ဘ ယ္ သူ...အ မ လ - i nf o @ e mr ef. or g ၀ က ဘ ဆ က - w w w. e mr ef. or g ဖ န - + ၉ ၅ ၁ ၈ ၅ ၆ ၂ ၄ ၃ ၉ ဥ ယ ဇဥ လ တ တ က

?ဘ ယ သ

ဘ ာ ေၾ က ာ င

ဘ ာ

ဘ ယ ေ န ရ ာ

ဘယ

လ

ဘယ

အ ခ န

လႊတေတာေရးရာသေတသန

သငတနးလကစြ

မ ပ င ခြ င © ၂ ၀ ၁ ၈ ပါ လ မ န စ င တ ာ ( က ေ န ဒါ) ႏ င ပ ည ာ အ လ ငး ပြ ငျ မ န မ ာ သ ေ တ သ န ေ ဖ ာ ငေ ဒး ရ ငး ( E M R e F)

ဤ ထ တ ေ ဝ မႈ က ပါ လ မ န စ င တ ာ ( က ေ န ဒါ) ႏ င ပ ည ာ အ လ ငး ပြ ငျ မ န မ ာ သ ေ တ သ န ေ ဖ ာ င ေ ဒး ရ ငး ( E M R e F) ထ မ ႀ က တ င ခြ ငျ ပ ခ က

မ ပါ ဘ ဤ စ ာ အ ပ ၏ မ ည သ ည အ ပ ငး က မ ျ ပ န လ ည ထ တ ေ ဝျ ခ ငး၊ ျ ပ န လ ည ရ ယ အ သးျ ပ ႏ င သ ည စ န စ အ တြ ငး သ မး ဆ ညးျ ခ ငး၊

သ႔ မ ဟ တ မ တ ကး ယျ ခ ငး၊ အ သ သြ ငးျ ခ ငး ( သ႔) အျ ခ ား န ညးျ ဖ စ ေ သ ာ အ လ က ထ ေ ရ ာ န စ၊ စ က ပ စၥ ညး စ သ ည မ ည သ ည ပ စ၊ မ ည သ ည

န ညး လ မး မ ားျ ဖ င မ ဆ ကး ယျ ဖ န႔ ေ ဝျ ခ ငး မ ား မျ ပ လ ပ ရ န အ သ ေ ပး အ ပ ပါ သ ည ။

ဤ စ ာ အ ပ တြ င ေ ဖ ာျ ပ ထ ား ေ သ ာ အျ မ င မ ား သ ည I D R C ( သ႔ မ ဟ တ) I D R C စ မ အ ပ ခ ပ ေ ရး ဘ တ အ ဖြ႕ မ ား ၏ အျ မ င မ ား က က ယ စ ား

မျ ပ ေ ပ ။

ဤ စ ာ အ ပ က က ေ န ဒါ ႏ င င ဆ င ရ ာ က မ ၻာ ေ ရး ရ ာ အ ဖြ႕ ( G A C) ႏ င အျ ပ ညျ ပ ည ဆ င ရ ာ ဖြ႕ၿ ဖ း ေ ရး သ ေ တ သ န စ င တ ာ (I D R C)

တ႔ ထ မ ရ န ပ ေ ငြ ေ ထ ာ က ပ မႈျ ဖ င စ စ ဥ ေ ရး ဆြျ ခ ငးျ ဖ စ သ ည ။

1 0 0 0 - 6 6 Sl at er St.

Ott a w a, O nt.

K 1 P 5 H 1

C a n a d a

အး ေ မး လ - p arl c e nt @ p arl. g c. c a

၀ က ဘ ဆ က - w w w. p arl c e nt. or g

ဖ နး - + 1 ( 6 1 3) 2 3 7 - 0 1 4 3

တ က( ၃)၊ အ ခ နး ( ေ အ - ၃ ၀ ၅)၊

သ စၥ ာ ဥ ယ ာ ဥ အ မ ရ ာ၊ ၃ လ မး၊

( ၈) ရ ပ ကြ က၊ ေ တ ာ င ဥ က လ ာ ပ

ၿ မ႕ န ယ၊ ရ န က နၿ မ႕၊ ျ မ န မ ာ ။

အး ေ မး လ - i nf o @ e mr ef. or g

၀ က ဘ ဆ က - w w w. e mr ef. or g

ဖ နး - + ၉ ၅ ၁ ၈ ၅ ၆ ၂ ၄ ၃ ၉

ဥေယာဇဥ

လႊတေတာကယစားလယမားသည အေျမာအျမငျဖငျပညစေသာ ဆးျဖတခကမားခရနအတြက ခငလမႈရၿပး ယၾကညစတခရေသာ သတငးအခကအလကမားက လကလမးမႏငရန လအပလေပသည။ တငးျပညစမ အပခပေရး၌ တငးေဒသႀကးႏငျပညနယဥပေဒ ျပ လႊတေတာမား၏အခနးက႑ ပ၍အေရးႀကးလာေနေသာ ျမနမာနငငတြင လႊတေတာမားအား သေတသနေရးရာ အေထာကအပ မားေပးရန အထးလအပေနၿပး၊ အလြနလညးအေရးႀကးေပသည။

ထအေၾကာငးေၾကာငပင ပါလမနစငတာ (ကေနဒါ) ႏင ပညာအလငးပြငျမနမာသေတသနေဖာငေဒးရငး (EMReF) တ႔မ 'လႊတ ေတာေရးရာသေတသနစြမးေဆာငရညျမႇငတငျခငး- ျမနမာႏငင ရမးျပညနယလႊတေတာ" စမခကတြင ပးတြ၍စစဥေရးဆြထား ေသာ လႊတေတာေရးရာ သေတသနသငတနးလကစြစာအပက စာဖတပရတသတမားအားမတဆကေပးႏငမႈက ကြၽႏပအေနျဖင အလြနဝမးေျမာကပါသည။

ယခစာအပသည ျမနမာႏငငရ ရမးျပညနယလႊတေတာႏင အျခားေသာလႊတေတာမားအတြကသာမက EMReF ကသ႔ လႊတေတာ မားအား ေထာကကေပးေနသည ျမနမာအဖြ႕အစညးမားအတြကပါ အဖးတနသတငးအခကအလကမားက ပပးေပးသည။ ဤစာအပ တြင လႊတေတာကယစားလယမားႏင လႊတေတာဝနထမးမား၏ သကဆငရာစြမးေဆာငရညမားက တးျမႇငတညေဆာကပအပါ အဝင လႊတေတာေရးရာ သေတသနေခါငးစဥႏငစပလဥးေသာ လကေတြ႕ကအသးဝငသည အသပညာမားပါဝငသည။

ဤလကစြစာအပက စစဥေရးသားေသာ ပါလမနစငတာ (ကေနဒါ)ႏင ပညာအလငးပြငျမနမာသေတသနေဖာငေဒးရငး(EMReF)တ႔အျပင ဤစမခကျဖစေျမာကေရးအတြက ရနပေငြေထာကပေပးေသာ ကေနဒါႏငငဆငရာ ကမ ၻာေရးရာအဖြ႕ႏင အျပညျပညဆငရာ ဖြ႕ၿဖးေရးသေတသနစငတာတ႔အား ေကးဇးအထးတငရေၾကာငး ဤဥေယာဇဥျဖင ေဖာျပလပါသည။

စငးလးဆင ဥက႒ ရမးျပညနယလႊတေတာ

မာတကာ

ဥေယာဇဥ

နဒါနး ၆

အေကာငအထညေဖာေဆာငရြကေသာ အဖြ႕အစညးမား ၇

ေကးဇးတငလႊာ ၈

လႊတေတာေရးရာသေတသန၏ သေဘာသဘာဝႏင တနဖး ၉

လႊတေတာေရးရာသေတသနဆတာ ဘာလ ၉

လႊတေတာေရးရာ၏သေတသနတနဖး ၁၅

သေတသနနညးနာ ၁၆

ကားမေရးရာထခကမခေသာ လႊတေတာေရးရာသေတသန ၂၃ ကားမေရးရာထခကမခေသာ လႊတေတာေရးရာသေတသနဆတာ ဘာလ ၂၃

သ႐ပခြေလလာမႈအစရငခစာတြင ကား/မေရးရာထခကမခမႈျပ (Gender-Sensitive) ဘာသာစကားမားသးစြျခငး ၂၆

သငတနးဖြ႕စညးမႈပစ ႏင သငၾကားမႈ ၂၈

နဒါနး ၂၈

သငတနးလအပခကမားက ေဖာထတျခငး (လအပခကဆနးစစေလလာမႈမား-Needs Assessments) ၃၁

သငတနးမားက စစဥေရးဆြျခငး ၃၆

သငတနးမားက အကျဖတျခငး ၄၂

ေနာကဆကတြ - နညးကရယာမားႏင အရငးအျမစမား ၅၀

(က) လအပခကဆနးစစေလလာမႈဆငရာ ကစၥရပေလလာမႈမား ၅၀

(ခ) လအပခကဆနးစစေလလာေရး နညးကရယာမား ၅၄

(ဂ) သငတနးသင႐းၫႊနးတမးပစ ၅၆

(ဃ) အဂၤလပဘာသာျဖငရရႏငေသာ သေတသနရငးျမစမား ၅၈

(င) ကား/မေရးရာ ထခကမခေသာသေတသနဆငရာ ျမနမာဘာသာရငးျမစမား ၆၅

6 လႊတေတာေရးရာသေတသန သငတနးလကစြ

နဒါနး၂၀၁၇ ဇလငလမစတင၍ ၂၀၁၈ ဇြနလအထ၊ ပါလမနစငတာ (ကေနဒါ)သည ပညာအလငးပြငျမနမာသေတသနေဖာငေဒးရငး (EMReF)ႏငတြဖက၍ ကေနဒါႏငငဆငရာ ကမ ၻာေရးရာအဖြ႕ (GAC)ႏင အျပညျပညဆငရာဖြ႕ၿဖးေရးသေတသနစငတာ (IDRC) တ႔ထမ ေထာကပရနပေငြျဖင 'လႊတေတာေရးရာသေတသနစြမးေဆာငရညျမႇငတငျခငး - ျမနမာႏငင၊ ရမးျပညနယလႊတေတာ" စမခကက အေကာငအထညေဖာခသည။ ဤစမခကသည အထးသျဖင စးပြားေရးဖြ႕ၿဖးတးတကမႈႏင ဒမကေရစအကးအေျပာငး နယပယတြင ကားမေရးရာထညသြငးစဥးစားမႈရေသာ မဝါဒမားႏငဥပေဒျပေရးအတြက အေထာကအထားတစခတညေဆာကရန ရမးျပညနယလႊတေတာ၏ လႊတေတာေရးရာ သေတသနစြမးေဆာငရညျမႇငတငေရးက အာ႐စကလပေဆာငျခငးျဖစသည။

စမခကတြင ယတကကခတဆကထားေသာအပငး သးပငးပါဝငသည။ ပထမအပငးသည တငးေဒသႀကး/ျပညနယလႊတေတာမား အတြက ကား/မေရးရာထခကမခေသာ လႊတေတာေရးရာသေတသနစြမးေဆာငရညျမႇငတငေရးတြင ေရရညတညတေသာ အေထာကအပ ပပးေပးပႏငစပလဥး၍ ျမနမာႏငငအေျချပ အႀကေပးအဖြ႕တစဖြ႕ျဖစသည ပညာအလငးပြငျမနမာသေတသန ေဖာငေဒးရငး (EMReF)၏ လကေတြ႕အသးကအသပညာႏင စြမးေဆာငရညတးျမငေရးက အေလးေပးလပေဆာငသည။ ဒတယ အပငးတြငမ ရမးျပညနယလႊတေတာ၏ လႊတေတာေရးရာသေတသနစြမးေဆာငရညျမႇငတငေရးက ဦးတညေသာ လကေတြ႕အစပး လပေဆာငမႈမားက အေကာငအထညေဖာရနအတြက ပါလမနစငတာ (ကေနဒါ)သည EMReF ႏင ပးေပါငးခသည။ တတယအပငးတြင ျမနမာႏငငရ တငးေဒသႀကး/ျပညနယ လႊတေတာမားအတြငး သေတသန အေထာကအကေပးေရးဝနေဆာငမႈမား၏လပငနးစြမးေဆာင ရညက တငးတာျခငးအတြက နညးနာေဗဒတစခေဖာထတစမးသပရာတြင EMReF အား အေထာကအကမား ပပးေပးခသည။

ဤသငတနးလကစြစာအပသည လႊတေတာေရးရာသေတသန၏ အဓကသေဘာတရားမားအျပင၊ ျမနမာႏငငအတြငးရလႊတေတာမား၏ သေတသနစြမးေဆာငရညျမႇငတငေရးက ဦးတညေသာစမခကမားႏင သငတနးမားစစဥပ၊ အေကာငအထညေဖာပႏင အကျဖတပတ႔က အေလးေပးေရးသားထားသည။ အေၾကာငးအရာမားက EMReF မ သြငးအားစမားျဖင ပါလမနစငတာ (ကေနဒါ) မ စစဥေရးဆြခသည။ ပါလမနစငတာ (ကေနဒါ) သည ကမ ၻာအႏ႔ရလႊတေတာမား၏ သေတသနစြမးေဆာငရညျမႇငတငျခငးဆငရာ ကယျပန႔ေသာအေတြ႕အႀကမားမရခသည သငခနးစာမားက ထညသြငးအသးခၿပး၊ အဆပါအသပညာမားက ျမနမာႏငငအေန အထားႏငခတဆက၍ ကကညမႈရေစေရး အေရးႀကးအခနးက႑မ EMReF က ပါဝငခသည။

ဤလကစြစာအပတြင အခနး (၃) ခနးပါဝငသည။

အခနး ၁ - လႊတေတာေရးရာသေတသန၏ သေဘာသဘာဝႏင တနဖးဤအခနးသည စာဖတပရသတအား လႊတေတာေရးရာသေတသနအေၾကာငး အကဥးမတဆကရငးလငးၿပးေနာက လႊတေတာေရးရာ သေတသနျပလပေဆာငရြကပႏင သးသပစတျဖာေသာအစရငခစာတစေစာငအသြငျဖင ေတြ႕ရခကမားအား ရငးလငးတငျပပတ႔ ပါဝငသည။

အခနး ၂ - ကားမေရးရာထခကမခေသာ လႊတေတာေရးရာသေတသနဒတယအခနးတြင ကားမေရးရာထခကမခေသာ လႊတေတာေရးရာသေတသနအေၾကာငး စာဖတပရသတ နားလညႏငေစသည သတငးအခကအလကမား ႏင ကား/မေရးရာသရပခြေလလာမႈက သးသပစတျဖာေသာ အစရငခစာမားတြင မညသ႔ေပါငးစပထညသြငးႏငသညဆသည ခငလေသာသာဓကမား ပါဝငသည။

အခနး ၃ - လႊတေတာေရးရာသေတသနသငတနးမား ဖြ႕စညးတညေဆာကမႈပစႏင သငၾကားမႈသငတနးလကစြစာအပ၏ ေနာကဆးအခနးတြင လႊတေတာေရးရာသေတသနစြမးေဆာငရညျမႇငတငေရးက အေလးေပးေသာ စမခကမားႏင/သ႔မဟတ သငတနးမားကစစဥရနႏင အေကာငအထညေဖာရန ရညရြယထားသည ျမနမာႏငငရအဖြ႕အစညးမားအတြက လမးၫႊနခကမားပါဝငသည။ ၎သည လအပခကမားက ဆနးစစေလလာျခငး၊ စမခကမားႏငသငတနးမားက စစဥ ေရးဆြျခငးႏင အေကာငအထညေဖာျခငးလပငနးစဥက ဦးစြာရငးလငးထားသည။ ၎သည ရလဒမားအား အကျဖတပႏငစပလဥး သည လမးၫႊနခကကလညး ပပးေပးထားသည။


အေကာငအထညေဖာေဆာငရြကေသာ အဖြ ႔အစညးမား

ပါလမနစငတာ (ကေနဒါ)ပါလမနစငတာ (ကေနဒါ)သည ကေနဒါႏငငႏင ကမ ၻာအႏ႔တြင ပါလမနဒမကေရစအားေကာငးေစေရး လႈပရားေဆာငရြကေနေသာ သကတမးအၾကာဆး ဦးေဆာငအဖြ႕အစညးမားထမတစခအျဖစ ၂၀၁၈ ခႏစတြင ႏစ ၅၀ သကတမးျပညၿပး၊ အကးအျမတမယေသာ ပါတႏငမသကဆငသည အဖြ႕အစညးတစချဖစသည။ ၎၏သေတသနရလဒမားႏင ခတဆကလမးေၾကာငးမားက ေပါငးစပၿပး ဆနးစစေလလာမႈ၊ မဟာဗဟာကအစအစဥေရးဆြျခငး ႏင သငတနးပ႐ဂရမမားက လႊတေတာမားႏငဆကစပေနေသာ ပါဝင သကဆငသမားအား ကညေပးသညအျပင ယငးတ႔၏လပငနးစြမးေဆာငရညက တငးတာျခငး၊ စြမးေဆာငရညျမႇငတငျခငး၊ အေရးႀကးျပနာမားက ကငတြယေျဖရငးျခငးႏင ကားမေရးရာထညသြငးစဥးစားသည ပစျဖငႏစဦးႏစဖကစလးမ သငယေလလာ ႏငျခငးတ႔က ျမငတငေပးသည။ အခပဆရေသာ စငတာ၏ရညရြယခကမာ လႊတေတာမားက ၎တ႔ကယစားျပသည လထအား ပမေကာငးမြနစြာ ဝနေဆာငမႈေပးႏငေရး ကညေပးရနျဖစသည။ ပါလမနစငတာ (ကေနဒါ)သည သကဆငရာႏငင၏ ပါဝငေဆာင ရြကမႈ၊ ပြငလငးျမငသာရမႈႏင တာဝနယမႈတ႔က ျမႇငတငရငးႏငပင ႏငင၏သမငးေၾကာငး၊ ယဥေကးမႈဓေလထးစႏင ႏငငေရး ထးျခားမႈမားအား ေလးစားလကနာသည အေထာကအကမးက ပပးေပးသည။ ပါလမနစငတာ (ကေနဒါ) သည အမးသားလႊတေတာ၊ တငးေဒသႀကး/ျပညနယလႊတေတာမားႏင ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥက ေထာကကေပးေသာ စမခကမားစြာက ၂၀၁၃ ခႏစမစတင ၍ ျမနမာႏငငတြင လပေဆာငလကရသည။

ပညာအလငးပြငျမနမာသေတသနေဖာငေဒးရငး (EMReF)ပညာအလငးပြငျမနမာသေတသနေဖာငေဒးရငးသည ျမနမာႏငငရ တငးေဒသႀကး (သ႔) ျပညနယလႊတေတာမား အားေကာငးေစရန ေထာကကေပးရာတြင အထးအေလးေပးေဆာငရြကေသာ အကးအျမတပဓာဏမထားသည သေတသနအဖြ႕အစညးတစချဖစ သည။ EMReF သည (၂၀၁၀-၂၀၁၅) ျမနမာႏငင တငးေဒသႀကး၊ ျပညနယလႊတေတာမား၏ စြမးေဆာငရညေလလာသးသပမႈ အေပၚ အာ႐စကလပေဆာငခၿပး၊ ယခအခါတြင MyPILAR ဝကဘဆက(www.mypilar.org)မတစဆင တငး (သ႔) ျပညနယ လႊတေတာမား၏ လပေဆာငခကမားပါဝငေသာ သတငးစာေစာငမားက ႏစပတတစႀကမထတေဝျခငးအားျဖင လႊတေတာမားႏင စပလဥးသည အခကအလကမားက ျဖန႔ေဝေပးေနသည။ EMReF သည လႊတေတာေရးရာသေတသနအပါအဝင နယပယက႑ အစတြင တငး/ျပညနယလႊတေတာမားအတြက သငတနးနညးျပမားအျဖစ စြမးေဆာငရည တးျမႇငႏငရန လပေဆာငလကရသည။


ေကးဇးတငလႊာ

ဤလကစြစာအပသည ပါလမနစငတာ (ကေနဒါ)ႏင EMReF အဖြ႕မား၏ အဖြ႕ဝငမားျဖစေသာ ပါလမနစငတာမ အႀကးတနးစမခက အရာရ John Karalis၊ မတဖကအဖြ႕အစညးႏင စမကနးဖြ႕ၿဖးေရး ဒါ႐ကတာ Ivo Balinov ၊ လပငနးပငးဒါ႐ကတာ Lola Giraldo ၊ အလပသင Kaonga ႏင EMReF မ အမႈေဆာငအရာရခပ ေဒၚ ျမတသကသစၥာ၊ ဒါ႐ကတာႏငမဟာဗဟာအႀကေပး ေဒၚ ျမတသ သစၥာ၊ စမကနးညႇႏႈငးေရးမး Thawng Za Pum၊ အႀကးတနးသေတသ ဦးေဇာမငးဦးႏင အႀကးတနးသေတသ ေဒၚ ၿငမးသရေဆြတ႔ ၏ စေပါငးႀကးပမးအားထတမႈမားမ ရလဒမားပငျဖစသည။

'လႊတေတာေရးရာသေတသနစြမးေဆာငရညျမႇငတငျခငး- ျမနမာႏငင ရမးျပညနယလႊတေတာ" စမခကေအာကရ လပေဆာငခက မားစြာတြင တကကြစြာပါဝငေဆာငရြကေပးၾကေသာ ရမးျပညနယလႊတေတာ၏ လႊတေတာကယစားလယမားႏင လႊတေတာဝနထမး မားအားလးကလညး အထးေကးဇးတငေၾကာငး ဤစာျဖငေဖာျပလကရပါသည။

နဂးခပအေနျဖင ဤစမကနးျဖစေျမာကေရးအတြက ရနပေငြေထာကပေပးခေသာ ကေနဒါႏငငဆငရာ ကမ ၻာေရးရာအဖြ႕ (GAC) ႏင အျပညျပညဆငရာဖြ႕ၿဖးေရးသေတသနစငတာ (IDRC) တ႔အားလညး ေလးေလးနကနကေကးဇးတငေၾကာငးေဖာျပလပါသည။

9 လႊတေတာေရးရာသေတသန၏ သေဘာသဘာ ႏငတနဖး

လႊတေတာေရးရာသေတသန၏

သေဘာသဘာဝႏငတနဖး

ဓာတပ- ရမးျပညနယလႊတေတာတြင လႊတေတာကယစားလယမားႏင ၀နထမးမားအား သေတသနသငတနးေပးစဥ(စကတငဘာလ၊ ၂၀၁၇)။

သငၾကားေရး ရညရြယခကမားဤသငခနးစာက ေလလာၿပးသညေနာကတြင ေအာကပါ တ႔က ေဆာငရြကႏငမည ျဖစသည။

လႊတေတာေရးရာသေတသနႏင ၎၏တနဖးက အဓပၸာယဖြငဆႏငျခငး။

သေတသနနညးနာအမးမးက နားလညေစျခငး။

ခြျခမးစတျဖာေလလာထားေသာ အစရငခစာ တညေဆာကပက နားလညေစျခငး။

လႊတေတာေရးရာ သေတသနဆတာ ဘာလ။

'သေတသန"ဆသည စကားရပသည ပညာရပဆငရာနယပယ ႏင လႊတေတာဆငရာနယပယတ႔တြင အဓပၸာယဖြငဆပျခငး မတညၾကေပ။ ပညာရပဆငရာသေတသနသည အသပညာ ဗဟသတမား တးပြားေစရနေသာလညးေကာငး၊ နားလညမႈတးပြားေစရနေသာလညးေကာငး ရညရြယလက လ႔အဖြ႕ အစညးအတြငးရ အမနတရားႏင အေျခခအကဆးေသာဆက စပမႈက ရာေဖြေဖာထတရနအတြက စစမနသည အေျခခ သေတသနအယအဆအျဖစ ဖြငဆသည။ အျခားတစဖကတြင ဥပေဒျပေရးမ႑ငတစခအတြက သေတသနက သဘာဝအရ တရား/ျပငပေလာက၌ ပမအသးျပသည။ ထ႔အျပင ကယကယ ျပန႔ျပန႔တညရၿပး အသပညာဗဟသတမားက ထတယသးစြ ကာ လႊတေတာကယစားလယမားအတြက အသးဝငသည အသြငပစအျဖစ ဖနတးျခငးျဖစသည။ ဤသတငးအခကအလက မားက လႊတေတာကယစားလယမားက သးျခားျပနာရပမား သ႔မဟတ အျငငးပြားအျခငးအရာမားအား နားလညရနလညး ေကာငး၊ အေျဖရာရာတြငလညးေကာငး အသးျပၾကသည။၁

၁ Cuninghame, Keith၊ လႊတေတာစာၾကညတကဆငရာလမးၫႊနခကမား (ဒတယအႀကမပနပမႈ) ၊ စာၾကညတကအသငးအဖြ႕မားႏင အဖြ႕အစညးမားဆငရာ အျပညျပညဆငရာအဖြ႕အစညး၊ ၂၀၀၉၊ စာမကႏာ ၆၁။


လႊတေတာဒမကေရစစနစတြင ဥပေဒျပေရးမ႑ငသည ျပညသ႔အသကပျပငေစသညအျပင ျပညသ႔အသက ကယစားျပသမား သည လႊတေတာကယစားလယမားျဖစသည။ Inter Parliamentary Union လႊတေတာမားသမဂၢထတ Parliament and Democracy in the Twenty-First Century (၂၁ ရာစ လႊတေတာႏင ဒမကေရစ) စာေစာငအရ လႊတေတာဖြ႕ၿဖးေရး ကြၽမးကင ပညာရငမားက ေအာကတြငေဖာျပထားသည လပငနးေဆာငတာမားသည လႊတေတာတငးလပသည အဓကလပေဆာငခကမား အျဖစ သတမတသညက သေဘာတညၾကသည။

á ဥပေဒျပျခငး

á အပခပေရး လပငနးေဆာငရြကခက၊ မဝါဒႏင ဝနထမးမားက ႀကးၾကပကြပကျခငး(ထနးေကာငးျခငး)

á ႏငငေတာရသးမနးေျခေငြစာရငးဘတဂကတြင အသးစရတက အတညျပျခငး

á ႏငငအကးစးပြားႏင ႏငငတကာအကးစပြားဆငရာ ျပနာမားက ေဆြးေႏြးျငငးချခငး

á ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒဆငရာ အေျပာငးအလမားက အတညျပျခငး ၂

ဤအေနအထားတြင လႊတေတာကယစားလယမား၏ တာဝနေကပြနစြာ ေဆာငရြကႏငစြမးသည အခကအလကမနေသာ၊ ဓမၼဓ႒ာနကေသာ၊ ဘကမေသာ၊ ဥပေဒ ျပေရးဆငရာသေတသနျပခကမား ရရရနလအပၿပး ျပနာ၏ဘကေပါငးစက တငျပ သညမာ ထငရားသည။၃ ဥပမာ- သေတသနဝနေဆာငမႈလပငနးမားသည လႊတေတာကယစားလယမား၏ ဥပေဒျပေရးတာဝနမားက အေထာကအကျပရနအတြက သကဆငရာသတငးအခကအလကမားက ပပးေပးရနလသည။ ထသ႔ပပးရာတြင ဥပေဒျပေရးဆငရာ အသပညာမားတးျမငေစရနအတြက လႊတေတာ၌ေဆြးေႏြးေနသည ဥပေဒပါအခကအလကမားက အကျဖတေပးရနႏင ခြျခမး စတျဖာေပးရနလညး လအပသည။ အထးသျဖင သေတသနဝနေဆာငမႈလပငနးသည အစးရမတငသြငးလာသည ဥပေဒၾကမးမား ႏငပတသက၍ ေနာကခအခကအလကမားပပးေပးသညအျပင အဆျပထားသည ဥပေဒ၏ ဆလရငး၊ တညဆဥပေဒမားႏငအျပနအလနသကေရာကမႈအကဥးကလညး ျပငဆငေပးသည။ တစခနတညးတြင သေတသနဝနေဆာငမႈေပးသည ဝနထမးမားသည အဆတငသြငးထာေသာဥပေဒပါ ျပနာရပမား၏နကနမႈကနားလညရန ႀကးစားေနသည လႊတေတာကယစားလယမားအား တစဦးခငး လအပခကႏငအည သးျခားလ႕ဝကအကဥးခပတငျပရနျဖစသည။၄

လႊတေတာကယစားလယမားအတြက အျခားအဓကကေသာ အခနးက႑သည အစးရလပေဆာငခကမားက စစေဆးျခငး၊ လႊတ ေတာဆးျဖတခကမားက လကနာအေကာငအထညေဖာမႈအား ေသခာေစျခငးျဖင အစးရမတာဝနခမႈရေစရန လပေဆာငရသည။၅

လႊတေတာလပငနးစဥတငး၌ လႊတေတာကယစားလယမားသည ႏငင၏ဘတဂက၊ အစးရ၏ ရသးမနးေျခ၊ စပြားေရးအေျခအေနအရပအရပေကာငးမြနမႈမားက ဆနးစစရန တာဝနရသည။၆ ဤျပနာမားသည ကယျပန႔႐ႈပေထြးၿပး အေၾကာငးတရားမားစြာ ပါဝငသည။ ထ႔အျပင မတညသည အေၾကာငးတရားမားက အဓပၸာယဖြငဆရငးလငးရနအတြက ပညာရပပငးဆငရာ အထးကြၽမး ကငရန လအပသည။ ရလဒအေနျဖင လႊတေတာကယစားလယမား၏ ေစာငၾကညကြပကရမညတာဝနက ေကပြနစြာေဆာငရြက ႏငစြမးသည အသပညာဗဟသတကြယဝေသာ၊ ဓမၼဓ႒ာနကေသာ၊ အခကအလကမနကနေသာ၊ ဘကမေသာ ဥပေဒျပေရးဆငရာ သေတသနက ရရသးစြႏငျခငးအေပၚမတညသည။၇

ဤဥပမာမားကျပဆသညမာ လႊတေတာကယစားလယမား၏ တာဝနဝတရားမား ေကပြနစြာထမးေဆာငႏငရနအတြက လအပ ေသာ သတငးအခကအလကမားပပးေပးႏငသည သေတသနဝနေဆာငမႈလပငနးရျခငး၏အေရးပါပျဖစသည။ ထသ႔မဟတပါက

၂ Cuninghame, Keith ၊ လႊတေတာစာၾကညတကဆငရာလမးၫႊနခကမား (ဒတယအႀကမပနပမႈ) ၊ စာၾကညတကအသငးအဖြ႕မားႏင အဖြ႕အစညးမားဆငရာ အျပညျပညဆငရာ အဖြ႕အစညး၊ ၂၀၀၉၊ စာမကႏာ ၁၉-၂၀။၃ Cuninghame, Keith ၊ လႊတေတာစာၾကညတကဆငရာလမးၫႊနခကမား (ဒတယအႀကမပနပမႈ)၊ စာၾကညတကအသငးအဖြ႕မားႏင အဖြ႕အစညးမားဆငရာ အျပညျပညဆငရာအဖြ႕အစညး၊ ၂၀၀၉၊ စာမကႏာ ၆၁။၄ Sonia L'Heureux ၊ 'စာၾကညတက သေတသန - လႊတေတာကယစားလယမားအတြကထပေပါငးတနဖးမား" ကေနဒါလႊတေတာဆနးစစမႈ၊ ၂၀၁၃၊ စာမကႏာ ၁၈။၅ စာၾကညတကအသငးအဖြ႕မားႏင အဖြ႕အစညးမားဆငရာ အျပညျပညဆငရာ အဖြ႕အစညး၊ လႊတေတာစာၾကညတကဆငရာလမးၫႊနခကမား၊၂၀၁၃ စာမကႏာ ၁၁။၆ Sonia L'Heureux ၊ 'စာၾကညတက သေတသန - လႊတေတာကယစားလယမားအတြကထပေပါငးတနဖးမား" ကေနဒါလႊတေတာဆနးစစမႈ၊ ၂၀၁၃၊ စာမကႏာ ၁၉။၇ Susan Swift ၊ 'လႊတေတာေရးရာသေတသန၏တနဖးႏင နညးနာေဗဒ - အြနတရယလႊတေတာႏင အေတြ႕အႀက" စကတငဘာ ၄ ရက၊ ၂၀၁၇ တြငျပလပခေသာ ရငးလငးတငျပမႈ။


သေတသနဝနေဆာငမႈမရရေသာ လႊတေတာကယစားလယမားသည လအပသည ဆကစပသတငးအခကအလကမားက ၎ တ႔ကယတငရာေဖြရမည အခကအချဖင ရငဆငၾကရမညျဖစသည။၈

လႊတေတာကယစားလယမားအား အေထာကအကေပးရန သေတသနဝနေဆာငမႈလပငနးအတြက စဥးစားရမညအခကမား

လႊတေတာကယစားလယမားသည ျပညသ႔ေရးရာမဝါဒဆငရာ ျပနာမားစြာက ခကခငးလကငငး တ႔ျပနေျဖရငးေပးရနေမာလငသည၊ စဥးစားေတြးေတာခန အကန႔အသတရသညဝနးကငတြင ကငလညရသည။ ဤအခငးအကငးတြင ဥပေဒျပလႊတေတာ အမတတစဦးသည ေပးထားေသာေခါငးစဥ(အေၾကာငးအရာ)အေပၚ ႐းရငးတေတာငးသည ရငးလငးခကေပးရနလသည။ ထသ႔ ျဖစေစရနအတြက လႊတေတာကယစားလယတစဦးသည ခငမာသည သတငးအခကအလကမားလအပသည။ ထ႔အျပင ကယျပန႔ ႐ႈပေထြးသည ဥပေဒႏငနညးပညာျပနာရပမားဆငရာ အကဥးရငးလငးခကမားလညးလသည။ ၎ရငးလငးခကမားက အေထာကအပျဖစေစရန အခကအလကႏင သတငးစကားတ႔က ပဖကျခငးမျပဘ ႐း႐းရငးရငးျဖင လႊတေတာကယစားလယမား ၏ ရပတညခကက ပေဖာေျပာဆရနျဖစသည။

၈ စာၾကညတကအသငးအဖြ႕မားႏင အဖြ႕အစညးမားဆငရာ အျပညျပညဆငရာ အဖြ႕အစညး၊ လႊတေတာစာၾကညတကဆငရာလမးၫႊနခကမား၊ ၂၀၁၃ စာမကႏာ ၁၁။ ၉ Sonia L'Heureux၊ 'စာၾကညတကသေတသန - လႊတေတာကယစားလယမားအတြက ထပေပါငးတနဖးမား" ကေနဒါလႊတေတာဆနးစစမႈ၊ ၂၀၁၃၊ စာမကႏာ ၁၇။

ျဖစရပမားစြာတြင လႊတေတာကယစားလယမားသည ျဖစေပၚလာႏငသညျပနာအတငးအဆက သႏငစြမး၊ အသပညာ ဗဟသတ ၾကြယဝမႈႏင ၎တ႔၏ တ႔ျပနေျဖရငးႏငစြမးမားသည လႊတေတာေရးရာသေတသနဝနေဆာငမႈလပငနး၏ အေထာကအကျပမႈျဖင မားစြာတးတကလာသည။ ပ၍တတကကဆရလင ထဝနေဆာငမႈလပငနးသည လႊတေတာကယစားလယမာအား မဝါဒဆငရာ ျပနာမားႏင ၎တ႔၏ေနာကခအေၾကာငးရငးမားက ေကာငးမြနစြာ နားလညေစ႐သာမက ေပးထားသည မဝါဒႏငစပလဥး၍ အဓကကေသာ ပဂၢလမားႏင ထသတ႔၏အျမငကလညး သရႏငသည။ လႊတေတာကယစားလယမားသည အလပမားသညအတြက ေၾကာင သေတသနျပလပရန အခနအကန႔အသတရသည။ လႊတေတာေရးရာသေတသနအကအညသည လႊတေတာကယစား လယမားအား ၎တ႔၏တာဝနဝတရားမားက ကြၽမးကငထေရာကစြာ အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကႏငေစသည။ ရလဒအေန ျဖင လႊတေတာေရးရာသေတသန ဝနေဆာငမႈလပငနးသည ဆကႏႊယမႈရၿပး ယၾကညရသည သတငးအခကအလကမားက လင ျမနစြာရာေဖြကညႏငသညအျပင ရရလာသညသတငးအခကအလကမား၏ ေၾကာငးကးဆေလာမႈကလညး ဆနးစစေလလာျခငး ျပလပႏငသည။၉

ထျမငသာသည ေကာငးကးမားအျပင လႊတေတာကယစားလယမားအား သေတသမားက ပပးႏငသည အျခားဝနေဆာငမႈ လပငနးမားစြာလညးရသည။

á လႊတေတာေရးရာသေတသန ဝနေဆာငမႈလပငနးသည လႊတေတာအတြက ရညစးသည- ဤအခကက သေတသမားသည လႊတေတာ မညသ႔အလပလပသညက နားလညရမညအျပင လႊတေတာကယစားလယတစဦးခငးစ၏ လအပခကက မညသ႔ျဖညဆညးရမညကလညး နားလညသေဘာေပါကရန အေရးႀကးသညဟ ဆလသည။


á အစးရအတြကမဟတ၊ လႊတေတာအတြက အလပလပျခငး- လႊတေတာကယစားလယမားသည အစးရမား တာဝနခမႈရ လာေစရန လြတလပသည သတငးအခကအလကရငးျမစမား လအပသည။ ဤအခကသည အစးရက လႊတေတာ ကယစားလယမားအား သတငး အခကအလက မေပးဟ မဆလပါ။ သ႔ေသာလညး အစးရ၏ မဝါဒဆငရာ ရပတညခကက အေထာကအကျပသည သတငးအခကအလကမားကသာေပးေလရသည သေဘာျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင သေတသန ဝနေဆာငမႈလပငနးမ လြတလပအမအခကငးသည သတငးအခကအလကမားႏင ဆနးစစခကမားက အျပနအလန ထနးညႇခကအေနျဖင လအပသည။

á မတညသညအရငးအျမစမားေပါငးစပမႈ- သေတသတစဦးသည ယၾကညရသည အျမငအမးမးမ အဓကအခကအလက မားက ယေဆာငလာၿပး လြယက႐ငးလငးႏငသညပစျဖင လႊတေတာကစားလယမားက တငျပသည။ ထအကဥး ရငးလငး တငျပခကသည ဘကမၿပး အဂတကငးသည တငျပခကျဖစသည။ သ႔ေသာလညး လႊတေတာကယစားလယမား အခက အလကအျချပ ဆးျဖတခကခႏငရနႏင ၎တ႔၏အမးမးေသာ တာဝနဝတရားမားေကပြနစြာထမးေဆာငႏငရန ႏငငေရး အသအျမငျဖင ေရးသားထားသည။

á ျပညသ႔ေရးရာဝါဒအားလး ၿခငထညသြငးပါ- လႊတေတာေရးရာသေတသနဝနေဆာငမႈလပငနးသည လႊတေတာကယစား လယမားအတြက အေၾကာငးအရာေခါငးစဥအမးမးႏငစပလဥးသည သတငးအခကအလကမားရာေဖြရရႏငေသာ အစရ ေနရာ (one-stop shops) ကသ႔ ဝနေဆာငမႈေပးႏငသည။ အဆပါဝနေဆာငမႈမ သကဆငရာက႑အလက ကြၽမးကငမႈ အျမင မား သ႔မဟတ/ႏင အေထာကအထားမားအား သးသပထားသည အကျဖတခကအေျချပအျမငမား ပပးကညေပးရန ေမာလငထားသည။

á လအပပါက လႊတေတာကယစားလယမားကသာ သးျခားလ႕ဝကစြာတငျပျခငး- လႊတေတာစာၾကညတကမားမထတေသာ သတငးအခကအလကအမားစသည လႊတေတာကယစားလယအားလးအတြက လကလမးမရရႏငသည။ သ႔ေသာလညး အခ႕ကစၥရပမားတြင သတငးအခကအလကရာေဖြလေသာ လႊတေတာကယစားလယတစဦးသည ၎စစမးေနသညအခက အလကမာ ၎တ႔၏ႏငငေရးအတကအခမား သထားၿပးေသာအခကျဖစမညက မလခငေပ။ အထးသျဖင လႊတေတာကယစားလယတစဦးေတာငးခလာေသာ ၎လခငသည သေတသန (သ႔မဟတ) ပဂၢလေရးႏငသကဆငေသာ သေတသနမား အတြက ဝနေဆာငေပးမႈအားလးသည လ႕ဝကျဖစသည။ ဤအခကသည လႊတေတာကယစားလယမားအေနျဖင သတငး ေပါကၾကားမညက စးရမေၾကာကရြ႕ျခငးမရဘ သတငးအခကအလကရယရန ယၾကညမႈရေစသည။

á စေပါငးမတတမး- လႊတေတာစာၾကညတကမားသည အသပညာဗဟသတရငးျမစမားျဖစၿပး တရားဝင ႐းမတတမးအစတအပငးမျဖစႏငသည ဥပေဒျပေရးလပငနးစဥ၏ အေရးႀကးအစတအပငးမားတညရရာျဖစသည။

á ဘကလကမႈ/အဂတတရားကငျခငး- လႊတေတာေရးရာသေတသနဝနေဆာငမႈသည ႏငငေရးနယပယရ ႏငငေရးပါတ အားလး၏ လႊတေတာကယစားလယမားအားလးအတြက အညအမ လကလမးမရရေစရမည။ ဝနေဆာငမႈမရရေသာ သတငးအခကအလကမားသည ဘကလကမႈကငးၿပး မတမႈရသညဆသညအခကအေပၚ လႊတေတာကယစားလယမား ယၾကညရနလသည။၁၀

ဘကလကမႈရေသာသေတသနႏင ဘကလကမႈကငးေသာသေတသနလႊတေတာေရးရာသေတသနဝနေဆာငမႈလပငနးမ ပပးေသာ သေတသနတငးသည ဘကလကမႈ/ပါတစြကငးသညဆသညအခက က ေသခာမႈရေစရန အေရးႀကးေၾကာငး အလြနအက းေဖာျပ၍ မရႏငပါ။ ဘကလကမႈရေသာ သေတသနသည ႏငငေရးရညရြယခက မားက အေထာကအပျဖစေစသည။ ျပနာ၏ ဘကတစဘကတညးကသာ ရပတညေျပာဆသညအတြက ႐ႈျမငခကမားတြင မတမႈ မရပါ။ ဆန႔ကငဘကအေနျဖင ဘကလကမႈကငးေသာ သေတသနသည ဓမၼဓ႒ာနကသည၊ အခကအလကအေပၚ အေျခခသည၊ ဘကမ သည၊ ျပနာ၏ ဘကေပါငးစကတငျပသည။ ၎သည ႐ႈျမငခကတစခက အျခား႐ႈျမငခကတစခထက ပဦးစားေပးျခငးမရပါ။ ၁၁

၁၀ Cuninghame, Keith၊ လႊတေတာစာၾကညတကဆငရာလမးၫႊနခကမား (ဒတယအႀကမ ပနပမႈ) ၊ စာၾကညတကအသငးအဖြ႕မားႏင အဖြ႕အစညးမားဆငရာ အျပညျပညဆငရာအဖြ႕အစညး၊ ၂၀၀၉၊ စာမကႏာ ၂၁-၂၂။၁၁ Cuninghame, Keith၊ လႊတေတာစာၾကညတကဆငရာလမးၫႊနခကမား (ဒတယအႀကမ ပနပမႈ) ၊ စာၾကညတကအသငးအဖြ႕မားႏင အဖြ႕အစညးမားဆငရာ အျပညျပညဆငရာအဖြ႕အစညး၊ ၂၀၀၉၊ စာမကႏာ ၆၁။


ထ႔ေၾကာင လႊတေတာေရးရာသေတသနဝနေဆာငမႈလပငနး၏ အခနးက႑သည ဘကလကမႈကငးသည ဆနးစစခကမားက ပပး ကညေပးရမည။ ၎ဆနးစစခကသည အစးရကေပးသညျဖစေစ၊ အတကအခကေပးသညျဖစေစ တညရမညျဖစၿပး ျပနာရပ တငးအတြက မတညေသာ ႐ႈျမငခကအမးမးပါဝငသည။၁၂ ဘကလကမႈကငးေသာ သေတသနသည အစးရႏငအတကအခဘကမ လႊတေတာကယစားလယမားအား အျငငးပြားျခငးႏငစပလဥးသညဘကမားအားလးက နားလညေစရနကညရာတြင အေရးပါသည။ ထ႔အျပင ၎သည လႊတေတာကယစားလယမားအား တညေသာ သတငးအခကအလကအေပၚအေျခခသည မဝါဒဆငရာ ဆးျဖတ ခကမား ခမတေစသည။ ၁၃

ထ႔ေၾကာင လႊတေတာသေတသနဝနေဆာငမႈလပငနး၏ အခနးက႑သည ခငမာၿပးယၾကညရသည သတငးအခကအလကဆငရာ ၾကားခေဆာငရြကသျဖစလာသည။ ၎ဝနေဆာငမႈလပငနးမားသည သတငးအခကအလကႏင သေဘာတရားမားအတြက အသ ပညာေလာကက အဆကမျပတ ၾကည႐ႈေလလာေနၾကသည။ ထသတငးအခကအလကမားႏင သေဘာတရားမားသည ျပညသ႔ ေရးရာမဝါဒဆငရာ ျပနာမား၏ သဘာဝႏငနယပယအေပၚ သျမငေစမညျဖစသည။ ထ႔အျပင ဤအခကအလကမားက လႊတေတာကယစားလယမား လြယကစြာနားလညႏငသည စကားရပမားျဖငေဖာျပရသည။၁၄ လႊတေတာေရးရာ သေတသနဝနေဆာငမႈ လပငနးမားသည လႊတေတာကယစားလယမားအား ဆကစပမႈရသည သတငးအခကအလကမားကရာေဖြရာတြင ကညသညအျပင ရရလာေသာ သတငးအခကအလကမားကလညး ဘကေပါငးစမ ဆနးစစေလလာၿပး ေၾကာငးကးဆကစပမႈက ေဖာထတရာတြင လညး အကအညရသည။ ထ႔အျပင လႊတေတာ၏ လကရအလပႏငခတဆကေပးရာတြငလညး အကအညျဖစသည။၁၅ ကမ ၻာ တစဝနးရ လႊတေတာမားတြင လႊတေတာေရးရာသေတသနဝနေဆာငမႈလပငနးမ သေတသမားကမခရသည။၁၆ လႊတေတာကယစား လယမားအား ၎တ႔၏ေန႔စဥအလပမားတြင အကအညေပးရနအတြက ေလလာစစမးမႈအဆငဆငကေဖာေဆာငမည စနစတက တည ေဆာကထားေသာ၊ လကခထားေသာ အေၾကာငးျပခကမားက အသးျပရနအလ႔ငာ သေတသမားအေပၚ မခရသည။ ထ႔အျပင အစးရသည မၾကာခဏေျပာငးလေနၿပး သေတသနဝနထမးမားကမ မၾကာခဏေျပာငးလရျခငးမရေသာေၾကာင သေတသနအလပ သည အဖြ႕အစညးဆငရာမတတမးႏင အေဆာကအအႀကးသဖြယ လပေဆာငပပးေပးႏငသည။၁၇

၁၂ IPU၊ "လႊတေတာေရးရာသေတသနဝနေဆာငမႈမားအတြက လမးၫႊနခကမား" ၾသဂတလ ၂၀၁၃၊ စာမကႏာ ၁၃။၁၃ Susan Swift၊ 'လႊတေတာေရးရာသေတသန၏ တနဖးႏငနညးနာေဗဒ - အြနတရယလႊတေတာႏင အေတြ႕အႀက" စကတငဘာ ၄ ရက၊ ၂၀၁၇ တြငျပလပခေသာ ရငးလငး တငျပမႈ။၁၄ Cuninghame, Keith၊ လႊတေတာစာၾကညတကဆငရာလမးၫႊနခကမား (ဒတယအႀကမပနပမႈ) ၊ စာၾကညတကအသငးအဖြ႕မားႏင အဖြ႕အစညးမားဆငရာ အျပညျပညဆငရာ အဖြ႕အစညး၊ ၂၀၀၉၊ စာမကႏာ ၆၁။၁၅ Sonia L'Heureux၊ 'စာၾကညတက သေတသန - လႊတေတာကယစားလယမားအတြက ထပေပါငးတနဖးမား" ကေနဒါလႊတေတာဆနးစစမႈ၊ ၂၀၁၃၊ စာမကႏာ ၁၇။၁၆ IPU၊ 'လႊတေတာေရးရာသေတသနဝနေဆာငမႈမားအတြက လမးညႊနခကမား" ၾသဂတလ ၂၀၁၃၊ စာမကႏာ ၁၃။၁၇ Susan Swift၊ 'လႊတေတာေရးရာသေတသန၏ တနဖးႏငနညးနာေဗဒ - အြနေတရယ လႊတေတာႏင အေတြ႕အႀက" စကတငဘာ ၄ ရက၊ ၂၀၁၇ ျမနမာႏငင၊ ေတာငႀကးၿမ႕၌ 'လႊတေတာေရးရာသေတသနစြမးေဆာငရညျမႇငတငျခငး - ျမနမာႏငငအတြငးရ ေဒသႏရအစးရ ရမးျပညနယလႊတေတာအေျခအေန" စမခကေအာကတြင ျပလပခေသာ ရမးျပညနယလႊတေတာကယစားလယမားႏင လႊတေတာဝနထမးမားအား ရငးလငးတငျပမႈ။


ဘကလကမႈရေသာသေတသန

ဘကလကမႈကငးေသာ သေတသန

ဓမၼဓ႒ာနကသည

ဘကမသည

ျပနာ၏ ဘကေပါငးစက

တငျပသည

ႏငငေရးရညရြယခကမားက

အေထာကအကျပသည

ဘကမမႈ မရပါ

ျပနာ၏ ဘကတစဘက

ကသာ တငျပသည


လႊတေတာေရးရာသေတသန၏ တနဖး

လႊတေတာေရးရာသေတသန၏တနဖးသည လႊတေတာကယစားလယမား၏ လအပခကမားက ႀကတငခန႔မနး လပေဆာငရျခငးႏင ၎တ႔လအပခကအရ တ႔ျပနေဆာငရြကေပးရျခငးျဖစသည။

လႊတေတာကယစားလယမား၏ လအပခကမားက ႀကတငခန႔မနးရာတြင သေတသမားသည လကရဥပေဒႏငစပလဥးသည ေနာကခအေျခအေနကလညး သထားရနလအပသည။ အထးသျဖင ၎ဥပေဒက ေဆြးေႏြးျငငးခရန စစဥထားခနတြငျဖစသည။ တစခနတညးတြင သေတသမားသည ေဆြးေႏြးႏငဖြယရသည မဝါဒျပနာမားကသ႔ေသာ လႊတေတာကယစားလယမား၏ လအပခကမားကလညး သထားရနလသည။ လႊတေတာကယစားလယမား၏ ေတာငးဆခကက တ႔ျပနေပးသညအေနအထားတစခ တြင ရေနေစရနအလ႔ငာ သေတသမားသည အေၾကာငးအရာေခါငးစဥႏငစပလဥးသည အသပညာဗဟသတေကာငးစြာရရမည အျပင ယငးအေၾကာငးအရာႏငလညး ရငးႏးကြၽမးဝငေနရနလသည။ တစၿပငတညးတြင လကရေနာကဆးအေျခအေနမား အခန ႏငတေျပးည သရေနေစရနအတြက အဓကသတငးအခကအလကႏင အရငးအျမစမတတမးမား လကလမးမရရရနလသည။ ထ အရငးအျမစမားတြင အစးရဌာနမား၊ အရပဘကလမႈအဖြ႕အစညးမား၊ think tank ေခၚ မဝါဒေရးရာအဖြ႕အစညးမား၏ ဆကသြယ ရနလပစာမား ပါဝငသည။ ၁၈

ျခားနားခကအေနျဖင သေတသ၏အလပျဖစသည လအပခကမားကတ႔ျပနေဆာငရြကျခငးတြင လႊတေတာကယစားလယတစဦး ခငးစ၏ ေတာငးဆခကမားက အေၾကာငးျပနျခငး ပါဝငသည။ တစခါတရတြင ထကသ႔ေသာ ေတာငးဆခကနယပယသည အလြန ကယျပန႔ႏငေျခရၿပး မဝါဒျပနာတစခအေပၚ သေတသနမား လေလာကစြာ ျပလပရနလအပသည။ ထ႔ေနာက သေတသနေတြ႕ ရခကမားက အတခပအကဥးနညးျဖင ရငးလငးတငျပသည။ ထ႔ေၾကာင သတငးအခကအလကမားက လႊတေတာကယစားလယ မားက အလြယတကနားလညၿပး အသးျပႏငသည။ ၁၉

ေယဘယအားျဖင လႊတေတာေရးရာသေတသမား၏တနဖးသည လႊတေတာကယစားလယမားအတြက သငေလာမႈအရဆးေသာ သတငးအခကအလကမားကရာေဖြၿပး အကဥးခပ၍ တငျပႏငသညစြမးရည ရျခငးျဖစသည။ ၎တ႔၏ အတတပညာမားတြင အဖြ႕ အစညးဆငရာကစၥမား၊ အမးအစားခြျခား သတမတႏငသည အရညအခငး၊ စးစမးေလလာရာေဖြႏငျခငးတ႔ပါဝငၿပး ဆနးစစျခငး၊ ေရးသားျခငးႏငေပါငးစပသးစြႏငျခငးစသည အတတပညာမားလညးပါဝငသည။ ယငးအတတပညာမား၊ အေၾကာငးအရာေခါငးစဥ ႏငစပလဥးသည အသပညာဗဟသတမားသည ေဆြးေႏြးျငငးခမႈအတြက သတငးအခကအလက ပပးကညေပးရာေရာကသည။ ၂၀

ဓာတပ- ရမးျပညနယလႊတေတာ၀နထမးမား ဥပေဒျပေရးရာသေတသန လကေတြ႕အသးခေလကငေနစဥ။ (ဇနန၀ါရလ၊ ၂၀၁၈)

၁၈ Cuninghame, Keith၊ လႊတေတာစာၾကညတကဆငရာလမးၫႊနခကမား (ဒတယအႀကမ ပနပမႈ) ၊ စာၾကညတကအသငးအဖြ႕မားႏင အဖြ႕အစညးမားဆငရာ အျပညျပညဆငရာအဖြ႕အစညး၊ ၂၀၀၉၊ စာမကႏာ ၆၃-၆၄။၁၉ Ibid စာမကႏာ ၆၄။၂၀ Ibid စာမကႏာ ၆၄။


သေတသနနညးနာ

လႊတေတာကယစားလယမားအတြက သေတသနစာတမးအကဥးက ေရးသားျပစရာတြင မတသားရမညအေရးႀကးအခက (၃)ခက ရသည။

á သင၏ အစရငခစာတညေဆာကပသည ေတာငးဆထားသည အေၾကာငးအရာေပၚမတည၍ ကြျပားႏငသည။

á သးျခားျပနာတစခႏငစပလဥး၍ သတငးအခကအလကရရေစရန လႊတေတာကယစားလယမားက ၎တ႔သလသည အခကကသာ ပပးကညရသည။

á ပထမဆးေသာအပဒသည အေရးႀကးဆးျဖစသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ ၎သည အကဥးတငျပခကမ ေျပာျပလေသာ အေၾကာငးအရာက အၿမေဖာျပထားေသာေၾကာငျဖစသည။

သေတသနစာတမးအကဥးမေရးသားခင အေရးပါေသာစဥးစားခကတစခမာ သင၏ပရသတအေၾကာငး အေလးအနကထား ေတြးေတာျခငးျဖစသည။ ဤအခကသည ထေရာကသည စာတမးအကဥးေရးသားရာတြင အေျခခကေသာေၾကာငျဖစသည။ ဥပမာ- သင၏ပရသတအေၾကာငးေတြးပါ။ မမကယကယ ေအာကပါေမးခြနးမားေမးပါ။ သတ႔သခငတာ ဘာလ။ သတ႔ ဘယအခနလအပ သလ။ သတငးအခကအလကေတြက ဘယလတငျပသငသလ။၂၁ တစခနတညးတြင ေအာကတြငေဖာျပထားေသာ သေတသန စာတမးအကဥးေရးနညး အဆင ၆ ဆငကလကနာလက သင၏သေတသနစာတမးအကဥးက ေရးသားရနျပငဆငပါ။

သေတသနစာတမးတအကဥးေရးနညးက ေအာကပါအဆငမားျဖင ေဖာျပထားသည။

၁။ ေမးခြနးက ရငးလငးေအာငလပျခငး

၂။ သေတသနစာတမးအကဥးအတြက အစအစဥေရးဆြျခငး

၃။ ထေရာကသညရာေဖြမႈ ျပလပျခငး

၄။ သတငးအခကအလကရငးျမစမားက ေဝဖနအကျဖတျခငး

၅။ သေတသနစာတမးအကဥး ေရးသားျပစျခငး

၆။ အရညအေသြးေကာငးမြနေစေရးအတြက ျပနလညသးသပျခငး

၁။ ေမးခြနးက ရငးလငးေအာငလပျခငးသေတသနစာတမးအကဥးျပစရန ျပငဆငရာတြင ပထမအဆငသည သငအေျဖရာလသညေမးခြနးက ရငးလငးေအာငလပျခငး ျဖစသည။ လႊတေတာကယစားလယတစဦး၏ သးျခားလအပခကမားက ရငးလငးစြာသေအာငလပသငသည။ ထ႔အျပင သေတသ သည သေတသနဆကလကမလပေဆာငမ လႊတေတာကယစားလယတစဦး၏ေတာငးဆခကက ေသခာစြာနားလညသေဘာေပါက ရနလသည။ ေမးခြနးက ရငးလငးစြာနားလညျခငးမရဘ ေကာငးမြနသည သေတသနစာတမးအကဥးတစချပစ၍ မရႏငေပ။ လႊတေတာေရးရာသေတသမား အသးျပေသာေမးခြနးက နားလညေအာင အကအညေပးႏငသည လမးၫႊနခကအခ႕က ေအာက တြင ေဖာျပထားသည။

၂၁ Oliver Bennett, ျပညသ႕လႊတေတာစာၾကညတကသေတသနဝနေဆာငမႈ UK၊ ျမနမာႏငငလႊတေတာ -လႊတေတာေရးရာ သေတသနစာၾကမးမားေရးသားျခငးဆငရာ လမးၫႊနခက၊ ဇြနလ ၂၀၁၅ စာမကႏာ ၆။


á သးစြမညသသည ဘယသလ။

á ရညရြယခကက ဘာလ။

á သတမတထားသည အခနကာလက ဘာလ(ဘယေတာလ)။

á ျပနာအေၾကာငး သငသထားၿပးေသာ သတငးအခကအလကအခ႕ ရေနၿပးသားလား။

á သေတသနဝနေဆာငမႈေတာငးဆသည လႊတေတာကယစားလယမားက အဖြငေမးခြနး(ႀကကရာေျဖဆႏငသည ေမးခြနး/အေျဖႀကတငသတမတခကမရေသာေမးခြနး)မား အၿမေမးျမနးပါ။ ထသ႔ေမးျမနးျခငးျဖင မမထငျမငယဆသလ လပကင ျခငးထက ေတာငးဆခကႏငစပလဥးသည သတငးအခကအလကမား ၎တ႔ထမ ေကာကႏတရယႏငသည။၂၂

လႊတေတာကယစားလယတစဦးထမ ေမးျမနးစစမးမႈတစခ လကခရရသညအခါတငး ၎တ႔က ေမးခြနးမားေမးပါ။ ထေမးခြနးမားက ၎တ႔၏လအပခကႏင ေတာငးဆခက ဘာလဆသညက သငအား နားလညေစ၊ ယၾကညမႈရေစမညျဖစသည။ အေလးထား စဥးစားသငသည လမးၫႊနခကအခ႕-

á သတငးအခကအလက၏ အဓကအစတအပငးမားက စစေဆးအတညျပပါ။ ဥပမာ- အဓကကေသာ နာမညမား၊ ေနရာမား၊ စကားစမားက မတသားထားပါ။

á ေနာကဆကတြေမးခြနးမားေမးပါ။ လႊတေတာကယစားလယမား အမနတကယစတဝငစားသညအရာမာ ဘာလဆသညက နားလညသေဘာေပါကရနျဖစသည။

á သငနားမလညသညေမးခြနးက သငထေရာကစြာ ေျဖဆႏငမညမဟတသညအတြက ေမးခြနးကနားမလညလင အဆပါကယ စားလယကေျပာပါ။ လႊတေတာကယစားလယတစဦးသည ၎၏ေတာငးဆခကႏငပတသက၍ ေကာငးစြာရငးျပပါလမမည။

á ေတာငးဆခကက လႊတေတာကယစားလယအား ႏႈတျဖင အကဥးခပ ျပနေျပာျပပါ။ ဤအခကသည ေမးျမနးစစမးသည အရာက ဘာလဆသညက သငတ႔နစဦးစလးအား ေသခာစြာ နားလညသေဘာေပါကေစမညျဖစသည။

á ေန႔စဥသတငးမား ဖတျဖစေအာငဖတပါ။ လႊတေတာကယစားလယမားသည လကရျဖစေပၚေနသည ျပနာမားက အၿမတေစ ေမးျမနးေလရသည။ ထ႔ေၾကာင နနကခငးတငးတြင ေန႔စဥသတငးမားက နားေထာငသငသည၊ သ႔မဟတ ဖတသငသည။

á ေနာကဆးရက သတမတပါ။ ၎တ႔အေနျဖင သတငးအခကအလကမား အခနလြနမရလင သေတသနသည အသးမဝင ျဖစမည။

á လႊတေတာကယစားလယမား၏ အေသးစတအခကအလကမားက ရယပါ။

� နာမည

� ဆကသြယရနလပစာအျပညအစ (ဖနးနပါတႏင အးေမးလ)

� တငျပခကက ၎တ႔လကခရရလသည နညးလမး (အးေမးလ သ႔႔မဟတ စာရြကျဖင)၂၃

၂၂ Susan Swift၊ 'လႊတေတာေရးရာသေတသန၏ တနဖးႏငနညးနာေဗဒ - အြနတရယ လႊတေတာႏင အေတြ႕အႀက" စကတငဘာ ၄ ရက၊ ၂၀၁၇ တြငျပလပခေသာ ရငးလငးတငျပမႈ။၂၃ Oliver Bennett, ျပညသ႔လႊတေတာစာၾကညတကသေတသနဝနေဆာငမႈ UK ၊ ျမနမာႏငငလႊတေတာ -လႊတေတာေရးရာသေတသနစာၾကမးမား ေရးသားျခငးဆငရာ လမးၫႊနခက၊ ဇြနလ ၂၀၁၅ စာမကႏာ ၁၀။


၂။ သေတသနစာတမးအကဥးအတြက အစအစဥေရးဆြျခငးေမးခြနးမားက ရငးလငးေအာငေမးၿပး ေခါငးစဥက ေကာငးစြာနားလညသေဘာေပါကသညအခါ သေတသနစာတမးအကဥးျပစရန အၾကမးေဖာျပခက(outline)ေရးပါ။ စာတမးအကဥးတြင ေၾကာငးကးညၫြတစြာ အစအစဥတကျပစထားေသာ အၾကမးေရးသား ခကသည မတညသညအေၾကာငးအရာမားက ေဖာျပရမညေနရာ၌ စတငသည။၂၄ ထအၾကမးေရးသားခကသည အေျဖရာလသည အဓကေမးခြနးမားက သတမတရာတြငလညးေကာငး၊ အဓပၸာယဖြငဆရမည အဓကကေသာယဆခကမား သ႔မဟတ နညးနာ ဆငရာေဝါဟာရမားက ဖြငဆရာတြငလညးေကာငး အေထာကအကျပသည။၂၅ ေကာငးမြနသည အၾကမးေဖာျပခကတစခသည အေရးႀကးေသာေမးခြနးမားအားလးႏင/သ႔မဟတ အယအဆသေဘာတရားမားအားလးက ၿခငမေစသည။

၃။ ထေရာကေသာရာေဖြမႈ သေတသနစာတမးအကဥး၏ အၾကမးေဖာျပခက ေရးသားျပငဆငသညအခါ သေတသသည လအပ သည သတငးအခကအလကမားရာေဖြရန သတငးအခကအလကရငးျမစမားႏင ေနရာမားက စဥးစားရမည။ စတငစဥးစားႏငမည ေနရာအခ ႕သည ဂဂယလ(Google)၊ ဝကပးဒးယား(Wikipedia)၊ သတငးဝကဘဆကမား၊ လႊတေတာစာၾကညတကအတြငးရ အရငးအျမစမား၊ လႊတေတာမား (မမ ႏငငႏင အျခားႏငင)၊ အစးရ ဌာနမားႏင ႏငငတကာအဖြ႕အစညး ဝကဘဆကမားျဖစသည။

အဂၤလနေအာကလႊတေတာႏင DFID UK က သေတသမားအသးျပသငသည အေရးႀကးအရငးအျမစသးခက အႏစခပေဖာျပထား ေသာ ျမနမာဘာသာစကားျဖငရရႏငသည ''Myanmar Parliament: Guide to writing parliamentary briefings- ျမနမာ လႊတေတာ- လႊတေတာတငျပခကအကဥးေရးနညးလမးၫႊန"" လကစြက ျမနမာႏငင၌ ဇြနလ ၂ဝ၁၅ တြငျပစခသည။

ထလကစြအရ ပထမရငးျမစသည လႊတေတာေရးရာသေတသနဝနဆာငမႈလပငနးျဖစသည။ လႊတေတာေရးရာသေတသန ဝနေဆာငမႈလပငနးက ဆကသြယသညအခါ အလားတေမးခြနးမား ေမးထားၿပးသားလား သ႔မဟတ စာၾကညတကဝနထမးတစဦးမ ေျဖဆေပးထားသလားဆသညက စစေဆးပါ။ ဤနညးအားျဖင သေတသနထပမလပစရာမလဘ အခနကေခြၽတာႏငသည။ အဘယ ေၾကာငဆေသာ လႊတေတာကယစားလယမားသည အေၾကာငးအရာေခါငးစဥတကစၥမားက တစခါတရတြင စတဝငစားတတေသာ ေၾကာငျဖစသည။

ပထမတစခမေအာငျမငပါက ဒတယအရငးအျမစသည ဂဂယလ(Google)တြင ရာေဖြျခငးျဖစသည။ သတငးအခကအလကအမားစ သည ယခအခါ အငတာနကေပၚတြင ရာေဖြေတြ႕ရႏငၿပး အထးသျဖင ႏငငတကာအဖြ႔အစညးမားႏင သတငးဌာနမားမ အြနလငး ေပၚတြင ထတျပနထားသည မတတမးမားႏင အစရငခစာမားအားလးက ေတြ႕ရႏငသည။

ျမနမာႏငငရ သးျခားလပဂၢလမားႏငအဖြ႕အစညးမားက သေတသမားရာေဖြေနေသာ သတငးအခကအလကမားရႏငသည တတယအရငးအျမစအျဖစ စဥးစားပါ။ ထအဖြ႕အစညးမား၏ ဝကဘဆကမားက ဦးစြာၾကညႏငသည။ သ႔ေသာလညး သတငး အခကအလကမား အြနလငးတြငမေတြ ရႏငပါက ၄ငးအဖြ အစညးမားထသ႔ ဖနးဆကျခငး သ႔မဟတ အးေမးလပ႔ဆကသြယျခငး လပရန တ႔ဆငးမေနပါႏင။

သ႔ေသာလညး ျပငပအဖြ အစညးတစခႏငဆကသြယသညအခါတငး ေအာကပါအခကမားက သတျပမရနအေရးႀကးသည။

� သေတသနျပစခကမားက ေတာငးဆထားေသာ လႊတေတာကယစားလယႏငသကဆငသည သတငးအခကအလကတစစတစခကမ ထတမေပးပါႏင။ (အထကတြငေဖာျပထားသည လ႕ဝကျခငးႏငစပလဥးသည အခကမားက ၾကညပါ)

၂၄ Oliver Bennett, ျပညသ႔လႊတေတာစာၾကညတကသေတသနဝနေဆာငမႈ UK ၊ ျမနမာႏငငလႊတေတာ -လႊတေတာေရးရာသေတသနစာၾကမးမားေရးသားျခငးဆငရာ လမးၫႊနခက၊ ဇြနလ ၂၀၁၅ စာမကႏာ ၁၁။၂၅ Susan Swift၊ 'လႊတေတာေရးရာသေတသန၏ တနဖးႏင နညးနာေဗဒ - အြနတရယ လႊတေတာႏင အေတြ႕အႀက" စကတငဘာ ၄ ရက၊ ၂၀၁၇ တြငျပလပခေသာ ရငးလငး တငျပမႈ


� သေတသနစာတမးအကဥးသည ပါတစြ/ဘကလကမႈကငးရနလေၾကာငး ထအဖြ႕အစညးမားအား ရငးျပပါ။ ထ႔အျပင ပပး ေပးသည သတငးအခကအလကက စဥးစားမညျဖစေၾကာငး၊ သ႔ေသာ အကဥးတငျပခကတြင မျဖစမေန ထညသြငးတငျပ မညဟမဆႏငေၾကာငး ေျပာပါ။

� သတငးအခကအလကမားအတြက စစမနသည သတငးအခကအလကရငးျမစက ဆေလာေသာ ကမးကးအၫႊနး ထည ေပးပါ။

၄။ ရငးျမစမားက ေဝဖနအကျဖတျခငးသေတသနစာတမးအကဥးအတြက သတငးအခကအလကရငးျမစအားလးက ရာေဖြသတမတၿပးေနာကတြင အရငးအျမစတငးက ေဝဖနအကျဖတရနလအပသည။ သေတသနစာတမးအကဥးေရးသားျပစရာတြင ရႏငသည အေကာငးဆးအရငးအျမစကသာ လင အသးျပသငသညအတြကေၾကာင ျဖစသည။ အရငးအျမစမားက ေအာကပါအခကမားျဖင အကျဖတႏငသည။

á ယၾကညကးစားရမႈ (စာေရးဆရာ၊ အဖြ႕အစညး သ႔မဟတ ထတေဝသ၏အမတတဆပ။ ထအရငးအျမစသည အေၾကာငး အရာတစခႏငပတသက၍ ယၾကညထကၿပး ၾသဇာတကမ ရသလား။

á တကမႈ (အရငးအျမစသည ေယဘယအားျဖင တကမႈရၿပး ေကာငးစြာေရးသားေဖာျပထားသလား။ စာေရးဆရာ၊ ထတေဝ သည အဖြ႕အစညးႏင ၎တ႔၏ လပစာအျပညအစက ေရးမတေဖာျပထားသလား။)

á ဓမၼဓ႒ာနကမႈ (အရငးအျမစက ေကာငးစြာကးကားထားသလား။ တစခေသာ ႐ႈေထာငအျမငက အားေပးျခငးလား သ႔မဟတ ဆလျခငးလား။)

လကရအေနအထား (သတငးအခကအလကမားသည ယခလကရေနာကဆးရအခကအလကမား ျဖစသလား။)၂၆ သတငးအခက အလကရငးျမစတစခစ၏ တကမႈ၊ ယၾကညထကမႈႏင လကရအေနအထား မားက အကျဖတရနႏင ဆနးစစရနသည သေတသတစဦးခငးစေပၚတြငတညမသည။ ထ႔အျပင သတငးရငးျမစတစခစက ဖတသညအခါ သေတသသည အသးဝငသည သတငးအခက အလကမားအားလးက အကဥးျပစၿပး ကမးကးအျပညအစက အၿမေသခာစြာေရးမတရမည။ အနာဂတတြင သတငးအခကအလက ရငးျမစက လြယကစြာ ရာေဖြႏငမညျဖစသည။၂၇

၅။ သေတသနစာတမးအကဥး ေရးသားျပစျခငး သေတသနစာတမးအကဥး ေရးသားေသာအခါ ႐းရငးတကစြာေရးသားရန အေရးႀကးသည။ ရငးလငးစြာေရးသားျခငးဆသညမာ

á ေၾကာငးကးဆေလာမႈရၿပး လရငးကေရးသည။ ထ႔အျပင ၎ကနားလညမႈမလြႏငေအာင လပရသည။

á စာေၾကာငးက တတေရးပါ။ ( စာေၾကာငးတစေၾကာငးက အေၾကာငးအရာတစခ)

á စာပဒတမား ( စာပဒတစခက အေၾကာငးအရာတစခ)

á လအပၿပး ရငႏးကြၽမးဝငမႈရေသာ စကားလးမားကသာ သးပါ။ စာဖတပရသတ နားမလည ႏငသည ဗနးစကားမားအသးျပျခငးက ေရာငရမည။ ပညာရပဆငရာစကားလးမားက သးစြရနလအပပါက ၎စကားလးမားက ရငးျပပါ။

၂၆ Oliver Bennett, ျပညသ႕လႊတေတာစာၾကညတကသေတသနဝနေဆာငမႈ UK၊ ျမနမာႏငငလႊတေတာ -လႊတေတာေရးရာသေတသနစာၾကမးမားေရးသားျခငးဆငရာ လမးၫႊနခက၊ ဇြနလ ၂၀၁၅ စာမကႏာ ၁၆။၂၇ Susan Swift၊ 'လႊတေတာေရးရာသေတသန၏ တနဖးႏင နညးနာေဗဒ - အြနတရယ လႊတေတာႏင အေတြ႕အႀက" စကတငဘာ ၄ ရက၊ ၂၀၁၇ တြင ျပလပခေသာ ရငးလငးတငျပမႈ။


သေတသနဌာနမားႏင သေတသမားလပေဆာငေပးေသာ အေရးအႀကးဆးဝနေဆာငမႈတစခသည အေၾကာငးအရာေခါငးစဥႏင ပတသက၍ ကြၽမးကငမႈမရေသာ စာဖတပရသတမားအတြက သတငးအခကအလကမားစြာက ေပါငးစပေဝဖနဆနးစစႏငစြမး ျဖစ သည။ ရလဒအေနျဖင သေတသနစာတမးအကဥးသည ပတေလ ပေကာငးေလျဖစသည။ ဤအေကာငးဆးအေလအကငမားက လကနာပါက သေတသတစဦးသည ကစလစတေတာငးသည သေတသနစာတမးအကဥးက ေရးသားႏငသည။

အထပထပအခါခါေရးျခငးက ေရာငပါ။

အခ႕အေရးႀကးေသာအေၾကာငးအရာမားက ခနခပါ။ သငသသမေသာ ျပနာႏငႏငစပလဥးသညမားက ထညသြငးရန မလေပ။ အဘယေၾကာငဆေသာ စာဖတပရသတအတြက အေၾကာငးအရာတငးသည အေရးပါမညမဟတေပ။ သင၏ စာဖတပရသတႏင ေတာငးဆခကေနာကကြယမရညရြယခကက သတရပါ။

ေနာကဆကတြက အသးျပပါ။ သေတသတစဦးထညသြငးလသည သတငးအခကအလကမားရလင ၎ကသးပါ။ ဤ အခကသည စာတမးအကဥး ရညလြနးျခငးက ေရာငရားႏငသည။ ဥပမာ- အခကအလကစာရငး၊ ကးကားစာရငး၊ ျဖညစြကသတငးအခကအလကစာရငးမားက ေနာကဆကတြတြင ထညသြငးႏငသည။

ကးကားခကမားက လးဝလအပမသာလင အသးျပပါ။ အျခားမတတမးမားမ အပငးလက တက႐ကကးယသးစြျခငးထက ကယပငေဝါဟာရျဖင နားလညသလ အကဥးျပနလညေရးသားျခငးက ပမေကာငးမြနေပသည။

ကးကားစာစမား၊ သတငးအခကအလကမား၊ ယဆခကမားအားလးအတြက ကမးကးမားက ရငးလငးစြာေပးသငသည။

နားလညရနလြယကၿပး ေၾကာငးကးဆကစပမႈရသည ဖြ႕စညးပ ရျခငးသည စာဖတပရသတမား သတငးအခကအလကစးဆငးမႈ ႏငအတ လကပါရာတြင အကအညျဖစေစသည။ ေၾကာငးကးဆေလာမႈရသည ဥပမာတစခက ေအာကတြငေဖာျပထားပါသည။

á သေတသနစာတမးအကဥး၏အစတြင သေတသနေမးခြနးက ေျဖဆပါ။ ပထမအေနျဖင သငအေျဖရာေနသည ေမးခြနးက ေမးပါ။ ထ႔ေနာက စာတမးအကဥး၏အစပငးတြင ထေမးခြနးက တက႐ကေျဖဆပါ။ ထ႔ေၾကာင စာဖတပရသတသည ၎တ႔ ရာေဖြလသညအရာမားက မေတြ႕ရေသးခင စာတမးက ထထဝငဝငဖတရနမလေပ။

á အေရးႀကးဆးေသာ သတငးအခကအလကမားက အစပထမပငးတြငေတြ႔ႏငသည။ စာဖတပရသတ၏အာ႐က ဖမးစားႏင ေသာ အဓကအခကအလကမားႏငအတ ေခါငးစဥမား၊ စာပဒမားပါဝငသည သေတသနစာတမးအကဥးက စတငေရးသား ျပစပါ။ သတငးအခကအလကမားအား နားလညရလြယကေသာ အေၾကာငးအရာေခါငးစဥမားအျဖစ ပငးျခားေဖာျပရန အတြက ေခါငးစဥႀကးမားကသးစြရန အေရးႀကးသည။

á သတငးအခကအလကမားတငျပသညအခါ ျဖစစဥအလက အစအစဥတက ဖြ႕စညးထားသညပစက အသးျပပါ။ စာဖတ ပရသတသည အဓကကသည သင၏အေတြးလမးေၾကာငးက တစခကၾကည႐ျဖင ျမငႏငေစရနျဖစသည။

စာသားမားက စာရငးမား၊ ဇယားမား၊ ေဘာငခတျပခကမားျဖင ပငးျခားေဖာျပထားျခငးသည စာတမးအကဥးကလြယကၿပး စာဖတ ခငစရာေကာငးေစရနျပလပေသာ နညးလမးျဖစသည။ ေကာငးစြာပစထတ/ ဒဇငးေရးဆြထားေသာ ပျပဇယားႏငစာရင ဇယားမား သည သင၏စာဖတပရသတမားအား စာမားစြာဖတရနမလဘ ၾကည႐ျဖင သငေျပာလသညအဓကအခကမားက ေကာငးစြာ နားလညေစမညျဖစသည။ ကနးဂဏနးမားသည လႊတေတာကယစားလယမားအတြက အၿမအေရးပါသညက သတထားပါ။ ထ႔ ေၾကာင သငေျပာလသညအခကက အေထာကအကျပရနအတြက ၎ကနးဂဏနးမားက ျဖစႏငသမ အႀကမေရမားမား သးစြ သငသည။

ေနာကဆးအေနျဖင ဆရလင သေတသတစဦးသည ေရးသားခကမား၌ ၎တ႔၏ ကယပငႏငငေရးအျမငမား ထညသြငးေဖာျပျခငး သ႔မဟတ ႏငငေရးဘကလကေဖာျပျခငးမျပသငေပ။ သ႔မဟတ ႏငငေရးလႈ႔ေဆာမႈအရ ဆးျဖတေပးျခငးမားကလညး ဘယေသာ အခါမ ထညသြငးေဖာျပျခငးမျပသငေပ။ စာတမးအကဥး အစရငခစာတငးသည ပါတစြ/ဘကလကမႈကငးသငသည။


စတခစားမႈမပါသည စကားလးမားကသာ သးစြျခငး- စာအေရးအသား၏ အတမအနကေပၚတြင သကေရာကမႈရႏငသည နာမဝေသသနႏင ႀကယာဝေသသနမားက အထးအာ႐စကပါ။

မတမႈရပါ - စာတမးအကဥးတြင ယၾကညထကသည အျမငအားလးက အၿမတငျပရန ေသခာစြာလပေဆာငပါ။

ရရႏငသည မလရငးျမစမားႏင အေထာကအထားမားကသးစြပါ- ဤသတငးအခကအလကမားက မညသညေနရာက ရသညဆသညႏင ထအရငးအျမစထတြင ခ႕ယြငးခကရႏငသညေနရာမားက ရငးလငးေအာငေဖာျပပါ။

ေယဘယ ဥပေဒျပေရးရာသေတသန အၾကမးေဖာျပခက (OUTLINE)

ေကာကခကချခငးသ႐ပခြေလလာမႈ

ေနာကခ/အေၾကာငးအရာ

နဒါနး/ ေဖာျပခက

၆။ အရညအေသြးစစေဆးျခငးသေတသနစာတမးအကဥးကေရးသားျပစၿပးေနာက မနေနဂာ သ႔မဟတ အႀကးတနးသေတသတစဦးမ အၿမတမးျပနလည သးသပ သငသည။ တညးျဖတျပျပငျခငးသညစာတမးအကဥးက ပမရငးလငး၊ တက၊ ထေရာကမႈကျဖစေစသည။ ထ႔အျပင ႏငငေရးအရ 'ၾကားေန"သညက ေသခာေစသည။

UKAid က ေငြေၾကးပပးေသာစမကနးျဖင အဂၤလနေအာကလႊတေတာမ ျပစထတေဝေသာ Myanmar Parliament: Guide to writing parliamentary briefings ေခၚ ''ျမနမာလႊတေတာ-လႊတေတာတငျပခက အကဥးေရးနညးလမးၫႊန"" လကစြစာအပတြင စာတမးတငျပခကအကဥးတစခက တညးျဖတျခငး၊ စာစစျခငးလပရာတြင စစေဆးရမညအခကမားက ျပစထားသည။

ေယဘယစစေဆးခကမား

á ေခါငးစဥႏင ရကစြရသလား။

á ပထမစာပဒသည စာတမးအကဥးအေၾကာငး ရငးလငးစြာေဖာျပထားသလား (သ႔မဟတ) လႊတေတာကယစားလယမား ေမးျမနးထားသည အေၾကာငးအရာကလညး ရငးလငးစြာေဖာျပထားသလား။

á စာတမးအကဥးတြင အဓကအခကမား၏အႏစခပက ေဖာျပမႈရသလား။

á စာမကႏာနပါတမား တပထားသလား။


á စာသားႏင စာလး(ေဖာင) အရြယအစားမနကနသလား။

á စားလးေပါငးသတပ ထပမစစေဆးပါ။ အမညမားႏင ပညာရပဆငရာ စကားရပမားကလညး ထပမစစေဆးပါ။

á သဒၵါ၊ ပဒျဖတ၊ ပဒရပ အားလးက ထပမစစေဆးပါ။

á အေထာကအထားႏင ကမးကးဆငရာ ဝနခခက (ေကးဇးတငလႊာေရးျခငး)

သတငးအခကအလကမား ရငးလငးစြာေဖာျပျခငး

သင၏စာတမးအကဥးတြင အဓကအခကအလကမားအားလး ပါရရသည။

á စာပဒအားလးတြင အယအဆတစခပါဝငၿပး ယငးအယအဆသည ပထမဆးေသာစာေၾကာငးတြင မတဆကထားသည။ ေရးသားခကသည စာပဒတစခမတစခ၊ အပငးတစပငးသ႔ ေခာေမြ႕စြာ ကးေျပာငးခတဆကမႈရပါသလား။

လႊတေတာကယစားလယမားအတြက အသးဝငသည သတငးအခကအလကမား

á သကဆငသည လႊတတာဆငရာသတငးအခကအလကက ပပးေပးသည။ ဥပမာ-ေဆြးေႏြးျငငးခခကမား၊ ေကာမတ အစရင ခစာမား၊ လႊတေတာႏငစပလဥးသည ေမးခြနးမား အစရသျဖင။

á အစးရမဝါဒက ရငးလငးစြာေဖာျပထားပါ။

á ႏငငေရးအရ အေရးႀကးဆးေသာ သတငးအခကအလကမားသာလင ထညသြငးထားသည။

ဘကလကမႈကငးေသာ

á တက႐ကကးကားခကမဟတလင စတခစားမႈႏငဆငေသာ၊ ဘကလကမႈရေသာစကားမား မသးစြျခငး။

á အျမငရပတညခကအမးမးက ေဖာျပသည။

á ေကာငးမြနခငမာသည အေထာကအထားမားရမသာလင ေကာကခကခရသည။

23 ကား/မေရးရာထခကမခေသာ လႊတေတာေရးရာသေတသန

ကား/မေရးရာ ထခကမခေသာ လႊတေတာေရးရာသေတသန


ကား/မေရးရာထခကမခေသာ လႊတေတာေရးရာ သေတသနဆသညက အဓပၸာယ ဖြငဆႏငျခငး။

သ႐ပခြေလလာမႈအစရငခစာတြင ကား/မေရးရာ ႏင စပလဥးသည ဆနးစစေလလာမႈအား မညသ႔ ေပါငးစပထညသြငးရသညက နားလညႏငျခငး။


ကား/မေရးရာထခကမခေသာလႊတေတာေရးရာသေတသနဆတာဘာလ။

ကား/မေရးရာထခကမခေသာ သေတသနသည အမးသမး၊ အမးသား၊ ေယာကားေလး၊ မနးကေလးမားအေပၚ ျပနာ ၏ သကေရာကမႈသည ျခားနားမႈရသလား။ မညသ႔ျခားနားစြာသကေရာကသလဆသညက ထညသြငးစဥးစားျခငး ျဖစ သည။ ထ႔အျပင သေတသနျပလပေနေသာ ျပနာ အေၾကာငးအရာတစခအေပၚ မတညေသာ ထအပစမား၏ အျမငႏငယဆခကမားအၾကားက ျခားနားခကကလညး စစေဆးသည။

သေတသနတြင ကား/မေရးရာထခကမခေသာ႐ႈေထာငက ထညသြငးေဖာျပျခငးသည အေရးပါသည။ အဘယေၾကာငဆ ေသာ အမးသမးႏင အမးသားမားသည ကြျပားျခားနားေသာ အခနးက႑မား၊ ၾသဇာလႊမးမးမႈမားႏင အာဏာမားရၾက သညအျပင ျပနာတစရပအေပၚတြငလညး မတညသည ႐ႈျမငပမားရႏငသည။ ၎တ႔၏မတညေသာ အေတြ႕အႀကမား


ႏငအျမငရပတညခကမားက ေပါငးစပေပးျခငးျဖင သေတသမားသည လႊတေတာကယစားလယမားအား ျပနာတစရပ၏ နကန႐ႈပေထြးမႈက ေကာငးစြာနားလညေစႏငသည အျပင ၎တ႔၏ ဥပေဒျပမႈ၊ ကယစားျပမႈ၊ ႀကးၾကပကြပကမႈဆငရာ အခနးက႑/တာဝနမားက ထမးေဆာငရာတြငလညး ထညသြငးစဥးစားႏငသည။

ထ အျပင ကား/မေရးရာ ထခကမခေသာ သေတသနသည အမးသမး၊အမးသား၊ ေယာကားေလး၊ မနးကေလး အမးအစားအတြငး ၌ လမး၊ လတနးစား၊ အလပအကငစသည အေၾကာငးျခငးရာမားအေပၚအေျချပသည မတညေသာ ႐ႈျမငခကမားစြာရႏငသညက အသအမတျပသငသည။၂၈

ကား/မ႐ႈေထာငအျမငက ထညသြငးျခငးသည သေတသနနယပယအတငးအတာက ေျပာငးလမႈ မျဖစေစပါ။ ထအခကသည ျပနာက ျပညစစြာပေဖာႏငသည ကယျပန႔ေသာ႐ႈျမငခကကသာ ျဖစေစသည။

သေတသန ေမးခြနးမားက ဖြငဆသတမတျခငးသေတသနေမးခြနးသတမတသညအခါ ကား/မေရးရာ႐ႈေထာငထညသြငးျခငးမာ မညသညသတငးအခကအလကက မညသ႔ ေကာကယစေဆာငးမညက ေဖာျပေပးသညအတြကေၾကာင အေရးပါသည။ ဤအဆငတြင ေမးျမနးႏငေသာ ကား/မႏငစပလဥးသည ေမးခြနးအခ႕တြင ေအာကပါေမးခြနးမားပါဝငသည။

á ျပနာသည မညသအေပၚ လကရသကေရာကေနသလ။ အမးသမးႏငအမးသားမားအေပၚ ျခားနားစြာသကေရာကမႈရ သလား။ ရလင မညသ႔သကေရာကမႈရသလ။ အမးသမးႏင အမးသားမားအေနျဖင ျပနာကေျဖရငးရန လပေဆာင ၿပးၿပလား။ ဘယလလပေဆာငၿပးၿပလ။ ၎တ႔ခဥးကပေျဖရငးပတြင ျခားနားခကမားရသလား။

á ေခါငးစဥအေၾကာငးအရာႏငစပလဥး၍ ယခငက မညသညသေတသနမား လပထားၿပးၿပလ။ ထသေတသနတြင ကား/မ ေရးရာ႐ႈေထာငအျမငမား ထညသြငးစဥးစားခသလား။

á ေခါငးစဥအေၾကာငးအရာႏငစပလဥးေသာ ကား/မ-ခြျခားေကာကယထားေသာ မညသညအခကအလကေဒတာမား ရရ ႏငသလ။၂၉

၂၈ ဆြဒငအျပညျပညဆငရာဖြ႕ၿဖးေရးေအဂငစ - နညးဥပေဒသမားႏငအပငးမား၊ ေအာကပါလငခတြငဝငေရာကၾကည႐ႈႏငပါသည။ https://www.sida.se/contentassets/ 3a820dbd152f4fca98bacde8a8101e15/gender-tool-analysis.pdf၂၉ INSTRAW: ကားမေရးရာသေတသန - မညသ႔လပေဆာငရမညႏငဆငေသာလမးၫႊန၊ ေအာကပါလငခတြငဝငေရာကၾကည႐ႈႏငပါသည။ http://www.gendervh2020.cz/files/gender-research-a-how-to-guide.pdf


သတငးအခကအလကရငးျမစမား

ထလႊတေတာေရးရာသေတသမားသည မလမဟတသည တစဆငခသေတသန (secondary research)ကသာ အမားဆးျပလပ သညအတြက သတငးအခကအလကရငးျမစမားအား မနကနစြာသတမတေပးျခငးသည သေတသမား ၎တ႔အလပတြင ကား/မ ႐ႈေထာငက ထညသြငးၾကညရႈႏငစြမးအတြက အေရးပါသည။ ကား/မ-ခြျခားေကာကယထားသည ေဒတာ/အခကအလကရရႏငမႈ သညလညး အထးအသးဝငသည။ ဥပမာ- စးပြားေရးလပငနးတြင အမးသမးပါဝငမႈ ( ) %၊ အမးသားပါဝငမႈ ( )%။ တစခေသာ ေရာဂါေၾကာင ေရာဂါရ အမးသား ( ) %၊ ေရာဂါရ အမးသမး ( ) %။ တစခေသာအသကအရြယတြင ေကာငးထြကသည မနးကေလး ( )%၊ ေကာငးထြကသည ေယာကားေလး ( )% အစရသျဖင။

လႊတေတာေရးရာသေတသမား ကား/မေရးရာထခကမခေသာ သေတသနျပလပရန သတငးအခကအလကမား ရာေဖြသညအခါ ဆနးစစေလလာႏငသည ျမနမာဘာသာအရငးအျမစစာရငးက (ေနာကဆကတြ-င)တြင ထညသြငးထားသည။

ကား/မေရးရာႏငစပလဥးသည အေၾကာငးအရာမားအေပၚ ႏငငတကာအျမငမားအား သေတသမားရရႏငရနအတြက အဓကက သည အဂၤလပဘာသာရငးျမစအခ႕က (ေနာကဆကတြ-ဃ)တြင ထညသြငးထားသည။

ထလကစြတြင မတသားထားသညအတငး၊ လႊတေတာေရးရာသေတသမား၏အခနးက႑သည သေတသ၏ကယပငအကျဖတ ခကႏင အဆျပထားေသာ အျခားေရြးခယစရာမားႏငအတ ျပနာတစခႏငစပလဥး၍ ေျဖရငးရာတြင မတညသညအျမငမားက ဘကမၿပး ပါတစြကငးသည ႏႈငးယဥတငျပထားေသာ သတငးအခကအလကမားႏင သ႐ပခြေလလာမႈမားက လႊတေတာကယစား လယမားအား ပပးေပးရန ျဖစသည။

အျခားေသာႏငငမားကသ႔ ျမနမာႏငငတြင အမးသမးအခြငအေရးႏင ကား/မေရးရာက ထညသြငးစဥးစားလာသည think-tanks ေခၚ မဝါဒေရးရာအဖြ႕အစညးမား၊ စြမးေဆာငရညျမႇငတငေရးအဖြ႕အစညးမား၊ ကြနရကမားရၾကသည။ ၎တ႔သည သေတသန လပရာတြင ကား-မ ႐ႈေထာငႏင သကဆငသည အသးဝငေသာ သတငးအခကအလကႏငသရပခြေလလာမႈရငးျမစတစခ ျဖစႏင သည။ ထအစးရအပခပေရးဌာနႏင သကဆငရာအဖြ႕အစညးမား/လပဂၢလမားအၾကားတြင ျခားနားေသာအျမင႐ႈေထာငမား ရႏင သည။ လႊတေတာေရးရာသေတသမား၏ အခနးက႑သည အျမင႐ႈေထာငမားခြျခားသတမတျခငးႏင ယငးတ႔က လႊတေတာ ကယစားလယမားထသ႔ မတစြာႏႈငးယဥတငျပရသည။


သ႐ပခြေလလာမႈအစရငခစာတြင ကား/မေရးရာထခကမခမႈျပ (Gender-Sensitive)ဘာသာစကားမားသးစြျခငး

ကား/မေရးရာထခကမခမႈျပ ဘာသာစကားမားသးစြျခငးသည သေတသနျပလပေနေသာအေၾကာငးအရာ၏ ကား/မေရးရာႏင စပလဥးသည႐ႈေထာငက မးေမာငးထးျပရာတြင အေရးပါသည။ ဘာသာစကားသညပငလင ဘကလကမႈမကငးပါ။ ဘာသာစကား သည ယဥေကးမႈဓေလမားစြာတြင ပရသဝါဒႀကးစးသည လ႔အဖြ႕အစညး၏ တနဖးစမားက ထငဟပႏငသည။ ေယဘယ စကားရပ မားက ေယဘယအေျခအေနမားအား တငျပရာတြင အသးျပႏငသည။ ထ႔အျပင ကား/မေရးရာႏငစပလဥးသည စကားရပမားက အမးသားႏငအမးသမးမား၏ အျမင႐ႈေထာငမားႏင အခနးက႑မားက ျမငသာေစရန အသးျပႏငသည။ ၃၀

ဥပမာ- လယယာလပငနးခြငတြင အမးသားမား၏ အခနးက႑ကေျပာလလငအမးသား လယ/ယာသမားအေၾကာငးက တကစြာ ေျပာလင ပေကာငးသည။ လယယာလပငနးခြငတြင အမးသမးမား၏ အခနးက႑အေၾကာငးကေျပာလင အမးသမးလယသမအေၾကာငးေျပာရနျဖစသည။ ေယဘယဆနသည ''လယလပသ"" စကားရပကသာသးစြလင လယယာလပငနးခြငတြင အမးသား မားႏင အမးသမးမားၾကားက သသာထငရားေသာ ျခားနားခကမားသည သေတသနအစရငခစာတြင မျမငေတြ ႏငေပ။ ထ႔အျပင ယဥေကးမႈႏငႏႊယသည ဘကလကမႈအေပၚတညမလက စာဖတပရသတသည ေယဘယဆနသည စကားရပတစခသည အမးသား မားကသာၫႊနးသည သ႔မဟတ အမးသမးမားကသာၫႊနးသညဟ ယဆႏငသည။ ဥပမာ- ႏြားေကာငးသားဆသည စကားရပသည အမးသားမားကသာ ၫႊနးဆသညဟ စာဖတပရသတမားက အလအေလာကဖြငဆၾကမည ျဖစသည။

ကား/မေရးရာ ထခကမခေသာ သေတသန ဥပမာမား

ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈ

သေတသနျပရာတြင အမးသမးမားႏင အမးသားမားၾကားက ျခားနားခကမားထညသြငးစဥးစားျခငး၏ အေရးပါပက ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈႏငစပလဥးသည ဥပမာျဖငေဖာျပႏငသည။ သေတသမားသည ကား-ျဖစမႈအား တနဖးစအေနျဖငအသးျပ၍ အမးသမးမားႏင အမးသားမားအေပၚ ေရာဂါ၏မတညေသာဆးကးသကေရာကမႈမား၊ အမးသမးႏငအမးသားမားၾကားရ ဇဝခႏၶာ ျဖစတညပ ျခားနားမႈ၊ ေဆးဝါးမားစမးသပရာတြင ျခားနားခက၃၁မားစသညတ႔က နစေပါငးမားစြာ လစလ႐ႈခသည။ ၁၉၈၅ ခနစတြင ကသေရးဆငရာလကေတြ႕သေတသနမ အမးသမးမားက ဖယထတထားျခငးသည အမးသမးမား၏ကနးမာေရးက ထခကေစခ သညဆသညအခကက အေမရကနႏငင၏ ျပညသ႔ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈလပငနးအဖြ႕က ေတြ႕ရခသည။ ယခအခါ ကား/မေဟာ မနး(hormones)သည ေဆးဝါးမား၏ထေရာကမႈအေပၚ လႊမးမးႏငစြမးရသညက ကြၽနပတ႔သေနၾကၿပျဖစသည။ ဓမၼတာ/ရာသလာ ခန၊ ကယဝနေဆာငခနႏင ေသြးဆးခနမားသည အမးသမးမား၏ခႏၶာတြင ေဆးဝါးမား၏တ႔ျပနပက သကေရာကႏငသည။ ထ႔ အျပင သေႏၶတားေဆးႏင ေဟာမနးအစားထးကထးဆငရာ ေဆးဝါးမားသည အမးသမးမားတြင ေဆးဝါးဓာတျပမႈက ေျပာငးလ ေစႏငသည။၃၂

ကမ ၻာကနးမာေရးအဖြ႕ (WHO)သည အမးသမးႏငအမးသားၾကား ဇဝခႏၶာျခားနားမႈ (ကား/မျခားနားမႈ)က စတငအာ႐စကလာ သညအျပင ကနးမာေရးႏငစပလဥး၍ (ယဥေကးမႈဓေလအရ) ကား/မပငးဆငရာ႐ႈေထာငကလညး အေလးထားၾကညလာသည။ ကမ ၻာကနးမာေရးအဖြ႕က ကား/မျခားနားမႈသည အမးသမးမားႏင အမးသားမားအၾကား ကနးမာေရးအဆငႏင ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈအခြငအလမးရရမႈတြင မမတမႈကျဖစေစႏငသညဟဆသည။ ဥပမာ-

၃၀ ICIMOD: ကား/မေရးရာသေတသနလမးၫႊန။ ေအာကပါလငခတြင ၾကညႏငသည: https://www.icimod.org/resource/1290၃၁ လသားတ႔၏ကနးမာေရးသေတသနဆငရာ ဇဝေဗဒကြာျခားခကမားႏငစပလဥးသည ပမေသာအခကအလကမားအတြက အမးသမးကနးမာေရးသေတသနဆငရာ လ႔အဖြ႕အစညးက ၾကည႐ႈၿပး (http://www.womenshealthresearch.org) ေဆးဝါးကသေရးအဖြ႕အစညး၏အစရငခစာျဖစသည လသားမား၏ကနးမာေရးတြင ဇဝေဗဒ ပါဝင သကဆငပက ရာေဖြျခငး - လငအေရးႀကးသလား၊ အစရငခစာတြငဖတႏငသည။ ေအာကပါလငမ ဖတ႐ႈႏငသည။ http://www.nap.edu/books/0309072816/html/၃၂ အမးသမးမား ကနးမာေရးသေတသနဆငရာ လ႔အဖြ႕အစညး။ ေအာကပါလငခတြငၾကည႐ႈႏငသည။ http://www.womenshealthresearch.org/site/PageServer?pagename=hs_facts_dat


á အမးသမးတစဦးသည အမးသမးတစဦးတညး ေဆးခနးကသြားျပခြငမျပသည သမေနထငရာ လ႔အဖြ႕အစညးရ စညးကမး စႏႈနးမားေၾကာင လအပေနသည ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈက မရရႏငပါ။

á လငယကေလးတစဦးသည မေတာတဆထခကမႈတစခတြင ေသဆးသြားခသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ လငယမားသည ရဝငစြန႔စားသမားျဖစသငသညဆသည မတေဆြအေပါငးအသငးမား၏ ေမာလငခကမားအတငး ေနထငရနၾကးစားခေသာ ေၾကာငျဖစသည။

á ႏငငတစခတြင အမးသားမား၏ အဆတကငဆာေရာဂါျဖငေသႏႈနးသည အမးသမးမား၏ ေသႏႈနးထကမားသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ ေဆးလပေသာကျခငးသည ေယာကားပသမႈလကၡဏာရပအျဖစျမငၿပး အမးသမးမားတြငမ မနးမ မဆနဟယဆေသာ ေၾကာငျဖစသည။၃၃

အလပအကင

အာရေဒသတြင အလပအကငခန႔ထားမႈႏငစပလဥးသည ကား/မေရးရာ ထခကမခေသာ သေတသန ဥပမာတစခမာ အာရဖြ႕ၿဖးေရး ဘဏ(ADB)၏ Women in Workforce (အလပခြငမ အမးသမးမား) ၂၀၁၅ ခနစ အစရငခစာျဖစသည။ စစေဆးၿပး အေထာက အထားမားက ျပဆသညမာ အာရေဒသရ အမးသမးမားသည အမးသားမားထက လပသားအငအားတြင ပမးမအားျဖင ၇၀% ေလာနညးသည။ ႏငငတစခႏငတစချခားနားခကရာခငႏႈနးသည ၃% မ ၈၀% ထရသည။ ဤကြာဟခကသည စပြားေရးဖြ႕ျဖးမႈ၊ ေမြးႏႈနးေလာကမႈ၊ ပညာေရးျမငမားမႈမား ရေနေသာလညး ဆကလကျဖစေပၚေနသည။၃၄ ထအစရငခစာအရ အေရအတြကအေျချပ သေတသနကျပဆသညမာ အလပခြငတြင အမးသမးပါဝငႏႈနးကျမႇငတငျခငးသည စပြားေရးဖြ႕ၿဖးမႈႏင စပြားေရးသကသာေခာငခမႈ အတြက သသာထငရားသညေကာငးကးမားျဖစေစႏငေသာလညး စးပြားေရးဖြ႕ၿဖးတးတကမႈႏင ပညာေရးျမႇငတငမႈ နစခစလး သည အမးသမးမား လပသားအငအားတြင ပါဝငလာေစရနအတြက မလေလာကေပ။ အစရငခစာတြငကးကားထားေသာ new simulation model ေခၚ ပစတဖနတးေလလာျခငးနညးသစ၏ ေတြ႕ရခကရလဒက ဆလသညမာ- ကား/မျခားနာမႈ ကြာဟခကက ေလာချခငးသည မးဆကတစခအတြငး မနးဆထားေသာ အာရစပြားေရး၏ပမးမတစဦးခငးဝငေငြက ၃ဝ% တးေစႏငသည။ စစတမးမားအရ အလပသမားေစးကြကတြင အမးသားမားႏငႏႈငးယဥလင အမးသမးမားသည စြမးေဆာငရညနမသည၊ ကြၽမး ကငမႈနညးသညဟ အထငခရသည။ အခ႕ႏငငမားတြင အမးသမးမား၏ အဓကတာဝနသည အမတြငးမႈအလပျဖစသညဟ သတ မတထားေသာ လမႈစႏႈနးမားသည အမးသမးမား၏ လမႈလပငနးေဆာငတာမားႏင လမႈအဆငအတနးအေျပာငးအလမားအတြက ထငရားေသာ အဟန႔အဟားျဖစသည။ အစရငခစာတြင မဝါဒခမတသမားလပေဆာငႏငသည အႀကျပခကမားက ယခကသ႔ တငျပထားသည။

á လပသားအငအားထထသ႔ အမးသမးမား၏စြမးရညမား ပမဆြေဆာငလာႏငရနအတြက မဝါဒမားသည ျပသာျပငသာရၿပး အမေထာငစဝငမားၾကားတြင အခနကမတအကးရစြာ ခြေဝေပးခြငျပထားသည၊ ရငးႏးကြၽမးဝငေသာ၊ လကေလာညေထြ ရေသာ လပငနးခြငက အားေပးသငသည။

á အာရေဒသရ အခ႕ေသာႏငငမားတြင လပေဆာငရမည အစအမမားသည ၁) အမးသမး လပသား/အလပသမမား လၿခမႈ ႏင ကာကြယမႈတးျမႇငရန၊ ၂) အလပခြငသ႔သြားရာတြင သငေလာသည သယယပ႔ေဆာငေရးအစအစဥမား ေထာကပေပးရန၊ ၃) အမးသမးမား ပစၥညးပငဆငခြငမရသညေနရာမား၊ ေငြေခးယႏငမႈအကန႔အသတရသညေနရာမားႏင အမးသမးလပသားပါဝငႏႈနးနမသညေနရာမားတြင အမးသမးမား၏ (ကနစည)ထတလပမႈမား တးတကေကာငးမြနေစေရး ပမအာ႐စက ရနျဖစသည။

အမးသမးမား ပမေကာငးမြနသည လပငနးခြငအခြငအလမးမား ရာေဖြေတာငးဆလာရနႏင ပမအားေပးရန အမးသမးမားအတြက ကြၽမးကငမႈအတတပညာသငတနးမားက ျမႇငတငသည မဝါဒမားခမတလပေဆာငသငသည။

၃၃ ကမ ၻာကနးမာေရးအဖြ႕အစညး(WHO) - ကားမေရးရာႏင ကနးမာေရး၊ ေအာကပါလငခတြင ဝငေရာကၾကည႐ႈႏငသည။ http://www.who.int/gender/genderandhealth/en/index.html၃၄ အာရေဖာငေဒးရငး၊ လပငနးခြငအမးသမး- အာရႏင ပစဖတေဒသတြငး ျဖညဆညးႏငေျခမရသည အလားအလာတစခ။ ေအာကပါလငခတြင ဝငေရာကၾကည႐ႈႏငသည။ https://www.adb.org/sites/default/files/.../women-workforce-unmet-potential.pdf


သငတနးဖြ ႕စညးမႈပစႏင

သငၾကားမႈ



သငတနးလအပခကမားက ေဖာထတျခငး၊

သငတနး သင႐းၫႊနးတမးတစခက စစဥေရးဆြ ျခငး၊

သငတနးမားက အကျဖတျခငး။

နဒါနး

သငတနးတစခက စစဥေရးဆြျခငးမျပမတြင စမခကစကဝနး၊ ယငး၏ကြျပားေသာအဆငမားႏင စမခကတစခ၏ အဓပၸာယ ကနားလညသေဘာေပါကရန အေရးႀကးသည။

စမခကတြင အေသးစားစမခကမားမ ႀကးမား႐ႈပေထြးေသာ စမကနးမားအထ လပငနးေဆာငတာမားစြာ ကယကယျပန႔ ျပန႔ပါဝငေသာေၾကာင စမခကက အဓပၸာယဖြငဆရာတြင ကြျပားမႈမားစြာရႏငသည။

အခပဆရေသာ အလားအလာေကာငးၿပး ေအာငျမငမႈရရႏင ရနအတြကမ စမခကတစခက ေအာကေဖာျပပါ ဥပေဒသမား ျဖင လမးၫႊနမႈျပလပရမညျဖစသည -

စမခကတစခ၏ စမတသည အပစတစခခအား သကေရာကေနေသာ ျပနာ သ႔မဟတ လအပခကတစရပတညရမႈပငျဖစသည။

29 သငတနးဖြ ႕စညးပႏင သငၾကားမႈ

ျပနာ သ႔မဟတ လအပခက အဓပၸာယဖြငဆခကသည စမခကလအပေၾကာငး သသာထငရားေစၿပး၊ စမခကက ေျဖရငးခကမားအား မညသ႔ပပးေပးေၾကာငးကမ စမခကဆငရာ စာရြကစာတမးမားက ေဖာျပေပးမည ျဖစသည။

ဥပမာအားျဖင - ရမးျပညနယတြင ျပလပေသာ လအပခကဆနးစစေလလာမႈတစချပလပေနစဥအတြငး ကား/မ ေရးရာ ထခကမခေသာ လႊတေတာေရးရာသေတသနျပလပရန လႊတေတာ၏စြမးေဆာငရညတြင လအပခကတစရပရ ေၾကာငး ေဖာထတႏငခသည။ ရလဒအေနျဖင လႊတေတာကယစားလယမားႏင ဝနထမးမားအတြက လႊတေတာ၏ သေတသနစြမးရညကျမႇငတငရန စမကနးတစခက စစဥေရးဆြခသည။

ေရရညတညတေသာစမခကတစခက ပမကယျပန႔သည ဖြ႕ၿဖးေရးရညမနးခကမားျဖငေပါငးစပ၍ တစသားတညး ျဖစေစ သည။

အျပညျပညဆငရာ ဖြ႔ၿဖးတးတကေရးအစအစဥတစခ၏ အစတအပငးတစခႏင ခတဆကထားျခငးျဖင စမခကတစခ၏ သကေရာကမႈႏင ထေရာကမႈက တးျမငႏငေစသည။ ဥပမာအားျဖင - စမခကတစခ၏ ရညရြယခကသည လမႈေရးႏင စးပြားေရးဖြ႕ၿဖးတးတကမႈဆငရာ ျပနာမားစြာက ေျဖရငးႏငေစရန UN မ ခမတထားေသာ ကမ ၻာလးဆငရာ အဓက ပနးတငမားစေပါငးထားေသာ ေရရညဖြ႕ၿဖးေရးပနးတငမား (Sustainable Development Goals-SDGs)ႏင လက ေလာညေထြရၿပး၊ အျပနအလန ခတဆကထားမညျဖစသည။

စမခကတစခသည အစမအဆးထ ပးေပါငးပါဝငေဆာငရြကေသာ လပငနးတစခပငျဖစသည။

စမခက၏သကေရာကမႈကခရႏငေသာ လပဂၢ လတစဦးခငး သ႔မဟတ အဖြ႕အစညးတစခသည စမကနးဖြ႕စညးပ၊ ဆးျဖတ ခကခမတျခငးႏင အေကာငအထညေဖာျခငးစသညအဆငမားတြင တကကြစြာပါဝငေဆာငရြကရမညျဖစသည။

ေရရညတညတေသာ စမခကမားသည ကား/မေရးရာက ထညသြငးစဥးစားမႈရသည။

သငတနးက႑မားက စစဥေရးဆြၿပး အေကာငအထညေဖာေသာအခါတြင ကား/မေရးရာ ကြျပားျခားနားမႈမားႏင တနးတမညမမႈမားက စစစေလလာ၍ မျဖစမေနထညသြငးစဥးစားရန လအပသည။ ထသ႔မျပလပပါက စမခကမား၏ ထေရာကမႈႏင ေရရညတညတမႈက ပကစးေစႏငၿပး အဆးဆးအေနျဖင အဆပါ ကား/မေရးရာ မညမမႈမားက ပမ ဆးရြားေစသည။

စမခကတစခက မညသ႔စစဥေရးဆြမညနညး။စမခကတစခက စစဥေရးဆြရာတြင မတညေသာ ခဥးကပနညးမားစြာ ရသည။ သ႔ရာတြင အျပညျပညဆငရာဖြ႕ၿဖးေရးအဖြ႕အစညးအမားစသည သငတနးမားက စစဥရာ တြင သငတနးစမခန႔ခြမႈစကဝနးက အသးျပၾကသည။

သငတနးစမခန႔ခြမႈစကဝနးတြင စမခကတငးသည ျပနာကေဖာထတေသာအခနမစတင၍ ေျဖရငးသညအထ လပငနးစဥ တစရပလးက လမးၫႊနမႈေပးေသာ အတြလကရေသာအဆငမားက လကနာၾကသည။ အဆပါအတြလကရေသာအဆငမားက စမ ခကစကဝနးဟေခၚသည။ အဆငတငးသည အေရးႀကးၿပး ေနာကတစဆငသ႔မသြားခင ယခငအဆငက ျပညျပညဝဝၿပးေျမာက ေအာင ေဆာငရြကသငသည။ စမခကအားလးတြင အစအစဥေရးဆြျခငးသည စမခကစကဝနး၏စမတျဖစသည။ အဘယေၾကာင ဆေသာ ၎သည ၿပးေျမာကေအာငျမငရမညကစၥမား၊ အေကာငအထညေဖာပႏင လပငနးတးတကမႈအားစစစအတညျပပ စသညတ႔ႏငစပလဥးေသာစမခကဖြ႕စညးပက ပပးေပးေသာေၾကာငျဖစသည။ အခပဆရေသာ အစအစဥေရးဆြသညအဆငသည အေရး ႀကးဆးအဆငပငျဖစသည။

၃၅ အျပညျပညဆငရာ အလပသမားအဖြ႕အစညး, စမခကဖြ႕စညးပလကစြ၊ ၂၀၁၀၊ စာမကႏာ 12-14. ေအာကပါလငခတြင ရႏငသည။ http://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---ed_emp/---emp_ent/---coop/documents/instructionalmaterial/wcms_159819.pdf၃၆ အျပညျပညဆငရာ အလပသမားအဖြ႕အစညး, စမခကဖြ႕စညးပ လကစြ၊ ၂၀၁၀၊ စာမကႏာ 16-17. ေအာကပါလငခတြင ရႏငသည။ http://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---ed_emp/---emp_ent/---coop/documents/instructionalmaterial/wcms_159819.pdf


သငတနးက႑အပငးမားက မတဆကျခငးသငတနးက႑အပငးမားက စစဥေရးဆြရာတြင လအပခကဆနးစစေလလာမႈမရလာေသာ ရလဒမားကအေျခခ၍ သငတနး လအပခကမားက ေဖာထတျခငး၊ ရညရြယခကမားႏင ရလဒမားက အႀကျပခကေပးျခငးႏင အဆပါရညရြယခကမားအား မညသ႔ ျပညမေအာင ေဆာငရြကႏငပႏငစပလဥး၍ အႀကဉာဏေပးျခငးတ႔ ပါဝငသည။ သငတနးအစအစဥတစခသည သငတနးစမကနးတစခႏငဆငေသာ မညသည၊ မညသ၊ မညသညအခန၊ မညသညေနရာ၊ မညသ႔ႏင မညသညအတြကေၾကာငဟေသာ ေမးခြနးမား က ဆးျဖတေပးသလ ထေရာကမႈရေသာ သငတနးစမကနးတစခ၏ အေျခခအတျမစကလညး ျဖစေပၚေစသည။ ထေရာကမႈရေသာ သငတနးမားတြင သငတနးသားမားမ သငယတတေျမာကထားေသာ ကြၽမးကငမႈမားႏငအသပညာမားက ျပနလညအသးခပႏင ဆငေသာ ရငးလငးသညအျမငလညး လအပေပသည။၃၇

သငတနးစကဝနးသငၾကားေရးလအပခကက

ေဖာထတျခငး

သငတနးအား အကျဖတျခငး သငတနး စစဥေရးဆြျခငး

သငတနးေပးျခငး

၃၇ ဂပနအျပညျပညဆငရာပးေပါငးေရးေအဂငစ၊ ႏင ျပညထေရးဝနႀကးဌာန၊ ကေမာၻဒးယားႏငင ေဒသတြငးအပခပေရးတးတကမႈဆငရာ စမခက၊ သငတနးအစအစဥလကစြစာအပ၊ စာမကႏာ ၄၊ ေအာကပါလငခတြငရႏငသည။https://www.jica.go.jp/project/cambodia/0601331/pdf/english/2_Training_01.pdf.


သငတနးလအပခကမားက ေဖာထတျခငး (လအပခကဆနးစစေလလာမႈမား-Needs Assessments)

လႊတေတာေရးရာသေတသနသငတနးမား၏ ဖြ႕စညးပ၊ အေကာငအထညေဖာမႈႏင အကျဖတမႈတ႔သည လအပခကဆနးစစေလလာ မႈတစခမ စတငသည။ လႊတေတာေရးရာသေတသနစြမးေဆာငရည လအပခကဆနးစစေလလာမႈတစခသည လႊတေတာ၏ သေတသနစြမးေဆာငရည/ဝနေဆာငမႈမားႏင ရလဒမားဆငရာ လကရအဆငႏင ေရာကလေသာအဆငတ႔ၾကားရ လအပခကမား သ႔မဟတ ကြကလပမားက သတမတေဖာထတေပးေသာ စနစကသညလပငနးစဥတစရပျဖစသည။ တစနညးဆေသာ လႊတေတာ ေရးရာသေတသနစြမးေဆာငရညဆငရာ လအပခကဆနးစစေလလာမႈသည ေအာကပါတ႔က ၿပးေျမာကေစသည -

á သေတသနဝနေဆာငမႈေပးျခငး တးတကေစရနအတြက သေတသနစြမးေဆာငရည/ဝနေဆာငမႈမားႏင ရလဒမားတြငရ ေသာ လအပခကမားက ေဖာထတၿပး ယငးတ႔ကေျဖရငးရန ခငမာေသာအဆငမားခမတျခငး

á (တစခါတစရတြင အကန႔အသတျဖစေနေသာ) လကရအရငးအျမစမားသည ဦးစားေပးျဖစၿပး လကေတြ႕ကေသာ လႊတေတာ ေရးရာသေတသနေျဖရငးခကမားက ေရးဆြေဖာထတျခငးႏင အေကာငအထညေဖာျခငးဆသ႔ ဦးတညေစရန ကညေပးျခငး

á လႊတေတာေရးရာသေတသနစြမးေဆာငရည အေကာငအထညေဖာေရးအစအစဥက ေရးဆြရာ/ပေကာငးေစရာတြင ကည ေပးျခငးႏင

á လႊတေတာေရးရာသေတသနသငတနးမားႏင အျခားေသာ စြမးေဆာငရညျမႇငတငေရးလပေဆာငခကမား၏ ရလဒမားက

တငးတာျခငးအတြက အေျခခမဥးတစခက သတမတေပးျခငး

သေတသနဝနေဆာငမႈ သ႔မဟတ သေတသနဌာနတစခသည မညသညသေတသနရလဒမားႏင ဝနေဆာငမႈမားက လႊတေတာ ကယစားလယမားအတြကတနဖးရေၾကာငး နားလညမသာ ေအာငျမငမညျဖစေၾကာငး သထားသငေပသည။ ဆလသညမာ - မညသည ကအလပျဖစသည၊ မျဖစသည၊ မညသ႔အတြကျဖစသညစသညတ႔က ေဖာထတျခငးႏင လႊတေတာကယစားလယမားႏင ဝနထမး မား၏လအပခကမားႏင ဦးစားေပးမႈမားက ထညသြငးစဥးစားထားေသာ သေတသနဝနေဆာငမႈမားအား အကျဖတသည နညး လမး မားေဖာထတျခငးပငျဖစသည။ ဥပမာအားျဖင - အခ႕ေသာလႊတေတာကယစားလယမားသည ႐ႈပေထြးေသာ ျပညသ႔ေရးရာ မဝါဒျပနာမား၏ အေသးစတဆနးစစေလလာခကမားက လကလမးမလေသာလညး၊ အျခားေသာ လႊတေတာကယစားလယ မားသည ၎တ႔၏လႊတေတာေရးရာအလပမားကေထာကကေပးသည လတရငးအခကအလကမားအား အခနႏငတေျပးည ရယ လၾကေပသည။

ထ႔ေၾကာငပင လႊတေတာေရးရာသေတသနစြမးေဆာငရညမားဆငရာ လအပခကဆနးစစေလလာမႈတစခက လပေဆာငရာတြင အဖြ႕အစညးတစခသည ရၿပးသားသေတသနဌာနမား၏ လကရစြမးေဆာငရညမားျဖင မညသညသေတသနရလဒမားႏင ဝန ေဆာငမႈမားက ေဖာထတႏငေၾကာငး၊ လႊတေတာကယစားလယမား၏အလပမားက လပေဆာငရန မညသညသတငးအခက အလကအမးအစား(မား)က အလအပဆးျဖစေၾကာငး ဆးျဖတသတမတရန လအပသည။ အကယ၍ ေကာမတမားအား ပထမဆး အႀကမအျဖစ သေတသနဝနေဆာငမႈေပးရန ရညရြယပါက ေကာမတမား သတ႔၏အလပက မညသ႔ေဆာငရြကၾကေၾကာငးႏင ၎တ႔၏ အေရးႀကးသေတသနဦးစားေပးအရာမား (ဥပေဒၾကမး၊ ဘ႑ာေရးႀကးၾကပမႈတာဝန၊ တာဝနယမႈစသညတ႔က) သရန လအပေပသည။

လအပခကဆနးစစေလလာမႈတစခ မညသ႔ျပလပရမညဟေသာ အေသးစတသတမတေရးဆြထားသည အစအစဥဟ၍မရေပ။ သ႔ရာတြင အမားအသးျပေသာ လအပခက ဆနးစစေလလာမႈမားသည ေအာကပါ အဆင ၃ ဆင လပငနးစဥက လကနာၾကသည-

၁။ အဆင(၁)-အႀကဆနးစစေလလာမႈမတငမ (စးစမးရာေဖြျခငး)- ဤအဆငတြင ဖြ႕စညးပတစခႏင အေကာငအထညေဖာ ျခငးဆငရာ အစအစဥတစရပက ျပငဆငျခငး၊ ဆနးစစေလလာမႈဆငရာနညးနာေဗဒႏင သတမတကာလတ႔က သတမတ


ျခငး၊ အလရေသာ သေတသနဝနေဆာငမႈမားႏင ရလဒမား/စြမးေဆာငရညတ႔အတြက တငးတာ၍ရေသာ ၫႊနကနးမားက သတမတျခငး၊ အခကအလကရငးျမစမားက ထညသြငးစဥးစားျခငးႏင သေတသနစြမးရညဆငရာ ဦးစားေပးအရာမားကသတမတျခငးတ႔ ပါဝငသည။

၂။ အဆင(၂)- အဓကဆနးစစေလလာမႈ (အခကအလကစေဆာငးျခငးႏင သ႐ပခြေလလာျခငး) - ဤအဆငတြင 'ျဖစသင သည" အျမငအေပၚ ရလာမညအေနအထားက ႏႈငးယဥရနႏင သေတသနဝနေဆာငမႈမားႏငရလဒမား/စြမးေဆာငရညႏင ယငးတ႔ကျဖစလာေစေသာ အဆပါလအပခကမား သ႔မဟတ လစဟာမႈမား၏ ပမာဏကတငးတာရန သေတသန ဝနေဆာင မႈမားႏငရလဒမား/ စြမးေဆာငရည၏ လကရအေနအထား ('ျဖစေနသည")ႏငစပလဥးေသာ အခကအလကမားက ေကာက ယျခငးတ႔ ပါဝငသည။

၃။ အဆင(၃)- ဆနးစစေလလာမႈအလြန (ဆးျဖတခကချခငး/ေတြ႕ရခကမားက အသးချခငး) - ဤအဆငသည ဆနးစစ ေလလာသညအဆငမ လပေဆာငခက (လအပခကဆနးစစေလလာမႈ၏ ေတြ႕ရခကမားက အသးျပသည) အဆငသ႔ ကးေျပာငးေပးသည။ ယငးသည အေရးႀကးေမးခြနးမားျဖစသည- မညသညသေတသနလအပခကမားသည အေရးႀကး ဆးနညး၊ ျဖစႏငေသာေျဖရငးခကမားသည အဘယနညး၊ မညသညေျဖရငးခကမားသည အေကာငးဆးျဖစသနညး စသည ေမးခြနးမားက ေျဖဆေပးသည။

လအပခကဆနးစစေလလာမႈလပေဆာငရနအခနလႊတေတာ၏အလပသေဘာ၊ ေပါငးစပဖြ႕စညးပႏင စမအပခပပတ႔သည သေတသနျပလပရနအတြက ထးျခားေသာ လအပခက တစရပ က ျဖစေပၚေစသည။ ဤအေၾကာငးေၾကာငပင ေယဘယအေၾကာငးတရား သ႔မဟတ လႊတေတာ၏ သေတသနဝနေဆာငမႈ မား သ႔မဟတ ဌာနမား၏ လအပခကဆနးစစေလလာမႈတစခက ေအာကေဖာျပပါနညးလမးသးခထမ တစချဖငလပေဆာငႏငသည၊ (၁) သေတသနဝနေဆာငမႈေပးျခငးက တးတကေစေသာ အခြငအလမးမားေေဖာထတရနအတြက (ရငးျမစမားရႏငေသာအခါ) ႀကတငေဆာငရြကျခငး ၊ (၂) လႊတေတာတြငးရေျပာငးလမႈမား (ကယစားလယသစမားအား အလပလႊေျပာငးျခငး၊ ဥပေဒသစေရးဆြ ျခငးဆငရာ လပငနးေဆာငတာမား၊ ျပငပေျပာငးလမႈမား)အေပၚ တ႔ျပနေဆာငရြကျခငး ၊ သ႔မဟတ (၃) လႊတေတာျပနလညျပငဆင ဖြ႕စညးျခငးႏင ေခတႏငအညေဆာငရြကျခငးဆငရာ ေပါငးစပအပငးမား၏ တစစတတစပငးအျဖစ စဥဆကမျပတဆာငရြကျခငး တ႔ျဖစသည။

လကေတြ႕တြငမ ထစမခကအေကာငအထညေဖာေရး အစအစဥမားေရးဆြျခငးႏင စမခကရလဒမားတငးတာျခငးအတြက အေျခခ မဥးမားခမတရာတြင ကညေပးႏငသည စမခကအဆျပလႊာတငသညအဆင သ႔မဟတ စမခကအစတြင လအပခကဆနးစစ ေလလာမႈမားက ေဆာငရြကေလရသည။ လအပခကဆနးစစေလလာမႈတစခေဆာငရြကရန သတမတထားေသာအခနမရေသာ လညး၊ ဆနးစစေလလာမႈမားစြာသည အဆပါအဆငႏစဆငက ေပါငးစပလပေဆာငေလရသည။

လႊတေတာေရးရာသေတသနစြမးေဆာငရညဆငရာ လအပခကဆနးစစေလလာမႈက လႊတေတာကယတင (ကယတငဆနးစစ ေလလာမႈ) ေဆာငရြကႏငသလ၊ ေနာကတစနညးအေနျဖင ျပငပကြၽမးကငပညာရငမား (ျပငပဆနးစစေလလာမႈမား)ႏငလညး ေဆာငရြကႏငေၾကာငး သထားသငသည။ လႊတေတာ၏သေတသနစြမးေဆာငရညက ဆနးစစေလလာရနအတြက အဆပါနညး လမးမားထမ မညသညနညးလမးက အသးျပရမညဟေသာ စညးမဥးစညးကမးမားမရေသာလညး ထညသြငးစဥးစားရမည အေရး ႀကးဆးစႏႈနးမာ ဆနးစစေလလာမႈကေဆာငရြကရနအတြက စေပါငးဖြ႕စညးထားေသာ အဖြ႕ပငျဖစသည။

ဆနးစစေလလာေရးအဖြ႕လႊတေတာေရးရာသေတသနလအပခကမားက ဆနးစစေလလာမႈ ေအာငျမငေစ ရနမာ လအပခကဆနးစစေလလာေရးအဖြ႕က ေအာကပါကြၽမးကငမႈမားရေသာ လမားျဖငဖြ႕ထားျခငးပငျဖစသည။

á လႊတေတာေရးရာသေတသနဆငရာ ခငမာနကနေသာ ဗဟသတႏငအေတြ႕ အႀကရျခငး


á အခကအလကသမးထားၿပး သတငးအခကအလကမားအား ေပါငးစညးမႈ ရျခငး

á ႏငင၊ ေလလာေနေသာလႊတေတာ၊ ထးျခားေသာအလပလပေဆာငပဓေလ၊ ေလလာေနေသာ လႊတေတာအတြငးရ ပညာရင ဆနေသာ ဆကသြယမႈ/ ရငးႏးမႈတ႔ႏငဆငေသာ အသပညာဗဟသတရျခငး

á လႊတေတာစညးကမးမား၊ လပထးလပနညးမားႏင လပငနးစဥမား/ လႊတေတာေရးရာသေတသနစသညတ႔ႏင အကြၽမး တဝငရမႈ

á ပါဝငလပေဆာငမႈရေသာ လပငနးစဥမားဆငရာ အေတြ႕အႀကရျခငး

á အရညအေသြးဆနးစစေလလာမႈ အေတြ႕အႀကရျခငး (ဥပမာ- ပါဝငသကဆငသမားႏင အႀကျပေဆြးေႏြးမႈမား၊ ဦးတည အပစဖြ႕ေဆြးေႏြးမႈမား)

ဆနးစစေလလာေရးအဖြ႕တြငပါဝငႏငသည အဖြ႕ဝငသာဓကမားမာ -

á လကရတာဝနထမးေဆာငဆႏင ယခငတာဝနထမးေဆာငခေသာ လႊတေတာကယစားလယမားႏင လႊတေတာဝနထမးမား

á ႏငငတြငးႏင အျပညျပညဆငရာ လႊတေတာဖြ႕ၿဖးတးတကေရး ကြၽမးကငပညာရငမား

á အထးသျဖင ဥပေဒျပလႊတေတာမားအား ဆနးစစေလလာမႈျပလပျခငးတြင အေတြ႕အႀကရေသာ လအပခကဆနးစစ ေလလာမႈ ကြၽမးကငပညာရငမား

ဆနးစစေလလာေရးအဖြ႕ဖြ႕စညးရာတြင လႊတေတာကယစားလယမားႏင လႊတေတာဝနထမးမားသည မမတ႔၏လပေဖာကငဖကမားႏငသာ အျပနအလနဆကသြယလၾကသညအတြက လပေဖာကငဖက-မ-လပေဖာကငဖကရငးႏးမႈဟေသာအခက၏ လႊမးမး မႈရပက ထညသြငးစဥးစားရနႏင ေလာမတြကၾကရန လအပေပသည။ ထ႔ေၾကာင ယခငတာဝနထမးေဆာငခေသာႏင/သ႔မဟတ ယခတာဝနထမးေဆာငဆျဖစေသာ လႊတေတာကယစားလယမားႏင လႊတေတာဝနထမးမားအား အဖြ႕တြငထညသြငးျခငးသည ဆနးစစေလလာမႈတစခေအာငျမငျခငးအေပၚ အျပသေဘာေဆာငေသာ သကေရာကမႈတစခရႏငသည။

လအပခကဆနးစစေလလာမႈအတြက အသးျပမညနညးကရယာ (Tools)မားလအပခကဆနးစစေလလာေရးအဖြ႕က ဖြ႕စညးၿပးသညႏင ေလလာေရးလပငနးက အစျပႏငမညျဖစသည။ လအပခကဆနးစစ ေလလာမႈတစရပ လပေဆာငေနစဥအတြငး အခကအလကမားေကာကယစေဆာငးရာတြင မတတမးဆနးစစမႈမား(desk reviews) အဓကသတငးေပးႏင ျပလပေသာအငတာဗးမား/သးသန႔အစညးအေဝးမားႏင စစတမးေကာကယမႈမား/ႏင ဦးတညအပစဖြ႕ ေဆြးေႏြးျခငးမားစသည အသးမားေသာနညးလမးမားရသည။ အဆပါနညးလမးမားဆငရာ အႏစခပက ေနာကဆကတြ (ခ) တြင ဖတ႐ႈႏငသည။

၁။ မတတမးဆနးစစမႈမား(Desk Reviews)- ပႏပစာ သ႔မဟတ အလကထေရာနစစနစ (အငတာနက)ျဖင ရႏငေသာ သတငး အခကအလကမားက စေဆာငးျခငးႏင သ႐ပခြေလလာျခငးျဖစသည။ ဤသတငးအခကအလကမားတြင ဆနးစစေလလာ မႈႏငသကဆငေသာ အဖြ႕အစညးမဟာဗဟာစမခကမား၊ တညၿမအမန႔မား၊ အခ႕ေသာလႊတေတာအကဥပေဒမား အစရ သည စာရြကစာတမးမားႏင အစရငခစာမားက ျပနလညဆနးစစျခငးတ႔ပါဝငသည။ ဤနညးလမးသည ဆနးစစေလလာမႈ ၏ ကနဦးအဆငတြင အသးျပႏငသညသာမက လပငနးစဥက စသတမတရာတြငလညး အသးျပႏငေသာ၊ ျမနဆန ထေရာကမႈရေသာ အခကအလကေကာကယသည နညးလမးတစခပငျဖစသည။

၂။ သးသန႔အစညးအေဝးမား/အဓကသတငးေပးသႏငျပလပေသာအငတာဗးမား - အဓကပါဝငသကဆငသမားႏင အငတာ ဗးမား ေမးျမနးၾကၿပး အဆပါေမးျမနးခရသမားက ၎တ႔၏ ကယပငအေတြ႕အႀကမားႏင ၎တ႔၏လႊတေတာတြငး လကရ အခနးက႑ေပၚမတည၍ ေလလာေရးအဖြ႕မ ေရြးခယျခငးျဖစသည။ ပမနေရြးခယခရေလရေသာ အဓကသတငးေပးမား


ဆငရာ သာဓကအခ႕မာ လႊတေတာကယစားလယမား၊ သေတသန ဝနေဆာငမႈအဖြ႕အစညးမား၏ ၫႊနၾကားေရးမးမား၊ လႊတေတာ႐းဝနထမးမားႏင လႊတေတာေကာမတဥက႒မားပငျဖစသည။ အဆပါသးသန႔ အစညးအေဝးမားမတစဆင အဓကပါဝငသကဆငသမား၏ စြမးေဆာငရညႏင အသပညာဗဟသတမားအေၾကာငး၊ လႊတေတာအေၾကာငး သ႔မဟတ သေတသနရလဒမားႏင ဝနေဆာငမႈမားဆငရာ အေသးစတအေၾကာငးမားစသည ပ၍နကနေသာ သတငးအခကအလက မားက စေဆာငး ရရသည။

၃။ စစတမးေကာကယမႈမား/ ေမးခြနးလႊာမား - စစတမးေကာကယမႈမားႏင ေမးခြနးတမားသည အခ႕ေသာ အေၾကာငးအရာ မားႏငစပလဥးေသာ အခ႕ေသာသတငးအခကအလကမားက လအပခကဆနးစစေလလာေရးအဖြ႕အား ပပးေပးႏငသည အခကအလကေကာကယျခငးဆငရာ အသးမားေသာ နညးလမးတစခပငျဖစသည။ ဥပမာအားျဖင - လႊတေတာတစရပ၏ ကား/မေရးရာထခကမခေသာ လႊတေတာေရးရာသေတသန စြမးေဆာငရညမားႏငစပလဥးသည ပမမားျပားေသာ အခကအလကမားစေဆာငးရနအတြက စစတမးတစခက စစဥေရးဆြႏငသည။ ထ႔ေနာကတြငမ ေကာကယရရေသာ အခကအလကမားက စစတမး/ေမးခြနးမားေျဖဆခသမားၾကားရ အေတြးမားႏင သေဘာထားအျမငမားဆငရာ စာရငး ဇယားအႏစခပအတတစေစာငအျဖစ ေပါငးစညးမညျဖစသည။

၄။ ဦးတညအပစဖြ႕ေဆြးေႏြးျခငး - အခကအလကေကာကယမႈဆငရာအျခားနညးလမးတစခမာ ႀကတငသတမတထားသည ဦးတညေဆြးေႏြးမႈတစရပတြငပါဝငမည ဂ႐တစကစစစေရြးခယထားေသာ လအပစတစခအား အေတြ႕အႀကရ အကျဖတသ တစဦးမ ဦးေဆာငေမးျမနးမႈပငျဖစသည။ သေတသနရလဒမား၊ ဝနေဆာငမႈမား၏ အရညအေသြး၊ အမးအစားတ႔ႏင သကဆငသည ပ၍အေသးစတနကနေသာ အေတြးအေခၚႏငသေဘာထားအျမငမားက ေကာကယရာတြင ဤနညးလမးမ ကညႏငသည။

အရညအေသြး ႏင အေရအတြကျပ အခကအလကမားလအပခကဆနးစစေလလာမႈတစခက ျပလပၿပးပါက လအပခကဆနးစစေလလာမႈအစရငခစာတြင ထညသြငးရမည ဆနးစစေပါငး စညးထားရနလအပေသာ အရညအေသြးႏငအေရအတြကျပ အခကအလကမားေပါငးစပ၍ ေလလာေရးအဖြ႕တြင ရေနမညျဖစ သည။ ဤေနရာတြင အရညအေသြးျပအခကအလကႏင အေရအတြကျပအခကအလကတ႔ၾကားရ ကြျပားျခားနားမႈက ေမးလာႏင ဖြယရသည။ အရညအေသြးျပအခကအလကဆသညမာ အရညအခငးႏင ဂဏသတေပၚတြင အေျခခေသာအခကအလကမားျဖစ ၿပး အေရအတြကျပအခကအလကဆသညမာ ကနးဂဏနးမားျဖင တငးတာ၍ေဖာျပႏငေသာ အခကအလကအမးအစားျဖစသည။ ေအာကပါဇယားတြင အဆပါအခကအလကအမးအစားႏစမး၏ အကး၊ အျပစမားက အေလးေပးေဖာျပထားသည။

အရညအေသြးျပ အေရအတြကျပေကာငးကး

� ႏငငေရးအေရးႀကးေသာ လႊတေတာနယပယတြင မရမျဖစ လအပသည။

� သမေမြ႕ေသာကြျပားခကမားက ထငဟပေစသည။

� ေတြ႕ရခကမားက သကေသအေထာကအထားျပ၍ ရေစသည။

ေကာငးကး

� ကယစားလယမားႏင ဝနထမးအေရအတြကမားစြာက လကလမးမႏငသည။

� ပဂၢလဓ႒ာနကေသာ၊ အရညအေသြးျပအခကအလကမားက ပပးေပးရန ဓမၼဓ႒ာနကေသာ အခကအလကျဖစသည။

� ရလဒမားက ကယပငအျဖစ ပမေသခာေစသည။

ဆးကး

� ၾသဇာရသေၾကာငျဖစေသာဘကလကမႈ ျဖစႏငသည။

� တ႔ျပနေျဖဆသအေရအတြက ကန႔သတမႈရသည။

� ႏငငေရးမတညၿငမေသာ အေျခအေနမားတြင အခကအလက ေကာကယ ရန ခကခသည။

ဆးကး

� စစတမးေကာကယမႈ တစခတညးအေပၚ အားကး၍မရႏငေပ။

� ဓမၼဓ႒ာနကေသာအခကအလကမားျဖငသာ လႊတေတာမားကေထာကက ရနမာ သမေမြ႕လြနးၿပး ႐ႈပေထြးလြနးလသည။


ဘကမေသာ ခဥးကပနညးလမး

လအပခကဆနးစစေလလာမႈတြင လႊတေတာတြငးသကဆငရာအျမင႐ႈေထာငအားလးထငဟပေစရနမာ မမတ႔၏လပငနးစဥမားကထငဟပေစေသာေလလာမ ျဖစေစလသည အဓကအပစမား၏ 'ပါဝငမႈ"က ေလလာေရးအဖြ႕မ သတျပရမညျဖစသည။ ဤသ႔ ျဖစေစရန လႊတေတာကယစားလယမား (အႏငရႏင ကန႔ကြက ပါတ/အမးသားႏငအမးသမး)ျဖစေစ၊ လႊတေတာဝနထမးမား (အႀကးတနးႏင အငယတနး)ႏင အနညးစျဖစေသာအပစမား၊ အမားစျဖစေသာအပစမားျဖစေစ အပစအားလး၏ လအပခကမား က ဆနးစစေလလာမႈတြင ညညမမပါဝငေစရန ဘကမေသာခဥးကပနညးလမးက အသးျပသငသည။

လအပခကဆနးစစေလလာမႈတစခလပေဆာငေနစဥ ထညသြငးစဥးစားရမည အဓကအခကမား á အဓကပါဝငသကဆငသမား ၊အထးသျဖင လႊတေတာေရးရာသေတသနရလဒမားႏင ဝနေဆာငမႈမားက တက႐ကအသးျပ

သမားျဖစေသာ လႊတေတာကယစားလယမား၏ ကယကယျပန႔ျပန႔ ပါဝငေဆာငရြကမႈ တနဖးႏငလအပပက သရထားပါ။ (လအပခကဆနးစစေလလာမႈတစခသည ပါဝငလပေဆာငရေသာ လပငနးစဥျဖစသည။ အဆငသငလပေဆာငၿပးကစၥမးမဟတေပ။)

á လႊတေတာအခနဇယားမားသည မညမအလပမားေၾကာငးႏင ရဖနရခါတြင လႊတေတာမားက ႏငငေရးအရေခၚယေၾကာငးစတတြငမတထားၿပး အေရးႀကးျပနာမားႏင အျခားအခကအလကမားအေၾကာငး အသငေလာဆး သတငးအခက အလကစေဆာငးသညနညးလမးက ေရြးခယပါ။ လႊတေတာေရးရာသေတသန စြမးေဆာငရညဆငရာ လအပခကဆနးစစ ေလလာမႈမားသည အဆပါအေရးႀကးအခကမားက လစလမ႐ႈသငေပ။ ထ႔အျပင လအပခကဆနးစစေလလာမႈအဆးတြင သတမတေဖာထတခေသာ ဦးစားေပးအရာမားသည သကဆငရာလႊတေတာတစရပ၏ စနစပငး/ ေခါငးေဆာငမႈအပငးတြင အခငအမာအျမစတြယေနေသာအရာမားက ဆန႔ကငေကာငးဆန႔ကငႏငသညအခကက သတမမရနအေရးႀကးသည။ မညသ႔ဆေစကာမ အဆပါေတြ႕ရခကမားက လအပခကေလလာမႈ အစရငခစာအေခာသတတြင ထညသြငးတငျပရနႏင လႊတေတာေရးရာေခါငးေဆာငပငး ႏငေဆြးေႏြးသငေပသည။

á လအပခကမားက ေလလာမႈျပခရသည အဓကအပစမား (ကယစားလယမားႏင လႊတေတာဝနထမးမား)က အသအမတ ျပ၍ နားလညေပးပါ။

á သတ႔ကယတငအခကအလကစေဆာငးေသာနညးလမးမားသည လအပခကဆနးစစေလလာမႈမားမဟတဘ၊ လပငနးစဥ ၏ အစတအပငးတစခသာျဖစသည။

လအပခကဆနးစစေလလာမႈတစခၿပးဆးပါက စမခကအဖြ႕တြင သကဆငရာလႊတေတာ၏ လကရႏငေရာကလသညအေျခအေနမားအၾကား ကြကလပမား/ လအပခကမားအေၾကာငး ပမရငးလငးေသာအျမငတစခရရေစမည လႊတေတာ၏ လကရအေျခအေန ႏငစပလဥးသည ပမေကာငးမြနေသာ အသပညာဗဟသတမားရရလာ မညျဖစသည။ ထ႔ေၾကာငပင အဖြ႕အစညးတစခ၏ သငတနး လအပသညဟေသာစတကးသည ေဖာထတထားေသာ ကြကလပမားကျဖညဆညေပးသည ထေရာကေသာနညးလမးတစချဖစ/ မျဖစ လအပခကဆနးစစေလလာမႈက ထပမအတညျပေပးသည။ ဆနးစစေလလာမႈ ဆငရာ ျဖစရပေလလာမႈမား၏ သာဓကမားက ေနာကဆကတြ (က) တြငလညး ၾကည႐ႈႏငသည။


သငတနးမားက စစဥေရးဆြျခငး

သငတနးအစအစဥသည ေအာကပါအေရးႀကးတာဝနႏစရပက ေဆာငရြကေပးသည။ (၁) သငတနးက လမးၫႊနျခငးႏင အာ႐စက ေစျခငး၊ (၂) သငတနးႏငပကသကေသာ ဆးျဖတခကမားခရန ကညျခငးတ႔ျဖစသည။ ၎သည ေပၚေပါကလာႏငေျခရေသာ ျပနာ မားႏင စစဥျခငးအတြက အဟန႔အတားမားက ေဖာထတရနလညး အေရးႀကးသည နညးကရယာတစမးျဖစသည။ ဥပမာအားျဖင- သငတနးအစအစဥတစခသည အဖြ႕အစညးမားအား ၎တ႔လပေဆာငရနစစဥထားသညအရာမားႏင ထသ႔လပေဆာငရာတြင လအပမည အရငးအျမစမားအေၾကာငးက ေတြးမေစသည။ ၃၈ သငတနးအစအစဥတစခတြင ေအာကပါအစတအပငးမား ေပါငးစပ ပါဝငသငသည။ ထအေၾကာငးအရာမားက ေနာကပငးတြင အေသးစတရငးလငးသြားမညျဖစသည။

á သငတနးေခါငးစဥ

á သငတနးနယပယအတငးအတာက အဓပၸာယဖြငဆခက

á ဦးတညအပစသတမတျခငး

á အဓကေခါငးစဥမားႏင လပေဆာငခကမားက သတမတျခငး

á လအပေသာ အရငးအျမစမားသတမတျခငး

á သငတနးကာလ

သငတနးေခါငးစဥသငတနး သ႔မဟတ စမခကတစခတြင ယငး၏ရညရြယခကက ထငဟပေစသည ေခါငးစဥတစခရသငသည။

သငတနးနယပယအတငးအတာက အဓပၸာယသတမတျခငးသငတနးတစခ၏အတငးအတာသည သ၏ပနးတငမားႏင ရညမနးခကမားက အဓပၸာယသတမတေပးသည။ သငတနးအတငး အတာက အဓပၸာယဖြငဆရာတြင ထညသြငးစဥးစားရနေမးခြနးအခ႕က ေအာကပါဇယားတြင အကဥးခပေဖာျပထားသည။

နမနာေမးခြနး နမနာအေျဖ

သငတနးက ဘာေၾကာငလအပသလ။ကား/မေရးရာထခကမခေသာ လႊတေတာေရးရာသေတသနနယပယတြင ရမး ျပညနယလႊတေတာ၏ ကယစားလယမားႏင ဝနထမးမားအၾကား အသပညာ အဆင တးတကေစရန။

သငတနး၏ပနးတငသည ဘာျဖစသငသနညး။ လႊတေတာေရးရာသေတသန၏အေျခခနညးဥပေဒသမားက နားလညေစရန

ဤသငတနးၿပးေသာအခါ သငတနးသားမား ဘာေတြက လပေဆာငႏငသင သနညး။

သေတသနစာတမးအကဥးတစေစာင ျပငဆငေရးဆြရာတြင သေတသနစညးမဥး မားက လကေတြ႕အသးခရန

မညသညအေျခအေနမားတြင လပေဆာငႏငသငသနညး။အနာဂတျဖစႏငေျခရေသာ အလပအေျခအေနမား၊ ဆလသညမာ - လႊတေတာ ၏ သေတသနဌာနတြင လပေဆာငျခငး

မညသည ကြၽမးကငမႈအဆငထ လပေဆာငႏငသငသနညး။အနမဆးအမတက ၁ မတေပးၿပး၊ အျမငဆးအမတက ၅ မတေပးေသာ ၁ မ ၅ မတ ရေသာ အတငးအတာတြင ၎တ႔၏အဆငသည အဆင ၁ မ အဆင ၂ သ႔ တးျမင လာမညျဖစသည။

၃၈ ဂပနအျပညျပညဆငရာပးေပါငးေရးေအဂငစ၊ ႏင ျပညထေရးဝနႀကးဌာန၊ ကေမ ၻာဒးယားႏငင ေဒသတြငးအပခပေရးတးတကမႈဆငရာ စမခက၊ သငတနးအစအစဥ လကစြ စာအပ၊ စာမကႏာ ၄၊ ေအာကပါလငခတြင ရႏငသည။https://www.jica.go.jp/project/cambodia/0601331/pdf/english/2_Training_01.pdf


သငတနးသားမားသငယမညအရာမားက တငးတာရန ခငမာေသာနညးလမးတစခရရန လအပေၾကာငး မတထားရနလညး အေရးႀကးလေပသည။ ဤနညးလမး၌ ေယဘယစတကးတစခက ရငးလငးစြာေဖာျပထားေသာ ခငမာသညပနးတငမား သ႔မဟတ ရညမနးခကမားအျဖစ ေျပာငးလျခငးပါဝငသည။ ဤသ႔ျပလပျခငးျဖင အဖြ႕အစညးတစခအား အလြနအကးကတျပျခငးေၾကာင ျဖစေသာ မထငမတေသာအႏရာယမားက ေရာငရားရနအျပင အေကာငအထညေဖာေသာ အဖြ႕အစညးအတြငးႏင အကးခစားခြင ရသမားအၾကား ေမာမနးခကမားစမခန႔ခြရာတြငလညး ကညေပးမညျဖစသည။

ဥပမာအားျဖင ကား/မေရးရာထခကမခေသာ လႊတေတာေရးရာသေတသနလပေဆာငရန အေတြ႕အႀကႏင စြမးေဆာငရညလအပ ေနေသးေသာလႊတေတာတစရပသည သငတနးက႑တစခ၏ အကးခစားခြငရသမားပငျဖစသည။ ဤသငတနး၏ ပနးတငမား သ႔မဟတ ရညမနးခကမားမာ (က) လႊတေတာကယစားလယမားႏင ဝနထမးမားအား လႊတေတာေရးရာ သေတသန၏သေဘာ သဘာဝႏင ၎တ႔၏အလပအတြကအဖးတနပက မတဆကရငးလငးရန၊ (ခ) လႊတေတာေရးရာသေတသနဆငရာ နညးနာေဗဒ မားအား မတဆကေပးရနႏင (ဂ) လႊတေတာကယစားလယမားႏင/သ႔ ဝနထမးမား၏ လကေတြ႕သေတသန အေျခခကြၽမးကငမႈ မားက တညေဆာကရာတြင ကညေပးရနဟ၍ျဖစေပမည။ သငတနးက႑မား၏ ေအာငျမငမႈကတငးတာရနအတြက အဆပါ ပနးတငမားက အသးျပမညျဖစသည။၃၉

သငတနးက႑အတြက ရညမနးခကမားေရးဆြရာတြင ေအာကပါတ႔ျဖစသငေၾကာငး သတရပါ။

� တကမႈရျခငး - အဓပၸာယမေရရာမေသခာမျဖစေစဘ ရငးလငး၍ ဆလခကက တတႏငလရငးထမေစျခငး

� တငးတာ၍ရျခငး - ျပလပခၿပးေသာလပေဆာငခကတ႔က အဖြ႕အစညးမတငးတာရာတြငကညေပးရန တငးတာ၍ရေသာ ရငးလငးသည ပနးတငမား သ႔မဟတ ရညမနးခကမားက ေရးဆြသငသည။ ထ႔အျပင သငတနးဆရာႏင သငတနးသားမား အတြကလညး ၿပးေျမာကမႈရသညဟေသာအသတစခက ခစားရေစရနလညး ကညေပးသည။

� လကေတြ႕က ၿပးေျမာကရရႏငျခငး - အကယ၍အဖြ႕အစညးမ ပထမဆးသငတနးက႑က ေရးဆြေနပါက သတမတထား ေသာ (ပမနအားျဖင အကန႔အသတရေသာ) အခနအတြငး အမနတကယ လကေတြ႕ကက ၿပးေျမာကႏငမႈက ထငဟပေစ သငသည။၄၀

ဦးတညအပစသတမတျခငးဦးတညအပစဆသညမာ စမခကမ အကးခစားရေသာ အပစကဆလသည။၄၁ သငတနးတစခက စစဥေရးဆြရာတြင ေအာကပါတ႔က ထငဟပေစရမညျဖစသည - (၁) သငတနးသားမား၏ လကရအသပညာႏင ကြၽမးကငမႈအဆငမား၊ (၂) ၎တ႔၏ အသပညာႏင ကြၽမးကငမႈမားရ လအပခကကြကလပမား၊ (၃) ရရရနလအပေသာ အသပညာႏငကြၽမးကငမႈမား၊ (၄) ယငးအသပညာႏင ကြၽမး ကငမႈမားက လကခရရရနလအပေသာ လအေရအတြက၊ (၅) သငတနးကလကခမည သငတနးသားအေရအတြကႏင (၆) သငတနး ကျပငဆငရာတြင ဓေလထးတမး၊ ဘာသာစကားႏငပထဝဝငအေျခအေနစသည အထးတလည ထညသြငးစဥးစားရမညအရာမား ရ/မရ တ႔ျဖစသည။၄၂ အျမငဆးအကးခစားရသမားမာ သငတနးမ ေရရညအကးေကးဇးရသမားပငျဖစေသာေၾကာင လအပခကဆနးစစေလလာမႈျပလပေနစဥအတြငး ၎တ႔၏ စြမးေဆာငရညက ေသေသခာခာ အကျဖတဆနးစစေလလာရမညျဖစသည။၄၃

၃၉ Balinov, Ivo and Lola Giraldo, 'လႊတေတာကယစားလယမားအတြက သေတသနသငတနးမား စစဥေရးဆြျခငးႏင အေကာငအထညေဖာျခငး," လႊတေတာေရးရာသေတသန အေၾကာငး ဆရာျဖစသငတနးတြင ရငးလငးတငျပခက,ရနကန, ၂၀၁၇ စကတငဘာ. ၄၀ ရပရြာလထနညးကရယာအစ၊ မဟာဗဟာအစအစဥတစရပႏင အဖြ႕အစညးဖြ႕စညးပေရးဆြျခငး, အခနး ၁၂ - သငတနးက႑တစချပငဆငျခငး၊ ေအာကပါလငခတြင ရႏငသည - https://ctb.ku.edu/en/table-of-contents/structure/training-and-technical-assistance/design-training-session/main, ၂၀၁၈-ေမလ-၁၀ ရကေန႔။ ၄၁ အျပညျပညဆငရာအလပသမားအဖြ႕၊ စမခကဖြ႕စညးပလကစြ၊ စာမကႏာ ၃၁- ေအာကပါလငခတြငရႏငသည။ : http://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/--- ed_emp/---emp_ent/---coop/documents/instructionalmaterial/wcms_159819.pdf၄၂ ဂပနအျပညျပညဆငရာပးေပါငးေရးေအဂငစႏင ျပညထေရးဝနႀကးဌာန၊ ကေမ ၻာဒးယားႏငင ေဒသတြငးအပခပေရးတးတကမႈဆငရာ စမခက၊ သငတနးအစအစဥလကစြ စာအပ၊ စာမကႏာ ၁၀၊ ေအာကပါလငခတြငရႏငသည။ https://www.jica.go.jp/project/cambodia/0601331/pdf/english/2_Training_01.pdf. ၄၃ အျပညျပညဆငရာအလပသမားအဖြ႕၊ စမခကဖြ႕စညးပလကစြ ၊ စာမကႏာ ၃၁- ေအာကပါလငခတြင ရႏငသည: http://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---ed_emp/---emp_ent/---coop/documents/instructionalmaterial/wcms_159819.pdf


ဦးတညအပစ၏ အားသာခကမားႏင အားနညးခကမားအပါအဝင အပစအေၾကာငးရငးလငးစြာသျခငးသည သငတနးက႑မား၏ တကေသာ ပနးတငမားႏင ရညမနးခကမား (သငတနးအတငးအတာ)က ျပညမေစသည။ ဥပမာအားျဖင - ကား/မေရးရာထခက မခေသာ လႊတေတာေရးရာသေတသနအတြက သငတနးေရးဆြရာ၌ သငတနးက႑မားတြငပါဝငသငေသာ သငတနးသားမားမာ -

လႊတေတာေခါငးေဆာငပငး လႊတေတာဥက႒ လႊတေတာ႐းၫႊနၾကားေရးမးခပ/ဒတယၫႊနၾကားေရးမးခပကသ႔ စမအႀကးအက

စမခကကာလတစေလာက ၎တ႔ပါဝငမႈႏင ပပးမႈႏစမးလး

လႊတေတာကယစားလယမား လႊတေတာတြငကယစားျပေသာ ႏငငေရးပါတအားလးပါဝငေစသည။ ကား/မ ညမမႈရေစျခငး- တစခါတစရတြင အမးသားလႊတေတာကယစားလယမားႏင အမးသမးလႊတေတာကယစား

လယမားတြင ကြျပားျခားနားေသာ အျမငမားႏင လအပခကမားရသည။

လႊတေတာေရးရာသေတသနဝနထမး လႊတေတာကယစားလယမားသည ဝနထမးမားႏငအတ သငတနးတကရန အၿမတမး အဆငသငမျဖစၾကေပ- လအပပါ

က သးျခားစ ခြထတစစဥပါ။ လႊတေတာကယစားလယမားႏင လႊတေတာဝနထမးမားတြင မတညေသာအခနးက႑မားရၾကသည။ ကား/မ ညမမႈရရမည။

ျပငပတကေရာကသမား သေတသနႏင အကျဖတေလလာရာတြင လႊတေတာအားကညပပးေနေသာ အဖြ႕အစညးမားႏင ကြၽမးကငပညာရငမား၄၄

သငတနးေခါငးစဥအမးမးပါဝငႏငသညအတြက သငေလာေသာသငတနးသားမားက ေဖာထတရာတြငကညႏငရန သငတနးစစဥ ေရးဆြေရး တာဝနရေသာအဖြ႕အစညးမ ထညသြငးစဥးစားႏငသည ေမးခြနးမားရသည။

သငတနးက႑တစခအတြက ဦးတညပရသတမာ မညသနညး။ ဤေမးခြနးကေျဖျခငးအားျဖင သငတနးႏင/အတြက ဦးတညသငသည သတမတထားေသာလမား သ႔မဟတ လအပစ

တ႔က ေဖာထတရာတြင ကညသည။ ဥပမာအားျဖင ျမနမာႏငင ရမးျပညနယလႊတေတာ၏ ကား/မေရးရာ ထခကမခ ေသာ လႊတေတာေရးရာသေတသနစြမးေဆာငရညက ပမအားေကာငးလာေစရနရညရြယေသာ သငတနးတစခအတြက ဦးတညသငတနးသားအပစမာ ရမးျပညနယလႊတေတာ၏ လႊတေတာကယစားလယမားႏင ဝနထမးမားပငျဖစေပမည။

သငတနးသားမား၏ ေနာကခအေၾကာငးအရာမားမာ အဘယနညး။ ဤေမးခြနးသည သငတနးသားမား၏ ပညာေရးေနာကခသာမက ၎တ႔၏ပညာရငဆနေသာ အသပညာမားႏင

ကြၽမးကငမႈမားက ပမအာ႐စးစကျခငးျဖစသည။ သငတနးတစခက စစဥေရးဆြေသာအခါ အဖြ႕အစညးတစခသည သငတနးသား၏ အလပအေနအထား သ႔မဟတ လပငနးတာဝနအထးသျဖင ရာထးအတြကလအပေသာ အသပညာႏင ကြၽမးကငမႈမားက ထညသြငးစဥးစားရန လအပသည။ ဤသ႔ျဖင သငတနးမ/တြင ေျဖရငးရနလအပခကမားက ဦးစားေပးသတမတေဖာျပရနအတြက ၎တ႔၏လကရအေျခအေနႏင လခငသည အေျခအေနမားက သငတနးပ႔ခသမ ႏႈငးယဥႏငမညျဖစသည။ ဥပမာ - ရမးျပညနယလႊတေတာတြင လႊတေတာဝနထမးမားသည မဝါဒဆငရာ ဆးျဖတခက မားျပလပရန သတငးအခကအလကမားက အသးျပသည လႊတေတာကယစားလယမားအား သေတသန၊ သတငး အခကအလကတ႔ႏငျပညစေသာ ပပးမႈေပးရနအတြက တာဝနရသည။

၄၄ Balinov, Ivo and Lola Giraldo, 'လႊတေတာကယစားလယမားအတြက သေတသနသငတနးမား စစဥေရးဆြျခငး ႏင အေကာငအထညေဖာျခငး," PowerPoint ျဖင ရငးလငးတငျပခက၊ ၂၀၁၇ စကတငဘာလ။


သငတနးသားမားသည သငတနးမတကမ မညသညပစၥညးကရယာမားက လအပမညနညး။ သငတနးသားမားၾကားတြင အသပညာကြာဟခကမားရသညဟ ေဖာထတထားပါက၊ သငတနးမတကခင ႀကတငဖတ႐ႈ

ထားရနအတြက သငတနးသားမားအား စာရြကစာတမးမားမေဝျခငးက ထညသြငးစဥးစားထားသငသည။ ဤသ႔ျပျခငး က သငတနးမစတငမ သငတနးသားမားတြင တညေသာ ေနာကခအသပညာမားရေစရန ကညေပးမည ျဖစသည။

အခ႕ေသာ သငတနးသားမားသည အျခားသမားထက သငတနးမားပမလအပႏငသလား။ ဤေမးခြနးသည သငတနးက႑တစခကစစဥေရးဆြရာတြင အႀကးမားဆးစနေခၚမႈမားအနကတစချဖစသည။ ဤသ႔

ေသာ အေျခအေနတြင သငတနးသားမားအၾကား အသပညာအဆငကြာျခားမႈက ေျဖရငးရနအတြက သငတနးက႑အခ႕ က ထညသြငးစစဥထားသငသည။၄၅

အဓကေခါငးစဥမားႏင လပေဆာငခကမားက သတမတျခငးအေရးႀကးေခါငးစဥမားႏင လပေဆာငခကမားသည သငတနးတြငပါသငသညအရာမားျဖစၿပး တစခါတစရတြင အပငးမား သ႔မဟတ အခနးမားဟ၍လညးေခၚ ၾကသည။၄၆

ေကာငးမြနေသာမဝါဒေရးရာ ဆးျဖတခကမားခမတရနအတြက သေတသနႏငသတငးအခကအလကမားသည လႊတေတာကယ စားလယမားမ ပမလအပျခငး သ႔မဟတ လႊတေတာဝနထမးမားမ ၎တ႔၏လပငနးတာဝနမားတြင ကြၽမးကငမႈတးျမငရန လအပ ျခငးအစရေသာ အခ႕လအပခကမားက ျဖညဆညးရနအတြက အဖြ႕အစညးမားသည သငတနးက႑မားက စစဥေရးဆြၾကသည။ အဆပါလအပခကမား သ႔မဟတ လစဟာမႈမားက လအပခကဆနးစစေလလာမႈ အစတြင ေဖာထတချခငး ျဖစသည။ အဖြ႕အစညးမ အဓကေခါငးစဥမားနင လပေဆာငခကမားက တစဆကတညးေဖာထတေရးဆြစဥတြင စမခကအေျခခမဥးက သတမတရနအတြက ေကာကယခေသာ သတငးအခကအလကမားက ကညေပးသည။

အဓကေခါငးစဥမားက ေဖာထတၿပးသညႏငတၿပငနက လအပေသာ သငတနးေထာကကကရယာမားျပငဆငရာတြင အသးျပႏင ေသာ မတညေသာနညးလမးမားရသည -

ရၿပးသားပစၥညးမားက အသးျပျခငး

အဖြ႕အစညးတြငး/သတမတထားေသာ သငၾကားေရးပစၥညးမားက ေဖာထတျခငး

ေရာစပနညးလမး (hybrid approach) က အသးျပျခငး - အထကေဖာျပပါနညးႏစနညးက ေပါငးစပအသးျပျခငး ၄၇

၄၅ ရပရြာလထ နညးကရယာစ. မဟာဗဟာအစအစဥတစရပ ေရးဆြျခငး ႏင အဖြ႕အစညးဖြ႕စညးပ၊ အခနး ၁၂ - သငတနးက႑တစခ ျပငဆငျခငး ၊ ေအာကပါလငခတြင ရႏငသည။https://ctb.ku.edu/en/table-of-contents/structure/training-and-technical-assistance/design-training-session/main, ၂၀၁၈ ေမလ ၁၀ ရကေန႔။ ၄၆ ဂပနအျပညျပညဆငရာပးေပါငးေဆာငရြကမႈေအဂငစ၊ ျပညထေရးဝနႀကးဌာန၊ ကေမ ၻာဒးယားႏငင ေဒသတြငးအပခပေရး ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈဆငရာ စမခက၊ သငတနးစစဥေရးဆြ ျခငးအေၾကာငးလကစြစာအပ၊ စာမကႏာ ၁၁၊ ေအာကပါလငခတြင ရႏငသည။ https://www.jica.go.jp/project/cambodia/0601331/pdf/english/2_Training_01.pdf.၄၇ ရပရြာလထ နညးကရယာစ. မဟာဗဟာအစအစဥတစရပေရးဆြျခငးႏင အဖြ႕အစညးဖြ႕စညးပ၊ အခနး ၁၂ - သငတနးက႑တစခ ျပငဆငျခငး ၊ ေအာကပါလငခတြင ရႏငသည။https://ctb.ku.edu/en/table-of-contents/structure/training-and-technical-assistance/design-training-session/main, ၂၀၁၈ ေမလ ၁၀ ရကေန႔။


လအပသညအရငးအျမစမား သတမတျခငး

သငတနးအဆငအားလး (စစဥေရးဆြပ၊ အေကာငအထညေဖာျခငးႏင အကျဖတျခငး)အတြက လအပေသာအရငးအျမစမားမာ လသားရငးျမစမား (စမခကအဖြ႕ဝငမား၊ သငၾကားသညဘာသာရပကၽြမးကငပညာရငမားစသည)ႏင ပစၥညးမား (ပစၥညးကရယာ မား၊ အေဆာကအဦမား၊ ဝနေဆာငမႈမားစသည)တ႔ျဖစသည။ လအပေသာအရငးအျမစမား ေဖာထတသတမတျခငးက ေအာကပါ ဇယားတြင ေဖာျပထားသညအတငး ေမးခြနးမားျဖင ပငးျခားႏငသည။၄၈

နမနာေမးခြနးမား နမနာအေျဖမား

သငတနးအေကာငအထညေဖာျခငးအတြက မညသညအေဆာကအဦမားလအပ မညနညး။

လ ၃၀ ခန႔ဆန႔ေသာ သငတနးခနးမ

သငတနးရကမားတြင မညသညပစၥညးမားလအပမညနညး။ကြနပတာမား၊ ပ႐ဂကတာမား၊ ပတကား၊ သငတနးသားမားအတြက စာေရး ကရယာမား၊ မကခ႐ဖနး စသည။

စမခကအဖြ႕တြင မညသညက႑မားက ျဖညဆညးေပးရန လအပသနညး။စမကနးမနေနဂာ၊ စမကနးအရာရ၊ စမကနးဘ႑ာေရးအရာရ၊ စမကနး႐း ဝနထမးမား

မညသည ဘာသာရပဆငရာကြၽမးကငသ လအပမညနညး။ကား/မေရးရာထခကမခေသာ လႊတေတာေရးရာသေတသနဆငရာ ကြၽမးကင ပညာရင လအပမညျဖစသည။

သငတနးတစခက စစဥေရးဆြရာတြင သငတနးမားကဖြငလစသငၾကားရနလအပသည ဘ႑ာရငးျမစရႏငမႈ၏ အေရးႀကးပကလညး လစလမ႐ႈသငေပ။ မားေသာအားျဖင ရနပေငြပပးေပးသမားမေပးအပေသာ ေငြေၾကးအရငးအျမစမားသည အကန႔အသတရေသာ ေၾကာင ထသမား၏ ေမာမနးခကမားက အေကာငအထညေဖာေဆာငရြကေသာအဖြ႕အစညးမားမ အေကာငးဆးနညးလမးမားျဖင ေဆာငရြကသငသည။ သငတနးစစဥေရးဆြေနခနတြင ေအာကေဖာျပပါတ႔က ထညသြငးစဥးစားသငေပသည။

� သငတနးက႑(မား)အတြက ေငြမညမသးစြ၍ရႏငမညနညး။

� သငတနးက႑တစခ သ႔မဟတ လပေဆာငခကတစခခငးစသည မညမကနကမညနညး။

� မညသညအရငးအျမစမားသည မျဖစမေနလအပသနညး။

� သငတနးက႑တစခသငၾကားရန အျခား/စရတသကသာေသာ အရငးအျမစမားရႏငသလား။

ေဖာျပပါအေရးႀကးေမးခြနးမားက ေျဖဆျခငးျဖင ရႏငေသာအရငးအျမစမားအတြငး ျဖစႏငေျခမားက အဖြ႕အစညးမ လငျမနစြာ သတမတႏငမညျဖစသည။ အခ႕ေသာအေျခအေနမားတြင အရငးအျမစမားသည ႀကတငေမာမနးထားသညထက ေလာနညးျခငး ေၾကာင အဖြ႕အစညးမားသည သတ႔လခငေသာရလဒမားရနငရနအတြက ျဖစႏငေျခရေသာ အျခားေသာေရြးခယမႈအခ႕ ထညသြငး စဥးစားႏငသည။ ဥပမာ - ေပးထားေသာအရငးအျမစမားအတြငး ပမေသးငယၿပး စမခန႔ခြရလြယေသာသငတနးအျဖစေလာချခငး သ႔မဟတ အဖြ႕အစညးတစခခငးစ၏ ဘ႑ာေရးအရငးအျမစမားက စေပါငးလကၿပး ပမႀကးမားေသာ သငတနးက႑တစခက အတတကြ လပေဆာငရန အျခားေသာအဖြ႕အစညးမားႏင ပးေပါငးျခငးတ႔ျဖစသည။၄၉

၄၈ ဂပနအျပညျပညဆငရာပးေပါငးေဆာငရြကမႈေအဂငစ၊ ျပညထေရးဝနႀကးဌာန၊ ကေမာၻဒးယားႏငင ေဒသတြငးအပခပေရးဖြ႕ၿဖးတးတကမႈဆငရာ စမခက၊ သငတနးစစဥ ေရးဆြျခငးအေၾကာငးလကစြစာအပ၊ စာမကႏာ ၁၃၊ ေအာကပါလငခတြင ရႏငသည: https://www.jica.go.jp/project/cambodia/0601331/pdf/english/2_Training_ 01.pdf.၄၉ ရပရြာလထနညးကရယာစ၊ မဟာဗဟာအစအစဥတစရပေရးဆြျခငးႏင အဖြ႕အစညးဖြ႕စညးပ၊ အခနး ၁၂ - သငတနးက႑တစခ ျပငဆငျခငး။ ေအာကပါလငခတြင ရႏငသည။ https://ctb.ku.edu/en/table-of-contents/structure/training-and-technical-assistance/design-training-session/main, ၂၀၁၈ ေမလ ၁၀ ရကေန႔။


သငတနးကာလ

သငတနးက အၾကမမညမ ႏင မညမအခနၾကာၾကာသငၾကားမညက ရညညႊနးသည။ ျဖစရပမားစြာတြင သငတနးလပေဆာငခက တစခေဆာငရြကရနအတြက အဖြ႕အစညးတစခတြငရႏငေသာ ဘ႑ာအရငးအျမစမားက ဤအျခငးအရာက လႊမးမးေနသည။ ထ႔ေၾကာင သငတနးအႀကမေရႏငၾကာခနက ဆးျဖတရာတြင စမခကဘတဂကက ေကာငးေကာငးသထားရန အေရးႀကးသည။ ၅၀

ေယဘယအားျဖင သငတနးသားလအပခကမားသညလညး သငတနးမေပးႏငေသာအႀကမအေရအတြကအေပၚ သကေရာကမႈရ သည။ သ႔ေသာ သငတနးက႑တစခတြင အခနသတမတပက ကညလမးညႊနေပးရန အဖြ႕အစညးမားအသးျပႏငေသာ ေမးခြနးမား ရသည။ ေမးခြနးမားတြင -

� သငတနးက႑သည မညမ႐ႈပေထြးသငသနညး။

� အသပညာ သ႔မဟတ ကြၽမးကငမႈအသစမားက ေလလာသငယရန သငတနးသားမားတြင အခနမညမရသနညး။

� သငတနးသားမား ႀကကႏစသကသည သငၾကားေရးပစမားမာ အဘယနညး။

� သငတနးက႑က သငတနးသားမားတကေရာကရန မညသညက ဆြေဆာငသမးသြငးႏငမညနညး။

အဆပါေမးခြနးမား၏အေျဖမားသည သငတနးတစခႏငဆကစပေနေသာ အခနကာလႏင ကနကစရတမားက သကေရာကမႈရ သည။ ဥပမာ - မတဆကရငးလငးရေသာ သငတနးက႑သည အေၾကာငးအရာကသာ အာ႐စကသငၾကားေသာ ဦးတညသငတနး တစခႏင ဆန႔ကငစြာပင ေပးထားေသာေခါငးစဥဆငရာ အေျခခအတျမစက တညေဆာကေပးသည စညးမဥးမားႏင သငတနးသား မားက မတဆကသငၾကားေပးရနလအပေသာေၾကာင သငၾကားခနပၾကာႏငသည။

ဤလပငနးစဥ၏ေနာကဆးအဆငမာ စစဥေရးဆြသညလပငနးစဥတြင စေဆာငးျပငဆငခေသာသတငးအခကအလကမားက အသးချခငးႏင သငတနးအတြက သင႐းၫႊနးတမးေရးဆြျခငးပငျဖစသည။ သငတနးက႑အတြက အေသးစတအစအစဥတစခ အျဖစ ရေနမညျဖစၿပး ပ၍အေရးႀကးသညအခကမာ မာတကာဖြ႕စညးပက ကညေပးျခငးပငျဖစသည။ သငတနးသင႐းၫႊနးတမး တစခသည သကဆငရာသငတနးတစခ၏ ရညရြယထားေသာပနးတငမား ႏင ရညမနးခကမားက ေဖာျပမႈ တစခပငျဖစသည။ ထ႔အျပင ၎တြင သငတနးဖြ႕စညးပေဖာျပခကတစခ (လအပေသာပစၥညးကရယာမား၊ သငတနးက႑တစခခငးစ၏ၾကာခန စသညျဖင) သငၾကားျခငး၊ သငယျခငးႏငတ႔ျပနမႈကလကခရန အခြငအေရးမားအတြက နညးလမးမားလညး ပါဝငသငေပသည။ အခပဆရေသာ ဤစာရြကစာတမးသည တစခနတညးမာပင တာဝနယမႈက အေလးေပးသသာေစရငး၊ ဆးျဖတခကခမတသည လပငနးစဥက လမးၫႊနမႈေပးသည။၅၁ သငတနးသင႐းၫႊနးတမးတစခက နမနာအေနျဖင ေနာကဆကတြ(ဂ)က ၾကညပါ။

၅၀ ဂပနအျပညျပညဆငရာပးေပါငးေဆာငရြကမႈ ေအဂငစ၊ ျပညထေရးဝနႀကးဌာန၊ ကေမ ၻာဒးယားႏငင ေဒသတြငးအပခပေရး ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈဆငရာစမခက၊ သငတနးစစဥေရးဆြ ျခငးအေၾကာငးလကစြစာအပ၊ စာမကႏာ ၁၃၊ ေအာကပါလငခတြင ရႏငသည။ https://www.jica.go.jp/project/cambodia/0601331/pdf/english/2_Training_01.pdf.၅၁ ဂပနအျပညျပညဆငရာပးေပါငးေဆာငရြကမႈေအဂငစ၊ ျပညထေရးဝနႀကးဌာန၊ ကေမ ၻာဒးယားႏငင ေဒသတြငးအပခပေရး ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈဆငရာ စမခက၊ သငတနးစစဥေရးဆြ ျခငးအေၾကာငးလကစြစာအပ၊ စာမကႏာ ၁၅၊ ၁၉ ေအာကပါလငခတြင ရႏငသည။ https://www.jica.go.jp/project/cambodia/0601331/pdf/english/2_Training_01.pdf.


သငတနးမားက အကျဖတျခငး

စမကနးအကျဖတျခငးသည ၿပးေျမာကခေသာ သ႔မဟတ ေဆာငရြကဆ လပေဆာငခက မားမ ၎တ႔ေဖာျပခေသာ ရညမနးခကမား မညသညအတငးအတာအထ ျပညမသညက ဆးျဖတရာတြင ပပးရာ၌ အေသးစတၿပး လြတလပမႈရေသာ ဆနးစစေလလာမႈတစချဖစ သည။၅၂ စဥဆကမျပတေစာငၾကညေလလာမႈႏင ဆန႔ကငစြာပင အကျဖတျခငးက ျခားနားေသာအခနမားတြင ေဆာငရြကၿပး ရဖနရခါ နညးပညာကြၽမးကငပညာရငမား ထမ ျပငပအျမင႐ႈေထာငကလညး ရာေဖြေဖာထတျခငး ျဖစသည။ အကျဖတျခငးဆငရာ စစဥပ၊ နညးလမးႏငကနကစရတမားသည ၎မ အေျဖရာလသည ေမးခြနးအမးအစား ေပၚတြငမတည၍ သသသာသာကြျပားသည။ အကျဖတျခငးအမးအစားကြမားတြင စမ ခက၊ စမကနး၊ က႑အလက၊ ဘာသာရပအလက၊ မဝါဒႏငစမခန႔ခြမႈ အကျဖတျခငး မားပါဝငသည။ အျခားေသာ သကဆငသညဆနးစစေလလာမႈမားတြင စာရငးစစျခငး ႏင ျပနလညဆနးစစျခငးမားပါဝငသည။ ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈ၏ထေရာကမႈက ဆနးစစ ေလလာရာတြင စမကနးအကျဖတျခငးဆငရာ အားထတႀကးပမးမႈမားသည ေအာကပါ တ႔က ဆနးစစေလလာရန ရညရြယသည၅၃ -

၁။ ဆကစပသကဆငမႈ- စမခက၏ရလဒမား၊ ဦးတညခကႏင အလးစရညမနးခကမားသည အကးခစားရသမား၏ လအပ ခကမား၊ ဆႏၵတ႔ႏင စမခကမဝါဒတ႔ ကကညမႈရ/မရက ဆလသည။

၂။ သကေရာကမႈ- စမခက၏ ဦးတညခကကေရာကရျခငး၏ အကးဆကအေနျဖင အလးစရညမနးခက(မား) ေအာငျမငမႈ အေပၚ ေျပာငးလမႈရ/မရက ဆလသည။ ရညရြယေသာ၊ မရညရြယဘျဖစသြားေသာ သကေရာကမႈႏစမးလးက ျပနလည ဆနးစစသည။

၃။ ထေရာကမႈ - ရရလာေသာ ရလဒမားသည စမခက၏ဦးတညခကသ႔ ေရာကရေအာငျမငေစရန မညမေလာကထ ေကာငးစြာ အေထာကအပေပးသညဆသညႏင သကဆင၊ ေဖာျပသည။

၄။ အကးျဖစထြနးမႈ- ရလဒမားႏင နညးလမးမားၾကားရ ဆကစပမႈျဖစသည။ ဆလသညမာ- နညးလမးမားက ရလဒမား အျဖစသ႔ ေျပာငးလသညလပငနးစဥသည စရတသကသာမႈရ/မရ ျဖစသည။

၅။ ေရရညတညတမႈ- ျပငပေထာကပကညမႈမားၿပးဆးသြားၿပးေနာက စမခကမရရေသာ အကးေကးဇးမား မညသညအတငး အတာအထ ဆကလကတညတသညက ေဖာျပသည။

ထ႔အျပင အကျဖတျခငးက လကေတြ႕ေဆာငရြကျခငးႏင အသးျပျခငးက ေအာကပါ စညးမဥးမားမ လမးၫႊနေပးသည ၅၄ -

� အသးဝငမႈ - ဆးျဖတခကခမတျခငးက အကးသကေရာကေစေသာ အကျဖတျခငးျဖစေစရန ရာေဖြေတြ႕ရခကမားသည လကရလပငနးမားအတြက အသးဝငၿပး၊ ကကညမႈရေစရန စစဥထားရသည။

� လြတလပမႈရျခငး - သမာသမတကေသာ အကျဖတျခငးျဖစေစရန ေတြ႕ရခကမား၊ သ႐ပခြေလလာမႈႏင သးသပခကမားတြင ဘကလကမႈကငးရမညျဖစသည။ တစဖန ေနာကခစမခန႔ခြမႈႏင ကငးရငးရမညဟဆလသည။

၅၂ UNDP (၂၀၀၉) အစအစဥေရးဆြျခငး၊ ေစာငၾကညေလလာျခငးႏင အကျဖတျခငး လကစြစာအပ၅၃ စမကနးေရးဆြမႈ၊ ေစာငၾကညေလလာျခငးႏင အကျဖတျခငးဆငရာလမးၫႊနမား၊ ဖငလနႏငင၊ ႏငငျခားေရးဝနႀကးဌာန/ေစာငၾကညေလလာျခငးႏင အကျဖတျခငးလမးၫႊန၊ (၂၀၀၂) အျပညျပညဆငရာၾကကေျခနႏင လျခမးနအဖြ႕အစညး၊၅၄ UNDP (2009) အစအစဥေရးဆြျခငး၊ ေစာငၾကညေလလာျခငးႏင အကျဖတျခငး လကစြစာအပ


� အမားယၾကညလကခႏငမႈ - အကျဖတခကမားသည ဓမၼဓ႒ာနကေသာ၊ အေသးစတေသာ၊ ဘကလကမႈကငးေသာ အက ျဖတျခငးျဖစေၾကာငး သၾကရမည။ အမားယၾကညလကခႏငမႈသည အကျဖတသမား၏ ပညာရငဆနေသာ အရညအေသြး ႏင တကမႈရသာ နညးလမးမားအေပၚတြင တညမေနသည။

� ပြငလငးျမငသာမႈရျခငး - အမားယၾကညလကခႏငမႈႏင အသးဝငမႈတ႔သည ပါဝငသကဆငသမားအားလးထ ေတြ႕ရခကမား အဆငသငရရေစႏငမႈျဖစသည အကျဖတျခငး၏ ပြငလငးျမငသာမႈရမႈအေပၚလညး မခေနသည။

စမကနးအကျဖတမႈ၏ အေရးႀကးပအကျဖတမႈမားက မနေနဂာမားအား အသအျမငမားေသာဆးျဖတခကမားခမတေစၿပး မဟာဗဟာကစစဥေရးဆြေစသည။ ထ႔ ေၾကာင အမအခကငးေသာ အကျဖတမႈတစခသည သငၾကားေရးနညးလမးတစခအျဖစေရာ တာဝနယမႈကျပသေပးေသာနညး လမးတစခအျဖစပါ ေဆာငရြကေပးသည။၅၅

၁။ သငယေလလာျခငး - အမအခကငးေသာ အကျဖတမႈတစခသည စမကနးမား/စမခကမားအား မညကသ႔ အားေကာငး ခငမာေစႏငသည၊ အရငးအျမစမားက ပမထေရာကစြာ မညသ႔အသးျပႏငသည စသညတ႔က သငယေလလာရနအတြက ထေရာကေသာ နညးလမးတစချဖစသည။ ၎သည ေအာကပါတ႔က နားလညသေဘာေပါကေစႏငသည။

၁။ စမကနးတစခသည ယငး၏အႏမပနးတငႏင ရညရြယခကပနးတငက မညမေကာငးေကာငးျပညမေအာင လပေဆာင ေနေၾကာငး

၂။ လပေဆာငခကမား၏အရညအေသြးႏင သငတနးသားမား၏လအပခကမားက ျပညမေစရာတြင ယငးတ႔ မညမ အသးဝငေၾကာငးႏင

၃။ ဘ႑ာေရးႏင အရာရအဆင စမခန႔ခြမႈ၊ အပခပမႈႏင ႏငငအေျချပ အရငးအျမစမားကသ႔ေသာ စြမးေဆာငရညမားက အရညအေသြးက မညသ႔သကေရာကမႈရေစေၾကာငး

ပမေကာငးမြနေသာ စမကနးဆးျဖတခကမားကျပလပရန လအပခကေၾကာင လပေဆာငေသာအကျဖတမႈသည 'မညသ က မညသညကသငယရနလအပေၾကာငး" တတကက ရငးလငးသငသည။ ဤသညက ေလကငခနးက ေဖာေဆာငေပးၿပး၊ ပ၍တရားဝငျဖစေစကာ အာရစကမႈကျဖစေစသည။ သ႔ျဖစေသာေၾကာင အဖြ႕ေခါငးေဆာငမားႏငမနေနဂာမားအပါအဝင မလပဂၢလမားျဖစေသာ အကျဖတသမားသည ေျပာငးလမႈကေဖာေဆာငသမား ျဖစသငသည။ ရနပေငြေထာကပေပးသမား အတြကလညး မမတ႔ေထာကပေနေသာ စမကနးသည ရလဒမားက ျပညမေနသညဟေသာ အာမခခကမား လအပမည ျဖစသည။

၂။ တာဝနယမႈ - ဖြ႕ၿဖးတးတကေရး အရငးအျမစမားသည အကန႔အသတရၿပး ရလဒမားကျပညမရမညအခနသညလညး တေတာငးေသာေၾကာင အလရငမားသည ရလဒမားျပညမေစရန ပ၍အာ႐စကလာၾကသည။ ေထာကပေရးရငးျမစမား အထးရားပါးလာၿပး လြတလြတလပလပစမအပခပၾကေသာေၾကာင စမကနးမားသည ပ၍ေစေစစပစပ စစေဆးမႈေအာက တြင ကေရာကေနၾကသည။ အရငးအျမစမားက မညသ႔အသးျပေၾကာငးႏင မညသညရလဒမားရရေၾကာငး ေဖာထတျပသ ရနအတြက အမအခကငးေသာ အကျဖတျခငးသည အလြနအေရးႀကးသည။ တစခနတညးမာပင အကျဖတမႈမားသည ရလဒမားႏင 'စမကနးသာ မရပါက မညသ႔ျဖစမညနညး၊ စမကနးရပတန႔သြားပါက မညသ႔ျဖစမညနညး" စသညေမးခြနးမား က ေမးရမညတာဝနကေကာလြန၍ အကျဖတရနလညး အေရးႀကးသည။

ထေရာကမႈရေသာ အကျဖတမႈက ေဆာငရြကရနႏင အသးျပရနမာ လေလာကေသာ လသားရငးျမစႏင ဘ႑ာရငးျမစမား၊ အက ျဖတျခငးဆငရာ နညးစနစမားက ေကာငးေကာငးနားလညျခငး ႏင အေရးအႀကးဆးမာ ရလဒအေျချပဓေလ၊ သငယေလလာျခငး၊ ေမးျမနးစးစမးျခငး ႏင အေထာကအထားအေျချပ ဆးျဖတခကခမတျခငးတ႔ လအပေၾကာငး သတျပသငသည။

၅၅ ကမ ၻာဘဏဖြ႕ၿဖးေရး ေထာကပေငြေပးအပေရးအေဆာကအဦ (DGF) နညးပညာမတစ (၂၀၀၃)


စမကနးအကျဖတျခငး အမးအစားမားႏင ပစမား

စမကနးအကျဖတျခငးဆငရာ အမးအစားကြ မားစြာရေနၿပး ယငးတ႔က ေဖာျပရနအတြက ေဝါဟာရမားစြာကလညး အသးျပ ၾကသည။ ၎တ႔မာ -

၁။ လပငနးစဥအကျဖတျခငး - စစဥေရးဆြထားသညအတငး စမခက သ႔မဟတ စမကနးပစက အေကာငအထညေဖာမႈ ရ/မရ၊ ရညရြယထားေသာ ဦးတညလဦးေရက ထေရာကမႈရ/မရႏင စမကနးအေကာငအထညေဖာျခငးႏင ဆကစပေနေသာ အဓကအဟန႔အတားမားႏင ေအာငျမငေစေသာ မဟာဗဟာမားအေၾကာငးက ဆနးစစေလလာျခငးျဖစသည။

၂။ ရလဒ အကျဖတျခငး - ရလဒငယမားတြင ေမာမနးထားေသာ ေျပာငးလမႈမားျဖစေပၚမႈ ရ/မရႏင ထသ႔ျဖစေပၚပါကလညး မညသညအတငးအတာအထေျပာငးလေၾကာငးႏင အဆပါေျပာငးလမႈမားသည စမကနး သ႔မဟတ ယငး၏လပေဆာင ခကမားအေပၚ ျဖညဆညးေပးမႈရ/မရက ဆးျဖတသည။

၃။ စမခကအကျဖတျခငး- ဤနညးလမးသည အသးအမားဆးအကျဖတနညးျဖစသည။ စမခကအကျဖတျခငး၏ မလ ရညရြယခကမာ တးတကမႈမားလပေဆာငရန၊ အစပးမႈတစခက ဆကလကလပေဆာငရန သ႔မဟတ တးျမႇငလပေဆာငရန၊ အျခားေသာေနရာမားရ တပပတပြားမႈမားက ဆနးစစမႈျပရန၊ သ႔မဟတ အျခားနညးလမးမားက ထညသြငးစဥးစားရနျဖစ သည။ ထ႔ေၾကာငပင မတဖကအဖြ႕အစညးမား၏ လပထးလပနညးမားက လအပ၍သာ စမခကအကျဖတျခငးက မျဖစမေန လပေဆာငရေသာလညး၊ တပပတပြားျခငး သ႔မဟတ အဆငျမႇငျခငးမျပလပမတြင ေရ႕ေျပးစမကနးမား၊ ေနာကတစဆငသ႔ တကေရာကမည စမခကမားႏင အခနကာလငါးႏစထက ပၾကာမညစမခကမားအတြက အကျဖတျခငးမားျပလပရန စမကနးဌာနမားအား ေလးေလးနကနကအႀကျပလသည။၅၆

၄။ ပနးတငအေျချပ အကျဖတျခငး - စမကနးမားသည ႀကတငသတမတထားေသာ ပနးတငမား သ႔မဟတ ရညရြယခကမား က မညသညအတငးအတာအထ ျပညမမႈရသညက အကျဖတျခငးျဖစသည။

၅။ ဘာသာရပဆငရာ အကျဖတျခငး - စမခကႏင ရလဒအကျဖတျခငးမားအျပင စမကနးဌာန၏ အႀကးတနးမနေနဂာမား သည ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈဆငရာ ရလဒမားအေပၚ ေရရညတညတေသာ ျဖညဆညးမႈေပးစြမးရာတြင အေရးႀကးသည နယပယ မားရ လပေဆာငခကက ဆနးစစေလလာရနအတြက ဘာသာရပဆငရာအကျဖတမႈမားက လပေဆာငရန ေရြးခယႏင ၾကသည။ ၎တ႔သည တစခေသာစမခက သ႔မဟတ အစပးမႈတစခကေကာလြန၍ ထးျခားမႈရေသာ ဘာသာရပနယပယ တစခသ႔မဟတ အခ႕က အာ႐စကလပေဆာငမညျဖစသည။

၆။ သကေရာကမႈအကျဖတျခငး - စမကနး သ႔မဟတ စမခကတစခကသ႔ေသာ သကဆငရာ ဖြ႕ၿဖးတးတကေရးလပေဆာင ခကတစခေၾကာင ျဖစလာေသာ အဖြ႕အစညးမားအေပၚ အျပသေဘာ သ႔မဟတ အပကသေဘာ၊ ရညရြယထားေသာ သ႔မ ဟတ မရညရြယဘျဖစလာေသာ အကးသကေရာကမႈမားအား အကျဖတျခငးျဖစသည။ ဤကသ႔ေသာ အကျဖတျခငးမား သည ေနာကဆးသကေရာကမႈ (ေရရည)ႏင ရလဒအဆင၌ အကးသကေရာကမႈမား (အလယအလတအဆင)တ႔က ရညၫႊနးသည။ ဖြ႕ၿဖးေရးအေထာကအပမား အကးရ/မရက ေဖာထတျခငးအားျဖင သကေရာကမႈ အကျဖတျခငးသည တာဝနယမႈဟသညလပငနးကလညး ေဆာငရြကေပးသည။

၇။ ပးတြအကျဖတျခငး - ကြျပားေသာမတဖကမားမ အတျပလပေသာ အကျဖတျခငးျဖစသည။ မညသညအကျဖတျခငးမဆ ပးတြအကျဖတျခငးတစခအျဖစ လပေဆာငႏငသည။

၈။ အခနႏငတေျပးညအကျဖတျခငး - ကနဦးလပေဆာငမႈတြင လကငငးကြာျခားမႈတစခ ျပလပရနအတြက မနေနဂာမားအား အခနႏငတေျပးညျဖစေသာ တ႔ျပနခကေပးရန လပေဆာငမႈအေစာပငးအဆငတြင ေဆာငရြကေလရသည။ ကနဦးတ႔ျပနမႈ သ႔မဟတ ျပနလညထေထာငမႈတ႔သည လခငေသာရလဒမား ႏင လပငနးစဥမားအရ သငေလာမႈရ/မရ သ႐ပခြေလလာ

၅၆ UNDP (2009) အစအစဥေရးဆြျခငး၊ ေစာငၾကညေလလာျခငးႏင အကျဖတျခငး လကစြစာအပ


ျခငးျပလပေနေသာ ဝနထမးမားအားေပးရနအတြက ယငးတ႔က လသားခငးစာနာမႈဆငရာ သ႔မဟတ ပဋပကၡအၿပး အေျခ အေနမားတြင အသးမားသည။ အေျခခအခကအလကမား မရျခငး၊ (အဖြ႕အစညးမတတမး သမးဆညးသညစနစမရသည အခါ) ဝနထမးအလပထြကမႈေၾကာင အခကအလကေကာကယရာတြင ကန႔သတခကမားရျခငးႏင လၿခေရးကစၥရပမား ေၾကာင အငတာဗးမားႏင စစတမးမားလပေဆာငရန ခကချခငးစသည ရညၾကာေသာ အကျဖတျခငးမားလပေဆာငရန အဟန႔အတားမား ရေကာငးရႏငသည အၾကပအတညးအခနမားတြငလညး ယငးတ႔ကအသးျပႏငသည။

၎တ႔လပေဆာငသညအခနအားျဖငလညး အကျဖတျခငးမားက အဓပၸာယဖြငဆရန အေရးႀကးသည။ ၅၇

� ေရး႐ႈအကျဖတျခငး သည မဝါဒမား၊ စမကနးမားႏင မဟာဗဟာမားစသည အစပးမႈမားႏင ေထာကပမႈအသစမား၏ အနာဂတအကးသကေရာကႏငေျခမားက ေရး႐ႈေသာ ဆနးစစေလလာမႈတစချဖစသည။ ယငးက အစပးလပေဆာငမႈ တစခ အေကာငအထညမေဖာမ လပေဆာငသည။

� ၾကားျဖတအကျဖတျခငး က အစပးလပေဆာငမႈတစခ အေကာငအထညေဖာေသာ ၾကားကာလအခနတြင လပေဆာငေသာ ေၾကာင ပစကသည သေဘာသဘာဝရသည။

� ပစတကအကျဖတျခငး သည လပေဆာငခကမားက တးတကေစရနရညရြယၿပး၊ စမခကမား သ႔မဟတ စမကနးအဆငမား ၏ အေကာငအထညေဖာသညအဆငမား အေတာအတြငး အမားဆးလပေဆာငၾကသည။

� အဆးသတ သ႔မဟတ အဆး အကျဖတျခငး က စမခကမား သ႔မဟတ စမခကမား၏ အေကာငအထညေဖာသညအဆင ၿပးဆးခါနးတြင လပေဆာငေသာေၾကာင ေပါငး႐းအကျဖတျခငးတစခ၏ ရညရြယခကအတငး လပေဆာငသည။

� ေပါငး႐းအကျဖတျခငး သည ႀကတငေမာမနးထားေသာ ရလဒမားက မညသညအတငးအတာထ လပေဆာငႏငေၾကာငး သတမတရန အစပးလပေဆာငမႈတစခ၏အဆးတြင (သ႔မဟတ အစပးလပေဆာငမႈ၏ အဆငတစခတြင) ျပလပသည။ ယငးက စမကနးတစခ၏ အသးဝငမႈအေၾကာငး သတငးအခကအလကမားက ပပးေပးရန ရညရြယသည။

� ၿပးဆးခနအကျဖတျခငး သည အစပးလပေဆာငမႈတစခ ၿပးေျမာကသြားၿပးေနာကျပလပေသာ ေပါငး႐းအကျဖတျခငး အမးအစားတစချဖစသည။ မားေသာအားျဖင ၿပးဆးၿပးေနာက ႏစႏစ သ႔မဟတ ႏစႏစႏငအထကႏစမားတြင ျပလပေလရ သည။ ရညရြယခကမာ အစပးစမကနး သ႔မဟတ စမခကသည ယငး၏ရညရြယခကက မညမေလာကထ ေကာငးစြာ ျပညမေစသညက ေလလာရန၊ ရလဒမားႏင သကေရာကမႈမား၏ ေရရညတညတႏငစြမးက ဆနးစစေလလာရနႏင အနာဂတတြင အလားတအစပးလပေဆာငမႈမားအတြက နဂးခပေကာကခကမားခရနျဖစသည။

အခကအလကေကာကယသညနညးလမးမား ၅၈

အခကအလကမားက ေကာကယႏငၿပး၊ ေကာကယသညနညးလမးမားကလညး ေအာကပါတ႔ျဖငသတမတသည- အကျဖတ ေမးခြနးမားကေျဖရငးရန လအပသညအေထာကအထားမား၊ အခကအလကမားက အဓပၸာယရေသာ ေတြ႕ရခကမားအျဖစ ဘာသာျပနရာတြငအသးျပမည သ႐ပခြေလလာမႈ၊ ေပးထားေသာအခနႏင အရငးအျမစကန႔သတခကမားၾကား မညသညအခက အလကက အသးဝငသညဟေသာ အဆးအျဖတကေပးသည။ အကျဖတျခငးအမားစသည စမကနး သ႔မဟတ စမခကအေကာင အထညေဖာသည စကဝနးအေတာအတြငး ေစာငၾကညေလလာမႈမားမတစဆင ထြကေပၚလာေသာ အခကအလကမား (လပေဆာင မႈၫႊနကနးမား)ေပၚတြင ေကာကခကခထားျခငးျဖစသည။ လပေဆာငမႈၫႊနကနးမားသည ဖြ႕ၿဖးေရးအေျခအေနမား (ရလဒမား)၊ ထတလပမႈ၊ သ႔မဟတ ဖြ႕ၿဖးေရးအစပးလပေဆာငမႈတစခႏင ခတဆကထားေသာ ရလဒမားႏင ဝနေဆာငမႈမား (ထြကကန)မား ေပးရာတြငရေသာ အေျပာငးအလမားက မတတမးတငရနအတြက ႐းရငး၍စတခရေသာ နညးလမးတစခပငျဖစသည။ ေအာကပါ အဓကအခကအလကအမးအစားႏစခက ေဖာထတသတမတရနလညး အေရးႀကးသည။

၅၇ Ibid၅၈ ေနာကဆကတြ ၁ - အကျဖတျခငးလပေဆာငေနစဥ အခကအလကစေဆာငးရာတြင အသးျပသည အဓကနညးလမးမားအကဥးခပ။


၁။ မရငးအခကအလကမား - မရငးအခကအလကတြင ပါဝငသကဆငသမား၏ အစပးလပေဆာငမႈႏငအတ ရရလာသည လကဦးအေတြ႕အႀကမားအေၾကာငး ၎တ႔ထမ အကျဖတသမားက တက႐ကေလလာေသာ သ႔မဟတ ေကာကယေသာ သတငးအခကအလကမားပါဝငသည။ ဤအခကအလကတြင ေမးခြနးမား၊ စစတမးေကာကယမႈမား၊ အငတာဗးမား၊ ဦးတညအပစဖြ႕ေဆြးေႏြးမႈမား၊ အဓကသတငးေပးသမား၊ ကြၽမးကငသမားႏင စကားဝငးဖြ႕ေဆြးေႏြးမႈမား၊ တက႐ကေလလာ မႈမားႏင ကစၥရပအထးျပေလလာမႈမားေၾကာင ရရလာေသာ ပါဝငသကဆငသမား၏ အစရငခ၍ရရေသာ သ႔မဟတ ေလလာထားေသာ တနဖးမား၊ ယၾကညမႈမား၊ သေဘာထားမား၊ အျမငမား၊ အမအကငမား၊ စတအားထကသနမႈမားႏင အသပညာမားပါဝငသည။ အဆပါနညးလမးမားသည ပမအေသးစတေသာ ရာေဖြေလလာမႈက ခြငျပေပးၿပး၊ (ရညရြယ၍ ရလာေသာ၊ မရညရြယဘရလာေသာ) ရလဒမားႏငထြကကနမားရ ေလလာ၍သလာသည အေျပာငးအလမားႏင ယငးတ႔ အတြက လပငနးပငးဆငရာအေျခအေနက ျဖညဆညးေပးမညအခကမားအား ပ၍နကနစြာ နားလညသေဘာေပါကေစ ႏငေသာ သတငးအခကအလကမားေပးသည။

၂။ တစဆငခအခကအလကမား - ဤအရာသည တစဆငခရငးျမစတစခမ ေကာကယၿပး စစညးထတေဝထားေသာ အခက

အလကျဖစသည။ တစဆငခအခကအလကသည ပစမားစြာျဖငရႏငေသာလညး အကျဖတျခငးဆငရာဦးတညခကမား အတြက တက႐ကသကဆငမႈရေသာ စာရြကစာတမးသကေသပါဝငေလရသည။ ထြကကနမားႏငရလဒမား တငးတာရာ တြင လပငနးတးတကမႈကဆနးစစရနအတြက စမခက သ႔မဟတ စမကနးတြင အေျခခၫႊနကနးမားႏင ဦးတညခကမားမရ သညအခါ စာရြကစာတမးသကေသသည အထးအသးဝငသည။ ေရြးခယလသည နညးလမးမဟတေသာလညး အခက အလကမားႏင ဦးတညခကမားက အေျခခအျဖစျပနလညဖနတးလေသာအခါ တစဆငခအခကအလကမားက အသးျပႏင သည။ တစဆငခ သတငးအခကအလကမားသည မလနညးလမးမားျဖင ေကာကယခေသာအခကအလကမားက ျပညစ ေစၿပး၊ ျဖညစြကေပးေသာလညး မလရငးျမစမားထမ ေကာကယခေသာ အခကအလကမားက အစားမထးႏငေပ။

အကျဖတနညးလမးတစခက ေရြးခယျခငးအကျဖတျခငးနညးလမးတစခက ေရြးခယရျခငး၏ ရညရြယခကအလးစမာ အဓကဆးျဖတခကခသမားထမ အသးအဝငဆး သတငးအခကအလကမားက စရတအသကသာဆးႏင လကေတြ႕အကဆးနညးျဖင ရရရနျဖစသည။ သ႔ျဖစေသာေၾကာင ေအာကပါ ေမးခြနးမားက ထညသြငးစဥးစားသငသည -

၁။ ထတကနတစခ သ႔မဟတ စမကနးႏငဆငေသာ လကရဆးျဖတခကမားကခမတရန မညသညသတငးအခကအလက မားက လအပသနညး။

၂။ အဆပါသတငးအခကအလကက ဥပမာ - ေမးခြနးမား၊ စစတမးမားႏင ေဆာငရြကရနစာရငးမားက အသးျပျခငးျဖင စရတ သကသာ၍ လကေတြ႕ကက မညမေကာကယႏငၿပး သ႐ပခြေလလာႏငသနညး။

၃။ သတငးအခကအလကမားသည မညမမနကနတကမႈ ရႏငမညနညး။

၄။ အဆပါနညးလမးမားသည လအပေသာ သတငးအခကအလကအားလးက ရႏငေစသလား။

၅။ ထပေဆာငးသတငးအခကအလကမားက လအပပါက မညသညအပေဆာငးနညးလမးမားက အသးျပသငသနညး၊ အသး ျပႏငသနညး။

၆။ ဆးျဖတခကခသမား (ဥပမာ - ရနပေငြေထာကပသမား သ႔မဟတ ထပပငးစမခန႔ခြေရး)အတြက သတငးအခကအလက မားသည ယၾကညစတခရပေပၚသလား။

၇။ ရညရြယရာပရသတ၏ သေဘာသဘာဝသည အဆပါနညးလမးမားအေပၚ သေဘာထားကကညမႈရႏငသလား (ဥပမာ- ၎တ႔သည ေမးခြနးမားက ဂ႐တစကျဖညစြကမညလား၊ အငတာဗးမားႏင ဦးတညအပစဖြ႕ေဆြးေႏြးမႈမားတြင ပါဝငႏင သလား၊ ၎တ႔၏ စာရြကစာတမးမားက သငအားစစေဆးခြငျပႏငသလား အစရသည)


၈။ ယခအခါ နညးလမးမားက မညသမစမမညနညး သ႔မဟတ ထအျခငးအရာအတြက သငတနးလအပသလား။

၉။ သတငးအခကအလကမားက မညသ႔သ႐ပခြေလလာႏငသနညး။

အကျဖတသသည နညးလမးမားက ေပါငးစပအသးျပႏငသည။ ဥပမာ - သတငးအခကအလကမားစြာက ေကာကယရနအတြက ေမးခြနးစာေစာငႏင အခ႕ေသာ ပါဝငသကဆငသမားထမ ပမအေသးစတေသာ သတငးအခကအလကမားကရယရန အငတာဗး မားျဖင ေနာကဆကတြေမးျမနးျခငးမးျဖစသည။ အခ႕ေသာ အေျခအေနမားတြင ကစၥရပအထးျပေလလာမႈမားသည ထးျခား ထငရားေသာျဖစရပမားက အေသးစတေလလာရန အသးျပႏငသည။ ဥပမာ တစခေသာစမကနးမ အကးခစားခြငရေသာ သ႔မ ဟတ မရေသာလမားအေၾကာငး။ ထ႔အျပင ပါဝငသကဆငသမားထမ စေဆာငးရရေသာ သတငးအခကအလကမားအား အက ျဖတျခငးဆငရာ အဆငေလးဆငရရာ ေအာကပါတ႔ပါဝငသည။

� တ႔ျပနမႈမားႏင ခစားခကမား (ခစားခကမားသည သကေရာကမႈၾကာရညခေစရန သငဝနေဆာငမႈ၏ အားနညးေသာ ၫႊနကနးမားျဖစသည။)

� သငယေလလာျခငး (သေဘာထားမား၊ ႐ႈေထာငအျမငမား သ႔မဟတ အသပညာက တးျမငေစသည)

� ကြၽမးကငမႈအေျပာငးအလ (အမအကငေကာငးမြနေစရနအတြက သငယေလလာမႈမားက လကေတြ႕အသးချခငးျဖစသည)

� ထေရာကမႈ (ေကာငးမြနလာေသာ အမအကငမားေၾကာင လပေဆာငမႈမားတးတကလာသည)

မားေသာအားျဖင အကျဖတမႈတစခ ပ၍အေသးစတလာေလေလ၊ ပ၍ထေရာကမႈရလာေလေလ ျဖစသည။

သတငးအခကအလကမားက သ႐ပခြေလလာျခငးႏင ဘာသာျပနျခငးအခကအလကသ႐ပခြေလလာမႈသည အကျဖတေမးခြနးမားကတ႔ျပနၿပး အကျဖတျခငးရညရြယခကကျပညမေစသည အသးဝင ေသာ သတငးအခကအလကမားက ထတယရနအတြကႏင အျခားသငေလာရာ သတငးအခကအလကမားႏင ရလဒႏႈငးယဥျခငး ႏင ေကာကယခေသာ သတငးအခကအလကမားက စစညးျခငး၊ အမးအစားခြျခငး၊ ဇယားတြငထညသြငးျခငး၊ အႏစခပျခငးတ႔ ပါဝငေသာ စနစကသည လပငနးစဥတစချဖစသည။ ၎သည အခကအလကမားက စနစတက ေကာကႏတျခငး၊ မနကနတက ေစျခငး၊ စာရငးအငးဆငရာ စစစမႈမားျပလပျခငးႏင အခကအလကမားက သ႐ပခြေလလာမႈဆငရာ အသးျပ၍ရေသာပစမား သ႔မဟတ ဌာနမားအျဖစ ဘာသာျပနျခငး စသညတ႔ျပလပျခငးအားျဖင သကေသသာဓကျပညစေသာ အစတစခမ အခကအလက ေဖာထတျခငး လပငနးစဥျဖစသည။ အခကအလကသရပခြေလလာမႈသည အေရးႀကးေတြ႕ရခကမားက သးျခားခြထားျခငး(စစစမႈ) အားျဖင သ႔မဟတ ပမနားလညမႈရရေစရန ရရသတငးရငးျမစမားက ေပါငးစညးျခငး (ေပါငးစပမႈ)အားျဖင စပစမားကသရရန ရာေဖြျခငးျဖစသည။ နညးလမးမားေရာ၍အကျဖတျခငးတြင တညေသာပစက စစေဆးရနအတြက သကေသသာဓက တစခခငးစ အား သးျခားစစစရနႏင ရငးျမစအားလးက ေပါငးစညးရန လအပသည။


ေကာကယခေသာအခကအလကအားလးက သေဘာေပါကေစရန အဖြ႕အစညးတစခအားကညႏငသည အခ႕ေသာ အေျခခ အဆင မားရသည။ ၎တ႔မာ -

၁။ အကျဖတျခငးရညရြယခကႏင အၿမစတငပါ။ (ေမးခြနးစာေစာငမား၊ အငတာဗးမား၊ ဦးတညအပစဖြ႕ေဆြးေႏြးမႈမားမ) အခကအလကမားက သ႐ပခြေလလာေသာအခါ

တြင အကျဖတျခငးရညရြယခကမားက ျပနလညဆနးစစျခငးျဖငစတငပါ။ အခကအလကက စစညးရနႏင သ႐ပခြ ေလလာမႈက အာ႐စကရန ဤသညက ကညမညျဖစသည။

၂။ အေရအတြကျပ သတငးအခကအလကမားဆငရာ အေျခခသ႐ပခြေလလာမႈ သတငးအခကအလကမားက ဇယားတြငထညသြငးျခငး၊ ဥပမာ- အဆငသတမတသည၊ အဆငခြသည ကနးဂဏနး

မားေပါငးထညျခငး၊ ေမးခြနးတစခငးစအတြက 'ဟတသည" ၊ 'မဟတပါ" မားထညျခငး။ အဆငမားႏင အဆငသတမတခကမားအတြက ေမးခြနးတစခခငးစ၏ ပမးမတနဖးတြကျခငးက စဥးစားၾကညပါ။

ဥပမာအားျဖင - 'ေမးခြနးနပါတ ၁ အတြက ပမးမအဆငမာ ၂.၄ ျဖစသည"။ ဤသညက ဥပမာအားျဖင - တ႔ျပနေျဖဆသ အေရအတြက မညမသည ၁၊ ၂ သ႔မဟတ ၃ အဆငရသညဟ ေဖာျပျခငးထက ပ၍အဓပၸာယရသည။

၃။ အရညအေသြးျပ သတငးအခကအလကမားဆငရာ အေျခခသ႐ပခြေလလာမႈ အခကအလကအားလးက ဖတၾကညပါ။ ထငျမငခကမားက တညေသာအမးအစားအလက စစညးလကပါ။ ဥပမာ - အေလးထားစရာကစၥမား၊ အႀကေပးခကမား၊

အားသာခကမား၊ အားနညးခကမား၊ ဘအေတြ႕အႀကမား၊ စမကနးသြငးအားစမား၊ ေထာကခအႀကျပခကမား၊ ထြက ကနမား၊ ရလဒၫႊနကနးမား စသညတ႔ျဖစသည။

အမးအစားမား သ႔မဟတ အေၾကာငးအရာမားက အမညတပပါ၊ ဥပမာ - အေလးထားစရာကစၥမား၊ အႀကေပးခကမား၊ အစရသျဖင။

အေၾကာငးအရာမားအတြငးရ ပစမား သ႔မဟတ ဆကစပမႈမားႏင ပမနရငးႏးဆကသြယမႈမားက ေဖာထတရန အား ထတပါ (ဥပမာ - ပ႐ဂရမသ႔ ညေနပငးတြင တကေရာကေသာ လအားလးတြင တညေသာအေလးထားစရာကစၥရပမားရသည၊ လအမားစသည တညေသာေနရာေဒသမ လာၾကသည၊ လအမားစသည တညေသာ လစာသတမတခကအတြငး ရၾကသည၊ ပ႐ဂရမအေတာအတြငး သငတနးသားမားသည မညသညလပငနးစဥမား သ႔႔မဟတ ျဖစရပမားက ေတြ႕ႀက ခစားၾကရသည၊ အစရသျဖင။

အနာဂတတြင ရညၫႊနးကးကားအသးျပရန လအပလာႏငသညအတြက ထငျမငခကမားအားလးက ႏစေပါငးမားစြာ ၾကာသညအထ သမးဆညးထားပါ။

သတငးအခကအလကမား/ေတြ႕ရခကမားက အနကအဓပၸာယဖြငဆျခငး

သတငးအခကအလကမား/ေတြ႔ရခကမားက ဘာသာျပနျခငးသည အကျဖတရလဒမားအား အနကအဓပၸာယဖြငေပးသည လပ ငနးစဥတစခ ျဖစသည။ ဘာသာျပနျခငးသည ေတြ႕ရခကမား မညသညအဓပၸာယရေနသညက ရာေဖြေဖာထတၿပး၊ စေဆာငးရရ လာသည သာဓကမားႏင ယငးတ႔၏ လကေတြ႕အသးခမႈက အဓပၸာယနားလညေအာငျပလပရသည လပငနးစဥျဖစသည။ ၎ သည အခကမား၊ အခငအမာေျပာဆမႈမား၊ ထငျမငခကမားႏင စာရြကစာတမးမားမရရလာေသာ သတငးအခကအလကမား ဆငရာ အႏစခပႏင/သ႔မဟတ ေပါငးစညးမႈတစခက ဖနတးေပးသည။ ထထက ပ၍အေရးႀကးေသာလပေဆာငမႈမာ ရလဒမား အေၾကာငး အဆပါေတြ႕ရခကမားက ေကာကခကမားအျဖစ ေျပာငးလေပးျခငးပငျဖစသည။ ထေကာကခကမားက အေျခခ၍ အနာဂတလပေဆာငခကမားအတြက အႀကျပခကမားေပးႏငသည။

ေကာကခကချခငး ေကာကခကချခငးဆသညမာ အကျဖတရလဒမားက ေပါငးစညးထားသညေေေပၚမတည၍ ကးေၾကာငးဆေလာေသာ ဆးျဖတ ခကတစခ ျဖစသည။ ေကာကခကမားသည ေတြ႕ရခကမားမဟတေပ။ ယငးတ႔သည ေတြ႕ရခကမား၏ အဓပၸာယေဖာေဆာငေပး သည ဘာသာျပနဆခကမားပငျဖစသည။ ေတြ႕ရခကမားက အႏစခပရနအသးျပသည သ႐ပခြမႈႏင ေပါငးစညးမႈနညးလမးမားကအေျခခ၍ သကေသ-သာဓကႏင တက႐ကခတဆကထားၿပး ရငးျပခကေပးႏငသညအခါတြင ေကာကခကမားသည ကးေၾကာငး


ညၫြတၿပး အမားယၾကညလကခႏငမႈရသည။ ေကာကခကခမႈမားတြင ထညသြငးစဥးစားသငအခကမားမာ-

� ရလဒမားက ႏႈငးယဥရနအတြက အျခားနညးလမးမားက ထညသြငးစဥးစားပါ (ဥပမာ - စမကနးရညမနးခကမား၊ ႏႈငးယဥ အပစ၊ အမးသားေရးဓေလထးတမးမား၊ ယခငလပေဆာငမႈမား သ႔မဟတ လအပခကမားႏင ႏႈငးယဥၾကညပါ)

� ေတြ႕ရခကမားအတြက ေနာကတစနညးျဖင ရငးလငးခကမားက ထတေဖာၿပး အဆပါရငးလငးခကမား အဘယေၾကာင တနဖးေလာေၾကာငး ေဖာျပပါ။

� ေကာကခကမားႏင ကကညမႈရေသာ လပေဆာငခကမား သ႔မဟတ ဆးျဖတခကမား အႀကျပရနအတြက အေျခခတစခ ေဖာေဆာငပါ။

� ေတြ႕ရခကမားက အသးခႏငေသာ အေျခအေနမား၊ အခနကာလမား၊ လမား၊ အေနအထားမားႏင ဦးတညခကမားအတြငး ကန႔သတထားပါ။

အႀကျပခကမားေပးျခငးအႀကျပခကမားသည အကျဖတမႈက အသးျပသမားအား ဦးတညေသာလပေဆာငခက အတြက အေထာကအထားအေျချပေသာ အဆျပခကမားပငျဖစၿပး ေကာကႏတခကမား အေပၚတြင အေျခခသငသည။ သ႔ေသာ အႀကျပခကမားေပးျခငးသည ေကာကခကမားျဖစ လာေစရန လအပေသာ သတငးအခကအလကမားထက ေကာလြနေတာငးဆသည အက ျဖတျခငး၏ ထငရားေသာ အစတအပငးတစချဖစသည။ အႀကျပခကမားက ေဖာထတေရးဆြ ရာတြင ထေရာကေသာ အျခားနညးလမးမား၊ မဝါဒ၊ ရနပေငြဆငရာဦးစားေပးမား အစရသည တ႔က ပမကယျပန႔ေသာ နယပယအတြငး ခနဆျခငးတ႔ပါဝငသည။ ၎သည အထးသျဖင အစပးလပေဆာငမႈက ေဆာငရြကမညအေျခအေနတြင မဝါဒႏင စမကနးဆငရာဆးျဖတခက မားခမည အဖြ႕အစညးအေျခအေနႏင ႏငငေရး၊ လမႈေရးႏင စးပြားေရးအေျခအေနအေၾကာငး စသညတ႔ႏင ဆကစပေနေသာ ေစေစစပစပရသည အသပညာလအပသည။ အႀကျပခကမား အား စမခန႔ခြမႈဆငရာတ႔ျပနမႈ၏ တးတကမႈက ပပးကညေပးမည နညးလမးတစခအျဖစေဖာ ထတသငသည။ အႀကျပခကမားသည လကေတြ႕ကၿပး အဖြ႕အစညး၏လပပငခြင/ရညမနး ခကပနးတငအေပၚ နားလညသေဘာေပါကမႈက ထငဟပေနရမည။ ထ႔အျပင အႀကျပခက တစခခငးစသည ယငး၏ဦးတညအပစက ရငးလငးစြာေဖာထတသငၿပး၊ အႀကျပသည လပ ေဆာငခကႏင အေၾကာငးျပခကကလညး ရငးရငးလငးလငးေဖာျပသငသည။

သငခနးစာမားအကျဖတမႈတစခမ သငယခရေသာ သငခနးစာမားတြင အျခားေသာအေျခအေနမားတြငလညး အသးျပႏငၿပး အသးဝငေသာ အသပညာအသစမား ပါဝငသည။ မၾကာခဏဆသလပင သငခနးစာမားသည လပေဆာငမႈ၊ ရလဒႏငသကေရာကမႈမားက အကး သကေရာကေစသည အေကာငအထညေဖာမႈ၊ ဒဇငး၊ ႀကတငျပဆငမႈစသညတ႔တြင အားနညးခက သ႔မဟတ အားသာခကမားက မးေမာငးထးျပသည။


ေနာကဆကတြမား

နညးကရယာမား (Tools) ႏင အရငးအျမစမား

(က) လအပခကဆနးစစေလလာမႈဆငရာ ကစၥရပေလလာမႈမား

ဘာကနာဖာဆ

စမခကအမည - ဘာကနာဖာဆတြင ဒမကေရစဖြ႕ၿဖးေရးေထာကပေပးျခငး

အခနကာလ - ၂၀၁၆-၂၀၁၉ (ေဆာငရြကဆ)

အေကာငအထညေဖာေဆာငရြကသည အဖြ႕ - ပါလမနစငတာ (ကေနဒါ)

ရနပေငြပပးသ - ကမ ၻာေရးရာကေနဒါအဖြ႕ (GAC)

အေၾကာငးအရာ ၂၀၁၄ အကြမႈမားက အစးရျဖတခမႈျဖစေပၚေစခသည။ အကးအေျပာငးကာလအၿပး ေအာငျမငေသာ ၂၀၁၅ ႏဝငဘာ ေရြးေကာက ပြက လပငနးတာဝနမားက ပမထေရာကစြာႏင ပြငလငးျမငသာမႈရစာေဆာငရြကႏငရနအတြက စြမးေဆာငရညတးျမႇငရန ရညရြယ ၿပး အမးသားလႊတေတာသစတစရပ ေပၚေပါကလာခသည။

မလရညရြယခကမား -၁၂၇ ေယာကေသာ လႊတေတာကယစားလယမားႏင လႊတေတာဝနထမးမား ၎တ႔၏ကယစားျပေရး၊ ဥပေဒျပေရးႏင ႀကးၾကပေရး တာဝနမားက ထေရာကေသာ၊ ပြငလငးျမငသာမႈရေသာ၊ တာဝနယမႈရေသာပစျဖင တာဝနထမးေဆာငရာတြင ကညေပးရနအတြက ဦးတညရာႏင ႐ႈေထာင မးစမ အေထာကအပေပးရန။

လႊတေတာကယစားလယမား အဆပါအခနးက႑မား ႏင တာဝနဝတရားမားက ေဆာငရြကေနစဥတြငလညးေကာငး၊ ကား/မ ၎ တ႔၏အလပမား၌ ႏငငသားမားႏငခတဆကမႈရေစရန နညးကရယာမားႏငစြမးေဆာငရညက ပပးေပးစဥႏင ၎တ႔၏ေန႔စဥဘဝ က သကေရာကေနသည ဆးျဖတခကမားႏငပတသက၍ အႀကေပးေဆြးေႏြးရာတြငလညးေကာငး ကား/မေရးရာ႐ႈေထာငက ထညသြငးစဥးစားလပေဆာငႏငေစရမည ျဖစသည။

စမခကမ ယေန႔အခနထပပးေပးေသာ အေထာကအပမား -

အမးသားလႊတေတာအတြက လအပခကဆနးစစေလလာမႈက လႊတေတာကယစားလယမားႏင ဝနထမးမားပါဝငေဆာငရြကမႈျဖင လပေဆာငခၿပး မားစြာေသာ ပါဝငသကဆငသမားႏင မေဝခသည။ ဤျပညစကယျပန႔ေသာ ဆနးစစေလလာမႈ သည လႊတေတာကယစားလယမားႏင ဝနထမးမား၏ အထးလအပခကမားက ျပညမေစရနအတြက ဦးတညထားေသာ အေထာကအပက ပပးေပးႏငခသည။ ယေန႔အခနထ လအပခကဆနးစစေလလာမႈစာေစာင ၁၁၀ ေစာငေရ မေဝခၿပး ျဖစသည။

51 ေနာကဆကတြမား- နညးကရယာမား(Tools)ႏင အရငးအျမစမား

အမးသားလႊတေတာ၏ ၄ ႏစၾကာ မဟာဗဟာစမခက (၂၀၁၆-၂၀၂၀)က လႊတေတာကယစားလယမားႏင ဝနထမးမား အားလးပါဝငေဆာငရြကမႈရသည ရလဒအေျချပနညးလမးျဖင ေရးဆြေဖာထတခသည။ စမခက၏ ေထာကပေပးမႈျဖင အမးသားလႊတေတာတြင ယခအခါ ပမ၍ထေရာကပြငလငးေသာ အဖြ႕အစညးတစချဖစလာေစေရးအတြက လပေဆာငရ မည အဆငမားႏင ဦးတညလသညလမးေၾကာငးမားအေပၚ ရငးလငးေသာ အျမငတစရပရေနၿပျဖစသည။ အဆပါအျမင တြင လႊတေတာေရးရာသေတသန စြမးေဆာငရညအားေကာငးေစေရးလညး ပါဝငသည။

မဟာဗဟာကဦးတညခက 'အဖြ႕အစညးစြမးေဆာငရညက အားေကာငးေစျခငး"

ရလဒ 'လႊတေတာကယစားလယမားအတြက ဆးျဖတခကခမတရာတြင ကညေပးေသာ

သေတသနဝနေဆာငမႈမား တးတကမႈသည ထေရာကမႈရေစျခငး"

လပေဆာငခကမားက ဖြ႕စညးတညေဆာကျခငး-

အမးသားလႊတေတာ၏အပခပေရးဖြ႕စညးပတြင သေတသနက ႏစျမႇပလပေဆာငေသာ ဌာနတစခဖြ႕စညးရန လႊတေတာကယစားလယမားႏင လႊတေတာဝနထမးမား၏ သေတသနစြမးေဆာငရညတးျမႇငရန မတတမးတငျခငးႏင ေမာကြနးတကက လအပသညအရာမားပပးကာ ျပနလညအားေကာငးေစရန

မဟာဗဟာအစအစဥအား အသကဝငေစမည လပငနးစမခက (၂၀၁၇-၂၀၂၀) ႏင အထးစမခကမား၏ စစဥတငဆကမႈမားက စမခက၏အေထာကအပႈျဖင ေရးဆြၿပးျဖစသည။ လကငငးအကးရလဒ ၁၆ ခ၊ ရလဒ ၄၅ ခ ႏင ေဖာထတသတမတလကေသာ ၁၈၂ မးေသာ လပေဆာငခကမားႏငအတ ဤရလဒအေျချပအစအစဥသည ပစတႀကးပမးအားထတမႈမားက ေရာငရားရနႏင ေပါငးစပ ညႇႏႈငးမႈပစျဖင အမးသားလႊတေတာအား ေထာကကေပးရန အျပညျပညဆငရာ အသငးအဝငးႏငမတဖကျပျခငးအတြက ခငမာ ေသာလမးေၾကာငးမားက ပပးဖနတးေပးသည။ ဤအစအစဥသည အလရငအခ႕ထမ ရနပေငြ အေမရကနေဒၚလာ ၇.၅ သနး နးပါး ခန႔ ေထာကပေပးရန ကတကဝတမားရရၿပးျဖစသည။

လပငနးစမခကတြင လႊတေတာေရးရာသေတသနစြမးေဆာငရညတးျမႇငျခငးက အာ႐စကသည သတမတထားေသာ လပေဆာင ခကမား ပါဝငသည။

ရလဒမား သေတသနနယပယတြင လႊတေတာ႐းဝနထမးမား၏ ကြၽမးကငမႈမားသည တးျမငလာသည။

ေမာကြနးတက စာအပစေဆာငးမႈ မားက ျပနလညထနးသမးသည။

ေခတမေသာ စာၾကညတကတစခက ရရဖြငလစသည။

လပေဆာငခက မား လႊတေတာဝနထမးမားအတြက သေတသနႏင အသ ပညာစမခန႔ခြမႈ လကစြစာအပတစအပက ေရးသားျပစ ျခငး

စေဆာငးမႈမားက ျပနလညထနး သမး ရနအတြက မၾကမးတစေစာင ျပငဆငျခငး

စာၾကညတကအား စာရြကစာတမး စမခန႔ခြမႈေဆာဖဝလတစခ ပပးေပး ျခငး

သေတသနႏင စာလးႀကးေရးသားျခငး နညးကရယာ မား (Capitalization tools)က ရယျခငး

ေမာကြနးတက စာအပစေဆာငးမႈမားျပနလညထမးသမးျခငးအတြက စမခကအေကာငအထညေဖာျခငး

အထးစစဥထားေသာ သတငးစာႏင မဂၢဇငး လစဥေၾကးမားက စစဥ ေဆာငရြကျခငး

ပါဝငေသာ လႊတေတာ႐းဝနထမးမားအား သငတနး ေပးျခငး

စာၾကညတကအား ေခတမေသာ ေထာကပေရးပစၥညးမားျဖင ပပး ေပးျခငး

သေတသနလကစြစာအပက အေကာငအထညေဖာ ျခငး


ေဘာစနးယားႏင ဟာဇဂဗးနား

ယခအထသငယခေသာ သငခနးစာမား

ေအာငျမငမႈရရရနအတြက အားေကာငးေသာ အတတကြပါဝငလပေဆာငသည နညးလမးတစခ မရ မျဖစ လအပသည။ လႊတေတာသည မဟာဗဟာစမခကေရးဆြျခငးက ဦးစးဦးေဆာငမႈျပၿပး ကယပင ျဖစေစရမည။ စမခက၏အခနးက႑မာ ဤလပငနးစဥက တြဖကကညရနသာျဖစသည။

စမခကအမည - အေရ႕ေတာငဥေရာပ လႊတေတာေရးရာစမကနး

အခနကာလ - ၂၀၀၄-၂၀၀၈

အေကာငအထညေဖာေဆာငရြကသည အဖြ႕ - ပါလမနစငတာ (ကေနဒါ)

ရနပေငြပပးသ - ကေနဒါႏငငဆငရာ အျပညျပညဆငရာဖြ႔ၿဖးတးတကေရးအဖြ႕ (CIDA)

လႊတေတာေရးရာသေတသနႏင သကဆငေသာ အထးလပငနးမား

ေဘာစနးယားႏငဟာဇဂနးဗား (BiH) ၏ လႊတေတာေရးရာသေတသနဌာန ဖြ႕စညးတညေထာငေရးတြင အေထာကအကေပးမႈ

မလရညရြယခကမား -

(၁) လႊတေတာကကညေပးရန သေတသနစငတာ (RC)တစခ ဖြ႕စညးတညေထာငျခငးျဖင လႊတေတာေရးရာႀကးၾကပမႈတြင ပါဝင ေသာ လႊတေတာေကာမတမားက အကအညေပးရနအတြက BiH လႊတေတာ၏စြမးေဆာငရညက ျမႇငတငရနႏင

(၂) လႊတေတာေရးရာေကာမတမားက ကညရာတြင သေတသနဌာနတစခဖြ႕စညးတညေထာငျခငး၏ အေရးႀကးပအေၾကာငး လႊတ ေတာကယစားလယမားအၾကား အသျမငမားေစရန

စမခကမပပးေပးေသာ အေထာကအပ -

၁။ လပေဆာငခေသာ လအပခကဆနးစစေလလာမႈ - လႊတေတာေခါငးေဆာငမားသည သေတသနစြမးေဆာငရညမရျခငးက ျဖညဆညးရမည အေရးႀကးကြကလပတစခအျဖစ အသအမတျပ မတယၾကသည။

၂။ ေရးဆြခေသာ လပငနးစမခက

၃။ သေတသနစငတာအတြက ဝနထမးေရြးခယခန႔အပျခငး - လႊတေတာအေထြေထြအတြငးေရးမးက လပငနးစဥထတြင ပါဝငေစလက စမခကမ ကညေပးခသည။ ကနဦးတြင ဝနထမးမားႏင RC လပငနးမားက စမခကမ ရနပေငြေထာကပေပးခ ၿပး စမခကၿပးဆးၿပးေနာကတြင ေနာကထပေထာကပသမ လကလႊတာဝနယခသည။ အဆးသတပနးတငမာ လႊတေတာ တြင သငေလာရာဘ႑ာေရးရငးျမစမား ရရလာပါက လႊတေတာမ လကလႊတာဝနယေရးျဖစသည။

၄။ သေတသနစငတာအတြက သငတနးႏငဝနေဆာငမႈဖြ႕ၿဖးတးတကေရး - သေတသနနညးစနစမားဆငရာ ကယျပန႔ေသာ လပငနးခြငသငတနးႏင ဝနေဆာငမႈအစအစဥေရးဆြျခငးႏင RC မ ပပးေပးမည အထးတြဖကဝနေဆာငမႈမား ေဖာထတျခငး


၅။ ေရာစပဝနေဆာငမႈႏင အဖြ႕အစညးလပငနးစဥမားအား ပမနျပနလညဆနးစစေလလာမႈႏင ခနညႇမႈ

၆။ လႊတေတာေခါငးေဆာငပငးမားႏင ကယစားလယမားထ RC ၏လပငနးမားအေၾကာငး တးျမႇငျခငး- လထၾကားနာမႈမားကယကယျပန႔ျပန႔လပေဆာငျခငးႏင ေကာမတ၏စဥးစားခနဆသည အဆငတငး၌ အေသးစတ သေတသနအေထာက အပေပးျခငးတြင ေရ႕ေျပးစမခကလပေဆာငျခငး။ ျပညသ႔လႊတေတာႏင အမးသားလႊတေတာႏစရပလး၏ ဥပေဒ/ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒေကာမတမ အဆငျမငပညာေရးေခါငးစဥျဖင ေကာမတၾကားနာမႈမားက ႏငငတြငး ၿမ႕ေတာ ၈ ၿမ႕အႏ႔ ကငးပ ခသည။ ေကာမတမားအတြက အႀကျပခကမားပါဝငေသာ အေခာသတ အစရငခစာမၾကမးမားေရးသားျခငး၊ ကြၽမးကင မကျမငသကေသမားက ေထာကခအၾကျပျခငး၊ ႏႈငးယဥသ႐ပခြေလလာမႈအပါအဝင ေခါငးစဥႏငစပလဥးေသာ အေသးစတ စာတမးမားျပငဆငျခငးအားျဖင သေတသနစငတာသည ေကာမတမားအား သ႐ပခြေလလာမႈကအေျခခေသာ ေထာကပမႈ ေပးခသည။

ေခတႏငေလာညေသာအေၾကာငးအရာ - ကား/မေရးရာကား/မေရးရာအေပၚ မတညေသာသကေရာကမႈမားအတြက ဥပေဒျပမႈမားက မညသ႔သ႐ပခြေလလာေၾကာငးႏင စပလဥး၍ သေတသမားမ သငတနးေပးခသည။ သေတသနစငတာ၏မနေနဂာ အမးသမးမ စမကနးေရးဆြပ၊ ဝနေဆာငမႈေပးပႏင အေကာင အထညေဖာျခငးတ႔အား လမးၫႊနမႈေပးခသည။

ရလဒမား -RC ႏငထေတြ႕ေဆာငရြကေသာ ဝနထမးအရညအေသြးႏင ပပးေပးခေသာ ပညာရပဆငရာသငတနးအဆငမားက ရလဒမားက ထတေပးေၾကာငး သေတသနျပလပရန ေတာငးဆမႈမားတးတကလာသညအေရအတြကႏင လႊတေတာကယစားလယမားက ေကာငးစြာလကခေသာ သေတသနအစရငခစာမား၏ အရညအေသြးမားက သကေသျပေနသည။

သငယခေသာ သငခနးစာမား

ခငမာျမငသာေသာရလဒမားက လကခမႈ ႏင ေရရညတညတမႈက ေသခာေစျခငးပါတအားလးမ ေရြးခယခ ကယစားလယမားအတြက သေတသနစငတာက ဖြ႕စညးတည

ေထာငၿပး၊ သငေလာလအပေသာ ဝနေဆာငမႈမားေပးျခငးက လႊတေတာအတြငး ျမငသာေသာရလဒမားအျဖစ သျမငၾကသည။

သေတသနဌာနမား၏အလပအတြက အားေကာငးေသာစမခန႔ခြမႈစနစမား အေရး ႀကးသည - ဖြ႕စညးပအသစ စတငတညေထာငရာတြင အားေကာငးေသာစမခန႔ခြမႈ

စနစမား လအပသည။ အားေကာငးေသာစမခန႔ခြမႈစနစ တညေဆာကရန RC တြင သေတသေကာငးတစေယာကသာမက မနေနဂာေကာငးတစေယာကပါျဖစေသာ ေခါငး

ေဆာငတစဦး လအပသည။


(ခ) လအပခကဆနးစစေလလာေရး နညးကရယာမား (Needs Assessment Tools)

ေနာကခအေၾကာငးအရာ ျပနလညဆနးစစျခငး (DESK REVIEWS)

ရၿပးသားေနာကခသတငးအခကအလကမားက ျပနလညဆနးစစျခငး။

ဥပမာမား - လႊတေတာေရးရာအလပမားက လႊမးမးမႈရေသာဥပေဒမား၊ လပထးလပနညးမား၊ မဟာဗဟာစမခက၊ ယခငဆနးစစေလလာမႈ အစရငခစာမား၊ လႊတေတာကေထာကပမႈေပးေသာ အျခား စမခကမား၏အစရငခစာမား၊ လႊတေတာ႐းဝနထမးမားအတြက ဝနထမးလကစြစာအပ၊ လႊတေတာ၏အလပမားဆငရာ သတငးေဖာျပမႈ အစရသည။

ေနာကခအေၾကာငးအရာျပနလညဆနးစစျခငးသည သးျခားအစညးအေဝးမားႏင ဦးတညအပစဖြ႕ေဆြးေႏြးျခငးစသည အျခားနညး ကရယာမားအား ပမေကာငးမြနစြာႀကတငျပငဆငရနႏင အခနႏငအရငးအျမစအကန႔အသတက အကးရရအသးခရာတြင ကည ႏငသည။

သးသန႔အစညးအေဝးမားလႊတေတာေခါငးေဆာငမႈ၊ လႊတေတာကယစားလယမားႏင လႊတေတာအႀကးတနးဝနထမးမားအတြက အေကာငးဆးျဖစသည။

ေကာငးကးမား ဆးကးမား

တက႐ကျဖစၿပး ပြငလငးေသာဆကသြယမႈ- အျခားနညး လမးမားႏင ရရရနခကခေသာ သ႔မဟတ မျဖစႏငေသာ သတငးအခကအလကမားႏင အျမငမားက မေဝျခငး။

စစဥရနခကခႏငသည။

အထးသျဖင လႊတေတာကယစားလယမားႏင ေတြ႕ဆ ရနအတြက ပမနအားျဖင အခန အကန႔အသတရသည။

ဤစာတမးက ကမ ၻာေရးရာအဖြ႕ ကေနဒါ ႏင အျပညျပညဆငရာ ဖြ႕ျဖးေရးသေတသနစငတာ၊ အတဝါ၊ ကေနဒါမ ေထာကပေငြ အကအညျဖင ျပငဆငေရးဆြထားျခငးျဖစသည။

ေမးခြနးလႊာမားအခနတအတြငး လႊတေတာကယစားလယမားႏင ဝနထမးအေရအတြကမားမားထမ အျမငသေဘာထားမားရရႏငရန အေကာငး ဆးနညးလမးျဖစသည။

မတသားထားရမည အဓကအခကမားမာ -

ဆနးစစေလလာမႈမစတငခင ေမးခြနးမားက ျပငဆငျခငး (ေနာကခအေၾကာငးအရာျပနလညဆနးစစသညအဆင) စစတမးသည အလြနရညၾကာျခငးမျဖစရ စစတမးကလကခေျဖဆသငသည လႊတေတာဝနထမးမားႏင လႊတေတာကယစားလယမားအားလး (ပါတအားလး)က ေဖာထတျခငး


စစတမးမားျပညစမႈရေစရန လႊတေတာ၏ အခရာျဖစသ(မား)ႏင အလပလပပါ လအပပါက တစဦးခငး သ႔မဟတ အပစလကစစညးၿပး စစတမးျပညစေအာငေျဖဆရန ေထာကကေပးပါ ေမးခြနးမားႏင တ႔ျပနေျဖဆမႈမားက ဇယားဆြ၍ ဆနးစစေလလာမႈဆငရာ ထညသြငးစဥးစားမႈမားတြငထညပါ ရလဒမားထညသြငးပါ



ဆနးစစေလလာမႈက ေထာကကေသာ အရညအေသြးျပ အခကအလကမား

တ႔ျပနေျဖဆမႈမားအား ေနာကဆကတြ ေမးျမနးျခငး မားလပေဆာငရန အခြငအလမးမရျခငး

တ႔ျပနေျဖဆသမားျပားျခငး ေမးခြနးအေရအတြက အကန႔အသတရျခငး

ႀကတငဆကသြယမထားသည လႊတေတာကယစားလယ မားႏင ဝနထမးမားထ ေရာကရႏငျခငး

ေျဖဆသအားလး ေရာေထြးပါဝငေျဖဆရန ခကခမႈရ ႏငျခငး

မညသေျဖဆသညက မသျခငး

ဦးတညအပစဖြ႕ေဆြးေႏြးျခငး (FOCUS GROUPS)တညေသာ ပါဝငသကဆငသအနညးငယစစညး၍ အတတကြအငတာဗ းျပလပသည။ (ဥပမာ - လႊတေတာေရးရာ သေတသနဝနထမး)


ေတြးေခၚ ပတညေသာ ပါဝငသကဆငသမားအၾကား ႏစဦးႏစဘကအျပနအလန ေျပာဆေဆြးေႏြးမႈတစခ ျဖစေစသည။ ဥပမာ - အမ းသမးလႊတေတာကယစားလယ မား၊ သေတသန ဝနထမး။

အခ႕ပါဝငသမားမာ အျမငသေဘာထားမားက ပြငပြငလငးလငး ေဆြးေႏြးမည မဟတေပ။

လငျမနထေရာကေသာ သတငးအခကအလက စေဆာငးမႈ ပမ႐ႈပေထြးေသာ သတငးအခကအလကမားက စေဆာငးရန အခြငအလမး နညးပါးသည။

ေရာေႏာဖြ႕စညးထားသညနညးလမး (semi-structured approach)အတြက အေကာငးဆးျဖစသည- ေဆြးေႏြးမႈ/အျပနအလန ေျပာဆမႈက ျဖစေစသည။

ေနာကဆကတြေမးျမနးျခငး သ႔မဟတ သကေသျပျခငးတ႔အတြက ပ၍ခကခ သည။

အရညအေသြးျပ အခကအလက ႏင အေရအတြကျပ အခကအလက

အရညအေသြးျပ အေရအတြကျပ

ေကာငးကးမား

� ႏငငေရး အေရးႀကးေသာ လႊတေတာနယပယတစခတြင မရမျဖစ လအပ သည

� သမေမြ႕ေသာကြျပားမႈမားက ထငဟပေစသည။

� ေတြ႕ရခကမားက အတညျပရန ျဖစႏငသည။

ေကာငးကးမား

� ကယစားလယမားႏင ဝနထမးအေရအတြကမားမားက ေမးျမနးႏငသည။

� ပဂၢလဓ႒ာနကေသာ၊ အရညအေသြးျပအခကအလကမားက ပပးေပးရန ဓမၼဓ႒ာနကေသာ အခကအလကျဖစသည။

� ရလဒမားက ကယပငအျဖစ ပမေသခာေစသည။

ဆးကးမား

� ၾသဇာရသေၾကာငျဖစေသာ ဘကလကမႈ ျဖစလာႏငသည။

� တ႔ျပနေျဖဆသအေရအတြက အကန႔အသတရသည။

ဆးကးမား

� စစတမးေကာကယမႈ တစခတညးအေပၚ အားကး၍မရႏငေပ။

� ဓမၼဓ႒ာနကေသာအခကအလကမားျဖငသာ လႊတေတာမားက အေထာက အကျပျခငးမာ သမေမြ႕လြနးၿပး ႐ႈပေထြးလြနးလသည။


(ဂ) သငတနး သင႐းၫႊနးတမးပစ

သငတနးအမည:

သငတနးအမးအစား သငတနး နမနာေလလာျခငး အလပ႐ေဆြးေႏြးပြလပျခငး ရငးလငးတငျပျခငး

သငတနးတာဝန

သငတနးရညရြယခကမား

သငတနးနညးနာ

(သငတနး၏ေယဘယအေၾကာငးအရာ၊ သငတနးသငၾကားပႏငစပလဥးသညေဖာျပခက၊ ဥပမာ- တဗ႐ႈးတစချဖစေၾကာငး၊ ကြၽမး ကငသမားႏင စကားရညလပြ သ႔မဟတ အလညကစားပြဝငးမားပစျဖင ကငးပျခငး - အနာဂတတြင တညေသာ သ႔မဟတ အလား တ သငတနးဖြငလစရနအတြက ဤပစအတငးလပႏငရန စာေၾကာငး ၂-၃ ေၾကာငးေျပာၾကားရန)

သငတနးသား/သမား

(အေၾကာငးအရာႏငပတသက၍ သငတနးသားမား မညမကြၽမးဝငမႈရေၾကာငး ေဖာျပခကအတ (မရပါ၊ အေျခခ၊ အဆငျမင)ႏင သတ႔၏ကြၽမးကငမႈ(မား) အဆင(မား)

သငေလာေသာသငတနးသား/သ အေရအတြက: #

ဦးတညသငတနးသားမား

လႊတေတာကယစားလယမား လႊတေတာရးဝနထမးမား စမအပခပေရး အျခား ________________________________________________

ေန႔ရကႏငအခန

သငတနးက/နညးျပ(သငတနးေပးမညအဖြ႕ ႏင ၎တ႔၏အခနးက႑မား၊ တာဝနမားက ေဖာျပရန)

သငေထာကက လအပခကမား သငတနးတြငး လအပခကက ဘာလ? သငတနးခနးမက မညသ႔ေနရာခထားမညလ?

Flip chart ေဒါကႏင စာရြကမား White board ပေရာဂကတာႏင ပတကား ကြနပတာ စကားေျပာစင ပရငတာ သ႔မဟတ မတကးစက ဘာသာျပန (တစၿပငတညးျပနဆျခငး/ တစခၿပးတစချပန

ဆျခငး) ပရငထတထားေသာစာရြကမား (အစအစဥ၊ လကကမး

စာေစာငမား၊ လမးၫႊနမား၊ စာရြကစာတမးမား၊ ရငး လငး တငျပခကမား စသညျဖင)

စာရြက၊ ေဘာပင စသည အျခား _________________________________

စာသငခနးပစ U ပသ႑ာန စားပြဝငးမား စကဝငးပသ႑ာန အျခား _______________________




သငတနးဖြ႕စညးပ

က႑မား၊ က႑တစခခငးစအတြက လာထားသညအခန၊ က႑အား မညသက နညးျပေပးမညျဖစေၾကာငးႏင ရညရြယခက။ တစရကလင ၁ နာရခြၾကာသည က႑ ၄ ခထကပ၍ သငၾကားမညမဟတေပ။

က႑တငးသည အသးျပမညနညးနာေဗဒက ဆးျဖတေပးသည။ ဥပမာ- 'သငတနးဆရာ၏ ရငးလငးတငျပခကၿပးေနာက အေမးအေျဖက႑ပါမည"၊ 'လကေတြ႕ ေလကငခနး"၊ 'အပစငယဖြ႕ေဆြးေႏြးျခငး"၊ 'စကားဝငးထင တငျပေဆြးေႏြးျခငး ေနာကတြင အေမးအေျဖက႑ပါရမည"

ပထမေန႔

အပငး (က႑) / သင႐း ________________________________ ၾကာခန _____________

ရညရြယခက

နညးနာေဗဒ

သငတနးအက/နညးျပ

လအပသည သငေထာကက ပစၥညး

အပငး (က႑) / သင႐း ________________________________ ၾကာခန _____________





အပငး (က႑) / သင႐း ________________________________ ၾကာခန _____________





အပငး (က႑) / သင႐း ________________________________ ၾကာခန _____________





သငတနးစစေပါငးၾကာခန _____________


(ဃ) အဂၤလပဘာသာျဖင ရရႏငေသာ သေတသနရငးျမစမား

စကပးေရးက႑

ကလသမဂၢ စားနပရကၡာႏင စကပးေရးအဖြ႕အစညး - FAOLEX: ျမနမာhttp://www.fao.org/faolex/country-profiles/general-profile/en/?iso3=MMR

(ကလသမဂၢ စားနပရကၡာႏင စကပးေရးအဖြ႕အစညး) စားနပရကၡာ၊ စကပးေရးႏင ျပနလညအသးျပႏငေသာ သဘာဝအရငးအျမစ မားဆငရာ အမးသားဥပေဒမားႏင လပထးလပနညးမား သမးဆညးရာ အခကအလကဘဏ။

ကလသမဂၢ စားနပရကၡာႏင စကပးေရးအဖြ႕အစညး - FAOSTAT:http://www.fao.org/faostat/en/#home

FAOSTAT သည ႏငငေပါငး ၂၄၅ ႏငငေကာႏင ပငနကနယေျမမားအတြက စားနပရကၡာႏင စကပးေရးအခကအလကမားက အခမအသးျပခြငေပးၿပး ၁၉၆၁ မ အနးစပဆးရႏငသညႏစမားအထ FAO ေဒသလကအပစမားအားလး ပါဝငသည။ျမနမာ: http://www.fao.org/faostat/en/#country/28

ကလသမဂၢ စားနပရကၡာႏင စကပးေရးအဖြ႕အစညး - ပႏပထတေဝမႈမားhttp://www.fao.org/publications/en/

ကလသမဂၢ စားနပရကၡာႏင စကပးေရးအဖြ႕အစညးတြင အခမရႏငေသာ ပႏပထတေဝမႈမား။

ႏငငတကာစားနပရကၡာမဝါဒဆငရာ သေတသနအဖြ႔အစညး - ပႏပထတေဝမႈမားႏင နညးကရယာ (နညးလမး)မားhttp://www.ifpri.org/publications

ဤအဖြ႕အစညးသည ကမ ၻာအႏ႔ရအဖြ႕အစညးမားႏင ပးေပါငးေဆာငရြကၿပး တခါတရတြင မရငးအခကအလကမား ေကာကယျခငး ႏင တစဆငခအခကအလကမားက စစညးၿပး အသးျပ၍ရေသာပစသ႔ေျပာငးရာတြင ပါဝငခသည။ ရလာေသာ အခကအလကအစ မားသည ေဒသ(အမေထာငစႏင ရပရြာလထ)၊ ႏငငႏငကမ ၻာအဆငတ႔တြင မားျပားေသာ သတငးအခကအလကမားက ပပးေပး သည။ ေအာကပါအခကအလကအမးအစားမားက ရႏငသည- ပျပအခကအလကမား၊ အမေထာငစႏင ရပရြာလထအဆင စစတမးမား၊ အဖြ႕အစညးအဆငစစတမးမား၊ ေဒသဆငရာအခကအလကမား (တ႐တႏငင)၊ လမႈစာရငးအငးဆငရာ ကနးဂဏနး မား၊ စကပးေရးသပၸႏင နညးပညာၫႊနကနးမားျဖစသည။ ကမ ၻာလးဆငရာ ငတမြတေခါငးပါးမႈၫႊနကနး (Global Hunger Index) လညး ပါဝငသည။



ဘ႑ာေရး အရငးအျမစမား

အာရတကေဒသတြငး ေပါငးစညးေရးစငတာ - ျမနမာhttps://aric.adb.org/myanmar/overview အသားတငျပညတြငးထတလပမႈ (GDP)ဆငရာ အခကအလက

ႏငငတကာေငြေၾကးရနပေငြအဖြ႔ (IMF) - ျမနမာhttp://www.imf.org/external/country/mmr/

ျမနမာႏငငႏင သကဆငေသာ ႏငငတကာေငြေၾကးရနပေငြအဖြ႕(IMF)၏ သတငးမား။

စးပြားေရးပးေပါငးေဆာငရြကမႈႏင ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈဆငရာအဖြ႔အစညး (OECD) စာၾကညတကhttp://www.oecd-ilibrary.org/#

ECD အလကထေရာနစစာၾကညတကသည စးပြားေရးပးေပါငးေဆာငရြကမႈႏင ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈအဖြ႕အစညး (OECD) ၏ အြနလငး စာၾကညတကျဖစၿပး စာအပမား၊ စာတမးမား ႏင စာရငးအငးမားပါဝငကာ၊ OECD ၏ သ႐ပခြေလလာမႈႏင အခကအလကမားသ႔ သြားရာ တခါးျဖစသည။ OECD အလကထေရာနစစာၾကညတကတြင အျပညျပညဆငရာစြမးအငအဖြ႕ (IEA)၊ ႏကလးယား စြမးအငေအဂငစ (NEA)၊ OECD ဖြ႕ၿဖးတးတကေရးစငတာ၊ အျပညျပညဆငရာေကာငးသားမား ဆနးစစေလလာမႈစမကနး (Programme for International Student Assessment - PISA) ႏင အျပညျပညဆငရာ သယယပ႔ေဆာငေရးဖရမ (ITF) မ ပႏပထတေဝေသာ အေၾကာငးအရာမားပါဝငသည။

စးပြားေရးပးေပါငးေဆာငရြကမႈႏင ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈဆငရာအဖြ႕အစညး (OECD)http://www.oecd.org/

စးပြားေရးပးေပါငးေဆာငရြကမႈႏင ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈဆငရာအဖြ႕အစညး (OECD)၏ ရညမနးခကပနးတငမာ ကမ ၻာအႏ႔ရလမား၏ စးပြားေရးႏင လမႈဖလေရးတ႔ တးတကေကာငးမြနေစမည မဝါဒမားက ျမႇငတငရနျဖစသည။

ျမနမာ http://www.oecd.org/countries/myanmar/

သတငးအခကအလကမားက ျပငသစဘာသာႏင အဂၤလပဘာသာတ႔ျဖင ရယႏငသည။

ကမ ၻာဘဏ - အခကအလကဘဏhttp://databank.worldbank.org/data/home.aspx

ကမ ၻာဖြ႕ၿဖးတးတကေရးၫႊနကနးမားကသ႔ေသာ ကမ ၻာဘဏ၏အခကအလကမား သမးဆညးရာေနရာသ႔ လကလမးမအသးျပ ျခငး။ ကမ ၻာဘဏ၏ ကမ ၻာဖြ႕ၿဖးတးတကေရးၫႊနကနးမားသည ႏငငေပါငး ၂၀၈ ႏငငႏင ႏငငအပစေပါငး ၁၈ အပစတ႔အတြက ၁၉၆၀ ခႏစမ လကရအခနအထ အခနအတြဆကမားျဖင ဖြ႔ၿဖးေရးၫႊနကနး ၇၀၀ ေကာအား တက႐ကလကလမးမသည။



ပညာေရး

UNESCO ဘနေကာက - အာရႏင ပစဖတေဒသဆငရာ ပညာေရးဌာနhttp://bangkok.unesco.org/

ကနးမာေရး၊ သပၸႏငယဥေကးမႈ ဆငရာ ကလသမၼဂၢအဖြ႕အစညး (UNESCO) တြင ျမနမာႏငငအပါအဝင အဖြ႕ဝငေပါငး ၁၉၅ ဦးႏင လကေထာကအဖြ႕ဝင ၁၀ ဦးပါဝငသည။ http://en.unesco.org/countries/myanmar

ျမနမာဘာသာအပါအဝင ဘာသာအမးမးျဖင ထတေဝျဖန႔ခမႈက ေအာကပါႏငငမ ျပလပထားၿပး ရာေဖြႏငသည။ http://bangkok.unesco.org/publications

စြမးအငအျပညျပညဆငရာ စြမးအငေအဂငစ (IEA)https://www.iea.org/

IEA သည ကမ ၻာစြမးအင႐ႈျမငသးသပခက၊ IEA စြမးအငဂာနယႏင ႏငငဆနးစစခကမားကသ႔ေသာ အခမပႏပထတေဝမႈ ၇၀ ခန႔က ပႏပထတေဝသည။

ျမနမာ https://www.iea.org/countries/non-membercountries/myanmar/

သဘာဝပတဝနးကငသဘာဝပတဝနးကငဆငရာ လပေဆာငမႈၫႊနကနးhttp://epi.yale.edu/

သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ လပေဆာငမႈၫႊနကနး (EPI) သည လသားကနးမာေရးကာကြယေစာငေရာကမႈႏင ေဂဟစနစမားက ကာကြယေစာငေရာကမႈဟေသာ နယပယႏစခရ ဦးစားေပးအဆငျမငေသာ ပတဝနးကငျပနာမားအေပၚ နငငမား၏လပေဆာင ခကက အဆငသတမတေပးသည။

ေရအရငးအျမစအခကအလကhttp://waterdata.iwmi.org/

ေရအရငးအျမစအခကအလက (WaterDate) ဆသညမာ အျပညျပညဆငရာေရစမခန႔ခြမႈအဖြ႕အစညး၏ ေမာကြနးတကအတြငး တြင သမးဆညးထားေသာ အခကအလကရငးျမစမားအားလးအား တစေနရာတညးမ လကလမးမမႈကေပးေသာ အျပညျပညဆငရာ ေရစမခန႔ခြမႈအဖြ႕အစညးမ ေပါငးစညးထားေသာ အြနလငးေနရာတစချဖစသည။



ကနးမာေရးကမ ၻာလးဆငရာ ကနးမာေရးစာၾကညတကhttp://www.globalhealthlibrary.net/php/index.php

AIM (AFRO), LILACS (AMRO/PAHO), IMEMR (EMRO), IMSEAR (SEARO), WPRIM (WPRO) တ႔အပါအဝင ေဒသအလက ေဆးဝါးကသမႈၫႊနကနးမားဆငရာ စာေပတ႔က ရာေဖြႏငရန WHO ၏ အခကအလကဘဏျဖစသည။

ကမ ၻာလးဆငရာ ကနးမာေရးအခကအလကဖလယျခငး (IMHE) http://ghdx.healthdata.org/

ကနးမာေရးမကထရစအဖြ႕အစညးမ စစတမးမား၊ သနးေခါငစာရငးမား၊ အေရးႀကးအခကအလကမားႏင အျခားကနးမာေရးႏင ဆငေသာ အခကအလကမားႏင ဝါရငတနတကသလမ အကျဖတမႈမား။

ျမနမာအခကအလက http://ghdx.healthdata.org/geography/myanmar

WHO မ ကမ ၻာလးဆငရာကနးမာေရးက ေစာငၾကညေလလာမႈhttp://www.who.int/gho/en/

ကမ ၻာအႏ႔ကနးမာေရးေစာငၾကညေလလာျခငးအတြက အခကအလကမားႏင သ႐ပခြေလလာမႈမားက လကလမးမေစမည WHO ၏ အြနလငးေနရာ။ အဆပါလငခသည အေရးႀကးကနးမာေရးအေျခအေနမားအတြက အခကအလကမားႏင သ႐ပခြေလလာမႈ မားသာမက အခကအလကဘဏက တက႐ကလကလမးမ အသးျပႏငေစသည။

လဦးေရစာရငးေကာကျခငးႏင ကနးမာေရးစစတမး (USAID)http://dhsprogram.com/Data/

DHS သည ဖြ႕ျဖးေသာႏငငမားတြင ကနးမာေရးႏငလဦးေရႏငစပလဥးေသာ တကသည ႏငငကယစားျပအခကအလကမားက ေကာကယျခငးႏင ျဖန႔ေဝျခငးတ႔အတြက တာဝနရသည။

ျမနမာအခကအလက http://dhsprogram.com/Where-We-Work/Country-Main.cfm?ctry_id=64&c=Myanmar &Country=Myanmar&cn=&r=4

ကမ ၻာဘဏ - ကနးမာေရး၊ အာဟာရႏင လဦးေရျပစာရငးhttp://datatopics.worldbank.org/health/

ႏငငေပါငး ၂၀၀ အတြက ကနးမာေရးထးျခားၫႊနကနးမားက လကလမးမရန စမစေဆာငးထားသည။



ကမ ၻာကနးမာေရးအဖြ႕အစညး (WHO)http://www.who.int/en/

ျမနမာ http://www.who.int/countries/mmr/en/

ကမ ၻာကနးမာေရးအဖြ႕အစညး၏ သတငးအခကအလကမေဝေရးဆငရာ အဖြ႕အစညးရငးျမစ (IRIS)http://apps.who.int/iris/

ကမ ၻာကနးမာေရးအဖြ႕အစညး၏ သတငးအခကအလကမေဝေရးဆငရာ အဖြ႕အစညးရငးျမစ (IRIS) သည ၁၉၄၈ ခႏစကတညးက ထတေဝခေသာ WHO ၏ ပႏပထတေဝခေသာ စာတမးမားႏင နညးပညာသတငးအခကအလကမားဆငရာ ဒစဂစတယစာၾကညတက ျဖစသည။ ယငးတြငပါဝငေသာ အေၾကာငးအရာမားက အခမအသးျပႏငၿပး တရားဝငဘာသာစကားေပါငး ေျခာကမ းျဖငရာေဖြႏငသည။

သမငးဝငပစၥညးကရယာမားကမ ၻာ႔ဒဂစတယစာၾကညတက - ျမနမာhttps://www.wdl.org/en/search/?countries=MM

ပညာေရး၊ သပၸပညာႏင ယဥေကးမႈဆငရာ ကလသမဂၢအဖြ႕အစညး (UNESCO)၏ ေထာကပေပးမႈျဖင အေမရကနလႊတေတာ စာၾကညတကမ စစညးေပးေသာ ျမနမာႏငငမသမငးဝငအေၾကာငးအရာမားပါဝငေသာ ဒစဂစတယစာၾကညတကတစချဖစသည။

အေရ႕ေတာငအာရဒဂစတယစာၾကညတကhttp://sea.lib.niu.edu/

ေျမာကပငး အစလႏကတကသလမကငးပေသာ အေရ႕ေတာငအာရတြင ပႏပထတေဝေသာ သ႔မဟတ ထတလပေသာအေၾကာငး အရာမားစြာပါဝငေသာ ဒစဂစတယစာၾကညတကတစချဖစသည။

ျမနမာဘာသာျဖငစစညးမႈ http://sea.lib.niu.edu/Burma

ႏငငတကာသေတသနဗဟစစမးစစေဆးေရးဌာန (CIA) - ကမာၻ႔အခကအလကစာအပhttps://www.cia.gov/library/publications/resources/the-world-factbook/

ကမ ၻာအခကအလကစာအပမ သမငး၊ လ၊ အစးရ၊ စးပြားေရး၊ ပထဝ၊ ဆကသြယေရး၊ ပ႔ေဆာငေရး၊ စစတပႏင ႏငငတကာကစၥ မားႏငဆငေသာ သတငးအခကအလကမားက ကမ ၻာႏငင ၂၆၇ ႏငငအတြက စမစေဆာငးထားသည။

ျမနမာ https://www.cia.gov/library/publications/resources/the-world-factbook/geos/bm.html



တရားမတမႈႏင လမႈေရးကစၥရပမားအာရတကလမးမားဆငရာ ဥပေဒသတငးအခကအလကအဖြ႕အစညး (AsianLII)

ႏငငေပါငး ၂၇ ႏငငႏင နယေျမမားမ အာရတကလမးမားဆငရာ ဥပေဒျပေရးႏင အမႈအခငးမားက အခမရယႏငရန စမစေဆာငး ထားသည။

ျမနမာ http://www.asianlii.org/resources/239.html

ကမ ၻာဥပေဒသတငးအခကအလကဌာန (WorldLII)

ျမနမာဥပေဒဆငရာသတငးအခကအလက http://www.worldlii.org/mm/

ျမနမာတရား႐းႏင အမႈအခငးဥပေဒ http://www.worldlii.org/catalog/57123.html

ကလသမဂၢဒကၡသညမဟာမငးႀကး႐း (UNHCR) - Refworld

ျမနမာႏငငဥပေဒဆငရာသတငးအခကအလက http://www.refworld.org/category,LEGAL,,,MMR,,,0.html

ႏငငတကာတရား႐းမ ျမနမာႏငငမ လ႔အခြငအေရးဆငရာဥပေဒက ပႏပထတေဝမႈမား။

*ထထတေဝျဖန႔ခမႈသည ျပငပရငးျမစမားမ ဖနတးမႈျဖစေသာေၾကာင ထရလြယႏငသည။

အလပသမားအျပညျပညဆငရာအလပသမားအဖြ႔အစညး - NATLEXhttp://www.ilo.org/dyn/natlex/natlex4.countrySubjects?p_lang=en&p_country=MMR

အလပသမားမား၊ လမႈဖလမႈႏင သကဆငရာလ႔အခြငအေရးမားႏငစပလဥးသည အမးသားေရးဥပေဒမားဆငရာ ျမနမာႏငင (အျပညျပညဆငရာ အလပသမားအဖြ႕အစညး) အခကအလကဘဏ

စာရငးအငးႏင အခကအလကျမနမာႏငငသတငးအခကအလက စမခန႔ခြမႈအဖြ႕ (MIMU)http://www.themimu.info/

ျမနမာသတငးအခကအလက စမခန႔ခြမႈယနစ (MIMU) မ ျမနမာႏငငအတြငးရ လသားခငးစာနာ ေထာကထားမႈႏင ဖြ႕ၿဖးေရးဆငရာ အဖြ႕အစညးမား၏ ဆးျဖတခကမားႏင သးသပဆနးစစခကမား ပမအားေကာငးလာေစရနအတြက သတငးအခကအလကစမခန႔



ခြေရးဝနေဆာငမႈမားေပးလကရသည။ အေထြေထြအခကအလကမားႏင ႏငငအ၀နးရ က႑အသးသး၏ ေနာကဆးအဆငထ (ဥပမာ- ျပညနယ/တငး၊ ၿမ႕နယအဆင စသည) ရရႏငသည အခကအလကအမးမးက သတငးအခကအလကဘဏအျဖစ ထနး သမးထားရပါသည။ အဆပါအခကအလကမားက လသားခငးစာနာေထာကထားမႈႏင ဖြ႕ၿဖးေရးလပငနးမားအတြက ညႇႏႈငးေဆာင ရြကျခငး၊ အစအမေရးဆြျခငးႏင အေကာငအထညေဖာျခငးက႑မား၌ UN၊ NGO၊ အလရငႏင အစးရဌာနမားအား အေထာက အကျဖစေစရနအတြက ေျမပမား၊ database မားႏင အျခားနညးလမးမားျဖင ကယကယျပန႔ျပန႔ လကလမးမ အသးျပႏငေအာင စမေဆာငရြကေပးလကရသည။

စာရငးအငးဆငရာယနကစကအဖြ႕အစညးhttp://uis.unesco.org/

စာရငးအငးဆငရာ ယနကစကအဖြ႕အစညး (UIS)သည ပညာေရး၊ သပၸပညာ၊ ယဥေကးမႈႏငဆကသြယေရးတ႔ႏငစပလဥးေသာ ႏငငတကာႏငယဥႏငေသာ အခကအလကမားဆငရာ တရားဝငျဖစၿပး ယၾကညရေသာ ရငးျမစတစခပငျဖစသည။

ကလသမဂၢ ESCAP (အာရႏင ပစဖတေဒသဆငရာ စးပြားေရးႏင လမႈေရးေကာမရင)

ပႏပထတေဝမႈမားhttp://www.unescap.org/publications

အာရႏငပစဖတေဒသဆငရာ ကလသမဂၢ စးပြားေရးႏင လမႈေရးေကာမရင (ESCAP) သည အာရ-ပစဖတေဒသဆငရာ ကလသမဂၢ ၏ ေဒသတြငးဖြ႕ၿဖးတးတကေရးလက႐းတစချဖစသည။ ထတေဝမႈမားတြင အာရႏငပစဖတေဒသဆငရာ စာရငးအငးႏစခပႏင အာရႏင ပစဖတေဒသဆငရာ လမႈေရးစစတမးမားႏင အာရ-ပစဖတဖြ႕ၿဖးတးတကေရးဂာနယတ႔ ပါဝငသည။

ကမ ၻာဘဏဖြ႕ၿဖးေရးၫႊနကနးမားhttp://databank.worldbank.org/data/home.aspx

ႏငငေပါငး ၂၀၀ ခန႔ရ စးပြားေရး၊ ပတဝနးကင၊ ကနးမာေရး၊ ႏငငေရးႏင လမႈေရးအၫႊနကနးမားစြာအား လကလမးမေစသည။ ၁၉၆၀ မ ေနာကပငးႏစမားအတြက ၇၀၀ ထကမကေသာ ၫႊနကနးမားစြာႏင အခနအလကအခကအလကကလညး ရရႏငသည။ ကမ ၻာစာရငးအငးမားအျပင WDI သည မကကရေဆာဖ၊ အတဇလႏင အျခားစာရငးအငးေဆာဖဝလမားတြင အခကအလကမား အသးျပႏငေစသည အခကအလကထတယသည နညးကရယာမားကလညး ပပးေပးသည။

ကလသမဂၢဖြ႕ၿဖးေရးအစအစဥ (UNDP) လသားဖြ႕ၿဖးေရးအစရငခစာhttp://hdr.undp.org/en/data

ျမနမာ http://hdr.undp.org/en/countries/profiles/MMR

လသားဖြ႕ၿဖးေရးအစရငခစာရး (HDRO) ၏ ရညမနးခကပနးတငမာ လသားဖြ႕ၿဖးတးတကမႈက အဆငျမငေရးျဖစသည။ HDRO သည ကမ ၻာလးဆငရာ လသားဖြ႕ၿဖးတးတကမႈအေၾကာငးအစရငခစာမားႏင စာရငးအငးမားက ပႏပထတေဝသည။



(င) ကား/မေရးရာထခကမခေသာသေတသနဆငရာ ျမနမာဘာသာရငးျမစမား

ညမျခငးျမနမာ (EQMM)http://equalitymyanmar.org/book/archives/category/reference

လြနခေသာ ၁၅ ႏစအတြငး ညမျခငးျမနမာ(EQMM)သည အမးသမးမား၊ တကသလေကာငးသားမား၊ ဘနးေတာႀကးမားႏင ခရစယာနဘနးႀကးမား၊ တကကြလႈပရားသမားႏင ျပညသလထေခါငးေဆာငမားအား သငတနးမားေပးခၿပး လ႕အခြငအေရးသငတနးနညးျပမားႏင အားေကာငးေသာ ကြနရကတစခတညေဆာကကာ၊ ႏငငအႏ႔ႏင နယနမတကပလကရေသာ ေဒသမား တစေလာက စညး႐းလႈ႔ေဆာခသည။ ၎သည ျမနမာဘာသာ၊ အဂၤလပဘာသာႏစမးလးႏငရႏငေသာ လ႔အခြငအေရးဆငရာ ပညာေပးစာေစာငမား၊ အသပငး/႐ပျမငနညးကရယာမားႏင အျခား႐ပသစရငးျမစမားစြာက ထတေဝခသည။

ျမနမာႏငင ကား/မေရးရာတနးတညမမႈကြနရက (GEN) ( http://www.genmyanmar.org/research_and_publications

GEN ၏ ထတေဝမႈမားတြင စာတမးတမား၊ လကကမးစာေစာငမား ႏင ဥပေဒဘာသာျပနဆမႈမားမ အစရငခစာအျပညအစထ ပါဝငသည။ GEN မ ထတေဝေသာ 'ကန႔လန႔ကာက လစဟၾကညျခငး" ေခါငးစဥျဖင စာအပတြင ျမနမာႏငင၏ ကား/မေရးရာ တနးတညမမႈအျမငျဖင ဓေလထးတမးမားႏင လမႈအေလအကငမားက ေဖာထတျပသထားသည။ ဤစာအပမတငမတြင ျမနမာ ႏငငအတြငး ကား/မေရးရာအေျချပ အၾကမးဖကမႈ (GBV) ျပနာအေပၚ အာ႐စကအေလးေပးေသာ '႐ကကြငးေနာကကြငးမ ကစၥရပမား" ေခါငးစဥျဖင သေတသနစာေစာငအားထတေဝခၿပး GBV ပ႕ႏ႔မႈႏင GBV အားတကထတရန လပေဆာငခကမားကပါ ရာေဖြေဖာထတထားသည။ အျခားပႏပမႈမားႏငအတ အဆပါပႏပထတေဝမႈႏစမးလးက GEN ၏ သေတသနႏင ထတေဝမႈမား စာမကႏာတြင အဂၤလပ၊ ျမနမာ ႏစဘာသာျဖင ရႏငေပသည။

ျမနမာသတငးအခကအလက စမခန႔ခြမႈဌာန (MIMU) http://www.themimu.info/

ျမနမာသတငးအခကအလကစမခန႔ခြမႈဌာန (MIMU) မ ျမနမာႏငငအတြငးရ လသားခငးစာနာေထာကထားမႈႏင ဖြ႔ၿဖးေရးဆငရာ အဖြ႕အစညးမား၏ ဆးျဖတခကမားႏင သးသပဆနးစစခကမား ပမအားေကာငးလာေစရနအတြက သတငးအခကအလက စမ ခန႔ခြေရး ဝနေဆာငမႈမားေပးလကရသည။ အေထြေထြအခကအလကမားႏင ႏငငအဝနးရ က႑အသးသး၏ ေနာကဆးအဆငထ (ဥပမာ ျပညနယ/တငး၊ ၿမ႕နယအဆင စသည) ရရႏငသည အခကအလကအမးမးက သတငးအခကအလကဘဏအျဖစ ထနးသမးထားရပါသည။ အဆပါအခကအလကမားက လသားခငးစာနာေထာကထားမႈႏင ဖြ႔ၿဖးေရးလပငနးမားအတြက ညႇႏႈငး ေဆာငရြကျခငး၊ အစအမေရးဆြျခငးႏင အေကာငအထညေဖာျခငးက႑မား၌ UN၊ NGO၊ အလရငႏင အစးရဌာနမားအား အေထာကအကျဖစေစရနအတြက ေျမပမား၊ database မားႏင အျခားနညးလမးမားျဖင ကယကယျပန႔ျပန႔ လကလမးမအသးျပ ႏငေအာင စမေဆာငရြကေပးလကရသည။



ၿငမးခမးေရးအတြက ကား၊ မ တနးတေရး မဟာမတအဖြ႕ (AGIPP) https://www.agipp.org/

ၿငမးခမးေရးအတြက ကား၊ မ တနးတေရး မဟာမတအဖြ႕ (AGIPP) သည ၿငမးခမးေရးျဖစစဥတြင အမးသမးမား၏ပါဝငမႈ ပမ တးျမငလာေစေရး လပေဆာငရန ရညရြယပါသည။ ၿငမးခမးေရးျဖစစဥ၏ ညႇႏႈငးေဆြးေႏြးမႈမားႏင သေဘာတညမႈမား၌လညး ကား၊ မေရးရာ ႐ႈေထာငမားႏင ဦးစားေပးမႈမားက ပါဝငႏငေအာင လပေဆာငသြားရနလညး ရညရြယထားပါသည။

ပညာအလငးပြငျမနမာသေတသနေဖာငေဒးရငး(EMReF)https://emref.org/mm/publications/social-impact-assessments

ပညာအလငးပြငျမနမာသေတသနေဖာငေဒးရငး (EMReF) သည ႏငငေရးပါတမား၊ ေရြးေကာကပြမား၊ လႊတေတာ၏စြမးေဆာငမႈ ႏင အဓကကေသာ ဖြ႕ၿဖးေရးမဝါဒကစၥရပမားႏငပတသက၍ စတခယၾကညႏငသည သတငးအခကအလကမားက ပပးျခငးအား ျဖင ႏငငေရးအသႏးၾကားမႈႏင ႏငငသားမား၊ အရပဘကလမႈအဖြ႕ အစညးမား၏ ပါဝငေဆာငရြကမႈတ႔က ျမႇငတငေပးျခငး၌ ၎၏ အခနးက႑က ပမကယျပန႔လာေစရန ေဆာငရြကလကရပါသည။ လကရတြင အေျခခအတျမစ တညေဆာကျခငးသဖြယျဖစသည သတငးအခကအလကစနစတစခက ေရးဆြဖနတးလကရရာ ယငးစနစ၌ သတငးအခကအလကေကာကယျခငး၊ ေလလာသးသပ ျခငးႏင ဝကဘဆက၊ လမႈမဒယာႏင စာတေပးပ႔ျခငးႏင Applications မား အသးျပျခငးကသ႔ေသာ အျခားေသာ အလကထရြနနစ ဆကသြယမႈနညးလမးမားျဖင လထထသ႔ သတငးအခကအလကျဖန႔ျဖးျခငးဟ၍ လပငနးသးရပပါဝငပါသည။ ယခလကရတြင EMReF သည အသကေမြးဝမးေကာငး၊ ကား-မ ေရးရာ၊ ႏငငေရးေဘာဂေဗဒႏင အပခပမႈပစ၊ တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယလႊတ ေတာ၊ တရားဥပေဒစးမးေရးႏင တရားစရငေရး၊ လမႈေရးအကးသကေရာကမႈမားႏင လမႈေရးအကျဖတတငးတာမႈမား စသညတ႔ တြင သေတသနလပငနးမား လပေဆာငလကရသည။

OXFAMhttps://policy-practice.oxfam.org.uk publications/a-case-for-gender- responsive-budgeting-in-myanmar- 603484

Oxfam သည ၎၏ ဖြ႕ၿဖးတးတကေရး၊ လသားခငးစာနာမႈ ႏင စညး႐းလႈ႔ေဆာေရးလပငနးမားတြင အခြငအေရးအေျချပနညးလမး က အသးျပသည။ လသားအားလးသည သငေလာရာအလပႏင ဝငေငြလၿခစတခရမႈ ရသငေၾကာငး၊ ကနးမာေရးႏင ပညာေရး ကသ႔ေသာ မရမျဖစလအပေသာ ဝနေဆာငမႈမား အသးျပႏငသငေၾကာငးႏင လတငးတြင ကား/မတနးတညမမႈ၊ ပဋပကၡမားႏင ေဘးအႏရာယမား၏ ေဘးမလၿခစတခမႈရၿပး လမႈေရးႏင ႏငငေရးဘဝမားတြင ပါဝငေဆာငရြကႏငသငေၾကာငး လကခယၾကည ထားသည။ ၎တ႔၏ဝကဘဆကတြင အဆပါရညရြယခကမား ျပညမေစရနအတြက OXFAM မေဆာငရြကေသာ စမကနး၊ စညး႐း လႈ႔ေဆာမႈႏင သေတသနအေၾကာငး အစရငခစာမားႏငစာတမးမားက အမးအစားမားစြာ ေရြးခယၾကည႐ႈႏငသည။

အာရေဖာငေဒးရငး (TAF) https://asiafoundation.org/wp-content/uploads/2016/05/MM-Gender-Paper_MM.pdf

အာရေဖာငေဒးရငး (TAF) သည စမအပခပမႈ အားေကာငးခငမာေစျခငး၊ အမးသမးမားစြမးေဆာငရညျမႇငတငျခငး၊ စးပြားေရး အခြငအေရးမား တးခ႕ျခငး၊ ပတဝနးကငဆငရာ ေဘးဒဏခႏငစြမးတးျမႇငျခငးႏင ႏငငတကာႏငပးေပါငးေဆာငရြကမႈ ျမႇငတင ျခငး လပငနးမားတြင အာရတကရ ႏငငေပါငး ၁၈ ႏငင၌ အေျခခလပေဆာငေနသည။ ၎၏ ဝကဘဆကတြင ကား/မ တနးတ ညမမႈ ျပနာရပမားအေပၚ အာ႐စကေသာ သ႐ပခြေလလာမႈအပါအဝင အစရငခစာမားစြာက ျမနမာ-အဂၤလပႏစဘာသာျဖင ဝငေရာကၾကည႐ႈႏငသည။



Care Myanmarhttp://www.caremyanmar.org/wp-content/uploads/2014/10/Gender-Analysis-Report-_Final.pdf

CARE သည ကား/မတနးတညမမႈႏင အမးသမးမား၏ လပပငခြင၊ ျပညသ႔ကနးမာေရးႏင တစကယရညသန႔ရငးေရး၊ ေရ သန႔ရငးေရး၊ HIV/AIDS ေရာဂါကာကြယျခငးႏင ေစာငေရာကျခငး၊ ကယဝနေဆာငမခငႏင ကေလးသငယေစာငေရာကျခငး၊ (စကပးေရးႏင ငါးဖမးလပငနး အေလအကငမား ဖြ႕ၿဖးတးတကေရးတ႔ေထာကပေရး အပါအဝင) စားနပရကၡာႏင အသကေမြးဝမး ေကာငးလၿခစတခမႈႏင ေဘးအႏရာယေၾကာင ထခကဆး႐ႈးႏငေျခေလာချခငးတ႔အပါအဝင ေခတႏငေလာညေသာ အေၾကာငး အရာမားမတစဆင လမႈအဆငအတနး တးတကျမငမားေရးက ရညရြယလက ျမနမာႏငငတြင ၁၉၉၅ ခႏစမစတင၍လပကငခ သည။ ၎၏ ဝကဆဒတြင အမးသမးေျပာငးေရႊ႕ေနထငသမားႏင အမးသမးလငအလပသမားမား၏ ကား/မေရးရာ သ႐ပခြေလ လာမႈတစခအပါအဝင အစရငခစာမားစြာအား ဝငေရာကၾကည႐ႈေလလာႏငသည။

ဖနတးအမ (Creative Home)https://www.phanteeeain-myanmar.org/publication/

ဖနတးအမ (PTE) အဖြ႕က ျပညသ႔နတႏင ၂၀၁၀ ေရြးေကာကပြအတြက မေပးသ ပညာေပးျခငးတ႔ေဆာငရြကရနအတြက ၂၀၀၉ ခႏစတြင တညေထာငခသည။ ၂၀၁၂ မစတင၍ ျမနမာႏငငတြင အမးသမးကယစားလယေလာငးမားႏင ေရြးေကာကခ အမး သမးမား၏ ေခါငးေဆာငမႈစြမးရညႏင ကြၽမးကငမႈတ႔က အားေကာငးေစျခငးအားျဖင လႊတေတာကယစားလယမားႏင ႏငငေရး ပါတမားအၾကား ကား/မေရးရာတနးတညမမႈ ျမႇငတငေရးမားက လပေဆာငခၿပးျဖစသည။


ဤစာအပက ကေနဒါႏငငဆငရာ ကမ ၻာေရးရာအဖြ႕ (GAC)ႏင အျပညျပညဆငရာဖြ႕ၿဖးေရးသေတသနစငတာ (IDRC) တ႔ထမ ရနပေငြေထာကပမႈျဖင စစဥေရးဆြျခငးျဖစသည။

Documents

ဘ ယ္ သူ...အ မ လ - i nf o @ e mr ef. or g ၀ က ဘ ဆ က - w w w. e mr ef. or g ဖ န - + ၉ ၅ ၁ ၈ ၅ ၆ ၂ ၄ ၃ ၉ ဥ ယ ဇဥ လ တ တ က