Η ΟΜΗΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΑ ΜΗΝΥΜΑΤΑ ΤΗΣ

ΑΠΑΝΘΙΣΜΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΑΝΤΙΛΗΨΕΩΝ ΤΟΥ ΟΜΗΡΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ, ΜΕΤΑ ΣΥΝΤΟΜΟΥ

ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΥ, ΜΕ ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΗΝ ΣΥΓΧΡΟΝΟΝ ΕΠΟΧΗΝ

ΜΙΑ ΕΚΚΛΗΣΙΣ ΣΤΟ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΝ ΠΡΟ ΤΗΣ ΕΠΕΡΧΟΜΕΝΗΣ ΘΥΕΛΛΗΣ

Τού Ισιδώρου Αγγέλου

2

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ:

Α.ΠΕΡΙΛΗΨΙΣ Σελ.3 Β.ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σελ.4-7 Γ.ΟΜΗΡΟΥ ΙΛΙΑΣ Σελ.8-156 Δ.ΟΜΗΡΟΥ ΟΔΥΣΣΕΙΑ Σελ.157-278 Ε.ΟΜΗΡΙΚΟΙ ΥΜΝΟΙ Σελ.279-284 ΣΤ.ΟΜΗΡΙΚΑ-ΕΠΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ Σελ.285-290 Ζ.ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Σελ.291-299 Η.ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Σελ.300-302 Θ.ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Σελ.303-304

Αφιερώνεται στόν Παππού μου. Έναν Έλληνα τού Πόντου. Παππού δέ θά ξεχάσω ποτέ από πού έρχομαι.

'Η Ρωμανία κι άν πέρασεν ανθεί καί φέρει κι άλλο'

3

Α.ΠΕΡΙΛΗΨΙΣ:

Σέ αυτή τήν εργασίαν περιλαμβάνεται έρευνα σέ ολόκληρο τό-θεωρούμενον-ομηρικόν έργον. Εξετάζονται η 'Ιλιάς', η 'Οδύσσεια', οι 'Ομηρικοί Ύμνοι', τά 'Ομηρικά-Επικός Κύκλος'. Αποδελτιώνονται διδάγματα καί πορίσματα από τά κρίσιμα σημεία τών κειμένων καί, ταυτοχρόνως, επιχειρείται μιά πρωτότυπος προσέγγισις τών θεμάτων μέ αναφορά στήν σύγχρονη πραγματικότητα. Τά περισσότερα διδάγματα σχετίζονται μέ τήν πολιτικήν καί τό πώς πρέπει νά είναι δομημένη μιά πολιτεία, ποίοι οι ρόλοι τών αρχόντων καί τών πολιτών, ποίοι είναι οι Θεσμοί καί ποιά η σημασία των. Δίδεται έμφασις στόν ρόλον τού Έλληνος Ανθρώπου στά τεκταινόμενα τού πλανήτη, ποία πρέπει νά είναι η αντίδρασίς του στούς χαλεπούς καιρούς πού ζούμε, καί, τέλος, αποκαλύπτεται τό μέγιστον δίδαγμα πού ο παππούς Όμηρος μεταδίδει σέ κάθε γενιά Ελλήνων μέσω τών κειμένων του. Τό ομηρικόν έργο μπορεί νά έχει αξία πανανθρώπινη, αλλά δέν πρέπει νά μάς διαφεύγει τό γεγονός πώς γράφτηκε από Έλληνα γιά Έλληνες. Σκοπός τής παρούσης εργασίας είναι νά προσθέσει ένα λιθαράκι στήν αφύπνισιν τού κοιμωμένου Γίγαντα Ελληνισμού. Η εργασία περιλαμβάνει στό τέλος, συγκεντρωτικώς, τά κυριότερα τών συμπερασμάτων, μιά ενότητα μέ προτάσεις, καθώς καί βιβλιογραφία.

4

Β.ΕΙΣΑΓΩΓΗ: α) Πώς ξεκίνησε η συγγραφή. Μελετώντας τό ομηρικόν έργον πρώτη φορά, συγκεκριμένως τήν 'Ιλιάδα', καί έχοντας φτάσει ήδη στήν τρίτη ραψωδία, τήν ώρα πού έκανα άλλη μιά σημείωσιν στό τετράδιό μου, ξαφνικά, μού ήρθε 'ουρανοκατέβατος' η έμπνευσις νά γράψω ένα βιβλίο μέ τήν θεματολογίαν πού κρατάτε ανά χείρας. Αι σημειώσεις μου είναι πολλών καί διαφόρων ειδών. Ο Όμηρος παρέχει τόσες πληροφορίες πού θά μπορούσε κανείς νά γράψει δεκάδες βιβλία, διαφόρων θεματολογιών! Επέλεξα τό συγκεκριμένο θέμα διότι, από όσο γνωρίζω, δέν υπάρχει κάτι αντίστοιχο στήν βιβλιογραφίαν καί, κυρίως, διότι υπήρξε προϊόν εμπνεύσεως. Πρέπει νά τονίσω πώς στήν δευτέρα καί τρίτη επαναληπτική μελέτη τών κειμένων έβλεπα συνεχώς καινούρια στοιχεία! Εξ αρχής, δηλαδή, προλέγω, πώς υπάρχει μεγάλη πιθανότης κάποια πράγματα νά έχουν διαφύγει τής προσοχής μου. β) Πώς είναι δομημένη η εργασία. Η αρχική μου σκέψις ήταν νά χωρίσω σέ νοηματικές ενότητες τό ομηρικό έργο. Δέν τό έπραξα διότι, καθώς θά διαπιστώσετε καί εσείς, υπάρχει 'ροή' νοηματική. Είναι ώς νά 'χτίζει' διαρκώς πάνω στό κεντρικό μήνυμα, τό οποίον, σαφώς, αποκαλύπτει στό τέλος τής Οδυσσείας. Οι 'Ομηρικοί Ύμνοι' καί τά 'Ομηρικά-Επικός Κύκλος' παρέχουν άλλου είδους χρησιμότατες πληροφορίες, ώς συμπλήρωμα, άς πούμε, στά δύο μεγάλα έπη. Εξετάζουμε, λοιπόν, μέ τήν σειρά, Ιλιάδα, Οδύσσεια, Ομηρικούς Ύμνους, Ομηρικά-Επικόν Κύκλον. Τά σχόλια γίνονται αμέσως μετά τήν παράθεσιν τών αποσπασμάτων. Άν κάποιος έχει τήν χαρά νά διαθέτει τά εξεταζόμενα κείμενα, η παρούσα εργασία είναι, νομίζω, ένα επιπρόσθετο καί χρήσιμο βοήθημα κατά τήν ανάγνωσιν, καθώς ακολουθεί τήν ροή των βήμα-βήμα. Τέλος, υπάρχουν δύο ενότητες μέ συμπεράσματα καί προτάσεις, καθώς καί μία μέ τήν χρησιμοποιηθείσα, αλλά καί προτεινόμενη βιβλιογραφία πέραν τού ομηρικού έργου. γ) Τί είναι καί τί δέν είναι αυτή η εργασία. Ξεκαθαρίζω πώς σέ καμμιά περίπτωσιν δέν διεκδικώ τόν τίτλον τού 'ομηριστή'. Δέν θά μπορούσα ποτέ νά συγκρίνω τήν ταπεινότητά μου μέ γιγαντιαία πνεύματα πού ασχολήθηκαν καί ασχολούνται μέ τό έργο τού Ομήρου. Ούτε φιλόλογος είμαι, ούτε αρχαιολόγος, ούτε ιστορικός. Η προσέγγισις, άλλωστε, πού επιχειρείται ελάχιστα έχει νά κάνει μέ φιλολογία ή αρχαιολογία. Έχει, όμως, νά κάνει μέ ιστορία. Παίρνω τό θάρρος νά ασχοληθώ μέ αυτό τό θέμα έχοντας κάποιες γνώσεις από έναν τομέα τόν οποίον οι Φιλόσοφοί μας θεωρούσαν απαραίτητον γιά τήν πραγματική κατανόησιν τών όσων συνέβησαν, συμβαίνουν, θά συμβούν: ΦΥΣΙΚΗ. Άς μέ συγχωρήσουν, λοιπόν, οι ιστορικοί, μά αι γνώσεις τών περισσοτέρων από

5

αυτούς είναι ελλειπείς πάνω στό ίδιο τό αντικείμενό των. Εξηγούμαι ευθύς αμέσως τί εννοώ γιά νά μήν χαρακτηριστώ αλαζών ή υπερφίαλος. Κάποτε ένας ιστορικός μού είπε πώς: 'η Ιστορία δέν είναι σάν τίς άλλες επιστήμες, δέν είναι μαθηματικά. Έχει τούς δικούς της κανόνες'. Μέ έπεισε πώς αυτή είναι καί η συνηθισμένη άποψις μεταξύ τών επιστημόνων ιστορικών. Διαφωνώ καί μάλιστα απολύτως! Είναι, ναί ή όχι, η Ανθρωπότης ένα φυσικό σύστημα; Άν όχι, εξηγήστε μας μέ ποιόν τρόπο γίνεται αυτό, διότι εμείς τήν βλέπουμε ενταγμένη στόν φυσικόν κόσμον καί όχι κάπου εξωφυσικώς! Ώς μέρος, συνεπώς, τού συνόλου τών φυσικών συστημάτων πού αποτελούν τό Όλον, διέπεται από τούς ίδιους, αναλογικώς, νόμους πού διέπουν κάθε φυσικό σύστημα ενταγμένο σέ αυτό. Δέν θά μπορούσε νά είναι διαφορετικώς. Μόνον αυτή, αυτονοήτως, είναι η ορθή προσέγγισις τής Ιστορίας, ώς επιστήμης παρατηρήσεως τού ιδιοχρόνου τής Ανθρωπότητος. Προτείνεται, λοιπόν, ένας διαφορετικός τρόπος προσεγγίσεως τής Ιστορίας, ελέγχονται διαχρονικές σταθερές, αι οποίες προκύπτουν ακριβώς επειδή τό σύστημα διέπεται από συγκεκριμένους νόμους, αναλόγους τών άλλων συστημάτων (μικρόκοσμος-μεγάκοσμος), δίνονται τά κατάλληλα εκείνα εφόδια ώστε ο καθένας νά μπορεί, βάσει όσων εκτυλίσσονται γύρω του, νά πραγματοποιήσει έλλογον πρόβλεψιν, τοποθετούνται τά ιστορικά γεγονότα, όπως τά πάντα στήν Φύσιν, στήν λογικήν input-output. Η Ιστορία είναι Μαθηματικά καί Φυσική! Όπως τά πάντα στό σύμπαν. Καί, ξέρετε, όσο πιό ειδικευμένως ερευνούμε τήν Ιστορίαν, τόσο περισσότερο μάς πείθει πώς η Ανθρωπότης είναι άλλο ένα χαοτικό φυσικό σύστημα, τό οποίο μόνον στατιστικώς καί εν μέρει δύναται νά μελετηθεί. Ό, τι φαίνεται νά ξεφεύγει από τούς κανόνες δέν αποδεικνύει παρά τήν έλλειψιν δεδομένων πού έχουμε. Στά συμπεράσματα καί στό ποίοι είναι αυτοί οι κανόνες ευχαρίστως-καί πρέπει-νά συζητήσουμε (σοβαρώς καί επιστημονικώς). Εκεί 'ενδέχεται άλλως έχειν'. Είναι, δέ, ένας από τούς σκοπούς τής συγγραφής. Νά σημειωθεί πώς η διαχρονικότης τού ομηρικού έργου έγκειται ακριβώς στό γεγονός πώς προσεγγίζει τήν Ιστορίαν μέ τίς διαχρονικές σταθερές καί τήν λογικήν input-output. δ) Η 'προπαγάνδα' μου Η εργασία αυτή αποτελεί τήν πρώτη μου 'πολιτική πράξιν', μέ τήν έννοιαν πού είχε αυτό στήν αρχαίαν Ελλάδα. Εξ αφορμής αυτής, θά ήθελα νά δημιουργηθεί ένας δίαυλος επικοινωνίας μεταξύ Ελλήνων από όλον τόν κόσμον, ώστε νά διαμορφωθούν, μέσω επιστημονικής μελέτης καί διαλόγου, νέες προσεγγίσεις σέ θέματα πού αφορούν στήν πολιτικήν καί τήν κοινωνίαν. Στόν διάλογον αυτόν δέν μπορούν, βεβαίως, νά συμμετέχουν όσοι μισούν τήν Ελλάδα ή όσοι δέν αισθάνονται Έλληνες. Προτείνω τόν διάλογο γιά τήν διαμόρφωσιν σύγχρονης πολιτικής σκέψεως, συντονισμένου σχεδίου δράσεως, μέ απώτερο στόχο τήν δημιουργίαν μιάς νέας πολιτείας. Σέ καμμιά περίπτωσιν δέν μιλώ γιά δημιουργία 'οργανώσεων', 'κομμάτων', κτλ. Μιλώ γιά Έλληνες οι οποίοι, αυτοπροαιρέτως καί αυτοβούλως, ελεύθεροι από εξαρτήσεις, δόγματα καί ιδεοληψίες τού παρελθόντος, θά κάτσουν καί θά συζητήσουν πώς θά γίνει νά σωθεί η Ελλάς-μέ όσα αυτή η λέξις περιλαμβάνει-στά πολύ δύσκολα επόμενα 30 χρόνια.

6

Στόχος είναι όλοι οι Έλληνες πού επιθυμούν νά πολεμήσουν γιά τό έθνος καί τίς παραδόσεις του νά συστρατευτούν μέ 'ξίφος καί πένα' γιά τόν σκοπόν αυτό. ε) Άλλοι στόχοι Τό ομηρικόν έργον περιλαμβάνει εκπληκτικές πληροφορίες πού αφορούν πολλές επιστήμες. Είναι αποκαρδιωτικό πώς στήν Ελλάδα δέν έχει μεριμνήσει τό κράτος ή ένας πανεπιστημιακός φορεύς, νά δημιουργήσει ερευνητικές ομάδες επιστημόνων γιά τήν μελέτην όσων συγκλονιστικών καί θαυμαστών περιέχονται τόσο σέ αυτό, όσο καί στό σύνολον τής αρχαίας γραμματείας. Άς πάψουμε νά ελπίζουμε στό κράτος, λοιπόν! Άς αναδειχθεί, επί τέλους, μιά ιδιωτική πρωτοβουλία μέ τόν αυτόν στόχο. Γιατί πρέπει πολλοί νά διαβάσουν ένα κείμενο; Εξηγώ μέ παράδειγμα: έχει κάποιος γνώσεις, τρόπον σκέψεως, φυσικού. Μπορεί νά αντιληφθεί άλλες επιστήμες ώς ένα βαθμό. Όταν ο Όμηρος αρχίζει νά λέει γιά ανατομία ή φαρμακολογία, ενώ αντιλαμβάνεται γιά ποιό θέμα μιλά, δέν μπορεί νά ελέγξει άν καί πόσο έχει δίκαιον ή άδικον. Άν, όμως, διάβαζαν π.χ. τήν 'Ιλιάδα' 5 ιατροί, 5 φυσικοί, 5 βιολόγοι, κτλ, ταυτοχρόνως, τά συμπεράσματα πού θά προέκυπταν καί πιό αξιόπιστα θά ήταν καί μεγαλυτέρου όγκου καί αξίας. Άς βρεθεί κάποιος-ένας εκδοτικός οίκος ίσως;-νά τό οργανώσει. Πρέπει νά πειστεί, μέ επιχειρήματα, ένας μεγάλος αριθμός συνελλήνων πού ακολουθεί, παρασυρθείς, αντιφυσικές, αντιανθρώπινες, όσο καί ανθελληνικές, ιδεολογίες, νά πάψει νά είναι θύμα. Δέν μιλώ, φυσικά, γιά μίσθαρνα όργανα ξένων χωρών ή γιά συμμορίτες τού κοινού ποινικού δικαίου. Απευθύνομαι στούς ιδεολόγους. Είναι κρίμα ένα μεγάλο καί ζωντανό, εν πολλοίς, τμήμα τού λαού μας νά σκάβει τόν λάκκον τής ίδιας του τής υποστάσεως! Από άγνοια, ή έλλειψιν Παιδείας καί πληροφορήσεως. Όλα τά 'στραβά' ανάγονται στό πώς λειτουργεί η πολιτεία. Αυτή είναι υπεύθυνη γιά τήν διαμόρφωσιν τών πολιτών. Πάνω από όλους τούς στόχους είναι τό χτίσιμο μιάς νέας, καλλίτερης πολιτείας. Ζητώ 'συγγνώμη' εκ τών προτέρων γιά τίς αρκετές επαναλήψεις. Θεωρώ, όμως, πώς είναι αναγκαίες γιά τήν εμπέδωσιν τών νοημάτων. Άλλωστε, ο ίδιος ο Όμηρος τά επαναλαμβάνει, κάθε φορά, σχεδόν, προσθέτοντας καί μιά μικρή λεπτομέρεια, διανθίζοντάς τα.

7

Γ.ΟΜΗΡΟΥ ΙΛΙΑΣ

ΡΑΨΩΔΙΑ Α

<<πολλάς δ' ιφθίμους ψυχάς Άιδι προίαψεν ηρώων>> <<καί πολλές γενναίες ψυχές στόν Άδην έστειλεν ηρώων>> (στ.3-4) Ο Όμηρος πιστεύει στή 'μετά θάνατον ζωήν'. Ίσως νά μήν φαίνεται σημαντικόν εκ πρώτης όψεως, όμως, είναι ένας από τούς λόγους πού ο Έλλην άνθρωπος μεγαλούργησε επί γής. Ο φόβος τής 'κρίσεως' τόν ώθησε νά αποφεύγει τό δυνατόν τήν Ύβριν καί τόν έκανε νά προσπαθεί νά φανεί αντάξιος τού Φυσικού κόσμου πού τόν περιέβαλλε, όντας μέρος αυτού. <<Διός δ'ετελείετο βουλή>> <<τού Διός δέ ετελείτο η βουλή>> (στ.5) Ο Όμηρος πιστεύει πώς όσα γίνονται είναι 'βουλήσει θεού'. Παρατηρούμε τήν απόλυτον πίστιν του στόν Θείο Νόμο. Πώς εκφράζεται αυτός στό γήινο επίπεδον; μά, μέ αυτό πού λέμε Φυσικό Νόμο. Άρα, όλη η σκέψις τών Ελλήνων είναι δομημένη στήν προσπάθεια νά ακολουθήσουν όσο τό δυνατόν περισσότερο τούς δρόμους τής Φύσεως γιά νά κατορθώσουν, τελικώς, νά ανακαλύψουν τόν ίδιο τόν θείο νού πίσω από τά ορατά. <<κρείσσων γαρ βασιλεύς ότε χώσεται ανδρί χέρηι>> <<γιατί καλλίτερος ο βασιλεύς, όταν μέ άνδρα χολωθή χειρότερο>> (στ.80) Είναι η πρώτη συμβουλή τού Ομήρου γιά τόν Ηγέτη: τόσο καλλίτερος ο βασιλεύς όσο περισσότερον εχθρεύεται καί εξοργίζεται μέ χειροτέρους άνδρες. Είμαστε εχθροί τού κακού καί όποιος τό πρεσβεύει είμαστε εναντίον του. <<θαρσήσας μάλα ειπέ θεοπρόπιον ό τι οίσθα. ου μά γάρ Απόλλωνα Διϊ φίλον, ώ τε σύ, Κάλχαν, ευχόμενος Δαναοίσι θεοπροπίας αναφαίνεις, ού τις εμεύ ζώντος καί επί χθονί δερκομένοιο σοί κοίλης παρά νηυσί βαρείας χείρας εποίσει συμπάντων Δαναών, ουδ' ήν Αγαμέμνονα είπης, ός νύν πολλόν άριστος Αχαιών εύχεται είναι>> <<θάρρεψε καί ειπέ τό πρέπον τού θεού πού γνωρίζεις. Γιατί μά τόν φίλο τού Διός Απόλλωνα, στόν οποίο σύ, Κάλχα, προσευχόμενος στους Δαναούς τών θεών τά πρέποντα φανερώνεις, κανένας εμού ζώντος καί τήν γήν όσο βλέπω δέν θά σηκώση κοντά στίς κοίλες νήες βαρειά χέρια πάνω σου από σύμπαντας τούς Δαναούς, ούτε κι άν ειπής τόν Αγαμέμνονα, πού τώρα πολύ πιό άριστος τών Αχαιών καυχάται πώς είναι>> (στ 85-91) Ο Αχιλλεύς υπερασπίζεται 'τό πρέπον του θεού' τό οποίον ο μάντις Κάλχας προφέρει, ακόμη καί άν αυτό στρέφεται εναντίον τού ιδίου τού Αγαμέμνονος.

8

Διαπιστώνουμε, κατ' αρχάς, μιά έντονη θεοσέβειαν, η οποία, μέχρι προσφάτως, υπήρξε ίδιον τών Ελλήνων ανά τούς αιώνες. Επίσης, βλέπουμε τήν μέ θέρμη υπεράσπισιν τού ΠΡΕΠΟΝΤΟΣ καί όχι κάποιου συμφέροντος ή ιδεοληψίας. Τό τί περίπου-θά ήταν υπερφίαλο νά πούμε 'ακριβώς'-είναι αυτό τό 'πρέπον' θά αναπτυχθεί πιό μετά. <<βούλομ' εγώ λαόν σων έμμεναι ή απολέσθαι>> <<βούλομ' εγώ ο λαός σώος νά είναι παρά ν' απολεσθή>> (στ.117) Ο Άναξ-εδώ Αγαμέμνων-επιθυμεί ο λάος νά είναι σώος κι όχι νά απολεσθή. Μέλημα τού Ηγέτη πρέπει νά είναι η σωτηρία τού λαού μέ κάθε τρόπο. Όταν βλέπουμε, λοιπόν, ηγέτες κρατών νά αδιαφορούν πρακτικώς γιά τόν λαόν, τότε πρέπει νά ξέρουμε πώς αυτοί ΔΕΝ είναι ΗΓΕΤΕΣ. Όταν, μάλιστα, 'θυσιάζουν' καί ευκόλως τόν λαόν-τόν τρόπον τής 'θυσίας' διαλέξτε τόν εσείς, 'θυσία' δέν είναι μόνον η απώλεια ζωής. Είναι καί η ανυπαρξία προοπτικής τού 'εύ ζήν'...-πρέπει νά γίνει αντιληπτό ότι είναι ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟΙ καί ΠΡΕΠΕΙ νά πάψουν νά 'ηγούνται' τού λαού. <<είς δέ τις αρχός ανήρ βουληφόρος έστω, ή Αίας ή Ιδομενεύς ή δίος Οδυσσεύς ηέ σύ, Πηλεϊδη, πάντων εκπαγλότατ' ανδρών, όφρ' ημίν εκάεργον ιλάσσεαι ιερά ρέξας>> <<κι ένας αρχηγός άνδρας βουληφόρος άς είναι ή ο Αίας ή ο Ιδομενεύς ή ο θεϊκός Οδυσσεύς ή εσύ, Πηλεϊδη, πάντων ανδρών τρομερώτατε, καί νά μάς εξιλεώσης στόν μακροσαϊτευτή μέ ιεροπραξίες>> (στ.144-147) Οι αρχηγοί Αίας, Ιδομενεύς, Οδυσσεύς, Αχιλλεύς-κατά πώς φαίνεται-είναι ΚΑΙ ιερείς ΚΑΙ σύμβουλοι τού άνακτος (βουληφόροι). Εδώ μάς δίνονται οι πρώτες πληροφορίες περί τού διοικητικού συστήματος: Υπάρχουν οι 'βουληφόροι', δηλαδή αυτοί πού φέρουν βουλήν=έχουν άποψιν. Υπάρχει, δηλαδή, 'βουλή'. Πώς δρά αυτή; συμβουλευτικώς πρός τόν Άνακτα. Σημαντικό στοιχείον είναι πώς οι αρχηγοί είναι, ταυτοχρόνως, καί ιερείς στούς λαούς τών οποίων ηγούνται. Στήν πορείαν θά εμπλουτίσουμε αρκετά τίς γνώσεις μάς γιά τό διοικητικόν σύστημα πού προβάλλει ο Όμηρος. <<αναιδείην επιειμένε, κερδαλεόφρον, πως τις τοι πρόφρων έπεσιν πείθηται Αχαιών η οδόν ελθέμεναι ή ανδράσιν ίφι μάχεσθαι;>> <<Ώχου μου, τήν αναίδεια ντυμένε, πού τό κέρδος φρονείς, πώς κάποιος πρόθυμα στά έπη σου θά πειθόταν από τούς Αχαιούς ή στήν οδό νά βγή ή μέ άνδρες δυνατά νά μάχεται;>> (στ.149-151) Εδώ, μέ τά λόγια τού Αχιλλέως, μάς παρέχονται εξαιρετικές πληροφορίες γιά τό πώς ΔΕΝ πρέπει νά είναι ο Ηγέτης καί τί ΔΕΝ πρέπει νά κάνει, άν θέλει νά έχει τόν λαόν μέ τό μέρος του. Άς τά δούμε: α) νά μήν είναι αναιδής β) νά μήν σκέπτεται τό κέρδος!

9

Όταν υπάρχουν ηγέτες δίχως αιδώ πού σκέπτονται αποκλειστικώς τό κέρδος, δέν εμπνέουν τόν λαόν νά κάνει οτιδήποτε, πόσο μάλλον μάχη, πού είναι η υπερτάτη πράξις κινδύνου! Ένας λαός ο οποίος ακούει συνέχεια γιά σκάνδαλα πάσης φύσεως, ένας λαός ο οποίος εκπαιδεύεται νά βλέπει τά πάντα από οικονομιστική σκοπιά καί όχι ψυχοπνευματικώς, σταδιακώς χάνει τήν όρεξίν του όχι γιά πόλεμον, μά, ακόμη καί γιά τήν απλή καλλιέργεια τής γής! Μιά ματιά στή νεοτέρα, ειδικώς, ελληνική Ιστορία θά μάς πείσει γιά τού λόγου τό αληθές. Νά ξέρουμε, λοιπόν, πώς όταν κάποιοι ξεδιάντροπα κάνουν αίσχη μπροστά στά μάτια μας, καί ό, τι συμβαίνει τό κρίνουν ή ερμηνεύουν μέ γνώμονα τό κέρδος, αυτοί ΔΕΝ είναι ηγέτες. Είναι ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟΙ γιά τόν λαόν ο οποίος τούς αφήνει καί διοικούν. <<επεί πολύ φέρτερον εστιν οίκαδ' ίμεν συν νηυσί κορωνίσιν, ουδέ σ'οίω ενθάδ' άτιμος εών άφενος και πλούτον αφύξειν>> <<επειδή πολύ καλλίτερον είναι οίκαδε νά πάω μέ τίς καμπυλοκόρωνες νήες, ουδέ γιά σέ νομίζω ενθάδ' ατίμητος μένοντας, βιός καί πλούτο θά μαζεύω>> (στ.169-171) Ο Αχιλλεύς αφού καταγγέλλει τήν αχαριστίαν-απληστίαν τού Αγαμέμνωνος, λέει πώς: 'καλλίτερα νά πάω σπίτι μου παρά νά μαζεύω πλούτη γιά σένα καί νά μένω ατίμητος'. Άς τό γενικεύσουμε. Ένας ηγέτης όταν δέν εμπνέει ΥΨΗΛΑ ΙΔΑΝΙΚΑ, ώς είναι η ΤΙΜΗ πού αναφέρεται εδώ, παρά ωθεί τόν λαόν στήν ακόρεστη συγκέντρωσιν υλικών αγαθών, απλώς, ΔΕΝ είναι Ηγέτης. Ωθεί τόν λαόν όχι μόνο νά μήν πράξει τό οτιδήποτε υπέρ τής εξουσίας του, μά, καί νά εναντιωθεί σέ αυτήν, πού τόν διατάσσει μέ τέτοιον τρόπο! 'ηγέτες' τέτοιου τύπου είναι ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟΙ καί πρέπει ο λαός νά τούς αφαιρεί τήν διοίκησιν. <<έχθιστος δέ μοί εσσι διοτρεφέων βασιλήων. αιεί γαρ τοι έρις τε φίλη πόλεμοι τε μάχαι τε>> <<έχθιστος μού είσαι από τούς διοτρεφείς βασιλείς. Γιατί σέ σένα πάντα η έρις φίλη κι οι πόλεμοι κι οι μάχες>> (στ.176-177) Ο Όμηρος κατηγορεί όσους βασιλείς είναι φιλοπόλεμοι καί προκαλούν έριδες. Ένας Ηγέτης, λοιπόν, έχει υποχρέωσιν τήν ενότητα-σέ όλα τά επίπεδα-καί όχι τήν έριδα. Επίσης, οφείλει νά αποφεύγει τήν πρόκλησιν πολέμου γιά τόν πόλεμον. ΠΡΟΣΟΧΗ! Ο Όμηρος δέν είναι εναντίον τού πολέμου γενικώς. Είναι κατηγορηματικώς αντίθετος, όμως, μέ αυτό που ονομάζεται σφαγή καί κατάκτησις άνευ λόγου καί αιτίας. Θά φανεί στή συνέχεια ποιόν πόλεμον εγκρίνει ο ποιητής. Όσον αφορά τήν κλίσιν πρός τήν έριδα-διαμάχη πού δέν πρέπει νά έχει ένας Ηγέτης, αναρωτηθείτε μόνοι σας κατά πόσον τήν είχαν/έχουν πρόσωπα πού κυβέρνησαν/κυβερνούν τήν χώρα μας, ειδικώς στήν νεοτέραν εποχήν. Διχασμός...ο μεγαλύτερός μας εχθρός. <<ει μάλα καρτερός εσσι, θεός που σοί το γ'έδωκεν>>

10

<<άν πολύ κρατερός είσαι, ο θεός σού τό έδωσεν>> (στ.178) 'Τό ό,τι κάποιος είναι δυνατός (ή όχι) εξαρτάται από τόν θεόν'. Αυτή η απλή φράσις αποτελεί επικάλυψιν μιάς πολύ παγιοποιημένης θέσεως τού Ομήρου-καί σχεδόν όλων των μεγάλων διανοητών τής αρχαιότητος-: γεννιέσαι, ώς επί τό πλείστον, δέν γίνεσαι. Η εικών τού θεού στό δικό μάς επίπεδο εκφράζεται μέ τήν ορατή Δημιουργία καί τόν Φυσικό Νόμο. Ουδέν τυχαίον συμβαίνει, μά, όλα υπάγονται σέ νόμους καί κανόνες, τούς οποίους άλλες φορές γνωρίζουμε, άλλες φορές ψηλαφίζουμε, καί άλλες-τίς περισσότερες- έχουμε πλήρη άγνοια. Οι πρόγονοί μας γνώριζαν τό πεπερασμένον τού είδους. Δέν είχαν αυταπάτες πώς μπορούν νά αλλάξουν τήν ίδια των τήν φύσιν. Επιπροσθέτως, όσοι παρέβαιναν τήν Φύσιν πάντα είχαν άσχημο τέλος-μάς έδωσαν, διά παραδειγμάτων, τόν τρόπον μέ τόν οποίον πρέπει νά προσεγγίσουμε τά πράγματα γύρω μας καί μέσα μας. Όπως κάθε σωματίδιο ή χημικό στοιχείο έχει μιά συγκεκριμένη 'αποστολή' στό μεγάλο σώμα τού Κόσμου, έτσι σέ κάθε άνθρωπο αντιστοιχεί μιά 'αποστολή'. Μέ τόν ίδιον ακριβώς τρόπον πού τά άτομα (στή Φυσική) συγκροτούν τά μόρια, οι άνθρωποι συγκροτούν φυλές. Μέ τόν ίδιον τρόπον πού τό σύνολον τών μορίων συγκροτούν ένα σώμα, αι φυλές τών ανθρώπων συγκροτούν τό σώμα τής Ανθρωπότητος. Αυτά ώς βάσιν σκέψεως, διότι πλήρης ανάλυσις, ούτε είναι, ούτε ποτέ θά είναι εφικτή. Θά δούμε, όμως, στήν συνέχεια, τί πληροφορίες γιά τό θέμα μάς μεταφέρει ο Όμηρος από τήν μακρινήν εποχήν του. <<ήλθον εγώ παύσουσα τό σόν μένος, αί κε πίθηαι>> <<ήλθα εγώ γιά νά παύσω τό μένος σου, άν βέβαια σέ πείσω>> (στ.207) Τά παραπάνω λέει η Αθηνά στόν Αχιλλέαν! Δηλαδή, η θεά δρά συμβουλευτικώς καί όχι διά τής επιβολής. Ελεύθερη κρίσις. Φανερώνεται άλλη μιά μεγάλη αλήθεια η οποία καταδεικνύει τό βάθος τής ελληνικής σκέψεως: ο άνθρωπος μπορεί νά 'προγραμματίστηκε' από τήν φύσιν, τόν θεόν, νά είναι κάπως καί νά πράξει τό τάδε, όμως, καλώς ή κακώς, έχει αυτός-σέ μεγάλο βαθμό-τήν επιλογήν άν θά ακολουθήσει, άν θά υπερβεί, ή άν θά αγνοήσει τήν Μοίρα. Δέν είναι δυνατόν νά γνωρίζουμε τό εύρος τής ελευθερίας (μιλώ γιά όρια φυσικού συστήματος καί όχι γιά αυθαίρετες έννοιες 'ελευθερίας') τό οποίον αντιστοιχεί σέ κάθε άνθρωπο, είναι, όμως, πιστεύω, λογικότατο νά υποθέσει κανείς πώς άν, απλώς, ακολουθήσει κανείς τόν 'προγραμματισμόν' τής Φύσεως δέν είναι δυνατό νά μήν ευημερήσει. Αυτό ακριβώς είναι τό χρέος πού πρέπει νά έχει κάθε πολιτεία: νά δημιουργεί ένα τέτοιο σύστημα λειτουργίας όπου, κατ' αρχάς θά αναγνωρίζονται καί θά ενισχύονται αι αγαθές κλίσεις τών πολιτών από νεαράν ηλικίαν, κατά δεύτερον θά αναγνωρίζονται καί διά τής πειθούς ή, άν χρειαστεί, τής επιβολής, θά εξαλείφονται οι κακές κλίσεις τών πολιτών, καί τέλος, αφού η

11

πολιτεία θά έχει αναγνωρίσει τόν εαυτόν τής, νά συνεργαστεί μέ άλλες ΕΝΣΥΝΕΙΔΗΤΕΣ πολιτείες γιά τό καλό τού ανθρώπου. Μήν ξεχνάτε πώς οι πρόγονοί μας πίστευαν στά <<ΕΝ ΤΟ ΠΑΝ>> καί <<ΓΝΩΘΙ ΣΑΥΤΟΝ>>. Αι δύο αυτές ρήσεις αποκτούν τό πραγματικό των νόημα υπό τό πρίσμα πού περιέγραψα πρίν. Τά πάντα είναι ένα, μιά ενότητα, σύμπαν, ήλιοι, πλανήτες, κύτταρα, μόρια, άτομα, σωματίδια, φυτά, ζώα, άνθρωποι. Οφείλουμε, λοιπόν, τόν δέοντα ΣΕΒΑΣΜΟ σέ όλα όσα αποτελούν τό υπέροχον κόσμημα τής Δημιουργίας. Τό νά γνωρίση κανείς τόν εαυτόν του, ατομικώς καί συλλογικώς, είναι βασικότατο, ούτως ώστε νά προσφέρει στό σύνολον πέρα από μιά απλή ισορροπία στό φυσικό σύστημα 'Ανθρωπότης' (ένα 'ουδέτερο' κατά φύσιν ζήν, ούτε πρός τά πάνω, ούτε πρός τά κάτω), καί τό ό, τι παραπάνω έχει, χάριν τής ευημερίας καί τής προόδου όλου τού κόσμου. Η επιλογή είναι δική μας. Άν, όμως, μιά πολιτεία είχε κάνει καλά τή δουλειά τής, πρακτικώς, θά υπήρχε μόνον η επιλογή τού αγαθού καί κατά φύσιν... <<αλλ'άγε λήγ' έριδος, μηδέ ξίφος έλκεο χειρί. αλλ' ήτοι έπεσιν μεν ονείδισον ως έσεταί περ>> <<όμως έλα λήγε τήν έριδα καί μή έλκης τό ξίφος μέ τό χέρι. Αλλά μέ έπη ονείδισέ τον όπως σού έλθη>> (στ.210-211) Η Αθηνά προτρέπει τόν Αχιλλέα νά αντιταχθεί με 'έπη' (λόγια) καί όχι μέ βία (σφάγανον). Μήν ξεχνάμε πώς η Αθηνά είναι καί θεά τής Σοφίας. Μάς διδάσκει ο Όμηρος πώς είναι σοφώτερον σέ μιά διαμάχη νά αντιπαρατεθούμε μέ επιχειρήματα, έστω καί χρησιμοποιώντας καυστική γλώσσα, παρά νά καταφύγουμε στή βία. Η βία είναι η τελική λύσις όταν όλα τά άλλα έχουν αποτύχει. Χρήσιν βίας επιβάλλει, εξ αρχής, μόνον η επιβίωσις. <<χρη μεν σφωίτερον γε, θεά, έπος ειρύσσασθαι και μάλα περ θυμώ κεχολωμένον. ως γαρ άμεινον. ος κε θεοίς επιπείθηται, μάλα τ'έκλυον αυτού>> <<Χρέος, θεά, στό δικό σας έπος νά υπακούσω άν καί πολύ χολωμένος. Γιατί έτσι καλλίτερα. Όποιος στούς θεούς πείθεται πιό πολύ τόν ακούν>> (στ.216-218) Όποιος πιστεύει στούς θεούς αυτοί τόν ακούν καλύτερα! Εδώ μάς παρουσιάζει τό βάθος τού θρησκευτικού συναισθήματος του Έλληνος, τήν βαθειά πίστιν του πώς τό θείον δέν είναι κάπου απομονωμένο καί εξωκοσμικό, αλλά εντός τού κόσμου καί παρεμβατικόν. Συμφώνως μέ τήν ερμηνευτικήν προσέγγισιν πού ακολουθούμε, ο άνθρωπος ο οποίος κάνει τήν επιλογή νά ζεί κατά φύσιν, ουσιαστικώς ζεί κατά θεόν. Άρα, όσο πιό πολύ πείθεται στούς θεούς, δηλαδή όσο περισσότερον ζεί κατά φύσιν, τόσο πιό ευνοϊκώς παρεμβατικό είναι τό θείον πρός όφελος του. Σκεφτείτε τό: έχει ανάγκη ο θεός από υποκριτικές δηλώσεις καί εκδηλώσεις πίστεως; Προφανώς, ο θεός δέν έχει ανάγκη από ΤΙΠΟΤΑ. Θεωρείτε πώς άν κάποιος είναι ψεύτης, αήθης, κακός, αλλά επειδή προσεύχεται, τάχα, ο θεός τόν ευνοεί; Όχι φυσικά! Ο θεός μάς έδωσε τήν νόησιν, τόν λόγον, γιά νά αντιληφθούμε τί πρέπει νά κάνουμε-μήν ρωτάτε εμένα γιατί!-από μόνοι μας.

12

Έ, αυτό που πρέπει νά κάνουμε είναι απλό: νά μήν παραβιάζουμε τους φυσικούς νόμους, αλλά, αντιθέτως, νά ακολουθούμε αυτούς όσο περισσότερο γίνεται. <<οινοβαρές, κυνός όμματ' έχων, κραδίην δ'ελάφοιο, ούτε ποτ'ες πόλεμον άμα λαώ θωρηχθήναι ούτε λόχονδ' ιέναι σύν αριστήεσιν Αχαιών τέτληκας θυμώ. τό δέ τοι κήρ είδεται είναι.ή πολύ λώϊόν εστι κατά στρατόν ευρύν Αχαιών δώρ' αποαιρείσθαι ός τίς σέθεν αντίον είπη>> <<βαρεμένε από τόν οίνο, κυνός όμματ' έχων, καρδίαν ελαφιού, ούτε ποτέ στόν πόλεμο μέ τόν λαό θωρακίσθηκες ούτ' ελλόχευσες μέ τούς αρίστους τών Αχαιών, ποτέ η καρδιά σου δέν τό τόλμησεν. Αυτό μοίρα θανάτου σού φαίνεται πώς είναι. Έ, πολυ καλλίτερο είναι στόν ευρύ στρατό τών Αχαιών δώρα ν' αφαιρής από όποιον σού αντιμιλήση>> (στ.225-230) Αυτά ακριβώς ΔΕΝ πρέπει νά έχει χαρακτηριστικά είς βασιλεύς. Ο αληθινός Ηγέτης βρίσκεται στήν πρώτη γραμμή τού στρατού-λαού του. Δέν πρέπει νά παρασύρεται σέ εφήμερες καί φθοροποιές ηδονές-οίνος-, δέν πρέπει νά έχει μάτια σκύλου-ο σκύλος έχει τήν απληστία γιά φαγητό πολύ ανεπτυγμένη, συνεπώς εδώ εννοεί τό νά είναι αχόρταγος, άπληστος-, δέν πρέπει νά έχει καρδιά ελαφιού-νά μήν είναι δειλός. Πρέπει νά οδηγεί τόν λαόν σέ κάθε είδους μάχη μπροστάρης καί όχι νά βγάζουν άλλοι τό φίδι από τήν τρύπα! Τού λέει κάτι σημαντικότατο ο Αχιλλεύς: 'αυτά πού κάνεις φαίνεται πώς είναι μοίρα θανάτου γιά σένα'! Μέ απλά λόγια, όποιος ηγέτης πράττει όσα δέν πρέπει νά πράττει τόν περιμένει θάνατος. Κακός θάνατος=κήρ. Άς γίνει μάθημα αυτό σέ όσους επιθυμούν νά ηγούνται. <<δημοβόρος βασιλεύς, επεί ουτιδανοίσιν ανάσσεις>> <<δημοβόρε βασιλιά, γιατί σέ ουτιδανούς ανάσσεις>> (στ.231) Ο βασιλεύς ο οποίος καταντά νά διοικεί τιποτένιους έχει 'φάει', στήν πραγματικότητα, τό βασίλειον! Έχει διαλύσει τήν πολιτείαν! Όταν, λοιπόν, ένας λαός βλέπει νά προσπαθούν νά τόν καταστήσουν τιποτένιο(=ουτιδανό) πρέπει νά ξέρει πώς οι 'ηγέτες' του θέλουν νά καταστρέψουν τήν πολιτεία του, μέ ό, τι αυτή σημαίνει: Θεσμοί, παραδόσεις, ιστορία. Σκεφτείτε παρακαλώ τί σημαίνουν αυτά στό σήμερα. <<αλλά πίθεσθε και ύμμες, επεί πείθεσθαι άμεινον>> <<αλλά καί σείς νά πείθεσθε, γιατί η πειθώ καλλίτερη>> (στ.274) Η Πειθώ είναι καλλίτερη τής μάχης. Αυτό πού είδαμε καί πιό πρίν. Προσπαθώ νά πείσω μέ επιχειρήματα. Η μάχη είναι η τελευταία καταφυγή. <<μήτε σύ, Πηλείδη, έθελ' εριζέμεναι βασιλήι αντιβίην,επεί ού ποθ' ομοίης έμμορε τιμής σκηπτούχος βασιλεύς, ω τε Ζεύς κύδος έδωκεν (...) αλλ' ο γε φέρτερος εστιν, επεί πλεόνεσσιν ανάσσει>> <<μήτε σύ, Πηλεϊδη νά θέλης έριδες μέ τόν βασιλιά ως ίσος, γιατί ποτέ όμοια τιμή

13

δέν έλαχε μέ τούς άλλους ένας σκηπτούχος βασιλιάς, πού ο Ζεύς δόξα τού έδωσεν (...) όμως αυτός καλλίτερος είναι, επειδή σέ πλείονες ανάσσει>> (στ.277-281) Ο Νέστωρ, ο οποίος αντιπροσωπεύει τήν φωνήν τής Γερουσίας (άρα, τών Θεσμών), προτρέπει τόν Αχιλλέα νά μήν τά βάζει μέ τόν Άνακτα, διότι αυτός γιά νά είναι βασιλεύς ο Ζεύς τού έδωκε τήν δόξαν αυτήν. Θεωρείται, δέ, ώς μεγαλύτερος βασιλεύς αυτός ο οποίος κυβερνά περισσοτέρους ανθρώπους. Εδώ προβάλλεται η βαθειά πίστις τών Ελλήνων στούς Θεσμούς (Άναξ=Θεσμός), καί καλείται ο Αχιλλεύς νά μήν τούς αμφισβητεί. Επίσης, μάς δίνονται στοιχεία γιά τόν τρόπον διοικήσεως: ο Άναξ, βασιλεύς βασιλέων, είναι τέτοιος 'ελέω Ζηνός', κατά πώς φαίνεται, καί έχει τόν περισσότερον λαόν υπό τήν διοίκησίν του. <<ή γαρ κεν δειλός τε καί ουτιδανός καλεοίμην, ει δή σοί πάν έργον υπείξομαι όττι κεν είπης. άλλοισιν δη ταύτ' επιτέλλεο, μη γαρ έμοιγε σήμαιν'. ου γαρ έγωγ' έτι σοί πείσεσθαι οίω>> <<αλήθεια, δειλό κι ουτιδανό θά μέ αποκαλούσαν άν σέ πάν έργο σου υποτάσσωμαι, σ' ό, τι κι άν είπης. Σ' άλλους τέτοια νά διατάζης, εμένα μή διαταγές μού δίνης. Γιατί στό εξής θαρρώ δέν θά σ' ακούω>> (στ.293-296) Πιό πάνω είδαμε πώς καλούμαστε νά σεβόμαστε τόν Άνακτα. Ακρίτως; Όχι φυσικά. Μέσα από αυτά τά λόγια τού Αχιλλέως ο Όμηρος μάς δίδει τό μήνυμα πώς δέν οφείλουμε υπακοήν σέ ό,τι καί άν διατάζει είς βασιλεύς, μά, μόνον σέ ό,τι δέν μάς μειώνει καί αδικεί. Γενικεύσατε γιά κάθε μορφή ηγεσίας. Γιά τήν πλήρην επιβεβαίωσιν, στή συνέχεια τού κειμένου ο Αχιλλεύς δέχεται νά τού πάρουν τήν Βρησηίδα-απόκτημά του από κοινόν πόλεμον- αλλά απειλεί μέ θάνατο ακόμη καί τόν Αγαμέμνωνα άν προσπαθήσει νά πάρει κάτι πού είναι ολοκληρωτικώς δικό του (ομοίως, γενικεύσατε): <<άλλο δέ τοι ερέω, σύ δ' ενί φρεσί βάλλεο σήσι. χερσί μέν ού τοι έγωγε μαχήσομαι είνεκα κούρης ούτε σοί ούτε τω άλλω, επεί μ' αφελάσθέ γε δόντες. τών δ' άλλων ά μοί εστι θοή παρά νηϊ μελαίνη, τών ουκ άν τι φέροις ανελών αέκοντος εμείο. ει δ' άγε μήν πείρησαι, ίνα γνώωσι καί οίδε. αίψα τοι αίμα κελαινόν ερωήσει περί δουρί>> <<Άλλο όμως θά σού ειπώ καί σύ στίς φρένες βάλ' το. στά χέρια εγώ μέ σένα δέν θά μαχηθώ ένεκα τής κόρης ούτε μέ σέ ούτε μέ άλλον, επειδή τήν παίρνετε αφού τήν δώσατε. τά άλλα, πού δικά μου είναι στήν γρήγορη μελανή νήα, δέν θά μού πάρης τίποτε χωρίς τήν θέλησι μου. αλλά κάμε πώς δοκιμάζεις, γιά νά ιδούν κι αυτοί εδώ. ευθύς τό μελανό σού αίμα θά ρεύση γύρω στό δόρυ>> (στ.297-303) <<ευρύ κρείων Αγαμέμνων>> <<ο ευρυκράτης Αγαμέμνων>> (στ.355) Ο Αγαμέμνων έχει ευρεία κυριαρχία (κράτος). Ο ηγέτης πρέπει νά έχει μεγάλον κράτος(=ισχύν) μάς λέει ο Όμηρος. Διά λόγους προφανείς, ελπίζω, είς όλους.

14

<<Ατρείδα δέ μάλιστα δύω, κοσμήτορε λαών>> <<τούς δυό Ατρείδες μάλιστα, κυβερνήτες λαών>> (στ.375) Κυβερνήτες λαών οι Ατρείδες. Όχι ενός μόνο, αλλά λαών. Υποπτεύομαι πώς εννοεί ανθρώπους από διαφορετικήν 'λάαν' (λάς=πέτρα=(μεταφορικώς) γή). Δηλαδή, πολλών πόλεων τής εποχής. Τό κρατάμε γιά τό σύστημα διακυβερνήσεως. << γνώ δε και Ατρείδης ευρύ κρείων Αγαμέμνων ήν άτην, ό τ' άριστον Αχαιών ουδέν έτεισεν>> <<νά νοιώση δέ κι ο Ατρείδης ευρυκράτης Αγαμέμνων τήν τύφλα του, πού τόν άριστο τών Αχαιών δέν ετίμησε>> (στ.411-412) Νά τιμωρηθεί ο βασιλεύς ο οποίος δέν τίμησε τόν Άριστον. Έτσι, πράγματι, συμβαίνει στήν έκβασιν τής 'Ιλιάδος', τό οποίον αποδεικνύει πώς ακριβώς αυτό θέλει νά μάς διδάξει. Ο βασιλεύς ΟΦΕΙΛΕΙ νά τιμά καί νά μήν αδικεί τούς Αρίστους εντός τής πολιτείας. <<ούτε ποτ' εις αγορήν πωλέσκετο κυδιάνειραν>> <<κι ούτε ποτέ στήν αγορά, τούς άνδρες πού δοξάζει>> (στ.490) Τό σημαντικόν είναι πώς η αγορά αποκαλείται 'κυδιάνειρα', δηλαδή αυτή πού χαρίζει δόξαν στούς άνδρες. Αυτό σημαίνει πώς δέν θεωρούν μόνον τίς μάχες ώς χώρον αποκτήσεως δόξης, αλλά καί τήν αγοράν=βουλευτήριον. Συνέπώς, δίνουν μεγάλη σημασία, ήδη από τήν εποχή πού περιγράφει ο Όμηρος, στό νά έχει κανείς ικανότητα στήν ρητορεία καί τήν τέχνην τού λόγου. Μόνον απολίτιστοι σφαγείς δέν ήταν. Μάς δίνεται τό υπέρτατο παράδειγμα πού οι αρχαίες ελληνικές πολιτείες γιά αιώνες προσπαθούσαν νά πετύχουν: ο φιλόσοφος πολεμιστής, ο πολίτης-οπλίτης. Θά γίνει πιό διακριτό παρακάτω. <<εμοί δέ κε ταύτα μελήσεται, όφρα τελέσσω. ει δ' άγε τοι κεφαλή κατανεύσομαι, όφρα πεποιθής. τούτο γαρ εξ εμέθεν γε μετ' αθανάτοισι μέγιστοντέκμωρ. ου γαρ εμόν παλινάγρετον ουδ' απατηλόν ουδ' ατελεύτητον, ό τί κεν κεφαλή κατανεύσω>> <<εγώ αυτά θά επιμεληθώ, ώσπου νά τά τελέσω. έλα καί μέ τήν κεφαλή θά κατανεύσω, γιά νά πεισθής. γιατί τούτο από εμέ ανάμεσα στούς αθανάτους μέγιστο τεκμήριο. γιατί τό δικό μου ούτε μετακλητόν ουδ' απατηλόν ουδ' ατελεύτητον, ό, τι μέ τήν κεφαλή κατανεύσω>> (στ.523-527) Εμμέσως, πλήν σαφώς, ο Όμηρος μάς δίδει τήν άποψίν του περί υποσχέσεως -'δίνω τόν λόγον μου', θά λέγαμε σήμερα-βάζοντας τόν ίδιον τόν Δία νά τό πράττει ώς τό ανώτατο παράδειγμα. Όταν δίνεις λόγο νά τόν κρατάς, μάς λέει ο Όμηρος. Ο λόγος σου δέν πρέπει νά είναι:

15

α) ούτε μετακλητός β) ούτε απατηλός, γ) ούτε ατελεύτητος Παλαιότερα οι Έλληνες ήταν, πράγματι, σέ μεγάλο βαθμό, τηρητές τών λόγων των. Τουλάχιστον οι καθημερινοί άνθρωποι, ο λαός. Σήμερα μοιάζει νά εκλείπει καί αυτό... <<θεοί δ' άμα πάντες ανέσταν εξ εδέων σφού πατρός εναντίον. ουδέ τις έτλη μείναι επερχόμενον, αλλ' αντίοι έσταν άπαντες>> <<οι θεοί συνάμα πάντες ανέστησαν εκ τών εδρών έναντι τού πατρός των. ούτε κάποιος ετόλμησε νά μείνη καθιστός ως επερχόταν, αλλ' αντίκρυ του στάθηκαν άπαντες>> (στ.533-535) Αυτά γίνονται μόλις ο Ζεύς εισέρχεται στό δώμα του. Όταν ο Όμηρος βάζει τούς θεούς νά στέκονται όρθιοι, από σεβασμό, στόν βασιλέα των, είναι φανερό πώς αυτό θά πρέπει νά ισχύει καί στό ανθρώπινο επίπεδον. Τό προσθέτουμε στά χαρακτηριστικά τού συστήματος διοικήσεως. <<Ήρη, μή δή πάντας εμούς επιέλπεο μύθους ειδήσειν. Χαλεποί τοι έσοντ' αλόχω περ εούση. αλλ' ον μεν κ' επιεικές ακουέμεν, ού τις έπειτα ούτε θεών πρότερος τον γ' είσεται ούτ' ανθρώπων. Όν δέ κ' εγών απάνευθε θεών εθέλωμι νοήσαι, μη τι σύ ταύτα έκαστα διείρεο μηδέ μετάλλα>> <<Ήρα, μή ελπίζης ότι όλους τούς στοχασμούς μου θά παίρνης είδηση. χαλεπό θά σού είναι κι άς είσαι σύγκοιτη. αλλ' όποιος πρέπον είναι ν'ακούσης, κανένας ούτε από τούς θεούς πρότερος θά μάθη ούτε από τούς ανθρώπους. όποιον όμως εγώ χώρια από τούς θεούς στόν νού μου βάλω, εσύ μή τά καθέκαστα ρωτάς καί μή τά εξετάζης>> (στ.545-550) Εδώ ο Όμηρος διδάσκει σέ έναν Ηγέτη πώς πρέπει κάποια θέματα νά μήν τά συζητάει ούτε μέ τήν σύζυγόν του! Οι λόγοι προφανείς. Άν κοιτάξουμε πόσες δολοπλοκίες έχουν υφανθή σέ όλους τούς βασιλικούς οίκους, σέ όλες τίς πολιτικές ηγεσίες, στή διάρκεια τών αιώνων, θά τά καταλάβουμε όλα. <<ει δ' ούτω τούτ' εστίν, εμοί μέλλει φίλον είναι. αλλ' ακέουσα κάθησο, εμώ δ' επιπείθεο μύθω, μή νύ τοι ου χραίσμωσιν όσοι θεοί ει' εν Ολύμπω άσσον ιόνθ', ότε κέν τοι αάπτους χείρας εφείω>> <<Άν έτσι τούτο είναι, έτσι σ' εμέν' αρέσει. Αλλά σιωπώντας κάθισε καί άκουε στόν μύθο μου, μήπως σέ σένα δέν χρησιμεύσουν όσοι θεοί είναι στόν Όλυμπο κοντά σάν έλθω καί τ' ακαταμάχητα χέρια μου επάνω σου απλώσω>> (στ.564-567) Κοινώς, 'αποφασίζω καί διατάζω καί δέν τό πολυσυζητάω καί άν μέ προκαλέσετε πολύ σάς παίρνω καί τά κεφάλια'! Όταν ο ίδιος ο Ζεύς κυβερνά μέ αυτόν τόν τρόπον οι άνθρωποι θά κυβερνιούνται με άλλον τρόπο; Εδώ, θεωρώ πώς, θέλει

16

νά δείξει πώς θά υπάρξουν καταστάσεις στίς οποίες ο ηγέτης θά πρέπει-εξ ανάγκης-νά διοικήσει μέ αμείλικτο τρόπο. Καί μόνον γιά λόγους πειθαρχίας νά τό λέει έχει δίκαιον, άν σκεφτούμε πόσοι ηγέτες έχασαν πολέμους, καί αυτοκρατορίες ακόμη, εξ αιτίας απειθαρχίας κάποιων ανθρώπων τού αμέσου-συνήθως-περιβάλλοντός των. Αλλά είναι δίδαγμα ακόμη καί γιά τήν πολιτεία, η οποία σέ κάποιες περιπτώσεις οφείλει νά εξαντλεί τήν αυστηρότητά της γιά νά έχει ισορροπία. Τά πάντα 'πάλλονται' καί τό ίδιο συμβαίνει καί εντός μιάς πολιτείας: μιά υπερισχύει τό αγαθόν μιά τό κακόν. Γιά νά ισορροπήσει τό σύστημα πρέπει ένα εκ τών δύο νά εξαλειφθεί. Προφανώς επιλέγουμε τήν πολιτείαν πού προσπαθεί νά γίνει αγαθότερη. Ώς εκ τούτου, τό κακό (απειθαρχία στόν αγαθόν σκοπόν τής πολιτείας) πρέπει νά αντιμετωπίζεται αμείλικτα. Διαφωνεί, γιά παράδειγμα, κανείς πώς βιαστές, παιδεραστές, προδότες, έμποροι ανθρώπων, έμποροι θανάτου-καί είναι πολλών ειδών οι 'θάνατοι'...-καί μιά σειρά άλλων 'εκλεκτών' ιδιοτήτων θά έπρεπε νά τιμωρούνται μέ θάνατο; Καί άν διαφωνεί, άς περιμένει νά δεί τί λέει ο παππούς Όμηρος παρακάτω...

17

ΡΑΨΩΔΙΑ Β <<ου χρή παννύχιον εύδειν βουληφόρον άνδρα, ώ λαοί τ' επιτετράφαται και τόσσα μέμηλε>> <<δέν πρέπει ολονυκτίς νά καθεύδη βουληφόρος άνδρας στό οποίον οι λαοί επέτρεψαν τόσα νά επιμελήται>> (στ.24-25) Ο βουληφόρος άνδρας είναι εξουσιοδοτημένος από τόν λαό! Γιά τόν λόγον αυτόν αι ευθύνες του είναι τεράστιες. Ο Όμηρος φτάνει στήν υπερβολήν γιά νά μάς δείξει πόσον υπεύθυνος πρέπει νά αισθάνεται αυτός ο οποίος διαχειρίζεται τά θέματα του λαού: ούτε νά κοιμάται κανονικώς δέν πρέπει! πρέπει διαρκώς νά σκέφτεται τό καλλίτερο δυνατόν γιά τόν λαόν. Στή σύνθεσιν πολιτεύματος πού επιχειρούμε, βλέπουμε ότι προστίθεται η λεπτομέρεια πώς ο λαός έχει επιτρέψει σέ κάθε βουληφόρο(=βουλευτή) νά ασκεί αντιπροσωπευτικήν διοίκησιν-προφανώς σέ τοπικό επίπεδο-καί ο ίδιος του μετέχει τής συμβουλευτικής βουλής τού Άνακτος. Θά φανεί πιό ξεκάθαρα στη συνέχεια. <<Βουλήν δέ πρώτον μεγαθύμων ίζε γερόντων>> <<Βουλή πρώτα τών μεγαλοθύμων κάλεσε γερόντων>> (στ.53) Η πρώτη βουλή πού ενημερώνεται από τόν βασιλέα είναι η Γερουσία. Δέν είναι, βεβαίως, τυχαία τούτη η επιλογή. Η Γερουσία αντιπροσωπεύει τήν εμπειρία, τήν γνώσιν καί, κυρίως, τούς Θεσμούς, τήν ίδιαν τήν Παράδοσιν. Διδασκόμαστε πώς γιά νά προχωράμε εμπρός, ΠΡΩΤΙΣΤΩΣ, πρέπει νά κοιτάμε πρός τά πίσω. Οι γέροντες αποκαλούνται 'μεγάθυμοι'(=μέ μεγάλο θυμικό). Αυτό πιστοποιεί τήν άποψιν ότι επενδύουν στήν εμπειρίαν των. <<ει μέν τις τόν όνειρον Αχαιών άλλος ένισπε, ψεύδος κεν φαίμεν καί νοσφιζοίμεθα μάλλον. νύν δ' ίδεν ός μεγ' άριστος Αχαιών εύχεται είναι>> <<άν κάποιος άλλος από τούς Αχαιούς τ' όνειρον έλεγε, ψεύδος θά τό λέγαμε καί μάλλον θά τό απορρίπταμε. τώρα τό είδεν αυτός πού άριστος στούς Αχαιούς καυχάται πώς είναι>> (στ.80-82) Αφού τό λέει ο βασιλεύς έτσι θά είναι! τόν πιστεύουμε! Άν ήταν άλλος θά τόν αμφισβητούσαμε, μάλλον. Αυτό δείχνει τήν μεγάλη δύναμιν-επιρροήν τήν οποίαν έχει ένας βασιλιάς τής εποχής (Γιά νά δούμε τή διαχρονικότητα αυτής τής τάσεως άς θυμηθούμε καί τόν Μέγα Κωνσταντίνο εδώ μέ τό 'εν τούτω νίκα' ). Γιατί, όμως, δέν υπάρχει τάσις αμφισβητήσεως; διότι ο Άναξ θεωρείται πώς αντιπροσωπεύει, μέ τήν θέλησίν των, τούς λαούς στούς οποίους ανάσσει! Αυτοί τόν επέλεξαν, αναγνωρίζοντας στό πρόσωπό του τόν 'ελέω θεού' εκλεκτόν, αυτοί-από όσα ήδη είδαμε-επέλεξαν καί τούς συμβούλους του (βουληφόροι), συνεπώς, τό νά αμφισβητηθεί ο Άναξ, άν αληθομυθεύει ή ψεύδεται, είναι ώς νά αμφισβητούν οι άνθρωποι τήν ίδια τήν επιλογήν των. Γι' αυτό καί δέν τό πράττουν! <<ως άρα φωνήσας βουλής εξ ήρχε νέεσθαι, οι δ'επανέστησαν πείθοντο τε

18

ποιμένι λαών σκηπτούχοι βασιλήες. επεσσεύοντο δε λαοί>> <<Έτσι ώς εφώνησεν, εκ τής βουλής άρχισε νά φεύγη, καί σηκώθηκαν πεπεισμένοι στόν ποιμένα λαών οι σκηπτούχοι βασιλείς. καί μαζεύονταν οι λαοί>> (στ.84-86) Η πληροφορία πού λαμβάνουμε είναι πώς οι βασιλείς οι οποίοι μετέχουν τής βουλής είναι σκηπτούχοι. Προφανώς, τό σκήπτρον είναι σύμβολον κυβερνήτου, αγού. Ο Άναξ, βασιλεύς βασιλέων καθότι μαρτυρείται καί εξ αυτού του αποσπάσματος (εφ' όσον οι βουληφόροι είναι σκηπτούχοι βασιλείς), είναι γιά τόν λαόν τσομπάνης/ποιμήν: δηλαδή ο υπεύθυνος γιά τήν σίτησιν, διαμονήν, προστασίαν του! Ταυτοχρόνως, έχει δύναμιν ζωής καί θανάτου πάνω στόν λαόν. Βεβαίως όχι αδιακρίτως-'πέθανε εσύ δέ μου αρέσουν τά μούτρα σου!'-μά υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις. <<ανά δε κρείων Αγαμέμνων έστη σκήπτρον έχων, το μεν Ήφαιστος κάμε τεύχων>> <<κι ο κρατερός Αγαμέμνων ανέστη έχοντας τό σκήπτρο πού ο Ήφαιστος είχεν αποκάμει νά φτιάση>> (στ.100-101) Ποιμήν λαών καί Άναξ είναι ο Αγαμέμνων επειδή στά χέρια του έχει-κληρονομικώς-σκήπτρον που κατασκεύασε ο ίδιος ο Ήφαιστος καί από γενιά σέ γενιά πέρασε στα δικά του χέρια. Βλέπουμε, λοιπόν, πώς είναι κληρονομικός ο θεσμός τού Άνακτος καί αποτελούσε τόν συνδετικόν κρίκο του χτές μέ τό παρόν καί τό αύριο. Όλοι, Άναξ καί βουληφόροι βασιλείς, κρατούν σκήπτρον ως σύμβολον τής δυνάμεως των. <<ώ φίλοι ήρωες Δαναοί, θεράποντες Άρηος>> <<Φίλοι ήρωες Δαναοί, θεράποντες τού Άρεως>> (στ.110) Αυτή είναι η προσφώνησις τού Αγαμέμνωνος (τού Αρχηγού όλων) πρός τό στράτευμα. Μόνον τυχαία δέν είναι η διατύπωσις. Εδώ διδασκόμαστε πώς πρέπει νά απευθύνεται ένας Ηγέτης στόν στρατόν του: πρωτίστως 'φίλοι', καθώς στόν πόλεμο μπροστά είμαστε όλοι εταίροι, όλοι ίδιοι, μιά συντροφιά, μιά γροθιά-όλοι φίλοι. Αποκαλώντας τους 'ήρωες' ανεβάζει τό ηθικόν των. Θυμίζοντάς τους τό κοινόν όνομα-Δαναοί-πετυχαίνει νά ξυπνήσει στήν ψυχήν των τό πατριωτικό φιλότιμο. Τέλος, τούς προσφωνεί 'υπηρέτες του Άρεως' εκθειάζοντας έτσι τήν πολεμική των αρετήν, μία πρόσθετη προσπάθεια ανυψώσεως τού ηθικού. <<ούτω που Διί μέλλει υπερμενέϊ φίλον είναι, ός δή πολλάων πολίων κατέλυσε κάρηνα ηδ'έτι και λύσει.Τού γάρ κράτος εστί μέγιστον>> <<Έτσι στόν υπερισχυρό Δία μέλλει νά είναι προσφιλές, πού πολλών πόλεων κατέλυσε κάστρα κι ακόμη θα καταλύση. γιατί τό κράτος του είναι μέγιστο>> (στ.116-118) Εδώ επικαλείται τόν Ύψιστον, Παμμέγιστον καί Παντοδύναμον θεόν γιά νά δώσει

19

βαρύτητα στόν λόγον του. Μέ άλλα λόγια, τούς λέει 'ο θεός μαζί μας'. Αυτό αποδεικνύει από μόνο του τό πόσο ανεπτυγμένο ήταν τό θρησκευτικό συναίσθημα τών Ελλήνων από τότε, αλλά καί τήν βαθειάν πίστιν τού: 'κάνω αυτό πού πρέπει καί αφήνω τόν θεόν νά αποφασίσει άν θά μού δώσει, ή όχι, αυτό πού επιθυμώ'. <<αισχρόν γάρ τόδε γ' εστί και εσσομένοισι πυθέσθαι, μαψ ούτω τοιόνδε τοσόνδε τε λαόν Αχαιών άπρηκτον πόλεμον πολεμίζειν ηδέ μάχεσθαι ανδράσι παυροτέροισι, τέλος δ'ού πώ τι πέφανται>> <<Κι είν' αισχρόν ετούτο οι εσόμενοι νά μάθουν, ότι ανόητα έτσι τέτοιος καί τόσος λαός Αχαιών άπρακτο πόλεμο πολεμούσε καί μαχόταν μέ άνδρες λιγώτερους, χωρίς τό τέλος του νά έχη φανή>> (στ.119-122) Εδώ, κατ'αρχάς, πληροφορούμαστε ότι πρέπει νά μάς ενδιαφέρει η ΥΣΤΕΡΟΦΗΜΙΑ καί τά διδάγματα πού θά αφήσουμε στούς επόμενους. Τό γιατί πρέπει νά μάς ενδιαφέρει η υστεροφημία πιστεύω πώς είναι κάτι πού δέν χρειάζεται ιδιαίτερες εξηγήσεις. Δευτερευόντως, φαίνεται νά θεωρεί ΑΙΣΧΡΗ τήν ήττα, όταν, μάλιστα, ο εχθρός έχει λιγότερο στρατό-ισχύ. Τέτοια ήττα αποδίδεται στήν 'ανοησίαν'. Μάς επιτρέπεται, από τά συμφραζόμενα, νά υποθέσουμε πώς η ανοησία γεννά τήν αισχρότητα. Είναι τούτο αληθές; Δέν έχουμε παρά νά ρίξουμε μιά ματιά στόν κόσμο πού ζούμε! << δαιμόνι', ού σε έοικε κακόν ώς δειδίσσεσθαι, αλλ' αυτός τε κάθησο και άλλους ίδρυε λαούς>> <<δαιμόνιε. δέν ταιριάζει σέ σένα ως κακός νά δειλιάζης, αλλά σύ κάθισε καί τούς άλλους λαούς εδραίωνε>> (στ.190-191) Οι κακοί είναι αυτοί που δειλιάζουν! Οι καλοί είναι μπροστάρηδες καί παροτρύνουν καί τούς άλλους νά πολεμούν. Ευλόγως, αυτό ισχύει σέ κάθε μορφής 'μάχη'. Αντιλαμβάνεστε, λοιπόν, πώς όπου βλέπετε τήν δειλίαν, πίσω της θά κρύβεται καί η κακότης. Οι 'ηγέτες' τής συγχρόνου Ελλάδος έχουν αποδείξει πολλάκις τήν δειλίαν των σέ πολλές κρίσιμες στιγμές, τόσο σέ εθνικά όσο καί σέ κοινωνικά θέματα. Κατά Όμηρον, συνεπώς, είναι κακοί. Τό δυστύχημα είναι πώς καί ο λαός μας φαίνεται νά δειλιάζει όσο περνούν τά χρόνια... <<δαιμόνι', ατρέμας ήσο και άλλων μύθον άκουε, οί σέο φέρτεροι εισί, σύ δ' απτόλεμος καί άναλκις, ούτε ποτ' εν πολέμω εναρίθμιος ούτ' ενί βουλή. ου μέν πως πάντες βασιλεύσομεν ενθάδ' Αχαιοί. Ουκ αγαθόν πολυκοιρανίη. Είς κοίρανος έστω, είς βασιλεύς, ώ δώκε Κρόνου πάϊς αγκυλομήτεω σκήπτρον τ' ηδέ θέμιστας, ίνα σφίσι βουλεύησι>> <<Δαιμόνιε, άτρεμα κάθισε κι άκουε τόν μύθο τών άλλων, πού από σένα καλλίτεροι είναι, ενώ σύ απόλεμος καί χωρίς αλκή πού ούτε στόν πόλεμο σέ συναριθμούσαμε ούτε στήν βουλήν. Ούτε βέβαια όλοι θά βασιλεύσουμ' εδώ οι Αχαιοί. δέν είναι αγαθόν η πολυαρχία. ένας νά είναι κύριος, ένας βασιλεύς, αυτός στόν οποίον έδωσε τό παιδί τού πανούργου Κρόνου σκήπτρο καί θεσμούς γιά κείνους νά βουλεύεται>> (στ.200-206)

20

Είναι πολλές οι φορές πού επκαλούνται κάποιοι τήν αρχαίαν Ελλάδα καί τούς πνευματικούς της ανθρώπους γιά νά στηρίξουν κάποια ιδέα, ιδεολογία, καί αυτό διότι εκείνη/οι ήταν καί είναι κάτι θαυμαστό καί αποδεκτό από όλον τόν κόσμον καί προσδίδει κύρος η αναφορά σέ αυτήν/ούς. Όλα καλά μέχρι εδώ. Είναι, όμως, δίκαιο καί σωστό νά 'φορτώνεται' η καϋμένη η Ελλάς ιδεοληψίες καί αυθαιρεσίες τού καθενός ο οποίος θέλει νά δώσει αξία σέ μιά πεποίθησίν του παραπέμποντας-τάχα-σέ αυτήν; Όχι βέβαια. Τό θέμα είναι τεράστιο καί θά αναδειχθούν αρκετές πτυχές του διότι, απλούστατα, σέ όλους αυτούς, απαντά ο ΜΕΓΙΣΤΟΣ ΠΟΙΗΤΗΣ τής Ανθρωπότητος, αναγνωρισμένος από όλους ως αυθεντία καί ένας από τούς λίγους ανθρώπους τού οποίου τό έργο βρίσκεται μεταφρασμένο σχεδόν σέ όλες τίς γλώσσες τής Οικουμένης-σίγουρα σέ όλες τίς 'μεγάλες'. Θά πιστέψω τόν Όμηρον ή τόν πρώτον τυχόντα; πάμε, λοιπόν, νά δούμε τί υπάρχει σέ αυτό τό απόσπασμα: α) είς οφείλει νά αναγνωρίζει τήν ανωτερότητα τών καλλιτέρων του καί νά τούς ακούει δίχως νά τρέμει η ψυχή του από εγωισμό. β) όποιος είναι απόλεμος καί χωρίς αλκή ΔΕΝ συναριθμείται ούτε στόν πόλεμον, ούτε στή βουλή. Δηλαδή, όποιος δέν μετέχει τού πολέμου-στρατού δέν έχει τό δικαίωμα νά μιλάει καί νά εκφέρει άποψιν όχι γιά τά θέματα του πολέμου, μά, γιά κανένα θέμα τό οποίον αφορά στήν διοίκησιν τής πολιτείας. Έχουν κάτι νά πούν οι αστράτευτοι καί λιποτάκτες τού σήμερα; Αν καί τό θέμα είναι τί θά πούν, καί κυρίως τί θά κάνουν, όσοι πήγαν στρατό καί δέν είναι ανάλκιδες καί απόλεμοι... γ) Δέν θά βασιλεύσουμε εδώ όλοι μαζί, διότι είναι κακό πράγμα η πολυαρχία! Είπε κανείς κάτι γιά 'δημοκρατία' καί άλλα συναφή; Ο Όμηρος, πάντως, δέν φαίνεται νά συμφωνεί μέ αυτά! Ένας νά είναι κύριος, ένας βασιλεύς, 'ελέω θεού' καί κληρονομικός. Γιά νά είμαστε απολύτως δίκαιοι, αυτό τό οποίον περιγράφει ο Όμηρος είναι ένα σύνθετο πολίτευμα ομοιάζον πρός τήν Λακεδαιμονίων πολιτεία, μέ Άνακτα (αντί 2 βασιλέων), Γερουσία, αγορά=βουλή βασιλέων (αντί Απέλλας), καί χωρίς εφόρους. Η διαφορά είναι πώς εδώ ο Άναξ φαίνεται νά έχει μεγαλυτέρα δύναμιν. Είς πάσαν περίπτωσιν, ο Όμηρος δέν υποστηρίζει κάποιο δημοκρατικό πολίτευμα. Παρουσιάζει ένα σύστημα τού οποίου η 'δημοκρατικότητα' εξαντλείται στήν επιλογήν τών τοπικών βασιλέων ώς αντιπροσώπων τού λαού στή συμβουλευτική βουλή τού Άνακτος. Στό τέλος, η απόφασις γιά οτιδήποτε είναι στά χέρια του Άνακτος. Γενικώς οι μεγάλοι μας σοφοί απορρίπτουν τό δημοκρατικό πολίτευμα (Όμηρος, Πυθαγόρας, Ηράκλειτος, Σωκράτης, Πλάτων, Αριστοτέλης, καί πάρα πολλοί άλλοι). Η σκέψις όλων συγκλίνει στό πολίτευμα εκείνο πού θά καταφέρει νά φέρει στήν διακυβέρνησιν τής πολιτείας τούς ΑΡΙΣΤΟΥΣ. Απλώς τό αναφέρω χάριν πληροφορήσεως. δ) ο Άναξ δέν διοικεί αυθαιρέτως. Διοικεί βάσει τών ΘΕΣΜΩΝ πού τού έχουν παραδοθεί. Τά λοιπά διοικητικά σώματα πού αναφέρθηκαν πιό πάνω δρούν ώς θεματοφύλακες τών Θεσμών. Μόνον οι Θεσμοί είναι υπεράνω καί τού Άνακτος. Η δύναμις τού, μέ τόν τρόπον αυτόν, περιορίζεται. Δέν μπορεί νά κάνει ό, τι τού αρέσει. Είναι 'καταδικασμένος' νά λαμβάνει δικές του, μέν, αποφάσεις, στά αυστηρά πλαίσια, δέ, τών Θεσμών. Είδαμε καί πιό πρίν πώς άν μιά απόφασις

21

μάς μειώνει ή μάς αδικεί δέν τήν εκτελούμε, είναι αντιθεσμική. Διότι πρώτος όλων τών Θεσμών είναι ο Σεβασμός. <<Θερσίτης δ' έτι μούνος αμετροεπής εκολώα, ός έπεα φρεσί ήσιν άκοσμά τε πολλά τε ήδη, μάψ, ατάρ ου κατά κόσμον, εριζέμεναι βασιλεύσιν, αλλ' ό τι οι είσαιτο γελοίϊον Αργείοισιν έμμεναι. αίσχιστος δέ ανήρ υπό Ίλιον ήλθε>> <<ο Θερσίτης μόνον αμετροεπής φωνασκούσε, σ' εκείνου τίς φρένες ήσαν πολλά έπη άκοσμα, ανόητα απρεπή γιά νά ερίζη μέ τούς βασιλείς, λέγοντας ό, τι τού ερχόταν γιά νά γελάσουν οι Αργείοι. ήταν ο πιό αισχρός άνδρας πού στό Ίλιον ήλθε>> (στ.212-216) Ο Θερσίτης αποκαλείται 'αίσχιστος δε ανήρ υπό Ίλιον ήλθε' διότι μιλούσε πρός τούς βασιλείς αμετροεπώς, μέ λόγια άκοσμα, ανόητα καί απρεπή γιά νά ερίζει μέ αυτούς, λέγοντας ό,τι τού κατέβει γιά νά γελάνε οι Αχαιοί. Ο Όμηρος μέ τόν τρόπον αυτόν διδάσκει πώς οι βασιλείς πρέπει νά μιλούν μέ μέτρον, κοσμίως, νά μήν εκφράζονται απρεπώς λέγοντας ανοησίες, ούτε, βεβαίως, νά δημιουργούν έριδες μέ τούς υπολοίπους βασιλείς. Η απόρριψις τού ευκόλου γέλωτος καί τής ασοβαρότητας είναι τό πρώτο σημαντικό σημείο εδώ. Τό νά γελοιοποιεί κανείς βασιλείς, έναν Θεσμό δηλαδή, πού συγχρόνως είναι καί εκπρόσωποι τού λαού τού ίδιου, αποτελεί, προφανώς, μιά μεγάλη προσβολή γιά όλους! Άτομα, λαόν, Θεσμούς. Αυτός πού τό κάνει θεωρείται χειρότερος όλων. Μήν ξεχνάμε: η ανοησία γεννά τήν αισχρότητα, άρα, ώς 'αίσχιστος', είναι καί ο πιό ανόητος όλων. Τό δεύτερο σημαντικό σημείο είναι η καταδίκη τής έριδος. Αυτός πού, σέ επίπεδο διοικητών-όπως είναι οι βασιλείς-, δημιουργεί καί προκαλεί έριδες, θεωρείται, ομοίως μέ πρίν, 'αίσχιστος'. Χειρότερο πράγμα από τήν διχόνοια, καί ειδικώς στά υψηλά κλιμάκια διοικήσεως ενός κράτους ή σέ καιρούς πού η ομόνοια είναι απαραίτητη, δέν υπάρχει. Τέτοιοι τύποι πρέπει νά σιωπούν... <<ώ πέπονες, κακ' ελέγχε', Αχαιϊδες, ουκέτ' Αχαιοί>> <<δειλοί, κακοντροπιασμένοι, Αχαιϊδες, όχι πιά Αχαιοί>> (στ.235) Εδώ αποκαλούνται 'γυναίκες' οι Αχαιοί, γιά νά δείξει πόσο χαμηλά έχουν πέσει πού τό βάζουν στά πόδια νά φύγουν από τήν μάχη σάν φοβισμένες γυναικούλες. Προφανώς ο Όμηρος δέν θεωρεί, γενικώς, ικανές γιά πολεμικά έργα τίς γυναίκες. Θά τό δούμε καί παρακάτω. Επιβεβαίωσις των προηγουμένων (στ.212-216) : <<ώ πόποι, ή δή μυρί' Οδυσσεύς εσθλά έοργε βουλάς τ' εξάρχων αγαθάς πόλεμόν τε κορύσσων. Νύν δέ τόδε μέγ' άριστον εν Αργείοισιν έρεξεν, ός τόν λωβητήρα επεσβόλον έσχ' αγοράων. Ού θήν μιν πάλι αύτις ανήσει θυμός αγήνωρ νεικείειν βασιλήας ονειδείοις επέεσσιν>> <<πώ πώ, έ μύρια ο Οδυσσεύς καλά έπραξε καί στίς βουλές εξάρχει τίς αγαθές, καί στόν πόλεμο σηκώνεται. τώρα όμως τούτο μέγα κι άριστο στούς Αργείους έπραξε, πού τόν αθυρόστομο εμπόδισε ν' αγορεύη. Δέν θά ξανατολμήση η

22

αδιάντροπη καρδιά του νά φιλονεικήση πρός τούς βασιλείς μέ έπη ονειδιστικά>> (στ.272-277) Μέγα καί άριστο έπραξε πού τόν εμπόδισε ν' αγορεύη... <<ή μήν καί πόνος εστίν ανιηθέντα νέεσθαι>> <<αλήθεια επίπονον είναι μετά από ταλαιπωρία νά γυρίση κανείς>> (στ.291), καί, <<αλλά καί έμπης αισχρόν τοι δηρόν τε μένειν κενεόν τε νέεσθαι>> <<αλλ' όμως αισχρόν καί επί μακρόν νά μένης, καί κενός νά επιστρέφης>> (στ.297-298) Είναι επίπονο νά βρίσκεσαι μακριά από τό σπίτι καί νά επιθυμείς τήν επιστροφήν σου στήν πατρίδαν. Είναι ΑΙΣΧΡΟΝ, όμως, νά γυρίσεις μέ άδεια χέρια σέ αυτήν, ειδικώς όταν έχεις λείψει καί πολύν καιρό. <<ει δέ τις εκπάγλως εθέλει οίκόνδε νέεσθαι, απτέσθω ής νηός εϋσσέλμοιο μελαίνης, όφρα πρόσθ' άλλων θάνατον καί πότμον επίσπη>> <<Άν όμως κάποιος θέλη πάρα πολύ στόν οίκο του νά γυρίση, άς αγγίξη τήν καλοκατάστρωτη μελανή του νήα ώστε πρίν από τούς άλλους τόν θάνατο καί τά γραμμένα επισπεύση>> (στ.357-359) Τί μάς λέει εδώ ο Όμηρος; 'όποιος κιοτεύει θά εκτελείται'! Μέ συνοπτικές διαδικασίες. Δείχνει σκληρό. Είναι. Όμως δέν έχει άλλη επιλογήν ο Άναξ. Είναι αυτό τό οποίο είδαμε καί πιό πρίν: σέ κάποιες περιπτώσεις θά χρειαστεί νά διοικήσει μέ τό 'αποφασίζω καί διατάζω', ειδικώς υπό πολεμικές συνθήκες. Άς φανταστούμε ξαφνικά έναν διχασμένο στρατό, οι μισοί νά θέλουν νά τρέξουν γιά νά φύγουν καί οι άλλοι μισοί νά θέλουν νά μείνουν γιά μάχη. Δέν έχει καμμιά ελπίδα επιτυχίας ένας τέτοιος στρατός. Μόνον διά τών απειλών δύναται νά συγκρατηθεί τό δειλό τμήμα αυτού. Ανάλογα ισχύουν καί στίς υπόλοιπες-μή στρατιωτικές-επιλογές καί αποφάσεις τού Ηγέτη, όταν υπάρχουν ακραίες συνθήκες καί απαιτούνται ακραία μέτρα. <<ού τοι απόβλητον έπος έσσεται, όττι κεν είπω.Κρίν' άνδρας κατά φύλα, κατά φρήτρας, Αγάμεμνον, ως φρήτρη φρήτρηφιν αρήγη, φύλα δέ φύλοις. Ει δέ κεν ώς έρξης καί τοι πείθωνται Αχαιοί, γνώση έπειθ' ός θ' ηγεμόνων κακός ός τέ νυ λαών ηδ' ός κ' εσθλός έησι. Κατά σφέας γάρ μαχέονται. γνώσεαι δ' ει καί θεσπεσίη πόλιν ουκ αλαπάξεις, ή ανδρών κακότητι καί αφραδίη πολέμοιο>> <<Τό έπος απόβλητο βέβαια δέν θά είναι, ό, τι θά είπω. τούς άνδρες ξεδιακρινε κατά φυλή, κατά φρατρία, Αγαμέμνων, ώστε αρωγή νά δίνη η φρατρία στήν φρατρία καί η φυλή στήν φυλήν. Άν αυτό ενεργήσης καί σέ σένα πείθωνται οι Αχαιοί, θά γνωρίζης έπειτα ποιός από τούς ηγεμόνες καί τούς λαούς κακός καί ποιός εσθλός είναι. γιατί θά μάχωνται ξέχωρα ο καθένας.θά γνωρίζης επίσης άν από θέλημα θεού τήν πόλι δέν τήν πάρης ή από τήν δειλία τών ανδρών καί τήν άγνοια τού πολέμου>> (στ.361-366)

23

Μάς προϊδεάζει εξ αρχής λέγοντας πώς τά λόγια πού θά πώ ΔΕΝ είναι 'απόβλητα'. Ο Όμηρος θέλει, μέ τόν τρόπον αυτόν, νά μάς δείξει ότι αυτό τό σημείο πρέπει νά προσεχθεί. ΜΗΝ πετάτε αυτά τά λόγια. Τί λέει, λοιπόν; 'νά ξεχωρίζεις τούς άνδρες κατά φυλή καί κατά φρατρία' Γιατί αυτό; 'διότι αρωγή θά δίνει η φυλή στήν φυλή καί η φρατρία στήν φρατρία, καί μέ αυτόν τόν τρόπον, θά γνωρίζης έπειτα ποιός από τούς ηγεμόνες καί τούς λαούς κακός καί ποιός εσθλός είναι, αφού θά μάχωνται ξέχωρα ο καθένας' Ερμηνεύω: εδώ έχουμε τήν προφανή τάσιν διαχωρισμού τών ανθρώπων σέ φυλές καί φρατρίες(=ομογένειες). Φυλές, ομοφυλίες, γένη, ομογένειες, υπάρχουν καί είναι αντιληπτά σύνολα από τότε. Τί μάς συμβουλεύει ο Όμηρος; ΟΧΙ ΣΤΟ ΑΝΑΚΑΤΕΜΑ. Ο λόγος; Γιά νά δείξει η κάθε φυλή-φρήτρα αυτό τό οποίο πραγματικώς μπορεί νά κάνει εκ φύσεως. Μέ τόν ίδιον τρόπον πού μιλήσαμε στήν αρχή γιά τήν 'αποστολήν' ενός εκάστου ανθρώπου, έτσι μιλάμε καί γιά συλλογική αποστολή τής φυλής, τού γένους, τού έθνους, κλπ. Γιά νά φανεί τί μπορεί ο καθένας νά κάνει, πρέπει νά μήν ανακατεύονται αι φυλές μεταξύ των. Οι αρχαίοι είχαν φτάσει κάποια στιγμή νά ζευγαρώνουν όχι απλώς μέ άτομα τής ίδιας φυλής ή έθνους, αλλά μέ άτομα από τήν ίδια μόνον πόλιν, διότι ήσαν βαθειά καί συνειδητά ΦΥΛΕΤΙΣΤΕΣ! Είχαν, μάλιστα, καί νόμους εναντίον τών συνευρέσεων μέ αλλοφύλους ή Έλληνες από άλλες πόλεις. Παράδειγμα η 'Ξενηλασία' στήν Σπάρτη. Όσον αφορά τό τελευταίο κομμάτι: <<θά γνωρίζης επίσης άν από θέλημα θεού τήν πόλι δέν τήν πάρης ή από τήν δειλία τών ανδρών καί τήν άγνοια τού πολέμου>>, σημαίνει, αντιστοίχως, πώς άν τελικά δέν καταφέρει νά ευημερήσει η Ανθρωπότης, μέ τό νά κρατήσουμε ξέχωρες τίς φυλές καί φρατρίες θά δούμε, ευκρινώς, ποιές φυλές ή φρατρίες ευθύνονται γιά αυτό. <<αί γαρ Ζεύ τε πάτερ και Αθηναίη καί Άπολλον τοιύτοι δέκα μοι συμφράδμονες είεν Αχαιών. Τώ κε τά' ημύσειε πόλις Πριάμοιο άνακτος χερσίν υφ' ημετέρησιν αλούσά τε περθομένη τε>> <<Έ, καί νά είχα Ζεύ πάτερ καί Αθηνά καί Απόλλων τέτοιους δέκα συμβουλάτορες μέσα στούς Αχαιούς. τότε ταχειά θά έπεφτεν η πόλι τού άνακτος Πριάμου από τά ημέτερα χέρια αλωμένη καί πορθημένη>> (στ.371-374) Αυτά λέει ο Αγαμέμνων πρός τόν Νέστορα. Εδώ θέλει νά μάς πληροφορήσει γιά τήν μεγάλην σημασία πού έχουν γιά έναν βασιλέα οι σύμβουλοί του. Αβίαστα παραδεχόμαστε τό δίκαιον τής διαπιστώσεως ρίχνοντας λίγες ματιές στήν

24

ελληνικήν Ιστορίαν. <<ει δέ ποτ' ές γε μίαν βουλεύσομεν, ουκέτ έπειτα Τρωσίν ανάβλησις κακού έσσεται, ουδ' ηβαίον>> <<άν όμως κάποτε ομονοήσουμε, ποτέ έπειτα δέν θά μπορέσουν οι Τρώες ν' αναβάλουν τό κακό, ούτε γιά λίγο>> (στ.379-380) Άν ομονοήσουμε, οι εχθροί δέν θά έχουν καμμίαν ελπίδα. Η αίσθησις μου είναι πώς τό χωρίον αυτό απευθύνεται πρός τους Έλληνες διαχρονικώς. Πάντοτε τό πρόβλημά μας υπήρξε η διχόνοια. Αρχαιότης, Μεσαίων, Νέα Εποχή. Εκεί εμείς. Τό ίδιο διψασμένοι γιά έριδα μεταξύ μας. Όποια συζήτησις καί άν ξεκινήσει ποτέ, ή, όποια κίνησις καί νά γίνει ποτέ γιά τή δημιουργία μιάς νέας πολιτείας, τό πρώτο καί σημαντικότερο πού πρέπει νά λυθεί είναι τό ζήτημα τής διχόνοιας. Άν δέν τό πάρουμε απόφασιν νά μεριάσουμε τούς ατομικούς εγωισμούς γιά τό καλό όλων μας δέν θά υπάρξει μέλλον. Ήδη παρατηρούμε πώς η ελληνική φυλή βρίσκεται στά όρια τής επιβιώσεώς της. Πέρα από τούς καλούς μας 'φίλους' πού, διαχρονικώς, 'βοηθούν' πρός αυτή τήν κατεύθυνσιν, πάνω από όλα καί όλους, ευθύνη έχουμε εμείς οι Έλληνες. Καιρός νά αντιμετωπίσουμε τόν κακό εαυτό μας καί νά τόν νικήσουμε. Γιά νά έχουν ένα μέλλον, καλλίτερο πιστεύω, αι επόμενες γενεές. Σέ διαφορετική περίπτωσιν, θεωρώ εξαιρετικώς αμφίβολη τήν συνέχισιν τής υπάρξεώς μας πέραν τών 100 επομένων ετών. Ειρήνη ημίν αδέρφια. <<όν δέ κ' εγών απάνευθε μάχης εθέλοντα νοήσω μιμνάζειν παρά νηυσί κορωνίσιν, ού οι έπειτα άρκιον εσσείται φυγέειν κύνας ηδ' οιωνούς>> <<Κι όποιον εγώ μακριά από τήν μάχη νοήσω θέλοντα νά μένη στίς καμπυλοκόρωνες νήες, εκείνος έπειτα δέν είναι βέβαιον ότι θ' αποφύγη τούς κύνας καί τούς οιωνούς>> (στ.391-393) Γιά άλλη μιά φορά μάς παραδίδεται ο τρόπος μέ τόν οποίον πρέπει νά φερόμαστε στούς δειλούς εν καιρώ πολέμου: Θάνατος! <<αλλ' οί γ' ου πολέμοιο δυσηχέος εμνώοντο. Ου γαρ έην ός τίς σφιν επί στίχας ηγήσαιτο>> <<Εκείνοι όμως τόν δυσηχούντα πόλεμο δέν ενθυμούντο. γιατί δέν είχαν κάποιον στίς τάξεις τους νά ηγηθή>> (στ.686-687) Όταν ο Ηγέτης, Αρχηγός απουσιάζει, τό στράτευμα είναι ανίκανο νά πολεμήσει. Τά πάντα είναι θέμα Ηγέτη. Έν προκειμένω, ο Αρχηγός πού λείπει είναι ο Αχιλλεύς. Όχι μόνο στόν πόλεμον, αλλά παντού στίς δομές τής πολιτείας, η έλλειψις Ηγέτη είναι πού οδηγεί, σχεδόν πάντα, σέ αποτυχίες. <<ουδέ μέν ουδ' οί άναρχοι έσαν, πόθεόν γε μέν αρχόν>> <<Όμως κι αυτοί δέν ήσαν άναρχοι, γιατί ποθούσαν αρχηγόν>> (στ.703) Δέν ήθελαν τήν αναρχίαν, μά, ποθούσαν Αρχηγόν! Ναί, διότι η αναρχία είναι μιά

25

αφύσικος κατάστασις. Άς αναρωτηθούμε πού στό σύμπαν υπάρχει αναρχία: ΠΟΥΘΕΝΑ! Τό φυσιολογικό παντού καί πάντα είναι κάποιος (άν πρόκειται γιά ανθρώπους) ή κάτι (άν πρόκειται γιά οτιδήποτε άλλο) νά άρχει. Γιά παράδειγμα, ο Ήλιος δέν άρχει στό πλανητικό μας σύστημα; Τόσο απλό. Η διαφορά τών ανθρώπων από όλα τά είδη είναι ότι δέν άρχει πάντα ο καλλίτερος (Ο Δημόκριτος, πάντως, έγραψε:<<είναι φυσικός νόμος ο καλλίτερος νά άρχει>>) ή ο δυνατότερος (κάτι που συμβαίνει σέ όλο τό ζωικόν βασίλειον). Δυστυχώς, η ΔΟΛΙΟΤΗΣ υπερισχύει πολλάκις τής φυσικής αξίας, εκτοπίζοντας πραγματικούς Ηγέτες καί ενθρονίζοντας τιποτένιους καί ασημάντους. Άν οι άνθρωποι, καί πρωτίστως οι Έλληνες, δέν κάνουμε εσωτερική (καί όχι μόνον) Επανάστασιν ώστε νά μήν δεχόμαστε νά κυβερνιόμαστε από δολόφρονες, άς είμαστε σίγουροι, από τώρα, γιά τόν όλεθρον όχι μόνο τής χώρας καί τής φυλής μας, μά ολοκλήρου τής Ανθρωπότητος. Καί πιστέψτε με, δέν είναι αστείο, άν δείτε, γιά παράδειγμα, μέ τί ρυθμούς καταστρέφεται παγκοσμίως τό περιβάλλον. Εφ' όσον δέν αντιδρούμε είμαστε όλοι συνυπεύθυνοι: <<θά μάς δικάσουν οι αγέννητοι, οι νεκροί...>>. <<ουδέ τι λαοί δεύονθ' ηγεμόνος, πόθεόν γε μέν εσθλόν εόντα>> <<οι λαοί δέν εστερούντο ηγεμόνος, εκείνον όμως ποθούσαν επειδή ήταν γενναίος>> (στ.708-709) Οι λαοί δεν επιθυμούν απλώς Αρχηγόν. Ζητούν νά τούς διοικεί ο 'εσθλός', δηλαδή ο πιό γενναίος, καλός, ενάρετος. Αυτή η επιλογή τού λαού είναι αποτέλεσμα τών Θεσμών τής τότε κοινωνίας: 'κατά φύσιν ζήν'. Φαίνεται πώς εκείνοι οι άνθρωποι ήταν πολύ βαθύτερα συνειδητοποιημένοι από τόν σημερινό άνθρωπο στό βασικότερο ερώτημα τής ζωής: 'γιατί ζούμε, καί πώς πρέπει νά ζούμε'. Τό πρώτο σκέλος ,τό 'γιατί', απασχόλησε τούς Φιλοσόφους χωρίς πραγματικώς νά βρεθεί μιά απάντησις, διότι, απλώς, δέν γίνεται νά υπάρξει, μιά 'ανθρώπινη' απάντησις. Τό δεύτερο σκέλος, τό 'πώς', υπέστη καί αυτό επεξεργασία από τά μεγαλύτερα μυαλά τής Ιστορίας τού ανθρωπίνου είδους (εξ όσων γνωρίζουμε, τουλάχιστον). Μιλάμε, βεβαίως, γιά τήν πολιτικήν σκέψιν, η οποία οδηγεί στήν παραγωγήν πολιτειακών συστημάτων (πολιτεύματα). Αποτέλεσμα; πέραν τής βασικής ιδέας, η οποία υπάρχει απαράλλαχτη από τούς Ορφικούς ώς τόν Αριστοτέλη, καί δέν είναι άλλη από τήν πολιτεία πού διοικούν οι ΑΡΙΣΤΟΙ καί οι ΦΙΛΟΣΟΦΟΙ, ουδέν! Εκατοντάδες πολιτεύματα δοκιμάστηκαν στίς πόλεις τών Ελλήνων. Όλα δούλεψαν καί όλα απέτυχαν! Ο βασικότερος λόγος αποτυχίας υπήρξε πάντοτε είτε ο υπέρμετρος εγωισμός μεμονωμένων ατόμων είτε, γενικώς, η διχόνοια. Πάντοτε, όμως, αναζητούσαν-στήν θεωρίαν τουλάχιστον-τόν καλλίτερον ή τούς καλλιτέρους γιά νά διοικούν. Ισχυρίζομαι πώς βρισκόμαστε σέ πολύ μικρότερο βαθμό συνειδητότητος σέ σχέσιν μέ εκείνους, διότι ανεχόμαστε νά μάς κυβερνούν οι χειρότεροι. Πρέπει νά αλλάξει αυτό. Σέ σχέσιν μέ τά κριτήρια επιλογής πολιτεύματος: Ο σκοπός δημιουργίας ενός πολιτεύματος παραμένει ο ίδιος από τότε καί δέν είναι άλλος από τήν ευημερία τών ανθρώπων. Η ΑΡΧΗ πού πρέπει νά τηρηθεί γιά τήν δημιουργία τού όποιου-νέου;-πολιτικού συστήματος είναι, επίσης, απαράλλαχτη: 'κατά φύσιν ζήν'...

26

ΡΑΨΩΔΙΑ Γ <<Δύσπαρι, είδος άριστε, γυναιμανές, ηπεροπευτά, αίθ' όφελες άγονος τ΄έμεναι άγαμος τ' απολέσθαι.Καί κε το βολοίμην, καί κεν πολύ κέρδιο ήεν ή ούτω λώβην τ' έμεναι καί υπόψιον άλλων>> <<Πάρι κακέ, στήν όψιν άριστε, γυναικομανή, πλάνε, άς ήταν αγέννητος νά ήσουν κι άγαμος νά είχες χαθή. θά τό ήθελα αυτό καί πολύ πιό επικερδές θά ήταν, παρά έτσι περίγελως νά είσαι καί απεχθής στούς άλλους>> (στ.39-42) 'Είσαι στήν όψιν ωραίος, μά, είσαι κακός'. Από αυτή καί μόνο τήν δήλωσιν γίνεται αντιληπτό πώς μεγαλυτέραν αξίαν έχει ο εσωτερικός κόσμος, τά ψυχοπνευματικά χαρακτηριστικά, παρά μιά κούφια ομορφιά γιά τόν Όμηρον. Καταγγέλλεται, επίσης, ως 'γυναικομανής' καί 'πλάνος'. Τί βλέπουμε εδώ; Μέ δύο λόγια, καταδικάζονται: η μή εγκράτεια (ακόρεστος ερωτική ορμή) καί η δολιότης (η πονηρία τού ανδρός). Αυτά συναποτελούν τό 'κακός' που ελέχθη πρίν. Τά καλά έρχονται αμέσως μετά: <<άς ήταν αγέννητος νά ήσουν κι άγαμος νά είχες χαθή>>!!! Τά συμπεράσματα εύκολα. Οι κακοί (άπληστοι καί δολόφρονες) ΔΕΝ πρέπει κάν νά γεννιούνται. Άν ακόμα τύχει νά γεννηθούν τότε νά μήν έρχονται σέ γάμον, δηλαδή, νά ΜΗΝ αναπαράγονται!!! Συμπληρώνει πώς αυτό θά ήταν επικερδές καί γιά αυτόν-τόν κακόν- καί γιά τούς υπολοίπους. Ουδείς θά υπέφερε. Πόσο δίκαιο ή άδικο έχει σάς καλώ νά σκεφτείτε μόνοι σας. Διαπιστώνουμε τίς πρώτες νύξεις περί ευγονικής. Θά δούμε περισσότερα έν συνεχεία. <<ουκ άν τοι χραίσμη κίθαρις τά τε δώρ' Αφροδίτης, ή τε κόμη τό τε είδος, ότ' εν κονίησι μιγείης.αλλά μάλα Τρώες δειδήμονες. Ή τε κεν ήδη λάϊνον έσσο χιτώνα κακών ένεχ' όσσα έοργας>> <<δέν θά σού εχρησίμευεν η κιθάρα καί τά δώρα τής Αφροδίτης, η κόμη καί η ομορφιά σου, σάν μέ τίς σκόνες έσμιγες. Αλλά πολύ δειλοί οι Τρώες. αλήθεια ήδη θά σέ λιθοβολούσαν ένεκα όσων κακών έπραξες>> (στ.54-57) Ξανά κατακρίνει τήν τρυφηλότητα καί τήν φιληδονία, λέγοντας πώς 'τήν ματαιότητά της θά τήν καταλάβαινε μέ τό πού θά βρισκόταν νεκρός στό πεδίον τής μάχης'. Κατηγορεί, δέ, τούς Τρώες γιά τήν ανοχήν πού δείχνουν στόν Πάριν, ο οποίος αντιπροσωπεύει τήν τρυφηλότητα. Δίδαγμα: οι λαοί πρέπει νά αποδοκιμάζουν τήν τρυφηλότητα καί μέ συνοπτικές διαδικασίες νά απαλλάσσονται από τούς φορείς της βιολογικώς! Λαοί πού δέν τό πράττουν αυτό αποκαλούνται 'μάλα δειδήμονες' = πολύ δειλοί! Εμείς οι σύγχρονοι Έλληνες τί είμαστε άραγε; <<Έκτορ, επεί με κατ' αίσαν ενείκεσας ουδ' υπέρ αίσαν>> <<Έκτορα, επειδή δίκαια μέ ψέγεις καί όχι υπέρ τό πρέπον>> (στ.59)

27

Καί ο ίδιος ο Πάρις παραδέχεται τό δίκαιον του Έκτορος. Όμως, βάζει καί μιά άλλη παράμετρο πιό κάτω: <<μή μοι δώρ' ερατά πρόφερε χρυσέης Αφροδίτης. Ού τοι απόβλητ' εστί θεών ερικυδέα δώρα, όσσα κεν αυτοί δώσιν, εκών δ'ουκ άν τις έλοιτο>> <<μή μού αποκτυπάς τ' αγαπητά δώρα τής χρυσής Αφροδίτης. δέν είναι απόβλητα τών θεών τά λαμπρά δώρα, όσ' αυτοί δώσουν, αφού εκών κανείς δέν (τούς) τά παίρνει>> (στ.64-66) Πώς, κάποιες φορές, οι ίδιοι οι θεοί φταίνε γιά αυτό τό οποίο είμαστε. Αποκωδικοποίησις: κάποιοι ΓΕΝΝΙΟΥΝΤΑΙ μέ κακή (καί, αντιστοίχως, καί καλή) κλίση. Δέν φέρουν οι ίδιοι τήν απόλυτον ευθύνη. Εντάξει, αυτό τό γνωρίζουμε. Πρέπει, συνεπώς, η πολιτεία νά αναπτύξει τέτοια συστήματα πού νά μπορεί νά ανακαλύπτει τίς ελαττωματικές φύσεις καί νά τίς διορθώνει όσο μπορεί, γιά τό καλόν τού ατόμου καί, κυρίως, τού συνόλου. Εδώ ολόκληρος Σωκράτης παραδεχόταν πώς έχει ένα σωρό ελαττώματα, συμπληρώνοντας, όμως, πώς μέ τήν λογική καί τό νού προσπαθεί νά επιβληθεί στήν κακήν του φύσιν καί νά εξαλείψει ή νά κάνει νά μήν φαίνονται πολύ αυτά. Μάς δείχνει, έτσι, τόν δρόμο πάνω στό τί θά πρέπει νά κάνουμε, άν βεβαίως στόχος μας είναι μιά αγαθότερη, πιό ευημερούσα πολιτεία γιά όλους. Τό υπάρχον σύστημα κάνει τό ακριβώς ανάποδο, θαρρείς καί κάποιος κάνει τό αντίθετο πείραμα γιά νά δεί πόσο χαμηλά θά φτάσουν καί πόσον θά αποκτηνωθούν τά γένη τών ανθρώπων. Καί εμείς όλοι τό ανεχόμαστε αυτό. Ώσπου αποκτηνωθούμε καί εμείς. Εύγε! <<αιεί δ' οπλοτέρων ανδρών φρένες ηερέθονται. Οίς δ' ο γέρων μετέησιν, άμα πρόσσω και οπίσσω λεύσσει, όπως όχ' άριστα μτ' αμφοτέροισι γένηται>> <<Πάντα τών νεωτέρων ανδρών οι φρένες αεροβατούν. σέ όσους πάλι γέροντας υπάρχει, αυτός συνάμα πρόσσω καί οπίσω βλέπει, όπως έξοχ' άριστα σέ αμφοτέρους γίνουν>> (στ.108-110) Τά μυαλά τών νέων είναι στόν αέραν! Γι' αυτό είναι ΑΝΑΓΚΑΙΑ η ύπαρξις Γερουσίας ώς συμβουλευτικού καί επιβλεπτικού σώματος. Μόνον οι γεροντότεροι μπορούν νά έχουν εποπτική εικόνα τών πραγμάτων. Έχοντας ζήσει στό 'πίσω', έχοντας ήδη δεί πολλά εκεί, έχουν αποκτήσει τήν ικανότητα νά προβλέπουν έλλογα τά μελλούμενα στό 'εμπρός'. Αυτή των η γνώσις γεννά καλές βουλές καί βοηθά νά γίνονται εξόχως άριστα πράγματα γιά τήν ευημερίαν όλων, νέων καί ηλικιωμένων. <<καλόν δ' ούτω εγών ού πω ίδον οφθαλμοίσιν, ουδ' ούτω γεραρόν. Βασιλήϊ γαρ ανδρί έοικε>> <<ωραίον όμως έτσι άλλον εγώ δέν είδα μέ τούς οφθαλμούς, ούτε τόσο σεβάσμιο. γιατί σέ βασιλιά άνδρα μοιάζει>> (στ.169-170) Οι βασιλείς πρέπει νά αποπνέουν εκτός από καλή οπτική εντύπωσιν καί

28

σεβασμό. Οι βασιλείς άνδρες έχουν συγκεκριμένη 'κοψιά'; Αυτό καταλαβαίνουμε εδώ. <<ήτοι μέν Μενέλαος επιτροχάδην αγόρευε, παύρα μέν, αλλά μάλα λιγέως, επει ου πολύμυθος ουδ' αφαμαρτοεπής. ή καί γένει ύστερος ήεν>> <<ο μέν Μενέλαος επιτροχάδην αγόρευε λίγα μέν, αλλά μέ πολύ λιγυρή φωνή, επειδή δέν ήταν πολύμυθος ουδέ καί μωρολόγος, άν καί μικρότερος στά χρόνια>> (στ.213-215) Λόγια λίγα καί καλά! Επιδοκιμάζεται γιά αυτό. Επίσης επιδοκιμάζεται τό νά έχει είς αυτή τήν ικανότητα σέ νεαρά ηλικία. Αποδοκιμάζονται η πολυμυθία (=πολυλογία), καί η μωρολογία. Τώρα τί νά πεί κανείς γιά τούς πρόσφατους 'ηγέτες' τής πατρίδος μας, αλλά καί, τού κόσμου; Μάλλον δέν μοιάζουν καί πολύ μέ ομηρικούς ήρωες! <<Ζεύ κύδιστε μέγιστε, καί αθάνατοι θεοί άλλοι, οππότεροι πρότεροι υπέρ όρκια πημήνειαν, ώδε σφ' εγκέφαλος χαμάδις ρέοι ως όδε οίνος, αυτών και τεκέων, άλοχοι δ' άλλοισι δαμείεν>> <<Ζεύ ένδοξε μέγιστε, καί οι άλλοι αθάνατοι θεοί, όποιος από τούς δύο πρότερος τούς όρκους βλάψη, έτσι ο εγκέφαλος του χάμω νά ρεύση όπως αυτός ο οίνος, αυτών καί τών τέκνων, καί τίς σύγκοιτες άλλοι νά δαμάσουν>> (στ.298-301) Πιστεύουν βαθειά στό Θείον, πιστεύουν στήν τήρησιν τών όρκων, επιζητώντας τίς βαρύτερες τιμωρίες γιά τούς επιόρκους. Στίς ημέρες μας, όχι λόγο δέν κρατάνε οι 'ηγέτες', αλλά, ακόμη καί όταν τό ψέμμα καί η επιορκία των αποκαλύπτεται, βρίσκουν θρασύτατες δικαιολογίες υπεκφυγής καί μή αναλήψεως ευθυνών. Νά μήν πούμε καί πόσο σέβονται τά Θεία...Νά τούς χαιρόμαστε. <<οππότερος τάδε έργα μετ' αμφοτέροισιν έθηκε, τόν δός αποφθίμενον δύναι δόμον Άϊδος είσω, αμίν δ'αύ φιλότητα και όρκια πιστά γενέσθαι>> <<όποιος από τούς δύο αυτά τά έργα σέ αμφοτέρους προκάλεσε, αυτόν δώσε αφανιζόμενο νά καταδυθή στόν δόμο τού Άδου έσω, καί σέ μάς πάλι φιλότητα κι όρκοι πιστοί νά γίνουν>> (στ.321-323) Προσεύχονται-όλοι-γιά δικαιοσύνη καί όχι γιά τό συμφέρον των. Δέν προσεύχονται 'άχ, θεέ μου, κάνε νά κερδίσω καί νά τούς σφάξω'. Ο πόθος τούς δέν είναι νά σφαγούν. Δέν είναι αιμοσταγείς παράφρονες. Ζητούν από τόν θεόν νά τιμωρηθεί ο όποιος αίτιος τής διαμάχης καί αυτοί νά επιστρέψουν στήν προτέραν κατάστασιν φιλότητος. Ο πόλεμος, γενικώς η έρις, είναι μιά κατάστασις πού πλήττει όλους τούς αντιμαχομένους καί ποτέ, κανένα, δέν αφήνει απείραχτον. <<Ζεύ άνα, δός τείσασθαι ό με πρότερος κάκ' έοργε, δίον Αλέξανδρον, καί εμής υπό χερσί δάμασσον, όφρα τις ερρίγησι και οψιγόνων ανθρώπων ξεινοδόκον κακά πέξαι, ό κεν φιλότητα παράσχη>> <<Ζεύ άνακτα, δώσε νά εκδικηθώ αυτόν πού πρότερος κακό μού έκανε, τόν

29

θεϊκόν Αλέξανδρο, καί μέ τό δικό μου χέρι δάμασε, γιά νά ριγά καί κάποιος από τούς οψιγέννητους ανθρώπους στόν φιλοξενούντα κακά νά πράξη, πού φιλότητα τού παρέσχεν>> (στ.351-354) Θέλει νά τιμωρήσει τόν Πάριν γιά νά αφήσει παράδειγμα γιά τούς επόμενους, πώς τό κακό τιμωρείται. Αυτή είναι καί η έννοια τής τιμωρίας σέ όλες τίς κοινωνίες. Τό κακό στό οποίο αναφέρεται εδώ είναι, συγκεκριμένως, η αχαριστία ενός φιλοξενούμενου, ο οποίος όχι μόνον δέν είπε ευχαριστώ γιά τήν φιλοξενία, αλλά άρπαξε καί τήν ίδια τήν γυναίκα τού ξεινοδόκου καί άλλα αποκτήματά του καί έφυγε. Δέν μένει παρά νά υψώσουμε καί εμείς τά χέρια καί νά προσευχηθούμε: 'Δώσε, θεέ, νά τιμωρηθούν οι πλεονέκτες, οι άτιμοι, οι αχάριστοι, οι κακοί'...

30

ΡΑΨΩΔΙΑ Δ <<μάχην ες κυδιάνειραν>> <<στήν μάχη πού δοξάζει τούς άνδρες>> (στ.225) Η μάχη αποκαλείται 'κυδιάνειρα'. Είδαμε ήδη πώς κυδιάνειρα είναι καί η αγορά. Συνοψίζουμε εδώ τό συμπέρασμα πού βγαίνει αβίαστα: οι άνθρωποι εκείνοι αναζητούσαν τό κύδος σέ κάθε σημαντική πτυχή τής ζωής. Σημαντικότερα από τήν διοίκησιν τής πολιτείας καί τόν πόλεμον δέν υπάρχουν, ώς ευθύνες. Αποκαλύπτεται, άρα, πώς τό κύδος αποδίδεται είς αυτόν ο οποίος θά αναλάβει τίς περισσότερες ευθύνες! Η ευθυνολατρία γεννά δόξα! Η λεπτομέρεια πώς αυτό τό κύδος αναφέρεται στούς άνδρες (κύδος+ανήρ) είναι σημαντική. Στήν τότε κοινωνία υπάρχουν διακριτές ιδιότητες καί ασχολίες τού άρρενος καί τού θήλεος, βγαλμένες από τήν φυσικήν ροήν τών πραγμάτων. Η γυναίκα δέν είναι ικανή γιά πολεμικά έργα, καί επειδή στήν βουλήν τά πλείστα τών θεμάτων πρός συζήτησιν είναι γιά τόν πόλεμον-γενικώς τήν προστασίαν τής πολιτείας, πού δέν γίνεται βέβαια μέ λόγια ή κλάμματα αλλά μέ όπλα καί μάχες-, προφανώς γιά τήν εποχήν εκείνην, η γυναίκα δέν είχε καμμιά δουλειά στήν διοίκησιν της πολιτείας. <<Αργείοι, μ΄πώ τι μεθίετε θούριδος αλκής. Ου γάρ επί ψευδέσσι πατήρ Ζεύς έσστ' αρωγός, αλλ' οί περ πρότεροι υπέρ όρκια δηλήσαντο, τών ήτοι αυτών τέρενα χρόα γύπες έδονται, ημείς αύτ' αλόχους τε φίλας καί νήπια τέκνα άξομεν ν νήεσσιν, επήν πτολίεθρον έλωμεν>> <<Αργείοι, μή αφήνετε τήν θούριαν αλκή. γιατί στούς ψεύτες ο πατέρας Ζεύς δέν θά είναι αρωγός, αλλ' αυτοί πού πρότεροι τούς όρκους υπερέβησαν, εκείνων τό τρυφερό δέρμα οι γύπες θά φάγουν, κι εμείς έπειτα τίς προσφιλείς τους σύγκοιτες καί τά νήπια τέκνα θά φέρουμε στίς νήες, όταν τήν πόλι πάρουμε>> (στ.234-239) Στούς ψεύτες καί καταπατητές όρκων ο Ζεύς δέν είναι αρωγός. Αντιθέτως, η μοίρα των θά είναι τραγική! Επίσης, αφήνεται νά εννοηθεί πώς, αφού εκπορθείται μιά πόλις τά γυναικόπαιδα μεταφέρονται ως λάφυρα καί οι άνδρες κατασφάζονται. Τό κρατάμε ώς 'εθιμικό' στοιχείο πολέμου. <<Αργείοι ιόμωροι, ελεγχέες, ού νυ σέβεσθε;τιφθ' ούτως έστητε τεθηπότες ηϋτε νεβροί, αί τ' επεί ούν έκαμον πολέος πεδίοιο θέουσαι, εστάσ', ουδ' άρα τίς σφι μετά φρεσί γίγνεται αλκή. Ώς υμείς έστητε τεθηπότες, ουδέ μάχεσθε>> <<Αργείοι φαφλατάδες, ξελέχια, δέν ντρέπεστε καθόλου; Τί στέκεσθε έτσι έκθαμβοι σάν ελαφάκια, πού αφού απέκαμαν σέ απέραντο πεδίο τρέχοντας, στάθηκαν καί σέ κανενός τίς φρένες δέν έμεινεν αλκή. έτσι σείς στέκεσθε έκθαμβοι, ουδέ μάχεσθε>> (στ.242-246) Καταδικάζει τούς φαφλατάδες, δηλαδή τήν μεγαλοστομίαν. Αποδοκιμάζει τήν σαστιμάρα λόγω φόβου, η οποία γεννά, εκτός τής δειλίας, αδυναμία στήν σκέψιν. Συνολικώς, αποκαλεί ξελέχια, ντροπιασμένους, όσους φυγομαχούν. Αυτό δέν συμβαίνει μόνο στόν πόλεμον. Φυγομαχία μπορεί όλοι μας νά κάνουμε

31

καθημερινώς καί, ίσως, νά μήν τό έχουμε καταλάβει κιόλας. Άς τό σκεφτούμε, έστω τώρα, καί άς επαναξιολογήσουμε τόν τρόπον-καί τούς στόχους-τής ζωής μας. <<Ατρεϊδη, μάλα μέν τοι εγών ερίηρος εταίρος έσσομαι, ως τό πρώτον υπέστην καί κατένευσα>> <<Ατρείδη, πολύ πιστός εγώ εταίρος θά σού είμαι, όπως από πρώτα υποσχέθηκα καί κατένευσα>> (στ.266-267) Δήλωσις πίστεως στόν Άνακτα, ώς συνέχεια τηρήσεως 'λόγου'. Ο Όμηρος δίδει διαρκώς παραδείγματα γιά όσα θέλει νά διδαχτούμε. <<(για τους Τρώες) τοίσιν δ' αύ θάνατος καί κήδε' οπίσσω έσσετ', επεί πρότεροι υπέρ όρκια δηλήσαντο>> <<σ' αυτούς θάνατος καί κηδείες οπίσω νά έλθουν, αφού πρότεροι τούς όρκους υπερέβησαν>> (στ.270-271) Όποιος καταπατά τούς όρκους του, θάνατος καί κηδεία τού πρέπει! Ενώ πρίν είδαμε τήν τήρησιν τού όρκου, εδώ βλέπουμε τό αντιπαράδειγμα. Είναι σαφές πώς ο ποιητής επιθυμεί οι άνθρωποι οι οποίοι τόν μελετούν νά σέβονται τόν λόγον των, τίς υποσχέσεις πού έδωσαν, τούς όρκους. Δέν αποδέχεται ψεύτες καί επιόρκους ο Όμηρος... <<αυτώ γάρ μάλα λαόν ανώγετον ίφι μάχεσθαι. Αί γάρ, Ζεύ τε πάτερ και Αθηναίη καί Άπολλον, τίος πάσιν θυμός ενί στήθεσσι γένοιτο. τώ κε τάχ' ημύσειε πόλις Πριάμοιο άνακτος, χερσίν υφ' ημετέρησιν αλούσά τε περθομένη τε>> <<αφού καί μόνοι τόν λαό παρακινείτε δυνατά νά μάχεται. Γιατί, είθε, Ζεύ πάτερ καί Αθηνά καί Απόλλων, τέτοια σέ όλους επιθυμία στά στήθη νά γίνοταν. τότε ταχέως θά έπεφτεν η πόλις τού Πριάμου άνακτος, από τά ημέτερα χέρια αλωμένη καί πορθημένη>> (στ.287-291) Νά, λοιπόν, τί χρειάζεται ένας στρατός γιά νά θριαμβεύει: μαχητές πού δέν χρειάζονται παρακίνησιν γιά νά πολεμήσουν καί, συγχρόνως, παροτρύνουν καί τούς γύρω των γιά μάχη. Αυτοί πού μάχονται δίχως παρότρυνσιν είναι εκείνοι οι οποίοι γνωρίζουν καλώς τόν λόγο γιά τόν οποίον πολεμούν. Είναι οι συνειδητοποιημένοι πολεμιστές. Υπάρχουν αντίστοιχα στίς μέρες μας; Άν μελετήσετε τό έπος πού είχε αφετηρία τήν 28η Οκτωβρίου 1940 θά καταλάβετε τί σημαίνει νά έχει κανείς συνείδησιν όταν πολεμά. Καί, βέβαια, ένας τέτοιος πολεμιστής είναι 'ανίκητος', ειδικώς όταν έχει νά αντιμετωπίσει πλιατσικολόγους κατακτητές καί ανισόρροπους πολεμοχαρείς οι οποίοι δέν λογαριάζουν τήν ανθρώπινη ζωήν. Διότι τό Δίκαιον είναι μέ τό δικό του μέρος. Δυστυχώς, στή σημερινή Ελλάδα, όχι μόνο δέν καλλιεργείται υψηλή συνειδητότητα στούς αυριανούς-άν χρειαστεί-πολεμιστές τής, μά, έχουμε φτάσει στό σημείο νά αμφισβητούμε καί τήν ίδια τήν χρησιμότητα τής υπάρξεως τού Στρατού μάς. Ξέρετε, υπάρχει καί άλλος τρόπος νά έχει κανείς-τρόπον τινά-ενσυνείδητους

32

στρατιώτες: νά είναι φανατισμένοι από μιά θρησκεία (ή ιδεολόγημα) πού πιστεύουν τυφλά, γιά παράδειγμα. Αυτοί, μπορεί νά μήν έχουν αντικειμενικώς δίκαιον όταν διεξάγουν έναν πόλεμον, όμως, άν αυτό θέλει ο 'θεός'; Γίνονται 'ανίκητοι', διότι μάχονται γιά κατί πού έχουν πειστεί πώς είναι σωστόν. Όταν δέν πιστεύεις δυνατά σέ κάτι είσαι εύκολος στόχος γιά αυτόν πού πιστεύει. Νομίζετε ότι μιλάμε γιά πολύ μακρινά πράγματα; Δίπλα μάς είναι ήδη... <<αλλ' ού πως άμα πάντα θεοί δόσαν ανθρώποισιν>> <<Αλλά ποτέ όλα μαζί δέν δίνουν οι θεοί στούς ανθρώπους>> (στ.320) Οι θεοί δέν τά δίνουν όλα μαζί στούς ανθρώπους. Οι άνθρωποι οφείλουν νά κάνουν όσα πρέπει νά κάνουν. Ο θεός ξέρει πότε καί άν θά δώσει στόν άνθρωπον αυτά γιά τά οποία εργάζεται. Μιά άλλη προέκτασις πού προκύπτει από τήν ισότητα Φύσις=ορατή εικών τού θεού: Δέν έχουν όλοι οι άνθρωποι τίς ίδιες ικανότητες σέ όλα τά πράγματα, καί αυτό είναι εκ θεού(=εκ Φύσεως). Καί εκεί βρίσκεται καί η ομορφιά: στήν διαφορετικότητα ικανοτήτων μεταξύ τών ανθρώπων πού τούς 'αναγκάζει' νά φερθούν συλλογικώς, ομαδικώς, διά τήν επίτευξιν στόχων ευημερίας, αξιοποιώντας έκαστον στήν φυσικήν δεξιότητά του. Τό νά θέλουμε τούς πάντες ίδιους είναι ΥΒΡΙΣ μεγίστη, τόσο εντός μιάς πολιτείας, όσο καί σέ παγκόσμιο, πιά, επίπεδο. Η ομοιότης, θεωρώ, πρέπει νά εξαντλείται στήν διαμόρφωσιν κοινής αγαθοποιού διαθέσεως. <<κελεύσω βουλή καί μύθοισι. Τό γάρ γέρας εστί γερόντων>> <<θά κελέυω μέ συμβουλές καί λόγια. γιατί αυτό είναι τό γέρας τών γερόντων>> (στ.322-323) Τό 'γέρας'(=δώρο) τών γερόντων είναι η εμπειρία, η γνώσις πού έχουν αποκτήσει, τήν οποίαν πρέπει νά μεταφέρουν στούς νέους μέ λόγους καί συμβουλές. Μιά φυσιολογική διαδικασία. Σήμερα οι νέοι νομίζουν πώς 'τά ξέρουν όλα', ή πώς 'άλλη η δική σας εποχή', τό οποίον, ώς ένα βαθμό μόνο, είναι λογικόν. Καί οι γέροντες, όμως, δέν δίνουν καλά παραδείγματα στούς νέους σήμερα. Πώς άλλαξε τόσο γρήγορα αυτή η μυριόχρονη παράδοσις; Πώς τό αφήνουμε νά συμβαίνει; Ξέρετε, όσο περισσότερο 'αφύσικοι' θά γινόμαστε τόσο λιγότερο άνθρωποι θά είμαστε. Καί ειδικώς γιά τήν πατρίδα μας, τόσο λιγότερο πατριώτες. Διότι όποιος δέν ξέρει από πού έρχεται δέν ξέρει πού πηγαίνει. Άλλοι τόν πηγαίνουν όπου θέλουν καί ο νοών νοείτω. <<αιχμάς δ' αιχμάσσουσι νεώτεροι, οί περ εμείο οπλότεροι γεγάασι πεποίθασίν τε βίηφιν>> <<Μέ τίς αιχμές θά πολεμήσουν οι νεώτεροι, εκείνοι πού εμέ νεώτεροι είναι καί έχουν πεποίθησι στήν αλκή τους>> (στ.324-325)

33

Η δουλειά τών νέων είναι νά πολεμούν! Συνδεόμενο μέ τό προηγούμενο χωρίο κατά αντιπαραβολή, οι γέροι συμβουλεύουν καί οι νέοι πολεμούν. Άν οι γέροι δέν συμβουλεύουν σωστά, ή καί καθόλου, οι νέοι ΔΕΝ ΞΕΡΟΥΝ γιατί νά πολεμήσουν καί, ώς εκ τούτου, δέν πολεμούν. Οι ευθύνες τών τελευταίων γενεών στό θέμα αυτό στήν πατρίδα μας είναι τεράστιες. Διότι κάποτε-ίσως συντομότερα από όσο φαντάζεστε-θά γίνει κάποιος πόλεμος. Καί θά ηττηθούμε βαρειά. Καί η αιτία θά είναι αυτό που συζητάμε εδώ. <<τον δ' ού τι προσέφη κρατερός Διομήδης, αιδεσθείς βασιλήος ενιπήν αιδοίοιο>> <<αλλά σ' αυτόν τίποτε δέν απάντησεν ο κρατερός Διομήδης, από αιδώ στόν σεβάσμιο βασιλιά πού τόν επετίμησε>> (στ.401-402) Ο Διομήδης δέν απαντά στήν επιτίμησιν τού βασιλέως από αιδώ. <<τέττα , σιωπή ήσο, εμώ δ' επιπείθεο μύθω. Ου γάρ εγώ νεμεσώ Αγαμέμνονι, ποιμένι λαών, οτρύνοντι μάχεσθαι εϋκνήμιδας Αχαιούς. Τούτω μέν γάρ κύδος άμ' έψεται, εί κεν Αχαιοί Τρώας δηώσωσιν έλωσί τε Ίλιον ιρήν, τούτω δ' αύ μέγα πένθος Αχαιών δηωθέντων>> <<Τάτα, σιώπα, καί στόν δικό μου νά πείθεσαι μύθο. γιατί εγώ δέν θυμώνω μέ τόν Αγαμέμνονα, ποιμένα λαών, πού παροτρύνει νά μάχωνται οι καλλικνήμιδες Αχαιοί. γιατί σέ τούτον δόξα θά έπεται, άν βέβαια οι Αχαιοί τούς Τρώες δηώσουν καί πάρουν τό ιερόν Ίλιον>> (στ.412-417) Πρός επίρρωσιν τών προηγουμένων. Σεβασμός καί κατανόησις στόν βασιλέαν, ο οποίος γνωρίζει πώς μιά ενδεχόμενη ήττα στή μάχη θά τόν κυνηγά σέ όλη του τήν ζωήν. Σεβασμός σέ κάποιον πού είναι επιφορτισμένος μέ τόσες ευθύνες γιά τήν λήψιν σοβαρότατων αποφάσεων όπως αι πολεμικές επιχειρήσεις. Δέν ξεκινά μιά εγωιστική αντιπαράθεσιν τήν ώρα πού ο Άναξ προσπαθεί νά παροτρύνει τόν λαόν νά πολεμήσει, ακόμη καί άν ο Άναξ δέν πράττει αυτό μέ σωστό τρόπο. Σύνεσις λέγεται αυτό. Άς διδαχτούμε, επιτέλους, ώς Έλληνες, κάτι: όταν δίνεται μιά μάχη-όχι μόνο στρατιωτική-γιά τό καλό τής πατρίδος, τού λαού μας, ΑΠΑΓΟΡΕΥΟΝΤΑΙ οι εγωισμοί πού οδηγούν στήν έριδα καί αυτή, μέ τήν σειράν τής, στόν διχασμόν καί τήν εμφύλιον διαμάχην. Έλεος πιά! Μάς έχει σιχαθεί καί ο θεός! Όσα τραβάμε είναι από τό δικό μας κεφάλι, τό ξερό καί αγύριστο. Θέλω νά πιστεύω πώς, έστω καί τήν τελευταία στιγμή, θά μάθουμε καί θά αποφύγουμε τόν όλεθρον που πλησιάζει.

34

ΡΑΨΩΔΙΑ Ε

<<δώκε μένος καί θάρσος, ίν' έκδηλος μετά πάσιν Αργείοισι γένοιτο ιδέ κλέος εσθλόν άροιτο>> <<έδωσε μένος καί θάρρος, ώστε κατάδηλος μεταξύ πάντων τών Αργείων νά γίνη καί νά πάρη κλέος εσθλόν>> (στ.2-3) Τό 'κλέος εσθλόν' είναι, προφανώς, πολύ σημαντικό ώστε νά βοηθά νά αποκτηθεί η ίδια η θεά Αθηνά. Ποιά η σημασία του; Είναι αυτό πού θά κάνει κάποιον 'έκδηλον μετά πάντων των Αργείων', δηλαδή, θά τόν ξεχωρίσει από τούς υπόλοιπους! Είναι ένα κριτήριον διακρίσεως! Αντί γιά κάτι άλλο υλικό, οι Έλληνες θεωρούν τό ΚΛΕΟΣ ώς μέτρον συγκρίσεως μεταξύ ανδρών. Τί χρειάζεται γιά νά αποκτηθεί αυτό; 'μένος καί θάρσος'. Άν, λοιπόν, θέλαμε νά φτάσουμε καί εμείς κάποια στιγμή ώς κοινωνία σέ ένα τέτοιο μέτρο συγκρίσεως, θά έπρεπε νά αναπτύξουμε αυτά τά δύο πράγματα στούς πολίτες. Γιατί 'μένος καί θάρρος'; 'μένος', διότι σημαίνει ορμητική διάθεσις, καί η ορμητική διάθεσις φέρνει πολεμικό, μά, καί δημιουργικό οργασμό. 'θάρρος', διότι άν κανείς φοβάται μένει αδρανής-τό είδαμε πρίν-, ενώ αυτός που δέν φοβάται μεγαλουργεί σέ όλα τά πεδία 'μάχης'. Τό βαθύτερο, ακόμη, νόημα είναι αυτό τής ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ. 'Θέλει αρετή καί τόλμη η ελευθερία'. Αυτός που έχει μένος καί θάρρος φτάνει στό κλέος, κατακτά τό δικαίωμα στήν Ελευθερίαν. Κανείς δέν χαρίζει ελευθερία. Είναι κάτι που αποκτάται μέ αγώνες καί θυσίες. Κάντε μιά νοερή σύγκρισιν καί συσχετισμό μέ τήν σημερινή κοινωνία πού όλα ερμηνεύονται καί αξιολογούνται όχι μέ τό κλέος, παρά, μέ τήν ποσότητα υλικών αποκτημάτων (δέν τά λέω 'αγαθά' διότι δέν είναι) τού καθενός. Σκεφτείτε πόσο καί άν είστε 'ελεύθεροι'. Καί άν ακόμη έχετε ψυχή Ελλήνων καί Ανθρώπων κλάψτε. <<(Αρμονίδης) ός χερσίν επίστατο δαίδαλα πάντα τεύχειν. Έξοχα γάρ μιν εφίλατο Παλλάς Αθήνη>> <<πού στά χέρια εγνώριζε τεχνουργήματα πάντοια νά φτιάνη. γιατί έξοχα τόν αγαπούσεν η Παλλάς Αθηνά>> (στ.60-61) Παρουσιάζεται εδώ ο πολυτεχνίτης Αρμονίδης. Λέγοντάς μας πώς τόν αγαπά πολύ η Αθηνά, είναι πρόδηλον ότι επιδοκιμάζει τούτη τήν ασχολίαν, η οποία θεωρείται καί ενασχόλησις Σοφίας (Αθηνά=Σοφία). Όσο γιά τό όνομα μόνο τυχαίο δέν είναι: Αρμονίδης=Αυτός πού παρήχθη από τήν Αρμονίαν. Αυτό πού θέλει νά πεί είναι πώς γιά νά φτάσει κάποιος στήν Σοφίαν, ή, γιά τήν ακρίβειαν, στήν ενασχόλησιν μέ αυτήν (Φιλοσοφία), πρέπει πρώτα νά γίνει αρμονικός. Νά βρίσκεται σέ ισορροπία τόσο μέ τόν εσωτερικόν του κόσμο όσο καί μέ τόν εξωτερικόν. Άν δέν είσαι ισορροπημένος άνθρωπος δέν πρέπει, δέν γίνεται, νά ασχολείσαι μέ πολύπλοκα τεχνουργήματα. Μήπως χτυπά ένα καμπανάκι γιά τούς επιστήμονες;

35

<<μή τι φόβονδ' αγόρευ', επεί ουδέ σε πεισέμεν οϊω. Ου γάρ μοι γενναίον αλυσκάζοντι μάχεσθαι ουδέ καταπτώσσειν>> <<Μή γιά φυγήν αγορεύης, νομίζω δέν θά μπορέσης νά μέ πείσης. Στό γένος μου δέν είναι ταιριαστό νά φεύγω απ' τήν μάχη ούτε νά συμπτύσσωμαι>> (στ.252-254) 'Μή μιλάτε γιά φυγή, γιά φόβους, γιά συμπτύξεις, υποχωρήσεις...Δέν ταιριάζουν αυτά στη δικιά μου γενεά'. Έτσι είναι. Η απαράμιλλος γενναιότης τού Έλληνος στά πεδία τών μαχών-ώς καί τό σκοτεινό καί καταραμένο 1974-ήταν ίδιον τής γενεάς του ανέκαθεν. Καί αυτό του τό συστατικό υπήρξε, διαχρονικώς, ο 'αστάθμητος παράγων'. Νά θυμηθούμε τούς 300 Σπαρτιάτες τού Λεωνίδα καί τούς 700 Θεσπιείς έναντι ενός εκατομμυρίου Ασιατών; Νά θυμηθούμε τόν στρατόν λίγων δεκάδων χιλιάδων Μακεδόνων υπό τόν Αλέξανδρον εναντίον όλης τής Ασίας; Νά θυμηθούμε τόν Κολοκοτρώνη μέ τούς 15.000 'τρελλούς' πού ξεκίνησε νά λευτερώσει τήν πατρίδα από μιά πανίσχυρη Οθωμανική αυτοκρατορία; Νά θυμηθούμε τό Έπος τής Μικρασίας μέ 30.000 ευζώνων εναντίον μυριάδων τουρκικών ορδών; Τήν μάχην τών Οχυρών εναντίον τών σιδηροφράκτων, απείρως περισσοτέρων καί ισχυροτέρων στρατιών του Γ' Ράϊχ; Τήν μάχην τού αερολιμένος τής Λευκωσίας λιγοστών μαχητών εναντίον τών πλειόνων βαρβαρικών ορδών; Καί αυτά είναι μόνον ένα δείγμα από τήν μεγάλη μας Ιστορία. Όταν είσαι απόγονος τούτων τών ΗΜΙΘΕΩΝ καί ΗΡΩΩΝ πώς γίνεται νά μήν αντιδράς στό άδικον καί τήν ανελευθερίαν; Δειλιάζει ο σημερινός Έλλην ή αναμένει τόν Ηγέτη του γιά νά αφυπνιστεί; Θέλω νά πιστεύω τό δεύτερον, διότι πολλές φορές έχει συμβεί αυτό καί στό παρελθόν: εκεί πού βασίλευε η παρακμή εμφανιζόταν-εκ θεού;-είς Ηγέτης, πολλές φορές από τό 'πουθενά' καί ο λαός ξυπνούσε. Άς ευχηθούμε ειλικρινώς γιά τό δεύτερον. <<ετάρω φίλω, όν περί πάσης τίεν ομηλικίης, ότι οι φρεσίν άρτια ήδη>> <<φίλον εταίρο, πού μεταξύ πάντων τών ομηλίκων τιμούσεν πιό πολύ, επειδή ήσαν ομόφρονες>> (στ.325-326) Ο εταίρος, ο φίλος ο οποίος ξεχωρίζει μεταξύ τών συνομηλίκων, ξεχωρίζει διότι 'οι φρεσίν άρτια ήδη'=ήσαν ομόφρονες. Κριτήριον Φιλίας, συνεπώς, είναι η ομοφροσύνη. Πρέπει νά συμφωνούμε στό πώς αντιλαμβανόμαστε τά βασικά θέματα τής ζωής. Διαφορετικώς, δέν καταλαβαίνω τόν λόγον πού δύο ή περισσότεροι άνθρωποι θά έκαναν συντροφιά. Φιλότης=Φιλία, σημαίνει συνεκτική δύναμις δημιουργίας. Η πραγματική Φιλία οδηγεί ΠΑΝΤΟΤΕ στήν σύνθεσιν. Δέν διχάζει, ενώνει. Τό νά πιστεύει κανείς πώς μπορεί νά έχει φίλους άτομα μέ παντελώς διαφορετικές κατανοήσεις καί καταβολές είναι, άν όχι παραφροσύνη, κακή χρήσις τής εννοίας 'Φιλία'. Τίς προεκτάσεις αυτού του συλλογισμού παρακαλώ νά κάνετε μόνοι σας. <<είκε, Διός θύγατερ, πολέμου καί δηϊοτήτος. ή ουχ άλις όττι γυναίκας ανάλκιδας ηπεροπεύεις;ει δέ σύ γ'ες πόλεμον πωλήσεαι, ή τέ σ'οϊω ριγήσειν πόλεμόν γε καί

36

εί χ' ετέρωθι πύθηαι>> <<Φύγε, θυγατέρα τού Διός, από τόν πόλεμο καί τήν μάχην. έ, δέν σού αρκεί ότι εξαπατάς γυναίκες χωρίς αλκήν; Άν όμως εσύ στόν πόλεμο θέλης νά περιφέρεσαι, έ, φαντάζομαι ρίγος θά σέ πιάνη, άν κάπου αλλού ακούς πόλεμος ότι γίνεται>> (στ.348-351) Μιλά ο Διομήδης στήν Αφροδίτη. Δίδαγμα: οι ανάλκιδες γυναίκες είναι αυτές πού απατώνται από τά αφροδίσια. Αν γίνουν ενάλκιδες θά έχουν έλεγχον στό θέμα αυτό. Καί, βεβαίως, οι γυναικούλες τών αφροδισίων δέν μπορούν νά σταθούν σέ πολεμικό πεδίο. Επειδή ό, τι γράφουμε πρέπει νά τεκμηριώνεται, κοιτώντας στήν Ιστορίαν μας βλέπουμε πώς ο Όμηρος έχει απόλυτο δίκαιον. Καί από τή μιά καί από τήν άλλη. Πράγματι, η μεγάλη πλειοψηφία τών γυναικών υπήρξαν ανάλκιδες. Όσες, όμως, εκπαιδεύτηκαν στήν αλκήν τά έβαλαν μιά χαρά καί μέ τούς άνδρες ακόμα. Η μοναδική, απ' ό, τι φαίνεται, εξαίρεσις (ιστορική, διότι υπάρχει καί ο μύθος τών Αμαζόνων-προσωπικώς πιστεύω στούς μύθους, μά πολλοί όχι, άρα είμαι αναγκασμένος νά χρησιμοποιήσω κάτι 'αναγνωρισμένον') υπήρξαν οι εκπαιδευμένες Σπαρτιάτισσες τής Λακεδαιμονίων πολιτείας, όπου κάποτε κατατρόπωσαν τόν πανίσχυρον, τότε, Ρωμαϊκόν στρατόν! Άν θέλουμε μιά πολιτεία μέ γυναικούλες άς συνεχίσουμε νά μήν εκπαιδεύουμε τίς γυναίκες. Άν θέλουμε νά ξαναβγούν 'γυναίκες πού γεννούν άνδρες'-(Οι Σπαρτιάτισσες θεωρούσαν, όχι αδικώς, πώς μόνον αυτές γεννούν Άνδρες-μέ τήν πλήρη έννοια τής λέξεως) άς κάνουμε ενάλκιδες τίς κοπέλες εκπαιδεύοντάς τες. Τό κράτος τού Ισραήλ είναι ένα φωτεινό γιά μάς παράδειγμα σέ αυτό τό θέμα. <<σοί δέ χρή τάδε πάντα μέλειν νύκτας τε καί ήμαρ, αρχούς λισσομένω τηλεκλειτών επικούρων νωλεμέως εχέμεν, κρατερήν δ' αποθέσθαι ενιπήν>> <<Καί σύ πρέπει νά νοιάζεσαι γιά όλ' αυτά νύκτα καί μέρα, τούς ξακουστούς παρακαλώντας αρχηγούς τών επικούρων καρτερικά νά μένουν, αφήνοντας τίς απειλητικές φωνές>> (στ.490-492) Τό χρέος τού βασιλέως είναι νυχθημερόν νά μεριμνεί γιά τά τού πολέμου καί νά απευθύνεται στόν στρατό του-εν προκειμένω τούς συμμάχους του (επικούρους)- χωρίς απειλές. Άρα πώς; με παραινέσεις. Κάποιον πού σέ βοηθά επειδή θεωρεί πώς έχεις δίκαιον, ή, απλώς, επειδή έτσι τού αρέσει, δέν τού φέρεσαι απότομα καί μέ απειλές. Διπλωματία είναι η λέξις. <<ώ φίλοι, ανέρες έστε καί άλκιμον ήτορ έλεσθε, αλλήλους τ'αιδείσθε κατά κρατεράς υσμίνας. Αιδομένων ανδρών πλέονες σόοι ηέ πέφανται. Φευγόντων δ' ούτ' άρ κλέος όρνυται ούτέ τις αλκή>> <<Φίλοι, άνδρες νά είστε καί άλκιμη καρδιά νά κάνετε, κι αλλήλους νά αιδήσθε κατά τίς κρατερές μάχες. οι άνδρες μέ αιδώ, πλείονες σώοι παρά πεθαμένοι. καί όταν φεύγουν ούτε κλέος ούτε αλκή σ' αυτούς γεννιέται>> (στ.529-532) 'Νά είστε ΑΝΔΡΕΣ! Μέ ΑΛΚΙΜΗ καρδιά. Νά ντρέπεται ο ένας τόν άλλον καί νά μήν εγκαταλείπετε τήν μάχην', διότι, όπως μάς υπενθυμίζει, όποιος φεύγει ούτε

37

κλέος ούτε αλκή τού γεννιέται. Είναι ΝΤΡΟΠΗ η εγκατάλειψις τής μάχης. Όσοι έχουν αιδώ έχουν περισσότερες πιθανότητες νά σωθούν παρά νά πεθάνουν. Χωρίς περαιτέρω σχολιασμό, η Ελληνική Ιστορία είναι μάρτυς γιά τό αληθές τών λόγων αυτών. Απλώς θά επαναλάβω ότι άν επιθυμούμε μιά πολιτεία άτρομη, τό οποίον πρακτικώς θά εξασφαλίζει τήν ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ τών πολιτών της, πρέπει νά εκπαιδεύουμε τούς πολίτες, γυναίκες καί άνδρες, τόσο στήν σωματικήν αλκήν, όσο καί στήν πνευματικήν. Έννοιες όπως 'αιδώς', 'χρέος', 'κλέος' θά πρέπει νά επανέλθουν στήν καθημερινή μας ζωή. <<άφρονα τούτον ανέντες, ός ού τινα οίδε θέμιστα>> <<αφού άφησαν τούτο τόν άφρονα, πού δέν γνωρίζει νόμους>> (στ.761) Αυτά λέγονται γιά τόν Άρην(=πόλεμον). Ο πόλεμος δέν έχει φρόνησιν καί δέν αναγνωρίζει Θεσμούς, έθιμα κτλ. Ο άνθρωπος στόν πόλεμο μετατρέπεται σέ κτήνος καί συχνά διαπράττει φρικτά εγκλήματα. Αυτό τό λένε οι άνθρωποι οι οποίοι, ακόμη καί στόν πόλεμον, θέσπισαν κανόνες γιά τόν περιορισμόν τής βαρβαρότητας! Θά φανεί καί στή συνέχεια πόσον απεχθές πράγμα θεωρεί ο Όμηρος τόν πόλεμον. Επίσης θά φανεί, όμως, η αναγκαιότης διεξαγωγής ενός πολέμου υπό συγκεκριμένες συνθήκες. <<αιδώς, Αργείοι, κάκ' ελέγχεα>> <<Αιδώς, Αργείοι, κατησχυμένοι>> (στ.787) Ντροπή νά είστε κατησχυμένοι. Αυτά πού λέγαμε καί πρίν. <<Τυδεύς τοι μικρός μέν έην δέμας, αλλά μαχητής>> <<Ό Τυδεύς μικρός ήταν τό δέμας, αλλά μαχητής>> (στ.801) Εδώ θέλει νά μάς δείξει ότι δέν είναι τό κορμί πού κάνει κάποιον μαχητή. Είναι, προσθέτω, καί τά ψυχικά αποθέματα, είναι καί η εκπαίδευσις. <<ούτε τί με δέος ίσχει ακήριον ούτε τις όκνος>> <<ούτε δέος μέ κατέχει ξέψυχον ούτε οκνηρία>> (στ.817) Άρα, τό νά σέ κατέχει δέος ξέψυχον καί οκνηρία είναι κακόν. 'Αργία μήτηρ πάσης κακίας', αυτό είναι η οκνηρία. Όσο γιά τό ξέψυχον δέος, δέν είναι άλλο από τόν φόβον πού προκαλείται σέ όσους ΔΕΝ έχουν επαρκή ψυχικά αποθέματα. Άρα, γιά νά έχει κανείς ατρομία καί θάρρος πρέπει νά καλλιεργηθεί ο ψυχικός του κόσμος, νά αποκτήσει ψυχικόν απόθεμα. Τό ακριβώς ανάποδο από αυτό τό οποίο συμβαίνει σήμερα στήν πατρίδα μας. Άν κάποιος βλέπει ψυχικήν καλλιέργειαν στούς πολίτες, από τήν πλευράν τής πολιτείας, άς μέ ενημερώσει παρακαλώ. Καί, βεβαίως, η πολιτεία οφείλει νά μεριμνεί ώστε οι πολίτες νά μήν τεμπελιάζουν. Αυτό σημαίνει πως θά έπρεπε η πολιτεία νά έχει βρεί ασχολίες γιά όλους τούς πολίτες της. Εργασία νά τό πούμε σήμερα; Άν βλέπει κάποιος τήν πολιτεία νά έχει κύριο μέλημα τήν απασχόλησιν όλων τών πολιτών-καί τήν

38

πραγματική των αξιοποίησιν ταυτοχρόνως, όχι απλώς 'μιά δουλειά'-παρακαλώ νά μού τό πεί. <<έχθιστος δέ μοί εσσι θεών οί Όλυμπον έχουσιν. Αιεί γάρ τοι έρις τε φίλη πόλεμοί τε μάχαι τε>> <<γιατί έχθιστος μού είσαι από τούς θεούς πού τόν Όλυμπον έχουν. γιατί πάντα σέ σένα φίλη η έρις καί οι πόλεμοι καί οι μάχες>> (στ.890-891) Ο ίδιος ο Ζεύς αποδοκιμάζει τήν έριδαν καί τίς πολεμικές μάχες! Τί άλλο μεγαλύτερο τεκμήριο θέλετε γιά νά πειστείτε γιά τήν Ομηρικήν απέχθειαν στόν πόλεμον; Ήδη, όμως, θά έπρεπε νά έχετε μπεί στό νόημα τού πότε ΠΡΕΠΕΙ νά κάνουμε πόλεμον: σέ θέματα τιμής, δικαίου, επιβιώσεως. Τά ίδια τά 'Τρωικά' είναι ένας πόλεμος ανακτήσεως τής αξιοπρέπειας καί τιμής (Ελένη) μέ ταυτόχρονον τιμωρία τών υπαιτίων (Ιλίου άλωσις). Καί μέ τίς ευλογίες τού Ζηνός, γιά νά μήν ξεχνιόμαστε, πράγμα πού πιστοποιεί πώς βρισκόμαστε στό σωστό δρόμο ερμηνείας τού έργου. Η Ελλάς σήμερα αντιμετωπίζει προκλήσεις σέ ζητήματα τιμής, δικαίου ή επιβιώσεως; Βεβαίως καί αντιμετωπίζει. Καί τά 3. Φοβόμαστε νά παραδεχθούμε τήν αναγκαιότητα τού πολέμου; Μά, είναι εμφανές τί συμβαίνει γύρω μας. Ή θά πολεμήσουμε, επί τέλους, ή θά πάψουμε νά υπάρχουμε, συντόμως, κατησχυμένοι καί ντροπιασμένοι.

39

ΡΑΨΩΔΙΑ Ζ

<<Τρώων πήξε φάλαγγα, φόως δ' ετάροισιν έθηκεν, άνδρα βαλών ός άριστος ενί Θρήκεσσι τέτυκτο>> <<τών Τρώων έρρηξε τήν φάλαγγα, καί φώς στούς εταίρους χάρισε άνδρα βαλών πού άριστος στούς Θράκες ήταν>> (στ.6-7) Σκοτώνοντας έν άριστο τών αντιπάλων καί πλήττοντας συνολικώς τήν αντίπαλον φάλαγγα χαρίζει κάποιος μέ τήν πράξιν αυτήν ΦΩΣ στούς εταίρους του. Πώς ερμηνεύεται αυτό τό 'φώς'; θεωρώ ότι εννοεί θάρρος καί πίστιν γιά τήν νίκην. <<Εφ' όσον εφονεύθη ο 'άριστος' οι υπόλοιποι είναι 'εύκολοι'>>, είναι τό μήνυμα τό οποίον περνά στούς εταίρους. Επίσης, όσο μεγαλύτερη είναι η επιτυχία εναντίον τού εχθρού, τόσο πιό πολύ αναπτύσσεται τό νικηφόρον συναίσθημα. Τό αντίθετον ακριβώς-ηττοπάθεια-αναπτύσσεται στόν εχθρόν. <<φίλος δ' ήν ανθρώποισι. πάντας γάρ φιλέεσκεν οδώ έπι οικία ναίων>> <<καί φίλος ήταν στούς ανθρώπους. γιατί τούς πάντας φιλοξένουσεν οικίαν επί τής οδού έχοντας>> (στ.14-15) Ήταν αγαπητός στούς ανθρώπους διότι όλους φίλευε τούς περαστικούς, μιάς καί είχε σπίτι πάνω στόν δρόμο. Τό δίδαγμα είναι πώς τό 'ξενίζειν' είναι κάτι πού έναν άνθρωπον τόν κάνει αγαπητόν στούς συνανθρώπους του. Πρέπει εδώ νά σημειωθεί, γιά νά μήν υπάρξουν παρερμηνείες, ότι η 'Ξενία' είναι ένα έθιμο τό οποίον ετηρείτο ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΩΣ μεταξύ τών Ελλήνων καί δέν ηφηρμόζετο δι' αλλοφύλους. <<'ώ πέπον, ώ Μενέλαε, τίη δέ σύ κήδεαι ούτως ανδρών; ή σοί άριστα πεποίηται κατά οίκον πρός Τρώων; τών μή τις υπεκφύγοι αιπύν όλεθρον χείρας θ' ημετέρας, μηδ' όν τινα γαστέρι μήτηρ κούρον εόντα φέροι, μηδ' ός φύγοι, αλλ' άμα πάντες Ιλίου εξαπολοίατ' ακήδεστοι και άφαντοι.' Ώς ειπών έτρεψεν αδελφειού φρένας ήρως, αίσιμα παρειπών>> <<Δειλέ Μενέλαε, γιατί σύ νοιάζεσαι έτσι γιά τούτους τούς άνδρες; Έ, λοιπόν άριστα σού έφτιασαν τόν οίκο σου οι Τρώες; Απ' αυτούς κανένας νά μή διαφύγη τόν σκληρόν όλεθρον από τά χέρια μας, ούτε κι άν κάποιον στήν κοιλιά της μητέρα κούρο φέρη, ούτ' αυτός νά ξεφύγη, αλλά συνάμα πάντες από τό Ίλιο ν' απολεσθούν ακήδευτοι κι άφαντοι>> (στ.55-60) Ο Αγαμέμνων ραπίζει λεκτικώς τόν Μενέλαον επειδή αυτός δείχνει έλεος σ' έναν εχθρό από αυτούς πού τού έφεραν κακά στό σπιτικό του. Τί τόν προτρέπει; ΑΝΕΛΕΗΤΗ ΣΦΑΓΗ. Κανένας τών εχθρών νά μήν ξεφύγει τόν θάνατον. Κανένας από αυτούς πού προσέβαλλαν τόν βασιλικόν οίκον τών Ατρειδών. Ούτε τά παιδιά στίς κοιλιές τών μανάδων τούς νά μήν ζήσουν, αλλά άπαντες οι κάτοικοι τού Ιλίου νά εξαφανιστούν από προσώπου γής ακήδευτοι καί άφαντοι. Εμμέσως μαθαίνουμε πόσον ατιμωτικόν είναι νά μένει κάποιος ακήδευτος, αλλά, καί αφανής, δηλαδή, χωρίς νά τόν θυμούνται, δίχως υστεροφημία. Τό συνολικόν

40

δίδαγμα είναι πώς όταν ο εχθρός σ' έχει ατιμάσει η ντροπή πρέπει νά ξεπλυθεί μέ τόν πιό δυναμικόν τρόπον. Καμμιά συνθηκολόγησις καί κανένα έλεος γι' αυτόν. Νά προσεχθή εδώ πώς η τακτική αυτή δέν αποτελεί γενικευμένη πρακτική πολέμου, παρά, εφαρμόζεται, κατ' εξαίρεσιν, αποκλειστικώς κατά εχθρών πού φέρονται ατίμως καί προσβλητικώς έναντι ημών, ακόμη καί άν αυτοί είναι εσωτερικοί εχθροί, ανήκοντες στήν ίδιαν φυλήν μ' εμάς. Θά μπορούσε νά πεί κανείς πώς αυτού τού είδους η αντιμετώπισις τής ΥΒΡΕΩΣ λειτουργεί παραδειγματικώς καί αποτρεπτικώς γιά όποιον εχθρόν θ' αποτολμούσε αυτήν εναντίον μας. Ξακουστά παραδείγματα εφαρμογής αυτής τής τακτικής έχουμε: τήν ισοπέδωσιν τών Θηβών υπό τού Μεγάλου Αλεξάνδρου-διχαστές τού έθνους τήν εποχήν εκείνη, καθώς 'μήδιζαν'-, τήν εξόντωσιν τών Βουλγάρων υπό τού Βασιλείου τού Βουλγαροκτόνου-οι οποίοι, αντί νά ευχαριστούν τούς Βυζαντινούς πού έφαγαν ένα κομμάτι ψωμί, ξεσηκώθηκαν νά τούς αρπάξουν τήν Αυτοκρατορίαν-, τήν ισοπέδωσιν τής Τριπολιτσάς-σφαγή τούρκων καί εβραίων πού καλοπερνούσαν τότε είς βάρος τών Ελλήνων-υπό τού Θεοδώρου Κολοκοτρώνη (μήν ξεχνάμε καί τό 'φωτιά καί τσεκούρι στούς προσκυνημένους' που απευθυνόταν στούς ομοφύλους μας). Πρός περαιτέρω ενίσχυσιν τής θέσεως αυτής, καί γιά νά μήν υπάρχει αμφιβολία πώς αυτό είναι το μήνυμα τό οποίον θέλει νά περάσει καί είναι ορθόν, προσθέτει μετά τά λόγια του Αγαμέμνωνος τό δικό του σχόλιο ο Όμηρος όπου χαρακτηρίζει 'αίσιμα'='τά σωστά' αυτά πού ειπώθηκαν πρίν : <<αίσιμα παρειπών>> <<τά σωστά λέγοντας>> (στ.62) <<οίη περ φύλλων γενεή, τοίη δέ καί ανδρών. Φύλλα τά μεν άνεμος χαμάδις χέει, άλλα δέ θ' ύλη τηλεθόωσα φύει, έαρος δ' επιγίγνεται ώρη. Ώς ανδρών γενεή η μέν φύει η δ' απολήγει>> <<Όπως τών φύλλων η γενεά, τέτοια καί τών ανδρών. Τά φύλλα ο άνεμος χάμω χύνει κι άλλα τό δάσος τό ευθαλές φύει, όταν τού έαρος έρχεται η ώρα. έτσι καί τών ανδρών η γενεά η μέν φυτρώνει η δέ απολήγει>> (στ.146-149) Οι άνθρωποι υπόκεινται στούς ίδιους νόμους πού διέπουν όλη τήν Φύσιν. Φθορά-Γέννεσις. Τώρα, πώς γίνεται πολλοί άνθρωποι νά μήν καταλαβαίνουν τό αυτονόητον, ότι δηλαδή ο άνθρωπος υπάγεται στούς νόμους τής Φύσεως καί δέν τού ανήκει η Φύσις, δέν δύναμαι νά εννοήσω μέ τό φτωχό μυαλό μου. Ξέρετε, τούτος εδώ είναι ο βασικότερος λόγος τής δυστυχίας τού ανθρώπου. Αυτή η νοοτροπία εξουσιασμού τής Φύσεως οδηγεί τόν άνθρωπο ταχέως καί σταθερώς πρός τόν όλεθρον, μέσω τής καταστροφής τού περιβάλλοντος. Δέν είναι, πάντως, μόνον αυτό. Η ενδόμυχη πεποίθησις, πολλάκις ασυνείδητος, ότι ο άνθρωπος είναι κάτι πολύ σημαντικόν καί ιδιαίτερον, ενώ, στήν πραγματικότητα, δέν είμαστε παρά ένα ΣΧΕΔΟΝ ΤΙΠΟΤΑ μπροστά στήν απεραντότητα τού Σύμπαντος, οδηγεί τόν άνθρωπο στήν ΥΒΡΙΝ. Τί είναι ύβρις σέ πρακτικό επίπεδο; Τό νά μήν ΥΠΑΚΟΥΣ στούς φυσικούς νόμους καί, παραλλήλως, νά προσπαθείς νά δημιουργήσεις 'άλλους' νόμους, υποδυόμενος τόν θεόν. Αντί,

41

λοιπόν, ο άνθρωπος νά παρακολουθεί τήν Φύσιν σέ σχέσιν μέ αυτόν καί νά εξάγει συμπεράσματα γιά τήν καλυτέρευσιν τής καθημερινότητός του αντιγράφοντας τήν λειτουργία της ώς συνόλου-όπως έκαναν οι Έλληνες Φιλόσοφοι δηλαδή-δημιουργεί τεχνητές καταστάσεις εμπνεόμενες από ιδεοληψίες, δολοφροσύνη, κερδοσκοπία. Όσο θά συνεχίζει η Ανθρωπότης νά πορεύεται σέ αυτήν τήν οδόν, τόσο εγγύτερα μέ τό τέλος τής θά βρίσκεται. Αντιθέτως, άν υιοθετηθεί ξανά ο Ελληνικός τρόπος τού σκέπτεσθαι, ίσως έχει κάποιες πιθανότητες σωτηρίας. <<ός ρ' έκ δήμου έλασσεν, επεί πολύ φέρτερος ήεν, Αργείων>> <<αυτός τόν έδιωξε από τόν δήμον, επειδή πολύ καλλίτερος του ήταν>> (στ.158-159) Ο διωγμός τών Αρίστων είναι μιά πανάρχαια, δυστυχώς, ελληνική συνήθεια. Οι Έλληνες, φυλή προικισμένη μέ ένα σωρό χαρίσματα από τήν μάνα Φύσιν, ανέκαθεν κουβαλούσαν ώς καρκίνωμα αυτό τό μεγάλο ελάττωμα: επειδή είχαν αυξημένον εγωισμόν καί ιδέα γι' αυτό πού ήταν, δέν ανέχονταν κανέναν ανώτερον καί υπερέχοντα από αυτούς, ατομικώς καί συλλογικώς. Εκδίωκαν γιά τό λόγον αυτόν τούς ΑΡΙΣΤΟΥΣ σέ ΚΑΘΕ ΕΠΟΧΗ. Δυστυχώς, δέν υπάρχει καμμιά περίοδος τής μακραίωνης ιστορίας μας στήν οποία νά μήν συνέβει αυτό. Αποτέλεσμα, βεβαίως, ήταν τό νά μήν προχωρήσει η φυλή σέ επιτεύγματα ΠΟΛΥ ΠΙΟ ΜΠΡΟΣΤΑ από τό σημείο στό οποίο ήδη ήταν. Άν θέλουμε νά επιβιώσουμε έστω καί τήν υστάτην ώραν, θά πρέπει νά 'σκοτώσουμε' τούς όποιους εγωισμούς, νά ανοίξουμε τά μάτια, νά δούμε καί αναγνωρίσουμε τούς Αρίστους καί, ΕΠΙ ΤΕΛΟΥΣ, νά τούς αφήσουμε νά μάς κυβερνήσουν καί νά μάς οδηγήσουν σέ αυτό τό βήμα εμπρός. Γιά τά άλλα δύο μεγάλα ελαττώματα τής φυλής, τόν διχασμόν καί τήν λήθην θά μιλήσουμε πιό κάτω. <<τώ δέ γυνή Προίτου επεμήνατο, δί' Άντεια, κρυπταδίη φιλότητι μιγήμεναι. Αλλά τόν ού τι πείθ' αγαθά φρονέοντα, δαϊφρονα Βελλεροφόντην>> <<μ' αυτόν η γυναίκα τού Προίτου ξετρελλάθηκεν, η θεϊκή Άντεια, καί κρυφά μέ φιλότητα (μαζί του) ήθελε νά σμίξη. αλλ' αυτόν δέν έπειθε επειδή αγαθά φρονούσε, τόν γενναίο Βελλεροφόντη>> (στ.160-162) Αυτός ο οποίος φρονεί αγαθώς δέν μοιχεύει. Αυτό είναι τό νόημα. Βάσει αυτής τής διαπιστώσεως, δυνάμεθα νά κατανοήσουμε τό βαθύτερο αίτιον τού φαινομένου αυτού, ειδικώς στήν εποχήν μας. Αποδεικνύεται πώς οι άνθρωποι τού σήμερα φρονούν κατά πολύ λιγότερο αγαθώς από όσον θά έπρεπε. Τά αποτελέσματα είναι καταστροφικά είς όλα τά επίπεδα, μέ πρώτο καί κύριο τήν διάλυσιν τής οικογενείας, τό οποίον, όμως, βαθμιαίως διαλύει τήν ευρύτερην πολιτείαν καί, τελικώς, τήν ίδιαν τήν φυλήν, τό έθνος. Βλέπουμε πόσο μεγάλη είναι η σημασία τού νά φρονεί κανείς αγαθώς. Όλη σχεδόν η φιλοσοφική προσπάθεια τών Ελλήνων ανά τούς αιώνες ήταν στήν κατεύθυνσιν τής αγαθής φρονήσεως. Επίσης, τά πολιτικά συστήματα πού επιχειρούσαν νά εφαρμόσουν, ή απλώς πρότειναν, ήταν στήν κατεύθυνσιν τού νά διαπλάσουν όσο τό δυνατόν

42

περισσότερους ανθρώπους μέ αγαθοφροσύνη. <<αλλ' ότε δή καί κείνος απήχθετο πάσι θεοίσιν, ήτοι ο κάπ πεδίον τό Αλήϊον οίος αλάτο, όν θυμόν κατέδων, πάτον ανθρώπων αλεείνων. Ίσανδρον δέ οι υιόν Άρης άτος πολέμοιο μαρνάμένον Σολύμοισι κατέκτανε κυδαλίμοισι. τήν δέ χολωσαμένη χρυσήνιος Άρτεμις έκτα>> <<αλλ' όταν καί κείνος απεχθής έγινε στούς θεούς πάντας, τότε κατά τό Αλήιο πεδίο μόνος πλανιόταν, τόν θυμόν του κατατρώγοντας, τίς πατημασιές ανθρώπων αποφεύγοντας. τόν γιό του Ίσανδρον ο Άρης ο αχόρταγος γιά πόλεμο καθώς πολεμούσε τούς ένδοξους Σολύμους σκότωσε. τήν άλλη χολωθείσα η Άρτεμις, μέ τά χρυσά ηνία, σκότωσεν>> (στ.200-205) Δέν μας λέει γιά ποιό λόγο, μά ο Βελλεροφόντης έγινε απεχθής στούς θεούς. Τό σημαντικό στοιχείον εδώ είναι ότι μάς δίνεται μιά πλήρης περιγραφή γιά τό μέ ποιόν τρόπον εκδηλούται πρακτικώς αυτή η δυσαρέσκεια: πλανιόταν μόνος του, 'όν θυμόν κατέδων'=τρώγοντας τήν ζωϊκήν του ενέργεια, αποφεύγοντας τίς πατημασιές τών ανθρώπων (ανθρωποφοβία ή/καί μισανθρωπισμός), τά δύο εκ τών τριών τέκνων του τά αποκτείνουν οι ίδιοι οι θεοί (υπερβολικώς πολλοί νέοι άνθρωποι πεθαίνουν σήμερα, σέ καιρόν 'ειρήνης'). Σάς καλώ νά σκεφτείτε άν ώς Έλληνες έχουμε πέσει σέ θεϊκή δυσμένεια ή όχι. Δέν αναγνωρίζετε κανένα χαρακτηριστικό τών συμφορών τού Βελλεροφόντη στίς δικές σάς καθημερινές ζωές; <<Ιππόλοχος δέ μ' έτικτε, καί εκ τού φημι γενέσθαι. Πέμπε δέ μ' ες Τροίην, καί μοι μάλα πόλλ' επέτελλεν, αιέν αριστεύειν καί υπείροχον έμμεναι άλλων, μηδέ γένος πατέρων αισχυνέμεν, οί μέ' άριστοι έν τ' Εφύρη εγένοντο καί εν Λυκίη ευρείη. Ταύτης τοι γενεής τε καί αίματος εύχομαι είναι>> <<Ο Ιππόλοχος μ' έτεκε, καί έξ αυτού λέω γεννήθηκα. έπεμψεν εμέ στήν Τροία, καί πάρα πολλά μού επέτελλε, πάντα ν' αριστεύω καί νά υπερέχω τών άλλων, μηδέ τό γένος τών πατέρων νά αισχύνω, οι οποίοι μέγ' άριστοι στήν Εφύρην εγένοντο καί στήν ευρεία Λυκία. Τέτοιας γενεάς καί αίματος καυχώμαι πώς είμαι>> (στ.206-211) 'Πάντα νά αριστεύω καί νά υπερέχω τών άλλων. Νά μήν ντροπιάσω τό γένος τών πατέρων μου πού ήταν ένδοξον. Καύχημά μου η γενιά μου καί τό αίμα μου'. Τί νά προσθέσει κανείς; Μόνον θλίψιν γιά τό σήμερα μπορεί να φέρει η περαιτέρω σκέψις. Είναι σημαντικότατο τό γεγονός τής πίστεως στό αίμα. Δέν απέχουν αι σκέψεις αυτές καθόλου από τήν επιστημονικήν πραγματικότητα. Τό αντίθετο μάλιστα: τό νά κάνεις τουλάχιστον εφάμιλλα έργα μέ τούς προγόνους, γεννετικώς, σέ συντηρεί στό ίδιο επίπεδο (τό οποίο ήταν ήδη αρκετά υψηλό). Υπερέχοντας, όμως, τών δικών τους έργων παραδίδεις βελτιωμένο γεννετικό (καί ψυχοπνευματικό, αλλά αυτό είναι μιά άλλη μεγάλη ιστορία...) υλικό στην επομένην γενεάν. Αυτό είναι η ευγονική-τμήμα τού φυλετισμού-, στήν οποία πίστευαν ΠΑΝΤΑ οι Έλληνες. Πρωτοφανές στίς μέρες μας αυτό τό οποίον συμβαίνει καί, κυρίως, στήν έντασιν μέ τήν οποίαν συμβαίνει, όπου ο καθένας

43

κάνει παιδιά μέ όποιον νά' ναι, όπως νά' ναι καί, τό χειρότερον, πολλές φορές ούτε κάν μέ Έλληνες. Τό πραγματικώς πρωτοφανές είναι ότι όλα αυτά φαίνονται νά γίνονται αυτοβούλως από τούς Έλληνες. Καί στό παρελθόν υπήρξαν παρακμιακές καταστάσεις αι οποίες οδηγούσαν τήν φυλήν μαθηματικώς πρός τήν ευρείαν αλλοίωσίν της. Ο λαός μας, όμως, αντιδρούσε σέ αυτές τίς μεθοδεύσεις ποικιλοτρόπως, επιτυγχάνοντας σέ μεγάλο βαθμό νά διατηρήσει 'ζωντανό' τό αίμα του. Μιλούμε, βεβαίως, γιά καταστάσεις όπου υπήρχε κάποιος αλλόφυλος κατακτητής από πάνω μας. Σήμερα, 'βάζουμε τά χεράκια μας βγάζουμε τά ματάκια μας'. Ή μήπως καί σήμερα υπάρχει κάποιος αλλόφυλος κατακτητής καί δέν τό έχουμε αντιληφθεί; <<τέυχεα δ' αλλήλοις επαμείψομεν, όφρα καί οίδε γνώσιν ότι ξείνοι πατρώϊοι ευχόμεθ' είναι>> <<τά όπλα λοιπόν άς ανταλλάξουμε, ώστε κι αυτοί νά έχουν γνώσιν ότι φίλοι πατρογονικοί καυχόμαστε πώς είμαστε>> (στ.230-231) Βλέπουμε πώς ακόμη καί μέσα στήν δίνην ενός πολέμου τηρούνται κάποιες αρχές. Τό βασικό δίδαγμα, πάντως, είναι νά μήν ξεχνάμε ποτέ τούς ευεργέτες μας-πόσο μάλλον άν αυτοί είναι καί φίλοι μας- ακόμη καί στήν χειροτέρα δυνατή στιγμήν, ώς είναι ο πόλεμος. Σημαντικό, επίσης, είναι το γεγονός (λίγο πιό μετά στό κείμενο) πώς ανταλλάσσουν όπλα δίχως δευτέρα σκέψιν, τήν ίδια ώρα πού η αξία τών όπλων του ενός είναι δεκαπλάσια τών όπλων τού άλλου.Τί μάς δείχνει εδώ; Μπρός στό ύψιστο αγαθόν τής φιλίας δέν λογαριάζουμε τήν ύλην, αλλά τό πνευματικό δρώμενο. <ού τοι εγώ Τρώων τόσσον χόλω ουδέ νεμέσσι ήμην εν θαλάμω, έθελον δ' άχεϊ προτραπέσθαι. Νύν δέ με παρειπούσ' άλοχος μαλακοίς επέεσσιν όρμησ' ες πόλεμον. Δοκέει δέ μοι ώδε καί αυτώ λώϊον έσσεσθαι. Νίκη δ' επαμείβεται άνδρας>> <<ούτε εξ αιτίας τόσου χόλου γιά τούς Τρώες ούτε θυμού καθόμουν στόν θάλαμο, μά ήθελα νά παραδοθώ στήν λύπη μου. Τώρα μού είπεν η σύγκοιτη μαλακά λόγια καί μέ παρώρμησε γιά πόλεμο. νομίζω πώς έτσι καλλίτερο θά είναι. η νίκη εναλλάσσεται στούς άνδρες>> (στ.335-339) Παρατηρούμε πώς ο πολεμιστής έχει ανάγκη νά αποτραβηχτεί καί νά παραδοθεί στήν λύπην του. Είναι η τρίτη αιτία γιά τήν οποίαν ένας πολεμιστής θά αποτραβιόταν από την μάχην. Οι άλλες δύο είναι ο χόλος καί ο θυμός γιά τούς συμπολεμιστές του. Στήν πρώτη περίπτωσιν μάς λέει πώς ο πολεμιστής δέν πρέπει νά πολεμά ευρισκόμενος σέ άσχημη ψυχική κατάστασιν. Άρα τί χρειάζεται νά έχει; Ακμαίο ηθικό, ισορροπημένο ψυχικό κόσμο. Ποιός ο ρόλος τής συζύγου, γυναίκας, αλόχου, σύγκοιτης; Μάς τό δίνει καί αυτό: πρέπει νά πεί τά λόγια εκείνα πού θά μαλακώσουν τήν ψυχήν του πολεμιστή, μά, καί εκείνα πού θά ωθήσουν τόν πολεμιστή ξανά στόν πόλεμον. Η γυναίκα είναι η ξεκούρασις τού πολεμιστή καί τό ανυψωτικόν τού ηθικού του. Είναι ΤΕΡΑΣΤΙΑΣ ευθύνης η θέσις τής γυναίκας. Πόσο τυχαίο, άραγε, είναι πού οι σημερινές γυναίκες απέχουν τόσο

44

πολύ από τό ομηρικό προτεινόμενο; Ποιός καί γιατί τίς έκανε έτσι; Διότι οι γυναίκες τών Ελλήνων ώς πρίν 50 χρόνια υπήρξαν, διαχρονικώς, τό μεγάλο στήριγμα τών ανδρών των, στήν ειρήνην καί τόν πόλεμον. Είμαι πεπεισμένος πώς η ψυχική αλλοίωσις τών γυναικών (ψυχική αλλοίωσις ισχύει καί γιά τούς άνδρες αλλά από άλλη σκοπιά) είχε ως στόχους: α) κατ' αρχάς τήν διάλυσιν τής παραδοσιακής οικογενείας β) τήν, σέ τέτοιο βαθμό, ψυχικοπνευματικήν αλλοίωσιν ώστε νά μήν επιθυμεί κάν νά δημιουργήσει οικογένεια 'ζώντας τήν ζωήν της', όπως συνηθίζεται νά λένε σήμερα γ) βαθμιαίως, τήν μείωσιν τής εντάσεως τού έμφυτου μητρικού ενστίκτου, ώστε νά μειωθούν αι γεννήσεις δ) τήν καλλιέργειαν τόσο ασυνειδήτων καί εγωιστικών υπάρξεων ώστε νά σκοτώνουν τά ίδια των τά παιδιά πρίν αυτά γεννηθούν. Πρώτοι σέ εκτρώσεις στόν κόσμο (~200.000-300.000 κατ' έτος) τά τελευταία έτη. Πού χάθηκε η Ελληνίδα ΜΑΝΑ καί ΣΥΖΥΓΟΣ; Μήν περιμένουμε, έπειτα από τά παραπάνω, νά κερδίσουμε κανένα πόλεμο. Οι Ελληνίδες τού σήμερα είναι έτοιμες νά παραδοθούν μόνες των στούς κατακτητές, αφού μεγαλύτερη σημασία από όλα έχει τό 'νά περνάμε καλά'. Κάποτε, κάποιες-οι γιαγιάδες καί προγιαγιάδες μας, όχι πολύ μακριά- αυτοκτονούσαν γιά νά μήν τίς αγγίξει εχθρός... Τό τελευταίο κομμάτι, ' η νίκη εναλλάσσεται στούς άνδρες', μάς πληροφορεί πώς τά πάντα είναι ρευστά όταν κανείς μάχεται. Δεν υπάρχει ένας τρόπος να νικά ΠΑΝΤΑ κανείς. Αρκεί νά μάχεται... <<αλλά μάλ' αινώς αιδέομαι Τρώας καί Τρωάδας ελκεσιπέπλους, αί κε κακός ώς νόσφιν αλυσκάζω πολέμοιο. Ουδέ με θυμός άνωγεν, επεί μάθον έμμεναι εσθλός αιεί καί πρώτοισι μετά Τρώεσσι μάχεσθαι, αρνύμενος πατρός τε μέγα κλέος ηδ' εμόν αυτού>> <<αλλά πάρα πολύ αιδούμαι τούς Τρώες καί τίς μακρόπεπλες Τρωάδες, ως δειλός μακριά νά τό σκάζω από τόν πόλεμον. ουδέ η καρδιά μου θέλει, γιατί έμαθα νά είμαι εσθλός καί πάντα μετά τών πρώτων Τρώων νά μάχωμαι, διασώζοντας τού πατρός μου τό μέγα κλέος καί τό δικό μου>> (στ.441-446) Ο Έκτωρ μιλάει γιά καθήκον, χρέος, κλέος, τιμή...Κατακρίνει επίσης τήν δειλία καί φυγομαχία. Τό χρέος, η διάσωσις τού προγονικού κλέους, η γενναιότης, καί τό παράδειγμα πού ένας αρχηγός πρέπει νά δίνει στόν λαόν μέ τήν ζωήν του, υπερισχύουν τής όποιας τάσεως φυγής-'έμαθα να είμαι εσθλός και να πολεμώ πάντα στην πρώτη γραμμή'. Αυτό τό 'έμαθα' είναι πολύ σημαντικό: τό 'έμαθα' σημαίνει μαθητεία, σημαίνει εκπαίδευσιν. Ποιός τού τό μετέδωσε; Είτε η οικογένειά του, είτε η πολιτεία, είτε καί οι δύο. Κατά πώς φαίνεται, αυτή ήταν η γενική κατεύθυνσις τής πολιτείας καί, συνεπώς, υπήρχε ένα οργανωμένο

45

σύστημα αξιών καί εκπαιδεύσεως βασισμένο σέ αυτές τίς αρχές: καθήκον, χρέος, κλέος, τιμή, γενναιότης. Είναι λοιπόν, γιά νά καταλήξουμε, ζήτημα πολιτείας η διαμόρφωσις υψηλών ιδανικών. Διδάσκονται. Δέν ξεφυτρώνουν από τό πουθενά. Τεράστια η ευθύνη τής σημερινής μας πολιτείας, συνεπώς, γιά τόν ξεπεσμόν τών υψηλών αξιών ή, ακόμα χειρότερα, τήν πλήρη ανυπαρξία τέτοιων. <<αλλά με τεθνηώτα χυτή κατά γαία καλύπτοι, πρίν γέ τι σής τε βοής σού θ' ελκηθμοίο πυθέσθαι>> <<αλλ' εγώ νά πεθάνω καί χυτή γή νά μέ κατακαλύψη, πρίν τήν βοή σου καί τήν απαγωγή σου ακούσω>> (στ.464-465) Τά παραπάνω απευθύνει ο Έκτωρ πρός τήν Ανδρομάχην, τήν σύζυγό του. Αγών μέχρις εσχάτων γιά τήν προστασίαν τής οικογενείας καί τής πατρίδος. <<Ζεύ άλλοι τε θεοί, δότε δή κί τόνδε γενέσθαι παίδ' εμόν, ώς καί εγώ περ, αριπρεπέα Τρώεσσιν, ώδε βίην τ'αγαθόν, καί Ίλιον ίφι ανάσσειν. Καί ποτέ τις είπο ' πατρός γ'όδε πολλόν αμείνων εκ πολέμου ανιόντα. Φέροι δ'έναρα βροτόεντα κτείνας δήϊον άνδρα, χαρείη δέ φρένα μήτηρ>> <<Ζεύ καί οι άλλοι θεοί, δώστε κι αυτό νά γίνη τό παιδί μου, ως καί εγώ, περίλαμπρο μέσα στούς Τρώες, τρανό σέ δύναμι, καί στό Ίλιο μέ ισχύ ν' ανάσση. καί κάποτε κάποιος θά είπη 'τού πατρός αυτός πολύ καλλίτερος' καθώς εκ τού πολέμου θ' ανέρχεται. καί θά φέρη λάφυρα αιματόβρεχτα έχοντας αποκτείνει θεϊκόν άνδρα, καί νά χαρή κατά φρένα η μητέρα>> (στ.476-481) Ευχή τού Έκτορος στούς θεούς γιά τόν υιόν του ώστε νά γίνει τουλάχιστον εφάμιλλος τού πατρός, καί μέ τήν ελπίδα νά γίνει καί καλλίτερός του ακόμα. Διαφαίνεται, επίσης, η πίστις πώς η αξία τού ηττημένου είναι αυτή πού δίνει αξία καί στόν νικητήν ('έχοντας αποκτείνει θεϊκό άνδρα'). Τέλος, όλα αυτά είναι πού θά κάνουν υπερήφανη καί τήν μητέραν του. Γιατί μόνο τότε είναι υπερήφανη η μάνα: όταν ο υιός ξεπερνάει τόν πατέρα, καί ειδικώς στήν περίπτωσιν πού ο πατήρ έχει πεθάνει, διότι τό παιδί, τρόπον τινά, είναι η συνέχεια τού αγαπητού πατρός γιά τήν μητέραν. Σέ κάθε περίπτωσιν, η πολεμική αρετή είναι αυτή πού επαινείται εδώ, καί ένα ακόμα δείγμα γιά τό ότι μέτρο συγκρίσεως τών ανδρών σέ δόξα θεωρείται πώς είναι ο πόλεμος καί η μάχη. Γενικεύοντας θά πώ, κάθε 'πόλεμος' καί κάθε 'μάχη'. <<δαιμονίη, μή μοί τι λίην ακαχίζεο θυμώ. Ου γάρ τίς μ΄υπέρ αίσαν ανήρ Άϊδι προϊάψει. Μοίραν δ' ού τινά φημι πεφυγμένον έμμεναι ανδρών, ου κακόν, ουδέ μέν εσθλόν, επήν τά πρώτα γένηται. Αλλ' εις οίκον ιούσα τά σ'αυτής έργα κόμιζε, ιστόν τ'ηλακάτην τε, καί αμφιπόλοισι κέλευε έργον εποίχεσθαι. Πόλεμος δ' άνδρεσσι μελήσει πάσι, μάλιστα δ' εμοί, τοί Ιλίω εγγεγάασιν>> <<δαιμονία, μή μού άγχεσαι πολύ μέσα σου. γιατί κανένας υπέρ τήν μοίραν άνδρας στόν Άδη δέν θά μέ στείλη. τήν μοίρα λέω δέν τήν απέφυγεν άνδρας κανείς, ούτε κακός, ούτε εσθλός, μιά καί στόν κόσμον ήλθεν. Αλλά στόν οίκο πηγαίνοντας τά δικά σου έργα νά επιμελήσαι, τόν ιστό καί τήν ρόκα, καί τίς

46

υπηρέτριες κέλευε στά έργα τους νά πηγαίνουν. ο πόλεμος τούς άνδρες μέλλει όλους όσοι στό Ίλιο γεννήθηκαν καί μάλιστα εμένα>> (στ.486-493) 'Μήν αγχώνεσαι! Όλοι θά πεθάνουμε καί τήν μοίραν αυτήν ουδείς απέφυγε ή θά αποφύγει'. Βαθειά είναι η πίστις στό πεπρωμένο. Λέει ο Έκτωρ πώς κανείς υπεράνω τής Μοίρας δέν πρόκειται νά τόν σκοτώσει καί πώς, είτε καλός είτε κακός, αφού ήρθες στόν κόσμον, μέ κάποιο τρόπο θά πεθάνεις! Επίσης, παρωτρύνει τήν Ανδρομάχη νά συνεχίσει νά ασχολείται μέ όσα έκανε καί πρίν, θέλοντας νά καταδείξει τήν φυσική ροή τών πραγμάτων καί τό πόσο υπεράνω τής δικής μάς θελήσεως είναι τό θέμα τού θανάτου. Τέλος, πληροφορούμαστε ότι ο πόλεμος είναι η δουλειά τών ανδρών-άρα καί η διοίκησις τής πολιτείας-, ενώ δουλειά τών γυναικών είναι νά άρχουν τού οίκου τους-διοικώντας τίς υπηρέτριες, αι οποίες κάνουν όλες τίς εργασίες εντός τού οίκου. Η μόνη εργασία τών Κυριών είναι η υφαντική. Ίσως διότι πρόκειται γιά περίτεχνον ασχολίαν, η οποία απαιτεί διανοητικήν προσπάθειαν, σέ αντίθεσιν μέ τά σκουπίσματα, μαζέματα, κτλ, τά οποία απαιτούν μόνο σωματικήν. Αυτή η Παράδοσις χιλιετηρίδων έπαψε νά υπάρχει λίγο μετά τόν ξεριζωμόν από τήν Μικρασίαν. Μόνο κάποιοι πολύ ευκατάστατοι στίς μέρες μας διατηρούν, σέ ένα βαθμό, μέρος τής Παραδόσεως αυτής, αλλά πετσοκομμένο, διότι αι Κυρίες σήμερα δέν υφαίνουν καί δέν ασχολούνται μέ τήν όποια πνευματική κόπωσιν παρά μέ 'συνεστιάσεις', 'διασκεδάσεις', κτλ. Άς μέ συγχωρήσουν οι εξαιρέσεις. <<δαιμόνι', ουκ άν τίς τοι ανήρ, ός εναίσιμος είη, έργον ατιμήσειε μάχης, επεί άλκιμος εσσι. Αλλά εκών μεθιείς τε καί ουκ εθέλεις. Τό δ'εμόν κήρ άχνυται εν θυμώ, όθ' υπέρ σέθεν αίσχε' ακούω πρός Τρώων, οί έχουσι πολύν πόνον είνεκα σείο>> <<δαιμόνιε, κανένας άνδρας, πού δίκαιος θά ήταν, δέν θά υποτιμούσε τό έργο σου στήν μάχη, επειδή άλκιμος είσαι. αλλ' εκών αποφεύγεις κι ούτε θέλεις νά μάχεσαι. κι η καρδιά μου θλίβεται ενδόμυχα, όταν γιά σένα αίσχη ακούω από τούς Τρώες, πού πολύ καταπονούνται ένεκα σού>> (στ.521-525) Διδάγματα: α) Ουδείς δίκαιος, γιά τήν ακρίβεια 'σωστός', άνθρωπος θά υποτιμούσε τό έργο σου στή μάχη. Μόνον οι 'λάθος' άνθρωποι, αυτοί πού δέν σκέπτονται τά 'αίσιμα'(=σωστά, πρέποντα) θά μπορούσαν νά αμφισβητήσουν κάποιον πραγματικώς εσθλόν. Δέν πρέπει, όμως, μέ τήν στάσιν του καί αυτός νά δίνει αφορμές νά συμβαίνει αυτό. β) Η αλκή σχετίζεται σαφώς μέ τήν απόδοσιν στά πολεμικά έργα. γ) Στηλιτεύονται η εκούσια αποφύγη τής μάχης καί η απροθυμία διαξαγωγής της. Πληροφορούμαστε πώς 'αίσχη' ακούγονται από τούς υπολοίπους γιά τόν φυγόμαχον.

47

ΡΑΨΩΔΙΑ Η

<<ώ μοι, απειλητήρες, Αχαιϊδες , ουκέτ' Αχαιοί. Ή μέν δή λώβη τάδε γ' έσσεται αινόθεν αινώς, ει μή τις Δαναών νύν Έκτορος αντίος είσιν. Αλλ' υμείς μέν πάντες ύδωρ καί γαία γένοισθε, ήμενοι αύθι έκαστοι ακήριοι, ακλεές αύτως. Τώδε δ' εγών αυτός θωρήξομαι. Αυτάρ ύπερθε νίκης πείρατ' έχονται εν αθανάτοισι θεοίσιν>> <<Ώχου μου, αλαζόνες, Αχαιϊδες, όχι Αχαιοί. έ, αυτή η λώβα θά είναι η αίσχιστη, άν τώρα κανείς τών Δαναών δέν σταθή ενάντιος στόν Έκτορα. Αλλά σείς πάντες είθε ύδωρ καί γή νά γίνετε, καθήμενοι αυτού έκαστοι χωρίς καρδιά, χωρίς κλέος. εγώ ο ατός μου θά θωρακισθώ εναντίον του. κι ύπερθεν τής νίκης τά πέρατα κατέχουν οι αθάνατοι θεοί>> (στ.96-102) 'Είστε αλαζόνες', τούς λέει. 'Είστε γυναικούλες καί όχι άνδρες, αφού διστάζετε νά απαντήσετε σέ μιά εχθρικήν πρόκλησιν'. 'Νά γίνετε όλοι σάς νερό καί γή-κοινώς 'άντε νά πεθάνετε'-πού στέκεστε χωρίς καρδιά καί επιθυμία γιά κλέος'! Λέγοντας αυτά, δίνει τό παράδειγμα ο αρχηγός καί βγαίνει εμπρός. Αυτό είναι τό μήνυμα τό οποίον επιδιώκει νά μας μεταδώσει ο Όμηρος: ο Ηγέτης πρέπει ΠΑΝΤΑ νά δίνει τό καλό παράδειγμα, ακόμη καί όταν όλοι καί όλα φαίνονται νά αποτυγχάνουν. Τέλος, προσθέτει πώς 'οι θεοί κατέχουν τά πέρατα τής νίκης', θέλοντας νά δείξει ότι τά πάντα καθορίζουν οι θεοί-Μοίρα. Είναι μιά μορφή τού 'καί ο θεός βοηθός'. Κάνε αυτό πού πρέπει καί περίμενε νά δείς τήν ετυμηγορίαν τών θεών. Αλλά κάν' το! Δυστυχώς, καί από αυτό τό απόσπασμα φαίνεται τό πόσο μεγάλη είναι η έλλειψις ηγετικών φυσιογνωμιών στίς μέρες μας. <<ώ πόποι, ή μέγα πένθος Αχαιϊδα γαίαν ικάνει. Ή κε μέγ' οιμώξειε γέρων ιππηλάτα Πηλεύς, εσθλός Μυρμιδόνων βουληφόρος ηδ' αγορητής, ός ποτέ μ' ειρόμενος μέγ' εγήθεεν ώ ενί οίκω, πάντων Αργείων ερέων γενεήν τε τόκον τε. Τούς νύν ει πτώσσοντας υφ' Έκτορι πάντας ακούσαι, πολλά κεν αθανάτοισι φίλας ανά χείρας αείραι, θυμόν από μελέων δύναι δόμον Άϊδος είσω>> <<πώ πώ, έ, μέγα πένθος στήν Αχαϊκή γή φθάνει. Καί μεγάλην οιμωγή θά έβγαζεν ο γέρων ιππηλάτης Πηλεύς, ο εσθλός τών Μυρμιδόνων βουληφόρος κι αγορητής, πού κάποτε εμέ ρωτώντας μεγαλοχάρηκε στόν οίκο του, καθώς πάντων τών Αργείων ρωτούσε τήν γενεά καί τούς γονείς. Αυτούς τώρα καθώς όλοι ζαρώνουν υπό τόν Έκτορα άν άκουγε, πολύ θά παρακαλούσε τούς αθανάτους μέ τά χέρια ψηλά, η ψυχή νά βγή από τά μέλη του καί νά καταδυθή στόν δόμο τού Άδου έσω>> (στ.124-131) Είναι ντροπή μεγάλη όταν οι προηγούμενες γενεές ήσαν υπερήφανες η τωρινή νά δειλιάζει. Θά έκανε αυτό τό γεγονός κάποιον από τούς παλιούς νά σηκώσει τά χέρια στόν ουρανόν καί νά παρακαλέσει γιά θάνατο, ένεκα ντροπής-ατιμώσεως γιά τήν συμπεριφορά τών απογόνων. Πρέπει νά προσεχθή ιδιαιτέρως αυτό τό απόσπασμα. Πέραν όσων ήδη έχουμε δεί καί πρίν, περί τιμής-ατιμίας, γενεών, κλπ, εδώ ο Όμηρος διατυπώνει μιά, διαχρονικώς, διαπιστωμένη αλήθεια σέ παγκόσμιο επίπεδο, αλλά, περισσότερον ακόμα γιά τήν φυλήν μας: Είναι σημάδι

48

πώς πλησιάζει μέγα πένθος γιά τήν πατρίδα όταν δέν απαντά στίς προκλήσεις τού εχθρού! Θυμηθείτε τίς προκλήσεις ετών από τούς τούρκους αι οποίες οδήγησαν στά γεγονότα τού 1955 (βίαιος διωγμός Ελλήνων από τήν Κωνσταντινούπολιν), τού 1974 (εισβολή στήν Κύπρον), γιά νά πούμε μόνο τά πολύ πρόσφατα. Σάς κάνει κάτι νά αισιοδοξείτε πώς δέν θά επαληθευτεί ξανά η 'προφητεία' τού παππού Ομήρου; Σήμερα από προκλήσεις άλλο τίποτα. Ο κάθε χτεσινός πειναλέος καί πανάθλιος λαός, καθώς καί ο, εγνωσμένης αξίας, τρισβάρβαρος τούρκος, ζητούν καί ΑΠΑΙΤΟΥΝ από τούς Έλληνες ένα σωρό πράγματα, παράλογα στό σύνολόν των, μέ αποκορύφωμα τήν ίδια τήν απόσχισιν από τήν, έως τώρα, απελευθερωμένη μας γή, προαιώνιων προγονικών εδαφών. Τό χειρότερο όλων είναι πώς τίς διεκδικήσεις αυτές οι Έλληνες, στήν τραγική των πλειοψηφία, αγνοούν, διότι έτσι θέλει νά συμβαίνει τό παγκόσμιον σύστημα εξουσίας ώστε νά μας πιάσουν στόν ύπνο. Θά ξυπνήσουμε μιά μέρα καί η Ελλάς όχι απλώς δέν θά μας ανήκει-αυτό σέ μεγάλο βαθμό ήδη συντελείται-αλλά ούτε κάν θά υφίσταται ώς κράτος, έχοντας χωριστεί σέ όσα κομμάτια επιθυμούν οι κοσμοεξουσιαστές. Σέ κάθε περίπτωσιν, όποιος Ηγέτης βρεθεί, ο οποίος θά απαντήσει δυναμικώς στίς προκλήσεις τών εχθρών, θερμή παράκλησις: ακολουθήστε τόν. Δέν είναι δυνατόν νά μας απείλούν μέ 'casus belli' καί νά μήν πράττουμε τουλάχιστον τό ίδιο. Δέν είναι δυνατόν κάποιες χώρες νά διεκδικούν ανύπαρκτες μειονότητες στά εδάφη μας καί εμείς νά αφήνουμε αλύτρωτους ΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΑ-ναί, καλά διαβάζετε-Έλληνες στά δικά τους κράτη. Καί όχι μόνο αυτό, αλλά νά τούς επιτρέπουμε, τήν ίδιαν ώραν, νά διώκουν μέ απίστευτες μεθοδεύσεις τόν σκλαβωμένον ελληνισμόν ακόμη καί μέχρι τώρα που μιλάμε. Ακούσατε ποτέ σέ κάποιο ΜΜΕ λέξιν γιά τά πάθη τών Ελλήνων τής Βορείου Ηπείρου, τής Πόλεως, τού Πόντου, τής Βορείου Μακεδονίας-Παιονίας (Σκοπιανό κράτος), Βορείου Κύπρου; Σήμερα, όχι πρίν 1000 χρόνια. Τώρα δά! ΟΧΙ! Γιατί; Διότι θά καταλαβαίνατε πόσο αδικημένοι είμαστε από τήν Παγκόσμιον κοινότητα. Όταν καί η τελευταία αφρικανική φυλή έχει απελευθερωθεί από τήν αποικιοκρατίαν-καί δικαίως-, Έλληνες τή φυλή εξακολουθούν στόν 21ον αιώνα νά ζούν υπό ζυγόν. Θά αντιλαμβανόσασταν τήν πλεκτάνην καί θά πράτατε τά δέοντα γιά ομοφύλους καί αλλοφύλους. Καί μπορεί νά καταλαβαίνατε πόσο αδικούμε, εν τέλει, τούς εαυτούς μας μέ τήν απάθειαν τήν οποίαν επιδεικνύουμε. Άν δέν αντιδράσουμε συντόμως 'μέγα πένθος πλησιάζει'... <<ώ φίλοι, ήτοι κλήρος εμός, χαίρω δέ καί αυτός θυμώ, επεί δοκέω νικησέμεν Έκτορα δίον. Αλλ' άγετ, όφρ' άν εγώ πολεμήϊα τεύχεα δύω, τοφρ' υμείς εύχεσθε Διί Κρονίωνι άνακτι, σιγή εφ' υμείων, ίνα μή Τρώες γε πύθωνται, ηέ καί αμφαδίην, επεί ού τινα δείδιμεν έμπης. Ου γάρ τίς με βίη γε εκών αέκοντα δίηται, ουδέ τι ιδρείη, επεί ουδ' εμέ νήϊδά γ' ούτως έλπομαι εν Σαλαμίνι γενέσθαι τε τραφέμεν τε>> <<Φίλοι, δικός μου ο κλήρος, χαίρω καί ο ίδιος κατά θυμόν, επειδή νομίζω ότι θά νικήσω τόν θεϊκόν Έκτορα. Αλλά εμπρός, ώσπου εγώ τά πολεμικά όπλα νά ντυθώ, σείς νά προσευχηθήτε στόν Δία Κρονίωνα άνακτα, εν σιγή μέσα σας, γιά νά μήν ακούν οι Τρώες, ή καί αναφανδόν, αφού κανένα δέν φοβόμαστε εν πάση περιπτώσει. γιατί κανένας εκών μέ τήν βία άκοντα θά μέ ρίξη, ούτε μέ τήν

49

εμπειρία του, επειδή ούτ' εγώ έτσι ανίδεος ελπίζω ότι γεννήθηκα στήν Σαλαμίνα καί ανατράφηκα>> (στ.191-199) Ο Αίας ζητά από τούς συμπολεμιστές του νά προσευχηθούν γι' αυτόν. Μάς δείχνει, λοιπόν, πόση αξία δίνουν σέ αυτήν τήν πράξιν. Λέει ο Αίας ότι δέν φοβόμαστε κανέναν-τών ανθρώπων προφανώς. Τέλος, διαφαίνεται η ταύτισις τής πόλεως μέ τόν πολεμιστήν της. Τό άτομον αντιπροσωπεύει όλη τήν πολιτείαν: δείχνει την παιδείαν καί την ανατροφήν πού λαμβάνει από αυτήν. Μάς παραδίδεται εδώ, εμμέσως, πώς κάθε πόλις-κράτος είχε ένα ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟ σύστημα εκπαιδεύσεως πολιτών, καί όχι ό, τι νά' ναι αυθαιρεσίες. Ήταν, δηλαδή, ΣΤΡΑΤΕΥΜΕΝΟ νά δημιουργεί συγκεκριμένου τύπου ανθρώπους. <<μή τί μεν ηϋτε παιδός αφαυρού πειρήτιζε, ηέ γυναικός, ή ουκ οίδεν πολεμήϊα έργα>> <<μή σάν παιδί εμένα φοβισμένο δοκιμάζης, ή σάν γυναίκα, πού δέν γνωρίζει από πολεμικά έργα>> (στ.235-236) Τά παιδιά καί οι γυναίκες δέν ξέρουν από πολεμικά έργα. Αυτό άς κρατήσουμε από εδώ. Ο πόλεμος είναι, κατά κανόνα, γιά τούς άνδρες. <<αλλ' ου γάρ σ' εθέλω βαλέειν τοιούτον εόντα λάθρη οπιπεύσας, αλλ' αμφαδόν, αί κε τύχωμι>> <<αλλά δέν θέλω νά σου ρίξω τέτοιος πού είσαι λάθρα σκοπεύοντας, αλλ' αναφανδόν, άν σέ πετύχω>> (στ.242-243) 'Δέν θέλω λάθρα νά σέ χτυπήσω αλλά στά φανερά'. Η απόλυτη παλληκαριά καί τιμιότητα ακόμη καί στό πιό κρίσιμο σημείο τής μάχης. Δυστυχώς γιά εμάς τούς Έλληνες, όσοι μάς κέρδισαν τό έκαναν μέ δολιότητα, εκμεταλλευόμενοι, βεβαίως, καί τό μέγιστο από τά 'κουσούρια' τής φυλής: τόν διχασμόν. <<εις ό κε δαίμων άμμε διακρίνη, δώη δ' ετέροισί γε νίκην>> <<καί όποιον ο θέος από μάς διακρίνη, άς δώση σ' ένα από τούς δυό τήν νίκη>> (στ.291-292) Άς νικήσει όποιος αποφασίσει ο θεός. Όσα καί νά κάνουμε εμείς, τελικός κριτής όλων τών πραγμάτων είναι ΠΑΝΤΑ ο θεός. Βλέπουμε πόσο βαθειά είναι η πίστις τών Ελλήνων σέ θεό από τόσο παλιά. Μόλις προσφάτως αυτός ο λαός ξεκίνησε νά χάνει τήν θεοσέβειάν του, καί ειδικώς η νεολαία. Τυχαίο καί αυτό, ή 'κάποιοι' δουλεύουν σκληρά γιά νά μάς στρέψουν πρός τήν κατεύθυνσιν τής ασεβείας ή καί αθεΐας ακόμη; <<ημέν εμαρνάσθην έριδος πέρι θυμοβόροιο, ηδ' αύτ' εν φιλότητι διέτμαγεν αρθμήσαντε>> <<εκείνοι αγωνίσθηκαν μέ ψυχοφθόρον έριδα, καί μετά μέ φιλότητα χώρισαν συμφιλιωθέντες>> (στ.301-302)

50

Η ύψιστη μορφή πολεμικής αρετής: σεβασμός στήν αξίαν καί γενναιότητα τού αντιπάλου. Σφάζονται σκληρά, μά, ταυτοχρόνως, αλληλοτιμούνται. Η Ιπποσύνη έχει τίς ρίζες της στόν Όμηρον. <<ατάρ κατακήομεν αυτούς τυτθόν αποπρό νεών, ώς κ' οστέα παισίν έκαστος οίκαδ' άγη, ότ' άν αύτε νεώμεθα πατρίδα γαίαν>> <<καί νά κατακαύσουμε αυτούς λίγο μακριά από τίς νήες, ώστε τά οστά στά παιδιά του έκαστος οίκαδε νά άγη, όταν γυρίσουμε στήν πατρική γή>> (στ.333-335) Τά οστά πρέπει νά ταφούν στήν πατρώαν γή. Αυτός φαίνεται πώς είναι ο λόγος τής καύσεως τών νεκρών κατά τόν πόλεμον (πέραν τών, προφανών, απολυμαντικών λόγων), επειδή είναι μακριά από τήν πατρίδα (οι Αχαιοί). Μά, σέ κάθε περίπτωσιν, έστω τά οστά, πρέπει νά ταφούν στήν πατρώα γήν. Πρέπει νά ερευνηθεί άν υπάρχει κάποιος λόγος, ο οποίος δέν φαίνεται εκ πρώτης όψεως, γιά τήν αιτιολόγησιν αυτού τού εθίμου. <<νύν δ' όρκια πιστά ψευσάμενοι μαχόμεσθα. Τώ ού νυ τι κέρδιον ημίν έλπομαι εκτελέεσθαι, ίνα μή ρέξομεν ώδε>> <<τώρα αφού όρκους πιστούς διαψεύσαμε μαχόμεθα. γι' αυτό κάτι τό επικερδές γιά μάς νά μή ελπίζουμε πώς θά εκτελεσθή, άν δέν πράξουμ' έτσι>> (στ.351-353) Όταν έχουμε διαψεύσει όρκους πιστούς-συμφωνίες- ΔΕΝ μπορούμε νά ελπίζουμε πώς κάτι επικερδές γιά εμάς θά εκτελεσθή. Είναι βαθειά η πίστις στό δίπτυχον Ύβρις-Νέμεσις. <<Αί κ' εθέλωσι παύσασθαι πολέμοιο δυσηχέος, εις ό κε νεκρούς κήομεν. Ύστερον αύτε μαχησόμεθ', εις ό κε δαίμων άμμε διακρίνη, δώη δ'ετέροισί γε νίκην>> <<άν θέλουν νά παύσουν τόν πόλεμο τόν αποτρόπαιον, ώσπου τούς νεκρούς νά καύσουμε. πάλιν ύστερα νά μαχηθούμε, έως ότου ο θεός μάς διαχωρίση, καί δώση στόν ένα από τούς δύο τήν νίκην>> (στ.375-378) Προτείνεται παύσις τού πολέμου πρός καύσιν τών νεκρών-ίσως διότι δέν θά προλάβαιναν νά θάψουν καί νά κηδεύσουν, ώς πρέπει, όλους τούς νεκρούς (οι Τρώες). 'Καί πάλι', λέει, 'έπειτα άς μαχηθούμε κι άς δώσει ό θεός (δαίμων) τήν νίκην σέ όποιον αποφασίσει'. Απόλυτος η πίστις στόν θεόν καί στήν θέσιν: 'κάνε αυτό πού πρέπει καί άσε τόν θεόν νά αποφασίσει'. <<μήτ' άρ τις νύν κτήματ' Αλεξάνδροιο δεχέσθω μήθ' Ελένην. Γνωτόν δέ καί ός μάλα νήπιός εστιν, ως ήδη Τρώεσσιν ολέθρου πείρατ' αφήπται>> <<μήτε τώρα κάποιος τ' αποκτήματα τού Αλεξάνδρου νά δεχθή μήτε τήν Ελένη. γνωστό καί στόν πιό νήπιον είναι, ότι ήδη οι Τρώες στού ολέθρου τά άκρα έχουν φθάσει>> (στ.400-402)

51

καί <<Ιδαί', ήτοι μύθον Αχαιών αυτός ακούεις, ώς τοι υποκρίνονται. Εμοί δ' επιανδάνει ούτως. Αμφί δέ νεκροίσιν κατακαιέμεν ού τι μεγαίρω. Ου γάρ τις φειδώ νεκύων κατατεθνηώτων γιγνετ' επεί κε θάνωσι, πυρός μειλισσέμεν ώκα>><<Ιδαίε, τόν μύθο τών Αχαιών σύ ο ίδιος ακούεις, πώς σού αποκρίνονται. κι έμενα αυτός πολύ μ' ευχαριστεί. Γιά τήν κατάκαυσι τών νεκρών δέν αντιλέγω. καμμία τών νεκρών φειδώ τών κατατεθνεώτων δέν πρέπει. άπαξ καί πέθαναν σωστό μέ τήν πυρά νά εξευμενίσης>> (στ.406-410) Συμπεράσματα: α) Όταν ο εχθρός έχει φτάσει στά όριά του δέν συνθηκολογείς κατά κανένα τρόπο. Αντιθέτως, πολεμάς μέχρι τήν τελικήν, ολοκληρωτικήν νίκην β) Οι νεκροί θεωρούνται από όλους σεβαστοί γ) Οι νεκροί πρέπει νά καίγονται καί γρήγορα (στόν πόλεμον μόνο;) Δέν ξέρω γιά τά β καί γ, πάντως τό α οι εχθροί μας σήμερα τό εφαρμόζουν απολύτως. Συνεχείς προκλήσεις καί επιθετικές ενέργειες. Καμμιά ουσιαστική συνθηκολόγησις. Αυτό αποδεικνύει, εμμέσως, πώς είμαστε στά όρια μας. Ακριβώς γι' αυτό δέν συνθηκολογούν μαζί μας. Αυτοί τό ξέρουν. Εμείς; <<ότ' άν αύτε κάρη κομόωντες Αχαιοί οίχωνται σύν νηυσί φίλην ες πατρίδα γαίαν, τείχος αναρρήξας τό μέν εις άλα πάν καταχεύαι, αύτις δ' ηϊόνα μεγάλην ψαμάθοισι καλύψαι, ώς κέν τοι μέγα τείχος αμαλδύνηται Αχαιών>> <<Λοιπόν πράγματι, όταν πάλιν οι μακρομάλληδες Αχαιοί φύγουν οχούμενοι μέ τίς νήες στήν φίλη πατρίδα γή, τό τείχος νά διαρρήξης καί στήν θάλασσα όλα νά τά γκρεμίσης, καί μετά μέ άμμο κάλυψε τήν πλατειάν ακτήν, ώστε ν' αφανισθή τό μέγα τείχος τών Αχαιών>> (στ.459-463) 'Όταν οι Αχαιοί φύγουν γιά τήν πατρίδαν τους, κατέστρεψε τά έργα τους καί εξαφάνισέ τα ώς νά μήν υπήρξαν ποτέ'. Γιατί λέγεται αυτό; διότι Έργα που θυμίζουν κατακτητές τού τόπου μας δημιουργούν ηττοπάθεια καί αλγεινά συναισθήματα. Επίσης, ντροπιάζουν τούς προγόνους οι οποίοι εμάχοντο εναντίον τών εισβολέων, καί, συνεπαγωγικώς, ντροπιάζουν εμάς τούς ίδιους. Στή σημερινή 'απελευθερωμένη' Ελλάδα έχουμε καταστρέψει τά μνημεία-έργα τού εχθρού ή τά καμαρώνουμε; Είμαι στήν δυσάρεστον θέσιν νά σάς πληροφορήσω πώς όχι μόνον διατηρούμε έργα κατακτητών, αλλά γιά τήν συντήρησιν καί διατήρησίν των ξοδεύονται πάρα πολλά χρήματα, τήν ίδιαν ώραν πού τά έργα τών δικών μας προγόνων, αρχαίων, μεσαιωνικών καί νεοτέρων, αφήνονται-πλήν ελαχίστων-παντελώς στό έλεος τού θεού. Τυχαία καί αυτή η πρακτική; Ή απλώς σημάδι τών καιρών; Μέχρι τώρα, σέ όσα διδάσκει πώς πρέπει νά κάνουμε ο Όμηρος εμείς υιοθετούμε τά διαμετρικώς αντίθετα! Μά είναι δυνατόν μέσα σέ 30-40 έτη νά μεταλλάχθηκαν άρδην αξίες χιλιετηρίδων; Προσοχή! Η ίδια η ύπαρξίς μας θά βρεθεί-έτσι πού τό πάμε-στό έλεος τού θεού.

52

ΡΑΨΩΔΙΑ Θ <<Τρώες δ' αύθ' ετέρωθεν ανά πτόλιν οπλίζοντο, παυρότεροι. Μέμασαν δέ καί ώς υσμίνι μάχεσθαι, χρειοί αναγκαίη, πρό τε παίδων καί πρό γυναικών>> <<Οι Τρώες από τήν άλλη στήν πόλιν ωπλίζοντο, λιγώτεροι. επιθυμούσαν όμως κι έτσι σέ μάχη νά μάχωνται, υπόχρεοι στήν ανάγκη, πρό παίδων καί πρό γυναικών>> (στ.55-57) Καί λιγότεροι πού είναι, τό ΧΡΕΟΣ τούς υπαγορεύει νά δώσουν τήν ΑΝΑΓΚΑΙΑΝ μάχην διά τήν προστασίαν τών παίδων καί τών γυναικών. Επιβεβαιώνουμε αυτό πού είπαμε νωρίτερα. Είναι αναγκαίος καί θεμιτός ο πόλεμος όταν πρόκειται γιά υπόθεσιν επιβιώσεως. <<πή φεύγεις μετά νώτα βαλών κακός ώς εν ομίλω;>> <<πού φεύγεις στρέφοντας τά νώτα σάν δειλός μέσα στόν όμιλο;>> (στ.94) Πάλι αποδοκιμάζεται η φυγομαχία...στόχος τού δειλού νά κρυφτεί μέσα στό πλήθος(=όμιλον). Αυτό, όμως, δέν κάνουν καί σήμερα οι δειλοί; Σέ άλλα πεδία 'μάχης', βεβαίως: κρυμμένοι πίσω από τηλέφωνα, επιστολές, οθόνες υπολογιστών, καί, τό χειρότερο, κουκούλες. Ίσως ακούγεται οξύμωρο διότι πολλοί από αυτούς τούς ανθρώπους-ανεξαρτήτως ιδεολογίας-φαίνονται, πράγματι, νά μάχονται γιά κάτι-λάθος ή σωστό άς τό κρίνει ο καθένας-. Δέν είναι. Καί δέν είναι διότι οι πραγματικές καί τίμιες μάχες δίδονται πρόσωπο μέ πρόσωπο, φανερώς καί όχι ανωνύμως, χωρίς δολιότητα καί ασφάλεια/προστασία. Καί αυτό προσδίδει τόν όποιο ηρωισμόν στόν όποιον 'πολεμιστή'. Ειδάλλως, καί οι σφαγείς από αέρος βομβαρδιστές Αμερικάνοι, στή Δρέσδη, στό Ναγκασάκι, στή Χιροσίμα, στή Σερβία, στό Ιράκ, είναι 'ήρωες'!!! Νά μήν τρελλαθούμε εντελώς... <<αλλά τόδ' αινόν άχος κραδίην καί θυμόν ικάνει. Έκτωρ γάρ ποτε φήσει ενί Τρώεσσ' αγορεύων. 'Τυδεϊδης υπ'εμείο φοβεύμενος ίκετο νήας.' Ώς ποτ' απειλήσει. Τότε μοι χάνοι ευρεία χθών>> <<αλλά μιά πίκρα φοβερή πληγώνει τήν καρδιά καί τήν ψυχή μου. γιατί ο Έκτωρ κάποτε θά πή στούς Τρώες αγορεύων:' Ό Τυδεϊδης από μένα κυνηγημένος αφίκετο στίς νήες'. Έτσι κάποτε θά καυχηθή. καί τότε άς άνοιγε γιά μέ η ευρεία γή>> (στ.147-150) 'Να άνοιγε η γή νά μέ καταπιεί άν λέγανε ποτέ πώς φυγομάχησα εμπρός στόν εχθρόν'. Άνευ σχολίου... <<αιδώς Αργείοι, κάκ' ελέγχεα, είδος αγητοί. Πή έβαν ευχωλαί, ότε δή φάμεν είναι άριστοι, άς οπότ' εν Λήμνω κενεαυχέες ηγοράασθε, έσθοντες κρέα πολλά βοών ορθοκραιράων, πίνοντες κρητήρας επιστεφέας οίνοιο, Τρώων άνθ' εκατόν τε διηκοσίων τε έκαστος στήσεσθ' εν πολέμω. Νύν δ'ουδ' ενός άξιοι ειμεν>> <<Αιδώς Αργείοι, ξελέχια, στήν όψιν ωραίοι. πού έβησαν οι καυχησιές, όταν

53

λέγαμε πώς είμαστ' άριστοι, αυτές οπόταν στήν Λήμνο κενόδοξοι αγορεύατε, τρώγοντες κρέατα πολλά βοών ορθοκεράτων, πίνοντες σέ κρατήρες μέχρι τήν στεφάνην οίνο, πώς ενάντια σέ εκατό καί διακοσίους Τρώες έκαστος θά σταθήτε στόν πόλεμο. τώρα ουδ' ενός άξιοι είμαστε>> (στ.228-234) Ντροπή, πρωτίστως, πού φυγομαχούν. Ντροπή καί επειδή υπήρξαν καυχησιάρηδες ΕΚ ΤΟΥ ΑΣΦΑΛΟΥΣ, μπεκροπίνοντας, βάζοντάς τά μέ εκατό αντιπάλους ο καθένας-στά λόγια-ενώ τώρα δέν είναι άξιοι νά σταθούν μπροστά στόν ένα (Έκτωρ). Από μακριά ή κρυμμένος κάνω τόν 'μάγκα'! Τό σχολιάσαμε καί πρίν. Αποδοκιμάζεται, στό σύνολό της, η φαφλατάδικη συμπεριφορά. Δέν αρκεί κάποιος νά λέει ή νά φαίνεται πώς είναι άριστος: πρέπει συνεχώς νά αποδεικνύει τήν ποιότητά του. <<μή μάν ασπουδί γε νεών επιβαίεν έκηλοι, αλλ' ώς τις τούτων γε βέλος καί οίκοθι πέσση, βλήμενος ή ιώ ή έγχεϊ οξυόεντι νηός επιθρώσκων. ίνα τις στυγέησι καί άλλος Τρωσίν εφ' ιπποδάμοισι φέρειν πολύδακρυν Άρηα>> <<Νά μή επιβούν άκοπα στίς νήες ήσυχοι, αλλά κάποιος εκ τούτων τό χτύπημα στόν οίκο του άς χωνεύη, έχοντας βληθή ή από βέλος ή από δόρυ οξύ καθώς στήν νήα θά πηδά, γιά νά φοβάται καί άλλος στούς ιπποδαμαστές Τρώες νά φέρη τόν πολυδάκρυτο πόλεμο>> (στ.512-516) 'Μήν τυχόν φύγει εχθρός ο οποίος δέν έχει πληγωθεί! Πρέπει όλοι νά έχουν ένα τραύμα! Νά τούς πονά καί νά θυμούνται ποιός τούς τό έκανε ώστε νά σκεφτούν πολύ σοβαρά νά ξανακάνουν εναντίον μας πόλεμον'. Παρατηρούμε εδώ πώς κάποιες 'υπερβολές' καί 'ακρότητες' τού πολέμου έχουν σκοπόν-μελλοντικώς-αποτρεπτικόν. Βλέπουμε μέ έκπληξιν νά εφαρμόζονται 'ψυχολογικές επιχειρήσεις' σέ μιά τόσο μακρινή εποχή. Τέτοιου είδους επιχείρησις ήταν καί-γιά νά βλέπουμε καί τήν διαχρονικότητα τών διδαχών-η αποστολή χιλιάδων τυφλωμένων Βουλγάρων, μέ οδηγούς μονόφθαλμους, στήν Βουλγαρίαν από τόν Βασίλειον τόν Βουλγαροκτόνον μετά τήν ήτταν των. Οι Βούλγαροι, από τήν φρίκην των, δέν ξαναενόχλησαν τούς Έλληνες μέχρι τούς βαλκανικούς πολέμους!!! Άς σημειωθεί, γιά νά μήν υπάρξει καμμιά παρεξήγησις ή υπόνοιαν αντιφάσεως, πώς μιλάμε γιά πρακτικές εφαρμόσιμες ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΩΣ σέ περίπτωσιν ΑΜΥΝΤΙΚΟΥ πολέμου καί επ' ουδενί λόγω επιθετικού. Η δυστυχία είναι πώς σήμερα αι λέξεις καί έννοιες έχουν χάσει τό νόημα των γιά κάποιους...

54

ΡΑΨΩΔΙΑ Ι <<Αχαιούς θεσπεσίη έχε φύζα, φόβου κρυόεντος εταίρη>> <<τούς Αχαιούς πάλι θεσπεσία κατείχε φυγή, τού κρυερού φόβου εταίρα>> (στ.1-2) Η φυγή είναι εταίρα τού φόβου. Άρα, άν δέν θέλεις νά έχεις τάσεις φυγής πρέπει νά πάψεις νά φοβάσαι. Ο σημερινός κόσμος διακρίνεται από διαρκείς τάσεις φυγής, κάτι πού σημαίνει πώς φοβάται. Όποιος, όμως, φοβάται δέν μπορεί νά κάνει πολλά πράγματα στήν ζωήν του-άν μπορεί νά ζήσει καί αυτή τήν ίδια-καί, σίγουρα, δέν θά αποτελέσει εμπόδιο στήν όποια εξουσία. Καταλαβαίνετε τώρα τόν λόγο γιά τόν οποίον επιθυμούν νά μάς κρατούν φοβισμένους καί τρομοκρατημένους; Κάποιοι ζούν εις βάρος τής δικής μας ευτυχίας καί εμείς τό ανεχόμαστε. Τό φαινόμενον είναι παγκόσμιο καί, δυστυχώς, δέν εξαιρείται η πατρίδα μας. Πρέπει, μέ κάποιον τρόπο, νά αποκτήσουμε ΘΑΡΡΟΣ. Πρέπει νά αντιδράσουμε. <<δαιμόνι', ούτω που μάλα έλπεαι υίας Αχαιών απτολέμους τ' έμεναι καί ανάλκιδας, ως αγορεύεις; ει δέ τοι αυτώ θυμός επέσσυται ώς τε νέεσθαι, έρχεο. πάρ τοι οδός, νήες δέ τοι άγχι θαλάσσης εστάσ', αί τοι έποντο Μυκήνηθεν μάλα πολλαί. αλλ' άλλοι μενέουσι κάρη κομόωντες Αχαιοί εις ό κέ περ Τροίην διαπέρσομεν. Ει δέ καί αυτοί φευγόντων σύν νηυσί φίλην ες πατρίδα γαίαν. Νώϊ δ', εγώ Σθένελός τε, μαχησόμεθ' εις ό κε τέκμωρ Ιλίου εύρωμεν. Σύν γάρ θεώ ειλήλουθμεν>> <<Δαιμόνιε, τόσο πολύ ελπίζεις πώς οι γιοί τών Αχαιών απόλεμοι είναι καί ανάλκιδες, όπως αγορεύεις; Καί άν εσύ επιθυμής νά γυρίσης στήν πατρίδα, φύγε. εμπρός σου η οδός, κι οι νήες κοντά στήν θάλασσα στέκονται, πού σέ ακολούθησαν από τίς Μυκήνες πάρα πολλές. Αλλ' οι άλλοι θά μείνουν μακρομάλληδες Αχαιοί ώσπου τήν Τροία νά εκπορθήσουμε. Άν δέ καί αυτοί, άς φύγουν μέ τίς νήες στήν φίλη πατρίδα γήν. εμείς οι δύο, εγώ καί ο Σθένελος, θά μαχηθούμε ώσπου τό τέλος τού Ιλίου νά εύρωμε. γιατί σύν θεώ ήλθαμεν>> (στ.40-49) (ο Διομήδης) Αντιμιλά στόν βασιλιά! Πότε όμως; Όταν αυτός μέ τήν συμπεριφοράν του χαρακτηρίζει όλο τό στράτευμα απόλεμον καί ανάλκιδον! 'Άμα θές εσύ τράβα καί φύγε', τού λέει! 'Εγώ δέν είμαι κότα. Θά μείνω, μέ όσους επιθυμούν νά πολεμήσουν-ακόμη καί άν αυτοί είναι μόνον εγώ καί ο Σθένελος'! Γιατί, όμως, επιμένει τόσο; Η απάντησις στό τέλος: 'σύν γάρ θεώ ειλήλουθμεν'=γιατί σύν θεώ ήλθαμεν. Τί εννοεί; Ποιό είδος πολέμου θά μπορούσε νά έχει τήν όποια ευλογίαν τού θεού; Μά, ο πόλεμος πού έχει τό ΔΙΚΑΙΟΝ μέ τό μέρος του! Μήν ξεχνάμε πώς οι Αχαιοί πήγαν εκεί γιά νά ξεπλύνουν τήν ντροπήν καί νά διεκδικήσουν τήν κλεμμένην των αξιοπρέπειαν. Επίσης, γιά νά τιμωρήσουν τούς υβριστές. Ζεύς(=θεός)=Δίκη, συμφώνως πρός τά Ορφικά, συνεπώς, όλα εξηγούνται λογικότατα έχοντας αυτό κατά νού. Η τιμωρία τού αδίκου δέν ανήκει στό 'καλό' ή τό 'κακό': είναι πράξις ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ. Άρα καί ο

55

πόλεμος που έχει τέτοιον σκοπό είναι πράξις δικαίου. <<ατάρ πεπνυμένα βάζεις Αργείων βασιλήας, επεί κατά μοίραν έειπες>> <<όμως εμπνευσμένα ομιλείς στούς βασιλείς τών Αργείων, επειδή κατά τό πρέπον είπες>> (στ.58-59) Ο Νέστωρ, δηλαδή η Γερουσία, δηλαδή οι Θεσμοί (Μήν ξεχνούμε, η Γερουσία είναι φύλαξ καί εκφραστής τών Θεσμών), αποδέχονται πώς ο Διομήδης έκανε πολύ καλώς νά τά βάλει μέ τόν άνακτα σέ αυτή τήν περίπτωσιν. Αυτό έχει τήν εξής ερμηνεία: ΟΤΑΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΖΗΤΗΜΑ ΤΙΜΗΣ ΣΤΗ ΜΕΣΗ ΔΕΝ ΥΠΑΚΟΥΜΕ ΟΥΤΕ ΣΤΟΥΣ ΑΝΩΤΑΤΟΥΣ ΑΡΧΟΝΤΕΣ ΚΑΙ ΑΥΤΟ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΚΑΤΑΚΡΙΤΕΟΝ ΜΑ ΤΟ ΕΠΙΘΥΜΗΤΟΝ. Οφείλουμε νά τηρούμε τούς Θεσμούς ανεξαρτήτως προσώπων. Οι Θεσμοί είναι υπεράνω προσώπων. Οι Θεσμοί δίδουν προτεραιότητα στό δίκαιον, στήν τιμήν, τήν αξιοπρέπειαν, τό κλέος. Θεσμικώς μιλώντας, γιά ποιόν λόγον επιτρέπουμε στούς σημερινούς 'ηγέτες' μας νά βρίσκονται υπεράνω τών μυριόχρονων Θεσμών μας; Μέ ποιό δικαίωμα αφήνουμε, γενικώς, τόν οποιονδήποτε ομόφυλο ή αλλόφυλο, νά προσβάλλει καί εξευτελίζει τόν λαόν μας συνεχώς; Μάς έχουν στερήσει ακόμη καί τό δικαίωμα νά προσπαθήσουμε γιά λίγο κλέος! Ο πρόγονός μας, πάντως, δέν θά καθόταν 'φρόνιμος', αλλά, θά αντιδρούσε, κατ' αρχάς, εναντίον τών αναξίων ηγητόρων του καί, έπειτα, θά ξέπλενε καί τήν όποιαν εξωτερική ντροπή. Εμείς θά κάνουμε κάτι ή αποφασίσαμε νά ζούμε μή Θεσμικώς, δηλαδή ως ΖΩΑ; Διότι μόνον στά ζώα (έστω καί δίποδα...) συναντά κανείς έλλειψιν Θεσμών. <<αφρήτωρ αθέμιστος ανέστιος εστιν εκείνος ός πολέμου έραται επιδημίου οκρυόεντος>> <<Ακοινώνητος, άνομος κι ανέστιος εκείνος είναι πού τόν επιδήμιο πόλεμον ερωτεύεται τόν άγριον>> (στ.63-64) Αυτός ο οποίος έχει έρωτα γιά τόν επιδήμιον πόλεμον είναι αφρήτωρ, αθέμιστος καί ανέστιος! Τί θέλει να μας πεί; Γενικώς, πόλεμον κάνουμε όταν αυτός είναι αναγκαίος, όταν αυτός είναι δίκαιος. Δέν κάνουμε πόλεμο γιά τό κέφι μας. Στήν περίπτωσιν επιδημίου πολέμου δέν είναι απλώς λάθος νά τόν επιθυμούμε, αλλά, αρρώστια! Προσοχή στίς λέξεις: α) αφρήτωρ=αυτός ο οποίος δέν έχει φρήτρα, γενιά. Ίσως έχει καί τήν έννοια τού μιγά, τού 'μπάσταρδου'. β) αθέμιστος=ο άνομος, αυτός ο οποίος δέν ζεί βάσει τών Θεσμών. γ) ανέστιος=αυτός που δέν έχει εστίαν, σπιτικόν. Ο φτωχός καί εξαθλιωμένος, θά μπορούσαμε νά πούμε. δ) επιδήμιος=στόν ίδιο δήμο, μτφ. 'εμφύλιος' Τί αποκαλύπτεται αβίαστα; όποιος καλεί σέ εμφύλια διαμάχη τόν λαόν προέρχεται είτε από διαλυμένες ή προβληματικές οικογένειες, είτε δέν κατάγεται από 'καλή γενιά', είτε είναι παράνομος μέ τήν έννοια τής μή τηρήσεως τών

56

Θεσμών, είτε είναι φτωχός καί εξαθλιωμένος. Από εδώ καί πέρα, όσοι διαβάζουν τούτες τίς γραμμές, θά ξέρουν πού νά ψάξουν γιά τούς επόμενους διχαστές τής φυλής μας. Ο διχασμός(=εμφύλιος σπαραγμός) είναι τό δεύτερο μεγάλο ελάττωμα τών Ελλήνων διαχρονικώς. Είδαμε ήδη τόν υπέρμετρον εγωισμόν πού οδηγεί στόν διωγμό τών Αρίστων. Καί ο διχασμός, στήν ουσίαν, μέ προσωπικούς εγωισμούς έχει νά κάνει: 'γιατί οι άλλοι νά έχουν καί εγώ όχι;', ή, 'γιατί οι άλλοι νά είναι έτσι καί εγώ όχι;'. Τέτοιες είναι οι κλασσικές ερωτήσεις ενός διχαστού, πού παίρνει τόν προσωπικόν του πόνον καί λάθος εκτίμησιν τών καταστάσεων τίς οποίες βιώνει, καί μεταποιεί αυτά είς ιδεολογίας, παρασύροντας πάντα σεβαστές μειοψηφίες αφρητώρων, αθεμιστίων, ανεστίων...Οι οποίες, κατά κανόνα, ηττώνται, έχοντας, όμως, αφήσει πληγές μεγάλες στό σώμα τής φυλής καί, κυρίως, έχουν καθυστερήσει ή αναχαιτίσει αυτήν από τήν πραγματοποίησιν τών πεπρωμένων της. Τό θεωρώ ανούσιο νά αναφέρω παραδείγματα. Δυστυχώς όλοι ξέρουμε πολλές τέτοιες ιστορίες, παλαιές καί νεότερες. Ο Όμηρος μόνο τυχαίως δέν επιμένει στά περί εμφυλίων σπαραγμών καί τήν καταδίκην των. Όλη η 'Ιλιάς' είναι ο εμφύλιος τών Αχαιών μεταξύ των (Αγαμέμνων-Αχιλλεύς), καί ο εμφύλιος τών Ελλήνων γενικώς (Αχαιοί-Τρώες. Χάριν ακριβείας, άς λεχθή πώς οι Τρώες είχαν καί κάποιους 'βαρβαρόφωνους' συμμάχους. Οι ίδιοι των, πάντως, ήταν Έλληνες). Θά φανεί στό τέλος τής εργασίας αυτής τό συνολικό δίδαγμα πού ο ποιητής θέλει νά μεταδώσει σέ όλες τίς γενιές τών Ελλήνων διαχρονικώς. Πρός τό παρόν, τό μόνον πού θά προσθέσουμε είναι η, εκ τού αντιστρόφου, διαπίστωσις τού τρόπου μέ τόν οποίον θά αποφευχθούν στό μέλλον οι εμφύλιες διαμάχες ή, έστω, θά ελαττωθούν δραματικώς. Καί είναι ο εξής: νά φροντίσουμε, ώς πολιτεία, νά μήν υπάρχουν αφρήτωρες, ανέστιοι καί αθεμίστιοι! Καί δέν εννοώ, φυσικά, τήν βιολογικήν τών εξόντωσιν. Εννοώ μιά πολιτεία μέ καλλίτερες δομές, πού θά φροντίζει νά εξαλειφθεί η ύπαρξις τέτοιων ανθρώπων. Καί άν ακόμα υπάρξουν, νά τούς δίνει τέτοια Παιδεία ώστε μέ τήν ΠΕΙΘΩ νά σκοτώνουν μέσα των τίς όποιες αντιδραστικές τάσεις, γιά τό καλό τής πολιτείας καί τήν ευημερίαν τής πλειοψηφίας. <<πάσα τοί εσθ' υποδεξίη, πολέεσσι δ'ανάσσεις. Πολλών δ' αγρομένων τώ πείσεαι ός κεν αρίστην βουλήν βουλεύση. Μάλα δέ χρεώ πάντας Αχαιούς εσθλής καί πυκινής, ότι δήϊοι εγγύθι νηών καίουσιν πυρά πολλά>> <<τά πάντα έχεις γιά νά μάς υποδεχθής, καί σέ πολλούς ανάσσεις. Κι όταν πολλοί συναγερθούν σέ κείνον θά πεισθής πού αρίστη βουλή θά βουλεύση. καί πολλήν έχουν χρεία πάντες οι Αχαιοί καλής καί πυκνής (γνώμης), διότι οι εχθροί εγγύς τών νηών καίουν πυρά πολλά>> (στ.73-77) Εδώ μάς περιγράφει τμήμα τού τρόπου διοικήσεως. Ο Άναξ συγκαλεί βουλή(=συμβούλιον). Εκεί μιλούν όσοι βουληφόροι επιθυμούν-είδαμε πρίν ποίοι ήσαν αυτοί-καί ο Άναξ πρέπει νά πειστεί στά λόγια αυτού πού θά αγορεύση καλλίτερα. Τέτοια συμβούλια συγκαλούνται οπωσδήποτε εν όψει κρισίμων καταστάσεων. Φαίνεται ότι η βουλή είναι Θεσμικό όργανον. Ο Άναξ πρέπει νά πείθεται στούς Θεσμούς. Εμμέσως παραδίδεται πώς ο Άναξ δέν κυβερνά αποκλειστικώς καί κατά βούλησιν, αλλά, υπαγόμενος καί αυτός είς ανωτέραν

57

αρχήν: τούς Θεσμούς. Τό είδαμε καί πρίν. Δέν παύει νά είναι ο κυρίαρχος τών ανθρώπων, πάντως. <<Ατρεϊδης δέ γέροντας αολλέας ήγεν Αχαιών ες κλισίην, παρά δέ σφι τίθει μενοεικέα δαίτα>> <<Ο Ατρείδης τούς γέροντες ωδήγησεν όλους τών Αχαιών στίς σκηνές καί τούς παρέθεσε χορταστίκο δείπνον>> (στ.89-90) Κατά πώς φαίνεται, η βουλή πού περιγράφεται πρίν είναι βουλή γερόντων(=Γερουσία). <<εν σοί μέν λήξω, σέο δ' άρξομαι, ούνεκα πολλών λαών εσσι άναξ καί τοι Ζεύς εγγυάλιξε σκήπτρόν τ' ηδέ θέμιστας, ίνα σφίσι βουλεύησθα. τώ σε χρή πέρι μέν φάσθαι έπος ηδ' επακούσαι, κρηήναι δέ καί άλλω, ότ' άν τινα θυμός ανώγη ειπείν εις αγαθόν. Σέο δ'έξεται όττι κεν άρχη. Αυτάρ εγών ερέω ώς μοι δοκεί είναι άριστα>> <<σέ σένα θά καταλήξω καί μέ σένα θ' αρχίσω, ένεκα πού πολλών λαών είσαι άναξ καί σέ σένα ο Ζεύς παρέδωσε σκήπτρο καί θεσμούς, γι' αυτούς νά βουλεύεσαι. Χρέος δικό σου κατ' εξοχήν νά μιλάς καί ν' ακούς, αλλά καί νά συμφωνής μέ άλλον, όταν τό θυμικό τόν σπρώξη νά πή γιά κάτι αγαθόν. από σέ θά εξαρτηθή ό, τι επικρατήση. Εγώ λοιπόν θά σού πώ ό, τι μού φαίνεται πώς είναι άριστο>> (στ.97-103) Ο Αγαμέμνων είναι Άναξ ελέω Ζηνός (θεού). Τού παρεδόθη ένα εθιμικό σκήπτρο-σύμβολο τών Ανάκτων-καί οι Θεσμοί μέ τούς οποίους πρέπει νά κυβερνά. Μέρος αυτών τών Θεσμών αποτελεί η βουλή. Ώς καί ο Νέστωρ λέει πώς χρέος τού Άνακτος είναι νά μιλά καί νά ακούει, αλλά καί νά συμφωνεί μέ άλλον όταν τό θυμικό τόν σπρώξει νά πεί κάτι επ' αγαθώ. Σέ κάθε περίπτωσιν, όμως, από τόν Άνακτα εξαρτάται τί θα επικρατήση. Οφείλει ο κάθε 'βουλευτής' νά λέει ό,τι πιστεύει πώς είναι άριστον. Η βουλευτική διαδικασία από τόν Άνακτα ξεκινά καί σέ αυτόν τελειώνει. Βλέπουμε νά ενισχύονται τά όσα καί πρίν είχαμε διαπιστώσει περί Άνακτος-Θεσμών. <<ώ γέρον, ού τι ψεύδος εμάς άτας κατέλεξας. αασάμην, ουδ' αυτός αναίνομαι. αντί νυ πολλών λαών εστιν ανήρ όν τε Ζεύς κήρι φιλήση, ως νύν τούτον έτεισε, δάμασσε δέ λαόν Αχαιών. αλλ' επεί αασάμην φρεσί λευγαλέησι πιθήσας, άψ' εθέλω αρέσαι δόμεναί τ' απερείσι' άποινα>> <<Γέροντα, τίποτα τό ψευδές τίς ατασθαλίες μου καταλέγοντες. έσφαλα, ούτ' εγώ τό αρνούμαι. αντιζυγίζει πολύ λαόν ο άνδρας εκείνος πού ο Ζεύς μέ τήν καρδιά θ' αγαπήση, όπως τώρα τούτον ετίμησε, δαμάζοντας τόν λαό τών Αχαιών. Αλλ' επειδή έσφαλα σέ φρένες ελεεινές πεισθείς, θέλω πάλι νά γίνω αρεστός καί νά τού δώσω άπειρα λύτρα>> (στ.115-120) Ο Αγαμέμνων-Άναξ-αναγνωρίζει τό σφάλμα του καί προτίθεται νά επανορθώσει. Αυτό απλώς μάς δείχνει άμεσα, μέ παράδειγμα, πώς στόν άριστον λόγον πρέπει

58

νά πείθεται ο ανώτατος άρχων. Εν προκειμένω στόν λόγον τού Νέστορος ο οποίος τόν παρακινεί νά ζητήσει συγγνώμη από τόν Αχιλλέαν. <<δμηθήτω καί μοι υποστήτω, όσσον βασιλεύτερός ειμι ηδ' όσσον γενεή προγενέστερος εύχομαι είναι>> <<άς δαμασθή καί άς μέ υποστή, εφ'όσον μεγαλύτερος βασιλιάς είμαι κι εφ' όσον στά χρόνια προγενέστερος καυχώμαι (αυτού) πώς είμαι>> (στ.158-161) 'είμαι ο μεγαλύτερος βασιλεύς', 'η γενεά μου είναι προγενέστερη τής δικής του'. Διαφαίνεται, λοιπόν, πώς αυτά αποτελούν κριτήρια σεβασμού καί υποταγής τού ενός αρχηγού στόν άλλον. Μήν ξεχνάμε πώς ο Άναξ είναι 'βασιλεύς βασιλέων'. <<αυτώ τοι μετόπισθ' άχος έσσεται, ουδέ τι μήχος ρεχθέντος κακού έστ' άκος ευρείν. Αλλά πολύ πρίν φράζευ όπως Δαναοίσιν αλεξήσεις κακόν ήμαρ>> <<Εσύ ο ίδιος κάποτε θά θλίβεσαι, μά τρόπος δέν θά είναι σάν απογίνη τό κακό τήν γιατρειά νά εύρης. αλλά πολύ πρίν σκέψου πώς από τούς Δαναούς θ' απομακρύνης τήν κακήν ημέρα>> (στ.249-251) Αφού γίνει τό κακό δεν έχει γιατρειά. Σκέψου καί δράσε πρίν αυτό γίνει. Πρόνοια αντί μετανοίας. Πολύ επίκαιρο μύνημα πρός όλους τούς Έλληνες τού σήμερα. <<τέκνον εμόν. κάρτος μέν Αθηναίη τε καί Ήρη δώσουσ', αί κ'εθέλωσι, σύ δέ μεγαλήτορα θυμόν ίσχειν εν στήθεσσι. Φιλοφροσύνη γάρ αμείνων. Ληγέμεναι δ'έριδος κακομηχάνου, όφρα σε μάλλον τίωσ' Αργείων ημέν νέοι ηδέ γέροντες>><<τέκνο μου, νίκες η Αθηνά καί η Ήρα θά σού δώσουν, άν θέλουν, καί σύ τήν μεγαλοκαρδία νά κρατάς στά στήθη. γιατί η φιλοφροσύνη καλλίτερη. νά λήγης τήν κακομήχανη έριδα, ώστε πιό πολύ νά σέ τιμούν οι Αργείοι κι οι νέοι καί οι γέροντες>> (στ.254-258) Διδάγματα: α) άν θέλουν οι θεοί θά σού δώσουν κάρτος, δηλαδή επικράτησιν, κατίσχυσιν τών εχθρών εν προκειμένω. Βαθεία η πίστις είς θεόν καί στήν παρεμβατικότητά του β) στόν μεγαλήτορα θυμόν, δηλαδή τήν εν βρασμώ διάθεσιν, νά κυριαρχείς. γ) η φιλοφροσύνη, δηλαδή η φρόνησις επί τη φιλία, η προδιάθεσις 'φιλίας', δηλαδή ενοποιού διαθέσεως, είναι καλλίτερη. δ) νά λήγεις τήν κακομήχανον έριδαν, ώστε πιό πολύ νά σέ τιμούν μεταξύ τών Αργείων, νέοι καί γέροι. Αυτός, λοιπόν, ο οποίος θά καταφέρει νά λήξει τίς κακομήχανες έριδες καί θά έχει φιλόφρονα διάθεσιν, αυτός ο οποίος δέν θά ενεργεί εν θερμώ, θά έχει τήν ευλογία τών θεών καί θά είναι πολυτίμητος καί αγαπητός στόν λαόν. Πρέπει νά ψάξουμε γιά ένα Ηγέτη μέ τέτοια χαρακτηριστικά.

59

<<εχθρός γάρ μοι κείνος ομώς Αϊδαο πύλησιν ός χ' έτερον μέν κεύθη ενί φρεσίν, άλλο δέ είπη. Αυτάρ εγών ερέω ώς μοι δοκεί είναι άριστα>> <<Γιατί εχθρός μου κείνος όμοια μέ τού Άδου τίς πύλες πού άλλο κρύβει στίς φρένες του κι άλλο λέει. Εγώ λοιπόν θά πώ όσα μού φαίνονται πώς είναι άριστα>> (στ.312-314) 'Θανάσιμος εχθρός μου αυτός ο οποίος άλλα λέει καί άλλα φρονεί. Εγώ θά σάς πώ όσα πιστεύω πώς είναι άριστα' Εδώ καταδικάζεται η διπροσωπία, διχογλωσσία, δολοπλοκία, ψευτιά, καί, εμμέσως, παραδίδεται αυτό πού πρέπει νά κάνουμε: νά λέμε ευθαρσώς τήν γνώμη μας, όσα πιστεύουμε πώς είναι άριστα καί όχι παραμύθια και μαλαγανιές. Παρρησία λοιπόν...Μιλώντας μέ δεδομένα τής εποχής μας, προφανώς, απορρίπτεται αυτό πού ονομάζουμε 'πολιτικαντισμός'. <<ίση μοίρα μένοντι, καί ει μάλα τις πολεμίζοι. Εν δέ ιή τιμή ημέν κακός ηδέ καί εσθλός>> <<ίσο μερίδιο σ' αυτόν πού μένει κι άν δυνατά πολεμά. καί ίδια τιμή ο κακός καί ο γενναίος>> (στ.318-319) Η αδικία: α) ίσα μερίδια σέ αυτόν ο οποίος μένει πίσω καί σέ αυτόν πού δυνατά πολεμά β) ίδια τιμή στόν κακόν (δειλόν) καί στόν εσθλόν (γενναίον) <<κάτθαν' ομώς ό τ'αεργός ανήρ ό τε πολλά εοργώς>> <<κατέθανεν όμοια ο άεργος άνδρας κι εκείνος μέ τά πολλά έργα>> (στ.320) Θέλει νά πεί πώς 'όλοι στήν ίδιαν μοίραν είμαστε καί όλοι θά πεθάνουμε. Έ, νά μήν τιμηθούμε τουλάχιστον εν ζωή ώς καλλίτεροι πού είμαστε'; Πρέπει νά τιμούμε τούς ΑΡΙΣΤΟΥΣ εν ζωή. Σήμερα ο λαός μας καλά καλά δέν τιμά ούτε τούς νεκρούς του πιά. Αυτό δέν είναι καθόλου καλό σημάδι... <<ουδέ τί μοι περίκειται, επεί πάθον άλγεα θυμώ, αιεί εμήν ψυχήν παραβαλλόμενος πολεμίζειν>> <<κι ούτε κανένα είχα κέρδος, πού έπαθ' άλγη στήν ψυχή, πάντα τήν ψυχή μού καθώς βάζω στόν πόλεμο>> (στ.321-322) Εδώ μάς πληροφορεί πώς η ψυχή ΠΑΝΤΑ όταν βρίσκεται σέ πόλεμον πονά καί τά τραύματα αυτά μένουν! Αληθές, φυσικά. <<ώς καί εγώ πολλάς μέν αϋπνους νύκτας ίαυον, ήματα δ'αιματόεντα διέπρησσον πολεμίζων>> <<έτσι κι εγώ πολλές άυπνες νύκτες γνώρισα, καί ημέρες αιματηρές περνούσα πολεμώντας>> (στ.325-326) Αιματηρές μέρες, άϋπνες νύκτες. Χαρακτηριστικό τού πολεμικού βίου, ώς

60

απόρροιαν ψυχικών τραυμάτων. <<επεί ός τις ανήρ αγαθός καί εχέφρων τήν αυτού φιλέει καί κήδεται, ως καί εγώ την εκ θυμού φίλεον>> <<μά κάθε άνδρας αγαθός καί εχέφρων τήν δική του αγαπά καί κήδεται, όπως καί εγώ αυτήν ολόψυχα αγαπούσα>> (στ.341-343) Μιλά γιά τήν σύγκοιτη(=σύζυγο). Τί μάς λέει; Ο αγαθός καί εχέφρων ανήρ τήν γυναίκα του αγαπά καί φροντίζει. Αυτός, λοιπόν, ο οποίος δέν αγαπά καί φροντίζει τήν σύγκοιτή του είναι κακός καί άφρων! 'την εκ θυμού φίλεον'(=τήν αγαπώ ολοψύχως). Έτσι πρέπει να είναι. Πόσο έτσι είναι σήμερα; <<αιέν αναιδείην επιειμένος. Ουδ'άν έμοιγε τετλαίη κύνεός περ εών εις ώπα ιδέσθαι. Ουδέ τί οι βουλάς συμφράσσομαι, ουδέ μέν έργον. Εκ γάρ δή μ' απάτησε καί ήλιτεν. Ουδ' άν έτ' αύτις εξαπάφοιτ' επέεσσιν. Άλις δέ οι. Αλλά έκηλος ερρέτω>> <<αυτός πού πάντα μέ αναίδεια είναι περιβεβλημένος. ούτ' έμενα θά τολμήση πιά, όσο κι άν είναι αναίσχυντος στά μάτια νά κοιτάξη. ούτε μ' αυτόν βουλές θά συμφράσω, ουδέ καί έργο. γιατί μέ απάτησε καί μέ αδίκησε. ούτε πάλι ξανά θά μ' εξαπατήση μέ έπη. καί πολλά του. μά μέ τήν ησυχία του στ' ανάθεμα (άς πάη)>> (στ.372-377) Τό δίδαγμα είναι προφανές: άν κάποιος σέ εξαπατήσει μία φορά, όχι μόνο δέν τού ξαναμιλάς, όχι μόνο δέν κάνεις ξανά δουλειές μαζί του, αλλά τόν στέλνεις καί στό ανάθεμα! Εθνικώς μιλώντας, υπάρχει κάποιος λαός, τουλάχιστον στήν γειτονιά μας, ο οποίος νά μήν μάς έχει εξαπατήσει; Υπάρχει κάποιος από τούς μεγάλους μας 'συμμάχους' πού νά μήν μάς έχει εξαπατήσει; Εμείς γιατί περιμένουμε νά αλλάξουν οι αναιδείς, αναίσχυντοι, απατεώνες, άδικοι; Ξέρουμε καλλίτερα εμείς από τόν Όμηρον; Πρέπει, δυστυχώς, νά απομονωθούμε καί νά δυναμώσουμε τήν ισχύν μας, κυρίως τήν στρατιωτικήν, διότι στήν πρώτην ευκαιρία θά βρεθούμε ενώπιον μεγάλων συμφορών. Όσοι διαβάζετε Όμηρο ξέρετε ΣΙΓΟΥΡΑ, πιά, από πού νά τίς περιμένετε. Η βασική ευθύνη, πάντως, είναι, συνεχώς, στά δικά μας χέρια καί στή δική μας θέλησιν γιά Ελευθερία... <<ουδ' εί μοι τόσα δοίη όσα ψάμαθός τε κόνις τε, ουδέ κεν ώς έτι θυμόν εμόν πείσει' Αγαμέμνων, πρίν γ'από πάσαν εμοί δόμεναι θυμαλγέα λώβην>> <<ούτε καί άν τόσα μού έδινεν όσα η ψάμος καί η σκόνη, ούτε κι έτσι τήν ψυχή μου θά πράυνεν ο Αγαμέμνων>> (στ.385-387) Δέν εξαγοράζεται ο πόνος ψυχής μέ τήν ύλην. Άς φροντίσουμε, συνεπώς, νά προκαλούμε όσο λιγότερο ψυχικό πόνο ο ένας στόν άλλον. <<ληιστοί μέν γάρ τε βόες καί ίφια μήλα, κτητοί δέ τρίποδες τε καί ίππων ξανθά κάρηνα. Ανδρός δέ ψυχή πάλιν ελθείν ούτε λεϊστή ούθ' ελετή, επεί άρ κεν αμείψεται έρκος οδόντων>>

61

<<Γιατί μπορεί νά ληστέψη κανείς βόδια καί παχειά αρνιά, καί ν' αποκτήση τρίποδες καί ίππους μέ ξανθή κάρα. τού ανδρός όμως η ψυχή πίσω νά έλθη ούτε μέ ληστεία (γίνεται) ούτε μέ αρπαγήν, αφού περάση μιά φορά τό φράγμα τών οδόντων>> (στ.406-409) Τά υλικά έρχονται καί παρέρχονται. Η ψυχή μιά φορά σάν βγεί δέν ξαναγυρνά. Τί μάς λέει εδώ; Πρώτα η ψυχή! Αυτή πρέπει νά είναι τό κριτήριο σέ ό,τι κάνουμε καί όχι τά υλικά αποκτήματα. <<σοί δέ μ'έπεμπε γέρων ιππηλάτα Πηλεύς ήματι τώ ότε σ'εκ Φθίης Αγαμέμνονι πέμπε νήπιον, ού πω ειδόθ' ομοιϊου πολέμοιο, ουδ' αγορέων, ίνα τ'άνδρες αριπρεπέες τελέθουσι. Τούνεκα με προέηκε διδασκέμεναι τάδε πάντα, μύθων τε ρητήρ' έμεναι πρηκτήρά τε έργων>> <<Μέ σένα μ' έπεμπεν ο γέρων ιππηλάτης Πηλεύς τήν ημέραν εκείνην, όταν από τήν Φθία στόν Αγαμέμνονα σ' έπεμπε νήπιο, πού δέν γνώριζες τόν φοβερό τόν πόλεμο, ούτ' από συνελεύσεις, όπου διακρίνονται οι άνδρες. Τούτου ένεκα μ' έστειλε νά σέ διδάξω αυτά πάντα, ώστε μύθων ρήτωρ νά είσαι καί νά πράττης έργα>> (στ.438-443) Φαίνεται πώς δύο βασικά πράγματα τά οποία έπρεπε νά κατέχουν οι πολεμιστές (αριπρεπέες) άνδρες είναι η πολεμική καί η ρητορική τέχνη! Φαίνεται, επίσης, πώς επιλεγόταν κάποιος γηραιότερος πολεμιστής από τόν γονιό (πατήρ), ο οποίος καί δίδασκε στό παιδί-από τήν νηπιακήν ηλικία-τίς δύο τέχνες: τού πολέμου καί τού λόγου. Δέν νοείται στήν εποχήν που περιγράφει ο Όμηρος νά υπάρχει πολεμιστής ο οποίος νά μήν ξέρει νά μιλήσει. Αυτό δηλώνει πώς ελάμβαναν μιά κάποια στοιχειώδη παιδεία άν όχι καί πολύ παραπάνω, άν συνυπολογίσουμε τά πόσα χρήσιμα καί υψηλού νοήματος θέματα έχουμε, ήδη, συναντήσει σέ τούτη τήν εργασίαν. Νούς υγιής εν σώματι υγιεί. Δέν αρκεί ένα καλό σώμα χωρίς δουλεμένο νού, δέν αρκεί ένας δουλεμένος νούς σέ ένα αδούλευτο σώμα. Άς αντιπαραβάλλουμε εικόνες συγχρόνων μας στρατιωτών ή καί ανθρώπων πού είναι πολύ γυμνασμένοι. Πόσες φορές έχουμε συναντήσει μεγάλη ευφυία καί υψηλής αποδόσεως διανόησιν; Σπανίως. Καί τό αντίστροφον, φυσικά. Συμπέρασμα: άν φτιάξουμε μιά νέα πολιτεία κάποια στιγμή, αυτή θά πρέπει νά υποχρεώσει τούς πολίτες της νά προσέχουν σώμα, ψυχή, νού από τήν νεαράν ηλικίαν. Πρέπει νά γίνει δεύτερη φύσις στόν άνθρωπον η συνεχής ψυχοσωματική άσκησις. Οι λόγοι δέν είναι μόνον υγιείας. Οι ισορροπημένοι άνθρωποι δημιουργούν ισορροπημένες πολιτείες. Οι ανισόρροποι άνθρωποι δημιουργούν ανισόρροπες πολιτείες. Διαλέξτε τί θέλετε νά έχετε. Εμείς τού 'τώρα' ίσως είμαστε 'καμμένα χαρτιά'. Ίσως ποτέ νά μήν δούμε μιά τέτοια πολιτεία. Θεωρώ υποχρέωσίν μας, όμως, νά εργαστούμε πρός αυτή τήν κατεύθυνσιν γιά τό καλό τών μελλοντικών γενεών τής φυλής. <<ούτω καί των πρόσθεν επευθόμεθα κλέα ανδρών ηρώων, ότε κέν τιν' επιζάφελος χόλος ίκοι. Δωρητοί τε πέλοντο παράρρητοι τ' επέεσσι>>

62

<<Έτσι μάθαμε καί γιά τά ευκλεή έργα παλαιών ανδρών ηρώων, όταν μεγάλος χόλος τούς έπιανε. τά δώρα δέχονταν καί από λόγια έπαιρναν>> (στ.524-526) Εδώ μαθαίνουμε τήν πρότασιν τής Γερουσίας: 'Οι παλαιοί έπαιρναν από λόγια καί δέχονταν δώρα όταν χόλος μεγάλος τούς έπιανε'. Δίδαγμα: κάποιες φορές ο Ηγέτης πρέπει νά μήν είναι απόλυτος. Όταν κάποιος ειλικρινώς φαίνεται νά μετανοεί πρέπει νά τόν συγχωρεί, ή, τό λιγότερο, νά είναι πιό συγκαταβατικός. <<κήδε', όσ' ανθρώποισι πέλει τών άστυ αλώη. Άνδρας μέν κτείνουσι, πόλιν δέ τε πύρ αμαθύνει, τέκνα δέ τ'άλλοι άγουσι βαθυζώνους τε γυναίκας>> <<τά παθήματα, όσα παθαίνουν οι άνθρωποι τών οποίων τό άστυ κυριεύεται. τούς άνδρες αποκτείνουν καί τήν πόλι μέ τό πύρ στάχτη, τά δέ τέκνα άλλοι σύρουν καί τίς βαθύζωνες γυναίκες>> (στ.592-594) ΠΑΝΤΑ αυτά γίνονται όταν καταλαμβάνεται μιά πόλις, μιά χώρα...Άς δουλέψουμε πρός τήν κατεύθυνσιν τής αποφυγής τέτοιων γεγονότων, τουλάχιστον, στίς δικές μας πόλεις, στήν δική μας χώρα... <<αλλά μοι οιδάνεται κραδίη χόλω, οππότε κείνων μνήσομαι, ώς μ'ασύφηλον εν Αργείοισιν έρεξεν Ατρεϊδης, ως εί τιν' ατίμητον μετανάστην>> <<αλλά φουσκώνει η καρδιά από χόλο όποτ' εκείνα θυμηθώ, τά αισχρά πού μπροστά στούς Αργείους έπραξεν ο Ατρείδης, ως νά ήμουν κάποιος ατίμητος μετανάστης>> (στ.646-648) Μέ τά λόγια αυτά γίνεται προφανές πώς, στόν κόσμον τού Ομήρου, η μετανάστευσις μόνον καλή έννοια δέν έχει. Καί πώς θά μπορούσε νά έχει άλλωστε. Οι άνθρωποι ήσαν πολύ πιό μπροστά από εμάς στήν κατανόησιν τού κόσμου καί τών λειτουργιών του. Γνώριζαν τίς επιπτώσεις πού δύναται νά έχει η όποια μετακίνησις πληθυσμών, ανεξαρτήτως φυλής, σέ τόπους πού κατοικούν άλλοι άνθρωποι. Η σύγκρουσις επέρχεται μέ μαθηματικήν ακρίβεια. Όλα αυτά σέ ένα φυσικό σύστημα. Οι σημερινές δυτικές κοινωνίες ΔΕΝ είναι φυσικά αλλά 'τεχνητά' κατασκευάσματα-συστήματα. Παρ' όλα αυτά, σέ ολόκληρη τήν Ευρώπην-πλήν τής Ελλάδος-έχουμε, ήδη, διαφυλετικές καί διαπολιτισμικές συγκρούσεις μεταξύ ντόπιων καί μή (αλλά καί τών μή ντόπιων μεταξύ τούς!). Πράγμα πού αποδεικνύει ότι οι φυσικοί προγραμματισμοί είναι υπεράνω τών όποιων ανθρωπίνων, καί η μάνα Φύσις βρίσκει πάντοτε τόν δρόμο γιά νά εκφραστεί. Τό μόνο πού πέτυχαν, αυτοί οι οποίοι έχουν ώς στόχο τήν διάλυσιν τών δυτικών κοινωνιών, είναι νά καθυστερήσουν τά φυσικά γεγονότα. Τίποτα άλλο κατά τήν γνώμη μου. Άς περιμένουμε, πάντως, νά δούμε τήν κατάληξιν. Επιτρέψτε μού νά στοιχηματίσω υπέρ τής μάνας Φύσεως! Υπάρχει πάντα η πιθανότης, βεβαίως, καί τού πλήρους αφανισμού τού ανθρωπίνου είδους ή κάποιων φυλών τού. Τέτοιοι πού γίναμε...νά μήν μάς σιχαθεί καί η Φύσις;

63

ΡΑΨΩΔΙΑ Κ

<<αλλ' ουκ Ατρεϊδην Αγαμέμνονα, ποιμένα λαών, ύπνος έχε γλυκερός πολλά φρεσίν ορμαίνοντα>> <<αλλά τόν Ατρείδη Αγαμέμνονα, ποιμένα λαών, ύπνος δέν κάτεχε γλυκέρος, γιατί πολλά στίς φρένες στρεφογύριζαν>> (στ.3-4) Όλοι κοιμούνται, ο ποιμήν λαών, ο Άναξ, όμως, όχι. Μάς δείχνει πόσο μεγάλη ευθύνη έχει ένας Αρχηγός. <<ώς πυκίν' εν στήθεσσιν αναστενάχιζ' Αγαμέμνων νειόθεν εκ κραδίης, τρομέοντο δέ οι φρένες εντός>> <<έτσι πυκνά στά στήθη αναστέναζεν ο Αγαμάμνων εκ βάθους καρδίας, κι έτρεμαν εντός του οι φρένες>> (στ.9-10) Τόση αγωνία! <<αυτάρ ότ' εσ νήάς τε ίδοι καί λαόν Αχαιών, πολλάς εκ κεφαλής προθελύμνους έλκετο χαίτας υψόθ' εόντι Διί, μέγα δ'έστενε κυδάλιμον κήρ>> <<Αλλ' όταν τίς νήες έβλεπε καί τόν λαό τών Αχαιών, πολλές εκ τής κεφαλής από τά πρόρριζα τραβούσε τρίχες στόν Δία πού ήταν ψηλά καί μεγαστέναζεν από τήν ευγενή καρδιά του>> (στ.14-16) Τραβάει τά μαλλιά του βαριαναστενάζοντας καί παρακαλά τόν Δίαν γιά τόν στρατόν του. Ναί, έτσι πρέπει νά αντιδρά ένας πραγματικός αρχηγός. Νά νοιάζεται ειλικρινώς γιά τόν στρατόν του καί νά τόν πονά. <<εί τινά οι σύν μήτιν αμύμονα τεκτήναιτο, ή τις αλεξίκακος πάσιν Δαναοίσι γένοιτο>> <<μήπως μαζί του σοφισθή κάποια λαμπρή βουλή, πού ασπίδα κακού γιά όλους τούς Δαναούς θά γινόταν>> (στ.19-20) Τί αναζητά ο Αγαμέμνων; Μιά καλή ιδέα πού θά γίνει διώκτης τών κακών από τόν στρατόν του. Πρός επίρρωσιν τών προηγουμένων. <<Ώς δ' αύτως Μενέλαον έχε τρόμος-ουδέ γάρ αυτώ ύπνος επί βλεφάροισιν εφίζανε- μή τι πάθοιεν Αργείοι, τοί δή έθεν είνεκα πουλύν εφ' υγρήν ήλυθον ες Τροίην πόλεμον θρασύν ορμαίνοντες>> <<Ωσαύτως καί τόν Μενέλαο κάτεχε τρόμος-γιατί ούτε σ' εκείνου ύπνος στά βλέφαρα κάθιζε-μή κάτι πάθουν οι Αργείοι, πού ένεκα εκείνου πολλή διαβήκαν θάλασσα κι ήλθαν στήν Τροία, σέ πόλεμο θρασύν ορμώντας>> (στ.25-28) Ομοίως συλλογάται καί ο Μενέλαος, μήν τυχόν πάθουν κακό οι Αργείοι στον πόλεμον.

64

<<ός μέγα πάντων Αργείων ήνασσε, θεός δ' ώς τίετο δήμω>> <<πού μέγας πάντων τών Αργείων ήταν άναξ, κι ως θεό τόν ετιμούσαν στόν δήμο>> (στ.32-33) Τά λέει αυτά γιά τόν Αγαμέμνωνα. Χαρακτηριστικόν του, λοιπόν, είναι πώς αποκαλείται 'Μέγας Άναξ' πάντων τών Αργείων. Στόν δήμον, δέ, τιμάται ώς θεός. Προσθέτουμε καί αυτά στό πολιτικό σύστημα πού προσπαθούμε νά αναπλάσουμε μέσα από τά κείμενα. <<χρέω βουλής εμέ καί σέ, διοτρεφές ώ Μενέλαε, κερδαλέης, ή τίς κεν ερύσσεται ηδέ σαώσει Αργείους καί νήας>> <<Χρειάζεται βουλή από εμέ καί σέ, διοτρεφή Μενέλαε, επικερδής, πού νά προστατέψη καί νά σώση Αργείους καί νήες>> (στ.43-45) Αυτό είναι τό μέλημα τών αρχηγών. Άλλη μιά φορά γιά νά τό εμπεδώσουμε: νά κάνουν ό,τι καλλίτερον γιά τήν προστασίαν τού στρατού των. <<'αύθι μένειν, μή πως αβροτάξομεν αλλήλοιιν ερχομένω. Πολλαί γάρ ανά στρατόν εισι κέλευθοι. Φθέγγεο δ' ή κεν ίησθα, καί εγρήγορθαι άνωχθι, πατρόθεν εκ γενεής ονομάζων άνδρα έκαστον, πάντας κυδαίνων. Μηδέ μεγαλίζεο θυμώ, αλλά καί αυτοί περ πονεώμεθα. ώδέ που άμμι Ζεύς επί γιγνομένοισιν ίει κακότητα βαρείαν'. Ώς ειπών απέπεμπεν αδελφεόν εύ επιτείλας>> <<αυτού μείνε, μήπως κι αλληλοχαθούμε ερχόμενοι. γιατί πολλοί μέσα στόν στρατόν υπάρχουν δρόμοι. Καί νά φθογγίζης όπου περνάς, καί πρόσταζε νά γρηγορούν, ονομάζων εκ τού πατρός τήν γενεάν άνδρα έκαστο πάντας τιμώντας. καί μή μεγαλοπιάνεσαι μέσα σου, αλλά καί εμείς οι ίδιοι νά μοχθούμε. αφού σέ μάς ο Ζεύς αφότου γεννηθήκαμε στέλνει κακότητα βαρειά. Έτσι είπε καί απέπεμπε τόν αδελφόν αφού καλά τόν διέταξε>> (στ.65-72) Ο Όμηρος μάς δίνει τήν άποψίν του στό τέλος: 'καλά τόν διέταξε'! Τί; Έχουμε τά εξής διδάγματα: α) Δέν πρέπει νά χαθούν καί οι δύο αρχηγοί τού στρατού. Ο είς πρέπει νά στέκει όρθιος καί νά άρχει. β) Τόν στρατιώτην γιά νά τόν εμψυχώσεις πρέπει νά τόν τιμάς, έκαστον χωριστά, αυτόν καί τήν γενιά του. γ) Νά μήν έχεις έπαρσιν, αλλά φιλική διάθεσιν πρός τό στράτευμα. δ) Νά μήν ζητά από τούς άλλους μόνο νά μοχθούν, αλλά καί ο ίδιος ο άναξ νά μοχθεί. Όλα τά διδάγματα, καί ιδιαιτέρως τά β, γ, δ, έχουν εφαρμογήν γιά κάθε είδους ηγέτη ή διοικητή ανθρώπων. Άς δούμε πώς αποδίδονται μέ όρους τής εποχής μας: α) Ο διοικών (manager) πρέπει νά έχει πάντοτε ένα έμπιστο πρόσωπο τό οποίο

65

νά δύναται νά αφήσει στήν θέσιν του. Είτε είναι παρών είτε όχι-γιά οποιονδήποτε λόγο-νά είναι σίγουρος πώς η δουλειά, πού πρέπει νά γίνει, θά γίνεται. β) Ο διοικών πρέπει νά διατηρεί άριστες διαπροσωπικές σχέσεις μέ τούς συνεργάτες του. Πρέπει νά ασχολείται μέ τόν κάθε ένα χωριστά, νά δείχνει ενδιαφέρον στίς ανησυχίες καί στά προβλήματα, νά συμμερίζεται τήν χαράν των. γ) Ο διοικών δέν πρέπει ποτέ νά εμφανίζει αυταρχικό καί αλαζονικό πρόσωπο στούς συνεργάτες του. δ) Ο διοικών πρέπει πρώτος νά δίνει τό καλό παράδειγμα, εργαζόμενος ποσοτικότερα καί ποιοτικότερα από όλους τούς συνεργάτες του. Τότε, θά έχει τό δικαίωμα νά απαιτεί περισσότερη προσπάθεια από αυτούς καί νά τούς πείθει γι' αυτό. <<πλάζομαι ώδ' επεί ού μοι επ'όμμασι νήδυμος ύπνος ιζάνει, αλλά μέλει πόλεμος καί κήδε' Αχαιών. Αινώς γάρ Δαναών περιδείδια, ουδέ μοι ήτορ έμπεδον, αλλ'αλαλυκτημαι, κραδίη δέ μοι έξω στηθέων εκθρώσκει, τρομέει δ' υπό φαίδιμα γυία>> <<Πλανιέμαι εδώ, επειδή στά όμματα μου ο νήδυμος ύπνος δέν κάθεται, αλλά μέ μέλλει ο πόλεμος καί τά παθήματα τών Αχαιών. Γιατί περιδεής είμαι γιά τους Δαναούς, ουδέ η ψυχή μου έμπεδη, αλλά στενοχωρούμαι, η δέ καρδιά μου έξω από τά στήθη πηδά, καί τρέμουν τά λαμπρά μου γόνατα>> (στ.91-95) Αυτή είναι η συμπεριφορά τού άνακτος ο οποίος αισθάνεται τό βάρος τής ευθύνης τής θέσεώς του. Τό νά διοικεί κανείς ανθρώπους δέν είναι απλό, ούτε εύκολο πράγμα. Απεναντίας, είναι η μεγαλυτέρα ευθύνη! Γιά αυτό δέν πρέπει ΠΟΤΕ νά διοικεί ανθρώπους κάποιος ανεύθυνος, αδίστακτος, άτιμος, αναξιοπρεπής, άδικος, άφρων, αθεμίστιος, ακλεής. Μήπως τόν σημερινό κόσμον διοικούν αποκλειστικώς τέτοια άτομα; Πόσο τυχαίο είναι καί αυτό τό γεγονός; Στήν περίπτωσιν πού κάποιοι βλέπουν κάποιον καλόν Ηγέτη σήμερα, παρακαλώ θερμώς νά μέ ενημερώσουν γιά νά μελετήσω τό φαινόμενο. <<Νέστορ, έμ' οτρύνει κραδίη καί θυμός αγήνωρ ανδρών δυσμενέων δύναι στρατόν εγγύς εόντων, Τρώων. Αλλ' εί τίς μοι ανήρ αμ' έποιτο καί άλλος, μάλλον θαλπωρή καί θαρσαλεώτερον έσται. Σύν τε δυ' ερχομένω, καί τε πρό ό τού ενόησεν όππως κέρδος έη. Μούνος δ' εί πέρ τε νοήση, αλλά τέ οι βράσσων τε νόος, λεπτή δέ τε μήτις>> <<Νέστορα, μέ παροτρύνει η καρδιά καί η ανδρεία ψυχή στών δυσμενών ανδρών νά καταδυθώ τόν στρατό πού είν' εγγύς, τών Τρώων. αλλ' άν μ' ακολουθούσε καί άλλος άνδρας μέ πιότερη θαλπωρή καί πιό θαρραλέα θά πήγαινα. Όταν δύο πηγαίνουν, ο ένας προνοεί τί θά ήταν επικερδές. ο μονάχος κι άν ακόμη στοχασθή, τό μυαλό του είναι νωθρό κι ασθενής η σκέψις>> (στ.220-226) Η ισχύς εν τή ενώσει, ακόμη καί μόνο μεταξύ δύο ανθρώπων. Άν 'παγώσει' ο ένας νά λειτουργεί ο άλλος. Γενικεύεται, άν καί εδώ μιλάμε συγκεκριμένως γιά στρατιωτική-καταδρομική επιχείρησιν.

66

<<Τυδεϊδη, μήτ' άρ με μάλ' αίνεε μήτε τι νείκει>> <<Τυδεϊδη, μήτ' εμέ πολύ νά επαινής μήτε νά ψέγης>> (στ.249) Μέτρον άριστον...

67

ΡΑΨΩΔΙΑ Λ

<<ατάρ κρείων Αγαμέμνων αιέν αποκτείνων έπετ' Αργείοισι κελεύων>> <<κι ο κραταιός Αγαμέμνων πάντοτε αποκτείνων επόταν τών Αργείων κελεύων>> (στ.153-154) καί <<Ατρεϊδης δ' έπετο σφεδανόν Δαναοίσι κελεύων>> <<ο Ατρείδης επόταν μέ σφοδρότητα τούς Δαναούς κελεύων>> (στ.165) καί <<ώς τούς Ατρεϊδης έφεπε κρείων Αγαμέμνων, αιέν αποκτείνων τόν οπίστατον. οι δέ φέβοντο>> <<έτσι τούς ακολουθούσε ο Ατρείδης, κραταιός Αγαμέμνων, πάντοτε αποκτείνων τόν οπίστατο. κι εκείνοι έφευγαν>> (στ.177-178) Ο Αγαμέμνων οδηγεί τόν στρατόν μπροστάρης παρακινώντας τόν γιά μάχη. Ο Ηγέτης οφείλει νά είναι μπροστάρης καί νά παραδειγματίζει μέ τήν συμπεριφορά του σέ όλα τά επίπεδα καί ειδικώς στό πεδίον τής μάχης. Κάθε μάχης... <<ουκ αλέγω, ως εί με γυνή βάλοι ή πάϊς άφρων. Κωφόν γάρ βέλος ανδρός ανάλκιδος ουτιδανοίο>> <<Δέν σέ λογαριάζω, σάν νά μέ χτύπησε γυναίκα ή παιδί άφρον. γιατί κουφό τό βέλος ανδρός ανάλκιδος ουτιδανού>> (στ.389-390) Οι πληγές προκληθείσες από δειλούς δέν λογαριάζονται πληγές! Υπερβολή, αλλά μάς υπενθυμίζει τήν άποψιν του γιά τούς ανάλκιδες, τούς οποίους θεωρεί ουτιδανούς. Άν τό μεταφέρουμε σέ άλλο επίπεδο, οι προσβολές εναντίον Αρίστων από άτομα τιποτένια (μέ ό, τι αυτό σημαίνει) δέν πρέπει νά λογαριάζονται ώς προσβολές. Δέν πρέπει νά λογαριάζονται καθόλου! <<ώ μοι εγώ, τί πάθω; μέγα μέν κακόν αί κε φέβωμαι πληθύν ταρβήσας. Το δέ ρίγιον αί κεν αλώω μούνος. Τούς δ' άλλους Δαναούς εφόβησε Κρονίων. Αλλά τίη μοι ταύτα φίλος διελέξατο θυμός; οίδα γάρ όττι κακοί μέν αποίχονται πολέμοιο, ός δέ κ' αριστεύησι μάχη ένι, τόν δέ μάλα χρεώ εστάμεναι κρατερώς, ή τ' έβλητ' ή τ' έβαλ' άλλον>> <<Ώχ, εγώ τί θά πάθω; Μέγα κακόν άν φύγω από τρόμο μπροστά στό πλήθος. αλλά καί πιό φοβέρο άν σκοτωθώ μόνος. τούς άλλους Δαναούς φευγάτισεν ο Κρονίων. Αλλά γιατί αυτά διαλογίζεται ο φίλος θυμός μου; Γιατί γνωρίζω ότι οι κακοί απέχουν τού πολέμου, όποιος όμως αριστεύει στήν μάχην, αυτός πιό πολύ χρέος νά στέκεται κρατερά, είτε βληθή είτε καί βάλη άλλον>> (στ.404-410)

68

Αυτός ο οποίος είναι άριστος στήν μάχην, όχι μόνον δέν πρέπει νά δειλιάσει κάποια στιγμή, μά, καί όταν ακόμη βρεθεί σέ εξαιρετικώς δυσμενή κατάστασιν, νά μήν εγκαταλείψει τήν θέσιν του. Αυτός έχει μεγαλύτερο χρέος από τόν 'μέσον' μαχητήν. Πρέπει νά σταθεί εκεί δίδοντας τό διαχρονικόν παράδειγμα: ΔΟΞΑ ή ΘΑΝΑΤΟΣ. Διαβάζουμε, επίσης, πώς οι κακοί απέχουν τού πολέμου. Τά παραπάνω γενικεύονται γιά κάθε είδους 'πόλεμον': Ένας Ηγέτης, ένας άριστος, δέν πρέπει νά εγκαταλείπει καμμία 'μάχη'. Χρέος έχει νά σταθεί απέναντι σέ όποιον τόν 'πολεμά', ακόμη καί άν στέκει μόνος εναντίον όλων, καί νά δώσει τό καλό παράδειγμα στούς συναγωνιστές-συμπολεμιστές του. Μόνον οι 'κακοί' εγκαταλείπουν τίς θέσεις των από φόβο. Καί εδώ μιλάμε καί γιά τό πεδίο τών 'ιδεών'. Συνεπώς, η λέξις 'κακός' περιλαμβάνει τίς εξής έννοιες: δειλός, ασταθής, άπιστος, άτιμος, αναξιοπρεπής, άδικος, ακλεής. <<αυτάρ έμ', εί κε θάνω, κτεριούσι γε δίοι Αχαιοί>> <<αλλ' εμέ κι άν πεθάνω, θά μέ κηδεύσουν οι θεϊκοί Αχαιοί>> (στ.455) 'Θά κηδευτώ-κτεριστώ όταν πεθάνω', λέει. Παρατηρούμε, λοιπόν, τήν ύπαρξιν οργανωμένων ταφικών εθίμων. <<αλλ' ίομεν καθ'όμιλον. Αλεξέμεναι γάρ άμεινον>> <<αλλ΄άς πάμε κατά τόν όμιλο. γιατί καλλίτερο νά τόν υπερασπισθούμε>> (στ.469) Πάμε πρός τούς πολλούς, εκεί πού γίνεται η μάχη, διότι τό πρέπον-τό καλλίτερον-είναι νά τόν υπερασπιστούμε (τόν Οδυσσέαν). Δέν εγκαταλείπουμε αβοήθητο κανένα συμπολεμιστή μας. <<θυγατέρ' Αρσινόου μεγαλήτορος, ήν οι Αχαιοί έξελον, ούνεκα βουλή αριστεύεσκεν απάντων>> <<θυγατέρα τού μεγαλόκαρδου Αρσινόου, τήν οποίαν οι Αχαιοί τού είχαν διαλέξει, ένεκα πού στήν βουλήν αρίστευεν απάντων>> (στ.626-627) Μιά γυναίκα αναφέρεται ώς αριστεύουσα στήν βουλήν απάντων (τών γυναικών;). Είναι η πρώτη γυναίκα πού συναντούμε στήν 'Ιλιάδα' μέ αρίστη βουλή. Αυτή η γυναίκα διαλέχτηκε από τούς Αχαιούς, μεταξύ τών άλλων γυναικών, ένεκα τής ψυχοπνευματικής της υπεροχής, νά γίνει σύζυγος του. Αυτό από μόνο του είναι καί ένα διαχρονικόν μύνημα: διαλέξτε γιά σύγκοιτη, γιά μάνα τών παιδιών σας, εκείνη τήν γυναίκα πού θά έχει τήν-όσο το δυνατό-καλλιτέραν βουλήν(=σκέψιν), όσο τό δυνατό πλουσιότερο ψυχοπνευματικό κόσμο. Πυρήν καί αφετηρία τέτοιων πρακτικών είναι η παγιοποιημένη ευγονική συμπεριφορά τήν οποίαν διαπιστώνουμε ευκόλως μελετώντας αρχαία κείμενα. Μέ απλά λόγια, νά ζευγαρώνουν οι καλλίτεροι μέ τίς καλλίτερες γιά νά αυξάνουν τίς πιθανότητες νά βγούν καί τά παιδιά των καλλίτερα από αυτούς. Αυτή η πρακτική εφαρμοζόταν σέ μεγάλο βαθμό, ειδικώς γιά τήν άρχουσαν τάξιν. Στήν δέ αρχαία Σπάρτη τού Λυκουργείου πολιτεύματος, γιά όλους τούς πολίτες, ήταν Θεσμός τής πολιτείας.

69

Μή μάς κάνει εντύπωσιν, συνεπώς, πού στήν Ελλάδαν βγήκαν τά μεγαλύτερα πνεύματα τής ανθρωπίνου διανοήσεως, αλλά καί οι πιό ξακουστοί πολεμιστές. Οι άνθρωποι προσπαθούσαν πολύ νά βελτιώνονται συνεχώς, τόσο σέ γεννετικό υλικό, όσο καί σέ πνευματικό επίπεδο. Είχαν διαπιστώσει πώς καί τά ψυχοπνευματικά χαρακτηριστικά είναι κληροδοτούμενα, εκτός τών σωματικών. Αυτό από μόνο του είναι ένα μεγάλο επίτευγμα! Η σύγχρονη έρευνα έχει αποδείξει τού λόγου τό αληθές, επιβεβαιώνοντας-άλλη μιά φορά-τούς αρχαίους Έλληνες. Πλανάται τό ερώτημα: εμείς τί κάνουμε; Οι αρχαίοι είχαν ολόκληρες πολιτείες δομημένες πάνω στήν ευγονικήν, κατορθώνοντας όλα όσα η Ανθρωπότης γνωρίζει. Πιστεύει κανείς ότι εμείς είμαστε πιό 'έξυπνοι' από εκείνους πού δέν τήν εφαρμόζουμε; Τό 'συνοικέσιο', πού υπήρχε στήν ελληνική κοινωνία μέχρι πρότινος, διατηρούσε κάποια ψήγματα ευγονικής. Δέν αναφερόμαστε, φυσικά, στούς γάμους συμφέροντος, αλλά σέ όσους 'αποφασίζονταν' επειδή 'ταιριάζουν τά παιδιά'. Συχνά έκαναν λάθος οι γονείς καί διαμεσολαβητές. Αυτό, όμως, δέν αναιρεί τό γεγονός πώς τούτο είναι η επιβίωσις τού παναρχαίου ευγονικού εθίμου. Ώς πρίν μιά γενιά από τήν εποχήν μας. Πλέον, εγκαταλείψαμε εντελώς τίς πρακτικές αυτές. Διαρκώς κοβόμαστε από τίς ρίζες μας. 30 χρόνια έφτασαν γιά νά 'ξεχάσουμε' παραδόσεις χιλιετηρίδων. Τί νά πεί κανείς... <<γεγήθει δέ φρένα Νηλεύς, ούνεκά μοι τύχε πολλά νέω πόλεμόνδε κιόντι>> <<καί χάρηκαν οι φρένες τού Νηλέως, ένεκα πού πολλά πέτυχα νέος στόν πόλεμο πηγαίνοντας>> (στ.683-684) Οι φρένες τού Νηλέως χάρηκαν ένεκα τής πολεμικής επιτυχίας τού νέου. Η χαρά τών μεγαλυτέρων είναι η πρόοδος καί η αξιοσύνη τών νεοτέρων. Έτσι, τουλάχιστον, θά έπρεπε νά είναι. Στήν εποχήν μας παρατηρούμε έντονο ανταγωνισμό τών μεγαλυτέρων πρός τούς νεοτέρους γιά τό ποιός θά δείχνει καλλίτερος! Έ, αυτό είναι κατάντια! <<ουδέ με Νηλεύς εία θωρήσσεσθαι, απέκρυψεν δέ μοι ίππους. Ου γάρ πώ τί μ' έφη ίδμεν πολεμήϊα έργα>> <<ουδ' εμέ ο Νηλεύς άφησε νά θωρακισθώ, μου απέκρυψε καί τούς ίππους. γιατί έλεγε πώς ακόμη δέν ήξερα από πολεμικά έργα>> (στ.717-719) Εμποδίζεται νά πολεμήσει ο νέος επειδή κρίνεται από τούς γηραιότερους ώς ανέτοιμος στά πολεμικά έργα. ΔΕΝ στέλνουμε πρόβατα επί σφαγή παρά μόνο εκπαιδευμένους στρατιώτες στήν μάχην. Αυτό είναι τό δίδαγμα. Ομοίως σέ κάθε είδους 'μάχη'. <<ες δ' άγε χειρός ελών, κατά δ' εδριάασθαι άνωγε, ξείνιά τ' εύ παρέθηκεν, ά τε ξείνοις θέμις εστίν>> <<καί μάς ωδήγησε τό χέρι πιάνοντας καί νά εδραιωθούμεν είπε, μάς παρέθεσε γεύμα φιλοξενίας, πού θεμιτό στούς ξένους είναι>> (στ.778-779)

70

Η Ξενία είναι Θεσμός. Υπενθυμίζω στόν αναγνώστη πώς 'ξένος' στήν αρχαία γραμματεία λογίζεται ο Έλλην από άλλη πόλιν καί επ' ουδενί ο αλλόφυλος. Τό τονίζω διότι θεωρώ άδικο καί άτιμο κάποιοι νά εκμεταλλεύονται τήν αρχαίαν Ελλάδαν, επειδή είναι 'έγκριτη' καί 'αναγνωρισμένη', γιά νά προωθήσουν τίς όποιες ιδεολογίες-ιδεοληψίες τών. Άς βασιστούν όπου τούς αρέσει, άς επιχειρηματολογήσουν όσο καλλίτερα μπορούν, αλλά, πρός θεού, άς μήν χρεώνουν στήν Ελλάδαν πράγματα πού δέν τής αναλογούν. Γενικώς, δέν πρέπει νά χρεώνουμε σέ κανένα άτομο ή λαό πράγματα πού δέν τούς αναλογούν. Είναι άδικο καί, πολλές φορές, Ύβρις. Δέν είναι επιτρεπτό νά αναφέρονται στόν Ξένιον Δίαν καί στό θεσμό τής Ξενίας αναφερόμενοι στούς επήλυδες (καί εισβολείς, στήν πραγματικότητα) αλλοφύλους πού ονόμασαν 'οικονομικούς μετανάστες'. Όχι! Συμφώνως πρός τήν ελληνικήν Παράδοσιν δέν δικαιούνται καμμιάς Ξενίας. <<Πηλεύς μέν ώ παιδί γέρων επέτελλ' Αχιλήϊ αιέν αριστεύειν καί υπείροχον έμμεναι άλλων>> <<ο γέρων Πηλεύς τό παιδί του επέτελλε τόν Αχιλλέα πάντα ν' αριστεύη καί νά υπερέχη τών άλλων>> (στ.783-784) Αυτό είναι τό πρόσταγμα τού πατρός στό τέκνον του: νά προσπαθεί πάντα νά αριστεύει καί νά υπερέχει τών άλλων. Άν όλοι τό κάνουν αυτό, καί μέσα από υγιή ανταγωνισμό (άμιλλα), τότε όλοι θά βγάζουν τόν καλλίτερόν τους εαυτόν καί η κοινωνία θά προοδεύει. Βλέπετε πώς δέν τού λέει απλώς νά υπερέχει τών άλλων, διότι αυτό δύναται νά συμβεί καί μέ αθέμιτα μέσα καί δολιότητα. Τού τονίζει, κατ' αρχάς, νά αριστεύει πάντα. Ώς έχουμε διαπιστώσει, 'αριστος' είναι ο δίκαιος, έντιμος, αξιοπρεπής, θεοσεβής, ευκλεής. Μέσα από τήν ευγενή, λοιπόν, άμιλλα, μεταξύ Αρίστων, συμπαρασύρεται όλη η πολιτεία πρός τό ΑΡΙΣΤΟΝ. Τήν πολιτείαν συναποτελούν όσοι Άριστοι ανταγωνίζονται γιά υπεροχή, καί όσοι τούς παρακολουθούν καί παραδειγματίζονται. Σέ κάθε περίπτωσιν, μακάρι νά μπορέσουμε κάποτε νά (ξανά)δομήσουμε μιά τέτοια πολιτεία. <<πρεσβύτερος δέ σύ εσσι. Βί δ' ό γε πολλόν αμείνων. Αλλ' εύ οι φάσθαι πυκινόν έπος ηδ' υποθέσθαι καί οι σημαίνειν. Ο δέ πείσεται εις αγαθόν περ>> <<πρεσβύτερος όμως σύ είσαι. στήν δύναμιν όμως εκείνος πολύ καλλίτερος. Νά τού λές όμως πυκνά λόγια, νά τόν συμβουλεύης καί νά τόν κατευθύνης. κι αυτός θά πειθεται γιά τό καλό του>> (στ.787-789) Αυτά πρέπει νά κάνει ο πρεσβύτερος φίλος πρός τόν νεότερον. Νά τόν συμβουλεύει καί νά τόν κατευθύνει. Όχι αυταρχικώς, μά, μέ πειθώ. Όπως λέει, 'αυτός θά πείθεται πρός αγαθόν'. Πρέπει νά υπάρχει πειθώ μέ πυκνούς λόγους(=πλήρη τεκμηρίωσιν) γιά νά στραφεί κανείς πρός τό αγαθόν. Αυτό θά έπρεπε νά συμβεί σέ μιά οργανωμένη πολιτεία πού στοχεύει στό Άριστον καί Αγαθόν. Ειδικώς στούς νεοτέρους. Πολιτείες πού επιβάλλουν 'μέ τό έτσι θέλω', ή φαίνονται πώς τό πράττουν, τό πιθανότερο είναι πώς δέν έχουν καλά επιχειρήματα γιά νά πείσουν τούς νέους ή, τό χειρότερο, κυβερνώνται από ανίκανους, ή, ομηρικώς μιλώντας, 'κακούς'. Δυστυχώς αυτό φαίνεται νά

71

συμβαίνει στή δύσμοιρη, πιά, πατρίδα μας. Ενώ έχουμε ανεξάντλητα επιχειρήματα καί αποδείξεις, γιά όλα σχεδόν τά πράγματα, βγαλμένα από τήν Ιστορία μας καί τόν Πολιτισμό μας, όσα χρησιμοποιούνται χρησιμοποιούνται μέ λάθος τρόπο, ή αποσιωπούνται κρίσιμα άλλα. Σκοπός; Η σύγχυσις, η στρέβλωσις, μέ τελικό αποτέλεσμα τήν αποστροφήν! Μόνο τυχαίο δέν είναι πού οι σύγχρονοι ελληνόπαιδες δείχνουν νά αποστρέφονται τήν μελέτην τής Ιστορίας. Πρόκειται γιά οργανωμένο σχέδιο 'κάποιων' εναντίον μας, κατά τήν γνώμη μου. Διότι όποιος λαός δέν θυμάται τό παρελθόν τού-καί πόσο μάλλον ο ελληνικός λαός μέ τήν πλουσιοτέραν ιστορίαν-είναι καταδικασμένος νά μήν έχει μέλλον. Προφανώς, συνένοχοι είναι όλοι όσοι κυβέρνησαν αυτό τόν τόπον στά νεότερα χρόνια. Επί τέλους, κάποιος πρέπει νά βγεί καί νά πεί ΟΛΗ τήν αλήθειαν στόν λαόν δίχως νά τού χαϊδέψει τά αυτιά, δίχως ωραιοποιήσεις ή απαλείψεις. Νά τού αναλύσει τά προτερήματα καί ελαττώματά του-κυρίως αυτά-κατάμουτρα μέ παρρησία. Καί, τό κυριότερο, νά τού δώσει ΣΤΟΧΟ. Πολιτείες δίχως συγκεκριμένους στόχους είναι σάν καράβια πού πλέουν όπου νά' ναι. Καί σάν καράβια βυθίζονται...Ποιός θά έπρεπε νά είναι ο στόχος μιάς ελληνικής πολιτείας; Τό ΑΡΙΣΤΟΝ, τό ΑΓΑΘΟΝ, καί η επιτέλεσις τού ΧΡΕΟΥΣ πρός τήν Ανθρωπότητα: ΕΚΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ-ΦΩΤΟΔΟΣΙΑ. Πρός επίρρωσιν τών περί συμβουλών: <<αγαθή δέ παραίφασίς εστιν εταίρου>> <<αγαθή είναι η συμβουλή τού εταίρου>> (στ.793) Ο εταίρος συμβουλεύει αγαθώς. Ο συναγωνιστής, ο συμμαχητής. <<ίξε θέων Πάτροκλος, ίνα σφ' αγορή τε θέμις τε ήην, τή δή καί σφι θεών ετετεύχατο βωμοί>> <<έφθασε τρέχων ο Πάτροκλος, όπου η αγορά καί τό δικαστήριο γίνονταν, εκεί όπου καί τών θεών είχαν φτιάσει βωμούς>> (στ.807-808) Αγορά, δικαστήριον, βωμοί θεών. Τά κατασκεύασαν οι Αχαιοί στήν Τροία. Χωρίς αυτά δέν κάνουν! Αυτά υπήρχαν όπου πατούσαν Έλληνες. Προσέξτε! Σέ καιρούς τόσο μακρινούς, ο Έλλην είχε μέλημά του τήν ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ (δικαστήριον), τήν ΘΕΟΣΕΒΕΙΑ-ΛΑΤΡΕΙΑ ΘΕΟΥ (βωμοί), τήν ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΗ ΔΙΟΙΚΗΣΙΝ (αγορά). Εξ όσων γνωρίζουμε, άλλος λαός, τόσο παλαιά, δέν είχε τέτοιες 'ανησυχίες'. Εφ' όσον, λοιπόν, Έλληνα υπήρξες πρωτοπόρος καί 'σημαιοφόρος' (καί όχι μόνον τότε), θά έλεγα, τής Ανθρωπότητος, πώς ανέχεσαι σήμερα νά είσαι εκ τών πιό ανυπολήπτων 'πολιτισμένων' συγχρόνων λαών; Θά επιμείνω: φταίει ο λαός μας ο οποίος ανέχεται ανίκανες ηγεσίες, πού εκδιώκει τούς όποιους Αρίστους, πού στηρίζει τόν διχασμόν. Οι 'άλλοι' βρίσκουν καί τά κάνουν.

72

ΡΑΨΩΔΙΑ Μ

<<τού δ' ού ποτε κυδάλιμον κήρ ταρβεί ουδέ φοβείται, αγηνορίη δέ μιν έκτα>> <<καί ουδέποτε εκείνου η γενναία καρδιά φοβάται ουδέ φεύγει, μόνον η τόλμη του τόν σκοτώνει>> (στ.45-46) 'Η γενναία καρδιά ούτε φοβάται ούτε φεύγει, αλλά η τόλμη τήν σκοτώνει'. Ναί, τήν σκοτώνει, αφήνοντας, όμως, πίσω κλέος, παράδειγμα, υστεροφημία... <<μάλα γάρ κρατερώς εμάχοντο, λαοίσιν καθύπερθε πεποιθότες ηδέ βίηφιν>> <<γιατί πολύ κρατερά εμάχοντο πάνω στόν λαόν έχοντας πεποίθησι καί στήν δύναμί τους>> (στ.152-153) Μάχονται κρατερώς διότι έχουν πεποίθησιν στήν δύναμίν των. Συνεπώς, άν θέλουμε ένα στρατό νά πολεμά κρατερώς πρέπει νά αναπτύξουμε αίσθημα πεποιθήσεως στήν δύναμίν του. Αυτό μπορεί νά γίνει μέσω καλής εκπαιδεύσεως καί, ειδικώς στήν περίπτωσιν τού Έλληνος, μέ καλή γνώσιν Ιστορίας, όπου αποδεικνύεται η υπεροχή τών προγόνων ημών διαχρονικώς στά πολεμικά ζητήματα. Δέν χρειάζεται νά δημιουργήσουμε ψεύτικους μύθους ή ιδεολογήματα ή καί φανατικές θρησκείες γιά νά τό πετύχουμε, όπως άλλοι λαοί. Έχουμε επαρκώς τήν Αλήθειαν μέ τό μέρος μας. <<Έκτορ, αεί μέν πώς μοι επιπλήσσεις αγορήσιν εσθλά φραζομένω, επεί ουδέ μέν ουδέ έοικε δήμον εόντα παρέξ' αγορευέμεν, ούτ' ενί βουλή ούτε ποτ' εν πολέμω, σόν δέ κράτος αιέν αέξειν. Νύν αύτ' εξερέω ώς μοι δοκεί είναι άριστα>><<Έκτορα, πάντα στήν αγορά μέ επιπλήττεις, άν καί σωστά εκφράζομαι, γιατί αταίριαστο είναι άνθρωπος τού δήμου απρεπώς ν' αγορεύω, ούτε σέ συμβούλιον ούτε σέ πόλεμο, μόνο τό κράτος σου νά μεγαλώνω. τώρα όμως θά πώ όσα μού φαίνοντ' άριστα>> (στ.211-215) Είναι αταίριαστον, ανεπίτρεπτον, νά πολεμά κανείς μόνον γιά τήν αύξησιν τής δόξης τού βασιλέως. Ώς άνθρωπος τού δήμου (δημότης, πολίτης), όχι μόνον έχει δικαίωμα νά ομιλεί, αλλά καί νά ακούγεται η γνώμη του από τόν βασιλέαν. Πληροφορούμαστε πώς είναι αταίριαστο νά αγορεύη κανείς απρεπώς, είτε σέ συμβούλιο ειρήνης, είτε σέ συμβούλιο πολέμου. Μάς διδάσκει πώς ο ηγέτης πρέπει νά ακούει όλους όσοι αγορεύουν εκφράζοντας τά έσθλα καί νά μήν τούς επιπλήτει. Ειδικώς όταν κάποιος έχει αποδείξει τήν πίστιν τού στόν βασιλέαν μεγαλώνοντας τό κράτος του, έχει απόλυτο δικαίωμα νά εκφράσει τήν γνώμην του σέ αυτόν καί αυτός έχει τήν απόλυτον υποχρέωσιν νά τόν ακούσει. Μάς διδάσκει, επίσης, εμμέσως πλήν σαφώς, πώς όταν είμαστε 'εντάξει' απέναντι στίς υποχρεώσεις μας (τήρησις Θεσμών καί Θεσμικών διαδικασιών), μέ παρρησίαν πρέπει νά πούμε τήν γνώμην μας καί νά διεκδικήσουμε τό όποιο δίκαιο μάς αντιστοιχεί. Αυτό εκφράζει η τελευταία φράσις: <<τώρα όμως θά πώ όσα μού φαίνοντ' άριστα>>.

73

<<ημείς δέ μεγάλοιο Διός πειθώμεθα βουλή, ός πάσι θνητοίσι καί αθανάτοισιν ανάσσει. Είς οιωνός άριστος αμύνεσθαι περί πάτρης. Τίπτε σύ δείδοικας πόλεμον καί δηϊοτήτα; εί περ γάρ τ' άλλοι γε περί κτεινώμεθα πάντες νηυσίν επ' Αργείων, σοί δ' ου δέος έστ' απολέσθαι. Ου γάρ τοι κραδίη μενεδήϊος ουδέ μαχήμων. Ει δέ σύ δη¨οτήτος αφέξεαι, ηέ τιν' άλλον παρφάμενος επέεσσιν αποτρέψεις πολέμοιο, αυτίκ' εμώ υπό δουρί τυπείς από θυμόν ολέσσεις>><<Εμείς στού μεγάλου Διός άς πειθώμεθα τήν βουλή πού σ' όλους τούς θνητούς καί τούς αθανάτους ανάσσει. Ένας οιωνός άριστος ν' αμύνεσαι γιά τήν πατρίδα. Γιατί εσύ φοβάσαι τόν πόλεμο καί τήν μάχη; Γιατί άν όλοι οι άλλοι σκοτωθούμε γύρω στίς νήες τών Αργείων, γιά σένα δέν υπάρχει δέος ν' απολεσθής. γιατί η καρδιά σου χωρίς μένος ουδέ μάχιμη. Μά άν σύ τής μάχης αποσυρθής, ή κάποιον άλλο παραπείθοντας μέ έπη αποτρέψης τού πολέμου, αμέσως από τό δόρυ μου θά κτυπηθής καί τήν ζωή σου θά ολέσης>> (στ.241-250) Μάς επιτρέπεται νά εξάγουμε, μέ τή σειρά, τά εξής συμπεράσματα: α) Πάνω από όλα είναι η βουλή τού Διός. Συμφώνως πρός τά Ορφικά Ζεύς=Δίκη. Άρα, βουλή τού Διός είναι η Δικαιοσύνη. β) Τό νά αμύνεται κανείς υπέρ πατρίδος είναι άριστος οιωνός. Είναι μέρος τής βουλής τού Διός. Είναι πράξις Δικαίου ο αμυντικός πόλεμος. γ) Τό νά είναι κάποιος δειλός, μέ καρδιά χωρίς μένος καί μαχιμότητα σέ καιρό πού η πατρίς αμύνεται εναντίον εχθρών, δέν είναι απλώς κατακριτέο. Είναι μιά άδικη πράξις. δ) Όποιος εξαιρεί τόν εαυτόν του καί αποσύρεται από τόν αμυντικόν πόλεμον τής πατρίδος (φυγομαχία-αρνησιπατρία), ή/καί, σπέρνει τήν δειλία καί φυγή στό στράτευμα μέ λόγια (αντιπολεμική-ηττοπαθής προπαγάνδα), πράττει τόσο αδίκως πού πρέπει νά εκτελείται επι τόπου. Καταλήγω μέ ένα ερώτημα: Σήμερα, ζούμε κατάστασιν αμυντικού πολέμου ναί ή όχι; Εσείς τί πιστέυετε; <<ώ φίλοι, Αργείων ός τ' έξοχος ός τε μεσήεις ός τε χερειότερος, επεί ού πω πάντες ομοίοι ανέρες εν πολέμω, νύν έπλετο έργον άπασι. Καί δ' αυτοί τόδε που γιγνώσκετε. Μή τις οπίσσω τετράφθω ποτί νήας ομοκλητήρος ακούσας, αλλά πρόσω ίεσθε καί αλλήλοισι κέλεσθε, αί κε Ζεύς δώησιν Ολύμπιος αστεροπητής νείκος απωσαμένους δηϊους προτί άστυ δίεσθαι>> <<Φίλοι, όποιος από τούς Αργείους έξοχος κι όποιος μέτριος κι όποιος χειρότερος, αφού ουδέποτε πάντες όμοιοι άνδρες στόν πόλεμο, τώρα υπάρχει έργο γιά όλους. καί σείς οι ίδιοι τούτο νά γνωρίζετε. κανείς οπίσω μή στραφή πρός τίς νήες προτροπές ακούγοντας, αλλά πρόσσω νά τραβάτε καί αλλήλους νά παρακινήτε, μήπως καί δώση ο Ολύμπιος Ζεύς ο αστραπηβόλος στήν μάχη ν' απωθήσουμε τούς εχθρούς πρός τό άστυ>> (στ.269-276) Διδάγματα:

74

α) Ουδείς είναι όμοιος μέ τόν άλλον στόν πόλεμον. Υπάρχουν έξοχοι, μέτριοι, χειρότεροι. Δηλαδή, γιά τόν Όμηρον, ΔΕΝ έχουν όλοι οι άνθρωποι τίς ίδιες ικανότητες, δέν είναι όλοι 'ίσοι', αλλά διακρίνονται σέ τρείς-χονδρικώς-κλίμακες. Φαίνεται πώς ο μέγιστος ποιητής τής Ανθρωπότητος διαφωνεί μέ κάποιους νεόκοπους πού πιστεύουν-αναιτιολογήτως καί αντιεπιστημονικώς-πώς όλοι οι άνθρωποι έχουν τίς ίδιες ικανότητες, όλοι οι άνθρωποι είναι 'ίσοι'. Εκτός, βεβαίως, καί άν μέσα από τήν συνεχήν αντιστοίχου φρασεολογίας προπαγάνδα θέλουν νά πετύχουν τήν επιβολήν τών ιδεοληψιών των! Νά γίνουν, δηλαδή, όλοι οι άνθρωποι 'ίσοι': βλάκες καί ευκολοκυβέρνητοι καί η κάθε εξουσία νά χρησιμοποιεί μέ άνεσιν απειραρίθμους σκλάβους! Μά θά είναι όλοι ίσοι τότε! Νά σάς εξηγήσω γιατί υποστηρίζω πώς στόχος των είναι τό παραπάνω. Δέν πιστεύω, κατ' αρχάς, νά νομίζει κανείς πώς οι προθέσεις αυτών τών λαοπλάνων είναι αγαθές. Άν ήταν, γιά νά μιλήσουμε λίγο φιλοσοφικώς, ΔΕΝ θά υποστηρίζοντο από κανένα εξουσιαστή τής εποχής μας. Όπως θεωρώ, ήδη αποδείξαμε τήν 'ποιότητα' τής εξουσίας σήμερα, αφού αντιπαραβάλλαμε τά χαρακτηριστικά της πρός τά ιδεαλιστικά πρότυπα τού Ομήρου. Εφ' όσον μιά ιδεολογία ή πρακτική υιοθετείται από, αποδεδειγμένως, 'κακούς'-μέ τήν ομηρικήν έννοιαν-τότε, η 'κακία' χαρακτηρίζει καί τήν ιδεολογίαν ή πρακτικήν αυτή. Απλά δέν είναι τά πράγματα; β) Στήν περίπτωσιν τού πολέμου ΔΕΝ περισσεύει κανείς. Άς κάνουν όλοι αυτό πού μπορούν. Σέ κάθε μορφή 'πολέμου'. Ακόμη καί σέ ένα 'πόλεμο ιδεών'. γ) Κανείς νά μήν υποχωρεί. Εμπρός νά πηγαίνει καί νά παρακινεί καί τούς υπολοίπους. Άν κατορθωθεί κάτι τέτοιο σέ ένα στρατό-κάτι πού οι Έλληνες ανά τούς αιώνες πολλάκις κατόρθωσαν-πρακτικώς, ο στρατός αυτός είναι ΑΝΙΚΗΤΟΣ. Τό ίδιο ισχύει καί γιά ένα 'στρατό ιδεολόγων'. δ) Τέλος, 'άν δώσει ό θεός', νά νικήσουμε τόν εχθρόν. Έχουμε ήδη διαπιστώσει τήν βαθυτάτην πίστιν τών Ελλήνων σέ θεό καί στήν παντοδυναμίαν αυτού. Παρατηρούμε ξανά τό 'σύν θεώ', σέ ό, τι κάνουμε. Αρκεί νά κάνουμε κάτι... <<τώ νύν χρή Λυκίοισι μέτα πρώτοισιν εόντας εστάμεν ηδέ μάχης καυστείρης αντιβολήσαι, όφρα τις ώδ' είπη Λυκίων πύκα θωρηκτάων. 'ου μάν ακλεές Λυκίην κάτα κοιρανέουσιν ημέτεροι βασιλήες, έδουσί τε πίονα μήλα οίνον τ' έξαιτον μελιηδέα. Αλλ' άρα καί ίς εσθλή, επεί Λυκίοισι μετα πρώτοισι μάχονται'. Ώ πέπον, ει μέν γάρ πόλεμον περί τόνδε φυγόντε αιεί δή μέλλοιμεν αγήρω τ' αθανάτω τε έσσεσθ', ούτε κεν αυτός ενί πρώτοισι μαχοίμην ούτε κε σέ στέλλοιμι μάχην ες κυδιάνειραν. Νύν δ' έμπης γάρ κήρες εφεστάσιν θανάτοιο μυρίαι, άς ουκ έστι φυγείν βροτόν ουδ' υπαλύξαι, ίομεν, ηέ τω εύχος ορέξομεν, ηέ τις ημίν>> <<Γι' αυτό χρεία στούς Λυκίους μέ τούς πρώτους καθώς είμαστε νά σταθούμε καί στήν φωτιά νά πέφτουμε τής μάχης, ώσπου κάποιος έτσι νά είπη από τούς πυκνοθωρακισμένους Λυκίους:' Δέν είναι χωρίς κλέος όσοι τήν Λυκία κυβερνούν ημέτεροι βασιλείς, καί τρώγουν παχειά πρόβατα καί οίνο πίνουν ηδύ σάν μέλι.

75

αλλά καί η δύναμί τους εσθλή, αφού μέσα στους Λυκίους μέ τούς πρώτους μάχωνται'. Φίλε, άν τούτο τόν πόλεμον αποφεύγοντες έμελε γιά πάντα αγέραστοι καί αθάνατοι νά μείνουμε, ούτε κι εγώ ο ίδιος μέ τούς πρώτους θά μαχόμουν ούτ' εσένα θά έστελνα στήν μάχη τούς άνδρες πού δοξάζει. γιατί τώρα εξάπαντος μοίρες εφίστανται τού θανάτου μύριες, πού δέν είναι ν' αποφύγη ο θνητός ούτε νά γλυτώση, πάμε, ή σέ κάποιον δόξα νά δώσουμε ή κάποιος σ' εμάς>> (στ.315-328) Διδάγματα: α) Τονίζεται ξανά η σημασία τού νά οδηγεί ο Αρχηγός τήν μάχην. Καλό είναι νά αποδεικνύει συνεχώς πώς δέν ηγείται αποκλειστικώς γιά τά προνόμια πού τού παρέχονται ως απόρροια τής αρχηγίας. Οφείλει νά αποδεικνύει συνεχώς πώς αξίζει αυτή τήν αρχηγίαν. β) Όλοι θνητοί είμαστε καί κανείς δέν θά αποφύγει τόν θάνατον. Μπορούμε, όμως, νά επιλέξουμε έναν ένδοξο θάνατο πολεμώντας γιά ιδανικά καί παραδειγματισμό γιά αυτούς πού μένουν πίσω ζωντανοί ή αυτούς πού θά γεννηθούν μετά από εμάς.... Εμπρός στήν μάχην, νά δώσουμε ή νά πάρουμε από κάποιον καύχημα. <<αργαλέον δέ μοί εστι καί ιφθίμω περ εόντι μούνω ρηξαμένω θάσθαι παρά νηυσί κέλευθον. Αλλ' εφομαρτείτε. Πλεόνων δέ τε έργον άμεινον>> <<Δύσκολο μού είναι άν καί γενναίος είμαι μόνος τό τείχος νά διαρρήξω καί ν' ανοίξω πρός τίς νήες δρόμο. συμβαδίστε λοιπόν. τών πλειόνων τό έργο καλλίτερον>> (στ.410-412) Όσο καλός καί νά είμαι δέν μπορώ νά νικήσω μόνος μου. Τό έργο τών πολλών είναι καλλίτερο. Άς μεταφέρουμε τό μύνημα αυτό στίς μέρες μας. Όσοι πιστεύουν σέ ανώτερα ιδανικά καί αρχές, όσοι σέβονται καί μελετούν τήν λειτουργίαν τής Φύσεως αρνούμενοι τούς παραμορφωτικούς φακούς τής κατεστημένης εξουσίας, καί-γιά νά μιλήσουμε συγκεκριμένως γιά τήν Ελλάδα μας-όσοι είναι βιολογικώς καί ψυχοπνευματικώς ΕΛΛΗΝΕΣ χρεία είναι νά 'βρεθούν' μεταξύ τών, νά βάλουν κοινούς στόχους καί νά αναζητήσουν τούς τρόπους επιτεύξεως αυτών. Χωρίς, επί τέλους, ύστερα από τόσους αιώνες, τά σφάλματα τού παρελθόντος, τά οποία μάς έχουν οδηγήσει στήν τραγικήν κατάστασιν νά αναρωτιόμαστε μέ αγωνία άν θά συνεχίσει νά υπάρχει στόν πλανήτη Γή η Ελληνική φυλή. Αφού συμβεί αυτό, ή καί ταυτοχρόνως άν κριθεί απαραίτητον, νά έρθουν οι ομονοούντες, πιά, Έλληνες, σέ επαφή καί συνεργασία μέ όλους τούς 'αγαθώς φρονούντες' πνευματικούς ανθρώπους τού πλανήτη, ανεξαρτήτως φυλής, γιά τήν πραγματικήν απελευθέρωσιν τού είδους μας καί τήν οριστικήν επιστροφήν τού στίς λειτουργίες πού η Φύσις, Μήτηρ όλων, καθόρισε. Είθε!

76

ΡΑΨΩΔΙΑ Ν

<<αιδώς Αργείοι, κούροι νέοι. ύμμιν έγωγε μαρναμένοισι πέποιθα σαωσέμεναι νέας αμάς. ει δ' υμείς πολέμοιο μεθήσετε λευγαλέοιο, νύν δή είδεται ήμαρ υπό Τρώεσσι δαμήναι. ώ πόποι, ή μέγα θαύμα τόδ' οφθαλμοίσιν ορώμαι, δεινόν, ό ού ποτ' έγωγε τελευτήσεσθαι έφασκον, Τρώας εφ' ημετέρας ιέναι νέας, οί τό πάρος περ φυζακινής ελάφοισιν εοίκεσαν, αί τε καθ' ύλην θώων παρδαλίων τε λύκων τ' ήϊα πέλονται αύτως ηλάσκουσαι ανάλκιδες, ουδ' έπι χάρμη. ώς Τρώες τό πρίν γε μένος καί χείρας Αχαιών μίμνειν ουκ εθέλεσκον εναντίον, ουδ' ηβαιόν. νύν δέ εκάς πόλιος κοίλης επί νηυσί μάχονται ηγεμόνος κακότητι μεθημοσύνησί τε λαών, οί κείνω ερίσαντες αμυνέμεν ουκ εθέλουσι νηών ωκυπόρων, αλλά κτείνονται αν' αυτάς. αλλ' ει δή καί πάμπαν ετήτυμον αίτιός εστιν ήρως Ατρεϊδης, ευρύ κρείων Αγαμέμνων, ούνεκ' απητίμησε ποδώκεα Πηλεϊωνα, ημέας γ' ού πως έστι μεθιέμεναι πολέμοιο. αλλ' ακεώμεθα θάσσον. ακεσταί τοι φρένες εσθλών. υμείς δ'ουκέτι καλά μεθίετε θούριδος αλκής πάντες άριστοι εόντες ανά στρατόν. ουδ' άν έγωγε ανδρί μαχεσσαίμην ός τις πολέμοιο μεθείη λυγρός εών. υμίν δέ νεμεσσώμαι περί κήρι. ώ πέπονες, τάχα δή τι κακόν ποιήσετε μείζον τήδε μεθημοσύνη. αλλ' εν φρεσί θέσθε έκαστος αιδώ καί νέμεσιν. δή γάρ μέγα νείκος όρωρεν. Έκτωρ δή παρά νηυσί βοήν αγαθός πολεμίζει καρτερός, έρρηξεν δέ πύλας καί μακρόν οχήα>> <<Αιδώς, Αργείοι, κούροι νέοι. σείς εγώ άν πολεμήσετε είμαι πεπεισμένος ότι θά σώσετε τίς νήες μας. άν σείς από τόν θλιβερό πόλεμο μακριά κρατηθήτε, τώρα δά θά δήτε τήν ημέρα πού από τούς Τρώες θά δαμασθήτε. Πώ πώ, έ, μέγα θαύμα αυτό πού μέ τούς οφθαλμούς ορώ, δεινό, πού εγώ έλεγα ότι ουδέποτε θά τελεσθή, τούς Τρώες στίς ημέτερες νά έρχωνται νήες, εκείνοι πού πρίν μέ φυγάδικα ελαφάκια έμοιαζαν, πού στό δάσος τών τσακαλιών καί τών λύκων βορά γίνονται έτσι άσκοπα καθώς περιπλανώνται χωρίς μένος καί όρεξι γιά μάχην. Έτσι οι Τρώες πρίν στό μένος καί τά χέρια τών Αχαιών νά μένουν δέν ήθελαν απέναντι, ούτε γιά λίγο. τώρα μακριά τής πόλεως στίς κοίλες νήες μάχονται από τού ηγεμόνος τήν κακότητα καί τήν ανεμελιά τού λαού, πού επειδή μ' εκείνον έρισαν ν' αμυνθούν δέν θέλουν τών ταχυπόρων νηών, αλλά σκοτώνονται ανάμεσα σ' αυτές. Αλλά καί άν εντελώς αλήθεια αίτιος είναι ο ήρως Ατρείδης, ο ευρυκράτης Αγαμέμνων, ένεκα πού δέν σεβάσθηκε τόν ταχύποδα Πηλεϊωνα, σέ μάς δέν ταιριάζει ν' απομακρυνθούμε τού πολέμου. Άς επανορθώσουμε τό θάττον. θεραπευτές οι φρένες τών γενναίων. Σείς καθόλου σωστό δέν είναι ν' αφήνετε τήν θούριαν αλκή πάντες άριστοι όντες μέσα στόν στρατόν. Ουδ' εγώ βέβαια θά ωργιζόμουν μέ τόν άνδρα πού τόν πόλεμο θ' αφηνε όντας δειλός. μέ σάς όμως θυμώνει η καρδιά μου. Άνανδροι, ταχειά κάποιο κακό θά ποιήσετε μείζον μ' αυτήν σας τήν αδιαφορίαν. αλλά στίς φρένες νά θέση έκαστος αιδώ καί νέμεσι. γιατί μέγας αγώνας τώρα ωρθώθηκεν. Ο Έκτωρ κοντά στίς νήες ο βροντόφωνος πολεμά κρατερός, καί διέρρηξε τίς πύλες καί τόν μακρό σύρτην>> (στ.95-124) Τό μήνυμα αυτών τών γραμμών είναι σημαντικότατο. Μάς εξηγεί μιά κατάστασιν 'απροχωρήτου'-όπως αυτή πού βιώνουμε σήμερα-όπου ο προτέρως ισχυρός-

77

Έλληνες-είναι στό όριο τού νά κατισχυθεί από ασθενεστέρους εχθρούς-βάλτε όποιους εσείς καταλαβαίνετε...-πού πρότερα δέν τολμούσαν νά τά βάλουν μαζί του, αλλά τώρα ξεθάρρεψαν εξαιτίας τής δικής του απαθείας καί αδιαφορίας. Δείτε πόσο ωραία τά εξηγεί όλα καί ποιές λύσεις προτείνει ο παππούς Όμηρος. Ξεκινά λέγοντας: 'Άν πολεμήσετε είμαι σίγουρος πώς θά νικήσετε, άν όχι θά δείτε γρήγορα τό τέλος σας'. Έχει πίστιν πώς πρέπει νά πολεμήσουμε! Ακόμη καί τώρα πού διαγράφεται η ζοφερή ήττα στόν ορίζοντα. Καί θά νικήσουμε ή θά δούμε γρήγορα τό τέλος μας! 'Νύν υπέρ πάντων ο αγών'. Πόσες φορές δέν φτάσαμε σέ αυτή τήν κατάστασιν; Όποτε, πάντως, πολεμήσαμε δέν χάσαμε. Άρα, κάτι ξέρει ο Όμηρος... Εκείνοι οι οποίοι πρίν μοιάζαν μέ τρομαγμένα ελαφάκια χωρίς μένος καί όρεξιν γιά μάχη τώρα μοιάζουν νά κοντεύουν στήν νίκην-οι εχθροί πού λέγαμε στήν αρχήν. Γιατί όμως; <<ηγεμόνος κακότητι μεθημοσύνησί τε λαών>> <<Από την κακότητα του ηγεμόνος καί την ανεμελιά του λαού>>! Πάσα ομοιότης μέ τό σήμερα ΔΕΝ είναι συμπτωματική. Η έρις μεταξύ τών είναι αυτή πού κάνει τούς Αχαιούς νά μήν θέλουν νά αμυνθούν παρά κάθονται καί τούς σφάζουν οι Τρώες. Όσα συμβαίνουν σήμερα...Ο λαός στέκει απαθής. Αφήνει καί τόν κυβερνούν-στήν καλλιτέραν περίπτωσιν-ανίκανοι, τίς περισσότερες φορές ξενόδουλοι μεγάλων καί αμφιβόλου αξίας συμφερόντων. Επιτρέπει, πρακτικώς, μέ τή συμμετοχή του, τό καταστροφικό 'διαίρει καί βασίλευε' μέσω τών διαφόρων πολιτικών κομμάτων. Αυτό δέν είναι έρις; Αυτό δέν είναι διχασμός; Άν θέλεις νά διαλύσεις ένα λαό χώρισέ τόν καί βάλε τόν νά τρώγεται μέ τήν σάρκα του-ειδικώς τόν ελληνικόν. Οι ηλίθιοι διαχωρισμοί 'δεξιός', 'αριστερός', 'κεντρώος' καί τά παράγωγά των, μόνο κακό κάνουν στήν ψυχήν μας, στό νού μας, στήν καθημερινότητά μας. Άλλωστε, άν σκεφτείτε τί ακριβώς σημαίνει η λέξις 'κόμμα' θά γίνουν ακόμη πιό φανερά όλα. 'Κόμμα'=κομμάτι! Σπάμε, λοιπόν, τό σώμα τών πολιτών, τήν πολιτείαν, σέ κομμάτια καί άντε μετά αυτά νά ενωθούν όταν χρειαστεί! Ευθύνονται όλοι οι αριστεροδεξιοκεντρώοι 'αρχηγοί' γιά όλο αυτό τό διχασμό. Διότι μέ τήν στάσιν των αποδεικνύουν πώς δέν είναι ο λαός καί τό συμφέρον του αυτό τό οποίο τούς ενδιαφέρει, αλλά, η 'κουτάλα', η 'εξουσία' καί οι προσωπικές των φιλοδοξίες. Πρόκειται, δηλαδή, γιά ημιπαράφρονες καί παράφρονες, καί σέ κάθε περίπτωσιν-ομηρικώς μιλώντας-, γιά 'κακούς'. Παρ'όλα αυτά ακούγεται η φωνή τής λογικής-αρετής που λέει: ό,τι καί αν συνέβη με τους αρχηγούς, <<ημέας γ'ού πως έστι μεθιέμεναι πολέμοιο>> <<δέν ταιριάζει σε μας να απομακρυνθούμε του πολέμου>>. Δέν θά πάψουμε-καί άς είμαστε λίγοι ακόμα-νά πολεμούμε τόν εχθρόν σέ όλα τά επίπεδα. Γράφουμε τούς 'αρχηγούς' αυτούς εκεί πού δέν παίρνει μελάνι!

78

Πράττουμε τό ΧΡΕΟΣ μας εκεί πού πραγματικώς έχουμε τέτοιο: στήν Ιδέα πού ονομάζεται Ελλάς-καί όχι φυσικά σέ ένα χρεοκοπημένο καί διεφθαρμένο κράτος, τό οποίο έχει τό θράσσος νά αποκαλείται 'ελληνικόν'. Πώς διορθώνονται ανάλογες καταστάσεις; υπάρχει ιατρειά κατά Όμηρον; <<ακεσταί τοι φρένες εσθλών>> <<θεραπευτές θα γίνουν οι φρένες των γενναίων-καλών-ενάρετων>> Μέ απλά λόγια, σέ τέτοιες καταστάσεις οφείλουν οι εσθλοί νά παροτρύνουν καί νά οδηγούν το στράτευμα νά μάχεται. 'Με κάποιον που είναι δειλός δέν οργίζομαι, μά, με τόν άριστον, πού ενώ ξέρει καί βλέπει δέν πολεμά'. Τό ίδιο ισχύει καί σήμερα. Τό ερώτημα είναι άν υπάρχουν εσθλοί ακόμα στήν ελληνικήν κοινωνίαν. Προφανώς, γιά νά γράφω αυτό τό βιβλίο, πιστεύω πώς εκεί έξω υπάρχουν αρκετοί εσθλοί καί, κυρίως, εν δυνάμει εσθλοί. Ένας από τούς σκοπούς τής συγγραφής είναι η αφύπνισις όσων μπορούν νά αφυπνιστούν καί 'τό λέει η καρδιά των'. Έπειτα, θά πρέπει, μέ κάποιον τρόπον, όλοι οι εσθλοί νά έλθουν σέ επαφή μεταξύ των καί νά συζητήσουν σχέδια δράσεως. Πώς θά γίνει, δηλαδή, νά ξυπνήσει καί ο υπόλοιπος λαός. Πρέπει νά 'οδηγήσουν' τό όχημα αυτοί. Άν δέν τό κάνουν είναι καί ντροπή των! Διότι αυτός πού δέν γνωρίζει δέν έχει καί ευθύνη. Όστις γνωρίζει, όμως, έχει, πλέον, ΚΑΘΗΚΟΝ νά πράξει τά δέοντα. <<ώ πέπονες, τάχα δή τι κακόν ποιήσετε μείζον τήδε μεθημοσύνη>> Τό μεγαλύτερο κακό θά έρθει από τήν ανεμελιά σας! Λοιπόν; Άς δράσουμε! Αυτό σημαίνει ενεργός πολίτης. Δράσις σέ όλα τά επίπεδα. Πώς ανατρέπεται ή κατάστασις; <<αλλ' εν φρεσί θέσθε έκαστος αιδώ καί νέμεσιν. Δή γα΄ρ μέγα νείκος όρωρεν>> Έστω καί τήν υστάτην ώραν, τώρα που ο εχθρός έχει ήδη μπεί στόν χώρον μας (αμφιβάλλετε;), άν στις φρένες βάλουμε τήν ΑΙΔΩ καί τήν ΝΕΜΕΣΙΝ έχουμε ελπίδες. Ξυπνάτε ΕΛΛΗΝΕΣ! Νοιώστε ΝΤΡΟΠΗ γιά τήν κατάντια μας, δέν είναι κακό, αλλά δρά ώς καθαρτήριον ψυχής καί νού. Σκεφτείτε τήν ΤΙΜΩΡΙΑΝ πού έρχεται-σέ πρακτικότατο καί όχι 'θεολογικό' επίπεδο-καί κάντε πράξεις σωτηρίας γιά εσάς, τήν οικογένειά σας, τήν πατρίδαν, τήν φυλήν. 'Νύν υπέρ πάντων ο αγών'-ξανά... <<συμφερτή δ'αρετή πέλει ανδρών καί μάλα λυγρών>> <<κι άνδρες πολύ δειλοί, άν ενωθούν ανδρείοι γίνονται>> (στ.237) Φαντάσου νά ενωθούν ανδρείοι τί γίνεται...Γι' αυτό είναι απαραίτητο νά βγούν μπροστάρηδες οι εσθλοί. Άν αυτοί κατορθώσουν νά συσπειρώσουν πολύ κόσμο

79

εν δυνάμει εσθλόν-καί δειλό καί ανδρείο μαζί δηλαδή-ο κόσμος αυτός όσο περισσότερος γίνεται αριθμητικώς, τόσο θά εξαλείφεται εντός του 'ο δειλός' καί θά υπερισχύει 'ο ανδρείος'. Ταυτοχρόνως, οι ήδη ανδρείοι θά γίνουν ανδρειότεροι! Τό ένα φέρνει τό άλλο. Η ισχύς εν τη ενώσει. Γι' αυτό οι εξουσιαστές προσπαθούν μέ κάθε τρόπο νά δημιουργούν διχασμούς καί έριδες! Γιά νά είμαστε όλοι δειλοί ή λιγότερο ανδρείοι από όσο θά χρειαζόταν γιά νά αντιδράσουμε. Γιά νά μήν αντιδράσουμε, εν τέλει! <<ει γάρ νύν παρά νηυσί λεγοίμεθα πάντες άριστοι ες λόχον, ένθα μάλιστ' αρετή διαείδεται ανδρών, ένθ' ό τε δειλός ανήρ ός τ' άλκιμος εξεφαάνθη. Τού μέν γάρ τε κακού τρέπεται χρώς άλλυδις άλλη, ουδέ οι ατρέμας ήσθαι ερητύετ' εν φρεσί θυμός, αλλά μετοκλάζει καί επ' αμφοτέρους πόδας ίζει, εν δέ τε οι κραδίη μεγάλα στέρνοισι πατάσσει κήρας οϊομένω, πάταγος δέ τε γίγνετ' οδόντων. Τού δ' αγαθού ούτ' άρ τρέπεται χρώς ούτε τι λίην ταρβεί, επειδάν πρώτον εσίζηται λόχον ανδρών, αράται δέ τάχιστα μιγήμεναι εν δαϊ λυγρή>> <<Γιατί άν τώρα παρά τίς νήες ξεχωρίζαμε πάντες οι άριστοι νά πάμε σέ ενέδρα, εδώ μάλιστα πού ξεχωρίζει η αρετή τών ανδρών, τότε ποιός δειλός καί ποιός άλκιμος άνδρας θά φαινόταν. γιατί τού δειλού η χροιά τρέπεται πότ' εδώ πότ' εκεί, κι ούτε άτρεμο νά κάθεται τόν αφήνει η ψυχή του, αλλά γονατίζει καί καθίζει πότε στό ένα πόδι πότε στό άλλο, καί μέσα η καρδιά του δυνατά στά στέρνα πατάσσει τόν θάνατο φανταζόμενος, καί πάταγος γίνεται οδόντων. τού γενναίου όμως δέν τρέπεται η χροιά ούτε πολύ φοβάται, από τήν πρώτη στιγμή πού θά καθίση ελλοχεύοντας μέ άνδρες, κι εύχεται τάχιστα ν' αναμιχθή στήν φονική μάχην>> (στ.276-286) Ο δειλός καί ο άλκιμος ξεχωρίζουν όταν έρθει η ώρα νά διαλεχτούν κάποιοι γιά 'καταδρομική' επιχείρησιν. Ο άλκιμος δέν σημαίνει πώς δέν φοβάται καθόλου. Φοβάται λιγότερο...Είναι, όμως, σέ κάθε περίπτωσιν, αποφασισμένος γιά μάχη. Αυτά περί στρατιωτικής επιχειρήσεως. Άν επιτρέπεται νά τό γενικεύσουμε, σέ κάθε κρίσιμη στιγμή, σέ κάθε στιγμή πού μιά πράξις φαντάζει παράτολμη νά γίνει, αυτός ο οποίος θά τήν κάνει θεωρείται 'άλκιμος', ενώ, 'δειλός' όποιος παραμείνει άπραγος καί αλλάζει πότε τό ένα πόδι καί πότε το άλλο! Αυτό πρέπει νά μας θυμίζει πολύ τήν καθημερινότητα τού σήμερα! Είμαστε λαός δειλών, πιά; Εκεί μας κατάντησαν; Αιδώς συνέλληνες... <<οίος δέ βροτολοιγός Άρης πόλεμόνδε μέτεισι, τώ δέ Φόβος φίλος υιός άμα κρατερός καί αταρβής έσπετο, ός τ' εφόβησε ταλάφρονά περ πολεμιστήν>> <<κι όπως ο ανθρωποβόρος Άρης στόν πόλεμο προχωρεί, καί μαζί του ο Φόβος προσφιλής γιός κρατερός καί ατρόμητος έπεται, καί φευγατίζει ακόμη καί καρτερόψυχο πολεμιστήν>> (στ.298-300) Ο φόβος προχωρεί μαζί μέ τόν Άρη (πόλεμον) καί κάνει νά λιποψυχάει καί ο πιό τρανός πολεμιστής. Όλοι φοβούνται, απλώς, άλλοι λιγότερο, άλλοι περισσότερο. <<μάλα κεν θρασυκάρδιος είη ός τότε γηθήσειεν ιδών πόνον ουδ' ακάχοιτο>>

80

<<πολύ σκληρόκαρδος θά ήταν όποιος θά χαιρόταν βλέποντας τόν πόνο καί δέν θέ νά λυπόταν>> (στ.343-344) Σκληρόκαρδος(;) θα ήταν όποιος μπρός στόν πόνο δέν λυπόταν, αλλά, αντιθέτως, χαιρόταν. Κατακρίνονται οι χαιρέκακοι καί όσοι δέν λυπούνται τούς πονεμένους. Αυτές είναι οι αξίες τού Ελληνισμού. Συμπόνοια στόν Άνθρωπο, βοήθεια στή συμφορά του. <<πρεσβυτάτην δ' ώπυιε θυγατρών, Ιπποδάμειαν, τήν περί κήρι φίλησε πατήρ καί πότνια μήτηρ εν μεγάρω. πάσαν γάρ ομηλικίην εκέκαστο κάλλεϊ καί έργοισιν ιδέ φρεσί. τούνεκα καί μιν γήμεν ανήρ ώριστος ενί Τροίη ευρείη>> <<τήν πρεσβυτάτην είχε πάρει τών θυγατέρων του, τήν Ιπποδάμεια, πολυαγαπημένη τού πατέρα καί τής σεβαστής μητέρας στό μέγαρο. γιατί από πάσαν ομήλικην υπερτερούσε σέ κάλλος καί έργα καί γνώσι. τούτου ένεκα τήν νυμφεύθηκε άνδρας άριστος μές στήν ευρεία Τροίαν>> (στ.429-433) Επέλεξε την γυναίκα του (Ιπποδάμεια) είς εκ τών αρίστων (ο Αλκάθοος) διότι: <<πάσαν γάρ ομηλικίην εκέκαστο κάλλεϊ καί έργοισιν ιδέ φρεσί>> <<υπερτερούσε τών συνομηλίκων της είς ΚΑΛΛΟΣ, ΕΡΓΑ, ΦΡΕΝΕΣ>> Αυτό πρέπει νά είναι διαχρονικώς τό κριτήριον επιλογής τής συγκοίτου. Κάλλος, έργα, φρένες...Βλέπουμε πώς η γυναίκα δέν λογίζεται ώς 'σπερματοδέκτης' αλλά ώς σημαντικό όν, γιά νά επιλέγεται μέ τέτοια κριτήρια. Πέραν τού κάλλους, πού καί σήμερα καί πάντα είναι επίκαιρον καί επιθυμητόν, η γυναίκα πρέπει νά έχει ικανότητα σέ έργα(=δεξιοτεχνία) (είδαμε τό παράδειγμα τής υφαντικής ήδη) καί στήν σκέψιν. Τό ότι αναζητάται η σκέψις-γνώσις υποκρύπτει τήν ύπαρξιν εκπαιδεύσεως γιά τίς γυναίκες! Πώς, άλλωστε, θά έφτανε κανείς νά γνωρίζει είτε έργα είτε νοήματα άν δέν μαθητεύσει σέ αυτά, μέ...θεία επιφοίτησιν; Τό τονίζω, διότι 'κάποιοι' θέλουν νά πείσουν πώς η θέσις τής γυναικός στήν αρχαία Ελλάδα ήταν κάτι σάν σκλάβα ή σύγχρονη μουσουλμάνα Ισλαμικής 'δημοκρατίας'. Ήμαρτον πιά μέ τά ψέμματα. Νά μήν ξεχνάμε πώς απαιτούνται καί διοικητικές γνώσεις από τίς γυναίκες, μιάς καί, μετά τόν γάμον, θά άρχουν τού Οίκου, θά διοικούν. Τέλος, η επιλογή τών συγκεκριμένων κριτηρίων-χαρακτηριστικών καταδεικνύει ευγονική συμπεριφορά. Αναζητούμε τό καλλίτερον, τό υπερέχων τών άλλων, γιά νά παράξουμε κάτι καινούριο, τό οποίο θά είναι βελτιωμένο σέ σχέσιν μέ εμάς. Καλό+Καλό = 2 φορές καλό, συνεπώς, καλλίτερον! Τόσο απλό. <<πάντων μέν κόρος εστί, καί ύπνου καί φιλότητος μολπής τε γλυκερής καί αμύμονος ορχηθμοίο, τών πέρ τις καί μάλλον εέλδεται εξ έρον είναι ή πόλεμου>><<τών πάντων υπάρχει κόρος, καί τού ύπνου καί τού έρωτα καί τού γλυκού τραγουδιού καί τής άμωμης όρχησης, αυτά είναι πού θέλει κανείς πολύ νά τά χορτάση καί όχι τόν πόλεμον>> (στ.636-639) 'Τόν ύπνο, τόν έρωτα, τόν χορόν καί τό τραγούδι επιθυμεί κανείς καί όχι τόν

81

πόλεμον! Όλα, όμως, θέλουν μέτρον διότι σέ όλα αυτά επέρχεται κάποτε κόρος'. Φαίνεται, άλλη μιά φορά, πώς ο πόλεμος δέν αποτελεί τόν στόχον καί σκοπόν στό ομηρικό έργον. Σκοπός είναι η χαρά τής ζωής. Ο πόλεμος δρά ως μέσον γιά τήν πραγμάτωσιν αυτής. Είχαν, άλλωστε, συνειδητοποιήσει από πολύ παλαιά οι Έλληνες πώς 'πόλεμος πατήρ πάντων' (Ηράκλειτος). Λόγω τής ελλειματικής ανθρωπίνης φύσεως, πάντα θά υπάρχει κάποιος 'τρελλός' ή ένας λαός 'τρελλών' πού θά κάνει πόλεμον γιά τόν πόλεμον. Οφείλουμε νά είμαστε πάντοτε έτοιμοι γιά τέτοια ενδεχόμενα. Μόνον άν η ανθρωπότης κυβερνηθεί μέ υψηλότατα ιδανικά γιά χιλιάδες-ή καί εκατομμύρια-χρόνια συνεχώς, ζώντας κατά φύσιν, θά μπορούσε νά υπάρξει πιθανότης εξαλείψεως τών αρνητικών τής. Τότε, καί μόνον τότε, θά μπορούσαν νά υπάρξουν ανθρώπινες κοινωνίες δίχως αρχηγούς καί νόμους (Βλέπε Ησιόδου 'Χρυσούν Γένος'-Θεογονία). Δυστυχώς, από τό Α δέν μπορούμε νά πηδήξουμε στό Ω απευθείας. Υπάρχουν άλλα 22 γράμματα ενδιαμέσως... <<ποινή δ' ού τις παιδός εγίγνετο τεθνηώτος>> <<κι αντίποινα δέν πήρε γιά τό παιδί του πού πέθανε>> (στ.659) Δέν πήρε εκδίκησιν γιά τό σκοτωμένο του παιδί. Έτσι όπως τό λέει, ώς εξαίρεσιν, είναι φανερό πώς τόν σκοτωμένον ήταν έθιμο νά τόν εκδικούνται. Επιβίωσις εθίμου: βεντέτα <<έσκε Μέδων, Αίαντος αδελφεός. Αυτάρ έναιεν εν Φυλάκη, γαίης άπο πατρίδος, άνδρα κατακτάς>> <<ήταν ο Μέδων, αδελφός τού Αίαντος. όμως κατοικούσε στήν Φυλάκη, απόμακρος τής πατρίδος γής, επειδή άνδρα κατέκτεινε>> (στ.695-696) Η τιμωρία του επί φόνω δέν είναι νά τόν σκοτώσουν, δέν είναι νά τόν βασανίσουν, δέν είναι νά πληρώσει χρήματα ή νά μπεί φυλακή! Τόν εξορίζουν από τήν πατρίδα! Άς σκεφτούμε τώρα πόσο περισσότερο από εμάς αγαπούσαν τήν πατρίδαν εκείνοι οι άνθρωποι πού η μεγαλυτέρα τιμωρία των ήταν η εξορία από αυτήν... <<Έκτορ, αμήχανος εσσι παραρρητοίσι πιθέσθαι. Ούνεκά τοι περί δώκε θεός πολεμήϊα έργα, τούνεκα καί βουλή εθέλεις περιίδμεναι άλλων. Αλλ'ού πως άμα πάντα δυνήσεαι αυτός ελέσθαι. Άλλω μέν γάρ δώκε θεός πολεμήϊα έργα, άλλω δ' ορχηστύν, ετέρω κίθαριν καί αοιδήν, άλλω δ'εν στήθεσσι τιθεί νόον αυρύοπα Ζεύς εσθλόν, τού δέ τε πολλοί επαυρίσκοντ' άνθρωποι, καί τε πολέας εσάωσε, μάλιστα δέ καυτός ανέγνω. Αυτάρ εγών ερέω ώς μοι δοκεί είναι άριστα>> <<Έκτορα, είσαι δύσκολος ν' ακούσης προτροπές. Ένεκα πού ο θεός έδωσε (νά διαπρέπης) σέ πολεμικά έργα, τούτου ένεκα θέλεις καί στά βουλεύματα νά υπερέχης τών άλλων. αλλά συνάμα τά πάντα δέν δύνασαι μόνος νά τά κατέχης. Γιατί σέ άλλον ο θεός έδωσε τά πολεμικά έργα, σ' άλλον τήν όρχησι, σ' άλλον τήν κιθάρα καί τήν ωδή καί σ' άλλου τά στήθη θέτει τόν νούν ο Ζεύς ο ευρύοπας τόν καλό, πού πολλούς ωφέλησεν ανθρώπους καί πολλούς έσωσε, καί τήν ωφέλεια

82

τού νού ο ίδιος πιό καλά γνωρίζει. Εγώ πάλι θά σού ειπώ αυτό πού νομίζω ότι είναι άριστο>> (στ.726-735) Διδάγματα: α) Αυτός ο οποίος είναι-πράγματι-ικανός σέ κάτι (π.χ. πολεμική τέχνη, ρητορική τέχνη) δυσκόλως ακούει τις προτροπές κάποιου άλλου επ' αυτού. Τό κακό, όμως, ευκόλως γενικεύεται. Κάποιος όντας καλός στό Α πράγμα νά πιστεύει, αυθαιρέτως, πώς είναι καλός καί στό Β ή το Γ, ενώ δέν είναι. Αυτή είναι η μεγαλυτέρα, διαχρονικώς, παγίς τών ξεχωριστών ανθρώπων. Συχνοτέρα κατάληξίς των είναι η έπαρσις, η αλαζονεία, η εσωστρέφεια καί εγωπάθεια. Καί ένα άδοξον τέλος. Αυτό πού θά έσωζε τήν κατάστασιν είναι μιά οργανωμένη πολιτεία πού από τήν νεαράν ηλικίαν θά φρόντιζε γιά τήν εξάλειψιν τής πιθανότητος εμφανίσεως τέτοιων συμπτωμάτων μέσω τής Παιδείας. β) Δέν δύναται τά πάντα νά κατέχη είς άνθρωπος. Άλλος θά είναι καλός στά πολεμικά έργα, άλλος στήν όρχησιν, άλλος στήν κιθάραν καί τήν ωδήν, άλλος στόν νούν. Άλλη μιά φορά γιά νά τό εμπεδώσουμε: ΟΥΔΕΙΣ ΕΧΕΙ ΤΙΣ ΙΔΙΕΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ ΜΕ ΤΟΝ ΑΛΛΟΝ-ΟΛΟΙ ΓΕΝΝΩΝΤΑΙ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΙ. Αυτή είναι ξεκάθαρα η παγιοποιημένη θέσις τού Ομήρου. Όποιος προσπαθεί νά κάνει τούς ανθρώπους 'ίσους' στήν πραγματικότητα είναι Υβριστής τού Φυσικού Νόμου. Καί όπως ξαναείπαμε, η Φύσις τιμωρεί τούς Υβριστές. Είθε! γ) 'Σέ εκείνον πού ο Ζεύς έθεσε καλό νού, ωφελεί πολλούς ανθρώπους καί πολλούς σώζει'. Ο Ζεύς (=θεός=Φύσις, στό ανθρώπινο επίπεδο) θέτει τόν καλόν ή κακόν νούν. Μάς ξαναλέει τό β). Όταν, τώρα, κάποιος γεννιέται μέ καλόν νούν, έχει τό προνόμιο-αποστολή νά ωφελεί πολλούς ανθρώπους καί, μέσω αυτού, νά σώζει πολλούς από αυτούς. 'Μόνον η ΝΟΗΣΙΣ είναι ικανή νά λυτρώνει τόν άνθρωπον καί νά τόν βελτιώνει ώς είδος', είναι τό μύνημά του εδώ. δ) Εγώ θά σέ πώ αυτά πού νομίζω άριστα-καί άς λές εσύ...Όταν έχω δίκαιο θά ομιλώ μέ παρρησίαν ο κόσμος νά χαλάσει! <<πάρ δύναμιν δ' ουκ έστι καί εσσύμενον πολεμίζειν>> << Πέρα από την δύναμι δέν μπορεί κανείς, όσο κι άν θέλη, νά πολεμά>> (στ.787) Χρειάζεται καί σχόλιο; Όλοι έχουμε συγκεκριμένα όρια. Μακάρι γιά τό αγαθό νά τά φτάναμε τουλάχιστον...

83

ΡΑΨΩΔΙΑ Ξ

Λέει ο Αγαμέμνων: <<βέλτερον ός φεύγων προφύγη κακόν ηέ αλώη>> <<γιατί βέλτιον ο φεύγων ν' αποφυγή τό κακό παρά ν' αφανισθή>> (στ.80-81) Καί τού απαντά ο Οδυσσεύς (μήν ξεχνάμε: ο έχων βουλήν ώς του Διός) : <<ουλόμεν', αίθ' ώφελλες αεικελίου στρατού άλλου σημαίνειν, μηδ' άμμιν ανασσέμεν, οίσιν άρα Ζεύς εκ νεότητος έδωκε καί ες γήρας τολυπεύειν αργαλέους πολέμους, όφρα φθιόμεσθα έκαστος. Ούτω δή μέμονας Τρώων πόλιν ευρυάγυιαν καλλείψειν, ής είνεκ' οϊζύομεν κακά πολλά; σίγα, μή τίς τ'άλλος Αχαιών τούτον ακούση μύθον, όν ού κεν ανήρ γε διά στόμα πάμπαν άγοιτο, ός τις επίσταιτο ήσι φρεσίν άρτια βάζειν σκηπτούχός τ'είη, καί οι πειθοίατο λαοί τοσσοίδ' όσσοισιν σύ μετ' Αργείοισιν ανάσσεις. Νύν δέ σευ ωνοσάμην πάγχυ φρένας, οίον έειπες. Ός κέλεαι πολέμοιο συνεσταότος καί αϋτής νήας εϋσσέλμους άλαδ'ελκέμεν, όφρ'έτι μάλλον Τρωσί μέν ευκτά γένηται επικρατέουσί περ έμπης, ημίν δ'αιπύς όλεθρος επιρρέπη. Ου γάρ Αχαιοί σχήσουσιν πόλεμον νηών άλαδ' ελκομενάων, αλλ' αποπαπτανέουσιν, ερωήσουσι δέ χάρμης. Ένθα κε σή βουλή δηλησεται, όρχαμε λαών>> <<ολέθριε, ώφειλες άλλου άτιμου στρατού νά ήσουν κυβερνήτης, κι ούτε σέ μάς ν' ανάσσης, πού ο Ζεύς εκ νεότητος έδωσε κι ώς τό γήρας πλέκουμε επίμοχθους πολέμους, ώσπου νά χαθή έκαστος. Έτσι λοιπόν θέλεις τών Τρώων τήν πόλι μέ τίς ευρείες αγυιές νά εγκαταλείψης, ένεκα τής οποίας βασανιζόμαστε μέ κακά πολλά; Σίγα, μήπως καί κάποιος άλλος τών Αχαιών τούτον ακούση τόν μύθο, πού καθόλου από στόμ' ανδρός δέν θά έβγαινε πού μυαλωμένα θά ήξερε νά μιλά καί θά είχε σκήπτρο, κι οι λαοί σ' αυτόν θά επείθοντο τόσοι όσοι κι αυτοί πού σύ μέσα στούς Αργείους ανάσσεις. τώρα ονειδίζω ολότελα τίς φρένες σου γι' αυτό πού είπες. πού κελεύεις ενώ πόλεμος έχη συσταθή καί μάχη τίς καλοκατάστρωτες νήες στήν θάλασσα νά έλξουμε, ώσπου έτι μάλλον τών Τρώων τά ευκτά γίνουν καθώς θά επικρατήσουν, ενώ σέ μάς φοβερός όλεθρος ρέπει. Γιατί οι Αχαιοί δέν θ' ανασχέσουν τόν πόλεμο, τίς νήες στήν θάλασσαν έλκοντας, αλλά θά κοιτάζουν τριγύρω νά διαρρεύσουν τής μάχης. Έτσι καί η δική σου βουλή θά μάς καταστρέψη, αρχηγέ λαών>> (στ.84-102) Συμπεράσματα: α) Ολέθριος χαρακτηρίζεται ο βασιλεύς ο οποίος διατάσσει υποχώρησιν! 'Άλλου στρατού ατίμου έπρεπε να είσαι αρχηγός', λέει, 'καί όχι ημών πού, όχι μόνο άριστοι είμαστε, αλλά, πολεμάμε καί αδιάκοπα τόσο καιρό γιά τήν νικήν, τήν οποίαν εσύ τώρα θέλεις νά χαρίσεις στόν αντίπαλον'. Δηλαδή, η προσβολή είναι ακόμη μεγαλυτέρα όταν έχει υπό τήν διοίκησίν του στρατό αρίστων ή, γενικώς, μάχιμο στρατό μέ νικηφόρο διάθεσιν. Ένας Ηγέτης δέν πρέπει ΠΟΤΕ νά προσβάλλει τόν στρατόν του. Η εγκατάλειψις τού στρατεύματος στήν εποχήν μας δείχνει πολλά... β) 'Σώπασε, ΣΚΑΣΕ, μήν σέ ακούσει κανένας άλλος! Λόγος περί υποχωρήσεως

84

καθόλου δέν θά έβγαινε από στόμα ανδρός ο οποίος μυαλωμένα θά ήξερε νά μιλά, έχοντας σκήπτρο (ανωτάτη αρχή) καί τόν ακολουθούν πιστά λαοί'. Υποχώρησις σέ τόσο κρίσιμο σημείο θά είχε ως αποτέλεσμα όχι μόνον νά μήν πολεμήσει ο στρατός, αλλά νά κοιτάζει νά διαρρεύσει τής μάχης ατάκτως, μέ αποτέλεσμα νά αφανιστούν πάρα πολλοί πάνω στήν φυγήν των. Έτσι, τέτοια βουλή είναι ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΙΚΗ. Πάσα ομοιότης μέ τό σήμερα καί τίς απίστευτες υποχωρήσεις τών 'ηγεσιών' τούτης τής χώρας ΔΕΝ είναι συμπτωματική. Ουδείς μυαλωμένος Ηγέτης, κατά Όμηρον, δέν θά έκανε ποτέ 'άτακτες υπόχωρήσεις'. Τέτοιες δέν συμβαίνουν μόνο σέ στρατιωτικό επίπεδο (πού καί τέτοιες έγιναν: Κύπρος 1974, Ίμια 1996), αλλά καί σέ διπλωματικό (Σκόπια). Συνεπώς, οι 'ηγέτες' τής Ελλάδος, κατά Όμηρον πάντα, είναι ΑΜΥΑΛΟΙ καί μάς οδηγούν στήν καταστροφήν όταν βροντοφωνάζουν 'Δέν διεκδικούμε τίποτα-υποχωρούμε σέ όλα'. Θά περιμένουμε τήν καταστροφήν νά μπεί στό σπίτι του, ο καθένας από μάς, γιά νά αντιδράσουμε; <<πατρός δ'εξ αγαθού καί εγώ γένος εύχομαι είναι>> <<κι εγώ από πατέρα αγαθόν καί γένος καυχώμαι πώς είμαι>> (στ.113) Καύχημα η αγαθή γενεά. Πίστις είς 'αγαθές' καί μή γενεές. 'Διακρίσεις', έ; Φυσική πραγματικότης λέγεται...Μεγάλη πιθανότης-σχεδόν βεβαιότης-από αγαθό γονιό νά προκύψει αγαθό τέκνο. Πίστις στήν κληρονομικότητα καί ψυχοπνευματικών εκδηλώσεων. <<τώ ουκ άν με γένος γε κακόν καί ανάλκιδα φάντες μύθον ατιμήσαιτε πεφασμένον, όν κ'εϋ είπω>> <<έτσι δέν θά ειπήτε ότι από γένος κακό καί ανάλκιδον πώς είμαι καί δέν θά περιφρονήσετε τόν λόγο πού θά ειπώ, άν πώ κάτι καλό>> (στ.126-127) Αφού έχει αποδείξει ότι προέρχεται από αγαθό καί όχι κακό γένος, διεκδικεί νά ακουστεί ο λόγος του. Μεγάλη η σημασία τού αγαθού γένους. Φαίνεται πώς δικαίωμα νά εκφέρουν άποψιν καί νά αξιώνουν νά ακουστούν από τούς υπολοίπους είχαν ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΩΣ όσοι κατάγονταν, αποδεδειγμένως, από αγαθό καί όχι κακό γένος, από ισχυρό καί όχι αναλκές. Αυτό ίσως ξενίζει κάποιους, αλλά άς σκεφτούν πώς μιά κοινωνία όταν κυβερνάται από τούς Αρίστους είναι κάτι μακράν καλλίτερον από τό νά κυβερνάται από ένα αμόρφωτο καί απαίδευτο πλήθος-όχλο, ή από πονηρούς καί δολίους καιροσκόπους-κερδοσκόπους. Συνθέτοντας, λοιπόν, τήν εικόνα τού 'Αρίστου', σημαντικότατο στοιχείο, πέραν όσων ήδη έχουμε καταγράψει, είναι καί η γενεά, η ποιότης τού αίματός του. Γίνεται αντιληπτόν, άλλη μιά φορά, πώς ο Όμηρος πιστεύει καί στόν Φυλετισμόν καί στήν Ευγονικήν. <<δεύτ' ίομεν πόλεμόνδε καί ουτάμενοί περ ανάγκη. ένθα δ'έπειτ' αυτοί μέν εχώμεθα δηϊοτήτος εκ βελέων, μή πού τις εφ' έλκεϊ έλκος άρηται. Άλλους δ' οτρύνοντες ενήσομεν, οί τό πάρος περ θυμώ ήρα φέροντες αφεστάσ' ουδέ μάχονται>>

85

<<Ελάτε νά πάμε στόν πόλεμο άν καί πληγωμένοι, από ανάγκη. Κι εκεί έπειτα εμείς θά μείνουμε μακριά τής μάχης εκτός βελών, μήπως κάποιος πάρη έλκος πάνω στό έλκος. καί τούς άλλους νά παροτρύνωμεν, οι οποίοι πρίν μέ προθυμία πολεμούσαν, αλλά τώρα αφίστανται καί δέν μάχονται>> (στ.128-132) Καλεί τούς πληγωμένους αρχηγούς νά πάνε στήν μάχην, μέ προφύλαξιν έστω, μέ κύριο σκοπό τήν ΠΑΡΟΤΡΥΝΣΙΝ τού στρατού γιά μάχην. Μέ απλά λόγια, ένας Ηγέτης, καί πληγωμένος ακόμα, δεν παύει μέ τήν παρουσία του νά εμπνέει τόν λαόν-στρατόν του. Πάμπολλα παραδείγματα έχει τέτοια η Παγκόσμιος Ιστορία. Από τήν Ελληνικήν Ιστορίαν άς αναφέρουμε μόνο τό παράδειγμα τού Μεγάλου Αλεξάνδρου, πού σχεδόν σέ όλες τίς μάχες τραυματιζόταν καί, παρ' όλ' αυτά, συνέχιζε στήν πρώτην γραμμήν. <<ός δέ κ' ανήρ μενέχαρμος, έχει δ' ολίγον σάκος ώμω, χείρονι φωτί δότω, ο δ'εν ασπίδι μείζονι δύτω>> <<κι όποιος άνδρας πολεμόχαρος έχει μικρήν ασπίδα στόν ώμο, στόν χειρότερον άνδρα νά τήν δώση, κι ο ίδιος μείζονα ασπίδα νά ζωστή>> (στ.376-377) Οι έχοντες πιό μεγάλον μένος, περισσότερα 'προσόντα' άς πούμε, νά εξοπλίζονται καλύτερα. Οι λιγότερο ικανοί νά λαμβάνουν τόν λιγότερο καλόν οπλισμόν. Συμπέρασμα: οι ικανοί πρέπει νά βοηθούνται νά γίνουν ικανότεροι, οι λιγότερο ικανοί νά βοηθούνται όσο χρειάζεται γιά νά επιβιώσουν. Κάποιους ξενίζει αυτή η συλλογιστική. Τί είναι, όμως, καλλίτερο; Νά μεγαλώνουν όλοι όπως νά' ναι (=χωρίς συγκεκριμένο στόχο στήν διαπαιδαγώγησιν των), νά εκπαιδέυονται-ανεξαρτήτως έμφυτων κλίσεων-στά ίδια πράγματα μέ αποτέλεσμα ΑΔΙΚΕΣ, ΑΦΥΣΙΚΕΣ καί ΑΝΙΣΟΡΡΟΠΕΣ πολιτείες πού ρέπουν πρός τό χάος-καί τό κακό, ώς εκ τούτου-, ή, νά μεγαλώνουν όλοι μέ ένα συγκεκριμένο στόχο στήν διαπαιδαγώγησιν(=τήν παραγωγήν όσο τό δυνατόν περισσοτέρων 'Αρίστων'), ο καθένας νά αξιοποιείται στήν φυσικήν του κλίσιν καί, εν τέλει, αποτέλεσμα νά είναι μιά πιό Δίκαιη, Φυσική, Ισορροπημένη καί μέ πορεία πρός τό Αγαθόν καί τήν Τάξιν πολιτεία; Διαλέγετε καί παίρνετε. Αυτά, πάντα, σέ θεωρητικό επίπεδο. Διότι ουδείς εγγυάται πώς οι Ηγέτες τής πολιτείας θά είναι Άριστοι διαχρονικώς ώστε νά είμαστε 100% σίγουροι γιά τό αποτέλεσμα πού ζητάμε. Παρ' όλ' αυτά, άν οι επιλογές μας, στό σύνολον των, βασίζονται σέ αυτή τήν συλλογιστική, ΕΧΟΥΜΕ ΕΛΠΙΔΕΣ ΕΠΙΒΙΩΣΕΩΣ ΚΑΙ, ΙΣΩΣ, ΚΑΛΛΙΤΕΡΕΥΣΕΩΣ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΗΜΩΝ, άν όχι, άν δέν προσπαθήσουμε καθόλου, ΔΕΝ ΕΧΟΥΜΕ ΚΑΜΜΙΑ ΠΙΘΑΝΟΤΗΤΑ ΕΠΙΒΙΩΣΕΩΣ. Συμπλήρωσις του παραπάνω: <<εσθλά μέν εσθλός έδυνε, χέρεια δέ χείρονι δόσκον>> <<καί μέ τά εσθλά ο εσθλός ντυνόταν, καί τά χειρότερα στόν χειρότερο έδιναν>> (στ.382) Τά 'τεύχεα' (=όπλα) εννοεί. Τά καλά στούς καλλιτέρους, τά χειρότερα στούς χειροτέρους.

86

<<Ώς έφατ' Αργείοισι δ'άχος γένετ' ευξαμένοιο. Αίαντι δέ μάλιστα δαϊφρονι θυμόν όρινε>> <<Έτσι είπε, καί στούς Αργείους άγχος έγινεν η καυχησιά του. καί μάλιστα τού εμπειροπόλεμου Αίαντος τόν θυμόν ώρθωσε>> (στ.458-459) Η καυχησιά, πρόκλησις, τού αντιπάλου δύναται νά γεννήσει άγχος. Τό άγχος δύναται νά ορθώσει θυμόν. Άν λοιπόν βρούμε τόν τρόπον νά ελέγξουμε αυτή τήν κατάστασιν, όσο πιό πολύ προκαλεί ο αντίπαλος, τόσο πιό πολύ θά ορθώνουμε θυμόν. <<Ώς έφατ', Αργείοισι δ' άχος γένετ' ευξαμένοιο. Πηνέλεω δέ μάλιστα δαϊφρονι θυμόν όρινεν>> (στ.486-487) Η καυχησιά ορθώνει άγχος, τό άγχος θυμόν. Επαναλαμβάνει γιά νά τό προσέξουμε καλά. Άν ένας στρατός προκαλείται από τόν εχθρόν, τού δημιουργείται άγχος. Μέ τήν κατάλληλον 'προπαγάνδα', άς τό πούμε έτσι, τό άγχος αυτό μετατρέπεται σέ ορθωμένο θυμό, δηλαδή, όχι απλώς σέ ένα ακμάζων ηθικό, αλλά έντονον επιθυμίαν συντριβής τού εχθρού. Ένα παράδειγμα: Κατά τήν γνώμην μου, αυτό ακριβώς, προσφάτως, επέτυχε η Ελλάς, υπό τό καθεστώς τής '4ης Αυγούστου' μέ Αρχηγόν τόν Ιωάννη Μεταξά. Μετέβαλλε τό άγχος καί τόν φόβον πού είχε πέσει στόν λαόν, από τίς συνεχείς προκλήσεις τών, τότε, πανίσχυρων Ιταλών είς πολεμικόν μένος, συντρίβοντάς τους, μαζί μέ τούς συμμάχους των Αλβανούς, στά βουνά τής Ηπείρου τό 1940-41.

87

ΡΑΨΩΔΙΑ Ο

<<αργαλέον δέ πάντων ανθρώπων ρύσθαι γενεήν τε τόκον τε>> <<δύσκολο πάντων τών ανθρώπων νά σωθή η γενεά καί η φύτρα>> - (στ.140-141) Γιατί τό λέει αυτό; ίσως διότι: α) πιστεύει στήν θεωρίαν τών πιθανοτήτων β) πιστεύει στήν επιβίωσιν τού ικανοτέρου, ισχυροτέρου, μέ ταυτόχρονον αφανισμόν τού ασθενεστέρου (εξέλιξις τών ειδών) Όποιο καί νά ισχύει έχει δίκαιον. Μιλά η Ίρις: <<στρεπταί μέν τε φρένες εσθλών>> <<στρεπτές οι φρένες τών εσθλών>> (στ.203) Οι φρένες τών γενναίων, τών καλών, τών ενάρετων, είναι στρεπτές. Δηλαδή, οι εσθλοί μπορούν νά αλλάζουν γνώμη. Μάς επιτρέπεται νά συμπεράνουμε καί τό αντίστροφον: οι κακοί δέν αλλάζουν γνώμη! Τό νά μεταβάλλει κανείς γνώμη θεωρείται γενναιότης. Τί θεωρείται, συνεπώς, γενναιότης; Η μείωσις τού εγωϊσμού καί τής εγωκεντρικής επάρσεως. Τό 'ενδέχεται άλλως έχειν' ισχύει γιά όσους έχουν εσθλές φρένες. Μόνον όσοι αγαθώς φρονούν δύνανται νά μεταβάλλουν θέσεις καί απόψεις όταν πειστούν γιά τό έλλειμα ή τό λάθος τής θέσεως ή απόψεώς των. Μόνον οι εσθλοί, αγαθοί άνθρωποι είναι ανοικτόμυαλοι. Οι δογματικοί είναι καί κλειστά μυαλά, καί δειλοί, καί εκφράζουν, ομηρικώς μιλώντας, 'κακότητα'. Σημαντικότατο αυτό τό σημείον. Όταν συναντούμε κάποιον άνθρωπον ο οποίος επιδιώκει νά μάς παρουσιάσει τό λευκό γιά μαύρο-ή καί άλλων αποχρώσεων!-πρέπει νά έχουμε κατά νού πώς δέν πρέπει νά τόν πιστεύουμε καί ούτε κάν νά τόν ακούμε από ένα σημείο καί έπειτα, διότι εκφράζει 'κακότητα'. Οποιαδήποτε ομοιότης μέ τόν κόσμον τών πολιτικάντηδων καί ψευδοδιανοητών τής εποχής μας ΔΕΝ είναι συμπτωματική. Ήδη από τά προηγούμενα πού κατεγράφησαν στήν εργασίαν αυτήν, έχουμε διαπιστώσει πολλαπλώς τήν 'κακότητα' όσων κυβερνούν τήν Ελλάδαν-αλλά καί τόν κόσμον. Προσθέστε καί τούτο τό επιχείρημα στά προηγούμενα, γιά νά αποδειχθεί, άλλη μιά φορά, ότι μάς διοικούν κακοί άνθρωποι-πέρα από ανίκανοι ή ό, τι άλλο. Συμπλήρωσις του παραπάνω-μιλά ο Ποσειδών: <<Ίρι θεά, μάλα τούτο έπος κατά μοίραν έειπες. Εσθλόν καί τό τέτυκται, ότ' άγγελος αίσιμα ειδή>> <<Ίρι θεά, τούτο τό έπος πολύ κατά τό πρέπον είπες. εσθλόν καί αυτό είναι, όταν ο αγγελιοφόρος τά αρμόζοντα γνωρίζη>> (στ.206-207) Ο Ποσειδών επικυρώνει τήν προηγούμενή μας θέσιν καί προσθέτει πώς καλόν είναι-η μεταστροφή τής γνώμης-νά συμβαίνει όταν αυτός ο οποίος σου μεταστρέφει τήν γνώμη γνωρίζει τά αρμόζοντα, τά πρέποντα (=αίσιμα). Τά

88

'αίσιμα' ταυτίζονται μέ τούς εσθλούς καί πηγάζουν από τούς Θεσμούς. Κακός δέν μπορεί νά εκφράζει 'αίσιμα'. <<νηυσίν επισσεύεσθαι, εάν δ' έναρα βροτόεντα. όν δ' άν εγών απάνευθε νεών ετέρωθι νοήσω, αυτού οι θάνατον μητίσομαι, ουδέ νυ τόν γε γνωτοί τε γνωταί τε πυρός λελάχωσι θανόντα, αλλά κύνες ερύουσι πρό άστεος ημετέροιο>> <<Στίς νήες νά ορμήσετε κι αφήστε τά ματωμένα λάφυρα. κι όποιον εγώ νοήσω αλλού μακριά από τίς νήες θάνατο εδώ επί τόπου θά τού δώσω, κι ούτε κείνον οι γνωστοί καί οι γνωστές θά λάχουν θανόντα γιά τήν πυράν, αλλ' οι κύνες θά τόν σύρουν πρό τού ημετέρου άστεως>> (στ.347-351) Ο Έκτωρ απαιτεί κατά γράμμα εκτέλεσιν τού πολεμικού σχεδίου καί απειλεί ώς καί μέ θάνατο όσους παρακούσουν. Δίδαγμα: όταν διακυβεύονται ΤΑ ΠΑΝΤΑ δέν χωράνε αβροφροσύνες καί διαλλακτικότητες. Κάνουμε αυτό που πρέπει μέ αυστηρότητα πού φτάνει ώς τήν σκληρότητα καί ανηλεότητα. <<μή μάν ασπουδί γε δαμασσάμενοί περ έλοιεν νήας εϋσσέλμους, αλλά μνησώμεθα χάρμης>> <<τουλάχιστον όχι άκοπα νά μάς δαμάσουν καί νά πάρουν τίς καλοκατάστρωτες νήες, αλλά τήν ορμή νά θυμηθούμεν>> (στ.476-477) Άς μάς δαμάσσουν, αλλά, τουλάχιστον, όχι ακόπως! Άς δώσουμε μάχη σφοδρή γιά αυτό. Τό ίδιο πού πρέπει νά συμβεί καί στήν εποχή μας: 'κάποιοι' έχουν φτάσει ένα βήμα από τό νά πετύχουν τήν εξαφάνισιν τής φυλής τών Ελλήνων-βιολογικώς καί ψυχικώς. Δέν θά κάνουμε, έστω, μιά τελευταία πράξιν αντιστάσεως καί δόξης; Δέν θά πολεμήσουμε, πιά, καθόλου; Άς θυμηθούμε τήν ορμήν, άς πολεμήσουμε μιά ακόμη φορά, καί άς δαμασθούμε βρέ αδερφέ! Όχι αμαχητί παράδοσις. Αιδώς... <<ός δέ κεν υμέων βλήμενος ηέ τυπείς θάνατον καί πότμον επίσπη, τεθνάτω. Ού οι αεικές αμυνομένω περί πάτρης τεθνάμεν. Αλλ' άλοχός τε σόη καί παίδες οπίσσω, καί οίκος καί κλήρος ακήρατος, εί κεν Αχαιοί οίχωνται συν νηυσί φίλην ες πατρίδα γαίαν>> <<κι όποιος εξ υμών βληθή ή κτυπηθή μέ θάνατο κι η μοίρα επάνω του επιπέση, άς πεθάνη. δέν είναι απρεπές στόν αμυνόμενο γιά τήν πατρίδα νά πεθάνη. αλλά η σύγκοιτη του σώα καί τά παιδιά πίσω καί ο οίκος καί ο κλήρος απείραχτος, άν οι Αχαιοί φύγουν μέ τίς νήες στήν φίλη πατρική τους γήν>> (στ.494-499) 'Δέν είναι απρεπές νά πεθάνει κάποιος αμυνόμενος γιά τήν πατρίδα καί η γυναίκα, τά παιδιά, ο οίκος καί η γή του νά μείνουν απείραχτα. Άν είναι νά πεθάνει κανείς γιά αυτό τόν σκοπό, άς πεθάνει'. Σκοπός, δηλαδή, σέ κάθε περίπτωσιν, είναι η σωτηρία τής πατρίδος καί η διαιώνισις τής φυλής. Τό δεύτερο προκύπτει αβίαστα από τό γεγονός πως τονίζεται η σημασία επιβιώσεως γυναικός καί τέκνων, ακόμη καί άν ο άνδρας-πολεμιστής απωλέσει τήν ζωήν του. Προσέξτε τήν λεπτομέρεια: νά σωθούν η άλοχος, τά τέκνα, ο οίκος, ο κλήρος.

89

Ερμηνείες: α) Η 'άλοχος' νά σωθεί διότι μέσω αυτής εξασφαλίζεται, ώς έναν βαθμόν, η βιωσιμότης τής φυλής. Μέ τήν παρουσία τής μητρός εξασφαλίζεται η προστασία τών τέκνων, τής επομένης γενεάς. β) Τά 'τέκνα' νά σωθούν γιά νά συνεχίσουν τήν ρίζαν τού πατρός των (γενεά, φρήτρα). Διότι γιά τόν Έλληνα τά τέκνα του είναι η βιολογική συνέχεια τής παραδόσεώς του, είναι η ίδια η υστεροφημία του. Είναι καί η βαθυτάτη πίστις των στό αίμα καί τήν συνέχειά του πού ενισχύει τήν παραπάνω θέσιν. γ) Ο 'οίκος' νά σωθεί διότι αντιπροσωπεύει τόν ίδιον τόν λαϊκόν πολιτισμόν μιάς χώρας. Η πρώτη, μικρή, οργανωμένη κοινωνία εντός της: Η οικογένεια. Αντιπροσωπεύει τόν τρόπον ζωής, τρόπον διαπαιδαγωγήσεως, αρχές καί αξίες. δ) Ο 'κλήρος' νά σωθεί ώστε οι επόμενες γενεές νά έχουν εξασφαλισμένη τήν τροφήν καί, άρα, τήν επιβίωσιν των. Νά έχουν επίσης τήν δυνατότητα μιάς πιό άνετης ζωής, καθώς κλήρος σημαίνει περιουσία γής, δηλαδή πλούτος. <<αιδώς, Αργείοι. Νύν άρκιον ή απολέσθαι ηέ σαωθήναι καί απώσασθαι κακά νηών. Ή έλπεσθ', ήν νήας έλη κορυθαίολος Έκτωρ, εμβαδόν ίξεσθαι ήν πατρίδα γαίαν έκαστος; ή ουκ οτρύνοντος ακούετε λαόν άπαντα Έκτορος, ός δή νήας ενιπρήσαι μενεαίνει;ου μάν ές γε χορόν κέλετ' ελθέμεν, αλλά μάχεσθαι. Ημίν δ'ού τις τούδε νόος καί μήτις αμείνων, ή αυτοσχεδίη μείξαι χείράς τε μένος τε. Βέλτερον, ή απολέσθαι ένα χρόνον ηέ βιώναι, ή δηθά στρεύγεσθαι εν αινή δηϊοτήτι ώδ' αύτως παρά νηυσίν υπ' ανδράσι χειροτέροισιν>> <<Αιδώς, Αργείοι. βέβαιο τώρα ή ν' απολεσθούμε ή νά σωθούμε καί ν' απωθήσουμε τά κακά εκ τών νηών. Έ, μήπως ελπίζετε, πώς άν τίς νήες πάρη ο κορυθαίολος Έκτωρ, βαδίζοντας θά φτάσετε στήν πατρίδα γήν έκαστος; Ή δέν ακούετε νά παροτρύνη τόν λαόν άπαντα ο Έκτωρ πού μαίνεται τίς νήες νά εμπρήση; Δέν τούς κελεύει σέ χορό νά έλθουν, αλλά νά μάχωνται. Γιά μάς δέν υπάρχει νούς καί σκέψι καλλίτερη παρά εκ τού συστάδην νά έλθουμε στά χέρια. Βέλτιον ή ν' απολεσθουμε μιά γιά πάντα ή νά ζήσωμε, παρά γιά πολύ νά στραγγιζώμαστε στήν φοβερή μάχην έτσι κοντά στίς νήες υπό ανδρών χειροτέρων>> (στ.502-513) 'Δέν ακούτε τήν μάχην πού έρχεται; μάχη έρχεται καί όχι χορός! Ξυπνήστε! Καλύτερα νά πολεμήσουμε τώρα καί άς πεθάνουμε, παρά νά αργοσβήνουμε από τήν συνεχή φθορά τού εχθρού'. Άν δέν τό έχετε καταλάβει συνέλληνες, σήμερα βαλλόμεθα αργά καί σταθερώς από όλους τούς εχθρούς μας (γιά τό ποιοί είναι αυτοί, σάς καλώ νά μελετήσετε προσεκτικώς Ιστορία, καθώς καί νά παρακολουθείτε αδιαλείπτως τίς πραγματικές ειδήσεις μέσω ανεξαρτήτων μέσων ενημερώσεως) μέ πρώτο στόχο τήν αποδυνάμωσίν μας, ηθικήν, ψυχικοπνευματικήν, σωματικήν. Νά μάς καταντήσουν, δηλαδή, έναν λαό αγύμναστον σωματικώς καί πνευματικώς, μέ χαλαρά ήθη. Αφού πετύχουν αυτό-τό οποίο τώρα ολοκληρώνεται-θά περάσουν στήν άμεσον επίθεσιν, μέ ορατό, πιά, στόχο τήν υποδούλωσιν μας. Καί όχι μόνον. 'Κάποιοι' επιθυμούν καί τήν πλήρη βιολογική μας εξαφάνισιν. Συνεπώς, άν είναι νά σώσουμε κάτι, αυτό

90

πρέπει νά συμβεί στά επόμενα 10-20 έτη (καί μακάρι νά έχουμε τόσα πολλά). Μήν ακούτε τά περί 'φιλιών' μέ μισητούς εχθρούς. Μήν τρώτε τό κουτόχορτο τής 'ειρήνης καί συνεργασίας' μέ ανθρωπόμορφα κτήνη πού ακόμα τά όπλα των στάζουν τό αίμα τών παππούδων καί πατεράδων σας. Δέν είναι χορός καί πανηγύρι αυτό πού έρχεται μέ όλα αυτά, αλλά, άγριος πόλεμος. Καιρός νά ξυπνήσουμε πρίν περισσότερο θρηνήσουμε. Κανείς Έλλην δέν παραδίδεται ΠΟΤΕ αμαχητί. Μόνον γραικύλοι, ραγιάδες, δειλοί. <<αλλ' έπεν. Ου γάρ έτ' έστιν αποσταδόν Αργείοισι μάρνασθαι, πρίν γ'ηέ κατακτάμεν ηέ κατ'άκρης Ίλιον αιπεινήν ελέειν κτάσθαι τε πολίτας>> <<αλλ' ακολούθα με. γιατί δέν μπορεί από απόστασι τούς Αργείους νά πολεμούμε, πρίν ή τούς σκοτώσουμε ή μέχρι απ' άκρη σ' άκρη τό απόκρημνον Ίλιον πάρουν καί τούς πολίτες μάς σκοτώσουν>> (στ.556-558) Απλά πράγματα, ή θά μάς φάνε ή θά τούς φάμε! Δυστυχώς ή ευτυχώς, καλώς ή κακώς, τά πράγματα έχουν έτσι. Οι εχθροί θά μάς πολεμούν-σήμερα καί πάντα-μέχρι νά επικρατήσουν ή εκείνοι ή εμείς. Πάντα έτσι ήταν. Μακάρι νά μήν ήταν καί όλα νά λύνονταν μέ τά λόγια καί τίς συμφωνίες. Η Ιστορία αποδεικνύει πώς αυτό είναι ουτοπικόν. Αντιθέτως διδάσκει: 'άν επιθυμείς ειρήνη ετοιμάσου γιά πόλεμον'. Καιρός νά ξυπνήσουμε καί νά οργανωθούμε πρίν βρεθούμε πρό τετελεσμένων. Καί αυτή τήν φορά δέν μιλάμε γιά απλή υποδούλωσιν, αλλά γιά βιολογικόν αφανισμόν. Αιδώς... <<ώ φίλοι, ανέρες έστε, καί αιδώ θέσθ' ενί θυμώ, αλλήλους τ'αιδείσθε κατά κρατεράς υσμίνας. Αιδομένων δ'ανδρών πλέονες σόοι ηέ πέφανται. Φευγόντων δ'ούτ'άρ κλέος όρνυται ούτε τις αλκή>> <<Φίλοι, άνδρες νά είστε καί τήν αιδώ νά νοιώσετε στά στήθη, καί αλλήλους νά αιδήσθε κατά τίς κρατερές μάχες. Άνδρες μέ αιδώ πλείονες σώοι παρά πεθαμένοι. γιά τούς φεύγοντες ούτε κλέος γεννιέται ούτε αλκή>> (στ.561-564) Τί νά προσθέσει κανείς...Άνδρες μέ ΑΙΔΩ πλείονες σώοι παρά πεθαμένοι. Αυτοί πού έχουν ΑΙΔΩ μένουν, πολεμούν καί μένουν στήν αιωνιότητα (ΑΙΔΩ, ΑΪΔΗΣ=αιώνιος, συσχετίζονται. Η αιδώς είναι μιά ιδιότης πού δύναται νά οδηγήσει στήν αιωνιότητα. Πράγματι, αυτή είναι πού κάνει τούς ΑΝΔΡΕΣ νά πολεμούν, νά γίνονται ΗΡΩΕΣ, νά μένουν αιώνιοι...). Όσοι φεύγουν, ούτε δύναμιν αποκτούν ούτε, φυσικά, κλέος καί, άρα, οι χωρίς ΑΙΔΩ άνδρες καταλήγουν νά μήν τούς θυμάται κανείς στό τέλος. Πόσο επίκαιρα είναι αυτά τα λόγια ΘΕΕ μου... <<ώ φίλοι, ανέρες έστε, καί αιδώ θέσθ' ενί θυμώ άλλων ανθρώπων, επί δέ μνήσασθε έκαστος παίδων ηδ' αλόχων καί κτήσιος ηδέ τοκήων, ημέν ότεω ζώουσι καί ώ κατατεθνήκασι. Τών ύπερ ενθαδ' εγώ γουνάζομαι ου παρεόντων εστάμεναι κρατερώς, μηδέ τρωπάσθε φόβονδε>> <<Φίλοι, άνδρες φανήτε, καί τήν αιδώ σκεφθήτε τών άλλων ανθρώπων, κι ακόμη αναμνησθήτε έκαστος τά παιδιά, τίς γυναίκες, τίς ιδιοκτησίες καί τούς γονείς όποιου ζούν καί όποιου έχουν πεθάνει. υπέρ αυτών ενθάδ' εγώ γονατίζω κι άς μή

91

παρευρίσκωνται, νά σταθήτε κρατερά, καί νά μή στραφήτε γιά νά φύγετε>> (στ.661-666) Πάλι η ΑΙΔΩΣ...Μάχη υπέρ παίδων, γυναικών, ιδιοκτησιών, γονέων. Καί άς μήν είναι εκεί...Υπέρ τών προηγουμένων (πεθαμένοι γονείς), τών νύν (γυναίκες, ζωντανοί γονείς, ιδιοκτησίες), τών εσσομένων (τέκνα)...Τά πάντα γιά τή μή διάσπασιν τής αλυσίδος τής υπάρξεως τής φυλής. Σήμερα κάνουμε τά ακριβώς ανάποδα! Εξυπηρετούμε όσους επιθυμούν καί επιδιώκουν τήν διάλυσιν μας. Παραδινόμαστε αμαχητί! Άν είναι δυνατόν! Αιδώς!

92

ΡΑΨΩΔΙΑ Π

<<τί σευ άλλος ονήσεται οψίγονός περ, αί κε μή Αργείοισιν αεικέα λοιγόν αμύνης;>> <<ποιός από σένα άλλος θά ωφεληθή απόγονος, άν τώρα δέν σώσης τούς Αργείους απ' άδικο χαμό;>> (στ.31-32) Τόν καλεί νά πολεμήσει επ' ωφελεία τών απογόνων. Γιά τήν ακρίβειαν, όσων θά γεννηθούν μετά (οψιγόνων). Αναφέρεται έν συνόλω στούς απογόνους τών Αργείων. 'Θά μάς δικάσουν οι αγέννητοι, οι νεκροί' , έγραψε ο Παλαμάς...Οι Έλληνες πάντοτε σέ ό, τι έκαναν προσέβλεπαν στό μέλλον, είχαν συγκεκριμένους στόχους, πάντα προσδοκούσαν στήν βελτίωσιν σέ όλα τά επίπεδα. Σήμερα οι Έλληνες απλώς επιβιώνουν (καί άν...) δίχως συγκεκριμένους στόχους, έρμαιοι καί καθοδηγούμενοι από όποιον νά' ναι 'ηγέτη'. Αυτή η συμπεριφορά, μοιραίως, θά οδηγήσει στόν-ήδη παρατηρούμενον-εκφυλισμόν καί, τελικώς, στήν ίδια τήν εξαφάνισιν τής φυλής μας. Έχουμε λίγα χρόνια ακόμα νά αντιδράσουμε. Μέ τούς σημερινούς ρυθμούς ζωής τό πολύ 10-20 χρόνια. Μακάρι νά κάνω λάθος. <<γλαυκή δέ σε τίκτε θάλασσα πέτραι τ' ηλίβατοι, ότι τοι νόος εστίν απηνής>><<η γλαυκή σέ έτεκε θάλασσα καί πέτρες ηλιόβατες, αφού ο νούς σου είναι απηνής>> (στ.34-35) 'Η θάλασσα καί οι απόκρημνες πέτρες σέ γέννησαν!', λέει, θέλοντας νά παρομοιάσει τήν ακαμψία τού νού μέ ό,τι σκληρότερο υπάρχει στήν φύσιν. Καταδικάζεται, συνεπώς, η ακαμψία τού νού=ο δογματισμός, η ισχυρογνωμοσύνη. <<αινόν άχος τό μοί εστιν, επεί πάθον άλγεα θυμώ>> <<φοβερό τό άγχος μου είναι, γιατί έπαθα πολλά άλγη στό θυμικό μου>> (στ.55) Όταν κάποιος παθαίνει πολλά άλγη στό θυμικόν του, η κατάληξις είναι ένα πολύ μεγάλο σέ έντασιν άγχος. Δέν διαπιστώνουμε κάτι διαφορετικόν στή σύγχρονον ζωήν. Καί όσο πιό πολύ θά μάς πιέζουν τά καθημερινά προβλήματα, τόσο περισσότερο άγχος θά αποκτούμε. Αύξησις τού άγχους, όμως, συνεπάγεται-προοδευτικώς-νευρολογικές καί ψυχοσωματικές παθήσεις. Αυτές συνεπάγονται μιά ακόμη χειροτέρα ποιότητα ζωής, κατ' αρχάς, η οποία, μέ τήν σειράν της, επιτείνει τήν αγχώδη κατάστασιν. Συνεπάγονται ανθρώπους πού δέν δύνανται νά σκεφτούν καθαρώς, αλλά, λειτουργούν μονίμως υπό καθεστώς συγχύσεως. Αυτό οδηγεί σέ ανισορροπία ατομική τών καθένα ξεχωριστά, καί, τελικώς, σέ ανισορροπία τό σύνολον τής πολιτείας. Τήν ανισορροπίαν σέ μιά πολιτεία διαδέχεται η αστάθεια καί, έπειτα, τό χάος. Όταν, λοιπόν, υπάρχει αστάθεια καί χάος δέν υπάρχει καί συνοχή. Όταν δέν υπάρχει συνοχή, όμως, έπεται η χαλαρότης δεσμών καί, βαθμιαίως, επέρχεται η διάλυσις τής πολιτείας. Άν σέ αυτά συνυπολογίσουμε καί τήν ύπαρξιν εξωτερικών εχθρών, πού ανά πάσα

93

στιγμή επιζητούν τήν εξόντωσίν μας, γίνεται αντιληπτό πώς τά χρονικά περιθώρια γιά τήν ελληνικήν κοινωνίαν, γιά τήν βιωσιμότητά αυτής, έχουν στενέψει πάρα πολύ επικινδύνως. Πρέπει επειγόντως νά δημιουργηθούν τέτοιες προϋποθέσεις από τήν πολιτείαν, ώστε νά ελαττωθούν, άν όχι εξαλειφθούν, τά 'πάθη' τών πολιτών. Σέ διαφορετικήν περίπτωσιν, η αποσύνθεσις είναι εγγυημένη. Όποιος 'ηγέτης' δέν μεριμνά γιά τόν λαόν, νά μειώνει διαρκώς τά άλγη του, είτε παράφρων καί ανίκανος είναι, είτε υπηρετεί αλλότρια συμφέροντα. Διαλέγετε καί παίρνετε. <<ως εί τιν' ατίμητων μετανάστην>> <<ως νά ήμουν κάποιος ατίμητος μετανάστης>> (στ.59) Άλλη μια φορά καταδικάζεται η μετανάστευσις. <<ουδ' άρα πως ήν ασπερχές κεχολώσθαι ενί φρεσίν>> <<δέν είναι δυνατόν συνεχώς νά είμαι χολωμένος στίς φρένες>> (στ.60-61) Δέν είναι δυνατόν κάποιος νά είναι συνεχώς χολωμένος στίς φρένες. Κανείς φυσιολογικός άνθρωπος. Όσοι λοιπόν είναι συνεχώς σέ κατάστασιν χόλου ΔΕΝ είναι καλά... <<τόν (Αυτομέδοντα) μετ' Αχιλλήα ρηξήνορα τίε μάλιστα, πιστότατος δέ οι έσκε μάχη ένι μείναι ομοκλήν>> <<πού τόν τιμούσε πιό πολύ μετά τόν ατρόμητον Αχιλλέα, καί πιστότατος ήταν στήν μάχη καί πρόθυμος σέ κάθε προσταγή>> (στ.146-147) Μέ βάσιν ποιά κριτήρια προκύπτει από τό κείμενο ότι τιμά ο Πάτροκλος τούς άνδρες; Ρηξήνωρ(=ατρόμητος), πιστότατος. Άς πάρουμε καί τό δικό μας δίδαγμα. Τούς ατρομήτους καί πιστούς στήν μάχην οφείλουμε νά τιμούμε. Όπου 'μάχη', κάθε είδους αγώνας. <<πέντε δ' άρ' ηγεμόνας ποιήσατο τοίς επεποίθει σημαίνειν. Αυτός δέ μέγα κρατέων ήνασσε>> <<καί πέντε εποίησεν ηγεμόνες πού τούς εμπιστευόταν νά κυβερνούν. κι αυτός μεγαλοκράτης άνασσε>> (στ.171-172) Γιά τό σύστημα διακυβερνήσεως: ο Άναξ ορίζει-εδώ 5-ηγεμόνες τούς οποίους εμπιστεύεται. Αυτοί κυβερνούν σέ 'μικρόν κράτος'. Ο Άναξ ανάσσει όλων. Έχει τό 'μεγάλο κράτος'. Είδαμε καί πρίν ένα δείγμα τού τρόπου διοικήσεως, θά δούμε περισσότερα στή συνέχεια. Σάν μιά πρώτη επαφή μέ τήν ιδέαν, φαίνεται πώς τό διοικητικό σύστημα αποτελείται από μικρές περιφέρειες στίς οποίες ηγεμονεύουν τοπικοί άρχοντες(=βασιλείς), καί όλοι αυτοί κυβερνώνται από τόν Άνακτα, μέσω τής συγκλίσεως τής βουλής/αγοράς τών βασιλέων-βουληφόρων. Είναι σημαντικό πώς τονίζεται η εμπιστοσύνη πού πρέπει νά υπάρχει ανάμεσα στούς βασιλείς καί τόν Άνακτα. Θεμέλιος λίθος κάθε καλής συνεργασίας είναι η εμπιστοσύνη. Πόσο

94

μάλλον σέ επίπεδον διοικήσεως κράτους. <<ένθα τις άλκιμον ήτορ έχων Τρώεσσι μαχέσθω>> <<όποιος εδώ έχει άλκιμη καρδιά τούς Τρώες νά μάχεται>> (στ.209) 'Όποιος έχει άλκιμη καρδιά, κοινώς όποιος έχει καρδιά (καρύδια...) άς πολεμήσει'. Τί αποτέλεσμα έχουν τέτοια λόγια σέ έναν στρατό; Ιδού η απάντησις: <<Ώς ειπών ότρυνε μένος καί θυμόν εκάστου. Μάλλον δέ στίχες άρθεν, επεί βασιλήος άκουσαν>> <<ως ειπών παρώτρυνε τό μένος καί τόν θυμόν εκάστου. Πιό πολύ οι στίχοι πύκνωσαν, όταν τόν βασιλιά άκουσαν>> (στ.210-211) Διδασκόμαστε πώς η 'πρόκλησις' τού φιλοτίμου, διότι περί αυτού πρόκειται, δρά πολλαπλασιαστικώς πάνω στό μένος καί τό θυμικό εκάστου στρατιώτη. Έτσι αυτός πυκνώνει τούς στίχους περισσότερο από πρίν. Τό φιλότιμο είναι γνώρισμα τών Ελλήνων διαχρονικώς. Καί όχι μόνο στόν πόλεμον, βεβαίως. Άν θέλουμε νά κάνουμε κάτι καλό, όλοι μαζί, σέ αυτόν τόν τόπον, πρέπει νά ενεργοποιήσουμε τό φιλότιμό μας. Είθε νά βρεθούν εκείνοι πού θά τό κάνουν. <<ανέρες έστε , φίλοι, μνήσασθε δέ θούριδος αλκής, ως άν Πηλεϊδην τιμήσομεν>> <<άνδρες νά είστε, φίλοι, καί ν' αναμνησθήτε τήν θούριαν αλκή, γιά νά τιμήσουμε τόν Πηλεϊδη>> (στ.270-271) 'Νά είστε άνδρες, φίλοι, θυμηθείτε τήν μεγάλην σας δύναμιν καί τιμήστε τόν αρχηγόν σας'. Είναι τό ίδιο πού είδαμε καί πρίν. Φιλότιμον. <<εν γάρ Πάτροκλος φόβον ήκεν άπασιν ηγεμόνα κτείνας, ός αριστεύεσκε μάχεσθαι>> <<γιατί ο Πάτροκλος τόν φόβον έφερε σέ άπαντες τόν ηγεμόνα σκοτώνοντας, πού αρίστευε στήν μάχην>> (στ.291-292) Όταν σκοτωθεί ο άριστος ηγεμών τού αντιπάλου, τότε φόβος καταλαμβάνει τό εχθρικόν στράτευμα. Πάντοτε σέ ένα σώμα άν κόψει κανείς τό κεφάλι αυτό πεθαίνει. Έχουμε δεί ποτέ ακέφαλο σώμα νά περπατά; Όχι φυσικά. Καί η πολιτεία είναι ένα σώμα καί έχει ανάγκη κεφαλής. Μιάς! Όχι πολλών. Πώς θά αντιμετωπίζετο μιά πιθανή έλλειψις κεφαλής; Θά αφήναμε ακυβέρνητη τήν πολιτείαν; Όχι. Τήν απάντησιν είδαμε σέ προηγούμενο κομμάτι: πάντα πρέπει νά υπάρχει είς αντικαταστάτης, ακριβώς γιά τόν λόγον αυτόν. Τί χαρακτηριστικά πρέπει νά έχει ο αντικαταστάτης; Νά είναι απολύτου εμπιστοσύνης τού Άνακτος. Είδαμε πώς ο Αγαμέμνων είχε τόν αδερφόν του Μενέλαο γιά αυτή τήν δουλειάν. Σέ οποιαδήποτε επιχείρησιν, πάντως-καί αυτό είναι τό δίδαγμα-στόχος, πρώτα από όλα, πρέπει νά είναι τό κεφάλι, ο αρχηγός τού αντιπάλου.

95

<<Πάτροκλος δ' έπετο σφεδανόν Δαναοίσι κελεύων>> <<ο δέ Πάτροκλος επόταν μέ σφοδρότητα τούς Δαναούς κελεύων>> (στ.372) Ο Αρχηγός οδηγεί από εμπρός. Προπορεύεται δείχνοντας τόν δρόμον. <<Πάτροκλος δ' ή πλείστον ορινόμενον ίδε λαόν, τή ρ' έχ' ομοκλήσας>> <<Κι ο Πάτροκλος, όπου έβλεπε τόν πλείστο λαό νά ταράζεται εκεί πήγαινε φωνάζοντας>> (στ.377-378) Χτυπούμε τόν εχθρόν εκεί πού 'πονάει' περισσότερο. Γιά νά προκληθούν τό δυνατόν περισσότερες απώλειες, αι οποίες, μέ τήν σειράν των, θά προκαλέσουν φυγή καί πανικό παρασύροντας καί τό υπόλοιπον αντίπαλον στράτευμα. <<ως δ' υπό λαίλαπι πάσα κελαινή βέβριθε χθών ήματ' οπωρινώ, ότε λαβρότατον χέει ύδωρ Ζεύς, ότε δή ρ' άνδρεσσι κοτεσσάμενος χαλεπήνη, οί βίη ειν αγορή σκολιάς κρίνωσι θέμιστας, εκ δέ δίκην ελάσωσι, θεών όπιν ουκ αλέγοντες>> <<όπως από τήν λαίλαπα βαραίνει πάσα η μελανή γή σέ ημέρα φθινοπωρινή, όταν πολύ λάβρο χύνη ύδωρ ο Ζεύς, όταν μέ τούς άνδρες έχη θυμώσει καί μαλώνει, οι οποίοι βιαίως στήν αγορά στραβά κρίνουν τό δίκιο, καί τήν δίκην αποδιώχνουν, τών θεών τήν φωνή μή λογαριάζοντες>> (στ.384-388) Ο Ζεύς θυμώνει μέ τούς ανθρώπους όταν αυτοί βιάζουν τό ΔΙΚΑΙΟΝ καί μάλιστα δημόσια (Αγορά). ΔΙΚΗ=ΘΕΩΝ ΟΠΙ=ΦΩΝΗ ΘΕΩΝ. Ζεύς=Δίκη καί γιά τόν Όμηρον. Απλώς τό αναφέρω γιά νά μήν πεί κανείς πώς αυθαιρέτησα προηγουμένως υιοθετώντας τό Ορφικόν όμοιον. Πρέπει νά γίνει κατανοητόν πώς υπάρχει νοητική-εσωτερική συνέχεια μεταξύ όλων τών μεγάλων πνευματικών ανδρών τών Ελλήνων, κάτι πού είναι πιό ευδιάκριτον στά παλαιότερα χρόνια. Καί κάτι γιά τό σήμερα. Οι άρχοντες, αλλά καί ο λαός, βιάζουν καθημερινώς τό Δίκαιον καί δημοσίως. Αυτό συνεπάγεται θείαν τιμωρίαν, κατά Όμηρον. Προσωπικώς, πιστεύω στόν λόγον τού ποιητού καί κάνω τήν πρόβλεψιν πώς, λίαν συντόμως, θά (ξανα)τιμωρηθούμε όλοι γιά τήν τόσην επίδειξιν αδικίας. Τόν τρόπον, βεβαίως, γνωρίζει μόνον ο θεός. <<πρώτα μέν ότρυνον Λυκίων ηγήτορας άνδρας, πάντη εποιχόμενος, Σαρπηδόνος αμφιμάχεσθαι. αυτάρ έπειτα καί αυτός εμεύ πέρι μάρναο χαλκώ. σοί γάρ εγώ καί έπειτα κατηφείη καί όνειδος έσσομαι ήματα πάντα διαμπερές, εί κέ μ' Αχαιοί τεύχεα συλήσωσι νεών εν αγώνι πεσόντα. αλλ' έχεο κρατερώς, ότρυνε δέ λαόν άπαντα>> <<Πρώτα νά παροτρύνης τών Λυκίων τούς ηγήτορας άνδρας, παντού περνώντας, γύρω από τόν Σαρπηδόνα νά μάχωνται. κι έπειτα ο ίδιος γύρω από μένα πολέμα μέ χαλκό. Γιατί εγώ γιά σένα έπειτα κατήφεια καί όνειδος θά είμαι όλες τίς ημέρες τής ζωής σου άν οι Αχαιοί τά όπλα μου συλήσουν στόν αγώνα τών νεών πεσόντα. Αλλά κρατήσου κρατερά, παρότρυνε δέ τόν λαόν άπαντα>> (στ.495-501)

96

Ο πόλεμος γύρω από τόν νεκρόν αρχηγόν είναι παλαιό συνήθειο. Παράδοσις, θά έλεγε κανείς. Νά μήν συληθεί ούτε τό σώμα, ούτε τά όπλα του. Αυτό έπραξαν στίς Θερμοπύλες καί οι Σπαρτιάτες γύρω από τόν άψυχον Λεωνίδα. <<κείται Σαρπηδών, Λυκίων αγός ασπιστάων, ός Λυκίην είρυτο δίκησί τε καί σθένεϊ ώ>><<κείται ο Σαρπηδών, τών ασπιδοφόρων Λυκίων ταγός, πού τήν Λυκία προστάτευε μέ δικαιοσύνη καί μέ τό σθένος του>> (στ.541-542) Ο ταγός=αγός=αρχηγός=οδηγός-οφείλει νά-ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΕΙ τήν πατρίδαν του μέ ΔΙΚΗ καί ΣΘΕΝΟΣ. Μέ τό πνεύμα καί μέ τήν δύναμιν. Μέ δικαιοσύνη καί πυγμή. Στό σήμερα, πάλι: γιά σθένος ούτε λόγος. Εκτός άν λογίζεται ώς σθένος η αποφασιστικότητα επιβολής 'γδαρσίματος' τών πολιτών μέ βαρειές φορολογίες, η βιαία συμπεριφορά έναντι διαμαρτυρομένων ασθενών ομάδων (ξυλοδαρμός συνταξιούχων), καί άλλες 'αγαθοποιές' πράξεις. Όχι. Δέν είναι αυτό σθένος. Σθένος θά ήταν νά κλείσουν τά σύνορα καί νά διώξουν τούς αλλοφύλους εισβολείς, σθένος θά ήταν νά απαντούν στά 'casus belli' μέ 'casus belli', σθένος θά ήταν νά παρακάμψουν τίς επιταγές τών Ευρω-Αμερικανών καί νά κοιτάξουν τά προβλήματα τού Ελληνικού λαού αδιαφορώντας γιά 'οδηγίες' καί 'συστάσεις'. Καί, ναί, άς αποχωρούσαν καί από τούς οργανισμούς αυτούς, άν είχαν τόν τρόπον έξω από αυτούς νά φέρουν μεγαλυτέραν ευημερίαν στήν καθημερινότητα τού λαού μας. Όσο γιά δικαιοσύνη, άς μήν τό συζητήσουμε κάν (π.χ. ρουσφέτια, πλούσιοι πλουσιότεροι, φτωχοί φτωχότεροι. Είναι δίκαιον αυτό;). Όχι τήν πατρίδαν δέν προστατεύουν, συνεπώς, όσοι τά τελευταία έτη κυβερνούν, αλλά μέ τήν ανικανότητα, αδιαφορίαν, γιά νά μήν πούμε προδοσίαν, των έχουν οδηγήσει αυτήν στό χείλος τού γκρεμού. Άρα, ΔΕΝ είναι ηγέτες. Ο λαός πρέπει νά πάψει νά τούς ανέχεται καί νά περάσει στήν δράσιν. Εκτός, φυσικά, άν έχουμε δεχτεί νομοτελειακώς τόν αφανισμόν καί απαξίωσίν μας οπότε παραλείψτε όσα διαβάσατε λίγο πρίν. Πρός επίρρωσιν των αναφερθέντων (στ.495-501): <<αλλά, φίλοι, πάρστητε, νεμεσσήθητε δέ θυμώ, μή από τεύχε' έλωνται, αεικίσσωσι δέ νεκρόν Μυρμιδόνες>> <<αλλά, φίλοι, παρασταθήτε, είναι ντροπή νά πάρουν τά όπλα καί νά κακομεταχειρισθούν τόν νεκρόν οι Μυρμιδόνες>> (στ.544-546) ΝΤΡΟΠΗ νά κακομεταχειρισθεί ο εχθρός τόν νεκρόν καί νά τού πάρει τά όπλα. <<εν γάρ χερσί τέλος πολέμου, επέων δ'ενί βουλή. Τώ ού τι χρή μύθον οφέλλειν, αλλά μάχεσθαι>> <<γιατί στά χέρια τό τέλος τού πολέμου, καί τών λόγων στήν βουλή. γι' αυτό δέν χρειάζονται οι μύθοι, αλλά νά μαχώμαστε>> (στ.630-631) Τί άλλο θά μπορούσα νά προσθέσω; Τέρμα τά λόγια, τώρα έργα. 'Νύν υπέρ πάντων ο αγών'. Έχουμε πόλεμο άν δέν τό έχετε καταλάβει...

97

ΡΑΨΩΔΙΑ Ρ

<<Ζεύ πάτερ, ου μέν καλόν υπέρβιον ευχετάασθαι>> <<Ζεύ πάτερ, δέν είναι καλόν υπέρμετρα να καυχάται κανείς>> (στ.19) Δίχως σχολιασμόν. Αυτονόητα πράγματα. <<ή κέ σφιν δειλοίσι γόου κατάπαυμα γενοίμην, εί κεν εγώ κεφαλήν τε τεήν καί τεύχε' ενείκας Πάνθω εν χείρεσσι βάλω καί Φρόντιδι δίη. Αλλ' ου μάν έτι δηρόν απείρητος πόνος έσται ουδ' έτ' αδήριτος ή τ'αλκής ή τε φόβοιο>> <<Έ σ' αυτούς τούς δυστυχείς θά κατέπαυα τόν γόον, άν εγώ τήν κεφαλή σου καί τά όπλα φέρνοντας στού Πάνθου τά χέρια βάλω καί τής θεϊκής Φροντίδος. Αλλά γιά πολύ ακόμη δέν θά μείνη αδοκίμαστος ο αγώνας ούτε αδήριτος, είτε γιά νίκη είτε γιά φευγιό>> (στ.38-42) Υπάρχει η πίστις πώς όταν τό αίμα 'ξεπληρώνεται' τό γεγονός αυτό δημιουργεί ανακούφισιν στούς ανθρώπους τού σφαγμένου. Επίσης, αναφαίνεται τό 'δόξα ή θάνατος' ώς διαχρονική διάθεσις τών Ελλήνων. <<οππότ' ανήρ εθέλη πρός δαίμονα φωτί μάχεσθαι όν κε θεός τιμά, τάχα οι μέγα πήμα κυλίσθη>> <<όποτε άνδρας θέλει ενάντια σέ θέλησι θεού άνδρα νά μάχεται πού ο θεός τιμά, ταχειά σέ μέγα πάθημα κυλιέται>> (στ.98-99) Τά πάντα είναι θέλημα θεού. Θέλημα θεού, απ' όσο έχουμε δεί, είναι η δικαιοσύνη. Συνεπώς, ο άδικος ποτέ δέν φτάνει στήν ΤΕΛΙΚΗ ΝΙΚΗΝ. Αντιθέτως, σέ μεγάλα παθήματα κυλιέται καί τιμωρείται...Θυμηθείτε τό αυτό, διότι συντόμως στόν πλανήτη θά δείτε πολλούς αδίκους νά πληρώνουν. Αυτή είναι η δική μου εκτίμησις. Πρέπει, όμως, νά κουνήσουμε καί λίγο τό χεράκι μας... <<κακών δέ κε φέρτατον είη>> <<από τά κακά αυτό θά' ταν τό πιό υποφερτό>> (στ.105) Τό μή χείρον βέλτιστον... <<Έκτορ, είδος άριστε, μάχης άρα πολλόν εδεύεο. ή σ' αύτως κλέος εσθλόν έχει φύξηλιν εόντα. φράζεο νύν όππως κε πόλιν καί άστυ σαώσης οίος σύν λαοίς τοί Ιλίω εγγεγάασιν. ου γάρ τις Λυκίων γε μαχησόμενος Δαναοίσιν είσι περί πτόλιος, επεί ουκ άρα τις χάρις ήεν μάρνασθαι δηϊοισιν επ' ανδράσι νωλεμές αιεί. πώς κε σύ χείρονα φώτα σαώσειας μεθ' ομίλον, σχέτλι', επεί Σαρπηδόν' άμα ξείνον καί εταίρον κάλλιπες Αργείοισιν έλωρ καί κύρμα γενέσθαι, ός τοι πόλλ' όφελος γένετο, πτόλεϊ τε καί αυτώ, ζωός εών. νύν δ' ού οι αλαλκέμεναι κύνας έτλης. τώ νύν εί τις εμοί Λυκίων επιπείσεται ανδρών οίκαδ' ίμεν, Τροίη δέ πεφήσεται αιπύς όλεθρος>> <<Έκτορα, στήν όψιν άριστε, όμως στήν μάχη πολύ αδύνατε. Έ, ανάξια έχεις

98

κλέος λαμπρόν αφού είσαι ψοφοδεής. Σκέψου τώρα, πώς τήν πόλι καί τό άστυ θά σώσης μόνος σου μέ τόν λαό σου πού στό Ίλιον γεννήθηκαν. γιατί κανένας τών Λυκίων δέν θά μαχηθή τούς Δαναούς ερχόμενος στήν πόλιν, αφού δέν είχε χάρι νά πολεμούμε εχθρικούς άνδρες αδιάκοπα. Πώς δέ εσύ άνδρα χειρότερο θά έσωζες μέσα στό πλήθος, ελεεινέ, αφού τόν Σαρπηδόνα συνάμα ξένο καί εταίρο κατέλιπες στούς Αργείους λεία κι έρμαιο νά γίνη, αυτόν πού τόσο όφελος στάθηκε, στήν πόλι καί σέ σένα τόν ίδιο ζωντανός όσον ήταν. τώρα ούτε ν' αποκρούσης τούς κύνας τόλμησες. Γι' αυτό τώρα άν κάποιος τών Λυκίων σέ μένα πεισθή οίκαδε θά πάμε, καί στήν Τροία θά πέση σκληρός όλεθρος>> (στ.142-155) Οι σύμμαχοι πρέπει νά τιμούνται. Ειδάλλως έρχεται η ώρα πού σέ εγκαταλείπουν στήν μοίρα σου. Καθένας άς σκεφτεί καί γιά τήν χώραν καί γιά τόν εαυτόν του τά περί 'συμμάχων'... <<ού τοι εγών έρριγα μάχην ουδέ κτύπον ίππων. Αλλ' αιεί τε Διός κρείσσων νόος αιγιόχοιο, ός τε καί άλκιμον άνδρα φοβεί καί αφείλετο νίκην ρηϊδίως, οτέ δ'αυτός εποτρύνει μαχέσασθαι>> <<εγώ δέν ριγώ στήν μάχην ούτε στόν κτύπο τών ίππων. αλλά πάντα τού αιγιδοφόρου Διός δυνατότερος ο νούς, αυτός καί άλκιμον άνδρα φευγατίζει καί τού αφαιρεί τήν νίκην εύκολα, κι άλλοτε αυτός τόν παροτρύνει στήν μάχην>> (στ.175-178) Εγώ πολεμώ. Κάνω, δηλαδή, αυτό πού ΠΡΕΠΕΙ. Ο θεός είναι αυτός πού θά αποφασίσει γιά τήν νίκην ή τήν ήττα μου τελικώς. 'Σύν Αθηνά καί χείρα κίνει'. <<τώ τις νύν ιθύς τετραμμένος ή απολέσθω ηε σαωθήτω. Η γάρ πολέμου οαριστύς>> <<γι' αυτό τώρα καθένας εμπρός στραμμένος ή ν' απολεσθή ή νά σωθή. γιατί αυτή τού πολέμου η σχέσι>> (στ.227-228) Η σχέσις τού πολέμου είναι ή νά σωθείς ή νά απωλεσθείς! Εμπρός, όμως... <<ώ φίλοι Αργείων ηγήτορες ηδέ μέδοντες, οί τε παρ' Ατρεϊδης, Αγαμέμνονι καί Μενελάω, δήμια πίνουσιν καί σημαίνουσιν έκαστος λαοίς. Εκ δέ Διός τιμή καί κύδος οπηδεί. Αργαλέον δέ μοί εστι διασκοπιάσθαι έκαστον ηγεμόνων. Τόσση γάρ έρις πολέμοιο δέδηεν>> <<Φίλοι, Αργείων ηγήτορες καί μέδοντες, όσοι μαζί μέ τούς Ατρείδες, τόν Αγαμέμνονα καί τόν Μενέλαο, από τό δημόσιο πίνουν καί κυβερνούν έκαστος τούς δικούς του. κι από τόν Δία τίμη καί δόξα τούς ακολουθεί. Δύσκολο μού είναι νά ξεχωρίσω έκαστο τών ηγεμόνων. γιατί τόση η έρις τού πολέμου έχει ανάψει>> (στ.248-253) Χρήσιμες πληροφορίες για τους αρχηγούς:

99

α) θεωρείται πώς κυβερνούν ελέω Διός. Ερμηνεύοντας, φαίνεται πώς αυτό πού περιγράφεται είναι τό καλλίτερο πολίτευμα, τό πολίτευμα τό οποίον ευλογεί ο ίδιος ο θεός. β) 'ηγήτορες καί μέδοντες' αποκαλούνται οι πέραν τών Ατρειδών αρχηγοί, οι οποίοι απολαμβάνουν μαζί τους τό προνόμιον τού δημοσίου σιτισμού: 'από τό δημόσιον πίνουν'. Κάτι αντίστοιχον μέ τούς σημερινούς βουλευτές πού καί αυτοί σιτίζονται από τόν δήμον. γ) έκαστος αρχηγός 'σημαίνει' λαούς, καθοδηγεί. Η εξουσία του σταματά στούς δικούς του. Δέν διατάσσει άλλους πέραν τού τόπου πού διοικεί. Η συνολική διοίκησις τών περιφερειών ανήκει στόν Άνακτα. δ) στήν διάρκειαν ενός πολέμου, όπου η έρις κατατρώει τά πάντα, είναι δύσκολο νά ξεχωρίσει (γιά παινέματα ή κατακρίσεις, μάλλον εννοεί) κανείς κάποιον ηγεμόνα μεμονωμένα. Προφανώς γιά τήν αποφυγήν περαιτέρω έριδος. <<ως δή ίδον ανέρας άλλους κάρτεϊ τε σθένεϊ τε πεποιθότας ηνορέη τε πλήθεϊ τε σφετέρω, καί υπερδέα δήμον έχοντας>> <<καί άλλους άνδρες έχω ιδεί ώς τώρα, στήν κραταιότητα καί τό σθένος νά' χουν πεποίθησι καί στήν ανδρεία καί στό πλήθος τούς, κι άς είχαν λίγο στρατό>> (στ.328-330) Τό σημαντικό δέν είναι ο λίγος ή πολύς στρατός. Η ΠΕΠΟΙΘΗΣΙΣ στό κράτος, στό σθένος καί στήν ανδρείαν αυτού τού πλήθους μετρούν. Η Πίστις είναι δυνατότερη από τήν Φωτιά. Παραδείγματα στήν ελληνικήν ιστορίαν συνεχή καί πάμπολλα. Συνεπώς, άν μιά πολιτεία επιθυμεί νά υπερασπίζει τά εδάφη της, ειδικώς άν είναι ολιγάριθμη, οφείλει νά εκπαιδεύει πολύ καλώς τόν στρατόν της, ώστε αυτός νά έχει απόλυτον Πίστιν-Πεποίθησιν στήν δύναμίν του καί τήν μαχιμότητά του. Ό, τι κάνει, γιά παράδειγμα, τό κράτος τού Ισραήλ σήμερα. <<ουδ' οί γάρ αναιμωτί γε μάχοντο, παυρότεροι δέ πολύ φθίνυθον. Μέμνηντο γάρ αιεί αλλήλοις αν' όμιλον αλεξέμεναι φόνον αιπύν>> <<γιατί κι εκείνοι αναίμακτα δέν εμάχοντο, αλλά πολύ πιό λίγοι έπεφταν. γιατί στήν μνήμη τους πάντα είχαν αλλήλων στόν όμιλο ν' αποκρούουν τόν άγριο φόνον>> (στ.363-365) Οι λιγότερες απώλειες, όχι μή απώλειες, έρχονται όταν ένας μαχητής έχει στό νού ταυτοχρόνως μέ τήν δική του προστασία καί τήν προστασία τού συμμαχητή του. Αλληλοκάλυψις, δράσις ώς ένα, ενιαίο σύνολο. Κάπως έτσι προκύπτει καί η λέξις 'Μονάς': Ο στρατός πρέπει νά λειτουργεί ώς μονάδα γιά νά έχει τίς δυνατόν λιγότερες απώλειες. Συνοψίζοντας αυτό καί τό προηγούμενον απόσπασμα, γιά εύρυθμον λειτουργία τού στρατεύματος απαιτούνται Υψηλόν Ηθικόν, Ενότης καί Συντονισμός. <<ώ φίλοι, ου μάν ήμιν εϋκλεές απονέεσθαι νήας έπι γλαφυράς, αλλ' αυτού γαία μέλαινα πάσι χάνοι. τό κεν ήμιν άφαρ πολύ κέρδιον είη, ει τούτον Τρώεσσι μεθήσομεν ιπποδάμοισιν άστυ πότι σφέτερον ερύσαι καί κύδος αρέσθαι>>

100

<<Φίλοι, δέν θά ήταν κλέος σέ μάς νά γυρίσουμε στίς κοίλες τίς νήες, αλλ' αυτού η μελανή γή όλους εμάς νά καταπιή. αυτό βέβαια πολύ προτιμώτερο θά ήταν, παρά τούτον στούς Τρώες ν' αφήσουμε τούς ιπποδαμαστές πρός τό δικό τους άστυ νά σύρουν καί τό κύδος νά πάρουν>> (στ.415-419) καί <<ώ φίλοι, ει καί μοίρα παρ' ανέρι τώδε δαμήναι πάντας όμώς, μή πώ τις ερωείτω πολέμοιο>> <<Φίλοι, κι άν η μοίρα είναι κοντά σ' αυτόν τόν άνδρα νά δαμασθούμε πάντες ομού, κανείς νά μή διαρρεύση από τόν πόλεμον>> (στ.421-422) ΔΕΝ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΠΟΥΜΕ ΤΗΝ ΘΕΣΙΝ ΜΑΣ ΓΙΑ ΚΑΝΕΝΑ ΛΟΓΟ. Δόξα ή θάνατος. <<ου μέν γάρ τί πού εστιν οϊζυρώτερον ανδρός πάντων όσσα τε γαίαν έπι πνείει τε καί έρπει>> <<γιατί δέν υπάρχει τίποτα πιό δύστυχο από τόν άνδρα από όλα όσα στήν γή αναπνέουν καί έρπουν>> (στ.446-447) Ο άνθρωπος είναι τό δυστυχέστερο τών πλασμάτων επί γης... <<αλλ'ήτοι μέν ταύτα θεών εν γούνασι κείται. Ήσω γάρ καί εγώ, τά δέ καν Διί πάντα μελήσει>> <<Αλλά όλ' αυτά από τήν θέλησι τών θεών εξαρτώνται. θά ρίξω κι εγώ καί γιά τά υπόλοιπα ο Δίας θά φροντίση>> (στ.514-515) Κάνε αυτό πού πρέπει καί περίμενε τόν θεόν νά αποφασίσει τί θά γίνει τελικώς... <<Αχαιών έθνος>> (στ.552) Άρα, όλοι όσοι βρίσκονται στό στρατόπεδο τών Αχαιών λογίζονται ώς έθνος (όμαιμον, ομόγλωσσον, ομότροπον, ομόδοξον). Η έννοια τού έθνους υφίσταται από τά πανάρχαια χρόνια καί δέν είναι πρόσφατη όπως διατείνονται 'κάποιοι' αδιάβαστοι. Αυτό πού άλλαξε είναι πώς κάποια πολυφυλετικά κράτη γιά νά δημιουργήσουν μιά τεχνητή συνοχή ονόμασαν 'έθνος' κάποια ετερόκλητα πλήθη ανθρώπων, διαστρέφοντας τήν αρχικήν έννοιαν. Κράτη όπως αι ΗΠΑ κράτησαν μόνον τό ομόγλωσσον-καί άν-καί δημιούργησαν σταδιακώς τό ομότροπον-καί αυτό συζητιέται-γιά νά αυτοκληθούν 'έθνος'. Είναι, όμως, αυτό πού λέμε: 'Γεννιέσαι κάτι δέν γίνεσαι'. Στήν δικήν μας περίπτωσιν, διατηρήσαμε σέ πολύ μεγάλο βαθμό τό 'όμαιμον', τό 'ομόγλωσσον', τό 'ομότροπον' καί τό 'ομόδοξον'. Αι αποδείξεις, όσον αφορά τό 'όμαιμον', υπάρχουν τόσο σέ ανθρωπολογικές όσο καί γεννετικές μελέτες τών τελευταίων 100 ετών, . Γιά τό 'ομόγλωσσον', άν δέν υπήρχε η κακίστη, ώς προδοτική, παιδεία τών τελευταίων ετών (μετά τό 1974) οι Έλληνες θά αναγνώριζαν ευκόλως τήν ΑΜΕΣΟΝ σχέσιν τής συγχρόνου γλώσσης πρός τήν αρχαίαν καί μεσαιωνικήν. Η σχέσις αυτή διεταράχθη τεχνηέντως. Παρ' όλ' αυτά, ακόμη καί σήμερα τήν ίδια γλώσσα ομιλούμε, έστω

101

καί πετσοκομμένη μέ τό 'έτσι θέλω' (βλέπε 'δημοτικιά', 'μονοτονικόν', κατάργησις αρχαίων ελληνικών κάποια στιγμή). Τό 'ομότροπον' ήταν πολύ πιό ευδιάκριτον πρίν μιά τριακονταετία-πεντηκονταετία, όταν ο πληθυσμός τής υπαίθρου δέν είχε στιβαχτεί στά αστικά κέντρα. Τοπικές παραδόσεις χιλιετηρίδων εγκαταλείπονται διότι δέν υπάρχει πληθυσμός νά τίς συνεχίσει! Παρ' όλ' αυτά, υπάρχουν τόσες πολλές επιβιώσεις παμπαλαίων εθίμων ανά τήν ελληνικήν επικράτειαν πού πείθουν καί τόν πλέον δύσπιστον πώς η λαϊκή παράδοσις έχει αντέξει στήν φθοράν τού χρόνου καί, αυταποδείκτως, ανήκει στόν ίδιον λαόν. Τέλος, τό 'ομόδοξον' άλλαξε αρκετές φορές στό παρελθόν στό περίβλημά του πού ονομάζεται 'θρησκεία'. Η εσωτερική-νοητική συνέχεια τού αισθήματος θεοσεβείας τών Ελλήνων, στήν πραγματικότητα, δέν άλλαξε ποτέ (γνωρίζω πώς πολλοί έχουν αντιρρήσεις σέ αυτό πού γράφεται εδώ. Αι αποδείξεις υπάρχουν, δέν είναι, όμως, σκοπός αυτής τής εργασίας νά ασχοληθεί εξειδικευμένως μέ τό θέμα αυτό. Παρακαλώ γιά τήν κατανόησίν σας). Μόνον στίς μέρες μας αρχίζουν νά διαμορφώνονται-τεχνητώς-τάσεις αθεΐας, αθρησκείας. Αυτό πού απλώς λέω, είναι πώς τό ελληνικόν έθνος έχει συνεχή-καί συγκεκριμένων συνιστωσών-παρουσία από τήν απαρχήν τής ιστορίας του ώς τίς μέρες μας. Άν είχα πειστεί πώς δέν έχει, τό σύγγραμμα αυτό δέν θά είχε λόγον υπάρξεως. Τό έθνος-όπως όλα τά φυσικά μεγέθη, σύνολα-δέν είναι κάτι στατικόν. Ανήκει στόν φυσικόν κόσμον καί υπόκειται στίς ίδιες ή ανάλογες αλλαγές μέ όλα τά υπόλοιπα πράγματα στήν Φύσιν. Δέν είναι δυνατόν νά έχουμε τήν απαίτησιν ένα έθνος νά είναι ακριβώς ίδιο σήμερα μέ τήν εποχήν κατά τήν οποίαν ξεκίνησε. Τά πάντα εξελίσσονται. Αυτό πού προτείνω-καί είναι σίγουρον πώς θά υπάρξουν διαφωνίες-είναι πώς όλες σχεδόν οι αλλαγές πού υφίσταται ο άνθρωπος, όλα αυτά τά εκατομμύρια έτη, είναι μιά φυσιολογική καί ώς έναν βαθμόν προβλέψιμος κατάστασις. Σαφώς φαίνεται νά υπάρχουν ενισχυτικοί παράγοντες τεχνητοί γιά τήν παρακμήν ενός έθνους, γιά παράδειγμα, αλλά ποιός παίρνει όρκο πώς καί αυτοί οι παράγοντες δέν ανήκουν στό γενικότερον φυσικόν σχέδιον; Μπορεί κανείς μέ βεβαιότητα νά αποκλείσει αυτή τήν πιθανότητα; Αλλοίμονο! Οι ορίζοντες παρατηρήσεώς μας είναι πολύ περιορισμένοι καί, συνεπώς, όσα δεδομένα καί νά έχουμε στά χέρια μας ΠΟΤΕ δέν θά είμαστε βέβαιοι 100% γιά πρόβλεψιν φυσικών γεγονότων. Η Επιστήμη δέν μπορεί νά αποκλείσει (αλλά ούτε καί νά πιστοποιήσει απολύτως) τήν άποψιν αυτήν. Άς δούμε τί εννοούμε 'φυσιολογικήν' καί 'προβλέψιμον' κατάστασιν. Όταν κάνουμε ώς άτομα στήν ζωήν μας τά πάντα έχοντας υπ' όψιν τρία βασικά πράγματα (ΓΝΩΘΙ ΣΕΑΥΤΟΝ-ΜΗΔΕΝ ΑΓΑΝ-ΕΝ ΤΟ ΠΑΝ) δέν μπορεί παρά νά ζούμε απολύτως φυσιολογικώς, έχοντας αφεθεί πλήρως στήν φυσικήν ροήν, στό 'θείον σχέδιον'. Άν αυτό γενικευθεί καί στά ευρύτερα σύνολα (γένη, έθνη, φυλές), τότε όλοι θά ήταν συντονισμένοι μέ τήν φυσικήν ροήν. Υπάρχουν συγκεκριμένοι κανόνες-πολλούς από τούς οποίους μάς παραδίδει ο Όμηρος-πού καί άν ακόμη δέν σκεφτόμαστε σέ τόσο 'υψηλές σφαίρες'-άν τούς ακολουθούμε στήν καθημερινότητα, έστω μή συνειδητοποιημένως, κάποια στιγμή θά φτάσουμε δίχως νά τό καταλάβουμε στόν Συμπαντικόν Συντονισμόν. Αυτή είναι η έννοια

102

τών κανόνων. Οι λίγοι πού κατάλαβαν τί συμβαίνει (τό πώς είναι ένα ζήτημα...) τούς έφτιαξαν γιά τούς πολλούς πού δέν μπορούσαν ή δέν ήταν έτοιμοι νά καταλάβουν τίς βαθύτερες αλήθειες. Τό ΕΝ ΤΟ ΠΑΝ αναφέρεται στήν συνειδητοποίησιν τού θείου σχεδίου, στήν ενότητα-αλληλεπίδρασιν τών πάντων καί στήν, συνεπαγωγικώς, ενότητα τών φυσικών νόμων. Τό ΓΝΩΘΙ ΣΕΑΥΤΟΝ αντιπροσωπεύει τήν αποστολήν τού καθενός ξεχωριστά, τό μερίδιον του στό μεγάλο σχέδιο τού κόσμου. Ισχύει-αναλογικώς-καί γιά γένη, έθνη, φυλές. Τό ΜΗΔΕΝ ΑΓΑΝ είναι οι κανόνες! Ό,τι μάς οδηγεί στό μέτρον. Είναι, λοιπόν, απολύτως προβλέψιμον πώς άν δέν τηρηθούν οι κανόνες, είτε αυτό συμβεί αυτοβούλως, είτε υπό τήν επιρροήν εξωτερικών παραγόντων, τό 'σύστημα' θά κλονιστεί καί, πιθανότατα, θά καταρρεύσει δίνοντας τήν θέσιν του σέ κάτι άλλο. Η Φύσις θά προσπαθεί συνεχώς νά μάς οδηγήσει στόν Συντονισμόν καί μέ κάθε πιθανό τρόπο. Τείνω νά πιστέψω πώς οι μεγαλύτερες καταστροφές στήν Γήν (φυσικές καί εξ ανθρώπων) συμβαίνουν γιά τέτοιας ποιότητος λόγους. Καί δέν θά πάψουν όσο οι άνθρωποι θά αδιαφορούν γιά τόν Συντονισμόν, πού γιά τούς Έλληνες περιγράφεται απλώς μέ μιά φράση: 'κατά φύσιν ζήν'. Ίσως η Φύσις νά επιχειρήσει καί νά μας αποβάλλει ώς είδος λίαν συντόμως, διότι, από αυτά πού γνωρίζουμε, ποτέ άλλοτε η Ανθρωπότης δέν ήταν τόσον απομακρυσμένη από τό 'κατά φύσιν ζήν' καί τό Μέτρον. Άν, πάντως, δέν μάς αποβάλλει ολοκληρωτικώς, έχω τήν εντύπωσιν-καί διαίσθησιν, άν θέλετε-πώς από τήν πλευρά τής Φύσεως (ίσως καί μέ 'όργανα' ανθρώπους) θά υπάρξει κάποια πολύ μεγάλη καταστροφή σέ παγκόσμια κλίμακα, μέ στόχο διδακτικό γιά όσους μείνουν πίσω, νά μήν επαναλάβουν τά ίδια λάθη, νά πάρουν, επιτέλους, τό 'μύνημα'. Γιά τούς Έλληνες, τώρα, αναφορικώς μέ τά παραπάνω, θά μεταφέρω αυτό στό οποίον επιμένει ο παππούς Όμηρος: 'κάνε αυτό πού πρέπει καί άσε τόν θεό νά αποφασίσει άν θά σέ βοηθήσει ή όχι'. Αποκτά, τώρα, πιό βαθύ νόημα. Άν εμείς κάνουμε αυτό πού πρέπει, αλλά, όλοι οι άλλοι όχι τί συμβαίνει; Ακριβώς γι' αυτό λέει 'άσε τόν θεό...', διότι, από εκεί καί πέρα, είναι καθαρώς θέμα πιθανοτήτων η επιβίωσις. Άν, όμως, δέν κάνεις τίποτα, δέν θά έχεις πιθανότητα επιβιώσεως! Τούτη είναι η κρίσιμος διαφορά. Σέ κάθε περίπτωσιν, η τραγικότης τού Ανθρώπου είναι πώς, εν αντιθέσει πρός όλα τά άλλα έμβια, αυτός έχει τήν κατάραν καί ευλογίαν τής επιλογής. Ρωτήστε τόν θεόν γιατί συμβαίνει αυτό! Πάντως συμβαίνει. Γι' αυτό είναι καί τό δυστυχέστερον πλάσμα τής Γής... <<νύν της ενηείης Πατροκλήος δειλοίο μνησάσθω. Πάσιν γάρ επίστατο μείλιχος είναι ζωός εών>> <<τώρα ο καθείς τήν καλωσύνη τού κακόμοιρου Πάτροκλου ν' αναθυμάται. γιατί πρός πάντας εγνώριζε μειλίχιος νά είναι όσον ήταν ζωντανός>> (στ.670-672) 'Νά θυμηθείτε πόσο καλός ήταν μέ όλους. Πόσο μειλίχιος'. Τά καλά μένουν γιά νά σέ θυμούνται καί νά σέ τιμούν. Κάντε, λοιπόν, όσο περισσότερο καλό μπορείτε.

103

<<Αντίλοχος δέ κατέστυγε μύθον ακούσας. Δήν δέ μιν αμφασίη επέων λάβε, τώ δέ οι όσσε δακρυόφι πλήσθεν, θαλερή δέ οι έσχετο φωνή>> <<κι ο Αντίλοχος έφριξε τόν μύθον ακούσας. αφασία λόγων τόν κατέλαβε, καί τά μάτια του μέ δάκρυα επλήσθησαν, κι η θαλερή του πιάσθηκε φωνή>> (στ.694-696) Πλήρης περιγραφή καταστάσεως 'σοκ' (shock) <<ίσον θυμόν έχοντες ομώνυμοι>> <<ίσον θυμόν έχοντες ως ομώνυμοι>> (στ.720) Οι ομώνυμοι έχουν ίσον θυμόν. Ομωνύμους αποκαλούμε τούς έχοντες ίσον θυμικόν. Άρα, οι άνθρωποι, πού δέν μπορούν νά είναι ίσοι όπως έχουμε δεί, μπορούν νά είναι ομώνυμοι! Ομώνυμοι άνθρωποι δημιουργούν Κοινωνία, Έθνος, Φυλή. <<Ώς έφαθ', οι δ' άρα νεκρόν από χθονός αγκάζοντο ύψι μάλα μεγάλως. επί δ' ίαχε λαός όπισθε Τρωϊκός, ως είδοντο νέκυν αίροντας Αχαιούς. ίθυσαν δέ κύνεσσιν εοικότες, οί τ' επί κάπρω βλημένω αϊξωσι πρό κούρων θηρητήρων. έως μέν γάρ τε θέουσι διαρραίσαι μεμαώτες, αλλ' ότε δή ρ' εν τοίσιν ελίξεται αλκί πεποιθώς, άψ τ' ανεχώρησαν διά τ' έτρεσαν άλλυδις άλλος. ώς Τρώες ήος μέν ομιλαδόν αιέν έποντο, νύσσοντες ξίφεσίν τε καί έγχεσιν αμφιγύοισιν. αλλ' ότε δή ρ' Αίαντε μεταστρεφθέντε κατ' αυτούς σταίησαν, τών δέ τράπετο χρώς, ουδέ τις έτλη πρόσσω αϊξας πεί νεκρού δηριάασθαι>> <<Έτσι είπε κι εκείνοι τόν νεκρόν από τήν γήν εσήκωσαν σέ πολύ μεγάλο ύψος. καί ιάχησεν ο λαός όπισθεν ο Τρωικός, ως είδαν τόν νεκρό νά τόν σηκώνουν οι Αχαιοί. Κι ευθύς ώρμησαν όμοιοι μέ κύνες, πού σέ κάπρο βλημένο πηδούν μπροστά από τούς κούρους θηρευτές. καί τρέχουν γιά λίγο νά τόν ξεσχίσουν επιθυμώντας. Αλλ' όταν εκείνος στρέφεται σ' αυτούς στήν αλκή του έχοντας πεποίθησι, εκείνοι υποχωρούν καί τρέχουν άλλος αλλού. Έτσι καί οι Τρώες αδιάκοπα αγεληδόν έποντο, νύσσοντες μέ τά ξίφη καί τ' αμφίκοπα έγχη. αλλ' όταν οι Αίαντες εστράφησαν κατ' αυτών, στάθηκαν κι άλλαξε τό χρώμα τους, κι ούτε κανένας τόλμησε πρόσσω πηδώντας γιά τόν νεκρό νά πολεμήση>> (στ.722-734) Όταν ο εχθρός είναι σέ έξαλλη κατάστασιν καί μέ μανία έρχεται νά σέ κατασπαράξει, βγάλε από μέσα σου τήν μεγαλύτερη πεποίθησιν στήν αλκήν σου καί ορθώσου νά τόν πολεμήσεις. Είναι σίγουρο πώς θά τόν απογοητεύσεις καί θά σταματήσει τήν μάχην γιά κάποιο λάφυρον, εν προκειμένω τό σώμα τού νεκρού Πατρόκλου. Συμπέρασμα: όταν πολεμά γιά κάποιο λάφυρον (υλικά αποκτήματα) ο εχθρός καί όχι γιά τιμή, άν ορθώσεις ανάστημα θά βγείς νικητής. Συγκεκριμένως, εδώ οι Αχαιοί πολεμούν γιά τήν τιμή. Τό 'λάφυρον'-σώμα Πατρόκλου-, γιά αυτούς, η προστασία αυτού, είναι πράξις τιμής. Καταλήγοντας: ο εχθρός πολεμά γιά λάφυρον μέ σκοπό τήν δική σου ατίμωσιν καί όχι κάποιο ανώτερο δίκαιο. Εσύ ορθώνεις ανάστημα, πολεμάς γιά τήν τιμή σου-ανώτερο

104

δίκαιο-εν τέλει νικάς. Ως έχουμε δεί καί πρίν, ο δίκαιος πόλεμος επιβραβεύεται καί όχι ο άδικος. Όταν ο εχθρός έρχεται καθαρώς γιά νά αρπάξει, τότε, άν αντισταθείς, θά κερδίσεις. Ο σημερινός Έλλην δέν προβάλλει αντίστασιν καί γι' αυτό χάνει στόν ακήρυχτον πόλεμον πού μαίνεται ήδη. Άς αντισταθούμε, επιτέλους! Ο Όμηρος μάς βεβαιώνει πώς θά κερδίσουμε.

105

ΡΑΨΩΔΙΑ Σ

<<αλλά τί μοι τών ήδος, επεί φίλος ώλεθ' εταίρος, Πάτροκλος, τόν εγώ περί πάντων τίον εταίρων, ίσον εμή κεφαλή>><<αλλά ποιά η ηδονή μου, αφού απωλέσθη ο φίλος εταίρος, ό Πάτροκλος, πού εγώ περί πάντων τών εταίρων τιμούσα ίσα μέ τήν κεφαλή μου>> (στ.80-82) Ο πραγματικός φίλος, ο εταίρος στήν ζωήν, πρέπει νά τιμάται 'ίσα μέ τήν κεφαλήν' μας... <<επεί ουδ' εμέ θυμός άνωγε ζώειν ουδ' άνδρεσσι μετέμμεναι, αί κε μή Έκτωρ πρώτος εμώ υπό δουρί τυπείς από θυμόν ολέσση, Πατρόκλοιο δ'έλωρα Μενοιτιάδεω αποτείση>><<επειδή ούτ' εμένα μ' αρέσει νά ζώ ούτε μέ τούς άνδρες νά μένω, άν μή ο Έκτωρ πρώτος από τό δόρυ μου κτυπηθείς τήν ζωή του απολέση, καί πληρώση γιά τόν Πάτροκλο Μενοιτιάδη πού λαφυραγώγησε>> (στ.90-93) Ξανά, καί μέ έντασιν, μάς τονίζει τό χρέος ανταποδώσεως τού αίματος. Εδώ, όμως, είναι σημαντικόν ότι ΔΕΝ μιλά -για πρώτη φορά- γιά ανταπόδωσιν συγγενικού αίματος αλλά γιά αίματος τού φίλου. Τό κρυμμένο, άς πούμε, νόημα είναι πώς ο πραγματικός φίλος λογίζεται ώς συγγενής-καί αυτό είναι πολύ σημαντικό. Άς μήν παραλείψουμε τήν πλήρη περιφρόνησιν τής ζωής μας, πού πιστεύει βαθειά ο Όμηρος, άν πρόκειται γιά ξεπλήρωσιν χρέους τιμής. Μερικές σκέψεις μέ αφορμή τίς δύο τελευταίες λέξεις: Χρέος τιμής είναι γιά τόν σύγχρονον Έλληνα νά ανακτήσει τήν κυριαρχίαν τής πατρίδος του, χρέος τιμής είναι νά γίνει αντάξιος τών ενδόξων προγόνων του σέ πνεύμα καί δύναμιν, χρέος τιμής είναι νά λευτερώσει τά σκλαβωμένα του εδάφη καί πληθυσμούς, χρέος τιμής νά τιμωρήσει όσους τού προσέβαλαν τήν αξιοπρέπειαν καί τήν υπόληψιν ενώπιον τής Ανθρωπότητος. Αλλά πού χρόνος γιά Ευθύνη, Χρέος, Τιμή, Αξιοπρέπεια...Έχουμε τόσα 'σοβαρά' πράγματα νά ασχοληθούμε καί δέν προλαβαίνουμε. Πού θά πάμε διακοπές, τί αυτοκίνητο θά αγοράσουμε, σέ ποιό club θά βγούμε τό σαββατοκύριακο, πόσες/ους 'γκόμενες/ους' θά 'κατακτήσουμε', ποιόν θά 'γλείψουμε' γιά μιά θέσιν εργασίας, πώς θά φτιάξουμε τό μαλλί μας, πώς θά νικήσουμε στό γήπεδο τόν 'εχθρόν' (τό άθλημα δέν έχει σημασία), ποιά σαπουνόπερα θά δούμε στήν τηλεόρασιν, καί ένα πλήθος αναλόγων 'ουσιωδών' ασχολιών. Όσο καιρό ο λαός μας θά επιμένει νά αποφεύγει τίς ευθύνες του, ατομικές καί εθνικές, όσο καιρό θά αφήνει νά τόν ατιμάζουν καί νά τού δηλητηριάζουν τήν ψυχήν οι πολιτικάντηδες πού ανέχεται γιά αρχηγούς καί οι διάφοροι εχθρικοί βαρβαρολαοί, όσο θά παρακαλάει αναξιοπρεπώς αλαζονικές εξουσίες γιά τά αυτονόητα δικαιώματα του όπως η εργασία καί η ποιότητα ζωής, έ, τόσο περισσότερο θά βυθίζεται στήν παρακμήν, τήν ανυποληψίαν, τόν αφανισμόν. Αλλά, όπως είπαμε, πού χρόνος καί διάθεσις γιά Επαναστάσιν...θέλει κόπο, πού νά ασχολούμαστε τώρα...μπορεί καί νά πεθάνουμε καί νά χάσουμε τήν μίζερη, αποστειρωμένη, αντιφυσική, καί μέ

106

αισθητικήν εικονικής πραγματικότητος, ζωούλα μας. Άλλαξε κανάλι... <<αυτίκα τεθναίην, επεί ουκ άρ' έμελλον εταίρω κτεινομένω επαμύναι. Ο μέν μάλα τήλοθι πάτρης έφθιτ', εμείο δέ δήσεν αρής αλκτήρα γενέσθαι>> <<Αμέσως άς πέθαινα, μιά πού δέν μού έμελλε τού εταίρου μου καθώς σκοτωνόταν ν' αμυνθώ. εκείνος πολύ μακριά τής πατρίδος χάθηκε, κι εμέ στερήθηκε τόν όλεθρο νά τού αποδιώξω>> (στ.98-100) Αμέσως νά πέθαινα πού δέν μπόρεσα νά υπερασπιστώ τόν εταίρον μου! Πρός ενίσχυσιν τού προηγούμενου -(στ.90-93). Οι δύο μεγαλύτερες συμφορές, όπως φαίνεται από τό κείμενον: α) τό νά πεθάνει κανείς μακριά από τήν πατρίδαν, β) τό νά τόν εγκαταλείπουν οι φίλοι του Άς σχολιάσουμε πάλι σέ σχέσιν μέ τό σήμερα. Σήμερα πάρα πολλοί, καί τό ποσοστό συνεχώς μεγαλώνει, πεθαίνουν 'μακριά από τήν πατρίδαν'. Πώς τό λέμε αυτό; Μά γιά ποιά 'πατρίδα' μιλάμε; Κάθε μέρα απομακρυνόμαστε όλο καί περισσότερο από τήν πατρίδα καί όλα όσα αυτή αντιπροσωπεύει. Συνεπώς, πεθαίνουμε 'μακριά από τήν πατρίδα'. Τήν πρώτην μεγάλη συμφορά τήν βάλαμε στό τσεπάκι! Η εγκατάλειψις από τούς φίλους συμβαίνει; Άς απαντήσει ο καθένας ατομικώς. Όσο γιά τήν φυλήν, ανάθεμα άν υπήρξε έστω καί ένας 'φίλος' λαός πού δέν μάς πούλησε όταν βρήκε τήν ευκαιρίαν! <<αλλ'ήμαι παρά νηυσίν ετώσιον άχθος αρούρης, τοίος εών οίος ού τις Αχαιών χαλκοχιτώνων εν πολέμω>> <<αλλά κάθημαι στίς νήες άχρηστος, άχθος αρούρης, ενώ όμοιός μου κανένας δέν είναι από τούς χαλκοχίτωνες Αχαιούς στόν πόλεμο>> (στ.104-106) Όποιος στέκει μακριά από τήν μάχην, έστω καί άν είναι ο καλλίτερος στόν πόλεμον, λογίζεται ώς άχθος(=βάρος) τής γής! Μήπως οι σύγχρονοι Έλληνες είναι λίγο 'βάρος τής γής'; Καί, ξέρετε, τό ένα φέρνει τό άλλο: Η γή δέν ανέχεται γιά πολύ καιρό τά βάρη. Τά αποβάλλει μέ διαφόρους τρόπους. Αυτό πού μέ τήν παρατεταμένην καί ανεξήγητον απάθειαν καί αδιαφορίαν μας συμβαίνει σήμερα. Μάς αποβάλλει! Η κατάστασις είναι αντιστρέψιμος γιά μερικά ακόμη χρόνια, άν ξυπνήσουμε. Άν όχι, δέν μάς δίνω πάνω από 50 χρόνια ζωής ακόμα στόν πλανήτην. Προφανώς, προσωπικώς πιστεύω πώς μπορούμε νά ξυπνήσουμε, αλλιώς γιατί νά κουράζομαι νά γράφω αυτό τό βιβλίο; Γρήγορα νά ανοίξουμε τό κουτί τής Πανδώρας νά λευτερώσουμε τήν φυλακισμένην ελπίδαν! <<ως έρις έκ τε θεών έκ τ' ανθρώπων απόλοιτο, καί χόλος, ός τ'εφέηκε πολύφρονα περ χαλεπήναι, ός τε πολύ γλυκίων μέλιτος καταλειβομένοιο ανδρών εν στήθεσσιν αέξεται ηϋτε καπνός>> <<Είθε η έρις εκ θεών καί ανθρώπων νά χανόταν καί ο χόλος, πού σπρώχνει καί τόν πολύ φρόνιμο νά κακιώση καί πού πολύ πιό γλυκός από μέλι σταλακτό στών ανδρών τά στήθη ξεπηδά σάν καπνός>> (στ.107-110)

107

Η αιωνίως εμφανιζόμενη Έρις...Συμβαίνει καί στούς πιό φρόνιμους. Είναι γλυκύς ο χόλος πού οδηγεί στήν έριδα καί είναι πηγαίο συναίσθημα στούς ανθρώπους. Τί μας λέει εδώ; Μάς δίνει τήν πληροφορίαν πώς είναι ενδογενής, έμφυτη στό γενετικό υλικό, η παραγωγή τού χόλου-έριδος στούς ανθρώπους (έχω τήν εντύπωσιν πώς αναφέρεται στούς Έλληνες συγκεκριμένως καί όχι εν γένει στούς ανθρώπους). Συνεπώς, είναι κάτι ΠΟΛΥ ΔΥΣΚΟΛΟ στήν καταπολέμησίν του. Καταπολεμάται; Ναί! Καί άς δούμε πότε: <<αλλά τά μέν προτετύχθαι εάσομεν αχνύμενοί περ, θυμόν ενί στήθεσσι φίλον δαμάσαντες ανάγκη>> <<Αλλ' όσα έγιναν άς τ' αφήσουμεν έστω καί στεναχωρημένοι, καί τήν καρδιά στά στήθη άς δαμάσουμε εξ ανάγκης>> (στ.112-113) Η ΑΝΑΓΚΗ είναι αυτή πού μπορεί νά κάνει τόν χόλον καί τήν έριδαν νά παραμεριστούν-όχι νά εξαφανιστούν. Εν προκειμένω, ένας κοινός στόχος τιμής καί δόξας ενώνει-έστω πρόσκαιρα. Τώρα, βέβαια, άν μπορούσε νά υπάρξει μιά πολιτεία η οποία θά έθετε συνεχώς κοινούς στόχους δόξας καί τιμής γιά τούς πολίτες της, θεωρητικώς, από μιά τέτοια πολιτεία ο χόλος καί η έρις, άν δέν εξαφανίζονταν, τουλάχιστον θά ελαττώνονταν σέ βαθμό πού νά μήν δημιουργείται πρόβλημα στήν λειτουργίαν τού κοινωνικού συνόλου. Άρα, άν ποτέ δημιουργηθεί μιά νέα πολιτεία, αυτό τό γεγονός πρέπει νά ληφθεί σοβαρότατα υπ' όψιν. Ο παππούς Όμηρος γνώριζε πολύ καλώς τί έγραφε. Τό αποδεικνύει η Ιστορία: μπρός στήν Ανάγκην, όσες φορές ενώθηκαν οι Έλληνες έκαναν θαύματα. Καί εμείς σήμερα ανεχόμαστε νά μάς διχάζουν (εσωτερικοί καί εξωτερικοί εχθροί), αφηνόμαστε, αφελώς καί ηλιθίως, στό εγγενές μας ελάττωμα. Στά ελαττώματα, όμως, αφήνεται νά παρασυρθεί ασυνειδήτως μόνον ο πλησιάζων τό επίπεδον τού κτήνους, όπου λειτουργούν μόνον τά ένστικτα, ο άλογος ή παράλογος άνθρωπος. Μάς λείπει περισσότερον από ποτέ η γνώσις καί, κυρίως, η λογική. Καί ενώ εμείς βυθιζόμαστε στήν διχόνοιαν καί τήν ανυπαρξίαν 'κάποιοι' τρώνε-είς βάρος μας φυσικά-μέ όλο καί μεγαλύτερες κουτάλες... <<ναί δή ταύτα γε, τέκνον, ετήτυμον ου κακόν εστι, τειρομένοις ετάροισιν αμυνέμεν αιπύν όλεθρον>> <<Ναί αυτό, τέκνο μου, σωστό κι ούτε είναι κακό, τών κουρασμένων εταίρων ν' αμυνθής στόν σκληρόν όλεθρον>> (στ.128-129) Είναι τό πρέπον ο Ηγέτης νά αμυνθεί σθεναρά υπέρ τών εταίρων του. <<σοί λώβη, αί κέν τι νέκυς ησχυμμένος έλθη>> <<ντροπή σέ σένα άν στούς νεκρούς κατησχυμένος έλθη>> (στ.180) Μιλά γιά τόν Πάτροκλον, η Ίρις στόν Αχιλλέα. 'ΝΤΡΟΠΗ νά αφήσεις τόν εταίρον-ακόμη καί νεκρόν- νά ξεφτιλιστεί από τόν εχθρόν! Καί ύστερα αναρωτιόμαστε γιατί μάς βρίσκουν τόσα δεινά σάν λαό...Μόνο νά σκεφτούμε πόσους νεκρούς

108

μας αφήσαμε νά 'κατέλθουν στόν Άδην' κατησχυμένοι τά τελευταία 100 χρόνια αρκεί...Έχουμε τήν κατάραν τών θεών καί τών νεκρών μας τούς οποίους αφήσαμε νά φύγουν ντροπιασμένοι γιά τήν άλλην ζωήν. Ποτέ δέν είναι αργά νά πράξουμε τό καθήκον μας. Άν όχι, η κατάρα θά μάς παρασύρει όλο καί πιό βαθειά στούς βούρκους τής παρακμής καί τής ανυπαρξίας. Απλά τά πράγματα. <<Τρώων δ' ός κτεάτεσσιν υπερφιάλως ανιάζει, συλλέξας λαοίσι δότω καταδημοβορήσαι. Τών τινά βέλτερόν εστιν επαυρέμεν ή περ Αχαιούς>> <<κι όποιος από τούς Τρώες γιά τ' αγαθά του υπέρμετρα νοιάζεται, αφού τά συλλέξη στόν λαό νά δώση νά τά καταφάγη. καλλίτερα νά τά χαρούν αυτοί παρά οι Αχαιοί>> (στ.300-302) Όποιος νοιάζεται πάρα πολύ γιά τά αποκτήματά του(=περιουσία), άς τήν μοιράσει στόν λαόν! Καλλίτερα νά τήν πάρει ο λαός παρά οι εχθροί τής χώρας. Αυτό είναι ένα μεγάλο δίδαγμα γιά τό πώς θά έπρεπε νά φερθούν οι δικοί μας (;) σύγχρονοι πλουτοκράτες. Όταν η πατρίς βρίσκεται σέ κατάστασιν εκτάκτου ανάγκης χρεία είναι νά λάβει μεγαλυτέρα βοήθειαν από τούς κατέχοντες περισσότερα. Τό αυτόν έπραξαν ένα τεράστιο πλήθος ανθρώπων, οι γνωστοί στήν Ιστορίαν μας 'Ευπατρίδες', πού εκποίησαν ώς καί ολόκληρες τίς περιουσίες των γιά τήν σωτηρίαν/απελευθέρωσιν τού έθνους καί τής πατρίδος. Είτε προσφέροντες πολεμικόν εξοπλισμόν, είτε προσφέροντες Παιδείαν (σχολεία, βιβλία, Ιδρύματα υποτροφιών), είτε κοινωνικές παροχές (π.χ. ορφανοτροφεία). Ασχέτως τού πόσο ξεφτιλισμένοι είμαστε σήμερα καί δέν θυμόμαστε καί δέν τιμούμε εκείνους τούς ανθρώπους, χάρις καί στίς δικές των θυσίες (αρκετοί έδωσαν καί τήν ίδια τήν ζωήν των στόν αγώνα) η πατρίς κατάφερε νά ανασάνει, έστω γιά λίγο καί περιορισμένως, ελεύθερον αέρα. Οι πλούσιοι τού σήμερα είναι, ώς επί τό πλείστον, απάτριδες καί ανήθικοι. Ελαχιστότατοι προσφέρουν πραγματικώς στό έθνος καί τήν πατρίδαν. Είναι απορίας άξιον πώς δέν βλέπουμε καμμιά σχεδόν πατριωτική κίνησιν από κανέναν Έλληνα κατέχοντα πλούτον. Δέν καταλαβαίνουν οι άνθρωποι αυτοί πώς όσα έχουν σήμερα θά πάψουν νά τούς ανήκουν όταν τά σχέδια τής Παγκοσμιοποίησεως γιά τήν χώραν μας πάρουν πλήρη σάρκα καί οστά; Πλανώνται άν πιστεύουν πώς θά σωθούν από τήν θύελλαν πού έρχεται. Τούς προτρέπω νά πράξουν τά δέοντα όσο είναι καιρός. Άς λειτουργήσουν εκεί πού τό κράτος δέν λειτουργεί. Μέ αρχή τήν Παιδείαν καί, στίς μέρες μας, στό δημογραφικόν πρόβλημα. Πού είναι 10, 20, 100, εύποροι άνθρωποι, Έλληνες από όλον τόν κόσμον-κατά προτίμησιν Έλληνες τής Διασποράς, αποδεδειγμένως καί διαχρονικώς πιό πατριώτες-νά φτιάξουν Ιδρύματα καί Οργανισμούς πού θά ενισχύουν τήν ελληνικήν οικογένειαν; Οι επίσημοι δείκτες λένε πώς μέ τούς σημερινούς ρυθμούς η ελληνική φυλή θά εξαφανιστεί από τήν Ελλάδαν σέ 100 χρόνια από σήμερα! Τό κράτος τό επιτρέπει γιά λόγους πού καί ένας χαζός μπορεί νά καταλάβει. Η ιδιωτική πρωτοβουλία γιατί μένει αδρανής; Τό κράτος μάς θέλει χαζούς πάλι γιά λόγους πού καί πανίβλακας καταλαβαίνει. Ευπατρίδες, πού είναι τά Εκπαιδευτήρια πού θά διδάξουν στούς ελληνόπαιδες τήν πραγματικήν ελληνικήν Ιστορίαν καί Παράδοσιν; Ίσως νά μήν τό έχετε καταλάβει κύριοι πλούσιοι, μά η

109

πατρίδα μας είναι καί σήμερα υπό κατοχήν. Καί χρειάζεται τήν βοήθειά σας. Άν δέν κάνετε κάτι είστε συνυπεύθυνοι γιά αυτά τά οποία θά συμβούν καί, μάλιστα, μέ μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης. Εμείς οι φτωχότεροι τί νά κάνουμε; Τό πολύ πολύ νά δώσουμε τήν ζωήν μας γιά τήν πατρίδα σέ κάποιο πεδίο μάχης. Εσείς μπορείτε καί άλλα εκτός από αυτό. Ξυπνήστε καί Πράξτε πρίν είναι αργά. Στόν Θάνατον μπροστά όλοι είμαστε τό ίδιο... <<ει δ'ετεόν παρά ναύφιν ανέστη δίος Αχιλλεύς, άλγιον, αί κ'εθέλησι, τώ έσσεται. Ού μιν έγωγε φεύξομαι εκ πολέμοιο δυσηχέος, αλλά μάλ' άντην στήσομαι, ή κε φέρησι μέγα κράτος, ή κε φεροίμην. Ξυνός Ενυάλιος, καί τε κτανέοντα κατέκτα>> <<Κι άν αλήθεια στίς νήες ανέστη ο θεϊκός Αχιλλεύς, τόσο τό χειρότερο, άν τό θελήση, σ' αυτόν θά είναι. γιατί εγώ δέν θά φύγω από τόν κακόηχο πόλεμο, αλλ' ενάντιά του θά σταθώ καί ή αυτός θά επικρατήση, ή εγώ. Κοινός ο Ενυάλιος, καί σκοτώνει αυτόν πού πάει νά σκοτώση>> (στ.305-309) Αυτή είναι απάντησις! Άς διδαχθούμε από αυτήν: όσο ισχυρός καί νά είναι ο εχθρός ΔΕΝ εγκαταλείπουμε τήν μάχην. Στεκόμαστε απέναντι ώσπου νά εξοντωθεί είς εκ τών δύο. Ο πόλεμος=Ενυάλιος=Άρης, είναι κοινός γιά όλους. Σκοτώνει, δέ, αυτόν ο οποίος πηγαίνει νά σκοτώσει! Γιά νά δούμε, έχει δίκαιο; Πόσοι πόλεμοι στήν Ιστορίαν έχουν δικαιωθεί όταν μοναδικό τούς κίνητρο είναι η σφαγή, η λεηλασία, τό συμφέρον; Καί, αντιθέτως, πόσοι πόλεμοι έχουν γίνει γιά τήν τιμήν καί τήν αξιοπρέπειαν, τό δίκαιον τελοσπάντων, καί έχουν χαθεί; Ο κανών δείχνει πώς έχει-ξανά-δίκαιον ο Όμηρος. <<Ώς Έκτωρ αγόρευ', επί δέ Τρώες κελάδησαν, νήπιοι. εκ γάρ σφεων φρένας είλετο Παλλάς Αθήνη. Έκτορι μέν γάρ επήνησαν κακά μητιόωντι, Πουλυδάμαντι δ' άρ ού τις, ός εσθλήν φράζετο βουλήν>> <<Έτσι αγόρευεν ο Έκτωρ κι οι Τρώες αλάλαξαν, οι νήπιοι. γιατί τίς φρένες τους επήρεν η Παλλάς Αθηνά. Γιατί μέ τού Έκτορος επήγαν τίς κακές συμβουλές, καί μέ τόν Πολυδάμαντα ούτε ένας, πού σωστήν εκφραζόταν βουλή>> (στ.310-313) Ο Όμηρος θεωρεί κακές συμβουλές τά λόγια τού Έκτορος, καλές συμβουλές τά λόγια τού Πολυδάμαντος ο οποίος μιλούσε γιά τακτική υποχώρησιν εντός των τειχών της πόλεως. Στρατιωτικώς, καί στήν συγκεκριμένη περίπτωσιν, είναι προφανές-εκ του αποτελέσματος πού γίνεται γνώστο αργότερα στό έργο-ότι ο Πολυδάμας είχε δίκαιον. Ο Έκτωρ εκφράζει τό ηρωικόν ιδεώδες όμως. Αυτό δέν αναφέρεται σέ μιά μάχη, μιά πρόσκαιρη νίκη ή ήττα. Είναι κάτι διαχρονικόν. Αυτό πού πιστεύω είναι πώς σκοπίμως αναφέρονται καί αι δύο απόψεις, ούτως ώστε νά γνωρίζουμε, κατ'αρχάς, καί τίς δύο επιλογές πού έχουμε σέ ανάλογες περιπτώσεις. Δευτερευόντως, πιστεύω ότι η μέν άποψις τού Έκτορος είναι μιά διαχρονική διδαχή γιά όσους μάχονται πράγματι υπέρ βωμών καί εστιών, στό έσχατο δηλαδή σημείο, η δέ άποψις τού Πολυδάμαντος έχει χρησιμότητα μόνον ώς στρατιωτική τακτική συμβουλή σέ συγκεκριμένες συνθήκες μάχης. Ούτως ή άλλως, στήν εποχή μας, δέν έχουμε τήν χρονική πολυτέλεια γιά οποιαδήποτε τακτική υποχώρησιν. Υποχωρούσαμε ατάκτως εδώ καί δεκαετίες!Φτάνει.

110

ΡΑΨΩΔΙΑ Τ

<<αλλά τά μέν προτετύχθαι εάσομεν αχνύμενοί περ, θυμόν ενί στήθεσσι φίλον δαμάσαντες ανάγκη. Νύν δ' ήτοι μέν εγώ παύω χόλον, ουδέ τί με χρή ασκελέως αιεί μενεαινέμεν>> <<Αλλά όσα έγιναν άς τ' αφήσουμε μ' όλο τόν πόνο μας καί τήν καρδιά στά στήθη άς δαμάσουμε κατ' ανάγκη. τώρα λοιπόν εγώ παύω τόν χόλο, δέν μού πρέπει συνεχώς νά μανίζω>> (στ.65-68) Όταν συντρέχει λόγος πού επιβάλλεται από τήν ΑΝΑΓΚΗΝ πρέπει νά ξεχνάμε τίς έριδες, τούς χόλους καί τόν προσωπικόν μας πόνο. Τό είδαμε καί πρίν. Επίσης, στόν Άριστον δέν πρέπει συνεχώς νά μανίζει. Υπονοείται πώς μόνον ο Άριστος έχει τήν ικανότητα νά ελέγχει τήν διάθεσίν του καί, άρα, μόνον ο Άριστος χρησιμοποιεί τήν Λογικήν, διότι μόνο μέ τήν Λογικήν δύναται ο άνθρωπος νά περιορίζει τά έμφυτα ελαττώματά του. Όπως είδαμε, η έρις καί ο χόλος είναι έμφυτα ελαττώματα τής ελληνικής φυλής. Περιορίζονται ή δέν φαίνονται όταν η πλειοψηφία τής φυλής ανήκει στούς Αρίστους. Αυτός πρέπει νά είναι, λοιπόν, ένας εκ τών στόχων τής πολιτείας: η δημιουργία Αρίστων. <<ώ φίλοι ήρωες Δαναοί, θεράποντες Άρηος, εσταότος μέν καλόν ακούειν, ουδέ έοικεν υββάλλειν. Χαλεπόν γάρ επισταμένω περ εόντι. Ανδρών δ' εν πολλώ ομάδω πώς κέν τις ακούσαι ή είποι; βλάβεται δέ λιγύς περ εών αγορητής>> <<Φίλοι ήρωες Δαναοί, θεράποντες τού Άρεως, αυτόν πού σηκώνεται καλά ν' ακούμε, καί δέν ταιριάζει νά τόν διακόπτουμε. χαλεπό τούτο καί γιά τόν έμπειρον. Ανάμεσα σέ πολυθόρυβους άνδρες πώς ν' ακούση κανείς ή νά ειπή; βλάπτεται ακόμη καί αγορητής μέ λιγυρή φωνή>> (στ.78-82) Χρήσιμες πληροφορίες γιά τό πώς πρέπει νά λειτουργεί η αγορά: α) γιά νά μιλήσει κάποιος στήν αγορά σηκωνόταν όρθιος β) όταν μιλά κάποιος δέν είναι σωστό νά διακόπτεται γ) όταν μιλά κάποιος είναι σωστό νά ακούν μέ προσοχή οι υπόλοιποι δ) Χαλεπόν είναι γιά τόν έμπειρον νά μήν τηρεί τά β καί γ, κάτι πού, προφανώς, θέλει νά μάς πεί πώς οι εμπειρότεροι πρέπει νά δίνουν τό καλό παράδειγμα στούς νεότερους. Βλέπουμε πώς αγορά δέν σημαίνει ένα μέρος όπου πάμε καί ουρλιάζουμε γιά τό ποιός θά επιβληθεί διά βοής. Αποδοκιμάζεται η πολυθόρυβος σύναξις, η άτακτος συζήτησις. <<Ατρεϊδη κύδιστε, άναξ ανδρών Αγάμεμνον, δώρα μέν αί κ' εθέλησθα παρασχέμεν, ως επιεικές, ή τ'εχέμεν παρά σοί. Νύν δέ μνησώμεθα χάρμης αίψα μάλ'. Ου γάρ χρή κλοτοπεύειν ενθάδ' εόντας ουδέ διατρίβειν. Έτι γάρ μέγα έργον άρεκτον>> <<Ατρείδη ενδοξότατε, άναξ ανδρών Αγαμέμνων, τά δώρα άν θέλης δός τα μου,

111

όπως αρμόζει, ή έχε τα κοντά σου. τώρα ν' αναμνησθούμε τήν μάχη τό ταχύτερο. γιατί δέν χρειάζεται νά κλωθογυρίζουμ' εδώ καί νά διατριβούμε. γιατί μέγα ακόμη τό άπρακτον έργον>> (στ.146-150) 'Άς αφήσουμε τά λόγια καί τίς τυπικούρες! Εδώ έχουμε μάχη τώρα! Μέγα ακόμη τό άπρακτο έργο. Γιά δώρα (υλικά πράγματα) καί ιστορίες θά μιλάμε τώρα; πιάστε τό σπαθί νά κάνουμε αυτό πού πρέπει καί τά βρίσκουμε τά υπόλοιπα'. Τό μύνημα είναι ακριβώς τό αυτό καί γιά τόν σύγχρονον Έλληνα. Δράσις χωρίς χρονοτριβές διότι τά περιθώρια στένεψαν επικινδύνως. <<Ατρεϊδη, σύ δ' έπειτα δικαιότερος καί επ'άλλω έσσεαι. Ου έν γάρ τι νεμεσσητόν βασιλήα άνδρ' απαρέσσασθαι, ότε τις πρότερος χαλεπήνη>> <<Καί σύ Ατρείδη στό εξής δικαιότερος καί στούς άλλους νά είσαι. Γιατί δέν είναι απρεπές βασιλιάς άνδρα νά καταπραϋνη κάποιον πού πρότερ' αδίκησε>> (στ.181-183) Συμβουλεύει τόν Άνακτα νά είναι δικαιότερος πρός τούς άλλους! Δέν είναι απρεπές(=είναι πρέπον) ο βασιλεύς (ή Άναξ) νά καταπραϋνει κάποιον πού πρότερα είχε αδικήσει. Βασικό χαρακτηριστικό τού Ηγέτη, συνεπώς, πρέπει νά είναι η Δικαιοσύνη πρός όλους. Επίσης, η, έμπρακτος, μετάνοιά του, όταν τύχει-ανθρωπίνως-νά κάνει καί αυτός κάποιο λάθος. Η Δικαιοσύνη, δηλαδή, νά ξεκινά από τόν εσωτερικόν κόσμον τού Ηγέτη, νά' ναι πρωτίστως δίκαιος μέ τόν εαυτόν του. <<χαίρω σεύ, Λαερτιάδη, τόν μύθον ακούσας. Εν μοίρη γάρ πάντα διίκεο καί κατέλεξας>> <<Σέ χαίρομαι, Λαερτιάδη, τόν μύθο σου ακούσας. γιατί τά πάντα καθώς πρέπει διηγήθηκες καί είπες>> (στ.185-186) Ο ίδιος ο Άναξ/βασιλεύς αποδέχεται τό ορθόν τού λόγου των (στ.181-183). Μάς δείχνει πώς οφείλει νά είναι ο συνετός βασιλεύς. Ο Ηγέτης πρέπει νά ακολουθεί τά 'πρέποντα' καί όχι αυτά πού θά κατεβάσει τό κεφάλι του. Αυτό είναι, ίσως, τό σημαντικότερο χαρακτηριστικό πού οφείλει νά έχει. <<αλλά χρή τόν μέν καταθάπτειν ός κε θάνησι, νηλέα θυμόν έχοντας, επ' ήματι δακρύσαντας>> <<αλλά χρεία νά καταθάπτουμε όποιον πεθαίνη, ανηλεή έχοντες καρδιά καί μόνο τήν ημέραν εκείνη νά δακρύζουμε>> (στ.228-229) Όποιον πεθαίνει θάβουμε καί κλαίμε γιά αυτόν μόνον εκείνη τήν ημέραν. Διότι οι ζωντανοί καί οι αγέννητοι μάς έχουν μεγαλυτέραν ανάγκην, προσθέτω. <<ου μέν γάρ τι κακώτερον άλλο πάθοιμι, ουδ' εί κεν τού πατρός αποφθιμένοιο πυθοίμην>> <<γιατί άλλο κακώτερο δέν θά πάθαινα, ούτε κι ο πατέρας μου άν μάθαινα πώς

112

απόθανεν>> (στ.321-322) Μιλά γιά τόν εταίρον δηλώνοντας πώς ο θάνατός του είναι μεγαλυτέρα συμφορά καί από τήν απώλειαν τού ιδίου τού πατρός του. Φαντάζει υπερβολική ώς διατύπωσις, όμως, έχει τήν εξής λογική: Τόν φίλον τόν διαλέγω, τόν γονέαν όχι... Κάτι πού βρήκα έτοιμο μεγαλώνοντας τό τιμώ λιγότερο από κάτι τό οποίο έφτιαξα ή απόκτησα μόνος. Είναι η ίδια ακριβώς βάσις σκέψεως. Ο αληθινός φίλος, μήν ξεχνάμε, θεωρείται συγγενής, μέλος τής οικογενείας.

113

ΡΑΨΩΔΙΑ Υ

<<νύν δ'ότε δή καί θυμόν εταίρου χώεται αινώς, δείδω μή καί τείχος υπέρμορον εξαλαπάξη>> <<τώρα οπότε ο θυμός του γιά τόν εταίρο μεγάλωσε φοβερά φοβάμαι μή καί τό τείχος πέραν τής μοίρας εκπορθήση>> (στ.28-30) Ο ίδιος ο Ζεύς λέει ότι ο άνθρωπος παρακινημένος από κάποια συγκεκριμένη διάθεσιν δύναται νά υπερβή τήν Μοίραν...Είναι μεγάλη συζήτησις τό συγκεκριμένο θέμα. Θά επιχειρήσω μέ λίγα λόγια νά δώσω μιά γενική ιδέα, καθώς άν τό αναλύσουμε καθ' ολοκληρίαν θά χρειαζόμασταν μερικούς τόμους! 'Μοίρα' αποκαλείται η εν γένει φυσική ροή τών πραγμάτων. Τό σύνολο τών φυσικών νόμων καί όλα τά φυσικά φαινόμενα. Ώς εκ τούτου, πρακτικώς, όλα είναι 'προδιαγεγραμμένα', μέ τήν έννοιαν πώς άν σέ ένα σύστημα συμβεί τό Α γεγονός θά έχει ως αποτέλεσμα τό Β γεγονός καί όχι τό Γ ή τό Δ. Όλα βασίζονται σέ μιά λογική input-output. Ερμηνεύουμε τόν κόσμον μέ στατιστικό τρόπο λόγω τής αδυναμίας μας νά παρατηρήσουμε τό σύνολο τών γεγονότων, λόγω ελλείψεως επαρκείας 'δεδομένων' (data). Γιά τήν ακρίβειαν τών λεγομένων, από τίς διάφορες στατιστικές κατανομές προκύπτει, γενικώς, πώς άν συμβαίνει τό Α προκύπτει τό Β+/- 'κάτι', αντί γιά 'απόλυτον Β' πού είπαμε προηγουμένως. Τό συμπέρασμα είναι τό ίδιον. Η κατάληξις, πάνω ή κάτω, θά είναι πλησίον τού Β. Στά δικά μας τώρα, είναι σίγουρον πώς όλοι θά πεθάνουμε, γιά παράδειγμα. Ο τρόπος αλλάζει. Αυτό είναι ένα 'μοιραίον' γεγονός. Αντιστοίχως συμβαίνει μέ όλες μας τίς ενέργειες καί εκδηλώσεις ζωής, απλώς, είναι πάρα πολύ δύσκολο νά εξάγουμε συμπεράσματα γιά τό δικό μας σύστημα λόγω τού ότι τό βιώνουμε ταυτοχρόνως. Καί ακόμη πιό δύσκολο-απίθανο γιά νά ακριβολογούμε-νά εξάγουμε ακριβή συμπεράσματα γιά τόν καθέναν από εμάς ατομικώς. Στήν Φυσικήν αυτό εκφράζεται μέ τήν Αρχήν τής απροσδιοριστίας τού Heisenberg. Είναι, αναλογικώς, τό ίδιο πράγμα. Δέν δυνάμεθα νά έχουμε επαρκή δεδομένα, τήν αυτή στιγμήν, γιά όλα όσα διέπουν τήν ζωήν τού κάθε μεμονωμένου ανθρώπου. Στούς ανθρώπους, κάτι πού ακόμη-εξ όσων γνωρίζω-δέν έχει παρατηρηθεί, ή, έστω, πιστοποιηθεί, γιά τήν υπόλοιπον φύσιν, υπάρχει αυτό πού λέμε 'κρίσις'. Φαίνεται πώς ο άνθρωπος έχει τήν δυνατότητα τής επιλογής σέ κάποια θέματα-κατά τήν γνώμη μου μόνο στά ιδιαιτέρως σημαντικά. Τί σημαίνει αυτή η δυνατότης; Σέ σχέσιν μέ τό σύμπαν τίποτα σπουδαίον, αφού οι γενικότεροι 'μέσοι όροι' θά είναι πάντοτε ίδιοι γιά νά υπάρχει ισορροπία. Σέ σχέσιν μέ τούς ανθρώπους, όμως, η διαφορά στίς επιλογές δύναται νά αλλάξει τόν ίδιον τόν κόσμον πού διαβιούν. Καί γι' αυτό είναι εξαιρετικώς σημαντικό πράγμα ο άνθρωπος νά κάνει τίς σωστές επιλογές καί, ει δυνατόν, νά εκπαιδεύεται πρός αυτήν τήν κατεύθυνσιν. Καταλήγοντας, τό νά αποφασίσει κάποιος τό Α θά τόν οδηγήσει στό Β. Άν

114

υπερβεί τό Α έστω καί +'κάτι', τό αποτέλεσμα θά είναι ένα Β+'κάτι', πιθανότατα πολύ σημαντικόν γιά τόν ίδιον καί τούς άλλους. Η Μοίρα υπερβαίνεται μόνον μέ μεγάλην θέλησιν από τήν πλευρά τού ανθρώπου, ο οποίος δέν δέχεται τό Β ώς αποτέλεσμα, αλλά στόχος τού είναι τό Β+. Θά δώσω καί ένα παράδειγμα. Τό γεγονός Α είναι, γενικώς, ο θάνατος των 300 τού Λεωνίδα καί τών 700 Θεσπιέων. Τό Α+ είναι η επιλογή τού θανάτου των μέ τόν τρόπον πού όλοι γνωρίζουμε. Τό γεγονός Β θά ήταν απλώς μιά ανάμνησις λίγων ανθρώπων-άν δηλαδή είχαν πεθάνει ώς όλοι οι άλλοι άνθρωποι-συγγενών, φίλων. Τό Β+ είναι αυτό πού κατάφεραν νά πετύχουν μέ τήν επιλογήν: νά παραμείνουν 'ζωντανοί' χιλιάδες χρόνια μετά παραδειγματίζοντας εκατομμύρια ανθρώπους, μετατρέποντας τήν 'ήτταν' τού θανάτου σέ πανηγυρικήν 'νίκην'. (Ελπίζω νά μήν μπερδευτήκατε πολύ!) <<ή σέ γε θυμός εμοί μαχέσασθαι ανώγει ελπόμενον Τρώεσσιν ανάξειν ιπποδάμοισι τιμής τής Πριάμου; ατάρ εί κεν έμ' εξεναρίξης, ού τοι τούνεκα γε Πρίαμος γέρας εν χερί θήσει. Εισίν γάρ οι παίδες, ο δ' έμπεδος ουδ' αεσίφρων>><<Έ, μήπως ο θυμός σου σέ παρακινεί εμέ νά μάχεσαι ελπίζοντας ότι στούς ιπποδαμαστές Τρώες θά βασιλεύσης μέ τίς τιμές τού Πριάμου; αλλά κι άν με σκοτώσης τούτου ένεκα ο Πρίαμος δέν θά σού θέση τό σκήπτρο στό χέρι. γιατί είναι τά παιδιά του, καί δέν ειν' απερίσκεπτος αλλά σώφρων>> (στ.179-183) Εδώ μάς λέει, εμμέσως πλήν σαφώς, πώς τό σώφρον καί ορθόν είναι νά μεταβιβάζεται η διακυβέρνησις στά τέκνα τού βασιλέως καί όχι σέ κάποιον άλλον. Προσθέτουμε τό στοιχείον αυτό στήν ανασύστασιν πολιτεύματος πού επιχειρούμε. Γιατί θεωρείται ορθόν καί συνετόν νά μεταβιβάζεται κληρονομικώς η διακυβέρνησις, από τόν βασιλέαν στά τέκνα του; α) δίοτι άν τηρούνται οι ευγονικοί κανόνες πού μάς έχουν παρατεθεί, τά τέκνα τού εκάστοτε βασιλέως θά πρέπει νά είναι συνεχώς καλλίτερα τών προγόνων των, συνεπώς, δέν υπάρχει λόγος νά πάει κάπου 'αμφίβολα' η διακυβέρνησις. β) διότι οι βασιλείς είναι 'έθιμον', 'Θεσμός', συνδετικός κρίκος άμεσος τού λαού μέ τήν Ιστορίαν του. Η όποια αλλαγή, πρακτικώς, σημαίνει κατάργησις τών εθίμων, Θεσμών, τής ίδιας τής Ιστορίας ώς ένα βαθμό. <<ταύτης τοι γενεής τε καί αίματος εύχομαι είναι>> <<αυτής τής γενεάς καί τού αίματος καυχώμαι εγώ πώς είμαι>> (στ.241) Ο Αινείας, αφού διηγείται 'από πού κρατά η σκούφια του', δηλώνει υπερήφανος γιά τήν γενεάν καί τό αίμα του. Άλλη μιά περίτρανος απόδειξις τής απολύτου ομηρικής πίστεως στό αίμα καί στήν ποιότητα ή όχι αυτού. Σήμερα λένε 'κάποιοι'-εκ τού πονηρού ή εξ αφελείας-πώς όλοι οι άνθρωποι μεταξύ μας είμαστε ίδιοι. Έ, όχι, τί νά κάνουμε, ΔΕΝ είμαστε όλοι ίδιοι. Υπάρχουν ανώτεροι καί κατώτεροι ποιοτικώς καί ηθικώς. Σέ αυτό πού, πράγματι ώς ένα βαθμό, είμαστε ίδιοι, είναι στήν ανάγκην νά φάμε, νά πιούμε, νά κοιμηθούμε, νά προστατευτούμε από τά

115

φυσικά φαινόμενα, νά αναπαραχθούμε. Στήν πραγματικότητα, στήν Φύσιν δέν υπάρχουν 'ανώτερα' καί 'κατώτερα'. Τό κάθε τί-καί οι φυλές τών ανθρώπων, φυσικά-επιτελεί μιά συγκεκριμένη λειτουργία, έχει τήν δικήν τού, μικρήν ή μεγάλην, 'αποστολήν'. Στό ανθρώπινο επίπεδο γίνεται-αναγκαστικώς-αυτός ο διαχωρισμός, διότι οι άνθρωποι δέν έχουν εκπαιδευθεί νά διεκδικούν τό μερίδιον πού τούς αναλογεί εκ Φύσεως, αλλά απαιτούν τά μερίδια άλλων. Άλλοι, όμως, χτίζουν λασποκαλύβες καί πιστεύουν σέ είδωλα, τήν ίδιαν ώραν πού άλλοι χτίζουν μέγαρα καί παλάτια καί κουράζουν τό κεφάλι των μέ τήν Φιλοσοφίαν. Άλλοι δέν καταφέρνουν νά υπάρχουν ούτε ώς ιστορική ανάμνησις καί εξαφανίζονται, άλλοι κάνουν κοσμοκρατορίες καί γύρω από αυτούς περιστρέφεται ολόκληρος, σχεδόν, η Ιστορία τού ανθρώπου. Επανερχόμενοι στά δικά μας, η Ελληνική φυλή έχει ανωτέραν αποστολήν σέ αυτόν τόν κόσμον. Αυτό δέν πρέπει νά αυξάνει τόν εγωισμόν καί κομπασμόν τής, αλλά τίς ευθύνες της! Εύχομαι νά γίνομαι κατανοητός. Μακριά από εμάς ο επιθετικός 'ρατσισμός', ο αφανισμός τού 'άλλου'. Αυτό είναι, απλώς, βλακεία. Η δική μας πίστις ονομάζεται 'φυλετικός ανθρωπισμός' καί λέει τό απλούστατον: Ως ανωτέρα-μέ τήν έννοιαν πού εδόθη πρίν-φυλή, έχουμε ΥΠΟΧΡΕΩΣΙΝ νά βοηθήσουμε, όσο περισσότερο μπορούμε, τίς υπόλοιπες φυλές νά ζήσουν καί νά προοδεύσουν όσο περισσότερο μπορούν. Οι Έλληνες Σοφοί είχαν αρκετή γνώσιν επί τού θέματος. Στά ιστορικά χρόνια, ο Μέγας Αλέξανδρος ήταν αυτός πού έκανε, ώς ένα βαθμό, τό καθήκον τής φυλής. Πόσοι λαοί μπολιάστηκαν από τόν ελληνικόν πολιτισμόν; Πόσοι λαοί άλλαξαν πρός τό καλλίτερον τήν ζωήν των; Πόσοι λαοί ώς σήμερα θυμούνται μέ αγαθές σκέψεις τούς Έλληνες 'κατακτητές' των; Τό πράγμα χάλασε εξαιτίας τής διαχρονικής ελληνικής διχόνοιας, τού υπέρμετρου ατομικού εγωισμού κάποιων Ελλήνων ηγετών. Ήρθαν, έπειτα, κάποιοι άλλοι, πραγματικοί κατακτητές, καί διέλυσαν όσα οι Έλληνες βοήθησαν νά φτιαχτούν. Γιατί ουδείς άλλος λαός έχει διάθεσιν προσφοράς στόν Άνθρωπον όση ο ελληνικός. Κάντε μιά σύγκρισιν τού ελληνιστικού κόσμου, από τίς στήλες τού Ηρακλέους ως τήν Κίνα μέ τόν σύγχρονον κόσμον. Ποιός ήταν πιό πολιτισμένος; Πότε οι λαοί ήταν ευτυχέστεροι; Πού ανθούσε η Σκέψις καί ο Πολιτισμός; Αυτό καί μόνο νά σκεφτεί κανείς θά τά καταλάβει όλα. Αυτής τής γενεάς καί τού αίματος καυχώμαστε πώς είμαστε... <<Ζεύς δ'αρετήν άνδρεσσιν οφέλλει τε μινύθει τε, όππως κεν εθέλησιν. Ο γάρ κάρτιστος πάντων>> <<Ο Ζεύς τήν αρετή στούς άνδρες μεγαλώνει καί μικραίνει όπως τήν θέλει. γιατί αυτός κράτιστος (είναι) απάντων>> (στ.242-243) Απόλυτος η πίστις πώς ο Ζεύς είναι παρεμβατικός, υπεράνω όλων-μονοθεϊσμός στήν ουσίαν-καί όλα γίνονται βουλήσει του. Όπως λένε καί τά Ορφικά, 'Ζεύς καί Μοίρα ΜΟΝΟ παρεμβαίνουν στήν ζωήν τού ανθρώπου'. Δηλαδή, υπάρχει τό 'γενικόν σχέδιον', οι φυσικοί νόμοι(=Μοίρα), υπάρχει καί η θεϊκή παρέμβασις(=Ζεύς). Πέραν τών νόμων τής Φύσεως (ή, έστω, τών ορατών καί γνωστών νόμων); Προσωπικώς έτσι τό αντιλαμβάνομαι! Εσείς; Τό 'θαύμα' είναι κάτι πού συμβαίνει καθ' υπέρβασιν τών φυσικών νόμων, 'κατά θεϊκήν

116

οικονομίαν'. Έ, προφανώς, στό 'θαύμα' πίστευαν μέ όμοιον τρόπον μέ εμάς καί οι αρχαίοι μας πρόγονοι. <<στρεπτή δέ γλώσσ' εστί βροτών, πολέες δ' ένι μύθοι παντοίοι, επέων δέ πολύς νομός ένθα καί ένθα. Οπποίόν κ'είπησθα έπος, τοίόν κ'επακούσαις>> <<στρεπτή η γλώσσα είναι τών θνητών, πολλοί καί οι μύθοι παντός είδους, πολύς καί τών επών ο τόπος εδώ κι εκεί. όποιο έπος ειπής, τέτοιο θ' ακούσης>> (στ.248-250) Είναι παλαιό συνήθειο τών ανθρώπων νά λένε πολλά καί άσχημα. Τί παραπάνω μάς λέει εδώ; ό,τι λόγια είπες τέτοια λόγια θά ακούσεις! Ανταποδοτικότης λοιπόν. Πίστις πώς όλα πληρώνονται 'μέ τό ίδιο νόμισμα'. Υπάρχει ένας υπερβατικός μηχανισμός ο οποίος ελέγχει τά ανθρώπινα καί κάνει νά συμβαίνει τό φαινόμενον πού παρατηρεί εδώ ο ποιητής. Μήν ξεχνάμε: Ζεύς=Δίκη. <<οίδα δ'ότι σύ μέν εσθλός, εγώ δέ σέθεν πολύ χείρων. Αλλ'ήτοι μέν ταύτα θεών εν γούνασι κείται, αί κέ σε χειρότερός περ εών από θυμόν έλωμαι δουρί βαλών, επεί ή καί εμόν βέλος οξύ πάροιθεν>> <<ξέρω πώς είσ' ανδρείος, κι εγώ από σέ πολύ κατώτερος. αλλά όλ' αυτά στών θεών είναι τά χέρια, κι άν από σένα είμαι χειρότερος θέ νά σού πάρω τήν ζωή μέ τό δόρυ κτυπώντας, επειδή καί τό δικό μου βέλος οξύ είναι μπροστά>> (στ.434-437) Ακόμη καί νά ξέρουμε πώς ο αντίπαλος είναι δυνατότερος από εμάς, αντιστεκόμαστε καί 'παίζουμε' όλες μας τίς πιθανότητες. Γιατί; Πρωτίστως διότι καί τά δικά μας όπλα σκοτώνουν, καί άρα βάσει πιθανοτήτων μπορούμε καί εμείς νά βγούμε νικητές, καί, δευτερευόντως, διότι έτσι ή αλλιώς η έκβασις τής μάχης θά αποφασιστεί από τούς θεούς. 'Κάνω αυτό πού πρέπει καί άς γίνει ό, τι θέλει'. Αλλά νά κάνουμε κάτι, επιτέλους!

117

ΡΑΨΩΔΙΑ Φ

<<αλλά, φίλος, θάνε καί σύ. Τίη ολοφύρεαι ούτως; κάτθανε καί Πάτροκλος, ό περ σέο πολλόν αμείνων. Ουχ οράας οίος καί εγώ καλός τε μέγας τε; πατρός δ' είμ' αγαθοίο, θεά δέ με γείνατο μήτηρ. Αλλ' έπι τοι καί εμοί θάνατος καί μοίρα κραταιή>> <<αλλά, φίλε, πέθανε καί σύ. τί ολοφύρεσαι έτσι; Πέθανε καί ο Πάτροκλος, πού από σέ πολύ καλλίτερος (ήταν). Δέν βλέπεις πώς καί εγώ (είμαι) καλός καί μέγας; Εκ πατρός είμαι αγαθού, καί θεά μέ γέννησε μητέρα. αλλά καί πάνω μου ο θάνατος καί μοίρα κραταιή>> (στ.106-110) Όλοι θά πεθάνουμε κάποτε! Μήν φοβάσαι νά πεθάνεις! Καί οι καλλίτεροι πεθαίνουν. Στόν θάνατον μπροστά είμαστε όλοι ίσοι. Προσθέτω πώς η απαλλαγή από τόν φόβον τού θανάτου βοηθά στό νά ξεκινήσει κανείς νά ζεί. <<ώς μ' όφελ' Έκτωρ κτείναι, ός ενθάδε γ' έτραφ' άριστος. τώ κ' αγαθός μέν έπεφν', αγαθόν δέ κεν εξενάριξε. νύν δέ με λευγαλέω θανάτω είμαρτο αλώναι ερχθέντ' εν μεγάλω ποταμώ, ως παίδα συφορβόν, όν ρά τ' έναυλος αποέρση χειμώνι περώντα>> <<Άς ήταν ο Έκτωρ νά μέ σκότωνεν, ο άριστος όσων εδώ ετράφησαν. ανδρείος κάν κι αυτός πού θά σκότωνε, ανδρείος κι ο σκοτωμένος. τώρα από άθλιο θάνατο ήταν η ειμαρμένη ν' απολεσθώ ζωσμένος από μεγάλο ποταμό, σάν παιδί πού βόσκει χοίρους, πού ρέμα στό καταχείμωνο τό παρασέρνει ως περνά>> (στ.279-283) 'Άς ήταν νά πέθαινα ένδοξα καί όχι άδοξα'...Η δόξα τού νικημένου δίνει αξία στόν νικητήν, αλλά καί η δόξα τού νικητή δίνει αξίαν στόν ηττημένον... <<εν γάρ οι πολέες τε καί άλκιμοι ανέρες ειμέν, οί καί πρόσθε φίλων τοκέων αλόχων τε καί υιών Ίλιον ειρυόμεσθα>> <<γιατί μέσα πολλοί καί άλκιμοι άνδρες είμαστε, οι οποίοι υπέρ τών αγαπημένων μας γονιών, συζύγων καί γιών τό Ίλιον φυλάγουμε>> (στ.586-588) Υπέρ γονέων, γυναικών καί τέκνων αμυνόμαστε. Τό ξαναείδαμε εξηγώντας τίς παραμέτρους πρίν.

118

ΡΑΨΩΔΙΑ Χ

<<'Έκτωρ ήφι βίηφι πιθήσας ώλεσε λαόν' ώς ερέουσιν. Εμοί δέ τότ' άν πολύ κέρδιον είη άντην ή Αχιλήα κατακτείναντα νέεσθαι, ηέ κεν αυτώ ολέσθαι εϋκλειώς πρό πόληος>> <<'Ο Έκτωρ μέ πεποίθησι στήν δύναμί του απώλεσε τόν λαόν'. Έτσι θά ειπούν. γιά μένα τότε πολύ καλλίτερο θά ήταν πίσω ή τόν Αχιλλέα αφού σκοτώσω νά γυρίσω, ή απ' αυτόν ν' απολεσθώ ευκλεώς πρό τής πόλεως>> (στ.107-110) Είναι ντροπή γιά τόν αρχηγόν νά απωλέσει τόν λαόν του ένεκα τής δικής του επάρσεως ή μεγαλομανίας. Ο μόνος τρόπος νά μετριαστεί, κάπως, η ντροπή είναι νά νικήσει, τελικώς, τόν εχθρόν ή προσπαθώντας νά κάνει κάτι ηρωικό νά απωλέσει καί ο ίδιος τήν ζωήν του. <<ει δέ κεν ασπίδα μέν καταθείομαι ομφαλόεσσαν καί κόρυθα βριαρήν, δόρυ δέ πρός τείχος ερείσας αυτός ιών Αχιλήος αμύμονος αντίος έλθω καί οι υπόσχωμαι Ελένην καί κτήμαθ' άμ' αυτή, πάντα μάλ' όσσα τ' Αλέξανδρος κοίλης ενί νηυσίν ηγάγετο Τροίηνδ', ή τ' έπλετο νείκεος αρχή, δωσέμεν Ατρεϊδησιν άγειν, άμα δ' αμφίς Αχαιοίς άλλ' αποδάσσεσθαι, όσα τε πτόλις ήδε κέκευθε. Τρωσίν δ' αύ μετόπισθε γερούσιον όρκον έλωμαι μή τι κατακρύψειν, αλλ' άνδιχα πάντα δάσασθαι κτήσιν όσην πτολίεθρον επήρατον εντός εέργει. αλλά τίη μοι ταύτα φίλος διελέξατο θυμός; μή μιν εγώ μέν ίκωμαι ιών, ο δέ μ' ουκ ελεήσει ουδέ τί μ' αιδέσεται, κτενέει δέ με γυμνόν εόντα αυτώς ώς νύν έστιν από δρυός ουδ' από πέτρης τώ οαριζέμεναι, ά τε παρθένος ηϊθεός τε, παρθένος ηϊθεός τ' οαρίζετον αλλήλοιιν. βέλτερον αύτ' έριδι ξυνελαυνέμεν όττι τάχιστα. είδομεν οπποτέρω κεν Ολύμπιος εύχος ορέξη>> <<Άν πάλι τήν ασπίδα βάλω κάτω τήν ομφαλοφόρο καί τήν βαρειά περικεφαλαία, τό δόρυ δέ στό τείχος στηρίξας ο ίδιος πηγαίνοντας πρός τόν άμωμον Αχιλλέα απέναντι έλθω καί τού υποσχεθώ τήν Ελένη καί τ' αποκτήματα μαζί μ' αυτήν, όλα όσα ο Αλέξανδρος μέ τίς κοίλες νήες ήγαγε στήν Τροία, αυτό πού έγινε αρχήν φιλονεικίας, νά δώσουμε στούς Ατρείδες νά τά πάρουν, καί στά δύο μέ τούς Αχαιούς τ' άλλα νά μοιράσουμε, όσα αυτή η πόλις κρύβει. καί γιά τούς Τρώες έπειτα όρκο τής γερουσίας έπαιρνα τίποτε νά μήν κατακρύψουν, αλλά στά δύο τά πάντα νά μοιράσουν όσα πλούτη η επέραστη πόλις εντός της κλείνει. αλλά γιατί αυτά διαλογίσθηκε τό φιλοκάρδι μου; μήπως εγώ πάω, κι αυτός δέν μ' ελεήση ούτε μέ σεβασθή, καί μέ σκοτώση γυμνόν όντα σάν μιά γυναίκα, αφού θά έχω αποδυθή τά όπλα. Γιατί δέν είναι ώρα γιά ξύλα, κούτσουρα, δαυλιά καμένα έτσι νά γλυκομιλούμε, σάν ένα αγόρι μέ παρθένα, παρθένα καί νεαρός γλυκομιλούν μεταξύ τους. Καλλίτερα στήν μάχη νά ριχθούμε. όσο τάχιστα. νά ιδούμε σέ ποιόν από τούς δύο ο Ολύμπιος δόξα θά δώση>> (στ.111-130) Συγκλονιστικό-καί πολύ επίκαιρο γιά μας-αυτό πού ο Έκτωρ λέει εδώ. Σκέφτεται, τάχα, νά πάει σέ διαπραγματεύσεις μέ τόν Αχιλλέα, άοπλος, καί νά τού υποσχεθεί νά κάνουν ειρήνη μοιράζοντας τά αγαθά τής χώρας του! Δηλαδή,

119

σκέφτηκε πράξιν ενδοτισμού, δειλίας, χάριν τής ειρήνης καί τής ζωούλας του. Ο ίδιος του αμέσως αναθεωρεί καί έρχεται στά συγκαλά του λέγοντας πώς δέν είναι καιρός γιά λόγια, μάσες, τυπικούρες, διαπραγματεύσεις, άλλα καιρός γιά μάχη. Τό δίδαγμα πού παίρνουμε είναι ολοφάνερο. Καί μάς αποδεικνύει πόσο αδιάβαστοι καί άχρηστοι είναι οι πολιτικάντηδες τού ενδοτισμού καί τής άτιμης ειρήνης, τήν οποίαν βεβαίως καί δέν σέβεται ένας δυνατός εχθρός, όπως στίς μέρες μας η τουρκία. Αλλά καί οι λιγότερο ισχυροί εχθροί, βλέποντας τήν υποχωρητικότητά μας, αποθρασύνονται καί ζητούν κάτι από τό σώμα τής πατρίδος. Καί μόνον η Ιστορία θά έπρεπε νά μάς είχε διδάξει: όταν είμαστε ενδοτικοί, μεθυσμένοι από τόν υλικόν ευδαιμονισμόν τής 'ειρήνης', πάντοτε γνωρίσαμε ως έθνος τίς μεγαλύτερες καταστροφές. Αντιθέτως, όταν σηκώσαμε ανάστημα καί πολεμήσαμε, ακόμη καί ισχυρότερους αντιπάλους, πολλάκις τούς κατατροπώσαμε καί παραμείναμε ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ. Μεγαλυτέρα αξία γιά τόν Έλληνα δέν είναι η όποια 'ειρήνη', μά, η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ. Ήταν χαζοί οι αρχαίοι πού υποστήριζαν: α) πόλεμος πατήρ πάντων β) άν επιθυμείς ειρήνην, προετοιμάσου γιά πόλεμον Σήμερα βυθιζόμαστε στήν απαξίωσιν καί τήν ανυποληψίαν, έχοντας είτε ανικάνους, είτε προδότες νά μάς κυβερνούν (δέν γίνεται νά είναι κάτι άλλο από τά δύο). Άν τό ανεχθή γιά λίγο χρόνο ακόμη ο λαός μας, είναι μαθηματικώς βέβαιον πώς, λίαν συντόμως, θά στερηθεί τήν όποιαν ελευθερίαν τού έχει απομείνει. Διότι, ειδικώς οι παλαιότεροι, άν σκεφτούν θά διαπιστώσουν πώς οι ελευθερίες καί τά δικαιώματά των ελαττώνονται χρόνο μέ τόν χρόνο. Γιά νά βοηθήσω τήν σκέψιν σας, τρία πράγματα μόνο νά συγκρίνετε: α) Πόσον κοινωνικότεροι ήταν οι άνθρωποι πρίν 20 έτη; β) Πόσοι άνθρωποι δέν εργάζονταν πρίν 20 έτη; γ) Πότε ένας μαθητής πού αποφοιτούσε από τό Λύκειον είχε περισσότερες γνώσεις καί διευρυμένη μόρφωσιν, τό 1985 ή τό 2005; Όταν τά βασικότατα δικαιώματα τής κοινωνικότητος, τής εργασίας καί τής γνώσεως έχουν εκμαυλιστεί καί τσαλακωθεί, περιορίζοντας, ταυτοχρόνως, ένα σωρό από ελευθερίες τού πολίτη, δέν αναρωτιέται ο νοήμων 'πού πάμε'; Απάντησις: οδεύουμε ολοταχώς στήν πλήρη κατάργησιν τών ελευθεριών μας. Καί μέ τήν παθητικότητα καί ανοχή μας δείχνουμε νά μάς αρέσει κιόλας! <<αλλ' άγε δεύρο θεούς επιδώμεθα. τοί γάρ άριστοι μάρτυροι έσσονται καί επίσκοποι αρμονιάων. ου γάρ εγώ σ' έκπαγλον αεικιώ, αί κεν εμοί Ζεύς δώη καμμονίην, σήν δέ ψυχήν αφέλωμαι. αλλ' επεί άρ κέ σε συλήσω κλυτά τεύχε', Αχιλλεύ, νεκρόν Αχαιοίσιν δώσω πάλιν. ώς δέ σύ ρέζειν>> <<Αλλ' έλα 'δώ τούς θεούς νά επικαλεσθούμε. γιατί άριστοι μάρτυρες θά είναι καί επιτηρητές τών συνθηκών. γιατί εγώ δέν θά σέ κακομεταχειρισθώ, άν σέ μέ ο Ζεύς δώση τήν νίκη, καί τήν ψυχή σου πάρω. αλλ' αφού συλήσω από σέ τά

120

περίκλυτα όπλα, Αχιλλέα, τόν νεκρό στούς Αχαιούς θά δώσω πάλιν. έτσι καί σύ νά πράξης>>(στ.254-259) Ο Έκτωρ προσπαθεί έστω καί τήν υστάτην στιγμήν νά κάνει μιά λογική συμφωνιά με τόν Αχιλλέα. Μια συνθήκη, καθώς λέει. Απάντησις Αχιλλέως: <<Έκτορ, μή μοι, άλαστε, συνημοσύνας αγόρευε. Ως ουκ έστι λέουσι καί ανδράσιν όρκια πιστά, ουδέ λύκοι τε καί άρνες ομόφρονα θυμόν έχουσιν, αλλά κακά φρονέουσι διαμπερές αλλήλοισιν, ώς ουκ έστ'εμέ καί σέ φιλήμεναι, ουδε τι νώϊν όρκια έσσονται, πρίν γ' ή έτερον γε πεσόντα αίματος άσαι Άρηα, ταλαύρινον πολεμιστήν. Παντοίης αρετής μιμνήσκεο. Νύν σε μάλα χρή αιχμητήν τ'έμεναι καί θαρσαλέον πολεμιστήν>> <<Έκτορα μισητέ, μή μού αγορεύης γιά συμφωνίες. όπως δέν υπάρχουν ανάμεσα σέ λέοντες καί άνδρες όρκοι πιστοί, ούτε λύκοι καί αρνιά ποτέ ομοφρονούν, αλλά κακά φρονούν πέρα γιά πέρα ο ένας γιά τόν άλλον, έτσι δέν γίνεται σύ κι εγώ φίλοι νά γίνουμε, ούτε στούς δυό μας όρκοι νά γίνουν, πρίν ο ένας από εμάς πέση καί μέ αίμα χορτάση τόν Άρη, τόν ατρόμητο πολεμιστή. Κάθε αρετή πολεμική νά θυμηθής. τώρα μάλλον σού χρειάζεται αιχμομάχος νά είσαι καί θαρραλέος πολεμιστής>> (στ.261-269) 'Μήν μού αγορεύεις γιά συμφωνίες! Οι λύκοι μέ τά αρνιά δέν συνθηκολογούν ποτέ! Ούτε μπορούν νά ανταλλάξουν όρκους, ούτε, φυσικά, νά γίνουν φίλοι! Θά σφαζόμαστε μέχρι νά πέσει ένας εκ τών δύο'. Τελεία καί παύλα. Καί δίνει καί μιά συμβουλή: σέ ανάλογον κατάστασιν, βγάλε από μέσα σου ό,τι καλλίτερο έχεις σέ πολεμικήν αρετήν καί θάρρος. Δηλαδή, 'νύν υπέρ πάντων ο αγών', η τελική αναμέτρησις. Καί τά όρθια ζώα πού έχουμε γιά αρχηγούς επιχειρούν συμφωνίες, κάνουν συνθήκες, μιλάνε γιά 'φιλίες' μέ τούς βαρβάρους, τήν στιγμήν πού αυτοί δέν κρύβουν πώς στόχος τους είναι η σφαγή μας. Γιά ποιούς νά πρωτομιλήσει κανείς; Γιά τόν τούρκο-γκρίζο λύκο-πού δέν μας αναγνωρίζει κάν τό δικαίωμα υπάρξεως καί μάς θεωρεί αποσχισθέν τμήμα τής επικρατείας του; Πού αμφισβητεί καί καταπατεί όλες-μά όλες!-τίς συνθήκες πού υπέγραψε μαζί μας; Πού τό πόσο 'φίλος' είναι τό έχει αποδείξει μέ μερικά ποτάμια αίματος από τότε πού κουβαλήθηκε από τήν Μογγολίαν στήν Ευρώπην ώς προχτές (1974); Τί νά πρωτοθυμηθεί κανείς; Νά πούμε γιά τούς αλβανούς; Πού αντί νά ευχαριστούν τόν θεόν γιά τό φαγητό πού τρώνε στήν χώραν μας διεκδικούν-άν είναι δυνατόν-ελληνικά εδάφη, από τήν Ν. Ήπειρον ώς τάς Αθήνας (!!!), τήν ίδιαν ώραν πού καταπιέζουν καί κατατρομοκρατούν τήν, αναγνωρισμένην μέ συνθήκες ελληνικήν πλειονότητα-καί όχι μειονότητα-στήν Β. Ήπειρον; Ή νά πούμε γιά τό σκοπιανό κράτος πού αντί νά κοιτάξει νά επιβιώσει διεκδικεί επισήμως τήν Ιστορίαν μας καί τά εδάφη μας; Νά πούμε γιά τήν βουλγαρικήν προπαγάνδα-φαίνεται νά έχει κοπάσει τά τελευταία χρόνια-πού θεωρεί Μακεδονία καί Θράκη βουλγάρικες καί δέν αναγνωρίζει τούς Θράκες-μέ τό στανιό! δέν πάνε νά υπάρχουν χιλιάδες αρχαιολογικά ευρήματα!-ώς γηγενείς Έλληνες; Καί εμείς; Τί κάνουμε εμείς; Εμείς, άν δέν τό καταλάβατε, είμαστε τά αρνιά πού θά φάνε οι λύκοι...Εκτός άν θυμηθούμε τήν θουρίαν αλκήν, βγάλουμε όσην αρετήν καί θάρρος απέμεινε στήν

121

ψυχήν μας καί πράξουμε αυτά πού οι εντολοδόχοι 'ηγέτες' μας αρνούνται νά πράξουν. 'Η μόνη δικαιοσύνη είναι τό σπαθί'...Δυστυχώς... <<νύν αύτέ με μοίρα κιχάνει. Μή μάν ασπουδί γε καί ακλειώς απολοίμην, αλλά μέγα ρέξας τι καί εσσομένοισι πυθέσθαι>> <<τώρα όμως η μοίρα μου πλησιάζει. Άς μή απολεσθώ όμως χωρίς αγώνα καί άδοξα, αλλά κάτι μεγάλο νά πράξω ώστε κι οι μελλούμενοι νά θυμούνται>> (στ.303-305) Πλησιάζει ο χαμός. Τί κάνω τότε; Κάνω αυτόν τόν χαμόν όσο πιό ηρωικό γίνεται γιά νά παραδειγματίζω τίς επόμενες γενεές. Βλέπε Λεωνίδας μέ 300 καί 700 Θεσπιείς, Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, κ.α. Στό σήμερα: Έλληνες! Δέν έχουμε πολλές επιλογές. Ή θά πολεμήσουμε, όσο ακόμα προλαβαίνουμε (επιμένω, δέν έχουμε παραπάνω από 20 χρόνια-ίσως λέω καί πολλά), νά σώσουμε κάτι από τήν πατρίδαν ή θά περιμένουμε νά μάς σφάξουν. Ή, έστω, άς μάς σφάξουν! Αλλά νά πετύχουμε αυτό τό οποίον πέτυχαν ο Λεωνίδας καί όλοι οι Γίγαντες τής ελληνικής Ιστορίας: νά μάς θυμούνται καί νά παραδειγματίζονται όσοι απομείνουν. Λίγοι 'τρελλοί' πολεμούσαν καί έσωζαν πάντα τήν Ελλάδαν. Λίγοι θά είναι καί τώρα. Λίγοι αλλά Έλληνες.

122

ΡΑΨΩΔΙΑ Ψ

<<Αίαν, νείκος άριστε, κακοφραδές, άλλα τε πάντα δεύεαι Αργείων, ότι τοι νόος εστίν απηνής>> <<Αίαντα, στήν φιλονεικίαν άριστε, κακόβουλε, καί στά άλλα πάντα υστερείς τών Αργείων, γιατί ο νούς σου είναι απηνής>> (στ.483-484) Όποιος έχει απηνή νού υστερεί. Ταυτίζεται, δέ, μέ τήν έριδαν, φιλονικείαν, καί τήν κακήν βουλήν. Έχουν ή όχι οι πλείστοι τών Ελλήνων σήμερα απηνή νού; Καί, κυρίως, έχουν ή δέν έχουν απηνή νού όσοι κυβερνούν τήν χώραν; Πώς νά προκόψουμε, συνεπώς, ως λαός; <<οίσθ' οίαι νέον ανδρός υπερβασίαι τελέθουσι. Κραιπνότερος μέν γάρ τε νόος, λεπτή δέ τε μήτις>> <<γνωρίζεις τίς παρανομίες πού τελεί ο νέος άνδρας. γιατί ταχύτερος ο νούς, όμως λεπτή η φρόνησι>> (στ.589-590) Τί μάς λέει ουσιαστικά εδώ; Πώς οι μεγαλύτεροι άνδρες είναι πιό συνετοί ενώ οι νέοι πιό εύστροφοι. Άς αξιοποιηθούν, συνεπώς, εντός πολιτείας όπως ταιριάζει στόν καθένα. Οι μεγαλύτεροι είναι καλλίτερο νά άρχουν ή νά είναι σύμβουλοι τού άρχοντος. Επίσης, διοικητές όσων οργανισμών τού κράτους σχετίζονται μέ τούς Θεσμούς. Οι νεότεροι είναι καλλίτερο νά ασχολούνται μέ τά πολεμικά έργα καί, γενικώς, μέ δραστηριότητες πού απαιτούν ευστροφία. Ιδανικός συνδυασμός είναι οι μεγαλύτεροι νά είναι διοικητές, οι νεαρότεροι διοικούμενοι, γιά νά αποφεύγονται οι 'παρανομίες' τών νέων λόγω 'λεπτοτέρας φρονήσεως'. <<Αντίλοχε, νύν μέν τοι εγών υποείξομαι αυτός χωόμενος, επεί ού τι παρήορος ουδ' αεσίφρων ήσθα πάρος. νύν αύτε νόον νίκησε νεοίη. δεύτερον αύτ' αλέασθαι αμείνονας ηπεροπεύειν. ου γάρ κέν με τάχ' άλλος ανήρ παρέπεισεν Αχαιών. αλλά σύ γάρ δή πόλλ' έπαθες καί πόλλ' εμόγησας, σός τε πατήρ αγαθός καί αδελφεός είνεκ' εμείο. τώ τοι λισσομένω επιπείσομαι, ηδέ καί ίππον δώσω εμήν περ εούσαν, ίνα γνώωσι καί οίδε ως εμός ού ποτε θυμός υπερφίαλος καί απηνής>> <<Αντίλοχε, τώρα εγώ ο ίδιος θά υποχωρήσω άν καί χολωμένος, γιατί ούτε αστόχαστος ούτε ασύνετος ήσουν πρίν. αλλά εδώ τόν νού σου νίκησεν η νεότητα. Καί στό εξής ν' αποφεύγης τούς καλλίτερους νά κοροϊδεύης. Γιατί τόσο ταχειά κανένας άλλος άνδρας από τούς Αχαιούς δέν θά μέ έπειθε. αλλά σύ πολλά έπαθες καί πολλά εμόχθησες καθώς κι ο αγαθός πατέρας σου κι ο αδελφός σου ένεκεν εμού. Γι' αυτό επειδή μέ παρακαλείς τήν χάρι θά σού κάμω καί τήν φοράδα θά σού δώσω κι άς είναι δική μου, γιά νά γνωρίζουν κι αυτοί πώς η καρδιά μου δέν ήταν ποτέ υπερφίαλη καί απηνής>> (στ.602-611) Εδώ μάς αποδεικνύει τήν σύνεσιν τού μεγαλυτέρου. Μάς υποδεικνύει τόν τρόπο συμπεριφοράς πρός τούς νέους οι οποίοι αναγνωρίζουν τά σφάλματά των. Διδάσκει: <<δεύτερον αύτ' αλέασθαι αμείνονας ηπεροπεύειν>>. Αφού τόν

123

συγχωρεί, μέ ελαφρυντικόν τήν νεανικήν ορμήν πού πολλάκις επιβάλλεται στόν νούν, τόν συμβουλεύει νά αποφεύγει νά κοροϊδεύει τούς καλλιτέρους. Τέλος, τού κάνει τήν χάριν θέλοντας νά δείξει, διά τού παραδείγματος, πώς δέν πρέπει νά έχει κανείς καρδιά υπερφίαλη ή απηνή. Ιδιαιτέρως όταν αυτός είναι Άναξ καί οι κινήσεις καί αποφάσεις του παρακολουθούνται από όλους καί παραδειγματίζουν όλους. Οι ευθύνες τών μεγαλυτέρων σέ ηλικία αναδεικνύονται εδώ. Όταν δέν ξέρουν νά φερθούν στούς νέους, αναπόφευκτα, αυτοί παίρνουν λάθος δρόμους. Καί τό αντίστροφον, βεβαίως. Γιά τήν σημερινήν διαφαινομένη διάλυσιν τής πολιτείας τών Ελλήνων δέν ευθύνονται οι νέοι. Οι ευθύνες βαραίνουν τίς οικογένειες πού τούς μεγάλωσαν καί τήν πολιτείαν, πού μέσω τών δασκάλων καί καθηγητών της, δέν κατάφερε νά χαλιναγωγήσει τόν καλπάζοντα νού τών νέων καί νά τούς κάνει νά δούν καί νά διορθώσουν τά σφάλματά των. Λίγοι νέοι άνθρωποι έχουν ξεφύγει από τόν κανόνα τού σήμερα. Στό όνομα κάποιας 'δημοκρατίας' καί 'ελευθεριότητος'-όχι πραγματικής, μετρημένης,ελευθερίας-αφέθηκαν οι νέοι νά διαπαιδαγωγηθούν μόνοι των! Δυστυχώς, όμως, τό σύγχρονο περιβάλλον δέν είναι όπως παλιά. Δέν βασιλεύει τό Φιλότιμον αλλά η ατιμία. Δέν πρυτανεύει η Λογική αλλά τό ένστικτον. Δέν είναι η Αρετή στόχος αλλά τά περισσότερα υλικά αγαθά. Δέν είναι ιδανικόν η αρμονική διαβίωσις μέ τήν Φύσιν αλλά η 'εικονική πραγματικότης' καί τά 'ταξείδια' μέσω οθονών. Καί τόσα άλλα μπορούν νά ειπωθούν. Ακριβώς γιά τόν λόγον αυτόν τοποθετώ τά χρονικά μας περιθώρια αντιδράσεως τό μέγιστον στά 20 έτη. Διότι αι γενεές πού αναθρέφονται στήν χώραν μας μετά τό 1990 είναι ΠΑΝΤΕΛΩΣ διαφορετικής νοοτροπίας καί ψυχοσυνθέσεως από τίς προηγούμενες καί, δεδομένων τών εξελίξεων καί τής ταχύτητος πού αυτές τρέχουν, η κατάστασις αυτή θά γίνει ΜΗ ΑΝΤΙΣΤΡΕΨΙΜΟΣ όταν περάσει στήν μέσην ηλικίαν η σημερινή γενεά τών τριαντάρηδων. Αι αποφάσεις πρέπει νά παρθούν γρήγορα καί νά γίνουν έργα τό συντομότερον. Εκτός καί άν αποδεχόμαστε 'τό μοιραίον', οπότε, μήν κουράζεστε νά συνεχίσετε τήν περαιτέρω ανάγνωσιν αυτής τής εργασίας . Ο Αχιλλεύς τιμά τόν Νέστορα ο οποίος βρίσκεται σέ προχωρημένη ηλικία. Λέει ο Νέστωρ: <<τούτο δ'εγώ πρόφρων δέχομαι, χαίρει δέ μοι ήτορ, ώς μευ αεί μέμνησαι ενηέος, ουδέ σε λήθω τιμής ής τέ μ'έοικε τετιμήσθαι μετ'Αχαιοίς. Σοί δέ θεοί τώνδε'αντί χάριν μενοειέα δοίεν>> <<τούτο εγώ μετά χαράς τό δέχομαι καί χαίρεται η καρδιά μου, έτσι πού πάντα μέ θυμάσαι φιλικά, κι ούτε ξεχνάς τήν τιμή μέ τήν οποία ταιριάζει νά μέ τιμούν οι Αχαιοί. Οι θεοί νά σού ανταποδώσουν ό, τι ποθεί η καρδιά σου>> (στ.647-650) Μέ χαρά δέχεται τό δώρο, λέγοντας πώς είναι σωστό νά μήν ξεχνάμε νά τιμούμε, έτσι όπως τούς ταιριάζει, τούς γεροντότερους. Είναι αυτή μιά πράξις ευλογημένη από τούς θεούς. Αποκωδικοποίησις: Μιά πολιτεία μέ σωστές αξίες τιμά τούς γεροντότερους καί δέν τούς ξεχνά, ειδικώς εκείνους που έχουν προσφέρει πολλά σέ αυτήν. Λαμβάνοντας υπ' όψιν πώς ο Νέστωρ ενσαρκώνει τήν Γερουσίαν=Θεσμούς, τά λόγια του έχουν αυτή τήν σημασίαν, αναφέρονται σέ Θεσμόν τής πολιτείας. Αντιστρέφοντάς τό δίδαγμα: όταν δέν τιμώνται όσοι προσέφεραν στήν πολιτείαν, οι θεοί θά τό ανταποδώσουν, όχι μέ ευλογία αλλά

124

μέ τιμωρία. Πάμε σέ αυτό πού μάς ενδιαφέρει: Σήμερα, που α) οι ήρωες τού χτές, άν δέν έχουν ξεχαστεί, λοιδωρούνται καί από πάνω β) μέ 60% τών γερόντων νά λαμβάνουν συντάξεις κάτω τών 500 ευρώ γ) μέ βιαιοπραγίες τής πολιτείας εναντίον γερόντων πού ζητούσαν λίγο ψωμί παραπάνω τούτη η πολιτεία έχει ΣΙΓΟΥΡΑ τήν κατάραν τών θεών καί, λίαν συντόμως-μέ τόν ένα ή τόν άλλον τρόπον-θά καταρρεύσει. Καί αυτή θά είναι μιά δίκαιη τιμωρία. Άλλο ένα σημάδι πού έρχεται από τά βάθη τών αιώνων γιά νά μάς προειδοποιήσει. Θά ξυπνήσουμε; <<ουδ'άρα πως ήν εν πάντεσσ' έργοισι δαήμονα φώτα γενέσθαι>> <<ούτε γίνεται σέ πάντα τά έργα ειδήμων νά είναι ο άνδρας>> (στ.670-671) Δέν είναι δυνατόν είς ανήρ νά είναι ικανός διά όλα τά έργα. Άρα; Έκαστος στό είδος του. Η πολιτεία πρέπει νά αξιοποιεί τόν κάθε πολίτην εκεί πού είναι ικανότερος. Άν αυτό συμβεί, λογικό επακόλουθο θά είναι η γενικότερη καλή λειτουργία αλλά καί εξέλιξις πρός τά εμπρός τής πολιτείας. Άν σέ ένα όργανον λειτουργούν εύρυθμα όλα τά κύτταρα, καί άν σέ ένα σώμα λειτουργούν καλά όλα τά όργανα, τότε ολόκληρο τό σώμα λειτουργεί μέ τόν σωστόν τρόπον. ΕΝ ΤΟ ΠΑΝ. Τά πάντα είναι αλληλένδετα. Συμφώνως μέ τήν θεωρίαν τού Χάους, τό πέταγμα μιάς πεταλούδας δύναται, έπειτα από καιρό, νά προκαλέσει τυφώνα! Σκεφτείτε τί μπορούν νά προκαλέσουν αι πράξεις ενός εκάστου ανθρώπου! Τό όποιο καλό ή κακό σέ μιά πολιτεία ξεκινά από τόν κάθε πολίτην ξεχωριστώς. Η ζωή δέν είναι αστείο καί πλάκα. Η ευθύνη τού κάθε ενός εξ ημών είναι μεγάλη. Άς πάψουμε, επιτέλους, νά είμαστε ευθυνόφοβοι καί άς αναλάβουμε τίς πραγματικές μας ευθύνες. Αμαρτωλός δέν είναι αυτός ο οποίος δέν γνωρίζει αλλά πράττει τό κακόν, μά, εκείνος ο οποίος γνωρίζει καί τό πράττει. Όποιος διαβάζει αυτές τίς γραμμές δέν έχει, πιά, καμμία δικαιολογία. Ξέρει, πλέον, τί πρέπει νά πράξει.

125

ΡΑΨΩΔΙΑ Ω

<<αλλ' ολοώ Αχιλήϊ, θεοί, βούλεσθ' επαρήγειν, ώ ούτ' άρ φρένες εισίν εναίσιμοι ούτε νόημα γναμπτόν ενί στήθεσσι, λέων δ' ώς άγρια οίδεν, ός τ' επεί άρ μεγάλη τε βίη καί αγήνορι θυμώ είξας είσ' επί μήλα βροτών, ίνα δαίτα λάβησιν. ώς Αχιλεύς έλεον μέν απώλεσεν, ουδέ οι αιδώς γίγνεται, ή τ' άνδρας μέγα σίνεται ηδ' ονίνησι. μέλλει μέν πού τις καί φίλτερον άλλον ολέσσαι, ηέ κασίγνητον ομογάστριον ηέ καί υιόν. αλλ' ήτοι κλαύσας καί οδυράμενος μεθέηκε. τλητόν γάρ Μοίραι θυμόν θέσαν ανθρώποισιν. αυτάρ ό γ' Έκτορα δίον, επεί φίλον ήτορ απηύρα, ίππων εξάπτων περί σήμ' ετάροιο φίλοιο έλκει. ου μήν οι τό γε κάλλιον ουδέ τ' άμεινον. μή αγαθώ περ εόντι νεμεσσηθέωμέν οι ημείς. κωφήν γάρ δή γαίαν αεικίζει μενεαίνων>> <<Αλλά στόν ολέθριον Αχιλλέα, θεοί, βούλεσθε νά δώσετε αρωγή, τού οποίου ούτε οι φρένες είναι οι πρέπουσες ούτε η σκέψι του καμπτή στά στήθη, αλλ' ως λέων τ' άγρια φρονεί, πού στήν μεγάλη του δύναμι καί τήν υπερήφανη καρδιά ενδίδοντας πέφτει στά πρόβατα τών θνητών, γιά νά βρή τροφήν. έτσι ο Αχιλλεύς τό έλεος απώλεσε, ουδέ σ' αυτόν αιδώς υπάρχει, πού πολύ τούς άνδρες βλάπτει ή τούς ωφελεί. Έτυχε κι άλλος ακόμη καί προσφιλέστερον ν' απολέση, ή ομόγαστρον αδελφόν ή καί γιόν. αλλ' αφού έκλαυσεν οδυρόμενος σταμάτησε. γιατί οι Μοίρες ανεκτική καρδιά έθεσαν στούς ανθρώπους. Όμως αυτός τόν θεϊκόν Έκτορα, αφού τού πήρε τήν ζωή, στούς ίππους προσάπτοντας τον περί τόν τάφο τού εταίρου φίλου έλκει. κι αυτό ούτε τό πιό ωραίον ούτε τό καλλίτερο. Μή κι αγαθός πού είναι θυμώσουμε μ' αυτόν εμείς. γιατί άψυχη γή κακομεταχειρίζεται αυτός μέ μένος>> (στ.39-54) Οι φρένες τού Αχιλλέως καί η σκέψις του δέν είναι πρέπουσες. Η σκέψις του κατηγορείται ώς άκαμπτη. Κατηγορείται πώς απώλεσε τό έλεος καί τήν αιδώ. Γιά τήν αιδώ συγκεκριμένως λέει : <<ή τ'άνδρας μέγα σίνεται ηδ'ονίνησι>> <<αυτή άλλους πολύ ωφελεί, άλλους βλάπτει>>. Λέει πώς στόν άνθρωπον αι Μοίρες έθεσαν ανεκτική διάθεσιν = <<τλητόν γάρ Μοίραι θυμόν θέσαν ανθρώποισιν>>. Δέν είναι τυχαίο πού ο Αχιλλεύς παρομοιάζεται μέ λέοντα <<δ'ώς άγρια οίδεν>>=πού γνωρίζει τήν αγριότητα. Καταδικάζουν οι θεοί τόν εξευτελισμόν τού νεκρού καί σκέφτονται πώς ίσως, άν συνεχίσει, νά τόν τιμωρήσουν, διότι καί ο θυμός έχει όρια: <<μή αγαθώ περ εόντι νεμεσσηθέωμέν οι ημείς. Κωφήν γάρ δή γαίαν αεικίζει μενεαίνων>>.

126

Συμπεράσματα: α) η σκέψις τού ανθρώπου πρέπει νά είναι καμπτή. Η ακαμψία προέρχεται από τήν απώλειαν τού ελέους καί τής αιδούς. Άν, συνεπώς, επιθυμούμε μιά πολιτεία μέ ανθρώπους ανοιχτόμυαλους πρέπει νά προάγουμε συνεχώς τό έλεος καί τήν αιδώ. Ο δογματισμός, η προκατάληψις, η ιδεοληψία καλπάζει στήν εποχήν μας. Πόσο τυχαίο νά είναι, άραγε, πού προβάλλονται, συνεχώς, καταστάσεις δίχως έλεος καί αιδώ; β) (αβίαστα λοιπόν) ο άνθρωπος πρέπει νά διακατέχεται από αιδώ καί νά φροντίζει νά είναι ελεήμων καί όχι ανελέητος. Αυτό γιά νά γίνει, πρέπει νά έχει ώς βάσιν μιά αναλόγως οργανωμένη πολιτεία. Λίγοι τά έχουν έμφυτα. Οι περισσότεροι έχουν ανάγκην εκπαιδεύσεως. 'ούτε η τέχνη ούτε η σοφία είναι εφικτές άν δέν μαθητεύσεις σέ αυτές', λέει η Φιλοσοφία. γ) η Μοίρα(=θεία πρόνοια), έθεσε τήν διαφορετικότητα τού ανθρώπου από τά θηρία στό νά έχει αυτός ανεκτικήν διάθεσιν καί όχι τυφλά ζωώδη ένστικτα, πλήρως κατεχόμενος από πάθη-εν προκειμένω τόν ανηλεή θυμόν. Γιά νά ελεγχθούν τά ένστικτα καί, άρα, τά πάθη, χρειάζεται η επικράτησις τής Λογικής. Άν δέν εκπαιδευθεί κανείς σέ αυτήν, ελάχιστες ελπίδες θριάμβου επί τών παθών του έχει. Αυτό, όμως, έπρεπε νά είναι δουλειά τής πολιτείας. Καί βλέπουμε πώς συμβαίνουν τά ακριβώς ανάποδα. Άρα, 'κάποιοι' μάς θέλουν νά υποβιβαστούμε στό επίπεδο τών ζώων. Είναι προφανές. Γιατί; Διότι τά κτήνη ελέγχονται καί οδηγούνται πολύ πιό ευκόλως από τούς ελευθέρους ανθρώπους... δ) ο εξευτελισμός καί η αγριότητα επί τού νεκρού σώματος καταδικάζεται από τούς θεούς=ύβρις. <<ούτε γάρ εστ'άφρων ούτ'άσκοπος ούτ'αλιτήμων, αλλά μάλ' ενδυκέως ικέτεω πεφιδήσεται ανδρός>> <<γιατί ούτε άφρων είναι αυτός ούτε αστόχαστος ούτε άνομος, αλλά θά σεβασθή ως πρέπει ικέτην άνδρα>> (στ.157-158) Όποιος, λοιπόν, δέν σέβεται τούς ικέτες είναι άφρων, αστόχαστος=ανόητος, ανόσιος=αμαρτωλός. <<σπεύσατέ μοι, κακά τέκνα, κατηφόνες. Αίθ' άμα πάντες Έκτορος ωφέλετ' αντί θοής επί νηυσί πεφάσθαι. Ώ μοι εγώ πανάποτμος, επεί τέκον υίας αρίστους Τροίη εν ευρείη, τών δ'ού τινά φημι λελείφθαι, Μήστορά τ' αντίθεον καί Τρωϊλον ιππιοχάρμην Έκτορα θ', ός θεός έσκε μετ'ανδράσιν, ουδέ εώκει ανδρός γε θνητού πάϊς έμμεναι, αλλά θεοίο. Τούς μέν απώλεσ' Άρης, τά δ'ελέγχεα πάντα λέλειπται, ψεύσταί τ'ορχησταί τε, χοροιτυπίησιν άριστοι, αρνών ηδ'ερίφων επιδήμιοι αρπακτήρες>> <<βοηθάτε με, ελεεινά τέκνα καί ντροπιασμένα! Είθε συνάμα πάντες αντί τού Έκτορος νά είχατε χαθή κοντά στίς γρήγορες νήες. Ώχου μου εγώ πανάθλιος, αφού γέννησα γιούς αρίστους στήν ευρεία Τροία, κανένας απ' αυτούς λέω δέν

127

(μού) έμεινε. τόν ισόθεο Μήστορα καί τόν ιππομάχο Τρωίλο, καί τόν Έκτορα, πού θεός ήταν μές στούς άνδρες, ούτε έμοιαζεν ανδρός θνητού παιδί νά είναι, αλλά θεού. Αυτούς όλους αφάνισεν ο Άρης, καί τά ξελέχια μόνον απέμειναν ψεύτες καί χορευτές, άριστοι στά χοροκτυπήματα, αρνιών καί εριφίων εντόπιοι αρπακτήρες>> (στ.253-262) Ξελέχια, άχρηστους, αποκαλεί ο Πρίαμος τά υπόλοιπα παιδιά του πού ζούν. Άς δούμε ποιά χαρακτηριστικά έχουν: α) ψεύτες β) χορευτές, άριστοι στά χοροκτυπήματα γ) ζωοκλέπτες. Αυτά σέ αντιπαραβολήν μέ τήν αλήθειαν, τήν παρρησίαν, τήν αρετήν, τήν πολεμικήν τέχνη, τήν λαφυραγωγίαν έπειτα από περηφανείς νίκες, πού εκφράζουν τά νεκρά (άριστα τά αποκαλεί) τέκνα τού Πριάμου, Έκτωρ, Μήστωρ, Τρωίλος. Μέ βάσιν τά παραπάνω, οι σημερινοί Έλληνες πόσο άριστοι καί πόσο ξελέχια λογίζονται; <<ου γάρ τις πρήξις πέλεται κρυεροίο γόοιο. Ως γάρ επεκλώσαντο θεοί δειλοίσι βροτοίσι, ζώειν αχνυμένοις>> <<γιατί τίποτα δέν γίνεται μέ τόν κρυερό γόο. γιατί έτσι έκλωσαν οι θεοί γιά τούς άμοιρους θνητούς νά ζούν μέσα στόν πόνο>> (στ.524-526) Μέ τόν γόο δέν βγάζουμε κάτι. Όλοι οι θνητοί είναι ορισμένον από τούς θεούς νά ζούν μέσα στόν πόνον. Τί μάς μένει; Η προσπάθεια γιά τήν υπέρβασιν καί, ελάχιστες φορές, η υπέρβασις της Μοίρας... <<μή τις Αχαιών ενθάδ' επέλθησιν βουληφόρος, οί τέ μοι αιεί βουλάς βουλεύουσι παρήμενοι, ή θέμις εστί>> <<μή κάποιος τών Αχαιών ενθάδ' επέλθη βουληφόρος, απ' αυτούς πού σέ μένα πάντα βουλές βουλεύονται παρακαθήμενοι, όπως θεμιτόν είναι>> (στ.650-652) Είναι Θεσμός η βουλή καί οι βουληφόροι γιά κάθε βασιλέαν. Άρα, η απόλυτη καί μή ελεγχόμενη εξουσία τού Άνακτος-τού όποιου αρχηγού τής πολιτείας θά λέγαμε-δέν νοείται νά συμβαίνει στήν ελληνικήν σκέψιν καί τόν ελληνικόν τρόπον τού πολιτεύεσθαι καί διοικείν. Σήμερα υπάρχει άρθρον τού Συντάγματος πού λέει πώς οι άρχοντες (βουλευτές) ΔΕΝ ευθύνονται γιά όσα λένε (!!!) καί υπάρχει καί η απίστευτος παγκόσμια πρωτοτυπία πού ονομάζεται 'βουλευτική ασυλία'. Κοινώς, κάνουν ό, τι γουστάρουν καί δέν δίνουν σέ κανέναν λογαριασμό. Καί γιατί όχι; Τό άλλοθι των είναι έτοιμο: 'μάς εξέλεξε ο κυρίαρχος λαός'. Καί, δυστυχώς, έχουν δίκαιον. Τέτοιοι πού καταντήσαμε μάς πρέπει κάθε τιμωρία...

128

Δ.ΟΜΗΡΟΥ ΟΔΥΣΣΕΙΑ

Απαραίτητη σημείωσις: Κατά τήν γνώμη μου, ο Οδυσσεύς κωδικοποιεί τόν πραγματικόν Ηγέτη, η Πηνελόπη τήν εξουσίαν επί τής πατρίδος, η Ιθάκη τήν ίδια τήν πατρίδαν, ο Τηλέμαχος τό εκλεκτόν κομμάτι τού λαού, γνήσιο τέκνον τής πατρίδος καί συνεχιστή τών Θεσμών, οι μνηστήρες τούς σφετεριστές καί καταχραστές τής εξουσίας καί τής πατρίδος. Η ερμηνευτική απόπειρα πού παρουσιάζεται εδώ έχει αφετηρία τήν παραπάνω παραδοχή. Ήταν μιά 'έμπνευσις' πού είχα κατά τήν διάρκειαν τής δευτέρας μελέτης πάνω στήν Οδύσσειαν. Κρίνετε εσείς κατά πόσον είναι αυθαίρετος ή, όντως, αποτελεί ένα τμήμα αποσυμβολισμού τού έργου.

ΡΑΨΩΔΙΑ Α

<<αλλ'ουδ' ώς ετάρους ερρύσατο, ιέμενος περ. Αυτών γάρ σφετέρησιν ατασθαλίησιν όλοντο>> <<αλλ' ουδέ κι έτσι τούς εταίρους έσωσε, κι άς ήθελε. γιατί εκείνοι από τίς δικές τους ατασθαλίες απωλέσθησαν>> (στ.6-7) Όσο καί άν ένας-ακόμη καί εκλεκτός-προσπαθήσει νά σώσει τούς υπολοίπους έξω από τόν εαυτόν του, δέν αρκεί. Πρέπει νά θέλουν καί αυτοί νά σωθούν καταβάλλοντας τήν αντίστοιχην προσπάθειαν. Στήν ελληνικήν Ιστορίαν εμφανίστηκαν συχνά άνθρωποι πού προειδοποίησαν γιά επερχόμενους ολέθρους. Καί δέν μιλάμε γιά μαντείες ή προφητείες, αλλά γιά έλλογον πρόβλεψιν. Σκεπτόμενοι επιστημονικώς, βλέποντας τά 'σημάδια' καί ερμηνεύοντάς τα αναλόγως μέ τήν εποχήν στήν οποίαν έζησαν. Δέν πέτυχαν πάντοτε τήν αφύπνισιν. Όχι όσο ζούσαν τουλάχιστον. Αρκετοί χρειάστηκε νά πεθάνουν γιά νά καταλάβουν οι υπόλοιποι τό αληθές τών λόγων των. Η σωτηρία είναι ατομική υπόθεσις, ασχέτως άν γίνεται τή παρορμήσει κάποιου έξω από εμάς. Άν δέν ξυπνήσει κάτι μέσα μας, έστω όχι απολύτως συνειδητοποιημένον, όσα καί νά λένε όλοι οι σοφοί τού κόσμου μαζί δέν αρκούν γιά νά κουνήσουμε ούτε τό μικρό μας δαχτυλάκι. Άν, δέ, μιλάμε, ειδικώς, γιά τήν σωτηρίαν τής ψυχής, τά πράγματα περιπλέκονται ακόμη περισσότερο. <<οι δέ καί αυτοί σφήσιν ατασθαλίησιν υπέρ μόρον άλγε' έχουσιν>> <<όμως καί αυτοί από δικές τους ατασθαλίες υπέρ τής μοίρας άλγη έχουν>> (στ.33-34) Είναι πολύ σημαντικό αυτό τό οποίον καταγράφεται εδώ. Ο άνθρωπος εκ τών δικών του ατασθαλιών δύναται νά χειροτερεύσει τήν Μοίραν του! Στήν Ιλιάδα μάς είχε πεί πώς ο άνθρωπος δύναται νά υπερβεί κάποιες φορές τήν Μοίραν υπερβάλλοντας εαυτόν. Συμβαίνουν, δηλαδή, καί τά δύο. Καί πρός τά άνω καί

129

πρός τά κάτω, αναλόγως μέ τίς επιλογές τού κάθε ανθρώπου, η Μοίρα ΑΛΛΑΖΕΙ. Τό 'πρός τά κάτω' μοιάζει πάντα πιό εύκολον. Καί είναι: αρκεί νά αφεθεί κανείς πλήρως στά κτηνώδη ένστικτά του. Τό πρός τά άνω απαιτεί υπέρβασιν τών 'τυπικών' δυνάμεων. Απαιτεί χαλιναγώγησιν καί υπέρβασιν τών ενστίκτων, τό οποίο γιά νά συμβεί, μέ τήν σειράν του, απαιτεί Θέλησιν, Λογικήν, Τάξιν, Φιλοσοφίαν. Πράγματα αείποτε δύσκολα. Στούς καιρούς πού ζούμε, είναι φανερόν τί συμβαίνει καί, κυρίως, πού θέλουν νά μάς οδηγήσουν, ώς ανθρωπότητα, αλλά καί, συγκεκριμένως, ώς φυλή. Μιά πολιτεία δομημένη στήν ήσσονα προσπάθεια είναι φανερό πώς δέν έχει μέλλον. Προκύπτει, λοιπόν, αβίαστα, τό συμπέρασμα πώς στόχος όσων διοικούν είναι η διάλυσις μας. Είτε συμβαίνει από ανικανότητα των, είτε αποτελεί πράξιν επαισχύντου προδοσίας, οι άνθρωποι αυτοί πρέπει νά απομακρυνθούν από τίς θέσεις πού κατέχουν πρίν είναι πολύ αργά. Μιά πολιτεία η οποία σπρώχνει, ωθεί, έως υποχρεώνει, τούς πολίτες της νά υπερβαίνουν συνεχώς τόν εαυτόν τους είναι μιά πολιτεία προορισμένη όχι απλώς νά ζήσει, μά, νά κυριαρχήσει επί όλων τών άλλων. Εδώ έχετε τήν απάντησιν γιατί μόνον οι Έλληνες υπήρξαν αληθινοί κοσμοκράτορες. Διότι μόνον αυτοί στίς πολιτείες των προσπαθούσαν νά προάγουν τό άτομον χάριν τής συλλογικότητος, καί από τήν ατομικήν υπέρβασιν νά περάσει στήν συλλογικήν υπέρβασιν, αλλάζοντας πρός τά άνω τήν, ήδη, καλήν του Μοίρα. Όλα αυτά στήν λογικήν τού 'κυττάρου', 'οργάνου', 'σώματος' πού ήδη διατυπώσαμε. <<μή ξείνος ανιηθείς ορυμαγδώ δείπνω αδήσειεν, υπερφιάλοισι μετελθών>><<μή κι ο ξένος ανιάση από τόν ορυμαγδό καί τό δείπνον αηδιάση, μεταξύ υπερφιάλων καθώς θά ήταν>> (στ.133-134) Θά σηκωθεί νά φύγει αηδιασμένος, ο ξένος, άν μετέλθει τόν ορυμαγδόν τών υπερφιάλων. Καταδικάζει εδώ τούς υπερφιάλους. Είναι υγίεια κάποιος νά αηδιάζει μέ τούς υπερφιάλους. Σημαίνει πώς δέν τούς μοιάζει...Άν νευριάζετε μέ τήν σημερινή κατάστασιν είστε σέ καλόν δρόμο. <<τούτοισιν μέν ταύτα μέλει, κίθαρις καί αοιδή, ρεί', επεί αλλότριον βίοτον νήποινον έδουσιν>> <<τούτους αυτά μέλει, κιθάρα καί ωδή, τά εύκολα, επειδή αλλότριο βιός χωρίς ποινή τρώγουν>> (στ.159-160) Οι χαρές καί τά πανηγύρια, μέ τήν χυδαίαν υπερκατανάλωσιν καί επίδειξιν, είναι δείγμα ανθρώπων οι οποίοι τρώνε τό βιός άλλων. Οι μνηστήρες εκφράζουν τήν κατάχρησιν τής εξουσίας, πού χωρίς νά είναι απολύτως παράνομος, δέν παύει νά τρωγοπίνει στήν υγείαν τού κορόϊδου. Τό κορόϊδον, εν προκειμένω, είναι ο Οδυσσεύς. Στίς μέρες μας, μιάς καί-υποτίθεται-οι εξουσίες πηγάζουν από τόν κυρίαρχον λαόν, τό 'κορόϊδον' είναι ο ίδιος ο λαός στό σύνολόν του. Οι πολιτικάντηδες καί οι παρατρεχάμενοί των, καθώς καί αυτοί πού αποκαλούμε 'κομματόσκυλα', θά προσέξατε-άν ζούμε στήν ίδιαν χώραν-πώς στήν συντριπτική

130

των πλειοψηφία κάνουν ακριβώς αυτό πού περιγράφει ο Όμηρος γιά τούς μνηστήρες: χαρές καί πανηγύρια, μέ χυδαίαν υπερκατανάλωσιν καί επίδειξιν. Τρώνε, λοιπόν, τό βιός άλλων. Ποιών άλλων; Μά, όλων ημών! Ώς πότε θά τό ανεχόμαστε; <<ει κείνον γ'Ιθάκηνδε ιδοίατο νοστήσαντα, πάντες κ'αρησαίατ' ελαφρότεροι πόδας είναι ή αφνειότεροι χρυσοίό τε εσθήτός τε>> <<άν εκείνον στήν Ιθάκη έβλεπαν νά νοστή πάντες θά ευχόντουσαν ελαφρότεροι στά πόδια νά είναι παρά πλουσιώτεροι σέ χρυσό κι εσθήτες>> (στ.163-165) Αποκωδικοποιώντας στό σήμερα: άν αποφασίσει ο λαός νά γυρίσει στήν 'Ιθάκη' του, μέ ό,τι αυτό σημαίνει, καλλίτερα νά κρυφτούν οι πολιτικάντηδες καί λοιποί παρατρεχάμενοι...Στό έργο, η απουσία τού Οδυσσέως είναι πού δημιούργησε τήν δυσάρεστον κατάστασιν. Ομοίως, η απουσία Ηγέτου, αλλά καί η αδιαφορία τού λαού, είναι αυτή πού δημιούργησε τήν δικήν μάς κατάστασιν. Γιά τήν 'σωτηρίαν' μας, λοιπόν, αναμένουμε δύο πράγματα: ή μιά λαϊκή εξέγερσιν χωρίς Ηγέτη-πού, τό πιθανότερον, δέν θά έχει αποτέλεσμα-ή μιά λαϊκή εξέγερσιν μέ μπροστάρη τόν Ηγέτην-πού, βάσει Ιστορίας, έχει καλλίτερες πιθανότητες επιτυχίας. Η πρόβλεψίς μου είναι πώς κάτι τέτοιο όλο καί πλησιάζει χρονικώς. <<ώς τέ μοι υβρίζοντες υπερφιάλως δοκέουσι δαίνυσθαι κατά δώμα. Νεμεσσήσαιτό κεν ανήρ αίσχεα πόλλ' ορόων, ός τις πινυτός γε μετέλθοι>> <<υπερφίαλοι υβριστές αυτοί μού φαίνονται πού τρώνε ανά τά δώματα. Θά θύμωνε καί άνδρας τόσα πολλά αίσχη ορών, όποιος μυαλωμένος βρισκόταν>> (στ.227-229) Ο μυαλωμένος άνδρας θά θύμωνε ορών τά αίσχη τών υπερφιάλων καταχραστών. Άν, λοιπόν, κάποιος δέν είναι μυαλωμένος, δέν θυμώνει ορών τά αίσχη! Γιά τόν λόγον αυτόν φροντίζουν οι 'καταχραστές' νά αποβλακώνουν τόν λαόν μας, γιά νά μήν τούς χαλά τήν μάσα. Πόσο τυχαίον είναι πού η Παιδεία στήν πατρίδα μας απαξιώνεται, χρόνο μέ τόν χρόνο, όλο καί περισσότερο; Αυτοί έχουν σχέδιο καί προγραμματισμό, καί καλά κάνουν! Διότι βρίσκουν καί τά κάνουν. Αφού ελάχιστοι αντιδρούν. Τό μόνο αντίδοτο είναι οι γονείς πού έχουν μικρά παιδιά νά μήν περιμένουν από τό σύγχρονο σχολείο, αλλά, νά τά μορφώσουν μόνοι των, διδάσκοντάς τα νά σκέπτονται. Όσοι, επίσης, μεγαλύτεροι, δέν έχουν ακόμη κάψει εντελώς τόν εγκέφαλόν των, άς πάρουν μερικά βιβλία-κατά προτίμησιν αρχαίους συγγραφείς-γιά νά επαναπρογραμματίσουν τήν σκέψιν των. Ποτέ δέν είναι πολύ αργά. Απαιτεί Θέλησιν καί κόπο, όμως. Σέ κάθε περίπτωσιν, πρέπει νά βάλουμε μυαλό όσοι περισσότεροι γίνεται, όσο συντομότερα γίνεται. <<τόσσοι μητέρ' εμήν μνώνται, τρύχουσι δέ οίκον. Η δ'ούτ'αρνείται στυγερόν γάμον ούτε τελευτήν ποιήσαι δύναται. Τοί δέ φθινύθουσιν έδοντες οίκον εμόν. Τάχα δή με διαρραίσουσι καί αυτόν>> <<τόσοι τήν μητέρα μου ζητούν μνηστή καί κατατρύχουν τόν οίκον. Αυτή ούτ'

131

αρνείται στυγερό γάμον ούτε τέλος νά δώση δύναται. κι αυτοί καταστρέφουν τρώγοντες τόν οίκο μου. ταχειά θ' αφανίσουν καί μέ τόν ίδιο>> (στ.248-251) Θυμηθείτε τήν προσέγγισιν πού κάνουμε στό κείμενο. Η Πηνελόπη αποτελεί πρότυπον γυναίκας. Η πατρίς είναι, γιά τόν κάθε άνθρωπο, αιώνιο πρότυπο, 'φίλη, μάνα, αδερφή'. Η Πηνελόπη αντιπροσωπεύει τήν πατρίδα καί όλα εκείνα τά καλά πού αυτή περιλαμβάνει. Τέκνον της είναι ο Τηλέμαχος. Τέκνον τής πατρίδος είναι ο ίδιος ο λαός. Οι μνηστήρες συμβολίζουν όλους τούς καταχραστές εξουσίας καί περιουσίας ενός λαού. Μεταφορά στό σήμερα: Οι πολιτικάντηδες-αλλά καί κάποιοι αλλόφυλοι-(μνηστήρες) ερίζουν γιά τήν επικυριαρχία (Πηνελόπη) στήν πατρίδαν μας κατατρώγοντας τό βιός της. Αυτή δέν μπορεί νά κάνει κάτι μόνη της! Πρέπει εμείς νά κάνουμε κάτι, διότι αλλιώς θά αφανιστούμε καί εμείς (Τηλέμαχος)-τά τέκνα της-ταχέως! Η πατρίς δέν μπορεί νά αυτοπροστατευτεί. Χρειάζεται υπεράσπισιν. Από ποιόν; Μά, απ' τόν ίδιο τόν λαόν. <<τοίος εών μνηστήρσιν ομιλήσειεν Οδυσσεύς. Πάντες κ' ωκύμοροί τε γενοίατο πικρόγαμοί τε>> <<τέτοιος νά ήταν καί μέ τούς μνηστήρες νά συναντιόταν ο Οδυσσεύς. πάντες ταχυθάνατοι θά γίνονταν καί πικρόγαμοι>> (στ.265-266) Ο Οδυσσεύς συμβολίζει τόν αληθινόν Ηγέτη. Οι μνηστήρες συμβολίζουν όλους τούς καταχραστές εξουσίας καί περιουσίας ενός λαού. Αποκωδικοποίησις: Άν συναντιόταν ο Οδυσσεύς μέ τούς μνηστήρες, ταχυθάνατοι θά ήταν καί πικρόγαμοι. Άν εμφανιζόταν, δηλαδή, ο αληθινός Ηγέτης, καί όρθωνε τό ανάστημά του, οι καταχραστές θά πλήρωναν μέχρι καί μέ τήν ζωήν των τίς ατασθαλίες των. Στήν περίπτωσίν μας, οι πολιτικάντηδες, παρατρεχάμενοι, κερδοσκόποι κεφαλαιοκράτες καί λοιποί εντόπιοι προδότες... Οι αλλόφυλοι εχθροί καί υπερκαταχραστές είναι μιά άλλη ιστορία. Γιά νά λύσει κανείς τά προβλήματα γύρω του πρέπει νά λύσει πρώτα τά προβλήματα μέσα του. Αυτό ισχύει καί γιά τά άτομα καί γιά τίς κοινωνίες. <<σέ δέ φράζεσθαι άνωγα όππως κε μνηστήρας απώσεαι εκ μεγάροιο>> <<σύ όμως νά σκεφθής προτρέπω, πώς τούς μνηστήρες θ' απώσης εκ τού μεγάρου>> (στ.269-270) Προτρέπεται ο Τηλέμαχος νά σκεφτεί τρόπους γιά νά διώξει τούς μνηστήρες. Αποκωδικοποίησις: προτρέπεται ο λαός νά σκεφτεί πώς θά απαλλαγεί από τούς όποιους καταχραστές τής περιουσίας του. Είδαμε, ήδη, ποιούς εννοούμε σήμερα. <<άλκιμος έσσ', ίνα τίς σε καί οψιγόνων εϋ είπη>> <<άλκιμος νά είσαι. ώστε καί κάποιος γιά σέ από τούς οψιγέννητους καλά νά

132

ειπή>> (στ.302) Απευθύνεται στόν Τηλέμαχον η παρότρυνσις. Αποκωδικοποίησις: 'Νά είσαι άλκιμος-τέκνον τής πατρίδος, λαέ-ώστε καλά νά πεί γιά σένα όποιος γεννηθεί στό μέλλον'. Πρέπει, λοιπόν, ο λαός, τό γνήσιον τέκνον τής πατρίδος, νά ορθώσει ανάστημα, νά είναι δυνατός, άλκιμος. Εν ολίγοις, νά αντιδράσει σέ όσα συντελούνται καί νά μήν μείνει απαθής. Είτε πετύχει είτε όχι, μέ τήν αντίδρασίν του, τό επιθυμητόν αποτέλεσμα, θά έχει παραδειγματίσει τίς επόμενες γενεές πού ακολουθούν. Θά διαιωνίσει τό μήνυμα τού αγώνος γιά δικαιοσύνη καί ευταξία-διότι περί αυτού πρόκειται. <<ει δ'υμίν δοκέει τόδε λωϊτερον καί άμεινον έμμεναι, ανδρός ενός βίοτον νήποινον ολέσθαι, κείρετ'. Εγώ δέ θεούς επιβώσομαι αιέν εόντας, αί κέ ποθι Ζεύς δώσι παλίντιτα έργα γενέσθαι. Νήποινοί κεν έπειτα δόμων έντοσθεν όλοισθε>> <<Κι άν σάς φαίνεται αυτό ωφελιμότερο καί καλλίτερο πώς είναι, ενός ανδρός τόν βίο χωρίς ποινή νά καταστρέφετε, καταστρέψτε. εγώ στούς θεούς θά βοήσω τούς αθανάτους, ίσως κάποτε ο Ζεύς δώση τά έργα σας νά ξεπληρωθούν. ανεκδίκητοι τότε εντός τού δόμου θά ολεσθήτε>> (στ.376-380) Τά λόγια αυτά απευθύνονται στούς μνηστήρες. Στήν προσέγγισίν μας, απευθύνονται σέ όλων τών λογιών καταχραστές εξουσίας καί περιουσίας τού λαού. Γιά αυτούς, μπορεί κανείς νά πεί, σύν τοίς άλλοις, πώς μέ τίς πρακτικές των εμποδίζουν τήν εμφάνισιν καί ανάδειξιν τού όποιου πραγματικού Ηγέτη, πέραν τής προφανούς καταχρήσεως. Κάνουν, δηλαδή, διπλό κακό. Προσεύχεται, λοιπόν, γιά τήν τιμωρίαν των. Αυτό άς προσευχόμαστε καί εμείς. Είθε!

133

ΡΑΨΩΔΙΑ Β

<<Κέκλυτε δή νύν μευ, Ιθακήσιοι, όττι κεν είπω. ούτε ποθ' ημετέρη αγορή γένετ' ούτε θόωκος εξ ού Οδυσσεύς δίος έβη κοίλης ενί νηυσί. νύν δέ τίς ώδ' ήγειρε; τίνα χρειώ τόσον ίκει ηέ νέων ανδρών, ή οί προγενέστεροί εισιν; ηέ τιν' αγγελίην στρατού έκλυεν ερχομένοιο, ήν χ' ημίν σάφα είποι, ότε πρότερός γε πύθοιτο;ήε τι δήμιον άλλο πιφαύσκεται ηδ' αγορεύει; εσθλός μοι δοκεί είναι, ονήμενος. είθε οι αυτώ Ζεύς αγαθόν τελεσειεν, ό, τι φρεσίν ήσι μενοινά>> <<Ακούστε μένα τώρα, Ιθακήσιοι, ό, τι κι άν είπω. ούτε ποτέ αγορά κάναμεν ούτε συνέλευσιν από τότε πού ο θεϊκός Οδυσσεύς έβη μέ τίς κοίλες νήες. Τώρα ποιός εδώ (μάς) συνήγειρε; ποιά χρεία τόση φθάνει σέ νέους άνδρες, ή σ' εκείνους πού προγενέστεροι είναι; μήπως κάποιαν αγγελία γιά στρατόν άκουσεν ερχόμενο πού σαφώς θά μάς πή, επειδή πρότερος (τήν) έμαθε; ή κάτι άλλο τού δήμου φανερώνει κι αγορεύει; εσθλός μού φαίνεται πώς είναι, καλότυχος. Είθε σ' αυτόν ο Ζεύς αγαθό νά τελέση, ό, τι στίς φρένες του μελετά>> (στ.25-34) Εδώ έχουμε μιά λεπτομέρεια πού αφορά τό πολίτευμα στό ομηρικό έργο. Μάς πληροφορεί πότε συγκαλείται 'αγορά' καί 'συνέλευσις'. Θά ήταν αδιανόητο νά συγκαλείται αγορά γιά τήν αγορά! Δηλαδή, αυτό πού σήμερα συμβαίνει στά κοινοβούλια, όπου συνεδριάζουν τακτικώς. Ο Όμηρος μάς πληροφορεί γιά ποιούς λόγους συνέρχεται η αγορά: α) όταν προβλέπεται πόλεμος. Όταν, δηλαδή, τίθεται θέμα κινδύνου γιά τήν πολιτείαν στό άμεσο μέλλον. Προσοχή! δέν μιλά γιά καιρό πολέμου-είδαμε στήν Ιλιάδα πώς αντιμετωπίζεται τό ίδιο θέμα-, αλλά, γιά επερχόμενο πιθανό πόλεμο. β) όταν πρέπει νά αναδειχτεί κάποιο θέμα τού δήμου. Τί μπορεί νά είναι αυτά τά θέματα τού δήμου; μά, απλά καθημερινά προβλήματα τών ανθρώπων, όπως η θρέψις. γ) όταν ο βασιλεύς έχει νά κάνει κάποια αναγγελία. Γιά λόγους ενημερώσεως τού δήμου άν κάτι έχει υποπέσει μόνο στήν δική του αντίληψιν, είτε γιά κάτι τό οποίον έχει λάβει απόφασιν καί θέλει νά τήν επικυρώσει, ώς διαταγή, πιά, στήν αγορά, ενώπιων όλων τών αρχόντων. Εμμέσως παίρνουμε τήν πληροφορίαν πώς ο βασιλεύς, τρόπον τινά, νομοθετεί. <<οι δ' εις ημέτερον πωλεύμενοι ήματα πάντα, βούς ιερεύοντες καί όϊς καί πίονας αίγας, ειλαπινάζουσιν πίνουσί τε αίθοπα οίνον μαψιδίως. τά δέ πολλά κατάνεται. ου γάρ έπ' ανήρ οίος Οδυσσεύς έσκεν, αρήν από οίκου αμύναι. ημείς δ' ού νύ τι τοίοι αμυνέμεν. ή καί έπειτα λευγαλέοι τ' εσόμεσθα καί ου δεδαηκότες αλκήν. ή τ' άν αμυναίμην, εί μοι δύναμίς γε παρείη. ου γάρ έτ' ανσχετά έργα τετεύχαται, ουδ' έτι καλώς οίκος εμός διόλωλε. νεμεσσήθητε καί αυτοί, άλλους τ' αιδέσθητε περικτίονας ανθρώπους, οί περιναιετάουσι. θεών δ' υποδείσατε μήνιν, μή τι μεταστρέψωσιν αγασσάμενοι κακά έργα>>

134

<<Εκείνοι στά ημέτερα κλωθογυρίζουν τίς ημέρες όλες, βόδια σφάζοντας καί πρόβατα καί παχειές αίγες, συμποσιάζονται καί πίνουν σπινθηροβόλον οίνον απερίσκεπτα. καί πολλά καταξοδεύουν. Γιατί δέν υπάρχει άνδρας όπως ο Οδυσσεύς ήταν, τήν κατάραν από τόν οίκο νά διώξη. Εμείς δέν μπορούμε σ' αυτό ν' αμυνθούμε. έ, καί έπειτα δυστυχείς θά είμαστε καί αμάθητοι σέ αλκή. Θ' αμυνόμουν άν η δύναμι μού παραστεκόταν. Γιατί δέν είναι ανεκτά τά έργα πού γίνονται, καί απρεπώς ο οίκος μου χάνεται. θυμώστε καί σείς οι ίδιοι, καί τούς άλλους ντραπήτε περιοίκους ανθρώπους, πού γύρω κατοικούν. καί τών θεών φοβηθήτε τήν μήνιν. μήπως μεταστραφούν βλέποντας τά κακά έργα>> (στ.55-67) 'Οι μνηστήρες απερισκέπτως καί ακορέστως κατατρώγουν τό βιός μου, διότι δέν υπάρχει άνδρας, <<οίος Οδυσσεύς έσκεν>> <<όπως ο Οδυσσεύς>>, νά διώξει τήν κατάραν εκ τού οίκου'. 'Άν ήμουν δυνατός', λέει ο Τηλέμαχος, 'θά αμυνόμουν'. 'Πρέπει νά θυμώσετε μέ τούς εαυτούς σας καί νά ντραπείτε τούς υπολοίπους ανθρώπους γιά αυτά τά οποία κάνετε', συμπληρώνει. 'Φοβηθείτε τήν μήνιν τών θεών', καταλήγει. Αποκωδικοποίησις: α) όταν δέν υπάρχει αληθινός Ηγέτης (Οδυσσεύς στό κείμενον), η πατρίς ('οίκος' στό εδώ κείμενο) μοιάζει καταραμένη καί τό βιός τού λαού (βιός τού Τηλεμάχου στό κείμενο) απερισκέπτως καί ακορέστως κατατρώγουν κάθε λογής καταχραστές (μνηστήρες στό κείμενον). β) Ο λαός (Τηλέμαχος στό κείμενο) πρέπει νά γίνει δυνατός, νά αποκτήσει δύναμιν, ώστε νά εναντιωθεί στούς καταχραστές. Αυτό μπορεί νά συμβεί ακόμη καί όταν απουσιάζει ο Ηγέτης. Δύο, λοιπόν, είναι οι περιπτώσεις πού οι διάφοροι καταχραστές μπορούν νά τιμωρηθούν: 1) όταν υπάρχει Ηγέτης νά εμπνεύσει τόν λαόν νά εναντιωθεί 2) όταν δέν υπάρχει Ηγέτης, αλλά ο λαός ξεχυλίζει από αγανάκτησιν, κατάστασις η οποία τού γεννά σθένος(=δύναμιν), καί αναλαμβάνει ο ίδιος τήν τιμωρίαν. γ) Ο λαός πρέπει νά θυμώσει μέ τόν ίδιον του τόν εαυτόν. Πρέπει νά αισθανθεί τήν ΑΙΔΩ πού είδαμε πιό πρίν στήν 'Ιλιάδα'. Νά αγανακτήσει γιά όσα κάνει καί γιά όσα δέν κάνει. Η αγανάκτησις αυτή θά τού γεννήσει μένος, μέ τήν σειράν τού αυτό γεννά σθένος(=δύναμιν), καί, έτσι, ξεκινά, ώς είδαμε πιό πάνω, η Επανάστασις, έστω καί δίχως Ηγέτη. δ) Ο λαός πρέπει νά φοβηθεί τήν μήνιν τών θεών καί νά αντιδράσει. Όπως έχουμε διαπιστώσει, είναι βαθυτάτη η πίστις στό δίπολον Ύβρις-Νέμεσις. Όταν

135

κάποιος διαπράττει Ύβριν, εν προκειμένω μέ τήν παθητικότητά του επιτρέπει νά καταστρέφεται από λίγους κακούς ολόκληρη η πατρίς, η τιμωρία είναι εγγυημένη. Ποιά είναι αυτή; Μά, προφανώς, η διάλυσις τής πολιτείας! Τό συμπέρασμα πού προκύπτει από όλα τά παραπάνω περικλείεται σέ δύο λέξεις: Ξυπνάτε Έλληνες! <<Αντίνο', ού πως έστι δόμων αέκουσαν απώσαι ή μ' έτεχ', ή μ' έθρεψε. πατήρ δ' εμός άλλοθι γαίης, ζώει ό γ' ή τέθνηκε. κακόν δέ με πόλλ' αποτίνειν Ικαρίω, αί κ' αυτός εκών από μητέρα πέμπψω. εκ γάρ τού πατρός κακά πείσομαι, άλλα δέ δαίμων δώσει, επεί μήτηρ στυγεράς αρήσετ' ερινύς οίκου απερχομένη. νέμεσις δέ μοι εξ ανθρώπων έσσεται. ώς ου τούτον εγώ ποτε μύθον ενίψω. υμέτερος δ' ει μέν θυμός νεμεσίζεται αυτών, έξιτέ μοι μεγάρων, άλλας δ' αλεγύνετε δαίτας υμά κτήματ' έδοντες αμειβόμενοι κατά οίκους. ει δ' υμίν δοκέει τόδε λωϊτερον καί άμεινον έμμεναι, ανδρός ενός βίοτον νήποινον ολέσθαι, κείρετ'. εγώ δέ θεούς επιβώσομαι αιέν εόντας, αί κέ ποθι Ζεύς δώσι παλίντιτα έργα γενέσθαι. νήποινοί κεν έπειτα δόμων έντοσθεν όλοισθε>> <<Αντίνοε, δέν μπορώ από τούς δόμους ακούσα ν' απωθήσω αυτήν πού μ' έτεκε καί μ' έθρεψεν. ο πατέρας μου σ' άλλη γή ζή ή πέθανε. κι είναι κακό σέ μέ πολλά ν' αποπληρών στόν Ικάριο, άν εγώ εκών τήν μητέρα πέμψω. Γιατί εκ τού πατρός κακά θά πάθω, κι άλλα ο θεός θά (μού) δώση, αφού η μητέρα στίς στυγερές θά προσευχηθή Ερινύες τού οίκου απερχόμενη. καί η νέμεσις εξ ανθρώπων θά μού είναι. έτσι τούτον εγώ ποτέ τόν λόγο δέν θά ειπώ. Κι άν εσείς οι ίδιοι ντρέπεσθε μέσα σας, έξω από τά μέγαρά μου, καί γι' άλλα φροντίστε συμπόσια τά δικά σας κτήματα τρώγοντες, εναλλασσόμενοι κατ' οίκους. Άν σέ σάς φαίνεται τούτο ωφελιμώτερο καί καλλίτερο πώς είναι, ανδρός ενός τό βιός χωρίς ποινή νά καταστρέφετε, καταστρέψτε. εγώ τούς θεούς θά καλέσω βοήθεια τούς αειγενέτους, καί ίσως κάποτε ο Ζεύς δώση τά ίδια έργα νά (σάς) γίνουν. Κι ανεκδίκητοι έπειτα στούς δόμους μέσα θ' απολεσθήτε>> (στ.130-145) Ο Τηλέμαχος αρνείται νά διώξει τήν μητέραν του από τά ανάκτορά του. Τό θεωρεί μεγίστη ύβριν. Διατυπώνει τήν θέσιν πώς άν τό πράξει θά περιμένει τιμωρία από τρείς μεριές: τούς θεούς, τόν πατέραν του, τούς υπολοίπους ανθρώπους. Αφού, βεβαίως, θά τού έχει ρίξει κατάρα η Πηνελόπη. Προειδοποιεί τούς μνηστήρες πώς άν συνεχίσουν νά διαπράττουν ύβριν θά τιμωρηθούν καί τούς καλεί νά αισθανθούν τήν αιδώ μέσα των. Παρατηρήσεις: 'Η κατάρα τής μάνας πιάνει'. Είναι πολύ παλαιά η πίστις πάνω στό θέμα αυτό. Επίσης, ο θεός παρεμβαίνει καί τιμωρεί τό άδικον. Καί, μάλιστα, ανταποδοτικώς. Όσα έκανες θά πάθεις. Αποκωδικοποίησις: Μήν απαρνιέσαι, τέκνον τής πατρίδος (Τηλέμαχος), την ευθύνην πού έχεις για την διακυβέρνησιν (Πηνελόπη) της χώρας. Ο Τηλέμαχος δέν αρνείται τήν μητέραν του. Ομοίως, ο λαός δέν πρέπει νά αρνείται ούτε τήν πατρίδαν ούτε τίς ευθύνες γιά τήν διακυβέρνησίν της. Τό κείμενο μάς διδάσκει,

136

χρησιμοποιώντας τήν συμπεριφοράν τού Τηλεμάχου, πώς, αρχικώς, πρέπει νά προειδοποιήσουμε τούς καταχραστές, νά εγκαλέσουμε τήν όποιαν αιδώ των, παρακινώντας τούς νά μετανοήσουν. Αρχικώς, πρέπει νά χρησιμοποιηθεί η πειθώ καί η παραίνεσις. Πρέπει νά τούς δοθεί η ευκαιρία τής μετανοίας, χάριν δικαιοσύνης. Άν δέν δείξουν καί μεγάλο...ενδιαφέρον, τότε...λεπίδι καί μέ τίς ευλογίες τών θεών. <<Κέκλυτε δή νύν μευ, Ιθακήσιοι, όττι κεν είπω. Μή τις έτι πρόφρων αγανός καί ήπιος έστω σκηπτούχος βασιλεύς, μηδέ φρεσίν αίσιμα ειδώς, αλλ'αιεί χαλεπός τ'είη καί αίσυλα ρέζοι, ως ού τις μέμνηται Οδυσσήος θείοιο λαών οίσιν άνασσε, πατήρ δ'ώς ήπιος ήεν. Αλλ' ή τοι μνηστήρας αγήνορας ού τι μεγαίρω έρδειν έργα βίαια κακορραφίησι νόοιο. Σφάς γάρ παρθέμενοι κεφαλάς κατέδουσι βιαίως οίκον Οδυσσήος, τόν δ'ουκέτι φασί νέεσθαι. Νύν δ'άλλω δήμω νεμεσίζομαι, οίον άπαντες ήσθ'άνεω, ατάρ ού τι καθαπτόμενοι επέεσσι παύρους μνηστήρας κατερύκετε πολλοί εόντες>> <<Ακούστε με τώρα, Ιθακήσιοι, σέ ό, τι πώ. άς μή υπάρχη πιά πρόφρων μαλακός καί ήπιος σκηπτούχος βασιλεύς, μηδέ φρονώντας καθώς πρέπει, αλλά πάντα χαλεπός νά είναι καί τ' άδικα νά πράττη. Αφού κανείς δέν θυμάται τόν θεϊκόν Οδυσσέα από τούς λαούς, στούς οποίους άνασσε, καί ως πατέρας ήπιος ήταν. Αλλ' όμως τούς αγερώχους μνηστήρες δέν φθονώ καθώς πράττουν έργα βίαια μέ τόν κακόρραφο νού τους. γιατί θέτοντες (σέ κίνδυνο) τίς κεφαλές τους κατατρώγουν βιαίως τόν οίκο τού Οδυσσέως, πού λένε πώς δέν θά γυρίση. Τώρα μέ τόν άλλο δήμο θυμώνω, καθώς άπαντες κάθεστε άφωνοι, κι ούτε καθαπτόμενοι μέ έπη τούς λίγους μνηστήρες εμποδίζετε κι άς είστε πολλοί>> (στ.229-241) Ώς νά τά λέει στόν λαόν μας σήμερα...Ακούστε Έλληνες! 'Νά μήν υπάρξει ξανά καλός βασιλεύς-κυβερνών-αλλά πάντα χαλεπός νά είναι καί τ'άδικα νά πράττει αφού δέν θυμάστε τούς καλούς βασιλείς πού κυβερνούσαν ώς πατέρες, ήπιοι'. Λίγο αντικειμενικώς νά σκεφτείτε τήν Ιστορίαν μας, ακόμη καί τήν νεοτέραν, θά βρείτε μιά σειρά καλών ηγετών πού λοιδωρήθηκαν. Δείτε αμέσως μετά τί είδους 'ηγέτες' μάς έστειλε τό θείο δίκαιο πρός τιμωρίαν καί αφύπνισιν. 'Δέν φθονώ', λέει, 'τούς καταχραστές εξουσίας καί πλούτου. Μέ τόν ΔΗΜΟΝ θυμώνω, καθώς άπαντες κάθεστε άφωνοι, καί ούτε κάν μέ λόγια αυτούς τούς λίγους εμποδίζετε καί άς είστε πολλοί'. Κοινώς, βρίσκουν καί τά κάνουν. Αντιδράστε! Τό μύνημα ειναι τό ίδιο από τήν εποχήν τού Ομήρου. βιός τού Οδυσσέως=βιός τής πατρίδος, διότι Οδυσσεύς=Άναξ καί Άναξ=προσωποποιημένος ο δήμος, η πατρίδα. Επίσης, Άναξ=Θεσμός=Οδυσσεύς. Άρα, οι καταχραστές στρέφονται εναντίον τών ιδίων τών Θεσμών. Άν, όμως, καταρρεύσουν οι Θεσμοί, όσα, δηλαδή, μάς ενώνουν αναποσπάστως μέ τό χτές (ανεξαρτήτως τού ποιός κυβερνά), δέν υπάρχει καί μέλλον γιά τήν πολιτείαν. Ένα

137

φυτό άν τό βγάλει κανείς από τήν ρίζαν, ή, μέ κάποιο τρόπο, τού αφαιρούσε μόνο τήν ρίζαν, τό φυτό αυτό θά πέθαινε μέ βεβαιότητα. Τό ίδιο ακριβώς ισχύει καί γιά όποιον λαό αποκόπτεται από τίς ρίζες του. Συνεπώς, προσωπικώς, δέν αντιλαμβάνομαι κάποιους ανθρώπους πού κηρύττουν τό ιδεολόγημα τού 'ριζοσπαστισμού'. Είτε ανόητοι, μού φαίνεται πώς, είναι, είτε συνειδητοί προδότες. Σέ κάθε περίπτωσιν, ο λαός πρέπει νά αποφεύγει τά λεχθέντα τέτοιων ανθρώπων, άν, φυσικά, σκέπτεται μέ γνώμονα τό συμφέρον τής πατρίδος καί τής φυλής. <<Μέντορ αταρτηρέ, φρένας ηλεέ, ποίον έειπες ημέας οτρύνων καταπαυέμεν. αργαλέον δέ άνδρασι καί πλεόνεσσι μαχήσασθαι περί δαιτί. εί περ γάρ κ' Οδυσεύς Ιθακήσιος αυτός επελθών δαινυμένους κατά δώμα εόν μνηστήρας αγαυούς εξελάσαι μεγάροιο μενοινήσει' ενί θυμώ, ού κέν οι κεχάροιτο γυνή, μάλα περ χατέουσα, ελθόντ', αλλά κεν αυτού αεικέα πότμον επίσποι, ει πλεόνεσσι μάχοιτο. σύ δ' ου κατά μοίραν έειπες. αλλ' άγε, λαοί μέν σκίδνασθ' επί έργα έκαστος, τούτω δ' οτρυνέει Μέντωρ οδόν ηδ' Αλιθέρσης, οί τέ οι εξ αρχής πατρώϊοί εισιν εταίροι αλλ', οϊω, καί δηθά καθήμενος αγγελιάων πεύσεται ειν Ιθάκη, τελέει δ' οδόν ού ποτε ταύτην>> <<Μέντορα εχθρικέ, στραβόμυαλε, τί είπες ημάς οτρύνων νά καταπαύωμε. Δύσκολο σέ άνδρες καί πλείονες νά μαχηθήτε γιά τό φαγητό. Γιατί ακόμη καί άν ο Ιθακήσιος Οδυσσεύς ο ίδιος ερχόταν τούς τρωγοπίνοντες στό δώμα του μνηστήρες αγερώχους νά διώξη από τό μέγαρο βάζοντας στό μυαλό του, δέν θά χαιρόταν η γυναίκα του, μ' όλο πού τό θέλει, άν ερχόταν, αλλ' αυτού απρεπή θάνατο θά εύρισκε, άν μέ πλείονες μαχόταν. σύ κατά τό πρέπον δέν είπες. Αλλά 'μπρός, οι λαοί άς σκεδασθούν στά έργα του έκαστος, καί σέ τούτον άς ετοιμάση ο Μέντωρ ταξίδι ή ο Αλιθέρσης, οι οποίοι εξ αρχής πατρώοι τού είναι εταίροι. Αλλά , νομίζω, γιά πολύ καθήμενος αγγελίες θά μαθαίνη στήν Ιθάκη, καί ουδέποτε θά τελέση τό ταξίδι τούτο>> (στ.243-256) Μέ απειλές καί εκφοβισμό τό 'σύστημα' (μνήστηρες εδώ) αποπειράται νά συγκρατήσει τόν λαόν, καθώς καί νά κάνει 'νά τό βουλώσουν' όσοι 'ενοχλητικοί' μεμονωμένα αντιτάσσονται σέ αυτό. Όσοι δέν έχουν ακόμη αποβλακωθεί παρατηρούν πώς συμβαίνει τό ίδιο καί σήμερα. Ένα ανάλγητο σύστημα εξουσίας (όχι διακυβερνήσεως), χρησιμοποιώντας τακτικές ψυχολογικού πολέμου, αποτρέπει πάρα πολλούς ανθρώπους από τήν υποχρέωσιν νά πολεμήσουν κάτι πού τούς καταστρέφει τήν παρούσα ζωήν, αλλά, καί τό μέλλον τών παιδιών των. Νά δούμε, συντόμως, μέ ποιούς τρόπους επιβάλλεται σήμερα η σιωπή: α) κάποιος πού πεινά σκέφτεται μόνο τό στομάχι του. Αδυνατεί νά σκεφτεί κάτι άλλο. Φτιάχνει, λοιπόν, γιά τόν λόγον αυτόν, τό σύστημα όσους περισσότερους 'πεινασμένους' μπορεί. Μόνο στήν Ελλάδαν υπάρχουν πάνω από 2 εκατομμύρια φτωχοί, σέ πληθυσμό 10 εκατομμυρίων, μέ αυξητικές τάσεις. Αυτό μάς δείχνει πώς τό σύστημα ετοιμάζει ακόμη χειρότερες επιθέσεις εναντίον μας. 'Ενισχύοντας' τούς αριθμούς τής φτώχειας μηδενίζει τίς αντιδράσεις στήν κοινωνία.

138

β) τό σύστημα 'θρέφει' ένα σεβαστό αριθμό 'πραιτωριανών', φυλάκων τού εαυτού του. Αυτοί χωρίζονται σέ 2 κατηγορίες. Τούς πλουτοκράτες, πού κάνουν 'δουλειές' μέ τό σύστημα καί, άρα, κανένα λόγο δέν έχουν νά τού εναντιωθούν, καί στούς 'αυλικούς', πού, κατά κανόνα, πρόκειται γιά ελεεινά ανθρωπάκια, πού γιά νά ζήσουν λίγο καλλίτερα τό υπηρετούν γλοιωδώς, σιτιζόμενοι-έστω καί μέ ένα ξεροκόμματο-από αυτό. Αυτοί είναι, ταυτοχρόνως, φύλακες καί ρουφιάνοι τού συστήματος. γ) η ελεεινού επιπέδου μόρφωσις πού παρέχεται στούς νέους, τούς αφήνει έρμαιους εκμεταλλεύσεως από τόν πρώτο τυχόντα επιτήδειο. Χώρια τού γεγονότος πώς, τελευταίως, έχουν πέσει όλες οι μάσκες καί τό σύστημα, απροκαλύπτως, 'διαφημίζει' τόν εαυτόν του μέσα από τήν εκπαίδευσιν, αντί νά προάγει τήν κριτικήν σκέψιν. δ) ΜΜΕ. Χρησιμοποιούνται γιά 'διαφήμισιν' τού συστήματος καί προπαγάνδα εναντίον όλων όσοι αντιδρούν. Δύο είναι οι αγαπημένες μέθοδοι του συστήματος σέ σχέσιν μέ τά ΜΜΕ: 'Πές, πές, πές, κάτι θά μείνει', καί, 'όσο μεγαλύτερον είναι ένα ψέμμα, τόσο πιό πιστευτό μπορεί νά γίνει'. Η πλύσις εγκεφάλου είναι διαρκής καί καθημερινή. Μόνον άνθρωποι μέ τεχνωμένο εγκέφαλο, όπου κυριαρχεί η Λογική, μπορούν νά αντισταθούν καί νά μήν υποκύψουν στό σύστημα. Αλλά γι' αυτό φροντίζει νά αποβλακώνει τούς νέους μέσω τού 'εκπαιδευτικού συστήματος'... ε) τό σύστημα δημιουργεί ομάδες τάχα αντιδραστικών πρός αυτό, απολύτως ελεγχόμενες από αυτό, καί τίς χρησιμοποιεί κατά τό δοκούν. Αυτό συμβαίνει γιά νά υπάρχει η ψευδαίσθησις στή μάζα πώς 'κάποιος αντιδρά'. Καί όταν έρθει η πραγματικώς 'κρίσιμη ώρα' ΟΥΔΕΙΣ θά μπορέσει νά προβάλλει αντίστασιν. Δυστυχώς, σέ τέτοιες ομάδες παγιδεύονται πολλοί άνθρωποι μέ καλή δυναμική, πού, όμως, μή έχοντας λάβει σωστή παιδεία, ευκόλως παρασύρονται από τούς επιτηδείους τού συστήματος. στ) συνεχώς προβάλλονται σχιζοφρενικά καί συγχυτικά πρότυπα. Από τήν εκπαίδευσιν ώς τά ΜΜΕ. Τήν μιά στιγμή μιλάμε γιά σφαγές ανθρώπων καί τήν επομένη στιγμή γιά διακοπές στά χλιδάτα νησιά! Η σύγχυσις, όμως, θολώνει τήν σκέψιν. Θολωμένη σκέψις σημαίνει αδυναμία καταρτήσεως τού όποιου προγράμματος. Πόσο μάλλον ενός προγράμματος 'αντιστάσεως' στό σύστημα... Πέραν τού γεγονότος πώς μάς εθίζουν στήν βίαν, δίχως ποτέ νά έρχεται η κάθαρσις, κάνοντας κακό στήν ψυχήν μας, μάς προκαλούν καί από πάνω, προβάλλοντας τόν πλούτον καί τήν χυδαίαν, όσο καί αχρείαστη, χλιδήν, γιά νά μάς εκνευρίζουν καί νά ρίχνουν διαρκώς τό ηθικό μας. Διότι, όταν αγωνίζεσαι νά κάνεις ένα μεροκάματο, μήπως καί φέρεις μιά φρατζόλα ψωμί στό σπίτι νά φάνε τά πεινασμένα παιδιά σου, καί τήν ίδια στιγμήν παρελαύνουν από τήν οθόνη σου, ή μπροστά σου στόν δρόμο, άτομα πού ανάθεμα άν γνωρίζουν τί θά πεί 'δουλειά', αλλά, ξοδεύουν σέ μιά ώρα όσα εσύ βγάζεις σέ 30 χρόνια, έ, αυτό δημιουργεί, εκτός από οργή, ΘΛΙΨΙΝ. Άνθρωπος πού ζεί θλιμμένος δέν έχει ηθικό, δέν έχει δύναμιν νά αντιδράσει. Ώς πότε θά τά επιτρέπουμε όλα αυτά; Τί στό καλό συμβαίνει; Έχουμε όλοι αποδεχθεί τό τέλος τής φυλής μας, αλλά καί τό τέλος τού ανθρωπίνου είδους;

139

Αίσχος. Αιδώς πιά... <<Τηλέμαχ', ουδ' όπιθεν κακός έσσεαι ουδ' ανοήμων, ει δή τοι σού πατρός ενέστακται μένος ηϋ, οίος κείνος έην τελέσαι έργον τε έπος τε>> <<Τηλέμαχε, ούτε πίσω κακός θά' σαι ούτ' ανόητος, άν σέ σένα τού πατρός σου έχει σταλάξει μένος δυνατόν, όπως κείνος είχε νά τελή έργο καί λόγο>> (στ.270-272) Πίστις στήν γεννετικήν κληρονομικότητα. Τό αξιοπρόσεκτον είναι πώς δέν μιλά γιά κάποιο εξωτερικό χάρισμα, αλλά, γιά ψυχοπνευματικά χαρακτηριστικά καί εγγενείς κλίσεις: (καλή προαίρεσις-κακή προαίρεσις), (νοήμων-ανοήμων). Η σύγχρονη επιστημονική έρευνα έχει πιστοποιήσει τό αληθές τού λόγου! Δέν μεταφέρονται μόνο βιολογικά χαρακτηριστικά αλλά καί ψυχοπνευματικά. Αυτό πού δέν γνωρίζουμε μέ σαφήνεια είναι, άν καί τά δεύτερα προέρχονται, στήν πραγματικότητα, αμιγώς από τό βιογεννετικό υλικό ή άν η προέλευσίς των σχετίζεται μέ αυτό πού ονομάζεται 'φυλετικό ασυνείδητό' ή 'φυλετική ψυχή'. Σέ κάθε περίπτωσιν, ο Όμηρος γνώριζε-άραγε μέ ποιόν τρόπο;-τό θέμα. <<παύροι γάρ τοι παίδες ομοίοι πατρί πέλονται, οι πλέονες κακίους, παύροι δέ τε πατρός αρείους>> <<γιατί λίγα παιδιά όμοια στόν πατέρα υπάρχουν, τά πλείονα δειλά, καί λίγα τού πατρός ανδρειότερα>> (στ.276-277) Λίγα παιδιά μοιάζουν στόν πατέρα, λίγα τόν ξεπερνούν, τά πλείονα είναι δειλά, χειρότερα τού πατρός. Αυτή η περιγραφή είναι η λεκτική αναπαράστασις τής, γνωστής στούς επιστήμονες, καμπύλης Gauss (Gaussian Bell)! Πάνω ή κάτω, η καμπύλη αυτή επαληθεύεται καί στά περί ανθρώπων σέ ικανοποιητικότατο επίπεδο. Τί διδασκόμαστε, τώρα, από αυτή τήν διαπίστωσιν. Οι καλοί καί αγαθοί, οι ίσοι ή καλλίτεροι τών προγόνων, ήταν είναι καί θά είναι πάντοτε λιγότεροι, μειοψηφία στίς κοινωνίες τών ανθρώπων. Είναι, όμως, αυτοί από τούς οποίους ο κόσμος περιμένει τήν όποιαν αλλαγήν στήν ζωήν του. Είναι εκείνοι μέσα από τούς οποίους θά προκύψουν οι πιθανοί Ηγέτες. Προσοχή! μιλάμε γιά φυσική επιλογή, γιά γεννετική, πρός τό αγαθό, υπεροχή, καί όχι γιά τεχνητώς κατασκευασμένους 'ηγέτες'. Η μάζα ακολουθεί πάντοτε κάποιον Ηγέτη. Όταν οι κοινωνίες ήταν εγγύτερα στήν φυσικήν πραγματικότητα η επιλογή αυτού σχετιζόταν τόσο μέ τήν σωματική δύναμιν, όσο καί μέ τά ψυχικά χαρίσματα καί ευστροφία εκάστου αυτού. Αυτό, ειδικώς, στίς μέρες μας, όπως όλη η φυσική διαδικασία, έχει διαστραφεί. Παρ' όλα αυτά, προσωπικώς, πιστεύω πώς τήν Φύσιν δέν δύναται άνθρωπος νά τιθασεύσει: Άν εμφανιστεί μιά κρίσιμος μειοψηφία 'εκλεκτών' ανθρώπων, ψυχή τέ καί σώματι, η μάζα, ή, έστω, ο μεγαλύτερος όγκος αυτής, θά ακολουθήσει-πάλι-τήν φυσικήν επιλογήν, αναδεικνύοντας τούς νέους Ηγέτες της μέσα από τούς εκλεκτούς. Ποτέ στήν Ιστορίαν τού ανθρώπου-Έλληνος καί μή-αι μάζες δέν έφεραν αλλαγές. Πάντοτε η Ιστορία περιστρέφεται γύρω από άτομα, καί ομάδες ατόμων, καί γράφεται μέ

140

αναφορά σέ αυτά. Γιά τό σήμερα: Γνωρίζουμε εξ αρχής πώς είμαστε λιγότεροι, μά, σημαίνει αυτό ότι δέν θά πολεμήσουμε κάν; ΠΑΝΤΑ ήμασταν λιγότεροι. Άλλα πράγματα μάς έδιναν νίκες καί δόξα...Είθε νά μπορέσουμε νά δώσουμε τό παράδειγμα σέ όλη τήν Ανθρωπότητα ξανά, επιστρέφοντας πρώτοι στήν Φύσιν καί επαναφέροντας πρώτοι τίς φυσικές λειτουργίες στήν αυριανή νέα μας πολιτεία. Σέ διαφορετική περίπτωσιν, όχι μόνο θά αφανιστούμε ώς φυλή, αλλά ο αφανισμός μας αυτός θά φέρει καί τόν αφανισμόν τής υπολοίπου ανθρωπότητος σέ πολύ σύντομο χρονικό διάστημα (οι λόγοι εκτέθηκαν σέ προηγούμενο σχολιασμό). Αι ευθύνες τού Έλληνος απέναντι στόν πλανήτην είναι τεράστιες. Μεγαλύτερες από τών υπολοίπων ανθρώπων. Πρέπει νά εγερθούμε. Πρέπει νά πολεμήσουμε. <<αλλ'επεί ουδ' όπιθεν κακός έσσεαι ουδ'ανοήμων, ουδέ σε πάγχυ γε μήτις Οδυσσήος προλέλοιπεν, ελπωρή τοι έπειτα τελευτήσαι τάδε έργα>> <<αλλ' επειδή πίσω δέν θά είσαι δειλός ή ανόητος, ουδέ σέ ολότελα η σύνεσι τού Οδυσσέως άφησεν, υπάρχει ελπίδα έπειτα νά τελειώσης αυτά τά έργα>> (στ.278-280) Μάς μιλά από τά βάθη τών αιώνων μεταφέροντας τό ίδιο διαχρονικό μήνυμα: Άν δέν είμαστε δειλοί, άν δέν είμαστε ανόητοι, άν διατηρούμε λίγη από τήν σύνεσιν τού Οδυσσέως, έχουμε ελπίδα νά τελειώσουμε τά έργα. Ποιά έργα; Τήν εκκαθάρισιν τής φαυλοκρατίας πού βιώνουμε. Είδαμε πρίν πώς 'δειλά τά πλείονα τών τέκνων'. Συνεπώς, ο Όμηρος στό σημείο αυτό δέν απευθύνεται σέ κάποια μάζα αλλά στούς εκλεκτούς. Τό ίδιο ισχύει καί μέ τά περί 'ανοήτων'. Οι νοήμονες είναι μιά εκλεκτή μειοψηφία. Τί σημαίνει, όμως, 'σύνεσις τού Οδυσσέως'; Άς θυμηθούμε πώς Οδυσσεύς=Άναξ=Θεσμός. Άρα, θέλει νά μάς πεί πώς, όσοι από τούς εκλεκτούς πιστεύουν καί ακολουθούν τούς Θεσμούς μέ σύνεσιν είναι αυτοί πού θά πράξουν τά μεγάλα έργα. Καί μόνο τότε θά πετύχουν. Υπήρξαν εκλεκτοί στό παρελθόν οι οποίοι έχασαν τά πάντα διότι, ακριβώς, δέν σεβάστηκαν κάποιους Θεσμούς ή, γενικώς, τούς Θεσμούς. Οι Θεσμοί είναι απόρροια τών φυσικών νόμων στό ανθρώπινο επίπεδο. Ο άνθρωπος, ακόμη καί ο εξέχων, οφείλει υποταγή σέ αυτούς. Ειδάλλως, είναι σάν νά τά βάζει μέ τήν Φύσιν όπου, φυσικά, δέν έχει καμμιά πιθανότητα νά βγεί νικητής. Συνήθως παρασύρει καί πολύ λαό στόν όλεθρον μαζί του...Προσοχή σέ αυτό τό σημείο. Τό 'εγώ' δέν μπορεί νά είναι υπεράνω τού 'όλου'. Σέ κάθε περίπτωσιν, ΥΠΑΡΧΕΙ ΕΛΠΙΣ. <<τώ νύν μνηστήρων μέν έα βουλήν τε νόον τε αφραδέων, επεί ού τι νοήμονες ουδέ δίκαιοι>> <<γι' αυτό τώρα τών μνηστήρων άφησε βουλή καί νού τών αφρόνων, αφού καθόλου νοήμονες ουδέ δίκαιοι>> (στ.281-282) Αυτό τό οποίο λέγεται εδώ είναι από τά σημαντικότερα διδάγματα διαχρονικώς, ειδικώς, δέ, γιά τήν εποχήν μας, πάρα πολύ επίκαιρο. ΔΕΝ πρέπει νά δίνεται αξία στήν βουλήν καί τό νούν τών αφρόνων, τών αδίκων, τών ανοημώνων. Σκεφτείτε ποιοί θεωρούνται σήμερα 'διαμορφωτές τής κοινής γνώμης',

141

'πνευματικοί ταγοί', 'καλλιτεχνικός κόσμος'. Άτομα αμόρφωτα, αήθη, χυδαία, συχνά φερέφωνα συμφερόντων, έχοντα ιδεοληψίες αφύσικες, μοχθηρές καί ανεδαφικές-έτσι τούς δασκαλεύουν τά αφεντικά των γάρ. Στήν πραγματικότητα πρόκειται γιά άτομα πού όχι μόνο δέν θά έπρεπε νά ακούγονται από τόν λαόν, αλλά θά έπρεπε νά μήν μιλάνε κάν, όντας εκπρόσωποι βαθειάς παρακμής. ΠΑΨΤΕ, λοιπόν, νά ακούτε τούς άχρηστους. Ακούστε τήν φωνήν τού παππού Ομήρου από τά βάθη τών αιώνων καί θυμηθείτε ποιών προγόνων τέκνα είστε. Μόνον όσους έχουν σωφροσύνη καί είναι δίκαιοι πρέπει νά μάθετε νά ακούτε. Καί άν φαντάζει δύσκολο, στήν εποχήν μας, νά διακρίνει κανείς ποιός πραγματικώς είναι σώφρων καί δίκαιος, ΔΙΑΒΑΣΤΕ Αρχαίους Έλληνες Φιλοσόφους! Πουθενά δέν θά βρείτε περισσότερη σωφροσύνη καί διάθεσιν γιά δικαιοσύνη. Εμπιστευτείτε τούς. <<Αντίνο', ού πως έστιν υπερφιάλοισι μεθ' υμίν δαίνυσθί τ' ακέοντα καί ευφραίνεσθαι έκηλον. ή ουχ άλις ως τό πάροιθεν εκείρετε πολλά καί εσθλά κτήματ' εμά, μνηστήρες, εγώ δ' έτι νήπιος ήα; νύν δ' ότε δή μέγας ειμί καί άλλων μύθον ακούων πυνθάνομαι, καί δή μοι αέξεται ένδοθι θυμός, πειρήσω ώς κ' ύμμι κακάς επί κήρας ιήλω>> <<Αντίνοε, δέν γίνεται μέ τούς υπερφιάλους εσάς νά τρώγω άκων καί νά ευφραίνωμαι ατάραχα. Μήπως δέν είναι αρκετό πού καί πρίν κατατρώγατε πολλά κι εσθλά αποκτήματά μου, μνηστήρες, κι εγώ ακόμη νήπιον ήμουν; Τώρα πού μεγάλος είμαι καί άλλων μύθον ακούγοντας μαθαίνω, καί μού ξεσηκώνεται μέσα ο θυμός, θά προσπαθήσω σέ σάς κακές μοίρες νά στείλω>> (στ.310-316) Επαναλαμβάνει πώς δέν είναι ανεκτή η συναναστροφή μέ τούς υπερφιάλους. Αλληγορεί, όμως, κάτι σημαντικότατο: 'τώρα μεγάλωσα καί έμαθα', λέει. 'Γι' αυτό ο θυμός μέσα μου ξεσηκώνεται καί θέλω νά προσπαθήσω νά στείλω κακές μοίρες στούς καταχραστές. Καί πρίν, μικρός όταν ήμουν, τά έβλεπα αλλά δέν καταλάβαινα τά πάντα, ό,τι συνέβαινε'. Φέρνοντάς το στό πνεύμα τής ερμηνευτικής διαστάσεως πού επιλέξαμε, θά λέγαμε πώς τό μήνυμα γιά τό σήμερα είναι: Ελληνικέ λαέ, μέχρι τώρα έβλεπες καί δέν καταλάβαινες τά πάντα. Μέ τήν πληροφόρησιν καί τήν παρότρυνσιν τών γνωριζόντων τί συμβαίνει, πλέον, αυτό πού σού μένει είναι νά θυμώσεις καί νά εργαστείς εναντίον εκείνων πού σέ καταστρέφουν. Δέν ήξερες. Τώρα ξέρεις. ΞΥΠΝΑ!

142

ΡΑΨΩΔΙΑ Γ

<<ψεύδος δ'ουκ ερέει. Μάλα γάρ πεπνυμένος εστί>> <<ψεύδος δέν θά σού πή. γιατί πολύ φρόνιμος είναι>> (στ.20) O πεπνυμένος=έχων πνοήν, ψυχήν, o φρόνιμος, o συνετός. Αυτός ΔΕΝ λέει ψεύδη. Άς έχετε υπ' όψιν, λοιπόν, πώς ο μή έχων πνοήν, ο άψυχος, ο άφρων, ο ασύνετος θά σάς λέει ψέμματα. Άν διακρίνετε αυτά ακριβώς τά χαρακτηριστικά στούς 'ηγέτες' τής συγχρόνου Ελλάδος, παίρνετε ευθέως τήν απάντησιν γιατί οι πολιτικάντηδες-κατά κανόνα-ψεύδονται. Καί τό αντίστροφον. Όταν διαπιστώνετε πώς σάς κορόϊδεψαν, τούτο σημαίνει πώς έχουν όλα τά ώς άνω χαρακτηριστικά. <<Τηλέμαχ', άλλα μέν αυτός ενί φρεσί σήσι νοήσεις, άλλα δέ καί δαίμων υποθήσεται. ου γάρ οϊω ού σε θεών αέκητι γενέσθαι τε τραφέμεν τε>><<Τηλέμαχε, άλλα σύ ο ίδιος στίς φρένες σου θά νοήσης, γι' άλλα όμως ο θεός θά σέ συμβουλεύση. γιατί δέν νομίζω άθελα από τούς θεούς σύ γεννήθηκες καί τράφηκες>> (στ.26-28) Συμφώνως πρός τήν ερμηνευτικήν προσέγγισιν πού έχει υιοθετηθεί, ο Τηλέμαχος αντιπροσωπεύει τό κομμάτι εκείνο τού λαού πού είναι γνήσιος απόγονος-νοητικώς, ψυχικώς-τής πατρογονικής κληρονομιάς. Τί λέει η θεά σέ αυτόν; 'εσύ μπορεί νά σκέφτεσαι άλλα, άλλα, όμως, καί ο θεός θά σέ συμβουλεύση'. Διότι 'δέν γεννήθηκες καί ετράφης άθελα των θεών'. ΔΕΝ είμαστε τυχαίοι στήν Γή. Έχουμε μία αποστολή. Ποιά είναι αυτή; νά τήν κυβερνούμε καί νά τήν προάγουμε. Χάριν όλης τής Ανθρωπότητος. Αυτός είναι ο Έλλην. Μακριά από 'εξουσίες', 'υποδουλώσεις' καί λοιπές βαρβαρότητες. Τό πρόβλημά μας είναι εσωτερικής φύσεως. Είναι καί ο μόνος λόγος πού δέν κυβερνήσαμε ολόκληρον τήν Ανθρωπότητα ώς σήμερα. Διχόνοια, διχόνοια, διχόνοια. Τώρα πού η συρρίκνωσις τής φυλής μας είναι μεγαλυτέρα από ποτέ άλλοτε, τώρα πού η επιβίωσις τής Ανθρωπότητος κρέμεται από μιά κλωστή (βλέπε περιβαλλοντικά ζητήματα), τώρα είναι η στιγμή νά εγερθούμε, νά ξαναγίνουμε ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ. Επιτέλους, πρέπει νά ΕΠΙΒΛΗΘΕΙ η ενότης μεταξύ τών Ελλήνων. Πώς; θά βρούμε τρόπον. Ίσως χρειαστεί απλώς νά αντιγράψουμε τόν Μέγα Αλέξανδρον. Άν κατορθωθεί αυτό, τότε, καί μόνον τότε, θά μπορούμε νά βοηθήσουμε ουσιαστικώς καί τούς υπολοίπους ανθρώπους τού πλανήτη. Άν αυτό δέν συμβεί, εκτιμώ καί αξιολογώ πώς τούτο θά είναι ένα σημάδι, προμήνυμα, πώς η Γή αποφάσισε νά αποβάλλει τό ανθρώπινο είδος. Υπερβολή; Πιθανώς. Δέν ισχυρίστηκα πουθενά πώς έχω τό αλάθητον καί τό προφητικόν χάρισμα! Δέν γίνεται, όμως, καί νά μήν εξηγήσω-στό μέτρο πού τό κατανοώ-αυτό πού βλέπω. (Μιλά ο Νέστωρ): <<ένθ'ή τοι ήος μέν εγώ καί δίος Οδυσσεύς ούτε ποτ' ειν αγορή δίχα βάζομεν ούτ'ενί βουλή, αλλ'ένα θυμόν έχοντε νόω καί επίφρονι βουλή φραζόμεθ΄Αργείοισιν όπως όχ' άριστα γένοιτο>> <<Εκεί επί πολύ εγώ κι ο θεϊκός Οδυσσεύς ούτε ποτέ στήν αγορά διχογνωμούσαμε ούτε σέ βουλήν, αλλ' ένα θυμόν έχοντες μέ νού καί φρόνησι

143

σκεπτόμαστε γιά τούς Αργείους έξοχ' άριστα νά γίνουν>> (στ.126-129) Ο Οδυσσεύς έχει κοινό νού καί φρόνησιν μέ τόν Νέστορα. Από κοινού σκέφτονται 'τά άριστα' γιά τόν λαόν καί-σημαντικότατο-δέν διχογνωμούν ούτε στήν αγοράν, αλλά ούτε καί σέ βουλήν. Μήν ξεχνάμε τήν ερμηνευτικήν μας προσέγγισιν, συμφώνως πρός τήν οποίαν, ο Οδυσσεύς αντιπροσωπεύει τόν Ηγέτη, ενώ, ο Νέστωρ είναι η προσωποποιημένη έκφρασις τής Γερουσίας, δηλαδή, τών Θεσμών. Έχοντας αυτά κατά νούν, εξάγουμε τά εξής διδάγματα: α) ο Ηγέτης πρέπει νά έχει νού καί φρόνησιν β) ο Ηγέτης πρέπει νά εργάζεται στά πλαίσια τών Θεσμών εμπνεόμενος, μά, καί περιορισμένος από αυτούς. Νά είναι 'ομόθυμος' τών Θεσμών γ) ο Ηγέτης πρέπει νά σκέφτεται μόνο τά 'άριστα' γιά τόν λαόν δ) δέν πρέπει νά υπάρχει διχόνοια ανάμεσα στόν Ηγέτην καί τούς εκφραστές τών Θεσμών Ο όποιος Ηγέτης αναδειχθεί, στήν εποχήν μας, θά πρέπει νά έχει αυτά ακριβώς: νού καί φρόνησιν πού νά πηγάζουν εκ τών Πατρώων Θεσμών, ενοποιό διάθεσιν καί θετικούς στόχους γιά τήν πολιτείαν καί τούς πολίτες. <<καί τότε δή Ζεύς λυγρόν ενί φρεσί μήδετο νόστον Αργείοις, επεί ού τι νοήμονες ουδέ δίκαιοι πάντες έσαν>> <<τότε ο Ζεύς λυπηρό στίς φρένες σκέφθηκε νόστο γιά τούς Αργείους, επειδή όχι νοήμονες ουδέ δίκαιοι πάντες ήσαν>> (στ.132-134) Οι ανοήμονες καί άδικοι τιμωρούνται από τόν θεόν. Δέν βλέπουν <<νόστον>>. Ερμηνεύοντας τόν 'νόστον', ο οποίος είναι ο μεγαλύτερος 'στόχος' γιά κάποιον (η επιστροφή στήν πατρίδαν), φαίνεται νά εννοεί πώς οι ανοήμονες καί άδικοι δέν επιτυγχάνουν τούς στόχους των. Προφανώς, διότι είναι κακής προθέσεως οι στόχοι των. Αυτό, άν κάποιος μελετήσει βαθειά τήν Ιστορία, συμβαίνει. Απλώς, στόν περιορισμένον χρόνον μιάς ανθρωπίνου ζωής, αλλά καί εξ αιτίας τής αδυναμίας παρατηρήσεως τού συνόλου τών γεγονότων τόν καιρόν πού αυτά λαμβάνουν χώρα, ίσως κάτι τέτοιο νά μήν είναι ορατόν, ευκρινές. Προβλέπω πώς καί τώρα όσοι έχουν θέσει κακούς στόχους γιά τούς ανθρώπους θά πληρώσουν, αργά ή γρήγορα. Η μοναδική περίπτωσις νά μήν συμβεί αυτό είναι η Φύσις, πιά, νά έχει αποφασίσει τήν οριστικήν αποβολήν όλων μας από τό οικοσύστημα τού πλανήτη. Άν αντιστρέψουμε, τώρα, τήν διατύπωσιν, θά δούμε τά χαρακτηριστικά πού πρέπει νά έχει κάποιος γιά νά πετυχαίνει στόχους, ευλογημένους εκ θεού: νά είναι νοήμων καί δίκαιος. Άρα, η αυριανή πολιτεία, τήν οποίαν θέλουμε νά δημιουργήσουμε, πρέπει νά έχει στόχο τήν παραγωγή νοημόνων καί μέ ανεπτυγμένον τό αίσθημα τού δικαίου πολίτες. Μόνον τότε θά πετύχει μιά πολιτεία τόν όποιον στόχο της (προδήλως μιλάμε γιά αγαθούς στόχους, στόχους αρετής).

144

<<πώς έθαν' Ατρεϊδης ευρυκρείων Αγαμέμνων; πού Μενέλαος έην; τίνα δ' αυτώ μήσατ' όλεθρον Αίγισθος δολόμητις, επεί κτάνε πολλόν αρείω;>> <<πώς έθανεν ο Ατρείδης ευρυκράτης Αγαμέμνων; Πού ο Μενέλαος ήταν; καί ποιόν γιά κείνον μηχανεύθηκε όλεθρον Αίγισθος ο δόλιος; γιατί απέκτεινε πολύ δυνατότερον>> (στ.248-250) Δίδαγμα: Ο ισχυρός καί παντοδύναμος μπορεί νά φονευθεί από τόν κατώτερο ΜΟΝΟ μέ χρήσιν δολιότητος. Σκεφτείτε πόσες φορές 'άλλοι' μέ δόλια μέσα νίκησαν τόν ελληνισμόν. 'Στά ίσα' δέν υπάρχει λαός πού νά μάς κέρδισε ποτέ. Πάντοτε, όμως, οι αντίπαλοί μας βρίσκουν στηρίγματα στά έμφυτα ελαττώματα τής φυλής. Στίς πλείονες τών περιπτώσεων βασίζονται στήν διχόνοιάν μας, τήν οποίαν ποικιλοτρόπως ενισχύουν. Σέ κάποιες χαρακτηριστικές περιπτώσεις, πάλι, σέ προσωπικές εμπάθειες ή κατώτατα πάθη κάποιων ασυνειδήτων προδοτών. Εξασθενούμαστε μόνοι μας αργά αργά, ώσπου φτάνουμε σέ σημείο αδυναμίας αντιδράσεως. Εκεί, έρχονται καί μάς κάθονται στόν σβέρκον οι όποιοι κατακτητές. Στίς μέρες μας δέν συμβαίνει τίποτα διαφορετικό. Απλώς, η ταχύτης μέ τήν οποίαν εκδηλούται η σήψις ημών είναι πρωτοφανής, συναρτήσει τής ταχύτητος μέ τήν οποίαν κυλά η σύγχρονος ζωή. Άν δέν σηκώσουμε κεφάλι συντόμως, δέν θά περάσουν πάνω από 20 έτη γιά νά μάς καταλάβει κάποιος αλλόφυλος. Μόνον πού αυτή τήν φορά δέν φαίνεται πώς θά ξαναϋπάρξει ανασύνταξις, επανάστασις, κτλ, αλλά ο οριστικός αφανισμός. Οι λόγοι πού τό ισχυρίζομαι αυτό είναι πολλοί καί έχουν νά κάνουν μέ τά σύγχρονα μέσα υποταγής, ελέγχου, εξοντώσεως. Γι'αυτό λοιπόν, συνέλληνες, ΞΥΠΝΗΣΤΕ! Πρίν είναι πολύ αργά. Ορθώστε τό ανάστημα τού ελευθέρου ανθρώπου καί ξανανικήστε! <<καί σύ, φίλος, μή δηθά δόμων άπο τήλ'αλάλησο, κτήματά τε προλιπών άνδρας τ'εν σοίσι δόμοισιν ούτω υπερφιάλους, μή τοι κατά πάντα φάγωσι κτήματα δασσάμενοι, σύ δέ τηϋσίην οδόν έλθης>> <<καί σύ , φίλε, γιά πολύ από τούς δόμους μακριά μή πλανιέσαι, αποκτήματα έχοντας αφήσει σέ άνδρες στούς δόμους σου τόσον υπερφιάλους, μή τά πάντα σού καταφάγουν τά κτήματα μοιράζοντας, καί σύ άσκοπα τέτοιο ταξίδι ήλθες>> (στ.313-316) Μήν ξεχνάμε τήν προσέγγισίν μας καί τήν αλληγορικήν διάστασιν που δίνουμε στό κείμενο. Εδώ, μέ λίγα λόγια, λέει ότι καλό είναι νά ψάχνουμε πληροφορίες γιά τόν Ηγέτην (=θεωρητική μελέτη), μά, τό ταχύτερον, πρέπει νά περάσουμε καί στήν πράξιν (=επιστροφή στήν Ιθάκην=επιστροφή στίς Πάτριες αξίες καί πρακτικές). Ειδάλλως υπάρχει η περίπτωσις όταν εμείς θά νοιώσουμε 'έτοιμοι' νά μήν έχει μείνει τίποτα γιά τό οποίο νά μπορούμε νά δώσουμε μάχες. Ενισχύοντας τά προηγούμενα σχόλια, η δράσις, στήν εποχήν μας, πρέπει νά λάβει χώρα τό συντομότερον. Προσωπική μου άποψις είναι πώς μιά πενταετία πρέπει νά αφιερωθεί στήν προσωπικήν ατομικήν επιμόρφωσιν τών 'ενδιαφερομένων' γιά νά υπάρξει ορθή κατανόησις τού αγώνος, τών κινήτρων καί στόχων αυτού, εν ολίγοις στήν μελέτην αρχαίων ελλήνων συγγραφέων. Στήν κατάκτησιν τού γνώθι

145

σεαυτόν, στήν εφαρμογήν φιλοσοφικών κανόνων στήν καθημερινήν ζωήν, στήν αύξησιν τής σωματικής καί πνευματικής αλκής, στήν αύξησιν τών αισθημάτων δικαίου, τιμής, αξιοπρεπείας. Στό ξύπνημα τής Λογικής, στήν εμβάθυνσιν τής θεοσεβείας. Καί, πιστέψτέ με, όλα αυτά μπορούν καί, κυρίως, πρέπει νά γίνουν. Είναι η τελευταία μάς ευκαιρία γιά επιβίωσιν. Αγών, Επανάστασις, πού δέν είχε τό Δίκαιον, τήν Φιλοσοφίαν, τόν Θεόν, μαζί της, πάντοτε ήταν καταδικασμένη σέ αποτυχίαν. Γι' αυτό πρέπει νά μελετήσουν όλοι. Γιά νά έχει ελπίδες ο Αγών. Ταυτοχρόνως, οι 'ενδιαφερόμενοι' θά πρέπει νά συζητούν καί νά ανταλλάσσουν γνώμες πάνω στά θέματα αυτά. Καί αυτό γιά νά υπάρχει μιά ενοποιημένη βάσις σκέψεως, ούτως ώστε νά υπάρξει καί μιά ορθώς δομημένη δράσις. Δράσις διά τής σκέψεως καί τής συσκέψεως! Πρέπει νά υπάρξει, εκτός από τήν ατομικήν, καί η συλλογική κατάκτησις τού γνώθι σεαυτόν, γιά νά ξέρουμε πού πάμε καί πώς. Σήμερα η τεχνολογία, μέσω διαδικτύου, δύναται νά 'φέρει κοντά' ανθρώπους πού ζούν σέ μεγάλες αποστάσεις μεταξύ των. Πρέπει όσοι νοιώθουν Έλληνες καθ' ολοκληρίαν καί ζωντανοί Άνθρωποι νά έρθουν σέ επαφή, νά ομονοήσουν καί νά πολεμήσουν. Θυμηθείτε: ποτέ δέν ήμασταν περισσότεροι από τούς εχθρούς, αλλά, ενωμένοι, πάντα κερδίζαμε. Μετά τήν πενταετίαν, θά μένουν άλλα πέντε έτη πρός δράσιν, καθώς, θεωρώ, πώς άν αργήσουμε πάνω από δεκαετία, συνολικώς, οι πιθανότητες αντιστροφής τής σημερινής καταστάσεως θά μειωθούν δραματικώς. Τά 'οργανωτικά' παραμένουν υπό συζήτησιν. Καί γιά νά μήν παρεξηγηθούμε, σέ καμμίαν περίπτωσιν δέν προτείνω τήν δημιουργίαν κομματικού φορέως, ούτε συγκεκριμένης οργανώσεως. Μιλώ γιά πρόσωπα-άτομα-ελευθερόφρονες ανθρώπους, πού θά έρθουν αυτοβούλως, αυτοπροαιρέτως, σέ συννενόησιν, δημιουργώντας μιά εκλεκτή συλλογικότητα γιά έναν πολύ συγκεκριμένο σκοπό: τήν δημιουργίαν προϋποθέσεων επιβιώσεως, κατ' αρχάς, τής ελληνικής φυλής, καί, στή συνέχεια, τήν δημιουργίαν μιάς νέας προτύπου πολιτείας πρός ευημερίαν τών Ελλήνων καί παραδειγματισμον τών υπολοίπων ανθρώπων. Καλά μυαλά καί ο θεός μαζί μας. Νά σημειώσω εδώ, τονίζοντας τά παραπάνω, πώς γιά τόν Έλληνα Άνθρωπο είναι αδιανότητο νά θεωρείται 'μάζα'. Ο Έλλην υπήρξε, καί δίδαξε ποικιλοτρόπως, τήν ατομικότητα. Από αυτόν προήλθε καί η 'προσωπικότης'. Οι Έλληνες δέν νοείται νά δημιουργούν 'μάζες', 'μαζικότητες' καί άλλες βαρβαρότητες. Οι Έλληνες δημιουργούν, αυτοβούλως καί αυτοπροαιρέτως, συλλογικότητες. Δέν παύουν νά είναι ΑΤΟΜΑ. Εντάσσονται, πρός όφελος όλων, είς κοινωνίαν, πολιτείαν, δέν χάνουν, όμως, ποτέ τό αυτόβουλο καί τήν ελευθεροφροσύνη των. Όπου, λοιπόν, ακούτε από κάποιους γιά μάζες, μαζικότητες, κτλ, νά ξέρετε πώς αυτοί πού σάς μιλούν είτε δέν είναι Έλληνες, είτε είναι φυλετικώς, μά σίγουρα όχι νοητικώς. Υπάρχει, βεβαίως, καί η τρίτη περίπτωσις: νά είναι συνειδητοί προδότες...Τό πρόβλημα μέ τήν ατομικότητα είναι πώς χρειάζεται Μέτρο. Ειδάλλως οδηγεί σέ...όλα τά κακά τής Μοίρας μας: Διωγμός τών Αρίστων, Διχόνοια, Καταστροφή...

146

<<ψεύδος δ' ουκ ερέει. Μάλα γάρ πεπνυμένος εστίν>> <<ψεύδος δέν θά πή. γιατί πολύ φρόνιμος είναι>> (στ.328) Ο πεπνυμένος(=έχων πνοήν, ψυχήν, o φρόνιμος, o συνετός) δέν λέει ψέμματα... τό σχολιάσαμε καί πιό πρίν.

147

ΡΑΨΩΔΙΑ Δ

<<αλλ' ανδρών γένος εστέ διοτρεφέων βασιλήων σκηπτούχων, επεί ού κε κακοί τοιούσδε τέκοιεν>> <<αλλ' ανδρών γένος είστε διοτρεφών βασιλέων σκηπτούχων, επειδή κακοί δέν θά είναι τέτοιους πού έτεκαν>> (στ.63-64) Είναι προφανές πώς η καταγωγή κάποιου φαίνεται-καί-από τήν εξωτερικήν του εμφάνισιν...Κληρονομικότης. <<ρεία δ'αρίγνωτος γόνος ανέρος ώ τε Κρονίων όλβον επικλώση γαμέοντί τε γεινομένω τε, ως νύν Νέστορι δώκε διαμπερές ήματα πάντα, αυτόν μέν λιπαρώς γηρασκέμεν εν μεγάροισιν, υιέας αύ πινυτούς τε καί έγχεσιν είναι αρίστους>> <<εύκολα πασίγνωστος ο γόνος ανδρός στόν οποίον ο Κρονίων ευτυχισμένον επικλώθει γάμο καί γενεά, όπως στόν Νέστορα έδωκε πέρα γιά πέρα στήν ζωή του όλη καλά γεράματα νά έχη στά μέγαρα, καί οι γιοί του πάλι συνετοί καί στό έγχος νά είναι άριστοι>> (στ.207-211) Ευλογία θεού θεωρούνται ο ευτυχισμένος γάμος, η ευτυχισμένη γενεά, καλά γεράματα, συνετοί υιοί καί ικανοί στήν τέχνην τού πολέμου. Μήπως στίς μέρες μας δέν είμαστε καί πολύ ευλογημένοι; Καί η εξήγησις είναι απλή. Δέν προσπαθούμε γι' αυτό. Όσους τούς ενδιαφέρει νά έχουν τήν ευλογίαν ξέρουν τί πρέπει νά κάνουν. Νά προσκαλέσουν μέ τήν, όσο τό δυνατόν, ενάρετον ζωήν των τό θείον νά τούς συντροφεύει. Τότε όλα αλλάζουν πρός τό καλλίτερο-καί φαίνεται. <<ή τοι ο μέν χαίρων επεβήσετο πατρίδος αίης, καί κύνει απτόμενος ήν πατρίδα. Πολλά δ'απ'αυτού δάκρυα θερμά χέοντ', επεί ασπασίως ίδε γαίαν>> <<κι εκείνος χαίρων πάτησε τήν πατρίδα γή καί φίλησεν απτόμενος τήν πατρίδα. καί πολλά απ' αυτόν δάκρυα θερμά χύνονταν, επειδή περιχαρής είδε τήν γήν>> (στ.521-523) Τέτοια ήταν η αγάπη γιά τήν γήν τών πατέρων τότε...Σήμερα; Άς τό αφήσουμε καλλίτερα... <<Αίματός εις αγαθοίο, φίλον τέκος, οί αγορεύεις>> <<από αίμα αγαθό, φίλον τέκνον, έτσι πού αγορεύεις>> (στ.611) 'Από αγαθόν αίμα είσαι έτσι πού αγορεύεις'. Μόνον από αυτήν τήν φράσιν εξάγουμε τά εξής: α) πίστις στό αίμα-ΦΥΛΕΤΙΣΜΟΣ. β) πίστις σέ αγαθόν καί μή αίμα -ΕΥΓΟΝΙΚΗ. γ) προφανής η ύπαρξις καί κριτηρίων διαχωρισμού, ώς απόρροια τών α) καί β).

148

Τά περαιτέρω συμπεράσματα δικά σας. Απλώς, αναρωτιέμαι, πόσο τυχαίο είναι πού προπαγανδίζεται, καλά καί σώνει, η επιμειξία μεταξύ τών φυλών, ή οι γάμοι ομοφύλων χωρίς γενετικά ή πνευματικά κριτήρια ('ο έρως είναι τυφλός', λένε-τυφλοί καί μωροί είστε εσείς, απαντάμε). Μά γιατί τέτοια πίεσις καλόπαιδα τού συστήματος εξουσίας; Αλλά βρίσκουν καί τά κάνουν, διότι έχουν νά κάνουν μέ ένα λαό πού τό τρίτο μεγαλύτερό του ελάττωμα ονομάζεται 'λήθη'. Άν θυμόταν ΜΟΝΟΝ αυτή τήν φράσιν τού Ομήρου όλα θά ήταν πολύ διαφορετικά. Οι Έλληνες, άγνωστον γιατί, ξεχνούν πολύ ευκόλως. Τό κακό είναι πώς ξεχνούν τά σημαντικά, αυτά πού δέν επιτρέπεται νά ξεχνούν. Φανταστείτε πώς αυτοί οι άνθρωποι δημιούργησαν τήν Ιστορικήν Επιστήμην καί, παρ' όλα αυτά, δέν κατάφεραν νά λύσουν τό πρόβλημα! Μιλάμε γιά βαθειά ριζωμένο ελάττωμα, διαπιστωμένο ακόμη από τήν εποχήν τού Σόλωνος (δείτε Πλάτωνος 'Τίμαιον'). Εντάξει, ουδείς τέλειος, αλλά κάτι δέν πρέπει νά γίνει καί μέ αυτό; Πάλι η πολιτεία θά έπρεπε νά μεριμνεί συστηματικώς γι' αυτό. Επειδή, όμως, η σύγχρονος πολιτεία δέν ανήκει σέ ελληνικώς σκεπτομένους, καί, ώς εκ τούτου, δέν μπορούμε νά περιμένουμε κάτι καλό από αυτήν, είναι υποχρεωμένοι οι όποιοι ιδιώτες νά 'θεραπεύσουν' μέ κάθε τρόπο τήν αρρώστιαν τής λήθης από τόν λαόν μας. Είναι η μόνη ελπίς γιά μιάν αυριανή Αντίστασιν. <<ουδέ τι πατρών υμετέρων τό πρόσθεν ακούετε, παίδες εόντες, οίος Οδυσσεύς έσκε μεθ' υμετέροισι τοκεύσιν, ούτε τινά ρέξας εξαίσιον ούτε τι ειπών εν δήμω. Ή τ'εστί δίκη θείων βασιλήων. Άλλον κ'εχθαίρησι βροτών, άλλον κε φιλοίη. Κείνος δ'ού ποτε πάμπαν ατάσθαλον άνδρα εώργει. Αλλ' ό μέν υμέτερος θυμός καί αεικέα έργα φαίνεται, ουδέ τίς εστι χάρις μετόπισθ' ευεργέων>> <<ουδέ κάτι από τούς πατέρες τούς δικούς σας πρίν ακούσατε, παιδιά σάν ήσαστε, πώς ο Οδυσσεύς φερόταν στούς γονείς σας, ούτε σέ κάποιον έπραξεν απρεπές ούτε κάτι είπε στόν δήμο. κι αυτό είναι στήν δικαιοδοσία τών θεϊκών βασιλέων. άλλο νά εχθρεύωνται από τούς βροτούς, κι άλλο ν' αγαπούν. Κείνος ποτέ καθόλου ατασθαλία σέ άνδρα έκαμεν. αλλ' ο δικός σας θυμός καί τ' απρεπή έργα φαίνονται, κι ούτε χάρι πίσω υπάρχει γιά τόν ευεργέτη>> (στ.687-695) Εδώ μάς πληροφορεί πώς κυβερνα ο συνετός βασιλεύς, δίνοντάς μας καί τόν χώρον δικαιοδοσίας του: α) ο βασιλεύς δέν πράττει καί δέν λέει απρέπειες στόν δήμον, στόν λαόν β) είναι στήν δικαιοδοσίαν τού βασιλέως τό α). Μπορεί καί νά λέει καί να πράττει απρέπειες. Συνετός, όμως, είναι όταν δέν τά κάνει. γ) είναι στήν δικαιοδοσίαν τού βασιλέως άλλους νά αγαπά καί άλλους νά εχθρεύεται από τούς βροτούς. δ) ο συνετός βασιλεύς φροντίζει νά δείχνει σέ όλους τήν αγάπην του, μήν κάνοντας ατασθαλίες εις βάρος κανενός. Όντας δίκαιος, δηλαδή. Τέλος, δηλώνεται η αιώνιος αχαριστία τών Ελλήνων πρός τούς καλούς Ηγέτες των...Αυτό μπορεί καί πρέπει νά αλλάξει.

149

ΡΑΨΩΔΙΑ Ε

<<Ζεύ πάτερ ηδ' άλλοι μάκαρες θεοί αιέν εόντες, μή τις έτι πρόφρων αγανός καί ήπιος έστω σκηπτούχος βασιλεύς, μηδέ φρεσίν αίσιμα ειδώς, αλλ' αιεί χαλεπός τ' είη καί αίσυλα ρέζοι. ως ού τις μέμνηται Οδυσσήος θείοιο λαών οίσιν άνασσε, πατήρ δ' ώς ήπιος ήεν>> <<Ζεύ πάτερ, καί οι άλλοι μακάριοι θεοί αειγένετοι, κανείς πιά πρόφρων επιεικής καί ήπιος νά μήν είναι σκηπτούχος βασιλεύς, μηδέ στίς φρένες τά δίκια νά γνωρίζη. αλλά πάντα χαλεπός νά είναι καί τ' άδικα νά πράττη, αφού κανείς δέν θυμάται τόν θεϊκόν Οδυσσέα από τούς λαούς, στούς οποίους άνασσε, κι ως πατέρας ήπιος ήταν>> (στ.7-12) Όταν ο λαός φέρεται αχάριστα στούς καλούς ηγέτες του η τιμωρία έκ θεού είναι νά τού στείλει άχρηστους καί άδικους γιά ηγέτες! Μέσα είσαι...Παίρνουμε καί ένα στοιχείο γιά τό πώς πρέπει νά κυβερνά ο βασιλεύς: ώς πατέρας, ήπιος πρός όλους. <<μή τί σοι αυτώ πήμα κακόν βουλευσέμεν άλλο. Αλλά τά μέν νοέω καί φράσσομαι, άσσ'άν εμοί περ αυτή μηδοίμην, ότε με χρειώ τόσον ίκοι. καί γάρ εμοί νόος εστίν εναίσιμος, ουδέ μοι αυτή θυμός ενί στήθεσσι σιδήρεος, αλλ'ελεήμων>> <<αλλ' αυτά νοώ καί σκέπτομαι, όσα καί γιά 'μένα η ίδια θά σκεπτόμουν, όταν χρεία τόση μ' εύρισκε. Γιατί καί ο νούς μου είναι δίκαιος, ουδέ μέσα μου τό θυμικό στά στήθη σιδερένιο, αλλ' ελεήμον>> (στ.188-191) Όταν κάποιος βρίσκεται στήν ανάγκην πρέπει νά τόν συμβουλεύουμε ώς νά είμαστε στήν θέσιν του καί νά αντιμετωπίζαμε εμείς τό δικό του πρόβλημα. Αυτό, όμως, δέν μπορεί νά τό πράξει ο καθένας. Υπάρχουν προϋποθέσεις: α) νόος εναίσιμος. Ένας νούς πού σκέπτεται τά 'αίσιμα', τά πρέποντα, τά άριστα. Πώς φτάνει κάποιος νά έχει τέτοιο νού; Μέ πολύ κόπο καί εκπαίδευσιν. Γνωρίζοντας, σαφώς, τούς Θεσμούς, εκ τών οποίων πηγάζουν τά 'αίσιμα'. β) θυμός στά στήθη όχι σιδηρούς. Πρέπει, δηλαδή, νά υπάρχει διαλλακτική προδιάθεσις. Καί αυτό εκπαιδεύεται, αλλά πιό πολύ τό έχει κανείς έμφυτο. γ) θυμός στα στήθη ελεήμων. Καί αυτό είναι έμφυτο χαρακτηριστικό. Η διάθεσις προσφοράς στόν συνάνθρωπον δέν εκπαιδεύεται, ή, έστω, δέν εκπαιδεύεται σέ βάθος. Μόνον επιφανειακώς. Βεβαίως, άς ξεκινούσαμε ώς κοινωνία καί από αυτό! Αργά ή γρήγορα θά περνούσε στό γενετικό μας υλικόν. Γενικόν συμπέρασμα: Δέν μπορούν νά είναι όλοι καλοί σύμβουλοι. Συμβούλους πρέπει νά διαλέγει κανείς, πόσο μάλλον ένας Ηγέτης, έχοντας κατά νούν τά παραπάνω. <<τλήσομαι εν στήθεσσιν έχων ταλαπενθέα θυμόν. Ήδη γάρ μάλα πολλά πάθον καί πολλά μόγησα κύμασι καί πολέμω. Μετά καί τόδε τοίσι γενέσθω>>

150

<<θ' αντέξω μιά καί στά στήθη έχω καρτερική ψυχή. γιατί ήδη πάρα πολλά έπαθα καί πολλά μόχθησα σέ κύματα καί πόλεμο. μαζί μ' αυτά καί τούτο άς γίνη>> (στ.222-224) Θά αντέξω καί άλλα βάσανα όταν στά στήθη έχω 'ταλαπενθέα θυμόν' (=καρτερικότητα στό θυμικό, προδιάθεσιν καρτερίας, καρτερική διάθεσιν, υπομονή). Ειδικώς όταν έχεις περάσει πολλά αντέχεις ευκολότερα τά επόμενα άλγη. Υπομονή, λοιπόν, συνέλληνες. Καί άν έχουμε περάσει πολλά ώς φυλή...

151

ΡΑΨΩΔΙΑ Ζ

<<αμφί δέ τείχος έλασσε πόλει, καί εδείματο οίκους, καί νήους ποίησε θεών, καί εδάσσατ'αρούρας>> <<γύρω τείχος σήκωσε στήν πόλι, καί δόμησεν οίκους, καί ναούς εποίησε θεών, καί δασμόν έκαμε χωράφια.>> (στ.9-10) Τούτα ήταν τά πρώτα έργα τού Ναυσιθόου γιά τούς Φαίακες όταν έφτασαν στήν Σχερίαν: α) τειχοδόμησις. β) οικοδόμησις. γ) ναοδόμησις. δ) δασμός γής Τί παρατηρούμε; 1) οι άνθρωποι λειτουργούν βάσει συγκεκριμένων πολεοδομικών σχεδίων καί όχι άναρχα 2) μέ τήν τειχοδόμησιν εξασφαλίζεται η προστασία τής πόλεως συνολικώς (πατρίς) 3) μέ τήν οικοδόμησιν εξασφαλίζεται η ατομίκη καί οικογενειακή προστασία (οικογένεια) 4) η ναοδόμησις εκφράζει, κατ' αρχάς, τήν θεοσέβειαν. Επιζητείται η άνωθεν προστασία. Η λατρεία τών θεών σημαίνει οργανωμένη θρησκεία, η οποία είναι βασικότατη γιά τήν πολιτείαν. Αποτελεί μέρος τής ψυχικής συνοχής τών κατοίκων μεταξύ τών (θρησκεία) 5) ο δασμός τών καλλιεργήσιμων εκτάσεων γής εκφράζει, εν μέρει, τήν κοινωνικήν δικαιοσύνην πού πρέπει νά υπάρχει σέ μιά πολιτεία, όπου όλοι οι πολίτες πρέπει νά ξεκινούν μέ μιά μικρή όσο καί επαρκή ιδιοκτησίαν. Η καλλιέργεια τής γής έχει άμεσον συνάρτησιν μέ τήν βιωσιμότητα τής πολιτείας. Μιά πολιτεία πρέπει νά δίνει μεγάλη σημασία στήν σχέσιν της μέ τήν γήν διότι από αυτήν εξαρτάται αμέσως η επιβίωσίς της. Η αυτάρκεια σέ προϊόντα είναι βασικότατος όρος ανάπτυξης γιά μιά πολιτεία. Γενικά συμπεράσματα: i) τό τρίπτυχον 'πατρίς-θρησκεία-οικογένεια' υπήρξε πάντοτε θεμελιώδους σημασίας γιά κάθε ελληνική πολιτεία. ii) σέ μιά πολιτεία πού θέλει νά έχει μέλλον, όλοι οι πολίτες πρέπει νά έχουν έστω καί ένα μερίδιον γής. iii) η γή πρέπει νά καλλιεργείται συστηματικώς ώστε νά εξασφαλίζεται η αυτάρκεια τής πολιτείας, η μή εξάρτησις της από 'έξωθεν' ενισχύσεις καί, ταυτοχρονώς, εξαρτήσεις.

152

Σήμερα σέ πόσα εξ όλων τών παραπάνω είμαστε συνεπείς; Καί γιατί δέν είμαστε; Η προσπάθεια μας θά είναι νά δημιουργήσουμε μιά νέα πολιτεία τηρώντας τούς ώς άνω απλούς κανόνες. <<ήδη γάρ σε μνώνται αριστήες κατά δήμον πάντων Φαιήκων, όθι τοι γένος εστί καί αυτή>> <<ήδη σέ ζητούν οι άριστοι στόν δήμον από όλους τούς Φαίακες, όθι καί τό δικό σου γένος είναι>> (στ.34-35) 'Η αρίστη τή γενεά θά λάβει άνδρα άριστον τή γενεά'. Μόνο πού αυτό ονομάζεται ευγονική...Άλλη μιά απόδειξις γιά τήν πίστιν σέ αυτήν. <<τώ δέ θύραζε ερχομένω ξύμβλητο μετά κλειτούς βασιλήας ες βουλήν, ίνα μιν κάλεον Φαίηκες αγαυοί>> <<εκείνον στήν θύρα συνάντησε καθώς ερχόταν μέ τούς περίκλειτους βασιλείς στήν βουλήν, αφού τόν καλούσαν οι έξοχοι Φαίακες>> (στ.53-55) Ο Αλκίνοος φαίνεται πώς είναι Άρχων βασιλέων. Υπάρχει βουλή(=αγορά), όπου ακούει τίς γνώμες τών βασιλέων καί αποφασίζει ο ίδιος του γιά τό καλλίτερο δυνατό, κατά περίπτωσιν. Ο τίτλος 'Άναξ' φαίνεται νά ισοδυναμεί μέ αυτόν τού 'βασιλέα τών βασιλέων'. Τό ξανασυναντήσαμε στήν 'Ιλιάδαν'. <<καί δέ σοί αυτώ έοικε μετά πρώτοισιν εόντα βουλάς βουλεύειν καθαρά χροϊ είματ' έχοντα>> <<καί σέ σένα ταιριάζει πού από τούς πρώτους είσαι βουλές νά βουλεύης καθαρά στό σώμα ρούχα έχοντας>> (στ.60-61) Ο Αλκίνοος είναι μεταξύ τών πρώτων. ΟΧΙ ο απόλυτος πρώτος. Αυτό έχει τήν σημασίαν του. Ο Άναξ κυβερνά μεταξύ ίσων βασιλέων. Έχουμε, δηλαδή, τρόπον τινά, τά πρώτα ομόσπονδα κρατίδια δομημένα σέ ένα υπερκράτος. Τό κρατάμε αυτό ώς πληροφορία γιά τό πολίτευμα πού επιχειρούμε νά ανασυστήσουμε. Μάς παραδίδεται η πληροφορία-διδαχή πώς πρέπει οι πρώτοι τής πολιτείας (οι βουλευτές-βασιλείς, ο Άναξ) νά δίνουν τό καλό παράδειγμα τής καθαριότητος. Συνεπώς, ολόκληρος η κοινωνία είναι προσανατολισμένη στήν καθαριότητα, δείγμα πολιτισμένων ανθρώπων. Άς θυμηθούμε, συγκριτικώς, κάποιους βαρβάρους, πού σήμερα μάς τό παίζουν 'πολιτισμένοι', οι οποίοι έμαθαν νά πλένονται χωρίς νά θεωρούνται μάγοι (!!!) μόλις κατά τόν 9ον αιώνα μ.Χ. Καί, βεβαίως, άς σκεφτούμε πόσες φυλές καί υποφυλές ανθρώπων εξακολουθούν, ακόμη καί στήν επόχην μας, νά μήν έχουν τήν καθαριότητα ώς αναπόσπαστον τμήμα τής καθημερινότητός των. Πόσο μπροστά ήταν, πιά, αυτοί οι Έλληνες; <<ή ρ' οί γ' υβρισταί τε καί άγριοι ουδέ δίκαιοι, ήε φιλόξεινοι, καί σφιν νόος εστί θεουδής;>> <<μήπως υβριστές καί άγριοι ουδέ δίκαιοι, ή φιλόξενοι, καί ο νού τους είναι

153

θεοσεβής;>> (στ.120-121) Κατά Οδυσσέαν οι άνθρωποι χωρίζονται σέ 2 κατηγορίες. Γιά νά είμαστε απολύτως ακριβείς, οι πολιτείες τών ανθρώπων χωρίζονται σέ 2 κατηγορίες (αυτό, προφανώς, σημαίνει καί πίστιν πώς τό άτομο διαμορφώνεται αναλόγως πρός τήν πολιτείαν, αποδίδεται, τρόπον τινά, καί 'συλλογική ευθύνη'). Ποιές είναι αυτές; α) οι υβριστές, άγριοι(=άξεστοι στούς τρόπους, κτηνώδεις), οι όχι δίκαιοι β) οι φιλόξενοι καί μέ θεοσεβή νού. Διαφαίνεται, πιστεύω, καθαρώς ποιά πολιτεία θεωρεί πολιτισμένη ο ποιητής: Εκείνη πού έχει θεοσέβειαν, πού είναι φιλόξενος, πού δέν είναι υβριστική(=με τήν έννοιαν τής παραβάσεως τών φυσικών νόμων), πού δέν επικρατεί η κτηνωδία(=συμπεριφορά που προσομοιάζει εκείνη των κτηνών, μέ ό,τι αυτό σημαίνει), πού δέν είναι άδικη (δέν λέει 'πού είναι δίκαιη'. Έχει τήν σημασίαν του αυτό! Δέν υπάρχει απόλυτο δίκαιον! Υπάρχει προσπάθεια αποφυγής τού αδίκου). Τί σημαίνει επικράτησις τής κτηνωδίας; Μέ απλά λόγια, επικράτησις τού δικαίου τής πυγμής, πλήρης εξάρτησις πράξεων από τά ένστικτα, καί, συνεπώς, χάος, αναρχία, αδικία σέ υπερθετικό βαθμό. <<ου γάρ πω τοιούτον εγώ ίδον οφθαλμοίσιν, ούτ' άνδρ' ούτε γυναίκα. Σέβας μ'έχει εισορόωντα>> <<Γιατί άλλον όμοιο βροτό δέν είδα μέ τούς οφθαλμούς, ούτε άνδρα ούτε γυναίκα. σέβας μ' έχει εισορώντα>> (στ.160-161) Τό μέτρο συγκρίσεως ανθρώπων γιά τόν Οδυσσέαν φαίνεται πώς είναι τό σέβας πού αποπνέει κάποιος καί όχι άλλα πράγματα (κάλλος, πλούτος, κτλ). <<σοί δέ θεοί τόσα δοίεν όσα φρεσί σήσι μενοινάς, άνδρα τε καί οίκον καί ομοφροσύνην οπάσειαν εσθλήν. Ου μέν γάρ τού γε κρείσσον καί άρειον, ή όθ' ομοφρονέοντε νοήμασιν οίκον έχητον ανήρ ηδέ γυνή. Πόλλ' άλγεα δυσμενέεσσι, χάρματα δ' ευμενέτησι. Μάλιστα δέ τ' έκλυον αυτοί>> <<καί σέ σένα οι θεοί τόσα νά δώσουν όσα στίς φρένες μελετάς, καί άνδρα καί οίκο καί ομοφροσύνη νά σού δώσουν εσθλή. γιατί απ' αυτό τίποτα καλλίτερο καί ανώτερο νά ομοφρονούν στίς σκέψεις οι τόν οίκον έχοντες άνδρας καί γυναίκα. πολλά άλγη γιά τούς δυσμενείς, χαρές γιά τούς φίλους. μά πιό πολύ οι ίδιοι θά ευτυχούν>> (στ.180-185) Δέν υπάρχει κάτι καλλίτερο από τό ζεύγος πού ομοφρονεί! Αυτό προκαλεί πολλά άλγη σέ όσους δέν αγαπούν τό ζεύγος (τούς 'μπαίνουν στη μύτη', πού λέμε) καί μεγάλη χαρά σέ όσους τό αγαπούν. Τήν μεγαλυτέρα, δέ, ευτυχίαν γιά τό ίδιο τό ζεύγος. Αυτή τήν ευχήν κάνει ο Οδυσσεύς στήν Ναυσικά. Οπότε, προσοχή, συνέλληνες. Όταν επιχειρήσετε νά κάνετε οικογένεια κοιτάξτε νά είστε ομόφρονες μέ τό ταίρι σας. Μήν κάνετε 'τυχαίες' οικογένειες, παρασυρμένοι από σαρκικά

154

πάθη τής στιγμής, διότι τό αποτέλεσμα θά είναι θλιβερόν. Αναζητήστε τήν φρόνησιν τού ταιριού σας. Στό κάτω κάτω σκεφτείτε τά παιδιά πού θά φέρετε στόν κόσμον. Θέλετε νά μεγαλώσουν μέ φρονηματική ενότητα, ισορροπημένα, ή διχασμένα σέ δύο φρονήματα, κατάστασις πού δημιουργεί, αποδεδειγμένως, συγχυτικούς καί ψυχικώς ασθενείς ανθρώπους; <<Ζεύς δ' αυτ'ος νέμει όλβον Ολύμπιος ανθρώποισιν, εσθλοίς ηδέ κακοίσιν, όπως εθέλησιν εκάστω. Καί που σοί τάδ' έδωκε, σέ δέ χρή τετλάμεν έμπης>> <<ο ίδιος Ολύμπιος Ζεύς διανέμει ευτυχία στούς ανθρώπους, σ' εσθλούς καί κακούς, όπως θέλει σ' έκαστο. καί σέ σένα αυτά έδωκε, σύ δέ χρεία νά υπομένης>> (στ.188-190) Όλα εκ Ζηνός είναι, καλά καί κακά. Ό,τι σού έδωκε μάθε νά τό υπομένεις. Τούτο θυμίζει εντόνως τήν χριστιανικήν διδασκαλίαν περί δοκιμασιών τού ανθρώπου γιά νά γίνει καλλίτερος. Μεγάλη, σέ κάθε περίπτωσιν, αρετή η υπομονή. Ο Αλκίνοος έχει: <<κάρτος τε βίη τε>> <<τό κράτος καί τήν δύναμιν>> (στ.196-197) τών Φαιάκων. Ο Άναξ πρέπει νά συγκεντρώνει τά 2 αυτά χαρακτηριστικά πάνω του. <<τίς δ' όδε Ναυσικάα έπεται καλός τε μέγας τε ξείνος; πού δέ μιν εύρε; πόσις νύ οι έσσεται αυτή. ή τινά που πλαγχθέντα κομίσσατο ής από νηός ανδρών τηλεδαπών, επεί ού τινες εγγύθεν εισίν. ή τίς οι ευξαμένη πολυάρητος θεός ήλθεν ουρανόθεν καταβάς, έξει δέ μιν ήματα πάντα. βέλτερον, ει καυτή περ εποιχομένη πόσιν εύρεν άλλοθεν. ή γάρ τούσδε γ' ατιμάζει κατά δήμον Φαίηκας, τοί μιν μνώνται πολέες τε καί εσθλοί>> <<ποιός είν' αυτός πού έπεται τής Ναυσικάς καλός καί μέγας ξένος; πού τόν εύρεν; άνδρας της θά γίνη. ή κάποιος περιπλανώμενος πού τόν εκόμισεν από τήν νήα του άνδρας τηλεδαπός, αφού άνθρωποι εγγύθεν δέν υπάρχουν. ή κάποιος μέ προσευχή πολυπόθητος θεός τής ήλθεν ουρανοκατέβατος, νά τήν έχη γιά πάντα. Καλλίτερα πού αυτή πήγε άνδρα καί βρήκεν αλλού. έ, γιατί ατιμάζει στόν δήμο τούς Φαίακες πού πολλοί τήν ζητούν κι εσθλοί>> (στ.276-284) Ατιμάζει τόν δήμον η Ναυσικά πού πήγε καί βρήκε άνδρα από 'αλλού', εκτός χώρας! Αυτή είναι η αντίληψις τών ανθρώπων μιάς τυπικής κοινωνίας Ελλήνων! ούτε Έλληνα από άλλην πόλιν δέν θά επέλεγαν γιά γάμο. Πόσο μάλλον κάποιον αλλόφυλον. Η παράδοσις αυτή ίσχυε σέ μεγάλο βαθμό ώς τίς αρχές τού 1900 καί στά 2 σκέλη. Από τά μέσα τού 20ού αιώνος, 1950-1960, εξ αιτίας τής αστικοποιήσεως τό πρώτο σκέλος άρχισε νά ατονεί. Στήν εποχή μας, καί έπειτα από ανελέητη 'αντιρατσιστική', 'πολυπολιτισμική' προπαγάνδα 40 ετών, αθρόαν εισβολήν αλλοφύλων άνευ λόγου καί αιτίας πρό περίπου 20 ετών, οι Έλληνες καί Ελληνίδες, γιά πρώτη φορά στήν μυριόχρονον ιστορίαν μας οικιοθελώς καί σέ μεγάλη πληθυσμιακήν έκτασιν, επιλέγουν καί αλλοφύλους γιά νά κάνουν γάμους.

155

'Είναι κακό αυτό;', θά αναρωτηθεί κανείς. Όχι. Δέν είναι απλώς κακό. Είναι ΟΛΕΘΡΙΟΝ. Είναι τό τέλος τής φυλής μας. Τό θέλετε αυτό; Ζευγαρώστε μέ αλλοφύλους. Η επιλογή είναι δική σας. Νά δούμε τί θά πείτε στούς προγόνους σας όταν κάποτε πεθάνετε καί πάτε νά τούς βρείτε. Αλλά, ξέχασα, ο νεοέλληνας δέν πιστεύει σέ τέτοια 'παρωχημένα' πράγματα-τά οποία γιά χιλιετίες οι 'αφελείς' πρόγονοι πίστευαν... <<καί δ' άλλη νεμεσώ, ή τις τοιαύτα γε ρέζοι, ή τ' αέκητι φίλων πατρός καί μητρός εόντων ανδράσι μίσγηται πρίν γ' αμφάδιον γάμον ελθείν>> <<καί γιά άλλην εγώ θυμώνω, πού τέτοια κάμει, πού χωρίς νά θέλουν οι προσφιλείς πατέρας καί μητέρα μέ άνδρες σμίγει πρίν αναφανδόν σέ γάμον έλθη>> (στ.286-288) Καταδικάζει τήν σύναψιν ερωτικών σχέσεων τών γυναικών πρίν τόν γάμον! Όταν γίνεται αυτό χωρίς τήν θέλησιν τών γονέων. Τό σημειώνω αυτό, διότι διάχυτος είναι η πίστις πώς αυτό αποτελεί 'χριστιανικήν' εντολήν. Όχι! Είναι μιά παναρχαία ελληνική πεποίθησις πού, προφανώς, επιβίωσε καί μέσα στόν ελληνικόν χριστιανισμόν μέχρι 'προχτές' στήν Ιστορίαν. Σήμερα, δυστυχώς, δέν τηρείται. Αλλά καί τί τηρείται; Όλα τά ισοπεδώσαμε πιά...

156

ΡΑΨΩΔΙΑ Η

Ο Αλκίνοος ανάσσει σέ όλους τους Φαίακες: <<θεού δ' ώς δήμος άκουεν>> <<ώς θεόν ο δήμος τόν άκουεν>> (στ.10-11) Τεράστιος ο σεβασμός στόν Άνακτα...τόν ακούγαν ώς θεόν! <<ου γάρ ξείνους οίδε μάλ' ανθρώπους ανέχονται, ουδ' αγαπαζόμενοι φιλέουσ' ός κ' άλλοθεν έλθη>> <<γιατί ξένους ανθρώπους αυτοί εδώ δέν ανέχονται, ούτ' αγαπάνε καί φιλεύουν όποιον απ' αλλού έλθη>> (στ.32-33) ΔΕΝ ανέχονται τούς ξένους καί δέν τούς αγαπούν ούτε τούς φιλοξενούν! Τήν αυτήν συμπεριφορά είχαν κάποιες ελληνικές πολιτείες, όπως η Λακεδαιμονίων, όπου ίσχυε ο Θεσμός τής 'Ξενηλασίας'. Στίς άλλες δέχονταν τούς ξένους καί προσέφεραν Ξενία. Σέ καμμία, όμως, δέν τούς δέχονταν ώς ισοτίμους πολίτες μέ δικαιώματα. Δέν τούς έδιναν 'άδεια παραμονής', ώς θά λέγαμε σήμερα, ή, καί άν τούς έδιναν, ποτέ δέν αποκτούσαν 'πλήρη δικαιώματα πολίτου'. Θυμίζω πώς 'ξένος' λογίζεται ο Έλλην από άλλην πόλιν, όχι ο αλλόφυλος. Φανταστείτε τί συμπεριφορά θά υπήρχε έναντι τών αλλοφύλων. Εμείς σήμερα; Τά αντίθετα ακριβώς...νομίζουμε πώς ξέρουμε καλλίτερα από τούς αρχαίους; Έ, γι' αυτό θά τρέχουμε καί δέν θά φτάνουμε σέ 20 χρόνια από σήμερα. Επειδή τό παίζουμε 'ξύπνιοι' καί 'προοδευμένοι'-κούνια πού μάς κούναγε. <<δήεις δέ διοτρεφέας βασιλήας δαίτην δαινυμένους>> <<καί θά ιδής διοτρεφείς βασιλείς, συνδαιτυμόνες>> (στ.49-50) Συνδαιτημόνες τού Άνακτος είναι άλλοι διοτρεφείς βασιλείς. Συντρώγουν μέ τόν Άνακτα μόνον οι όμοιοί του καί όχι όποιος νά' ναι από τόν λαόν. 'Διοτρεφείς' αποκαλούνται, κατά τήν γνώμην μου, όσοι βασιλείς έχουν ανατραφεί μέ τούς Πατρίους Θεσμούς τούς οποίους άφησε παρακαταθήκη ο Πατέρας Δίας όταν κυβερνούσε τόν κόσμον, καθ' ό, τι λένε οι Ελληνικές Γραφές. Όλοι οι αρχέγονοι ελληνικοί Θεσμοί πηγάζουν από μιά πολύ μακρινή εποχή, η οποία αποκαλείται 'εποχή τών θεών', καί πρόκειται, ουσιαστικώς, γιά μιά σειρά από ελληνικές 'κοσμοκρατορίες' χιλιάδες έτη πρό τής εποχής μας. Δέν θά τό αναλύσουμε περαιτέρω διότι δέν είναι αυτός ο σκοπός τής εργασίας μας. Σέ κάθε περίπτωσιν, οι Θεσμοί αποτελούν μεταφορά τών Φυσικών Νόμων στό ανθρώπινον επίπεδο. Πρόκειται γιά εύρημα πολύ προηγμένων, νοητικώς, ανθρώπων. <<θαρσαλέος γάρ ανήρ εν πάσιν αμείνων έργοισιν τελέθει, ει καί ποθεν άλλοθεν έλθοι>> <<γιατί θαρραλέος άνδρας όλα καλλίτερα τα έργα τελεύει, κι άν έχη από κάπου αλλού έλθει>> (στ.51-52)

157

Είναι σημαντικότατο προσόν τό 'θάρρος'. (Γιά τήν Αρήτην): <<τήν δ' Αλκίνοος ποιήσατ' άκοιτιν, καί μιν έτισ' ως ού τις επί χθονί τίεται άλλη, όσσαι νύν γε γυναίκες υπ'ανδράσιν οίκον έχουσιν. Ώς κείνη περί κήρι τετίμηταί τε καί έστιν έκ τε φίλων παίδων έκ τ' αυτού Αλκινόοιο καί λαών, οί μίν ρα θεόν ώς εισορόωντες δειδέχαται μύθοισιν, ότε στείχησ' ανά άστυ. ου μέν γάρ τι νόου γε καί αυτή δεύεται εσθλού. Οίσίν τ' εύ φρονέησι καί ανδράσι νείκεα λύει>> <<αυτήν ο Αλκίνοος έκαμε σύγκοιτη καί τήν τίμησεν όπως κανένας στήν γή δέν τίμησεν άλλην, όσες σήμερα γυναίκες ύπανδρες οίκον έχουν. Τόσον εκείνη μέ τήν καρδιά ήταν τιμημένη από τά προσφιλή παιδιά καί απ' αυτόν τόν Αλκίνοο καί από τόν λαό, πού σάν θεά εισορώντας την υποδέχονταν μέ μύθους, όταν περνούσε στό άστυ. Γιατί βέβαια νούς δέν λείπει απ' αυτήν εσθλός. καί γιά όσους άνδρες είναι καλόφρων τίς φιλονεικίες λύνει>> (στ.66-74) Ποιά είναι η Αρήτη τήν οποίαν ο Αλκίνοος κάνει σύγκοιτη καί τιμά περισσότερο από κάθε άλλη παντρεμένη γυναίκα; Ποιά είναι αυτή τήν οποίαν θωρούν ώς θεάν(=μέ απέραντον σεβασμόν); Είναι μιά γυναίκα μέ εσθλόν νούν καί μέ ικανότητα νά λύει φιλονικίες μεταξύ ανδρών. Τί μάς διδάσκει εδώ; Αι γυναίκες μέ εσθλόν νού καί ενοποιόν διάθεσιν είναι άξιαι τής μεγαλυτέρας τιμής. Ξυπνάτε γυναίκες...Σήμερα, είτε τό αντιλαμβάνεστε είτε όχι, σάς έχουν καταντήσει μικρόνοες, κακοπροαίρετες καί ανακατώστρες. Τά αντίθετα, δηλαδή! Αυτά, όμως, δέν είναι χαρακτηριστικά γιά τά οποία ένας σοβαρός άνδρας θά σάς εκτιμούσε. Φυσικά, φταίνε καί οι σύγχρονοι άνδρες πού δέν δείχνουν στίς γυναίκες από μικρές τί είναι πραγματικώς εκτιμητέον πάνω τούς. Διότι ένα ωραίο σώμα καί πρόσωπον πολλές μπορούν νά έχουν. Ωραίον νού καί ψυχικόν κόσμον λίγες καί εκλεκτές. Όπως καί νά έχει, όλοι, σχεδόν, είμαστε θύματα τής ιδίας προπαγάνδας τής υποταγής στά ποταπά μας ένστικτα. Γι' αυτό θά βγαίνουν όλο καί λιγότερα 'εύψυχα' παιδιά. 'Ελεύθερον τό εύψυχον', όμως, καί, συνεπείαν αυτού, λιγότεροι ελευθερόφρονες άνθρωποι. Συνεχίστε νά γεννάτε σκλάβους. Τό σύστημα έχει ανάγκες... <<εν δέ θρόνοι περί τοίχον ερηρέδατ' ένθα καί ένθα, ες μυχόν εξ ουδοίο διαμπερές, ένθ' ενί πέπλοι λεπτοί εϋννητοι βεβλήατο, έργα γυναικών. ένθα δέ Φαιήκων ηγήτορες εδριόωντο πίνοντες καί έδοντες.>> <<μέσα θρόνοι τόν τοίχον είχαν έρεισμα ένθα καί ένθα, σέ μυχόν από τό κατώφλι διαμπερώς, όπου πέπλοι λεπτοί καλόγνεστοι ήσαν βαλμένοι, έργα γυναικών. Εκεί τών Φαιάκων οι ηγήτορες εδράζονταν πίνοντες καί τρώγοντες>> (στ.95-99) Υπάρχει αίθουσα ειδικώς διαμορφωμένη στήν οποίαν οι ηγήτορες τών Φαιάκων πίνουν καί τρώνε. 'Ηγήτορες' υπάρχουν πολλοί, όχι μόνον ο Άναξ, ο οποίος επιβλέπει όλους τούς υπολοίπους. Είναι αναφορά στό ομοσπονδιακό σύστημα πού είδαμε πρίν καί, πιθανώς, μάς πληροφορεί πώς υπάρχουν καί ηγεσίες σέ επιμέρους τομείς (στρατός, αγροτική παραγωγή, ιερείς, κτλ) τής πολιτείας. Άλλο ο Άναξ, άλλο οι βασιλείς, άλλο οι ηγήτορες, άλλο οι μέδοντες.

158

<<(ο Ζεύς) ός θ' ικέτησιν άμ' αιδοίοισιν οπηδεί>> <<πού σέ ικέτες κι αιδομένους είναι οπαδός>> (στ.165) Στούς ικέτες καί τούς αιδομένους ο Ζεύς είναι οπαδός. Οι ικέτες πρέπει νά είναι αιδόμενοι(=σεβαστικοί), μέ ντροπή-όχι απαιτητικοί-γιά νά έχουν τήν προστασίαν τού θεού. <<Κέκλυτε, Φαιήκων ηγήτορες ηδέ μέδοντες>> <<Ακούστε, Φαιάκων ηγήτορες καί μέδοντες>> (στ.186) Ο Αλκίνοος μιλώντας στούς Φαίακες. Ποιοί από αυτούς βρίσκονται γύρω του; Οι ηγήτορες καί μέδοντες! Όχι 'λαός'. Οι αρχηγοί τού λαού...Οι τοπικοί αλλά καί κατά τομέαν άρχοντες. <<αλλ' εμέ μέν δορπήσαι εάσατε κηδόμενόν περ. Ου γάρ τι στυγερή επί γαστέρι κύντερον άλλο έπλετο, ή τ' εκέλευσεν έο μνήσασθαι ανάγκη καί μάλα τειρόμενον καί ενί φρεσί πένθος έχοντα, ως καί εγώ πένθος μέν έχω φρεσίν, η δέ μάλ' αιεί εσθέμεναι κέλεται καί πινέμεν, εκ δέ με πάντων ληθάνει όσσ' έπαθον, καί ενιπλησθήναι ανώγει>> <<αλλά νά φάγω αφήστε με, κι άς έχω λύπη. γιατί από τήν στυγερή κοιλιά τίποτε χειρότερο άλλο δέν υπάρχει, πού σέ κελεύει νά τήν θυμάσαι κατ' ανάγκη κι άς είσαι βασανισμένος καί στίς φρένες πένθος έχης, όπως καί εγώ πένθος έχω στίς φρένες, κι εκείνη συνεχώς νά τρώγω μέ κελεύει καί νά πίνω, καί τά πάντα μέ κάνει νά λησμονώ, όσα έπαθα, καί νά γεμίση μέ προστάζει>> (στ.215-221) Όταν ο άνθρωπος πεινά ξεχνά τά πάντα...Εδώ έχετε τήν απάντησιν γιατί τό σύστημα συνεχώς δημιουργεί νέους πτωχούς ή γιατί ωθεί τούς ανθρώπους νά δουλεύουν μέ μισθούς πείνας. Εξασφαλίζει μέ τόν τρόπον αυτόν πώς κανείς δέν θά ασχοληθεί μέ τά πραγματικά προβλήματα τής κοινωνίας καί τού πλανήτη. Πού χρόνος γιά αμφισβήτησιν! Πεινάμε! Καί έτσι κάνουν τήν δουλειάν των. Αλλά φταίμε όλοι εμείς πού τό επιτρέπουμε καί δέν έχουμε αρπάξει τίς σανίδες ακόμα. <<αιεί γάρ τε νεώτεροι αφραδέουσιν>> <<γιατί πάντα οι νεώτεροι άφρονες είναι>> (στ.294) Ασχολίαστον. Απλώς αναρωτιέμαι πού είναι σήμερα οι μεγαλύτεροι νά μάς νουθετήσουν μέ ευθύνη, απαλλαγμένοι από υστεροβουλίες, ιδεοληψίες καί διχαστική διάθεσιν. <<δύσζηλοι γάρ τ' ειμέν επί χθονί φύλ' ανθρώπων>> <<γιατί κακόζηλοι είμαστε πάνω στην γήν οί άνθρωποι>> (στ.307) Πικρή διαπίστωσις...Διαχρονικόν τό πρόβλημα...

159

<<αμείνω δ' αίσιμα πάντα>> <<καλλίτερα τό μέτρο σ' όλα>> (στ.310) Μέτρον άριστον...Όταν μιά πολιτεία χτίζεται μέ στόχο τό αγαθόν καί τήν αρετήν οφείλει νά καλλιεργεί καί νά επιβάλλει τό μέτρον στούς πολίτες της. Μήν ξεχνάμε, όμως, πώς τό Μέτρον ξεκινά μέσα από τόν καθέναν από εμάς καί, έπειτα, αντανακλάται στό σύνολον τής πολιτείας. Πρέπει, συνεπώς, όσοι αποφασίσουν νά δημιουργήσουν μιά τέτοια πολιτεία, πρωτίστως οι ίδιοι νά επιβάλλουν τό Μέτρον στούς εαυτούς των. Ειδάλλως, δέν υπάρχει ελπίς. <<τοίος εών οίός εσσι, τά τε φρονέων ά τ' εγώ περ, παίδά τ' εμήν εχέμεν καί εμός γαμβρός καλέεσθαι αύθι μένων>> <<τέτοιος που είσαι, καί φρονώντας τά ίδια όπως εγώ, τήν παίδα μου νά είχες καί γαμβρός μου νά γινόσουν εδώ μένοντας>> (στ.312-314) Ο πεθερός μέ τόν γαμβρόν ΠΡΕΠΕΙ νά ομοφρονούν, μάς λέει εδώ, γιά νά πάρει τήν κόρην του αυτός. Άς τό έχουμε καί αυτό υπ' όψιν στά περί δημιουργίας οικογενειών. Η ομοφροσύνη τής οικογενείας βλέπουμε πώς είναι δομικό συστατικόν της. Γιατί άραγε; Διότι, η ομοφροσύνη εντός πολιτείας έχει μιά διαδρομή πολύ συγκεκριμένη: α) όταν ομοφρονεί ο καθένας μέ τόν ίδιον του τόν εαυτόν καί δέν παρουσιάζει διχαστική συμπεριφορά. Είναι, δηλαδή, συγκροτημένο άτομο (κύτταρον) β) όταν ομοφρονούν τά μέλη μιάς οικογένειας, πού αποτελούν τήν πρωτογενή κοινωνίαν, καί δέν παρατηρείται διαλυτική, αλλά διάθεσις συνθέσεως, δημιουργίας (όργανον) γ) όταν ομοφρονούν αι διάφορες μικρές κοινωνίες καί τά άτομα σχηματίζοντας πολιτείες όπου βασιλεύει η ομόνοια καί οι κοινοί στόχοι (σώμα) Άν καταρρεύσει τό ένα εξ αυτών διαλύεται ολόκληρος η πολιτεία. Τό σύστημα στίς μέρες μας καταφέρνει νά διαλύει τό άτομο δημιουργώντας τού σύγχισιν (μιά ματιά σέ αντίστοιχες στατιστικές ανθρώπων μέ ψυχικά προβλήματα θά ήταν χρήσιμος), ταυτοχρόνως κτυπά τήν οικογένειαν (μιά ματιά στίς στατιστικές τών διαζυγίων ή τών 'μονογονεϊκών οικογενειών' πιστεύω θά σάς πείσει). Τό ότι διαλύεται η πολιτεία μας, λοιπόν, ΔΕΝ αποτελεί έκπληξιν. Είναι φυσικό επακόλουθο τών παραπάνω. Θά αφήσουμε νά συμβαίνουν όλα αυτά; Ώς πότε θά τά ανεχόμαστε;

160

ΡΑΨΩΔΙΑ Θ

<<Δεύτ' άγε, Φαιήκων ηγήτορες ηδέ μέδοντες, εις αγορήν ιέναι, όφρα ξείνοιο πύθησθε, ός νέον Αλκινόοιο δαϊφρονος ίκετο δώμα>> <<Εμπρός, Φαιάκων ηγήτορες καί μέδοντες, στήν αγορά πηγαίνετε, τόν ξένο ν' ακούσετε πού νεωστί στού συνετού Αλκινόου αφίκετο δώμα>> (στ.11-13) Αγορά στήν οποίαν συμμετέχουν οι ηγήτορες καί μέδοντες τών Φαιάκων-όχι λαός-, προεξάρχοντος τού <<δαϊφρονος>> Αλκινόου. Αυτή βρίσκεται εντός τών ανακτόρων του. <<Κέκλυτε, Φαιήκων ηγήτορες ηδέ μέδοντες, όφρ' είπω τά με θυμός ενί στήθεσσι κελεύει>><<Ακούστε, Φαιάκων ηγήτορες καί μέδοντες, νά σάς είπω αυτά πού τό θυμικό στά στήθη μέ κελεύει>> (στ.26-27) Όταν μιλά ο Άναξ/βασιλεύς εκφράζει τήν διάθεσιν πού έχει στά στήθη. Κοινώς, λέει αυτά πού πιστεύει σωστά. Πού; Στούς ηγήτορες καί μέδοντες, όχι στόν λαόν. <<αυτάρ οι άλλοι σκηπτούχοι βασιλήες εμά πρός δώματα καλά έρχεσθ', όφρα ξείνον ενί μεγάροισι φιλέωμεν>> <<οι άλλοι σκηπτούχοι βασιλείς στά δικά μου καλά δώματα νά έρχεσθε, ώστε τόν ξένο στά μέγαρα νά φιλέψωμε>> (στ.40-42) Παρατηρούμε πώς μόνον οι σκηπτούχοι βασιλείς τρώνε μετά τού Άνακτος στά δώματά του. Θά αναρωτηθεί κανείς γιατί υπάρχει αποκλεισμός τού λαού από τίς συγκεντρώσεις τού Άνακτος. Η απάντησις είναι πολύ απλή. Οι ηγήτορες καί μέδοντες-εκλεγμένοι ή όχι δέν προκύπτει ασφαλώς από κάπου-είναι αντιπρόσωποι/εκπρόσωποι τού λαού. Πρόκειται γιά 'νομάρχες' καί 'κοινοτάρχες' πού θά λέγαμε σήμερα καί, μάλλον, διαχειριστές οικονομικών, στρατιωτικών καί τών λοιπών κοινωνικών θεμάτων. Συνοψίζουμε, ξανά, τούς τίτλους: Άναξ, σκηπτούχοι βασιλείς, ηγήτορες, μέδοντες. <<ου μέν γάρ μείζον κλέος ανέρος όφρα κεν ήσιν ή ό τι ποσσίν τε ρέξη καί χερσίν εήσιν. Αλλ' άγε πείρησαι, σκέδασον δ' από κήδεα θυμού>> <<γιατί μείζον κλέος γιά τόν άνδρα δέν υπάρχει παρά ό, τι μέ τά πόδια πράξη καί μέ τά χέρια του. αλλά 'μπρός δοκίμασε, καί σκόρπισε τά λυπηρά από μέσα σου>> (στ.147-149) Μεγαλύτερο κλέος γιά τόν άνδραν είναι αυτά πού μπορεί νά κάνει μέ τά χέρια καί τά πόδια του. Μέ απλά λόγια, όσα μπορεί νά κάνει στηριζόμενος στίς δικές του δυνάμεις καί όχι σέ άλλους ανθρώπους ή άλλα μέσα. Μάς παρέχεται, επίσης, η πληροφορία πώς η άθλησις σκορπίζει τά λυπηρά από μέσα μας. Αυτό βεβαίως είναι γεγονός αποδεδειγμένον σήμερα επιστημονικώς... <<ούτως ου πάντεσσι θεοί χαρίεντα δίδουσιν ανδράσιν, ούτε φυήν ούτ' άρ

161

φρένας ούτ' αγορητύν. Άλλος μέν γάρ είδος ακιδνότερος πέλει ανήρ, αλλά θεός μορφήν έπεσι στέφει, οι δέ τ' ες αυτόν τερπόμενοι λεύσσουσιν. Ο δ' ασφαλέως αγορεύει αιδοί μειλιχίη, μετά δέ πρέπει αγρομένοισιν, ερχόμενον δ' ανά άστυ θεόν ώς εισορόωσιν. Άλλος δ' αύ είδος μέν αλίγκιος αθανάτοισιν, αλλ' ού οι χάρις αμφιπεριστέφεται επέεσσιν>> <<έτσι (είναι) σέ όλους οι θεοί χάρι δέν δίδουν τούς άνδρες, ούτε φύτρα ούτε φρένες ούτ' ευγλωττία. γιατί άλλος στό κάλλος ευτελέστερος είναι άνδρας, αλλ' ο θεός μέ ομορφιά λόγων στέφει, κι όλοι αυτόν τερπόμενοι κοιτάζουν. κι αυτός με ασφάλεια αγορεύει μ' αιδημοσύνη μειλίχια, καί διαπρέπει στούς συγκεντρωμένους, καί καθώς έρχεται στό άστυ σάν θεό τόν βλέπουν, άλλος πάλι στό κάλλος όμοιος μέ αθανάτους, αλλ' η χάρι δέν γυροστρέφει στά λόγια του>> (στ.167-175) Δίδαγμα πρώτον: Όλοι οι άνθρωποι είναι διαφορετικοί μεταξύ των! Ο κάθε είς έχει διαφορετικά χαρίσματα ή διαφορετικήν έντασιν στά διάφορα χαρίσματα. Συνεπώς, τά ιδεολογήματα περί 'ισότητος' τών ανθρώπων, καθώς θά συμφωνούσε προδήλως καί ο Όμηρος, δέν είναι παρά εύηχες φούσκες, κενές πραγματικού περιεχομένου. Επικίνδυνες, όμως, πιά, μιάς καί έχουμε επιτρέψει μέ τήν αδιαφορίαν μας νά γίνουν επίσημος προπαγάνδα τού καθεστώτος καί νά δηλητηριάζουν τίς ψυχές καί τόν νούν ημών καί, κυρίως, τών παιδιών μας. Ώς πότε; Δίδαγμα δεύτερον: Εκτιμάται περισσότερο η ομορφιά λόγων, η χωρίς σφάλματα αγόρευσις, η μειλίχια αιδημοσύνη, τό νά διαπρέπει κανείς στήν αγόρευσιν, παρά η εξωτερική ομορφιά καί ο κούφιος νούς. Σημαντικότατο αυτό. Μιά πολιτεία εκπαιδευμένη νά αναγνωρίζει καί νά σέβεται, πρωτίστως, τήν ψυχοπνευματικήν ποιότητα τών ανθρώπων, είναι μιά πολιτεία έχουσα μεγάλες πιθανότητες νά απολαύσει ένα αγαθότερο καί πιό ενάρετο μέλλον. Αυτό εμπεριέχει μιά ακόμη βαθυτέραν αλήθειαν: η ύλη είναι φθαρτή, αι ιδέες αιώνιες. Όσες πολιτείες προσανατολίστηκαν στήν ύλην αφανίστηκαν γρήγορα δίχως νά αφήσουν καμμιά παρακαταθήκη στήν Ανθρωπότητα, πέραν, ίσως, κάποιων μνημείων ματαιοδοξίας. Αντιθέτως, οι προσανατολισμένες στίς ιδέες πολιτείες, εκτός τού ότι υπήρξαν μακροβιότερες, ακόμη καί σήμερα, ύστερα από χιλιετηρίδες, αποτελούν παραδείγματα πρός μίμησιν, έχοντας παράγει όλων τών ειδών τίς αρετές. Ίσως ενοχλεί κάποιους, μά, τέτοιες πολιτείες δημιούργησαν-απ' όσο γνωρίζουμε ώς τώρα τουλάχιστον-ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΩΣ οι Έλληνες. Ουδείς άλλος λαός ή φυλή. Είμαστε καί οι μόνοι πού θά μπορούσαμε νά ξαναδημιουργήσουμε καί νά 'παρασύρουμε' καί τόν υπόλοιπον κόσμον. Έχετέ το υπ' όψιν. Αι ευθύνες ημών είναι τεράστιες. <<άφρων δή κείνός γε καί ουτιδανός πέλει ανήρ, ός τις ξεινοδόκω έριδα προφέρηται αέθλων δήμω εν αλλοδαπώ. Έο δ' αυτού πάντα κολούει>> <<άφρων εκείνος καί ουτιδανός είναι από τούς άνδρες όποιος τόν ξενοδόκο προκαλεί μέ άθλους σέ δήμον αλλοδαπόν. ο ίδιος κατά πάντα βλάπτεται>> (στ.209-211)

162

Ο φιλοξενούμενος πού προκαλεί τόν ξεινοδόκον-ειδικώς σέ δήμο αλλοδαπό- άφρων καί ουτιδανός(=τιποτένιος) είναι. Γιά σκέψου...Τά περαιτέρω-ενδόμυχα-σχόλια δικά σας. <<ούνεχ' ο μέν καλός τε καί αρτίπος, αυτάρ εγώ γε ηπεδανός γενόμην. Ατάρ ού τί μοι αίτιος άλλος, αλλά τοκήε δύω, τώ μή γείνασθαι όφελλον>> <<ένεκα πού αυτός καλός καί αρτίπους, ενώ εγώ ασθενικός γεννήθηκα. αίτιος δέν μού είναι άλλος αλλ' οι δύο γονείς, πού νά μή μέ γεννήσουν ώφειλαν>> (στ.310-312) Ο ίδιος ο θεός Ήφαιστος μάς διδάσκει πώς τά ασθενικά καί ανάπηρα παιδιά καλλίτερο είναι νά μήν γεννιούνται, διότι αυτό, πρωτίστως, προκαλεί δεινά στό πλάσμα τό οποίον έρχεται στόν κόσμον. Πόσο δίκαιο ή άδικο έχει κρίνετέ το εσείς. <<ούνεκά οι καλή θυγάτηρ, ατάρ ουκ εχέθυμος>> <<γιατί καλή είν' η θυγατέρα του, όμως όχι εγκρατής>> (στ.320) Εγκωμιάζει τήν εγκράτειαν τής γυναίκας στήν επιθυμίαν σαρκικής συνευρέσεως καταδικάζοντας τήν μή εγκράτεια. ΔΕΝ αρκεί η ομορφιά γιά νά εκτιμηθεί μιά γυναίκα. Ομορφιά καί εγκράτεια μαζί είναι ο ιδανικός συνδυασμός. Από πού απορρέει, όμως, η εγκράτεια; Μά, από τήν τιθάσευσιν τών ενστίκτων καί παθών. Αυτό συμβαίνει μόνον όταν κυριαρχεί η Λογική στήν ύπαρξιν τού ανθρώπου. Προϋποθέτει, επίσης, μεγάλη Θέλησιν. Γιά νά καταλήξουμε τόν συλλογισμόν: μιά γυναίκα-πρέπει νά-απολαμβάνει εκτιμήσεως όταν, εκτός τής εξωτερικής ομορφιάς, διαθέτει ισχυρή προσωπικότητα (Θέλησις) πού διέπεται, μέ τήν σειράν της, από τήν Λογικήν. Είναι τραγικόν πόσες λίγες γυναίκες αξίζουν εκτιμήσεως σήμερα εν Ελλάδι. Πρέπει νά αλλάξει αυτό τό συντομότερον ειδάλλως θά καταστραφούμε εκ τών ένδων. Πού είναι η Ελληνίδα Μάνα, πρότυπο χιλιετηρίδων; Πού είναι η Υπερήφανη Ελληνίς Αγωνίστρια καί Πνευματικόν Όν τών αιώνων; Πώς τό δέχονται αι σύγχρονες γυναίκες τής φυλής μας νά τίς υποβιβάζουν στό επίπεδον τής 'γλάστρας', τής 'κότας', τής 'κατίνας', τής 'πόρνης' (μέ ή χωρίς εισαγωγικά...); Δέν φταίνε απολύτως διότι δέν γνωρίζουν ποιών Ελληνίδων απόγονες είναι, ούτε κάποια πολιτεία τίς εκπαίδευσε νά σκέπτονται αγαθώς. Πρέπει νά κάνουμε κάτι πρός αυτή τήν κατεύθυνσιν τό συντομότερον-τήν επιμόρφωσιν-, διότι η Μάνα είναι ο στυλοβάτης τής οικογενείας, καί, κατ' επέκτασιν, τής ιδίας τής πατρίδος. Ελληνίδα αναλογίσου τίς ευθύνες σου! Η ζωή δέν είναι μόνον γιά 'νά περνάμε καλά'. Όλη η ζωή είναι μιά τεράστια ευθύνη πού κανείς δέν σού δίδαξε. Σκέψου. Πράξε. <<Ουκ αρετά κακά έργα. Κιχάνει τοι βραδύς ωκύν...χωλός εών τέχνησι>> <<δέν είναι τής αρετής τά κακά έργα. προφθάνει ο βραδύς τόν ταχύν κι άς είναι χωλός, μέ τήν τέχνη>> (στ.329-332)

163

Διδάγματα: α) Τά κακά έργα δέν είναι τής αρετής έργα. Όταν βλέπουμε κακά έργα σέ μιά πολιτεία νά είναι πλείονα τών αγαθών, αυτή η πολιτεία δέν πορεύεται πρός τήν αρετήν αλλά πρός τήν κακίαν. Άρα, η αρετή πρέπει νά γίνει στόχος τής νέας πολιτείας γιά νά υπάρξουν καλά έργα περισσότερα τών κακών. Αυτονόητα πράγματα δέν είναι; β) Ο βραδύς προφθάνει τόν ταχύν χάρη στήν τέχνην, τήν νόησιν. Η νόησις καί η τέχνη, αι οποίες απορρέουν εκ τού γενετικού υλικού καί τής τεχνωμένης, εκπαιδευμένης σκέψεως-Λογικής, υπερτερούν τής σωματικής δυνάμεως. 'Ισχύς διά τής Γνώσεως'. <<δειλαί τοι δειλών γε καί εγγύαι εγγυάασθαι>> <<κακές οι εγγυήσεις κακών γιά νά εγγυάται κανείς>> (στ.351) Από κακούς, αφερέγγυους, μήν ζητάς εγγυήσεις. Δηλαδή, από κάποιον ο οποίος σού έχει φερθεί 'μπάσταρδα' στό παρελθόν μήν περιμένεις διαφορές στό μέλλον καί, πρός θεού, μήν κάνεις μαζί του συμφωνίες! Αναφορικώς μέ τό σήμερα: α) Είπατε κάτι γιά τίς, τάχα, 'φίλες καί συμμάχους' χώρες; Πόσες φορές πρέπει νά μάς προδώσουν ή νά μήν τηρήσουν τίς όποιες συνθήκες καί συμφωνίες γιά νά πάψουμε νά τούς δίνουμε ευκαιρίες; Τό αρπακτικό μένει πάντα αρπακτικό. Δυστυχώς, τά αρπακτικά αντιμετωπίζονται μόνον μέ δύο τρόπους: εκφοβισμόν καί εξόντωσιν. Ή θά φτιάξουμε μιά ισχυρή πολιτεία, φόβητρον γιά τούς εχθρούς, ώστε νά αποτρέπονται αι επιθέσεις τών μέ τόν φόβον τής εξοντώσεως των, ή, θά φτιάξουμε μιά ισχυρή πολιτείαν πού θά έχει τήν δύναμιν νά εξοντώσει μιά καί καλή τούς εχθρούς της. Άλλες επιλογές Ελευθερίας δέν υπάρχουν. Όλες αι άλλες μάς οδηγούν είτε στήν σκλαβιάν είτε στόν αφανισμόν. Στήν παρούσα εποχήν επιβάλλεται νά γίνει τό πρώτον. Γιά τό δεύτερον θά χρειάζονταν πολλοί Μεγαλέξανδροι... β) Είπατε κάτι γιά τούς ψεύτες πολιτικάντηδες; Πώς ανεχόμαστε τίς υποσχέσεις των πού δέν τηρούν; Πώς ανεχόμαστε τίς συνεχείς υποχωρήσεις των είς βάρος τής χώρας μας; Πώς ανεχόμαστε τήν συνεχή χειροτέρευσιν τής ζωής μας; Κάθε φορά η ίδια ιστορία. Μέ ποιά λογική τούς εμπιστεύεστε; Μέ ποιά λογική εμπιστεύεστε αυτό τό ίδιο τό σύστημα διακυβερνήσεως; Δέν προδίδεστε συνεχώς; Λοιπόν, δέν μάς φταίει παρά η αμορφωσιά καί τό ξερό μας κεφάλι γιά όσα τραβάμε. Καί έπονται τρισχειρότερα άν δέν αντιδράσουμε συντόμως. Σημαντική παρατήρησις: ο Ήφαιστος, άν καί ανάπηρος, είναι ο πιό πολύφρων καί πολύεργος τών θεών. Θεωρώ πώς ο Όμηρος προσπαθεί νά μάς δείξει πώς όταν κάποιος γεννηθεί σωματικώς ανάπηρος υπάρχει κάποιος μηχανισμός-θεία πρόνοια-πού τού χαρίζει μεγαλυτέραν πνευματική ικανότητα, ώστε νά υπάρχει κάποια ισορροπία. Παρ' όλα αυτά ο Ήφαιστος μάς είπε πιό πρίν ότι, ακόμη καί

164

έτσι, καλλίτερον θά ήταν νά μήν είχε γεννηθεί καθόλου, προφανώς διότι ο ίδιος δυστυχεί μή μπορώντας νά ζήσει ώς οι υπόλοιποι άνθρωποι. Δέν αρκεί ένα δυνατό πνεύμα γιά τήν ευτυχίαν επί γής. Πρέπει νά υπάρχει ισορροπία. 'Νούς υγιής εν σώματι υγιεί'. <<δώδεκα γάρ κατά δήμον αριπρεπέες βασιλήες αρχοί κραίνουσι, τρισκαιδέκατος δ' εγώ αυτός>> <<διατί δώδεκα στόν δήμο μεγαλοπρεπείς βασιλείς αρχηγοί διατάζουν, καί δέκατος τρίτος εγώ αυτός>> (στ.390-391) Μάς δίνει στοιχεία τού πολιτεύματος. Υπάρχει ζυγός αριθμός διοικητών-βασιλέων σέ ένα δήμο (πολιτεία) καί ένας υπερβασιλεύς-άναξ. Στήν 'Ιλιάδα' είχαμε δεί αντίστοιχον σύστημα, αλλά μέ μονόν αριθμόν διοικητών καί έναν υπερβασιλέαν-άνακτα. Τούτο σημαίνει είτε πώς ο αριθμός τών διοικητών είναι αδιάφορος, αρκεί νά υπάρχει είς Άναξ, είτε πώς έχει σημασίαν καί χρησιμοποιείται αναλόγως τήν πολιτείαν. Ποιά ακριβώς είναι αυτή η σημασία μένει νά διερευνηθεί. Άν σχετιστεί μέ Πυθαγόρειες αντιλήψεις ίσως δούμε 'φώς'. Όσο περιληπτικότερα γίνεται: Οι Πυθαγόρειοι πίστευαν ότι 'σώματα' όπως η αδικία, η κρίσις, η δόξα, η τόλμη, κτλ, έχουν 'αριθμό' καί πώς αυτός εξαρτάται από τόν τόπον! Ίσως, δηλαδή, ο αριθμός τών επαρχιών ή διοικούντων, νά εξαρτώταν από τήν γνώσιν τού 'αριθμού' αυτού καί τήν προσπάθεια μιμήσεως τής Φύσεως γιά τήν επίτευξιν στόχων συγκεκριμένου προσανατολισμού εντός πολιτείας, π.χ. Τόλμη. 'Καί τοίς μέν ουρανίοις θεοίς περιττά θύειν, τοίς δέ χθονίοις άρτια', πίστευαν οι Πυθαγόρειοι. Ίσως, δηλαδή, ο περιττός ή άρτιος αριθμός διοικούντων νά σχετίζεται καί μέ τήν λατρευτικήν προτίμησιν τής εκάστοτε πολιτείας. <<ίν' ομώς τερπώμεθα πάντες ξεινοδόκοι καί ξείνος, επεί πολύ κάλλιον ούτως>><<ώστε ομού νά τερπώμεθα πάντες, ξενοδόκοι καί ξένος, επειδή πολύ καλλίτερα έτσι>> (στ.542-543), καί, <<αντί κασιγνήτου ξείνός θ' ικέτης τε τέτυκται ανέρι, ός τ' ολίγον περ επιψαύη πραπίδεσσι>> <<σάν αδελφός είναι ο ξένος καί ο ικέτης στόν άνδρα, πού καί λίγο αισθάνεται μέ τίς φρένες>> (στ.546-547) Γιά τήν συμπεριφοράν μεταξύ ξείνου καί ξεινοδόκου. Υπενθυμίζουμε: ξένος λογίζεται ο Έλλην εξ άλλης πόλεως καί όχι ο αλλόφυλος. Τό νά θεωρείται 'αδελφός', λοιπόν, ο ξείνος από τόν ξεινοδόκο, είναι ένα έμμεσο δείγμα τής κοινής ΕΘΝΙΚΗΣ συνειδήσεως πού είχαν, παρ' όλες τίς διαφορές των, οι αρχαίοι Έλληνες από τήν εποχήν τού Ομήρου, τουλάχιστον.

165

<<επεί ου μέν τι κασιγνήτοιο χερείων γίγνεται ός κεν εταίρος εών πεπνυμένα ειδή>> <<γιατί από αδελφό χειρότερος δέν γίνεται, εκείνος ο εταίρος πού έχει τά μυαλά του>> (στ.585-586) Ο μυαλωμένος εταίρος γίνεται εφάμιλλος αδερφού. Είδαμε καί στήν 'Ιλιάδα' τήν αξίαν τού εταίρου-φίλου. Εδώ προβάλλεται η άποψις πώς είναι ενισχυτικός παράγων τής φιλίας νά είναι μυαλωμένοι οι εταίροι. Δέν νομίζω πώς χρειάζεται νά εξηγήσουμε, ιδιαιτέρως, γιατί. Απλώς, άνθρωποι μυαλωμένοι σημαίνει άνθρωποι πού χρησιμοποιούν τήν Λογικήν, άρα, γνωρίζουν νά τιθασεύουν τά πάθη των καί νά φέρνουν ισορροπίαν, εντός των καί, προφανώς, στίς σχέσεις των μέ τούς υπολοίπους ανθρώπους.

166

ΡΑΨΩΔΙΑ Ι

<<ου γάρ εγώ γέ τί φημι τέλος χαριέστερον είναι ή ότ' εϋφροσύνη μέν έχη κατά δήμον άπαντα, δαιτυμόνες δ' ανά δώματ' ακουάζωνται αοιδού ήμενοι εξείης, παρά δέ πλήθωσι τράπεζαι σίτου καί κρειών, μέθυ δ'εκ κρητήρος αφύσσων οινοχόος φορέησι καί εγχείη δεπάεσσιν. Τούτό τί μοι κάλλιστον ενί φρεσίν είδεται είναι>> <<γιατί εγώ λέω ότι άλλο χαριέστερο δέν είναι από τού νά κατέχη η ευφροσύνη τόν δήμον άπαντα, καί δαιτυμόνες στά δώματα ν' ακούν τόν αοιδό καθήμενοι εφ' εξής, καί κοντά τους πλήθος τραπέζια μέ σίτο καί κρέατα, καί μέθυ από τόν κρατήρ' αντλώντας ο οινοχόος νά φέρνη καί νά ρίχνη στά κύπελλα. τούτο κάλλιστο στίς φρένες μού φαίνεται πώς είναι>> (στ.5-11) Τό καλλίτερο γιά τους ανθρώπους είναι νά είναι μονοιασμένοι. Αυτό θά φέρει καί τήν καλοπέρασιν: γλέντια, αφθονία στήν τροφήν. Πρέπει νά κυριαρχεί η ευφροσύνη σέ όλο τόν λαόν. Αυτό μόνον μιά οργανωμένη καί στρατευμένη, είς αυτόν τόν σκοπόν, πολιτεία δύναται νά πετύχει. <<ού τοι εγώ γε ής γαίης δύναμαι γλυκερώτερον άλλο ιδέσθαι>> <<εγώ από τήν γή μου δέν δύναμαι γλυκερώτερον άλλο νά ιδώ>> (στ.27-28) καί <<ως ουδέν γλύκιον ής πατρίδος ουδέ τοκήων γίγνεται, εί περ καί τις απόπροθι πίονα οίκον γαίη εν αλλοδαπή ναίει απάνευθε τοκήων>> <<γιατί ουδέν γλυκύτερο τής πατρίδος καί τών γονέων γίνεται, ακόμη καί άν κάποιος μακριά σέ πλούσιον οίκον από τήν γή (του) στήν αλλοδαπή μένη μακριά από τούς γονείς>> (στ.34-36) 'Δέν δύναμαι νά δώ τίποτα γλυκύτερον από τήν πατρώαν γήν', καί, 'τίποτα γλυκύτερον της πατρίδος καί των γονέων'. Αυτές ήταν πάντα, ώς πρίν λίγα έτη, αι απόψεις τών Ελλήνων γιά τήν πατρίδαν καί οικογένειάν των. Μόνον τά τελευταία χρόνια φαίνεται νά έχει ελαττωθεί ο πατριωτισμός , εθνισμός , εθνικισμός καί φυλετισμός των, διότι περί αυτού πρόκειται. Εδώ θεωρώ επιβεβλημένο καί χρήσιμο νά δωθούν κάποιοι ορισμοί ώστε νά ξεκαθαριστούν κάποιες-σκόπιμες από τό σύστημα-παρεξηγήσεις οριστικώς. 'πατριώτης' = ο άνθρωπος πού αγαπά τήν γήν τών πατέρων του, τήν πατρώαν γήν. 'εθνιστής' = ο άνθρωπος πού αγαπά τό έθνος στό οποίο ανήκει, τό έθνος τών πατέρων του. 'εθνικιστής' = ο άνθρωπος πού μάχεται γιά τό έθνος στό οποίο ανήκει, τό έθνος τών πατέρων του. 'φυλετιστής' = ο άνθρωπος πού αγαπά τήν φυλήν τών πατέρων του καί αμύνεται υπέρ αυτής.

167

Σημειώνουμε πώς ο 'εθνισμός' καί ο 'εθνικισμός' αυτονόητα περιλαμβάνουν καί τόν 'φυλετισμόν', διότι 'έθνος' = σύνολον ανθρώπων πού διατηρούν τό όμαιμον, ομόγλωσσον, ομόδοξον, ομότροπον. Τό 'όμαιμον', ευλόγως, αντιστοιχεί στόν 'φυλετισμόν'. Παρατηρείτε ότι στίς έννοιες τού 'πατριωτισμού' καί 'εθνισμού' δέν εμπεριέχεται η έννοια τού αγώνος. Μιλάμε, δηλαδή, γιά, τρόπον τινά, 'τυχαία' ή καί παθητική συμμετοχή τού ατόμου στό σύνολο. Είναι ώς κάποιος νά ανήκει σέ μιά οικογένεια καί απλώς νά φέρει ένα όνομα, δίχως νά προσπαθεί νά 'δικαιώσει' αυτό τό όνομα. Αντιθέτως, ο 'εθνικισμός' αποτελεί τήν ενεργητικήν κατάφασιν τόσο τού 'πατριωτισμού' όσο καί τού 'εθνισμού'. Αντιλαμβάνεστε πώς η λέξις αυτή, πού τόσο λοιδορείται καθημερινώς από διάφορους αγραμμάτους, δέν έχει αρνητικήν έννοια. Νά λύσουμε καί άλλη μιά παρεξήγησιν περί 'εθνικισμού'. Ο 'εθνικισμός' δέν είναι μιά συγκεκριμένη κοινωνικοπολιτική ή οικονομική θεωρία. Πολλοί, σκοπίμως ή από άγνοια, ταυτίζουν τόν 'εθνικισμόν' μέ συγκεκριμένα καθεστώτα (Ναζί, Φασίστες, κτλ). Κατ' αρχάς, αυτά τά καθεστώτα αποτελούν έκφρασιν εθνικισμού αλλοεθνών! Δέν μάς αφορούν, καί ούτε θά μπορούσε νά υπάρξει ποτέ σύγκλισις τού δικού μας 'εθνικισμού' μέ αυτών. Κατά δεύτερον, ο εθνικισμός έχει ώς αρχή νά υιοθετεί, αναλόγως τήν εποχήν καί τίς συνθήκες, οτιδήποτε βρίσκεται στήν κατεύθυνσιν τής ωφελείας τού έθνους. Θά μπορούσε, γιά παράδειγμα, άν συνέφερε τό έθνος, νά υιοθετούταν ώς πολίτευμα η βασιλεία, η δικτατορία, ο κομμουνισμός, ο σοσιαλισμός, η δημοκρατία, ή οτιδήποτε άλλο. Η κοσμοθεωρία τού 'εθνικισμού' είναι, δηλαδή, πρακτικώς, η τακτική επιβιώσεως τού έθνους μέ κάθε δυνατόν τρόπον. Δέν είναι κοινωνικο-οικονομικόν ούτε πολιτικόν σύστημα αλλά στάσις ζωής. Είναι η μόνη στάσις ζωής πού συμβαδίζει μέ τόν Φυσικόν Νόμον, ώς γνήσιο παράγωγο του. Καί μερικά παραδείγματα από τήν Ιστορίαν ημών τών Ελλήνων: α) Περσικοί Πόλεμοι. Οι Έλληνες συντρίβουν καί αποκρούουν τήν Περσικήν εισβολήν. Έχουμε 'εθνικιστικήν' συμπεριφοράν τόσο από τούς 'δημοκράτες' Αθηναίους, όσο καί από τούς 'ολιγάρχες' Λακεδαιμονίους. β) Οι Πανέλληνες μέ βασιλέαν τόν Αλέξανδρον Φιλίππου (Μέγα) απελευθερώνουν τίς υπόδουλες ελληνικές πολιτείες τής Ιωνίας καί καταλύουν τήν Περσικήν Αυτοκρατορίαν πού ήταν μιά διαρκής απειλή γιά τήν επιβίωσιν τής ελληνικής φυλής. Σαφώς 'εθνικιστική' η συμπεριφορά αυτή. γ) Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης μέ μερικές χιλιάδες 'τρελλούς' ξεκινά, επισήμως, τό 1821 τόν απελευθερωτικόν αγώνα τού έθνους εναντίον τής Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Σαφές παράδειγμα 'εθνικιστικής' συμπεριφοράς. δ) Τό έπος τού 1940. Νίκες καί απόκρουσις τών Ιταλών καί Αλβανών εισβολέων. Καθεστώς Ιωάννου Μεταξά, 4η Αυγούστου. Πολίτευμα: δικτατορία. Η 'εθνικιστική' συμπεριφορά παραμένει. Ο κατάλογος είναι, στήν πραγματικότητα, ατελείωτος, διότι ανέκαθεν οι Έλληνες υπήρξαν 'εθνικιστές'. Μόνον στά τελευταία χρόνια ο εθνικισμός απέκτησε 'κακή

168

έννοια', ενώ, όπως είδαμε, μόνον τέτοια δέν έχει! Τό ίδιο συμβαίνει καί μέ τόν φυλετισμόν. Άς λύσουμε στά γρήγορα τήν παρεξήγησιν: φυλετισμός είναι η άμυνα κάθε φυλής, τό δικαίωμα κάθε φυλής νά διατηρεί τό αίμα καί τήν συνέχεια της, τήν ιδιαιτερότητά της. Φυλετισμός ΔΕΝ είναι η στοχευμένη εξόντωσις μιάς άλλης φυλής ή τό-αυθαιρέτου προελεύσεως-μίσος έναντι κάποιας συγκεκριμένης φυλής. Ένα παράδειγμα: τό νά πάνε οι λευκοί στούς μαύρους, νά τούς υποδουλώσουν καί νά τούς εξοντώσουν δέν είναι φυλετισμός. Είναι ΒΛΑΚΕΙΑ καί ΚΑΚΙΑ. Είναι εντελώς αντιφυσικόν, είναι ύβρις. Ο συνειδητός φυλετιστής αποδέχεται πώς όλες οι φυλές είναι αναπόσπαστα δομικά συστατικά τού οικοδομήματος τής Ανθρωπότητος. Τίς φυλές δέν έθεσεν ο άνθρωπος αλλά η Φύσις, ο θεός. Οφείλουμε σεβασμόν σέ όλες (άλλωστε: 'ΕΝ ΤΟ ΠΑΝ'), διότι όλες επιτελούν μιά, μικρή ή μεγάλη, αποστολή επί γής. Τόν ΜΕΓΙΣΤΟΝ σεβασμόν, όμως, οφείλουμε, πρωτίστως, στήν φυλήν πού ανήκουμε. Όπως ακριβώς γιά νά μάθουμε νά σεβόμαστε τούς άλλους πρέπει, πρωτίστως, νά μάθουμε νά σεβόμαστε τόν ίδιο μας τόν εαυτόν, έτσι οφείλουμε νά σεβόμαστε πρώτα τήν φυλήν μας. Αυτός πού δέν σέβεται τήν φυλήν του καί τήν λοιδορεί αλλά, ταυτοχρόνως, κόπτεται υποκριτικώς γιά τά δικαιώματα άλλων φυλών, είναι ή επιπόλαιος, ή άφρων, ή συνειδητός προδότης. Πώς θά αγαπήσεις τίς μάνες τών άλλων άν πρώτα δέν αγαπήσεις τήν δικήν σου; Καί μέ αυτή τήν απλήν συλλογιστικήν, γίνεται αντιληπτό γιατί κάθε 'διεθνισμός' πού αποβλέπει στήν 'ομογενοποίησιν' τών ανθρώπων είναι καταδικασμένος σέ αποτυχίαν. Παράδειγμα πρόσφατης Ιστορίας είναι τό Διεθνιστικό Κομμουνιστικό Κίνημα. Κρατήθηκε μέ τήν χρήσιν ώς καί αποτροπαίου βίας (βλέπε Στάλιν, Μάο) 80 έτη καί έπειτα κατέρρευσε ή μεταλλάχθηκε (Χάριν αντικειμενικότητος, τούτο δέν σημαίνει κατ' ανάγκην πώς όλες αι ιδέες τού Κομμουνισμού είναι λανθασμένες). Μέ αντίστοιχο τρόπο καί, κατά τήν γνώμη μου, μέ πολλή περισσότερη έντασιν καί αίμα, δυστυχώς, θά καταρρεύσει καί τό αντιφυσικό καί παρανοϊκό οικοδόμημα τής συγχρόνου-κακώς εννοουμένης-διεθνιστικής προτάσεως, τής λεγομένης 'Παγκοσμιοποιήσεως'. Είδομεν... Παρατηρείτε, συναρτήσει τών παραπάνω, πώς μάς λένε διαρκώς ΨΕΜΜΑΤΑ αναφορικώς μέ τόν φυλετισμόν καί εθνικισμόν. Πρόκειται γιά προκλητική προπαγάνδα από συγκεκριμένα κέντρα. Στόχος των είναι η υποδούλωσις καί ο αφανισμός τής φυλής μας. Διότι τί άλλο μπορεί νά είναι από τήν στιγμήν πού ο λαός μας διδάσκεται ώς 'κακόν' τήν, μέ κάθε τρόπον, προστασίαν τού έθνους καί τής φυλής του; Δηλαδή, εσείς γιά τήν οικογένειάν σας δέν θά κάνατε τά πάντα γιά τήν προστασίαν της; Τί διαφορετικόν είναι τό έθνος καί η φυλή από μεγάλες μας οικογένειες; Οι Έλληνες πρέπει νά ξαναγίνουν συνειδητοί Εθνοφυλετιστές! Μόνον αυτό ΙΣΩΣ σώσει, πάλι, τήν φυλήν καί τό έθνος μας. Είθε!

169

ΡΑΨΩΔΙΑ Κ

<<ου γάρ μοι θέμις εστί κομιζέμεν ουδ' αποπέμπειν άνδρα τόν ός κε θεοίσιν απέχθηται μακάρεσσιν. Έρρ', επεί αθανάτοισιν απεχθόμενος τόδ' ικάνεις>><<γιατί θεμιτό δέν μού είναι νά φροντίζω ουδέ νά πέμπω άνδρα πού καί θεοί απεχθάνονται μακάριοι. γκρεμίσου, αφού απεχθής στούς αθανάτους εδώ έφθασες>> (στ.73-75) Αυτόν πού καί οι θεοί έχουν καταραστεί νά είναι επήλυδας δέν είναι θεμιτόν νά τόν φροντίζουμε ούτε νά τόν βοηθούμε σέ ό,τι ζητά. 'Γκρεμίσου, αφού απεχθής στούς αθανάτους έφτασες εδώ'. Στήν σύγχρονον πραγματικότητα, ερμηνεύστε τό μέ βάσιν όσα καί όσους βλέπετε γύρω σας. Ο ομηρικός Έλλην θά είχε στείλει στά τσακίδια πάρα πολύ κόσμο... <<αλλ' ου γάρ τις πρήξις εγίγνετο μυρομένοισιν>> <<όμως καμμιά πράξι δέν γινόταν μέ τά μοιρολόγια>> (στ.202) Μέ τά μοιρολόγια (=λόγια περί μοίρας) καμμιά πράξις δέν γίνεται! Άς αφήσουμε, λοιπόν, τίς κλάψες καί άς πιάσουμε δουλειά...Τά πράγματα είναι δύσκολα. Σίγουρα δικαιούμαστε νά στενοχωρηθούμε καί νά κλάψουμε γιά όσα συμβαίνουν. Χάριν καθάρσεως, όμως. Τήν θλίψιν πρέπει νά ακολουθήσει οργή, μένος, αγών. Όχι περισσότερη θλίψις. Άλλωστε, ο άνθρωπος δύναται, όπως έχουμε δεί, νά υπερβεί τήν μοίραν αξιοποιώντας ένα μεγάλο του όπλο: τήν θέλησιν. <<Αυτάρ εγώ δίχα πάντας εϋκνήμιδας εταίρους ηρίθμεον, αρχόν δέ μετ' αμφοτέροισιν όπασσα. τών μέν εγών άρχον, τών δ' Ευρύλοχος θεοειδής. κλήρους δ' εν κυνέη χαλκήρεϊ πάλλομεν ώκα. εκ δ' έθορε κλήρος μεγαλήτορος Ευρυλόχοιο>> <<εγώ πάλι δίχα πάντας όλους τούς καλλικνήμιδες εταίρους αρίθμησα, κι αρχηγό σ' αμφοτέρους έδωσα οπαδό. στούς μέν εγώ αρχήγευα, στούς άλλους ο θεόμορφος Ευρύλοχος. Κλήρους σέ χάλκινο κράνος πάλαμε γρήγορα. καί ξεπήδησεν ο κλήρος τού μεγαλοκάρδου Ευρυλόχου>> (στ.203-207) Στήν δύσκολην στιγμήν ο Αρχηγός μοιράζει τόν στρατόν του στά 2. Μέ κλήρο προκύπτει ποιός θά ηγείται τού άλλου μισού τού στρατεύματος. Εννοείται πώς τό άλλο μισό οδηγεί ο Αρχηγός. Ο κλήρος έχει τήν σημασίαν του. Ο Ηγέτης δέν πρέπει νά φαίνεται πώς ξεχωρίζει κανέναν από τούς άντρες του. Έχει αγαπημένους, βεβαίως, <<τοίσι δέ μύθων άρχε Πολίτης, όρχαμος ανδρών, ός μοι κήδιστος ετάρων ήν κεδνότατός τε>> <<σ' αυτούς άρχισε νά μιλά ο Πολίτης, αρχηγός ανδρών, πού ήταν ο πιό αγαπητός μου από τούς εταίρους καί πιό πιστός>> (στ.224-225), πράγμα εντελώς ανθρώπινον, μά, δέν τούς ξεχωρίζει ή ευνοεί. Ο κλήρος είναι

170

κάτι γιά τό οποίον ουδείς δύναται να διαμαρτυρηθεί. Τό κομμάτι αυτό είναι σημαντικότατο. Δείχνει πόσο μεγάλης σημασίας γεγονός είναι η ισορροπία στήν άσκησιν τής διακυβερνήσεως γιά τόν Ηγέτη. Μεταξύ τών Αρίστων ΔΕΝ κάνεις επιλογήν. Τό αφήνεις στόν θεόν (κλήρος). Ειδάλλως, θέλοντας καί μή, δημιουργείς αδικία στά μάτια τών υπολοίπων. Αυτό άς ληφθεί υπ' όψιν όταν καί άν δημιουργηθεί η νέα πολιτεία στήν οποίαν στοχεύουμε. (Οδυσσεύς): <<Ευρύλοχ', ή τοι μέν σύ μέν' αυτού τώδ' ενί χώρω έσθων καί πίνων, κοίλη παρά νηϊ μελαίνη. αυτάρ εγών είμι. κρατερή δέ μοι έπλετ' ανάγκη>> <<Ευρύλοχε, έ, λοιπόν εσύ μείνε αυτού σέ τούτο τόν χώρο τρώγοντας καί πίνοντας, κοντά στήν κοίλη μελανή νήα. εγώ όμως θά πάω. γιατί κρατερή μού είναι ανάγκη>> (στ.271-273) Ο Ηγέτης είναι ανάγκη-έχει υποχρέωσιν, γιά τήν ακρίβειαν-νά είναι μπροστάρης καί νά μήν εγκαταλείπει τούς συντρόφους του. Ακόμη καί στήν δυσκολοτέραν κατάστασιν. Οι στρατιώτες του έχουν δικαίωμα νά δειλιάσουν. Εκείνος όχι. Η γενναιότης αυτή τού Οδυσσέως προκαλεί τούς θεούς νά τόν βοηθήσουν (Ερμής). Όταν ο Ηγέτης πράττει τά πρέποντα καί οι θεοί είναι μαζί του. Γενικώς, άνθρωπος πού πράττει τά πρέποντα λαμβάνει βοήθεια άνωθεν. <<Σοί μέν νοστήσαντι, διοτρεφές, ώς εχάρημεν, ως εί τ' εις Ιθάκην αφικοίμεθα πατρίδα γαίαν>> <<σάν γύρισες εσύ, διοτρεφή, τόσο χαρήκαμε σάν στήν Ιθάκη νά είχαμε αφιχθή τήν πατρική γήν>> (στ.419-420) Ο αληθής Αρχηγός ταυτίζεται στή συνείδησιν τού λαού μέ τήν ίδια τήν πατρίδα. <<'Ά δειλοί, πόσ' ίμεν; τί κακών ιμείρετε τούτων, Κίρκης ες μέγαρον καταβήμεναι, ή κεν άπαντας ή σύς ηέ λύκους ποιήσεται ηέ λέοντας, οί κέν οι μέγα δώμα φυλάσσοιμεν καί ανάγκη, ώς περ Κύκλωψ έρξ', ότε οι μέσσαυλον ίκοντο ημέτεροι έταροι, σύν δ' ο θρασύς είπετ' Οδυσσεύς. τούτου γάρ καί κείνοι ατασθαλίησιν όλοντο'. Ώς έφατ', αυτάρ εγώ γε μετά φρεσί μερμήριξα, σπασσάμενος τανύηκες άορ παχέος παρά μηρού, τώ οι αποτμήξας κεφαλήν ούδάσδε πελάσσαι, καί πηώ περ εόντι μάλα σχεδόν>> <<' Ά, δύστυχοι, πού τραβάτε; τί ποθείτε τά κακά τούτα στής Κίρκης τό μέγαρο πηγαίνοντας, η οποία άπαντας ή χοίρους ή λύκους θά σάς κάμη ή λέοντες, γιά νά φυλάγουμε τό μέγα δώμα της από ανάγκην, όπως καί ο Κύκλωπας έπραξεν, όταν στό μεσοσταύλι έφθασαν οι ημέτεροι εταίροι, καί μαζί ο θαρρετός επόταν Οδυσσεύς. γιατί από τούτου τήν ατασθαλίαν εκείνοι ώλοντο'. Έτσι είπε, κι εγώ πάλι στίς φρένες μου σκέφθηκα ν' αποσπάσω μακρύ ξίφος από τόν παχύ μηρό, νά τού αποτμήσω τήν κεφαλή καί στήν οδό νά ρίξω κι άς ήταν πολύ στενός μου συγγενής>> (στ.431-441) Όταν υπάρχει κρίσιμος κατάστασις καί η ομοψυχία υπό τόν Άνακτα είναι

171

απαραίτητος, δέν είναι ανεκτή η έγερσις διαφωνιών-πράξις διχογνωμίας, διχόνοιας. Ομονοείν μέ κάθε τρόπο. Δέν είναι ανεκτόν νά κλονίζει κανείς τό ηθικόν τού στρατού, λαού, όταν αυτό κρέμεται από μιά κλωστή, ενώ, ταυτοχρόνως, ο Αρχηγός μέ τό νά ηγείται θαρρετώς, προσπαθεί νά διώξει, παραδειγματίζοντας, τήν δειλίαν τών υπολοίπων. Η διασπαστική κίνησις δέν είναι μόνον κακή γιά τό στράτευμα καί τό ηθικόν του, αλλά, αποτελεί καί άμεσον προσβολήν τού ιδίου τού Αρχηγού. Σέ τέτοια περίπτωσιν, ανεξαρτήτως τού ποιός αποτολμά τήν προσβολήν, τόν διχασμόν, ακόμη καί άν αυτός είναι στενός συγγενής τού Αρχηγού, η συνηθισμένη τιμωρία πού τού πρέπει είναι ο θάνατος. <<νύν δ' ασκελέες καί άθυμοι, αιέν άλης χαλεπής μεμνημένοι. Ουδέ ποθ' υμίν θυμός εν ευφροσύνη, επεί ή μάλα πολλά πέπασθε>> <<τώρα κουρασμένοι καί άθυμοι επειδή συνεχώς χαλεπή περιπλάνησι στήν μνήμην. ουδέποτε στό θυμικόν σας ευφροσύνη, επειδή πάρα πολλά πάθατε>> (στ.463-465) Όποιος έπαθε πολλά, καί ειδικώς άν αυτά που πέρασε είναι πρόσφατα-νοπή μνήμη-, αισθάνεται κούρασιν, αθυμία, καί δέν αισθάνεται ευφροσύνη στό θυμικόν. Καταφανώς, η μνήμη συνδέεται μέ τό θυμικόν. Γι' αυτό, σήμερα, φροντίζουν συνεχώς ο λαός νά περνά πολλά καί άσχημα (Παρατήρησις: ο άνθρωπος, σήμερα, περνάει άσχημα τόσο στήν πραγματικότητα, όσο καί στίς διάφορες εικονικές πραγματικότητες. Η τηλεόρασις καί οι υπολογιστές απασχολούν τούς εγκεφάλους εκατομμυρίων ανθρώπων-παγκοσμίως-καθημερινώς. Η κούρασις τής ψυχής, τού θυμικού, έρχεται καί από τήν εικονικήν πραγματικότητα. Η έντασις, μάλιστα, δέν είναι ελεγχόμενη από τόν δέκτην όπως, ίσως, είναι στήν 'πραγματικήν' πραγματικότητα). Τόν κουράζουν, τόν κάνουν άθυμον, θλιμμένον. Αποτέλεσμα, όπως εξετάσαμε πιό πρίν, τής θλίψεως, άνευ αντιστάσεων από τήν πλευράν τού ατόμου, είναι η περισσότερη θλίψις μέ τελικόν αποτέλεσμα τήν αδράνειαν, παθητικότητα. Αυτός ακριβώς είναι ο στόχος κάθε εξουσίας! Νά έχει υπό τόν έλεγχόν της τρομαγμένα καί παθητικά ανθρωπάκια, τά οποία ποτέ δέν θά τής χαλάσουν τίς μάσες. (στ.568) επαναλαμβάνει τόν (στ.202). Θέλει νά μάς πείσει οπωσδήποτε νά κάνουμε υποταγή στά κελεύσματα τής Μοίρας, αλλά καί, κυρίως, νά πράξουμε μή μένοντες αδρανείς.

172

ΡΑΨΩΔΙΑ Λ

<<ώ Οδυσσεύ, τό μέν ού τί σ' εϊσκομεν εισορόωντες ηπεροπήά τ' έμεν καί επίκλοπον, οίά τε πολλούς βόσκει γαία μέλαινα πολυσπερέας ανθρώπους ψεύδεά τ' αρτύνοντας, όθεν κέ τις ουδέ ίδοιτο. Σοί δ' έπι μέν μορφή επέων, ένι δέ φρένες εσθλαί, μύθον δ' ως ότ' αοιδός επισταμένως κατέλεξας>> <<Οδυσσέα, καθόλου δέν νομίζουμε εισορώντας σε πώς είσαι απατεώνας καί δόλιος, σάν τούς πολλούς πού τρέφει η μελανή γαία πολύσπαρτους ανθρώπους πού αραδιάζουν ψεύδη, πού κανένας δέν θά καταλάβαινεν. εσένα όμορφα τά λόγια, καί οι φρένες (σου) εσθλές, καί τόν μύθον ως αοιδός επισταμένως κατέλεξες>> (στ.363-368) Πιστεύουν, κατ' αρχάς, στήν φυσιογνωμικήν! Εκ τών εξωτερικών χαρακτηριστικών βγάζουν συμπέρασμα-όχι απόλυτον, εξ ου καί τό 'εΐσκομεν'=νομίζουμε-γιά τό ποιόν τού ανθρώπου. Άν τό παρουσιαστικόν συνοδεύεται καί από δομημένο λόγο(='μορφή επέων'), από 'φρένες εσθλές' τό μέσα, καί ικανότητα αφηγήσεως 'ώς αοιδός'(=μουσικότητα στήν φωνήν) (καί τά 3-συμπτωματικώς;-είναι χαρακτηριστικά τού καλού ρήτορος), έ, ελαχιστότατες είναι οι πιθανότητες νά είσαι κακός άνθρωπος. Είναι, τέλος, γνωστόν πώς οι πλείστοι τών ανθρώπων εχούν ροπήν πρός τήν απάτην καί τόν δόλον, όπως είναι, επίσης, γνωστόν πώς από τά λόγια των καί μόνον αποκαλύπτονται ώς ψεύτες στόν γνωρίζοντα νά διακρίνει συμπεριφορές καί χαρακτήρες μέσω τών λόγων. Είναι, λοιπόν, σημαντικότατο νά είναι κάποιος καλός χειριστής-επεξεργαστής τού λόγου. Μά, γι' αυτό ακριβώς 'χτυπούν' δίχως έλεος οι εξουσιαστές μας τήν ελληνική γλώσσα τά τελευταία έτη-καί προβλέπεται ακόμη χειροτέρα η κατάστασις-, ώστε μή γνωρίζοντας επαρκώς τόν λόγον κάποιος, νά καθίσταται εύκολο θύμα γιά τόν επιτήδειο πού θά ασκεί εξουσία. Λίγοι, ελάχιστοι, θά καταλαβαίνουν τό ψέμμα διότι λίγοι θά είναι είς θέσιν νά τό αναγνωρίσουν! Τραγικόν. Η δική μας αυριανή πολιτεία θά στοχεύει στήν βαθειά κατανόησιν τού λόγου, ώς μέσον δημιουργίας σκεπτόμενων, ελευθεροφρόνων ανθρώπων, οι οποίοι θά αναγνωρίζουν τό ψέμμα από χιλιόμετρα μακριά καί δέν θά τό αφήνουν νά κυριαρχήσει ποτέ. <<ώς ουκ αινότερον καί κύντερον άλλο γυναικός ή τις δή τοιάυτα μετά φρεσίν έργα βάληται. οίον δή καί κείνη εμήσατο έργον αεικές, κουριδίω τεύξασα πόσει φόνον. ή τοι έφην γε ασπάσιος παίδεσσιν ιδέ δμώεσσιν εμοίσιν οίκαδ' ελεύσεσθαι. η δ' έξοχα λυγρά ιδυία οί τε κατ' αίσχος έχευε καί εσσομένησιν οπίσσω θηλυτέρησι γυναιξί, καί ή κ' ευεργός έησιν>> <<Δέν υπάρχει τίποτε άλλο πιό τρομερό καί σκληρό από τήν γυναίκα (πού τέτοια στίς φρένες της έργα έβαλεν) έτσι καί κείνη σκέφθηκεν έργον απρεπές, τόν νόμιμον άνδρα της νά φονεύση. Έ, κι έλεγα πώς μέ χαρά στά παιδιά καί τίς δούλες μου οίκαδε θά γύριζα. εκείνη όμως πολλά λυπηρά σκεπτομένη αίσχος κατέχυσε πάνω της καί σ' εκείνες πού πίσω θά έλθουν τίς τρυφερές γυναίκες, ακόμη κι άν αγαθοποιές είναι>> (στ.427-434)

173

Τίποτε πιό τρομερό καί σκληρότερο από τήν γυναίκα η οποία μηχανεύεται τόν φόνο τού νομίμου ανδρός της. Η πράξις αυτή καταχύνει αίσχος επάνω στήν ιδίαν, μά, καί στίς υπόλοιπες γυναίκες αι οποίες πρόκειται νά γεννηθούν, ακόμη καί άν είναι αγαθοποιές. Βλέπουμε πώς οι αρχαίοι πιστεύουν στήν μεταφοράν τής αμαρτίας στίς επόμενες γενεές...Στήν συλλογικήν ευθύνη. Οι σημερινοί Έλληνες πληρώνουμε τίς αμαρτίες τών προηγουμένων γενεών. Πληρώνουμε όλοι, κακοί καί αγαθοί. <<τώ νύν μή ποτε καί σύ γυναικί περ ήπιος είναι. Μηδ' οι μύθον άπαντα πιφαυσκέμεν, όν κ' εϋ ειδής, αλλά τό μέν φάσθαι, τό δέ καί κεκρυμμένον είναι>><<γι' αυτό καί σύ νά μή είσαι ποτέ ήπιος μέ τίς γυναίκες. τόν μύθον άπαντα μή φανερώνης, πού καλά γνωρίζεις, αλλά άλλο νά (τής) λές, κι άλλο νά κρύβης>> (στ.441-443) Ουδέν σχόλιον! <<επεί ουκέτι πιστά γυναιξίν>> <<καμμιά εμπιστοσύνη στίς γυναίκες>> (στ.456) Ουδέν σχόλιον! <<βουλοίμην κ' επάρουρος εών θητευέμεν άλλω, ανδρί παρ' ακλήρω, ώ μή βίοτος πολύς είη, ή πάσιν νεκύεσσι καταφθιμένοισιν ανάσσειν>> <<θά' θελα αγρότης νά ήμουν καί νά θητεύω σ' άλλον, άνδρα άκληρο, πού βιός πολύ δέν θά είχε, παρά σέ όλους τούς αποθαμένους νεκρούς ν' ανάσσω>> (στ.489-491) Η αξία τής ζωής... <<Ώς εφάμην, ψυχή δέ ποδώκεος Αιακίδαο φοίτα μακρά βιβάσα κατ' ασφοδελόν λειμώνα, γηθοσύνη ό οι υιόν έφην αριδείκετον είναι>> <<έτσι είπα, κι η ψυχή τού ταχύποδος Αιακίδου πήγαινε μέ μακρά βήματα πρός λειμώνα μέ ασφοδέλους, όλο χαρά, πού τού είπα πώς ο γιός του είναι αξιόδεικτος>> (στ.538-540) Αι ψυχές παρατηρούν καί ενδιαφέρονται γιά τούς δικούς των ανθρώπους. Η δέ χαρά των είναι οι απόγονοί των νά είναι αριδείκετοι(=αξιόδεικτοι). Πολύ μεγάλης σημασίας αυτά πού μάς παραδίδονται εδώ: α) Οι Έλληνες πιστεύουν στήν αθανασίαν τής ψυχής μετά θάνατον β) Αι ψυχές παραμένουν στήν γήν καί παρατηρούν τούς ζωντανούς, ιδιαιτέρως τούς δικούς των ανθρώπους γ) Αι ψυχές χαίρονται ή θλίβονται αναλόγως μέ τό τί κάνουν οι ζωντανοί δ) Η μεγαλύτερη χαρά μιάς ψυχής είναι όταν ένας ζωντανός απόγονός της είναι αξιόδεικτος

174

Συμφώνως πρός τά παραπάνω, αι ψυχές τών προγόνων μας πρέπει νά είναι αηδιασμένες από όσα βλέπουν νά κάνουμε εμείς σήμερα...Κάποτε όλοι θά πεθάνουμε. Προσωπικώς πιστεύω πώς, τότε, θά συναντηθώ μέ αυτούς τούς προγόνους. Άλλοι-δικαίωμά των-δέν τό πιστεύουν. Γιά μένα είναι ένας λόγος παραπάνω γιά νά προσπαθήσω μέ όλες μου τίς-μικρές καί περιορισμένες-δυνάμεις γιά ένα καλλίτερο μέλλον, τών Ελλήνων αρχικώς, όλων τών ανθρώπων όπου γής κατ' επέκτασιν. Καί άς μήν πετύχω. Τουλάχιστον θά μπορώ νά τούς 'κοιτάξω στά μάτια'...Θυμηθείτε, πάλι, τόν Κ.Παλαμά: 'θά μάς δικάσουν οι αγέννητοι, οι νεκροί...' <<Ζηνός μέν πάϊς ήα Κρονίονος, αυτάρ οϊζύν είχον απειρεσίην. Μάλα γάρ πολύ χείρονι φωτί δεδμήμην, ο δέ μοι χαλεπούς επετέλλετ' αέθλους>> <<Τού Διός παιδί ήμουν τού Κρονίωνος, μά δυστυχίες είχα άπειρες. γιατί σέ πολύ χειρότερον άνδρα είχα υποταγή, κι εκείνος χαλεπούς μού εντελλόταν άθλους>> (στ.620-622) Καί υιός τού Ζηνός νά είσαι, άμα έχεις κακόν ηγέτη-είσαι υποταγμένος σέ άνδρα χειρότερόν σου-τήν πάτησες...Δυστυχίες σέ ακολουθούν άπειρες, χαλεπά έργα εκτελείς. Εμείς παιδιά τού Ζηνός δέν είμαστε! Μάλλον παιδιά απλών, κοινών, ανθρώπων. Τήν πατήσαμε, όμως, διότι έχουμε κακούς ηγέτες. Μάς ακολουθούν πολλές δυστυχίες-καί έπονται καί άλλες...-επειδή ακριβώς συμβαίνει αυτό. Η τάξις τών Αρίστων πρέπει νά δημιουργηθεί ξανά καί νά αναλάβει τίς ευθύνες της. Ειδάλλως, οι-σέ καμμίαν περίπτωσιν Άριστοι-'ηγέτες' πού έχουμε θά πετύχουν τό ακατόρθωτον έπειτα από χιλιετηρίδες πολέμων καί συγκρούσεων: νά αφανίσουν τήν φυλήν μας. ΕΣΥ! πού διαβάζεις αυτές τίς γραμμές, θά τό επιτρέψεις νά συμβεί;

175

ΡΑΨΩΔΙΑ Μ

<<Ώ φίλοι, ου γάρ πώ τι κακών αδαήμονές ειμεν. ου μέν δή τόδε μείζον έπι κακόν ή ότε Κύκλωψ είλει ενί σπήϊ γλαφυρώ κρατερήφι βίηφιν. Αλλά καί ένθεν εμή αρετή βουλή τε νόω τε εκφύγομεν, καί που τώνδε μνήσεσθαι οϊω. Νύν δ' άγεθ', ως άν εγώ είπω, πειθώμεθα πάντες>> <<φίλοι μου, αδαείς κακών δέν είμαστε. καί τούτο δέν είναι τό μείζον κακό, από τότε πού ο Κύκλωψ μάς κρατούσε σέ σπήλαιο κοίλο μέ κρατερή βίαν. αλλά κι από 'κεί μέ τήν αρετή μου, τήν σκέψι καί τόν νού, ξεφύγαμε, καί κάπου θά τά θυμηθήτε φαντάζομαι. Τώρα εμπρός, σ' ό, τι εγώ είπω, νά πεισθούμε πάντες>> (στ.208-213) Αρετή, βουλή καί νόησις, βοηθούν νά ξεφεύγουμε από πολύ δύσκολες καταστάσεις. Πώς αποκτούνται αυτά ή πώς βελτιώνονται; Διά τής εμπειρίας, καί ειδικώς τής δύσκολης εμπειρίας. Άν ξεφύγεις από τά πολύ δύσκολα θυμήσου τά! Αυτό σού δίνει αυτοπεποίθησιν γιά όλων τών ειδών τίς δυσκολίες. Η τελευταία δήλωσις, μάς προτρέπει νά ακολουθούμε εκείνον ο οποίος έχει αποδειχθεί ότι αντιμετωπίζει τίς δυσκολίες καί έχει αρετήν, βουλήν, νόησιν. Οι Έλληνες κάνουν τό λάθος νά βλέπουν μόνον τό τί συμβαίνει σήμερα, ή, τελοσπάντων, έτσι τούς έμαθαν. Σκέπτονται ατομικιστικώς καί όχι συλλογικώς. Θεωρώ πώς η σειρά τού αγώνος πρέπει νά είναι η ακόλουθος: α) Πρώτα πρέπει νά βγούμε κερδισμένοι από τήν μάχην τής ατομικότητος. Νά ανακαλύψουμε τόν εαυτόν μας καί πού μπορούμε νά προσφέρουμε καλλίτερα στό σύνολον, δίχως έπαρσιν, δίχως αλαζονείαν καί αρρωστημένους εγωισμούς β) Έπειτα, νά θέσουμε αυτή τήν ατομικότητα στήν αναγκαιότητα μιάς συλλογικότητος. Η ανάγκη είναι αυτή πού οδηγούσε πάντοτε τόν άνθρωπον στήν 'κοινωνίαν', επαφήν καί συνεργασίαν μέ άλλους ανθρώπους. Η ανάγκη στήν εποχή μας δέν είναι απλώς μεγάλη. Είναι η μεγίστη πού υπήρξε ποτέ γιά τήν φυλήν μας γ) Τέλος, νά θυμηθούμε ποιών ανθρώπων απόγονοι είμαστε. Όχι ο κάθε είς ατομικώς, αλλά όλοι μαζί. Ό, τι έκαναν στό παρελθόν κάποιοι μέ τούς οποίους μοιραζόμαστε κοινό αίμα καί ψυχή, μπορούμε νά τό πράξουμε καί εμείς (παράδειγμα: επιβιώσαμε 400 ετών τουρκοκρατίας, επαναστατήσαμε εναντίον μιάς πανίσχυρης αυτοκρατορίας μέ μιά χούφτα ρακένδυτους, αλλά, ψυχωμένους ανθρώπους καί βγήκαμε ΝΙΚΗΤΕΣ. Καί αυτά γίναν 'προχτές' ιστορικώς. Έ, λοιπόν, καί εμείς μπορούμε νά πετύχουμε τά ίδια καί περισσότερα). Καί είναι χρυσή ευκαιρία, γιά πρώτη φορά, ΝΑ ΜΗΝ ΠΡΑΞΟΥΜΕ ΤΑ ΛΑΘΗ ΤΩΝ. Διότι εμείς, πιά, γνωρίζουμε. Έχουμε πιό πλήρη τήν εικόνα εμπρός μας. <<Μεθύστε μέ τό αθάνατο κρασί τού '21>>. Ξεφύγαμε από πολύ δύσκολα. Θά ξεφύγουμε καί πάλι. Μέ αρετήν, βουλήν, νόησιν. <<πάντες μέν στυγεροί θάνατοι δειλοίσι βροτοίσι, λιμώ δ' οίκτιστον θανέειν καί πότμον επισπείν>>

176

<<πάντες στυγεροί οι θάνατοι τών δυστυχισμένων βροτών, όμως από λιμό πιό οικτρός ο θάνατος σάν η μοίρα σού πέση>> (στ.341-342) Ο χειρότερος θάνατος γιά τόν θνητόν είναι ο τής πείνας...Σκεφτείτε, λοιπόν, τό μίσος τών παγκόσμιων εξουσιαστών γιά τό ανθρώπινο είδος, όταν καθημερινώς πεθαίνουν από πείνα εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι...Αυτά πρέπει νά αλλάξουν. Ο φωτεινός ελληνικός πολιτισμός πού, πρωτίστως, σέβεται τήν Φύσιν, άρα καί τόν άνθρωπον, είναι η μοναδική πραγματική απάντησις στά προβλήματα τού συγχρόνου κόσμου. Η μοναδική ελπίς αλλαγής πρός ένα μέλλον μέ μεγαλυτέραν ευημερίαν γιά τήν ανθρωπότητα. <<εχθρόν δέ μοί εστιν αύτις αριζήλως ειρημένα μυθολογεύειν>> <<εχθρικό μού είναι όσα έχω προδήλως ειπεί νά λέγω πάλι>> (στ.452-453) Μού είναι εχθρικόν νά λέγω ξανά τά ίδια πράγματα.

177

ΡΑΨΩΔΙΑ Ν

(στ.10-15) Οι βουληφόροι τών Φαιάκων έχουν μαζέψει δώρα γιά τόν Οδυσσέαν. Τό σημαντικόν πού μαθαίνουμε δίνεται από τούς (στ.14-15): <<ημείς δ' αύτε αγειρόμενοι κατά δήμον τισόμεθ'. Αργαλέον γάρ ένα προικός χαρίσασθαι>> <<εμείς πάλι μαζεύοντας από τόν δήμο θά τά πληρωθούμε. γιατί δύσκολο τέτοια προικιά σ' ένα νά χαρίζη κανείς>> Τά όσα δίνουν θά τά ξαναμαζέψουν από τόν δήμον! Άρα, ή υπάρχει συστηματική φορολόγησις ή υπάρχει δομή εξουσίας 'αποφασίζω καί διατάζω' καί τά υπάρχοντα όλων ανήκουν στούς βασιλείς. Πιθανολογώ, περισσότερο, τό πρώτο. <<αμύμονα δ' οίκοι άκοιτιν νοστήσας εύροιμι σύν αρτεμέεσσι φίλοισιν. Υμείς δ' αύθι μένοντες εϋφραίνοιτε γυναίκας κουριδίας καί τέκνα. Θεοί δ' αρετήν οπάσειαν παντοίην, καί μή τι κακόν μεταδήμιον είη>> <<καί τήν άμωμη στόν οίκο σύγκοιτη σάν νοστήσω άς εύρισκα καί τούς φίλους μου γερούς. Σείς πάλιν εδώ μένοντες άς ευφραίνετε τίς γυναίκες τίς νόμιμες καί τά τέκνα. κι οι θεοί αρετή νά σάς δίνουν παντοία, καί κανένα κακό νά μή βρή τόν δήμο σας>> (στ.42-46) Σέ αυτό τό απόσπασμα ξεχωρίζουμε τά εξής: α) Τό πρώτο μέλημα τού ανδρός είναι η νόμιμη σύζυγος καί τά γνήσια τέκνα. β) Ταυτοσήμου σημασίας μέ τό α) είναι καί οι φίλοι. γ) Δίδεται ευχή οι θεοί νά χαρίζουν πάσαν αρετήν καί κανένα κακό νά μήν βρεί τόν δήμον. Άποψίς μου, ώς συνολικόν συμπέρασμα, εδώ μάς λέει πώς άν τιμούμε τήν νόμιμην οικογένειάν μας, τούς φίλους μας, καί επιδιώκουμε μέσω τής ενθέου ζωής τήν αρετήν, τά κακά πού θά βρούν-άν βρούν-τόν δήμον μας θά είναι τά μικρότερα δυνατά. Η πολιτεία πού επιθυμούμε νά φτιάξουμε θά είναι, προφανώς, προσανατολισμένη σέ αυτή τήν κατεύθυνσιν. <<Ώς έφαθ', οι δ' άρα πάντες επήνεον ηδ' εκέλευον πεμπέμεναι τόν ξείνον, επεί κατά μοίραν έειπε>> <<έτσι είπε, καί πάντες συγκατένευαν κι έλεγαν νά πέμψουν τόν ξένο, επειδή όπως έπρεπε τά είπε>> (στ.47-48) Ο ξένος τά είπε 'όπως έπρεπε' ! Συμφωνούν όλοι περί Θεσμών. Πρός επίρρωσιν τών αμέσως προηγούμένων. <<Ζεύς (...) ός τε καί άλλους ανθρώπους εφορά καί τίνυται ός τις αμάρτη>> <<Ο Ζεύς άς τούς πληρώση ικετών προστάτης, πού καί άλλους ανθρώπους

178

επιβλέπει καί τιμωρεί όποιον αμαρτάνει>> (στ.213-214) Ο Ζεύς επιβλέπει καί τιμωρεί τούς αμαρτάνοντες...τί νά προσθέσω εγώ; Νά σημειώσω, όμως, κάτι σημαντικότατο: <<Αιτία τής αμαρτίας είναι η άγνοια τού καλλίτερου>>, διδάσκει η Φιλοσοφία. Σκόπος τής πολιτείας μας θά πρέπει, συνεπώς, νά είναι, η συνεχής καί εντατική επιμόρφωσις τών πολιτών σέ όσο τό δυνατόν πιό ενάρετα καί αγαθότερα πράγματα. Θά υπάρξει, τότε, λιγότερη αμαρτία καί, άρα, λιγότερη τιμωρία εκ θεού. Μέ τήν λέξιν 'θεός', εδώ, δέν εννοώ αποκλειστικώς καί μόνον τό υπέρτατο Όν, αλλά καί τήν εικόνα αυτού, τόν Φυσικόν κόσμον. Σήμερα είναι φανερόν πώς η ελληνική φυλή τιμωρείται γιά τίς αμαρτίες τής. Στό χέρι μας είναι νά αλλάξει αυτό. Μήν ξεχνάμε, πώς μέ αυξημένη θέλησιν ο άνθρωπος δύναται νά υπερβεί τήν Μοίραν. Ο θεός εκεί θά έλθει αρωγός, διότι αγαπά αυτόν πού προσπαθεί. <<αλλ' άγε, μηκέτι ταύτα λεγώμεθα, ειδότες άμφω κέρδε', επεί σύ μέν εσσι βροτών όχ' άριστος απάντων βουλή καί μύθοισιν, εγώ δ' εν πάσι θεοίσι μήτι τε κλέομαι καί κέρδεσιν. ουδέ σύ γ' έγνως Παλλάδ' Αθηναίην, κούρην Διός, ή τέ τοι αιεί εν πάντεσσι πόνοισι παρίσταμαι ηδέ φυλάσσω, καί δέ σε Φαιήκεσσι φίλον πάντεσσιν έθηκα. νύν αύ δεύρ' ικόμην, ίνα τοι σύν μήτιν υφήνω χρήματά τε κρύψω, όσα τοι Φαίηκες αγαυοί ώπασαν οίκαδ' ιόντι εμή βουλή τε νόω τε, είπω θ' όσσα τοι αίσα δόμοις ένι ποιητοίσι κήδε' ανασχέσθαι. σύ δέ τετλάμεναι καί ανάγκη, μηδέ τω εκφάσθαι μήτ' ανδρών μήτε γυναικών, πάντων, ούνεκ' άρ' ήλθες αλώμενος, αλλά σιωπή πάσχειν άλγεα πολλά, βίας υποδέγμενος ανδρών>> <<αλλά 'μπρός, άς μή τά λέμε αυτά, αφού κι οι δύο γνωρίζουμε δόλους, γιατί κι εσύ από τούς βροτούς άπαντας είσ' έξοχ' άριστος στήν σκέψι καί τά λόγια, κι εγώ από τούς θεούς όλους διακρίνομαι γιά τούς δόλους. σύ βέβαια δέν γνώρισες τήν Παλλάδ' Αθηνά, κόρη τού Διός, πού πάντοτε σέ όλους τούς μόχθους σού παρίσταμαι καί σέ φυλάσσω, καί σ' όλους τούς Φαίακες φίλο σ' έκαμα. Τώρα πάλιν εδώ έφθασα, σκέψι μαζί σου νά υφάνω καί τά πράγματα νά κρύψω, όσα οι λαμπροί Φαίακες σού έδωσαν, οίκαδε καθώς πήγαινες μέ δική μου βουλή καί νού, καί νά σού ειπώ όσα τής μοίρας στούς καλόφτιαχτους δόμους σου κακά θά υποφέρης. σύ όμως ν' αντέξης ακόμη κι από ανάγκη, καί νά μή μιλήσης μήτε σέ άνδρα μήτε σέ γυναίκα, από όλους, πώς ήλθες δηλαδή περιπλανώμενος, αλλά μέ σιωπή νά πάσχης άλγη πολλά, τίς βιαιότητες δεχόμενος τών ανδρών>> (στ.296-310) Ο άνθρωπος, ακόμη καί ο αγαπητός καί προστατευόμενος τών θεών, υπόκειται σέ δοκιμασίες ακόμη καί λίγο πρίν πετύχει τόν τελικόν σκοπόν του, έστω καί άν έχει φτάσει στήν 'Ιθάκην', πρέπει ακόμη νά νικήσει 'μνηστήρες'(=τελική μάχη) καί έπειτα νά 'βασιλέψει'. Τί πρέπει νά κάνει, άλλη μιά φορά; <<αλλά σιωπή πάσχειν άλγεα πολλά, βίας υποδέγμενος ανδρών>> =υπομονή καί εγκράτεια!

179

<<αλλ' αιεί φρεσίν ήσιν έχων δεδαϊγμένον ήτορ ηλώμην, ήός με θεοί κακότητος έλυσαν>> <<αλλά διαρκώς μέσα μου έχοντας τήν καρδιά κομμάτια περιπλανιόμουν, ώσπου οι θεοί από τό κακό μ' έλυσαν>> (στ.320-321) Στήν απόλυτον απελπισίαν οι θεοί λύουν τήν κακότητα. Σέ ποιόν όμως; Σέ όλους; Όχι. Τά χαρακτηριστικά αυτού πού δέν εγκαταλείπουν είναι δοσμένα παρακάτω: <<αιεί τοι τοιούτον ενί στήθεσσι νόημα. Τώ σε καί ου δύναμαι προλιπείν δύστηνον εόντα, ούνεκ' επητής εσσι καί αγχίνοος καί εχέφρων>> <<διαρκώς τοιούτο στά στήθη σου τό νόημα. γι' αυτό κι εγώ δέν δύναμαι νά σ' εγκαταλείψω τόν δύστυχο γιατί είσαι συνετός καί οξύνους καί εχέφρων>> (στ.330-332) Η Αθηνά δέν εγκαταλείπει εκείνον ο οποίος είναι συνετός, οξύνους καί εχέφρων. (Αθηνά=Σοφία=Εκπεφρασμένη βούλησις Διός). Ο συνετός, οξύνους, εχέφρων, γίνεται κοινωνός τής τέχνης τού ζήν: τής Σοφίας. Προσοχή! Όχι σοφός. Σοφός μόνον ο θεός μπορεί νά είναι. Ο άνθρωπος μπορεί νά είναι Φιλόσοφος. Χαρακτηριστικά τού Φιλοσόφου λοιπόν, είναι η σύνεσις, η οξύνοια, η φρόνησις. Τόν Φιλόσοφον, αυτόν πού προσπαθεί νά γνωρίσει τήν Σοφίαν, τό θείον δέν τόν εγκαταλείπει. Αντιθέτως, αναλόγως τήν προσπάθειαν τού καθενός, τού αποκαλύπτει διαρκώς τμήματα, μέρη τού Όλου. Κατά τούς Πυθαγορείους, δέ, ο άνθρωπος δύναται καί νά ενωθεί μέ τό Όλον άν ζήσει μέ συγκεκριμένον τρόπον.

180

ΡΑΨΩΔΙΑ Ξ

<<δόσις δ' ολίγη τε φίλη τε γίγνεται ημετέρη. Η γάρ δμώων δίκη εστίν αιεί δειδιότων, ότ' επικρατέωσιν άνακτες οι νέοι>> <<λίγα τά δώρα μά φιλικά είναι τά ημέτερα. γιατί αυτή είναι τών δούλων η συνήθεια καθώς διαρκώς φοβούνται, όταν επικρατούν άνακτες νέοι>> (στ.58-61) Όταν κυβερνούν νέοι Άνακτες οι δούλοι(=εργάτες) δέν έχουν δυνατότητα γιά πλούσια δώρα μά γιά φτωχά. Εμμέσως δείχνει τήν αποστροφήν του στό νά κυβερνάται η πολιτεία από νέους σέ ηλικία Άνακτες. Λογικόν. Άρα, στήν αυριανήν μας πολιτεία οι ανώτεροι καί ανώτατοι άρχοντες θά πρέπει νά είναι μεγαλυτέρας ηλικίας. Εννοείται, έχοντας όλα τά χαρακτηριστικά τών Ηγετών πού έχουμε, ήδη, διαπιστώσει στήν μελέτην αυτήν. Μεγαλύτερη ηλικία σημαίνει, συνήθως, μεγαλύτερη εμπειρία καί περισσότερη νηφαλιότης-λιγότερη παρορμητικότης-στήν λήψιν αποφάσεων. Καί τά δύο αυτά, δίχως νά είναι εντελώς απίθανον, σπανίως συναντώνται στούς νέους. <<...κτήσιν όπασσεν, οία τε ώ οικήϊ άναξ εύθυμος έδωκεν, οίκόν τε κλήρόν τε πολυμνήστην τε γυναίκα, ός οι πολλά κάμησι, θεός δ' επί έργον αέξη, ως καί εμοί τόδε έργον αέξεται, ώ επιμίμνω. Τώ κέ με πόλλ' ώνησεν άναξ, ει αυτόθι γήρα>><<κι αποκτήματα θά μού έδινε, τέτοια πού στόν υπηρέτη του άναξ καλόθυμος δίνει, οίκο δηλαδή καί κλήρο καί περιζήτητη γυναίκα, πού πολύ γιά μέ απέκαμε, κι ο θεός τά έργα του αυξάνει, όπως καί σέ μέ τούτο τό έργο προκόβει, στό οποίον επιμένω>> (στ.62-66) Ο εύθυμος Άναξ φέρεται καλά στούς δούλους του. Τούς χαρίζει-προφανώς έπειτα από ευδόκιμον υπηρεσίαν-οίκο, κλήρο, πολύμνηστη γυναίκα. 'Φέρσου στούς δούλους σου ώς μέρος τού σώματός σου', έγραψε ο Δημόκριτος. Βλέπουμε, φυσικά, πώς οι αρχαίοι ημών πρόγονοι δέν είχαν σκλάβους αλλά εργάτες. Σκλάβους είχαν οι βάρβαροι. Στούς Έλληνες υπήρχαν εργάτες-δούλοι (εξ ού καί η λέξις 'δουλειά', πού καί σήμερα λέγουμε). Άνθρωποι οι οποίοι γιά διαφόρους λόγους έχαναν τήν ελευθερίαν των, γίνονταν δούλοι. Δέν είχαν τά δικαιώματα τών πολιτών, εργάζονταν στήν υπηρεσίαν άλλων. Έκαναν τίς περισσότερες χειρονακτικές εργασίες. Πολλοί από αυτούς είχαν κάποια υποτυπώδη ιδιοκτησία, κάποιοι έφταναν νά έχουν καί μεγάλες περιουσίες καί, εν τέλει, πολλοί κέρδιζαν τήν ελευθερίαν των μέ τήν εργατικότητά των. Καμμιά σχέσις δέν υπάρχει ανάμεσα στόν Θεσμόν τής δουλείας, πού υπάρχει καί σήμερα άν δέν τό έχετε καταλάβει (γιατί τί άλλο σημαίνει 'υπάλληλος', γιά παράδειγμα;), καί τό μαρτύριον τής απανθρώπου σκλαβιάς. Πρακτικώς τίποτα δέν έχει αλλάξει. Η μεγάλη πλειοψηφία τών ανθρώπων είναι, καί σήμερα, δούλοι σέ κάποιο αφεντικό! Στά τελευταία χρόνια, ιδιαιτέρως στόν ιδιωτικόν τομέα (άπειρες εργατοώρες, ποιό 8ωρον;) καί στήν βαρειά εργασία (π.χ. οικοδομή) παρατηρούμε εντόνως επανερχόμενη τήν τάσιν πρός τήν σκλαβιά. Δέν είναι, βεβαίως, τυχαίον. Όλα όσα, ήδη, έχουμε δεί εκεί οδηγούν: Σέ ανοήμονες ανθρώπους, πεινασμένους, ευκόλως εκμεταλλευομένους από τό κεντρικόν

181

σύστημα εξουσίας. Όσο δέν θά αντιδρούμε τόσο πιό σκλάβοι θά γινόμαστε. Στό τέλος θά απαγορευτεί καί η αντίδρασις. Άν δέν απαγορεύεται, στήν πραγματικότητα, ήδη! <<ου μέν σχέτλια έργα θεοί μάκαρες φιλέουσιν, αλλά δίκην τίουσι καί αίσιμα έργ' ανθρώπων>> <<όμως τ' ανόσια έργα οι μακάριοι θεοί δέν αγαπούν, αλλά τήν δικαιοσύνη τιμούν καί τά πρέποντα έργ' ανθρώπων>> (στ.83-84) Γιά νά έχουμε τήν εύνοιαν τών θεών ή, έστω, νά μήν έχουμε τήν κατάραν των, πρέπει νά αποφεύγουμε τά κακά έργα. Πρέπει νά τιμούμε τήν δικαιοσύνην, αποφεύγοντας τήν αδικίαν. Πρέπει νά πράττουμε τά 'αίσιμα', τά πρέποντα, δηλαδή, ώς έχουμε διαπιστώσει, όσα απορρέουν από τούς Θεσμούς. Τέτοιος θά είναι καί ο προσανατολισμός τής αυριανής μας πολιτείας. <<ώς ο μέν ένθ' απόλωλε, φίλοισι δέ κήδε' οπίσσω πάσιν, εμοί δέ μάλιστα, τετεύχαται. ου γάρ έτ' άλλον ήπιον ώδε άνακτα κιχήσομαι, οππόσ' επέλθω, ουδ' εί κεν πατρός καί μητέρος αύτις ίκωμαι οίκον, όθι πρώτον γενόμην καί μ' έτρεφον αυτοί. ουδέ νυ τών έτι τόσσον οδύρομαι, ιέμενός περ οφθαλμοίσιν ιδέσθαι εών εν πατρίδι γαίη. αλλά μ' Οδυσσήος πόθος αίνυται οιχομένοιο. τόν μέν εγών, ώ ξείνε, καί ου παρεόντ' ονομάζειν αιδέομαι. πέρι γάρ μ' εφίλει καί κήδετο θυμώ. αλλά μιν ηθείον καλέω καί νόσφιν εόντα>> <<Έτσι κάπου αυτός απωλέσθη, καί στούς φίλους λύπες πίσω σ' όλους, καί σέ μένα μάλιστα, άφησε. γιατί άλλον τέτοιον ήπιον άνακτα δέν θά συναντήσω, όπου κι άν πάω, ούτε κι άν στού πατρός καί τής μητρός πάλι φθάσω τόν οίκον, όπου τό πρώτον γεννήθηκα καί μ' έτρεφαν αυτοί. Ούτε γι' αυτούς τόσον οδύρομαι, μ' όλο πού ποθώ μέ τούς οφθαλμούς νά ιδώ όντας στήν πατρική μου γήν. αλλά γιά τόν Οδυσσέα πόθος μέ πιάνει τόν ξενητεμένο. Αυτόν εγώ, ξένε, κι άς μή είναι παρών νά ονομάσω ντρέπομαι. γιατί μ' αγαπούσε καί μέ φρόντιζε πολύ. αλλά θειό τόν αποκαλώ κι άς είναι μακριά>> (στ.137-147) Ο Άναξ ο σωστός είναι ήπιος. Πόσο; Τόσο πού νά γίνει-άν είναι δυνατόν!-πιό αγαπητός στόν δούλον από τήν πατρίδαν καί τούς γονείς του! Πρός επίρρωσιν τών προλεχθέντων περί δουλείας. Καμμιά αμφιβολία, πιστεύω, γιά τό ορθόν τής θέσεως πού διατυπώσαμε εκεί. <<εχθρός γάρ μοι κείνος ομώς Αϊδαο πύλησι γίγνεται, ός, πενίη είκων απατήλια βάζει>> <<γιατί εχθρός κείνος όμοια μέ τού Άδου τίς πύλες μού είναι, ο οποίος στήν πενίαν υπείκων απατηλά λέγει>> (στ.156-157) Διδάγματα: α) Η ανάγκη είναι πού μάς επιβεβαιώνει τό ποιόν μας, καλό ή κακό. β) Τό ψέμμα καί οι ψεύτες απορρίπτονται εντελώς. Απεχθή ώς ο θάνατος!

182

Η πολιτεία μας πρέπει νά βασιστεί στήν Αλήθειαν καί όχι σέ κάποια ιδεοληψία ή δογματισμόν τής κακιάς ώρας. Επίσης, πρέπει νά δημιουργούνται, τακτικώς, καταστάσεις ΄τεχνητής ανάγκης', εντός τού συστήματος εκπαιδεύσεως τών πολιτών, ώστε νά ελέγχεται διαρκώς η ποιότης τών πολιτών ή/αλλά καί νά ενισχύεται αυτή. <<ηγαγόμην δέ γυναίκα πολυκλήρων ανθρώπων είνεκ' εμής αρετής, επεί ουκ αποφώλιος ήα ουδέ φυγοπτόλεμος>> <<Πήρα όμως γυναίκα πολυκλήρων ανθρώπων ένεκα τής αρετής μου, γιατί μηδαμινός δέν ήμουν ουδέ φυγοπόλεμος>> (στ.211-213) Παίρνει γυναίκα μέ πολλή προίκα διότι ούτε μηδαμινός, ούτε φυγοπόλεμος είναι μά ενάρετος. Μάς δείχνει πώς όσοι αποδεικνύονται σημαντικοί, πράττωντας τό καθήκον των μέ θάρρος καί αρετή, ανταμοίβονται μέ τόν καλλίτερον τρόπον. Φαίνεται πώς ήταν έθιμον οι πλούσιες νύφες νά αναζητούν τούς καλλίτερους ευγονικώς άνδρες γιά τήν δημιουργίαν οικογενείας. <<οικωφελίη, ή τε τρέφει αγλαά τέκνα>> <<η νοικοκυροσύνη, αυτή πού τρέφει αγλαά τέκνα>> (στ.223) Τί νά προσθέσω; Νά παραθέσω μόνον τήν διαπίστωσιν πώς τά τελευταία χρόνια η νοικοκυροσύνη καί η οικογένεια έχουν τρωθεί σέ τεράστιο βαθμό καί μέ συγκεκριμένο σχέδιο. Σκόπος των είναι νά μήν θρέφουμε 'αγλαά τέκνα'. Διότι αυτά δέν θά γίνουν, δέν θά δεχτούν ποτέ νά γίνουν, σκλάβοι. Μάς θέλουν σκλάβους. Πώς αλλιώς νά αποδειχθεί, πιά, τό προφανές; Ξυπνήστε Έλληνες καί ξαναγίνετε νοικοκυραίοι καί οικογενειάρχες. Τό χρωστάτε στούς προγόνους, στούς εαυτούς σας καί τά αγέννητα παιδιά σας. <<άλλος γάρ τ' άλλοισιν ανήρ επιτέρπεται έργοις>> <<γιατί άλλος άνδρας σέ άλλα τέρπεται έργα>> (στ.228) Ο κάθε άνθρωπος τέρπεται μέ διαφορετικά έργα. Τό νά επιθυμούμε όλοι νά κάνουν τό ίδιο πράγμα αποτελεί ιδεοληψία καί αντιφυσική θεώρησιν τών πραγμάτων. Ούτε είναι όλοι ικανοί γιά όλα, ούτε καί πρέπει νά συμβαίνει αυτό, γιά νά υπάρχει η ανάγκη επικοινωνίας μεταξύ τών ανθρώπων, νά χρειάζεται πάντα κάτι ο ένας από τόν άλλον. Άλλος στά έργα τής γής, άλλος στήν εκπαίδευσιν, άλλος στά έργα τού πολέμου...Τό γεγονός πώς οδηγούν τήν νεολαία σέ συγκεκριμένες 'τέρψεις', στερώντας τής, πρακτικώς, τήν ελευθερίαν πηγαίας εκφράσεως, παρατηρούμε πώς έχει τόν ίδιον σκοπόν μέ όλα όσα έχουν προαναφερθεί: τόν περιορισμόν τής σκέψεως, τήν ένταξιν σέ ελεγχόμενα καλούπια, τήν σκλαβιά. <<οι δ' ύβρει είξαντες, επισπόμενοι μένεϊ σφώ>> <<εκείνοι στήν ύβριν υποχωρώντας, ακολουθώντας τό μένος τους>> (στ.262)

183

Όταν τό μένος υπερισχύει οδηγεί στήν ύβριν. Πρέπει, λοιπόν, πάντα νά τιθασεύουμε τό μένος. Αλλά τί είναι τό μένος; Ανεξέλεγκτη οργή. Πηγαίον, ενστικτώδες συναίσθημα. Πώς ελέγχουμε τά ένστικτα; διά τής Λογικής. Εκπαιδευόμενοι στήν Λογικήν, οι αυριανοί πολίτες μας, δέν θά οδηγούνται παρά σπανίως στήν όποιαν ύβριν. <<δμώας επισσεύας βαλέειν μεγάλης κατά πέτρης, όφρα καί άλλος πτωχός αλεύεται ηπεροπεύειν>> <<δούλους μαζεύοντας νά (μέ) καταβάλουν από μεγάλη πέτρα γιά νά φοβάται κι άλλος φτωχός νά σ' εξαπατήση>> (στ.399-400) Η ποινή τού θανάτου πρός παραδειγματισμόν... <<άλλοι δ' ημέτερον κάματον νήποινον έδουσιν>> <<καί άλλοι τόν ημέτερον κάματον αποινώς κατατρώγουν>> (στ.417) Μάς θυμίζει κάτι; Αντιστρέφω: όσοι 'κατατρώγουν' τόν κόπον μάς πρέπει νά τιμωρούνται. Τό 'πώς' είναι, νομίζω, έκδηλον. <<ουδέ συβώτης λήθετ' άρ' αθανάτων. Φρεσί γάρ κέχρητ' αγαθήσιν>> <<ουδέ ο χοιροβοσκός λησμόνησε τούς αθανάτους, γιατί είχε φρένες συνετές>> (στ.420-421) Τί μάς λέει εδώ; 'Όποιος ξεχνά τους θεούς δέν έχει αγαθές φρένες'! Ή, αλλιώς: 'όποιος δέν τιμά τό θείον είναι παράφρων'! Δέν λέει κάτι διαφορετικό καί ο Σωκράτης στόν 'Τίμαιον' τού Πλάτωνος. Βασικότατο, λοιπόν, στοιχείο τού διαχρονικού ελληνικού πολιτισμού η ΘΕΟΣΕΒΕΙΑ. Μόλις στίς μέρες μας άρχισε νά υπάρχει μεταξύ Ελλήνων 'αθεϊστικόν' ή καί 'αντιθεϊκόν' ρεύμα (γιά τήν ακρίβειαν, είχε υπάρξει καί στήν αρχαιότητα, σέ αντίστοιχες περιόδους παρακμής, πρίν από μεγάλες εθνικές συμφορές. Εδώ, εννοώ στήν σύγχρονη εποχήν). Σημείον τών καιρών...Πρέπει όλοι οι υγιειώς σκεπτόμενοι νά αντιδράσουμε. <<θεός δέ τό μέν δώσει, τό δ' εάσει, όττι κεν ώ θυμώ εθέλη. Δύναται γάρ άπαντα>> <<καί ο θεός τό ένα θά δώση, τό άλλο θ' αφήση, όπως κατά θυμό θέλει. γιατί δύναται τά πάντα>> (στ.444-445) Θαυμάστε πίστιν απόλυτον στό θείον...

184

ΡΑΨΩΔΙΑ Ο

<<Τηλέμαχ' ουκέτι καλά δόμων άπο τήλ' αλάλησαι, κτήματά τε προλιπών άνδρας τ' εν σοίσι δόμοισιν ούτω υπερφιάλους. μή τοι κατά πάντα φάγωσι κτήματα δασσάμενοι, σύ δέ τηϋσίην οδόν έλθης>> <<Τηλέμαχε, δέν είναι καλά τήλε τών δόμων σου νά πλανιέσαι, τά κτήματά σου καί τούς δόμους σου εγκαταλείποντας σέ άνδρες τόσον υπερφιάλους. μήπως πάντα σού φάγουν τ' αποκτήματα μοιράζοντας τα, καί σύ ανώφελο ταξίδι ήλθες>> (στ.10-12) (Θυμηθείτε τί αντιπροσωπεύει ο Τηλέμαχος στήν προσέγγισίν μας) Ξύπνα κληρονόμε. Πάψε νά τριγυρνάς εδώ καί εκεί αποφεύγοντας τίς ευθύνες σου. Γύρισε πίσω εκεί πού πρέπει νά είσαι. Έλληνα ξαναγίνε Έλληνας πρίν σού φάνε καί τό τελευταίο βιός οι υπερφίαλοι πού αφήνεις νά σέ κυβερνούν. <<οίσθα γάρ οίος θυμός ενί στήθεσσι γυναικός. Κείνου βούλεται οίκον οφέλλειν ός κεν οπυίη, παίδων δέ προτέρων καί κουριδίοιο φίλοιο οθκέτι μέμνηται τεθνηότος ουδέ μεταλλά>> <<γιατί ξέρεις, ποιά η επιθυμία στά στήθη τής γυναικός. εκείνου βούλεται τόν οίκο νά ωφελήση, πού θά τήν πάρη, κι ούτε τά πρότερα παιδιά της καί τόν προσφιλή άνδρα θυμάται πού έχει πεθάνει ούτε ρωτάει>> (στ.20-23) Όταν η γυναίκα αποφασίζει νά έχει άλλον άνδρα καί καινούρια οικογένεια τείνει νά ξεχνά τήν προτέραν οικογένειάν της, τόν οίκον καί τά τέκνα της ακόμα. Αυτή είναι η προδιάθεσίς της. <<αλλά σύ γ' ελθών αυτός επιτρέψειας έκαστα δμωάων ή τίς τοι αρίστη φαίνεται είναι, εις ό κέ τοι φήνωσι θεοί κυδρήν παράκοιτιν>> <<αλλά σύ σάν έλθης ο ίδιος νά επιτρέψης τό κάθε τι στίς δούλες, όποια αρίστη σού φαίνεται πώς είναι, ώσπου νά σού φανερώσουν οι θεοί καμαρωμένη σύγκοιτη>> (στ.24-26) Τρόπος νά διαλέξει κανείς γυναίκα: α) διάλεξε ποιά σού αρέσει εξωτερικώς β) επίτρεψέ της τά πάντα-προφανώς γιά νά φανεί τό ποιόν της, η ποιότης της γ) πάρε όποια σέ φωτίσει ο θεός!!! <<τού γάρ τε ξείνος μιμνήσκεται ήματα πάντα ανδρός ξεινοδόκου, ός κεν φιλότητα παράσχη>> <<γιατί ο ξένος θυμάται γιά πάντα τόν άνδρα πού τόν φιλοξένησε, πού φιλότητα τού παρέσχε>> (στ.54-55) Ο ξενισμένος μέ φιλότητα δέν ξεχνά ποτέ τόν ξεινοδόκον

185

<<νεμεσσώμαι δέ καί άλλω ανδρί ξεινοδόκω, ός κ' έξοχα μέν φιλέησιν, έξοχα δ' εχθαίρησιν. Αμείνω δ' αίσιμα πάντα. Ίσόν τοι κακόν εσθ', ός τ' ουκ εθέλοντα νέεσθαι ξείνον εποτρύνει καί ός εσσύμενον κατερύκει. Χρή ξείνον παρεόντα φιλείν, εθέλοντα δέ πέμπειν>> <<καί θυμώνω μέ κάθε άλλον άνδρα ξενοδόκο, ο οποίος υπερβολικά αγαπά καί υπερβολικά εχθαίρει. καλλίτερο τό πρέπον πάντα. Εξ ίσου κακόν είναι, όποιος τόν μή θέλοντα νά γυρίση ξένο παροτρύνει καί όποιος αυτόν πού θέλει νά φύγη κατακρατεί. χρεία τόν παρόντα ξένο νά φιλεύης, καί τόν θέλοντα νά πέμπης>> (στ.69-74) Οδηγίες περί τού ξενίζειν. 'Μέτρον άριστον' σέ όλα τά πράγματα... <<ου γάρ όπισθεν ούρον ιών κατέλειπον επί κτεάτεσσιν εμοίσιν. Μή πατέρ' αντίθεον διζήμενος αυτός όλωμαι, ή τί μοι εκ μεγάρων κειμήλιον εσθλόν όληται>> <<γιατί πίσω φύλακα φεύγοντας δέν κατέλιπα στ' αποκτήματά μου. μήπως τόν ισόθεο πατέρα αναζητώντας ο ίδιος απολεσθώ, ή μήπως από τό μέγαρον εσθλό κάποιο κειμήλιο μού χαθή>> (στ.88-91) 'Νά γυρίσω πίσω διότι φύλακα δέν άφησα εκεί στήν Ιθάκην καί αναζητώντας τόν πατέρα μου ή τήν ζωή μου θά χάσω ή τά υπάρχοντά μου', λέει ο Τηλέμαχος. Ερμηνεία: Ο λαός δέν πρέπει νά ολιγωρεί. Περιμένοντας τόν Ηγέτη νά εμφανιστεί ίσως νά καταλήξει νά απωλέσει καί τήν υπόστασίν του τήν ίδια ή, στήν καλλιτέραν περίπτωσιν, νά απωλέσει 'κεκτημένα' του. Οφείλει, ο λαός, νά πάρει τήν κατάστασιν στά χέρια του. Ερμηνεύσατέ το ώς επιθυμείτε γιά τίς σημερινές συνθήκες αι οποίες επικρατούν στήν πατρίδαν μας. Είναι φανερόν, πάντως, πώς, ήδη, ο λαός έχει απωλέσει ένα πλήθος κεκτημένων του. Κατά τήν γνώμην μου, έχουμε περάσει στό δεύτερο μέρος τού σχεδίου, στήν απώλειαν τής ίδιας τής υποστάσεως μας. Γι' αυτό η αντίδρασις πρέπει νά είναι άμεσος. <<τίς πόθεν εις ανδρών; πόθι τοι πόλις ηδέ τοκήες;>> <<ποιών είσαι καί εσύ ένας άνδρας; πούθε η πόλι σου καί οι γονείς σου;>> (στ.264) Αυτή είναι μιά τυπική ερώτησις γνωριμίας. Τί ρωτά στήν πραγματικότητα; α) ποιάς καταγωγής εθνοφυλετικής είσαι-ποιών είσαι καί εσύ ένας άνδρας β) από ποιά πόλιν είσαι γ) ποίοι είναι οι γονείς σου. Όλες οι παραπάνω ερωτήσεις αποδεικνύουν ένα σωρό πράγματα γιά τά όσα πίστευαν, αλλά καί πόσο βαθειά τά γνώριζαν, οι Έλληνες: 1) υπάρχουν διαφορές-προφανώς αίματος καί ψυχοσυνθέσεως-αναλόγως φυλετικής καταγωγής. Μέ μιά λέξη 'φυλετισμός'.

186

2) υπάρχουν διαφορές-προφανώς νοοτροπίας καί προσεγγίσεως τής καθημερινότητος, τής ζωής καί τών στόχων τής εν γένει-αναλόγως τήν πόλιν στήν οποίαν διαπαιδαγωγείται κάποιος. Πολιτεύματα, θρησκευτικές συνήθειες. Μέ μιά λέξη 'χαρακτήρ'. 3) υπάρχουν διαφορές-προφανώς σέ θέματα διανοίας, κλίσεων, θυμικού- αναλόγως τών γενετικών υλικών τά οποία ανεμίχθησαν γιά νά γεννηθεί κάποιος. Μέ μιά λέξη 'ευγονική'. 4) Αναδεικνύεται η-ορθοτάτη κατά τήν ταπεινήν μου άποψιν-πάγια θέσις τών Ελλήνων πώς τά πάντα είναι αλληλένδετα. Συνεπώς, τό άτομον αντιπροσωπεύει καί ένα σύνολον ατόμων, τουλάχιστον στά κύρια χαρακτηριστικά του. Ξεχωρίζει κατά τήν εξωτερικήν εμφάνισιν καί διανοητικήν κατάστασιν του. Ο κάθε άνθρωπος άς φανταστούμε ότι είναι ένα κύτταρο. Η πόλις είναι ένα όργανον τού σώματος τό οποίον αποτελείται από πολλά κύτταρα. Τό δέ σώμα είναι ολόκληρο τό έθνος/φυλή τό οποίον, μέ τήν σειράν του, αποτελείται από πολλά όργανα, πού αποτελούνται από πολλά κύτταρα. Όλα τά κύτταρα πρέπει νά είναι υγειή γιά νά έχει υγιεία τό κάθε όργανον. Όλα τά όργανα πρέπει νά είναι υγειή γιά νά έχει υγιεία τό κάθε σώμα. Είναι προφανές ποιά τακτική πρέπει νά ακολουθηθεί γιά νά φτάσουμε σέ υγειή 'σώματα': φυλετισμός, ευγονική, διαμόρφωσις στρατευμένου χαρακτήρος-μέ προσανατολισμόν στήν αρετήν καί τό αγαθόν προφανώς-μέσω κάποιου οργανωμένου πολιτειακού συστήματος. Είναι αναγκαία, τέλος, η εξάλειψις τών καρκινικών κυττάρων. Διότι, όπως συμβαίνει καί στό σώμα μας, άν αφεθούν νά υπάρχουν, ακόμη καί περιορισμένα, άργα ή γρήγορα, κάνουν μεταστάσεις καί οδηγούν στήν κατάρρευσιν τού οργάνου/τών οργάνων, τελικώς, τού ιδίου του σώματος. (Καί κάποια...δαιδαλώδη!): Οι αρχαίοι πίστευαν ακλόνητα στήν ψυχήν. Τί είναι αυτή; Έπειτα από μελέτη καί σκέψιν θεωρώ πώς: ψυχή εστί η άτομος προβολή τού Νού κατά τήν ενσάρκωσιν εκάστου ανθρώπου. Ψυχή εστί η πληροφορία μορφοποιήσεως-σχηματισμού τού 'εαυτού' ενός εκάστου ανθρώπου. Για τόν λόγον αυτόν αποκαλείται εαυτός(=εν αυτώ). Είναι κτισμένος μέσα μας. Αποτελεί τήν προβολήν τού θεού-Νού σέ κάθε άνθρωπο. Αντιπροσωπεύει τήν μικρήν ή μεγάλην αποστολήν πού είς εξ ημών έχει πάνω σέ αυτή τήν γήν. Κατά την γνώμη μου, αυτός είναι καί ο λόγος που οι Έλληνες-καί μόνον αυτοί ώς αποδείξεως τού εναντίου-δίδασκαν τό 'γνώθι σεαυτόν' ώς τήν βασικότερην εντολήν μαζί μέ τό 'έν τό πάν'. Δηλαδή, τά πάντα είναι 'ένα' καί σέ αυτό τό 'ένα' κάθε ένας έχει τό δικό του μερίδιο ΕΥΘΥΝΗΣ γιά τήν διαμόρφωσίν του. Η γενική εκπαίδευσις τών αρχαίων προγόνων μας (μουσική, γυμναστική, γλώσσα, αριθμητική-γεωμετρία, φυσική) είχε πρωταρχικό στόχο νά αναδειχθούν αι κλίσεις τού κάθε ατόμου, νά ανακαλύψει, δηλαδή, τήν αποστολήν του σέ σχέσιν μέ τό σύνολον: νά γνωρίσει τόν εαυτόν του. Ταυτοχρόνως, εκπαιδευόταν καί στό 'μηδέν άγαν' ή 'μέτρον άριστον', καθώς, δίχως αυτό, όλα τά άλλα δέν έχουν ιδιαίτερο νόημα. Αυτός θά έπρεπε νά είναι ο προσανατολισμός κάθε κοινωνίας ανθρώπων, μεταξύ των ελευθέρων, ΠΑΝΤΟΤΕ, όμως, δέσμιων τής Φύσεως. 'Χαρακτήρ' είναι όλα τά

187

επίκτητα στοιχεία αυτού πού παρουσιάζεται συνολικώς ώς προσωπικότης. Τό λέει η λέξις-χαράσσεται. Τά εγγενή στοιχεία(=εαυτός) χρειάζονται τήν κατάλληλη διαμόρφωσιν, τίς αναγκαίες καί ικανές συνθήκες πού λέμε στά μαθηματικά, γιά νά εκδηλωθούν κατ'αρχάς, γιά νά εκδηλωθούν μέ τόν σωστόν τρόπον κατά δεύτερον. Εδώ προκύπτει η αναγκαιότης τού πολιτεύματος, τού τρόπου λειτουργίας τής πολιτείας δηλαδή. Πόσο τυχαίον είναι πώς οι Έλληνες-καί μόνον αυτοί ώς αποδείξεως του εναντίου-διαμόρφωσαν τήν πολιτικήν σκέψιν καί ανέδειξαν ΟΛΑ τά πιθανά πολιτεύματα διά μέσω τών αιώνων; Είχαν από πολύ νωρίς αντιληφθεί πώς όλα τά μεγάλα επιτεύγματα χρειάζονται προγραμματισμόν καί συστηματικοποίησιν καί, τί μεγαλύτερον καί σημαντικότερον από τήν ευημερίαν τών ανθρώπων σέ αρμονία μέ τήν Φύσιν; Παρ' όλα αυτά, διά τής Ιστορίας, προκύπτει αβίαστα, δυστυχώς, ότι ιδανικόν, απόλυτον πολίτευμα, πού όποτε καί νά τό εφαρμόσουμε θά δουλεύει, δέν υφίσταται. Ποιός ο λόγος; 'Τά πάντα ρεί'! Όπως όλα ρέουν καί συνεχώς μεταβάλλονται-υπαγόμενα, όμως, στούς ίδιους απόλυτους νόμους-έτσι καί τά πολιτεύματα οφείλουν νά μεταλλάσσονται διά μέσω τών καιρών, αναλόγως πρός τίς συνθήκες. Μιά μορφή προσπαθείας γιά τήν προστασίαν τής φυλής καί τού έθνους είναι καί η διαρκής υιοθέτησις εκείνων τών πολιτειακών συστημάτων πού θά οδηγούν διαρκώς στήν ευημερίαν, στήν ενδυνάμωσιν καί στήν διαιώνισιν τής φυλής καί τού έθνους. Η Ιστορία αποδεικνύει πώς γιά τήν ελληνικήν φυλήν τά πλείονα τών πολιτευμάτων πού απεδείχθησαν πραγματικώς ωφέλιμα ήταν προσωποπαγή μέ 'φωτισμένον' ηγέτη. Ακόμη καί αυτή η Δημοκρατία τών Αθηνών 'ενός ανδρός αρχή'-κατά Θουκυδίδη-υπήρξε στήν πραγματικότητα. Διαχρονικότερα, μέ αντοχή σέ βάθος χρόνου, υπήρξαν μόνον δύο: α) η μοναρχία (Σημείωσις: μέ τήν μορφήν πού περιγράφεται στόν Όμηρον καί όχι ώς απόλυτος μοναρχία δυτικού ή ανατολικού τύπου)-αρχαία βασίλεια πόλεων κρατών, Αλέξανδρος, Επίγονοι, Βυζάντιον. β) η Λακεδαιμονίων πολιτεία, μέ τήν σημείωσιν πώς υπήρξε τοπικό φαινόμενο. Συμπερασματικώς, κατά τήν γνώμη μου, θά πρέπει νά δημιουργηθεί ένα νέου τύπου πολίτευμα τό οποίον θά περιλαμβάνει στοιχεία από τά 3 πιό επιτυχημένα πολιτεύματα-τό καθένα γιά διαφορετικούς λόγους-ως αφετηρία: Βασιλεία, δημοκρατία, Λακεδαιμονίων πολιτεία. Θά πρέπει τούτο τό πολίτευμα-καί κάθε πολίτευμα βεβαίως-, ανά τακτά χρονικά διαστήματα, νά υπόκειται σέ έλεγχον καί, άν χρειαστεί, νά μεταβάλλονται πρός όφελος τών πολιτών-ΚΑΙ ΜΟΝΟΝ-όποιες παράμετροί του αποδειχθούν ζημιογόνοι ή δυσλειτουργικές. Πάντα μέ ΑΡΧΗΝ τό 'κατά Φύσιν ζήν'. Θεωρώ ΑΔΙΑΝΟΗΤΟΝ καί ΑΠΑΡΑΔΕΚΤΟΝ γιά εχέφρωνες, λογικούς, ανθρώπους νά λένε καί νά πιστεύουν πώς οι πολίτες πρέπει νά προφυλάσσουν τό όποιο πολίτευμα καί όχι τό πολίτευμα τούς πολίτες. Δηλαδή, αντιστοίχως, επειδή έτυχε νά πιστέψω κάποτε σέ κάποιο ιδεολόγημα, ενώ τώρα αποδεικνύεται πώς έχω σφάλλει στήν επιλογήν μου, εμμένω στήν προηγούμενη πίστιν μου ΔΟΓΜΑΤΙΚΩΣ!; Αυτό είναι γνώρισμα αμορφώτων, ακαλλιεργήτων, αλλά καί επικίνδυνων ανθρώπων. Είναι τό ακριβώς αντίθετον από αυτό τό

188

οποίον διδάσκει διαχρονικώς ο ελληνισμός: 'ενδέχεται άλλως έχειν'. Άλλωστε, υπάρχει έστω καί η παραμικρή λογική στήν πίστιν ότι μπορούμε νά είμαστε απόλυτοι σέ οποιοδήποτε θέμα άπτεται γνώσεως, επιστήμης, θεολογίας; Είναι, τέλος, ΑΝΑΝΔΡΙΑ νά μήν έχει τήν δύναμιν κάποιος νά παραδεχθεί ότι σφάλλει σέ κάτι πού πιστεύει ή πράττει. Εξ αφορμής όλων τών παραπάνω, καί δεδομένης τής εμμονής πού παρουσιάζουν οι 'ηγέτες', αλλά καί μέρος τού λαού μας, αναφορικώς μέ ιδέες αλλά καί τό τρέχον πολίτευμα-τό οποίον, αποδεδειγμένως, έχει αποτύχει-άς αναρωτηθούμε όλοι: είμαστε ανδρείοι, εχέφρονες, ελευθερόβουλοι Έλληνες, πιά, ή άνανδροι, θρασύδειλοι, άφρονες, εθελόδουλοι, δογματικοί, ευθυνόφοβοι βάρβαροι; <<πλαγκτοσύνης δ' ουκ έστι κακώτερον άλλο βροτοίσιν. Αλλ' ένεκ' ουλομένης γαστρός κακά κήδε' έχουσιν ανέρες, όν τιν' ίκηται άλη καί πήμα καί άλγος>> <<από τήν περιπλάνησι δέν υπάρχει άλλο κακώτερο γιά τούς βροτούς. αλλ' ένεκα τής καταραμένης κοιλιάς κακά βάσανα έχουν οι άνδρες, σ' όποιον έλθη η πλάνη καί τά βάσανα καί τ' άλγη>> (στ.343-345) Η πείνα γεννά τήν περιπλάνησιν στούς ανθρώπους, καί αυτή , μέ τή σειρά της, είναι ό,τι χειρότερον διά τούς βροτούς. Περιπλάνησις=μετανάστευσις, έστω καί 'οικονομική'...Τό νά εγκαταλείπει είς τήν πατρώαν γήν γενικώς, αλλά καί ειδικώς όταν αυτό συμβαίνει λόγω πείνης, είναι ό, τι χειρότερον! Εμείς, λοιπόν, γιά νά μιλήσουμε γιά τό σήμερα, θά πρέπει νά φροντίσουμε νά δημιουργηθούν αι προϋποθέσεις εκείνες αι οποίες θά επιτρέψουν είς όσους συμπατριώτες μας εγκατέλειψαν τήν χώραν λόγω 'πείνης' νά επιστρέψουν σέ αυτήν. Ταυτοχρόνως, θά αποζημιώσουμε όλους τούς νομίμους αλλοφύλους μετανάστες πού βρίσκονται εν Ελλάδι, γιά περιουσίες πού τυχόν απέκτησαν εδώ, στέλνοντάς τους καί βοηθώντας τούς νά αναπτυχθούν στόν τόπον τών πατέρων των. Όσο γιά τούς παρανόμους μετανάστες-εισβολείς, απέλασις πάραυτα στήν χώραν καταγωγής δίχως τήν παραμικρήν αποζημίωσιν καί συζήτησιν. Καί έτσι τό δίκαιον καί φυσικόν θά αποκατασταθεί. Δέν καταλαβαίνω τούς λόγους γιά τούς οποίους κάποιος άν είχε τήν δυνατότητα νά ευημερεί στόν τόπον του θά σηκωνόταν νά φύγει στό άγνωστον καί, πόσο μάλλον, σέ τόπους μέ εντελώς διαφορετικόν πολιτισμόν. Τί γυρεύει ένας δυστυχής μουσουλμάνος σέ μιά κατ' εξοχήν χριστιανικήν χώρα; Είναι δυνατόν νά ζεί ευτυχής όπως στήν-κατά κανόνα-θεοκρατικήν πατρίδα του; Όχι. Είναι δυνατόν νά αλλάξει η χριστιανική χώρα γιά νά είναι αυτός ευτυχισμένος; Δέν πρέπει! Είναι ώς νά έρθω επίσκεψιν γιά φαγητό στήν οικίαν σας καί νά αρχίσω νά σάς κάνω υποδείξεις γιά τό πού νά βάλετε τίς καρέκλες σας, πώς νά καθαρίσετε τό πάτωμα σας, κτλ. Σήμερα, ήδη, έχουμε φτάσει στό άλλο άκρο: οι αλλόφυλοι απαιτούν, στό όνομα κάποιων-τάχα-ανθρωπίνων δικαιωμάτων, νά αλλάξουμε εμείς τήν χώραν μας χάριν αυτών! Δηλαδή, στό ώς άνω παράδειγμα μέ τήν επίσκεψιν, έρχομαι στόν χώρον σας καί απαιτώ, όχι πιά μόνο νά μέ ταΐσετε, αλλά νά μου δώσετε καί ένα δωμάτιο στό σπίτι σας γιά νά μένω εκεί καί νά κάνω ό, τι θέλω. Τί διαφορετικόν υπάρχει; Η λογική είναι ακριβώς ίδια. Τό ακόμη χειρότερον: οι δείκτες εγκληματικότητος έχουν ανέβει σέ δυσθεόρατα ύψη, σέ σχέσιν μέ τό πού βρίσκονταν πρίν τήν

189

έλευσιν τών πολυπληθών μεταναστών. Ληστείες, κλοπές, φόνοι, βιασμοί, εμπορία ανθρώπων, ναρκωτικών, λαθρεμπόριον. Δηλαδή, μπαίνω, στήν οικίαν σας, αρχικώς γιά νά φάω. Ζητάω όχι μόνον ένα δωμάτιον, αλλά καί τήν κόρην σας, τήν γυναίκα σας, τά υπάρχοντά σας καί αμά λάχει σάς περνάω καί ένα λεπίδι καί κρατάω καί τό σπίτι σας γιά πάρτη μου. ΞΥΠΝΗΣΤΕ! Ακριβώς αυτά συντελούνται κάθε μέρα. Η Ιστορία έχει αποδείξει πώς όταν αναμιγνύονται λαοί γενικώς, αλλά, πόσο μάλλον, λαοί μέ εντελώς διαφορετικές πολιτισμικές καταβολές, τό αποτέλεσμα είναι σφαγή, χάος, αναρχία, έως νά ηττηθεί καί καταβληθεί είς έκ τών δύο. Τό πρόβλημα είναι πώς εδώ δέν έχουμε νά κάνουμε μόνον μέ δύο, αλλά μέ πολλούς, διαφόρους, καί πολύ επικινδύνους. Η λύση, ανθρωπιστικότατη καί δίκαιη, γιά νά μήν φτάσουμε στήν αιματοχυσίαν, διετυπώθη πιό πάνω. Στό κάτω κάτω, υπεράνω όλων στόν τόπον μας, ανθρώπινα δικαιώματα έχουμε εμείς. Επιμένω, όλα αυτά πρέπει νά γίνουν όσο ακόμη είμαστε πλειοψηφία στόν τόπον μας. Συμφώνως πρός τίς στατιστικές έρευνες ώς, τό πολύ, μέχρι τό 2030. Έπειτα, η ελληνική φυλή, θά είναι καταδικασμένη όχι μόνον νά περιοριστεί εδαφικώς, αλλά θά δοκιμάσει-εκ νέου-τήν απειλήν τής οριστικής της εξαφανίσεως. ΞΥΠΝΗΣΤΕ. Κάντε αυτό πού πρέπει καί άς γίνει ό, τι θέλει. <<νύν δ' ήδη τούτων επιδεύομαι. αλλά μοι αυτώ έργον αέξουσιν μάκαρες θεοί ώ επιμίμνω. Τών έφαγόν τ' έπιόν τε καί αιδοίοισιν έδωκα>> <<Τώρα ήδη τούτων στερούμαι (εννοεί χλαίνη, χιτώνα, ρουχισμόν, υποδήματα-τά αναφέρει στούς προηγούμενους στίχους). αλλά τό ίδιο μου τό έργον (τό οποίον, ώς αναφέρεται πιό πρίν στό κείμενον, είναι στούς αγρούς-καλλιέργεια, προφανώς) ευλογούν οι μακάριοι θεοί, στό οποίον επιμένω. απ' αυτό έφαγα καί ήπια καί στούς φτωχούς έδωκα>> (στ.371-373) Οι θεοί ευλογούν τά σωστά έργα. Οφείλουμε νά εμμένουμε στά έργα αυτά ακόμη καί υπό καθεστώς πιέσεως. Αυτά θά μάς δίνουν νά φάμε καί νά πιούμε αλλά καί νά δίνουμε στούς φτωχούς...Μεγάλες αλήθειες αποκαλύπτονται εδώ: α) Μέλημά μας δέν είναι, δέν πρέπει νά είναι, μόνο νά τρώμε καί νά πίνουμε γιά πάρτη μας. Πρέπει ΠΑΝΤΑ νά έχουμε μεριμνήσει νά δώσουμε ένα μέρος τού φαγητού μας σέ φτωχούς. 'Ο έχων δύο χιτώνας νά δίδει τόν έναν' στόν μή έχοντα...Η αγάπη γιά τόν συνάνθρωπο είναι διαχρονική αξία τού Έλληνος ανθρώπου. Απλώς, καί σέ σχέσιν μέ τά προηγούμενα σχόλια περί μεταναστών, τό πρόβλημα σέ όλα τά πράγματα είναι η έλλειψις καί η υπερβολή. Σήμερα υπερβάλλουμε μαζοχιστικώς στό θέμα τής ανθρωπιάς. Μέτρον γρήγορα γιά νά μήν τό πληρώσουμε... β) 'Κάνε τό καλό καί ρίχτο στό γυαλό' λέει ο θυμόσοφος λαός. Ο θεός πού τά πάντα βλέπει καί δίκαιος εστί, τό καλό-αλλά καί τό κακό, βεβαίως-τό ανταποδίδει. Ευλογώντας τά καλά έργα, τιμωρώντας τά κακά. γ) Οφείλουμε νά πράττουμε τό καλό, ακόμη καί υπό καθεστώς πιέσεως. Η πίεσις πού αναφέρεται εδώ δέν είναι άλλη από τήν κατάχρησιν τής εξουσίας από τούς μνηστήρες, τούς εκβιασμούς καί αδικίες πού καθημερινώς αυτοί κάνουν είς

190

βάρος τού οίκου τού Οδυσσέως. Δηλαδή (θυμηθείτε τήν προσέγγισιν πού κάνουμε), ακόμη καί όταν έχουμε ένα σάπιο καθεστώς, εμείς πρέπει νά κάνουμε αυτά πού πρέπει, πρός τήν κατεύθυνσιν τού δικαίου καί αγαθού, καί άς γίνει αυτό πού θά αποφασίσει ο θεός, πού αποφασίζει μέ δικαιοσύνη. Η αυριανή μας πολιτεία θά πρέπει νά έχει ένα οργανωμένο σχέδιο, ώστε, κανείς Έλλην νά μήν είναι φτωχός-ούτε, όμως, καί πολύ πλούσιος, αλλά αυτό είναι ένα άλλο θέμα-, κανείς νά μήν πεινάει, κανείς νά μήν αναγκάζεται νά εγκαταλείπει τήν πατρίδαν του, κανείς νά μήν λειτουργεί υπό 'πιεστικόν' καθεστώς. Όλη η πολιτεία νά είναι προσανατολισμένη στό αγαθόν, δίκαιον, ενάρετον. Έπειτα, έχοντας λύσει τά εσωτερικά της θέματα, νά προσφέρει ΑΝΙΔΙΟΤΕΛΩΣ σέ ανθρώπους από όλο τόν κόσμον, τόσο υλική όσο καί πνευματική βοήθεια. Γιά τήν πνευματικήν θά πρέπει νά δίνεται άν καί εφ' όσον ζητηθεί. Κανέναν δέν θά εξαναγκάσουμε νά υιοθετήσει τίς δικές μας προσεγγίσεις στό θέμα τού ζήν. Τό νά προσφέρουμε, όμως, ελπίδα καί ζωή μέ ένα απλό πιάτο φαϊ καί ένα μπουκάλι νερό σέ δυστυχισμένους ανθρώπους είναι ΥΠΟΧΡΕΩΣΙΣ μας. Πάντα μέ τήν προϋπόθεσιν πώς τά δικά μας αντίστοιχα προβλήματα είναι λυμένα. Προσωπικώς (όλοι έχουμε όνειρα...), οραματίζομαι έναν κόσμο όπου η Ελλάς θά είναι πανίσχυρη καί άτρωτη γιά τυχόν εχθρούς , θά έχει αποκαταστήσει τίς εθνικές καί κοινωνικές αδικίες πού κουβαλάει στήν πλάτη, μιά Ελλάδα πού θά φτιάξει κέντρα ελληνικού πολιτισμού σέ κάθε χώρα τής Γής γιά νά διδάξει ΣΚΕΨΙΝ δωρεάν καί απλόχερα τούς ανθρώπους, μέ στόχο έναν νέο Ανθρωπισμό, μιά νέα Αναγέννησιν, ολόκληρης τής Ανθρωπότητος αυτή τήν φοράν. Δίχως πόλεμο καί κατακτήσεις, ώς ο Αλέξανδρος. Σήμερα υπάρχουν τεχνολογίες καί μέσα πού μπορούν νά στηρίξουν ένα τέτοιο μεγαλεπήβολο σχέδιο. Οραματίζομαι τούς Δελφούς ώς πνευματικόν κέντρον τής οικουμένης καί τήν Δελφικήν Ιδέαν ώς κυρίαρχη ιδεολογία σέ όλη τήν Γήν. 'Βαυκαλίζεσαι', 'ονειροπολείς', θά πεί κάποιος. Γιά τόν Έλληνα, ειδικώς όταν οι σκοποί τού είναι αγαθοί, δέν υπάρχουν ακατόρθωτα. Άν ζούσατε στήν αρχαίαν εποχήν καί σάς λέγανε πώς 1.000 άνθρωποι κράτησαν μαχόμενοι 1.000.000 ανθρώπους γιά μέρες θά τό πιστεύατε; Μάλλον όχι, αλλά έγινε! Άν σάς έλεγαν πώς μιά χούφτα ανθρώπων νίκησαν ολόκληρες αυτοκρατορίες θά τό πιστεύατε; όχι αλλά έγινε! Πώς μιά χούφτα ανθρώπων παρήγαγαν τό σύνολον, σχεδόν, τού πνευματικού πολιτισμού τής ανθρωπότητος; Όχι αλλά έγινε! ΟΥΔΕΝ ΑΚΑΤΟΡΘΩΤΟΝ ΔΙΑ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΑ. Άλλωστε, αγαθότερος στόχος από τήν οριστικήν ειρήνη στήν Γήν δέν υπάρχει. Ο θεός τέτοια έργα ευλογεί. Γιά νά μήν ξεφεύγουμε (τέρμα τό..όνειρο!), όμως, ΠΡΩΤΑ ΤΟ ΤΩΡΑ ΚΑΙ ΤΑ ΔΙΚΑ ΜΑΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ. <<μέγα δέ δμώες χατέουσιν αντία δεσποίνης φάσθαι καί έκαστα πυθέσθαι καί φαγέμεν πιέμεν τε, έπειτα δέ καί τι φέρεσθαι αγρόνδ', οίά τε θυμόν αεί δμώεσσιν ιαίνει>> <<καί πολύ οι δούλες χαλεύουν αγνάντια στήν δέσποινα νά μιλήσουν καί τά καθέκαστα νά μάθουν καί νά φάγουν καί νά πιούν, κι έπειτα κάτι νά φέρουν στόν αγρόν, αυτό πού τήν ψυχή πάντα τών δούλων ιαίνει>> (στ.376-379)

191

Οι δούλοι-εργάτες (δούλες-εργάτριες, εν προκειμένω) γιά νά τούς φτιάχνει η διάθεσις πρέπει νά έχουν νά φάνε καί νά πιούν. Μάλλον εννοείται καί η ερωτική συνεύρεσις στήν τελευταίαν πρότασιν. Μάσα, πιοτό καί έρωτας...διαχρονικόν... <<ουδέ τί σε χρή, πρίν ώρη, καταλέχθαι. Ανίη καί πολύς ύπνος>> <<δέν είναι χρεία, πρίν τήν ώρα, νά πλαγιάσης. ανία καί ο πολύς ύπνος>> (στ.393-394) Μέτρον άριστον...Ο πολύς ύπνος φέρνει ανία! Μήπως, σήμερα, κοιμόμαστε όλοι τελικώς; Τί άλλο μπορεί νά εξηγήσει τήν ανίαν τού συγχρόνου Έλληνος; Ύπνος είναι καί η τηλεόρασις, ύπνος καί αι οθόνες τών υπολογιστών...Αντιδράστε στήν επιβληθείσα ύπνωσιν. ΞΥΠΝΗΣΤΕ. Όσοι μπορούν άς μελετούν βιβλία, αρχαίους Έλληνες συγγραφείς κατά προτίμησιν. Ξυπνούν τόν εγκέφαλον αποδεδειγμένως! Όσοι δέν μπορούν, άς φροντίσουν γι' αυτούς οι διαβάζοντες. Νά τούς μεταφέρουν, συνοπτικώς έστω, τροφή γιά σκέψιν καί χρήσιμες πληροφορίες. Πρέπει νά ξυπνήσουν όσοι περισσότεροι καί όσο περισσότερον γίνεται. Καί, επίσης, τό συντομότερον... Τό ερώτικό σμίξιμο: <<τά τε φρένας ηπεροπεύει θηλυτέρησι γυναιξί, καί ή κ' ευεργός έησιν>> <<κι αυτά τίς φρένες εξαπατούν τών τρυφερών γυναικών, ακόμη καί άν αγαθοεργός είναι>> (στ.421-422) εξαπατά τίς φρένες τών γυναικών ακόμη καί άν αυτές είναι αγαθοεργείς... Προσοχή λοιπόν! Λογική καί εγκράτεια πρέπει νά διδάσκονται οι γυναίκες από μικρή ηλικία. Γιά νά μήν τίς πιάνουν 'κορόϊδα'...Τό ίδιο, βεβαίως, σέ μικρότερη ίσως, έντασιν, συμβαίνει καί μέ τούς άνδρες. Τό 'αντίδοτον' είναι, επίσης, τό ίδιο.

192

ΡΑΨΩΔΙΑ Π

<<πρήξαι δ' αργαλέον τι μετά πλεόνεσσιν εόντα άνδρα καί ίφθιμον, επεί ή πολύ φέρτεροί εισι>> <<νά πράξη δύσκολο κάτι όταν μέ πλείονες βρίσκεται άνδρας ακόμη καί γενναίος, επειδή πολύ ανώτεροί του είναι>> (στ.88-89) Δύσκολον είναι νά τά βάλει μέ πολλούς ένας καί άν ακόμη είναι γενναίος. Έ, άς γίνουμε όσοι περισσότεροι μπορούμε! <<ειπέ μοι ηέ εκών υποδάμνασαι, ή σέ γε λαοί εχθαίρουσ' ανά δήμον, επισπόμενοι θεού ομφή, ή τι κασιγνήτοις επιμέμφεαι, οίσί περ ανήρ μαρναμένοισι πέποιθε, καί ει μέγα νείκος όρηται>> <<ειπέ μου άν εκών υποτάσσεσαι ή σέ οι λαοί εχθρεύονται στόν δήμον υπακούοντες σέ θεού φωνή, ή κάποιον αδελφό σου επιμέμφεσαι, στούς οποίους ο άνδρας έχει πεποίθησι σάν αγωνίζονται, κι άν μεγάλη μάχη έχη ξεσπάσει>> (στ.95-98) Γιά τήν κατάστασιν μέ τούς μνηστήρες αιτίες είναι οι εξής: α) αυτόβουλος υποταγή β) εχθρότητα εκ μέρους τού λαού εξ αιτίας υπακοής σέ 'θεού φωνή'=κάποιος χρησμός από τό ιερατείον, καθοδήγησις τού κόσμου από τούς ποιμενάρχες-ιερείς λόγω δυσαρέσκειας στό πρόσωπον τού βασιλέως γ) εμφύλια διαμάχη εξ αιτίας συγγενικού προσώπου-αδερφού εν προκειμένω-πού διεκδικεί τήν εξουσίαν. Πάντα έτσι ήταν. Οι φαύλοι συνεχίζουν νά άρχουν διότι: 1) γίναμε εθελόδουλοι. Όταν δέν αντιδράς σέ όσα σέ υποβιβάζουν τί άλλο μπορεί νά είσαι; Καί άν είσαι μόνος φροντίζεις νά βρείς καί άλλους συναγωνιστές 2) παρασκεπτόμαστε 'χριστιανικώς'. Δείχνουμε υπερβολική ανεκτικότητα καί μοιρολατρία σέ κάποια πράγματα, δυστυχώς στά πιό μεγάλα (μετανάστευσις, π.χ.-'παγκόσμιο φαινόμενο', λένε, 'αναπόφευκτον'. Τρίχες. Άν έχεις ισχυρό κράτος εσύ κανονίζεις ποιά αλλαγή θά σέ αγγίξει από όσες λαμβάνουν χώρα στόν πλανήτη. Η διαρκής αδικία είς βάρος τής Ελλάδος υπό τών αλλοφύλων, π.χ.- Άν έχεις ισχυρό κράτος δέν σέ πολυενδιαφέρει τί λέει ο καθένας. Κάνεις όσα πρέπει. Είναι στά χέρια σου, λοιπόν. Σιγά μήν ρωτήσει η Κίνα ή η Ρωσσία κανέναν σέ κάτι πού αποφάσισε νά πράξει!). Η λογική ότι, τάχα, σχέδιον τού θεού είναι όλα όσα συμβαίνουν είναι εγκληματική (φυσικά υπάρχει σχέδιον, έχουμε, όμως, καί εμείς τό-σημαντικό καί καθοριστικό-μερίδιό μας). Μά, ο θεός θά βοηθήσει τόν άνθρωπον άν καί αυτός κάνει κάτι! Άν δέν κάνουμε τίποτα κανένας θεός δέν θά φταίει πού θά φάμε τό κεφάλι μας. 3) βρισκόμαστε διαρκώς σέ εμφύλιες διαμάχες. Πιστεύει κανείς πώς όχι; Επειδή δέν έχουμε πάρει τά όπλα νά σκοτωνόμαστε δέν έχουμε εμφύλιο; Καί τά κόμματα

193

τί είναι; Δέν έχουν χωρίσει τόν λαόν; Καί οι διαφορές τών πλουτοκρατών μέ τόν φτωχό λαόν; Δέν είναι εμφύλιος διαμάχη όλα αυτά; Πολλά μάς χωρίζουν καί αυτοί πού ξέρουν τόν λαόν μας φροντίζουν νά δημιουργούν συνεχώς καινούριους διχασμούς. Μόνον έτσι μπορούν τά λαμόγια νά κάνουν τήν δουλειά των. Άν ο Γίγας ελληνικός λαός ξυπνήσει, εγκαταλείψει συνειδητώς τήν διαμάχην καί ενωθεί...μαύρο φίδι πού τούς έφαγε...Τονίζω τό 'συνειδητώς' διότι καί άλλες φορές ενωθήκαμε καί πετύχαμε πράγματα αλλά, σχεδόν πάντα, ένας δικτάτωρ ή βασιλεύς υποχρέωνε τόν λαόν νά ενωθεί. Μόλις πέθαινε αυτός, νά τήν πάλι η διχόνοια! Καλλίτερα καί έτσι βέβαια, από τό τίποτα καί τήν διχόνοια. Άν πετύχουμε, όμως, τήν αυτόβουλον ένωσιν τών Ελλήνων, όχι μόνον θά σώσουμε οριστικώς τήν φυλήν, αλλά, λίαν συντόμως, θά γίνουμε ισχυρόν καί ανεξάρτητον, ελεύθερον κράτος. Αυτό φοβούνται. Είθε νά δώσουμε σάρκα καί οστά στούς φόβους των. <<ει δ' αύ με πληθυί δαμασαίατο μούνον εόντα, βουλοίμην κ' εν εμοίσι κατακτάμενος μεγάροισι τεθνάμεν ή τάδε γ' αιέν αεικέα έργ' οράασθαι, ξείνους τε στυφελιζομένους δμωάς τε γυναίκας ρυστάζοντας αεικελίως κατά δώματα καλά, καί οίνον διαφυσσόμενον, καί σίτον έδοντας μάψ αύτως, ατέλεστον, ανηνύστω επί έργω>> <<άν πάλι τό πλήθος μέ δάμαζε μόνος καθώς θά ήμουν, θά ήθελα στά μέγαρα μου σκοτωμένος νά πεθάνω, παρά διαρκώς αυτά τ' απρεπή έργα νά ορώ, τούς ξένους ν' αποδιώχνουν καί τίς δούλες γυναίκες νά σέρνουν απρεπώς πρός τά καλά δώματα, καί οίνος νά ξοδεύεται, καί σίτο νά τρώγουν ανόητα έτσι, ακατάπαυστα, χωρίς σταματημό>> (στ.105-111) Καλλίτερα νά πεθάνω πολεμώντας τήν ατασθαλίαν καί τούς υπερφιάλους παρά νά βλέπω διαρκώς απρεπή έργα νά εκτυλίσσονται εμπρός μου...'Καλλίτερα μιάς ώρας ελεύθερη ζωή παρά 40 χρόνια σκλαβιά καί φυλακή'. Τό δίκαιον διεκδικείται μέ αγώνες. Κατακτάται μόνον μέ αγώνες. Εσείς τί πιστεύετε; Θά σάς χαρίσει κανείς δικαιοσύνη άν δέν τήν διεκδικήσετε; <<ου μέν γάρ τι χαλιφροσύναι γέ μ' έχουσιν>> <<γιατί χαλαρές φρένες δέν μέ κατέχουν>> (στ.310) Τό νά έχει κάποιος χαλαρές φρένες δέν είναι καλό...Όστις έχει χαλαρές φρένες αμφισβητείται ο 'θυμός' του, η ποιότητα τού θυμού του γιά τήν ακρίβεια. Η ποιότης τών προθέσεων του, διότι θυμός=θυμικό=διάθεσις. Έχουμε ναί ή όχι χαλαρές φρένες σήμερα; Είναι τυχαίο πού μέσω τής εκπαιδεύσεως καί τής προπαγάνδας τών ΜΜΕ αυτό επιδιώκεται συνεχώς; Επιτέλους, όσοι ζωντανοί απέμειναν, ΑΝΤΙΔΡΑΣΤΕ. <<αυτός μέν γάρ επιστήμων βουλή τε νόω τε, λαοί δ' ουκέτι πάμπαν εφ' ημίν ήρα φέρουσιν>> <<γιάτι αυτός επιστήμων στήν βουλή καί τόν νού καί στόν λαό καθόλου πιά δέν είμαστε αρεστοί>> (στ.374-375)

194

Όταν ο Τηλέμαχος (=η αξιόλογος κρίσιμη μάζα τού λαού) έχει επιστημοσύνη στήν βουλήν καί τό νούν παρασύρει καί τόν υπόλοιπον λαόν καί απειλεί τήν όποια υπερφίαλην εξουσία. Οι εκλεκτοί πρέπει νά συμπαρασύρουν καί τούς υπολοίπους σέ μιά νέα Επανάστασιν. Αυτό, όμως, θά πρέπει νά γίνει από ανθρώπους πού έχουν επιστημοσύνη στήν βουλήν καί τόν νούν. Πρέπει νά γνωρίζουν επισταμένως τά τού φυσικού κόσμου, ώστε αι όποιες αποφάσεις ή στόχοι των νά κυριαρχούνται από σωφροσύνη καί ακολουθίαν τών νόμων τής Φύσεως. Δέν μάς παίρνει νά ξαναγίνει λάθος μέ ιδεοληψίες καί δογματισμούς τής κακιάς ώρας. Πρέπει συντομότατα νά δημιουργηθεί η νέα τάξις τών Αρίστων μέ τά παραπάνω χαρακτηριστικά. <<αλλ' άγετε, πρίν κείνον ομηγυρίσασθαι Αχαιούς εις αγορήν-ου γάρ τι μεθησέμεναί μιν οϊω, αλλ' απομηνίσει, ερέει δ' εν πάσιν αναστάς ούνεκα οι φόνον αιπύν εράπτομεν ουδ' εκίχημεν. οι δ' ουκ αινήσουσιν ακούοντες κακά έργα. μή τι κακόν ρέξωσι καί ημέας εξελάσωσι γαίης ημετέρης, άλλων δ' αφικώμεθα δήμον. αλλά φθέωμεν ελόντες επ' αγρού νόσφι πόληος ή εν οδώ. βίοτον δ' αυτοί καί κτήματ' έχωμεν, δασσάμενοι κατά μοίραν εφ' ημέας, οικία δ' αύτε κείνου μητέρι δοίμεν έχειν ηδ' ός τις οπυίοι. ει δ' υμίν όδε μύθος αφανδάνει, αλλά βόλεσθε αυτόν τε ζώειν καί έχειν πατρώϊα πάντα, μή οι χρήματ' έπειτα άλις θυμηδέ' έδωμεν ενθάδ' αγειρόμενοι, αλλ' εκ μεγάροιο έκαστος μνάσθω εέδνοισιν διζήμενος. η δέ κ' έπειτα γήμαιθ' ός κε πλείστα πόροι καί μόρσιμος έλθοι>> <<αλλά 'μπρός, πρίν εκείνος σέ ομήγυρι μαζέψη τούς Αχαιούς στήν αγορά. γιατί δέν θά υποχωρήση νομίζω αλλά θά μανίση, καί θά ειπή σέ όλους ανιστάμενος ότι φόνο σκληρό μηχανορραφήσαμε μά στό κίχ δέν προλάβαμε. Κι εκείνοι δέν θά επαινέσουν ακούοντες κακά έργα. μή κάποιο κακό μάς κάμουν καί μάς εκδιώξουν από τήν ημετέρα γή, καί σ' άλλων αφικόμεθα δήμον. Αλλά νά προφθάσουμε νά τόν σκοτώσουμε στόν αγρό μακριά τής πόλεως ή καθ' οδόν. καί τό βιός του εμείς καί τά κτήματα νά έχωμε, μοιράζοντας καθώς πρέπει μεταξύ μας, ενώ τήν οικία σέ κείνου τήν μητέρα νά δώσωμε νά έχη ή σ' όποιον τήν πάρη. Άν όμως τούτος ο λόγος δέν σάς αρέσει, αλλά βούλεσθε αυτόν νά ζή καί νά έχη τά πατρώα πάντα, μή τήν περιουσία του έπειτα όλοι μας ευχαρίστως τρώγωμεν εδώ μαζευόμενοι, αλλ' από τό μέγαρο του έκαστος μνηστήρας, μέ δώρα νά ζητή (τήν γυναίκα). κι εκείνη έπειτα νά παντρευτή, όποιον πλείστα πορίση καί από τήν μοίραν έλθη>> (στ.376-392) Η υπερφίαλη εξουσία φοβάται τό εκλεκτό κομμάτι τού λαού(=Τηλέμαχος) καί τό πρώτο τό οποίον σκέφτεται είναι η φυσική εξόντωσις του. Η δεύτερη σκέψις είναι νά μήν εξοντωθεί βιολογικώς αλλά διά τής φθοράς, φιμώσεως. Πώς θα γίνει αυτό; Μέ τό νά ισχυροποιήσει τήν επιρροήν της, αρχικώς, όσο μπορεί(=γάμος μέ Πηνελόπη). Έπειτα, αφήνει καί ένα ξεροκόμματο(=τό να αφήσουν στόν Τηλέμαχο τήν πατρώαν περιουσίαν, όχι όμως τήν διακυβέρνησιν) στούς 'αντιδραστικούς' καί θεωρεί πώς ξεμπέρδεψε. Δέν βλέπω νά συμβαίνει κάτι διαφορετικό καί σήμερα. Αυτοί οι οποίοι εξουσιάζουν τόν πλανήτη καί τήν χώραν μάς έχουν μελετήσει πολύ καλά τήν αρχαίαν ελληνικήν γραμματείαν. Οι δικοί μας

195

'αντιδραστικοί' τήν έχουν μελετήσει μιά στάλα γιά νά μήν τρώνε τό κουτόχορτο καί νά μήν συμβιβάζονται μέ τά ξεροκόμματα; Φοβάμαι πώς όχι. <<δεινόν δέ γένος βασιλήϊόν εστι κτείνειν>> <<γιατί δεινόν είναι γένος βασιλικό να σκοτώσης>> (στ.401-402) Ασχολίαστον. <<ουδ' οσίη κακά ράπτειν αλλήλοισιν>> <<δέν είναι όσιο κακά νά ράπτη ο ένας στόν άλλον>> (στ.423) Κακό πράγμα οι μηχανορραφίες. Κακές πράξεις, όμως, χαρακτηρίζουν τούς κακούς ανθρώπους. Όλη η πολιτική σήμερα-πολιτικαντισμός γιά τήν ακρίβειαν-είναι μιά μηχανορραφία. Συνεπώς, αυτοί πού τήν ασκούν είναι μηχανορράφοι, δηλαδή κακοί άνθρωποι. Επιτρέπουμε, λοιπόν, σέ κακούς νά κανονίζουν τίς ζωές μας καί τό μέλλον τών παιδιών μας. Συγχαρητήρια!

196

ΡΑΨΩΔΙΑ Ρ

<<εμέ δ' ού πως έστιν άπαντας ανθρώπους ανέχεσθαι, έχοντά περ άλγεα θυμώ. Ο ξείνος δ' εί περ μάλα μηνίει, άλγιον αυτώ έσσεται. Ή γάρ εμοί φίλ' αληθέα μυθήσασθαι>> <<σ' εμέ δέν είναι δυνατόν άπαντας τούς ανθρώπους ν' ανέχωμαι, έχοντας άλγη στήν ψυχή. καί άν ο ξένος πολύ μανιάση, άλγος γι' αυτόν θά είναι. έ, γιατί σ' εμέ προσφιλές τ' αληθή νά λέγω>> (στ.12-15) 'Δέν είναι δυνατόν νά ανέχομαι τούς πάντες, ειδικώς όταν έχω τόσα πολλά δικά μου βάσανα. Άν σάς αρέσει! άν όχι πρόβλημά σας. Εγώ θά λέω τήν αλήθεια ακόμη καί άν δέν γίνομαι αρεστός'. Έτσι πρέπει νά σκεφτόμαστε όλοι. Πρωτίστως πρέπει νά λύνουμε τά δικά μας προβλήματα καί έπειτα νά ασχολούμαστε μέ τά προβλήματα τών άλλων. Καί, βεβαίως, νά λέμε ΠΑΝΤΑ τήν αλήθειαν καί μόνον αυτήν. <<χαλεπαί δέ ανάκτων εισίν ομοκλαί>> <<γιατί σκληρές τών ανάκτων είναι οι φωνές>> (στ.189) Εδώ μάς πληροφορεί πώς όταν νευριάζουν-εξ αιτίας απειθαρχίας αναφέρεται στό κείμενον-οι Άνακτες φωνάζουν μέ σκληρότητα. Άρα, εδώ διδασκόμαστε πώς η απειθαρχία κατά τών Θεσμών πρέπει νά καταδικάζεται μέ σκληρότητα. Μήν ξεχνάμε πώς η ύπαρξις Άνακτος είναι Θεσμός στό ομηρικόν έργον. <<γιγνώσκω, φρονέω. Τά γε δή νοέοντι κελεύεις>> <<γιγνώσκω, φρονώ. αυτά σέ νοήμονα κελεύεις>> (στ.193) Συμφωνεί ο Οδυσσεύς στό παραπάνω σχόλιο-δηλαδή νά μήν παρακούμε τόν Άνακτα καί προκαλούμε τήν οργήν του-καί μάς περιγράφει τόν τύπον τού ανθρώπου πού ακολουθεί τις αρχές αυτές: γνώστης, εχέφρων-φρόνιμος, μέ νόησιν-νουνεχής. Όποιος τιμά τούς Θεσμούς, δηλαδή, είναι γνωστικός, εχέφρων, νουνεχής. Αντιστρόφως, όποιος δέν τούς τιμά είναι δίχως γνώσεις, άφρων, ανοήμων. Κρίνετε εσείς σέ τί κοινωνία ζούμε καί άν οι Θεσμοί-άν δέν αντιδράσουμε συντόμως-καταρρέουν ή όχι. Προφανώς, τό πρόβλημα είναι η κακίστης ποιότητος Παιδεία. <<νύν μέν δή μάλα πάγχυ κακός κακόν ηγηλάζει, ως αιεί τόν όμοιον άγει θεός ως τόν ομοίον. Πή δή τόνδε μολοβρόν άγεις, αμέγαρτε συβώτα, πτωχόν ανιηρόν, δαιτών απολυμαντήρα; ός πολλής φλιήσι παραστάς θλίψεται ώμους, αιτίζων ακόλους, ουκ άορας ουδέ λέβητας. Τόν κ' εί μοι δοίης σταθμών ρυτήρα γενέσθαι σηκοκόρον τ' έμεναι θαλλόν τ' ερίφοισι φορήναι, καί κεν ορόν πίνων μεγάλην επιγουνίδα θείτο. Αλλ' επεί ούν δή έργα κάκ' έμμαθεν, ουκ εθελήσει έργον εποίχεσθαι, αλλά πτώσσων κατά δήμον βούλεται αιτίζων βόσκειν ήν γαστέρ'

197

άναλτον>> <<τώρα λοιπόν ένας πολύ κακός κακόν οδηγεί, αφού πάντα τόν όμοιον οδηγεί ο θεός πρός τόν όμοιο. πού αυτόν τόν αδηφάγον άγεις, ελεεινέ χοιροβοσκέ, τόν φτωχόν ανιαρό, τών τραπεζιών ζήτουλα; αυτός σέ πολλών κατώφλι στέκοντας θά τρίψη τούς ώμους, ζητώντας ξεροκόμματα, όχι ξίφη καί λεβέτια. άν μού τόν έδινες στό μαντρί φύλακα θά τόν έκαμα, ποιμενοφύλακας νά είναι καί βλαστάρια στά ερίφια νά φέρη, καί τυρόγαλα πίνοντας μεγάλα μεριά νά κάμη. Αλλ' επειδή έργα κακά έμαθε, δέν θά θελήση μέ έργο νά καταπιαστή, αλλά ζαρώνοντας στόν δήμο θέλει νά ζητή βοσκή γιά τήν αχόρταγη γαστέρα του>> (στ.217-228) Φαίνεται πώς είναι ένα μάλλον αδιάφορο σημείον. Δέν είναι όμως! Τί μάς διδάσκει ο Όμηρος; α) ο κακός οδηγείται πάντα από κακούς. Δέν είναι δύσκολο νά πιστείτε γιά τού λόγου τό αληθές. Κοιτάξτε γύρω σας! Η πλειοψηφία είμαστε κακοί-μέ τήν ομηρικήν έννοια-τό ίδιο καί οι 'ηγέτες' μας. β) τόν όμοιον οδηγεί ο θεός πάντα πρός τόν όμοιον. Οι καλοί, λοιπόν, θά βρεθούν μέ τούς καλούς. Αυτός είναι καί ο στόχος μας. γ) όσοι είναι μαθημένοι στά κακά έργα ακόμη καί άν τούς δώσεις τήν ευκαιρίαν νά αλλάξουν ΔΕΝ αλλάζουν. Τί σημαίνει αυτό καί ποιές προεκτάσεις έχει σκεφτείτέ το μόνοι σας...'Ιδιότητες' όπως ληστές, βιαστές, έμποροι ανθρώπων-ναρκωτικών, προδότες, παιδόφιλοι, τί λέτε; Αλλάζουν; Ή μήπως θά έπρεπε νά 'ξεμπερδεύουμε'-διότι ΔΕΝ αλλάζουν-μέ αυτές τίς ομάδες πληθυσμού; Στόν καρκίνο δίνουμε 'άφεσιν αμαρτιών' ή μήπως κάνουμε ό, τι μπορούμε γιά νά τόν εξοντώσουμε; Τί διαφορετικόν από καρκινώματα γιά τό σώμα πού λέγεται πολιτεία είναι οι προαναφερθέντες τύποι ανθρώπων; <<ήε σύ πρώτος έσελθε δόμους εύ ναιετάοντας, δύσεο δέ μνηστήρας, εγώ δ' υπολείψομαι αυτού. Ει δ' εθέλεις, επίμεινον, εγώ δ' είμι προπάροιθε. Μηδέ σύ δηθύνειν, μή τίς σ' έκτοσθε νοήσας ή βάλη ή ελάση. Τά δέ σε φράζεσθαι άνωγα>> <<ή εσύ πρώτος είσελθε στούς καλοκατοικουμένους δόμους, διεισδύοντας στούς μνηστήρες, κι εγώ μένω αυτού. ή άν θέλης, περίμενε, κι εγώ πηγαίνω εμπρός. μηδέ σύ βραδύνης, μή κάποιος εντός σάν σέ νοιώση ή σέ βάλη ή σέ διώξη. αυτά νά σκεφθής σέ παρακινώ>> (στ.275-279) Γιά τήν εμφάνισιν τού Αρχηγού σέ παράταξιν μάχης υπάρχουν δύο εκδοχές: α) εμφανίζεται μπροστάρης αλλά μέ κάλυψιν στά νώτα του β) προπορεύονται οι πιστοί του καί αυτός ακολουθεί έπειτα, χωρίς αργοπορίαν, όμως, μήν κάποιος προλάβει καί τόν βάλει ή διώξει Ό Οδυσσεύς επιδοκιμάζει: <<γιγνώσκω, φρονέω. Τά γε δή νοέοντι κελεύεις>> (στ.281)

198

<<τολμήεις μοι θυμός, επεί κακά πολλά πέπονθα κύμασι καί πολέμω. Μετά καί τόδε τοίσι γενέσθω. Γαστέρα δ' ού πως έστιν αποκρύψαι μεμαυίαν, ουλομένην, ή πολλά κάκ' ανθρώποισι δίδωσι, τής ένεκεν καί νήες εϋζυγοι οπλίζονται πόντον επ' ατρύγετον, κακά δυσμενέεσσι φέρουσαι>> <<τολμηρό τό θυμικό μου, αφού πολλά κακά έπαθα στά κύματα καί στόν πόλεμον. άς γίνη καί τούτο μαζί μέ τ' άλλα. τής γαστέρας όμως δέν μπορείς ν' αποκρύψης τό μένος τής καταραμένης, η οποία πολλά κακά σέ ανθρώπους δίδει καί ένεκεν αυτής οι καλοζυγιασμένες νήες ετοιμάζονται στόν ατρύγητο πόντο, κακά στούς δυσμενείς φέρνοντας>> (στ.284-289) Όταν πάθεις πολλά, στά κύματα καί στόν πόλεμον, τό θυμικό σου γίνεται τολμηρό καί αποκτάς υπομονή. Μάς ξαναλέει γιά τό πόσο σημαντικό έιναι νά μήν πεινάει κανείς καί πώς πιό καταραμένο πράγμα από τήν πείνα δέν υπάρχει. Μέ σκληρή στρατιωτική εκπαίδευσιν μπορεί νά επιτευχθεί σήμερα, δίχως πόλεμον, τό πρώτον: απόκτησις τόλμης καί υπομονής. Πιστεύω πώς άνδρες καί γυναίκες πρέπει νά εκπαιδεύονται αναλόγως (καί, γιατί όχι, διαρκώς), περνώντας δοκιμασίες, ώστε, νά έχουν πολύ μεγαλύτερη τόλμη καί υπομονή γιά τήν ίδια τήν καθημερινή ζωή των. Όσο γιά τό δεύτερον, τήν πείνα, τά είπαμε ήδη. Δέν πρέπει νά υπάρχει κανείς φτωχός καί πεινασμένος στήν πολιτείαν. <<δμώες δ', εύτ' άν μηκέτ' επικρατέωσιν άνακτες, ουκέτ' έπειτ' εθέλουσιν εναίσιμα εργάζεσθαι. Ήμισυ γάρ τ' αρετής αποαίνυται ευρύοπα Ζεύς ανέρος, εύτ' άν μιν κατά δούλιον ήμαρ έλησιν>> <<οι δούλοι, όταν πιά δέν επικρατούν οι άνακτες, καθόλου έπειτα δέν θέλουν κατά τό πρέπον νά εργάζωνται. γιατί τό ήμισυ τής αρετής αφαιρεί ο ευρύοπας Ζεύς από τόν άνδρα, πού η ημέρα τής δουλείας τόν έπληξεν>> (στ.320-323) α) Τήν ημέραν πού κάποιος γίνεται δούλος, ο Ζεύς τού αφαιρεί τήν μισήν αρετήν. Δηλαδή, κάποιος ο οποίος ΧΑΝΕΙ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΝ του, χάνει, ταυτοχρόνως, τήν μισήν του αρετή. Προφανώς, ρίχνοντας μιά ματιά στήν ελληνικήν ιστορίαν, θά διαπιστώσει κάποιος πώς η ελευθερία ή όχι τού ατόμου εξαρτάται από τήν δυνατότητά του νά έχει ή όχι ΕΠΑΡΚΗ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑ, οικονομικήν ανεξαρτησία. Όσοι δέν μπορούσαν νά συντηρήσουν εαυτούς γίνονταν δούλοι, εργάτες άλλων. Έτσι, μέ πολύ απλόν τρόπον, εξηγείται τό γιατί ένας δούλος μπορούσε νά εξαγοράσει τήν ελευθερίαν του, άν μάζευε ένα συγκεκριμένο ποσό. Αυτό, εμμέσως, Υποδηλώνει πώς ο δούλος ΠΛΗΡΩΝΟΤΑΝ, γιατί πώς αλλιώς θά μάζευε χρήματα; Επίσης, τό γεγονός πώς υπήρχαν δούλοι πού εκτελούσαν χρέη διδασκάλων γιά τά παιδιά αποδεικνύει πώς δέν ήταν αμόρφωτοι αλλά μορφωμένοι. Συνθέστε όλα αυτά μέ τό ομηρικόν πού είδαμε πρίν, πώς ο σωστός εργοδότης-δουλοκτήτης πρέπει νά καταφέρνει νά τόν αγαπούν οι δούλοι περισσότερο από τούς γονείς των(!), προσθέστε καί τήν ρήσιν τού Δημοκρίτου 'Φέρσου στούς δούλους σου ώς μέρος τού σώματός σου' καί τρίψτε τά στή μούρη όσων ταυτίζουν τόν ελληνικόν Θεσμόν τής δουλείας μέ τήν αποτρόπαια σκλαβιά τών βαρβάρων.

199

β) Όταν ο δούλος δέν έχει καλό εργοδότη, όχι τή μισή του αρετή χάνει, αλλά, ολόκληρη καί δέν επιθυμεί, πιά, νά εργάζεται κάν. Τά πάντα, μά, τά πάντα, είναι θέμα ηγέτη σέ όλα τά επίπεδα μιάς κοινωνίας. Εργάτης πού γίνεται αντικείμενον εκμεταλλεύσεως δέν νοείται στόν ελληνικόν τρόπον τού σκέπτεσθαι. Η σύγχρονη ελληνική εργατική τάξις μεταβάλλεται σταδιακώς καί, κατά τήν γνώμη μου, μέ συγκεκριμένο σχεδιασμό, σέ μιά μάζα σκλάβων νέου τύπου. Φταίνε πολλά πού συμβαίνει αυτό. Πάνω από όλα, όμως, τό ίδιο τό ξερό μας τό κεφάλι. Δέν θά τό αναπτύξω περαιτέρω διότι θά παρεκκλίνω τού σκοπού συγγραφής. Άς τό έχουμε υπ' όψιν, πάντως, πώς αυτά τά χάλια, σέ άλλον ένα τομέα τής καθημερινής λαϊκής ζωής, μιά ελληνοπρεπής πολιτεία δέν θά τά είχε ποτε. <<αιδώς δ' ουκ αγαθή κεχρημένω ανδρί παρείναι>> <<η αιδώς δέν είναι καλή σέ άνδρα πού έχει χρεία καί παρευρίσκεται>> (στ.347) Οι ντροπές δέν ταιριάζουν στούς ανθρώπους οι οποίοι βρίσκονται σέ ανάγκη. Άς αφήσουμε, συνεπώς, τίς ντροπές καί άς κάνουμε όσα πρέπει, επιτέλους! Σήμερα καί άν είμαστε σέ ανάγκη... <<αυτός γάρ φαγέμεν πολύ βούλεαι ή δόμεν άλλω>> <<γιατί σύ πιό πολύ νά φάγης βούλεσαι παρά νά δώσης σ' άλλον>> (στ.404) Μιλάει γιά τόν πιό υπερφίαλο τών μνηστήρων, τόν Αντίνοον. Πιό πολύ νά φάει βούλεται παρά νά δώσει σέ άλλον. Στηλιτεύεται εδώ η απληστία καί τσιγκουνιά του. Μά, μήπως αυτή δέν είναι η εικών καί τών συγχρόνων 'μνηστήρων'; Τσιγκουνεύονται νά δώσουν τό παραμικρό στό λαό, τήν ίδιαν ώραν πού, μέ απληστίαν κάνουν όλα τά κέφια των, πλουτίζουν-τίς περισσότερες φορές εκνόμως-καί προστατεύουν συμφέροντα άλλων άπληστων. Μήπως είναι ψέμματα; Γιά τούς τότε μνηστήρες ήρθε η Νέμεσις, αφού βρέθηκε ο Ηγέτης(Οδυσσεύς), αφυπνίσθη η κρίσιμος εκλεκτή μάζα τού λαού (Τηλέμαχος) καί μαζί μέ τόν υπόλοιπον λαόν (Εύμαιος, κτλ) τούς περάσαν ένα ωραιότατο καί δικαιότατο λεπίδι. Γιά τούς τωρινούς δέν θά βάλουμε καί εμείς ένα χεράκι νά έρθει η Νέμεσις; <<επεί ού τις επίσχεσις ουδ' ελεητύς αλλοτρίων χαρίσασθαι, επεί πάρα πολλά εκάστω>> <<γιατί ούτε δισταγμός ουδ' έλεος σάν τά αλλότρια χαρίζουν, αφού πάρα πολλά (υπάρχουν) σ' έκαστον>> (στ.451-452) Όταν διαχειρίζεται κανείς αλλότρια αγαθά τά χαρίζει καί τά σκορπά μέ ευκολία... Όπου, λοιπόν, βλέπετε προκλητική επίδειξιν πλούτου καί χυδαίας χλιδής, νά έχετε πάντα στό νού πώς αυτός ο οποίος πράττει αυτά είναι, τό πιθανότερον, κλέφτης, καταχραστής καί εκμεταλλευτής τού ιδρώτα άλλων. Δέν ξέρω άν σάς θυμίζει κάτι...

200

<<ου μάν ούτ' άχος εστί μετά φρεσίν ούτε τι πένθος, οππότ' ανήρ περί οίσι μαχειόμενος κτεάτεσσι βλήεται>> <<δέν υπάρχει βέβαια άγχος στίς φρένες ούτε πένθος, όταν άνδρας γιά τά δικά του μαχόμενος αποκτήματα βληθή>> (στ.470-472) Θεώρει, δηλαδή, αυτονόητο καί αγαθό τό νά πολεμά, νά τραυματίζεται καί νά πεθαίνει κάποιος γιά νά προστατέψει τά αποκτήματά του. Ό, τι ακριβώς πρέπει νά κάνουν καί οι σύγχρονοι Έλληνες αλλά, δυστυχώς, ακόμη δέν τό έχουν συνειδητοποιήσει. Εύχομαι νά μήν είναι ο φόβος πού αναστέλλει τήν αντίδρασιν. Διότι, άν έχουμε καταντήσει καί δειλοί, δέν μένει καμμιά ελπίδα γιά μεγάλη κινητοποίησιν. Λίγοι 'τρελλοί' θά σώσουν πάλι τήν Ελλάδα... <<εχθροί μέν πάντες, επεί κακά μηχανόωνται>> <<εχθροί οι πάντες, αφού κακά μηχανεύονται>> (στ.499) Όσοι κακά μηχανεύονται είναι εχθροί μας. Ο Έλλην στοχεύει σέ κοινωνίες καί πολιτείες πού μηχανεύονται αγαθά.

201

ΡΑΨΩΔΙΑ Σ

<<δαιμόνι', ούτε τί σε ρέζω κακόν ούτ' αγορεύω, ούτε τινά φθονέω δόμεναι καί πόλλ' ανελόντα. Ουδός δ' αμφοτέρους όδε χείσεται, ουδέ τί σε χρή αλλοτρίων φθονέειν>> <<δαιμόνιε, ούτε γιά σέ πράττω κακόν ούτ' αγορεύω, ούτε φθονώ πού σού δίνουν καί άν παίρνης πολλά. Τό κατώφλι τούτο αμφοτέρους θά χωρέση, ουδέ χρεία τ' αλλότρια νά φθονής>> (στ.15-18) Όπου μπορεί νά φάει ένας μπορούν καί δύο. Δέν υπάρχει λόγος έριδος ή φθόνου μεταξύ ανθρώπων γιά τά υλικά. Αυτή η απλή θέσις, σέ μιά αυριανή ελληνική πολιτεία, θά πρέπει νά γίνει Θεσμός, Νόμος. Τούτο επιτυγχάνεται μόνον όταν όλοι οι πολίτες ή, έστω, η μεγάλη πλειοψηφία των, γίνουν Φιλόσοφοι. Διότι ο Φιλόσοφος στήν προσευχήν τού λέει πρός τό θείον: <<Άς έχω πάντοτε τά απαραίτητα καί νά μήν γίνω ποτέ πλούσιος>>. Άν καταφέρουμε μιά κοινωνία νά κατανοήσει καί νά εφαρμόσει τό μεγαλείον αυτής τής φράσεως, τότε, θά έχουμε πετύχει. <<Αμφίνομ', ή μάλα μοι δοκέεις πεπνυμένος είναι. Τοίου γάρ καί πατρός, επεί κλέος εσθλόν άκουον, Νίσον Δουλιχιήα εϋν τ' έμεν αφνειόν τε. τού σ' έκ φασι γενέσθαι, επητή δ' ανδρί έοικας>> <<Αμφίνομε, έ, πολύ μού φαίνεσαι μυαλωμένος πώς είσαι. γιατί από τέτοιον πατέρα, γιά τό εσθλόν κλέος του έχω ακούσει, τόν Νίσον από τό Δουλίχιο πού ήταν ωραίος καί πλούσιος. απ' αυτόν λένε γεννήθηκες, καί μέ φρόνιμον άνδρα μοιάζεις>> (στ.125-128) Άλλη μιά απόδειξις τής πίστεως στήν κληρονομικότητα. Ένεκα τού πατρός υποθέτει πώς καί ο υιός είναι ώς εκείνος. Τό σημαντικόν είναι πώς αναφέρεται σέ ψυχοπνευματικά χαρακτηριστικά-μάλα πεπνυμένος, επητής-καί όχι σέ εξωτερικά. Βεβαίως καί μεταβιβάζονται, αποδεδειγμένως, τόσο τά βιολογικά όσο καί τά ψυχοπνευματικά χαρακτηριστικά. <<ουδέν ακινδότερον γαία τρέφει ανθρώποιο πάντων όσσα τε γαίαν έπι πνείει τε καί έρπει. Ου μέν γάρ ποτέ φησι κακόν πείσεσθαι οπίσσω, όφρ' αρετήν παρέχωσι θεοί καί γούνατ' ορώρη. Αλλ' ότε δή καί λυγρά θεοί μάκαρες τελέσωσι, καί τά φέρει αεκαζόμενος τετληότι θυμώ. Τοίος γάρ νόος εστίν επιχθονίων ανθρώπων οίον επ' ήμαρ άγησι πατήρ ανδρών τε θεών τε. Καί γάρ εγώ ποτ' έμελλον εν ανδράσιν όλβιος είναι, πολλά δ' ατάσθαλ' έρεξα βίη καί κάρτεϊ είκων, πατρί τ' εμώ πίσυνος καί εμοίσι κασιγνήτοισι. Τώ μή τίς ποτε πάμπαν ανήρ αθεμίστιος είη, αλλ' ό γε σιγή δώρα θεών έχοι, όττι διδοίεν>> <<ουδέν ασθενέστερο τρέφει η γή από τόν άνθρωπον εκ πάντων, όσα στήν γήν αναπνέουν καί έρπουν. γιατί ποτέ δέν λέει κακό πώς θά πάθη οπίσω, ώσπου αρετή παρέχουν οι θεοί καί τά γόνατα τόν ορθώνουν. αλλ' όταν λυπηρά οι μακάριοι θεοί τού τελέουν, κι αυτά τά υποφέρει άκων μέ υπομονητική ψυχή. γιατί τέτοιος είναι ο νούς τών επιχθονίων ανθρώπων, όπως η ημέρα πού φέρνει ο

202

πατήρ ανδρών καί θεών. κι εγώ κάποτε ήμουν ευτυχής μεταξύ τών ανθρώπων, καί πολλά ατάσθαλα έπραξα στήν βία καί τήν κραταιότητα μου υπείκων, στόν πατέρα μου έχοντας πεποίθησι καί στούς αδελφούς μου. γιατί ποτέ καθόλου νά μή είναι άδικος ο άνδρας, αλλ' εν σιγή τά δώρα τών θεών νά έχη, ό, τι τού δίνουν>> (στ.130-142) Διδάγματα: α) ο άνθρωπος είναι τό ασθενέστερον από όλα όσα θρέφει η γή, αναπνέοντα ή έρποντα. Σήμερα έχουμε τήν ψευδαίσθησιν υπεροχής έναντι τής Φύσεως. Αυτό φαίνεται πώς θά γίνει καί καταστροφή μας. β) όσο οι θεοί του παρέχουν αρετή καί δύναμιν δέν φοβάται κανένα κακό. Εμμέσως μάς ζητά νά ασκούμαστε στήν αρετήν καί τήν δύναμιν, ώστε νά μήν γεννάται ο φόβος μέσα μας. Ο δυνατός καί ενάρετος δέν έχει τίποτα-παρά θεόν- νά φοβηθεί. γ) όταν του συμβαίνει τό κακό, τό αντιμετωπίζει μέ υπομονετική διάθεσιν. Πέρα από τήν αρετήν καί τήν δύναμιν, ο πολίτης πρέπει νά ασκείται καί στήν υπομονήν. δ) ο νούς τών ανθρώπων είναι όπως η ημέρα πού φέρνει ο πατήρ-θεός, δηλαδή, ποικιλόμορφος, ποικιλόχρωμος=χαοτικός! Προσοχή, όμως: Είναι, βασικώς, προβλέψιμος. Τό αποτέλεσμά του θά είναι πάντα μιά 'απόχρωσις τής ημέρας'. Τό ποιά θά είναι αυτή η απόχρωσις δέν είναι προβλέψιμον. Μάς λέει εδώ πώς όλοι οι άνθρωποι έχουν ένα βασικό τρόπο σκέψεως. Αυτό πού τούς κάνει νά διαφέρουν είναι οι διαφορετικοί τρόποι προσεγγίσεως σέ αυτόν τόν βασικόν τρόπον σκέψεως. Ένα παράδειγμα: όλοι θέλουν νά φάνε καί σκέφτονται πώς καί τί. Άλλοι μαγειρεύουν, άλλοι τρών ωμά. Άλλοι τρών επιλεκτικώς, άλλοι τρώνε ό, τι βρούν. ε) αυτός ο οποίος όταν νοιώθει δυνατός, ατομικώς καί συλλογικώς, πράττει ατάσθαλα, τιμωρείται εκ θεού. Εδώ μάς θυμίζει τό μέτρον. Δέν αρκεί νά αποκτήσουμε αρετήν, δύναμιν, υπομονήν. Άν δέν έχουμε αναπτύξει έναν εσωτερικό μηχανισμό ελέγχου όλες μας οι 'κατακτήσεις', μέ τήν πρώτην κιόλας ατασθαλία, αναιρούνται. Καί, βεβαίως, θά έχουμε καί τίς αντίστοιχες συνέπειες. Όπως διαπιστώνουμε, τούτο ισχύει καί γιά άτομα καί γιά λαούς συνολικώς. Είναι ολοφάνερη η ανάγκη δημιουργίας μιάς πολιτείας τών Φιλοσόφων. Όσοι φτάνουν 'ψηλά' άς έχουν υπ' όψιν πώς η παραμικρή έπαρσις καί αλαζονεία αρκεί γιά τήν καταβαράθρωσίν των. στ) ό, τι -δώρο-δίνουν οι θεοί νά τό δεχόμαστε εν σιγή, χωρίς ξιπασιά καί έπαρσιν, ούτε νά είμαστε αθεμίστιοι(=μή υπακούοντες τά θέσμια, θεσμούς=άδικοι, υβρισταί). Ειδικώς στά δώρα τών θεών δέν πρέπει νά έχουμε αλαζονεία. Τί σημαίνει αυτό; Ώς δώρο θεού λογίζεται κάτι θετικό πού κερδίζω αναπάντεχα, κάτι πού δέν είναι απόρροια τών πράξεών μου. Δώρο θεού αποκαλούμε αυτό πού δέν προβλέπεται εμφανώς ώς απόρροια συνειδητών ενεργειών. Άν επρόκειτο γιά απλή συνέχεια-ανταμοιβή συγκεκριμένων ενεργειών δέν θά αποκαλείτο 'δώρο' αλλά 'αμοιβή'. Παράδειγμα: Δώρο θεού είναι καί τό γεγονός πώς κάποιος γεννιέται μέ χαρισματικόν 'εαυτόν', πιό χαρισματικόν τών

203

άλλων. Πόσο εύκολο είναι ένας τέτοιος άνθρωπος νά ξιπαστεί; Δυστυχώς, είναι τό πιό εύκολο πράγμα στόν κόσμον! Ξέρουμε κανέναν πού νά τό έπραξε καί νά μήν τιμωρήθηκε στήν Ιστορίαν τού ανθρώπου; Καί όχι μόνον άτομα, αλλά καί ολόκληροι λαοί. Βάσει τών παραπάνω: 1) είναι φανερό πώς η αυριανή μας πολιτεία πρέπει νά χτιστεί πάνω στούς Θεσμούς, τήν Θεοσέβειαν, τήν Αρετήν, τήν Δύναμιν, τήν Υπομονήν, τό Μέτρον. 2) προβλέπω τήν συντομότατη-Ιστορικώς μιλώντας-κατάρρευσιν τής Παγκοσμιοποιήσεως καί τών φορέων και προπαγανδιστών αυτής. Διότι πράττουν ατασθάλως, αθεμιστίως, αλαζονικώς, ενώ, παραλλήλως, τούς λείπουν η αρετή καί η υπομονή. Δύναμιν έχουν, αλλά η δύναμις αυτή είναι εύθραστος. Ξεχνούν πώς υπεράνω τών ανθρωπίνων πραγμάτων υπάρχει καί θεός... <<κάκιον πενθήμεναι άκριτον αιεί>> <<πολύ κακό νά πενθή κανείς αδιακρίτως πάντοτε>> (στ.174) Συνεχόμενον πένθος=συνεχόμενη θλίψις. Παρατεταμένη θλίψις=παθογόνος κατάστασις. Κατ' αρχάς, όταν κανείς είναι θλιμμένος δέν σκέφτεται καθαρώς. Είναι αποδεδειγμένον, επίσης, πώς διάφορες παθήσεις 'γεννώνται' ή ενισχύονται από ψυχικά αίτια, στενοχώρια, θλίψιν. Είναι, λοιπόν, όντως, πολύ κακό νά βρίσκεται κανείς συνεχώς σέ κατάστασιν πένθους. Γιά νά μήν βρίσκεται πρέπει νά έχει κίνητρο! Σήμερα, προσπαθούν νά δημιουργήσουν παρατεταμένη θλίψιν καί απογοήτευσιν σέ όλον τόν κόσμο καί, επιτηδευμένως, δημιουργούν τήν εντύπωσιν πώς δέν υπάρχει ελπίς γιά κάτι καλό. Κάποιος, εν ολίγοις, όχι απλώς δέν μάς αγαπά ή αδιαφορεί γιά εμάς, αλλά, έχει συγκεκριμένο στόχο: τόν αφανισμόν μας παντοιοτρόπως. Εμείς σέ αυτή τήν εργασίαν έχουμε δεί πώς Ελπίς θά υπάρχει πάντα όσο θά υπάρχουν Έλληνες-ψυχή καί σώμα-, όσο θά υπάρχουν Άνθρωποι πού σκέπτονται καί δρούν μέ άξονα τήν Φύσιν, τό Αιώνιον καί Άφθαρτον, καί όχι τό θνητόν καί φθαρτόν πού οδηγεί σέ όλες τίς παρακμές. Είθε νά εγερθούν όλες αι υγιείς δυνάμεις τού ελληνισμού, αλλά καί τών υπολοίπων ανθρώπων. <<καί μιν μακροτέρην καί πάσσονα θήκεν ιδέσθαι, λευκοτέρην δ' άρα μιν θήκε πριστού ελέφαντος>> <<καί μακροτέρα τήν έκαμε καί πιό παχειά νά φαίνεται, καί λευκοτέρα τήν έκαμε από πριονισμένο ελεφαντόδοντο>> (στ.195-196) Η άποψις τών Ελλήνων γιά τό κάλλος στήν γυναίκα: ψηλή, παχουλή (με καμπύλες μάλλον εννοεί-'νταρντανογυναίκα'), πολύ λευκή. Φαίνεται νά μήν συμμερίζονται τίς σύγχρονες απόψεις περί 'ομορφιάς' τού μελαμψού ή μελανού... <<Τηλέμαχ', ουκέτι τοι φρένες έμπεδοι ουδέ νόημα. παίς έτ' εών καί μάλλον ενί

204

φρεσί κέρδε' ενώμας. νύν δ' ότε δή μέγας εσσί καί ήβης μέτρον ικάνεις, καί κέν τις φαίη γόνον έμμεναι ολβίου ανδρός, ες μέγεθος καί κάλλος ορώμενος, αλλότριος φώς. ουκέτι τοι φρένες εισίν εναίσιμοι ουδέ νόημα, οίον δή τόδε έργον ενί μεγάροισιν ετύχθη, ός τόν ξείνον έασας αεικισθήμεναι ούτως. πώς νύν, εί τι ξείνος εν ημετέροισι δόμοισιν ήμενος ώδε πάθοι ρυστακτύος εξ αλεγεινής; σοί κ' αίσχος λώβη τε μετ' ανθρώποισι πέλοιτο>> <<Τηλέμαχε, δέν είναι έμπεδες οι σκέψεις ουδέ η νόησι. παιδί σάν ήσουν καλλίτερα σκεπτόσουν τώρα δέ, πού μέγας είσαι καί στής ήβης τό μέτρο φθάνεις, θά έλεγε κανείς γόνος ότι είσαι πλουσίου ανδρός, σέ μέγεθος καί κάλλος ως θά σ' έβλεπεν, αλλότριος άνδρας, όμως καθόλου οι φρένες σου δέν είναι οι πρέπουσες ουδέ η σκέψι. Πώς τέτοιο έργο στά μέγαρα έγινε, καί σύ τόν ξένον άφησες νά τόν μεταχειρισθούν έτσι. Τί θά γινόταν, άν ο ξένος στούς ημετέρους δόμους καθήμενος κάποια αλγεινή κακοποίησι πάθαινε; σέ σένα αίσχος καί προσβολή μεταξύ τών ανθρώπων θά ήταν>> (στ.215-225) Η Πηνελόπη επικρίνει τόν Τηλέμαχον διότι εξ αιτίας τής απραξίας του καί τής παθητικότητός του έβαλε σέ κίνδυνο τήν ζωήν τού ξένου-Οδυσσέως. 'Φαίνεσαι ώς βασιλεύς δέν φέρεσαι ώς βασιλεύς', τού λέει. Εδώ επικρίνεται η παθητική στάσις τού αφυπνισμένου λαού (ο Τηλέμαχος, στήν προσέγγισίν μας, αντιπροσωπεύει τήν κρίσιμον μάζα τών εκλεκτών τού λαού), ο οποίος θέτει σέ κίνδυνο όχι μόνον πράγματα φανερά αλλά, ίσως, μέ τήν στάσιν του βάζει σέ κίνδυνο ακόμη καί αυτή τήν έλευσιν τού όποιου Ηγέτη. Αυτό τό λέω γνωρίζοντας πώς ο ξένος είναι ταυτοχρόνως ο Οδυσσεύς μεταμφιεσμένος-κρυμμένος. Δέν μπορεί, γιά παράδειγμα, νά μιλάμε φιλοσοφικώς καί νά θέτουμε στόχους στήν θεωρίαν καί, τελικώς, νά μήν πράττουμε τίποτα από όσα πρέπει. Η μή πρακτική εφαρμογή τής Φιλοσοφίας, από όσους τήν κηρύττουν (τούς 'αφυπνισμένους καί εκλεκτούς'), είναι τό λιγότερον υποκρισία καί μωρία, τό μέγιστον ΠΡΟΔΟΣΙΑ. Κατ' επέκτασιν, όταν αντιδρά έτσι, θέτει σέ κίνδυνο τήν ίδια του τήν ύπαρξιν, διότι δίχως Ηγέτη, αργά ή γρήγορα, ο αφανισμός είναι κοντά. Μεγαλύτερο 'αίσχος καί προσβολή' στήν Ύπαρξιν δέν υπάρχει από τήν ανυπαρξία, τόν αφανισμόν! Συνολικόν πόρισμα: Αφυπνιστείτε νοητικώς καί μέσω γνώσεων Ιστορίας, Επιστήμης, Φιλοσοφίας, αλλά μήν μείνετε εκεί. Θέστε στόχους καί περάστε στήν άμεσον εφαρμογή των. Τόσο ατομικώς, όσο καί συλλογικώς. Ειδάλλως ουδέν αγαθόν θά προκύψει γιά τόν πολίτην καί τήν πολιτείαν. Αντιθέτως, όλο καί μεγαλύτερες συμφορές θά μάς βρίσκουν. Ο Τηλέμαχος, βεβαίως, γνωρίζει γιά τόν Οδυσσέα. Άς δούμε τί έχει νά μάς πεί: <<αυτάρ εγώ θυμώ νοέω καί οίδα έκαστα, εσθλά τε καί τά χέρεια. Πάρος δ' έτι νήπιος ήα. Αλλά τοι ου δύναμαι πεπνυμένα πάντα νοήσαι. Εκ γάρ με πλήσσουσι παρήμενοι άλλοθεν άλλος οίδε κακά φρονέοντες, εμοί δ' ουκ εισίν αρωγοί>> <<όμως εγώ μέσα μου νοώ καί γνωρίζω τό καθένα, τά εσθλά καί τά χειρότερα.

205

τώρα πιά νήπιο δέν είμαι. αλλά δέν δύναμαι τά φρόνιμα πάντα νά νοώ. γιατί μέ πλήττουν παρακαθήμενοι άλλος αλλού τούτοι εδώ κακόφρονες, κι ούτε μού είναι αρωγοί>> (στ.228-232) Λέει ο 'αφυπνισμένος': <<νοώ καί γνωρίζω τά καλά καί κακά, πιά. Δέν δύναμαι, όμως, τά εμπνευσμένα πάντα να νοώ. Διότι πολλές οι σειρήνες τής παρακμής, οι κακόφρονοι πλείονες. Φυσικά, δέν μέ βοηθούν όλα αυτά!>>. Καί έτσι είναι. Ξέρουμε τά καλά καί κακά καί θέλουμε νά αντιδράσουμε. Τί κάνει γι' αυτό τό σύστημα εξουσίας; προσπαθεί νά μάς παραπλανεί γιά νά καθυστερεί διαρκώς τήν αντίδρασιν, ή, ακόμα χειρότερα, νά μάς καταστήσει μονίμως παθητικούς καί ανενεργούς. Εφ' όσον, πλέον, τό γνωρίζουμε αυτό, δέν υπάρχει επαρκής δικαιολογία γιά τήν απραξίαν μας. Ίσως, στήν εποχήν μας καί λόγω συνθηκών, νά μήν δυνάμεθα νά σκεφτούμε 'πεπνυμένα'. Αυτό, προφανώς, είναι ένα σημαντικό πρόβλημα. Ποιά λύσις υπάρχει; Νά ακολουθήσουμε ΚΑΤΑ ΓΡΑΜΜΑ τίς επιταγές εκείνων οι οποίοι, αποδεδειγμένως εκ τής Ιστορίας, εσκέπτοντο 'πεπνυμένα'. Ποίοι είναι αυτοί; οι μεγάλοι μας Ηγέτες, οι μεγάλοι μας Διανοητές, Φιλόσοφοι, Ποιητές. Εκείνοι οι οποίοι έκαναν τό όνομα τής Ελλάδος ανυπερβλήτως μεγάλο. Η 'επένδυσις' στίς δικές των εμπνεύσεις είναι αλάνθαστος τακτική. Όταν, λοιπόν, υπάρχει έλλειμα Ηγετών καί εκλεκτών πού νά δίνουν νέα οράματα στόν κόσμον, η μόνη διέξοδος πού έχουμε είναι η καταφυγή σέ δοκιμασμένες μεθόδους. Τό ίδιο δέν κάνουμε σέ κάθε πτυχή τής ζωής μας; Όσα μάς εξυπηρετούν τά επαναλαμβάνουμε δίχως αλλαγές. Έ, καί στήν συγκεκριμένη περίπτωσιν πράξατε ομοιώς! <<επεί περίεσσι γυναικών είδός τε μέγεθός τε ιδέ φρένας ένδον εϊσας>> <<γιατί υπερέχεις τών γυναικών σέ ομορφιά καί μέγεθος καί ίσες ένδον φρένες>> (στ.248-249) Τί κάνει μιά γυναίκα νά ξεχωρίζει από τίς υπόλοιπες; Η ομορφιά, τό μέγεθος, καί τά ισορροπημένα μυαλά μέσα τής! Στήν εποχήν μας έχει εγκαταλειφθεί τό τρίτο στοιχείο. Άν δέν τό επαναφέρουμε, συνειδητώς, ώς πολιτεία, τό συντομότερον, προβλέπω νά έρχονται οι μέγιστες τών καταστροφών, αφού η γυναίκα είναι στυλοβάτης τού οικογενειακού Θεσμού-άς μήν απατώμαστε οι άνδρες-, η γυναίκα γίνεται μάνα καί διαμορφώνει, στόν μεγαλύτερο βαθμό, τήν προσωπικότητα τών τέκνων, η γυναίκα έχει τήν πρωταρχικήν ευθύνη μεταδόσεως τής Παραδόσεως. Άν δέν υπάρχουν γυναίκες μέ 'ίσες ένδον φρένες' όχι οικογένεια, όχι τέκνα, όχι Παράδοσιν, αλλά ΤΙΠΟΤΑ δέν μπορεί νά περιμένει η κοινωνία καί η φυλή στό μέλλον. <<αλλά μάλ' υβρίζεις καί τοι νόος εστίν απηνής. Καί πού τις δοκέεις μέγας έμμεναι ηδέ κραταιός, ούνεκα πάρ παύροισι καί ουκ αγαθοίσιν ομιλείς>> <<αλλ' υβρίζεις πολύ, καί ο νούς σου είναι απηνής. καί κάπου νομίζεις ότι είσαι μέγας καί κραταιός, επειδή ασημάντους καί ανάνδρους συναναστρέφεσαι>> (στ.381-383)

206

Πολύ υβρίζεις, έχεις απηνή νού, νομίζεις πώς είσαι κραταιός καί σπουδαίος επειδή ασημάντους καί κακούς-ανάνδρους-συναναστρέφεσαι...Βλέπε έπαρσιν καί αλαζονεία τών εξουσιαστών στά περισσότερα-λεγόμενα πολιτισμένα-κράτη. Καί, φυσικά, καί στήν χώραν μας. Προσπαθούν μέ μανία, χρόνια τώρα, ποικιλοτρόπως, νά μάς κάνουν νά αισθανόμαστε ασήμαντοι ώς λαός γιά νά κάνουν τίς βρωμοδουλειές των καί νά προβάλλονται ώς σπουδαίοι. Αλλά μήπως τό έχουν πράγματι καταφέρει; Ή αυτός ο λαός περιμένει τήν κατάλληλην στιγμήν καί συνθήκες γιά νά αντιδράσει; Δέν μπορώ νά πιστέψω πώς μέσα σέ 20-30 χρόνια ισοπεδώθηκε ο πιό παλαιός καί ξακουστός λαός τού πλανήτη. Γι' αυτό προέκυψε καί τούτη η συγγραφική προσπάθεια. Γιά νά ξεκινήσει, επιτέλους, η ενεργός αντίστασις. Άν τό πίστευα, ή άν πίστευα, όπως κάποιοι άλλοι, πώς δέν είμαι απόγονος Ελλήνων, θά ζούσα τήν καθημερινότητά μου καί δέν θά ασχολούμουν μέ τίποτα από όσα αναφέρονται σέ τούτη τήν εργασία. Είμαι, όμως, Έλλην καί, ώς εκ τούτου, απαγορεύεται νά μείνω αμέτοχος καί σιωπηλός όταν η Ελλάς (καί κατ' επέκτασιν η Ανθρωπότης) αδικείται. Τό ίδιο προτείνω σέ όλους τούς Έλληνες. <<ώ φίλοι, ουκ άν δή τις επί ρηθέντι δικαίω αντιβίοις επέεσσι καθαπτόμενος χαλεπαίνοι>> <<φίλοι, δέν μπορεί κανείς σέ κάτι πού ελέχθη δίκαια μέ αντίθετα έπη καθαπτόμενος νά κατακρίνη>> (στ.414-415) Κάτι τό οποίον ελέχθη δίκαια δέν μπορεί κανείς μέ αντίθετα έπη νά κατακρίνει. Βλέπουμε πώς τότε ακόμη καί στούς υπερφιάλους υπήρχε κάποιο 'φιλότιμο' καί αίσθησις δικαίου. Πολύ φοβάμαι πώς, σήμερα, όχι μόνο δέν υπάρχει κάτι τέτοιο, μά, έχουμε φτάσει στό σημείο η εξουσία νά μήν συζητά κάν μέ όλους όσοι δέν συμφωνούν μαζί της καί, επιπροσθέτως, τείνει ακόμη καί σέ αυτήν τήν ποινικοποίησιν τής απόψεως-γνώμης. Είτε μέ συστηματικούς αφορισμούς από τά φερέφωνά της, είτε μέ τήν επιτηδευμένη φίμωσιν τής αντιθέτου γνώμης, είτε μέ τήν εφαρμογήν νομοθεσιών πού επιβάλλουν μιά γνώμη έναντι άλλης χάριν συμφερόντων καί όχι, φυσικά, γιά καλό σκοπό. Η Αλήθεια δέν έχει ανάγκη καμμιά νομοθεσία γιά νά επιβληθεί. Αυτό πού είναι απαραίτητο νά υπάρχει, είναι λαός μέ καθαρή σκέψιν καί παιδεία. Τότε, θά κατέληγαν όλα σέ προφανή αυτονόητα(=αλήθειες) καί σέ πολλή μεγαλύτερη υπαρξιακή συνειδητότητα. Τό οποίο θά οδηγούσε τήν κοινωνία σέ συνεχή πρόοδο καί ευημερία. Τό ζήτημα είναι πώς θά φτάσουμε σέ μιά κοινωνία μέ καθαρή σκέψιν καί παιδεία. Απάντησις: όταν κυβερνήσουν οι Φιλόσοφοι. Τό ξαναείδαμε πρίν.

207

ΡΑΨΩΔΙΑ Τ

<<ου γάρ αεργόν ανέξομαι ός κεν εμής γε χοίνικος άπτηται>> <<γιατί άεργο δέν θά τόν ανεχθώ, πού τό δικό μου ψωμί τρώγει>> (στ.27-28) 'Αυτόν πού τρώει τό δικό μου ψωμί δέν τόν ανέχομαι άεργον'... Όποιος αμοίβεται πρέπει νά δουλεύει. Ισχύει καί τό αντίστροφον. Ισχύει, δέ, γιά όλα τά επίπεδα τής κοινωνίας. Από τήν αμοιβήν τού απλού εργάτη έως τούς διοικούντες τήν χώραν, οι οποίοι σιτίζονται από τό κράτος, δηλαδή τούς πολίτες. <<ή γάρ σευ κλέος ουρανόν ευρύν ικάνει, ώς τέ τευ ή βασιλήος αμύμονος, ός τε θεουδής ανδράσιν εν πολλοίσι καί ιφθίμοισιν ανάσσων ευδικίας ανέχησι, φέρησι δέ γαία μέλαινα πυρούς καί κρίθας, βρίθησι δέ δένδρεα καρπώ, τίκτη δ' έμπεδα μήλα, θάλασσα δέ παρέχη ιχθύς εξ ευηγεσίης, αρετώσι δέ λαοί υπ' αυτού>> <<γιατί τό κλέος σου στόν ευρύν ουρανό φθάνει, όπως είναι καί τού αμώμου βασιλέως, ο οποίος θεοσεβής μεταξύ ανδρών πολλών καί γενναίων ανάσσων ευδικίαν απονέμει, καί η μέλαινα γη (του) φέρει σίτο καί κρίθη, βρίθουν δ΄ετά δένδρα καρπών, γεννούν σταθερά τά πρόβατα, καί η θάλασσα παρέχει ιχθείς λόγω τής καλής ηγεσίας του, καί ευημερούν οι λαοί υπ' αυτόν>> (στ.108-114) Μάς δίνει διάφορα χαρακτηριστικά τού Άνακτος, τού οποίου 'τό κλέος στόν ευρύν ουρανόν φτάνει', άρα τού επιτυχημένου: α) 'άμωμος'. Ο καλός Άναξ είναι άμεμπτος. Δέν δίνει δικαιώματα νά τού προσάψουν οτιδήποτε κακό. Δίνει πρώτος τό 'καλό παράδειγμα'. β) 'θεουδής(=θεοσεβής)'. Ο καλός Άναξ σέβεται τήν θρησκείαν καί πιστεύει στόν θεόν. Προφανώς, ζεί καί κατά θεόν. γ) 'ανάσσων ευδικίαν απονέμει'. Ο καλός Άναξ διοικεί μέ δικαιοσύνη καί δέν επιτρέπει τήν ανάπτυξιν τής αδικίας εντός τής πολιτείας. δ) Καλός είναι ο Άναξ όταν, λόγω τής καλής ηγεσίας του, υπάρχει αφθονία στήν παραγωγή γεωργοκτηνοτροφικών προϊόντων(=οργάνωσις τής αγροτικής οικονομίας η οποία εξυπηρετεί τήν αυτάρκειαν σέ είδη πρώτης ανάγκης γιά τόν λαόν). ε) υπό τήν ηγεσίαν του οι λαοί νά 'αρετώσι'(=νά προοδεύουν στήν αρετήν). Ανεξαρτήτως άν θά υπάρξει 'Άναξ' ή όχι στήν αυριανή μας πολιτεία, τά παραπάνω χαρακτηριστικά επιτυχίας θά πρέπει νά φροντίσει νά έχει κάθε μορφή διακυβερνήσεως πού θά επιλεχθεί. <<ουδέ τί με χρή οίκω εν αλλοτρίω γοόωντά τε μυρόμενόν τε ήσθαι, επεί κάκιον πενθήμεναι άκριτον αιεί>> <<ουδέ πρέπει μου σέ οίκον αλλότριο γοώντας καί μοιρολογώντας νά κάθωμαι, αφού πολύ κακό νά πενθή κανείς αδιακρίτως διαρκώς>> (στ.118-120)

208

Διδάγματα: α) αποφεύγουμε τούς θρήνους εντός αλλοτρίων οίκων β) είναι πολύ κακό νά πενθεί κανείς αδιακρίτως διαρκώς <<νύν δ' άχομαι. Τόσα γάρ μοι επέσσευεν κακά δαίμων>> <<τώρα άγχομαι. γιατί τόσα μού έστειλε κακά ο θεός>> (στ.129) Όταν συμβαίνουν κακά στή ζωή μάς, επακόλουθον είναι τό άγχος. Τό άγχος, όμως, φέρνει θόλωμα στήν σκέψιν, ψυχονευρωτικές παθήσεις, είναι αυξητικός παράγων όλων τών ειδών παθολογίας στό ανθρώπινο σώμα. Όταν βλέπουμε, λοιπόν, σέ μιά κοινωνία, τούς διοικούντες νά 'φροντίζουν' νά φορτώνουν μέ κακά διαρκώς τούς πολίτες, είναι προφανές πώς επιθυμούν τήν διάλυσίν της. Είτε σέ πνευματικό, είτε σέ βιολογικό επίπεδο. Διότι τό ένα φέρνει τό άλλο: Τά κακά άγχος, τό άγχος διάλυσιν. Όταν βλέπετε τέτοιους 'ηγέτες', είτε ανίκανοι είναι, είτε προδότες. Στήν πρώτη περίπτωσιν πρέπει νά πάνε σπίτι τους καί νά πάψουν νά διοικούν. Στήν δεύτερη περίπτωσιν πρέπει νά τιμωρηθούν καί νά πάψουν νά αναπνέουν. <<τίεν δέ μιν έξοχον άλλων ών ετάρων Οδυσεύς, ότι οι φρεσίν άρτια ήδη>> <<καί τόν τιμούσε εξόχως τών άλλων εταίρων του ο Οδυσσεύς, γιατί ήσαν ομόφρονες>> (στ.247-248) Εταίροι μπορούν νά υπάρξουν πολλοί. Μεγαλύτερη τιμή πρέπει νά αποδίδουμε στούς ομόφρονες μας. Αυτό μπορεί νά ισχύσει ώς γενικός κανών, από τό ατομικό επίπεδο ώς τό επίπεδο συνεργασίας μεταξύ κρατών. <<άνθρωποι δέ μινυνθάδιοι τελέθουσιν. Ός μέν απηνής αυτός έη καί απηνέα ειδή, τώ δέ καταρώνται πάντες βροτοί άλγε' οπίσσω ζωώ, ατάρ τεθνεώτί γ' εφεψιόωνται άπαντες. Ός δ' άν αμύμων αυτός έη καί αμύμονα ειδή, τού μέν τε κλέος ευρύ διά ξείνοι φορέουσι πάντας επ' ανθρώπους, πολλοί τέ μιν εσθλόν έειπον>> <<οι άνθρωποι μέ μίνι βίο γεννιούνται. Αυτός όποιος απηνής είναι, απηνής καί η σκέψι του, καί τόν καταρώνται πάντες οι βροτοί άλγη (νά έχη) οπίσω στήν ζωή, καί όταν πεθάνη τόν περιγελούν άπαντες. αυτός όποιος άμωμος είναι, άμωμη καί η σκέψι του, καί τό ευρύ του κλέος οι ξένοι μεταφέρουν σέ όλους τούς ανθρώπους, καί πολλοί εσθλόν τόν λέγουν>> (στ.328-334) Οι άνθρωποι γεννιούνται βραχύβιοι. Όποιος απηνής είναι καί απηνή σκέψιν έχει, εν ζωή τόν καταρώνται καί μετά θάνατον τόν περιγελούν. Όποιος άμωμος είναι καί άμωμη σκέψιν έχει, οι άνθρωποι μεταφέρουν τό κλέος του σέ όλους τούς ανθρώπους καί πολλοί 'εσθλόν' τόν λέγουν. Άν μάς ενδιαφέρει η υστεροφημία καί η παραδειγματική ζωή, οφείλουμε νά είμαστε όσο πιό άμεμπτοι γίνεται καί, ει δυνατόν, νά παράξουμε κλέος. Οι πρόγονοί μας, προφανώς, πέτυχαν αυτό τόν

209

στόχον. Καιρός νά αρχίσουμε νά κάνουμε κάτι καί εμείς γιά νά φανούμε αντάξιοί των. <<αίψα γάρ εν κακότητι βροτοί καταγηράσκουσιν>> <<γιατί στό άψε οι κακουχίες τούς βροτούς καταγηράσκουν>> (στ.360) Η κακοπέρασις κάνει τόν νέο νά γερνά γρηγορότερα. Όλο καί περισσότερο γνώριμη είναι η εικών πολλών συμπατριωτών μας, νέων ανθρώπων, πού μοιάζουν μεγαλύτεροι τής ηλικίας των καί, κυρίως, κουρασμένοι, ήδη, από τήν ζωήν. Άν αφήσουμε νά συνεχιστεί αυτή η κατάστασις στά επόμενα 20 έτη, τό έθνος δέν θά έχει, πιά, καμμιά ελπίδα ή μελλοντική δυναμική. Θά τό επιτρέψουμε νά συμβεί;

210

ΡΑΨΩΔΙΑ Υ

<<τέτλαθι δή, κραδίη. Καί κύντερον άλλο ποτ' έτλης, ήματι τώ ότε μοι μένος άσχετος ήσθιε Κύκλωψ ιφθίμους ετάρους. Σύ δ' ετόλμας, όφρα σε μήτις εξάγαγ' εξ άντροιο οϊόμενον θανέεσθαι>> <<βάστα, καρδιά. καί άλλο πιό τρομερό κάποτε άντεξες. τήν ημέρα όταν ο ακατάσχετος σέ μένος Κύκλωψ μού έτρωγε τούς γενναίους εταίρους. καί σύ τολμούσες, ώσπου η σκέψις σ' έβγαλεν από τό άντρο ενώ ενόμιζες ότι θά πεθάνης>> (στ.18-21) Κράτα καρδιά...πέρασες καί δυσκολότερα...Η μήτις σέ βγάζει από τήν δυσκολότερην κατάστασιν όσο τολμάς. Άρα, τό μύνημα εδώ είναι: τόλμα καί η μήτις θά σέ σώζει. 'Τόλμη καί σύνεσις' είναι η απάντησις γιά τήν σωτηρίαν ημών καί σήμερα. <<ανίη καί τό φυλάσσειν πάννυχον εγρήσσοντα>> <<Ανία καί τό νά φυλάγης ολονυκτίς σε εγρήγορσι>> (στ.52-53) Δέν αφήναν έναν φρουρό νά φυλάγει ολονυκτίς ήδη από τότε. Η αλλαγή φρουράς ήταν επιβεβλημένη γιά νά μήν προκαλείται ποτέ ανία καί κάθε φρουρά νά είναι 'φρέσκια' καί σέ εγρήγορσιν. <<τοιαύτη γάρ εμή μήτηρ, πινυτή περ εούσα. Εμπλήγδην έτερόν γε τίει μερόπων ανθρώπων χείρονα, τόν δέ τ' αρείον' ατιμήσασ' αποπέμπει>> <<γιατί τέτοια καί η μητέρα μου, καί άς είναι συνετή. ανοήτως έτερον τιμά από τούς φθαρτούς ανθρώπους χειρότερον, ενώ τόν καλλίτερο μή τιμώντας αποπέμπει>> (στ.131-133) Αυτό τό λέει γιά τήν Πηνελόπη, αλλά γενικεύεται γιά όλες τίς γυναίκες, ειδικώς τίς γυναίκες τής εποχής μας. Πόσο δίκαιον έχει...Άρα, γιά νά είναι κάτι από τόσο παλαιά διαπιστωμένο σημαίνει πώς είναι στήν φύσιν τής γυναίκας. Μόνον περιορίζεται-μέσω εκπαιδεύσεως-δέν εξαλείφεται. Στήν εποχή μας είναι εντονότατο τό φαινόμενον διότι η γυναίκα όχι απλώς δέν εκπαιδεύεται πνευματικώς, αλλά στρέφεται, υπούλως, από τό σύστημα όλο καί περισσότερο πρός τά κατώτατά της ένστικτα. <<χαλεπόν γάρ ερυκακέειν ένα πολλούς>> <<γιατί είναι δύσκολον ένας νά εμποδίση πολλούς>> (στ.313) Είναι δύσκολον ένας νά τά βάλει μέ πολλούς... <<ώ φίλοι, ουκ άν δή τις επί ρηθέντι δικαίω αντιβίοις επέεσσι καθαπτόμενος χαλεπαίνοι>> <<φίλοι, δέν μπορεί κανείς γιά κάτι πού ειπώθηκε δίκαια μέ αντίθετα λόγια

211

καθαπτόμενος νά κατακρίνη>> (στ.322-323) 'Κάτι πού ειπώθηκε δικαίως δέν μπορεί κανείς μέ αντίθετα λόγια καθαπτόμενος νά κατακρίνει'. Σήμερα; Εμένα μου λές...Καί δίκαιο νά έχεις, άν δέ συμφωνεί η θέσις σου-όσο τεκμηριωμένη καί νά είναι-μέ εκείνη τού συστήματος εξουσίας, αποπέμπεσαι, κατηγορείσαι, λοιδωρείσαι. Καί άν πολυαντιστέκεσαι περιθωριοποιείσαι, απομονώνεσαι, εξοντώνεσαι. Όσο τό επιτρέπουμε έτσι θά είναι.

212

ΡΑΨΩΔΙΑ Φ

<<νήπιοι αγροιώται, εφημέρια φρονέοντες, ά δειλώ>> <<νήπιοι αγροίκοι, τά εφήμερα φρονούντες, δειλοί>> (στ.85-86) Κατηγορούνται όσοι σκέπτονται τά εφήμερα. Αποκαλούνται νήπιοι, αγροίκοι, δειλοί. Άς τό αναλύσουμε λίγο: α) 'νήπιοι'. Θεωρείται νηπιακός τρόπος σκέψεως. Τά νήπια λειτουργούν αποκλειστικώς βάσει τών αναγκών των. Αντιδρούν μόνον όταν αυτές δέν ικανοποιούνται. Κατά τά άλλα, κάνουν όσα τά αφήνουν οι γονείς των νά κάνουν. Τά νήπια δέν έχουν αίσθησιν ευθύνης, γενικώς δέν έχουν κανένα ανεπτυγμένο συναίσθημα πέραν τού φόβου μή εκπληρώσεως κάποιου ενστίκτου-ανάγκης των. Τά νήπια είναι ανίκανα νά θέσουν στόχους γενικώς, πόσο μάλλον πνευματικής κατευθύνσεως. Ο σύγχρονος άνθρωπος πόσο διαφορετικός είναι από ένα νήπιο; Σήμερα, υπάρχει ένας κόσμος πού λειτουργεί, σχεδόν αποκλειστικώς, βάσει ενστίκτων, στήν πραγματικότητα ευθυνόφοβος, πού κάνει, πρακτικώς, όσα τό σύστημα τού υπαγορεύει, πού, όταν διαμαρτύρεται, ζητά δικαιώματα αποκλειστικώς υλικής φύσεως, πού δέν θέτει στόχους αρετής ή όποιας άλλης πνευματικής κατευθύνσεως. Μάς μετατρέπουν σέ νήπια μέ κάθε τρόπο. Είναι γνωστόν, είς όσους ασχολούνται, πώς η ελληνική γλώσσα 'αναγκάζει' τόν άνθρωπον πού τήν μιλά, ιδιαιτέρως όποιον τήν γνωρίζει καλώς, νά σκεφτεί παραπάνω, νά γίνει πιό πνευματικός, νά ξεφύγει γρήγορα από τό νηπιακόν επίπεδο. Πόσο τυχαίον είναι πώς η γλώσσα μας αλλοιώνεται, σκοπίμως καί χυδαίως, διαρκώς εδώ καί, κάτι παραπάνω από, 30 χρόνια; Προσθέστε καί τό γεγονός πώς 'κάποιοι' επιχείρησαν ακόμη καί τήν κατάργησιν τής μέ άμεσον (βλέπε φωνητικόν-λατινικόν αλφάβητον) ή έμμεσον (υιοθέτησιν αγγλικής ώς δεύτερης επίσημης γλώσσας) τρόπον καί, τέλος, απαντήστε μόνοι σας: υπάρχει ή όχι προφανής συνωμοσία εναντίον τού λαού μας γιά νά γίνει περισσότερο νήπιος καί, άρα, πιό πειθήνιος, προβλέψιμος καί ευκολοκυβέρνητος; Ήδη τό βλέπουμε νά συντελείται! Όσοι ζωντανοί εγερθείτε. Πρέπει νά αντιδράσουμε. β) 'αγροίκοι'. Άνθρωποι πού ζούν απομονωμένοι, μακριά από τίς πόλεις-κοινωνίες, στούς αγρούς. Εκεί αναπτύσσουν πολλαπλώς τό ένστικτον τής αυτοσυντηρήσεως, γενικώς τά ένστικτα. Μόνον ένας αγροίκος σκέφτεται τά εφήμερα. Ένας τύπος δηλαδή πού, πάλι, λειτουργεί βάσει ενστίκτων. Στήν περίπτωσιν αυτήν εξ ανάγκης. Δέν είναι κάτι μεμπτό πού συμβαίνει αυτό. Τό σημαντικόν είναι πώς συμβαίνει. Καί σέ αυτό ακριβώς αναφέρεται ο Όμηρος. Γενικώς, αγροίκοι θεωρούνταν, μέχρι πρότινος, όσοι ήταν πιό κτηνώδεις καί άξεστοι στήν συμπεριφορά των, επίσης οι λιγότερο κοινωνικοποιημένοι. Τό κακό σήμερα είναι πώς όλο καί περισσότεροι 'αγροίκοι' εμφανίζονται μακριά από τούς αγρούς, στίς-δήθεν-πολιτισμένες μεγαλουπόλεις καί πόλεις. Η ωμή καί παράλογη βία, ο ατομικισμός καί ανταγωνισμός σέ 'ζωτικό χώρο' μέ τόν συνάνθρωπο, η διαρκής νευρικότης καί έντασις, καθώς καί μιά σειρά από άλλες 'ευγενείς' πράξεις

213

καί δραστηριότητες αποδεικνύουν πώς οι σύγχρονες πόλεις, μεγαλουπόλεις, αστικά κέντρα, έχουν γίνει χώροι ανελέητων θηρευτών τού εφήμερου. γ) 'δειλοί'. Γιατί ένας άνθρωπος πού αναζητά μόνον τά εφήμερα χαρακτηρίζεται 'δειλός'; Διότι τά εφήμερα είναι ταυτισμένα μέ τήν ικανοποίησιν τών ενστίκτων. Όστις ασχολείται μόνον μέ αυτά, στήν πραγματικότητα, ελαχίστως διαφέρει τών ζώων. Πράττει τό ελάχιστο δυνατόν εν ζωή. Συντηρεί, απλώς, τήν 'μηχανή' πού έλαβε από τήν φύσιν στήν ελάχιστη δυνατή λειτουργία. Δέν τής κάνει 'βελτιώσεις' ούτε 'αναβαθμίσεις'. Κάνει όσα, ούτως ή άλλως, είναι βασικώς προγραμματισμένος νά αναζητά, καί μόνον. Τό νά θέτει κάποιος στόχους πέραν τών βιολογικών αναγκών είναι γνώρισμα Ανθρώπου. Καί όχι απλώς ανθρώπου, αλλά, γενναίου ανθρώπου. Απαιτείται θάρρος, γενναιότης, ευθύνη γιά νά διαφέρει από τά κτήνη. Εδώ τίθεται ένα άλλο ερώτημα: εφ' όσον σήμερα βλέπουμε τήν μεγάλη μάζα τών ανθρώπων νά είναι 'νήπιοι, αγροίκοι, δειλοί', πώς θά γίνει νά αλλάξουμε πρός τό αγαθόν τήν κατάστασιν εντός πολιτείας; Απάντησις: Αι μάζες ΠΑΝΤΑ ακολουθούν αυτούς πού ξεχωρίζουν. Πρέπει νά ξεχωρίσουν, συνεπώς, οι ενάρετοι, θαρραλέοι, ευγενείς, νοήμονες, συνετοί. Τούς τρόπους πού θά γίνει αυτό μένει νά τούς συζητήσουμε. <<επεί ή πολύ φέρτερόν εστι τεθνάμεν ή ζώοντας αμαρτείν, ού θ' ένεκ' αιεί ενθάδ' ομιλέομεν, ποτιδέγμενοι ήματα πάντα>> <<αφού, έ, πολύ καλλίτερο είναι νά πεθάνουμε παρά ζωντανοί ν' αστοχήσουμε, γι' αυτό πού πάντα εδώ μαζευόμαστε, προσδοκώντας καθημερινά>> (στ.154-156) Καλλίτερον τό νά πεθάνουμε τώρα αμέσως παρά νά ζήσουμε βλέποντας καθημερινά τήν ήττα μάς...Άς πολεμήσουμε γιά όσα πρέπει νά γίνουν καί άς χάσουμε καί τήν ίδια τήν ζωήν μας. Προτιμότερον τί είναι; Η ατίμωσις, η αναξιοπρέπεια, η σκλαβιά, ή η Ελευθερία; Διότι ο τιμημένος θάνατος, γιά υψηλά ιδανικά, είναι μιά μορφή Ελευθερίας. Είναι η επιλογή τής Μεγάλης Εξόδου, η υπέρβασις τού εφήμερου πού λέγαμε πρίν. Διότι, σέ κάθε περίπτωσιν, όλοι θά πεθάνουμε! Είναι τό μόνο βέβαιον πράγμα σέ αυτή τήν ζωήν. Τό νά διαλέξεις νά πεθάνεις γιά ένα μεγάλο σκοπό, καί πρός παραδειγματισμόν τών υπολοίπων ανθρώπων, είναι υπέρβασις τού καθιερωμένου. Γι' αυτό μόνον πολύ ευγενείς, ψυχωμένοι καί ενάρετοι άνθρωποι έχουν κάνει τέτοιου είδους θυσίες στό διάβα τών αιώνων. Ποτέ συμβατικοί άνθρωποι τής μάζας. Γιά νά μήν υπάρχει καμμιά αμφιβολία γιά τή σημασία τής στιγμής τού θανάτου, άς θυμηθούμε τό ρητόν τού Σόλωνος: 'μηδένα πρό τού τέλους μακάριζε'. Καί γιά νά μήν υπάρχει καμμιά αμφιβολία γιά τό είδος καί βάθος τού μυνήματος πού μεταφέρει ένας θάνατος γιά υψηλόν ιδανικόν, άς θυμηθούμε-ξανά-τόν Λεωνίδα, τούς 300 Σπαρτιάτες καί τούς 700 Θεσπιείς. Τό μήνυμά του πρός τούς υπολοίπους Έλληνες ήταν: 'νά μάς θυμάστε'. Σκεφτείτε πώς μετέδωσαν, μέ τόν

214

τρόπον αυτόν, τό Ύψιστον, διαχρονικώς, μήνυμα Ελευθερίας τού Ανθρώπου απέναντι στήν τυραννία κάι τήν σκλαβιά. Μέ βάσιν εκείνη τήν Θυσίαν, ανάλογα γεγονότα επαναλείφθηκαν πολλάκις από τούς Έλληνες καί, σέ κάποιες λιγοστές περιπτώσεις, καί από αλλοφύλους, κοινωνούς τού ελληνικού πολιτισμού καί τών μηνυμάτων του. Είτε, λοιπόν, πετύχουμε τούς σκοπούς μας εγκαθιδρύοντας μιά νέα πολιτεία, είτε πεθάνουμε γιά αυτό τόν σκοπό μεταδίδοντας τό μήνυμα Ελευθερίας στίς επόμενες γενιές, η πορεία μας σέ αυτή τήν γήν θά κριθεί επιτυχημένη. Σέ κάθε άλλη περίπτωσιν, δυστυχώς, θά έχουμε αποτύχει. <<ου γάρ τοι σέ γε τοίον εγείνατο πότνια μήτηρ οίόν τε ρυτήρα βιού τ' έμεναι καί οϊστών>> <<γιατί τέτοιον βέβαια δέν σέ γέννησεν η σεβαστή μητέρα, εντατήρας τόξου νά είσαι καί βελών>> (στ.172-173) Άλλη μιά φορά διαφαίνεται η ακλόνητος πίστις πώς 'γεννιέσαι, δέν γίνεσαι'. Άς ξαναπούμε τί σημαίνει αυτό σέ πρακτικό, σύγχρονο επίπεδο: Η προσπάθεια τού παγκόσμιου εξουσιασμού νά μάς κάνει όλους ίδιους, όμοιους, ίσους, είναι αντιφυσική καί, ώς εκ τούτου, θά αποτύχει. Τό θέμα είναι νά τό καταλάβουμε καί νά κάνουμε αυτά πού πρέπει δίχως αιματοχυσίες. Αλλιώς η ανθρωπότης, ειδικώς αυτή τής Δύσεως, θά δοκιμαστεί μέ σφοδρότητα στά επόμενα 20-30 έτη. Η Ελλάς, συγκεκριμένως, αντιμετωπίζει τόν μεγαλύτερο κίνδυνον από όλες τίς υπόλοιπες δυτικές χώρες. Τούς λόγους τούς έχουμε προαναφέρει. Είναι καιρός νά δώσουμε στήν Ιστορίαν ένα νέο μεγάλο σταθμό. Ένα νέο μεγάλο παράδειγμα. <<ώ πόποι, ή μοι άχος περί τ' αυτού καί περί πάντων>> <<πώ πώ, έ, μεγάλο τό άγος γιά μένα καί γιά όλους>> (στ.249), συνεχίζει : <<αλλ' ει δή τοσσόνδε βίης επιδευέες ειμέν αντίθέου Οδυσήος, ό τ' ου δυνάμεσθα τανύσσαι τόξον. Ελεγχείη δέ καί εσσομένοισι πυθέσθαι>> <<αλλά επειδή τόσο πολύ σέ δύναμιν υστερούμεν από τόν ισόθεον Οδυσσέα, καί δέν δυνάμεθα νά τανύσουμε τό τόξο. ντροπή καί οι επιγενόμενοι νά τό μάθουν>> (στ.253-255) Δέν στενοχωριέται γιά τήν εξουσίαν(=Πηνελόπη) πού θά χάσει τόσο, αλλά γιά τό ό, τι οι άνθρωποι τών νεοτέρων γενεών θά μάθουν πόσο πιό άξιος, πιό δυνατός ήταν ο αληθής Ηγέτης(=Οδυσσεύς) από αυτούς τούς υπερφιάλους σφετεριστές. Τό ίδιο, ακριβώς, πράττει καί η σύγχρονος εξουσία. Έχει 'αποκαθηλώσει' μεγάλες ηρωικές μορφές τού παρελθόντος, έχει κατασυκοφαντήσει μεγάλους Ηγέτες πού 'δέν τήν βολεύει' νά συγκρίνονται μαζί της, στηριζόμενοι στά λιγοστά μεμπτά των καί διογκώνοντας τά, καί, τέλος, όσοι άμεμπτοι υπήρξαν, στούς οποίους τίποτα δέν μπορεί νά προσάψει, 'φροντίζει' νά 'σβήνει' από παντού τά έργα των, ώς νά

215

μήν υπήρξαν. Αι εξουσίες συμπεριφέρονται καί σκέπτονται πάντοτε μέ τόν ίδιον ακριβώς τρόπον. <<ουδέ τις άλλος ημετέρων μύθων ξείνος καί πτωχός ακούει>> <<κανένας άλλος τούς μύθους μας ξένος καί φτωχός δέν ακούει>> (στ.291-292) Ουδείς απλός πολίτης ακούει όσα οι υπερφίαλοι σφετεριστές συζητούν καί-προφανώς-αποφασίζουν γιά όλους. Δέν γίνεται κάτι διαφορετικό σήμερα. Μυστικές συμφωνίες, στά μουλωχτά νομοθεσίες υπέρ τών διαφόρων συμφερόντων, καί, δυστυχώς, πολλά άλλα...Είπαμε: Οι εξουσίες συμπεριφέρονται καί σκέπτονται πάντοτε μέ τόν ίδιον ακριβώς τρόπον. <<ού πως έστιν εϋκλείας κατά δήμον έμμεναι οί δή οίκον ατιμάζοντες έδουσιν ανδρός αριστήος. Τί δ' ελέγχεα ταύτα τίθεσθε;>> <<δέν είναι δυνατόν καλό όνομα στόν δήμο νά έχουν, εκείνοι πού τόν οίκον ατιμάζοντες τρώγουν ανδρός αρίστου. τί είναι λοιπόν οι ντροπές αυτές πού λέτε;>> (στ.331-333) 'Γιά ποιά ντροπή μιλάτε ρέ ξεδιάντροποι; Πού τολμάτε νά μιλάτε καί γιά ντροπή εσείς, οι πιό κατάπτυστοι καί ντροπιαστικοί από όλους'. Κάτι μού θυμίζει, κάτι μού θυμίζει...Πόσοι άνθρωποι σήμερα, κυρίως δημόσια πρόσωπα, τάχα μιλάνε γιά αξίες καί αρχές, τίς οποίες, αποδεδειγμένως, οι ίδιοι των πολλάκις έχουν παραβιάσει!!! Τό λάθος είναι πού κάποιοι συνεχίζουν καί τούς ακούν. Ο λαός πρέπει νά μάθει νά ακούει μόνον όσους είναι άριστοι. Μιλάμε τόσο γιά τόν 'πολιτικόν κόσμον' όσο καί γιά τήν, λεγόμενη, 'πνευματικήν ηγεσίαν' τού τόπου, η οποία περιλαμβάνει καί τόν, λεγόμενον, 'καλλιτεχνικόν χώρον'. Είναι επιτακτική ανάγκη νά αλλάξει αυτό τό συντομότερον. Στήν νέα μας πολιτεία, εννοείται, δέν θά υπάρχει τέτοιο λάθος. Ο πολίτης θά είναι εκπαιδευμένος νά διακρίνει τούς ποιοτικούς καί αληθινούς ανθρώπους, καί, βεβαίως, νά ακούει καί νά συμβουλεύεται μόνον αυτούς. Είπαμε, οι καιροί πού ζούμε είναι δύσκολοι. Οι μόνοι, εγγυημένως, αξιόπιστοι σύμβουλοί μας είναι οι αρχαίοι Έλληνες συγγραφείς. Εκεί αναζητείστε συμβουλές όταν δέν βρίσκετε σύγχρονον άνθρωπον νά σάς δώσει. <<αλλ' εις οίκον ιούσα τά σ' αυτής έργα κόμιζε, ιστόν τ' ηλακάτην τε, καί αμφιπόλοισι κέλευε έργον εποίχεσθαι. Τόξον δ' άνδρεσσι μελήσει πάσι, μάλιστα σ' εμοί. Τού γάρ κράτος έστ' ενί οίκω>> <<αλλά στόν οίκο πηγαίνοντας τά έργα σου φρόντιζε, αργαλειό καί ηλακάτη (ρόκκα), καί τίς υπηρέτριες κέλευε μέ τό έργο τους ν' ασχοληθούν. Τό τόξο τούς άνδρες θά μέλη όλους, καί μάλιστα εμένα. γιατί κράτος δικό μου είναι στόν οίκο μου>> (στ.350-353) Η θέσις τής γυναίκας...Αρχόντισσα, Άνασσα τού οίκου της. Διοικεί τό υπηρετικόν προσωπικόν. Η μόνη εργασία πού βλέπουμε, σέ όλο τό ομηρικό έργο, νά κάνουν

216

οι Αρχόντισσες ενός εκάστου Οίκου είναι η υφαντική τέχνη. Αυτό πρέπει νά μάς πεί πολλά. Η υφαντική είναι μιά πολύ εκλεπτυσμένη τέχνη. Απαιτεί πολλή υπομονή, μεράκι, δεξιότητα, φαντασία. Η Παράδοσις αυτή, τής οποίας είμαι καί προσωπικός μάρτυς, διετηρήθει στό ακέραιον ώς πρίν μερικές δεκαετίες. Ειδικώς οι Μικρασιάτες, Πόντιοι καί Πολίτες θά γνωρίζουν καλώς τί εννοώ. Δέν υπήρχε σπίτι πού νά μήν δημιουργούν εργόχειρα οι γυναίκες. Πανέμορφα, πολύπλοκα, χρηστικά. Κάποτε η αίγλη ενός Οίκου κρινόταν καί από τά 'προικιά', τά οποία δέν ήταν άλλο από υφαντουργήματα, πλεκτά, καί πάσης μορφής καί σχεδίου, εργόχειρα. Η ασχολία αυτή, μέ τήν οποίαν καταπιάνονται οι γυναίκες στόν Όμηρον, εμμέσως αποδεικνύει τό νοητικόν καί μορφωτικόν επίπεδόν των. Τήν ίδιαν ώρα πού οι δούλες ασχολούνται μέ χειρονακτικές καί βαρειές εργασίες, οι αρχόντισσες ασχολούνται μέ τήν παραγωγήν πνευματικού έργου όπως ένα χειροτέχνημα. Μάς υπενθυμίζει πώς ο πόλεμος είναι δουλειά τών ανδρών-άρα καί η διοίκησις τής πολιτείας-καί η ισχύς, τό κράτος τών ανδρών είναι πού διατηρεί τόν Οίκον. Η αρμοδιότης τής γυναίκας είναι νά διοικεί αυτό τόν Οίκο. Τό θέμα συναντήσαμε καί στήν 'Ιλιάδα', Ραψωδία Ζ. <<τάχ' ουκ εύ πάσι πιθήσεις>> <<δέν είναι καλό όλους ν' ακούς>> (στ.369) Δέν είναι καλό νά ακούς τούς πάντες. Οι πρόγονοί μας-οι φιλόσοφοί μας-πίστευαν πώς πρέπει νά ακούει κανείς μόνον τούς επαϊοντες στά διάφορα θέματα, οι οποίοι, όμως, καί πάλι, έπρεπε νά ακολουθούν κάποιους συγκεκριμένους κανόνες γιά νά θεωρούνται άξιοι νά διδάσκουν άλλους. Μέ μιά φράσιν: νά είναι καί οι ίδιοι των φιλόσοφοι...

217

ΡΑΨΩΔΙΑ Χ

<<ούτε θεούς δείσαντες, οί ουρανόν ευρύν έχουσιν, ούτε τιν' ανθρώπων νέμεσιν κατόπισθεν έσεσθαι. Νύν υμίν καί πάσιν ολέθρου πείρατ' εφήπται>> <<ούτε τούς θεούς φοβούμενοι, πού τόν ευρύν ουρανόν έχουν, ούτε τών ανθρώπων τήν νέμεσι πού όπισθεν θά σάς ήταν. Τώρα σέ σάς όλους τό πέρας τού ολέθρου αγγίζει>> (στ.39-41) Όποιος έχει σκοπό νά αδικήσει άς έχει υπ'όψιν του τίς δύο δυνάμεις αι οποίες τόν απειλούν: α) ο φόβος των θεών(=θεία δίκη) β) η νέμεσις τών ανθρώπων. Οι σημερινοί εξουσιαστές, καλώς διαβασμένοι όντες, έχουν σχεδόν καταφέρει νά αποκλείσουν τήν ανθρώπινη νέμεσιν αποκοιμίζοντας καί αποβλακώνοντας τόν κόσμον μέ διάφορους τρόπους. ΔΕΝ πρόκειται νά ξεφύγουν από τήν ΘΕΙΑ ΔΙΚΗΝ ό, τι καί νά κάνουν. Ο τρόπος μέ τόν οποίον ενεργούν αποδεικνύει είτε πώς πιστεύουν σέ αντίθετες δυνάμεις από εκείνες του αγαθού, είτε πώς δέν πιστεύουν κάν στήν ύπαρξιν θεού, άρα, δέν θά υπάρξει-γι' αυτούς-ούτε θεία δίκη. Νά είναι σίγουροι ότι σε κάθε περίπτωσιν σφάλλουν...'Τό πέρας τού ολέθρου όλους εσάς τώρα αγγίζει'. <<Ευρύμαχ', ουδ' εί μοι πατρώϊα πάντ' αποδοίτε, όσσα τε νύν ύμμ' εστί καί εί ποθεν άλλ' επιθείτε, ουδέ κεν ώς έτι χείρας εμάς λήξαιμι φόνοιο πρίν πάσαν μνηστήρας υπερβασίην αποτίσαι. Νύν υμίν παράκειται εναντίον ηέ μάχεσθαι ή φεύγειν, ός κεν θάνατον καί κήρας αλύξη. Αλλά τιν' ου φεύξεσθαι οϊομαι αιπύν όλεθρον>> <<Ευρύμαχε, ουδέ κι άν τά πατρώα σας πάντα μού δώσετε, όσα τώρα έχετε καί άν κάπου άλλα προσθέσετε, ουδέ τότε θά έληγαν τά χέρια μου τού φόνου πρίν οι μνηστήρες πάσαν υπερβασίαν αποτίσουν. Τώρα σέ σάς εναπόκειται ή εναντίον νά μάχεσθε ή νά φύγετε, όποιος θάνατο καί μοίρα γλυτώση. αλλά κανείς δέν θ' αποφύγη νομίζω τόν σκληρόν όλεθρον>> (στ.61-67) Κανένα έλεος στούς καταχραστές όταν ο Αρχηγός επιστρέψει/εμφανιστεί...Όσα καί νά υπόσχονται νά δώσουν γιά νά σώσουν τήν ζωούλα των ο μόνος σκοπός πρέπει νά είναι η εξόντωσίς των χωρίς διαπραγμάτευσιν. Αυτό μάς διδάσκει εδώ ο Όμηρος. Η Δικαιοσύνη δέν είναι καλή ή κακή. Είναι, απλώς, Δικαιοσύνη. Η άνευ συζητήσεως εξόντωσις τών κακών είναι τό ανάλογον τής εξοντώσεως τού καρκίνου στό ανθρώπινο σώμα. Οι κακοί θεωρούνται-καί είναι-καρκινώματα, παθήσεις, δυσλειτουργίες, στό σώμα τής πολιτείας. Οι παθήσεις καί δυσλειτουργίες ώς ενός βαθμού θεραπεύονται. Θά μπορούσαν, δηλαδή, κάποιοι μέ κακήν φύσιν νά συνετιστούν διά τής πειθούς καί τής εκπαιδεύσεως-τό είχαμε δεί καί σέ προηγούμενο σχόλιο. Τά καρκινώματα, όμως, δέν θεραπεύονται. Είτε ξεριζώνονται είτε κατατρώγουν τό σώμα. Αναφερθήκαμε καί πρίν στά πιό γνωστά

218

καρκινώματα: βιαστές, δολοφόνοι, έμποροι ανθρώπων-ναρκωτικών, παιδόφιλοι, προδότες. Αυτά αντιμετωπίζονται ΜΟΝΟΝ μέ ξερίζωμα. <<πώς δή νύν, ότε σόν γε δόμον καί κτήμαθ' ικάνεις, άντα μνηστήρων ολοφύρεαι άλκιμος είναι;>> <<πώς λοιπόν τώρα, αφού στόν οίκο σου καί τά κτήματα έφθασες, εμπρός στούς μνηστήρες ολοφύρεσαι ενώ άλκιμος είσαι;>> (στ.231-232) Ο Ηγέτης ούτε στιγμή δέν πρέπει νά δειλιάσει ή νά διστάσει νά επιτελέσει τό έργο πού τού αντιστοιχεί, ειδικώς σέ σχέσιν μέ τήν υπερφίαλην εξουσία. <<μή ποτε πάμπαν είκων αφραδίης μέγα ειπείν, αλλά θεοίσι μύθον επιτρέψαι, επεί ή πολύ φέρτεροί εισι>> <<ποτέ διόλου υποχωρώντας στήν ανοησία μεγάλο λόγο μή πής αλλά στούς θεούς νά επιτρέψης νά μιλούν αφού πολύ ανώτεροι είναι>> (στ.287-289) 'Μεγάλο λόγο μήν πείς υποχωρώντας στήν ανοησία', καί, 'Πρόσεξε νά τηρείς πάντα όσα οι θεοί επιθυμούν από τούς ανθρώπους'. Διδάγματα: α) ο άνθρωπος δέν πρέπει νά γίνεται ανόητος, ούτε νά αφήνει τήν ανοησία νά τόν κυριεύει, έστω καί στιγμιαίως. β) ο άνθρωπος πρέπει νά τηρεί τό μέτρον καί νά αποφεύγει τήν υπερβολήν-εν προκειμένω τά μεγάλα λόγια. γ) ο άνθρωπος δέν πρέπει νά παρασυρθεί ποτέ νά πιστέψει πώς αι δικές του σκέψεις μπορούν νά είναι υπεράνω τής βουλής τού θεού. δ) ο άνθρωπος πρέπει νά 'κάνει υποταγή' στούς θεούς καί στίς βουλές των. Στήν πραγματικότητα, μάς 'διατάσσει' υποταγή στούς φυσικούς νόμους. Ώς ξαναείπαμε, η εικών τού θεού στό δικό μας επίπεδο, αυτό πού ο θεός μάς επιτρέπει νά γνωρίσουμε από τήν απεραντότητά του, δέν είναι άλλο από τόν Φυσικόν Νόμον. Γιά τούς αρχαίους η Φιλοσοφία είναι τό μέσον προσεγγίσεως τού θεού. Απαραίτητος προϋπόθεσις τής Φιλοσοφίας είναι η γνώσις Φυσικής-μέ τήν αρχαίαν έννοια. Καθόλου τυχαίον! <<ίσχεο μηδέ τι τούτον αναίτιον ούταε χαλκώ>> <<κρατήσου καί τούτον τόν αναίτιο μή πλήξης μέ χαλκό>> (στ.356) Δικαιοσύνη. Όσοι φταίνε-καί μόνον αυτοί-θά πληρώσουν. Όσοι συνεργάστηκαν μέ τούς διεφθαρμένους υπό καθεστώς απειλής ή ανάγκης, θά τούς επιτραπεί νά ζήσουν. Έτσι, ακριβώς, πρέπει νά πράξουμε καί εμείς. <<θάρσει, επεί δή σ' ούτος ερύσατο καί εσάωσεν, όφρα γνώς κατά θυμόν, ατάρ είπησθα καί άλλω, ως κακοεργίης ευεργεσίη μέγ' αμείνων>> <<θάρρεψε, γιατί αυτός σέ προστάτευε κι έσωσε γιά νά γνωρίζης καλά καί νά τό

219

ειπής καί στούς άλλους, ότι τά καλά έργα είναι καλλίτερα από τίς κακουργίες>> (στ.372-374) Γιά ποιόν λόγο συγχωρούνται οι προαναφερθέντες; Γιά νά βγούν στήν πολιτείαν καί νά διακηρύξουν σέ όλους πώς καί γιατί σώθηκαν: τά καλά έργα είναι καλλίτερα από τά κακά έργα, είναι τό δίδαγμα πού ο Οδυσσεύς τούς προστάζει νά μεταφέρουν. Άλλη μιά πράξις πού γίνεται πρός παραδειγματισμόν καί συμμόρφωσιν. Παίρνουμε καί τό, έμμεσον, μύνημα πώς η πολιτεία διαρκώς πρέπει νά διαμορφώνει καί συμμορφώνει τούς πολίτες της διά τού παραδείγματος. Αυτός είναι ο ασφαλέστερος τρόπος διδαχής. Ακριβώς γι' άυτό τά παραδείγματα πού ο πολίτης καλείται νά ακολουθήσει σήμερα είναι τά χειρότερα! Διότι αποφασίστηκε από 'κάποιους' νά καταστραφούν αι κοινωνίες μας. Πρέπει τό θάττον νά αλλάξει η πολιτεία μας πρός τήν υγιή κατεύθυνσιν. Καί πρέπει όλοι νά συμβάλλουμε σέ αυτό. <<ουχ οσίη κταμένοισιν επ' ανδράσιν ευχετάασθαι. Τούσδε δέ μοίρ' εδάμασσε θεών καί σχέτλια έργα. Ού τινα γάρ τίεσκον επιχθονίων ανθρώπων, ου κακόν ουδέ μέν εσθλόν, ότις σφέας εισαφίκοιτο. Τώ καί ατασθαλίησιν αεικέα πότμον επέσπον>> <<όχι όσιον επάνω σέ σκοτωμένους άνδρες νά καυχάσαι. Αυτούς η μοίρα εδάμασε τών θεών καί τά φρικτά έργα. γιατί κανένα δέ λογάριαζαν από τούς επιχθονίους ανθρώπους, ούτε κακόν ούτε εσθλόν, όποιος κοντά τους ερχόταν. καί γιά τίς ατασθαλίες τους απρεπή θάνατο βρήκαν>> (στ.412-416) Δέν είναι όσιο νά καυχάσαι πάνω από σκοτωμένους άνδρες. Τί μήνυμα θέλει νά μάς περάσει εδώ; Σκοτώνουμε γιατί ΠΡΕΠΕΙ. Δέν παύει η πράξις αυτή νά είναι άσχημη. Σέ κανένα λογικό άνθρωπο, σέ κανέναν άνθρωπο γενικώς δέν πρέπει νά προκαλεί χαρά καί διαθεσιν γιά καυχησιές. Μάς ξαναλέει, ενισχύοντας τό παραπάνω, πώς πέθαναν γιά τίς ατασθαλίες τούς-απονομή Δικαιοσυνης. Επειδή κανένα δέν λογάριαζαν από τούς επιχθονίους ανθρώπους. Η μοίρα τών θεών τούς δάμασε(=Θεία Δίκη, Νέμεσις) καί τά φρικτά τους έργα(=Ύβρις). Ανθρώπινη καί Θεία Νέμεσις θεράπευσε, τότε, τήν Ύβριν. Είθε καί στά δικά μάς τό συντομότερον...

220

ΡΑΨΩΔΙΑ Ψ

<<τώ δι' ατασθαλίας έπαθον κακόν>> <<από τίς ατασθαλίες τους έπαθαν κακόν>> (στ.67) Τό κακό τό παθαίνει κανείς εξ αιτίας τών ατασθαλιών του. Η όποια Ύβρις φέρνει τήν αντίστοιχη Νέμεσιν. Τό πρόβλημα είναι πώς ο σύγχρονος άνθρωπος δέν εκπαιδεύεται από τίς πολιτείες στήν αποφυγήν τής Ύβρεως, αλλά στό ακριβώς αντίθετον. Πρέπει νά τό αλλάξουμε αυτό πρίν καταστραφούμε. <<καί γάρ τίς θ' ένα φώτα κατακτείνας ενί δήμω, ώ μή πολλοί έωσιν αοσσητήρες οπίσσω, φεύγει πηούς τε προλιπών καί πατρίδα γαίαν>> <<γιατί κι ένα άνδρα νά κατακτείνη κανείς στόν δήμο άν πολλοί δέν τού είναι σωτήρες οπίσω, φεύγει δικούς εγκαταλείποντας καί πατρική γήν>> (στ.118-120) Μάς ξαναδίνει πληροφορίες γιά τά περί εξορίας τού φονιά. Εδώ, όμως, έχω τήν εντύπωσιν πώς μάς προειδοποιεί καί γιά κάτι άλλο από τά βάθη τών αιώνων: 'άν είναι νά σκοτώσετε-ακόμη καί γιά δίκαιον λόγον-φροντίστε νά είστε αρκετοί ή -κυρίως αυτό- νά έχετε λαϊκόν έρεισμα. Ειδάλλως απειλείστε οι ίδιοι μέ θάνατο ή εξορία'. Ο νοών νοείτω. <<πολλοί γάρ κακά κέρδεα βουλεύουσιν>> <<γιατί πολλοί κακά κέρδη βουλεύονται>> (στ.217) 'Πολλοί, οι περισσότεροι, σκέπτονται τήν απάτην καί τά κακά κέρδη', μάς λέει. Δέν συμβαίνει κάτι διαφορετικόν καί σήμερα. Αυτό σημαίνει, απλώς, πώς η φυσική παρόρμησις τού ανθρώπου-πού είναι φυσικά κτηνώδης συμπεριφορά προερχόμενη από τίς απαρχές τής εξελίξεως τού ανθρωπίνου είδους-είναι η υποταγή στά ένστικτα. Απόκτησις όσων επιθυμώ μέ κάθε τρόπον. Νόμος τής βαρύτητος. Απλώς αφήνεται (ένστικτα) καί πηγαίνει πρός τά κάτω (κτηνωδία). Μόνον η εκπαίδευσις δύναται νά περιορίσει τήν κτηνωδίαν τού ανθρώπου. Ίσως, σέ εκατοντάδες ή χιλιάδες έτη, άν διαρκώς καί αδιασπάστως υπήρχε ορθή εκπαίδευσις, η κτηνωδία νά εξαλειφόταν εντελώς από τό γενετικό υλικό τού ανθρώπου. <<κτήματα μέν τά μοί εστι κομιζέμεν εν μεγάροισι, μήλα δ' ά μοι μνηστήρες υπερφίαλοι κατέκειραν, πολλά μέν αυτός εγώ ληϊσσομαι, άλλα δ' Αχαιοί δώσουσ', εις ό κε πάντας ενιπλήσωσιν επαύλους>> <<τ' αποκτήματα, όσα μού είναι, νά φροντίζης στά μέγαρα, καί πρόβατα, όσα οι υπερφίαλοι μνηστήρες μού αφάνισαν πολλά εγώ ο ίδιος θ' αρπάξω, κι άλλα οι Αχαιοί θά δώσουν, ώσπου νά γεμίσουν όλες τίς στάνες>> (στ.355-358) Ο Άναξ έχει τό δικαίωμα ακόμη καί νά αρπάξει αγαθά άν του λείπουν-βεβαίως, εν προκειμένω, τού τά είχαν κλέψει εξ αρχής-, ενώ υπάρχει πάντα η πιθανότης ο

221

ίδιος ο δήμος νά τού τά επιστρέψει αυτοπροαιρέτως, από φόβο ή δικαιοσύνη. Σέ κάθε περίπτωσιν, ο Άναξ παρουσιάζεται νά έχει λόγο στίς περιουσίες τών άλλων. Η διαφορά τού καλού καί κακού Άνακτος, σέ σχέσιν μέ τίς περιουσίες τών πολιτών τού, είναι στήν καλήν ή κακήν διαχείρησιν των. Στήν ουσίαν, δέν υπάρχει κάτι πολύ διαφορετικό καί στήν εποχήν μας. Άναξ δέν υπάρχει, κάποιος, όμως, πάντα, ηγείται καί αποφασίζει γιά τήν οικονομική μας κατάστασιν. Έχετε αντίρρησιν; Ή μήπως δέν αρπάζουν τά χρήματά μας μέσω φορολογίας καί υπερτιμολογήσεων υπηρεσιών καί προϊόντων οι...'δημοκρατίες';

222

ΡΑΨΩΔΙΑ Ω

<<όλβιε Λαέρταο πάϊ, πολυμήχαν' Οδυσσεύ, ή άρα σύν μεγάλη αρετή εκτήσω άκοιτιν. Ως αγαθαί φρένες ήσαν αμύμονι Πηνελοπείη, κούρη Ικαρίου. Ως εύ μέμνητ' Οδυσήος, ανδρός κουριδίου. Τώ οι κλέος ού ποτ' ολείται ής αρετής, τεύξουσι δ' επιχθονίοισιν αοιδήν αθάνατοι χαρίεσσαν εχέφρονι Πηνελοπείη, ουχ ως Τυνδαρέου κούρη κακά μήσατο έργα, κουρίδιον κτείνασα πόσιν, στυγερή δέ τ' αοιδή έσσετ' επ' ανθρώπους, χαλεπήν δέ τε φήμιν οπάσσοι θυλητέρησι γυναιξί, καί ή κ' ευεργός έησιν>> <<ευτυχισμένο παιδί τού Λαέρτου, πολυμήχανε Οδυσσέα, αλήθεια απέκτησες σύγκοιτη μέ μεγάλην αρετή. Πόσον αγαθές ήσαν οι φρένες τής αμώμου Πηνελόπης, τής κόρης τού Ικαρίου. πόσο καλά θυμόταν τόν Οδυσσέα, τόν νόμιμον άνδρα. γι' αυτό τό κλέος ποτέ δέν θά ολεσθή γιά τήν αρετή, καί θά φτιάσουν γιά τούς επιχθονίους ωδήν οι αθάνατοι γιά τήν χαρίεσσα εχέφρονα Πηνελόπην. όχι ως η κόρη τού Τυνδαρέου πού κακά σκέφθηκεν έργα, τόν νόμιμο σκοτώνοντας άνδρα, πού στυγερή ωδή θά γίνη στούς ανθρώπους, καί χαλεπή τήν φήμην άφησε στίς τρυφερές γυναίκες, ακόμη καί άν καλόεργες είναι>> (στ.192-202) Η καλή γυναίκα πού δέν ατιμάζει τόν άνδρα της είναι αυτή τής οποίας τό κλέος δέν θά απωλεσθεί ποτέ. Θά τήν θυμούνται καί θά τήν τραγουδούν γιά τήν αρετήν της. Η κακή γυναίκα θά αφήσει καί αυτή γιά πάντα τήν χαλεπή της φήμη. Θά υπάρχει πάντα τό κακό τής παράδειγμα καί οι άνδρες δέν θά εμπιστεύονται ακόμη καί τίς αγαθόεργες γυναίκες. (στ.222-231) Ο Λαέρτης, πατήρ τού Οδυσσέως-άνακτος, παρουσιάζεται νά σκαλίζει καί αυτός τήν γήν, όχι μόνον οι δούλοι. Σημαντικόν τούτο. Ο Άναξ πάντα πρέπει νά δίνει τό παράδειγμα. Δουλεύει πολύ; Θά δουλεύουν καί οι υπήκοοί του. Δέν δουλεύει; Τεμπέληδες καί οι υπηκοοί του. <<ου μέν αεργίης γε άναξ ένεκ' ού σε κομίζει, ουδέ τί τοι δούλειον επιπρέπει εισοράασθαι είδος καί μέγεθος>> <<δέν είναι η αεργία που ο άναξ δέν σέ φροντίζει ούτε δούλον επιτρέπουν νά φαίνεσαι η μορφή καί τό μέγεθος. γιατί μέ βασιλιά άνδρα μοιάζεις>> (στ.251-253) Τό νά είναι κάποιος δούλος, νέος ή γέρος, απεριποίητος καί ρακένδυτος, υπονοείται πώς είναι ευθύνη τού Άνακτος. Επαναλαμβάνεται η πεποίθησις περί φυσιογνωμικής καί ευγονικής (τό συμπέρασμα αυτό προκύπτει από τήν φράσιν: 'γιατί μέ βασιλιά άνδρα μοιάζεις'). <<Ζεύ πάτερ, ή ρα έτ' εστέ θεοί κατά μακρόν Όλυμπον, ει ετεόν μνηστήρες ατάσθαλον ύβριν έτισαν>> <<Ζεύ πάτερ, αλήθεια υπάρχετε στόν μακρόν Όλυμπον, άν πράγματι οι μνηστήρες τήν ατάσθαλη ύβριν επλήρωσαν>> (στ.351-352)

223

Όταν τό άδικον τιμωρείται, εκεί πού δέν φαίνεται νά υπάρχει ελπίς, τότε αυτό είναι απόδειξις τής υπάρξεως καί παρεμβάσεως τού θείου. Άς προσευχηθούμε, λοιπόν, καί άς κάνουμε αυτά πού πρέπει... <<εκ δέ νέκυς οίκων φόρεον καί θάπτον έκαστοι, τούς δ' εξ αλλάων πολίων οίκόνδε έκαστον πέμπον άγειν αλιεύσι θοής επί νηυσί τιθέντες>> <<έφεραν έξω από τούς οίκους τούς νεκρούς καί τούς έθαπταν έκαστος καί τούς εξ άλλων πόλεων στόν τόπο του έκαστον έπεμπαν μέ ναυτικούς, αφού τούς έθεταν σέ γρήγορες νήες>> (στ.417-419) Οι νεκροί πρέπει νά θάπτονται στόν τόπον των καί όχι όπου νά' ναι... <<λώβη γάρ τάδε γ' εστί καί εσσομένοισι πυθέσθαι, εί δή μή παίδων τε κασιγνήτων τε φονήας τισόμεθ'. ουκ άν εμοί γε μετά φρεσίν ηδύ γένοιτο ζωέμεν, αλλά τάχιστα θανών φθιμένοισι μετείην>> <<γιατί ντροπή τούτα θά ήσαν καί οι μελλοντικοί νά μάθουν, άν τών παίδων καί τών αδελφών τούς φονείς δέν εκδικηθούμε. εμένα τουλάχιστον δέν θά μ' ευχαριστούσε νά ζώ, αλλά τάχιστα θανών μέ τούς νεκρούς νά είμαι>> (στ.433-436) Καλλίτερα νά πεθάνω παρά νά μήν εκδικηθώ τόν θάνατον τών δικών μου ανθρώπων. 'Η Ρωμανίαν άν επέρασεν ανθεί καί φέρει κι άλλο', θά πώ ώς Πόντιος. 'Πάλι μέ χρόνους μέ καιρούς, πάλι δικά μάς θά' ναι', θά πώ, γενικώς, ώς Έλλην...Είθε. <<υμετέρη κακότητι, φίλοι, τάδε έργα γένοντο. Ου γάρ εμοί πείθεσθ', ου Μέντορι ποιμένι λαών, υμετέρους παίδας καταπαυέμεν αφροσυνάων, οί μέγα έργον έρεξαν ατασθαλίησι κακήσι>> <<από τήν δική σας κακότητα, φίλοι, αυτά τά έργα έγιναν. γιατί δέν μέ ακούσατε, ούτε τόν Μέντορα ποιμένα λαών, τά παιδιά σας νά καταπαύσετε από τίς αφροσύνες, πού μέγα έργο έκαμαν από ατασθαλία κακή>> (στ.455-458) Η ευθύνη αποδίδεται στούς γονείς οι οποίοι δέν συγκράτησαν τά παιδιά των από τό λάθος...Χρήσιμο δίδαγμα μέ πολλές προεκτάσεις. Μιλώντας στό σήμερα: Τί φταίνε, αλήθεια, τά παιδιά πού μεγαλώνουν κακά, απαιτητικά, άπληστα, εγωκεντρικά, χυδαία, ανόητα, αθεμίστια, άδικα, αμόρφωτα, ασεβή; Όταν μιά πολιτεία δέν έχει εκπαιδεύσει τούς πολίτες της πώς νά γίνουν γονείς, όταν δέν έχει θέσει κανόνες στό ποίοι πρέπει καί ποίοι δέν πρέπει νά γίνονται γονείς, όταν δέν προστατεύει τόν πολίτην από τίς διάφορες αρνητικές προπαγάνδες πονηρών κέντρων, τότε πώς θά βγούν άξια τέκνα; Μόνον θεία βουλήσει καί κατά τύχη! Σέ καμμιά περίπτωσιν, όμως, δέν φταίνε τά παιδιά. Φταίνε οι γονείς καί, κυρίως, οι γονείς τών γονιών πού δημιούργησαν ή άφησαν νά δημιουργηθούν σκάρτες πολιτείες. Γενικώς μιλώντας, όλοι είναι άμοιροι ευθυνών όσο έχουν άγνοια γιά τό τί πραγματικώς πράττουν. Ευθύνη έχουμε όταν συνειδητοποιούμε τό τί συμβαίνει

224

γύρω μας. Πάνω από όλους ευθύνη έχει η πολιτεία. Στό θέμα μας τώρα. Υπάρχουν πάρα πολλοί νεοέλληνες πού είναι Έλληνες μόνον κατ' ευφημισμόν. Έλλην γεννιέσαι, αλλά, άν δέν γίνεις κιόλας, τό δώρον τού αίματος είναι άχρηστον. Είναι ώς νά έχουμε έναν ηλεκτρονικόν υπολογιστή υψηλότατων προδιαγραφών καί νά τού τοποθετήσουμε ένα πεπαλαιωμένο λογισμικό. Θά δουλέψει καλά; Όχι φυσικά. Καί τό αντίθετον ισχύει: σέ ένα 'μάπα' υπολογιστή άν βάλουμε τό καλλίτερο λογισμικό ίσως νά μήν δουλέψει καθόλου. Τό ίδιο ισχύει καί μέ τούς ανθρώπους. Αναλόγως τήν καταγωγήν των, τό αίμα δηλαδή, τό γεννετικόν υλικό (DΝΑ), πρέπει νά λαμβάνουν καί τό κατάλληλο 'λογισμικό'. Γιά τόν Έλληνα τό πρώτο καί καλλίτερο λογισμικό είναι η ίδια του η γλώσσα! Αποδεδειγμένως, η μακράν πλουσιοτέρα όλων τών γλωσσών, γλώσσα νοηματική=μαθηματική, γλώσσα πού 'δονεί' τόν εγκέφαλον καί αυξάνει τίς δυνατότητες λειτουργίας του, αυξάνει τήν χωρητικότητα=μνήμη του, κατ' επέκτασιν αυξάνει όλη τήν εύρυθμον λειτουργίαν τής μηχανής πού ονομάζεται ανθρώπινο σώμα. Ακριβώς γιά αυτό η γλώσσα μας βάλλεται ανελέητα. Γιά νά μήν παράγονται, πιά, πραγματικοί καί καθ' ολοκληρίαν Έλληνες. Όλα τά άλλα χαρακτηριστικά-αναφέρομαι στά 'ομόδοξον καί ομότροπον-έρχονται επιπροσθέτως στά ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΑ όμαιμον, ομόγλωσσον. Τά αναφέρω αυτά γιά νά πείσω πώς γιά τήν κατάστασιν πού βλέπουμε σήμερα στίς νεότερες γενιές η ευθύνη δέν βαραίνει αυτές. Ήθελα, επίσης, νά πείσω γιά τό μέγεθος τής ευθύνης πού έχουν οι προηγούμενοι. Νά τονίσω, τέλος, τήν ευθύνη πού έχουμε όλοι όσοι σήμερα θά μεγαλώσουμε, ή μεγαλώνουμε ήδη, παιδιά. Τό πώς θά βγούν αυτά τά παιδιά είναι, στόν μέγιστον βαθμόν, ανάλογο τών προσπαθειών πού θά καταβληθούν από εμάς γιά τήν διαμόρφωσιν τών προσωπικοτήτων των. Τό ερώτημα πού τίθεται είναι: 'θέλουμε νά μεγαλώσουμε Έλληνες ή πιόνια τής Παγκοσμιοποιήσεως'; Μένει στόν καθένα μας νά αποφασίσει. Παιδί, νέος άνθρωπος πού δέν ξέρει, σήμερα, δέν έχει ευθύνη. Άν μάθει, θά έχει ευθύνη νά τού αναλογεί. Όταν, μέ τό καλό, ξεκινήσει ο Αγών, δέν πρέπει νά υπάρξει κανείς ο οποίος νά έχει τήν δικαιολογία πώς δέν ήξερε τί συμβαίνει. Μέ κάποιον τρόπον πρέπει όλοι, ει δυνατόν, νά είναι ενημερωμένοι. Χάριν δικαιοσύνης. Τότε καί μόνον τότε θά μπορούν νά ξεχωρίσουν οι 'καλοί' από τούς 'κακούς'. Τότε καί μόνον τότε θά μπορεί νά υπάρξει πραγματική δικαιοσύνη. <<ερέω δέ τοι ως επέοικεν. Επεί δή μνηστήρας ετίσατο δίος Οδυσσεύς, όρκια πιστά ταμόντες ο μέν βασιλευέτω αιεί, ημείς δ' αύ παίδων τε κασιγνήτων τε φόνοιο έκλησιν θέωμεν. Τοί δ' αλλήλους φιλεόντων ως τό πάρος, πλούτος δέ καί ειρήνη άλις έστω>> <<εγώ θά σού ' πώ αυτό πού πρέπει. αφού τούς μνηστήρες τιμώρησεν ο θείος Οδυσσεύς, πιστούς όρκους σάν κάμουν εκείνος άς βασιλεύση γιά πάντα, κι εμείς πάλι τών παιδιών καί αδελφών τόν φόνο θά λησμονήσουμε. κι εκείνοι άς αγαπούν αλλήλους όπως πρίν, πλούτος δέ καί ειρήνη άφθονα άς τούς είναι>> (στ.481-486)

225

Ο ίδιος ο Ζεύς μάς αναγγέλλει αυτά πού πρέπει νά συμβούν: α) Ο Άναξ, δικαιωματικώς, νά βασιλεύσει, έπειτα από τήν τιμωρίαν τών ατασθάλων. Όσοι, δηλαδή, 'λυτρώσουν' τήν κοινωνίαν από όσα κακά συμβαίνουν, δικαιωματικώς, πρέπει νά αναλάβουν, έπειτα, καί τήν διακυβέρνησίν της β) Εφ' όσον τελεστεί τό δίκαιον, πρέπει, στή συνέχεια, όλοι νά λησμονήσουν τίς έριδες καί τούς σκοτωμούς, νά δώσουν όρκους πιστούς γιά τήν λήθην τής κακότητος, καί νά κοιτάξουν στό μέλλον (οριστικόν τέλος τού διχασμού) γ) Νά αγαπάνε αλλήλους. Διότι αυτό θά τούς γίνει πλούτος καί ειρήνη άφθονα. (ομόνοια) Μέ λίγα λόγια: 'αφήστε τις διχόνοιες καί ομονοήστε'. Τό δίκαιον, όμως, πρέπει νά αποδοθεί πρίν από όλα-ακόμη καί άν αυτό σημαίνει φόνος πολλών ανθρώπων-καί έπειτα νά γίνει η νέα αρχή. Δέν μπορεί νά υπάρξει καμμιά νέα κοινωνία άν δέν τακτοποιηθούν πρώτα όλα τά ζητήματα δικαιοσύνης τής παλαιάς. Άν δέν πληρώσουν τό άδικον όλοι οι αδικούντες. Άν μείνει έστω καί στάλα αδικίας θά ξαναχυθεί τό δηλητήριο στό σώμα τής πολιτείας, αργά ή γρήγορα. Τό ίδιο, έχω τήν εντύπωσιν πώς, ισχύει καί σέ πλανητικό επίπεδο, μέ τό σώμα τής ανθρωπότητος. Οδυσσεύς: <<Τηλέμαχ', ήδη μέν τόδε γ' είσεαι αυτός επελθών, ανδρών μαρναμένων ίνα τε κρίνονται άριστοι, μή τί καταισχύνειν πατέρων γένος, οί τό πάρος περ αλκή τ' ηνορέη τε κεκάσμεθα πάσαν επ' αίαν>> <<Τηλέμαχε, καί τούτο θά μάθης ο ίδιος επιτιθέμενος, πώς κρίνονται οι άριστοι μεταξύ μαχομένων ανδρών, νά μη καταισχύνης τών πατέρων τό γένος, γιατί εμείς πρίν μά αλκή καί ανδρείαν υπερτερούσαμε επί πάσαν αίαν>> <<Τόν δ'αύ Τηλέμαχος πεπνυμένος αντίον ηύδα. 'όψεαι, αί κ' εθέλησθα, πάτερ φίλε, τώδ' επί θυμώ ού τι καταισχύνοντα τεόν γένος, ως αγορεύεις'>> <<σ' αυτόν πάλιν ο φρόνιμος Τηλέμαχος απάντησε: 'θά ιδής, αφού τό θέλης, φίλε πατέρα, πώς μέ τούτη τήν καρδιά δέν θά καταισχύνω τό γένος σου ως αγορεύεις'>> <<Ώς φάτο, Λαέρτης δ' εχάρη καί μύθον έειπε. 'τίς νύ μοι ημέρη ήδε, θεοί φίλοι; ή μάλα χαίρω. Υιός θ' υιωνός τ' αρετής πέρι δήριν έχουσι'>> <<έτσι είπε, κι ο Λαέρτης εχάρη καί είπε: 'τί ημέρα κι αυτή, θεοί φίλοι. έ, πολύ χαίρω. γιός καί εγγονός γιά αρετή νά ερίζουν>> (στ.506-515) Τί έχουμε εδώ; Ένα από τά κύρια πορίσματα-διδάγματα τού ομηρικού έργου-προσωπικώς πιστεύω πώς αυτό είναι τό όλο μήνυμα πού προσπαθεί μέσω τού έργου νά διαδώσει. Οι Έλληνες όλων τών γενεών (παππούς, υιός, εγγονός=Λαέρτης, Οδυσσεύς, Τηλέμαχος), κάθε εποχής, οφείλουν νά ομονοούν σέ όσα είναι σωστά ('γιά αρετή νά ερίζουν'). Πρέπει νά δίνουν κοινόν αγώνα γιά όσα είναι δίκαια. Παρελθόν, παρόν, μέλλον, υπό τό πρίσμα τού Νού, συνυπάρχουν καί γίνονται ένα

226

διαχρονικό δίδαγμα γιά τήν αποστολήν-χρέος τής Φυλής μάς. Τό κλειδί βρίσκεται στά λόγια του Οδυσσέως: <<οί τό πάρος περ αλκή τ' ηνορέη τε κεκάσμεθα πάσαν επ' αίαν>> =μέ αλκή καί ανδρεία εμείς υπερτερούσαμε επί πάσαν τήν γήν! Ίσως φανεί πώς υπερβάλλω μέ αυτό πού θά πώ, μά, η ελληνική Ιστορία δικαιώνει τήν άποψίν μου. Τό ΜΕΓΙΣΤΟΝ δίδαγμα τού Ομήρου είναι: ΕΛΛΗΝΕΣ ΟΜΟΝΟΗΣΤΕ ΜΕΤΑΞΥ ΣΑΣ ΚΑΙ ΚΥΒΕΡΝΗΣΤΕ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ. Διότι αυτή είναι η αποστολή τού Έλληνος ανθρώπου επί γής. Μερικά...δαιδαλώδη-αλλά απαραίτητα-τώρα: Η ανθρωπότης αποτελεί ένα φυσικό σύστημα καί όχι 'κάτι' πέραν τού φυσικού κόσμου, εξωφυσικό. Δέν θά μπορούσε νά είναι κάτι άλλο-όσοι διαφωνούν μέ αυτό άς μείνουν νά πιστεύουν στίς ιδεοληψίες των, δέν μέ απασχολούν. Συνεπώς, υπάγεται, αναλογικώς, στούς ίδιους φυσικούς νόμους οι οποίοι διέπουν όλα ανεξαιρέτως τά φυσικά συστήματα. Αι συναρτήσεις έχουν τήν ίδια μαθηματική μορφήν, αι παράμετροι ποικίλλουν. Στήν πραγματικότητα, επειδή οι άνθρωποι είμαστε πολύ πεπερασμένα καί περιορισμένα όντα, δέν μπορούμε ποτέ νά έχουμε μιά ολοκληρωμένη εικόνα όχι τού σύμπαντος αλλά ούτε κάν τού ίδιου τού συστήματος στό οποίον ζούμε. Γιά τόν-αυτονόητον κατ' εμέ-λόγον αυτό μελετούμε τά συστήματα στατιστικώς καί τους έχουμε αποδώσει τόν ορισμόν 'χαοτικά'. Βεβαίως καί εμφανίζονται χαοτικά, διότι δέν έχουμε τήν δυνατότητα, ώς ανθρωπότης, νά δούμε τήν πλήρη εικόνα. Όλα εξαρτώνται από τήν αντιληπτικήν μας ικανότητα, η οποία είναι περιορισμένη. Δέν μπορούμε νά κάνουμε 100% ασφαλή πρόβλεψιν φυσικών γεγονότων. Πάντοτε υπάρχει έστω καί μιά ανεπαίσθητη απόκλισις. Στήν Φυσικήν η όποια παρατήρησις εξαρτάται από τό επίπεδο αναφοράς καί τήν σχέσιν τού μέ τόν παρατηρητήν (ταχύτητα, π.χ.). Τόν μικρόκοσμον τόν μελετούμε σχετικώς πιό εύκολα λόγω τού γεγονότος πώς εμείς κινούμαστε πιό αργά σέ σχέσιν μέ αυτόν. Τόν μεγάκοσμον (Σύμπαν) δυσκολευόμαστε νά τόν μελετήσουμε λόγω τού γεγονότος πώς εμείς σέ σχέσιν μέ αυτόν κινούμαστε πιό γρήγορα. Πάντως, μέ τά όποια μας λάθη, καί από τίς δύο μορφές παρατηρήσεως εξάγουμε χρήσιμα πορίσματα-ενδείξεις γιά τήν λειτουργία τού Όλου. Τόν δικό μας κόσμον, τό φυσικό σύστημα 'Ανθρωπότης', τό έχουμε μελετήσει ποτέ; Άλλοι λαοί όχι! Οι Έλληνες ναί! Γιατί τό λέω αυτό; Επειδή τό παρόν μας, στήν πραγματικότητα, δέν υπάρχει, μά, μιά συνεχής ροή χρόνου παρελθόν-μέλλον, δέν είμαστε σέ θέσιν νά καταγράψουμε τήν πραγματικότητά μας στήν ολότητά της. Άρα, πρέπει νά βρούμε κάποιον έμμεσον τρόπον παρατηρήσεως. Πρέπει νά ψάξουμε πολύ; Όχι! Ιστορία=Επιστήμη παρατηρήσεως τού ιδιοχρόνου τής ανθρωπότητος! τό λέει καί η λέξις: Ιστορία=ρέει-τί; μά ό χρόνος!-στόν ιστόν του χρόνου.

227

Είναι μιά γραφική παράστασις ανελισσομένης σπείρας πού ξεκινά από τήν αρχή τών αξόνων-συμβατικώς-καί τερματίζει (ποτέ στήν πραγματικότητα) στό +00. Ένα χαοτικό σύστημα, όπου τά φαινόμενα-γεγονότα επαναλαμβάνονται σέ τακτά χρονικά διαστήματα (περιοδικότητα) μέ μικρές αποκλίσεις. Αυτό τό απλοϊκόν πού λέμε 'ή Ιστορία επαναλαμβάνεται' τεκμαίρεται καί επιστημονικώς! Ώς φυσικόν σύστημα έχει καί άλλους κανόνες. Όπως ένα φυσικό φαινόμενο γιά να εκδηλωθεί χρειάζεται τίς κατάλληλες συνθήκες, μιά χημική αντίδραση χρειάζεται κάποιον καταλύτη, έτσι ακριβώς προκύπτει πώς γιά να ευημερεί η Ανθρωπότης τό Ελληνικόν Πνεύμα πρέπει νά βρίσκεται σέ ακμή. Ο Ελληνικός πολιτισμός είναι ο καταλύτης δημιουργίας τών πολιτισμών ΟΛΟΥ τού κόσμου. Δίχως αυτόν ΔΕΝ υπάρχει πολιτισμός. Επίσης, αποστολή τής Φυλής τών Ελλήνων είναι νά ΚΥΒΕΡΝΟΥΝ, έμμεσα ή άμεσα, τήν Ανθρωπότητα. Προσέξτε τήν διαφορά τών λέξεων: ΕΞΟΥΣΙΑ-ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΙΣ. Η μέν πρώτη εννοεί τό τυραννικό στίψιμο τών ανθρώπων (σού βγάζω τήν ουσίαν, έξω η ουσία), η δεύτερη εννοεί τήν Αρχήν, τήν Διοίκησιν, καί περιλαμβάνει χαρακτηριστικά σωφροσύνης καί δικαιοσύνης. Καμμία σχέσις μεταξύ τών δύο. Ο Έλλην, μοναδικός δημιουργός τού παγκόσμιου πολιτισμού, έχει τό χρέος νά κυβερνά καί νά προάγει τήν Ανθρωπότητα. Γιά νά πειστείτε πώς, όντως, η Ανθρωπότης, όποτε κυριαρχεί ο ελληνισμός, προοδεύει καί τό αντίθετον συμβαίνει όταν αυτός δέν κυριαρχεί, μελετήστε Ιστορία. Στήν Ιστορίαν περιλάβετε καί τήν Μυθολογίαν. Ο Αριστοτέλης-όχι κάποιος τυχαίος-έγραψε: 'Μυθολογία εστί η πρό τής νύν γενέσεως Ιστορία τών Ελλήνων'. Θά δώσουμε, παρακάτω, ένα δείγμα στήν κατεύθυνσιν αυτή μέσα από τούς 'Ομηρικούς Ύμνους'. Παραθέτω καί στήν Προτεινόμενη Βιβλιογραφία μιά σειρά βιβλίων πού ενισχύουν τήν παραπάνω θέσιν. Κάποιοι νεώτεροι διανοητές-μή Έλληνες-είχαν αντιληφθεί τό αληθές τού λόγου. Χάριν οικονομίας χώρου θά αναφέρω μόνον μιά ρήσιν πού, πιστεύω, είναι αρκετή, διότι εκφράζει μέ ακρίβεια τήν πραγματικότητα: <<Ό,τι είναι ο Νούς γιά τό σώμα είναι οι Έλληνες γιά τήν Ανθρωπότητα>> έγραψε ο Γκαίτε. Ο νούς σκέπτεται, ο νούς άρχει τού σώματος. <<ίσχεο, παύε δέ νείκος ομοιϊου πολέμοιο, μή πώς τοι Κρονίδης κεχολώσεται ευρύοπα Ζεύς>> <<βάστα, καί παύε τό μένος τού εξομοιωμένου πολέμου, μήπως καί χολώθη μαζί σου ο Κρονίδης ευρύοπας Ζεύς>> (στ.543-544) Ο ίδιος ο υπέρτατος θεός επιθυμεί τήν ομόνοια καί τιμωρεί τήν διχόνοια μεταξύ Ελλήνων. Καί αυτό είναι τό δεύτερο σημαντικότερο πόρισμα-δίδαγμα. Η αποστολή τής κάθε Φυλής, τού κάθε ανθρώπου, είναι καθορισμένη-άγνωστο μέ ποιόν ακριβώς τρόπο-από τήν ίδια τήν υπερτάτην Αρχήν(=θεό). Ώς εκ τούτου, όταν πηγαίνουμε κόντρα στήν Φύσιν μας πηγαίνουμε κόντρα στόν ίδιο τόν θεόν, καθότι η φυσική νομοτέλεια είναι η ορατή εικών τού θεού-δημιουργού τού

228

παντός-στόν άνθρωπον. Πόσο λογικόν είναι, κατ' αρχάς, νά εναντιώνεται κανείς σέ κάτι ασύλληπτα πιό μεγάλο καί δυνατό από αυτόν; Κατά δεύτερον, καί άν ακόμη δέν σκεφτούμε τόσο βαθειά, μέ απλή παρατήρησιν τών ιστορικών γεγονότων, αφού όταν ομονοούμε ΠΕΡΝΑΜΕ ΚΑΛΛΙΤΕΡΑ, γιά νά τό πω απλά, γιατί δέν τό κάνουμε, επιτέλους, πράξιν; Μήπως είμαστε βαθειά μαζοχιστές τελικώς; Ξέρετε, όμως, ο μαζοχισμός(=ακραία παθητικότης), είναι όχι μόνον επίπονος, αλλά, δύναται νά αποβεί ολέθριος. Στήν περίπτωσίν μάς, στόν αφανισμόν τής ελληνικής Φυλής από τόν πλανήτη Γή. Διαλέγετε καί παίρνετε. Εγώ όφειλα νά γράψω αυτά πού βρήκα. Η επιλογή-καλώς ή κακώς-είναι πάντοτε δική σας.

229

Ε.ΟΜΗΡΙΚΟΙ ΥΜΝΟΙ

<<τόφρα οι ελπίς έθελγε μέγαν νόον αχνυμένης περ>> <<τόσο η ελπίδα της γλύκαινε στη θλίψι τό μέγα νού>> (Εις Δήμητραν, στ.37) Η ελπίς είναι αυτή πού γλυκαίνει τήν θλίψιν καί, τρόπον τινά, συγκρατεί τό νού. Πόσο τυχαίον είναι πώς τό σύστημα, ποικιλοτρόπως, επιχειρεί νά μάς απελπίζει διαρκώς; Καθόλου! Είναι μιά καλώς δομημένη ψυχολογική επιχείρησις ώστε νά καμφθούν καί αι τελευταίες μας αντιστάσεις, ώστε ο νούς μας νά πάψει νά είναι 'συγκρατημένος' καί νά απωλέσουμε τήν όποιαν σύνεσιν καί τάξιν. Δέν είναι, επίσης, τυχαίο τό πόσο βάλλεται η θρησκεία καί τό θρησκευτικό συναίσθημα. Ο θεός είναι ελπίδα καί η πιό μεγάλη από όλες. Αφαιρώντας τήν μεγίστην ελπίδαν από τούς ανθρώπους, θά είναι, πλέον, καταδικασμένοι στήν απελπισίαν καί όλα της τά άσχημα παράγωγα. Ευχή που δίνει η Δήμητρα στίς κοπέλες: <<δοίεν κουριδίους άνδρας καί τέκνα τεκέσθαι ως εθέλουσι τοκήες>> <<νά δώσουν σύζυγο καί νά γεννήσετε παιδιά ως θέλουν οι γονιοί>> (Εις Δήμητραν, στ.136-137) Νά βρείτε καλούς άνδρες καί νά τεκνοποιήσετε, ώς θέλουν καί οι γονείς. Σήμερα ισχύει ή όχι κάτι από τά δύο; <<ταύτα δέ τοι σαφέως υποθήσομαι ηδ' ονομήνω ανέρας οίσιν έπεστι μέγα κράτος ενθάδε τιμής, δήμου τε προύχουσιν, ιδέ κρήδεμνα πόληος ειρύαται βουλήσι καί ιθείησι δίκησιν>> <<εγώ σαφώς θά σού πώ καί θά ονομάσω τούς άνδρες πού μεγάλη εξουσία καί τιμή έχουν εδώ καί τούς άρχοντες τού λαού, πού τά τείχη τής πόλης προστατεύουν μέ τίς βουλές καί τήν ευθυκρισία τούς>> (Εις Δήμητραν, στ.149-152) Μέ τίς δίκαιες βουλές καί τήν δικαίαν διοίκησιν, οι προύχοντες τού δήμου προστατεύουν, ώς τοίχος, τήν πόλιν. Άρα, οι διοικούντες τήν αυριανή πολιτεία μας, πάνω από όλα, στίς βουλές καί στήν διοίκησιν, πρέπει νά έχουν τό ΔΙΚΑΙΟΝ. <<Νήϊδες άνθρωποι καί αφράδμονες ούτ' αγαθοίο αίσαν επερχομένου προγνώμεναι ούτε κακοίο>> <<άνθρωποι ανόητοι καί άμυαλοι, ούτε τήν καλή μοίρα καταλαβαίνετε σάν έρθει ούτε τήν κακή>> (Εις Δήμητραν, στ.256-257) Οι άνθρωποι δέν μπορούν νά καταλάβουν πότε έρχεται καλή καί πότε κακή μοίρα. Πότε όμως; Τούς χαρακτηρίζει

230

<<νήϊδες καί αφράδμονες>>. Άν, συνεπώς, κάποιος πάψει νά είναι αυτά, ανόητος καί άμυαλος, μπορεί νά αρχίσει νά 'βλέπει'. Ακριβώς γιά αυτό τό σύστημα μάς θέλει ανοήτους, αμυάλους. Γιά νά κάνει τήν 'δουλειάν' του χωρίς προβλήματα. Καί, εν προκειμένω, η δουλειά του είναι η καταστροφή μας. Πρέπει νά βάλουμε μυαλό όσοι περισσότεροι γίνεται. <<ένθεν απορνύμενος πάσι θνητοίσιν ανάσσεις>> <<από εκεί ξεκίνησες καί σ' όλους τούς ανθρώπους ανάσσεις>> (Εις Απόλλωνα, στ.29) Είναι απλό αυτό πού λέει: Ο Απόλλων υπήρξε ΚΟΣΜΟΚΡΑΤΩΡ, Άναξ όλων των θνητών. Ένα παράδειγμα από τήν Μυθολογίαν γιά τίς κοσμοκρατορίες τών Ελλήνων πρίν τόν Αλέξανδρον. <<αλλά τόδε τρομέω Λητοί έπος, ουδέ σε κεύσω. Λίην γάρ τινά φασιν ατάσθαλον Απόλλωνα έσσεσθαι, μέγα δέ πρυτανευσέμεν αθανάτοισι καί θνητοίσι βροτοίσιν επί ζείδωρον άρουραν>> <<τούτο τό λόγο, όμως, τρέμω, Λητώ, καί δέν θά στόν κρύψω. λένε, λοιπόν, ότι ο Απόλλων τυραννικός πολύ θά γίνει, καί σκληρά θά διαφεντεύει τούς αθανάτους καί τούς θνητούς ανθρώπους πάνω στή ζωοδότρα γή>> (Εις Απόλλωνα, στ.66-69), καί, <<ενθάδε μιν πρώτον τεύξειν περικαλλέα νηόν έμμεναι ανθρώπων χρηστήριον, αυτάρ έπειτα πάντας επ' ανθρώπους, επεί ή πολυώνυμος έσται>> <<εδώ πρώτα νά χτίσει ωραιότατο ναό γιά νά δίνει χρησμούς στούς ανθρώπους, κι αργότερα στόν κόσμο όλο, αφού στ' αλήθεια θά γίνει ξακουστός>> (Εις Απόλλωνα, στ.80-82) Συμπέρασμα καί από τά δύο αποσπάσματα: ο Απόλλων υπήρξε ΚΟΣΜΟΚΡΑΤΩΡ. Ο πρώτος τού ναός, τό πρώτο του λίκνο, εκεί από όπου ξεκίνησε καί κυβέρνησε τόν πλανήτην, υπήρξε η Δήλος. Γνώμη μού είναι πώς αναφέρεται στήν παναρχαίαν εποχήν πρό καταβυθίσεως τής Αιγηΐδος. Τό <<πολυώνυμος>> πολύ απλά σημαίνει 'αυτός μέ τά πολλά ονόματα'. Φυσιολογικόν. Όσες χώρες κατέκτησε-κυβέρνησε τόν διατήρησαν στις παραδόσεις των μέ τά τοπικά του ονόματα-χαρακτηρισμούς. Στό διάβα τών αιώνων αυτό έγινε δυσδιάκριτον. Υπάρχουν, όμως, τέτοιες ενδείξεις ώς σήμερα. Σημαντικόν πού πρέπει νά τονιστεί είναι τό γεγονός πώς ο κοσμοκράτωρ-Απόλλων αναφέρεται πώς θά κυβερνά μέ απολυταρχία(=πρυτανεύει), ενώ θά είναι καί ατάσθαλος. Αυτό μάς δείχνει δύο πράγματα: α) Μιά κοσμοκρατορία κυβερνάται, συνήθως μέ απολυταρχία. β) Ότι η απολυταρχία, αργά ή γρήγορα, γεννά ατασθαλία στόν κυβερνώντα.

231

Συνεπώς: ή θά πρέπει νά ξεχάσουμε τίς κοσμοκρατορίες, ή νά βρούμε καλύτερους τρόπους διακυβερνήσεως. <<είη μοι κίθαρίς τε φίλη καί καμπύλα τόξα, χρήσω δ' ανθρώποισι Διός νημερτέα βουλήν>> <<είθε νά μού είναι αγαπητά η κιθάρα καί τά κάμπυλα τόξα καί θ' αποκαλύπτω στούς ανθρώπους τού Διός τήν δίχως σφάλμα βουλήν>> (Εις Απόλλωνα, στ.131-132) 'Είθε νά γνωρίζω πνευματικά όσο καί πολεμικά έργα. Αυτά θά μέ βοηθήσουν νά αποκαλύπτω τήν δίχως σφάλμα βουλήν τού Διός στούς ανθρώπους'. Τί μάς λέει εδώ; Συνεχίζει στά περί κοσμοκρατορίας καί μάς πληροφορεί ότι σωστή διακυβέρνησις-μέ εφαρμογή τών βουλών τού Διός(=Θεού)-μπορεί νά προκύψει μόνο άν συνδυαστούν τό πνεύμα (κίθαρις) καί η δύναμις (κάμπυλα τόξα). Μάς δείχνει τήν κατεύθυνσιν πού πρέπει νά ακολουθήσουμε ΑΝ επιθυμούμε νά γίνουμε κοσμοκράτορες. Υποκρύπτεται καί η πληροφορία πώς γιά νά φτάσει κανείς εγγύτερα στόν Θεόν πρέπει νά εξασκηθεί καί στό πνεύμα καί στή δύναμιν(νούς υγιής εν σώματι υγιεί). Σέ κάθε περίπτωσιν, 'μέτρον άριστον'. <<ή ως τό πρώτον χρηστήριον ανθρώποισι ζητεύων κατά γαίαν έβης εκατηβόλ' Άπολλον>> <<ή πώς τό πρώτο μαντείο γιά τούς ανθρώπους αναζητώντας, διάβηκες κάτω τή γή, μακροβόλε Απόλλων>> (Εις Απόλλωνα, στ.214-215) Τό πρώτο μαντείο τής ΓΗΣ επιθυμεί νά φτιάξει ο Απόλλων. Μιλάμε, δηλαδή, γιά παναρχαίαν εποχήν. Αξιόλογος λεπτομέρεια: 'κατά γαίαν έβης'=διάβηκες κάτω τή γή', λέει. Δηλαδή ο Απόλλων ήρθε από κάπου 'επάνω';! Γιά νά βρίσκεται η γή 'κάτω', προφανώς... Στήν Τελφούσα σκεπτόταν να τό κτίσει, όπου θά τού έκαναν θυσίες: <<ημέν όσοι Πελοπόννησον πίειραν έχουσιν ηδ' όσοι ΕΥΡΩΠΗΝ τε καί αμφιρύτους κατά νήσους, χρησόμενοι>> <<αυτοί πού τήν πλούσια Πελοπόννησο κατοικούν ή τήν Ευρώπη καί τά νησιά πού ζώνει η θάλασσα, ψάχνοντας γιά χρησμό>> (Εις Απόλλωνα, στ.250-252) Άρα, απλά πράγματα, εκείνον τόν καιρό οι κάτοικοι τής Ευρώπης είχαν στενούς δεσμούς μέ τήν μητροπολιτικήν Ελλάδα. Λέω 'μητροπολιτικήν' διότι θεωρώ πώς οι πλείστοι τών αρχαίων ευρωπαίων έλκουν τήν καταγωγήν των εκ τών αρχαιοτάτων κατοίκων τής Αιγηΐδος, τήν οποίαν, βασίμως, πιστεύω ώς τό λίκνο τής Λευκής Φυλής, από τό οποίον εξαπλώθηκαν πρός πάσαν κατεύθυνσιν όλοι οι απώτεροι πρόγονοι τών λευκών ανθρώπων. Στόν Απόλλωνα ο οποίος, εν τέλει, χτίζει τό χρηστήριον στόν Παρνασσόν, φέρνουν δώρα τά:

232

<<ανθρώπων κλυτά φύλα>> <<τά ξακουστά φύλα τών ανθρώπων>> (Εις Απόλλωνα, στ.273) Τί μαθαίνουμε εδώ; Κατ' αρχάς πώς υπάρχουν ΦΥΛΑ=ΦΥΛΕΣ ανθρώπων, δηλαδή διακριτά σύνολα στό ευρύτερο σύνολο τής Ανθρωπότητος. Δεύτερον καί κυριότερον, όλα τά κλυτά φύλα τών ανθρώπων θά φέρνουν δώρα στόν Απόλλωνα. Τούτη είναι η περαιτέρω τεκμηρίωσις τού γιά ποιά εποχή μιλάμε: Κοσμοκρατορία Απόλλωνος. Στόν 'Εις Ερμήν' ύμνον, μάς δίδεται η πληροφορία πώς ο πρώτος 'πολιτισμένος' πρωτόγονος υπήρξε στήν περιοχήν πού, σήμερα, ονομάζουμε Ελλάς. Ένας άνθρωπος τών σπηλαίων πού θηρεύει, ανακαλύπτει τήν φωτιά, τό μαγείρεμα-ψήσιμο, κατεργάζεται δέρματα, έχει στοιχειώδη εργαλεία, φτιάχνει τό πρώτο μουσικό όργανο, έχει θρησκευτική πίστιν, ξεκινά νά καταγράφει μέ τραγούδια τήν προφορική παράδοσιν-άρα μιλούσε ήδη. Ο Δρ. Άρης Πουλιανός καί η Ανθρωπολογική Εταιρεία Ελλάδος έχουν, ήδη, βρεί τά αρχαιότερα δείγματα τού ανθρωπίνου είδους επί γής, στήν ελληνικήν επικράτειαν, τά οποία ανήκουν στήν Λευκήν Φυλήν. Πολλά εκατομμύρια έτη πρίν τήν εποχήν μάς υπήρχε, ήδη, σέ αυτή τήν γήν (ΕΛΛΑΣ) τό ανθρώπινο είδος, πού είχε εργαλεία (~12.000.000 έτη), πού κυνηγούσε ομαδικώς, καί, συνεπώς, είχε αναπτύξει στοιχειώδη, τουλάχιστον, επικοινωνία (~3.000.000 έτη), πού γνώριζε τήν χρήσιν φωτιάς (~1.000.000 έτη), πού σχημάτισε τίς πρώτες κοινωνίες/πόλεις-λιμναίοι οικισμοί-(~100.000 έτη), πού χρησιμοποιούσε αποδεδειγμένως τίς σπηλιές γιά πολλούς λόγους-διαμονή, τελετές, ταφή- τουλάχιστον ώς ~20.000 έτη πρίν, πού έχει τίς πρώτες γνωστές πολιτείες του μέ ρυμοτομία, εμπόριο, ναυτιλία, γραφή, κτλ, τουλάχιστον από τήν 7ή χιλιετίαν πρίν τόν Χριστόν. Η ελληνική Παράδοσις ΕΠΙΒΕΒΑΙΩΘΗΚΕ ΠΑΝΗΓΥΡΙΚΩΣ από τήν Επιστήμην. Είμαι σίγουρος πώς άν δέν εμποδιζόταν, από, γνωστά σέ όσους ασχολούνται, ξένα καί εντόπια κέντρα, η έρευνα στήν πατρίδα μάς, τά ευρήματα θά ήταν απείρως πιό μεγάλης αξίας καί εκτάσεως. Άς ξέρουν, όμως, οι εξουσιαστές πώς 'ουδέν κρυπτόν υπό τόν Ήλιον'. Άς θυμούνται, επίσης, πάντοτε τήν Νέμεσιν πού πλησιάζει γι' αυτούς. <<αλλά σε πρός Ζηνός γουνάζομαι ηδέ τοκήων εσθλών. Ου μέν γάρ κε κακοί τοιόνδε τέκοιεν>> <<προσπέφτω, λοιπόν, σέ σένα, στ' όνομα τού Διός καί τών καλών γονιών σου-άν ήταν κακοί, δέν θά γεννούσαν τέτοιο γιό>> (Εις Αφροδίτην, στ.131-132) Προφανής η πίστις στήν κληρονομικότητα αλλά καί στήν ευγονικήν: από καλούς γονείς βγαίνουν καλά παιδιά, από κακούς γονείς βγαίνουν κακά παιδιά. Ό Άρης αποκαλείται: <<συναρωγός Θέμιστος>> (Εις Άρεα, στ.4) - βοηθός στήν διατήρησιν τών θεσμών,

233

<<δικαιοτάτων αγέ φωτών>> (στ.5) - ηγέτης των δικαιοτάτων ανδρών. Τελικώς, δέν έχει μόνον κακήν έννοια ο πόλεμος...(μήν ξεχνάμε Άρης=πόλεμος) <<ώς κε δυναίμην σεύασθαι κακότητα πικρήν απ' εμοίο καρήνου, καί ψυχής απατηλόν υπογνάμψαι φρεσίν ορμήν θυμού τ' αύ μένος οξύ κατισχέμεν ός μ' ερέθησι φυλόπιδος κρυερής επιβαινέμεν. Αλλά σύ θάρσος δός μάκαρ, ειρήνης τε μένειν εν απήμοσι θεσμοίς δυσμενέων προφυγόντα μόθον κήράς τε βιαίους>> <<γιά νά μπορώ νά διώχνω τήν πικρή δειλία απ' τό μυαλό, καί τήν απατηλή ορμή τής ψυχής νά κυβερνάει η σκέψις μου, καί τή σκληρή μάνητα τής καρδιάς νά τιθασεύω, πού μέ κεντρίζει νά έρχομαι στήν παγερή τή μάχη. θάρρος εσύ, μακάριε, δώσ' μου, στούς άβλαβους νά μένω τής ειρήνης τούς θεσμούς, καί ν' αποφύγω πολέμους μέ εχθρούς καί βίαιο θάνατο>> (Εις Άρεα, στ.11-17) Αντιπολεμικόν κύρηγμα...όχι πόλεμος γιά τόν πόλεμον. Μόνον όταν αυτός είναι η μόνη λύσις. Οι Έλληνες ποτέ δέν υπήρξαν φρενοβλαβείς φιλοπόλεμοι, άνθρωποι πού αρέσκονταν στίς σφαγές καί τό αίμα 'γιά τό κέφι των', ή τήν στυγνήν λεηλασίαν. Όποτε ο Έλλην ξεκίνησε έναν πόλεμο τό έπραξε χάριν Δικαιοσύνης καί αποκαταστάσεως τού Ορθού καί μόνον. Αυτοί πού τού προσάπτουν 'ιμπεριαλισμούς' καί άλλες αηδίες δέν έχουν ανοίξει βιβλίο στήν ζωήν των ή διακατέχονται από ιδεοληψίες καί εμπάθειες ακατανόητες, ταιριαστές μόνον είς παράφρονες. Υπάρχει, πάντα, καί η περίπτωσις τής μισθώσεως κάποιων από 'κάποιους'. Αυτοί οι τελευταίοι, άς είναι βέβαιοι, όταν έρθει η ώρα, θά τιμωρηθούν σκληρότατα.

234

ΣΤ.ΟΜΗΡΙΚΑ-ΕΠΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ <<πώς δέ φίλον ποιή με, τόν ες φύσιν ουδέν όμοιον;>> <<πώς όμως θά μέ κάνεις φίλο σου εμένα, πού είμαι τελείως διαφορετικός στή φύσιν μου;>> (Βατραχομυομαχία, στ.32) Πώς νά γίνουν φίλοι αυτοί πού έχουν εντελώς ανόμοια φύσιν; Προφανές. Μόνον πού αυτό ονομάζεται φυλετισμός στήν γλώσσα των ανθρώπων καί είναι μιά ΦΥΣΙΚΗ καί όχι επιτηδευμένη κατάστασις. Άς καταδείξουμε τήν διαφοράν μέ ένα παράδειγμα: πώς γίνεται άνθρωποι οι οποίοι ασχολούνται μέ τό θέατρον, τήν ποίησιν καί τήν Φιλοσοφίαν, φεριπείν, νά προσπαθήσουν νά γίνουν φίλοι μέ ανθρώπους πού θεωρούν ιερόν καθήκον, εκ θρησκείας(!), νά γενοκτονούν τούς αντιπάλους των ή, χειρότερα, νά τρώνε αυτούς! Γίνεται; Δέν γίνεται! Καί όμως. Αυτά τά αδιανόητα καί παράλογα πράγματα, πού επιθυμούν τά πιό απίθανα καί αφύσικα συνταιριάσματα, ονομάζονται σήμερα 'κουλτούρα, διεθνισμός, παγκοσμιοποίησις'...Έ, όχι, κύριοι. Δέν θά σάς περάσει. Εδώ είναι Ελλάς. <<έχει θεός έκδικον όμμα>> (Βατραχομυομαχία, στ.97) Ο θεός έχει μάτι καί βλέπει τό άδικον καί τό εκδικείται...Υπάρχει καί θεός κύριοι εξουσιαστές. Όλα πληρώνονται κάποτε. Η ώρα αυτή, άς είστε βέβαιοι γι' αυτό, πλησιάζει. Τό δείχνει η Ιστορία. Νέμεσις, Θεία Δίκη. <<στήλαί τ' Αιγαίωνος αλός μεδέοντι Γίγαντος>> (Τιτανομαχία, απόσπασμα 16) Ποιά πληροφορία παίρνουμε εδώ; Ο Γίγας Αιγαίων υπήρξε κυρίαρχος τής θαλάσσης. Είναι προφανής η συγγένεια: Αιγαίων=ο εξ Αιγαίου, ή, καλύτερα, ο εξ Αιγηΐδος. Ακόμη καλύτερα, ο ΑΙΓΑΙΟΣ άνθρωπος, τόν οποίον διά τά επιτεύγματά του η παράδοσις αποκαλεί 'Γίγα', υπήρξε ΚΥΡΙΟΣ τής ΑΛΟΣ(=θαλάσσης). Οι Έλληνες υπήρξαν σχεδόν πάντοτε θαλασσοκράτορες στήν Ιστορίαν τού ανθρώπου. Πολλές φορές υπήρξαν καί οι μόνοι θαλασσοκράτορες... <<πουλύποδός μοι, τέκνον, έχων νόον, Αμφίλοχ' ήρως, τοίσιν εφαρμόζειν, τών κεν κατά δήμον ίκηαι, άλλοτε δ' αλλοίος τελέθειν καί χώρωι έπεσθαι>> <<τή νοοτροπία τού χταποδιού έχοντας, παιδί μου, ήρωα Αμφίλοχε, νά προσαρμόζεσαι μέ τό λαό στόν οποίον πηγαίνεις, ν' αλλάζεις από τή μιά φορά στήν άλλη, καί μέ τόν κάθε τόπο νά συμβιβάζεσαι>> (Θηβαϊς, απόσπασμα 4) Νά προσαρμόζεσαι μέ τόν λαόν στόν οποίον πηγαίνεις, νά αλλάζεις συνεχώς καί μέ τόν κάθε τόπον νά συμβιβάζεσαι...Άν αυτό αποτελούσε πανελλήνιον αρχή, μάς εξηγεί τόν λόγον διά τόν οποίον πάρα πολλοί ελληνογενείς πληθυσμοί παγκοσμίως έχουν απωλέσει, αρχικώς, τήν γλώσσαν, έπειτα τίς προγονικές παραδόσεις, τέλος τήν ίδια τήν εθνική των συνείδησιν (μάς έφαγε ο πολύς σεβασμός...). Αυτό, βεβαίως, θά συμβαίνει εντόνως όταν οι Έλληνες εκεί που πηγαίνουν είναι λιγότεροι τών εντόπιων ή, ειδικώς τότε, άν γιά κάποιον λόγο βρεθούν καί υπό συνθήκες πιέσεως (βλέπε Αραβική κατάκτησις Βυζαντινών

235

επαρχιών Ανατολής καί Αφρικής, ή Οθωμανική αντίστοιχη, όπου πληθώρα πληθυσμών υπό τόν φόβον τής σπάθης ή της βαρειάς φορολογίας εξισλαμίζονται καί αραβοποιούνται/εκτουρκίζονται-λαμβάνουν δηλαδή μέρος στήν 'εθνικήν' ζωήν αλλοφύλων...). Άν, από τήν άλλην μεριά, αυτό που θέλει νά μάς πεί είναι πώς ο σωστός τρόπος διοικήσεως αλλοφύλων γίνεται μέ σεβασμό στίς τοπικές παραδόσεις καί, άρα, μέ διαφορετικό, κατά τόπον, τρόπο καί όχι μέ έναν ενιαίον, αλλάζει εντελώς νόημα η φράσις. Είναι, άλλωστε, αυτό που επιχείρησε καί ο Αλέξανδρος, ο τού Φιλίππου, ο Μέγας... <<ίνα γάρ δέος, ένθα καί αιδώς>> <<γιατί όπου υπάρχει φόβος, εκεί υπάρχει καί η ντροπή>> (Κύπρια, απόσπασμα 18) Όπου υπάρχει φόβος υπάρχει καί ντροπή...Σκληροί νόμοι, τόν οποίων η πιθανότης παραβάσεως προκαλεί φόβο, καί θρησκεία περιέχουσα 'φόβον θεού', συντελλούν στήν ύπαρξιν αιδούς σέ μιά κοινωνία, άρα καί στήν πιό εύρυθμον καθημερινή ζωήν τών πολιτών της. Αυτά, ακριβώς, έλεγε καί ο Πυθαγόρας...Σέ αυτά πίστευαν άπαντες οι Έλληνες Φιλόσοφοι καί, ειδικώς, οι ανήκοντες στήν νοητικήν γραμμήν πού έχει εκκίνησιν τούς Ορφικούς (Ορφεύς, Ησίοδος, Όμηρος, Πυθαγόρας, Εμπεδοκλής, Ηράκλειτος, Πλάτων) <<Μούσά μοι έννεπε έργα, τά μήτ' εγένοντο πάροιθε μήτ' έσται μετόσπιθεν>>=<<Μούσα, πές μου γιά τά γεγονότα εκείνα πού ούτε είχαν ξαναγίνει ούτε καί πρόκειται νά ξαναγίνουν>> (Μικρά Ιλιάς, απόσπασμα 1) Μούσα πές μου γιά τά γεγονότα πού έγιναν, πού δέν είχαν ξαναγίνει καί ούτε θά ξαναγίνουν ποτέ...Εδώ αποδεικνύεται η γνώσις τών αρχαίων περί τής Ιστορίας ώς χαοτικού φαινομένου: τό φυσικό φαινόμενο-γεγονός-δέν θά επαναληφθεί ποτέ τό ίδιο ούτε θά ήταν δυνατό νά συμβεί κάτι τέτοιο, καθώς μπορεί τά γεγονότα νά είναι ανάλογα, όμως, βασικές παράμετροι μεταβάλλουν από λίγο έως πολύ τό τελικό γεγονός. Πρωταρχική διαφορά ο διαφορετικός χωροχρόνος, τά διαφορετικά πρόσωπα καί αι αντίστοιχες νοοτροπίες των, κτλ. <<δώρα γάρ ανθρώπων νόον ήπαφεν ηδέ καί έργα>> <<Τά δώρα παρασύρουν τίς σκέψεις καί τίς πράξεις τών ανθρώπων>> (Νόστοι, απόσπασμα 8) Γιά ποιόν χτυπά αυτό τό καμπανάκι; η απληστία είναι στήν φύσιν τού ανθρώπου, μάς λέει εδώ. Τό ίδιο καί η αφέλεια...Οι ίδιοι άνθρωποι είπαν καί τό <<Φοβού τους Δαναούς...>>. Σήμερα, τάχα πρός όφελος μας, ένας σωρός 'παγκοσμιοποιητικά' δώρα καταφθάνουν στήν πατρίδα μας. Καί εμείς, αφελώς, μιλάμε γιά 'ισχυρές πορείες' στό μέλλον, γιά 'κυριαρχίες' καί άλλα κουραφέξαλα. Άν μόνον 'τό σήμερα' ενδιαφέρει τόν σύγχρονον Έλληνα, ένα καλό 'βόλεμα', μιά ήσυχη καταναλωτική ζωή (μέ μιά φράσιν: ό, τι φάμε, ό, τι πιούμε καί όσα αρπάξει ο κ.... μας), η 'παρτάρα' του, τότε καλώς νά πάθουμε. Άν έχουμε καταντήσει τόσο

236

ανόητοι άς εξαφανιστούμε νά τελειώνουμε.

Περί Ομήρου καί Ησιόδου καί του γένους αυτών

<<τί θνητοίς κάλλιστον οίεαι εν φρεσίν είναι;>> <<ποιό νομίζεις πώς είναι ωραιότερον γιά τούς θνητούς>> - ρωτά ό Ησίοδος <<οππότ' άν ευφροσύνη μέν έχη κατά δήμον άπαντα, δαιτυμόνες δ' ανά δώματ' ακουάζωνται αοιδού ήμενοι εξείης, παρά δέ πλήθωσι τράπεζαι σίτου καί κρειών, μέθυ δ'εκ κρητήρος αφύσσων οινοχόος φορέησι καί εγχείη δεπάεσσιν. Τούτό τί μοι κάλλιστον ενί φρεσίν είδεται είναι>> <<γιατί εγώ λέω ότι άλλο χαριέστερο δέν είναι από τού νά κατέχη η ευφροσύνη τόν δήμον άπαντα, καί δαιτυμόνες στά δώματα ν' ακούν τόν αοιδό καθήμενοι εφ' εξής, καί κοντά τους πλήθος τραπέζια μέ σίτο καί κρέατα, καί μέθυ από τόν κρατήρ' αντλώντας ο οινοχόος νά φέρνη καί νά ρίχνη στά κύπελλα. τούτο κάλλιστο στίς φρένες μού φαίνεται πώς είναι>> - απαντά ό Όμηρος Τό καλλίτερο γιά τούς ανθρώπους είναι νά είναι μονοιασμένοι, τό οποίον θά φέρει καί τήν καλοπέρασιν: γλέντια, αφθονία στήν τροφήν. Νά κυριαρχεί η ευφροσύνη σέ όλο τόν λαόν (παράγραφος 316)-(στ.5-11, Οδύσσεια, Ραψωδία ι) Όμηρος:<<πόλεμος χαλεπός πάσησι γυναιξίν>> <<ο πόλεμος είναι σκληρός γιά κάθε γυναίκα>> Ο πόλεμος είναι κάτι χαλεπόν γιά κάθε γυναίκα. Αυτός είναι ο λόγος πού τά, ύπουλα, κυρήγματα 'ειρηνοφιλίας' έχουν ΠΑΝΤΑ ΚΑΙ ΠΑΝΤΟΥ μεγαλυτέρα πέρασιν στίς γυναίκες. Είναι στήν φύσιν των νά εναντιώνονται τού πολέμου (παράγραφος 317) Όμηρος:<<κάλλιστον μέν τών αγαθών έσται μέτρον είναι αυτόν εαυτώ, τών δέ κακών έχθιστον απάντων>> <<νά' ναι ό καθένας μέτρο γιά τόν εαυτό του είναι τό καλλίτερο γιά τούς αγαθούς. όμως γιά τούς κακούς είναι τό χειρότερο απ' όλα>> Τό καλλίτερο πράγμα γιά τόν αγαθόν άνθρωπον είναι νά είναι αυτός μέτρον τού εαυτού του. Αυτό, συγχρόνως, είναι ό,τι χειρότερο διά τόν κακόν άνθρωπον. Τί μάς λέει απλά εδώ; Οι κακοί άνθρωποι έχουν χρεία κυβερνώντων γιά νά τούς φέρνουν στήν τάξιν, κάτι τό οποίον δέν είναι απαραίτητον διά τούς αγαθούς. Άν, συνεπώς, κάποιοι αναζητούν τήν ουτοπίαν τής ανυπαρξίας θεσμών διακυβερνήσεως (βλέπε καί 'χρυσόν γένος' Ησιόδου), καλόν θά ήταν νά σκεφτούν πώς θά κάνουν περισσότερους ανθρώπους αγαθούς δημιουργώντας-άν χρειάζεται-νέες μορφές διακυβερνήσεως διά τήν μετατροπήν τών κακών σέ αγαθούς καί όχι νά προσπαθούν νά γκρεμίσουν άνευ όρων καί σχεδίων τους ήδη υπάρχοντες Θεσμούς (παράγραφος 320)

237

Ησίοδος:<<πώς άν άριστ' οικοίντο πόλεις καί εν ήθεσι ποίοις;>> <<ποιός τρόπος είναι ο καλλίτερος νά ζούν οι άνθρωποι στίς πόλεις καί μέ ποιούς θεσμούς;>> Όμηρος:<<ει μή κερδαίνειν από τών αισχρών εθέλοιεν, οι δ' αγαθοί τιμώντο, δίκη δ' αδίκοισιν επείη>> <<άν εννοούν νά μήν κερδίζουν από τά αισχρά, άν τιμώνται οι καλοί, άν δικάζονται οι άδικοι>> Τί νά σχολιάσουμε; Όλα τά παραπάνω είναι χρέος τής πολιτείας απέναντι στούς πολίτες νά επιβληθούν καί απαρεγκλίτως νά εφαρμόζονται (παράγραφος 320) Η:<<εύχεσθαι δέ θεοίς ό τι πάντων εστίν άμεινον;>> <<τί είναι τό καλλίτερο γιά νά ζητά κανείς απ' τούς θεούς;>> Ο:<<εύνουν είναι εαυτώ<αεί> χρόνον ες τόν άπαντα>> <<νά' ναι σέ αρμονία μέ τόν εαυτό του όλο τόν καιρό>> Γνώθι σεαυτόν, μηδέν άγαν...(παράγραφος 320) Η:<<εν δ' ελαχίστω άριστον έχεις ό τι φύεται ειπείν;>> <<μπορείς μέ μιά κουβέντα νά μου πείς ποιό είναι τό καλλίτερο από όλα;>> Ο:<<ως μέν εμή γνώμη φρένες εσθλαί σώμασιν ανδρών>> <<σκέψι σωστή, θαρρώ, σ' αντρείο σώμα>> Νούς υγιής έν σώματι υγιεί...(παράγραφός 320) Η:<<η δέ δικαιοσύνη τε καί ανδρείη δύναται τί;>> <<τί πετυχαίνει η δικαιοσύνη κι η ανδρεία;>> Ο:<<κοινάς ωφελίας ιδίοις μόχθοισι πορίζειν>> <<μέ τού ενός τόν κόπο νά 'ρχεται τό καλό ολωνών>> Άν ο κάθε ένας, ατομικώς, είναι δίκαιος καί ανδρείος ωφελείται ολόκληρος η πολιτεία. Είναι αυτό πού είπαμε αναλύοντας, η λογική 'κυττάρου, οργάνου, σώματος' (παράγραφος 320) Η:<<τής σοφίης δέ τί τέκμαρ επ' ανθρώποισι πέφυκεν;>> <<τί είναι απόδειξη σοφίας γιά τούς ανθρώπους;>> Ο:<<γιγνώσκειν τά παρόντ' ορθώς, καιρώ δ' άμ' έπεσθαι>> <<νά καταλαβαίνεις σωστά τό σήμερα καί νά συμβαδίζεις μέ τόν καιρό σου>> Δέν μπορούμε νά προτείνουμε πράγματα πού έγιναν στό παρελθόν μέ τούς ίδιους ακριβώς τρόπους. Πρέπει νά προτείνουμε πράγματα πού έχουν τίς ίδιες Αρχές, στίς οποίες βασίστηκαν όσα αγαθά έχουν γίνει στό παρελθόν, μέ διαφορετικό, όμως, τρόπο εφαρμογής των στό σήμερα. Ο σκοπός, οι στόχοι, είναι ίδιοι: η ευημερία τών ανθρώπων. Αναλόγως πρός τίς συνθήκες προκύπτουν καί οι τρόποι δράσεως, ατόμων ή πολιτειών. Οι Αρχές καί Αξίες είναι πάντα η

238

κοινή, διαχρονική, συνισταμένη (παράγραφος 320-321) Η:<<πιστεύσαι δέ βροτοίς ποίον χρέος άξιόν εστίν;>> <<σέ τί είναι σωστό νά εμπιστευόμαστε τούς ανθρώπους;>> Ο:<<οίς αυτός κίνδυνος επί πραχθείσιν έπηται>> <<εκεί όπου ο κίνδυνος ακολουθεί τήν πράξιν>> Όταν κάποιος αποδεικνύει μέ πράξεις τήν πίστην του σέ μιά ιδέα είναι άξιος σεβασμού. Ακόμη μεγαλύτερο σεβασμό ωφείλουμε σέ αυτόν πού θέτει σέ κίνδυνο ολόκληρο τόν 'κόσμον' του γιά τίς ιδέες του. Βασικότατο κριτήριο γιά νά ακολουθείτε κάποιον-άν καλά καί σώνει νοιώθετε πώς κάποιον πρέπει νά ακολουθείτε-είναι η, μέ πράξεις, απόδειξις τής πίστεως του στά ιδανικά πού κυρήττει καί φέρεται νά πρεσβεύει (παράγραφος 321) Ο:<<ανδρός μέν στέφανοι παίδες, πύργοι δέ πόληος, ίπποι δ' αύ πεδίου κόσμος, νήες δέ θαλάσσης, λαός δ' ειν αγορήσι καθήμενος εισοράασθαι. Αιθομένου δέ πυρός γεραρώτερος οίκος ιδέσθαι ήματι χειμερίω οπότ' άν νείφησι Κρονίων>> <<τού ανδρός στέφανος είναι τά παιδιά του, τής πόλης τό κάστρο της, οι ίπποι είναι γιά τήν πεδιάδα τό στολίδι, τά πλοία γιά τή θάλασσα, κι ωραίον είναι τό λαό καθισμένο στή συνέλευσι νά τόν θωρείς. μά πόσον ωραιότερο τό σπίτι, άν τό βλέπεις μέ αναμμένη τή φωτιά, τίς μέρες τού χειμώνα όταν ο γιός τού Κρόνου ρίχνει χιόνι>> Τί νά σχολιάσει κανείς...αυτή είναι εικών ευημερίας.

Επιτάφιον επίγραμμα Ομήρου: <<ένθαδε τήν ιερήν κεφαλήν κατά γαία καλύπτει, ανδρών ηρώων κοσμήτορα θείον Όμηρον>>

239

Ζ.ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Στό τμήμα αυτό θά δωθούν, συμπυκνωμένως, σχεδόν όλα τά μεγάλα νοήματα πού βρήκαμε κατά τήν διάρκειαν τής μελέτης. Εξ όλων αυτών θά προκύψουν καί κάποια επίκαιρα, μά, καί διαχρονικά διδάγματα πρός τούς Έλληνες, τά οποία οφείλουν νά λάβουν πολύ σοβαρά υπ' όψιν. Άς σημειωθεί ώς κύριον συμπέρασμα πώς οι σύγχρονοι Έλληνες (τών τελευταίων 30 ετών) πράττουν, σέ όλα (!), τά ακριβώς αντίθετα από αυτά πού ο Όμηρος θεωρεί 'αίσιμα' (=πρέποντα). α.Περί Πολιτεύματος Τό πολιτειακό σύστημα πού προτείνει ο Όμηρος καί, μάλιστα, ισχυρίζεται πώς είναι τό 'αρεστό στόν θεόν', έχει τήν εξής δομή: Ένας Άναξ, Βουληφόροι Βασιλείς, Γερουσία, Ηγήτορες, Μέδοντες. Άς τά πάρουμε από κάτω πρός τά πάνω. Οι Ηγήτορες καί οι Μέδοντες δέν διευκρινίζεται ακριβώς τί είναι. Πιθανολογώ πώς πρόκειται γιά μικρότερης εμβελείας-τόσο σέ ισχύ, όσο καί χωρικώς-διοικητές. Δίνουν καί αυτοί λόγο στόν Άνακτα καί μετέχουν τών συνεδριάσεων τής βουλής. Η Γερουσία είναι τό βουλευτικό εκείνο σώμα πού αποτελείται από τούς γεροντότερους βασιλείς, άρχοντες. Ο ρόλος της είναι η εξασφάλισις πώς όλες αι αποφάσεις πού θά ληφθούν πηγάζουν καί συμφωνούν μέ τούς Θεσμούς. Ελέγχουν Άνακτα καί λοιπούς 'βουλευτές' ώς πρός τήν τήρησίν των. Οι Βουληφόροι Βασιλείς είναι αντιπρόσωποι τού λαού στήν μεγάλην βουλή τού Άνακτος. Η δύναμίς των πηγάζει από τόν λαόν. Πρόκειται γιά διοικητές 'ομόσπονδων κρατιδίων', μικρών περιφερειών, τής μεγάλης επικρατείας τήν οποίαν διοικεί, συνολικώς, ο Άναξ. Ο Άναξ είναι 'ποιμήν καί κοσμήτωρ λαών' καί 'βασιλεύς βασιλέων'. Είναι ο κεντρικός διοικητής, εθιμικός, μιάς σειράς 'λαών' (διευκρίνισις: τού ιδίου έθνους) καί τόπων, τούς οποίους διοικούν σέ πρώτο χρόνο οι Βασιλείς, οι Ηγήτορες καί οι Μέδοντες. Είναι πρώτος μεταξύ τών πρώτων. Αι τελικές αποφάσεις σέ όλα τού ανήκουν. Απαγορεύεται, όμως, νά λάβει τήν όποια μή θεσμική απόφασιν. Σημαντική σημείωσις: όταν χρειάζεται νά επιλεγεί κάποιος από τόν Άνακτα γιά τήν όποιαν εργασίαν ή αποστολήν, τούτο γίνεται αποκλειστικώς μέ κλήρωσιν. Αφήνεται η ευθύνη 'στόν θεόν' νά αποφασίσει καί ουδείς μπορεί/επιτρέπεται νά αισθανθεί αδικηθείς. Σέ διαφορετική περίπτωσιν καλλιεργείται ζήλεια, φθόνος, έρις. Κλήρωσις, λοιπόν, καί τό πρόβλημα λύνεται!

240

β.Χαρακτηριστικά τού Ηγέτη Ο Ηγέτης πρέπει νά είναι ήπιος τόσο, πού νά είναι πιό αγαπητός στόν δούλον (εργάτην) από τήν πατρίδαν καί τούς γονείς του! Πρέπει νά εχθρεύεται τήν κακότητα. Νά μήν είναι αναιδής. Νά μήν είναι κερδαλεόφρων. Νά μήν είναι δειλός. Νά τιμά τούς Αρίστους. Νά μήν είναι δολόφρων. Νά είναι αμείλικτος σέ θέματα πειθαρχίας. Δέν πρέπει νά είναι ανεύθυνος, αδίστακτος, άτιμος, αναξιοπρεπής, άδικος, άφρων, αθεμίστιος, ακλεής. Πρέπει νά λήγει τίς έριδες, νά έχει φιλόφρονα διάθεσιν, νά μήν ενεργεί εν θερμώ. Πρέπει νά διοικεί μέ τό πνεύμα καί μέ τήν δύναμιν. γ.Χαρακτηριστικά τής Πολιτείας Πρέπει νά υπάρξει Πολιτεία πού: α) νά θεραπεύει ακόμη καί τήν-εκ γενετής-κακήν φύσιν τών πολιτών β) νά διοικείται από τούς Αρίστους, τούς Φιλοσόφους γ) νά εκπαιδεύει διά τού παραδείγματος τούς πολίτες στά καλά καί κακά (τιμωρία) δ) γυναίκες καί άνδρες νά είναι ενάλκιδες, εκπαιδευμένοι στήν αλκήν, ψυχής, σώματος, πνεύματος. Τούτο δημιουργεί, πέραν άλλων ωφελειών, ισορροπημένους πολίτες ε) νά φροντίζει νά μήν τεμπελιάζουν οι πολίτες-νά παράγουν όλοι κάποιο, μικρό ή μεγάλο, έργο στ) νά στοχεύει καί νά μηχανεύεται αγαθώς ζ) νά ασκεί τόν πολίτην στήν Αρετήν, τήν Δύναμιν, τήν Υπομονήν η) νά είναι κτισμένη πάνω στούς Θεσμούς, τήν Θεοσέβειαν, τό Μέτρον θ) νά παράγει ανθρώπους μέ καθαρή σκέψιν, ευρεία παιδεία, τόλμη καί σύνεσιν ι) νά βοηθά, βρίσκοντας καί αξιοποιώντας τήν φυσικήν κλίσιν ενός εκάστου πολίτη, τούς ικανούς νά γίνονται ικανότεροι καί τούς λιγότερο ικανούς νά επιβιώσουν καλώς ια) νά θέτει διαρκώς στόχους Δόξας καί Τιμής. Τούτο εξαλείφει βαθμιαίως τόν χόλον καί τήν έριν ιβ) νά διαμορφώνει πολίτες μέ Αιδώ καί Έλεος. Τούτο κάνει καμπτό τό νού τόν ανθρώπων, τούς κάνει 'ανοιχτόμυαλους' ιγ) νά διαμορφώνει πολίτες μέ Θέλησιν, Λογικήν, Τάξιν, Εγκράτειαν, Φιλοσοφίαν. Νά προάγει, έτσι, τό άτομο χάριν τής συλλογικότητος, οδηγώντας τό από τήν ατομικήν υπέρβασιν στήν συλλογικήν ιδ) νά υπάρχει οργανωμένο σύστημα εκπαιδεύσεως καί Αξιών βασισμένο στίς Αρχές όπως τό Καθήκον, τό Χρέος, τό Κλέος, η Τιμή, η Γενναιότης ιε) νά φροντίζει νά μήν υπάρχουν εντός της αφρήτορες, αθεμίστιοι, ανέστιοι, ώστε νά μηδενίζονται αι εμφύλιες διαμάχες ιστ) νά τιμά τούς Αρίστους καί εν ζωή καί μετά θάνατον ιζ) νά βασίζεται στό τρίπτυχον Πατρίς-Θρησκεία-Οικογένεια ιη) νά βασιστεί στήν Αλήθειαν καί όχι σέ αυθαίρετες ιδεοληψίες καί δογματισμούς

241

ιθ) νά φροντίζει ώστε νά μήν υπάρχουν: φτωχοί, πολύ πλούσιοι, πεινασμένοι, μετανάστες, άνθρωποι πού λειτουργούν υπό καθεστώς πιέσεως κ) νά έχει τό Κλέος ώς μέτρον συγκρίσεως τών πολιτών κα) νά δημιουργεί συνειδητοποιημένους πολεμιστές, ώστε νά καθίστανται ανίκητοι στίς όποιες μάχες χρειαστεί νά δωθούν κβ) νά τηρεί απαρεγκλίτως τόσο τόν Φυλετισμόν όσο καί τήν Ευγονικήν Πρέπει, συμφώνως καί μέ τά παραπάνω, η αυριανή μας πολιτεία νά είναι: α) αρχικώς μιά πολιτεία πού θά κυβερνάται από Φιλοσόφους β) πολιτεία πού θά θέσει τέτοιο πλαίσιο ζωής ώστε όλο καί περισσότεροι άνθρωποι νά γίνονται Φιλόσοφοι γ) τέλος, έχοντας διαμορφώσει μιά κοινωνία Φιλοσόφων, νά περάσουμε στό τελικό στάδιον τής πολιτείας, όπου, πλέον, ουδείς θά χρειάζεται νά άρχει τούς άλλους, αλλά όλοι θά συναποφασίζουν γιά τά θέματα τής πολιτείας. Μιά κοινωνία όπου όλοι θά βρίσκονται εν εγρηγόρσει, αντιλαμβανόμενοι τόν κόσμον μέ κοινόν τρόπον, ακριβώς όπως είναι, δίχως ιδεοληψίες καί κούφιους δογματισμούς. Μιά κοινωνία τών 'αυτονοήτων' πραγμάτων. Η σημερινή κοινωνία έχει θέσει υπό αμφισβήτησιν τά 'αυτονόητα'. Επίσης, έχει προσφέρει τήν θεωρητική δικαίωσιν τών πιό ποταπών διαστροφών μας. Ακριβώς γι'αυτό είναι άδικος καί καταδικασμένη σέ αφανισμόν. Βλέπετε πώς τό γ) ουσιαστικώς αναφέρεται σέ μιά κοινωνία τών Αρίστων, σέ μιά κοινωνία πού θά έχει τό δικαίωμα στήν Άμεση Δημοκρατία. Άλλου είδους κοινωνία απαγορεύεται νά διεκδικεί όχι τήν άμεσον, αλλά κάθε λογής δημοκρατία. Μέ ποιά λογική καί συναίσθησιν τών πραγμάτων κάποιος αμόρφωτος, απαίδευτος, άδικος, διεστραμμένος, αναξιοπρεπής, εθελόδουλος, αθεμίστιος, ασύνετος, βλάξ, άφρων,κτλ, κτλ, αποφασίζει γιά μιά πολιτεία καί τό μέλλον της; Όχι. Αυτό ΔΕΝ πρέπει νά συμβαίνει. Γιά τήν ακρίβειαν, ΕΙΝΑΙ ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΟΝ όταν συμβαίνει. Καί τό βλέπετε γύρω σάς. Ή μήπως όχι; δ.Γενικές αντιλήψεις καί διδαχές Πάνω από όλους καί όλα είναι τό θείον. Αυτό καθορίζει τά πάντα. Η εικών τού θεού, αντιληπτή σέ μάς, είναι η Φύσις. Τό αντιληπτόν σ' εμάς μέρος τού 'θείου σχεδίου' είναι οι Φυσικοί Νόμοι. Εξ αυτών προκύπτουν όλοι οι Θεσμοί τών αρχαίων Ελλήνων. Ακριβώς γι' αυτό είναι απαράβατοι γιά όλους. Από τόν απλό δούλο μέχρι τόν Άνακτα. Προσευχόμαστε γιά Δικαιοσύνη καί όχι γιά τό συμφέρον μας. Πρέπει νά τιμούμε τήν Δικαιοσύνην αποφεύγοντες τήν αδικίαν. Η Πειθώ είναι καλλίτερη τής μάχης. Μέ τούς πυκνούς λόγους (επιχειρηματολογία) στρέφεται κανείς πρός τό Αγαθόν.

242

Λαοί πού δέν απαλλάσσονται από τούς φορείς τής παρακμής χαρακτηρίζονται 'μάλα δειδήμονες'=πολύ δειλοί. Οι ακραίες συνθήκες απαιτούν ακραία μέτρα. Η απειθαρχία κατά τών Θεσμών πρέπει νά καταδικάζεται μέ σκληρότητα. Ο Γνώστης, ο Εχέφρων, ο Νουνεχής τιμούν τούς Θεσμούς. Δέν υπάρχει λόγος έριδος ή φθόνου μεταξύ ανθρώπων γιά τά υλικά. Ο λαός πρέπει νά μάθει νά ακούει μόνον τούς Αρίστους. Δέν πρέπει κάν νά ακούμε τούς κακούς. Όπου υπήρξαν Έλληνες δημιουργούσαν Αγορά, Δικαστήριο, Βωμούς θεών. Προήγαγαν, μέ τή σειρά, Ελευθεροφροσύνη, Δικαιοσύνη, Θεοσέβεια. Η επιλογή συντρόφων πρέπει νά γίνεται μέ τά εξής κριτήρια: Κάλλος, Έργα, Φρένες. Γιά θέματα Δικαίου, Τιμής, Επιβιώσεως, ο Πόλεμος είναι επιβεβλημένος. Κακός στό ομηρικόν έργον ορίζεται: ο δειλός, ασταθής, άπιστος, άτιμος, αναξιοπρεπής, άδικος, ακλεής. Καλός στό ομηρικόν έργον ορίζεται: ο δίκαιος, έντιμος, γενναίος, αξιοπρεπής, θεοσεβής, ευκλεής. Νά τιμούμε τήν νόμιμην Οικογένειάν μας, τούς Φίλους, καί νά επιδιώκουμε, μέσω τής ενθέου ζωής, τήν Αρετήν. Τά κακά πού θά βρίσκουν τόν Δήμον μας θά είναι τά μικρότερα δυνατά. Ο άνθρωπος μέ πολλή Θέλησιν καί κόπο δύναται νά υπερβεί τήν Μοίραν. Ο άδικος δέν φτάνει ποτέ στήν τελικήν νίκην. Αξίες δέν είναι η όποια 'ειρήνη' ή 'δημοκρατία', αλλά η Ελευθερία. Χρέος έχουμε στήν Ιδέαν πού ονομάζεται 'ΕΛΛΑΣ' καί σέ κανένα χρεοκοπημένο καθεστώς ή διεφθαρμένο κράτος. Όταν υπάρχει Θεσμικό ζήτημα Τιμής στή μέση, δέν οφείλουμε υπακοήν ούτε στούς άρχοντες, ούτε στήν πολιτείαν, όταν αυτοί δρούν αθεσμίως. Πρώτα η Ψυχή. Αυτή πρέπει νά είναι κριτήριο σέ ό, τι κάνουμε καί όχι τά υλικά αποκτήματα. Η καλή υστεροφημία πρέπει νά είναι στόχος ζωής. Τό ίδιο καί η σωτηρία τής ψυχής μετά θάνατον. Ο Έλλην πιστεύει στήν ύπαρξιν μεταθανατίου

243

καταστάσεως τών ψυχών. Αι ψυχές τών προγόνων μάς παρατηρούν καί χαίρονται όταν γινόμαστε αξιόδεικτοι. Η ύλη είναι φθαρτή. Αι Ιδέες αιώνιες. Ελπίς θά υπάρχει όσο θά υπάρχουν άνθρωποι πού σκέπτονται καί δρούν μέ άξονα τήν Φύσιν, τό Αιώνιον, τό Άφθαρτον καί όχι τό θνητόν, φθαρτόν, τεχνητόν καί εφήμερον. Ομονοείν μέ κάθε τρόπο. Στήν απόλυτον απελπισίαν οι θεοί λύνουν τήν κακότητα. ε.Ιστορική Παρατήρησις Διαπιστώνει κανείς μελετώντας τόν Όμηρον, παραλλήλως μέ άλλα αρχαία κείμενα, τίς εντυπωσιακές συμπτώσεις αντιλήψεων πού υπάρχουν μεταξύ των. Ο Ορφεύς καί οι ορφικοί παρέδωσαν τήν σκυτάλην τής Γνώσεως στόν Όμηρον. Από αυτόν τήν παρέλαβαν ο Ηράκλειτος, ο Πυθαγόρας, ο Εμπεδοκλής, ο Παρμενίδης καί, έπειτα, ο Πλάτων. Από τόν Πλάτωνα, βεβαίως, πέρασε σέ όλα τά μετέπειτα ρεύματα σκέψεως, ώς καί τήν νεοπλατωνικήν χριστιανικήν θεολογίαν. Ο ελληνισμός, αλλά καί η εξελληνισμένη Ανθρωπότης, όσα καλά καί αγαθά πέτυχαν ώς τώρα τά οφείλουν, κατά βάθος, στόν 'ποιητήν πού παίδευσεν τήν Οικουμένην'. στ.Τελικό συμπέρασμα Όπως διαπιστώσαμε, οι Θεσμοί δίδουν προτεραιότητα στό δίκαιον, στήν τιμήν, τήν αξιοπρέπειαν, τό κλέος. Τό ερώτημα πού αβίαστα γεννάται είναι: σέ μιά τόσο μακρινή καί, υποτίθεται, όταν οι άνθρωποι ήταν πολύ πρωτόγονοι, μή προοδευμένοι, κτλ, εποχή, ταιριάζει κάποιοι νά είχαν υιοθετήσει τόσο υψηλές πολιτισμικές καί κοινωνικές αξίες; Ποιός υπήρξε ιθύνων νούς πίσω από όλα αυτά; Μήπως, τό γεγονός πώς οι περισσότεροι λαοί τής ιδίας εποχής είχαν, πράγματι, 'βάρβαρα' έθιμα-τόσο σέ τρόπους διακυβερνήσεως, όσο καί σέ κοινωνικό επίπεδο-ενώ οι Έλληνες όχι, αποδεικνύει περίτρανα τήν ελληνικήν ΥΠΕΡΟΧΗΝ; Η οποία υπεροχή είναι ΦΥΣΙΚΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ καί όχι κάποια κατασκευασμένη κατάστασις. Γιατί συμβαίνει αυτό; Θά έλεγα, κατ' αρχάς, ρωτήστε τόν θεόν! Άν έπρεπε, πάντως, νά δοθεί καί μιά απάντησις πιό 'επιστημονική'-εξ αυτών που ώς τώρα γνωρίζουμε από τίς επιστήμες τής Ανθρωπολογίας, Παλαιοντολογίας, Γεωφυσικής, Αρχαιολογίας, Μοριακής Βιολογίας/Γεννετικής-λόγω του γεγονότος πώς η πρώτη ξηρά πού ανεδύθη από τήν Πανθάλασσα υπήρξε η Πελαγονική οροσειρά μέ κορυφή τόν Όλυμπον, λόγω τού ότι στήν-σημερινήν-ελληνικήν επικράτειαν έχουν βρεθεί τά παλαιότερα ανθρωπολογικά ευρήματα (~12.000.000 έτη πρίν!), είναι πολύ λογικό καί φυσιολογικό νά συμπεράνει κανείς πώς εξ αιτίας, απλώς, τής χρονικής των προτεραιότητος, οι άνθρωποι εκείνοι έφτασαν συντομότερα από τούς

244

υπολοίπους σέ ανώτερα πολιτιστικά επίπεδα. Η όποια παρεξήγησις έγκειται στό γεγονός ότι πολλοί 'επιστήμονες', αναιρώντας τήν ίδιαν τήν λογικήν τής επιστήμης-πού λέει πώς: δέχομαι μιά θέσιν, απλώς γιά νά έχω μιά βασικήν απάντησιν, ώσπου αυτή η θέσις νά αναιρεθεί ή νά εμπλουτιστεί από τά νεότερα ευρήματα ή τά πορίσματα καινούριων πειραμάτων-ενώ υπάρχουν ΑΠΟΔΕΙΞΕΙΣ, πλέον, καί όχι απλώς ενδείξεις, εμμένουν γιά άλλους λόγους, εξωεπιστημονικούς, στήν δογματικήν θέσιν περί μονογενέσεως τού ανθρωπίνου είδους. Ότι, δηλαδή, όλες οι ανθρώπινες φυλές γεννήθηκαν σέ ένα γεωγραφικό χώρο καί έπειτα εξαπλώθηκαν παντού. Τό ορθότερον, από τά-ώς τώρα-ευρήματα, είναι πώς η Λευκή φυλή 'γεννήθηκε' στήν Ευρώπην, η Μαύρη στήν Αφρικήν, καί ούτω καθ' εξής. Καί επειδή μεταξύ των παρουσιάζουν μεγάλες χρονικές διαφορές στήν εμφάνισιν, αντιστοίχως, παρουσιάζουν καί μεγάλες διαφορές στήν εξέλιξιν. Συνεπώς, δέν υπάρχει κανένα 'ελληνικόν θαύμα': Ως 'θαύμα' αποκαλούμε κάτι 'εξωφυσικό' καί μή αναμενόμενο. Στήν περίπτωσίν μας πρόκειται γιά μιά φυσιολογικότατη ροή γεγονότων. Η 'ελληνική υπεροχή' είναι αναμενόμενη από τά-μέχρι τώρα-δεδομένα τής επιστήμης. Αφού κάνουμε αυτή τήν παραδοχήν, πρέπει νά αποκωδικοποιήσουμε, επί τέλους, ποιά είναι αυτή η ρημάδα η 'αποστολή' μας σέ αυτή τήν Γήν. Μιά κενού περιεχομένου υιοθέτησις ιδεολογημάτων 'υπεροχής' δέν έχει κανένα νόημα παρά τήν εξύψωσιν ενός παθογόνου εγωκεντρισμού ενός λαού, μιάς φυλής, καί τήν οδηγεί νομοτελειακώς στόν ξιπασμόν, στήν-κακώς εννοούμενη-εσωστρέφεια, στόν ίδιον τόν αφανισμόν της. Είναι τό ίδιο πού συμβαίνει όταν ένας πράγματι χαρισματικός άνθρωπος, 'ψωνίζεται' καί ξεκινά νά λειτουργεί υποτιμητικώς πρός τούς υπολοίπους. Τό κακό του τέλος μπορεί νά τό έχουμε δεί όλοι κάποια στιγμή μπροστά μας. Αυτό αποφεύγεται άν τό άτομο έχει κατακτήσει τό 'γνώθι σεαυτόν' καί τηρεί τό 'μηδέν άγαν', έχοντας πάντα υπ' όψιν τό 'έν τό πάν'! Πρέπει, μέ τήν ιδίαν ακριβώς συλλογιστικήν, νά αναζητήσουμε τόν εαυτόν μας ώς φυλή-καλά καί κακά χαρακτηριστικά-καί, έπειτα, νά αναλάβουμε τήν ευθύνην-αυτό είναι η 'αποστολή'-πού έχουμε απέναντι στούς υπολοίπους ανθρώπους. Φανταστείτε ένα φωτώνιο, ζωτικής σημασίας γιά τά πάντα σωματίδιο, νά 'αρνιόταν' νά μεταφέρει τό φώς καί τήν ενέργειάν του, νά μή 'συνεργαζόταν' μέ τά υπόλοιπα σωματίδια στήν Φύσιν. Χωρίς αυτό νά 'γονιμοποιεί' τά υπόλοιπα στοιχεία καί συστήματα ΟΥΔΕΝ λειτουργεί. Τό αντίστοιχον συμβαίνει-αναλογικώς-μέ τήν Ελληνικήν Φυλήν καί τούς υπολοίπους ανθρώπους. Άν αυτή είναι ακμάζουσα καί δυνατή-επίπεδον φωτωνίου-τό ΦΩΣ τής είναι ΥΠΟΧΡΕΩΜΕΝΗ νά μεταλαμπαδεύει είς όλους τούς ανθρώπους. Άν ρίξετε μιά ματιά στήν Ιστορίαν θά διαπιστώσετε πώς όποτε επικρατεί τό ελληνικόν πνεύμα-πίστις στό δίκαιον, στήν τιμήν, τήν αξιοπρέπειαν, τό κλέος-η ανθρωπότης ευημερεί. Οσάκις επικρατούν τά αντίθετα η Ανθρωπότης βιώνει μαύρες μέρες. Τά ελληνικά ιδεώδη είναι ταυτισμένα μέ τήν έννοιαν ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, τά αντίθετά των μέ τήν έννοια ΣΚΛΑΒΙΑ. Κατανοείτε τό μέγεθος τής ευθύνης; Βασική προϋπόθεσις γιά νά μπορεί τό ελληνικόν πνεύμα νά κυριαρχήσει καί νά βοηθήσει τήν οικουμένη, είναι νά υπάρχει καί νά ακμάζει η δημιουργός καί φέρουσα αυτό Ελληνική Φυλή. Τούτη τη στιγμή, η φυλή παρακμάζει μέ ταχύτατους ρυθμούς καί απειλείται μέ ολική

245

εξαφάνισιν. Τούτη τήν στιγμήν η Ανθρωπότης διέρχεται μιά από τίς πιό τυραννικές εποχές της, όπου αργά καί σταθερά μετατρέπονται σέ σκλάβους καθημερινώς όλο καί περισσότεροι άνθρωποι. Τόν καιρόν που όλη η Ασία ήταν 'κατακτημένη' από τούς Έλληνες, οι άνθρωποί της υιοθέτησαν όσα τούς έκαναν καί όσα μπορούσαν από τόν πολιτισμόν μας καί δημιούργησαν ΕΛΕΥΘΕΡΩΣ νέες μορφές-καλλίτερες από τίς εκεί υπάρχουσες-πολιτισμού καί κοινωνικών δομών, ζώντας ποιοτικότερα. Χαρακτηριστικόν παράδειγμα τό βασίλειον τής Βακτριανής. Ακόμη καί σήμερα, πλήν 1-2 πληθυσμιακών ομάδων-γιά λόγους πού δέν θά θιγούν σέ αυτό τό σύγγραμμα-, όλοι οι λαοί πού κατεκτήθησαν τότε μόνο καλά λόγια έχουν νά πούν γιά τούς κατακτητές των. Γιατί; Διότι συνέβη ακριβώς αυτό που έπρεπε! Μέ τόν ελληνικόν πολιτισμόν ώς 'καταλύτη', τά ντόπια στοιχεία παρήγαγαν νέες, βελτιωμένες μορφές διαβιώσεως! Πότε 'χάλασε' όλο αυτό; Όταν οι Έλληνες ξεκίνησαν ΠΑΛΙ τίς εμφύλιες διαμάχες, μέ αποτέλεσμα νά καταστραφούν σχεδόν τά πάντα. Κάποιοι ισχυρίζονται πώς τά επιτεύγματα τών Ελλήνων αποτελούν κληρονομιά τής Ανθρωπότητος καί κτήμα της. Λάθος! Αποτελούν κληρονομιά τών Ελλήνων καί κτήμα αποκλειστικώς δικό των. Δέν μπορεί κανένας άλλος λαός νά κατανοήσει στήν πληρότητά τους τά ελληνικά επιτεύγματα διότι δέν μοιράζεται ούτε τό ίδιο γενετικό υλικόν, ούτε τήν ιδίαν φυλετική ψυχήν! Τό γεγονός πώς μέρος τών επιτευγμάτων ημών μπορούν νά υιοθετήσουν γιά νά ωφεληθούν καί άλλοι δέν σημαίνει πώς γίναν αυτοί οι άλλοι τμήμα του δικού μας πολιτισμού. Καί δέν πρέπει καί νά γίνουν! Στήν Φύσιν πολλά στοιχεία 'συνεργάζονται' μέ άλλα παράγοντας καινούριες δομές, πάντα, όμως, είναι διακριτά καθώς, υπό κατάλληλες συνθήκες, επανέρχονται στίς αρχικές των καταστάσεις πρίν τήν 'ένωσιν'. Η ίδια η Φύσις μάς δείχνει τόν δρόμον: Κάθε Φυλή νά διατηρήσει τήν ατομικότητά της καί, φυσικά, τήν διαφορετικότητά της, συνεργαζόμενες γιά τήν βελτίωσιν τής ζωής τών ανθρώπων όπου γής. Απλώς, εμείς οι Έλληνες έχουμε τήν πιό δύσκολη αποστολή μεταξύ τών υπολοίπων. Πρέπει νά σημειωθεί, ξανά, εδώ η διάκρισις μεταξύ 'εξουσίας' καί 'διακυβερνήσεως'. Η διακυβέρνησις σημαίνει διοίκησις. Η εξουσία, όμως, σημαίνει 'σού βγάζω έξω τήν ουσία'=σέ απομυζώ. Μακριά από τόν Έλληνα η 'εξουσία'. Εκεί, πιστεύω, βρίσκεται η μεγάλη παρεξήγησις μέ κάποιους. Ο Έλλην είναι ΚΥΡΙΟΣ, είναι ΚΥΒΕΡΝΗΤΗΣ. Από πού προκύπτει; Μά, απλώς διαβάστε λίγο Ιστορία καί θά τό διαπιστώσετε! Δέν είναι, όμως, καί δέν του πρέπει νά είναι, ΕΞΟΥΣΙΑΣΤΗΣ. Ούτε στήν φυλήν του, ούτε, φυσικά, στούς αλλοφύλους. Θά παρατηρήσετε πώς όταν κάποιος Έλλην φερόταν 'εξουσιαστικά' δέν περνούσε πολύς καιρός καί τό κράτος του διαλυόταν. Χρέος του Έλληνος ανθρώπου είναι νά κυβερνά καί νά προάγει τήν Ανθρωπότητα, εμμέσως ή αμέσως. Έτσι ήταν ΠΑΝΤΑ στό παρελθόν. Προσωπικώς αιτιολογώ τήν βαθειάν παρακμήν τής Ανθρωπότητος στήν έλλειψιν τού στοιχείου αυτού στό σημερινό κόσμο. Καί αυτό διότι κατ' αρχάς οι Έλληνες 'κοιμούνται' καί, κατά δεύτερον, υπάρχουν

246

'κάποιοι' πού όλα αυτά τά γνωρίζουν, αλλά, έχουν τά δικά των-τυραννικά-σχέδια γιά τόν Άνθρωπον καί τήν Ανθρωπότητα...Θά κάνω καί μιά πρόβλεψιν: άν οι Έλληνες δέν 'ξυπνήσουν' καί, τελικώς, 'κατορθώσουν' νά εξαφανιστούν βιολογικώς, δέν δίνω, έπειτα, στήν ανθρωπότητα περισσότερα από 100 χρόνια ζωής. Υπενθυμίζω πώς 'ενδέχεται άλλώς έχειν' γιά όσα προανέφερα. Ο καθένας ερμηνεύει βάσει τού γνωστικού του επιπέδου. Τό δικό μου πηγαίνει ως εδώ. Θά χαρώ πολύ άν κάποιος βρεθεί νά επιχειρηματολογήσει καί νά μέ πείσει πώς τά πράγματα έχουν διαφορετικώς, ή προσθέσει, ή αφαιρέσει κάτι από τά προλεχθέντα. Πάντα, όμως, στήν, καλοπροαίρετην, κατεύθυνσιν τής προσπαθείας μιάς εθνικής, φυλετικής ή ατομικής αυτογνωσίας.

247

Η.ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Επειδή τά περιθώρια έχουν στενέψει απελπιστικώς γιά τήν επιβίωσιν τής εθνοφυλετικής οντότητος πού ονομάζεται Έλλην, κρίνεται απαραίτητο νά υπάρξει αντίδρασις τών Ελλήνων τό Γένος καί τήν Ψυχήν στά επόμενα 20 έτη. Αι προτάσεις πού έχω νά καταθέσω, μέ τήν σειράν, είναι οι εξής: 1) Οι Έλληνες πού θά αποφασίσουν, μετά τήν ανάγνωσιν τούτης τής εργασίας, νά μήν παραμείνουν απαθείς στόν όλεθρον πού πλησιάζει, οφείλουν, κατ' αρχάς, νά 'οπλιστούν' μέ Γνώσιν καί Λογικήν, μελετώντας χρήσιμα βιβλία καί, κυρίως, αρχαίους συγγραφείς. Ει δυνατόν, αφού κάνουν, τήν απαραίτητη, ενδοσκόπησιν καί γνωρίσουν τόν εαυτόν των, νά εφαρμόσουν Φιλοσοφικούς κανόνες στήν καθημερινότητά των, γυμνάζοντας Νού, Ψυχή καί Σώμα. Μέ παράλληλη καλλιέργεια τής Θεοσεβείας, νά αποκτήσουν ακλόνητη Πίστιν καί Φρόνημα. Νά γίνουν Συνειδητοί Πολεμιστές τής Ιδέας 'ΕΛΛΑΣ'. 2) Η παραπάνω διεργασία πρέπει νά λάβει χώρα στά επόμενα 5-10 έτη. Τό επόμενο ή καί παράλληλο βήμα-ώστε αι διεργασίες νά επισπευθούν καί διά τής συνθέσεως-είναι η επαφή τών απανταχού τής Γής Ελλήνων, αρχικώς μέσω διαδικτύου, έπειτα μέ συγκεντρώσεις ατόμων κατά τόπους. Πρέπει νά ληφθούν υπ'όψιν όλες αι διδαχές τού Ομήρου καί νά διαμορφωθεί ένα κοινό σχέδιο δράσεως. Μέ, αυστηρώς καθορισμένους, κοινούς στόχους, καί λίαν καλώς επεξεργασμένη μεθοδολογία. Εννοείται πώς όλα θά βασίζονται στίς διαχρονικές πρακτικές καί προτάσεις τών προγόνων ημών, προσαρμοσμένες στά σύγχρονα δεδομένα. 3) Πρέπει όλοι όσοι από τούς Έλληνες μπορούν, καί αναφέρομαι στούς κατέχοντες πλούτο, νά απαντήσουν ελληνοπρεπώς στό αβυσσαλέο μίσος τών εχθρών μας-εσωτερικών καί εξωτερικών-δημιουργώντας τίς προϋποθέσεις αυτοοργανώσεως όσων πραγματικών Ελλήνων έχουν απομείνει. Γιά νά γίνω πιό συγκεκριμένος: α) νά φτιαχτούν σχολεία, σχολές καί πανεπιστήμια όπου νά μπορούν οι ελληνόπαιδες τό γένος νά γίνονται, μέσω εκπαιδεύσεως, καθ' ολοκληρίαν Έλληνες. Η βάσις όλων τών αγαθών είναι η Ελληνική Παιδεία. Τούτο μάς ξεχώριζε πάντα από τούς βαρβάρους, μέχρι πρότινος. β) νά δημιουργηθεί ένα 'κοινό ταμείο' τών απανταχού Ελλήνων, χρηματοδοτούμενο, κυρίως, από τούς έχοντες, τό οποίο θά κάνει γιά τόν Έλληνα όσα δέν κάνει τό κράτος. Δηλαδή, πρωτίστως, νά βοηθά πραγματικώς τούς νέους Έλληνες πού θέλουν νά τεκνοποιήσουν καί δέν έχουν τήν δυνατότητα ούτε κάν νά έλθουν είς γάμον, χρηματοδοτώντας τά νέα ζευγάρια, ώστε νά κάνουν όσα περισσότερα τέκνα μπορούν. Νά δημιουργηθούν μέ τά χρήματα τού ταμείου επιχειρήσεις όπου θά εργάζονται αποκλειστικώς Έλληνες, ώστε νά πληγεί η ανεργία στήν ρίζαν της καί η ελληνική Οικογένεια νά στηριχθεί ξανά στά πόδια της. Στήν προσπάθειαν αυτή θά μπορούσε νά λειτουργήσει καταλυτικώς η

248

Ορθόδοξος Εκκλησία, δικαιώνοντας, επιτέλους, τήν ιστορική της αποστολήν ώς φορέως τού νεοτέρου 'ομοδόξου' τών Ελλήνων. Ειδάλλως θά είναι υπόλογος στήν Ιστορίαν. Δυστυχώς ή ευτυχώς, ο μόνος Θεσμός πού ενώνει ώς σήμερα τούς Έλληνες, πλήν τού Στρατού, είναι η θρησκευτική Πίστις. Πρέπει νά παραμεριστούν, από όλους όσοι κατανοούν τήν κρισιμότητα τής καταστάσεως, αι όποιες διαφορές υπάρχουν, καί σέ αυτό τό θέμα, γιά τό καλό τής φυλής. Δέν έχουμε τήν πολυτέλειαν γιά άλλους διχασμούς καί διαιρέσεις. 4) Πρέπει, αφού γίνουν τά περισσότερα έκ τών άνω, νά επιχειρηθεί η ανάληψις τής διακυβερνήσεως τής ελληνικής πατρίδος από Έλληνες. Μέ τό καλό ή τό άσχημο. Ακραίες καταστάσεις ίσως απαιτήσουν καί ακραία μέτρα. Μήν ξεχνούμε πώς ο πόλεμος γιά τήν επιβίωσιν, τήν τιμήν καί τήν αξιοπρέπειαν είναι επιβεβλημένος άν αποτύχει η Πειθώ. 5) Αφού, πλέον, θά κυβερνούν Έλληνες, θά ληφθούν όλα τά κατάλληλα μέτρα ώστε νά εξασφαλιστεί όχι μόνον η επιβίωσις τής φυλής, αλλά καί ο πρωταγωνιστικός ρόλος πού αυτή οφείλει στήν Ανθρωπότητα καί τόν εαυτόν της νά παίξει. Τό ποιά θά είναι, ακριβώς, αυτά τά μέτρα μένει πρός συζήτησιν. Σίγουρα θά εφαρμοστούν παραινέσεις καί συμβουλές τών, διαχρονικώς, Σοφών μας, προσαρμοσμένες στήν σύγχρονον εποχήν. Πολλά από αυτά θά τά εξάγετε καί μόνοι σας μελετώντας τόν Όμηρον καί αυτήν εδώ τήν εργασίαν, έμμεσα ή άμεσα. Παραδειγματικώς αναφέρω: α) Τόν αναδασμόν τής γής. Όλοι νά είναι ιδιοκτήτες έστω καί σέ ένα στρέμμα. Ουδείς θά έχει πέραν κάποιου ορίου. β) Ρυμοτομία-Πολεοδομία. Θά γίνουν νέα πολεοδομικά σχέδια μέ προγραμματισμόν (προτείνουμε εικοσιπενταετίας-μιά γενιά) καί θά 'διωχθεί' ο κόσμος από τά αστικά κέντρα, ενώ τά ίδια θά γκρεμιστούν συστηματικώς δίνοντας τήν θέσιν των σέ ανθρώπινες πολιτείες. Όλοι νά ξεκινήσουν έχοντας ένα σπίτι σέ ανθρώπινες συνθήκες. γ) Γιά νά γίνει τό β) θά χρειαστούν έργα υποδομής, όπως: i) Εγκατάστασις ενεργειακών μονάδων (φωτοβολταϊκά, αιολικά πάρκα) σέ όλους τούς νομούς τής χώρας ώστε η χώρα νά είναι ανεξάρτητη ενεργειακά. ii) Κίνητρα γιά εντατική καί συστηματική καλλιέργεια τής γής, ώστε η χώρα-κάθε περιοχή τής-νά είναι αυτάρκης σέ τρόφιμα. Στόχος πρέπει νά πάψει νά είναι η εξαγωγή. iii) Σέ περιοχές τής χώρας πού υπάρχει εμπορεύσιμος γεωφυσικός πλούτος θά δημιουργηθούν μονάδες εξορύξεως καί επεξεργασίας δημιουργώντας χιλιάδες θέσεις εργασίας. iv) Θά δημιουργηθούν Εθνικά Εργαστήρια σέ κάθε νομό, όπου Έλληνες επιστήμονες όλου τού φάσματος θά εργάζονται σέ νέες ιδέες. Είτε γιά ειρηνικούς, είτε γιά πολεμικούς σκοπούς. Νέες θέσεις εργασίας. v) Δημιουργία επιλεγμένων βιομηχανικών μονάδων ανά τήν χώραν ώς συνέχεια τού iv). Νέες θέσεις εργασίας.

249

δ) Είναι απαραίτητο νά πάψουν οι Έλληνες, λαός Κυρίων, νά παριστάνουν τούς υπηρέτες τών βαρβάρων. Αυτό χρειάζεται Οργανωμένη Εθνική Παιδεία. 6) Νά μήν ξεχνάτε ποτέ, Έλληνες, πώς οι συνισταμένες πού οδηγούσαν πάντοτε τήν φυλήν μας σέ μεγάλα έργα είναι: α) Η Πολεμική Αρετή β) Η Βαθειά Πίστις είς Θεόν γ) Η Αγάπη πρός τήν Ελευθερίαν δ) Η ακάματος Παραγωγή Ηθικοπνευματικού καί Επιστημονικού Έργου Άν θέλουμε επανάληψιν μεγάλων έργων πρέπει νά αποκαταστήσουμε τίς παραπάνω Αξίες καί τούς Θεσμούς πού τίς αντιπροσωπεύουν. 7) Νά έχετε πάντοτε κατά νού πώς ο φωτεινός ελληνικός πολιτισμός ο οποίος, πρωτίστως, σέβεται τήν Φύσιν-άρα καί τόν Άνθρωπον-είναι η μοναδική πραγματική απάντησις στά προβλήματα-καί-τού σύγχρονου κόσμου. Η μοναδική Ελπίς αλλαγής πρός ένα μέλλον μέ μεγαλυτέραν ευημερίαν γιά τήν Ανθρωπότητα. Μέ αφετηρία, πάντα, τήν επιβίωσιν καί ευημερίαν τής φυλής τών Ελλήνων.

ΕΙΘΕ

250

Θ.ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

α.Χρησιμοποιηθείσα Βιβλιογραφία

Ομήρου 'Ιλιάς', Εκδόσεις Γεωργιάδης-Ιδεοθέατρον Ομήρου 'Οδύσσεια', Εκδόσεις Γεωργιάδης-Ιδεοθέατρον 'Ομηρικοί Ύμνοι', Εκδόσεις Κάκτος 'Ομηρικά-Επικός Κύκλος', Εκδόσεις Κάκτος 'Λεξικόν τής Ελληνικής Γλώσσης', τών Lidell & Scott, Εκδόσεις Πελεκάνος

β.Προτεινόμενη Βιβλιογραφία (Νεότεροι Συγγραφείς)

'Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν τού Ηλίου', Τόμοι 'Τό Σύμπαν', 'Λαοί τής Ανατολής', 'Τό Αρχαίον Ελληνικόν Πνεύμα', τού Ιωάννου Πασσά καί συνεργατών. 'Τά Ορφικά', 'Η Αληθινή Προϊστορία', 'Τό Έγκλημα τής Επιστήμης', τού Ιωάννου Πασσά. 'Ιστορία Γενέσεως τής Ελληνικής Γλώσσας', Ηλία Τσατσόμοιρου, Εκδόσεις Δαυλός. 'Η Τεχνολογία τών Θεών', Ιωάννου Λάζαρη, Εκδόσεις Δαυλός. 'Η Αναχρονολόγησις τής Προϊστορίας', Κωνσταντίνου Κουτρουβέλη, Εκδόσεις Δαυλός. Σειρές: 'Οι Ρίζες' καί 'Βυζάντιον', Γεωργίου Γεωργαλά, Εκδόσεις Ερωδιός. 'Εισαγωγή στήν Βιοπολιτική', 'Η καταγωγή τών Ελλήνων', Δημητρίου Δημοπούλου, Εκδόσεις Ελεύθερη Σκέψις. 'Δημογραφικό καί Λαθρομετανάστευση', Στεφάνου Σωτηρίου, Εκδόσεις Τήνος. 'Η Προσωκρατική Φιλοσοφία καί οι Σύγχρονες Φυσικές Επιστήμες', Μιχάλη Ελ. Ξυλινά, Εκδόσεις Δωδώνη. 'Έλλην Λόγος', 'Ο Εν τή Λέξει Λόγος', Άννας Τζιροπούλου Ευσταθίου, Εκδόσεις Γεωργιάδης. 'Περί Καταγωγής', Βασιλείου Νικόλτση, Εκδόσεις Γεωργιάδης. 'Η Προέλευση τών Ελλήνων', Άρης Ν. Πουλιανός, Ανθρωπολογική Εταιρεία Ελλάδος.

251

'Έλληνες αεί εσμέν', Αντωνίου Αντωνάκου, Εκδόσεις Κάδμος. 'Γλώσσα ποί πορεύη;', Αντωνίου Αντωνάκου, Εκδόσεις Κάδμος. 'Ο άγνωστος ορυκτός πλούτος τής Ελλάδος', Ιωάννου Παπαζήση, Εκδόσεις Κάδμος.

(Αρχαίοι Συγγραφείς)

Οπωσδήποτε πρέπει νά διαβάσουν όλοι οι Έλληνες 'Ορφικά', Όμηρον, Ησίοδον. Έπειτα, Πυθαγόρα, Ηράκλειτον, Παρμενίδη, Εμπεδοκλή. Θά πρότεινα ανεπιφυλάκτως τήν ανάγνωσιν όλων τών λεγομένων Προσωκρατικών, μά, ειδικώς τών προαναφερθέντων. Τέλος, Πλάτωνα, Αριστοτέλη, Επίκουρον, Χρύσιππον, Πρόκλον. Αυτούς τούς συγγραφείς θεωρώ απαραιτήτους πρός μελέτην. Σαφώς, όποιος μπορεί, άς διαβάσει τό σύνολον τής αρχαίας γραμματείας! Διαβάστε, όμως. Μελετήστε. Έτσι θά γίνουμε σίγουρα καλλίτεροι σέ όλα τά επίπεδα. Μέ τό Πνεύμα καί μέ τήν Δύναμιν.

Αυτά μήν τά ξεχνάτε ποτέ: 'Εν τό πάν' 'Γνώθι σεαυτόν' 'Μηδέν άγαν' 'Άμες δέ γ' εσόμεθα πολλώ κάρρονες' 'Ανδρί σοφώ πάσα γη βατή. Ψυχής γαρ αγαθής πατρίς ο ξύμπας κόσμος' 'Βίος ανεόρταστος μακρή οδός απανδόκευτος' 'Ανθρώποισι γαρ ευθυμίη γίνεται μετριότητι τέρψιος καί βίου συμμετρίας' 'Φύσει το άρχειν οικήιον τώ κρέσσονι' 'Αμαρτίης αιτίη η αμαθίη τού κρέσσονος' 'Ζήν ούκ άξιος, ότω μηδέ είς έστι χρηστός φίλος' 'Ετεή δε ουδέν ίδμεν. Εν βυθώ γαρ η αλήθεια' 'Ήθος ανθρώπω δαίμων' 'Την παιδείαν έτερον ήλιον είναι τοίς πεπαιδευμένοις' 'Μούνοι θεοφιλέες, όσοις εχθρόν τό αδικέειν' 'Ηδονήν ου πάσαν, αλλά τήν επί τώ καλώ αιρείσθαι χρεών' 'Αι μεγάλαι τέρψεις από τού θεάσθαι τά καλά τών έργων γίνονται' 'Αληθομυθέεν χρεών, ου πολυλογέειν' 'Από ομονοίης τά μεγάλα έργα' 'Ούτε τέχνη ούτε σοφίη εφικτόν, ήν μή μάθη τις' 'Αγαθόν ου τό μή αδικείν, αλλά τό μηδέ εθέλειν' 'Ω φίλοι, οίδα μέν ούνεκ' αληθείη παρά μύθοις' 'Σοφώ ανδρί Ελλάς πάντα' 'Ου γαρ η τής Φύσεως ένδεια τήν αδικίαν ποιεί έξωθεν, αλλ' η περί τάς κενάς δόξας όρεξις'

252

'Ο γενναίος περί Σοφίαν καί Φιλίαν μάλιστα γίγνεται, ών τό μέν εστί θνητόν αγαθόν, τό δέ αθάνατον' 'Μόνοι ικανοί νά φιλοσοφήσουν είναι οι Έλληνες' 'Τόνδε τόν κόσμον ζώον έμψυχον έννουν τε τή αληθεία διά τήν τού θεού γενέσθαι πρόνοιαν' 'Ο λόγος δέ τής μέν τών όλων γενέσεως τε καί ουσίας θεόν δημιουργόν οίδε, τού δέ ενθυμηθήναι ταύτα αίτιον τό αγαθόν είναι αυτόν'

Γεννήθηκες Έλλην, Γίνε Έλλην!

Σύντομο Βιογραφικό Σημείωμα:

Είμαι ο Ισίδωρος Άγγελος, ένας απλός και ταπεινός Στρατιώτης της Ελληνικής Ιδέας. Πιστεύω είς Θεόν. Το σώμα και την (όποια) περιουσία μπορεί να μας τά πάρουν. Την Ψυχή μας ΠΟΤΕ.