นราศนรนทร

ประวตความเปนมา

• นายนรนทรธเบศร (อน) แตงนราศเมอคราวตามเสดจกรมพระราชวงบวรมหาเสนานรกษ ไปรบทพพมาซงยกมาตเมองถลางและชมพร เมอ พ.ศ.๒๓๕๒(ตนสมยรชกาลท ๒) นายนรนทรฯ เปนกวทไมทราบประวต รกนแตวาเปนมหาดเลกในกรมพระราชวงบวรมหาเสนานรกษ

ลกษณะค าประพนธลกษณะค าประพนธ

เรมดวยรายสภาพ และตามดวยโคลงสสภาพ

• งานประพนธของนายนรนทรฯ มชอเสยงมากแมวาจะแตงเลยนแบบนราศในสมยกอน คอโคลงก าศรวล แตนายนรนทรฯ ยงมลกษณะทเปนตวของตนเอง มบคลกภาพของกวปรากฏอยเดนชดในผลงาน โคลงนราศนรนทรไพเราะ ออนหวานและมเสยงเสนาะอยางยง นราศเรองนมความงามเชงภาษาอยางเยยมยอด โดยเฉพาะบทฝากนางทมโวหารซาบซง ซงไดรบอทธพลจากกวในยคกอน เชน ศรปราชญ พระยาตรง รวมทงสงทอดอทธพลมายงบทกวและเพลงรวมสมย

• ศรสทธพศาลภพ เลอหลาลบลมสวรรค อ ำนำจแหงควำมเปนศรมงคล ทมอยเหนอโลกชนะเมองสวรรคศรสทธ อ านาจแหงความเปนศรงคล

เลอหลา เหนอโลก สงเดนในโลก

ลบลมสวรรค ชนะเมองสวรรค สวยงามกวาเมองสวรรค

• จรรโลงโลกกวากวาง แผนแผนผางเมองเมรค าจนโลกทกวางไกล แผนดนทราวกบสวรรค

จรรโลง พยง ค าจน

กวากวาง กวางขวางมากขน

แผน แผน แผนดน

ผาง คอ พาง หมายถง ราวกบ

เมองเมร สวรรคชนดาวดงส (ซงอยบนยอดเขา

พระสเมร

• ศรอยธเยนทรแยมฟา แจกแสงจาเจดจนทรกรงรตนโกสนทรทมความรงเรอง สองแสงไปทว

จากฟากฟา บารมสองสวางงามยงกวาดวงจนทร

แยมฟา รงเรองในทองฟา

แจกแสง สองแสงไปทว

เจดจนทร งามกวาแสงจนทร

• เพยงรพพรรณผองดาว ขนหาญหาวแหนบาท ราวกบแสงอาทตยสองสวางดนแดน

ขนศกกลาหาญ มความจงรกภกด (เฝาพระบาท )

รพ, รพ รว, รว, พระอาทตยดาว ดนแดน

ขนหาญ ขนพล แมทพทมความกลา

หาว กลาหาญ

แหนบาท เฝาพระบาท

• สระทกขราษฎรรอนเสยน สายเศกเหลยนลงหลาช าระลางความทกขของราษฎร ขจดกวาดลางศตร

ทเปนเสยนหนามแผนดน จนหมดไปจากแผนดน

สระทกข ขจดทกข ช าระลางความทกข

สายศก, สายเศก กวาดลางขาศกศตร

เลยน เตยนจนเกลยง, รสมนเกนไป

ลง (ค ากลอน) โลง, วาง, เปลา, ไมมเครองก าบง

ราญราบหนาเภรน เขญขาวยนยอบตวสามารถปราบจนราบเปนหนากลอง พระคอขาวรายของขาศกทเมอฟงแลวขาสนเขาทรด ดวยความกลว

รานราบหนาเภรน ราบเปนหนากลอง ปราบหมดสนเขญขาวยน ไดฟงขาวอนนากลวยอบตว หมอบ

• ควบคอมหวไหวละลาว ทกไทนาวมาลยนอมอกทงรวมกนกมศรษะยกมอไหวอยางเกรงกลว

ผเปนใหญในดนแดนตาง ๆ กนอมพวงดอกไมถวาย

ควบคอมหว รวมกนกมหว

ละลาว อยางเกรงกลว

นาว เหนยวลง (นาวกง), ดงจนโคง (นาวศร)

มาลย ดอกไม, ดอกไมทรอยเปนพวง,บรรณาการ

ไท ผเปนใหญ

• ขอออกออมมาออน ผอนแผนดนใหผาย เมองใกลไกลขอเขาสวามภกด ขยายแผนดนใหกวางขน

ท าใหอาณาจกรแผไพศาล โดยมเสยเลอดเนอ

ขอออกออมมำออน" หมำยถง หวเมองทงหลำยมำออนวอนขอเปนเมองออก(เมองขน) โดยมำขออยำงออนนอม

• ขยายแผนฟาใหแผว เลยงทแกลวใหกลา ขยายอ านาจไปถงเมองสวรรค เลยงทหารและ

ฝกทหารหาญ

• พระยศไทเทดฟา เฟองฟงทศธรรม ทานแ พระเกยรตยศของพระองค ผยงใหญเชดชเทาฟา และขจรขจายไปถงเมองสวรรค เพราะทศพธราชธรรมของพระองค

ทศพธรำชธรรม๑. ทาน (การให) ๖. ตบะ (การขมกเลส)

๒. ศล (การรกษาศล) ๗. อกโกธะ (ความไมโกรธ)

๓. บรจาค (เสยสละ) ๘. อวหงสา (ไมเบยดเบยน)

๔. อาชชวะ(ความซอตรง) ๙. ขนต (ความอดทน)

๕. มททวะ (ความออนโยน) ๑๐. อวโรธนะ (ความไมผด-จากธรรม)

หลกการถอดค าประพนธ

• อานบทประพนธใหจบ

• เขยนค าสามญแทนค ายาก

• สรปใจความของเนอเรองเปนภาษาของตนเอง

• ปรบปรงและเรยบเรยงภาษาใหไพเราะ

อยธยายศลมแลว ลอยสวรรค ลงฤา

สงหาสนปรางครตนบรร เจดหลา

บญเพรงพระหากสรรค ศาสนรง เรองแ

บงอบายเบกฟา ฝกฟนใจเมอง

ยศ เกยรตคณ ความยกยองนบถอ

สงหาสน ราชอาสนทประทบ

ปรางค สงกอสรางมยอดสงขนไป มรปทรงคลาย

ฝกขาวโพดและมฝกเพกาปกอยดานบน

รตน แกวทถอวามคายง

บญเพรง บญเกา

บงอบาย ปดทางไปสความชว หรอความเสอม

เรองเรองไตรรตนพน พนแสงรนรสพระธรรมแสดง ค าเชา

เจดยระดะแซง เสยดยอดยลยงแสงแกวเกา แกนหลาหลากสวรรค

ไตรรตน แกวมคาสามประการ(พระพทธศาสนา)

พนแสง มแสงนบพน (พระอาทตย) สหสรงษ

รนรสพระธรรม ฟงธรรมค าสอน

เรองเรอง มแสง

ระดะ เกลอน

ยล มองด

แกนหลา งามเปนจดเดนของแผนดน

โบสถระเบยงมณฑปพน ไพหาร

ธรรมาสนศาลาลาน พระแผว

หอไตรระฆงขาน ภายค า

ไขประทปโคมแกว ก าฟาเฟอนจนทร

มณฑป เรอนยอดขนาดใหญมรปสเหลยนจตรส หรอรปตดมม

ไพหาร วหารธรรมาสน ทส าหรบภกษสามเณรนงแสดงธรรมแผว ท าใหเตยน ท าใหหมดสนหอไตร หอส าหรบเกบพระไตรปฎกประทป ไฟทมเปลวสวางก าฟา สกใสสวางทวทองฟาเฟอน ท าใหหมองลง

จ าใจจากแมเปลอง ปลดอก อรเอย

เยยววาแดเดยวยก แยกได

สองซกแลงทรวงตก แตกภาค ออกแม

ภาคพไปหนงไว แนบเนอนวลถนอม

จ าใจจากแมเปลอง ปลดอก อรเอย

จ าใจจากนางไปดวยความอาลยราวกบตองปลดหวใจของตนออกจากนาง

อร ผหญง หญงงามเยยว ถา หาก

แด ดวงใจ

แลง ผาออก

โฉมควรจกฝากฟา ฤาดน ดฤา

เกรงเทพไทธรณนทร ลอบกล า

ฝากลมเลอนโฉมบน บนเลา นะแม

ลมจะชายชกช า ชอกเนอเรยมสงวน

โฉม รปราง ทรวดทรง

ไทธรณนทร พระเจาแผนดนผเปนใหญ

กล า เชยชม

เรยม ค าใชแทนตวผพด ส าหรบผชายพด

กบผหญงอนเปนทรก

ฝากอมาสมรแมแล ลกษม เลานา

ทราบสวยมภวจกร เกลอกใกล

เรยมคดจบจนตร โลกลวง แลวแม

โฉมฝากใจแมได ยงดวยใครครอง

อมา ชายาพระอศวร

สมร นางงามซงเปนทรก

ลกษม ชายาพระนารายณ

สวยมภ ผเปนเอง ผเกดเอง คอ พระอศวร

จกร พระนารายณ

จากมามาลวล า ล าบาง

บางยเรอราพลาง พพรอง

เรอแผงชวยพานาง เมยงมาน มานา

บางบรบค าคลอง คลาวน าตาคลอ

ลว เคลอนไปโดยเรวจากกระแสน า

รา คอยๆเลกไป (ราน า หมายถง ตานน า)

พรอง พด กลาว

เรอแผง เรอส าหรบฝายใน มมานบง มกใชในเวลา

เขากระบวนเสดจทางชลมารค

เมยงมาน แอบมองหลงมาน

คลาว ไหล หลงไหล

บานบอน าบกแหง ไปเหน

บอเนตรคงขงเปน เลอดไล

อาโฉมแมแบบเบญ- จลกษณ เรยมเอย

มาซบอสสชลให พแลวจกลา

บานบอ ชอต าบล

บก แหง มกซอนวา บกแหง บกพรอง

บอเนตร บอน าตา

เบญจลกษณ ลกษณะหญงงามทเปนเบญจกลยาณ คอ

ผมงาม เนองาม(เหงอกและรมฝปาก)

ฟนงาม ผวงาม และวยงาม

อสสชล น าตา

เหนจากจากแจกกาน แกมระก า

ถนดระก ากรรมจ า จากชา

บาปใดทโทท า แทนเทา ราแม

จากแตคาบนหนา พนองคงถนอม

แจกกาน แตกกงกาน

โท สอง ซงหมายถง เราทงสอง

ในทนหมายถง กวกบนางอนเปนทรก

ชมแขคดใชหนา นวลนาง

เดอนต าหนวงกลาง ตายแตม

พมพพกตรแมเพญปราง จกเปรยบ ใดเลย

ข ากวาแขไขแยม ยงยมอปสร

แข ดวงจนทร

ตายแตม มรปรอยกระตายอย

ปราง แกม

ข า งาม

อปสร นางฟา

ถงตระนาว ตระหน าซ า สงสาร อรเอย

จรศกโศกมานาน เนนชา

เดนดงทงทางละหาน หมเวศ

สารสงทกหยอมหญา ยานน าลานาง

ตระนาว ชอเมอง (ตระนาวศร)

ตระหน า กระหน า ในทนหมายถง ซ าเตม

ทง ทง

ละหาน หวงน า

หมเวศ คอหมพานต ในทนหมายถงปาทวไป

พนเนตรภวนาถตง ตาระวง ใด า

พกตรสแปดโสตฟง อนออ

กฤษณนทรเลอหลง นาคหลบ ฤๅพอ

สองพโยคร ารอ เทพทาวท าเมน

พนเนตร มพนตา คอพระอนทร (สหสนยน)

พกตรสแปดโสต พระพรหมผมสพกตร

กฤษณนทรเลอหลง นาคหลบ

พระกฤษณะ นอนหลบบนหลงพญานาคซงอยท

เกษยรสมทร เรยก “นารายณบรรทมสนธ”

พโยค พลดพราก

ร ารอ คร าครวญซ าไปซ ามา

นททสมทรมวย หมดสาย

ตมงคลมงกรนาคผาย ผาดสอน

หยาดเหมพรณหาย เหอดโลก แลงแมแรมราดแสนรอยรอน ฤเถาเรยมทน

• เถา = โทโทษ (เทา)

นทสสมทร มหาสมทรทอยรอบเขาพระสเมร

ขรสาคร นลสาคร ผลกสาคร ปตสาคร

ตมงคล ชอปลาหนงในเจดตวทอยในแมน าสทนดร

ทกนระหวางเขาสตตบรภณฑทอยลอมรอบ

เขาพระสเมร

ลมพดคอพษตอง ตากทรวง

หนาวนอกรมในดวง จตช า

โฉมแมพมลพวง มาเลศ กเอยมอแมวเดยวล า ยงล าลมพาน

พวงมาเลศ พวงดอกไม ในทนหมายถง นาง

ว พด

เอยงอกเทออกอาง อวดองค อรเอย

เมรชบสมทรดนลง เลขแตม

อากาศจกจารผจง จารก พอฤา

โฉมแมหยาดฟาแยม อยรอนฤาเหน

ตราบขนครขน ขาดสลาย แลแม

รกบหายตราบหาย หกฟา

สรยจนทรขจาย จากโลก ไปฤๅ

ไฟแลนลางสหลา หอนลางอาลย

สหลา ทวปทงส คอ อตตรกรทวป (เหนอ)

บพพวเทหทวป (ตะวนออก) ชมพทวป (ใต)

และอมรโคยานทวป (ตะวนตก)

หกฟา คอสวรรคทงหก สวรรคในแนวคด นด คอ๑. จตมหาราชกา๒. ดาวดงส๓. ยามา๔. ดสต๕. นมมานรด๖. ปรนมมตวสวตด

สงกวาสวรรคทงหกชนนกคอ พรหมโลก (รปภพ)

อรปพรหม - จะแตกดบสญไปกด

ร ารกร าเรองราง แรมนวล นาฎฤา

เสนาะสนนดนครวญ ครนฟา

สารสงพก าสรวล แสนเสนห นชเอย

ควรแมไวตางหนา พพนภายหลง

พน โนน