جزوه حقوق مدنی به همراه تستهای جدید · 2020. 11. 16. · Title: جزوه حقوق مدنی به همراه تستهای جدید Author: دکتر امید

مدنی حقوق جزوه جدید + قوانین خاص + آراء وحدت رویههای آزمون هایتست همراه به

امید مالکریمیدکتر )دانشگاه و عضو هیأت علمی (وکیل پایه یک دادگستری

به کوشش انور یوسفی و مرجان احمدیان

ار زیاد مو همچنین ُش حقوقی بازارِ موجود در آشفته هایو تست هاکتاب در انبوهِ َشنهای حقوقی قبول بِ خوان در آزموناز اوونهایی که میبسیاری ست امااین سردرگمی، طبیعی برسند.توانند به یک تصمیم قطعی دانند چگونه تصمیم بگیرند و یا نمیهستند و نمی ، سردرگمآموزشی مؤسسات

در کنار این جزوه کنمتضمین می !کنیم شلوغ را خود نیست؛ نباید دورِ خوبی انتخاب کتاِب مرجع، هم و جزوه انتخاِب هم !روِز آن یک فقطنکات مهِمّ قوانیِن خاِص مرتبط با حقوق مدنی که توسط اسکودا برای آزمون وکالت .کافی استهای حقوقی، برای آزمون ،مدنی خواندن قانون

ۀ جدید در این جزوه آورده شده است. بهای جدید و آر اعالم شده به همراه تست

�و��ند�و�ند � ق�م و آ��ه �ی ت،وکال هایآزمون در قبولی برای شوِق است؛ شیرینی آرزوی حقوقی هایآزمون در موفقیت یا جادویی معجوِن هیچ موفقیت این. ُربایدمی را حقوقی هر دِل ارشد،کارشناسی و قضاوت

به یمدن حقوق جزوۀ ترینساده و ترینکامل که است بار نخستین این! ندارد سّری فرموِل شما یتموفق - انگیزشگفت اما - ساده روشی به جزوه این. است دریافت قابل رایگان صورت

!ستا کافی آزمونی هر برای توکل، و قوانین خواندن کنارِ در جزوه، این. کندمی تضمین را ونچ بگیرید سایتوب از را شدهبروزرسانی نسخۀ آخرین: مهم بسیار

ً دائما

!کنیمیم تعویض را سایتوب در موجود نسخۀ قوانین، تغییرات به توّجه با

١٤٠٠�ھار آ��ن �وز رسا�ی:

!بدینواتساپ 09352213175به وکالت و قضاوت جهت دریافت جزوات رایگان )هاي وکالت، قضاوت، سردفتري، ارشد و دکتريویژة آزمون( جزوه حقوق مدنی دکتر مالکریمی Telegram Channel: @OmidMollakarimi E-mail: [email protected] Instagram: @vekalatyar web: mollakarimi.ir

۱

!این جزوه است بودید دنبالش که یانگیزحیرتی این الهسهای حقوقی مثل وکالت، قضاوت و سردفتریه! با توّجه به تدریس چندینترین درس در همۀ آزمونکیه که ندونه درس حقوق مدنی، مهم

فهم های مختلف، تصمیم گرفتم که برای این درس که داوطلبان برای فراگیری آن دچار مشکل بوده و متأسفانه به منبع جامع و سادهدرس در دانشگاهِت منابع می یت طوِر کاملی رو تهیه کنم که شرِح روان و بیانی ساده دارد. سعی بر آن شده که جامعشوند کتاِب جزوهدسترسی نداشته و بعضًا درگیر َتَشتُّ

ویان دورۀ کارشناسی به دانشج جزوهی این در کنار اختصار بنشیند و مطالب به نحوی تدوین شود که نظِم منطقِی اوون به سردرگمی تبدیل نشه. مطالعه ریسی ارشد، وکالت، قضاوت و سردفتهای کارشناهای تخصصِی حقوقی مانند آزمونالخصوص داوطلبان شرکت در آزمونارشد و علیو کارشناسی

اوونها رو دم که اگه فقط یکی ازانگیزی شیوا و گیرا و رسا توضیح دادم و قول میها جزوۀ َسُبک و رواِن حقوقی که به طور شگفتشود. دهتوصیه میو بقیۀ جزواِت نوشته ینکار من در ا یتمرکز اصل کنید!) بگیرید و مطالعه کنید به جزواتم اعتیاد پیدا میwww.mollakarimi.irاز سایتم (

یرِ سا بیِن ش در بنف یه گاوِ مثِل که ینها )و حقوق تجارت آیین دادرسی کیفری، حقوق جزا، آیین دادرسی مدنی(مثِل جزواِت سایتمشده در وبگذاشتهکارهای ، قحقو ۀدر رشت یسندگیآموزش و نو ۀمن است که متفاوت باشم و در حوز هدِف ین،باشم!! در واقع ا یزمتماکه سیاه و سفید هستند گاوها

یژگِی و یهه با رو ک ییهاآدم یدیدد . حتماً باشهتوّجه خورِ که واقعًا درباشه بنفش گاوِ مثِل هامنوشته خوامی. ممتفاوتی نسبت به دیگران انجام بدمخوام با من هم می ؛خاِصّ خودشون رو دارن یمدل مو یه یا زننیزرد م ینکمثًال ع دن؛یفرد نشون مخاص، خودشون رو متفاوت و منحصربه

و یزکارهام، تما یبرا یغتبل ینکه بهتر خوامیم ینکمتر متفاوت باشم و با این ویژگی، به چشم بیام. مِن فهمدههای ساو آوردِن مثال »نویسیساده« ییهارو در جزوه »بودنمتفاوت« ینمن ا ».بودنهمتفاوت یت،موفق یدکل« یبگم ول هااییشهجمله کل یناز ا خوامیتوّجه باشه. نمنو و جالب یانجام کار

نوشتهاین و حّتی MollaKarimi.ir یِت سا باید بگم که جزواِت در آخر، حقوق گذاشتم، نشون دادم. یاِن در دسترس دانشجو یگانرا هکه ب با

ًو چنانچه شهبه روز میهای هر سال، آزمون هایتست و قوانین تغییرات آخرین و جدید هایتوّجه به سرفصل دائما

از سایت، نسخۀ به روز رو دانلود کنید شدۀ جزوهنسخۀ چاپیا پی.دی.افًی ضمنًا ما کارگاه .رو در دست دارید بهتره مجددا

) و تلگراِم ما vekalatyar@تونید اینستاگرام (که میاست » حقوقی محتوای تولید کارگاه« اسِم کارگاِه ما، هاست!که متفاوت از بقیۀ کارگاه داریم)@omidmollakarimi .در آخر هم باید بگم کافیه نام و نام خانوادگِی ) رو دنبال کنید تا کّلی محتوای حقوقِی خوب رو مشاهده و دریافت کنید

جزواِت جدیدی که نگارش و و اخبار حقوقیجزوات این کنید تا از آخرین تغییراِت واتساپ ٠٩٣٥٢٢١٣١٧٥خودتون رو به فارسی به شمارۀ مّطلعتون کنیم. شهمی

و و تکثیر داشتهن انتفاعی و جنبۀ شده تکثیر و تهیه امید مالکریمی)معلم (آموزشی توسِط ها و مؤسساتدانشگاه در تدریس : این جزوه برایتوّجه خوانندگانی گزارِ سپاس ،هگارندن است. آورضمان قانوناً صورت، این غیر باشد، درمی مجاز »منبع ذکر با تنها« و سودجویی قصد بدون آن، از بردارینسخه »[email protected]«های فوق یا ایمیل از راه این نوشتار پیرامون را خود انتقادات و پیشنهادها نظرات، که بود خواهد

.فرمایند بیان هایبیمار از بسیاری برای مرغ سوپ که (همانطورای که به سادگِی خوردِن یک سوپ مرغ به صورت چریکی، کِلّ حقوق مدنی را آموزش خواهیم داد به گونه

ن ِل اووتحّم های ساده توضیح داده بشه مثل یک قورباغۀ زشت،رسا آن را بفهمید. مفاهیم حقوق مدنی اگر بدون مثالبه صورت شیوا و است) عالج و درمانکنیم که این قورباغه را ببوسید. ما اوون قدیما که دانشجوی کارشناسی بودیم، استادامون بهمون کتابای مرحوم کاتوزیان ، کاری مینوشتهسخت است اما در این

ه ازش چیزی شدیم کسلمبۀ چِقِر فقهی و حقوقی مواجه میسری اصطالحات قلمبهگرفتیم با یکمون میهای ایشون رو دستکردند. وقتی کتابرو معرفی میناسی های دورۀ کارششدیم؛ البته باید گفت که مشکل از خودمون بود که اوون اصطالحات رو در سالرفت و زده میمون سر میفهمیدیم و نهایتًا حوصلهنمی اصطالحاِت بعد، برامون خواندِن گفت و های روشن برامون قّصه میدونستیم و یکی باید اّول به زبوِن داستانی و با مثالفهمیدیم، چون مفاهیم پایه رو نمینمی

ها ادیها، دهه هفت، ادبیات عامیانه رو ترویج دادن و مخاطِب عمدۀ این شبکه»های اجتماعیشبکه«های اخیر که شد! در سال، مثل خوردن هلو میثقیل و دشوارو به طور کامل ؛ خالصه اینکه، مدنی ر »گوییساده«هنِر معّلمی یعنی ها هستند، معلِم حقوق باید به زبون اینستاگرامی برای اوونها تدریس کنه! اصالً و هشتادی

دم!کنم؛ قول میوِش خودم میگم و شما رو معتاد به رَ می

https://t.me/OmidMollaKarimimailto:[email protected]://www.instagram.com/vekalatyar/https://www.mollakarimi.ir/https://www.mollakarimi.ir/https://www.mollakarimi.ir/https://www.instagram.com/vekalatyarhttps://t.me/OmidMollaKarimi


۲

خوام قوقی. میهای حکنندۀ جزوات آزمون! امید مالکریمی هستم مدرس دانشگاه، عضو هیأت علمی و وکیل پایه یک دادگستری و همینطور تدوینتبلیِغ خودموتی یا جزوات های صیه داستان جالب براتون تعریف کنم، یادمه زمانی که مدرک کارشناسیم رو گرفتم خب اوون موقع مثل االن اینجوری در فضای مجازی فایلگفتن رو اتید میکه اسدر دسترس نبود؛ یه دوستی داشتم که توی کالسای یکی از مؤسسات آموزشی که توی تهران بود شرکت کرده بود و سِر کالس جزواتی را

ها در اون زماُن نداشتم ازش خواهش کردم که کپِی اونها رو در اختیارم بگذاره، با یه خط خیلی بدی نوشته بود؛ خالصه من هم که تواِن شرکت در اوون کالسامکان تهیۀ کپی ندارم؛ گفت که برو فالن آدرس توی خونم و دسترسی و ای که در شهرستان دارم و برای آزمون وکالت میبهم گفت که من اوومدم توی یه خونه

مون واحد تکثیر یا هتهران (که آدرس همون مؤسسۀ آموزشی بود) برو واحِد انتشاراتش و جزوات رو ِبَخر! خوشحال شدم و رفتم اونجا، یه آقای ُمِسّنی توی قسمِت سه وام بهم گفت دانشجوی مؤسسه هستی؟ گفتم که نه! گفت ببین پسر جون! اینجا یه مؤسخانتشارات اون مؤسسه نشسته بود و تا گفتم جزوۀ فالن اساتید رو می

ای میده به من که تکثیر کنم و ِبَدم به دانشجوهای همین مؤسسه که صفحه ٢٠٠ده اینجوری که مثًال استاد یه جزوۀ است که داره کاِر تجاری انجام می؛ »ها رو به من بدین؟تونم خواهش کنم که همین جزوهمی«کت کردن؛ حرفش رو قطع کردم بهش گفتم: رو شر های اوون استاد در اوون درِس خاصکالساِی تایپی را در اختیار دانشجوها قرار داده صفحه ٢٠٠اون استاده که جزوۀ «ادامه داد که » ببخشید، بفرمایید!«؛ گفتم: »وایسا هنوز حرفم تموم نشده!«گفت:

جزوه هم میگه ها سِر کالسهمون استاد به بچه«ادمه داد که: » ید یا فرمول یا دستورالعمِل قبولی رو ِبده به دست من که تکثیر شه!اینجوری نیست که کِلّ کلا میگه هشده هم ایراداتی وجود داره که سرکالس به بچهتر اینکه در همین جزوۀ تایپشه مکمل این جزوۀ تایپی و گفت جالبنویس میکه بنویسن و جزوۀ دست

؛ خیلی ناراحت شدم از اینکه چرا باید اوونهایی که به این کالسا دسترسی دارن یا توان مالی دارن قبول بشن، »بعله اینجوریاس!«ادامه داد: » که اصالحش کنن!کاری که باهام انجام داده بود شد، خواست از طرف دیگه هم از اون دوستم ناراحتم شدم که چرا منو پیچوند! زنگ زدم بهش گفتم ماجرا از این قراره؛ متوّجِه

خواست دم! شاید حق داشت چون هزینه کرده بود و نمیها رو میبرداری کن، البته بازم نگفت که بهت کپیجبران کنه، بهم گفت پاشو بیا اینجا و از جزوات ُنتز م رفتم اونجا؛ پنج ساعت توی راه بودم و خالصه بهم محبت کرد و سه شبانه رو َاَصن تو ذاتمه کوبید» پیگیر بودن«و » ُمصر بودن«یه رقیب اضافه بشه! منم که

برداری کنم؛ بعد از اینکه کاَرم تموم شد و با اتوبوس در مسیِر برگشتازم پذیرایی کرد و یک دونه از این میزهایی که ُمّالها دارن بهم داد که بنشینم و یادداشترفیقی که من کردم توی این فکر بودم که اگه یکی اینرگۀ دسِت راستم که کبود شده بود (اینقدر که نوشته بودم!) نگاه میبودم در حالی که داشتم به انگشت بز

د که فقر و شموند و البته نتیجه، این میها رو هم به جهت عدم توانایی مالی نداشت مسّلما از پیشرفت باز میداشتم رو نداشت و امکان حضور در این کالسدونن شه، البته بگذریم که معدود اساتیدی هم هستند که همه چیز رو در مادیات میهای ُمستعد میکردن توی نقاط دورافتاده و محروم باعث باز موندن آدمدگیزن

اگر با خدا «اومد، گفته بود که: هام یادمهای مستعد مسؤولند؛ تو همین فکر بودم که یهو یه جمله از یکی از معلمو اونها هم در خصوص عدم پیشرفت این آدمعًا خیر کنی جواب خوبی می رو » خدا(«ابا ب، خالصه به اون بزرگ»گیریوعده کنی که یه بخشی از کاِرت رو در آینده به اونهایی که نیاز به خدمت تو دارن َتَبرُّ

رو به تدویِن جزواِت رایگان اختصاص بدم؛ اینجوری مدهم از زمانیکینطور و هم یک به َدِه پوِل حاصله از وکالت یا قضاوتگم) قول دادم که اگه قبول بشم میال از کنم االن ُنه سم رو شروع میاز فردا، اجرای َوعده«شد که ساِل بعدش، خبِر شیریِن قبولیم رو بعد از مادرم، به خودش (یعنی خدا) دادم و گفتم بهش که:

های حقوقی رو کامل کردم؛ البته بگم که من َنه یک به َده؛ بلکه ُنه به َدِه ماَلم و وقتم رو به این نیاز برای قبولی در آزمون گذره و من تماِم جزواِت موردِ اون روز میرآن قهایی رو سِر راهم گذاشت که بهم کمک کردن و وجودشون مایۀ رحمت بود؛ خالصه اینکه به گفته ها آدممهم اختصاص دادم و البته خدا در تمام این سال

نه خونید ُخرسندم از اینکه جزواتم روزاهای او را در کلیۀ امورم دیدم؛ امروز که این متن را برای اولین بار میو من دست» رحمت خدا به نیکوکاران نزدیک است!« تردید ندارم که مطالعۀ جزواتم برای موفقیتکنن؛ من ها صحبت میبودن اوننقصبودن و بیشود و خدا را شاکرم که داوطلبان از کاملصدها مرتبه دانلود می

شه) و یه خواهش از شما دارم که فقط یکی از جزوات رو ها (البته در کنار خواندن قانون) کافی است. این جزوات کامًال رایگان است (و دائمًا بروز میدر آزمونمعرفی کنین، من برای گسترِش این کاِر خیر به کمک شما نیاز دارم؛ بدون وجود شما َمحاله تونها رو به دوستانها ِپی بردین اوندانلود کنید و اگه به معجزۀ اون

گرده!که به این منابع کنکوری دست پیدا کنند. البته بدونید این کار خیر شما هم بهتون برمی

، هر »vekalatyar@«و صفحۀ اینستاگرام » OmidMollakarimi@«، کانال تلگرام mollakarimi.irما در سایت ، یهای حقوقدانیم که داوطلباِن آزمونهای حقوقی نیاز است را به شما خواهیم داد! میآنچه برای قبولی در آزمون

دهیم گیرند که شروع به خواندن نمایند در انتخاب منابع سردرگم هستند؛ کاری که ما انجام میزمانی که تصمیم میهتون گذاریم و بکند رو به طور رایگان در اختیارتون میاین است که اوون منابعی رو که برای قبولی کفایت می

هید داشت. در واقع، صدها داوطلبی که از این خدمات استفاده دیم که نیاز به خواندن منابع متعدد نخوااطمینان می تونیم شاهِد عملکرِد مثبتمون بدونیم.کردند و جواب گرفتن رو می

https://t.me/OmidMollaKarimimailto:[email protected]://www.instagram.com/vekalatyar/https://www.mollakarimi.ir/https://www.mollakarimi.ir/https://t.me/OmidMollaKarimihttps://www.instagram.com/vekalatyar/


۳

!؛ �قد�م � ��نامانم �شده ا�ت � � �قد � آنحال �� یم � �مام �سا� � و ��س �قد م�م � �در و ما� �� وھ�ه اول �قد ١مدنی بخش اول: حقوق

اشخاص: اول فصل بندیقسیمت یک توانند طرف حق باشند. درتواند صاحب حق و تکلیف گردد یا به عبارت دیگر فقط اشخاص میاز لحاظ حقوقی، فقط شخص می

شوند:می تقسیم دسته ٢ به اشخاص سنتیطبیعی شوند. شخص تکلیف و حق صاحب ندتوانمی که شوندمی شامل را انسانی افراد همان که): یا اشخاص طبیعی( حقیقی اشخاص .١

یا فرد انسانی دارای وجودی است که محدود به دو حد تولد و مرگ است. ممکن است حیات انسان به غیبت طوالنی مشکوک باشد؛ در برای امور مالی و غیرمالی او احکام خاصی مقرر داشته است. گذارقانونصورت، شخص را غایب مفقوداالثر گویند و این

قانون هک زمانی تا لذا هستند، اعتباری موجودات اشخاص، این و گیرندمی قرار حقیقی اشخاص مقابل در اشخاص این: حقوقی اشخاص .٢ ای از افراد که دارای منافعآید. شخص حقوقی عبارت است از دستهنمی وجود به حقوقی است، شخصیت نداده انجام را شناسایی این

شناسد و برای آنها شخصیت اند و قانون آنها را طرف حق میز اموال که به هدف خاصی اختصاص داده شدهای امشترک هستند یا پاره ١ها و موقوفات.های تجاری، انجمنمستقلی قائل است، مانند دولت، شهرداری، دانشگاه آزاد، شرکت

به نینج حتی و تولد محض به حقیقی شخص که چرا. گرددمی معلوم حقیقی شخص و حقوقی شخص های،تفاوت عمده از یکی تعریف این از قیقیح شخص از را حق این تواندنمی قانون چه و قرارداد توسط چه شخصًا، چه کسهیچ و است مدنی حقوق از متمتع شود، متولد زنده که شرطی شدن دارا از عضاً ب یا و إعمال از را شخص این تواندمی جزئاً قرارداد یا قانون چند هر[ ندارد قانون شناسایی به نیاز مدنی حقوق از متمتع شدن و بگیرد نیاز شود تمتعم مدنی حقوق از بتواند اینکه برای حقوقی شخص حالیکه در دارند]، استثنایی جنبه موارد این حال هر در ولی کند ممنوع مدنی حقوق

دارد. قانون شناسایی به شود: تعریف باید که هست اصطالحاتی حقیقی شخص مورد در راستا همین در

قوقیح أعماِل با زمینه این در تواندمی و است حقوقی زندگی دارای شخص است، تکلیف و حق دارای که است موجودی شخص: شخص .١ کند. ایفا نقش خود تکالیِف دادنانجام و

یت، حقوق مربوط به شخص .باشد تکلیف و دارای حق اینکه برای شخص شایستگی و وصف از است عبارت حقوقی نظر از: شخصیت .٢ شود.شامل حقوق تمامیت جسمی و حقوق تمامیت روحی می

وعه مقصود از وضعیِت مدنی مجم .باشد داشته جامعه در تواندمی که است حقوقی به نسبت او موقعیت و شخص حقوقی وضع: وضعیت .٣بر اوصافی که قانون مدنی مورد توّجه قرار داده آثاری را –باشند اوصافی است که جزء شخصیت هستند و قابل مبادله و تقویم به پول نمی

نشأ حقوق و که مبنابراین وضعیت شامل اوصافی است شود؛به استثنای وصفی که اصطالحًا اهلیت نامیده می –نماید آنها مترتب میراَبت.

َ تکالیف غیرمالی است مانند سن و جنس و وضع خانوادگی از قبیل ازدواج، طالق و ق

وحق است دنش دارا برای شخص شایستگِی قانونِی و توانایی که تعریِف آن، اهلیت تمتعشود؛ اهلیت به دو مورد تقسیم می :اهلیت .٤ اهلیت نتیجۀ وضعیت است. .است حق اجرای برای خصش شایستگِی قانونِی و توانایی ،اهلیت استیفاء

ظایف ابَوت د، مانند حقوق و واشتواند دارای کلیۀ حقوق و تکالیفی شود که قانون برای افراد قائل است، مگر حقوق و وظایفی که بالطبیعه فقط انسان ممکن است دارای آن بشخص حقوقی می«قانون تجارت ٥٨٨بر طبق مادۀ ۱

از شود و اصل، اهلیت تمتع شخص حقوقی است، مگر آنچه بر حسب طبیعت، ویژۀ انسان باشد مانند حقوق ناشی؛ بنابراین، شخص حقوقی از کلیۀ حقوق شخص طبیعی برخوردار می»[پدری] و بنوت [فرزندی] و امثال ذلک ل شد.توان محدودیتی برای او قائنامه) برای او مقرر داشته است و خارج از این حدود نمینامه و وقفودی است که قانون یا قرارداد (اساسنامه، شرکتفرزندی یا زناشویی. اهلیت شخص حقوقی محدود به حد –رابطۀ پدر

https://t.me/OmidMollaKarimimailto:[email protected]://www.instagram.com/vekalatyar/https://www.mollakarimi.ir/


٤

شخص به طمربو که است اوصافی شخصیه احوال دیگر، عبارت به و شودمی تشکیل اهلیت و وضعیت از شخصیه احوال: شخصیه احوال .٥ ستا رتبتم آن بر آثاری مدنی حقوق لحاظ از و نبوده پول به مبادله و تقویم قابل و اجتماع در او خاص مقام و شغل از نظرصرف است، َنَسب. طالق، ازدواج،: مانند

دارا تظرفی و توانایی دارایی تر؛دقیق عبارت به و شخص مالی تکالیف و حقوق مجموع از عبارت است خود عام مفهوم در دارایی: دارایی .٦ ستنده کاهش و افزایش یا و تغییر حال در همواره که هستند آن دهندهتشکیل اجزاء از دیون و اموال و است مالی تکالیف و حقوق شدن

در دارایی زا تصویری بخواهیم اگر واقع در .دارد دارائی نیز شخصی چنین ولی باشد نداشته بدهی جز چیزی شخص است، ممکن حتی و خود جای در ظرف حال هر به ولی شود خالی یا] اموال[ شود پر است ممکن ظرف این که ظرف یک از عبارت است باشیم داشته ذهن دارایی ستا زنده شخص که زمانی تا و است شخص به وابسته دارایی که گفت توانمی پس ظرفند، این مظروف دیون و اموال و است باقی. فقط حقوق ٢گردد؛ ی است که به ظرفیت و شایستگی حقوق و تکالیف مالی اطالق می. مفهومی کلّ ١سه ویژگی دارایی: .دارد وجود هم

آید. های شخص به شمار می. دارایی از مختصات و ویژگی٣آیند، نه حقوق تکالیف غیر مالی؛ و تکالیف مالی از اجزاء دارایی به شمار می ها و مؤسسات غیرتجاری باید به ثبت برسند کدام یک از ی ثبت شرکتحقوقِی حقوِق خصوصی که در اداره در خصوص اشخاِص

]٩٣ یسراسر[ارشد حقوق خانواده ها صحیح است؟گزینه مؤسسات غیرتجاری ممکن است از زمان ثبت یا تشکیل شخصیت حقوقی پیدا کنند. الف.

است.ی آنهمحل ادارهگونه اشخاص، تنها معیار تعیین تابعیت این ب. گونه اشخاص همواره نیازمند وجود قصد و رضاست.ایجاد این ج. تکراری نباشد. ،شودکه تقاضای ثبت آن می است در واحد ثبتی شود تنها کافیاشخاص تعیین می گونهنیانامی که برای د.

و دارند؛ بنابراین، وجود »ماهیت قراردادی«تشکیل، در مرحلۀ های تجارتیدرست است. مؤسسات غیرتجاری مانند شرکت »ج«ی پاسخ: گزینهبرای تشکیل این مؤسسات به صورت صحیح و قانونی الزم است. یکی از شرایط الزم آن است که »شرایط عمومی صحت معامالت«رعایت

قانون مدنی قصد و رضا داشته باشند. ١٩٠ماده ١مؤسسین طبق بند

اب قراردادها این که گردند؛می منعقد آنها مورد در که هستند قراردادهایی هستند، مهم شخصیت به مربوط حقوق مورد در که مواردی از یکی جمله: از هستند مواجه هاییمحدودیت

نگونه مو (چون عرف و عادت ای فروش مثل باشد غیرقطعی و سبک صدمه مگر نیستند مجاز زنندمی صدمه آزادی و حیثیت به که قراردادهایی .الف کند.میقراردادها را تأیید

است. باطل باشد نداشته عقالیی منفعت که شخصیت به راجع قرارداد هر کّلی قواعد طبق .ب .هست اثربی و باطل باشد داشته منافات حسنه اخالق یا عمومی نظم با که شخصیت به راجع قراردادی هر کّمی قواعد طبق .ج

آزادی و یتحیث به ضمن در و نباشد حسنه اخالق یا و عمومی نظم مخالف و باشد عقالیی منفعت دارای قراردادی اگر گفت: توانمی نتیجه در پس .باشند صحیح تواندمی نزند صدمه قطعی و کّلی طوربه فرد :کنندمی بحث شخصیت به مربوط حقوق مورد در ٩٦٠ و ٩٥٩ مواد مدنی قانون در راستا این در

طبق بر و »کند. سلب خود از را مدنی حقوق از قسمتی یا تمام حق اجرای یا و تمتع حّق کّلی طور به تواندنمی کسهیچ«قانون مدنی ٩٥٩ طبق مادۀ خود ُحریت زا استفاده از باشد حسنه اخالق یا و قوانین مخالف که حدودی در یا و کند ُحریت سلب خود از تواندنمی کسهیچ«قانون مدنی ٩٦٠ ماده

».کند نظررفَص که: گفت چنین توانمی ماده دو جمع از

.است) اول معیار این( باشند حسنه اخالق یا و عمومی نظم مخالف نباید اوالً دارند: کلیت ُبعد دو از حقوق: ثانیاً

...و معامله انعقاد حّق تمّلک، حّق و ازدواج حّق مثالً : شخصیت به مربوط حقوِق خودِ تعددِ ُبعد از .١



٥

است. کلی حق سلب این شود سلب عمر طول برای مثالً طوالنی زمانی مّدت برای اینکه به نسبت حّقی هر یعنی زمان: ُبعد از .٢ حق سلب ینا کردم سلب ماه یک مّدت به خودم از را شخصیت به مربوط حقوق تمام از استفاده من: بگوید کسی گفت؛ اگر تواندر نتیجه می پس

دنیم حقوق از قسمتی یا تمام اجرای حّق یا و تمتع حّق کّلی] طور [به تواندنمی کسهیچ« دارد؛می اشعار که ٩٥٩ طبق مادۀ یعنی است، کّلی بطور را زدواجا مثالً خود شخصیت به مربوط حقوق از یکی قراردادی طبق شخصی اگر: دیگر فرض در یا .است باطل قرارداد این »کند سلب خود از را

.بود خواهد باطل دارد کّلیت زمان حیث از حق سلب این چون هم اینجا در باز کند، سلب خود از العمرمادام برای در نگذار ماقانو ولی است حقوقی اولیه اصل یک عنوان به داریبرده الغای از ُبعد این و است مدنی حقوق از متمتع تولد محض به طبیعی شخص

هاینک بر مشروط شود،می متمتع مدنی حقوق از حمل« دارد:می اشعار مذکور ماده در چنانچه است داده گسترش را اصل این دایره م.ق ٩٥٧ ماده این رد کهک وصیت او نفع به توانمی مثالً شود حق صاحب تواندمی و است شخصیت نوعی دارای هم جنین که گفت توانمی لذا. »شود متولد زنده دارد:می اشعار مذکور ماده بارهدراین بردمی ارث م.ق ٨٧٥ ماده تصریح به بنا جنین همچنین و است گرفته قرار تصریح مورد م.ق ٨٥١ ماده در مورد

شود، ولدمت هم زنده و بوده منعقد الموتحین او نطفۀ که بردمی ارث صورتی در باشد حملی اگر و است موّرث فوِت حین در بودن زنده وراثت، شرط«ود او را نادیده توان وجفرضًا قبل از تولِد طفل، پدر او بمیرد چون حمل دارای نوعی شخصیت است نمیبنابراین اگر » .بمیرد تولد از پس فوراً چه اگر

»تا حاِل حمل معلوم شود. االرِث دو پسر را کنار گذاشتسهم«گرفت، بلکه باید کنند؛ بنابراین بعد می »موت« به تعبیر یتشخص پایان این از که پذیردمی پایان حقیقی شخص وجود و شودمی معدوم مدتی از بعد طبیعی شخص این

شود.ء محسوب میاز مرگ، انسان شی :شودمی بیان ذیالً که دارد اقسامی. است اثر منشاء و شودمی نامیده »موت« حقوقی نظر از آنچه

عروقی و لبیق اعمال و کند زندگی تواندنمی زیستی لحاظ از دیگر شخص، که است زمانی موت، حالِت این: حقیقی موت یا طبیعی مرگ .١ ارب آن بر را آثاری فقط و ندارد دخالتی هیچ شارع و قانونگذار مرگ نوع این آمدن وجود به و حدوث در ندارد را حرکت و حس و تنفسی و

.کندمی :دارد حالت ٢ موضوعه حقوق در که است؛ خفیف زندگی یا فعالیت بدون حیات آن و شودمی مطرح فرعی یک مورد این در: تذکر مرده شخص ماحکا و آثار و پنداشت مرده را او نباید باشد رفته کامل بیهوشی یک در شخص چند هر باشند نیافتاده کار از مغزی هایسلول اگر) الف

.کرد بار او به را آثار و شودمی محسوب ُمرده شخص کنونی موضوعه قوانین طبق باشد داشته نباتی حیات چند هر باشد شده مغزی مرگ دچار شخص اگر) ب

.شودمی بار او بر ُمرده شخِص غیبت این رخاط به و کرده طوالنی غیبت که است کسی به مربوط هست شرع و قانونگذاری ابداعات از یکی که فرضی موت: فرضی موت .٢

چنین در هک شودمی صادر فرضی موت حکم باشد، داشته وجود قانون در مقرر شرایط اگر اینصورت در که باشد مشکوک او حیات طوالنی پی رد حقیقی موت که اثری هر یعنی شودمی بار حقیقی موت آثار همان فرضی موت بر .خوانندمی »مفقوداالثر« را شخص وضعیتی

:گرددمی ذکر ذیالً که داشت خواهد دنبال به هم فرضی موت داشت، موت اماحک تاریخ آن از بعد چراکه است برخوردار ایالعادهفوق اهمیت از شودمی ذکر حکم صادرکنندۀ دادگاهِ حکِم در که فرضی موت زمان تعیین

.گرددمی جاری مفقوداالثر شخص بر :موت بر رتبتم حقوقی آثار ارث مفقوداالثر شخص از کسانی فقط لذا) است مورث حین فوت در وارث بودنزنده وراثت، شرط( م.ق ٨٧٥ مادۀ طبق چون: ورثه تعیین) الف ١.باشند زنده شودمی مشخص فرضی موت برای دادگاه سوی از که تاریخی در که برندمی

م).ق ٨٧٤ ماده( َبَردمی ارث دیگری از است مجهول فوتش تاریخ آنکه فقط. باشد مجهول تأّخر و تقّدم حیث از دیگری و معلوم آنها از یکی فوت تاریخ و بمیرند باشد، توارث آنها بین که نفر چند هرگاه۱



٦

ارث دیگرهم از که نفری دو اگر: که است این آن و است شده گرفته) ع( صادق امام از حدیثی از که دارد وجود استثنایی یک مسئله این در: تذکر َغرق( نتیجه رد فوت اینکه مگر برندنمی ارث دیگری از کدامهیچ القاعدهعلی نباشد مشخص آنها از کدامهیچ فوت تأّخر و تقّدم و کنند فوت برندمی

.برندمی ارث همدیگر از دو هر صورت این در که باشد) َهدم یا متزلزل انتقال این ولی شودمی منتقل ورثه به ماَتَرک فرضی، یا حقیقی موِت تحقق با: َلهموصی و ورثه به دارایی و اموال قهری انتقال زمان تعیین) ب

در اردو مستقر طور به ماَتَرک آن از پس و شود داده َلهموصی به هم وصیت مورد سپس و شود پرداخت موّرث هایبدهی و دیون ابتدائاً باید و است .شودمی ارث و ملکیت

ماده صریحت به دارمّدت دیون این فرضی موت حکم صدور با باشند مؤجل که باشد دیونی دارای مفقوداالثر شخص اگر: متوفی دیون شدن حال) ج .شوندمی حال قانون امور حسبی ٢٣١

شروع یفرض موِت حکِم صدورِ تاریِخ از مّدت این ابتدای که دارد نگه وفات هعد روز ده و ماه چهار باید متوفی زن: متوفی زوجۀ عدۀ ابتدای تعیین) د .شودمی

هیچ هب او از و گذشته مدیدی سبهبالنِ مّدت او غیبت از که است کسی مفقوداالثر غایب«دارد: م که اشعار می.ق ١٠١١ ماده طبقغایب مفقوداالثر: است: الزم شرط سه شود نامیده »مفقوداالثر غایب« شخص اینکه برای ؛»نباشد خبری وجه

.باشد نداشته حضور آنجا در و کند غیبت است شخصی امور مهم مرکز همان که اقامتگاه از یعنی: غیبت: اول شرط .دارد مفقوداالثر اقامِت محّل عرِف به بستگی مّدت این بودن طوالنی: طوالنی نسبتاً مّدت انقضای: دوم شرط یعنی است؛ دهش گرفته نظر در مفقوداالثر غایب تعریف در که است عنصری ترینمهم شرط، و عنصر این: غایب ممات یا حیات خبر فقد: سوم شرط

حیات علم، فیدِ م قرائِن یا و قطعی ادلۀ استناد به اینکه یا شود مشخص اشطبیعی مرگ اگر لذا. نباشد دسترس در غایب شخص از خبری هیچ باید .رویمنمی فرضی موت سراغ دیگر شود، محرز وی

غایب فرضی موت حکم م.ق ١٠١٩ ماده موجب به. گرددمی بیان ذیالً که است شرایطی دارای فرضی موت حکم صدور :فرضی موت حکم صدور شرط پس .ماندنمی زنده شخصی چنین عادتاً که باشد گذشته مّدتی است رسیده او حیات از که خبری آخرین تاریخ از که شودمی صادر موردی در

قید این] ماندنمی زنده شخصی چنین عادتاً که باشد گذشته مّدتی غایب حیاِت از خبر آخرین تاریخ از: [که است این فرضی موت حکم صدور در اول قانونگذار ولی کردمی بیان را کّلی قاعدۀ و بود کّلی شرط یک شرط این .دارد غایب اقامت محّل متعارِف و عرف به بستگی است آمده ماده در که »عادتاً «

َامارات ق.م این ١٠٢٢ تا ١٠٢٠ ماده موجب به جمله از. دهدمی دست به است زمانی چه »طوالنی ِبالنسبه مّدت« اینکه برای را َاماراتی بعدی مواردِ در .آیدمی دست به ذیل نتایج مواد این جمع از که است شده ذکر فرضی موت حکم تقاضای برای زمان سال: حداقل سه

فرضی موت حکم صدور برای زمان ماه: حداقل دو و سال چهار فرضی موت حکم تقاضای برای زمان حداکثرسال: ده

فرضی موت حکم صدور برای زمان ماه: حداکثر دو و سال یازده ق.م به دقت خوانده شود. ١٠٢٢ تا ١٠١٩ نکته: مواد

گهی شده ، دادگاه به آن باشد نکته: هر گاه ورثۀ غایب قبًال درخواست کرده باشند که اموال او موقتًا به تصرف ایشان داده شود و طبق مقررات مذکور آگهی مشتمل بر درخواست گهی مجدد الزم نیست. پس از وصوِل درخواسِت به تصرِف موقت دادِن اموال غایب، دادگاه یک آ اکتفاء خواهد کرد و آ

گهی باید سه دفعۀ لۀ متوالی هرکدام به فاص مذکور و دعوت از اشخاصی که از غایب اطالعی دارند، برای اظهاِر اطالع به دادگاه، ترتیب خواهد داد. آگهی، اموال غایب به یک ماه در یکی از جراید محل و یکی از روزنامه های کثیراالنتشار تهران منتشر گردد و پس از یک سال از تاریخ نشر آخرین آ

ق.م). ١٠٢٥ق.ا.ح و ١٣٩و ١٣٨تصرف ورثه داده خواهد شد (مواد



۷

ب به تصرِف قطعِی ورثه داده خواهد شد و دقیقًا مثِل موت حقیقی، ورثه، مالِک امواِل مزبور شناخته نکته: بعد از صدور حکم موت فرضی، اموال غایه آنکه حتی بعد از قطعیِت حکِم موِت فرضی تضمیناتی که از امین یا ورثه گرفتشود، چهخواهد شد؛ در این حالت هیچگونه تضمینی از وراث گرفته نمی

ق.ا.ح). ١٦٠ شده است مرتفع خواهد شد (مادۀق.م، ١٠٢٧نکته: چنانچه بعد از صدور حکم موت فرضی و دادن امواِل غایب به تصرف قطعی ورثه، غایب پیدا شود در این صورت باید طبق مادۀ

ز موجود ِعَوِض آنها نیآنچه از اعیان یا منافع یا ِعَوِض اموال غایب در حین پیدا شدن باقی است مسترد دارند، ولی مسؤول اموالی که از بین رفته و باشند. مثًال اگر ماشین غایب را فروخته باشند و پولش را نیز خرج کرده باشند در مقابل آن مسؤولیتی نخواهند داشت، چه آنکه گفتیم بعدنیست نمی

ه مقرر واهد بود. مادۀ اخیرالذکر اینگونتوانند هر تصرفی در اموال بنمایند و در واقع، تصرِف آنها تصرف مالکانه خاز صدور حکم موت فرضی، ورثه می أعیان از که را هچ آن باید اندکرده تصرف وراثت عنوان به را او اموال که کسانی شود پیدا غایب اگر نیز فرضی فوِت حکِم صدورِ از بعد«داشته است:

».دارند مسترد باشدمی موجود غایب پیداشدن حین مزبور اموال منافع یا و ِعَوض یا ٩٦قضاوت[ فرضی کنند؟ موِت حکم توانند درخواست صدورِ کدام یک از اشخاص زیر، می[

دادستان د. النفقهواجب ج. بستانکار ب. وصی الف. غایب را نمایند: فرضِی توانند از دادگاه درخواست صدور حکم موِت ق.ا.ح: اشخاص زیر می ١٥٣درست است. ماده »الف«ی پاسخ: گزینه

غایب یورثه-١ هوصی و موصی لَ -٢

:نکات مربوط به امور مالی غایب : اگر یک نفر مفقوداالثر بودنش محرز شد باید از طرف دادگاه برای او امین تعیین شود.١نکتۀ گذار حفظ گردد قانون: چون ممکن است از غیبت تا نصب امین، مدتی سپری شود و در این مدت اموال غایب نابود گردد یا خساراتی بدان وارد ٢نکتۀ

ق.ا.ح)؛ چنانچه غایب مفقوداالثر در خارج از ایران اموالی داشته باشد، حفظ و ١١٣و نظارت اموال غایب را به دادستان واگذار نموده است (ماده ق.ا.ح). ١١٥ماده ( نظارت اموال مزبور تا تعیین امین به عهدۀ مأمورین کنسولی خواهد بود

بودِن غایب زیاد است، قانونگذار در درجۀ اول حفظ منافع غایب و ادارۀ اموال او است. در این مرحله چون احتمال زنده : نصب امین برای٣نکتۀ خود اموال ادارۀ برای مفقوداالثر غایب اگر«ق.م مقرر داشته است: ١٠١٢جلوگیری از حیف و میل اموال او را در نظر داشته است چنانچه مادۀ

باشد [مثًال هداشت را او امورِ تصدِی حِقّ قانوناً که نباشد هم کسی [مثًال برای ادارۀ اموِر مالِی خود، وکالت نداده باشد] و باشد نکرده معّین تکلیفی از فقط امین عیینت تقاضای و کندمی معّین امین نفر یک او اموال ادارۀ برای محکمه داشته باشد]نغایب، صغیر یا مجنون یا سفیه بوده و ولی یا قیم

».شودمی [از قبیل وراث و طلبکاران] قبول امر این در نفعذی اشخاص [دادستان] و العموممدعی طرف ١٠١٣کند ضامن بگیرد یا تضمینات دیگری مانند وثیقۀ عینی أخذ نماید (مادۀ : قانونگذار به دادگاه اختیار داده است که از امینی که تعیین می٤نکتۀ

. قانون مدنی) تا هر گاه امین در حفظ امواِل غایب تقصیر کند یا مرتکب حیف و میل شدن آن گردد، جبراِن خساراِت وارده ممکن باشد ق.ا.ح). ١٣٢: کسی که در زماِن غیبِت غایب عمًال متصدی امور او بوده و در تعیین امین برای غایب بر دیگران مقّدم خواهد بود (ماده ٥نکتۀ ند. مادۀ ش: در نصب امین، وراث غایب بر دیگران مقّدم خواهند بود مشروط به اینکه حاضر به دادن ضامن یا تضمیِن دیگر طبق نظر دادگاه با٦نکتۀ

به مزبور وارث و دنمای معّین دیگری امین تواندنمی محکمه بدهد، کافیه تضمیناِت غایب، وراِث از یکی اگر«قانون مدنی اینگونه گفته است: ١٠١٤ ».شد خواهد معّین ِسَمت، این

عمومی محّلی است که آخرین اقامتگاه غایب در آن محل : دادگاه صالح برای نصب امین و سایر امور راجع به غایب مفقوداالثر اصوًال دادگاه ٧نکتۀ ق.ا.ح). ١٢٦بوده است (مادۀ

ست ا: هر گاه غایب مفقوداالثر در خارج ایران اموالی داشته باشد، مأمورین کنسولی ایران حق دارند برای ادارۀ اموالی که حوزۀ مأموریت آنه٨نکتۀ نصب امین مدارک عمل خود را به وسیلۀ وزارت امور خارجه به وزارت دادگستری بفرستند. نصب امین موقتًا نصب امین نمایند و باید تا ده روز پس از

ق.ا.ح). ١١٤یادشده وقتی قطعی خواهد شد که دادگاه شهرستان تهران تصمیم مأمور کنسولی را تنفیذ کند (مادۀ



۸

است و باید مصلحت غایب را در این باره رعایت کند و از حیف و میل کردن : وظایف و اختیارات امین: امین مکلف به حفظ و ادارۀ اموال غایب ٩نکتۀ بینی شده است:ای از وظایف و اختیارات امین که صریحًا در مقررات راجع به امین پیشاموال و أعمالی که به ضرر او است بپرهیزد. پاره

از نتیجۀ فروش، با رعایت مصلحت غایب، مالی خریداری و یا اقدام شدنی باشد امین آن را فروخته و هر گاه در بین اموال غایب مال ضایع .١ ق.ا.ح). ١٤١نماید (مادۀ دیگری که به صرفۀ غایب باشد می

نشدنی) غایب را که مورد احتیاج نیست فروخته و از پول آن، مال دیگری که موافق تواند با اجازۀ دادستان اموال منقول (ضایعامین می .٢ ق.ا.ح). ١٤٢داری و یا اقدام دیگری که به صرفۀ غایب باشد انجام دهد (مادۀ مصلحت غایب باشد خری

النفقه و دیون غایب را از وجوه نقد یا منافع اموال او بدهد و در صورتی که وجوه نقد یا منافع اموال او کافی امین باید نفقۀ اشخاص واجب .٣ق.ا.ح) ١٤٧شود (مادۀ ول هم کافی نباشد، از اموال غیر منقول فروخته مینباشد، از اموال منقول او فروخته خواهد شد و اگر اموال منق

قانون مدنی (در مورد اموال غیر منقول) و مصلحت غایب ١٢٤١و ١٠١٥قانون مذکور و با توّجه به مفاد مواد ١٤٢نظر به اطالق مادۀ یرمنقول الزم است.نشدنی و اموال غتوان گفت که اجازۀ دادستان در مورد فروش اموال ضایعمی

١٤٨النفقه یا دیون او الزم باشد، مجاز نیست (مادۀ فروش یا رهن اموال غیرمنقول، جز در موردی که برای پرداخت نفقۀ اشخاص واجب .٤ ق.ا.ح)

.ا.ح)ق ١١٩ق.م و مادۀ ١٠١٥سایر وظایف و مقررات امین و مسؤولیت امین همان است که به موجب قانون برای قیم مقرر است (ماده الزحمۀ متناسبی از درآمد اموال غایب را برای امین معّین تواند حّق شود دادگاه می: در موردی که برای ادارۀ اموال غایب امینی تعیین می١٠نکتۀ

گیرد. قانون امور حسبی) و منظور از اجرت متناسب اجرتی است که عرفًا به این کار تعّلق می ١٥٠نماید (مادۀ هزینۀ حفظ و ادارۀ اموال «ق.ا.ح که مقرر داشته: ١٥٠الزحمۀ امین، با عنایت به بند آخر مادۀ گاه اموال غایب درآمدی نداشته باشد حّق : هر ١١نکتۀ

، از اصل ماِل غایب قابل پرداخت است.»شودغایب از اموال غایب برداشته میشود قانونگذار به وراث حق داده که از دادگاه تقاضا احتمال زنده بودن غایب کمتر می: بعد از گذشتن دو سال از تاریخ آخرین خبر غایب که ١٢نکتۀ

نین درخواستی توانند چکنند که اموال غایب را به تصرف موقت آنان داده شود با اینکه آنان را مالِک اموال نشناخته است. باید افزود که زمانی وراث می وراث«... دارد: قانون مدنی مقرر می ١٠٢٦قانون مدنی). مادۀ ١٠٢٥ادارۀ اموال خود معّین نکرده باشد (مادۀ از دادگاه بنمایند که غایب کسی را برای

. برآیند ثالث خاصاش حّق یا و اموال عهدۀ از باشند داشته او اموال بر حّقی ثالث اشخاص که صورتی در تا بدهند دیگر کافیۀ تضمینات یا و ضامن باید ».بود خواهد باقی غایب فرضِی موِت حکِم صدورِ موقِع تا مزبور تضمینات

: در صورتی که اموال غایب به حکم دادگاه به تصرف ورثه داده شود، وظایف و اختیارات ورثه همان است که برای امین ذکر شد؛ برای ورثه ١٣نکتۀ ق.ا.ح). ١٥٠عّین کند (مادۀ الزحمۀ مناسبی از درآمد اموال غایب متواند حّق نیز مانند امین، دادگاه می

: امین باید صالحیت و شایستگی الزم را برای امانت دارا باشد.١٤نکتۀ یابد.: هر گاه حکم موت فرضی غایب صادر شود یا حیات و ممات او محرز گردد مسؤولیت و اختیارات امین به پایان می١٥نکتۀ

:نکات مربوط به امور غیرمالی غایب چهار شخصی گاه هر«مدنی گفته: قانون ١٠٢٩ اموِر غیرمالِی غایِب مفقوداالثر، صرفًا در مورد طالِق زن وی صحبت شده است. مادهنکته: در باِب

در این صورت، » .دهدمی طالق را او ، حاکم،۱۰۲۳ ماده رعایت با صورت این در. کند طالق تقاضای تواندمی او زن باشد مفقوداالثر غایب تمام سالگهی تهران کثیراالنتشار هایروزنامه از یکی و محل از جراید یکی ه، دردادگا کرده منتشر هما یک فاصله به کدام هر متوالی دفعه سه در ای)اعالنی (آ

اولین تاریخ زا سال یک هرگاه. برسانند محکمه اطالع به دارند خبر اگر که نمایدمی دعوت باشند داشته خبری غایب از است ممکن که را اشخاصی وگهی زنی«قانون مدنی: ١١٥٦نشود یا به عبارِت بهتر خبری از غایب نرسد، دادگاه، حکم به طالق خواهد داد. وفق مادۀ ثابت غایب حیات و بگذرد آ

و بعد از نگه داشتن عدۀ » .دارد نگاه روز) ١٠ماه و ٤وفات ( عده طالق، تاریِخ از باید باشد داده طالق را او حاکم و بوده مفقوداالثر غایِب او شوهر که تواند مجددًا شوهر کند. وفات می



۹

نکته: چنانچه غایب پس از وقوع طالق و گذشتن مّدت عده مراجعت کند، دیگر حّقی نسبت به همسر سابق خود نخواهد داشت، لیکن اگر قبل از اند با اظهار ارادۀ خود مبنی بر ادامۀ ازدواج، اثر طالق را از بین ببرد.تو انقضاِء مّدِت عده باز گردد نسبت به طالق حّق رجوع دارد، یعنی می

٩٨[وکالت تقسیم اموال غایب مفقوداالثر برمبنای کدام مورد، صحیح است؟[ با انقضای مدتی که عادتًا، احتمال فوت غایب وجود دارد.الف.

.ب. با انقضای مدت یک سال پس از غیبت .فع، درصورت اثبات نیاز مالی آنان با انقاضی دو سال از زمان غیبتنبا درخواست اشخاص ذیج. پس از صدور حکم موت فرضی، فقط تقسیم اموال منقول امکان پذیر است.د.

قانون مدنی تصریح به تقسیم اموال غایب پس از انقضای مدتی دارد که عادتا چنین شخصی ۸۷۲صحیح است.هرچند مادۀ » الف«پاسخ: گزینه قانون مدنی حکم موت فرضی ۱۰۱۹ماند ولی اصوال تقسیم در این فرض پس از صدور حکم موت فرضی ممکن خواهد بود، طبق ماده نمیزنده

.ماندغایب پس از گذشت مدتی از آخرین خبر از غایب صادر می شود که عادتا زنده نمیقانون ۱۰۲۵موقت اموال غایب به ورثه بالقوه او وجود دارد (ماده البته باید توجه داشت که پیش از صدور حکم موت فرضی هم امکان تسلیم

را صحیح بدانیم. ۱»الف«ها ناظر به این فرض نیستند، باید گزینهقانون امور حسبی) که چون سایر گزینه ۱۳۶مدنی و ماده ی فرض . اگر پس از صدور حکم موِت الفوت تقسیم شده استثر صادر شده و اموال او میان وراث حینمفقوداأل فرضی غایِب حکم موِت

]٩٧وکالت[ ؟و تقسیم اموال، غایب پیدا شود، کدام مورد صحیح است اث ندارد.گردد، واّال حقی بر ورّ اگر عین اموال موجود باشد، به غایب باز می الف.

گردد.ض آن که موجود باشد، به غایب باز میوَ آنچه از عین اموال و منافع و ِع ب. شدنی، غایب حقی ندارد.ض امواِل مصرفوَ ردد، اما در مورد ِع گاگر عین اموال موجود باشد، به غایب باز می ج. شده هستند.امواِل تلف ین پرداخت مثل یا قیمِت اث در هر حال در مقابل شخص غایب، موظف به استرداد عین اموال و منافع آن و همچنورّ د.

درست است. »ب«گزینه قانون مدنی ١٠٢٧پاسخ: طبق ماده ٩٢وکالت[ ... مفقوداالثر، به حکم دادگاه مطلقه شود غایِب در صورتی که زوجۀ[

ده ندارد.ن است و زن ِع طالق بائِ الف. ن است.طالق نگه دارد و طالق بائِ دۀزن باید ِع ب. وفات نگه دارد و زوج حق رجوع ندارد. دۀزن باید ِع ج. ده، حق رجوع دارد.و زوج در صورت حضور در ایام ِع وفات نگه دارد دۀزن باید ِع د.

جعی ن یا رِ شود را از حیث بائِ درست است. قانون مدنی، وضعیت حقوقی طالقی که به درخواست زن و با حکم دادگاه واقع می» د«پاسخ: گزینه نیز طبق داالثروی غایب مفقن قلمداد شده است، طالق زوجهبائِ بودن تعیین نکرده است، در دکترین حقوقی این طالق اصوًال از مصادیق طالق

قانون مدنی در مدت عده قابل رجوع ١٠٣٠ مادۀشود، ولی این طالق طبق قانون مدنی به تقاضای زوجه با حکم دادگاه واقع می ١٠٢٩ مادۀ ی وفات نگه دارد.دهقانون مدنی باید از تاریخ طالق، ِع ١١٥٦ مادۀی غایب مفقوداالثر که با حکم دادگاه طالق گرفته است طبق است، زوجه

:اقامتگاه

نیز او رامو مهم مرکز و داشته سکونت آنجا در شخص که است محّلی از عبارت است شخصی هر اقامتگاه« گویدمی اقامتگاه تعریف در ١٠٠٢ ماده رکزم حقوقی اشخاص اقامتگاه. شودمی محسوب اقامتگاه او امور مهم مرکز باشد، او امور مهم مرکز از غیر شخص سکونت محل اگر باشد، آنجا در

»بود خواهد آنها عملیات :گرددمی بیان ذیالً آن اقسام شخص و اقامتگاه فوق، مادۀ به توجه با

اوست. امور مهم مرکز شخص هر اقامتگاه: قاعده نوع است: سهاقامتگاه



۱۰

کونت س کند، که اگر محِلّ شخص به اراده و اختیار خود، محلی را جهت سکونت و مرکز مهم امور خود انتخاب می . اقامتگاه اختیاری یا ارادی: که١ شود.و مرکز مهم امور فرد، متفاوت باشد، مرکز امور مهم فرد، اقامتگاه وی محسوب می

یین ظ شغل و مقام و یا وابستگی آنان به دیگری، به اجبار تعاقامتگاهی است که قانون با توجه به شرایط برخی اشخاص به لحا اجباری: اقامتگاه. ٢ فرد در آن نقشی ندارد. مثل: ۀکند و ارادمی

یگرید محِلّ در شوهر رضایت با اینکه مگر است، شوهر) اقامتگاه( اقامت محّل همان او اقامتگاه که بر این است شوهردار: اصل زن اقامتگاه) الف .باشد داشته اقامت

.قانون مدنی) ١٠٠٦اوست (ماده یا قیم ولی اقامتگاه همان محجور محجور: اقامتگاه اقامتگاه) ب قانون مدنی). ١٠٠٧دارد (ماده مأموریت آنجا در مأمور که است دولت: محّلی مأمورین اقامتگاه) ج مدنی).قانون ١٠٠٨است (ماده آنان پادگان نظامی افراد نظامی: اقامتگاه افراد اقامتگاه) داقامتگاِه ،باشند داشته سکونت خود مخدوم یا کارفرما منزل در کنند،می خدمت یا کار دیگری نزد معموالً که کبیر اشخاص خدمه: اگر اقامتگاه) ه

.قانون مدنی) ١٠٠٩بود (ماده خواهد آنها مخدوم یا کارفرما آنها، اقامتگاهِ :از اندعبارت که دارد وجود فوق حالت ٥ فروع مورد در هم حالت چند است: ذیل شرح به زوجین اقامتگاه تفریق موارد) الف

باشد. نداشته معلومی اقامتگاه شوهر که موردی در .١ .باشد کرده اختیار جداگانه مسکِن و داشته مسکن تعییِن حّق نکاح، عقد ضمن شرط موجب به زن که موردی در .٢ .باشد کرده اختیار جداگانه مسکِن او رضایت با و است کرده شوهر با که توافقی مطابق نکاح، وقوع از بعد زن که موردی در .٣ دادگاه، ۀاجاز با زن و باشد زن برای شرافتی و حیثیتی یا مالی یا بدنی ضرر و خوف متضمن منزل یک در شوهر و زن بودن که موردی در .٤

.باشد کرده اختیار جداگانه مسکِن :ناشزه زن اقامتگاه) ب

:دارد وجود ناشزه زن اقامتگاه مورد در دو نظر .شودمی تعیین او اقامتگاه) قاعده( اصل طبق و اوست امور مهم مرکز همان وی اقامتگاه آنکه) اول ناشزه زن قانونی گاهاقامت لذا باشد مؤثر قانونی اقامتگاه تغییر نظر از نباید است، قانون خالف بر) وظیفه ندادن انجام و نافرمانی( نشوز چون آنکه) دوم

آمده است.) صفایی دکتر »محجوریِن و اشخاص کتاب« در نظر البته موضوع، اختالفی است و این( اوست شوهر اقامتگاه همان :شوهر خانه به رفتن از قبل زن اقامتگاه) ج

ودخ پدر خانه در شوهر رضایت با زن اینکه به توجه با و اوست امور مهم مرکز و محل شخص هر اقامتگاه که بر این است اصل چون القاعدهعلی .است پدرش زندگی محّل وی اقامتگاه که گفت توانمی لذا کندمی تأیید را این نیز عادت و عرف و کندمی زندگی

:محجور شوهردارِ زِن اقامتگاهِ ) د رسیدگی محجور امور به که دادگاهی همچنین و اوست قیم یا ولی اقامِت محّل مالی امور نظر از) خصوصاً ( محجور امور مهم مرکز اینکه خاطر به

یول اقامت محّل را محجور شوهردارِ زِن اقامِت محّل که کندمی اقتضاء مصلحت لذا. است محجور اقامِت محّل دارد نظارت ولی یا قیم به و کندمی .بدانیم قیم یا :ق.م) ١٠١٠قراردادی (مادۀ یا انتخابی اقامتگاه. ٣

مربوط یدادرس اوراق ابالغ یا قرارداد از ناشی دعاوی یا تعهدات اجرای برای معامله طرفین که است خاصی اقامتگاه قراردادی، یا انتخابی اقامتگاه اقامتگاه . اینشودنمی محسوب او امور مهم مرکز و ندارد پایداری بستگی آن به شخص که است محّلی غالباً قراردادی اقامتگاه کنندمی انتخاب آن به

هّم م مرکزِ و محل همان که اصل به موارد سایر در و هست اثر منشاء شده تعیین اقامتگاه این قرارداد آن ضمن که خاصی قراردادهای مورد در فقط .کنیممی رجوع است شخص امورِ



۱۱

اساتید از یگرد برخی که حالی در دانندمی »اقامتگاه« عنوان به صفایی دکتر مثل اساتید از برخی را دادرسی اوراق ابالغ برای محلی انتخاب: تذکر .دانندمی دادرسی اوراق ابالغ برای محّلی صرفاً و دانندنمی »اقامتگاه« را محل این شمس دکتر مثل

٩٩[ارشد اقامتگاه زنی که شوهر او پس از ازدواج دچار جنون شده است، کدام محل است؟[ الف. مرکز مهم امور زن

سکونت شوهرب. محل ج. اقامتگاه قّیم شوهر

د. اقامتگاه شوهر پیش از جنونناظر به ١٠٠٥مادۀ «... قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی مرحوم کاتوزیان: ١٠٠٥مادۀ ٢صحیح است. به استناد حاشیۀ » الف«گزینۀ پاسخ:

ری که خود نیاز به قّیم دارد پس اقامتگاه زن باید بر طبق قواعد موردی است که شوهر رهبری و ادارۀ خانواده را به عهده دارد، نه شوهر محجو »عمومی مرکز مهم امور او باشد

٩٤[ارشد حقوق خانواده سراسری کدام مورد، در خصوص اقامتگاه، صحیح است؟[ تخابی مؤثر است.الف. چنانچه اقامتگاه انتخابی همان اقامتگاه حقیقی باشد، تغییر اقامتگاه حقیقی در اعتبار اقامتگاه ان

ب. اگر شخص مرکز مهم امور خود را تغییر دهد، تا زمانی که محل سکونت تغییر نکرده است، اقامتگاه همان محل سکونت است. ج. مأموریت دائم مستخدم دولت، در تغییر اقامتگاه او مؤثر است.

د. اقامتگاه زنی که شوهرش محجور است، اقامتگاه شوهر اوست.اقامتگاه مأمورین دولتی، محلی است که در آنجا «قانون مدنی؛ ١٠٠٧درست است. طبق ماده »ج«گزینه ق.م ١٠٠٧به استناد مادۀ پاسخ:

شود، ولی اگر با مأموریتهای کاری موقت، موجب تغییر اقامتگاه نمیتغییر محل کار مستخدم دولت در قالب مأموریت» مأموریت ثابت دارند. ند.کمأمور تغییر یابد به دلیل اینکه محل انجام مأموریِت ثابِت او تغییر یافته اقامتگاه او نیز به محل جدید تغییر پیدا میدائمی، محل کار

٥٨٨ ماده در که یاصل موجب به است، گرفته قرار شناسایی مورد ما قانون در که است نهادهایی از یکی شده گفته قبالً که همانطور حقوقی شخصیت

اصل صل،ا این به که خاصه موارد در مگر ،اندمشترک تکالیف و حقوق در حقوقی و حقیقی اشخاص که بر این است اصل است آمده تجارت قانون گویند.می تکالیف و حقوق در حقوقی و حقیقی شخص اشتراک :جمله از دارد اقسامی حقوقی شخص ...و تهران دانشگاه و اسالمی شورای مجلس ها،شهرداری مثل: عمومی حقوق حقوقی اشخاص • :شوندمی تقسیم دسته سه به معموالً که: خصوصی حقوق حقوقی اشخاص •

تقسیم و مشترک اقتصادی فعالیت یک منظور به را خدماتی یا اموال که گرددمی تشکیل اشخاص از ایمجموعه از که: تجاری هایشرکت) الف .گذارندمی میان در خود بین منافع

نداشته یا اشندب داشته سودجوئی (انتفاع) قصد است ممکن ولی شوندنمی تشکیل تجاری اهداف برای مؤسسات این که: غیرتجاری مؤسسات) ب .باشند

برای یعنی( دگردمی تسبیل آنها منفعت و) شوندمی خارج معامالت و دادوستد جریان از یعنی( شودمی حبس آنها عین که اموالی یعنی: موقوفات) ج .هستند حقوقی شخصیت دارای هم موقوفات این که) شوندمی داده اختصاص خدا راه در و خیر هدف یک .پذیردمی پایان آنها حقوقی شخصیت نیز زمانی و هستند ایجاد برای زمانی دارای حقوقی اشخاص این .گرددمی بیان ذیالً که هست متفاوت حقوقی شخصیت پایان و ایجاد مختلف، حقوقی اشخاص مورد در عمومی: حقوق حقوقِی . شخصیِت ١ .ندارد ثبت به نیاز و کنندمی پیدا شخصیت حقوقی تشکیل، محض به: آغاز) ١ .رودمی بین از آنها حقوقی شخصیت مربوطه موجب قانون به یا دولت ارادۀ به: ) پایان٢



۱۲

تجاری: های. شرکت٢ برسند. ثبت به که شودکامل می وقتی آنها شخصیت ولی هستند واجد شخصیت تشکیل، محض به: حقوقی شخصیت ) آغاز١ .رودمی بین از آنها حقوقی شخصیت تصفیه، پایان عملیات از پس و انحالل با: حقوقی شخصیت ) پایان٢ غیردولتی: . مؤسسات٣ .کندمی پیدا حقوقی شخصیت کند،می معّین عدلیه وزارت که مخصوصی دفتر در ثبت تاریخی از: حقوقی شخصیت ) آغاز١ .رودمی بین آنها از حقوقی شخصیت تصفیه، عمل پایان و انحالل به: حقوقی شخصیت ) پایان٢ . وقف:٤ شودمی ایجاد و تشکیل باشد، داشته ثبت به نیاز آنکه بدون آیدمی شمار به ارکان وقف از که موقوفه عین قبض تاریخ از: حقوقی شخصیت ) آغاز١ اوقاف) و حج سازمان اختیارات و تشکیالت قانون ٣ ماده( صیتموقوفه شخ مال تلف با و دهدمی ادامه خود حقوقی حیات به این شخص باشد باقی موقوفه عین که زمانی تا: حقوقی شخصیت ) پایان٢

موقوفه) مال فروش با استثنایی موارد در و. (پذیردمی پایان نیز آن حقوقی

:گرددمی انبی اختصار به ذیالً که شودمی داده تمییز اشخاص سایر از آنها بوسیلۀ که است ممیزاتی دارای حقیقی شخص مثل حقوقی شخص برخی بینیشپی به توّجه با ولی ندارد وجود مورد این در صریحی فصل تجارت و مدنی قانون در باشد، داشته نام باید الزاماً حقوقی شخص: نام) الف

.کرد استفاده را حقوقی شخص برای نام انتخاب ضرورت توانمی ربط،ذی قانونی مراجع به حقوقی شخص نام اعالم جمله از مقررات و جارتت حقوق حقوقی، شخص بین لحاظ این از تفاوتی و است شخص ادارۀ مرکز یا اداری عملیات مرکز حقوقی شخص اقامتگاه: اقامتگاه) ب

نیست. حقوقی اشخاص سایر اشخاص سایر تابعیت و ایرانی تجاری هایشرکت تابعیت آنها به توّجه با که داریم قوانین در نص دو حقوقی اشخاص تابعیت مورد در: تابعیت) ج

کند.می فرق حقوقی شرط ٢ باید شود محسوب ایرانی اینکه برای شرکتی هر ١١/٣/١٣١٠ مصوب هاقانون ثبت شرکت ١ ماده طبق: ایرانی تجاری هایشرکت . تابعیت١ .دباش ایران در آن اصلی مرکز اینکه؛ دوم. شود تشکیل ایران در اینکه؛ اول. باشد داشته هم با را یعنی) است مملکت این در آنها اقامتگاه که دارند را مملکتی تابعیت حقوق اشخاص( ت. ق ٥٩١ ماده موجب به: حقوقی اشخاص سایر . تابعیت٢

.است حقوقی شخص آن امور ادارۀ اصلی مرکز که دارند را مملکتی تابعیت حقوقی اشخاص

حجر در: دوم فصل موضوع این بررسی کند،می ایفاء ایعمده نقش معامالت بخش خصوصاً و مدنی دوره تمام در کّلی بطور هم و ١ مدنی در هم که مطالبی از یکی

اهلیت اراید تولد محض به شخص هر اینکه به توّجه با البته نه؟ یا دارد اهلیت کند،می حقوقی عملی انجام به مبادرت که شخصی آیا که هست محجور و تاس »استیفاء اهلیت« منظور اهلیت، از بحث در لذا است، مدنی حقوق از متمتع شود متولد زنده که شرطی به جنین حتی و هست تمتع

مقررات که است آورده عمل به محجورین از ایویژه هایحمایت موارد، برخی در قانونگذار اینکه مضافاً . باشد نداشته استیفاء اهلیت که است کسی .دارد حسبی امور قانون در هم و مدنی قانون در هم را خود خاّص

.پردازیممی »اهلیت« و »حجر« بررسی به قسمت، چند در باال مطالب به توجه با را حجر موارد ذیالً ما لذا نیست حجر موارد تمام مذکور ماده در مذکور موارد اما ،است شده احصاء مدنی قانون ١٢٠٧ در مادۀ که دارد اسبابی حجر کنیم؛می ذکر کامل بطور



۱۳

شخص در نقص حجر، نوع این کند، دخالت خود امور در تواندنمی اراده کفایت عدم و فقدان و عقلی قوای نقص واسطۀ به که است کسی: ِصَغر) الف با رابطه رد صغیر گویند. حمایتی حجر را حجر نوع این گیرد قرار قانونگذار حمایت مورد نهاد این که شده باعث محجور شخص است؛ یعنی محجور :اندشده تقسیم دسته دو به غیرمالی و مالی از اعم خود امور در دخالت

تصرفات اگر حتی است باطل صغیر این حقوقی أعمال تمام ندارد، کّلی بطور را تمیز قوه که است صغیری ممیز، غیر صغیر: غیرممیز صغیر) اول دسته .اندباطل باز و شوندنمی کامل تصرفات این هم و قیم ولی بعدِی تنفیذ با حتی و بالعوض هبۀ قبوِل مثل باشد نافع صرفاً از را سود و زیبا زا را زشت و است نرسیده بلوغ سن به ولی است نسبی تمیز و درک قوه دارای که است صغیری ممیز، صغیر: ممیز دوم) صغیر دسته .ق.م) ١٢١٦باشد (ماده داشته حقوقی اراده تواندمی و شناسدمی زیان

مثالً ( دهد انجام نافع صرفاً حقوقی تصرفات -١ تواندمی صغیر این که است شده گفته ایران موضوعه حقوق در صغیر این حقوقی تصرفات مورد در غیرنافذ تصرفاتش غیرمالی، امور در چه و مالی امور در چه دهد،می انجام که حقوقی أعمال سایر مورد در -٢کند)؛ قبول را بالعوض هبه تواندمی

.شوندمی کامل تصرفات این قیم یا و ولی بعدِی تنفیذِ با و است ٩٠ارشد حقوق خصوصی[ عمال حقوقی صغیر:أ[

گاهی باطل و گاهی غیرنافذ است. و گاهی صحیح است. ب. گاهی غیرنافذ الف. همیشه غیرنافذ است. د. همیشه باطل است. ج.

مال عتقسیم کرده است. أ »غیرممیز«و » زممی«حدود حجر صغیر، صغار را به گروه درست است. قانون مدنی برای تعیین »ب«ی گزینهپاسخ: مال عباید أعمال حقوقی را انشا کنند. أ »مقیّ «یا » ولی«واره باطل است و به نیابت از او جهت فقداِن قصِد انشا همحقوقی صغیر غیرممیز به

حقوقی صغیر ممیز به سه گروه باطل، غیرنافذ و صحیح و نافذ تقسیم شده است.

:دارد وجود نظراختالف دیگر سوی از حقوقدانان و سو یک از فقها بین در شودمی ممیز صغیر، سنی چه در اینکه مورد در) ١ تذکر عایتر با آن تشخیص لذا است نشده مشخص تمیز برای خاصی سن چون ایران، مدنی حقوق در که دارند عقیده حقوقدانان برخی هم حقوق در

.است دادگاه با صغیر مصلحت از که گفت وانتمی پاسخ در چیست؟ عملی اصل مقتضای نه؟ یا است شده ُمتصف تمیز وصف به صغیری آیا کنیم تردید که صورتی در) ٢ تذکر

اصلی قتضایم پس( کنیممی سابق حالت بقای به حکم تمیز حدوث در شک صورت در لذا است تمیز بر مقدم صغیر در تمیز عدم حالت که آنجائی است). استصحاب عملیی مقصود از رشد این است که شخص توانای .باشد هم رشید بلوغ، سن به رسیدن بر عالوه که شودمی خارج حجر از کامل بطور زمانی صغیر) ٣ تذکر

ادارۀ اموالش را به نحو عقالیی داشته باشد. ٩ دختر برای و سال تمام قمری ١٥ پسر برای را بلوغ سن و است کرده مشخص را تکلیف ١٢١٠ مادۀ ١مدنی، تبصرۀ قانون در بلوغ سن مورد در

حداقل بیان مقام در صرفاً ماده این ولی داده قرار سال ١٣ را دختر برای ازدواج سن حداقل ١٠٤١ در مادۀ چند هر[ است داده قرار سال تمام قمری توجه با انانحقوقد اکثر نظر و قضایی رویه در ولی است مبهم حدودی تا قانونی وضعیت رشد مورد در اما] دختران برای بلوغ سن نه است ازدواج سن

رشید شخص سن این از بعد و شودمی محسوب امارۀ رشد سالگی هجده سن لذا است نشده نسخ متعاملین رشد به راجع واحده ماده هنوز اینکه به ١.شود ثابت او حجر اینکه مگر شودمی محسوب ٩٤آزاددکتری حقوق خصوصی [ درست است؟ کدام گزینه[

تملیک رایگان از جانب صغار ممیز و اشخاص غیررشید، غیرنافذ است. الف. ی یکسانی است.ک رایگان مشمول قاعدهوضع محجورین در خصوص تملیک و تملّ .ب

) شناخته شده است.١٣١٣سال تمام به عنوان امارۀ رشد بر طبق ماده واحدۀ راجع به رشد متعاملین (مصوب ١٨سن ١



۱٤

محجورین اهلیت تملیک رایگان ندارند. ج. فقط صغار ممیز و مجانین، اهلیت تملیک رایگان ندارند. د.

درست است. هیچ یک از محجوران برای تملیک رایگان اموال خود اهلیت ندارند، اعمالی حقوقی انش�

Documents

جزوه حقوق مدنی به همراه تستهای جدید · 2020. 11. 16. · Title: جزوه حقوق مدنی به همراه تستهای جدید Author: دکتر امید