Τα περιεχόμενα σε συντομία14 Το βιοτικό επίπεδο σε διάφορες χώρες..... 148 Τα «μειονεκτήματα» του πραγματικού

Τα περιεχόμενα σε συντομία

ΠΡΏΤΟ ΜΕΡΟΣ Έισαγωγή

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. Τι είναι η Όικονομική; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2. Το οικονομικό πρόβλημα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3. Ζήτηση και προσφορά . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99

ΔΕΎΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣΠαρακολουθώντας τη μακροοικονομική απόδοση

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4. Παρακολουθώντας την αξία της παραγωγής: ΑΈΠ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5. Παρακολούθηση των θέσεων εργασίας και του πληθωρισμού . . . . . . . . . . . . 161

ΤΡΙΤΟ ΜΕΡΟΣΜακροοικονομικές τάσεις

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6. Όικονομική ανάπτυξη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .185ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7. Χρηματοοικονομικά, αποταμίευση και επένδυση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8. Χρήμα, επίπεδο τιμών και πληθωρισμός . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9. Η συναλλαγματική ισοτιμία και το ισοζύγιο πληρωμών . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265

ΤΕΤΑΡΤΟ ΜΕΡΟΣΜακροοικονομικές διακυμάνσεις

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10. Συναθροιστική προσφορά και συναθροιστική ζήτηση . . . . . . . . . . . . . . . . . . 297ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11. Πολλαπλασιαστές δαπανών . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .323ΚΕΦΑΛΑΙΟ 12. Ό επιχειρηματικός κύκλος, o πληθωρισμός

και o αντιπληθωρισμός . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .391

ΠΕΜΠΤΟ ΜΕΡΟΣΜακροοικονομική πολιτική

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 13. Δημοσιονομική πολιτική, ελλείμματα και χρέος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 403ΚΕΦΑΛΑΙΟ 14. Χρήμα, Τραπεζικό Σύστημα και Χρηματοπιστωτικά

Ίδρύματα, Έπιτόκια και Νομισματική Πολιτική . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .415ΚΕΦΑΛΑΙΟ 15. Πολιτική Διεθνούς Έμπορίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 461

2019_21x29_final.indd 10 9/1/2020 2:39:28 µµ

11

Πρώτο Μέρος

Έισαγωγή

Κ Ε Φ Α Λ Α Ι Ο 1

Τι είναι η Όικονομική Έπιστήμη;

Ορισμός της Οικονομικής . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30Δύο μεγάλα οικονομικά ερωτήματα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31

Τι, πώς και για ποιον;. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31Οι επιλογές που γίνονται επιδιώκοντας το ατομικό μας συμφέρον

προάγουν επίσης το κοινωνικό συμφέρον; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34Ο οικονομικός τρόπος σκέψης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38

Η επιλογή είναι πράξη ανταλλαγής . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38Πραγματοποίηση μιας λογικής επιλογής . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38Όφελος: Τι κερδίζεις . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38Κόστος: Αυτό που πρέπει να θυσιάσετε. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39Ποια ποσότητα; Επιλογή στο όριο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39Οι επιλογές ανταποκρίνονται στα κίνητρα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40

Η Οικονομική Επιστήμη ως κοινωνική επιστήμη και εργαλείο πολιτικής . . . . . . . . . . . . . . . 41Ο οικονομολόγος ως κοινωνικός επιστήμονας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41Ο οικονομολόγος ως σύμβουλος πολιτικής . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42

Οι οικονομολόγοι στην οικονομία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42Θέσεις εργασίας για πτυχιούχους Οικονομικών . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42Θα αυξηθεί ο αριθμός θέσεων για τους πτυχιούχους Οικονομικών . . . . . . . . . . . . . . . . . 43Αποδοχές πτυχιούχων Οικονομικών . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44Δεξιότητες που απαιτούνται για τις θέσεις εργασίας

οικονομικού περιεχομένου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45

Περίληψη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46Παράρτημα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48Μαθηματικό σημείωμα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64Περίληψη παραρτήματος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67

Αναλυτικός πίνακας περιεχομένων

2019_21x29_final.indd 11 9/1/2020 2:39:29 µµ

12


Το οικονομικό πρόβλημα

Δυνατότητες παραγωγής και κόστος ευκαιρίας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72Καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73Αποτελεσματικότητα της παραγωγής . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73Ανταλλαγή κατά μήκος της PPF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73Κόστος ευκαιρίας. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74

Αποτελεσματική χρήση πόρων. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75Η PPF και το οριακό κόστος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75Προτιμήσεις και οριακό όφελος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77Αποτελεσματικότητα κατανομής. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79

Τα οφέλη του εμπορίου. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80Συγκριτικό και απόλυτο πλεονέκτημα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80Πώς προκύπτουν οφέλη από το εμπόριο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82Η οικονομία της Λιζ και του Τζο και η PPF αυτής της οικονομίας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85

Οικονομική ανάπτυξη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87Το κόστος της οικονομικής ανάπτυξης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88Η οικονομική ανάπτυξη μιας χώρας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90Αλλαγές σε αυτά που παράγουμε . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90

Οικονομικός συντονισμός. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92Οι επιχειρήσεις . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92Οι αγορές . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92Τα δικαιώματα ιδιοκτησίας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93Το χρήμα. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93Κυκλικές ροές μέσα από τις αγορές . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93Αποφάσεις συντονισμού. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93

Περίληψη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97


Ζήτηση και προσφορά

Αγορές και τιμές . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100Ζήτηση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101

Ο νόμος της ζήτησης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102Καμπύλη ζήτησης και πίνακας ζήτησης. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102Μεταβολή της ζήτησης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103Μεταβολή της ζητούμενης ποσότητας έναντι μιας μεταβολής της ζήτησης . . . . . . . . 107

ΑΝΑΛΎΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΏΝ

2019_21x29_final.indd 12 9/1/2020 2:39:31 µµ

13

Προσφορά . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108Ο νόμος της προσφοράς. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109Καμπύλη προσφοράς και πίνακας προσφοράς. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109Μεταβολή στην προσφορά . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111Μεταβολή στην προσφερόμενη ποσότητα έναντι μιας μεταβολής

στην προσφορά. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .112Ισορροπία της αγοράς . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114Η τιμή ως ρυθμιστικός παράγοντας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .115Προσαρμογές της τιμής. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .115Πρόβλεψη των μεταβολών στην τιμή και στην ποσότητα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118

Αύξηση της ζήτησης. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118Μείωση της ζήτησης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118Αύξηση της προσφοράς . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118Μείωση της προσφοράς . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .121Μεταβολές σε ζήτηση και προσφορά ταυτόχρονα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .121

Μαθηματικό σημείωμα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125Λυμένο πρόβλημα. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127Περίληψη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130

Συνοπτική παρουσίαση του 1ου ΜέρουςΚατανοώντας το πεδίο των Οικονομικών . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .131

Η οικονομική επανάστασή σας. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .131Συζήτηση με την Esther Duflo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132

Δεύτερο Μέρος

Παρακολουθώντας τη μακροοικονομική απόδοση


Παρακολουθώντας την αξία της παραγωγής: το ΑΈΠ

Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136Ορισμός του ΑΕΠ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136Το ΑΕΠ και η κυκλική ροή της δαπάνης και του εισοδήματος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137Γιατί «εγχώριο» και γιατί «ακαθάριστο»; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139

Μετρώντας το ΑΕΠ των ΗΠΑ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140Η προσέγγιση της δαπάνης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140Η προσέγγιση του εισοδήματος. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141

Ονομαστικό ΑΕΠ και πραγματικό ΑΕΠ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143Ύπολογισμός του πραγματικού ΑΕΠ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144Οι χρήσεις και τα «μειονεκτήματα» του πραγματικού ΑΕΠ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145

Το βιοτικό επίπεδο διαχρονικά. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145


2019_21x29_final.indd 13 9/1/2020 2:39:31 µµ

14

Το βιοτικό επίπεδο σε διάφορες χώρες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148Τα «μειονεκτήματα» του πραγματικού ΑΕΠ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150

Παράρτημα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152Μαθηματικό σημείωμα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155Λυμένο πρόβλημα. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158Περίληψη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159


Παρακολούθηση των θέσεων εργασίας και του πληθωρισμού

Απασχόληση και ανεργία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162Γιατί είναι πρόβλημα η ανεργία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162Έρευνα τρέχοντος πληθυσμού . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162Τρεις δείκτες της αγοράς εργασίας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164Άλλοι ορισμοί της ανεργίας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166Ανεργία με το υψηλότερο κόστος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166Εναλλακτικά μέτρα της ανεργίας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167

Ανεργία και πλήρης απασχόληση. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168Ανεργία τριβής . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168Διαρθρωτική ανεργία. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168Κυκλική ανεργία. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169«Φυσιολογική» ανεργία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169Πραγματικό ΑΕΠ και ανεργία στη διάρκεια του κύκλου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170

Το επίπεδο τιμών, ο πληθωρισμός και ο αντιπληθωρισμός . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172Γιατί ο πληθωρισμός και ο αντιπληθωρισμός είναι πρόβλημα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172Ο Δείκτης Τιμών Καταναλωτή . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173Διαβάζοντας τους αριθμούς του CPI. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173Καταρτίζοντας τον δείκτη CPI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173Μέτρηση του ποσοστού πληθωρισμού. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176Διακρίνοντας τον υψηλό πληθωρισμό από ένα υψηλό επίπεδο τιμών. . . . . . . . . . . . . . 176Ο «μεροληπτικός» CPI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177Συνέπειες και μέγεθος του σφάλματος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177Εναλλακτικοί δείκτες τιμών . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179Βασικός πληθωρισμός και πληθωρισμός «δυσκίνητων» τιμών . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180Οι πραγματικές μεταβλητές στη Μακροοικονομική . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180

Λυμένο πρόβλημα. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182Περίληψη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183


2019_21x29_final.indd 14 9/1/2020 2:39:32 µµ

15

Τρίτο Μέρος

Μακροοικονομικές τάσεις


Όικονομική ανάπτυξη

Βασικές έννοιες στην οικονομική ανάπτυξη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186Ύπολογίζοντας το ποσοστό ανάπτυξης. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186Οικονομική ανάπτυξη και επέκταση του επιχειρηματικού κύκλου . . . . . . . . . . . . . . . . . 187Η μαγεία της βιώσιμης ανάπτυξης. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188Εφαρμογή του κανόνα του 70 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188

Τάσεις μακροχρόνιας ανάπτυξης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190Η μακροχρόνια ανάπτυξη της αμερικανικής οικονομίας. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190Αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ στην παγκόσμια οικονομία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191

Πώς αυξάνεται το δυνητικό ΑΕΠ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193Τι καθορίζει το δυνητικό ΑΕΠ;. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193Τι προκαλεί την αύξηση του δυνητικού ΑΕΠ;. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196

Γιατί αυξάνεται η παραγωγικότητα της εργασίας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201Προϋποθέσεις αύξησης της παραγωγικότητας της εργασίας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202Αύξηση του φυσικού κεφαλαίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202Αύξηση του ανθρώπινου κεφαλαίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202Τεχνολογική πρόοδος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203

Είναι βιώσιμη η οικονομική ανάπτυξη; Θεωρίες, αποδείξεις και πολιτικές . . . . . . . . . . . . . 204Κλασική θεωρία της ανάπτυξης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204Νεοκλασική θεωρία της ανάπτυξης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204Νέα θεωρία της ανάπτυξης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206Σύγκριση της νέας θεωρίας της ανάπτυξης και της θεωρίας

του Malthus. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207Τακτοποίηση των θεωριών . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207Τα εμπειρικά αποδεικτικά στοιχεία για τις αιτίες της οικονομικής

ανάπτυξης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209Πολιτικές για επίτευξη οικονομικής ανάπτυξης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209



2019_21x29_final.indd 15 9/1/2020 2:39:32 µµ

16


Χρηματοοικονομικά, αποταμίευση και επένδυση

Χρηματοοικονομικές αγορές και χρηματοπιστωτικά ιδρύματα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216Χρηματοδότηση και χρήμα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216Κεφάλαιο και χρηματοοικονομικό κεφάλαιο. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216Κεφάλαιο και επένδυση. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216Πλούτος και αποταμίευση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217Χρηματοοικονομικές αγορές. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218Χρηματοπιστωτικά ιδρύματα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219Κεφάλαια που χρηματοδοτούν επενδύσεις . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220

Χρηματοοικονομικές αποφάσεις και κίνδυνοι. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222Η χρονική αξία του χρήματος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222Καθαρή παρούσα αξία. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223Ο κανόνας των αποφάσεων. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223Χρηματοοικονομικός κίνδυνος: Αφερεγγυότητα και έλλειψη ρευστότητας. . . . . . . . . 223Κίνδυνος της αγοράς: Επιτόκια και τιμές περιουσιακών στοιχείων . . . . . . . . . . . . . . . . . 224Πραγματικά μεγέθη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 224

Η αγορά δανειακών κεφαλαίων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 225Η ζήτηση δανειακών κεφαλαίων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 225Η προσφορά δανειακών κεφαλαίων. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227Ισορροπία στην αγορά δανειακών κεφαλαίων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228Μεταβολές στην προσφορά και τη ζήτηση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 229

Η κυβέρνηση στην αγορά δανειακών κεφαλαίων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231Πλεόνασμα του κυβερνητικού προϋπολογισμού. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231Ένα έλλειμμα του κυβερνητικού προϋπολογισμού . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232



Χρήμα, επίπεδο τιμών και πληθωρισμός

Τι είναι χρήμα; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 240Μέσο ανταλλαγής . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 240Μονάδα υπολογισμού . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 240Μέσο αποθήκευσης της αξίας. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241Το χρήμα στις ΗΠΑ σήμερα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242

Καταθετικά ιδρύματα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243


2019_21x29_final.indd 16 9/1/2020 2:39:33 µµ

17

Είδη καταθετικών ιδρυμάτων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244Τι κάνουν τα καταθετικά ιδρύματα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245Οικονομικά οφέλη που παρέχουν τα καταθετικά ιδρύματα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245Πώς ελέγχονται τα καταθετικά ιδρύματα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247Χρηματοοικονομικές καινοτομίες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247

Πώς δημιουργούν οι τράπεζες χρήμα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 248Δημιουργία καταθέσεων με τη χορήγηση δανείων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 248Η διαδικασία δημιουργίας χρήματος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249Ο πολλαπλασιαστής του χρήματος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250

Η αγορά χρήματος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 251Οι επιρροές στην παρακράτηση χρήματος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 251Η ζήτηση χρήματος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252Μετατοπίσεις της καμπύλης ζήτησης χρήματος. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253Ισορροπία στην αγορά χρήματος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253

Η ποσοτική θεωρία του χρήματος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257

Μαθηματικό σημείωμα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259Λυμένο πρόβλημα. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262Περίληψη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263


Η συναλλαγματική ισοτιμία και το ισοζύγιο πληρωμών

Η αγορά ξένου συναλλάγματος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266Εμπόριο νομισμάτων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266Συναλλαγματικές ισοτιμίες. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266Ερωτήσεις σχετικά με τη συναλλαγματική ισοτιμία του αμερικανικού

δολαρίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267Η συναλλαγματική ισοτιμία είναι μία τιμή. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267Η ζήτηση ενός χρήματος είναι η προσφορά ενός άλλου χρήματος . . . . . . . . . . . . . . . . 267Ζήτηση στην αγορά ξένου συναλλάγματος. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267Η καμπύλη ζήτησης αμερικανικών δολαρίων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269Προσφορά στην αγορά ξένου συναλλάγματος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269Καμπύλη προσφοράς αμερικανικών δολαρίων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271Ισορροπία της αγοράς . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271Μεταβολές της ζήτησης αμερικανικών δολαρίων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 272Μεταβολές στην προσφορά αμερικανικών δολαρίων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273Μεταβολές στη συναλλαγματική ισοτιμία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274

Αρμπιτράζ, κερδοσκοπία και θεμελιώδη στοιχεία της αγοράς . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 275Αρμπιτράζ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 275Κερδοσκοπία. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 277Θεμελιώδη στοιχεία της αγοράς . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 278

Πολιτική για τη συναλλαγματική ισοτιμία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 279


2019_21x29_final.indd 17 9/1/2020 2:39:33 µµ

18

Η ευέλικτη συναλλαγματική ισοτιμία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 279Η σταθερή συναλλαγματική ισοτιμία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 279Η διολισθαίνουσα ισοτιμία. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281

Χρηματοδότηση του διεθνούς εμπορίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282Λογαριασμοί ισοζυγίου πληρωμών . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282Δανειολήπτες και δανειστές. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 284Η παγκόσμια αγορά δανειακών κεφαλαίων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 284Χρεώστες και πιστωτές . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 286Τα δάνεια που παίρνουν οι ΗΠΑ είναι για κατανάλωση; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 286Ύπόλοιπο λογαριασμού τρεχουσών συναλλαγών . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 287Καθαρές εξαγωγές. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 288Πού είναι η συναλλαγματική ισοτιμία; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 288


Συνοπτική παρουσίαση του 3ου ΜέρουςΚατανόηση των μακροοικονομικών τάσεων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 293

Επεκτείνοντας τα όρια . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 293Συζήτηση με τον Xavier Sala-I-Martin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 294

Τέταρτο Μέρος

Μακροοικονομικές διακυμάνσεις

Κ Ε Φ Α Λ Α Ι Ο 1 0

Συναθροιστική προσφορά και συναθροιστική ζήτηση

Συναθροιστική προσφορά . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 298Προσφερόμενη ποσότητα και προσφορά . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 298Μακροχρόνια συναθροιστική προσφορά. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 298Βραχυχρόνια συναθροιστική προσφορά . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299

Συναθροιστική ζήτηση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 303Η καμπύλη συναθροιστικής ζήτησης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 304Μεταβολές στη συναθροιστική ζήτηση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 306

Εξηγώντας τις μακροοικονομικές τάσεις και τις διακυμάνσεις . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 308Βραχυχρόνια μακροοικονομική ισορροπία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 308Μακροχρόνια μακροοικονομική ισορροπία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 309Οικονομική ανάπτυξη και πληθωρισμός στο μοντέλο AS-AD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 310Ο επιχειρηματικός κύκλος στο μοντέλο AS-AD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .311Διακυμάνσεις της συναθροιστικής ζήτησης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 313Διακυμάνσεις της συναθροιστικής προσφοράς . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 315

Μακροοικονομικές σχολές σκέψης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 316


2019_21x29_final.indd 18 9/1/2020 2:39:34 µµ

19

Η κλασική άποψη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 316Η κεϋνσιανή άποψη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 317Η μονεταριστική άποψη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 318Ο δρόμος που οδηγεί στο μέλλον . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 318



Πολλαπλασιαστές δαπανών

Σταθερές τιμές και σχέδια δαπανών . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 324Σχέδια δαπανών. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 324Καταναλωτικά και αποταμιευτικά σχέδια . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 324Οριακή ροπή προς κατανάλωση και προς αποταμίευση. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 325Κλίσεις και οριακές ροπές. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 327Η κατανάλωση ως συνάρτηση του πραγματικού ΑΕΠ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 328Συνάρτηση εισαγωγών . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 328

Πραγματικό ΑΕΠ με σταθερό επίπεδο τιμών . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 328Συνθροιστική σχεδιαζόμενη δαπάνη. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 329Πραγματική δαπάνη, σχεδιαζόμενη δαπάνη και πραγματικό ΑΕΠ . . . . . . . . . . . . . . . . . 331Δαπάνη ισορροπίας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 331Σύγκλιση προς την ισορροπία. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 331

Ο πολλαπλασιαστής . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 334Η βασική ιδέα του πολλαπλασιαστή. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 334Το αποτέλεσμα του πολλαπλασιαστή . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 335Γιατί ο πολλαπλασιαστής είναι μεγαλύτερος από 1;. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 336Το μέγεθος του πολλαπλασιαστή . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 336Ο πολλαπλασιαστής και η κλίση της καμπύλης ΑΕ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 336Εισαγωγές και φόροι εισοδήματος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 337Η διαδικασία του πολλαπλασιαστή. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 338Σημεία καμπής του επιχειρηματικού κύκλου. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 339

Ο πολλαπλασιαστής και το επίπεδο τιμών . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 340Προσαρμόζοντας ποσότητες και τιμές . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 340Συναθροιστική δαπάνη και συναθροιστική ζήτηση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 340Πώς προκύπτει η συναθροιστική καμπύλη ζήτησης. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 340Μεταβολές στη συναθροιστική δαπάνη και στη συναθροιστική ζήτηση . . . . . . . . . . . 341Πραγματικό ΑΕΠ ισορροπίας και επίπεδο τιμών . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 343

Mαθηματικό σημείωμα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 362Λυμένο πρόβλημα. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 362Περίληψη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 364


2019_21x29_final.indd 19 9/1/2020 2:39:34 µµ

20


Ό επιχειρηματικός κύκλος, ο πληθωρισμός και ο αντιπληθωρισμός

Ο επιχειρηματικός κύκλος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 362Η επικρατέστερη θεωρία του επιχειρηματικού κύκλου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 362Πραγματική θεωρία του επιχειρηματικού κύκλου. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 364

Κύκλοι πληθωρισμού . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 368Πληθωρισμός ζήτησης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 368Πληθωρισμός κόστους . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .371Προσδοκώμενος πληθωρισμός . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 374Πρόβλεψη του πληθωρισμού . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 376Πληθωρισμός και ο επιχειρηματικός κύκλος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 376

Αντιπληθωρισμός . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 376Τι προκαλεί τον αντιπληθωρισμό; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 376Ποιες είναι οι συνέπειες του αντιπληθωρισμού; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 378Πώς μπορούμε να τερματίσουμε τον αντιπληθωρισμό; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 378

Η καμπύλη Phillips. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 379Η βραχυχρόνια καμπύλη Phillips . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 379Η μακροχρόνια καμπύλη Phillips . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 380

Λυμένο πρόβλημα. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 383Περίληψη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 384

Συνοπτική παρουσίαση του 4ου Μέρους Οικονομική άνθηση και οικονομική συρρίκνωση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 387

Συζήτηση με τον Ricardo J. Cabalero . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 388

Πέμπτο Μέρος

Μακροοικονομική πολιτική


Δημοσιονομική πολιτική, ελλείμματα και χρέος

Δημοσιονομική πολιτική και το υπόδειγμα ΑD-AS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 392Επεκτατική δημοσιονομική πολιτική . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 392Συσταλτική δημοσιονομική πολιτική . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 394


2019_21x29_final.indd 20 9/1/2020 2:39:36 µµ

21

Αυτόματη σταθεροποίηση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 395Αυτόματοι ή ενσωματωμένοι σταθεροποιητές. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 396Οικονομική σημασία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 396

Αξιολόγηση της δημοσιονομικής πολιτικής . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 397Περιορισμοί στην άσκηση σταθεροποιητικής δημοσιονομικής πολιτικής

σε μια νομισματική ένωση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .400Προβλήματα, επικρίσεις και επιπλοκές . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .400

Πολιτικές παράμετροι . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 401Μελλοντική ανατροπή πολιτικής . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 401Η επίδραση της εκτόπισης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 402Τρέχουσες σκέψεις για τη δημοσιονομική πολιτική . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 403

Το δημόσιο χρέος των ΗΠΑ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 403Η κυριότητα του χρέους . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .404Χρέος και ΑΕΠ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 405Διεθνείς συγκρίσεις. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .406Επιβαρύνσεις τόκων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .406

Αβάσιμες οι ανησυχίες για το χρέος; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .406Πτώχευση. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .406Η επιβάρυνση των μελλοντικών γενεών . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 407

Ουσιαστικά ζητήματα. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .408Διανομή του εισοδήματος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .408Κίνητρα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .408Εξωτερικό δημόσιο χρέος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .408Επανεξέταση της επίδρασης της εκτόπισης. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .408

Περίληψη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 411


Χρήμα, Τραπεζικό Σύστημα και Χρηματοπιστωτικά ΊδρύματαΈπιτόκια και Νομισματική Πολιτική

Οι λειτουργίες του χρήματος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 416Τα στοιχεία της προσφοράς χρήματος. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 417

Η ποσότητα του χρήματος με τη στενή έννοια: M1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 418Η ποσότητα του χρήματος με την κύρια έννοια: M2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 420Η ποσότητα του χρήματος με την ευρεία έννοια: M3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 421

Πώς διασφαλίζεται η ποσότητα του χρήματος μιας οικονομίας; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 422Η αξία του χρήματος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 423

Οι πιστωτικές κάρτες αποτελούν χρήμα;. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 423Χρήμα και τιμές . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 424

Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και ο ελληνικός τραπεζικός κλάδος . . . . . . . . . . . . . . . . . . 425Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 426Διοικητικό Συμβούλιο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 426


2019_21x29_final.indd 21 9/1/2020 2:39:37 µµ

22

Εκτελεστική Επιτροπή . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 426Τράπεζα της Ελλάδος. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 426ΕΚΤ και Ευρωσύστημα – Βασικές αρμοδιότητες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 426Ανεξαρτησία των οργάνων του Ευρωσυστήματος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 427Εμπορικές Τράπεζες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 427

Η χρηματοπιστωτική κρίση της περιόδου 2007-2008 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 428Εξέλιξη του ελληνικού τραπεζικού κλάδου στη διάρκεια της κρίσης . . . . . . . . . . . . . . . 430

Το σύστημα αναλογικών διαθεσίμων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 431Οι χρυσοχόοι. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 431

Η εμπορική τράπεζα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 432Τραπεζικό σύστημα: Πολλαπλή επέκταση των καταθέσεων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .440

Η δυνατότητα χορήγησης δανείων του τραπεζικού συστήματος . . . . . . . . . . . . . . . . . .440Ο πολλαπλασιαστής χρήματος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 442Αντιστρεψιμότητα: Πολλαπλή μείωση της ποσότητας του χρήματος. . . . . . . . . . . . . . . 443

Επιτόκια και νομισματική πολιτική . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 443Η ζήτηση χρήματος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 443Το επιτόκιο ισορροπίας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 445

Αυτό ονομάζεται τόκος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .446Εργαλεία νομισματικής πολιτικής . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .446Το ποσοστό των υποχρεωτικών αποθεματικών . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .448Το προεξοφλητικό επιτόκιο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .449Επεκτατική και περιοριστική νομισματική πολιτική . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 450

Νομισματική πολιτική, πραγματικό ΑΕΠ και επίπεδο τιμών . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 450Μια αλληλουχία αιτίας-αποτελέσματος. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 451Επιπτώσεις της επεκτατικής νομισματικής πολιτικής . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 452Επιπτώσεις της περιοριστικής νομισματικής πολιτικής . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 452Νομισματική πολιτική της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας κατά

τη διάρκεια της κρί σης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 454Περίληψη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 457


Πολιτική διεθνούς εμπορίου

Πώς λειτουργούν οι παγκόσμιες αγορές . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 462Το διεθνές εμπόριο σήμερα. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 462Τι υποκινεί το διεθνές εμπόριο;. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 462Γιατί οι ΗΠΑ εισάγουν T-shirts . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 465Γιατί οι ΗΠΑ εξάγουν αεροσκάφη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 465

Κερδισμένοι, χαμένοι και καθαρό όφελος από το εμπόριο. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .466Οφέλη και ζημίες από τις εισαγωγές . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .466Οφέλη και ζημίες από τις εξαγωγές. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .466Οφέλη για όλους . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 467

Διεθνείς εμπορικοί περιορισμοί . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 467


2019_21x29_final.indd 22 9/1/2020 2:39:37 µµ

23

Οι εισαγωγικοί δασμοί . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 467Ποσοστώσεις εισαγωγών . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 470Άλλα εμπόδια εισαγωγών . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 472Επιδοτήσεις εξαγωγών . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 473

Οι αντιρρήσεις για την προστασία. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 473Βοηθούν στην ανάπτυξη ενός νηπιακού κλάδου. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 474Αντιστάθμιση του ντάμπινγκ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 474Εξοικονομούν εγχώριες θέσεις εργασίας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 474Δίνουν τη δυνατότητα ανταγωνισμού των φτηνών εργατικών χεριών

του εξωτερικού . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 475Τιμωρούν τα «χαλαρά» περιβαλλοντικά πρότυπα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 475Εμποδίζουν τις πλούσιες χώρες να εκμεταλλευτούν τις

αναπτυσσόμενες χώρες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 475Μειώνουν την προμήθεια πόρων μέσω εξωχώριων καναλιών γεγονός

που οδηγεί καλές θέσεις εργασίας των ΗΠΑ σε άλλες χώρες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 476Κερδισμένοι και χαμένοι . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 476Αποφυγή των εμπορικών πολέμων. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 477Γιατί υπάρχουν περιορισμοί στο διεθνές εμπόριο; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 477Αποζημίωση των ζημιωμένων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 478

Λυμένο πρόβλημα. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 479Περίληψη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .480

Συνοπτική παρουσίαση του 5ου ΜέρουςΣυμψηφισμοί και δωρεάν γεύματα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 483Συζήτηση με τη Stephanie Scmitt-Grohe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .484

Γλωσσάριο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 487

Προσάρτημα.Απαντήσεις στις ερωτήσεις των Κεφαλαίων. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 497


2019_21x29_final.indd 23 9/1/2020 2:39:37 µµ

Documents

Τα περιεχόμενα σε συντομία14 Το βιοτικό επίπεδο σε διάφορες χώρες..... 148 Τα «μειονεκτήματα» του πραγματικού