) محمره آهن راه امتیاز

مشروطه سالگرد جشن

به را آن دولت ها از هیچ یک که ،۱۹۰۷ قرارداد با را خود سیاست که کردندمردم از تبریز و قزوین در روس ها سازد. هماهنگ بودند، نشناخته رسمیتو می شدند تهران به آذربایجان نمایندگان حرکت مانع و می گرفتند مالیاتبوشهر گمرک بودند، پرداخته ایران به که ناچیزی وام ازای در نیز انگلیسی هابر را سلطنت سنگین بار نایب السلطنه، ناصرالملک، بودند. گرفته دست به را

بود. شده اروپا رهسپار گذارده، جوان احمدشاه ناتوان دوش

تاجگذاری خ ه . ۱۲۹۳ سال در قاجار دودمان پادشاه واپسین شاه احمداز که اول، جهانی جنگ که بود نگذشته وی تاجگذاری از ماه چند کرد.همه آن که جنگ این شد. درگیر می گردید، فراهم آن زمینه پیش مدت هاجنگ در ایران مردم برای داشت، ایران و دنیا برای سیه روزی و بدبختیداشت همراه به نجات بودند، آمده تنگ به همسایگان ستم از که اول جهانیدر که را ایران ،۱۹۱۷ اکتبر انقالب و جنگ در تزاری روسیه شکست ورهایی استعمار چنگ از بود، چندپارگی آستانه در ۱۹۰۷ قرارداد نتیجه

بخشید.

مشروطه انقالب تالی تأثیرات ٢١

زنان حقوق و بشر حقوق بر •

اجتماعی عدالت و دموکراسی بر •

ادبیات بر •

تجسمی هنرهای بر •

موسیقی و تئاتر سینما، بر •

تجارت و اقتصاد بر •

بزرگ خارجی-بازی سیاست بین الملل، روابط بر •

عشایر و ایالت روستائیان، بر •

سیاسی بندی صف احزاب، متأخر آرایش بر •

مطبوعات و تاریخ نگاری بر •

علمیه حوزه های و مذهب بر •

اجتماعی مناسبات و عامه فرهنگ بر •

نظامیان و سیاسی فرهنگ بر •

آموزشکده ها و عالی مدارس بر •

١١

تقسیم بندی ٢٢

کرده اند: بخش دوره سه به را مشروطه جنبش

گلوله باران و ۱۲۸۶/۱۹۰۷ تا ۱۲۸۵/۱۹۰۶ از اول مشروطه •مجلس؛

سوم کودتای و ۱۲۹۹/۱۹۲۱ تا ۱۲۸۸/۱۹۰۹ از دوم مشروطه •اسفند؛

سرنگونی و ۱۳۳۲/۱۹۵۳ تا ۱۳۲۰/۱۹۴۱ از سوم مشروطه •مصدق.

[80]

علیمه حوزه های در تحصیلی و علمی مراتب اجتهاد و مدرس و (سطحهستند)

تریبیون نیویورک در مشروطه جنبش پوشش •۱۹۰۶

تریبیون نیویورک در مشروطه جنبش پوشش •۱۹۰۸

مشروطه پادشاهان ٢٣

وابسته جستارهای ٢٤

مشروطیت •

قاجار •

تنباکو قیام •

صغیر استبداد •

تنباکو قیام و اصناف •

مشروطه جنبش در زنان •

مشروطه انقالب با مرتبط گروه های و حزبها فهرست •

تبریز غیبی مرکز •

تبریز اشغال •

مشروطه خانه •

منابع ٢٥

سهامی شرکت تهران: سیاسی. احزاب مختصر تاریخ محمدتقی. بهار، •.۱۳۵۷ جیبی، کتابهای

ایران. مشروطه انقالب احمد. کسروی، •

آذربایجان. ساله هجده تاریخ احمد. کسروی، •

مزدک، تهران، مبارز، مجتهدان هادی، محمد شیرازی، صدرالدینی •.۱۳۹۴

سازان. مشروطه محمدعلی. سفری، •

ایرانی. مشروطه ماشاالله. آجودانی، •

ایرانیان. بیداری تاریخ •

Abrahamian, Ervand (1982). Iran Between Two [1]. pp. 76–77. ISBNپرینستون دانشگاه .Revolutionsانتشارات

0-691-10134-5.Abrahamian, Ervand (1982). Iran Between Two [2]. p. 83. ISBN پرینستون-0-691 دانشگاه .Revolutionsانتشارات

10134-5.Abrahamian, Ervand (1982). Iran Between Two [3]. p. 81. ISBN پرینستون-0-691 دانشگاه .Revolutionsانتشارات

10134-5.Abrahamian, Ervand (1982). Iran Between Two [4]. p. 84. ISBN پرینستون-0-691 دانشگاه .Revolutionsانتشارات

10134-5.Abrahamian, Ervand (1982). Iran Between Two [5]. p. 97. ISBN پرینستون-0-691 دانشگاه .Revolutionsانتشارات

10134-5.Abrahamian, Ervand (1982). Iran Between Two [6]. p. 95. ISBN پرینستون-0-691 دانشگاه .Revolutionsانتشارات

10134-5.Abrahamian, Ervand (1982). Iran Between Two [7]. p. 91. ISBN پرینستون-0-691 دانشگاه .Revolutionsانتشارات

10134-5.Berberian, Houri (2001). Armenians and the Iranian [8]Constitutional Revolution of 1905–1911. Westview Press.

pp. 116–117. ISBN 978-0-8133-3817-0.Jack A. Goldstone. The Encyclopedia of Political Revolutions [9]

Routledge, 29 apr. 2015 ISBN 1-135-93758-3 p 245ایران. مشروطه انقالب احمد. کسروی، [10]

ایران مشروطه انقالب احمد، کسروی، [11]

براون ادوارد از نقل به [12]

۱۰۹ ص ایران، مشروطیت نهضت ایدئولوژی فریدون، آدمیت، [13]

اتحادیه منصوره و بیات منگل قول از [14]

پردیس تهران: مکتوم. تاریخ در تاریخی». «مقدمه مقداد. سید رضوی, نبوی [15].333 .1393 دانش,

تاریخ در شاه». ناصرالدین قتل و شاهی «دربار مقداد. سید رضوی, نبوی [16].333 .1393 دانش, پردیس تهران: مکتوم.

منابع ٢٥ ١٢

پردیس تهران: مکتوم. تاریخ در تاریخی». «مقدمه مقداد. سید رضوی, نبوی [17].333 .1393 دانش,

تهران: مکتوم. تاریخ در المتکلمین». ملک «زندگی مقداد. سید رضوی, نبوی [18].333 .1393 دانش, پردیس

.240 جلد2. ایران مشروطیت انقالب تاریخ مهدی. ملک زاده, [19]

المتکلمین». ملک خواهانه مشروطه «تکاپوهای مقداد. سید رضوی, نبوی [20].333 .1393 دانش, پردیس تهران: مکتوم. تاریخ در

پردیس تهران: مکتوم. تاریخ در خرد». «هنایش مقداد. سید رضوی, نبوی [21].333 .1393 دانش,

.167 و 158 و 157 المتکلمین. ملک زندگانی مهدی. ملک زاده, [22]

تهران: مکتوم. تاریخ در المتکلمین». ملک «زندگی مقداد. سید رضوی, نبوی [23].333 .1393 دانش, پردیس

.236 .2 ج. ایران. مشروطیت انقالب تاریخ مهدی. ملک زاده, [24]

تهران: مکتوم. تاریخ در المتکلمین». ملک «زندگی مقداد. سید رضوی, نبوی [25].333 .1393 دانش, پردیس

.245 .2 ج. ایران. مشروطیت انقالب تاریخ مهدی. ملک زاده, [26]

.252 تا 245 .2 ج. ایران. مشروطیت انقالب تاریخ مهدی. ملک زاده, [27]

.255 تا 253 .2 ج. ایران. مشروطیت انقالب تاریخ مهدی. ملک زاده, [28]

.273 .2 ج. ایران. مشروطیت انقالب تاریخ مهدی. ملک زاده, [29]

.275 .2 ج. ایران. مشروطیت انقالب تاریخ مهدی. ملک زاده, [30]

تا285. 282 .2 ج. ایران. مشروطیت انقالب تاریخ مهدی. ملک زاده, [31]

.287 .2 ج. ایران. مشروطیت انقالب تاریخ مهدی. ملک زاده, [32]

.300 .2 ج. ایران. مشروطیت انقالب تاریخ مهدی. ملک زاده, [33]

.256 .2 ج. ایران. مشروطیت انقالب تاریخ مهدی. ملکزاده, [34]

مکتوم. تاریخ در مشروطیت». مشعل «فروزندگان مقداد. سید رضوی, نبوی [35].333 .1393 دانش, پردیس تهران:

.289 تا 285 .2 ج. ایران. مشروطیت انقالب تاریخ مهدی. ملک زاده, [36]

۲۸ تا ۲۵ ص ایران، مشروطه تاریخ کسروی، احمد [37]

نشر تهران: ششم. چاپ انقالب. داستان در انقالب». «زمینه طلوعی. محمود [38]. ۹۶۴–۴۰۵–۱۹۸-x شابک .۱۰۵ تا ۳۹ .۱۳۸۴ علم،

مطالعات مؤسسه تهران؛ ایران. سیاسی تحوالت تاریخ م. فقیه حقانی م، نجفی [39]ص۲۷۵ .۱۳۸۱ ایران، معاصر تاریخ

۲۸۷ ص ،۱۳۳۰ سیزدهم، چاپ تهران، ایران، مشروطه تاریخ ا، کسروی [40]

عراق مقیم ایرانیان ونقش ایران در ومشروطیت تشیع عبدالهادی. حائری، [41]۱۳۸۱ امیرکبیر انتشارات سوم چاپ ۱۲۷ ص

مزدک، انتشارات تهران، مبارز، مجتهدان هادی، محمد شیرازی، صدرالدینی [42]۲۶ ص ،۱۳۹۴

قلم» و بیان «آزادی سر بر مشروطه دوره علمای بین جدال [43]

Rouhollah K. Ramazani: The Foreign Policy of Iran, [44]University Press of Virginia, 1966, p. 86

صفحه دوم. جلد فردوسی انتشارات یحیی حیات یحیی. میرزا دولت آبادی، [45]۱۳۵

Iran: Religion, Politics, and Society : Collected Essays By [46]Nikki R. Keddie, P.22

صفحات: دوم. جلد فردوسی انتشارات یحیی حیات یحیی. میرزا دولت آبادی، [47]۱۸۵ ،۱۶۹

658 ص کسروی مشروطه تاریخ از [48]

علمی. ۱۳۷۱.انتشارات تهران. ایران، مشروطیت انقالب تاریخ م، ملک زاده [49]۶�۰۹۲�۳۷۲�۹۶۴= شابک ۸۲۱ و ۷۰۵ ص

۶۱۷ ص نگاه. ۱۳۹۰.انتشارات تهران. ایران، مشروطه تاریخ ا، کسروی [50]۸�۱۳۸�۳۵۱�۹۶۴�۹۸۷= شابک

مکتوم. تاریخ در المتکلمین». ملک «زندگانی مقداد. سید رضوی, نبوی [51].333 .1393 دانش, پردیس تهران:

صفحه دوم. جلد فردوسی انتشارات یحیی حیات یحیی. میرزا دولت آبادی، [52]۳۰۲

۷۲۶ ص دوم جلد چهاردهم چاپ ایران مشروطیت تاریخ احمد. کسروی، [53]

همان [54]

کیهان، باسکرویل. هوارد ما فرمانده و آموزگار بیاد شفق. رضازاده صادق [55].۱۶ .۱۳۳۸

(سیاست) 6 صفحه ،14/5/95 تاریخ به 2647 شماره شرق، روزنامه [56]

۱۳۵۸ چاپار انتشارات نامور. رحیم مشروطیت. انقالب تاریخ [57]

Iran: Between Tradition and Modernity By Ramin [58]Jahanbegloo, P.45

Iran: Religion, Politics, and Society: Collected Essays By [59]Nikki R. Keddie, P.22

His father, Ḥājj Sayyed Mīrzā Hādī ایرانیکا دانشنامه [60]Dawlatābādī,reputed to have been leader of the Azalī

.Babis (q.v. i) in PersiaThe events leading up to the Constitutional ایرانیکا [61]Revolution (1924-29/1906-11) opened a new chapterin the lives of Yaḥyā Dawlatābādī and his younger brotherʿAlī-Moḥammad (q.v.). They were among the earlymembers of a small but influential revolutionarycircle of Azalī persuasion, which also included Jamāl-al-Dīn Eṣfahānī and Malek-al-Motakallemīn, among

.othersAn encounter with the ascetic Babi preacherایرانیکا دانشنامه [62]Shaikh Moḥammad Manšādī Yazdī influenced him, aswell as two other, later proponents of the ConstitutionalRevolution (q.v.), Naṣr-Allāh Beheštī (later Malek-al-

.Motakallemīn) and Jamāl-al-Dīn Wāʿeẓ Eṣfahānīخدایی، علی شکافتند، زرگنده پارک در را سینه شان که قبری سه آن [63]

۲۰۱۲ نوامبر ۲۶ نو، سکوالریسم

صفحات ۱ جلد تهران، چاپ عطار یحییانتشارات حیات یحیی. دولت آبادی، [64]۱۱۲،۳۱۸ ،۲۷

.1 ازل. صبح زائران فهرست ناصر. دولت آبادی، [65]

مکتوم. تاریخ در مشروطیت». مشعل «فروزندگان مقداد. سید رضوی, نبوی [66].333 .1393 دانش, پردیس تهران:

مکتوم. تاریخ در مشروطیت». مشعل «فروزندگان مقداد. سید رضوی, نبوی [67].333 .1393 دانش, پردیس تهران:

١٣

بهاییت و طلبی مشروعه جریان دو با خواهی مشروطه جریان «درمقابل [68].۱۳۹۴ مرداد ۱۷ شفقنا، مواجهیم».

۳۳ ش. (تهران)، مهرنامه گری». بابی و خواهی «مشروطه اکبر. ثبوت، [69].۲۵۸ :(۱۳۹۲)

ایران. مشروطیت تاریخ احمد. کسروی، [70]

.http://yousefieshkevari.com/?p=200 اشکوری. یوسفی [71].۲۰۱۴ دسامبر اول در بازبینی شده

الدین جمال سید آقا درباره خسروشاهی استاد با «گفتگویی کمالیان. محسن [72].۲۰۱۴ دسامبر اول در بازبینی شده اصفهانی». واعظ

یونس بناب، پارسا [73]

۹۵ ص. عبدالحسین ناهید، [74]

عبدالحسین ناهید، [75]

۱۸۱�۱۸۲ صص ایران، مشروطه تاریخ کسروی، احمد [76]

Mangol Bayat-Philip,Women and Revolution in [77]Iran,1911-1905

W.Morgan Shuster,The Strangling of Persia,198 [78]

۴۶�۴۲ ص. ساناساریان، [79]

شابک - مروارید یونس - مشروطیت مجلس های گذاری قانون ادوار به نگاهی [80]۸۰ صفحه ۵�۰۴�۶۳۷۶�۹۶۴ -

بیرون به پیوند ٢٦

قلم» و بیان «آزادی سر بر مشروطه دوره علمای بین جدال •

زمانه رادیو امانت، عباس با مصاحبه •

مشروطه انقالب سده •

گام دو در مشروطه انقالب •

مشروطه انقالب انفجار تا ایران اجتماعی خیزهای •

مشروطه انقالب •

مشروطیت آستانه در ایران اوضاع •

مشروطیت نهضت و فراماسونری سازمان •

مشروطه جنبش سالگرد •

پایان تا آغاز از قاجار: سلسله •

شاه محمدعلی تاجگذاری •

ایرانی مشروطه •

ایرانی مشروطه ماشاالله. آجودانی، •

مانده است؟ ناکام ایران در مشروطیت انقالب چرا •

۱۳۲۰ تا مشروطه انقالب از ایران در مدرنیته و سنت چالش •

خواهی مشروطه و مشروطیت نهضت اندیشه های به نگاهی نیم •

امضا را مشروطیت فرمان قاجار شاه الدین مظفر پیش، سال ۱۰۰ •کرد

/در HTML قالب (در شرق روزنامه یادنامه خواهی، مشروطه رساله •PDF قالب

فارس) روزنامه نامه (ویژه مشروطه نامه ویژه •

ایران مشروطیت انقالب در مؤثر اجتماعی نیروهای •

مجوزها و مشارکت کنندگان تصویر، و متن منابع ٢٧ ١٤

مجوزها و مشارکت کنندگان تصویر، و متن منابع ٢٧

متن ٢٧ . ١https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D9%86%D8%A8%D8%B4_%D9%85%D8%B4%D8%B1%D9%88%D8% ایرانمنبع: مشروطه جنبش •Invalid username دانیل، حسام، ماني، مشارکت کنندگان:روزبه، B7%D9%87_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86?oldid=19495012YurikBot، Ariobarzan، کاظم، ،fawiki، Shervinafshar، Aliparsa، Mardetanha، Maziarparizade، Amin rkh، Mostafazizi~علی ،309~fawikiزرشک، محمد.رضا، ،ÆON، Behaafarid، Meisam ربوسام، ،Salari ظهیری، ،Leosan، Shirkhan، Kuhzad، Mohsens، Mojtabasani، Ojanfar، MasudmoCommonsDelinker، مرتضا، ،Thijs!bot، JAnDbot، Farzaaaad2000، Sicaspi آرش، ،R0stam اصغرپور، پژمان ،Sa.vakilian، Mani-bakhtiar، ElessarWayiran، Kamix، Nasser-sadeghi، Taban، Ebrahim، Vargha، Payam M، Hoseyn 1، VolkovBot، Ehsansharei، آناهیتا، سندباد، ،Taranet،PixelBot، Hermion، Aliazimifarsi، Shfarshid، Mehdiabbasi، Tanhabot دانقوال، ،Godisnowhere، AlleborgoBot، Jemadore، Gnosis، SunfyreLaaknorBot، MikeEcho، Isf mashroote، ArthurBot، نگونبانگونی، ،Luckas-bot، Darafsh، E235، Abd alakbar رجبی، علی ،Amirobot همان،Gharouni، Gire 3pich2005، Radiance2، Atehrani، Adlerbot، Kopa، Dalba، Shahinbakhtiar، آ-ر، ،Reza1615، Xqbot، Sahehco، AmirAKبهار، همنشین ،Serpico، Iranianson، Borixw، EmausBot مانفی، ،Baqeri، Soroush90gh، Arash.pt، TjBot، Pouyana، Grim reaper، Bellavista1957Chyah، Rezabot، In twilight، ها، تهراني ،ZéroBot، Ebrambot، Hootandolati، Daryai، Alborzagros، World Cup 2010، AliBot، ArfarshchiMahdy Saffar، Hosseiniran، Masoud 75، Jalilianfar، Ali37، طاها، بهار، قاصدک جونقان، ،Anvar11، MerlIwBot، Farvartish، Mazandar، H.b.shArianarian، MahdiBot، MohammadtheEditor، Wikifarsi، Omid، JYBot، Dexbot، Shahidamlaki، ارژنگ، ،Eskaneskan، Min.neel، ZhilbertAddbot، Parsa 240، SnowBlink، Fatemibot، Wikimostafa، Mmmbbb78، Parsian Poems، مسعود، ،Makecat-bot، YasBot، F4fluids، HecatcherMehregaan، سلمانی، حامد ،Mr. mohseni nasab، Derakhshan هفشجانی، ،Rahavand، Alireza57alireza، PTBOT، Mr.MohsenJafari، SharakyBehzadborhany، ساغری، سپهر ،Benyamin-ln، Metagalaxy، Muhammad kave، A.M.Z.A، YamahaBot شمرون، ،Iran815، Kamkidaghmiyab

101 ناشناس: و Ali m410 تهرانی، کوروش ،AlmaBeta، Yamaha5Bot، Didbang

تصاویر ٢٧ . ٢Public domain مجوز: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/76/AhmadShahQajar2.jpg پرونده:AhmadShahQajar2.jpgمنبع: •

است. موجود ggbain.30323 دیجیتالی شناسه تحت عکس ها و چاپ بخش متحده ایاالت کنگره کتابخانه از نگاره این مشارکت کنندگان:Bain:اصلی هنرمند ببینید. بیشتر اطالعات برای را Commons:Licensing است. نیاز مورد هنوز عادی تکثیر حق برچسپ یک نمی کند. مشخص را شده ضمیمه کار تکثیر حق وضعیت برچسپ این

News Serviceمشارکت کنندگان: Public domain مجوز: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c8/Bagherkhan.jpg پرونده:Bagherkhan.jpgمنبع: •

اصلی:? هنرمند http://www.sharghnewspaper.com/830514/spc1.htm#s93996CC BY 3.0 مجوز: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/0f/Baharestan-majles.jpg پرونده:Baharestan-majles.jpgمنبع: •

Nasser-sadeghi:اصلی هنرمند شخصی اثر مشارکت کنندگان:

Public مجوز: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c2/BastBritishEmbassy.jpg پرونده:BastBritishEmbassy.jpgمنبع: •a>اصلی:نامعلوم هنرمند http://www.ir-psri.com/Show.php?Page=ViewPhoto&PhotoID=573&SP=Farsi مشارکت کنندگان: domainhref='https://www.wikidata.org/wiki/Q4233718' title='wikidata:Q4233718'><img alt='wikidata:Q4233718' src='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/20px-Wikidata-logo.svg.png' width='20' height='11'srcset='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/30px-Wikidata-logo.svg.png 1.5x,https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/40px-Wikidata-logo.svg.png 2x' data-file-width='1050'

<data-file-height='590' /></aPublic domain مجوز: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4a/Commons-logo.svg پرونده:Commons-logo.svgمنبع: •This version created by Pumbaa, using a proper partial circle and SVG geometry features. (Former versions used to be مشارکت کنندگان:SVG version was created by User:Grunt and cleaned up by 3247, based on the earlier PNG version, created:اصلی هنرمند slightly warped.)

.by Reidabhttps://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/de/Constitutional_forces_ پرونده:Constitutional_forces_in_Tabriz.jpgمنبع: •a href='https://www.wikidata.org/wiki/Q4233718'>اصلی:نامعلوم هنرمند Flicker مشارکت کنندگان: Public domain مجوز: in_Tabriz.jpgtitle='wikidata:Q4233718'><img alt='wikidata:Q4233718' src='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/20px-Wikidata-logo.svg.png' width='20' height='11' srcset='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/30px-Wikidata-logo.svg.png 1.5x, https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/

<Wikidata-logo.svg/40px-Wikidata-logo.svg.png 2x' data-file-width='1050' data-file-height='590' /></ahttps://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e3/Early_20th_Century_Qajar_ پرونده:Early_20th_Century_Qajar_Flag.svgمنبع: •Orange Tuesday:اصلی هنرمند («.I created this work entirely by myself» اصلی: (عنوان شخصی اثر مشارکت کنندگان: Public domain مجوز: Flag.svg

at en.wikipediaمشارکت کنندگان: Public domain مجوز: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/24/Ein-oddole.jpg پرونده:Ein-oddole.jpgمنبع: •a href='https://www.wikidata.org/wiki/Q4233718' title='wikidata:Q4233718'><img alt='wikidata:Q4233718'>اصلی:نامعلوم هنرمند نامعلومsrc='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/20px-Wikidata-logo.svg.png' width='20'height='11' srcset='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/30px-Wikidata-logo.svg.png 1.5x,https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/40px-Wikidata-logo.svg.png 2x' data-file-width='1050'

<data-file-height='590' /></aPublic مجوز: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/b4/ExecutionIran123.jpg پرونده:ExecutionIran123.jpgمنبع: •http://fararu.com/fa/news/158459/%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%B1-%D8% مشارکت کنندگان: domaina>اصلی:نامعلوم هنرمند A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8-%D9%85%D8%B4%D8%B1%D9%88%D8%B7%D9%87href='https://www.wikidata.org/wiki/Q4233718' title='wikidata:Q4233718'><img alt='wikidata:Q4233718' src='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/20px-Wikidata-logo.svg.png' width='20' height='11'srcset='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/30px-Wikidata-logo.svg.png 1.5x,https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/40px-Wikidata-logo.svg.png 2x' data-file-width='1050'

<data-file-height='590' /></ahttp: مشارکت کنندگان: Public domain مجوز: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e7/Firstmajlis.jpg پرونده:Firstmajlis.jpgمنبع: •

سیاسی های پژوهش و مطالعات اصلی:موسسه هنرمند //www.ir-psri.com/Show.php?Page=ViewPhoto&PhotoID=309&SP=Farsi

١٥ تصاویر ٢٧ . ٢

مشارکت کنندگان: Public domain مجوز: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/ca/Flag_of_Iran.svg پرونده:Flag_of_Iran.svgمنبع: •هنرمند URL http://www.isiri.org/portal/files/std/1.htm and an English translation / interpretation at URL http://flagspot.net/flags/ir'.html

Various:اصلی

مجوز: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/98/Flag_of_Persia_%281907%29.svg پرونده:Flag_of_Persia_(1907).svgمنبع: •en::User:SeNeKa:اصلی هنرمند Derived from en::Image:Flag of Iran (1925).svg مشارکت کنندگان: Public domain

https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/8f/Flag_of_Persia_%281910-1925% پرونده:Flag_of_Persia_(1910-1925).svgمنبع: •SeNeKa:اصلی هنرمند FOTW مشارکت کنندگان: Public domain مجوز: 29.svg

Public domain مجوز: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f3/Flag_of_Russia.svg پرونده:Flag_of_Russia.svgمنبع: •. : (Blue - Pantone 286 C, Red - Pantone 485 C) [1][2][3][4] مشارکت کنندگان:

Zscout370:اصلی هنرمند

Public مجوز: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/ec/Howard_Baskerville_1.jpg پرونده:Howard_Baskerville_1.jpgمنبع: •a href='https://www.wikidata.org/wiki/Q4233718'>اصلی:نامعلوم هنرمند خاماچی بهروز نوشته تبریز، من شهر کتاب مشارکت کنندگان: domaintitle='wikidata:Q4233718'><img alt='wikidata:Q4233718' src='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/20px-Wikidata-logo.svg.png' width='20' height='11' srcset='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/30px-Wikidata-logo.svg.png 1.5x, https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/

<Wikidata-logo.svg/40px-Wikidata-logo.svg.png 2x' data-file-width='1050' data-file-height='590' /></ahttps://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c0/Imperial_Coat_of_Arms_of_ پرونده:Imperial_Coat_of_Arms_of_Iran.svgمنبع: •

Sodacan:اصلی هنرمند Based on: File:Coat of Arms of Pahlavi dynasty.jpg شخصی, اثر مشارکت کنندگان: Public domain مجوز: Iran.svgPublic domain مجوز: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/14/Kalimi_mashrutiat.JPG پرونده:Kalimi_mashrutiat.JPGمنبع: •

مشارکت کنندگان:

National Library of Iran:انگلیسی ویکی پدیا در Zereshk:اصلی هنرمند

Public مجوز: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f2/Malek_al-Motakallemin.jpg پرونده:Malek_al-Motakallemin.jpgمنبع: •originally uploaded in May 2007 by BehnamFarid (talk):اصلی هنرمند the English language Wikipedia (log) مشارکت کنندگان: domain

https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/68/Mirza_Jahangir_Khan_2.jpg پرونده:Mirza_Jahangir_Khan_2.jpgمنبع: •.http://en.wikipedia.org/wiki/File:Mirza_Jahangir_Khan_2.jpg uploaded by BehnamFarid مشارکت کنندگان: Public domain مجوز:a href='https://www.wikidata.org/wiki/Q4233718' title='wikidata:Q4233718'><img alt='wikidata:Q4233718'>اصلی:نامعلوم هنرمندsrc='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/20px-Wikidata-logo.svg.png' width='20'height='11' srcset='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/30px-Wikidata-logo.svg.png 1.5x,https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/40px-Wikidata-logo.svg.png 2x' data-file-width='1050'

<data-file-height='590' /></aPublic مجوز: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/b0/Mirza_Malkam_Khan.jpg پرونده:Mirza_Malkam_Khan.jpgمنبع: •

.Originally uploaded by BehnamFarid:اصلی هنرمند http://en.wikipedia.org/wiki/Image:Mirza_Malkam_Khan.jpg مشارکت کنندگان: domainPublic مجوز: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/fd/Mirza_reza_kermani.jpg پرونده:Mirza_reza_kermani.jpgمنبع: •

اصلی:? هنرمند http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%88%DB%8C%D8%B1:Mirza_reza_kermani.jpg مشارکت کنندگان: domainمجوز: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e4/Mohammad_Reza_Pahlavi.jpg پرونده:Mohammad_Reza_Pahlavi.jpgمنبع: •

Pahlavi Government:اصلی هنرمند http://iranpoliticsclub.net/photos/U21-Pahlavi1/index.htm مشارکت کنندگان: Public domainاثر مشارکت کنندگان: Public domain مجوز: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/30/Moosio-noz.jpg پرونده:Moosio-noz.jpgمنبع: •

Nasser-sadeghi:اصلی هنرمند شخصی

Public domain مجوز: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/fa/MorganShuster.jpg پرونده:MorganShuster.jpgمنبع: •photographer unknown, originally:اصلی هنرمند .Morgan Shuster: The Strangeling of Persia. New York 1912. Frontispiece مشارکت کنندگان:

uploaded by Zereshkمالکیت مجوز: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/fa/8/81/Mozafaredin_shah_qajar-4.jpg پرونده:Mozafaredin_shah_qajar-4.jpgمنبع: •

مشارکت کنندگان: عمومی

اصلی: www.gutenberg.orgهنرمندA. HENRY SAVAGE LANDOR

https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/ae/Mozaffar-ed-Din_Shah_ پرونده:Mozaffar-ed-Din_Shah_Qajar_-_1.jpgمنبع: •اصلی:? هنرمند ? مشارکت کنندگان: Public domain مجوز: Qajar_-_1.jpg

مشارکت کنندگان: Public domain مجوز: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/29/NY_PERS_2.jpg پرونده:NY_PERS_2.jpgمنبع: •Different people:اصلی هنرمند Flicker

مشارکت کنندگان: Public domain مجوز: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/5b/NY_Pers_Rev.jpg پرونده:NY_Pers_Rev.jpgمنبع: •Different people:اصلی هنرمند Flicker

https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/28/Nasser_Ad-Din_Shah_Qajar.jpg پرونده:Nasser_Ad-Din_Shah_Qajar.jpgمنبع: •اصلی:? هنرمند ? مشارکت کنندگان: Public domain مجوز:

https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/ پرونده:Poster_of_Conquest_of_Tehran_in_July_1909_by_Bakhtiaris.jpgمنبع: •own photograph of the Original مشارکت کنندگان: Public domain مجوز: Poster_of_Conquest_of_Tehran_in_July_1909_by_Bakhtiaris.jpg

Original uploader was User:E235:اصلی هنرمند painting in the sadabad museumhttps://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/2b/Prisoners_in_Bagh-e_ پرونده:Prisoners_in_Bagh-e_Shah_1908.jpgمنبع: •http://en.wikipedia.org/wiki/File:Prisoners_in_Bagh-e_Shah_1908.jpg uploaded مشارکت کنندگان: Public domain مجوز: Shah_1908.jpga href='https://www.wikidata.org/wiki/Q4233718' title='wikidata:Q4233718'><img alt='wikidata:>اصلی:نامعلوم هنرمند by BehnamFaridQ4233718' src='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/20px-Wikidata-logo.svg.png'width='20' height='11' srcset='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/30px-Wikidata-logo.svg.png 1.5x, https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/40px-Wikidata-logo.svg.png 2x'

<data-file-width='1050' data-file-height='590' /></a

مجوزها و مشارکت کنندگان تصویر، و متن منابع ٢٧ ١٦

Public domain مجوز: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/7d/Reza_shahpahlavi.jpg پرونده:Reza_shahpahlavi.jpgمنبع: •a href='https://www.wikidata.org/wiki/Q4233718' title='wikidata:Q4233718'><img>اصلی:نامعلوم هنرمند www.bbcpersian.com مشارکت کنندگان:alt='wikidata:Q4233718' src='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/20px-Wikidata-logo.svg.png' width='20' height='11' srcset='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/30px-Wikidata-logo.svg.png 1.5x, https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/40px-Wikidata-logo.

<svg.png 2x' data-file-width='1050' data-file-height='590' /></aمشارکت کنندگان: Public domain مجوز: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/cd/Roshdieh.jpg پرونده:Roshdieh.jpgمنبع: •a href='https://www.wikidata.org/wiki/Q4233718' title='wikidata:Q4233718'><img>اصلی:نامعلوم هنرمند Haj-Mirza Hassan Roshdiehalt='wikidata:Q4233718' src='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/20px-Wikidata-logo.svg.png' width='20' height='11' srcset='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/30px-Wikidata-logo.svg.png 1.5x, https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/40px-Wikidata-logo.

<svg.png 2x' data-file-width='1050' data-file-height='590' /></aPublic domain مجوز: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/5a/S._J._al-Afghani.jpg پرونده:S._J._al-Afghani.jpgمنبع: •Yacquub cAbd al-cAziiz Abul Ala Maududi (died less than a year later in اصلی:(1884 هنرمند Transferred from en.wikipedia مشارکت کنندگان:

هنرمند ? مشارکت کنندگان: عمومی مالکیت مجوز: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/fa/6/6d/Sardar_Asad.jpg پرونده:Sardar_Asad.jpgمنبع: •اصلی:?

مشارکت کنندگان: Public domain مجوز: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/28/Sattar_Khan.jpg پرونده:Sattar_Khan.jpgمنبع: •a href='https://www.wikidata.org/wiki/Q4233718'>اصلی:نامعلوم هنرمند en.wikipedia previously http://home.att.net/~{}tabriz/sattaar1.htmtitle='wikidata:Q4233718'><img alt='wikidata:Q4233718' src='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/20px-Wikidata-logo.svg.png' width='20' height='11' srcset='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/30px-Wikidata-logo.svg.png 1.5x, https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/

<Wikidata-logo.svg/40px-Wikidata-logo.svg.png 2x' data-file-width='1050' data-file-height='590' /></ahttps://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/48/Sedigheh_Dowlatabadi01.jpg پرونده:Sedigheh_Dowlatabadi01.jpgمنبع: •هنرمند Book: Iranian women in Mashrouteh movement, by Abdolhossein Nahid مشارکت کنندگان: Public domain مجوز:a href='https://www.wikidata.org/wiki/Q4233718' title='wikidata:Q4233718'><img alt='wikidata:Q4233718'>اصلی:نامعلومsrc='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/20px-Wikidata-logo.svg.png' width='20'height='11' srcset='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/30px-Wikidata-logo.svg.png 1.5x,https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/40px-Wikidata-logo.svg.png 2x' data-file-width='1050'

<data-file-height='590' /></aمجوز: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d3/Sedigheh_Dowlatabadi02.jpg پرونده:Sedigheh_Dowlatabadi02.jpgمنبع: •

اصلی:? هنرمند http://zanestaan.blogspot.com/2008/03/blog-post_15.html مشارکت کنندگان: Public domainمنبعی هیچ مشارکت کنندگان: عمومی مالکیت مجوز: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/fa/f/f5/SeyedJamal.JPG پرونده:SeyedJamal.JPGمنبع: •

اصلی: هنرمند کنید. مشخص را منبع و ویرایش را صفحه این لطفا نشده است. مشخص

مجوز: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/b8/Sheikh_Fazlollah_Noori.jpg پرونده:Sheikh_Fazlollah_Noori.jpgمنبع: •a href='https://www.wikidata.org/wiki/Q4233718' title='wikidata:Q4233718'><img>اصلی:نامعلوم هنرمند نامعلوم مشارکت کنندگان: Public domainalt='wikidata:Q4233718' src='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/20px-Wikidata-logo.svg.png' width='20' height='11' srcset='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/30px-Wikidata-logo.svg.png 1.5x, https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/40px-Wikidata-logo.

<svg.png 2x' data-file-width='1050' data-file-height='590' /></aمشارکت کنندگان: عمومی مالکیت مجوز: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/fa/5/50/Tabataba.jpg پرونده:Tabataba.jpgمنبع: •

ایران سیاسی احزاب

اصلی: هنرمند

Public مجوز: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e7/TabrizRevolutionaries.JPG پرونده:TabrizRevolutionaries.JPGمنبع: •Original uploader: Tototom:اصلی هنرمند en.wikipedia مشارکت کنندگان: domain

Public domain مجوز: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/5d/White_flag_icon.svg پرونده:White_flag_icon.svgمنبع: •اصلی:? هنرمند ? مشارکت کنندگان:

Public domain مجوز: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/fa/Wikiquote-logo.svg پرونده:Wikiquote-logo.svgمنبع: •Rei-artur:اصلی هنرمند شخصی اثر مشارکت کنندگان:

Public domain مجوز: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/06/Yahya-Dolat-Abadi.jpg پرونده:Yahya-Dolat-Abadi.jpgمنبع: •اصلی:? هنرمند آبادی دولت یحیی فلم به یحیی حیات منبع: مشارکت کنندگان:

https://upload.wikimedia.org/wikipedia/fa/1/1c/%D8%B4%DB%8C%D8%AE_%D8%A7%D8%AD%D9% پرونده:شیخ_احمد_روحی.jpgمنبع: •مشارکت کنندگان: عمومی مالکیت مجوز: 85%D8%AF_%D8%B1%D9%88%D8%AD%DB%8C.jpg

بیان کتاب پیروان شخصی آلبوم

اصلی: هنرمند

https://upload.wikimedia.org/wikipedia/fa/5/5b/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%B9%D9%84% پرونده:محمدعلی_شاه.jpgمنبع: •اصلی:? هنرمند ? مشارکت کنندگان: عمومی مالکیت مجوز: DB%8C_%D8%B4%D8%A7%D9%87.jpg

https://upload.wikimedia.org/wikipedia/fa/5/57/%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%B2%D8%A7_%D8%A2% پرونده:میرزا_آقاخان.jpgمنبع: •اصلی:? هنرمند ? مشارکت کنندگان: عمومی مالکیت مجوز: D9%82%D8%A7%D8%AE%D8%A7%D9%86.jpg

مجوز محتوای ٢٧ . ٣Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 •