نلایگ یناکم تاعلاطا و هشقنsdi.mpogl.ir/wp-content/uploads/2018/10/MGIJ-2Final.pdf · یروهمج تسایر روشک هجدوب و همانب نام اس نلایگ

ریاست جمهوری

کشورسازمان برنامه و بودجه

استان گیالنریزی برنامهمدیریت و سازمان

اقتصادی-فصلنامه اجتماعی نقشه و اطالعات مکانی گیالن

6131/ بهار /1شماره /مودسال

6931/بهار/1 شماره/دوم سال/ نقشه و اطالعات مکانی گیالنفصلنامه Mapping and Geospatial Information Journal of Guilan / Vol.1/Issue No.2/April-May 2017

توأمرا تبریک عرض نموده، سالی 6931 سالفرا رسیدن و عید نوروز باستانی

.میآرزومند تانبا سالمتی، نشاط و کامیابی برای گیالن مکانی اطالعات و نقشه هیئت تحریریه فصلنامه

مقاله: فراخوان

در سطح جامعه و نیز کمک به تبادل GISه و ارتقاء فرهنگ اشاع استان گیالن در راستای یریزبرنامهمدیریت و سازمان اقدام " گیالنفصلنامه نقشه و اطالعات مکانی " تجربیات موفق در عرصه کاربرد اطالعات مکانی، نسبت به تهیه و انتشار

مقاالت شودکارشناسان دعوت می و متخصصین، نظرانصاحباز کلیه وسیلهبدینبا عنایت به اهمیت موضوع، نموده است.که از طریق «راهنمای تهیه مقاله» فایل و «آوری و ارسال مقاالتکلیات، اهداف، نحوه جمع» فایل را با استفاده از یشخو

باشند؛ تهیه نموده در دسترس می http://sdi.mpogl.irو یا www.mpogl.irبه نشانی: سامانه پذیرش مقالهلینک انگلیسی، و فارسی زبان به کلیدی هایواژه و فارسی چکیده عنوان، ساختار با االتمقبه دبیرخانه فصلنامه ارسال دارند. و

مجامع، مراجع نزد در فصلنامه اعتبار افزایش منظوربه .شوندارائه می منابع و گیرینتیجه بحث، و نتایج ها،روش و مواد مقدمه، تهیه انگلیسی چکیده مقاالت تمامی برای است ضروری ،اعتبارسنجی رسمی و بندیرتبه هاینظام و المللیبین و ملی علمی

پس از و word فایل صورتبهبایستی می تمقاالشود. ارسال داوری و بررسی جهت مقاله نویسپیش آخرین همراه و بهارسال به دبیرخانه فصلنامه« ثبت اطالعات جدید» آن، از طریق گزینه pdfانطباق با راهنمای تهیه مقاله به همراه فایل

بایست در خصوص تکمیل، فصلنامه می مدیرمسئولنویسندگان محترم در صورت وصول نامه پذیرش مقاله، از سوی گردد. 181داخلی 611-11443613ن وده و در صورت لزوم جهت کسب اطالعات بیشتر با تلفاقدام نم فرم حق نشر امضا و ارسال

تماس حاصل فرمایند.

http://mpogl.ir/var/files/amar/Mapping%20and%20Geospatial%20Information.doc

http://mpogl.ir/var/files/amar/GIS%20Message%20Journal%20of%20Guilan.doc






http://sdb.mpogl.ir/form/public?id=57ca372cbdbecce7151aaf7c

http://sdb.mpogl.ir/form/public?id=57ca372cbdbecce7151aaf7c

http://www.mpogl.ir/

http://sdi.mpogl.ir/

http://mpogl.ir/var/files/amar/map/form%20nashr.pdf

http://mpogl.ir/var/files/amar/map/form%20nashr.pdf


گیالن مکانی اطالعات و نقشه فصلنامههیئت تحریریه

Mapping and Geospatial Information Journal of Guilan (MGIJ)

اصلی حریری کاوه

kaveh Hariri Asli Associate Editor علمی سردبیر

Ph.D., Mechanical Engineering, energy conversion, [email protected]

طیفوری وحید

Vahid Teyfouri Editor-in-Chief مدیرمسئول

MSc., Statistics [email protected]

ءهاشمی اشکا حسن سید

Seyed Hasan Hashemi Ashka

Associate Editor اجرایی سردبیر

BSc., Surveying Engineering [email protected]

د امین کنعانیممح

Mohammad Amin Kanaani Editorial Board عضو

Ph.D., Sociology [email protected]

اصغر شکرگزار

Asgar Shokrgozar Editorial Board عضو

Ph.D., Urban geography trends [email protected]

نشاییمیر احمد لشته

Mir Ahmad Lashteh Neshaei Editorial Board عضو

Ph.D., Coastal Engineering [email protected]

لحسن سمیع یوسفیاابو

Abolhasan Sami Yousefi Editorial Board عضو

BSc., Surveying Operation Engineering

[email protected]

میثم عفتی

Meysam Effati Editorial Board عضو

Ph.D., Geospatial Information Systems (GIS)

[email protected]

گیاهچی آپانته

Panthea Giahchi Editorial Board عضو

Ph.D., Geomorphology [email protected]

شهریار صبح زاهدی

Shahriar Sobh Zahedi Editorial Board عضو

MSc., Forestry [email protected]

علی امیری تلیکانی

Ali Amiri Talikani Editorial Board عضو

MSc.,Hydraulic Structures

[email protected]

مجید یاسوری

Majid Yasouri Editorial Board عضو

PH.D., Geography and rural planning

[email protected]

mailto:[email protected]



../MGIJ-2-FINAL30-2-96%20(virast-Amiri)/MGIJ/[email protected]










گیالن مکانی اطالعات و نقشه مشاوران هیئت تحریریه فصلنامه

Mapping and Geospatial Information Journal of Guilan (MGIJ)

مهرداد جعفری سلیم Mehrdad Jafari Salim

Advisor Editor

Ph.D.In Land, Environment and

Geo-technology [email protected]

کالرا مشهور مقدورKlara Mashhour Maghdour

Advisor Editor

MSc In.,Marketing

Management [email protected]

خسرو تاجداری

Khosro Tajdari

Advisor Editor

Msc. In Climatology in

Environmental Planning [email protected]

اولپیام عالمی صف Payam Alemi Safaval

Advisor Editor

Bsc in Geography-Cartography [email protected]





فهرست مطالب

صفحه عنوان

1 ............................. شهری گیالنآبفای مدیرههیئتو رئیس مدیرعاملسید محسن حسینی سالکده مهندس پیشگفتار

7 ...................................................................................................................................... پژوهشی و تخصصی مقاالت

7 ............................................... اصلی حریری دکتر کاوه: نویسنده/جغرافیایی اطالعات سیستم و فازی منطق یسازمدل

میثم دکتر :نویسنده/مراتبی سلسله تحلیلی فرایند و مکانی اطالعات سیستم از استفاده با لغزشزمین خطر بندیپهنه

61 ....................................................................................................................................................................... عفتی

اطالعات سیستم از استفاده با کرکس توده ژئومرفولوژیکی یهامفر تشکیل در مؤثر عوامل بررسی

25 .................................................................................................................. گیاهچی آپانته دکتر/نویسنده: جغرافیایی

92 ............................................ منصوریان شاه ابراهیم مهندس: نویسنده/(دریا آب سازی شیرین) آکواپورین تکنولوژی

97 ................................................................................................. مرتبط کاربردی مطالب و هینشر ،مقاله کتاب، معرفی

13/1/1131مورخ 33818شماره و تاریخ مجوز: -استان گیالن ریزیبرنامه و مدیریتزمان : ساامتیازصاحب

استان گیالن ریزیمدیریت و برنامهدبیرخانه: سازمان

map_ [email protected]پست الکترونیک: 31313-81313: خیابان پانزده خرداد کد پستی -خیابان امام خمینی -رشت-گیالن

از سوی فصلنامه نیست. تائیدنویسنده یا نویسندگان است و چاپ مطالب به معنای بر عهده فصلنامه در شدهارائهمسئولیت آرا و نظرات

.فصلنامه در انتخاب و ویرایش و تلخیص مطالب دریافتی آزاد است

مجاز است. مأخذنقل مطالب با ذکر

mailto:map_%[email protected]


پیشگفتار

و اطالعات این سازیسانیک هدف با مکانی اطالعات سازییکپارچه و اندهیسام

داده پایگاه در رقومی اطالعات از استفاده منظوربه یاطالعات هایبانک تشکیل

را فراهم هوشمند مدیریت اجرای امکان اطالعات، این یبه هنگام ساز و مکانی

اطالعات سیستم ربست در توصیفی و مکانی اطالعات گردش .ودنم خواهد

در این .کندمی فراهم را مبنامکان هوشمند مدیریت اجرای امکان GIS جغرافیایی

و آب یساتتأس هوشمند مدیریت مدل ،زیستیطمحو حفظ منابع و علمی برداریبهره منظوربه فاضالب و آب صنعت راستا

و سازیمدل امروزه. داده است قرار ر دستور کار خودرا د مبنامکان اطالعات سریع گردش یآورفن مبتنی بر شهری فاضالب

-مدل قالب در کیفی و هیدرولیکی پارامترهای نمایش و تحلیل منظوربه فاضالب آوریجمع و آب توزیع هایسیستم طراحی

با نیمکا اطالعات مرتبط با پیشرفته هایفناوری یریکارگبهو رسیده کاربردی کامالً وضعیتی به، یساتتأس جامع های

آبفا صنعت مدیران سوی از استراتژی این اتخاذ .سازد میسر را پایدار توسعه اهداف تحقق تواندمی محیطیزیست مالحظات

همچنین و فاضالب بهداشتی دفع و سالم شُرب آب به مشتریان روزافزون نیاز نظیر هاییفرصت به سریع گوییپاسخامکان

مجموعه استان گیالن و یزیربرنامهمدیریت و سازمان از تقدیر و تشکر ضمنا لذ .سازدرا میسر می شهرنشینی توسعه

بر اتکا با امکان تبادل تجربه و دانش فنی گیالن که مکانی و اطالعات نقشه فصلنامه انتشار اندرکاردست فرهیختگان

عزیزمان کشور متخصصیندیران و م مجموعه به اثربخش و هوشمند جامع، مدیریت جهت دررا دنیا روز پیشرفته هایفناوری

به حمایت علمی از این اقدام ماندگار در راستای صنعت کشور محترم مدیران و پژوهاندانش استامیدوار ،انددهنمو تقدیم

.نداهتمام ورز تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی

سالکده حسینی محسن سید

گیالن شهری آبفای مدیرههیئت رئیس و مدیرعامل


پژوهشی و االت تخصصیمق Fuzzy logic modeling & Geography Information System

kaveh Hariri Asli * (a), Ahmad Hozori (b), Sayed Bazyar (c), Sasan Rahmani (d), Sajad Nazari (e),

(a),(d) Mechanical engineering, energy conversion, Fouman and Shaft Islamic Azad University, Rasht, Iran,

[email protected], [email protected]

(b) Guilan water & wastewater co., Rasht, Iran, [email protected]

(c) Civil engineering, Fouman and Shaft Islamic Azad University, Rasht, Iran, [email protected]

(e) Mechanical engineering, energy conversion, Rasht, Iran, [email protected] (* Corresponding author: kaveh Hariri Asli)

Abstract The fuzzy logic is a new technique which refers to professional knowledge instead of complex

mathematical modelling for progressive systems. In this work the fuzzy logic performance investigated due

to high speed data intercommunication for urban water distribution system. Therefore present work

analytically concentrated on decreasing rate for Minimum Night Flow “MNF” of Rasht city water

distribution network by evaluate of the two variances of water transmission system. These variances were

analysed by the WATERGEMS8.2 software as a subprogram of ArcGIS9-ArcMap9.3. The results showed

that the 200 sec/lit decreasing of Minimum Night Flow for variant of water transmission from

50000 3m Saravan water reservoir to 40000 3m water reservoirs at east and west side in Rasht city. Keywords: Minimum Night Flow; Geography Information System; water distribution system; water

transmission; Fuzzy Logic.

و سیستم اطالعات جغرافیایی یمنطق فاز یسازمدل

1 ، سجاد نظری4رحمانی راد ، ساسان3، سعیدبازیار1، احمد حضوری علیپور1کاوه حریری اصلی مدیریت مصرف آبفای شهری گیالن، رشت، دفتر یرمددکترای مهندسی مکانیک )تبدیل انرژی(، 1

شفت، و فومن واحد اسالمی آزاد اهدانشگ گروه مکانیک،

[email protected] دفتر مدیریت مصرف، آبفای شهری گیالن، رشت، کارشناس محیطی، یزیربرنامهژئومورفولوژی در یسانسلفوق 1

[email protected] شفت، و فومن واحد اسالمی آزاد گروه عمران، دانشگاه ،مهندسی عمران )سازه( یسانسلفوقدانشجوی 3

[email protected] شفت، و فومن واحد اسالمی آزاد دانشگاه گروه مکانیک، ،مهندسی مکانیک )تبدیل انرژی( یسانسلفوقدانشجوی 4

[email protected] رشت، مرکز نور پیام مهندسی مکانیک )تبدیل انرژی(، گروه مکانیک، دانشگاه یسانسلفوق دانشجوی 1

[email protected]

چکیده

هایسیستم یبرا دهیچیپ یاضیر سازیمدل وهیش نیگزیاست که دانش فرد خبره را جا یدیجد آوریفن یمنطق فاز

یتوزیع آب مورد بررس تأسیساتدر اطالعات عیجهت گردش سر یمنطق فاز یی، کاراقیتحق این در. سازدیم شرفتهیپ

مدل انتقال آب به شبکه نهیشهر رشت دو گز برای MNF شبانه آب انیحداقل جر کاهش منظوربه تحقیق حاضر گرفت.

هیدرولیکی سازیشبیه افزارهاینرم کمک به نهیدو گز نید. انمو مقایسه یکدیگربا را توزیع آب شهر رشت

WATERGEMS8.2 افزارنرمتحت مدیریت ArcGIS9-ArcMap9.3 کاهش حداقل مؤید قیتحق نتایج .دیگرد تحلیل

سراوان عبمترمک 52222 مخزن ازمدل انتقال آب یعنیدوم نهیگز یبرا هیبر ثان تریل 222 زانیبه م MNF شبانه آب انیجر

مترمکعب در شرق و غرب شهر رشت است. 02222 ینیزم رهیبه مخازن ذخ

.یشبانه، سیستم اطالعات جغرافیایی، مدیریت هوشمند فشار، منطق فاز انیحداقل جر کلمات کلیدی:

















مقدمه .6

زاده های فازی و منطق فازی را اولین بار پرفسور لطفیمجموعه تئوریاطالعات و کنترل در سال های فازی،ای به نام مجموعهدر رسالههای فازی، همچون مجموعه یمعرفی نمود. او مفاهیمبه جهان 1341

سازی را وارد علوم ریاضیات و رویدادهای فازی، اعداد فازی و فازیکاربرد منطق فازی، تفسیری است که این رینت. جالبساختمهندسی

ها، آن رأسهای موجودات هوشمند و در گیریعلم از ساختار تصمیمدهد که نشان می یخوببهدهد. این منطق هوش انسانی، به دست می

چرا منطق دو ارزشی صفر و یک در ریاضیات کالسیک قادر به تبیین و هوشمند را تشکیل یازسکه مبنای تصمیم یستیتوصیف مفاهیم ز

به عرصه کیعرصه تئور از 1381تا سال یدهند، نیست. منطق فازمی درک نمود. آن را یمعنا یکمتر کس رایز افتیعمل راه نمعنا و ارزش یصنعتگران ژاپن یالدیم 1386در اواسط دهه در هاییاروپارا به کار گرفتند. یو منطق فاز افتهیعلم را در نیا یصنعت از آن را آغاز کردند. یاستفاده صنعت ،یالدیم 1336 دههسط اوا کیاستراتژ تیری، در مدیسازدر مدلگسترش تئوری فازی موازاتبه

با ارائه مدل 1336دهه و 1386در دهه یچون پورتر و بارن یدانشمندان یرقابت تیو مز یمنابع داخل نیو مدل ارتباط دادن ب یرقابت ییرویپنج نشدند. امروزه از SWOT کیو شهرت تکن تیروفعث معبا دار،یپا تیریابزارهای مد نیترجیرااز یکی عنوانبه SWOT کیتکن

در داریپا یرقابت تیبه مز یابیجهت دست هاسازماندر کیاستراتژ [.1شود ]یماستفاده ایپو یهاطیمح

SWOT داتیاز: تهد است عبارت(T:Threat) -

(W: Weakness) نقاط ضعف-(O:Opportunity) هافرصت

.(S: Strength) نقاط قوت - در بستر یمنطق فاز ییکارا که دهدیمحاضر نشان قیتحق

در انطباق با سیستم اطالعات جغرافیایی شرویپ ینوآور یاستراتژGIS در دیجد یمبحث یآب ساتیتأساطالعات در عیجهت گردش سر

امکان مدیریت و نیابنابر [.1است ] تیعلم کنترل بوده و حائز اهم یهاندهیآال لیاز قب زابحرانانواع عوامل مربوط به یهادادهتحلیل

را از زلزلهاز هدررفت آب بهنگام وقوع یکمی ناش راتییکیفی و تغبه همراه دارد. ساتیتأس قرائت از راه دور یآورفن یریکارگبهطریق

ساتیتأسه بوط بمر یهاکالسو زیر هاکالس ،هاعارضهشناخت انواع قیدر دستور کار این تحق نهیانتقال و توزیع آب در دو گز-ذخیره-تامین

و ساتیتأسقرار داشته و هرگونه تغییر کیفی و کمی در مجموعه زمان ممکن مورد بررسی قرار گرفته و قلدر حدا مصارف مشترکین آن

عوامل سیستم توانایی مقابله با انواع یدر خروج مربوط به آن یهادادهشبکه را در از رمجازیغآالینده و ناپایداری هیدرولیکی و برداشت

.آوردیم به وجود حداقل زمان ممکن

قیروش تحق .2

16666 از مخزنانتقال آب نهیگز نینخست قیتحق نیدر ادوم نهیشبکه شهر رشت و گز مستقیم به طوربه مترمکعب سراوان رهیرمکعب سراوان به مخازن ذخمت 16666 از مخزنمدل انتقال آب

و از آن طریق به مترمکعب در شرق و غرب شهر رشت 36666 ینیزمو SWOT کیبا تکن قیدرروش تحق رونیازا شبکه شهر رشت است.

عوامل یابیارز یهاسیماتر یینهانمرات یحساب نیانگیبا توجه به م یو خارج یداخل تیموقع س،یو به کمک ماتر یو خارج یداخل .دیخص گردمش

کاربردی برای ای یاتیعمل یهابرنامهراهکارها و نیبنابرا، رسالت و اندازچشمبه یابیجهت دست هایاستراتژ نیا یسازادهیپ

و یبا منطق فاز قی. درروش تحقشودیم نیپروژه تدو نیاهداف اموجود در یدگیچیبا توجه به پ ساتیتأساطالعات در عیسر گردش

در GIS در بستر یتردهیچیپ یاضیر تمی، الگوریرجو خا یعوامل داخل ییرهایمتغ یو داخل یحاضر قرار دارد. عوامل خارج قیکار تحق دستور

با توانیکه م یکم یها: ارزشاندنوعهستند که در محاسبات بر دو یژگیو کی بر اساسکه یفیک یهانمود و ارزش انیب نیعدد مع کیهر یدر مجموعه فاز ی. ولاندلیل تبددو ارزش قاب نی. اشودیم انیب کیصفر تا نیو ب فیتعر تیتابع عضو بر اساسصفات نیاز ا کی

.شوندیم یگذارارزشو هاکالس ،هاعارضهاطالعات در انواع عیگردش سر جهت

،انتقال و توزیع آب-ذخیره-تامین ساتیتأسمربوط به یهاکالسزیر است که منطق ازیمورد ن یارزش چندتازه و یهاو ابداع منطق جادایو حرکت ساز را ایپو ساتیتأس نیها است. بنابرااز آن یکی یفاز [.3و کنترل نمود] تیوجه هدا نیبه بهتر یزبا کمک منطق فا توانیم

یرا که برا ییهاوهیاست که ش یدیجد یفناور یفاز منطق فتهشریپو دهیچیپ اتیاضیر ازمندین ستمیس کی یسازمدلو یطراح. سازدیم نیگزیو دانش فرد خبره جا یزبان ریبا استفاده از مقاد ،استتفکر هیبا در نظر گرفتن عوامل گوناگون و بر پا مغز انسان درواقعها آن یکه الگوبند دینمایم یگذارارزشو فیجمالت را تعر یاستنتاج

هدیچیپ اریبس ینباشد، کار رممکنیغاگر یاضیر یهابه زبان و فرمول هیبوده و بر نظر یچند ارزش یهامنطق ازجمله یخواهد بود. منطق فاز

و میخود از تعم یفاز یها. مجموعهکندیم هیتک یفاز یهامجموعه. ندیآیحاصل م یعیطب یبه صورت یقطع یهاگسترش مجموعه

یهاهمان مجموعه درواقع (Crisp sets) یقطع یهامجموعه هامجموعه کیکالس هینظر یتداهستند که در اب یو معمول یعاد جادیرا ا یزیوجه تما واقعبه ی. افزودن صفت قطعشوندیم یمعرفدر یاتیو ح یابتکار میاز مفاه یکی شودیکه به کمک آن م دینمایم

در ذهن به وجود آورد. یآسانبهرا تیتابع عضو موسوم به یمنطق فاز ( در1-3قدار )مفقط دو تیتابع عضو ،یقطع یهادر حالت مجموعه

تابع برابر با مجموعه تمام کیبرد ات،یاضیبرد خود دارد )در رو صفر( که همان دو مقدار کی) ریو خ یتابع است(. آر یهایخروج

:نیهستند. بنابرا کیکالس یدوارزش قممکن در منط


)1(,1 AifxxA

)2(,0 AifxxA

نجایدر ا که xA عنصر تیتابع عضوx یدر مجموعه قطعA .است

)3(,, XxXAxA

که در نظر گرفت یزبان یریمتغ توانیرا م فشار آبمثال، طوربه

در تواندیرا م یمتوسط و قو ف،یباال، ضع ن،ییپا لیاز قب ییهاارزش :(P = Pressure) میدار یضایدهد. به زبان ر یخود جا

{ = )فشار(یمتوسط، قو ف،یباال، ضع ن،یی}پا(3)

تیعضو درجه xA عنصر تیعضو زانیم انگریبx به

عنصر از مجموعه کی تیاست. اگر درجه عضو Aیمجموعه فازبرابر با صفر باشد، آن عضو کامالً از مجموعه خارج است و اگر درجه

باشد، آن عضو کامالً در مجموعه قرار کیعضو برابر با کی تیعضو

نیباشد، ا کیصفر و نیعضو ماب کی تیدارد. حال اگر درجه عضوو یمنطق فاز سی[. ماتر3باشد ]یم یجیتدر تیدرجه عضو انگریدد بع

ینسب تیجذاب نییتع یبرا یلیتحل ی، روشیکم کیاستراتژ یزیربرنامه صورتبه توانیمروش نیبا استفاده از ا کهیطوربهاست؛ هایاستراتژهستند هایاستراتژ نیکه در زمره بهتر یگوناگون یهایاستراتژ ینیع

شوند یط لیمراحل ذ دیبا موردنظر سیماتر هیته ینمود. برامشخص :(1شماره )جدول

نقاط قوت و ،یعمده خارج داتو تهدی هافرصتدرج . .سیرا در ستون طرف راست ماتر یضعف داخلدر یو خارج یداخل یابیارز یهاسیماتر بیدرج ضرا .

.مزبور سیماتر= تا 1 ت،یب= بدون جذا1منتخب: یهایاستراتژ نییتع .

.جذاب اری= بس3معقول و تی= جذاب1جذاب، یحدنمره، نیشتریب یحساب نیانگیو م یمنطق فاز اتیاضیاز ر .

.هاستیاستراتژ شتریب تیجذاب انگریب

ریزی استراتژیک کمیو برنامه یفاز منطق ماتریس :(6جدول )

هااستراتژی

بری

ض

شرح

فدی

ر

عوامل

استراتژی نوآوری

پیشرو

یاستراتژی توسعه

محصول

ی استراتژی یکپارچگ

افقی

جمع نمره

جذابیت

نمره

جذابیت

جمع نمره

جذابیت

نمره

جذابیت

جمع نمره

جذابیت

نمره

جذابیت

O1 تصفر

- ی ها

ش پی

ی رو

انزمسا

T1

ی هایدهدت

ی روش پی

انزمسا

S1 ط

نقا تقو

انزمسا

W1 ط

نقا

ف ضع

انزمسا

جذابیت یهانمرهجمع

در قیتحق نیبهبود وضعیت شبکه توزیع آب در ا یاضیر مدلبرش شده در یهانقشه به استنادمستقل و DMAمورد نیقالب چندمنتخب یهالوتیپامحدوده کیبه تفک SCAN و CADقالب

برش شده یهانقشه یشده است. برا نییتع DMA یجهت اجراCAD و SCANمختصات ، GPS داشتبر دو نقطه از شبکه

Georeference هانقشه هیکل Shapefile هیشده و پس از ته به استنادشده و جادیا یفیو توص یاطالعات مکان یلدهایف و دهیگرد یافزارنرمو تحلیل هیدرولیکی در محیط یاضیمدل ر جینتا

EPANET و WATERGEMS8.2 افزار نرم تحت مدیریتArcGIS-ArcMap9.3 از یافتیدر یهادادهبا توجه به و


موجود واقعاًقرائت از راه دور، مدل الگردار یهاسنجو فشار هافلومتر است. دهیگرد برهیشبکه کال لیبا مدل تحل توزیع آب یهاشبکه

نتایج .3

حوادث شبکه، یچگال یو بررس ونیبراسیکال جیاستفاده از نتا بااین حیو تصح یریگاندازهت، خطای تجهیزات محدوده موضع نش

تست یدانیم اتیخطاها در بخش هدر رفت ظاهری ضمن عملمنتخب یهالوتیپا یجامعه آمار یبرا نیمشترک یکنتورها یاخوشه

، منجر به لوتیمحدوده پا نیبا مصرف مشترک سهیمشخص شده و مقاآن یهاهدیر میزان آب بدون درآمد و مؤلفو اصالح مقا یسازشفاف

انیمصرف و حداقل جر یمنحن لیتحل ق،یتحق نیا یاست. ط دهیگردمنطق یسازمدل ضمن ،فشار ترازهمو خطوط MNF شبانه آب

و هیدرولیکی یاضیر یهامدلاز یریگبهرهو GISدر بستر یفازقرار مدنظر قیابزارهای بسیار مفید در تحق عنوانبهتوزیع یهاشبکه

در مرحله نخست تعویض کنتورهای با قیبه نتایج تحقگرفته و با توجه اشکاالت قیتحق نیدر ا نیخطای منفی در اولویت اول است. بنابرا

و هیدرولیکی یاضیمدل ر به کمک لوتیموجود در شبکه توزیع آب پامورد و کالیبراسیون مدل با استفاده از نتایج حاصل از فشار سنجی

ت.قرار گرفته اس اظهارنظربررسی و

SDIجهت درج در پایگاه داده مکانی GIS نقشه روی بر فاضالب و آب تخصصی عوارض یسازادهیپ :(2جدول )

زیر

کالس اقالم توصیفی تخصصی اقالم توصیفی عارضه

شبکه توزیع آب

شیر هوا

جنس -ریقطر ش -عمق کد شناسه

فشارشکن ریش


مشترکین ابانشع ریش جنس -ریقطر ش -عمق کد شناسه

ینشانآتش ریش

جنس -مبدأعرض از -قطر شیر کد شناسه

طرفهکیشیر


حوضچه شیر

مبدأعرض از -عمق کد شناسه

شیر قطع و وصل


آب خانههیتصف

منبع -نوع -ظرفیت اسمی -خانههیتصفنام کد شناسهابعاد - یبرداربهرهظرفیت -آب نیتأم

شدههیتصفمخزن ذخیره آب

جنس -نام -کد شناسه ارتفاع -ظرفیت -هوایی( -زمینینوع )

لوله شبکه توزیع آبزیرزمینی()

جنس -قطر -عمق کد شناسه

لیبه دل، هافشارسنجحاضر به هنگام قرائت قیاثنا تحق در

ما و رطوبت باال بیشترین میزان مصرف در طول سال وجود داشته گرراندمان عنوانبه توانیمنتایج حاصل از فشارسنجی را لذا است.

قیتحق نیسیستم شبکه توزیع در حداکثر مصرف تلقی نمود. در ابه لیجهت تحل لیذ به شرح هانقشه GIS Ready هیته ندیفرآ

WATER یدرولیکهی یسازهیشب یافزارهانرم کمک

GEMS8.2 تحت مدیریت

است دهیفراهم گرد ArcGIS9-ArcMap9.3 افزارنرم (:1جدول )

GIS یبه فضا CAD یاز فضا یکیتبادل اطالعات گراف- CAD یموجود در فضا یرفع خطاها- SHPبه DWGاز فرمت یکیاطالعات گراف لیتبد- یاهاو رفع خط یو مکان یفیاطالعات توص یهاهیال لیتکم- (یو مکان یفی)توص GIS یدر فضا موجود


Snap مناسب به هم تلورانساز هم با جداشدهعوارض - .دیگرد

که در مکان نامناسب قرار دارند. یعوارض یحذف خطاها- جدول عوارض. یبرا یو خارج هیاول یدهایکل جادیا-به یاسپاگت یمناسب و تبادل عوارض از فضا تلورانس جادیا-

.یولوژتوپ یفضا GIS یشبکه در فضا یسازمدلجهت یمدل مفهوم هیته-

روی نقشه رعوارض تخصصی آب و فاضالب ب بنابراینGIS یداده مکان گاهیجهت درج در پا SDI در و دهیگرد یسازادهیپمکانی مربوط به شبکه و دیگر یهادادهضمن پردازش مدل نیاآب نیز یکیف هیدرولیکی و یهادادهشهری به تحلیل ساتیتأس

توان عالوه بر ب روزشبانهاز هرلحظهکه در طوریه. به استپرداخته شدنظیر موقعیت نواحی فشاری، شیرهای اطالعات مکانی شبکه

یاپروانهشیرهای قطع و وصل، شیرهای هوا، شیرهای فشارشکن، مخازن، هاپمپ، ینشانآتش شیرهای شیرهای نگهدارنده فشار،

شبکه یپارامترها، به تحلیل هیدرولیکی طرفهکی ، شیرهایهاتانکبه دبی و ON-LINE طوربه ضمناً پرداخت. نیز نظیر فشار و سرعت

و سطح هاکار پمپ نقطه و هاپپم ی، فشار خروجهالولهافت فشار در قابلیت دسترسی به پایگاه داده مدل نیدر ا آب در مخازن دست یافت.

گاز، فاضالب، برق، مخابرات یهاشبکهدیگر تأسیسات شهری نظیر مؤثرترآب، امکان مدیریت هر چه یهاستمیسو... عالوه بر مدیریت

ه. لذا مبادلگردیده استزیر بنایی شهری نیز فراهم ساتیتأسدیگر ذیربط در قالب یک فرمت استاندارد یهاسازماناطالعات بین تمام

شتر در زمان و هزینه جویی هر چه بی صرفهبه تواندیم فته وصورت گرو خطای ناشی از آن در یکاردوبارهمنجر گردد و همچنین از ایجاد

شبانه انیتحلیل کاهش حداقل جر. [7-5] جلوگیری نماید هادادهMNF با در انطباق GIS قرائت یفناورو دریافت سیگنال از طریق عدر مواقشهرها یرسانآب تیوضع قی، کنترل دقساتیتأس از راه دور جیاز نتا یکی است. مقدور ساختهنوروز و تابستان را امیا رینظ ،بحرانشبانه از کاهش یحداقل دب توجهقابل یریرپذیتأث نییحاضر، تع قیتحق

بامداد در سال 1الی 1آب در ساعات عیفشار آب ورودی به شبکه توز

در مصرف آب و ارتقا ییجوصرفهبوده که سبب (1-1شکل ) 1131(. 1-1) شکل دیآب شهر گرد یاصل رهیفاع آب مخازن ذخسطح ارت

در خصوص کاهش حداقل شدهانجام قیذکر است که تحق انیشاقرائت شرفتهیپ یهایفناورو یاز منطق فاز یریگبهرهشبانه با انیجر

یهاشبکهو ساتیتأس یدر ورود یدب فشار و یپارامترهااز راه دور به تیبا عنا و دهیگرد سریم رهیخضمن کنترل ارتفاع مخازن ذ عیتوز

)حدود 1131در سال النیبه استان گ یوروزن همانانیرشد آمار ورود م تیریمد طهیدر ح الذکرفوق اجراشده اتیعمل جهیو درنتنفر( ونیلیم 1

وارد نشده است. یمحترم خلل انیمصرف و پاسخگویی به خواسته مشترآن با تحلیل سهیمقاو 1131فشار در سال ترازهمتحلیل خطوط

بیانگر کمبود فشار آب (1-1) شکل 1131مشابه در ماه مشابه در سال عیتوز دیجدشبکه نکهیبه ا تیبا عناکه بوده شهر رشتاز یدر مناطق

لیو تحو اجرا مانکارانیتوسط پ ریاخ یهامهروموم یآب شهر رشت ط تیدر اولو یبانک جهان دیبه شبکه جد میاتصال شبکه قد لذاداده شده

دیگر نتایج از .قرار گرفته است النیشرکت آب و فاضالب گ یکار از مخزنبرای گزینه انتقال آب MNF مقایسه کاهش تحقیقاز مترمکعب سراوان به شهر رشت و گزینه مدل انتقال آب 16666 36666 زمینی ذخیره مترمکعب سراوان به مخازن 16666 مخزن

یریگبهره یدستاوردهالذا .است شتر شهر غرب و شرق در مترمکعب به شرح و فاضالب حاضر برای صنعت آب قیدر تحقفازی از منطق :(1-9شکل ) ذیل استدریافت شده از یهادادهمدیریت علمی از طریق تحلیل -1

دبی ،انواع پارامترهای هیدرولیکی از قبیل فشار مربوط به یگرهاحسشبکه توزیع ئت از راه دور درقرا و عوامل آالینده کیفی آب به روش

آب.

مترمکعب در شرق و غرب شهر رشت 02222 ینیزم رهیمترمکعب سراوان مخازن ذخ 52222 از مخزنانتقال آب : (6شکل )


6936-6932سال -شبانه انیکاهش حداقل جر :(2شکل )

6932-6936 سال -جریان شبانهحداقل کاهش :(9شکل )

گونه تغییر کیفی و کمی در مجموعه تشخیص هر-1

در حداقل زمان ممکن و تحلیل و مصارف مشترکین آن ساتیتأسسیستم و ایجاد توانایی مقابله با انواع یدر خروج مربوط به آن یهاداده

رمجازیغبرداشت اتالف آب و ،ناپایداری هیدرولیکی ،هاندهیآالعوامل شبکه. از

از یریگبهرهضمن آب ساتیتأس ON-LINE مدیریت -1اطالعات منطبق بر سیستم و گردش سریع قرائت از راه دور کیتکن

و راهبری علمی مباحث هانهیهزو کاهش GISاطالعات جغرافیایی مدیریت تقاضا و مدیریت مصرف و ارتقا ضریب ایمنی فنی و بهداشتی

یزهایآنال یو اجرا یابیرد ی ونیداده زم گاهیپا جادیا -3

.آب یکیزیبه حوادث و کاهش تلفات ف یدگیسرعت رس و ارتقا کهشبنمودن کیستماتیس یریگگزارش و امکان هانقشه جادیا -1

.GISبا استفاده از عیشبکه توز زاتیو استفاده از اطالعات تجه رهیذخ یو فور نهیبه تیریفوق جهت مد یزهایانواع آنال بیترک-4 .اتفاقات یریگیا توجه به کاهش پب یاقتصاد ییجوصرفه و خط انتقال


GIS

GISقرائت از راه دور فشار شهر رشت در انطباق با :(0شکل )

شبکه آب شهر رشت GISمنطبق بر فشارهمخطوط :(5شکل )

GISفیایی جغرااطالعات منطبق بر سیستم اطالعات و گردش سریع قرائت از راه دور :(1شکل )


آب شهر رشت ساتیتأسکنترل آب بدون درآمد در مدل یمنطق فاز :(7شکل )

آب شهر رشت ساتیتأسکنترل آب بدون درآمد در مدل یفاز منطق :(8شکل )

مترمکعب در شرق و غرب شهر رشت 02222 ینیزم رهیکنترل مخازن ذخ در مدل یمنطق فاز :(3شکل )


گیرینتیجه .4 از اینکه دارای فناوری باال یا پایین نظرصرف هاتشرک

نوآوری پیشرو روی آورند که این امر باشند، بایستی به استراتژیگسترش ، گریدیعبارتبهمستلزم استقرار واحدهای تحقیق و توسعه یا

تحقق اهداف منظوربهشرکت های پژوهشی و مطالعاتی درفعالیتکه برخورداری از انددهیرساین نتیجه است. محققان به توسعه پایدار

هاشرکتی جایگاه رقابتی صنایع و توسعهمزیت رقابتی مستحکم و اتخاذ استراتژی نوآوری پیشرو است؛ زیرا استراتژی نوآوری درگرو

آن دستیابی به واسطهبهپیشرو منجر به ارتقای قابلیت نوآورانه و این استراتژی جهت رقابت .شودیمموفقیت نوآوری یا بهبود عملکرد

های آبفا در سطح ملی شرکت آبفای استان گیالن با سایر شرکتیی هاسازمان های مختلف کارآمد و اثربخش باشد.در زمینه تواندیم

-ومستمر در جست طوربه، کنندیمکه از این نوع استراتژی استفاده ان ی محیطی هستند و پیوسته به دنبال آزمایش توهافرصتجوی ی در حال ظهور محیط و روندهای خود جهت پاسخگویی به بالقوه

پاسخگویی سریع به مثالعنوانبههستند. رقباایجاد تغییرات پیش از نظیر نیاز روزافزون مشتریان به آب شُرب سالم و دفع ییهافرصت

وسازساختی شهرنشینی و بهداشتی فاضالب و همچنین توسعهق اتخاذ این استراتژی از سوی مدیران شرکت از طری تواندیممسکن،

ی هاینوآور یریکارگبهآبفا کارساز باشد. پیشتاز بودن در پذیرش و های استراتژی نوآوری پیشرو ورانه از دیگر ویژگیاسازمانی و فن

نوین گردش سریع یو فناورمنطق فازی یریکارگبه. باشدیمتواند تأثیر مثبتی ت میدر تأسیسا هوشمند فشاراطالعات در مدیریت

وری افن یریکارگبهبگذارد. هاآنآبفا و راندمان یهاشرکتبر عملکرد تحقق اهداف توسعه تواندمی یطیمحستیزپیشرفته با مالحظات

یو فناورمنطق فازی یریکارگبه قیتحق نیدر ا را میسر سازد. پایدارتحلیل منض هوشمند فشارنوین گردش سریع اطالعات در مدیریت

آن با تحلیل مشابه در سهیو مقا 1131فشار در سال ترازهمخطوط از شهر یکمبود فشار آب در مناطق بیانگر 1131ماه مشابه در سال

اصلی در این مناطق را رسانآببوده و لزوم اصالح شبکه و خطوط از طریق تکمیل رینگ گرفت. بنابراین در حال حاضرقرار دیتأکمورد و عملیات رفع اصلی رسانآباصالح شبکه و خطوط ر رشتشهدور

فناوری یاندازراهبه تیبا عنا اجرا است. در شرف کمبود فشار آب

اطالعات منطبق بر سیستم اطالعات سریع و گردشقرائت از راه دور کاهش منظورهب وآب شهر رشت عیتوز در شبکه GIS جغرافیایی فشار، هوشمند مدیریت یقطر از MNF آب شبانه جریان حداقلجغرافیایی اطالعات سیستم با انطباق در پیشرو نوآوری استراتژی

GIS جریان حداقل کاهش دیمؤ حاضر تحقیق نتایج شده و تعریف یعنی دوم گزینه برای ثانیه بر لیتر 166 میزان به MNF آب شبانه ذخیره مخازن به سراوان مترمکعب 16666 از مخزن آب انتقال مدل .است رشت شهر غرب و شرق در مترمکعب 36666 مینیز

قدردانی .5

صنعت آبفا اندرکاراندستپژوهشگران و هیاز کل لهیوسنیبدشده است یریگبهرهارزشمند آنان اتیاز تجرب قیتحق نیکه در ا .گرددیم یسپاسگزار

مراجع .6

.النیگ ی شهریآبفا، کاهش هدررفت آب نیمطالعات مشاور. [1] یآبفا ،کیاستراتژ تیریمد در SWOT کیتکن نیمطالعات مشاور [2]

.النیگ شهری[3] Hariri Asli K., (2017). Handbook of research for fluid

& solid mechanics, published by Apple Academic

Press, Inc., Exclusive worldwide distribution by

CRC Press, a Taylor & Francis Group, ISBN 978-1-

4249-8438-1, Ca.

[4] Hariri Asli K., (2014). Handbook of Research for

Mechanical Engineering: Volume (1) & (2): Flow

Control in Complex Systems, Taylor & Francis

Group.

[5] Kasabov, N. K., (1998). Foundations of Neural

Networks, Fuzzy Systems, and Knowledge

Engineering, the MIT Press, ISBN 978-1-4249-8438-

1, Ca.

[6] Kazaz, A. and Ulubeyli, S., (2009). Strategic

Management Practices in Turkish Construction

Firms, Journal of Management in Engineering, 6(3),

pp. 185-194.

[7] Mendel, J. M., (2001). Uncertain Rule-Based Fuzzy

Logic Systems: Introduction and New Directions,

Prentice Hall PTR, ISBN 978-1-4249-8438-1, Ca.


Using Geospatial Information System and Analytical Hierarchy Process in

Landslide Hazard Zonation

Meysam Effati * (a), Abbas Asgari Sereshgi (b)

(a) Assistant Professor, Departemnet of Civil Eng., Faculty of Eng., the University of Guilan, Iran,

[email protected]

(b) Masters student, Islamic Azad University, Ramsar, Iran

[email protected]

(*Corresponding author: Meysam Effati)

Abstract Identifying areas prone to landslides more than damage prevention can provide grounds for slope

stabilization projects. Landslide hazard zonation is one of indirect and efficient methods in identifying

these areas. Geospatial Information Systems (GIS) combined with Multi Criteria Decision Making

(MCDM) methods can be used for this purpose. In this research an Analytical Hierarchy Process

(AHP) combined with spatial analyst has been used for identifying landslide hazard zones of Alborz

province. The zoning results has been categorized in four class including very high, high, medium risk

and low risk, while high and very high risk zones has been considered as a whole. The results showed

81/70precent of landslides have occurred within the hazardous zone with 3724/37 kilometers area.

Keywords: Landslide; Geospatial Information Systems (GIS); Hazard Zoning; Analytic Hierarchy

Process (AHP)

لغزش با استفاده از سیستم اطالعات مکانی و بندی خطر زمینپهنه

فرایند تحلیلی سلسله مراتبی 1، عباس عسگری سرشگی1میثم عفتی

استادیار، گروه مهندسی عمران، دانشکده فنی، دانشگاه گیالن [email protected]

دانشگاه آزاد اسالمی واحد رامسردانشجوی کارشناسی ارشد، سیستم اطالعات مکانی، [email protected]

چکیده

های حها، زمینه را برای اجرای طرضمن جلوگیری از بروز خسارت تواندیشناسایی و تعیین مناطق حساس و مستعد لغزش م

کارآمد در شناسایی این منااطق های غیرمستقیم ولغزش یکی از روشبندی خطر زمینها فراهم آورد. پهنهپایدارسازی دامنه

در ایان بدین منظور به کار رود. تواندیمگیری چندمعیاره ی تصمیمهاروشدر تلفیق با (GIS)سیستم اطالعات مکانی .است

تحلیال سلساله مراتبای بار پایاه های مکانی و تحلیلاز البرزلغزش در استان خطر زمین دتعیین مناطق مستعمطالعه برای

نتاایج .دوشا میلغزش استفاده خطر زمین بندیتهیه نقشه پهنهبه عوامل مؤثر در یدهوزنجهت خبره انقضاوت کارشناس

صاورت خطرناک باه یرند طوری که محدوده گقرار میخطر پرخطر، پرخطر، خطر متوسط و کم اریبس دستهچهار ی در بندپهنه

در محادوده هاا لغازش نیاز زما %72/86نشاان داد کاه جی. نتاشودپرخطر در نظر گرفته اریپرخطر و بس یهامجموع پهنه

اند.رخ داده لومترمربعیک 97/9720خطرناک با مساحت

(AHP) یمراتبرآیند تحلیل سلسله بندی خطر، ف، پهنه(GIS)لغزش، سیستم اطالعات مکانی زمینکلمات کلیدی:








مقدمه -6 ی،انسکان یهکا و متناسب با آن گسترش سککونتگاه یتجمع یشافزا

یطاسکتفاده از محک یعدر تسکر یتکنولوژ یشرفتو پ یدانش بشر یشافزامنکابع ینبه ا یابیو دست یعینامحدود انسان به منابع طب یازهاین یعی،طب

شده است ککه تعکادل در داخکل و باعث یگراز موارد د یاریمحدود و بسهکا بکه بکار آورد. انسان یاتح یرا برا یو خطرات خوردههمبه ینزم یرونب

هکا انسان یزندگ یرگ یبانگر یراخ یهاکه در سال یعیازجمله خطرات طب ینککرده، همک یکل هکا تحم را بکر دولکت یگزافک یاقتصکاد ینهشده و هز

[.3ها است ]دامنه یداریناپااسکت یندهااز فرآ یاگسترده یفط یفتوص «لغزشینزم» اصطالح

متشکل از سنگ، یبمواد ش یرونو رو به ب یینکه حاصل حرکت رو به پامنکابع، یشتر[. در ب25] باشدیم هایناز ا یبیترک یاو یخاک، خاک دست

نمونه ی[ برا1] گیرندیدر نظر م یارا مترادف با حرکات توده لغزشینزماز ین،از مکواد سکازنده زمک یارا حرکت توده لغزشین( زم1381، )یچورلمواد یینحرکت رو به پا ین[. ا4اند ]کرده یمعرف یینپا یسوبه یبش یکمواد ینتحرک ا یزانصورت گرفته و م ینگرانش زم یرتحت تأث ی،سطح

لغکزش ین[. زمک 22] یابکد یمک یشبا حضور آب موجود در رسکوبات افکزا هکا، بکه راه یشور موجب خسارات اقتصکاد ک یهار استانیشتهرسال در بو یکاری آب یهکا و ارتباطکات، کانکال یکرو آهن، خطوط انتقکال ن خطوط راه

نفکت و گکاز، یشاسکتخراج، پکاال یساتتأس ی،معدن یساتتأس ی،رسانآبسدها ی،ها و مراکز صنعتدرون شهرها، کارخانه یاتیح هاییانشبکه شرمزارع یعی،ا و مراتع و منابع طبهجنگل طبیعی،و یمصنوع هاییاچهو در

دهدیقرار م یدها را مورد تهدآن یا شودیو روستاها م یو مناطق مسکون لغکزش، ینخطر زمک یبندو پهنه یلتحل یر،اخ یهادر دهه روین[. ازا26]

را بکه خکود یناز مهندسان و پژوهشگران حوزه علکوم زمک یاریتوجه بس معطوف کرده است.

ینزم بندییمبه مفهوم تقس یشخو یلغو یمعنا در یبندپهنه واژه یکه هکدف از ته لغکزش ین. در بحکث زمک باشکد یهمگکن مک یبه واحدها یکزی ربرنامکه یمناسب بکرا ییبه دست آوردن الگو یبندپهنه یهانقشهمناسب یکاربر یین. قطعاً تعباشدیم ینجهت استفاده مناسب از زم ینهبه یکژه وبکه یعکی طب یکز خنکاطق حادثکه م یکین بکا تع گاتنگیارتباط تن یاراض [.3خواهد داشت ] یدارناپا یهادامنه

و یوترهککاقککدرت پککردازش کامپ یعواسککطه توسککعه سککربککه امککروزه یو آمکار یاز روش کم یعیتعداد وس ی،اطالعات مکان یستمس یتکنولوژ[. ازجملکه 24اسکت ] یافتکه گسترش لغزشینرخداد زم یتقابل یابیدر ارزAHP[3،1 ،]شده بکه روش انجام یشینپ یبه کارها انتویها ممدل ینا

یرهچند متغ یون[، روش رگرس13] یلسن[، روش ن11] یرهروش آمار دومتغ[، روش منطکق 1] ینکان [، روش فکاکتور اطم 16] ی[، روش مدل آنتروپ1] [ اشاره کرد.11،8] یمصنوع ی[ و روش شبکه عصب14] یفاز

Pourghasemi ( بککا اسککتف 1611و همکککاران ) اده از دو روشخطکر یبنکد نقشه پهنکه یسلسله مراتب یلتحل یندو مدل فرآ یمنطق فاز

مطالعه نشان ینا یجاند. نتانموده یههراز را ته یزدر حوزه آبخ لغزشینزمخطر یبندنقشه پهنه یهته یبرا AHPاز مدل یداد که مدل منطق فاز

فکرد و ی[. حکاتم 23تکر اسکت ] موردمطالعکه مناسکب همنطق لغزشینزمدر شهرسکتان لغکزش ینخطکر زمک یبنکد منظور پهنه( به1131همکاران )

ککالس از مکدل 33و یکار مع یکر ز 11 یار،مع 1آباد با در نظر گرفتن خرمAHP یکو تکن GIS مکدل یج،نتکا ییدتأ یبرا یناستفاده نمود. همچن قکرار گرفکت. اییسهمقا یابیمورد ارز دهشمشاهده یشده با رخدادهاارائهفاصکله از جکاده، یارهکای مع یکر عوامل مؤثر، ز یننشان داد که در ب یجنتا

یجکاد عوامکل در ا ینتکر عنکوان مهکم فاصله از آبراهه و تراکم آبراهه بکه [.3] اندشدهییشناسا یدر منطقه مطالعات لغزشینزم

در اسکتان لغکزش ینخطر رخداد زم یبندمطالعه، پهنه یناز ا هدف یکن است. بکه ا یسلسله مراتب یلو تحل یمکان هاییلالبرز به کمک تحل

یبشک شناسکی، ینزمک یلاز قب یمختلف اطالعات هاییهال یهمنظور با ته یشکنهادی روش پ یریکارگو با به یگرها، خطوط هم باران و موارد ددامنه یکه ته لغکزش، ینخطکر زمک یبنکد با عنوان پهنه یانقشه GIS یطدر محشکده در ثبت هالغزشینزم یپراکندگ یابی،ارزمنظور به یت. درنهاگرددیم

.شودیم یهر پهنه بررس

یقروش تحق -2

در استان البرز لغزشینخطر رخداد زم یبندمنظور پهنهبه یقتحق یندر ادر منطقکه لغکزش یننخست عوامل مؤثر بر رخداد زم یشنهادیبه روش پ

دامنه یداریاعلل ناپ ینتردر دسترس، مهم یهاشناخته و با توجه به دادهشد. در مرحلکه بعکد بکه کمکک یهاستان ته یبرا یشانهامشخص و داده

مشخص و با اسکتفاده از هایهال یرو نظر کارشناسان ز یمکان هایلیلتحمشکخص شکد. هکا یکه ال یکر وزن عوامل و ز یسلسله مراتب یلتحل یندفرا یدبنک نقشه پهنه GIS یطدر مح یمکان هاییهال یپوشانبا هم یتدرنها شد. یهدر استان ته لغزشینخطر زم

سازییادهپ -9

محدوده موردمطالعه یمعرف -9-6

یکایی در محکدوده جغراف یلومترمربعک 1811حدود یاستان البرز با مساحت 16درجکه و 16و یشکمال یقهدق 16درجه و 14تا یقهدق 18درجه و 11 (.1واقع است )شکل یشرق یقهدق 16درجه و 11تا یقهدق ینزمک ی،شکناخت گونکاگون سکنگ هکای یژگیداشتن و یلبه دل استان ینا

مسکتعد یی،گونکاگون آب و هکوا یطو شرا یزیخلرزه ی،توپوگراف ی،ساخت یسکک ر یکد از د ینی،تکراکم شهرنشک یکل اسکت و بکه دل لغزشینخطر زماستان البرز از یمناطق لغزش ینتردارد. مهم یتاهم یاربس یزن لغزشینزمطالقان، سد یزآبخ یهااند از: حوضهعبارت یبترتبه کیفیتو یتکم یدد

یاریبسک یهکا لغزش یزن یراخ یهاسال ی[. ط11کرج و رودخانه کردان ]صکورت هکا ینزم یکاربر یشبه علت افزا یژهودر محدوده استان البرز به

یادی. تاکنون تعداد ز1184گرفته است؛ مانند لغزش آتشگاه کرج در سال 11 یککانم یککنکککه از ا انککدشککدهییالبککرز شناسککااسککتان در لغککزشینزمککهکا آن یجادکننکده و عوامکل ا ییکات به همراه جز یقطور دقبه لغزشینزم [.16اند ]شدهثبت


استان البرز در کشور. یتموقع(: 6شکل )

مکانمند هاییهال یسازو آماده یمعرف -9-2

شکتن دا یکار در اخت لغکزش، ینخطکر زمک یبندو پهنه یلگام در تحل یناولداده در منطقکه رخ یشکین پ هکای لغکزش یندر مورد زم یها و اطالعاتداده

در توانندیم یادیهاست. عوامل زموردمطالعه و عوامل مؤثر در رخداد آن اربکه مقکد تکوان یمک یانها نقش داشته باشند که از آن مدامنه یداریناپاو مصککالح شناسککییکککان یککبجککنس و ترک یب،دامنککه، جهککت شکک یبشکک یفاصکله از گسکل، ککاربر لکرزه، ینزم یرزمینی،سطح آب ز شناسی،ینزموجکود یکک، تراف یکا یساختمان آالتیناز کار ماش یارتعاش ناش ها،ینزم

)مرطکوب شکدن، خشکک یها، بارش باران و برف، چرخه هکوازدگ آبراههگودال اشاره کرد یجادو ا یبردارتراشه ین،زم شستشدن و انحالل(، فرون

در لغکزش ینخطکر رخکداد زمک یبنکد منظور پهنهمطالعه، به نی[. در ا13] 1 یادشکده، عوامکل یکان در دسترس از م یهااستان البرز، با توجه به داده

و شناسکی ینجکنس زمک ی،بارنکدگ یزانم یب،جهت ش یب،عامل مقدار ش یکه دامنکه هسکتند و ته یکداری علکل ناپا تکرین فاصله از گسل که از مهم

یجکاد عنکوان عوامکل ا استان البرز ممکن بکود، بکه کل یبرا یشانهادادههکا در بانکک داده یصورت رقکوم به یکلغزش در نظر گرفته و نقشه هر

یکه هکر ال یبکرا یکد خطکر، با یبندنقشه پهنه یهته یشد. برا یسازآماده یکف )ککالس( تعر یکه ال یرز تعدادیمناسب، یاریبا کمک مع ی،اطالعات

هکای یکه از ال یکک خبره، وزن هکر شود. سپس با کمک و نظر کارشناسخطکر در هکر یزانها، مآن یببا ترک یانو در پا یینتع هایهال یرو ز یاصلهکر یسکاز و آماده یهته یاز نقشه برآورد شد. در ادامه به چگونگ یکسلپ

.شودیم هپرداخت لغزشیناز عوامل مؤثر در زم یک

شیب -9-2-6

اسکت. یناز سطح زمک عوامل مؤثر در لغزش مواد ینتراز مهم یکی یبش هکای یبش یممکن است دارا یهر منطقه مطالعات شناسی،یختر یهبر پا لغکزش، یندر رخداد زم یبعامل ش یرتأث یمنظور بررسباشد. به یگوناگون

( DEM STRM) یرقکوم یمدل ارتفکاع یهپا بریبابتدا نقشه مقدار ش یکه ها بکر پا امنهد یبش یرمقاد یبندرده یجادمنظور او به یهاستان البرز ته

ین(. بنابرا1ها رسم شد )شکل دامنه یبش ینمودار ستون ی،منطق روندیکدر یصتشکخ قابکل یباًو وجود مرز تقر ینمودار ستون یبش ییراتتغ یهبر پا

16-6ککم ) یبعنوان شک ( بهیاطالعات یهال یررده )ز 1روندها، ینا یانم یدرجکه( بکرا 11-43) یادز یبدرجه( و ش 11-16متوسط ) یبدرجه(، ش

(.1شد )شکل یفمنطقه تعر ینا

بر شیب الیهها در بندی و انتخاب ردهتقسیم یچگونگ(: 2شکل )

.منطقه نمودار ستونی نقشه شیب یهپا

-01 یبش با یهال یرز 3با یبش شدهیبندنقشه رده(: 9شکل )

درجه. 0،-96و 12،0-01

جهت شیب -9-2-2

یبادها ید،نور خورش یافتدر یزانوت ممتفا یردهنده تأثنشان یبجهت ش یبنکد [. رده11بکارش در جهکات مختلکف اسکت ] یزانگرم و خشک و م

یببا توجه به حضور عوامل مختلکف در جهکات مختلکف شک یبجهت ش یلبه دل ین. بنابراگیردیها صورت مدامنه و تفاوت در روند گسترش دامنه

ککوه البکرز، جهکات هرشت یجهت اصل 3در ییآب و هوا یطشرا یگوناگونشکدند یبنکد رده یو غربک یشرق ی،جنوب ی،رده شمال 3ها به دامنه یبش

(.3)شکل


ی،شمال یهال یرز 0با یبجهت ش شدهیبندنقشه رده(: 0شکل )

.یو غرب یشرق ی،جنوب

یشناسنمیز -9-2-9

شناسکی اسکتان شناسی از نقشه زمکین جنس زمین یهادر ابتدا دادهشناسکی بندی جکنس مکواد زمکین برای رده (.1ل شکشد )استخراج البرز

مختلفی وجود دارد. در این مطالعکه یهاها، روشمؤثر در ناپایداری دامنهبنکدی منطقکی، از مشخصکات سعی شده است تا بکرای ایجکاد یکک رده

به این منظکور [.13]ژئومکانیکی مصالح و قضاوت مهندسی استفاده شود البرزشناسی موجود در استان ح زمیننوع جنس مصال 18در ابتدا فهرست شناسی استخراج شد. سپس با کمکک جکداول ژئکوتکنیکی از نقشه زمینطکور نوع جنس به 18مانند هر یمحور[ مقاومت فشاری تک13موجود ]

1 یمحکور از دید ژئوتکنیکی، مقاومکت فشکاری تکک .تقریبی برآورد شدنکابراین مصکالح ب؛ شکود یمگاپاسکال مرز میان خاک و سنگ تعریکف مک

مگکا پاسککال 1محوری کمتر از موجود در منطقه با مقاومت فشاری تکسپس .بندی شدندعنوان سنگ دستهاز این حد به باالترعنوان خاک و به

ها نیز بر پایه جداول سختی و مقاومت هر نوع جنس، بکه دودسکته سنگ (.1[ )جدول 13]نرم و سخت تقسیم شدند یهاسنگ

استان البرز شناسییننوع جنس موجود در نقشه زم 98متناظر با شناسیینزم رده :(6جدول )

خاک سنگ نرم سنگ سخت (Qabv) آندزی بازالتی یهاگدازه

(Pr) الیه آهک خاکستری و متوسطسنگ (Plgr-di)گرانودیوریت

(Pgkc) سنگماسه

(P) تفکیک نشده پرمین یهاسنگ

(Oma.bv) آدزی بازالتی یهاگدازه

(Ogr-di) گرانودیوریت

(Ogr) گرانیت

(Odi) دیوریت

(Jl) آهک خاکستریسنگ

(Edvs) یفشانآتش های نیمهتداسی

(Edav) آندزی بازالتی یهاگدازه

(Ebv) بازالتی یهاگدازه

(Eav) آندزیتی یهاگدازه

(Ea.bv) آندزی بازالتی یهاگدازه

(TRjs) زغالهای یهالیان استون، رس سنگ بامسنگ، سیلتماسه (TRe) آهک شیلی و دولومیتآهک اوولیتی، سنگسنگ

(PeEz) دار سازند زیارت آهک ریفی و مارن ژیپسسنگ (Pd) یاآهک ماسهسنگ هاییهال شیل همراه بامیان سنگ قرمز وماسه

(pCk) سنگماسه هاییهال های سیلتی بامیانشیل

(Cs-pC) یلش هایهیال آهک بامیانواحدهای دولومیتی و سنگ

(OMdvt) های داسیتیتوف

(Murmg) دار مارن گچ

(Mur) دار، سیلت استون و شیل زرد تا سرخ، مارن گچ یهاسنگماسه

(Mm,s,l) آهکسنگ و سنگمارن، ماسه

(Ktzl) دار اُربیتولین یهاآهکسنگ

(Eksh) توف هاییهال شیل بامیان

(Ekgy) ژیپس

(Ek.aتوف ) یهایهال شیل آهکی بامیان

(Ek) های توفی توف سبز و شیل

(Ed. at) یتیتوف داسیتی آندز

(Ebvt) بازالتی یهاتوف و گدازه

(Eavt) آندزیتی یهاتوف و گدازه

(Eat) توف آندزیتی

(COm) سنگ و شیلدار دولومیتی ماسه آهک تریلوبیتسنگ

(Qft2) کهن یهاتراس

(Qft1) کهن یهاتراس

(Qcf) پهنه رسی

شناسکی بکه بر پایه مقاومت و سختی مصالح زمین هاهیدر پایان، ال (.4شکل سه رده خاک، سنگ نرم و سنگ سخت تقسیم شدند )


استان البرز. شناسییننقشه زم(: 5شکل )

مشخصات یهجنس مصالح بر پا یبندنقشه رده(: 1شکل )

دسته خاک، سنگ نرم و سنگ سخت. 9به یکیژئومکان

یلپتانسک یدوبکاره منکاطق دارا یسکاز فعکال یاو یجادها در اگسل ی،شکدن در منکاطق گسکل یو برش یدارند. خردشدگ یلغزش نقش مؤثر یرامکون در پ یوستگیناپ یدایشها، پمناطق به درون دامنه یننفوذ آب از ا

بکه توانیاست که م یها ازجمله اثراتدر دامنه یشگسل و اختالف فرساشروع لغکزش در ینوعبه تواندیم یز[. حرکت گسل ن13ها اشاره کرد ]آن

در رخکداد لغکزش دارد. یفاصله از گسل نقش مهمک یندامنه باشد. بنابرا( 3فعال اسکتان )شککل یهاگسل، ابتدا نقشه گسل یممحاسبه حر یبرا( موجکود Lfفعال ) یهاطول گسل یآن، نمودار ستون یهشد و بر پا یهته (.8ستان البرز به دست آمد )شکل در ا

.فعال استان البرز یهاگسل نقشه(: 7شکل )

فعال یها( طول گسلیستوگرام)ه ینمودار ستون(: 8شکل )

استان البرز.

تعیین هایمرز میان فراوان 1ها، طول گسلبر پایه تغییرات نمودار ستونی هکای ، گسل(کیلومتر 16کمتر از )دسته گسل با طول کوتاه 1و بنابراین 16بیشکتر از )هکای بکزر کیلکومتر( و گسکل 16-16با طکول )متوسط در مرحله بعد برای هر یک از ایکن سکه دسکته، .بندی شدندرده (کیلومتر

%13[ بر پایه 28طبق رابطه تجربی ] (SRL) طول گسیختگی سطحی Mw های ایران و نیز بزرگای گشتاوریبرای محدوده گسلطول گسل

(.1آمد )جدول به دست [27رابطه ]پایه بر

،یختگیروابط مورداستفاده در محاسبه طول گس :(2جدول )

.یختگیطول گسل و عرض گس هیبر پا لیپتانس یبزرگا

رابطه یرهامتغ SRLطول گسیختگی سطحی =

Lfطول گسل =

[28]

Mwبزرگای گشتاوری =

a وb ضرایب ثابت رابطه و a=5.08ها )به ازای همه داده

b=1.16)

[27]

RW = عرض گسیختگی

a وb ضرایب ثابت رابطه و a=5.08ها )به ازای همه داده

b=1.16)

[28]


گسکل یمعنکوان حکر هکر دسکته بکه یختگیمتوسط عرض گس یان،در پا(RWبر پا )(.1شد )جدول یینآن دسته تع ی[، برا28] یرابطه تجرب یه

طول یهگسل( بر پا یم)حر یختگیعرض گس :(9جدول )

گسل. یختگیگس

عرض گسیختگی )حریم گسل( رده کیلومتر 3/3 کیلومتر 16های کوچک با طول کمتر از گسل یلومترک 1/3 کیلومتر 16-16های متوسط با طول گسل کیلومتر 3/16 کیلومتر 16های بزر با طول بیش از گسل

لغکزش یناز عوامل مؤثر در زمک یکیعنوان ه از گسل بهفاصل کهییازآنجاخطر، منطقه به دو یلانجام محاسبات تحل یشده است، برادر نظر گرفته (.3شد )شکل یماز آن تقس یرونگسل و ب یمرده درون حر

از یرونمنطقه به دو پهنه درون و ب یبندنقشه رده(: 3شکل )

گسل. یمحر

میزان بارندگی -9-2-5

نیشکتر یهاسکت. ب دامنکه یداریناپا جادیاز عوامل مؤثر در ا یکی یبارندگذوب بکرف در ایو نیسنگ یهایها پس از بارندگدامنه یختگیتعداد گس

یبررسک ی. برا[11] ردیگیها صورت مبهار و به علت نفوذ آب در شکافابتکدا نقشکه مقکدار ،در اسکتان البکرز هالغزشنیدر رخداد زم یاثر بارندگکشکور یسازمان هواشناسک انهیه کمک آمار متوسط بارش ماهب یبارندگ( و 16)شککل هیسال گذشته استان و نقشه خطوط هم باران ته 16 یبرا

نیک ا هیک (. بر پا11ماهانه رسم شد )شکل یمتوسط بارندگ ینمودار ستون انیک متوسط ماهانه م یبارندگ رینمودار، در نقاط مختلف استان البرز، مقاد

است. متریلیم 313تا 134

.استان البرز یبارندگ زانیم نقشه(: 62شکل )

سال گذشته در 22در یبارندگ یرمقاد ینمودار ستون(: 66شکل )

استان البرز.

ریمقکاد یسکه رده بکرا تکوان یمک یروند نمودار سکتون راتییبه کمک تغککم یکه مربوط به بارندگ یکرد. بخش اول نمودار ستون فیتعر یبارندگ. دسکته دهکد یرا نشان مک یفراوان نیشتریاست، ب متریلیم 6-116د حدو

را دربر متریلیم 116-416متوسط است که محدوده یبارندگ ریدوم مقاد شیرا نسکبت بکه دو بخکش پک یکمتر یو دسته سوم که فراوان ردیگیم

416از شکتر یدر حکدود ب ادیک ز یبارنکدگ ریمربوط به مقکاد دهد،ینشان م یبارنکدگ هیک ال ریعنوان زرده به 1اساس، نیبر ا نی؛ بنابرااست متریلیم (.11شد )شکل فیتعر

.انهیماه یبارندگ ریمقاد یبندنقشه رده(: 62شکل )

هاهیال ریزوزن دهی به عوامل اصلی و -9-9

مراتکب ابتکدا سلسکله هکا هیک ال ریک زوزن دهی عوامکل اصکلی و منظوربه (.11شد )شکل نییمحاسبات تع


یلبا روش تحل لغزشینخطر زم یلتحل یندفرا (:69شکل )

.یسلسله مراتب

تجربکه و هیافراد خبره قرار گرفت تا بر پا اریدر اخت ییهاسپس پرسشنامه جککادیعامککل مککؤثر در ا 1بککه لغککزش،نیافککراد در مسککئله زمکک نیککعلککم اازآن محاسکبه شکود. پکس یها وزن دهک آن یهاهیال ریو ز هالغزشنیزم یسلسکله مراتبک لیک طبق روش تحل هاهیال ریو ز یعوامل اصل یهاوزن

.(3انجام شد )جدول

به روش یعوامل اصل هاییهال یرو ز یوزن عوامل اصل :(0جدول )

.یسلسله مراتب یلتحل

وزن % زیر الیه وزن عامل اصلی

4/41 خاک 88/8 جنس 8/18 سنگ نرم 3/3 سنگ سخت

1/3 مترمیلی 116تا 6 18/14 باران

3/13 مترمیلی 416تا 116 4/41 مترمیلی 416بیش از

8/31 درون ناحیه گسیختگی گسل 31/14 گسل 1/8 بیرون ناحیه گسیختگی گسل

1/13 شمال 13/13 جهت شیب 1/13 غرب-شرق

3/34 جنوب

1/3 درجه 16تا 6 11/13 مقدار شیب 3/13 درجه 11تا 16 4/41 درجه 43تا 11

های مکانمندتلفیق الیه -9-0

یهکا وزن ه،یک ال ریک در وزن عامکل آن ز هیک ال ریپس از ضرب وزن هر زاز کسکل یبکه هکر پ ها پوشانی الیهبا هم کهیطوربه دست آمد. به یانیپا

پهنه با چهاربا یبندو نقشه پهنه یخطر مقدارده زانینقشه استان البرز م (.13شد )شکل هیته ادیز یلیو خطر خ ادیخطر کم، خطر متوسط، خطر ز

به روش لغزشینخطر زم یبندنقشه پهنه(: 60شکل )

.یشنهادیپ

بحث و ارزیابی -0طکور بکه البکرز لغزش در اسکتان زمین 11 گفته شد ترشیگونه که پهمان

شکده اسکت ککه بیشترشکان در محکدوده شکمال اسکتان و در دقیق ثبکت (.11شکل مرکزند )و ساوجبالغ مت طالقان یهاشهرستان

در استان البرز. هالغزشینزم یعنقشه توز(: 65شکل )

پرخطکر، ارینقشکه چهکار پهنکه )بسک یبکرا ،یبندنقشه پهنه هیپس از تههکای لغکزش پراکنکدگی زمکین و فیخطر( تعرپرخطر، خطر متوسط و کم

(.14شکل شد )در هر پهنه بررسی شدهثبت

در هر پهنه. هالغزشنیزم ینقشه پراکندگ(: 61شکل )

ها به مسکاحت ککل اسکتان البکرز، پهنه نیاز ا کیمساحت هر میبا تقسها در استان البکرز برحسکب درصکد بکه دسکت آمکد از پهنه کیسهم هر


(Si%) موجود در هر پهنه شمارش یهالغزشنیدر مرحله بعد، تعداد زمر پهنکه بکه لغکزش در هک مساحت هر پهنه تراکم زمکین آن بر میو با تقسدر پهنکه شکده ثبکت ی هالغزشنیزمدهد اکثر نشان می جینتا دست آمد.با آگاهی از این موضوع که این پهنکه بیشکترین سکهم انددادهپرخطر رخ

تحلیل بهتکری از خطکر، منظوربهلذا (.1دارد )جدول مساحت از استان را یکن فکاکتور تعیین شد. ا 1در هر پهنه مطابق جدول هالغزشینزمتراکم

باشد.در پهنه پرخطر می لغزشینزمهم تایید کننده خطر باالی

( و %Siبه مساحت کل استان ) یهدرصد مساحت هر ناح :(5جدول )

یهشده در هر ناحثبت هایلغزشینزمتراکم

مساحت ناحیه

(Km2)

Si% لغزشنیتعداد زم

(N)

لغزشینزمتراکم (N/Si)

6 6 11/14 14/341 خطرکم

161/6 3 83/13 61/1113 خطر متوسط 116/6 11 11/33 34/1138 پرخطر

164/6 3 13/13 8/1113 بسیار پرخطر

شده است و با توجکه در ابعاد استان انجام یبندمطالعات پهنه کهییازآنجاخطرنکاک هیک ناح کی نییدر استان البرز، تع لغزشنیزم یباال سکیبه ر

یهکا صورت مجموع پهنکه طرناک نقشه بهمحدوده خ رونیاست. ازا دیمفاز %36/81نشان داد ککه جیپرخطر در نظر گرفته شد. نتا اریپرخطر و بس

لومترمربکع یک 13/1313 در محدوده خطرناک بکا مسکاحت هالغزشنیزماز مسکاحت ککل اسکتان را %18/41مساحت درواقع نیاند که اقرارگرفته .ردیگ یدربرم

یریگجهینت -5طبیعکی اسکت ککه هرسکال سکبب ایجکاد یهادهیی از پدلغزش یکزمین

خطکر یبنکد . پهنکه دشویخسارات مالی و جانی فراوانی در سطح کشور م نیک ا ییو کارآمکد در شناسکا میرمسکتق یغ یهکا از روش یکی لغزشنیزم

تلفیکق سیستم اطالعات مککانی و این مطالعه به کمک در .مناطق استلغکزش خطر زمین ره مناطق مستعدگیری چندمعیای تصمیمهاروشآن با

خطرناک ی محدوده بندنقشه پهنه هیپس از ته .تعیین شد البرزدر استان پرخطکر در نظکر گرفتکه اریپرخطر و بس یهاصورت مجموع پهنهنقشه بهی خطر نشکان داد ککه روش بندپهنهارزیابی و تفسیر نقشه نیهمچن. شد

باشد.لغزش میی خطر زمیندبنپهنهمناسبی برای نسبتاًپیشنهادی روش

مراجع، حسن.م ،یو صادقمید. ح ر،یدل ی.، کامرانبوالقاسما ،یاحمد ریام

یسلسله مراتب لیبا استفاده از روش تحل لغزشنیخطر زم یبندپهنهAHP شماره ایجغراف هیچالو، آمل، نشر زیحوضه آبخ یمطالعه مورد ، 163تا 181، صص تهران ،13

خطر یبند، پهنهی.میرح ریم یمحمود حاج دیو س .ناصری، با ، 83 کیژئومات شی، هماAHPبا استفاده از روش لغزشنیزم

.کشور، تهران یبردارسازمان نقشه ،ی. و احمدلیجقه، عسال.، اداتس ا،ین ضی.، فسعودم راد،ی بهشت فاکتور لغزشنیخطر زم یبندمدل پهنه ییکارا ی، بررسسن.حفصلنامه ه،یکالمعلم زیحوزه آبخ ید( مطالعه مورCF) نانیاطم .18تا 13صص ، الرستان ،1شماره ،یعیطب یایجغراف

متأثر از یهالغزشنیخطر زم یبند، روشی برای پهنه.جاللی، نادر اطالعات جغرافیائی ستمیبا استفاده از س یشناسنیزم ساختار

(GIS) ،آن، یهاو کاهش خسارت لغزهنیزم ناریسم نیدوم ، تهران.زلزله یو مهندس یشناسزلزله یالمللنیپژوهشگاه ب

یفتاح ش. ع. و ،غالمیه.، پور،ی.، طهرانمحمدرضا ،یجواد چند ونیمورا و وارسون و رگرس یهاروش سهی، مقام. ع. ،یاردکانپژوهشنامه ،کن زیحوزه آبخ لغزشنیخطر زم یبنددر پهنه رهیمتغ .168تا 31، ساری، صص 1 شماره ز،یحوضه آبخ تیریمد

،1381ی، ابراهیم. و معتمد، احمد.،میمق چورلی، ریچارد.، ص 343سمت، انتشارات ،1186اول، چاپ ،1جلد ی،ژئومورفولوژ

مسعود.، ،یمراد یحجت. و عل دیس ،ی.، موسوامینر ،فرد یحاتم GIS کیو تکن AHPبا استفاده از مدل لغزشنیخطر زم یبندپهنه

شماره ،یطیمحی زیرو برنامه ایجغراف هیآباد، نشرن خرمدر شهرستا .4تا 31صص ، ، اصفهان33

،یاهچی. و گرویزپ ،ی.، عبدالملکاشاالهم ان،یچ.، خامهابکب ،یراکع خطر یبنددر پهنه یمصنوع یشبکه عصب ستمی.، کاربرد سآانتهپ ،گله در استان سمنان داریسف هی: ناحی, مطالعه موردلغزشنیزمتا 13صص ،، تهران1، شماره 11جله علوم دانشگاه تهران، جلد م43.

و لغزشنیزم (،1188) ،ی.هد ،یمی، ابراه.بهمن ،یرمضان صص ،ری، مال3، شماره طیمح شیآما هیآن، نشر تیتثب یراهکارها .113تا 113

فهرست ها، مراتع و آبخیزداری کشور،سازمان جنگل ، هالغزشنیروه مطالعه امور زم، گ(1131) ،کشور یهالغزشنیزم .هاو ارزیابی طرح یمهندس رفتددر لغزشنیخطر زم یبند، پهنهو یمانی، مجتبی. .مدشادفر، ص

،41، شماره ییایجغراف یهاپژوهش هینشر الکتراشان، زیحوضه آبخ 11تا 11صص تهران،

با استفاده از شبکه لغزشنیزم تیحساس یبند، پهنه.رضایسپهوند، عل نامهانیپا ،(1183هراز، ) زیاز حوزه آبخ یدر بخش یمصنوع یعصب

.یعیمدرس، دانشکده منابع طب تیارشد دانشگاه ترب یکارشناس. حمدم ،ی.، غفورالمرضاغ ،پور ی.، لشکرلمانس ،یسور

با استفاده از شبکه لغزشنیخطر زم یبند.، پهنهاهرط نژاد،یوفرهاد (،انی)نوژ یضه کشور: حوی؛ مطالعه موردیمصنوع یعصبتا 1143، صص تهران ،1، شماره 1، دوره یمهندس یشناسنیزم

1184 یسازنهیو به لسنیوش نرجمال، دیس ،یاباریدر و .رحمان ،یفیشر

، ییایجغراف قاتی، فصلنامه تحقلغزشنیخطر زم یبندآن در پهنه .83تا 38صص ،مشهد ،(34 یاپی)پ1شماره


استان تهران، ر د لغزشنیزارشی پیرامون زمگ فتاحی اردکانی، م. ع.، یالمللنیو کاهش خسارات آن، پژوهشگاه ب لغزهنیزم اولین سمینار

.161تا 31صص ،زلزله، تهران یو مهندس یشناسزلزله یبند.، پهنهرضاعلی نژاد،یی وفا . واصغرعلی خ،ی.، آل شمهدیفرداد،

( و Fuzzy) یمنطق فاز یهابا روش لغزشنیخطر زم تیحساسمنطقه یمطالعه مورد GISدر Neural Network یشبکه عصبدانشگاه ، رانیا یشناسنیزم شیهما نیپانزدهم ،فهیمال خل

، تهران.معلمیتترب

و سعود..، مجرب، مماد.، محصل افشار، عرنازکامران زاده، ف در استان تهران با لغزشنیخطر زم یبندپهنه ،سینح ان،یمعمار

هینشر ،یسلسله مراتب لیداده محور و تحل یهااز روشاستفاده .113-161، صص 33، شماره نیعلوم زم یپژوهش یعلمک

،1131.،جعفر ریام ،یو چدن عید..، منتظر القائم، سلیکمک پناه، ع بر یو مرور لغزشنیزم ران،یدر ا لغزشنیخطر زم یبندپهنه یالمللنیپژوهشگاه ب، 1131اول، ، جلدرانیا یهالغزهنیزم ص. 41،زلزله یو مهندس یشناسزلزله

مهندسی و ژئوتکنیک، چاپ یشناسنیزم، 1133.، سینح ،معماریان ص. 311، ، انتشارات دانشگاه تهران1183،پنجم

.، اهر. و صفرراد، طسجاد ،یشکر دیس ی.، باقربراهیما ،یمیمق العه )مط یبا استفاده از مدل آنتروپ لغزشنیخطر وقوع زم یبندپهنه یایجغراف یهاپژوهش ی(،نسار زاگرس شمال غرب سی: تاقدیمورد .36 تا 33صص ، ، تهران33شماره ،یعیطب

یها، ارزیابی و مقایسه روش.کورش ی،رانیو ش ., احمدینصر آزادان )مطالعه موردی حوضه GIS ، با استفاده ازرهیآماری دومتغ یبندپهنه

،کشور یبردارسازمان نقشه ،88 کیژئومات شی، هما(آبخیز دز علیا .تهران

[22] Pareta, K., Kumar, J. & Pareta, U., “Landslide

Hazard Zonation using Quantitative Methods in

GIS”, International Journal of Geospatial

Engineering and Technology, Vol. 1, No. 1, pp. 1-

9.

[23] Pourghasemi, H.R., Pradhan, B. & Gokceoglu, C.,

“Application of fuzzy logic and analytical

hierarchy process (AHP) to landslide susceptibility

mapping at Haraz watershed, Iran”, Journal of the

International Society for the Prevention and

Mitigation of Natural Hazards, Vol 63, pp. 965-

996.

[24] Wang, L.j. Kazuhide, S. Shuji, M., “Landslide

susceptibility analysis with logistic regression

model based On FCM sampling strategy”.

Computers & Geosciences 57, pp: 81-92.

[25] www.pubs.usgs.gov/fs/2002/3072

[26] www.ngdir.ir

[27] Wells. D. L. & Coppersmith. K. J., “New

Empirical Relationships among Magnitude,

Rupture Length, Rupture Width, Rupture Area,

and Surface Displacement”, Bulletin of the

Seismological Society of America, Vol. 84, No. 4,

pp. 974-1002.

[28] Zare, M., “Site Dependent Attenuation of Strong

Motion for Iran”, Proc. 5th Int conf on seismic

zonation (pp, 1222-1231), Nice, France: Quest

Publication.

http://www.pubs.usgs.gov/fs/2002/3072

http://www.ngdir.ir/


The formation geomorphologic factors of KARKAS Mountain by

using GIS

Panthea Giahchi*(a), Payam Alemi (b), Jedari Eyvazi(c), Servati(d)

(a) Ph.D in Geomorphology. Guilan Department of Geology and Mineral Exploration.

[email protected]

(b) MSc Student, Remote Sensing and GIS, Environmental and Energy Faculty, Islamic Azad University,

Science and Research Branch, Tehran, Iran– Cartography Expert of Guilan Department of Geology and

Mineral Exploration, [email protected]

(c) Scientific Board of Tehran University.

(d) Scientific Board of martyr Beheshti University.

(* Corresponding author: Panthea Giahchi)

Abstract

KARKAS Mountain is the highest peak of the Kashan Natanz regains.On the one hand due to the

diversity of geomorphologic. For Example: diversity of heights, tilt of foothills, valleys, types of

faults, and time-rock units, types of units, glaciers, and sediment On the other hand, due to

geomorphic processes such as tectonics, dry and hot to cold temperate climate, luxuriant vegetation

and some areas without vegetation, landslides, rock debris It can be described as a place for research

in the earth sciences .The paper studies of the geomorphology of KARKAS Mountain Try to interpret

variety of forms and processes by using GIS... Due to the introduction of the gradient of the mountain,

evidence of glaciers is currently slopes of the activity of the earth (the dynamics), We conclude that,

especially on the northern slopes of the mountains above 1700 meters, is very sensitive to

environmental changes morph tectonic exercise and it is happening very rapidly.

Keyword: KARKAS Mountain, Geography information system, Glaciers, Geomorphic.

های ژئومرفولوژیکی توده کرکس با در تشکیل فرم مؤثربررسی عوامل

استفاده از سیستم اطالعات جغرافیایی پانتهآ گیاهچی1، پیام عالمی صف اول1، جمشید جداری عیوضی1، محمدرضا ثروتی3

1 دکتری ژئومرفولوژی. مدیرکل اداره زمینشناسی و اکتشافات معدنی گیالن[email protected]

1 دانشجوی کارشناسی ارشد سنجشازدور و سیستم اطالعات جغرافیایی، مطالعات آب و خاک. دانشگاه آزاد اسالمی واحد علوم و تحقیقات تهران. اداره کل

و اکتشافات معدنی گیالن. شناسیزمین [email protected]

1 عضو هیئتعلمی دانشگاه تهران. 3 عضو هیئتعلمی دانشگاه شهید بهشتی.

چکیدهبه علت دارا بودن تنوع واحدهای سویککرکس بلندترین قله کوهستان کرکس در نطنز کاشان است که از توده

تنوع جنس و زمان واحدهای سنگی، انواع ها،گسل و هاها، انواع درهمتفاوت دامنه هایشیب وارتفاع ازجمله ژئومرفولوژیکی

تا خشک وگرم وهوایآبتکتونیک، مانند یندهای ژئومرفیک آفرواحدهای یخچالی، انواع رسوبات و از سوی دیگر به علت

آن را محل توانمی ،سنگی هایریزش، لغزهزمینپوشش گیاهی، بعضی نقاط فاقد در گیاهی انبوه و پوشش معتدل سرد،

دازد و سعی پرکوه کرکس می ی ژئومورفولوژیتحقیق حاضر به بررسی و مطالعه مناسبی برای پژوهش در علوم زمین نامید.

توجه بارا با استفاده از اصول کار با سیستم اطالعات جغرافیایی، تفسیر نماید. آن برو فرآیندهای حاکم هافرمدارد تا انواع

درونی هایفعالیت ازآن هایدامنهحاضر حال درو اینکه یخچالی آثار شواهد وکوه کرکس هایاشکوببه معرفی گرادیان

باالیشمالی و از ارتفاع هایدامنهدر ویژهبهگیریم که کوه کرکس است، نتیجه می امیکی( برخوردارنیروهای دین) زمین

.باشد و تغییرات مرفوتکتونیکی آن با سرعت زیادی در حال رخ دادن استمتری، محیطی بسیار حساس می 6722

یک.سیرک یخچالی. ژئومرف سیستم اطالعات جغرافیایی. کرکس. کوه :هاکلیدواژه







مقدمه-6باشد که در بخش فالت ایران یک منطقه مهم مورفوتکتونیک می

البرز و ایکوهههیمالیا قرار گرفته است. رشته -میانی کمربند آلپترین اصلی از این کمربند، مهم خوردهچیندو سیستم عنوانبهزاگرس

ارتفاع و شکل توزیع عامل [1].دهندارتفاعات ایران را تشکیل میدر تنوع ایکنندهتعیینها و همچنین عرض جغرافیایی نقش مواریناه

ها موجب گردیده ویژگی همین اقلیمی این سرزمین به عهده دارند.است که در گذشته نیز از تنوع اقلیمی بیشتری نسبت به سایر مناطق

و هایخچال ،هاناهمواری تکامل و تحوالت . در[2]برخوردار باشد و پردازش در مهمی نقش یخچالی، بین خچالی وی هایدوره حاکمیتمقادیر انباشت یخچالی، هایدوره طول در .اندداشته هاناهمواری تکامل یخچالی، بین هایدوره طول در سپس و هادامنه روی یخ و برف فراوان داشته هادامنه پرداخت در توجهیقابل نقش یخی، هایتوده این ذوب سری یک ایجاد در بلکه یخچالی، اشکال ایجاد در تنهانه تأثیر این .است. منطقه مورد مطالعه در [3]کندمی نمایان را خود هم وقایع بعدی از

اردکان قرار -ساختی قمغرب ایران مرکزی و در قسمتی از چاله زمیندارد و درست بخشی از نوار حاشیه واحد مورفوتکتونیکی ایران مرکزی

دوران سوم نفوذی واز تشکیالت خروجی عمدتاًگیرد که را در بر میجنوب شرق و -این نوار در راستای شمالغرب [4].تشکیل شده است

سیرجان کشیده -از روند تراست بزر زاگرس و زون سنندج متأثرکرکس شناخته هایکوهرشتهعمومی به نام صورتبهشده است و

.باشدمی کوهرشتهکرکس بلندترین قله در این کوه [5] .شودمیمنطقة مورد بررسی بخشی از قسمت میانی کمربند شناسیزمین ازنظر (6 شکل) .باشدمینوماگمایی و ارومیه ک بزمان تتک

بزمان ا ارومیه و تکتنوماگمایی کمربند میانی قسمت (:6) شکل

و به تحقیقات اسپوتیال توانمی بارهدراین شدهانجاماز مطالعات همکاران در و چوگاچ آالسکا، کرکبراید هستانکو ( در1663) همکاران( در مناطق مختلف جهان اشاره کرد. دمرگان در ایران 1333) نیوزلند

پرداخت و لرستان اشترانکوه هایسیرک بررسی به 1836در سال ( در ادامه در مناطق 1381) رایت( و 1313) دزیو (،1113بوبک )

.[6] خچالی پرداختندی هایسیرککوهستانی ایران به بررسی آثار

ثر هر أو ت تأثیرمناطق برای مطالعه ترینمناسبکرکس نطنز یکی از از توپوگرافی، اندعبارتکه فرم لندنوع کنندهتعیینپنج عامل اصلی

9111زیر باشد، از ارتفاعپوشش گیاهی می زمان، جنس، اقلیم ووزوئیک تا و در مورد زمان از رسوبات پالئ متر 0111نزدیک تا متر

ازنظرو و از اقلیم گرم و خشک و معتدل تا سرد و خشک عهد حاضرو از از آذرین درونی تا بیرونی هاآذرینو از جنس از رسوبی تا آذرین

باشد و از پوشش درونی از اسیدی تا بازی برخوردار می هایآذرینتا عریان در مناطق شیب کمغنی در مناطق مرتفع نسبتاًگیاهی مجاور دشت وجود دارد. ارتفاع کمتانی کوهس

مواد و روش:-2

محدوده مورد مطالعه

ای کویر بزر و جزء قلل ممتد قله نوار حاشیه ترینمرتفعقله کرکس 04 91 در طول شرقی . این قلهشودمیمرکزی ایران محسوب

از شمال به دره باشد کهمی 033 74 11 شمالیو عرض 199جنوب به ده بزر کشه و از غرب به منطقه از وگورآباد و هنجن

مورد مطالعه ناحیه شود.اردهال دلیجان و از شرق به نطنز محدود میبلندی که اغلب قلل هایکوهمترمربع، از کیلو 014با وسعتی برابر با

متر دارند از سطح دریا ارتفاع دارند پوشیده شده است. 7411بیش از

.شودمیقهرود )کهرود( را شامل هایکوهرشتهاین منطقه قسمتی از

روش تحقیقای و بررسی آوری اطالعات پایه از منابع موجود کتابخانهپس از جمع

توپوگرافی منطقه مورد مطالعه، اقدام به تهیه مدل رقومی هاینقشهنطنز و 90911111 شناسیزمینارتفاعی و تطابق آن با دو نقشه

گردیدمورفولوژیکی منجر هایحوضه بندیتقسیمطرق شد که به (. با استفاده از نقشه توپوگرافی و مدل رقومی ارتفاعی 1 شمارهنقشه )

محل سیرک یخچالی در کوه کرکس مشخص گردید و با مقایسه آن از ناسا از درستی این محل اطمینان حاصل آمدهدستبهبا تصویر شدهتهیهجی (. با استفاده از نقشه مغناطیس سن1 شمارهنقشه ) گردید

فعال کوه کرکس نشان داده هایگسلکشور شناسیزمیندر سازمان هاینقشهسایر توپوگرافی و هاینقشهاز (. 3 شمارهنقشه ) شد هایپدیدهو هافرم لندبرای مشاهده غیرمستقیم شدهتهیه

بندیپهنهبرای شناسیزمینهای از نقشه و ژئومرفولوژیک یخچالیبندی در این نقشه پس از کالسه استفاده شد. لوژیکژئومرفو واحدهای

نقشه ) نمودهای ژئومرفیک را مشخص اشکوب حدود چهار کالس،با شدهانجامصحت عملیات پایان برای اطمینان از در (.1 شماره

هایگیریاندازهو رؤیت شواهد یخچالی در منطقه ،مطالعات میدانیدر یخچالی هایسیرکی ارتفاع گیراحتمالی و نیز اندازه برف مرز خط

با توجه به درنهایتو متری صورت پذیرفت 7411ارتفاع باالتر از جوییپیدر آن دوره هایخچالدمای کنونی منطقه، حدود و گستره

(2-9) شکل شده است.


فعال کوه کرکس هایگسل (:2شکل )

فعال کوه کرکس هایگسل (:9شکل )

6931/بهار/1 شماره/دوم سال/ الننقشه و اطالعات مکانی گیفصلنامه Mapping and Geospatial Information Journal of Guilan / Vol.1/Issue No.2/April-May 2017

تحقیق هاییافتهنتایج یا -9حاکی از آن است که کوه کرکس بلندترین قله شدهانجام هایبررسی

در مرکز ایران که از برخورد دو پلیت عربستان با ایران رخ داده دارای است از این باب که در فردیمنحصربههمگن و تقریباًمورفولوژی

زدیک به حد که دمای هوا اغلب ن 033 12 12 عرض جغرافیایی

بوده ایاندازهبهاما در کوه کرکس شواهد یخچالی شودنمییخبندان 9661 ایجاد سیرک یخچالی بزرگی به مساحت سازسببکه

(1 شمارهنقشه .)متری شده است 7411در ارتفاع مترمربعدره جنوب غربی دهدمیکوه کرکس نشان هایحوضه بندیتقسیم

هارودخانهتاده و سه دره دیگر توسط توسط فرسایش یخچالی اتفاق افای در هر جا که عملکرد نیروهای تراس رودخانه وجود .اندحفرشده

نماید. این نکته ناشی از تکتونیکی باشد بر تناوب اقلیمی داللت میبیشتری به های سرد رسوباتدر دورهمعموالً این واقعیت است که

در این روازاینشود رودخانه حمل و مواد کمتری از آن خارج میگرم هایدورهآید، برعکس در ها انباشتگی مواد رسوبی پدید میدوره

شود، می ترعمیقها و با افزایش جریان آب و حفر مجدد بستر رودخانههای سرد و فرسایش را به را به دوره گذاریرسوبتوان بنابراین می

پادگانه صورتبهاین روند برآیندهای گرم مربوط دانست که دورهاقلیمی سرد عنوانبهشود و به هر صورت ای مشاهده میرودخانه

تائیدهای میدانی در پیمایش ذکرشدهشواهد [7] شودمحسوب می (0شکل ) .گردید

ایرودخانه پادگانه صورتبه یندآبر (:0شکل )

جدیدی در بندیتقسیممنجر به هاآستانهو هاگرادیاندر این مطالعه

ژئومرفولوژی هایاشکوبای این کوهستان شده که تحت عنوان فض (5شکل . )شودمیطرح م

ژئومرفیک یا فرسایش اشکوب چهار (:5شکل )

گیرییجهنتبحث و -0پوشش ازنظرکوهستان را هایاشکوبمحققین به مدت طوالنی

و هیدرولوژی وهواآبکردند و مسائل شیب، ارتفاع، گیاهی طرح میو در این گردیدمیثانوی مطرح صورتبهو یا شدمیگرفته نادیده

موردتوجهمرحله نیز بیشتر مسائل کلیما، خاک و گاهی هیدرولوژی طرح اهمیتکمژئومرفولوژی همواره بسیار ناچیز و یا هایپدیدهبود و های ژئومورفولوژی، زمینه برانگیزترینبحث. شاید یکی از شدمی

این بازخوردهای وت اقلیمی کواترنری مباحث مربوط به تحوالهای به دلیل داشتن تنوع فراوان در محیط ایران تحوالت است.

ر آن تاکنون طرفی گسترده بودن این اشکال د از وژئوموفوژیک خود در این کوهستان [8]را به خود جلب کرده توجه بسیاری از محققین-سیستم ها،و آستانهمرزها درنهایتو هاآشفتگینیز با توجه به این

های مختلف فرسایش که در مقابل دیدگان ما به نحو مؤثر فعالیت این کوهستان را به چهار اشکوب فرسایش یا ژئومرفیک توانمیدارند (1 شمارهنقشه ) کردتقسیم

از: اندعبارتکه به ترتیب

متر 7411اشکوب باالیی یا مرتفع: باالتر از متر 7411 - 7711اشکوب میانی: بین متر 7711-9911اشکوب پایین: بین

متر 9911اشکوب خیلی پایین: پائین تر از که این کوهستان محیط دهدمینشان هااندیسو هاگرادیانمطالعه موجب وهواآباست. ناهمواری و ژئومورفولوژی ازلحاظ ایویژه

موفورکلیماتیک متفاوتی شده که با افزایش هایسیستمپیدایش میزان طورکلیبه .گرددمیها بیشتر مؤثر تفاع اثرات این سیستمار

.شودمیفرسایش با افزایش ارتفاع بیشتر شواهد ژئومورفولوژیکی ویژهبهبررسی اشکال ژئومورفولوژی موجود و

هاآنسر کواترنری و موقعیت ارتفاعی و مکانی هایدورهمربوط به ه از طرف دیگر برای و شرایط اقلیم کنونی و گذشت طرفازیک

ترسیم نقشه برای دستیابی به نتیجه مورد استفاده قرار گرفته است.دمای منطقه در دوره سر کواترنر، متوسط دمای ساالنه برای کف هم

قرار متری 1666 ارتفاع دریخچالی موجود در منطقه که هایسیرک


ه شده در نظر گرفت تیرماهبرای گرادسانتی درجه 4 تا 3،اندگرفته [9].استدر هر زمان به شرایط اقلیمی و میانگین هایخچالپایداری ازآنجاکه

هایخچالدمایی بستگی دارد. بنابراین، برای بررسی حدود گسترش میدانی و بازدیدبه پس از تهیه نقشه محدوده سیرک یخچالی کرکس

.دمشاهده مستقیم سیرک یخچالی استناد ش

یندهافرآ-

:هایخچالبارش زیاد برف و درجه هایخچالز عوامل مناسب برای تشکیل ا

صورتبه. فرسایش و هوازدگی باشدمیتابستان حرارت پایین در شودمیمتوسط ظاهر طوربهیخبندان شدید و تخریب مکانیکی نیز ولی تخریب شیمیایی در آن بسیار کم است

در پاسخ به نوعی سیستم رسوبی در نظر گرفت که توانمییخچال را یا رسوب شودمی حمل کاهش یا افزایش نیرو ماده در آن تجمع یافته،

.کندمیقراردادی طوربهیخچال سه گروه فرایند دخالت دارند که درحرکت

بستری هایشکل تغییر وقاعده لغزش های درونی،را تغییرشکل هاآنتا 3در طی بیشتری از مسیرشان هایخچال. سرعت اکثر خوانندمی

پرشیبیخی هایدامنهمتر در سال است ولی این سرعت در 311 .[10] رسدمی سال درکیلومتر 1 تا 1به

فرسایش یخچالی:کنند دوره کواترنر را به دو قسمت پلیوستوسن و هولوسن تقسیم می

که اولی با زمان یخچالی و دومی با زمان بعد یخچالی مطابقت دارد.کاهش ایمالحظهقابلتوسن چندین بار در حد حرارت در پلیوس درجهدرجه و در نواحی 91 تا 6 که در نواحی معتدل بینطوریبه یافت.

درجه حرارت از میانگین کاسته شد و بدین ترتیب 3 حدودگرمسیر در در مناطق مختلف زمین مناطق یخچالی توسعه عظیمی پیدا کرده و

16 تاک میلیون سال قبل از ی های دوره چهارمیخبندان شروع دوره .[11]سال پیش ادامه داشته است هزارسطح زمین اندازچشمبا حرکت یخ و مواد تخریبی همراه آن زمانهم ایجادشدهتوسط فرسایش یخچالی اساساًکه هاییشکل. یابدمیتغییر هافرورفتگیو هابرآمدگیکم هستند و شامل دو گروه نسبتاًباشند امتداد جریان و به دو دسته، که اولی در هابرآمدگیوه گر که ؛شوندمی

طوربهو دومی شودمیشامل اشکال پشت نهنگی و دروملین سنگی بخشی در امتداد جریان که شامل اشکال پشت گوسفندی

[12].شودمی هایدامنهمشاهدات میدانی آثار مورفولوژی یخچالی در اساس بر

قابل تشخیص و تفکیک خوبیبهمتر 7911کرکس از ارتفاع باالی یخچالی در ارتفاع هایسیرکوجود هاآن ترینمهم ازجمله است.دره گاوبست در باالدستنام برد. در توانمیمتر را 7411 باالي

جنوب آبادی بزر و در انتهای این دره دو سیرک یخچالی منتهی به

(. 1 مارهش تصویر) داردمتر وجود 7411این دره در ارتفاع باالی یک پرتگاه سنگی از آهک دوره کرتاسه هرکدام هاسیرکانتهای این

به ضخامت بین رفتییخ هایتودهاز هاسیرکوجود دارد. کف این را رفتییخآب این توده هایشبکهمتر پوشیده شده است. 99تا 91

ازجمله، لیکن هنوز آثار یخچالی اندبریدهموازی با جهت شیب دره صورتبهیخی مدفون هایهستهفرونشست ناشی از ذوب ایهحفره. فرسایش شودمیدیده رفتییخبسته در داخل این توده هایچاله

رودخانه با سه عامل شیب، مقدار آب و آبرفت رابطه مستقیم دارد.داریم که این سه عامل توأمان درجاییفرسایش را حداکثر دستپایینشکل در U هایکوه کرکس وجود دره در .[13]باشندمتر از اشکال مورنی 7911یخچالی و در ارتفاع باالی هایسیرک

. عالوه شودمیدیگری است که در ارتفاعات کوهستانی منطقه دیده با منشاء یخچالی در این سطوح ارتفاعی هایدرهبر این در کف اکثر رسوبات . حد گسترششودمیدیده رفتییخپوششی از رسوبات

ابعاد این هاقسمتمتر است. در بعضی 7911تا ارتفاع فتیریخشبکه زهکشی رسدنمیبزر است که به نظر ایاندازهبهقطعات

را حمل کند و این هاآنشرایط بتواند ترینپرآبموجود حتی در آنکه در ویژهبه. هاستآنبودن رفتییخبهترین دلیل برای اثبات

با سازندهای شناسیسنگ ازلحاظه ک اندگرفتهقرار هاییمحلو دهندنمیتطابقی را نشان گونههیچهای دره پیرامون خود در دامنه هاخرفتخود فاصله دارند. ابعاد بعضی از این منشأچندین کیلومتر با

هایحالتدر هاآنبزر است که حتی امکان حمل ایاندازهبهز متصور نیست. قطعات بارانی گذشته نی هایدورهشدید در سیالبی است آناند و این نشانگر متر گسترده شده 7911تا ارتفاع رفتییخ دستپایین. در اندداشتهارتفاع جریان یخچالی تا این هایزبانه که

موجود در طرفین دره رفتییخهای یخچالی از طریق قطعات سیرکره قرار یک پادگانه مرتفع نسبت به تالو کنونی این د صورتبهکه . باشندمیگویای سطح قبلی جریان یخچالی در این ارتفاع اندگرفته

هایپادگانهعریض این محدوده تماماً از هایدرهعالوه بر این کف .(1شکل ) استتشکیل شده رفتییخ

رفتییخ هایپادگانه (:1شکل )


زمستانی که دبی چندانی هم هایبرفجریان رودهای با منشأ ذوب در حال کهطوریبه، اندنمودهرا حفر رفتییخدارند، سطح این بستر ن

یک پادگانه بر بستر کنونی رودخانه صورتبه رفتییخحاضر این بستر شمالی ارتفاعات کرکس و در هایدامنهدر قسمتی از .باشدمیمسلط

گویندمیانتهای دره قمصر جایی که در اصطالح محلی به آن میدان شودمیبه شکل یک دروملین دیده ایتپهمتری 7711 عارتفادر

ارتفاع .باشدمیکف این دره رفتییخکه باقیمانده فرسایش پوشش منطقه ایرفته یخنسبت به سطح گسترش رفتییخاین توده ترپایین

بودن آن است و از طرفی حد نهایی گسترش ترقدیمیگویای بنابراین با استناد به شواهد هد.درا تا این ارتفاع نشان می هاخرفت

موجود طی مشاهدات میدانی و بررسی شرایط دمای گذشته، مرز طوربهمتر و 7911ارتفاع طورقطعبههای یخچالی زبانه گسترشمتر در انتهای دره قمصر بوده است. از مرز 7711 تامحتمل شواهد موجود اساس برمتری 9111متر به پایین تا حدود 7911منطقه نیز مطالعات پیشین و نظریات سایر محققین، جزوو

اشکال جزبهطبقه بندی شده است. بنابراین *مورفودینامیکی فلوویال مشاهدهقابلفرسایشی ناشی از شستشوی شبکه زهکشی آثار دیگری

متر و 9711و حدفاصل منحنی تراز هادرهنیست. تنها در مسیر های توالی پادگانه صورتهبرودخانه گذاریرسوبمتر 9411پادگانه متوالی در امتداد 0مشخص طوربه. شودمیدیده ایرودخانه

این ترینمشخص. شودمیهای منطقه دیده بعضی از رودخانهاند. به دلیل وجود در امتداد مسیر دره ابیانه تشکیل شده هاپادگانهو هادره هایدامنهاشباع از بیکربنات کلسیم در هایچشمه، این سازندها توسط ایپادگانهدر بین رسوبات گذاریرسوب 9711تا 9111از ارتفاع .اندپیداکردهتراورتن انسجام گذاریرسوب

کرکس، محل هایدامنهمتر درست از محل خط تغییر شیب پای های حاشیه های واقع در سطح پدیمنتتشکیل رأس مخروط افکنه

9تا 3شیب مالیمی عموماً کمتر از . از این نقطهباشدمیمسیله کیلومتر تا حاشیه بند ریگ که 71تا 99درصد، به طولی بیش از

، دشت همواری را تشکیل داده شودمینقطه محسوب ترینپست است.

، بعد از دوره خشکنیمهتغییر سطح اساس و حاکمیت شرایط خشک تا ها در آبراههموجب پایداری مسیر هارودخانهیخچالی و کاهش دبی ها شده است. این پدیده موجب حفر عمیق سطح این مخروط افکنه

ها گردیده است ویژه در قسمت علیای مخروط افکنهبه، هاآبراههنقاط تشکیالت دوران سوم در بستر این ایپارهدر کهطوریبه

ای رخنمون پیدا زیرپوشش رسوبات مخروط افکنهو در هاآبراههه تأثیر فرونشست چاله مرکزی و سوبسیدانس چاله مسیله اند. البتکرده

در تمامی سطح دشت هارودخانهرا نباید نادیده گرفت. زیرا حفر بستر سرهای منطقه یکنواخت نیست. همین عامل اختالف تأثیر فعالیت

. در حالیکه تأثیر تغییرات دهدمیتکتونیکی در نقاط مختلف را نشان باشد. وجود منشأ این اختالفات تواندمیناقلیمی در فواصل کوتاه

خط تغییر شیب دستپایینقسمت علیای دشت سرها و ماهورهایتپههای قبل پای دامنه، نشانگر میزان تأثیرگذاری تکتونیک حتی در زمان

. آنچه مسلم است، در حاشیه باشدمیاز آخرین دوره یخچالی کواترنر متری، 7111از ارتفاع ترپاییننواحی کوهستانی منطقه و در

مرطوب و هایدورهبیشتر وجود بسیار هایدبیفراوانی با هایچشمهبا توجه به شواهد حاکمیت شرایط بارانی در این محدوده است.

سطوح ارتفاعی مشخصی را برای توانمی ذکرشدهژئوموفولوژیکی های مذکور در یک پروفیل از ارتفاعات کرکس تا بند تشکیل میراث

ارائه نمود. 9گ و چاله مسیله به شرح جدول شماره ری

تقسیمات ارتفاعی و شواهد ژئومورفولوژیکی دوره : (6) جدول

یخچالی

منطقه

مورفوکلیماتیکمرز

ارتفاعی

شواهد ژئومورفولوژیکی

باالی یخچالی متر 7411

یخچالی، آثار هایسیرک فرسایش یخچالی،

تا 7911 سولی فلکسیون متر 7411

ها در رفتیخچالی، یخ هاییانجرای و ، آثار حرکات دامنههادرهکف

سولی فلکسیونتا 9711 فلوویال

متر 7911در هادامنهمحدوده شستشوی

ها، زمان بارش، اشکال گالیفرسایش شیاری و خندقی،

، ایرودخانه هایپادگانهسازندهای تراورتن حاصل

فعال در هایچشمه گذاریرسوب بارانی یهادوره

پیشنهادها-5 هایپتانسیلای که دارای منطقه عنوانبهمعرفی کوه کرکس -

باشد.مناسبی برای ثبت ژئوسایت میهای عمرانی در خارج از محدوده منطقه حفظ حریم در فعالیت-

پیشنهادی برای ثبت ژئوسایت. ایجاد پایگاه زیرساخت اطالعات مکانی برای کوه کرکس.-

مراجع-6

شناسی زمانی نئوژن کواترنر،در چینه یبازنگر (:1144) پدرامی،منوچهر.-]1[ کشور. شناسیینزم سازمان

(: تحول ناهمواری ایران در کواترنر، مجله 1134.)اهللفرج محمودی،-[2] .11شماره های جغرافیایی،پژوهش

( 1392)کاوه باخویشی، قاسم؛ عزیزی، ابراهیم؛ مقیمی، مجتبی؛ یمانی،-[3] غرب استان بلندهای در هولوسن مورفوکلیماتیک قلمروهای تعیین

صص ،4 شماره ،45 سال طبیعی، جغرافیای یهاپژوهش کردستان،

14-1.


دانشگاه پیام انتشارات ایران. شناسیینزم (:1134.)یعل زاده،درویش-[4] نور.

سازمان ای ایران،منطقه یژئومورفولوژ (:1181محمدرضا ) ثروتی،-[5] جغرافیایی نیروهای مسلح.

ایران، انتشارات ژئومورفولوژی .(1383) جمشید عیوضی، جداری-[6]

.نور پیام دانشگاه

(: مبانی آب و هواشناسی،1131.)علیجانی، بهلول و محمدرضا کاویانی -[7] سمت. انتشارات

[8]Bobek.H.Future and Formation of the Grate Kawir

and Masileh, Arid Zone ReSearch Center,University

of Tehran,1959. [9]Pedrami, M.Pleistocene and Paleo, Climate in

Iran.Geo, I, Surv, tehran1982.

نامهیانپا کرکس نطنز. یژئومورفولوژ (:1133داوود.) حسنعلیان،-[10] .م ،یثروت راهنما، استاد شهید بهشتی. دانشگاه کارشناسی ارشد.

ژئومورفولوژیکی مرزهای یخچالی در شواهد (:1184.)یمجتب انی،یم -[11] کرکس. یهادامنه

متون انتشارات (: ژئومورفولوژی،1131.)یغالمعل شایان،-یدناه ربانی،-[12] درسی

آزاد اسالمی. دانشگاه .(: شناخت پیکر زمین1143محمود.) حریریان. -[13] 1:166666 یاسمقرافی های توپوگنقشه کشور، یاییجغرافسازمان -[14] یاسمق شناسیینزمهای نقشه کشور، شناسیینزمسازمان -[15]

1:166666 های مغناطیس سنجینقشه کشور، شناسیینزمسازمان -[16] های اقلیمی و هواشناسیآمارنامه سازمان هواشناسی کشور،-[17]

www.nasa.gov -[18]

http://www.nasa.gov/


Aquaporin technology (sea water desalinated)

Ebrahim Shahmansourian

Ph.D. student, biophysics, Islamic Azad University, Guilan water & wastewater co., Rasht, Iran,

[email protected]

Abstract A group of independent aquaporin proteins in eukaryotes regulate the water in the membrane. Two

groups of aquaporin are: classic aquaporin that is very high water permeability and the other is

aquaglyceroporin with ability of glycerol pass in addition to water. World population growth, climate

change, high evaporation, sea level rise, due to the increasing demand of fresh water is limited. Hence

the new technique can help us in achieving a stable and reliable supply of water with salt agent. The

membranes of carbon nanotubes are one of these methods. One of these new methods, imitation

synthetic living cell membranes (biomimetic) is aquaporin. More recently, research on this aquaporin

membranes and their use for seawater desalination by some universities and scientific and research

centers is considered. Due to the high efficiency of aquaporin technology, it is estimated that the cost

of desalinating reduced to 70 to 80 percent compared with conventional methods and techniques such

as reverse osmosis.

Keywords: Aquaporins, desalinated water, synthetic membrane, biomimetic.

(این سازی آب دریریش) آکواپورینتکنولوژی ابراهیم شاه منصوریان

علوم پایه دانشگاه بیوفیزیک، دانشکده PHDدانشجوی ،آبفا منطقه رودبار کارشناس کنترل کیفیت شرکت آب و فاضالب شهری استان گیالن، امور آزاد اسالمی واحد علوم تحقیقات تهران[email protected]

چکیده

گروه دو . کنندیمکه مسیر آب در عرض غشا را تنظیم هستندها مستقل در یوکاریوت هایینپروتئاز یگروه هاآکواپورین

ها که عالوه بر آب، گلیسرول را نیز بسیار زیاد آب و آکواگلیسروپورین یرینفوذپذهای کالسیک با : آکواپورینآکواپورین داریم

آب شیرین را با توجه به افزایش تأمین ،دریاهاتغییرات اقلیمی، تبخیر زیاد، باال آمدن آب رشد جمعیت جهان، . دهندیمعبور

ا را در رسیدن به یک روش مطمئن م تواندمینوین هایروشه سراغ تکنیک و تقاضا با محدودیت مواجه کرده است. رفتن ب

است. یکی دیگر از هاروشکربنی یکی از این هاینانولولهغشاهای ده از کمک نماید. استفاو پایا تأمین آب از آب شور دریا،

تحقیقات روی این غشاهای راًیاخست. آکواپورینی ا (biomimetic) زندهنوین، غشاهای سنتزی تقلیدی سلول هایروشاین

قرار موردتوجهو مراکز علمی و تحقیقاتی هادانشگاهآب دریا توسط برخی از ییزدانمکبرای شاناستفادهآکواپورینی و

درصد در 82تا 72را ییزدانمککه هزینه شودیمگرفته است. به دلیل کارایی باالی تکنولوژی آکواپورینی، تخمین زده

رایج نظیر اسمز معکوس کاهش یابد. یهاکیتکنیسه با روش و مقا

.زدایینمک سنتزی، غشا زدایی،نمک آکواپورین، :کلمات کلیدی





11

مقدمه:-6 کانال آب را دارند: یهایژگیسه نوع پروتئین غشایی داریم که و (Aquaporins) هاآکواپورین-1 (Uniport)یونی پورت -1 (Cotransporters) کوترانسپورتر -1 ی ترانس ممبرانی هستند که مسیر هانیپروتئی یونی، هاکانال

ی ریز هاسوراخدر حقیقت هاکانال. این اندژهیوی هاونسریع عبور یمسیر هاکانال. این اندینشیگزی هیدروفیلیکی بوده و هااتمحاوی

تنها یک یون هستند مثل سدیم، پتاسیم، کلسیم و کلراید و...گزینش روی (ActiveSiteفعال )، هم به اتصال مکان هاآنیری پذ

.آمینواسیدها و هم به اندازه فیلترها بستگی دارد. انتشار از عرض دوالیه کندیمآب از دو مسیر از عرض غشاء عبور

.هاموسوم به آکواپورین ی آبیهاکاناللیپیدی و از درون

مختلف باردار، یهامولکولمیزان نفوذپذیری نمایی از :(6شکل )

الیه لیپیدی غشا دو از و گازها هاونبدون بار، ی

ها یوکاریوت مستقل در هاییناز پروتئ یگروه هاآکواپورینها، اکواپورین .کنندیکه مسیر آب در عرض غشا را تنظیم م هستند آکواپورین پیوسته هستند. نسبتاًترانس ممبرانی آلفا هلیکسی هایینپروتئاز (Peter Agreپیتراگره )برای اولین بار توسط پروفسور 1331سال در

این به خاطر شد وی گلبول قرمز گزارش غشاجان هاپکینز در دانشگاهاز این تاریخ برنده جایزه نوبل شیمی شدند، اما قبل 1661کشف در سال اسمزی برخی از بود. زیرا نفوذپذیری انتظارقابلی آبی هاکانالهم وجود از طریق انتشار ساده ی پوششی خیلی بیشتر از آن مقداری بود کههاسلول

انسان، آب را با سرعتی 1آکواپورین مثالً. رفتیماز عرض غشاء انتظار .[5-1]دهدیممیلیارد مولکول در ثانیه از غشاء انتقال 1حدود

مسیر آکواپورین و نمایی از عبور آب از دو: (2شکل )

غشاالیه لیپیدی دو

جریان عبور آب از سمت خارج سلولی به ،(1) در شکل

ای داخل سلولی از طریق یک ستون باریک را نشان مسیر استوانهیون هیدرونیوم( در ,O3H+دهد. از هدایت و انتقال پروتون )می

دلیل محدودیت ترین نقطه مسیر در باالی مرکز کانال بهباریک جلوگیری (H180 and R195)اندازه و دافعه الکتروستاتیکی

شود. مانع دوم برای هدایت پروتون در مرکز کانال جایی که میعامل کوتاه که α-هایهلیکس وسیلهجزئی مثبت به دوقطبی با بار

N76 and)هایی شدن منفذ هست و دوتا آسپاراژینخط

N192) موتیدطور محکم محافظت شده در که به NPA دارنشان موجب تغییر جهت یافتن مولکول ین شرایطدهند. ارا تشکیل می

بار( در حین عبور صورت بیاحتماالً به) دوقطبی آب ایزوله شده شود.می


13

و شمایی از انتقال AQP1 یواحدها ساختار زیر :(9شکل )

آب

ترین قسمت کانال توسط یکبارآب در مولکولیک

احاطه (F56,R195,H180, C189) ی رزیدو مهمی چونهاعامل های کربونیل پلی پپتید اصلییژناکسیوندهای هیدروژنی بین پشود. یم

(G188, C189, G190,and I191) ایجاد منفذ یگرد و سطحمنطبق با (C189)ای یوهجیگاه مهارکننده و جاشود. محل یم

(AQP2 and AQP0) های دیگر نظیررزیدوهای آکواپورین نسبتاً بارداری هاونی که شودیمدیده 1شکل در مشخص شده است.

و به دلیل وجود بار مثبت در مرکز کانال، این اندشدهمنحرفمثبت ، این نوع غشا برای کندیممکانیسم از نشت پروتون از کانال جلوگیری

.شودیمیی پیشنهاد و معرفی زدانمک

هامواد و روش-2دهد. یمشده را افزایش زدایینمک آبیم، تقاضا برای اقل ییرتغ ی و گرم شدن کره اگلخانهیی، ضمن افزایش گازهای زدانمکامروزه

زمین، هزینه انرژی باالیی را به دنبال دارد.روش یی وجود دارد نظیر: زدانمکجهت یمتعدد یهاروش

Multistage Flash) یاچندمرحلهسریع تقطیرو تبخیر

Distillation)الکترودیالیز ، ((Electrodialysis، معکوس اسمز

...و

زدایی توسط کشورهایی استفاده فرآیند نمکدر حال حاضر شود که نیاز شدیدی به آب شیرین دارند، سرمایه کافی نیز در اختیار می

بهترین انهیدارند و دارای انرژی الزم برای تولید آن نیز هستند. خاورمآوری رود که این فن. انتظار میاست کننیریشآبمنطقه برای استقرار

.سترش یابدای گطور فزایندهبه

زدایی فرآیندی است که در ابتدا در کشورهای صاحب پول و منابع نمکهای جدید و آوری برای تولید روشکافی به کار گرفته شد. اگر این فن

های بهتر جهت برطرف کردن مسائل امروزه استمرار یابد، محلولتواند یک منبع آب جدید برای کشورهای فراوانی باشد که دچار میکسالی هستند، یا برای آب رقابت دارند و یا با افزایش جمعیت خش

هایی در جهان علم در مورد استفاده رو هستند. اگرچه نگرانیروبهی کامل بر آب دریا وجود دارد، اما و فعلی ما از آب، با تکیه ازحدشیب

تواند حداقل یک گزینه برای بسیاری از آوری میبدون شک این فنشود که برای زنده ماندن و حفظ استانداردهای مردمی محسوب

.]1[د.کننشان تالش میزندگی زدایینمک آبمیلیون نفر در جهان از 366در حال حاضر تقریباً

درصد جمعیت کره زمین به مصرف 13، 1611کنند و تا سال می استفاده شناسی،زمین این آب روی خواهند آورد. بعضی از نواحی ساحلی و پست

طور النکا آب دریا بههایی از هند و سریر بنگالدش، مالدیو و بخشنظیها باعث افزایش شوری در آن ...ها وها، دریاچهها، رودخانهوسیع در آبخوان

یافته دنیا، مثل آمریکا، کانادا، شده است. بیشتر کشورهای پیشرفته و توسعهسوزی و سیل، آتشها، استرالیا، اروپا، با خشکسالی و رشد خطرات طوفان

اجبار مواجه هستند. قاره آسیا، بدترین نواحی حوادثی چون طوفان و ... بهضمناً هرروز های ضعیف در دنیا است.سیل و خشکسالی و دارای زیرساخت

شده، مواد های نوظهور، جدید و پایدار نظیر نانو مواد مهندسیآالیندهشوند. وضعیت یست میزهای هورمونی و... وارد محیطمخرب دارویی،محیطی در خصوص آلودگی آب، قرمز است. اکنون زمانی است که زیست

حلی برای این چالش بایستی به دنبال راهگذاران میدانشمندان و سیاستگرم شدن کره زمین و .[4]قبل از اینکه از کنترل ما خارج شود، باشند

باشد. کنترل ن میتغییر اقلیم، تهدیدی برای منابع آبی محدود آب شیریهای نوین این دو پدیده نیز بسیار سخت و حتی غیرممکن است. تکنولوژی

در این نیازمند تصفیه آب دریا با یک روش کم انرژی هستند. تصفیه آب،چیزی را که به ما در جهت خواهیم به سراغ مواد، تکنیک و هرراستا ما می

یک روش مثالً رسیدن به تواند کمک نماید،روبرو شدن با این فجایع میبرویم. یکی از این مواد، مطمئن و ماندگار و پایا تأمین آب از آب شور دریا،

های کربنی است. در این راستا بر اساس اصول علمی و غشاهای نانو لوله بایستی در این جهت گام برداشت.های مناسب میاتخاذ سیاست

نتایج-3 ارد نفر جمعیت کره زمین میلی 1,4بر طبق آمار بانک جهانی

های شدید آبی کنند که با بحرانای زندگی میدر کشورها و نواحیمیلیارد نفر خواهد 1,8به رقم 1611اند و تعداد آن تا سال مواجه

زدایی، بر اساس فرآیندهای اسمز های با فرآیند نمکخانهرسید. تصفیهاما مصرف دارند؛ها تکیه تقطیر در خأل و یا ترکیبی از آن معکوس،

Carbon)ها باال است و استفاده ازنانوتیوب ها انرژی این روش

Nano Tube)، [4]شودمطرح می. گوشه بسیار ریز هستندهای ششهای کربنی، لولهوبنانوتی ها به انرژی تشکیل شده است. آن های پیچیده گرافون،که از ورقه

صی طوری طراحی شوند صورت اختصاتوانند بهکمی نیاز دارند و می حذف نمایند. تر را نیزهای عمومیتنها نمک بلکه آالیندهکه نه

ها، خیلی ریز هستند. ویژگی بدون CNT منافذ توخالی ها، آب شور را با خلوص بسیار باال و با اصطکاک بودن دیواره نانولوله

-self)کردن کند. خود تمیزکمترین مصرف انرژی، تولید می

cleaning)

http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D8%AA%D8%A8%D8%AE%DB%8C%D8%B1

http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D8%AA%D9%82%D8%B7%DB%8C%D8%B1

http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D8%AA%D9%82%D8%B7%DB%8C%D8%B1


11

.زدایی آب دریای کربنی و نمکهانانولوله :(0شکل )

های تصفیه آب چالش اسمز معکوس و دیگر تکنولوژی این ویژگی های کربنی این ویژگی را دارند.باشند. اما نانولولهمی

هایی که در این غشا ها و سایر ارگانیسمباعث توقف رشد میکروب

یا گرفتگی ( وFouling) یرسوباز گرفتگی مانع [افتند گیر میشده و طول عمر ](Biofouling) هاارگانیسم -ناشی از میکرو

توان انتظار داشت در آینده دهد. درنتیجه میغشا را افزایش میهایی که گرفتگی غشا را بازهم کمتر ها را با روشطول عمر آن .[4]نماید، بیشتر کرد

شور به اگر روزی بتوان از این غشاها جهت تبدیل آبمحل مصرف، استفاده کرد، رؤیایی است که به حقیقت شیرین در

پیوسته است چراکه به انرژی زیادی احتیاج نخواهد داشت. آنچه هزینه و کم امروزه در دنیا به دنبال آن هستند، یافتن راهی کم

انرژی که بتواند نیازهای شرب ما را تأمین نماید.دستیابی به ن زمینه،های نوین در اییکی دیگر از روش

شور ( و لبseawater آب دریا) های شورآب شیرین از آب(Brakish)استفاده غشاهای سنتزی تقلیدی سلول زنده ، (biomimetic) باشد. در حال حاضر در برخی از می آکواپورینی

هایی جهت مراکز تحقیقاتی و دانشگاهی آمریکا و اروپا پروژهتفاده از این پروتئین در دستور کار قرار شیرین سازی آب دریا با اس

.[6]گرفته است

نمایی از غشایی آکواپورینی :(5شکل )

با عنایت به هوشمندی آن این روش در حقیقت آبی فوق خالص

های تحقیقاتی تهیه آب فوق تواند تولید کند. هدف اولیه این گروهمیزدایی آب دریا نمک هادر استراتژی دوم آن و خالص از این روش بوده

ی نیست و انهیهزکمزدایی یک روش در حال حاضر نمکباشد. مدنظر میاین فت، تحقیقات در های دیگر هم ری سراغ تکنولوژیستیبایم حتماً

هایی که در غشای سلولی هستند، جریان آب در زمینه ادامه دارد. آکواپورین .کندیمی زنده را تنظیم و کنترل هاسلولهمه

گیریبحث و نتیجه-0برای شاناستفادهتحقیقات روی این غشاهای آکواپورینی و راًیاخ مراکز علمی و تحقیقاتی و هادانشگاهزدایی آب دریا توسط برخی از نمک

قرار گرفته است. موردتوجهاستراتژی اولیه :اس-با غشا آکواپورینی آ Danishشرکت . 1، توسعه غشا آکواپورینی است که قادر به جداسازی و Danishشرکت

. برنامه دیگر این شرکت توسعه غشا باشدیمتخلیص آب فوق خالص 16ی که قادر باشد فشارهای تا پورین -بیومیمیتیکی دوبعدی با بستر آکوا

کند. بنابراین نیتأملیتر در مترمربع در ساعت را 166بار را با شار باالی مواد موردنیاز با زمانهمتوسعه این روش تا حد زیادی متصل به توسعه

.باشدیممنفذهای مناسب زد: تمرکز این شرکت بر آوابا غشا دانفوس Danishشرکت . 1ی، توان عملیاتی اجاذبهبا نیروی پیش برنده تواندیمکه ییغشاهاتوسعه

قطعاً ؛ کهی سنتی و رایج افزایش دهدغشاهابار در 1-16 را با این نیروهای مختلف، این مهم با یک غشا آکواپورینی محقق خواهد شد. آکواپورین

ی گوناگونی دارند.عملکردهای متفاوت، هاطیمحدر یک نانو غشای تواندیماد سازنده غشا سازگاری آکواپورین با مو

ی را که قابلیت مقیاسی متفاوتی داشته باشد را ایجاد و تولید صنعتی مؤثراست توانسته ،CEO-آن انجام گیرد. غشا آکواپورینی دانفوس آکوا زد

نانومتر ایجاد کند و 166ی تا ضخامت بعدسهغشایی پلیمری با ساختار ی دوبعدی غشاهاها را در مقایسه با واپورینی از آکامالحظهقابلجمعیت

رایج، استفاده نماید.

ساخت غشا که یدرزمان :(Illinoisنویز )دانشگاه ایلی .1

پلیمری پروتئینی در حال تولید بود، شناسایی یک آکواپورین از باکتری E.Coli اعالم و معرفی شد. با تغییر میزان این آکواپورین، نفوذپذیریرابر غشاهای پلیمری رایج غیر آکواپورینی، افزایش یافت. در ب 16غشا تا

صورتبهتنها در مقیاس آزمایشگاهی غشاهاشرایط کنونی این ی کوچک وجود دارد. در مرحله بعدی تولید انبوه با این تکنیک هاکولیوز

همان انقالبی باشد که در صنعت آب تواندیمشدن این نوع غشا و تجاریی که بتواند آب دریا را ایتکنولوژبه رسیدن پیوست،به وقوع خواهد شیرین نماید.3. (1663)Matemagno et.al, patent 0غشا نیدر ای غشایی هانیپروتئپتنتی )حقوق یک کار نوین(، دشدهیتول

ی کوپلیمری، برای تولید غشا با تنوع هاکسیماتربیولوژیکی داخل است. آمدهدستبهزیاد عملکردی

http://www.cleantechblog.com/2012/04/low-cost-desalination-call-off-the-hunt-we-are-there.html/biomimetic-membrane

http://www.cleantechblog.com/2012/04/low-cost-desalination-call-off-the-hunt-we-are-there.html/biomimetic-membrane


14

، نوع کامپوزیتی از دو نوع شدهساختهدیگر غشا در نوعی هانیپروتئ. در شکل دیگر، کنندیمپروتئین مختلف استفاده

یی آب شور در بستر پلیمری زدانمک منظوربهانتقال آب در غشا گیرند.آن قرار می

دارای پتانسیل خوبی رسدیمبه نظر شدهساختهاین غشاهای با توانیم هاآنیک تغییر در عملکرد بدین منظور داشته باشند با

مواجه شد بدون اینکه از جادشدهیای از فشار امالحظهقابلکاهش کیفیت آب تولیدی کاسته شود.

که شودیمکارایی باالی تکنولوژی آکواپورینی، تخمین زده درصد در مقایسه با روش و 86تا 36زدایی را -هزینه نمک

حال حاضر از در معکوس کاهش یابد.ی رایج نظیر اسمز هاکیتکندر صنایع دارویی و صنعتی که به فوق خالص توانیماین غشا

نیاز داشته باشند، استفاده نمود. کار بر روی این روش به یک تیم تحقیقاتی کامل متشکل از مهندسین پلیمر، میکروبیولوژیست،

نیاز دارد. ستیزطیمحبیوفیزیکدان، بیوشیمیست و

منابع:-5مطالعه جذب سطحی گازهای دواتمی روی ".جعفر پور، سمیه [1]

کربن در حالت خالص و سطوح نانو سیلیسیم، ژرمانیم،

مختلط عناصری با استفاده از محاسبات کوانتوم کارشناسی نامهیانپا، 1184-83، "مکانیک/ملکوالر مکانیک

واحد .دانشگاه آزاد اسالمیشیمی. دانشکده علوم پایه. ارشد .تهران یقاتعلوم و تحق

، موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه "یشناسآب"ر. مرتضوی،م. غفوری، [2] 1143تهران،

[3] E. Beitz, Aquaporins,"Handbook of Experimental

Pharmacology", Vol-190, ISSN 0171-2004, e-

ISBN 978-3-540-79885-9

[4] Morgan,k.; "Quenching the world's thirst for

seawater", 2015.

[5] N. MacAulay, S. Hamann, T. Zeuthen, "Water

transport in the brain: Role of

cotransporters",2004, The Panum Institute,

Department of Medical Physiology, University of

Copenhagen, Blegdamsvej 3C, DK 2200N,

Copenhagen, Denmark

[6] water scarcity//biomimetric membrane//

Aquaporins, Water Technology Markets

1394 زمستان//1 شماره//سال اولآب بدون درآمد و مدیریت مصرففصلنامه Non-Revenue Water Journal (NRWJ)/Vol.1/Issue No.1/February-march 2016

6931/بهار/1شماره/دوم سال/ نقشه و اطالعات مکانی گیالنفصلنامه Mapping and Geospatial Information Journal of Guilan /Vol.1/Issue No.2/April-May 2017

و مطالب کاربردی مرتبط هینشر ،مقاله معرفی کتاب،

Mathematical Concepts for

Mechanical Engineering

Design Kaveh Hariri Asli, PhD,

Taylor & Francis Group,

2013

Web-Based Engineering

Education: Critical Design

and Effective Tools

Akbar Khodaparast Haghi,

PhD,

IGI Global, 2010

از ای با استفادهرایانه کارتوگرافی

Surfer نرم افزار

MSc. زاهدی، صبح شهریار

1188 ر،اسالمی شبست دانشگاه آزاد: انتشارات



مطالب کاربردی مرتبط

(و کاربرد آن Universal Map Downloaderآشنایی با برنامه ) استان گیالن مدیریت و برنامه ریزیسازمان ،هاشمی اشکاء، رئیس گروه نقشه و اطالعات مکانی سید حسن

hoo.com@yaHashemi_Ashka

بررسی مشکالت شهری و ارائه مانندهای گوناگون منابع اطالعات مکانی، در زمینه ترینمهمیکی از عنوانبه، ایتصاویر ماهوارهه فراوانی داشت هایتواند کاربردو ... می بر روی زمین، پایش تغییرات محیطی، تهیه نقشه هاآنها و حدود راهکارهای مناسب، بررسی پدیده

کمتر مورد هاآنها طوالنی است؛ استفاده از باال و نیز مراحل سفارش و تهیه آن ای نسبتاًکه هزینه تهیه تصاویر ماهوارهبا توجه به این باشد.دارد که با قابلیت ارائه تصاویر وجود Bing mapsو Google mapsهای مکانی متعددی نظیر:گیرد. امروزه، سرویستوجه قرار می

رسان باشند. یکی از مشکالت مهم را در رسیدن به اهداف خود یاری کاربران توانندیمنسبتاً جدید و با قدرت تفکیک مکانی باال ای وارهماهباشد که در این راهنما سعی ای مربوط به مناطق وسیع در حالت عادی میسازی تصاویر ماهوارهها، عدم امکان ذخیرهاستفاده از این سرویس

ای موجود در سازی تصاویر ماهوارهنحوه دانلود و ذخیره Universal Map Downloader:یبرنامه کاربردا استفاده از شده ب

را در Bing mapsو Google mapsهای ای موجود در سرویسافزار مذکور، تصاویر ماهوارهگردد. نرم یحمذکور تشرهای سرویساز منطقه یکپارچهنماید و نهایتاً یک تصویر تکه دانلود میتکه صورتبهبهترین کیفیت و ، با موردنظرمحدوده طول و عرض جغرافیایی

www.allmapsoft.comسایت: از طریق مراجعه به وب افزار راتوانند این نرمدهد. کاربران میمیرا در اختیار کاربر قرار موردنظر شود:ظاهر می (1) شکلاجرای برنامه, صفحه با ه و نسبت به نصب آن اقدام نمایند.دانلود نمود

Universal Map Downloader یبرنامه کاربرد :(6شکل )

را به ترتیب ذیل وارد نماید: یازموردنکاربر الزم است اطالعات

umdپسوند افزار با ها در این نرمتمامی پروژه وارد نماید. Task nameقسمت خود را در موردنظردر ابتدا الزم است کاربر نام پروژه -1 گردد.ذخیره می

یا Google Satellite Maps های:شود. معموالً یکی از گزینهکاربر مشخص میر موردنظنوع سرویس Map typeدر قسمت -1Bing Satellite Maps تواند انتخاب شود.ها نیز میانجام کارها، سایر گزینهبا توجه به نیاز کاربر و هدف او در البته شود.می انتخاب


http://www.allmapsoft.com/



تر شود. هرچه این عدد بزر نمایی دانلود تصاویر توسط کاربر مشخص میمربوط به سطح بزر عدد Zoom levelدر قسمت -1 شود.انتخاب شود؛ کیفیت تصاویر دانلود شده بهتر و حجم تصویر نهایی بیشتر می

شود.درجه اعشاری( وارد می برحسب) یرتصوجهت دانلود موردنظرطول و عرض جغرافیایی منطقه در قسمت بعد، محدوده -3

startادامه بر روی گزینه و درگردد معرفی می افزارنرمسازی پروژه و تصاویر دانلود شده به ، مسیر ذخیرهPath to saveدر قسمت -1 :(1) شکل شودکلیک می

شده دانلود تصاویر و روژهپ سازییرهذخ مسیر :(2شکل )

تواند مراحل پردازش عملیات دانلود را در پنجره گزارش، واقع در سمت راست شود و کاربر میبا این کار، عملیات دانلود تصاویر آغاز می -4

بر روی گزینه شود که با کلیکظاهر می یشنماصفحهبر روی !task stopedعبارت اتمام عملیات پردازش، با صفحه، مشاهده نماید.

ok کافی است گزینه موردنظراز منطقه یکپارچهرسد. برای مشاهده تصویر عملیات دانلود به اتمام میMap viewer تب ازTools که

معرفی گردد. افزارنرمانتخاب و مسیر فایل پروژه به افزار قرار دارد، نرم ابزار نواردر

Map Combinerکافی است گزینه BMP (TIFF,JPEG,PNG)در فرمت موردنظر از منطقه یکپارچهتهیه تصویر منظوربه -3

شود. انتخاب ینهگز افزارنرم نوارابزاردر واقع Toolsتب از



BMP فرمت در موردنظر منطقه از یکپارچه تصویر :(9شکل )

شود.می یمعرف Task filename، مسیر فایل پروژه در قسمت ظاهرشدهدر پنجره -8

Task filename قسمت در پروژه فایل :(0)شکل

انجام و نهایتاً فایل افزارنرمتوسط یکپارچهجهت ایجاد تصویر های الزمپنجره فوق، پردازش در Combineبر روی گزینه با کلیک -3

. الزم به ذکر است سیستم شودها( در مسیر تعریف پروژه، ذخیره می)و یا سایر فرمتBMP در فرمت موردنظریکپارچه از منطقه تصویر

هاافزارتوان آن را با استفاده از سایر نرممی باشد کهیم Geographicنوع افزار مذکور از توسط نرم یجادشدهامختصات فایل

نمود. یلتبد UTMمانند های دیگر مختصات به سیستم (ArcGIS:نظیر)



گیالن مکانی اطالعات و فصلنامه نقشهاز انتشار هدف

علوم در GISاطالعات مکانی و کاربردهای اجرایی در عرصه هایروشکمک به بهبود "گیالن مکانی اطالعات و نقشه" فصلنامه از انتشار هدف GIS اطالعات مکانی و به کاربردهای مربوط فصلنامهاست. دامنه موضوعی نتایج تحقیقات کاربردی و تجربیات موفق اجرایی از طریق انتشارمهندسی

کاربردی خواهد بود. -از دیدگاه علمیهای مکان مرجع داده مدیریت و کنترل ،هاپدیده سازیمدلبا هاآنو نیز رابطه متقابل لوم مهندسی و محیطیعدر مندرج امل مواردش فصلنامه این درمحتوای موضوعی مقاالت بوده و مطالعه موردی و یا انتقال مفهوم، انتقال تجربه تواندمی بر این اساس، نوع مقاله

است: مکانی اطالعات هایسیستم با انطباق ( و درمقاالت موضوعی محتوایدر بند )

محتوای موضوعی مقاالت داده مدل - استانداردسازی داده و فراداده - ژئوماتیک و مکانی اطالعات علوم -

(GIST) نقلوحمل مکانی اطالعات هایسیستم - وب حتت مکانی اطالعات هایسیستم - زمانمند مکانی اطالعات هایسیستم -

مکانی هایداده هایپایگاه و هاداده مدیریت - ماشین یادگیری و مکانی کاویداده - مدلینگ و کالیبراسیون - سنجش از راه دور هایسامانه - گردش سریع اطالعات و مدیریت هوشمند -

ایشهری و منطقه ریزیبرنامهدر GIS کاربرد - الت و موانع موجود در مدیریت اطالعات مکان مرجع و ارائه راهکارهامشک -

GISهای گسترش فرهنگ راه - نظام حقوقی تبادل اطالعات -

و توسعه آمایش سرزمین ریزیبرنامه -

کشاورزی و و منابع طبیعی زیستمحیط -

مدیریت بحران و ریسک حوادث غیرمترقبه -

ی(زیرساخت اطالعات مکانی )موضوع -

و... ، ترافیکشناسیآب، شناسیزمینهواشناسی، در GISکاربردهای -

کاداستر -

ژئوداینامیک پوسته دریا و زمین -

صنعت، معدن و اقتصاد - آماری/زمین هایتحلیل -

(RS) ازدورسنجش هایسامانه- (SDI) مکانی اطالعات زیرساخت-

زمین علوم کارتوگرافی در و جغرافیا - ریفتوگرامت - هیدرولوژی -

ساحلی مناطق مدیریت یکپارچه سیستم یا سواحل مدیریت - ژئودزی -

Planning and Budget Organization of Islamic

Republic of Iran

Planning and Budget Organization of Guilan

Province

Documents

نلایگ یناکم تاعلاطا و هشقنsdi.mpogl.ir/wp-content/uploads/2018/10/MGIJ-2Final.pdf · یروهمج تسایر روشک هجدوب و همانب نام اس نلایگ