Embed Size (px)
Citation preview
аудандық қоғамдық-саяси газет№33(7770)
Газет 1930 жылдың
қараша айынанбастап шығады.
20 тамыз,Сейсенбі,2019 жыл.
Осы орайда өткен сейсенбідеаудан әкімдігінің мәжіліс залындаоблыстық ауыл шаруашылығы ма-мандарының тікелей қатысуыменшаруа қожалық төрағаларымен бас-қосу жиыны өтті. Айтулы салабойынша облыстан арнайы келгенмамандармен таныстырған ауданәкімі Асқар Қайырғалиұлы алдыменаймақта атқарылып жатқан жұмыс-тармен қатар проблемаға айналғаннақты шаруаларды қозғады. Бұғандейін де ауылдық округтерде бірнешерет болып жүрген ол, қысқы малазығын дайындау жұмыстарынаайрықша тоқталды. Сонымен біргешаруа қожалық төрағаларына ауылтұрғындарын қысқы мал азығыменқамтып ғана қоймай, қысқа қосымшашөп қорын дайындауға тапсырмаберді. Себебі қазіргі шөп шабу науқанықызған шақтың өзінде Ш.Берсиев,Көптоғай ауылдық округтеріндеқысқы мал азығының тапшылығыбайқалады. Сондықтан бұл мәселекүн тәртібінен түспей, апта сайынауыл шаруашылығы жәрмеңке-лерінде мал азығы село орталығын-дағы тұрғындардың сұранысы бойын-ша арнайы шығарылып жүр. Алайдатұрғындардың қысқы мал азығынқамдау жұмыстары мардымсыз.Одан бөлек жиын үстінде ауылшаруашылығын дамыту мақсатындакөптеген мәселелер қозғалды. Ауыл
Ауданымызда «Жас кәсіпкер»жобасы бойынша Ойыл аудандық«Атамекен» кәсіпкерлерпалатасының ұйымдастыруымен 58жас шағын кәсіп ашу үшін арнайыоқып жатыр. Осында оқитын әржастың «Бизнес-жоспар» құрып,ұсынып отырған жобасын жан-жақты, нақты қорғау арқылы Үкіметтарапынан берілетін 505 мың теңгеқайтарымсыз ақшаны алып кәсібінбастауға толықтай мүмкіндіктері бар.Айта кетсек, аудан әкімі АсқарҚайырғалиұлы шағын кәсіп ашу үшін
Жуырда ауданымызғаҚазақстан РеспубликасыСыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің Ақтөбе облысыбойынша Департаменті басшысыМирлан Мұхамбетов пен «Ақтөбе– адалдық алаңы» жобалықкеңсесінің басшысы МұхтаритаСағындықованың арнайы қаты-насуымен, аудан тұрғындарыменкездесу жиыны өтті. Ондасыбайлас жемқорлықтың алдын -алу жұмыстарының тиімділігінарттыру керектігі айтыл-ды. Сонымен бірге жемқорлықфактілері болған жағдайда заңменжазаланатындығы бейнебаянарқылы көрсетілді. Қазіргі таңда
шаруашылық саласын жеңілдетілгеннесие беріп, қаржыландыратынқаржы институттары өкілдері менауыл шаруашылығы басқармасыныңөкілдері шаруаларға тікелей түсінікжұмыстарын жүргізді. Тарқатыпайтсақ, «ҚазАгроҚаржы» АҚ-ныңнесие бөлімінің маманы ӘселЕсетова, «Ауыл шаруашылығынқаржылай қолдау қоры» АҚ-ныңнесие бөлімінің менеджері ГүлмираКүнтуғанова, «Аграрлық несиекорпорациясы» АҚ-ның несие бөлімі-нің жетекші маманы Аман Каримшаруаларға жеңілдетілген несиеталаптарын түсіндірсе, Ақтөбеоблысы ауыл шаруашылығы басқа-рмасы мал шаруашылығы бөлімініңбас маманы Мереке Бисенбин алын-ған техникалар мен асыл тұқымдымал басына төленетін субсидияережелерімен таныстырды. Жиынсоңында аудан әкімі Асқар Қазыбаевшаруашылық жүргізіп отырғаншаруаларға мемлекет тарапынанжасалынып жатқан қолдаулардыалуға белсенді қатысуға жәнеауданға берілген жоспарды орындаушараларын қабылдауға шақырса,шаруа қожалық төрағалары өздерінмазалаған сұрақтарын қойып,мамандар тарапынан толыққандыжауаптар алды.
Муса ӘДІЛБАЙҰЛЫ.
Іс-шара барысында мемлекеттіктілді қолданудың мәртебесін арт-тыру, оны отбасы құндылығы ретін-де таныту сияқты мәселелердің ма-ңызды тізбесі проблемалы болыптабылатынын, сондай-ақ тіл сала-сындағы кейбір келеңсіз ақпараттармен пікірлер де осы проблемалардыңқатарынан орын алып отырғанынайтылды.Сонымен қатар, мемлекеттік тілді
дамыту үшін әзірленген «Тілдердідамыту мен қолданудың 2011 - 2019жылдарға арналған мемлекеттік бағ-дарламасы» жобасында көзделген
барлық іс-шаралар, мемлекеттік тілді,ұлттық бірлікті нығайтудың маңыздыфакторы ретінде дамытудың басым-дығына негізделген және азамат-тардың рухани-мәдени және тілдікқажеттіліктерін толыққанды қанағат-тандыруға бағытталғандығын түсін-дірілді.Шара соңында қатысушылар пікір
алмасып, сұрақтарға толық жауапалды.
Г.ТАНКИЕВА,Ойыл аудандық сотының
кеңсе меңгерушісі.
БАТЫР АНАЛАРҒА МЕМЛЕКЕТТІКЖӘРДЕМАҚЫ ТАҒАЙЫНДАУ
ЕНДІ АВТОМАТТЫ РЕЖИМДЕ ЖҮЗЕГЕ АСЫРЫЛАДЫЕгер бұрын аналар Халыққа қызмет
көрсету орталығына барып өтінішжазса, енді осы айдан бастап қызметалу рәсімі проактивті бола бастады.Басқаша айтқанда, мемлекеттікжәрдемақы аналардың жеке өтінішін-сіз тағайындалатын болады. Алайда, қызметтер мобильді
азаматтар базасында тіркелгеназаматтарға ғана проактивті түрдекөрсетілетінін атап өткен жөн. Ол үшінЭЦҚ-ға қол қою арқылы ұялытелефонының нөмірін Халыққақызмет көрсету орталығында неме-се egov.kz порталында бір рет тіркеужеткілікті. Мұндай тіркеуден өтпегенадамдар «бұрынғыдай тәртіппен» қызмет көрсетуге өтініш беруі қажет.
Аудан әкімдігі жанындағы ақпарат-тық түсіндіру тобының мүшелері,аудандық мәслихат хатшысы ЕркінЖиеналин, аудан әкімінің орын-басары Мұратбай Айдарбаев, аудан-дық жұмыспен қамту және әлеумет-тік бағдарламалар бөлімінің басшысыБекболат Иманғалиев Көптоғайауылдық округінің орталығы мен оғанқарасты Амангелді ауылындағышаруа қожалықтарды аралап, Мем-
лекет басшысы ұсынған он негізгібасым бағытты түсіндіріп және дежеке сектор бойынша қысқы малазығын даярлау барысы мен шаруақожалықтарының қысқы мал азығынсақтандыру қорының жайы, шаруақожалықтарының қысқы мал азығынауыл тұрғындарына тиімді бағаменұсынылуын бағамдап, соныменқатар әлеуметтік нысандардыңжұмысымен танысты.
Мемлекетіміз қарыштап дамығансайын сыбайлас жемқорлық тақалыспай жаңа сипатта көріністауып, жең ішінен жалғасып келеді.Бұл тұрғыда аталған індетпенкүресуде елімізде жыл сайын жаңажүйелер мен түрлі тәжірибелеренгізілуде. Соның бірі «Ақтөбе -адалдық алаңы» жобалық кеңсесі.Жобалық кеңсенің ұйытқы болуы-
мен аудан бойынша қоғам назарынадалдық пен парасаттылыққа бағ-дарлау мақсатындағы дәріс тобы
құрылып, өз жұмысын бастады. Дәрістобының құрамындағы аудандықмәслихат хатшысы Еркін Жиеналин,аудан әкімінің орынбасары МұратбайАйдарбаев, аудандық жұмыспенқамту және әлеуметтік бағдар-ламалар бөлімінің басшысы БекболатИманғалиев Ш.Берсиев атындағыауылдық округінде болып, ауыл тұр-ғындарын адалдық пен парасат-тылыққа шақыруға бағытталғанақпараттық түсіндіру жұмыстарынжүргізді.
кәсіби шеберліктерін шыңдап жатқанжастармен арнайы кездесіп,осындай үкімет тарапынан берілетінқолдау-көмектерді игіліктіпайдалануға кеңес берді. Оған қосаалдағы уақытта арнайы шәкіртақысыбар қайта даярлау курстарынан өтіп,кәсіби мамандықтарды оқуғашақырды. Ендеше бізде кәсіп ашуғаниетті, ауданның белсенді де,бастамашыл жастарына сәттіліктілейміз!
Муса ӘДІЛБАЙҰЛЫ,Ойыл селосы.
сыбайлас жемқорлық фактілерікөбінесе денсаулық сақтаусаласы мен білім беру орын-дарында белең алып келеді. Елдіңдаму жолында кері әсерін беретінкеселдің алдын алу үшін бірлесіпжұмыс жасау қажет. Осы бағытта«Ақтөбе - адалдық алаңы» өзжұмысын қарқынды жүргізіпкеледі. Айта кетсек, сыбай-ласжемқорлықтың деңгейін өлшейтінхалықаралық ұйымдардың мәлі-метінше еліміз 122 орында тұр.Әйтсе де осы бір қоғам дертініңдендеп кетпеуі үшін азаттықтыңақ таңында ел үшін адал қызметатқару басты парызымыз.
Муса ӘДІЛБАЙҰЛЫ.
МЕМЛЕКЕТТІК ТІЛДІ ДАМЫТУ МЕН ҚОЛДАНУӨТКЕН АПТАДА ОЙЫЛ АУДАНДЫҚ СОТЫНДА «МЕМЛЕКЕТТІК ТІЛДІ
ДАМЫТУ МЕН ҚОЛДАНУ» ТАҚЫРЫБЫ БОЙЫНША СОТ ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРІАРАСЫНДА СЕМИНАР САБАҒЫ ӨТКІЗІЛДІ.
АҚПАРАТТЫҚ ТҮСІНІК ЖҰМЫСТАРЫ ЖАЛҒАСУДА
”Ұстаздар болсын, ата-аналарболсын көптен әліппе мәселесінкөтеріп жүрді. Бұл мәселе өтемаңызды. Біз Әліппені қайтарукерек деп есептейміз. Ол 2021жылы, өздеріңізге жақсы таныс,қазақ тіліне бейімделген АхметБайтұрсынұлының әдістемесінегізінде енгізілетін болады”, –деді министр тамыз конференция-сында.Министрдің айтуынша, енді ҰБТ
форматы да өзгеретін болады.«Біз Ұлттық бірыңғай тестілеупроцедурасын трансформация-лауды жоспарлап отырмыз. Осыретте оқушылардың жүйеніалдау жолдарын іздеу факті-лерінің орын алып отырғандығынатап өткім келеді. Телефон алыпкіріп, өзінің білімі мен дағдысымен емес, басқа да қосымша құрылғылардыңкөмегімен көбірек балл алуды ойлайды. Бұл ретте біз Ұлттық бірыңғайтест тапсыруды біртіндеп электронды жүйеге көшіруді жоспарлапотырмыз. Мұндай ойымыз бар», – деді ол.
«Біз депутаттарға ұсыныс жасап отырмыз. Бүгінде оның тиімділігітөмен»,-деді министр.Сондай-ақ министрдің айтуынша, егер студент грант алып, оны 2-3 курста
оқудан шығарып, осы грантта жұмыс істемеу үшін ақылы болып ауысса,онда грантта оқыған курстары үшін тиісті төлем төлеуі керек.
АДАЛДЫҚ АЛАҢЫ АЯСЫНДА
Аудан әкімінің тапсырмасы негізінде ауданда ауыл шаруашылығы саласынаарналған мемлекеттік бағдарламаларға шаруа қожалықтары менкәсіпкерлердің қатынасуына ықпал жасау мақсатында аудан әкімініңорынбасары Кенжебаев Асылан Кенжебайұлы «Нәтижелі жұмыспен қамтужәне жаппай кәсіпкерлікті дамытудың 2017-2021 жылдарға арналғанбағдарламасы» аясында ауданда несие алуға ниет білдірген шаруа қожалықтөрағалары мен кәсіпкерлерді облыс орталығындағы ауыл шаруашылығыннесие беріп қаржыландыратын қаржы институттарына апарып, құжаттарынпысықтауға көмек көрсетті. Нәтижесінде несие алам деген 6 шаруа қожалықтөрағасының құжаттары толықтырылып реттелсе, 1 шаруа қожалық төрағасынесие алды.
“ӘЛІППЕ” ҚАЙТА КЕЛЕДІШАРУАЛАРҒА
ЕЛ ТІЗГІНІН ҚОЛЫНА АЛҒАНЫНА НЕБАРЫ АЙ ЖАРЫМДАЙ ҒАНА УАҚЫТБОЛҒАН АУДАН БАСШЫСЫ АСҚАР ҚАЗЫБАЕВ АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҒЫСАЛАСЫНА БАСА МӘН БЕРІП КЕЛЕДІ. СЕБЕБІ БІЗДІҢ АУДАН НЕГІЗІНЕНМАЛ ШАРУАШЫЛЫҒЫМЕН АЙНАЛЫСАТЫНДЫҚТАН АУДАННЫҢБАСТЫ КӨРСЕТКІШІ ЕТ, СҮТ ӨНІМДЕРІ. СОНДЫҚТАН БҰЛ САЛАДАҒЫҮКІМЕТ ТАРАПЫНАН БЕРІЛЕТІН ҚОЛДАУ-КӨМЕКТЕР ӘР ШАРУА ҮШІНМАҢЫЗДЫ.
ЖЕМҚОРЛЫҚҚА ЖОЛ БЕРМЕЙМІЗ!ЕЛІМІЗ АЗАТТЫҚ АЛҒАННАН БЕРІ ЖАҢА ҚОҒАМДА ӨМІР СҮРІП
КЕЛЕМІЗ. АЗ ҒАНА УАҚЫТТЫҢ ІШІНДЕ ІСКЕРЛІК ҚАБІЛЕТІМІЗДІАРТТЫРЫП, ӘЛЕМНІҢ АЛПАУЫТ ЕЛДЕРІНІҢ АЛДЫҢҒЫ ҚАТАРЫНАҰМТЫЛУДАМЫЗ. ЖАҢА ҚОҒАМНЫҢ НЕГІЗГІ СИПАТЫ ДА ОСЫ. АЛАЙДАБОЛАШАҚҚА НАҚТЫ БАҒЫТ-БАҒДАРМЕН ҚАДАМ БАСҚАН САЙЫНТҮБЕГЕЙЛІ ШЕШІМІ ТАБЫЛМАЙ ТҰРҒАН ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕ – СЫЙБАЙЛАСЖЕМҚОРЛЫҚ.
КЕҢЕС ПЕН КӨМЕК
«ЖАС КӘСІПКЕР» ЖОБАСЫЖАСТАРҒА МОЛ МҮМКІНДІКТҰҢҒЫШ ПРЕЗИДЕНТІМІЗ НҰРСҰЛТАН НАЗАРБАЕВ БИЫЛҒЫ ЖЫЛДЫ
«ЖАСТАР ЖЫЛЫ» ДЕП ЖАРЯИЛАҒАНЫ БАРШАҒА МӘЛІМ. ЕЛІМІЗДЕЖАСТАР ЖЫЛЫНА БАЙЛАНЫСТЫ АУҚЫМДЫ ІС-ШАРАЛАРӨТКІЗІЛУДЕ. СОНМЕН БІРГЕ ҮКІМЕТ ТАРАПЫНАН ЖАСТАРҒА ҚОЛДАУ-КӨМЕКТЕР ЖЕТЕРЛІК.
ОБЛЫСТЫҚ ҚАРЖЫ ИНСТИТУТТАРЫНДАҒЫОЙЫЛ АУДАНЫНЫҢ КҮНІ
Бүгін "қырық күн шілденің" соңғыкүні. Тамыздың 20-ларында Сүмбілетуады. Сүмбіле туса, су суиды.Сүмбіле - жаздың соңы, күздің басы.Еркем Тамыз,жаныңдамын күрсінсең,Қалған күнім өзіңменен өтсе еді.Алматыға тұңғыш келіп
тұрсың сен,Менен бұрын ешкім өпкен жоқ сені.Мойыл шашы,Сабау қара кірпігі,Қандай теңеу тапсам
Тамыздеймін ботама.
Мені ұйықтатып тұрып кетті олбір күні,
Содан қайтып оралған жоқ,О, тоба!Қала бей-жай.Шығып жолдың шетіне,Кірпідейін жиырыламыз бәріміз.Опа жағып әжім-әжім бетіне,Келе жатыр сап-сары күз —Кәрі қыз.
Есенғали РАУШАН.
2 20 тамыз 2019 жыл
2019 ЖЫЛҒА АРНАЛҒАН ОЙЫЛ АУДАНДЫҚ БЮДЖЕТІ БЮДЖЕТ УИЛСКОГО РАЙОНА НА 2019 ГОД
006 Ауру жануарларды санитарлық союды ұйымдастыру 283310 1 474 007 Қаңғыбас иттер мен мысықтарды аулауды және жоюды ұйымдастыру 1213 008 Алып қойылатын және жойылатын ауру жануарлардың, жануарлардан
алынатын өнімдер мен шикізаттың құнын иелеріне өтеу 1000010 1 474 010 Ауыл шаруашылығы жануарларын сәйкестендіру жөніндегі
іс-шараларды өткізу 811 011 Эпизоотияға қарсы іс-шаралар жүргізу 5711210 6 Жер қатынастары 2151110 463 Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) жер қатынастары бөлімі 2151110 463 001 Аудан (облыстық маңызы бар қала) аумағында жер қатынастарын реттеу
саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыру жөніндегі қызметтер 1629710 463 006 Аудандардың, облыстық маңызы бар, аудандық маңызы бар қалалардың,
кенттердiң, ауылдардың, ауылдық округтердiң шекарасын белгiлеу кезiндежүргiзiлетiн жерге орналастыру 5214
10 9 Ауыл, су, орман, балық шаруашылығы, қоршаған ортаны қорғау және жерқатынастары саласындағы басқа да қызметтер 12140
453 Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) экономика және бюджеттікжоспарлау бөлімі 12140
10 9 453 099 Мамандарға әлеуметтік қолдау көрсету жөніндегі шараларды іске асыру 1214011 Өнеркәсіп, сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметі 15178,211 2 Сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметі 15178,211 2 466 Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) сәулет, қала құрылысы
және құрылыс бөлімі 15178,211 2 466 001 Құрылыс, облыс қалаларының, аудандарының және елді мекендерінің
сәулеттік бейнесін жақсарту саласындағы мемлекеттік саясатты іскеасыру және ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) аумағын оңтайлажәне тиімді қала құрылыстық игеруді қамтамасыз ету жөніндегі қызметтер 11141
11 2 466 013 Аудан аумағында қала құрылысын дамытудың кешенді схемаларын,аудандық (облыстық) маңызы бар қалалардың, кенттердің және өзге деауылдық елді мекендердің бас жоспарларын әзірлеу 3792
115 Жергілікті атқарушы органы резервінің қаражаты есебінен соттардыңшешімдері бойынша жергілікті атқарушы органдардың міндеттемелерінорындау 245,2
12 Көлiк және коммуникация 23859612 1 Автомобиль көлiгi 238596
123 Қаладағы аудан, аудандық маңызы бар қала, кент, ауыл, ауылдық округәкімінің аппараты 3514
013 Аудандық маңызы бар қалаларда, кенттерде, ауылдарда, ауылдықокругтерде автомобиль жолдарының жұмыс істеуін қамтамасыз ету 3514
12 1 458 Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) тұрғын үй-коммуналдықшаруашылығы, жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары бөлімі 235082
12 1 458 023 Автомобиль жолдарының жұмыс істеуін қамтамасыз ету 3318045 Аудандық маңызы бар автомобиль жолдарын және елді-мекендердің
көшелерін күрделі және орташа жөндеу 700051 Көлік инфрақұрылымының басым жобаларын іске асыру 231064
13 Басқалар 40391,813 3 Кәсiпкерлiк қызметтi қолдау және бәсекелестікті қорғау 320
454 Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) кәсіпкерлік және ауылшаруашылығы бөлімі 320
006 Кәсіпкерлік қызметті қолдау 32013 9 Басқалар 40071,8
452 Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) қаржы бөлімі 20349,8012 Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) жергілікті атқарушы
органының резерві 7374,8026 Аудандық маңызы бар қала, ауыл, кент, ауылдық округ бюджеттеріне
азаматтық қызметшілердің жекелеген санаттарының, мемлекеттік бюджетқаражаты есебінен ұсталатын ұйымдар қызметкерлерінің, қазыналықкәсіпорындар қызметкерлерінің жалақысын көтеруге берілетін ағымдағынысаналы трансферттер 7854
066 Аудандық маңызы бар қала, ауыл, кент, ауылдық округ бюджеттерінемемлекеттік әкімшілік қызметшілердің жекелеген санаттарыныңжалақысын көтеруге берілетін ағымдағы нысаналы трансферттер 5121
453 Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) экономика және бюджеттіжоспарлау бөлімі 15729
003 Жергілікті бюджеттік инвестициялық жобалардың техникалық-экономикалық негіздемелерін және мемлекеттік-жекешелік әріптестікжобалардың, оның ішінде концессиялық жобалардың конкурстыққұжаттамаларын әзірлеу немесе түзету, сондай-ақ қажеттісараптамаларын жүргізу, мемлекеттік-жекешелік әріптестік жобаларды,оның ішінде концессиялық жобаларды консультациялық сүйемелдеу 15729
455 Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) мәдениет және тілдердідамыту бөлімі 3993
040 Өңірлерді дамытудың 2020 жылға дейінгі бағдарламасы шеңберіндеөңірлерді экономикалық дамытуға жәрдемдесу бойынша шаралардыіске асыру 3993
471 Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) білім, дене шынықтыру жәнеспорт бөлімі 0
041 Өңірлерді дамытудың 2020 жылға дейінгі бағдарламасы шеңберіндеөңірлерді экономикалық дамытуға жәрдемдесу бойынша шаралардыіске асыру 0
1414 Борышқа қызмет көрсету 1611 Борышқа қызмет көрсету 16
452 Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) қаржы бөлімі 16013 Жергілікті атқарушы органдардың облыстық бюджеттен қарыздар
бойынша сыйақылар мен өзге де төлемдерді төлеу бойынша борышынақызмет көрсету 16
15 Трансферттер 230343,815 1 Трансферттер 230343,8 452 Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) қаржы бөлімі 230343,8
006 Пайдаланылмаған (толық пайдаланылмаған) нысаналы трансферттердіқайтару 883,8
024 Заңнаманы өзгертуге байланысты жоғары тұрған бюджеттің шығындарынөтеуге төменгі тұрған бюджеттен ағымдағы нысаналы трансферттер 137500
038 Субвенциялар 89168 051 Жергілікті өзін-өзі басқару органдарына берілетін трансферттер 2792 III. Таза бюджеттік кредит беру 51487 Бюджеттік кредиттер 6571810 Ауыл, су, орман, балық шаруашылығы, ерекше қорғалатын табиғи
аумақтар, қоршаған ортаны және жануарлар дүниесін қорғау,жер қатынастары 65718
10 9 Ауыл, су, орман, балық шаруашылығы, қоршаған ортаны қорғау және жерқатынастары саласындағы басқа да қызметтер 65718
10 1 453 Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) экономика және бюджеттікжоспарлау бөлімі 65718
10 1 453 006 Мамандарды әлеуметтік қолдау шараларын іске асыру үшін бюджеттіккредиттер 65718
5 1 Бюджеттік кредиттерді өтеу 14231 01 Бюджеттік кредиттерді өтеу 14231
Мемлекеттік бюджеттен берілген кредиттерді өтеу 14231 IV.Қаржы активтерімен жасалатын операциялар бойынша сальдо 0 Қаржы активтерін сатып алу 0 V. Бюджет (профициті)тапшылығы -62518 VI. Бюджет тапшылығын қаржыландыру(профицитін пайдалану) 62518
7 2 Қарыздар түсімдері 65718 01 Мемлекеттік ішкі қарыздар 65718 Қарыз алу келісім-шарттары 6571816 Қарыздарды өтеу 1423116 1 Қарыздарды өтеу 1423116 1 452 Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) қаржы бөлімі 1423116 1 452 008 Жергілікті атқарушы органның жоғары тұрған бюджет алдындағы
борышын өтеу 1423108 1 Бюджет қаражаттарының пайдаланатын қалдықтары 11031 01 Бюджет қаражаты қалдықтары 11031 Бюджет қаражатының бос қалдықтары 11031
007 Организация отлова и уничтожения бродячих собак и кошек 1213 008 Возмещение владельцам стоимости изымаемых и уничтожаемых
больных животных, продуктов и сырья животного происхождения 10000 010 Проведение мероприятий по идентификации сельскохозяйственных
животных 811 011 Проведение противоэпизоотических мероприятий 57112
6 Земельные отношения 21511 463 Отдел земельных отношений района (города областного значения) 21511 001 Услуги по реализации государственной политики в области регулирования
земельных отношений на территории района (города областного значения) 16297 006 Землеустройство, проводимое при установлении границ районов, городов
областного значения, районного значения, сельских округов, поселков, сел 5214 9 Прочие услуги в области сельского, водного, лесного, рыбного хозяйства,
охраны окружающей среды и земельных отношений 12140 453 Отдел экономики и бюджетного планирования района
(города областного значения) 12140 099 Реализация мер по оказанию социальной поддержки специалистов 1214011 Промышленность, архитектурная, градостроительная и строительная
деятельность 15178,2 2 Архитектурная, градостроительная и строительная деятельность 15178,2
466 Отдел архитектуры, градостроительства и строительства района (городаобластного значения) 15178,2
001 Услуги по реализации государственной политики в области строительства,улучшения архитектурного облика городов, районов и населенных пунктовобласти и обеспечению рационального и эффективного градостроительногоосвоения территории района (города областного значения) 11141
013 Разработка схем градостроительного развития территории района,генеральных планов городов районного (областного) значения, поселкови иных сельских населенных пунктов 3792
115 Выполнение обязательств местных исполнительных органов по решениямсудов за счет средств резерва местного исполнительного органа 245,2
12 Транспорт и коммуникации 238596 1 Автомобильный транспорт 238596
123 Аппарат акима района в городе, города районного значения, поселка, села,сельского округа 3514
013 Обеспечение функционирования автомобильных дорог в городахрайонного значения, поселках, селах, сельских округах 3514
458 Отдел жилищно-коммунального хозяйства, пассажирского транспорта иавтомобильных дорог района (города областного значения) 235082
023 Обеспечение функционирования автомобильных дорог 3318045 Капитальный и средний ремонт автомобильных дорог районного значения
и улиц населенных пунктов 700051 Реализация приоритетных проектов транспортной инфраструктуры 231064
13 Прочие 40391,8 3 Поддержка предпринимательской деятельности и защита конкуренции 320
454 Отдел предпринимательства и сельского хозяйства района(города областного значения) 320
006 Поддержка предпринимательской деятельности 320 9 Прочие 40071,8
452 Отдел финансов района (города областного значения) 20349,2012 Резерв местного исполнительного органа района
(города областного значения) 7374,8026 Целевые текущие трансферты бюджетам города районного значения, села,
поселка, сельского округа на повышение заработной платы отдельныхкатегорий гражданских служащих, работников организаций, содержащихсяза счет средств государственного бюджета, работников казенныхпредприятий 7854
066 Целевые текущие трансферты бюджетам города районного значения, села,поселка, сельского округа на повышение заработной платы отдельныхкатегорий административных государственных служащих 5121
453 Отдел экономики и бюджетного планирования района(города областного значения) 15729
003 Разработка или корректировка, а также проведение необходимыхэкспертиз технико-экономических обоснований местных бюджетныхинвестиционных проектов и конкурсных документаций проектовгосударственно-частного партнерства, концессионных проектов,консультативное сопровождение проектов государственно-частногопартнерства и концессионных проектов 15729
455 Отдел культуры и развития языков района (города областного значения) 399 040 Реализация мер по содействию экономическому развитию регионов
в рамках Программы развития регионов до 2020 года 3993471 Отдел образования, физической культуры и спорта района
(города областного значения) 0041 Реализация мер по содействию экономическому развитию регионов
в рамках Программы развития регионов до 2020 года 014 Обслуживание долга 16
1 Обслуживание долга 16452 Отдел финансов района (города областного значения) 16
013 Обслуживание долга местных исполнительных органов по выплатевознаграждений и иных платежей по займам из областного бюджета 16
15 Трансферты 230343,8 1 Трансферты 230343,8 452 Отдел финансов района (города областного значения) 230343,8
006 Возврат неиспользованных (недоиспользованных) целевых трансфертов 883,8 024 Целевые текущие трансферты из нижестоящего бюджета на компенсацию
потерь вышестоящего бюджета в связи с изменением законодательства 137500 038 Субвенции 89168 051 Трансферты органам местного самоуправления 2792 III. Чистое бюджетное кредитование 51487
Бюджетные кредиты 6571810 Сельское, водное, лесное, рыбное хозяйство, особо охраняемые
природные территории, охрана окружающей среды и животного мира,земельные отношения 65718
10 9 Прочие услуги в области сельского, водного, лесного, рыбного хозяйства,охраны окружающей среды и земельных отношений 65718
10 1 453 Отдел экономики и бюджетного планирования района(города областного значения) 65718
10 1 453 006 Бюджетные кредиты для реализации мер социальной поддержкиспециалистов 65718
5 1 Погашение бюджетных кредитов 14231 01 Погашение бюджетных кредитов 14231 Погашение бюджетных кредитов, выданных из государственного бюджета 14231
IV. Сальдо по операциям с финансовыми активами 0 Приобретение финансовых активов 0 V. Дефицит бюджета -62518 VI. Финансирование дефицита бюджета 62518
7 2 Поступление займа 65718 01 Внутренние государственные займы 65718 Договора займа 65718 16 Погашение займов 14231
1 Погашение займов 14231452 Отдел финансов района (города областного значения) 14231008 Погашение долга местного исполнительного органа перед вышестоящим
бюджетом 1423108 1 Используемые остатки бюджетных средств 11031 01 Остатки бюджетных средств 11031 Свободные остатки бюджетных средств 11031
МАЛ АЗЫҒЫН ДАЙЫНДАУ ЖӘНЕ ЖЫЛУ БЕРУ МАУСЫМЫНА ДАЙЫНДЫҚ!
Ойыл ауданының Төтенше жағдайлар бөлімі
Қазіргі таңда ауданымызда мал азығындайындау және оны тасымалдау жұмыстарықарқынды жүргізілуде. Осындай қарбаласкезеңде шаруа қожалықтары мен әрбір малұстаушы азамат, мал азығын (шөп) дайындаужәне дайындалған пішенді баз бастарынажәне аулаларына тасымалдау ісіне үлкенжауапкершілікпен қарағандары абзал. Олайдейтін себебіміз, мал азығын дайындау кезіндеөрт қауіпсіздігінің ережелерімен талаптарынсақтау мәселесіне және жұмысқа жұмыл-дырылған барлық техникалар өрт қауіпсіздікережелеріне сәйкестендіріліп, жұмысшы-ларды өртке қарсы нұсқамадан өткізуге үлкенжауапкершілікпен қарамаса, еңбектің ешкететіндігін айтып жату артық шығар. Оныңсоңы зор шығын.Сондықтан, мал азығын дайындау кезінде
өрт қауіпсіздігін шараларын қатаң сақтаукерек екендігін тұрғындардың есіне саламыз.Атап айтқанда олар мыналар: жұмылды-рылатын техникаларды жарақты өрт сөндіруқұралдарымен қамтамасыз ету, ірi жемшөп-тердi тасымалдауға арналған көлiк құралдарыек i ұнтақты өрт сөнд iрг iшпен қосымшажабдықтау, агрегатта және оның айнала-сында темекі тартуға тыйым салу, трак-
торлар мен автомобильдердің ұшқынсөндіргіштермен және өрт сөндіргіштерменжабдықталуы, электр-газ дәнекерлегішінқолдана отырып, жөндеу жұмыстарынарнаулы орындарда жүргізу, ірi жемшөптердiжинау биiктiгi жер деңгейiнен 4 метрденаспайтындай етiп жинау, ірi жемшөптердітасымалдау арнайы жабдықталған көлiкқұралымен жүзеге асыру қажет, олардыңпайдаланылған құбырлары радиатордыңастына шығарылады және ұшқын сөндір-гіштермен жабдықталады, тұрғын үйлердiңқожалық учаскелерiнде ірі жемшөптердiжинау ғимараттарға және аула алдындағықұрылыстарға дей iн кем iнде 15 метрқашықтықта жинау.Жоғарыда көрсетілген қауіпсіздік шара-
ларын сақтамағандықтан ауданымызда 2018жылдың тамыз айынан бастап тұрғынсекторда қора–жайлар мен мал азығыныңөртену дерегінің 9 жағдайы тіркелді.Жылу беру маусымында да өрт оқиға-
сымен өрттен тараған көмір қышқыл газыныңулы екендігі айтылып, жазылғанымен әлідеболса немқұрайлықпен қараудамыз. Атапайтсақ, 2018-2019 жылдың жылу берумаусымында ауданымызда тұрғын үйлердің
өртену дерегінің 5 жағдайы тіркелді.Тұншықтырғыш газбен (угарный газ)уланудың 2 жағдайы тіркеліп, 3 ересек адам,2 бала зардап шекті. Сондықтан, алды-мыздағы жылу беру маусымында аталғанжағдайларды болдырмаудың мүмкіндіктерінжасап отыруға тиіспіз.Сондықтан да аудан тұрғындарының
назарына жылу беру маусымы алдындаорындалуы тиіс талаптарын ұсынамыз:1. Жылу беру маусымын алдында пештер
мен түтіндіктерді күйеден тазарту керек,жылу пештері үш айда бір рет, үздіксізқозғалыстағы ошақ пен пештер екі айда біррет, үздіксіз жағылатын ас үй плиталары менбасқа пештер айына бір рет тазартылуы тиіс.
2. Қатты отынмен жұмыс істейтінпештерінде алдына 0,5 х 0,7 м кем болмайтынөлшемдегі металмен қорғалған болуы тиіс.
3. Тұрғын үйлеріңізді бір өрт сөндір-гіштермен қамтамасыз етулеріңізді сұрай-мыз, бұл өрт оқиғасы болған кезде тез әрекететіп, өртті сөндіруге көмегін береді, соныменбірге өзіңіздің және туыстарыңыздыңқауіпсіздігі үшін тұрғын үйлеріңізде тұншық-тырғыш және табиғи газдың шығуын анық-тайтын датчиктерді орнату қажет.
Біз жоғарыда мал азығын дауындаукезеңінде және алдымыздағы жылу берумаусымында қарапайым өрт қауіпсіздігіережесінің талаптарын келтірдік. Сондықтан
ауданымыздың әрбір тұрғынына өрттердентүрлі зардаптар келмес үшін, сақтықшараларын орындау кезек күттірмейтінмәселе екендігін ескерткіміз келеді.
ИТОГИ ПОЛУГОДИЯ
Газет Қазақстан РеспубликасыИнвестициялар және Даму
министрлігі Байланыс, Ақпараттандыружәне Ақпарат комитетінде
2016 жылдың 21 қаңтарындатіркеліп,
№15790-Г куәлігі берілген.
Меншік иесі: «Ойыл газеті» жауапкершілігі шектеулі серіктестігіДиректоры-Редактор Серікбай Қойбағаров
Мекен-жайы: 030900, Ойыл селосы, Көкжар көшесі, №69, 3 қабатБайланыс телефоны: 8 (71332) 2-11-07.
Газет аптасына бір рет шығады.Таралымы 1621 дана. Тапсырыс №1026Көлемі 1 баспа табақ, индексі 65525
«Хабар-Сервис» ЖШС-ніңбаспаханасында басылды.
Ақтөбе қаласы, Ә. Смағұлов көшесі 9/2.Басылу сапасы жөнінде 400-400телефонына хабарласуға болады.Газетте жарияланған мақала авторының пікірімен редакцияның
көзқарасы қабыспайды. Суреттің сапасына редакция жауапты.
320 тамыз 2019 жыл
С начала 2019 год в казахстанскомзаконодательстве было введеноновшество - Единый совокупныйплатеж (ЕСП). Главная причина еговведения – это упрощение регис-трации деятельности неформальнозанятых лиц.Сегодня данный платеж заменяет
собой 4 обязательных платежа водин разовый:
- индивидуальный подоходныйналог;
- обязательный пенсионный взносв ЕНПФ;
- обязательное социальноеотчисление в Государственныйфонд социального страхования(ГФСС);
- социальный взнос в Фондсоциального медицинского страхо-вания (ФОМС).Плательщики ЕСП – это физлица,
осуществляющие предприниматель-скую деятельность без регистрациив качестве индивидуального пред-принимателя, которые одновре-менно соответствуют следующимусловиям: уплатили единый совоку-пный платеж; не используют труднаемного работника, оказываютуслуги только физлицам, которые неявляются налоговыми агентами и(или) реализуют только физлицам, неявляющимся налоговыми агентами,сельскохозяйственную продукциюличного подсобного хозяйствасобственного производства, заисключением подакцизной продук-ции.Не признаются в качестве пла-
тельщиков ЕСП физлица, оказы-вающие услуги (выполняющие рабо-ты) на территории торгово-развле-кательных центров (ТРЦ); лица,занимающиеся частной практикой,арендодатели нежилых помещений,лица, имеющие государственнуюрегистрацию в качестве индиви-дуального предпринимателя, а так-же иностранцы и лица без граж-данства, за исключением орал-манов.Для физических лиц, являющихся
плательщиками ЕСП в соответствиисо статьей 774 Кодекса РеспубликиКазахстан «О налогах и другихобязательных платежах в бюджет»(Налоговый кодекс), обязательныепенсионные взносы в свою пользу,подлежащие уплате в ЕНПФ, состав-ляют в 2019 году:
- в городах республиканского иобластного значения, столице - 2525тенге
- в других населенных пунктах -1262 тенге.Плательщикам самостоятельно
делить на 4 платежа эту сумму ненужно, после поступления в бюджет,она распределяется по назначениямавтоматически.Сумма единого совокупного пла-
тежа распределяется НАО ГК «Пра-вительство для граждан» в следую-щей пропорции:10% – индивидуальный подоход-
ный налог (ИПН);20% – социальные отчисления
(СО);30% – обязательные пенсионный
взносы (ОПВ);40% – отчисления на обязатель-
ное медицинское страхование(ОСМС).Сумма единого совокупного пла-
тежа не зависит от размера полу-
ченного дохода и не требует допол-нительных расчетов (доходы, рас-ходы, вычеты, прибыль).Уплачивать единый совокупный
платеж необходимо отдельно закаждый месяц, в котором был полу-чен доход.Граждане, подпадающие под
режим ЕСП, имеют возможность наоблегченных условиях платить всеплатежи и участвовать в системахсоциального обеспечения. Также кплюсам единого совокупного пла-тежа можно отнести и участие всистеме обязательного социальногомедицинского страхования и полу-чение доступа к медицинским услу-гам, неограниченным по сумме ивидам, с правом выбора медицин-ского учреждения после введенияОСМС. Участник системы такжеимеет право на получение социаль-ных выплат в случаях утраты трудо-способности, потери работы, потерикормильца, беременности и родов,усыновления или удочерения ребен-ка, ухода за ребенком.Одним из главных плюсов для
казахстанцев, являющихся пла-тельщиками ЕСП, стало участие внакопительной пенсионной сис-теме и получение базовой пен-сионной выплаты в зависимостиот стажа участия в системе. Кромепополнения своих пенсионных нако-плений в ЕНПФ, для плательщиковЕСП теперь появилась возможностьполучать базовую пенсионную вып-лату в зависимости от стажаучастия в пенсионной системе.Так за первое полугодие, прошед-
шее со дня введения данного видаплатежа,121 977 физических лиц внесли
обязательные пенсионные взносы вЕНПФ путем уплаты ЕСП на общуюсумму 112 млн тенге.Еще одним плюсом ЕСП стала
существенная финансовая прибав-ка к минимально гарантированнойгосударством социальной помощи ввиде пособий, а также тот факт, чтоза счет подтверждения своегодохода, повысилась потенциальнаякредитоспособность граждан. Тоесть теперь плательщик ЕСП офици-ально может получать кредит вбанке, подтвердив свою плате-жеспособность регулярными взнос-ами.ЕСП подлежит уплате общей
суммой через банки второго уровняили организации, осуществляющиеотдельные виды банковских опера-ций (например, через АО «Каз-почта»). Платеж следует перевестина банковский счет Государс-твенной корпорации «Правитель-ство для граждан». Далее Гос-корпорация распределяет платеж ввиде индивидуального подоходногоналога (ИПН) и социальных пла-тежей, затем перечисляет ИПН вбюджет региона, а социальные пла-тежи в ЕНПФ, ГФСС и ФОМС.Плательщиками ЕСП налоговая
отчетность не предоставляется.Регистрация (уведомление) началадеятельности и заявление о приос-тановлении (прекращении) деятель-ности не требуются. Физлицо приз-нается плательщиком ЕСП со дня, вкотором произведена его уплата.Прекращение уплаты означает, чтофизическое лицо больше не являетсяплательщиком ЕСП.
АО «ЕНПФ» продолжает совершенствовать предоставление услуг. Теперьна сайте можно предварительно проверить предоставляемые документыпо основным видам выплат в Фонде.Для удобства вкладчиков и получателей выплат на сайте enpf.kz в разделе
«Электронные сервисы» доступна функция, при помощи которой проверяетсясоответствие требуемых документов на виды выплат, которые возможнопредоставить в Фонд посредством почтовой связи.Услугу проверки документов на сайте могут получить следующие лица:- имеющие право на пенсионные выплаты из ЕНПФ за счет добровольных
пенсионных взносов;- имеющие инвалидность 1,2 группы, если инвалидность установлена
бессрочно;- выехавшие на постоянное место жительства за пределы Республики
Казахстан;- наследники пенсионных накоплений умершего вкладчика/получателя.Предварительная онлайн-проверка не может быть осуществлена при
предоставлении документов на получение выплат по возрасту, которыеподаются в Государственную корпорацию «Правительство для граждан»через ЦОНы, а также для получения выплат на погребение, поскольку такиедокументы предоставляются при личном обращении в Фонд.Для предварительной проверки документов необходимо выполнить
несколько простых действий:- настроить сканер;- использовать формат бумаги – А4;- сканировать и сохранять документы в формате jpg/tif ;- многостраничные документы должны быть сохранены в одном файле;- при режиме сканирования в цвете качество изображения применить
формат 300 dpi, обеспечивающий четкость и читабельность документов.Предоставляемые документы должны удовлетворять следующим
условиям:- по виду пенсионной выплаты должен быть предоставлен полный пакет
сканированных документов согласно перечню документов в зависимостиот вида пенсионной выплаты и способа их предоставления в ЕНПФ;
- все документы в разрезе видов пенсионных выплат необходимосканировать в цвете (при требовании оригинала документа необходимосканировать оригинал документа, при этом - допускается предоставлениесканированных страниц с оригинала заграничного паспорта/удостоверениялица без гражданства/паспорта гражданина Республики Казахстан, накоторых имеются отметки);
- размер каждой сканированной копии в цвете должен быть не более 2 МБ.Перечень документов в зависимости от вида пенсионной выплаты и
способа обращения в ЕНПФ размещен в разделе «Услуги Получателям».Для получения данной услуги необходимо пройти по ссылке https://
www.enpf.kz/ru/elektronnye-servisy/checkdoc.phpЭто сэкономит время и поможет исправить/дополнить все необходимые
документы и привести их в соответствие с требованиями.
Сұрақ: Менің жалақы мөлшерімаса көп емес, демек БЖЗҚ-ғазейнетақы жарналарын төлемеуімеболады ма?Жауап: Жоқ. ҚР барлық азамат-
тары ай сайынғы зейнетақы жар-наларын төлеп, жинақтаушы зей-нетақы жүйесіне қатысуға мін-детті. Зейнетақы жарналарыныңжиілігі жинақ көлеміне ғана бай-ланысты емес, сонымен қатаржинақтаушы зейнетақы жүйесіндегіөтілге де байланысты. Жүйедегіөтіл базалық зейнетақыға тікелейәсер етеді. Зейнетке шығуға әліуақыт бар болса да, банктерденнесие алған кезде ай сайынғызейнетақы жарналары маңыздыкөрсеткіш болып табылады. Бұл сізүшін жүйеге белсенді қатысудыңтағы бір ынталандырушы көрінісі.Қазақстан Республикасның «Қа-
зақстан Республикасында зейнет-ақымен қамсыздандыру туралы»Занының 24 бабында тек белгілісанаттағы тұлғалардың бірыңғайжинақтаушы зейнетақы қорынаміндетті зейнетақы жарналарынтөлеуден босатылатыны туралыжазылған:1) Заңның 11-бабының 1-тарма-
ғына сәйкес зейнеткерлік жасқатолған жеке тұлғалар (еркектер 63жасқа толғанда, әйелдер 58 жасқатолған кезде. 2018 жылдың 1қаңтарынан бастап – әйелдер 58,5жасқа толғанда, одан әрі жыл сайынжарты жылға ұлғайып, 2027 жылдың
1 қаңтарынан бастап - 63 жасқатолғанда);
2) егер мүгедектігі мерзімсізболып белгіленсе, бірінші және екіншітоптардағы мүгедектігі бар жекетұлғалар босатылады. Бірыңғайжинақтаушы зейнетақы қорынаміндетті зейнетақы жарналарынтөлеу осы тармақшада көрсетілгенадамдардың өтініші бойыншажүзеге асырылады;
3) әскери қызметшiлер (мерзiмдiқызметтегі әскери қызметшiлерденбасқа), арнаулы мемлекеттік жәнеқұқық қорғау органдарының, мем-лекеттік фельдъегерлік қызметтіңқызметкерлері, сондай-ақ, арнаулыатақтарға, сыныптық шендерге иеболу және нысанды киiм киiп жүруқұқықтары 2012 жылдың 1 қаң-тарынан бастап жойылған адам-дар;
4) еңбек сіңірген жылдары үшінзейнетақы төлемдерін алушылар;
5) салық агенттері болып табыл-майтын жеке тұлғалармен жасал-ған, нысанасы жұмыстарды орындау(қызметтерді көрсету) болыптабылатын азаматтық-құқықтықсипаттағы шарттар бойыншакірістер алатын, еңбек шартыбойынша жұмыс істейтін жекетұлғалар босатылады.Бұл тізімге кірмейтіндердің
барлығы зейнетақы жарналарынміндетті түрде төлейді, соларқылы өзінің жеке зейнетақыкапиталын қалыптастырады.
2019 жылдың басынан бастапҚазақстан заңнамасында жаңажаңалық - Бірыңғай жиынтық төлем(БЖТ) енгізілді. Оны енгізудің бастысебебі – бейресми жұмыспенқамтылған тұлғалардың қызметінтіркеуді жеңілдету.Бүгінгі күні бұл төлем 4 міндетті
төлемді бір реттік төлеммен алмас-тырады. Олар:
- жеке табыс салығы;- БЖЗҚ-ға міндетті зейнетақы
жарнасы;- мемлекеттік әлеуметтік сақтан-
дыру қорына міндетті әлеуметтікаударым (МӘСҚ);
- әлеуметтік медициналық сақтан-дыру Қорына әлеуметтік жарна(ӘМСҚ).БЖТ төлеушілер - кәсіпкерлік қыз-
метті жеке кәсіпкер ретінде тіркеусізжүзеге асыратын, бір уақытта келесішарттарға жауап беретін тұлғалар:бірыңғай жиынтық төлемді төлеген;жалданған қызметкердің еңбегінпайдаланбайтын, салық агенттеріболып табылмайтын жеке тұлғаларғақызмет көрсететін және акцизделетінтауарларды қоспағанда, өздері өн-діретін жеке қосалқы шаруашылық-тардың ауылшаруашылық өнімдерінсатумен айналысатын тұлғаларболып табылады.Сауда және ойын-сауық орталық-
тарының (СОО) аумағында қызметатқаратын (белгілі жұмыстардыорындайтын) жеке тұлғалар; жекепрактикамен айналысатын адамдар,тұрғын емес үй-жайларды жалғаберушілер, жеке кәсіпкер ретіндемемлекеттік тіркеуден өткен азамат-тар, сондай-ақ, оралмандардықоспағанда, шетелдіктер мен аза-маттығы жоқ адамдар БЖТ төлеу-шілер ретінде есептелмейді.Қазақстан Республикасының «Са-
лық және бюджетке төленетін басқада міндетті төлемдер туралы» Кодек-сінің (Салық кодексі) 774-бабынасәйкес БЖТ төлеушілері болыптабылатын жеке тұлғалар үшінБЖЗҚ-ға өз пайдасына төлеугежататын, міндетті зейнетақы жарна-лары 2019 жылы төмендегідей:
- республикалық және облыстықмаңызға ие қалаларда, Астанада –2525 теңге
- өзге елді-мекендерде – 1262теңге.Төлем жасаушыларға бұл соманы
өз бетімен 4 төлемге бөлудің қажетіжоқ, ол бюджетке түскеннен кейінтағайындалуы бойынша автоматтытүрде бөлінеді.Бірыңғай жиынтық төлем сомасы
«Азаматтарға арналған үкімет» МККЕ АҚ-мен келесі шамаларғабөлінеді:10% - жеке табыс салығы (ЖТС);20% – әлеуметтік аударымдар
(ӘА);30% – міндетті зейнетақы жар-
налары (МЗЖ);40% – міндетті медициналық сақ-
тандыруға аударымдар (ММСА).Бірыңғай жиынтық төлемнің мөл-
шері алынған табыстың мөлшерінетәуелді емес және қосымша есеп-теулерді (кірістер, шығыстар, шеге-рімдер, пайда) талап етпейді.
Табыс алынған әр ай үшін бірыңғайжиынтық төлемді төлеу қажет.Бірыңғай жиынтық төлем режиміне
түсетін азаматтардың барлық тө-лемдерді жеңілдетілген шарттардатөлеуге және әлеуметтік қамсыз-дандыру жүйесіне қатысуға мүмкін-діктері бар. Сондай-ақ, БЖТ артық-шылықтарына міндетті әлеуметтікмедициналық сақтандыру жүйесінеқатысу және сомасы мен түрлерібойынша шектеусіз медициналыққызметтерге қол жеткізу, ММСАенгізілгеннен кейін медициналықмекемені таңдау құқығына ие болужатады. Жүйеге қатысушыныңсондай-ақ, еңбек ету қабілетінен,жұмысынан, асыраушысынан айы-рылған, жүктілік пен босану, балаасырап алған, бала күтімі жағ-дайында да әлеуметтік төлемдердіалуға құқығы бар.БЖТ төлеушілері болып табы-
латын қазақстандықтар үшінжинақтаушы зейнетақы жүйесінеқатысу арқылы жүйеге қатысуөтіліне байланысты базалықзейнетақы төлемін алу бастыартықшылықтардың бірі болыптабылады. БЖЗҚ-да өзінің зейнет-ақы жинақтарын толықтыруданбасқа БЖТ төлеушілері үшін ендізейнетақы жүйесіне қатысу өтілінебайланысты базалық зейнетақытөлемін алу мүмкіндігі пайда болды.Осылайша төлемнің осы түрі
енгізілген күннен бастап өткен біріншіжартыжылдықта 121 977 жеке тұлғаБЖТ арқылы БЖЗҚ-ға жалпысомасы 112 млн теңге көлеміндеміндетті зейнетақы жарналарынтөледі.Бірыңғай жиынтық төлемнің тағы
бір артықшылығы мемлекет кепілдікберген әлеуметтік көмек түріндегіминималды жәрдемақыға айтар-лықтай қаржылық өсімнің қосылуы,сонымен қатар азаматтардың та-бысын растау арқылы несиені төлеуқабілеттілігінің жоғарылауы болыптабылады. Яғни, БЖТ-ні төлеуші ендітұрақты төлемдер арқылы төлемқабілеттілігін растап, банктен ресмитүрде несие ала алады.БЖТ екінші деңгейдегі банктер
немесе банк операцияларыныңжекелеген түрлерін жүзеге асыра-тын ұйымдар арқылы жалпы сома-мен төленуге жатады (мысалы,«Қазпошта» АҚ арқылы). Төлемді«Азаматтарға арналған үкімет»мемлекеттік корпорациясының банк-тік шотына аудару керек. Бұдан әріМемлекеттік корпорация төлемдіжеке табыс салығы (ЖТС) жәнеәлеуметтік төлемдер түріндегітөлемдерге бөледі, содан кейін ЖТСаймақ бюджетіне, ал әлеуметтіктөлемдерді БЖЗҚ, ӘСМҚ және ММСАаударады.БЖТ төлеушілер салық есептілігін
ұсынбайды. Қызметтің басталуынтіркеу (хабарлау) және қызметтітоқтата тұру (тоқтату) туралы өтінішталап етілмейді. Жеке тұлға төлемжүргізген күннен бастап бірыңғайжиынтық төлемді төлеуші болыпесептеледі. Егер жеке тұлға төлемдітоқтатса, онда ол БЖТ-ның төлем-шісі болып есептелмейді.
БІРЫҢҒАЙ ЖИЫНТЫҚ ТӨЛЕМ - ЕДИНЫЙ СОВОКУПНЫЙ ПЛАТЕЖ -ЖАРТЫЖЫЛДЫҚ ҚОРЫТЫНДЫСЫ
Вопрос: У меня не очень большаязарплата, могу ли я не уплачиватьпенсионные взносы в ЕНПФ?Ответ: Нет, не можете. Все
граждане РК обязаны участвоватьв накопительной пенсионной сис-теме, делая ежемесячные пенсион-ные отчисления. Ведь от регуляр-ности пенсионных взносов зависитне только объем накоплений, нозасчитывается и стаж участия внакопительной пенсионной сис-теме, от которого, в свою очередь,зависит размер базовой пенсии.Даже если до пенсии еще далеко, топенсионные отчисления являютсяважным показателем для банковпри выдаче кредитов – это еще однамотивация для активного участияв пенсионной системе.В статье 24 Закона Республики
Казахстан «О пенсионном обес-печении в Республике Казахстан»,указано, что от уплаты обяза-тельных пенсионных взносов вединый накопительный пенсионныйфонд освобождаются толькоопределенные категории лиц:1) физические лица, достигшие
пенсионного возраста в соот-ветствии с пунктом 1 статьи 11Закона (т.е. мужчины при дос-тижении 63 лет, женщины придостижении 58 лет. Начинаяс 1 января 2018 года – женщины
по достижении 58,5 лет, далееежегодно увеличиваясь на полгода,
и с 1 января 2027 года - по дос-тижении 63 лет);
2) физические лица, имеющиеинвалидность первой и второйгрупп, если инвалидностьустановлена бессрочно. Уплатаобязательных пенсионных взносовв единый накопительный пенсион-ный фонд осуществляется по заяв-лению данных лиц;
3) военнослужащие (кроме воен-нослужащих срочной службы),сотрудники специальных госу-дарственных и правоохранитель-ных органов, государственнойфельдъегерской службы, а такжелица, права которых иметь спе-циальные звания, классные чины иносить форменную одежду упраз-днены с 1 января 2012 года;
4) получатели пенсионных вып-лат за выслугу лет;
5) физические лица, работающиепо трудовому договору, получающиедоходы по договорам гражданско-правового характера, предметомкоторых является выполнениеработ (оказание услуг), заклю-ченным с физическими лицами, неявляющимися налоговыми аген-тами.Все, кто не входит в этот список,
уплачивают пенсионные взносы вобязательном порядке, формируятем самым свой личный пенсион-ный капитал.
Сұрақ - Жауап Вопрос – Ответ
«БЖЗҚ» АҚ қызмет көрсетуді одан әрі жетілдіруде. Енді Қор сайтынданегізгі төлем түрлері бойынша ұсынылатын құжаттарды алдын ала тексеругеболады.
enpf.kz сайтында «Электрондық қызметтер» бөлімінде салымшылар ментөлем алушыларға ыңғайлы болу үшін қажетті құжаттарды пошта байланысыарқылы Қорға ұсынылуы мүмкін төлем түрлеріне сәйкестігін тексеру мүмкіндігібар.Сайтта құжаттарды тексеру қызметін келесі тұлғалар ала алады:- ерікті зейнетақы жарналары есебінен БЖЗҚ зейнетақы төлемдеріне құқығы
барлар;- мерзімсіз уақытқа тағайындалған 1,2 топтардағы мүгедектігі барлар;- Қазақстан Республикасынан тыс жерлерге тұрақты тұруға қоңыс
аударғандар;- қайтыс болған салымшы / алушының зейнетақы жинақтарының
мұрагерлері.Құжаттарды алдын ала онлайн-тексеру «Азаматтарға арналған үкімет»
мемлекеттік корпорациясына ХҚО арқылы жасына байланысты төлемдердіалуға құжаттарды ұсынған кезде және жерлеуге төлемдер алу кезінде жүзегеасырылмайды, себебі мұндай құжаттар Қорға жеке жүгінген кезде беріледі.Құжаттарды алдын-ала тексеру үшін бірнеше қарапайым қадамды орындау
керек:- сканерді баптау;- форматы - A4 қағазын пайдалану;- құжаттарды jpg/tif форматында сканерлеу және сақтау;- көп парақты құжаттар бір файлда сақталуы тиіс;- түсі бойынша сканерлеген кезде, суреттің сапасы 300 dpi форматында
қолданылуы тиіс, себебі бұл формат құжаттардың анықтығы мен оқылуынқамтамасыз етеді.Ұсынылатын құжаттар келесі шарттарға сәйкес келуі керек:- зейнетақы төлемдерінің түрі бойынша, сканерленген құжаттардың толық
пакеті зейнетақы төлемдерінің түріне және оларды БЖЗҚ-ға ұсыну әдісінебайланысты құжаттардың тізбесіне сәйкес ұсынылуы тиіс;
- зейнетақы төлемдерінің түрлері бойынша барлық құжаттарды түрлі түстісканерлеу қажет (құжаттың түпнұсқасы талап етілген жағдайда құжаттыңтүпнұсқасын сканерлеу қажет, бұл ретте-шетелдік паспорттың/азаматтығыжоқ адамның куәлігінің/Қазақстан Республикасы азаматының паспортыныңтүпнұсқасынан белгілері бар сканерленген беттерді ұсынуға жол беріледі);
- түрлі түсті сканерленген әрбір көшірменің өлшемі 2 МБ-тан аспауы тиіс.Зейнетақылық төлем түріне және БЖЗҚ-ға өтініш беру әдісіне байланысты
құжаттар тізімі «Алушыларға қызметтер» бөлімінде қолжетімді.Бұл қызметті алу үшін сіз https://www.enpf.kz/ru/elektronnye-servisy/
checkdoc.php сілтемесіне өтуіңіз керек.Аталған қызмет түрі уақытты үнемдейді және барлық қажетті құжаттарды
түзетуге/толықтыруға мүмкіндік беріп, қойылған талаптарға сай болуға септігінтигізеді.
АЛГОРИТМДІ ЖЕҢІЛДЕТУ-УАҚЫТТЫ ҮНЕМДЕУ
УПРОЩЕНИЕ АЛГОРИТМА -ЭКОНОМИЯ ВРЕМЕНИ
Мейірімділік-әлемді құтқарады депхалқымыз текке айтпаса керек.Өйткені, ғаламдағы барлық нәрсемейіріммен жаратылған. Міне, осысырды жақсы түсінген ата-баба-ларымыз табаны тиген барлық жердемейірімділіктің түтінін түтетті. Жоққакөмектесті, әлсізді демеді, жомарт-тығымен, даналығымен ұрпаққа үлгібола білді. Қазірде ата-баба қаныменкелген қасиетті жалғастырушыларкөптеп кездеседі. Мейірімді болсаңызғана мейірімге бөленесіз. Аталмышшараның мақсаты да мейірімділіктінасихаттау, көмек қажет ететінбалаларға қолдау көрсету. Жылсайынғы дәстүрлі түрде өтіп кележатқан Республикалық «Мектепкежол» акциясы биылда Құрман ортамектебінде өз жалғасын тапты.Акция өткізу үшін мектеп дирек-
торы арнайы комиссия құрыпкомиссия мүшелерінің ұйымдас-тыруымен жоспар жасалып, жоспаршеңберінде іс-шаралар өтіп жатыр.Акцияның мақсат-міндеттеріменақпараттандыру мақсатында мектепдәлізіне стенд жасақталды. Комиссиямүшелері «Жүректен жүрекке» айд-арымен ауыл кәсіпкерлеріне үгіт-насихат жұмыстарын жүргізді. Мем-лекеттік мекемелер мен кәсіпкер-лерге ашық хаттар жолданды.
Нәтижесінде ауыл кәсіпкерлеріӘлібек Өмірғалиев, Тілек Әміров,Ербол Мүсіров көмек қолдарынсозды. Мемлекеттік мекемелерденКөптоғай ауылдық округінің ұжымы,«Айгөлек» балабақшасының ұжымыда жылдағы дәстүрден жаңылмайқолдау көрсетті. Құрман дәрігерлікамбулаториясының бас дәрігеріСофия Сағиева да осы акцияныңбелсенді демеушісі. Қай уақытта дажақсылық пен жаңалықтың жар-шысы боп жүретін ұстаздар Н.Таушанова, Б.Аманбаева,Г.Тлеубаева, Ә.Мысағалиева,М.Сүндетова, Р.Базарова,А.Қыстаубаева, М.Нұрмағанбетова,А.Орынғалиева, Р.Ниязова,Э.Калдығұлова, А.Мединаева,А.Жақсыбаева, Л.Ниязова сындымұғалімдер өз үлестерін қосты.Нәтижесінде 13 оқушыға 87 000
теңгенің заттай көмегі ұсынылды. Бұлшара арқылы жас ұрпақтың бойындажақсылық жасау қасиеттерін оятыпқана қойған жоқпыз, аталмышакцияға аз да болса өз үлесіміздіқостық, көмек қажет ететіноқушыларға қолдау көрсеттік.
Эльмира ҚАЛДЫҒҰЛОВА,Құрман орта мектебінің
әлеуметтік педагогы.
ЖАЛҒАСЫН ТАПҚАН ЖАҚСЫ ІС
4 20 тамыз 2019 жыл
Үлкен жүректі, көңілі жайлау,жүзінен мейірім төгілген, жаныжайсаң, келер күндерге бағыт беріп,тағдырымыздың қорғаушысы да,қолдаушысы да, қайраты да болабілген асыл анам Алмажанның бақидариясының арғы бетіне өтіпкеткеніне де отыз төрт жыл болыпқалыпты. Ана ұғымы, оның елдікдеңгейдегі орны, сөз жоқ тереңәңгімені талап ететіні баршаға аян.Осыған орай марқұм анамның тектіәулеттің адал келіні, ынтымақ-берекесінің ұйтқысы, ізгілікті істеріменәулетіміздің отанасы атанып,қағылез мінезіне сай ауыл-аймақ пенағайын-туыстардың ықыласынабөленген анама осы эссені жазудыұйғардым.Ана ақысын өтейін де ақтайын,Кіші жанды мейіріммен баптайын.
Жүсіп БАЛАСАҒҰН. 1. АНА
Ана дегенде менің көз алдымажүзінен мейірім нұры төгіліп:«Құлыным, ботақаным, шаңырағым,шырағым, арманым, күнім!» деп мыңтолғанып, емірене иіскейтін ақжаулықты аналар елестейді. Ананыңақ сүтін, ананың еңбегін бағалау,оның алдында перзенттік парыздысезіну түйсігі бар жанға өмірлік азық.Ананың ақ сүті алдында кімболмасын бас иіп, борыштық сезімінмойындау парыз. «Анаңды сыйла,анаңды сыйла, тағы да анаңдысыйла» деп Пайғамбарымыз анақадырын ерекше бағалаған.Сондай-ақ ата-ана мен перзент-
тердің арасы қандай қатынастаболуы туралы қасиетті Құранда даанық жазылған.Иә, ана деген сөз адам жүрегінің
түбінен жарып шығып, ыстық сезім-дерге жетелері хақ. Өмірге шыр етіпкелген күннен бастап, өзің үшінжаралған жандар ол - ата–анаң.Өміріңнің сәнін де, әрін де келтіретін,жаманыңды жасырып, жақсылығың-ды асыратын да ата – анаң. Ана, әкедеген сөздер өмірдегі ең асыл, еңқасиетті де қастерлі ұғымдар. Әке–шешенің өсіріп тәрбиелеген, білімберіп жетілдірген жемісі – бала–шағасы. Ата–ана қандай жағдайболмасын «балам қатарынан қал-масын, білім алып азамат болып,еліне қызмет етсін» деп, әрқашантілеуін тілеп жүретін асыл жандар.Әке мен шешенің бар бақыты бала–шағасының амандығы, солардыңадам болуы ғана. Сондай-ақ өмірдеболмай қоймайтын түрлі кедергілермен қиындықтарға төзуге, күншілдермен қызғаншақтарға сабырменқарауға, билігің бар кезіңде қасыңдаболып, жоқ кезіңде сенен тыс кететін,бар болса көре алмайтын, жоқ болсабере алмайтын, немесе бірді біргешатыстырып жүретін берекесіз-дерден аулақ жүруге үйрететін деана. Жабыққан, сүрінген сәттердеәрқашан жаныңнан табылып, қолты-ғыңнан демеп, жұбатып, үлкен ар-мандарға жетелейтін, нұрға толыжүрегімен үмітіңді келер күнгежалғайтын да ана.
«Әркімнің пейілі Жаратушыға аян,адамның жүзін сындырма, ондайадамдар да анадан туған» депкеңдікке тәрбиелейтін, асқан көңіліңебасу айтатын да ана.Кім кім де анасы туралы толғанып,
қалам тербегісі келері анық. Бірақ оныжеткізе айту-қиын іс. Ата-ана туралыақтарыла жыр жазатындар - ақындармен жазушылар. Солардың біріАқұштап Бақтыгереева қазақтыңжігіттерінен дос таба алмай, қыз даболса Фаризаға мұңын шаққанМұқағалидай, тірілердің бойындағыізгілік пен адамдықтың нышандарынакөңілі толмай, о дүниедегі анасынанжауап алардай болып жыр арнауыойлы адамды бей-жай қалдырмасыхақ:Ол жақта қалай, ана, гүлдер көп пе,Күнәсін кешіре алмай жүрген
көп пе,Тіріде жалпылдаған жылмақайларОл жаққа әлі барып үлгермеп пе?Қабірін көмгенмен біз қалың қазып,Жүр ме екен топас озып,
дарын азып,Қазақтар бірін-бірі күндей ме екен
Үстінен бір-бірінің арыз жазып.Сен жоқсың ішінде
ондай отырыстыңНе екенін түсінбеуші ең қоқым
істің.Қайтейін құдайға да керек болдыңО, менің әріп білмес Оқымыстым!,
деп анаға деген мейрімін жүреккежеткізе жырлаған. Әріп білмесе детоқуы көп, ұлттың салт-дәстүрінсақтаумен өскен олардың бойындаанаға тән асыл қасиеттер ұйыпорныққан.Менің де анам осындай әріп
білмейтіндерден болатын. Әріпбілмесе де иманы кәміл, пейілі кең,ниеті түзу, жарқын жүзді осындайанадан туғаным Жаратқанның маған
деген сыйы деп түсініп, жаһанға жарсалып, ананың құдіретін айғайлап–ақайтқым келеді. Анаға деген құрмет,анаға деген махаббат, анаға дегеніңкәрлік. Әрбір перзент мейрімін ата-анасына осылай айта алса, ондаадамдық пен адамгершілік, кісілік пенкішілік, мейірім мен мейірбандылықмәңгі тұрар еді.Барлық игі жақсы істердің бастауы,
шуақты күндердің көзі, жақсылықтыңжаршысы-ана. Анаға деген ыстықсезімді, ыстық ықыласты сөзбенайтып жеткізу мүмкін емес. Көптенжүрегімде ұялаған сезімімді, биылдүниеге келгеніне жүз жыл толатынаяулы анам Алмажанға деген тол-ғанысымды қағазға түсіруге ниететтім. Иә, сәт.Менің анам Алмажан қазақтың
кешегі күндері бейнет көрген көпаналарының бірі сияқты өмірдіңзейнетінен гөрі бейнетін көбіреккөрген адам. Елге ырыс болмай, ұрысболған, кешегі ақ қашқан, қызыл қуғанзаманда анам 1918 жылы Аралтеңізінің Көкбасты деген жерінде,айран ұйытып ішетіндей қоңыршаруасы бар отбасында дүниегекелген. Шекті елі, руы Жақайым,Торжымбай аталығы. ӘкесіАяпберген Құлтасов 1895 жылытуып, 1973 жылы дүниеден өткен.Шешесі Зейнеп, анам бір жасқакелгесін қайтыс болған. Анамдытуған шешесі қайтыс болғасын үлкенәжесі Мерует тәрбиелеген. Нағашыатам Аяпберген қазақша, арабша,орысша сауатты, Арал, Шалқартөңірегіне есімі елеулі, туралығыментанымал, өткір адам болыпты.Кеңес Өкіметінің саясатына дінисауаттылығы ұнамай қуғын-сүргінгеұшырап, он жылдан астам уақытсотты болған. Осындай аумалы-төкпелі заманды басынан өткізіпжүрсе де, балаларын ата-баба-ларымыздың салт-дәстүріне сайтәрбиелеуден жаңылмапты. Сол әке-ден көрген діни бағыттағы тәрбие-сінен болар анамның күш-қуаты мол,ерік-жігері мықты, қиындыққа төзімдіболатын. Оның негізгі мақсаты жәнетілегі ел басына түскен үлкензобалаң, аштық пен қуғын-сүргінді,қолдан жасалған нәубетті жылдардыхалқымыздың келешекте көрмеуі еді.Ол арманы мен халықтың тілегіорындалды, ел тәуелсіздік алды,өшкені жанды, үзілгені жалғанды,жоғалғаны табылды. Тәубе!Осындай жоқшылықты, жетімдікті,
тауқыметті өмірді басынан өткергенанама қаршадайымнан қолқанатболып, ақыл-кеңесін мұқият тыңдап,бейнетін бөлісіп, айтқан сөзін екіетпей орындауға дағдыланып, қасымен қабағына қарап өстім. Себебібасынан кешкен оқиғаларына қара-ғанда күллі өмірі бейнетпен өткен.Күңірене отырып айтқан әңгімелерінтыңдаған сайын, тірі тарихпен тіл-дескендей болып, ішкі жан дүниемалай-дүлей болатын. Анаға дегенперзенттік махаббатым есепсізкүшейіп, қолымда құдіретім болсадүниедегі бар жақсылықты тек қанаанама жасағым келіп кететін. Анам-ның басынан өткізген оқиғалары меніәділдікке, қайсарлыққа, ұстамды-лыққа, еңбекқорлыққа, қиыншылықтыжеңуге үйретті. Осындай тауқыметтібасынан өткере жүріп біздердідүниеге әкеліп, тәлім-тәрбие беріп,оқытқанына қайран қалып, анағаарнап сөзбен бір белгі соққым келді.Ол белгі өлі де болса рухы сезер дегенниетпен осы жазып отырған естелікжазбам.
2. ҮРЕЙЛІ ӨМІРБүлінген елде дау болар.Даудың түбі жау болар.Шуылдап ел дауласса,Оның соңы не болар.
Ел аузынан.Анам:- Әкеңнен тыңдаған шежірелеріңді,
менен естіген түрлі оқиғалыәңгімелерді зердеңе түй, санаңдасақта, қажет десең қағазға түсіріпжүр, бірде болмаса, бірде керек болар,деп жай ғана айтып қоятын.Перзентіңнің жүрегінің төріне
жеткізе ұялатқан өтінішің орындалды,рухың сезсін, жаның жаннатта
болғай, анашым!Анам марқұм ақжарқын, адам
жатырқамайтын ақкөңіл кісі еді. Тезашуланып, тез қайтатын дауылдымінезі де болатын. Қапелімде жауарбұлттай шүйіліп, нөсер жауыннанкейінгі шайдай ашылған аспандайболып, жадырап сала беретін. Шәйіорамалдай жүзінен жылылық есетін.Бойы кішірек, шашы қап-қара төгіліпбелінен төмен түсетін. Маңдайынанжарып, екіге бөліп өріп қоятын.Қайратты, кез келген істің шешімінтапқыш көкірегінде билігі бар адам еді,жарықтық. Аса шебер болмағаныменқазақы тұрмысқа қажетті киіз үйдіңарқан-бауларын есіп, ши-құрларынөзі тоқып, жүн түтіп, жіп иіріп, алашатоқып, оюлап сырмақ басып, көрпе-төсектерді, тері илеп, мес-торсық-тарды да өзі жасап ала беретін. Қазақәйеліне не істеу керек болса, түгелқолынан келетін. Әйелге ғана емесер-азаматқа тән істі де қара нардайкөтеретін. Тіршіліктегі өсек-аяң менқулық-сұмдықтан аулақ жүретін,беталды үй аралап әңгіме айтпайтын.Анам қонақжай, қолы ашық, бере-
келі дастарханды болды. Дастархан-
қазақ отбасының береке-бірлігін, кеңпейіл қонақ жайлылығын, үй иесініңабыройын, ризық-несібесін білдіретіната-бабаларымыздан бізге жеткенмұра. Кісіліктің кілтіне бастайтын да-дастархан. Көңіл кірін жуатын да -дастархан. Тәрбиенің алаңы да -дастархан. Алаң көңілге сенімберетін де- дастархан. Дастарханәркез ізгі ниетке жайылмақ! Жайыл-ған дастарханнан жөн білетін адаматтамайды. Анам марқұм, тіпті үйсыртынан өтіп бара жатқан жолау-шыны да үйге кіргізіп, малын сойып,дастарханға барын төгіп, дәм тат-қызып, әңгіме-дүкен құрып, мәре-сәре болып, олардың аттанар кезіндесойылған малдың етінен үйінде-гілерге сыбаға беріп жіберетін. Кейбірәрекеттеріне қайран қалып, бұныңқалай дегенде:
-Төгіп, төгіп берсең, Алла тол-тырып, толтырып несібе береді,маған бермесе ертең саған береді, -дейтін, жарықтық. Ауыл әйелдеріанамның дархандығына қайранқалып, мырза шешей атап кеткен.Анамның дүниеге келіп, қыз болып
бойжетуі, болашақ күйеуі әкемменотбасын құруы Кеңес өкіметініңқасіретті де қайғылы жылдарынасәйкес келеді. 1920-1950 жылдардағысаяси қуғын-сүргін, 1950-1960 жыл-дардағы зорлық-зомбылықпен жүргі-зілген колхоздың ақысыз-пұлсызауыр жұмысы, 1960-1980 жылдар-дағы совхоздың бейнетті тірлігіменаяқталады.Иә, анам дүниеге келіп жатқанда
дүние жүзін дүр сілкіндірген, Ресейхалқының екіге айрылған қазантөңкерісі болып, ақтар мен қызылдарарасындағы жан алысқан ұрыстармен соғыстарда большевиктер(қызылдар) партиясы жеңді. СөйтіпКеңес өкіметі 1917 жылдың 7-шіқарашасында орнады. Жаңа Өкіметтек орыстарға ғана орнап қойған жоқ,ол империяның өзге көптеген елдерінде қамтыды. Яғни, он бес одақтантұратын Кеңес өкіметі құрылды.Большевиктер партиясының жаңа
өкіметі құрылғанмен халықтыңжағдайы жақсара қоймады. 1920-1922 жылдардағы аштық, 1928-1929жылдардағы байларды кәмпескелеу,қудалау, 1930-1933 жылдардағықолдан ұйымдастырылған зұлматаштық. Бұны тарихта Голощекинніңкіші октябрі дейді. Осы зұлматтыжылдарды зерттеген белгілі демо-граф-ғалым М. Тәтімовтың есеп-теуінше қазақ халқының жартысынажуығы аштан қырылған екен. Бұлнәубет қазақ тарихының қасіреттібеттерінің бірі ретінде сақталыпқалған «Ақтабан шұбырынды, алқа-көл сұламадан» да асып түскензұлмат болды. Бұл қасіретті жылдарыадамдар тірі қалу үшін не жемеді, неайла - шарғы жасамады десеңші.Олар есек, тышқан, торғай, құрт-құмырсқа, тағы да басқа тамақтанөтетін тірі жәндіктің бәрін жеген.1937-1939 жылдардағы репрессия,
1941-1945 жылдардағы немісфашистерімен соғыс, 1945-1960жылдардағы халық шаруашылығынқалпына келтіру және колхоздыңауыр жұмыстары. Халықтың малы-ның бар-жоғына қарамай сол кездеәрбір түтін (қазіргі тілмен “отбасы”)сегіз келі сары май және елу алтыкелі ет өткізуге міндетті болған.Бұндай ауыртпалықты көрген халық,тек шықпа жаным, шықпа деп әзерөмір сүрген.Осындай шабуылды да ұрысты,
нәубетті де қасіретті, бейнетті деазапты жылдарды әкем мен анамбастан кешкен. Зобалаңы мен зұл-маты көп заманда өмірге келіп, қоғамдамуының қасіретті кездерін бастапкешкен адам өмірде үргедек, қорған-шақ, секемшіл болады екен, тіпті неболса содан күдіктеніп, үкімет тара-пынан берілетін көмектерден де бастартқан кездері болған.Мен анамнан жастық шағын,
әкеммен қалай үйленгенін, көргенбейнеттерін сұрайтынмын. Анамбасынан өткізген оқиғаларын жабыр-қаулы күйге түсе отырып, былайәңгімелейтін:
- Менің балалық шағым шешеден
жетім қалып, әкеммен бірге туғанӘбіл деген атамның жесірі, яғниМерует әжемнің қамқорлығында өтті.Әжем аса сабырлы, жылы жүзді, кеңпейілді, балажан адам еді. Әжемніңмейірлі жүрегі мен аялы алақаныныңлебі туған ана жүрегінен, аялыалақанынан кем болды деп айтаалмаймын. Меруттей әженің шуақтытәрбиесі болмағанда осындай күйгежетер ме едім, жетпес пе едім, кімбіліпті. Алайда бала болып ойнай-тындай, қыз болып желбірейтіндейкүй менің басымда болған жоқ. Меніңдеймін-ау, менің замандастарымныңда басында болған жоқ. Себебі біздерес біле бастаған кездердегі ел басынатөнген қара бұлт аштық, қуғын-сүргін, аумалы-төкпелі заман елдіңесін алды. Бұл халықтың бастанөткізген қиын-қыстау уақыттарыныңбір белгісіндей болып, қазір қасіреттішежіреге айналды. Осының өзіадамды жастайынан өмірмен бетпе-бет келгенде, өз бетіңше шешімқабылдап, өз отбасыңды қызғыштайқорғап, сақтап қалуға итермелейтінтәрізді. Сенің ниетің анаңның жастықшағын білу болса, өмірімнің ұмытыл-
мастай есте қалған жалғаны жоқкездерінен әңгімелейін. Мен тіршіліктеадамдардың қиянаты мен қысас-тықтарын көп көрген адаммын.Алайда Алла жаққан шырақты адамүрлеп сөндіре алмайтынына көзімжетті. Мені інім Сәмет туатын жылы,ұмытпасам, 1935 жыл болуы керек,18 жасымда іргелес отырған Қазыбаймен Жақайым ауылдарының ақса-қалдары өзара келісіп, баталасып,Шалқар қаласының шығыс жақбетіндегі «Қозақ» деп аталатын бұйрақұмның бойындағы «Қожаберген»атаның қыстауында отырған ауылғакелін қылып түсірді. Бұл кезде әкең25 жасқа жаңа толған екен. Әкеңсұңғақ бойлы, қапсағай денелі, жылыжүзді, ақ құба өңді, салмақты мінездікелген әдемі жігіт болатын. Мен дежер қарап қалған адам емес едім.Қою қара шашым балтырыматүсетін, нұрлы жүзді, қара көзді,бүйрек бет, пісте мұрын, жазықмаңдайлы қыз едім.Жұбайлық өмірімнің алғашқы
жылдары жақсы өтті деп жалған айтаалмаймын. Мен келін болып түс-кеннен кейін үкіметтің жау жоқжерден жау іздеген саясаты күшейіп,тек бірді-екілі ауыл-аймақты шарпыпқоймай, қоғам өмірінің барлықсаласын қамтыды. Зобалаңнанбірде-бір елді мекен, бірде-бір отбасыаман қалмағанын бүкіл ел біледі.Бейнеті көп, зейнеті жоқ күштепұйымдастырылған серіктестік, ар-тель, колхоз дегендерді құруғақатыстық. Бұл қу өмір сөйтіп тарих-тың қанмен таңбаланған беттерінеайналды. Сүттің бетіндегі қаймақтайболған елдің бір туар асылдарынхалық жауы деп ұстап, ату жазасынаұйғарған. Тіпті күн көріс жағдайыныңөте нашар болуына байланысты өзмалын өзі сойып жеген немесе біруыс бидай, не бір құшақ қалдықағашты оттың тамызығына алғанадамдар «халық жауы» ретіндеұсталып, ату жазасына кесіліп,немесе еңбекпен түзету лагерлерінежіберілді. Олардың артында қалғанотбасы мүшелері қудалауға ұшы-рады. Тыныш отырған отбасы мүше-лерін бір-біріне айдап салып, тіпті әкемен баланы шатыстырып, қолданқылмыскерлер жасады. Жазықсызөмірдің қатыгездігінен бейхабарсәбилерді халық жауларының бала-лары деп «Балалар үйіне» тапсырды.Адам айтса нанғысыз зұлмат заманболды ғой, құлыным.Бұл дауылдан қос алты ұлдың
ауылы да аман қалмады. Алты ұлдыңауылы дейтін себебі, сенің тікілейатаң Қожаберген деген кісі болған,сол атаңның алты ұлы қазір алтыауыл болып отыр. Осы Қожабергенатаң Отарбай деген атаңмен біргеІспембет деген кісіден туған. Бұлатаңда да алты ұл болған, қазір оларда алты ауыл. Аталық шежіреніәкеңнен мағұлымдарсың, ол Тілеубабаңа дейін таратып айтып береді.Иә, Қонысжан ( менің азан шақы-
рып қойған атым Қонысбай, үкіметтіңқойған аты Қанатбай), қайсы бірінайтайын, сол зұлмат заман есіметүссе бойым мұздап қоя береді.Себебі сол жылдары Қожаберген -Отарбай әулеттерінен де бірнешеаталарың сотталып, айдалып кеткен.Ел әбігерге түсіп, адамдардың үрейікүннен-күнге күшейіп, енді қайсы-мызды алып кетер екен деп қорқы-нышпен өмір сүрген уақыт болды. Бұлқоғамда болып жатқан қайғылыоқиғалар елдің көңіліне үрей туғызып,түнде ұйқыдан, күндіз күлкіден тыйды.Елмен бірге осындай күйде жүргенмаған ауыр болғаны бойыма балабітпей, көп күйзелгенім, түрлі қаңқусөзге қалғаным естен кетпейді.Осылай қиналып, жас жаным жайтаппай қамығып жүрген кезімдешариғат қағидаларын терең білетінәкем Аяпбергеннің ұзатардағы айтқанаманат сөздері мені осы қамығу менкүйзелістен алып шықты. Егер әкеақылына жүгінбегенде не болар еді?Білмедім?...
ҚАНАТБАЙ ЕЛЕУСІЗҰЛЫ – АТ ҮСТІНДЕ ЖҮРСЕ ДЕ, ҚОЛЫНАНҚАЛАМЫН ТАСТАМАЙ, КЕЙІНГІ ТОЛҚЫНҒА ТАҒЫЛЫМДЫ ІЗСАЛДЫ. БІРНЕШЕ КІТАП ЖАЗЫП, ҰЛТ АЗАТТЫҒЫ ЖОЛЫНДАКҮРЕСКЕН БАТЫРЛАР БЕЙНЕСІН ҰРПАҒЫНЫҢ ЖАДЫНДА ҚАЙТАЖАҢҒЫРТСА, ПЕКИНДЕ ОҚЫП ЖАТҚАН ҰЛЫНА ЖАЗҒАН ХАТЫӘКЕЛІК ТӘРБИЕНІҢ КУӘСІ. БҮГІН БІЗДІҢ ҚОЛЫМЫЗҒА «АНАТІЛЕГІ» АТТЫ ЭССЕСІ ТҮСТІ. БҰЛ ЕҢБЕКТЕН БІР ҒАНАОТБАСЫНДАҒЫ АНАНЫҢ БАЛАҒА ДЕГЕН МАХАББАТЫ МЕНМЕЙІРІМІ АРҚЫЛЫ ҚАЗАҚТЫҢ АНАЛАРЫНЫҢ БЕЙНЕСІН КӨРУГЕБОЛАДЫ.
(Эссе)
АНА ТІЛЕГІ
(Басы. Жалғасы келесі санда)
Дәлірек айтсақ, адамды өмір сүребілуге тәрбиелейді. Сол үшін бойын-дағы асыл қасиеттерін шәкірттерінесіңіріп, тер төгеді. Менің ойымша, кезкелген мұғалім ұстаз бола алмайды.Себебі, ұстаздық өнер - тағылымытерең өнер. Ал өнерлі болу кез-келгенадамға қона бермейді. Олай болса,шын ұстаз болу үшін табиғи дарын,ізгілікті ізденіс пен ерен еңбеккеұштастырылуы шарт. «Шәкіртсізұстаз тұл» - деген тегін айтылмаса керек. Дүниедегі сыйлы адам даұстаз. Себебі, шәкірт өнер, білім,әдеп, тәрбие, кәсіп үйреткен адамы-ның алдында өзін өмір бойы қарыз-дармын деп санайды.Біздің буын нағыз білімге сусаған
ұрпақ. Сондықтан болар, біздің өнер-білімге құтарлығымыз ерекше болдыдесем артық айтқандығым емес.Тіпті мектепті бітіргенде-ақ, мұғалімболып кеткен жастар көп. Солардыңбірі мен. 1970 жылы Жамбыл сегіз-жылдық мектебіне дипломсыз мате-матика пәнінің мұғалімі болып орна-ласқанда, өзінің ісімен үлгі болып,өнегесімен өмірімде өшпес із қал-дырған тұлға ол – Сағидолла Жакиев.
«Ұстаз болу өз уақытыңды аямай,өзгенің бақытын аялау» - деп МұхтарӘуезов айтқандай, уақытпен санас-пай балалардың болашағы үшін аян-бай жұмыс жасап, қанша жыл тертөгіп еңбек етсе де, «Болдым, тол-дым, мен бәрін де білемін» деп асып-
тасымаған Сәкең ақсақал бүгіндетоқсан жастың төріне шығып отыр.Көп жыл бірнеше мектепті басқарғанаға бүкіл ұжымды саналы тәрбиемен сапалы білім беруді талапетумен қатар, өзі бірге жүріп, баланыда, мұғалімді де еңбекке баулуыныңөзі нағыз ағалық қамқорлық пенәкелік мейірімнің куәсі. Сағидолла ағайбала алдында да, мұғалімдер алдын-да да өзінің жүріс-тұрысымен, киімкиісімен, сөйлеу шеберлігімен, дауысырғағымен, яғни барлық жағынан үлгіболды.
«Ұстаз үнемі ізденіс үстінде болуыкерек. Өмір бір орнында тұрмайды,үнемі алға жылжып отырады, осығанорай жаңа заманның жаңа адамынтәрбиелеу, оқыту үшін үнемі ізденіп,білімін, біліктілігін арттырып отырукерек», - дейтін өзі.Әйгілі актер Серке Қожамқұлов
«Ұстаз деген ұлағатты атаудыестігенде, күні бүгінге дейін өзімдішәкірттей сезінемін» - депті. Мен дежасым жетпістен асса да, Сағидоллаағайдың алдында әлі шәкіртімін.Өйткені, ағай жүздеген шәкірттері
мен ізбасарларына өзінің жақсықасиеттерін үлгілі ісімен дарытып,адамгершілік рухта бағыт-бағдарберген ұстаз. Сондықтан да оләрдайым мен үшін жүрегімде білімгедеген сарқылмас ынта – ықыластыоятқан үлкен тұлға.
«Жақсы ұстазға екі ғана нәрсекерек, оның бірі - терең білім болса,екіншісі – үлкен жүрек» - деген дана-лыққа сүйенсек, ағайдың бойындабұл екеуі де бар. Сол үлкен жүрек бүгін тоқсанға
толды. Ғұмырының жартысын ұстаз-дық жолға арнаған ақсақалдың өне-гелі істерін айтып тауысу мүмкінемес. Ұрпағына арнаған ұлағатынарнайы кітап қылып шығарды. Жәнияжеңгеміз екеуі дүниеге 11 бала әкеліп,бәріне да жоғары білім әперіп, өзқолдарын өз ауыздарына жеткізгенабыз ақсақал. Алды ел ағасы жасынажеткен балалары облыстың ғанаемес, республиканың мақтанышынаайналып отыр.
Мұхит КЕРЕЙҰЛЫ,Еңбек ардагері.
ҮЛГІСІ КӨП «ҮЛКЕН ЖҮРЕК» ИЕСІҰСТАЗ… ҚАНДАЙ ҚАСИЕТТІ СӨЗ! ӘР АДАМНЫҢ ЖҮРЕГІНЕ ЕРЕКШЕ
ЖЫЛУЛЫҚ НҰРЫН СЕБЕТІН АЯУЛЫ ТҰЛҒА БЕЙНЕСІМЕН ӨЗЕКТЕСҰҒЫМ. АДАМ БАЛАСЫНЫҢ ЖҮРЕГІНДЕ ҚАДІР ТҰТЫП, ҚҰРМЕТТЕЙТІНЕКІ ҰҒЫМ БОЛСА, СОНЫҢ БІРІ - ҰСТАЗ. «ҰСТАЗ» ДЕГЕН ҚАЗАҚБАЛАСЫ ҮШІН ҚАШАНДА ҚАСИЕТТІ, ҚАДІРЛІ БОЛҒАН. «ҰСТАЗДАН ТӘРБИЕ АЛҒАН» НЕМЕСЕ «ҰСТАЗ АЛДЫН КӨРГЕН» ДЕГЕН СӨЗДЕРҚҰЛАҚҚА «АНА ТӘРБИЕСІН АЛҒАН» ДЕГЕН СӨЗДЕРМЕН ҰШТАСЫПЖАТАДЫ. ҰСТАЗ ӘР АДАМНЫҢ ЖАНЫНА БІЛІМ ДӘНІН СЕУІП, ӘРШӘКІРТІН АЯЛАП, ӨМІР АТТЫ ШЕКСІЗ ҒАЛАМҒА ТОПШЫСЫНҚАТАЙТЫП ҰШЫРАДЫ.
Қазақта балаларға арналғансалттар аз емес. Соның бірі «Бәсіре»деп аталады. Бала есі кіріп, сүндеткеотырғызылғанда, мектепке барғандаатасы немесе өз әке-шешесі оған тайатайды. Ол «бәсіре тай» аталады.Бәсіре мағынасы «Бас ірі»
дегеннен, алғашқы өзіңнің жеке мен-шікті малың, болашақта жинайтынмал-дүниеңнің басы дегенді білдіретінмеңзеуден шыққан болса керек.Осылайша үлкендер баланы жекежауапкершілікке ынталандыру ар-қылы баулитын. Жекеменшік малы,заты болудың не екенін білдіруарқылы болашақ ересек өміргеүйретуді бастайтын. Бала оныерекше күтімге алады. Өзі бағады,үйретеді. Осылайша
«Бәсіре» баланы тұрмыс-тіршіліккебейімдейді. Құрбы-құрдастарына«бұл менің бәсіре тайым» деп көңіліөсіп мақтану арқылы еңбек етугеүйренеді.АТАҚТЫ ҒАЛЫМНЫҢ БӘСІРЕСІҚазақтың тарихын, тұрмыс-
тіршілігін тереңінен зерттеген білгіліғалым Ақселеу Сейдімбек«Ойтолғақ» атты күнделігінде өзініңбәсірелі болған балалық шағынбылай деп еске алады: «… Меніңесімнен кетпейді, алты-жеті жасым-да бәсіре тайымды бұлақтан суарып,қайтып келе жатқанымда алдымнанжолыққан қарт ана маған жол беріп,өткізіп жіберіп еді. Мен пионерліктүсінікпен «Апа, өтіңіз» дегенімде әлгікейуана: «Жоқ, шырағым, бәсірепырағын жетелеген азаматтыңжолын кесуге болмайды, өтіп кет!»деп бұйыра тіл қатқан дауысы әліқұлағымда.Маған жол берген ана менің көз
алдымда тәңіріге айналғандай әсерәлі күнге дейін жан-жүрегімдітолқытады».
ЖҮЙРІК ЖЕЛМЕН БІЗ ҚАШАНЖАРЫС-ҚАЛЫ
Бәсіре жас балаға естен кетпестейәсер еткен. Осы бір тәрбиелікмағынасы терең дәстүр ер балаларғаүлкен өмірлік жолдың бастамасыболғаны анық. Ақын МұқағалиМақатайұлының болашақта үлкенжыр алыбы болып қалыптасуына даосы дәстүр игі әсерін тигізген болуымүмкін. Балалық шағында естеқаларлықтай болған оқиғаны ақынкейін есіне алып «БӘСІРЕ» атты өлеңжазған:Жылқышы атам – қамқоршы,
асыл еді,Әкелді де, ерттеді бәсірені.Үзеңгімді тең теуіп, орныққанша,
Бәсірені құлақтан басып еді.Асау тай мөңкитұғын көрінбеді,Тебінбеді, немесе шегінбеді,Атам тайдың құлағын қоя беріп,Тізгін-шылбыр ұстатып: – тебін! –
деді.Сарт еткізіп бір теуіп мамағашты,Әзер тұрған ала тай ала қашты.Бір тентектің үстінде бір
тентек бар,Екі тентек айдай кеп жағаласты.Жүйрік желмен біз
қашан жарысқалы,Атамдар да, ауыл да алыстады.Қос тентектің қызығын
көп көрді ме,Көршілердің иті де қалыспады.Ұласып иттер даусы аттан құрды,Бәсірем атылады сақпан құрлы.Екі тізгін, бір шылбыр
қолға ұстатып,Осылай Атам мені аттандырды.Құлаймын-ау деген бір қауіппенен,Шауып келем, ызғытып
шауып келем.Атам таққан құйысқан түсіп қапты,Әттеген-ай, қай жерден
тауып берем…Бүгінгі бәрсіре тойларБүгінгі бейбіт заманда балаға
бәсіре тайын мінгізу өзінше жаңаүрдіспен жалғасып жатқан игі дәстүр.Қазақтар балаларының сүндеткеотырғызылып, мектепке барғанынақуанып үлкен той жасайды. Биік тесәулетті тойханаларда жүздегенжақын туыстарын, құда-жегжатын,жора-жолдастарын шақырыпқуаныштарымен бөліседі. Қазақоюларымен көмкерілген кемзал меншалбар, ұшы қайқайма етік, қазақбатырларының үлгісінде пішіліптігілген ұлттық киімдер кигізіп, басынадулыға, қолына қалқан мен қылышұстатып балаларды бәсіре тайғамінгізіп тойхана төріне шығарыпайнала жүргізеді. Қуанған халайық«Дәу жігіт бол!», «Үлкен азамат бол!»,«Халықтың ұлы бол!» деген тағыбасқа да тілектермен аттыңсауырындағы қоржынға байғазысалып жатады.Баталар беріліп, тілектер
айтылады. Ән шырқалып, билербиленеді. Осындай тойлар баланыңесіне жақсы сақталынады даболашақта көздеген арманынажетуіне үлкен септігін тигізеді.
«Бәсіре» — балажан қазақхалқының жанына ең жақындәстүрлердің бірі.
Бердалы ОСПАН,“Адырна” ұлттық порталы.
БӘСІРЕ БАЛАНЫ ӨМІРГЕ БАУЛУ САЛТЫ
