1

2

3

ျမနမာအကပအတညး

ျမနမာႏငငရအလပသမားမားအတြက အထညခပလပငနးက

ေကာငးမြနေသာ အလပအကငမား ေပးႏငပါမညလား။

SOMO ၊ ALR ႏင LRDP

4

မာတကာ

အတေကာကစကားလးမား ..................................................................................................................................၅

အစရငခစာျပစသမား .........................................................................................................................................၆

အဓကအခကအလကမား. ...................................................................................................................................၇

၁။ မတဆကျခငး .............................................................................................................................................၂၁

၁.၁။ ဘာေၾကာငဤအစရငခစာက ေရးသားတငျပရတာလ................................. ............................................ .......၂၁

၁.၂။ သေတသနနညးလမး...................................................................... .............. .........................................၂၄

၁.၃။ အၾကမးဖဥးေဖာျပခက........................................................................................ ............. .....................၂၉

၂။ ျမနမာအေရြ ............................................................................................................... .............. ..................၃၀

၂.၁။ စစအာဏာရငအပခပေရးမသည ပါလမနအစးရသ ၾကမးတမးေသာခရး............................ .............. .................၃၀

၂.၃။ စးပြားေရးႏငကနသြယမႈ........................................................................................ ............. ....................၃၃

၂.၃.၁။ ကနသြယမႈအေရးယပတဆ႔ျခငးမား........................................................................... .............. ..........၃၅

၂.၃.၂။ ဥေရာပသမဂၢ၏ ကနသြယမႈမ၀ါဒ ............................................................................ .............. ............၃၆

၂.၃.၃။ ရငးႏးျမႇပႏမႈ ကာကြယျခငးဆငရာ သေဘာတစာခပ................................................................ .............၃၈

၂.၃.၄။ အေမရက၏ ကနသြယမႈ မ၀ါဒ ............................................................................ .............. ...............၄၃

၂.၃.၅။ အေရးယပတဆ႔မႈအလြန ႏငငျခားရငးႏးျမႇပႏမႈ........................................................ ............. ...............၄၅

၂.၄။ အထးစးပြားေရးဇနမား................................................................................................ ............. ..............၄၅

၃။ စအျဖစသတမတထားေသာမေဘာင............................................................................................ ............. .......၄၈

၃.၁။ ႏငငတကာစခနစညႊနးမား................................................................................................. .............. ........၄၈

၃.၁.၁။ အျပညျပညဆငရာအလပသမားေရးရာအဖြ႕၏ ျပ႒ာနးခကမား............................................ ............. ......၄၈

၃.၁.၂။ စးပြားေရးႏင လ႔အခြငအေရးမားဆငရာ ကလသမဂၢ၏ လမးညႊနအေျခခမမား........................ .............. ......၄၉

၃.၁.၃။စးပြားေရးပးေပါငးေဆာငရြကမႈႏငဖြ႔ျဖးမႈဆငရာအဖြ႕အစညး(OECD)၏

ႏငငတကာစးပြားေရးလပငနးမား အတြက လမးညႊနမား.................................................... .............. ......၅၂

၃.၁.၄။ ကေလးအလပသမားႏငပတသက၍ အျပညျပညဆငရာ စသတမတခကမေဘာင...................... .............. ...၅၄

၃.၁.၅။ အဓမၼေစခငးမႈႏင ပတသက၍ အျပညျပညဆငရာ စသတမတခကမေဘာင............................ .............. .....၅၅

၃.၁.၆။ အခေၾကးေငြႏင ပတသက၍ ႏငငတကာ စသတမတခကမေဘာင.......................................... .............. ...၅၆

၃.၂။ ျမနမာအလပသမားဥပေဒမား................................................................................................ .............. ......၅၇

၃.၂.၁။ ကေလးအလပသမား............................................................................................... .............. ........၅၇

၃.၂.၂။ အလပအကငစာခပမား............................................................................................. .............. ......၅၈

၃.၂.၃။ အခေၾကးေငြမား....................................................................................................... .............. ......၅၉

၃.၂.၄။ အလပခနမား........................................................................................................... .............. .....၆၁

၃.၂.၅။ လြတလပစြာအသငးအဖြ႕ဖြ႕စညးခြင............................................................................... .............. .....၆၂

၃.၂.၆။ စေပါငးေတာငးဆမႈ သ႔မဟတ အလပရင-အလပသမားညႇႏႈငးခြင(Collective Bargaining).......... .............. ....၆၅

၃.၂.၇။ အျငငးပြားမႈ ေျဖရငးျခငး.............................................................................................. ............... ....၆၆

၃.၂.၈။ လမႈဖလေရး............................................................................................................ ............... .....၆၆

5

၃.၂.၉။ လပငနးခြငဆငရာ ကနးမာေရးႏင ေဘးကငးလျခေရး...................................................... ............... .....၆၇

၃.၂.၁၀။ ဥပေဒအေကာငအထညေဖာမႈ..................................................................................... ............... ...၆၈

၃.၃။ နဂးခပမတခကမား............................................................................................................. ................ ၆၉

၄။ အမနတစကယ မညသ ျဖစေနပါသနညး........................................................................................... ................ ၇၀

၄.၁။ ျမနမာအထညခပလပငနး...................................................................................................... ............... ၇၁

၄.၂။ သေတသနျပခေသာ စက႐မား............................................................................................... ................ ၇၆

၄.၃။ အလပသမားမား၏ ေနာကေၾကာငးရာဇ၀င................................................................................ ................ ၈၀

၄.၄။ အလပအကငဆကသြယမႈ (သ႔မဟတ) အလပအကငစာခပ........................................................ ................. ၈၄

၄.၅။ အခေၾကးေငြမား.................................................................................................................. ................ ၈၆

၄.၆။ အလပခနမား..................................................................................................................... ................ ၉၉

၄.၇။ ကေလးအလပသမား............................................................................................................. ............. ၁၀၂

၄.၈။ လပငနးခြငဆငရာ ေဘးကငးလျခမႈႏင ကနးမာေရး..................................................................... ............. ၁၀၈

၄.၉။ လမႈဖလေရး........................................................................................................................ ............. ၁၁၄

၄.၁၀။ အလပသမားသမဂၢမားႏင နစနာမႈတငၾကားျခငးဆငရာလပငနးစဥ ............................................... .............. ၁၁၅

၄.၁၁။ နဂးခပမတခကမား.......................................................................................................... .............. .၁၁၈

၅။ ၀ယသ၏မ၀ါဒမားႏင သြငးအားစကြငးဆကမားအဆငဆငဆငရာေရ ေဆာငအဖြ႕မား .............................. .............. ..၁၁၉

၅.၁။ ၀ယသကမၸဏမား၏ မ၀ါဒမားႏင အေလအကငမား..................................................................... .............. ၁၁၉

၅.၁.၁။ C&A........................................................................................................................... .............. ၁၁၉

၅.၁.၂။ Deuter........................................................................................................................ .............. ၁၂၂

၅.၁.၃။ Gaastra...................................................................................................................... .............. ၁၂၄

၅.၁.၄။ H&M.......................................................................................................................... .............. ၁၂၅

၅.၁.၅။ Muji........................................................................................................................... .............. ၁၂၇

၅.၁.၆။ Newlook..................................................................................................................... .............. ၁၂၈

၅.၁.၇။ Primark...................................................................................................................... .............. ၁၂၉

၅.၁.၈။ Suitsupply.................................................................................................................. .............. ၁၃၁

၅.၁.၉။ Takko........................................................................................................................ ............... ၁၃၃

၅.၂။ ျမနမာအလပသမားလႈပရားမႈ.................................................................................................... ............... ၁၃၄

၅.၂.၁။ ျမနမာအလပသမားသမဂၢမား........................................................................................... .............. ၁၃၄

၅.၂.၂။ IndustriAll.................................................................................................................. .............. ၁၃၆

၅.၂.၃။ ျမနမာအလပသမားအဖြ႕မား (ေရြးခယထားျခငး)................................................................... .............. ၁၃၆

၅.၃။ ျမနမာႏငငရ သြငးအားစကြငးဆကမားဆငရာ ေရ႕ေဆာငအဖြ႕မားႏင အျခားေရ႕ေဆာငအဖြ႕မား............ ............... ၁၃၇

၅.၃.၁။ Action, Collaboration, Transformation (ACT)................................................................... .............. ၁၃၇

၅.၃.၂။ Business Social Responsibility (BSR).............................................................................. .............. ၁၃၈

၅.၃.၃။ Ethical Trade Initiative (ETI)......................................................................................... .............. ၁၃၉

၅.၃.၄။ Fair Labor Association (FLA)......................................................................................... ............... ၁၄၂

6

၅.၃.၅။ Fair Wear Foundation (FWF).......................................................................................... .............. ၁၄၃

၅.၃.၆။ International Labor Organization (ILO)........................................................................... .............. ၁၄၆

၅.၃.၇။ SMART Myanmar........................................................................................................... .............. ၁၄၇

၅.၄။ နဂးမတခကမား................................................................................................................... .............. ၁၄၈

၆။ နဂးခပျခငးႏငအၾကျပခကမား....................................................................................................... .............. ၁၄၉

၆.၁။ အေရးအႀကးဆးအလပသမားေရးရာကစၥရပမား........................................................................... .............. ၁၅၂

၆.၁.၁။ လကရျမနမာအလပသမားဥပေဒ၏ မျပညစမႈမား............................................................... .............. ၁၅၂

၆.၁.၂။ လြတလပစြာအသငးအဖြ႕ဖြ႕စညးခြငႏင စေပါငးေတာငးဆခြင ............................................... .............. ၁၅၂

၆.၁.၃။ အခေၾကးေငြမား......................................................................................................... .............. ၁၅၄

၆.၁.၄။ ကေလးအလပသမား................................................................................................... .............. ၁၅၆

၆.၁.၅။ အလပအကငဆကသြယမႈမား (အလပအကငစာခပ ရရျခငး)............................................... ............. ၁၆၀

၆.၂။ ပ႗ပကၡအလြနအေျခအေနတြငပ႗ပကၡကသျမငနားလညမႈရေသာမ၀ါဒမားႏငအေလအကငမားလအပသည... .......... ၁၆၁

၆.၃။ လ အခြငအေရးမားက ကာကြယေစာငေရာကေပးရမည ႏငငေတာ၏တာ၀န..................................... .............. ၁၆၂

၆.၃.၁။တရားဥပေဒစးမးမႈ....................................................................................................... .............. ၁၆၂

၆.၃.၂။ အျပညျပညဆငရာအလပသမားေရးရာအဖြ႕အစညး၏ ျပ႒ာနးခကမားက

လကမတေရးထးျခငးႏင ဥပ ေဒတြငထညသြငးျပ႒ာနးျခငး.................................................. .............. ၁၆၃

၆.၃.၃ ။ ႏငငမား၏အျခားတာ၀နမား......................................................................................... .............. ၁၆၃

၆.၄။ လ အခြငအေရးမားကေလးစားလကနာရမည ေကာပရတစးပြားေရးလပငနးမား၏ တာ၀န....................... .............. ၁၆၅

၆.၅။ ကစားခြင.............................................................................................................................. ............. ၁၆၉

၆.၆။ ပြငလငးျမငသာမႈ.................................................................................................................... ............. ၁၇၀

၆.၆.၁။ေကာပရတလပငနးမား၏ပမကယျပနေသာ ပြငလငးျမငသာမႈဆငရာအေျခအတငေဆြးေႏြးမႈမား....... ............. ၁၇၁

၆.၆.၂။ေကာပရတလပငနးမားပမပြငလငးျမငသာမႈရလာေစရနအတြကေရဆကေဆာငရြကရမညအရာမား... .............. ၁၇၁

၆.၆.၃။ ေကာပရတလပငနးမားပြငလငးျမငသာမႈရေစရနအတြက ႏငငမားက တြနးအားေပးရမည................ .............. ၁၇၃

၆.၇။ ေရရညတညတေသာစးပြားေရးဖြ ျဖးတးတကမႈႏင ေကာငးမြနေသာအလပမား...................................... .............. ၁၇၄

၆.၈။ ေရရညတညတေသာစးပြားေရးဆကသြယမႈမားႏင တာ၀နယမႈရေသာ၀ယယျခငးဆငရာအေလအကငမား.. ............. ၁၇၆

၆.၉။ အသအျမငတးတကပြငလနးေစျခငးႏင စြမးေဆာငရညတညေဆာကျခငး............................................. ............. ၁၇၇

7

Acronyms

AC Arbitration Council

ACT Action, Collaboration, Transformation

ALR Action Labor Rights

ASSK Aung San Suu Kyi

BSPP Burma Socialist Programme Party

BSR Business Social Responsibility

CBA Collective Bargaining Agreement

CoF Certificate of Fitness

CTUM Confederation of Trade Unions

of Myanmar

CCC Clean Clothes Campaign

CSO Civil Society Organisation

CSR Corporate Social Responsibility

EAO Ethnic Armed Organisation

EBA Everything But Arms

EC European Commission

EP European Parliament

ETI Ethical Trade Initiative

EU European Union

FLA Fair Labor Association

FPIC Free Prior and Informed Consent

FWF Fair Wear Foundation

FY Fiscal year

GFA Global Framework Agreement

GDP Gross Domestic Product

GSP Generalised System of Preferences

GUF Global Union Federation

IDP Internally Displaced Person

IFA International Framework Agreement

ILO International Labour Organization

IPA Investment Protection Agreement

LDC Least Developed Country

LRDP Labour Rights Defenders & Promoters

MGMA Myanmar Garment Manufacturers

Association

MICS Myanmar Industries Craft & Services

Trade Unions Federation)

MoU Memorandum of Understanding

NCA Nationwide Ceasefire Agreement

NGO Non-governmental organisation

NLD National League for Democracy

NRC National Registration Card

OECD Organisation for Economic

Co-operation and Development

OHS Occupational Health and Safety

SEZ Special Economic Zone

SIA Sustainability Impact Assessment

SLORC State Law and Order Restoration

Council

SOMO Centre for Research on Multinational

Corporations

SPDC State Peace and Development

Council

SSB Social Security Board

STUM Solidarity Trade Union of Myanmar

TRC Temporary Registration Card

TTIP Transatlantic Trade and Investment

Partnership

UN United Nations

UNGP United National Guiding Principles

USDP Union Solidarity and Development

Party

US United States

WCC Workplace Coordinating Council

8

အစရငခစာျပစသမား

ႏငငတကာစးပြားေရးလပငနးမားအေပၚ သေတသနျပမႈ စငတာ - SOMO

SOMO သည နငငတကာစးပြားေရးလပငနးမားႏင ပတသက၍ သေတသနျပလပသည အမအခ ကငးေသာ၊ အေရးပါေသာ

သေတသနအဖြ႕အစညးတစချဖစသည။ SOMOသည ေငြေၾကးအကးအျမတရာေသာ အဖြ႕အစညးမဟတဘ ဗဟသတဆငရာ

သေတသနစငတာ တစခလညးျဖစသည။ SOMO သည ၁၉၇၃ ခႏစမ စတင၍ နငငတကာစးပြားေရး လပငနးမားအား ေလလာ

သကသ႔ အဆပါ စးပြားေရးလပငနးမား၏ လႏငပတ၀နးကငအေပၚ သကေရာကမႈကလညး ေလလာသေတသနျပလပလကရပါ

သည။ ေငြေၾကးအကးအျမတမရာေသာအဖြ႕အစညးမားႏင အစးရက႑အတြက သေတသနျပလပျခငးဆငရာ၀နေဆာငမႈ၊ အတငပငခ

ေဆြးေႏြးျခငးဆငရာ၀နေဆာငမႈႏင သငတနး၀နေဆာငမႈမားကလညး SOMO မ ျပလပေပးလက ရပါသည။ တစကမၻာလးတြငရေသာ

SOMO၏ ကြနရကမားမ တစဆငအရပဖကဆငရာ အဖြ႕အစညးမား၏ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈက ပမအားေကာငးလာေစရန SOMO မ

ေဆာငရြကလကရသည။ အထကေဖာျပပါ နညးလမးသးသြယျဖင လမႈေရး၊ ပတ၀နးကငႏင စးပြားေရးဆငရာ ေရရညတညတမႈမား

ရရလာေအာင SOMO အေနျဖင အားျဖညေဆာငရြကေနသည။

အလပသမားအခြငအေရး ေဆာငရြကသမားအဖြ႕ (Action Labor Rights – ALR)

ALR က ၂၀၀၂ ခႏစတြင စတငတညေထာငခၿပး လြတလပစြာအသငးအဖြ႕ ဖြ႔စညးခြင ပမရရေရး၊ အဓမၼ ေစခငးမႈမားပေပာကေရး

ႏင ကေလးလပသားပေပာကေရးက အေလးထား ေဆာငရြကလကရသည။ အလပသမားအခြငအေရးဆငရာ သငတနးမား၊

အလပသမားဥပေဒမားႏင အလပသမားသမဂၢမား ဖြ႕စညးျခငးဆငရာ သငတနးမားက ALR မ အလပသမားမားအား သငၾကားပ႔ခ

ေပးလကရသည။ ထ႔အျပင အလပသမားအခြငအေရးဆငရာ ကစၥရပမားအေပၚ သေတသနျပလပျခငးကလညး ALR မ ေဆာငရြက

သည။ အဆပါ သေတသနက အဓကအားျဖင အထညခပလပငနးမားတြင ျပလပသည။

http://www.actionlaborrights.org/

အလပသမားမားအခြငအေရး ကာကြယ ျမငတငသမားအဖြ႕ (Labor Rights Defenders and Promoters - LRDP)

ထငးႏငင၊ မေဆာက၌ေရာကရေနေသာ လ အခြငအေရးတကၾကြလပရားသ ျမနမာတ႔က ၂၀၁၀ ခႏစတြင LRDP က စတင တညေထာင

ခသည။ အလပသမားမား၏ ေခါငးေဆာငမႈျမငတကလာေရး၊ အလပသမားမား၏ေနထငမႈႏင အလပအကငအေျခအေန တးတက

လာေစရနအတြက နငငတကာစခနစညႊနးတ႔က အေကာငအထညေဖာမႈမား ပမရရလာေရးတ႔မာ LRDP ၏ ရညမနးခကမားျဖစ

သည။ အလပသမား ဥပေဒသစမားႏင စညးမဥးစညးကမးမားက အလပသမားမားပမသရနားလညလာေစရန လပငနးခြငရ အလပ

သမားသမဂၢမားႏင မေ၀ေဆြးေႏြးျခငး၊ အလပသမားမားအား အလပသမားအခြငအေရးႏငပတသက၍ သငတနးမားေပးျခငးႏင

လအပပါက စက႐မနေနဂာမားႏင ညႇႏႈငးေဆြးေႏြးနငရန အလပသမားမားအား အကအညေပးျခငးတ႔က LRDP မ ေဆာငရြကလက

ရသည။

http://lrdpmyanmar.blogspot.nl/

9

ဘာေၾကာင ဒ အစရငခစာက ျပစတငျပရပါသလ။

ကမၻာတစ၀မးရ လပသားႏင လပအားအမားအျပားလအပေသာ လပငနးမားတြင အထညခပလပငနးသည တစခအပါအ၀ငျဖစသည။

ကမၻာတစ၀မးရ အထညကမၸဏမားသည ၄ငးတ႔၏ အထညမားက ေစးသကသကသာသာႏင အခနတအတြငး ထတလပေပးႏင

မညေနရာေဒသမားက အၿမတေစ မကေျခမျပတ ေလလာအကခတေနၾကသည။ ၿပးခသညႏစအနညးငယအတြငး ျမနမာနငငသည

အထညခပလပငနးမားအတြက အထညထတလပေပးမည ထငရားေသာ ေနရာေဒသတစခအျဖစ လငျမနစြာ ရပတညလာသည။

အဘယေၾကာငဆေသာ အလပသမားခ ေစးသကသာလြနးျခငးႏင အထညကမၸဏမားအတြကသြငးကန ပ ႔ကနခြနတ ႔ကလညး

အလြနသငေလာေန၍ျဖစသည။ သ႔ေသာ အလပသမားမား ႀကေတြ႕ေနရသညအထညခပလပငနးပတ၀နးကင အေျခအေနတ႔မာမ

မညသညနညးႏငမ လကခႏငဖြယ မရေပ။ အလပသမား အခြငအေရးခးေဖာကခရမႈမားသည ေနရာတငးနးပါးတြင ျဖစေပၚေနသည။

ရငဆငရသအလပသမားမားအေနျဖင တစခါတစရ ၄ငးတ႔၏နစနာမႈမားက တငၾကားမႈမားႏင ဆႏၵထတေဖာမႈမားျပလပၾကၿပး

အဆပါသတငးမားက နငငတကာမဒယာတ႔တြင အခါအားေလာစြာ ေတြ႕ရတတသည။ အလပသမားမားသည မားေသာအားျဖင

ေရငႏႈတပတၿပး အလပကသာ ပငပငပနးပနး လပကငေနၾကရသည။ ဤအစရငခစာက ျပစသမားအေနျဖင လကရျဖစေပၚေနေသာ

အဓကျပနာမားကတငျပသညသာမက ျပနာမား ယခထကပၿပး အရနျမႇငမလာမ ေရ႕ဆကေဆာငရြကသငေသာ အျပသေဘာ

ေဆာငသည ေျဖရငးမႈနညးလမးမားကလညး အႀကျပတငျပထားပါသည။

အဓက အခကအလကမား

အထညခပစက႐ အလပသမားမား ၎တ ေနထငရာ အမမားမ အလပသ သြားေနစဥ။ Lauren DeCicca

10

ျမနမာနငငက စစအာဏာရငတ႔က ႏစေပါငး ၅၀ ေကာ အပခပခသည။ ျမနမာနငငသည ႏစေပါငးမားစြာ စးပြားေရးအရ ဖယကဥ

ခခရၿပး ဒမကေရစ ပြငလနးစျပလာသညအခနမ အစျပ၍ နငငတကာက ျမနမာႏငငအေပၚ စးပြားေရးပတဆ႔မႈမားက ဖယရား

ေပးခသည။ ယခအခါ ျမနမာနငငတြင ႏငငျခားရငးႏးျမႇပႏမႈမား တရနထးတးတကေနသည။ ပ႔ကနဥးစားေပး အထညခပလပငနး

သည ျမနမာနငငတြင စတငသညမာ မၾကာေသးေသာလညး လပငနးတးခ႕မႈမာ အလြနပငျမနဆနၿပး ဥေရာပႏငအာရမ ေဖာကသည

လပငနးရငမားအတြက အ၀တအထညမားက အေျမာကအမားထတလပေပးေနသည။

၂၀၁၄ ခႏစ ျမနမာနငင၏ အထညပ႔ကနတနဖးသည အေမရကနေဒၚလာ ၉၈၆ သနး (ယ႐ ၇၂၀ သနး) အထေရာကရခၿပး ၂၀၁၀

အထညပ႔ကန တနဖး (အေမရကနေဒၚလာ ၃၃၇ သနး/ ယ႐ ၂၇၀ သနး)ထက သးဆနးပါးျမငတကလာခသည။ ျမနမာအထညခပ

လပငနးရငမားအသငး၏ စာရငးမားအရ ၂၀၁၅ တြင အထညပ႔ကနတနဖးစစေပါငး အေမရကနေဒၚလာ သနး ၁၄၀၀ ေကာ (၁.၄၆

ဘလယ) သ႔မဟတ ယ႐ေငြအားျဖင သနး ၁၃၀၀ ေကာ (၁.၃၂ ဘလယ) ရၿပး ျမနမာတစနငငလး၏ ျပညပပ႔ကနခြန ၁၀ ရာခငႏႈနး

က အထညပ႔ကနမားမ ရရသည။ ၁

ဥေရာပသမဂၢသည ျမနမာအထညပ႔ကနမားအတြက တရနထးႀကးမားလာေသာ ေစးကြကတစချဖစသည။ ၂၀၁၅ ခႏစတြင ဥေရာပ

သမဂၢမ ၎၏ ႏငငမားအတြက အထညတငသြငးမႈ တနဖး ယ႐ ၄၂၃သနး ရၿပး ယခငႏစတငသြငးမႈထက ၈၀ ရာခငႏႈနးပမားသည။၂

နငငတကာ စးပြားေရး ပတဆ႔မႈမားကႀကေတြ႕ေနရသည အခနက ျမနမာႏငငတြင အထညခပစက႐ေပါငး ၁၃၀ သာရခရာမ

ယခအခနတြင အထညခပစက႐ေပါငး ၄၀၀ ေကာ ရေနၿပျဖစသည။ လငျမနစြာ တးပြားလာေသာ အထညခပလပငနးမားတြင ၂၀၁၆

ခႏစ၌ အလပသမားေပါငး ၃၅၀၀၀၀ ခန ရေနၿပး ၎တ႔အနက ၉၀ ရာခငႏႈနးမာ အမးသမးမားျဖစသည။ ၃ ျမနမာအထညခပလပငနး

ရငမားအသငး၏ ခန႔မနးခကအရ ၂၀၂၄ ခႏစတြင အထညခပလပငနးမား၌ အလပသမားေပါငး ၁.၅ သနးရလာႏငသည။ ၄

ယေန ျမနမာနငငသည အျခား အထညထတလပသည ႏငငမားျဖစသည ထငး၊ ကေမၻာဒးယား၊ တရတ၊ အငဒနးရားတ႔ႏင ႏႈငးယဥလင

လပအားခ ပမေစးသကသာလကရသည။ အာရႏငငသား အထညခပလပငနးရငမားသည ျမနမာႏငငတြင စက႐မားပငဆငေန

ၾကၿပး အထညခပအလပသမားမား၏ လပအားခမားကျဖတေတာကျခငး၊ အလပသမားအခြငအေရးမား ခးေဖာကျခငးျဖင အျမတ

အစြနးေျမာကမားစြာ ရရေနၾကသည။ အာရႏငငသား အထညခပလပငနးရငမားထမ ၀ယယသည အေနာကႏငငသား၀ယယသ

မားကလညး ၎တ႔၀ယယမည အ၀တအထညမားက အသကသာဆးႏႈနးထားႏင ေစးေပါေပါျဖင ရရနငေရးအတြက အမးမး

တြနးအားေပးေနၾကသည။ အထညခပစက႐အေရအတြက တစ၀ကခန႔သည ႏငငျခားသားပင (သ ႔မဟတ) ႏငငျခားသားႏင

ျမနမာလမးတ႔၏ ဖကစပလပငနးမား ျဖစေနသည။ ႏငငျခားသားပင စက႐အမားစ၏ ပငရငမားမာ တ႐တ၊ ကရးယား၊ ထင၀မႏင

ဂပနလမးမားျဖစသည။

အေနာကႏငငသားအ၀ယကမၸဏမားက ျမနမာႏငငတြင ေအာဒါမာယမႈမားတစဟနထးမားျပားလာေနသည။ အေနာကနငငမား၏

အခ႕ေသာ နာမညႀကး အမတတဆပ ကမၸဏမားက ၎တ အား အထညသြငးမည အလပ႐မား (suppliers) က ျမနမာနငငတြင

ပမခ ထြငႏငရန အလြနစတ၀ငစားေနၾကသည။ Supplier မား က ျမနမာနငင၌ တျဖညးျဖညးႏင တးခ႕ေနၾကေသာ ကမၸဏမား

စာရငးထတြင H&M ႏင C&A အမတ တဆပကမၸဏမားသညလညး အပါအ၀ငျဖစသည။

သ ေသာလညး ျမနမာနငငသည ဒမကေရစ အေျခမခငေသးေသာ၊ လဥးေရ ေလးပတစပ ဆငးရတြငးထက ေရာကေနေသာ ႏငငျဖစ

သညအားေလာစြာ ဤကသ႔အေဆာတလင ရငးႏးျမႇပႏမႈမားမာ စးရမဖြယပင ျဖစသည။ ဒမကေရစအတြက ျပျပငေျပာငးလမႈမားက

11

ၿပးခသညႏစမားက စတငလာခသည ဆေသာျငား ႀကးမားေသာ ျပနာမားက မေျဖရငးႏငေသးေခ။ ျမနမာတပမေတာႏင

တငးရငးသား လကနကကငအပစမား၏ တကပြမားမာ အခ႕ျပညနယမားတြင ျဖစပြားေနဆျဖစသည။ ထ႔အျပင ျမနမာလ႔အသငး

အ၀ငးအလႊာတငးတြင ျမနမာတပမေတာ၏ လႊမးမးမႈက ဆကလကတညရေနသည။

ျမနမာနငင၏ လကရအလပသမားဥပေဒတြင ခ႕ယြငးခက၊ လအပခကမား ရေနဆျဖစသည။ အေၾကာငး ရငးတစရပမာ ဥပေဒမား

ကေရးဆြရာတြင အမားျပညသ၏ သေဘာတညခက ေကာကယသညလပငနးစဥ မပါရျခငး (သ႔မဟတ) အမားပါ၀ငေဆြးေႏြးခြင

မရျခငးေၾကာင ျဖစသည။ အလပသမားဥပေဒတစခႏငတစခ အၾကား သဟဇာတမျဖစမႈ၊ လကေလာညေထြမျဖစမႈမား ရေနသည။

အလပသမားမားအတြက သမဂၢမားဖြ႔စညးရန၊ သမဂၢတြငပါ၀ငေဆာငရြကရနႏင စေပါငးလပေဆာငမႈမားက ေဆာငရြကရနအတြက

အလပသမား ဥပေဒပါ အခကအလကမားက အတားအဆးျဖစေနသည။ အျငငးပြားမႈေျဖရငးျခငးအလြနတြင အလပရငႏင အလပသမား

သေဘာတညခကရေစရနေဆြးေႏြးခြငႏငပတသကၿပး လကရအလပသမားဥပေဒက လလေလာကေလာက ေဖာျပထားျခငး မရေခ။

အျခားေသာ အလပသမားဥပေဒမားတြငလညး မရမျဖစပါ၀ငရမည ေဖာျပခကမားမပါ၀ငသကသ႔အခ႕ေသာ ေဖာျပခကမားမာ

အဓပၸာယတတကကမရဘ အမးမး ဖြငဆ၍ ရႏငေနသည။

1 Textile Excellence, “Myanmar Rises As An Alternative Garment Manufacturing Hub,” 11 December 2016, <http://www.textileexcellence.com/news/ details/1651/myanmar-rises-as-an-alternative-garment-manufacturing-hub>2 European Commission DG Trade, “European Union, Trade in goods with Myanmar,” 4 November 2016, <http://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2006/ september/tradoc_113423.pdf>3 Oxfam, “Made in Myanmar – Entrenched poverty or decent jobs for garment workers?” December 2015, <https://www.oxfam.org/sites/www.oxfam. org/files/file_attachments/bp209-made-in-myanmar-garment-workers-091215-en_0.pdf>4 Myanmar Garment Manufacturers Association (MGMA), “Myanmar Garment Industry – 10 year strategy 2015 – 2024,” August 2015, <http://www. myanmargarments.org/wp-content/uploads/2015/09/Myanmar-garment-industry-10-yearstrategy-Aug-2015.pdf>

12

အရပဖကအဖြ႕အစညးမားႏင အလပသမားသမဂၢမားအတြက တခါးဖြငေပးခသညမာ မၾကာလေသးေခ။ အမအခကငးေသာ အလပ

သမားသမဂၢမားဖြ႕စညးခြငက ႏစေပါငး ၅၀ေကာၾကာ တားျမစခသည။ ခတက ဆႏၵထတေဖာမႈမားက တားျမစခသကသ႔ သေဘာ

မတညသမားကလညး ျပငးျပငးထနထန ႏပကြပခသည။ အလပသမားသမဂၢမား၊ လ႔အခြငအေရးကာကြယေစာငေရာကသမားႏင

အတကအခပါတ၀ငမားမာ အကဥးေထာငထတြင ႏစေပါငးမားစြာ ထနးသမးခခရၿပး အခ႕မာ ျပညပနငငမားတြင နစေပါငးမားစြာ

တမးေရာငခလႈခရသည။

ယခ ျမနမာနငင၏ အလညအေျပာငးတြင အစးရသစအေနျဖင နငငတကာလ႔အခြငအေရး စခနစညႊနးမားႏငအည ဥပေဒမားက

ျပငဆငျခငး၊ ေျပာငးလျခငးႏင အေကာငအထညေဖာျခငးတ႔ ျပလပရန ႀကးမားေသာ တာ၀န၀တရားမား ရလာၿပျဖစသည။ တစခန

တညးမာပင ျမနမာအထညခပလပငနးတြင ျဖစေပၚေနေသာ အလပသမားအခြငအေရးခးေဖာကခရမႈ အႏရာယမားကလညး

အေရးတႀကး ေျဖရငးရန လအပေနၿပျဖစသည။

ရညရြယခကႏင သေတသနနညးလမး

SOMO၊ ALR ႏင LRDP တ႔အေနျဖင ဤသေတသနတြင ျမနမာနငင၌ အထညထတလပေနေသာ ဥေရာပမ အထညကမၸဏမား

(သ႔မဟတ) မၾကာမ ျမနမာနငင၌ ထသ ျပလပရန စစဥေနေသာ ဥေရာပမ အထည ကမၸဏမား ႏင၎တ႔အား အထညထတလပေပးမည

လပငနးရင/စက႐မား (suppliers) အေပၚ ေဆြးေႏြးတငျပပါမည။ အဓက ေဆြးေႏြးတငျပမည အေၾကာငးအရာမာ ျမနမာနငငရ

အႏရာယႏငၾကေနရေသာ လ႔အခြငအေရးမား၊ အလပသမားအခြငအေရးမားႏင ပ႔ကနဥးစားေပးအထညခပလပငနးတြင အမန

တကယ ျဖစေပၚေနေသာ အလပသမားအခြငအေရး ခးေဖာကမႈမား ျဖစပါသည။

အေနာကႏငငမားအေနျဖင ေစးသကသာေသာအထညမား လအပခကသည အၿမတေစ ပမမားျပားလာလကရသည။ ျမနမာႏငင

အတြငး၌ ပမေကာငးမြနေသာ အလပအကငမား၊ အလပသမားအေျခအေနမားက ေဖာေဆာငေပးရန ထတးတကမားျပားလာေသာ

လအပခကမားက အကအညေပးနငပါမညလား (သ႔မဟတ) မညသ႔ကညေပးႏငမညနညးဆသည ေဆြးေႏြးမႈမားအေပၚ ဤအစရင

ခစာ ေရးသားသမားကလညး ပါ၀ငအားျဖညနငရန ရညရြယပါသည။ ဒမကေရစ အေျခမခငေသးေသာ ျမနမာကသ႔ ႏငငမားတြင

ကမၸဏႀကးမား ၀ငေရာကလပကငလညပတမႈေၾကာင လ၊ ပတ၀နးကငႏင ျပညတြငးစးပြားေရးတြင အႏႈတသေဘာေဆာငေသာ

သကေရာကမႈမားရလာနငသညဆသညအခကကနားလညမႈအေပၚတြင အထကေဖာျပပါ ေမးခြနးက အေျခခထားသည။

ဤအစရငခစာတြင အ၀ယကမၸဏမား (လကလေရာငးသမား၊ ေအးဂငမား ႏင အ၀ယဆငမား အပါအ၀င) ႏင အထညခပစက႐မား

(နငငျခားသားပငစက႐မား ႏင ျမနမာနငငသားပငစက႐မား) အေပၚအဓက ဥးတညေဆြးေႏြးထားပါသည။ သေတသနျပလပရာမ

ေတြ႕ရရေသာ အ၀ယကမၸဏမားတြင C&A၊ H&M ႏင Primark တ႔လညး အပါအ၀ငျဖစသည။ အဆပါကမၸဏမားသည ဥေရာပႏင

တစကမၻာလးအေနအထားတြင နာမညႀကးအမတတဆပအေနျဖငလညးေကာငး၊ လကလေရာငးခသမားအျဖစလညးေကာငး အမားက

အာ႐စကၾကသညကမၸဏမားျဖစရာ ျမနမာနငငတြင ၎တ႔ေရာကရမႈအေပၚက အမားက သတထားမလာၾကသည။ ဤသေတသန

သည အထညခပလပငနးရ အျခားေသာ ပါ၀ငသကဆငသ (Stakeholder) မား၏ အားထတမႈႏင ေဆာငရြကမႈနညးလမးမား

အေၾကာငးကလညး ေလလာထားသည။ ဥပမာအားျဖင - Fair Labor Association ၊ Fair Wear Foundation ႏင Ethical Trade

Initiative တ႔၏ လပေဆာငမႈ နညးလမးမားအေၾကာငးကလညး ေဆြးေႏြးထားသည။ ျခေျပာရမညဆပါလင စက႐မား၊ အ၀ယ

ကမၸဏမား ႏင အျခားသြငးအားစကြငးဆကမား (supply chain)လပငနးစဥတစခလးသည ျမနမာႏငငအထညခပ အလပသမားမား

လအပေနေသာ ေကာငးမြနသညသကရာကမႈမား မေပးႏငသညက သေတသနျပရာမ တစဆငေတြ႕ရခရသည။

13

သေတသနေတြ႔ရခကမားက ျမနမာနငငအစးရ၊ နငငျခားသားအ၀ယကမၸဏမား၏ မခငနငငအစးရ၊ ျမနမာနငငတြင အထညခပ

စက႐မား ပငဆငထားေသာ နငငျခားသားမား၏ မခငနငငအစးရတ႔သလာေစရနလညး ရညရြယပါသည။ အထးသျဖင OECD နငငမား

(Organization for Economic Co-operation and Development - စးပြားေရးပးေပါငးေဆာငရြကမႈႏင ဖြ႕ၿဖးေရးဆငရာအဖြ႕အစညး၏

အဖြ႕၀ငႏငငမား) ျဖစသည ဆြဒင၊ ယေက၊ နယသာလန၊ ဂာမန ၊ ဂပန ႏင ေတာငကရးယား နငငတ႔သလာေစရန ရညရြယပါသည။

ဤသေတသနက အထညခပ စက႐ ၁၂ ႐တြင ျပလပထားျခငးျဖစသည။ အဆပါ စက႐မားသည ရနကန ႏင ရနကန ပတ၀နးကင

တြငလညးေကာငး၊ ပခးႏင ပသမတ႔တြငလညးေကာငး အသးသးတညရၾကသည။ ၂၀၁၆ ေဖေဖာ၀ါရမ ဇြနလအထ အထညခပစက႐

အလပသမားေပါငး ၄၀၀ ေကာက အငတာဗးျပလပခသည။ ထ႔အျပင အျခားသကဆငသမား (ျမနမာအလပသမားသမဂၢမား ၁၀ ၊

ကမၻာအလပသမားသမဂၢ အဖြ႕ခပမား၊ အလပသမားသမဂၢအကအညေပးေရး အဖြ႕အစညးမား၊ ျပညတြငး ျပညပ အစးရမဟတေသာ

အဖြ႕အစညးမား၊ အျပညျပညဆငရာအလပသမားအဖြ႕အစညး - ILO ကသ႔ နငငတကာအဖြ႕အစညးမား၊ ျမနမာနငငအထညခပ

လပငနးရငမားအသငး၊ Fair Wear Foundation၊ Ethical Trade Initiative ႏင ျမနမာနငငမ အထည အေျမာကအမားရရေနေသာ

တဆပ(Brands)မားႏငလညး ေတြ႕ဆေဆြးေႏြးခၿပး သတငးအခကအလကမား ရရခပါသည။

ဤအစရငခစာတြငပါ၀ငေသာ ကမၸဏမားဆသ႔ အစရငခစာအၾကမးေပးပ႔ၿပး တ႔ျပနအႀကျပႏငေအာင အခြငအေရးေပးခပါသည။

သေတသနျပလပခေသာ အထညခပစက႐မားႏင ၎တ႔ထမ ၀ယယသမားအေၾကာငး ၿခငေဖာျပခက

ဇယားနပါတ (၁)တြင သေတသနျပလပခေသာ စက႐မားႏင ၎တ႔ထမ ၀ယယသမားက ေဖာျပထားပါသည။ အလပသမားမားက

အငတာဗးျခငး၊ အမားသေအာငအသေပးထားေသာ Supplier စာရငးမားက ေလလာျခငးႏင အေမရက၏အထညတငသြငးမႈအခက

အလကမားက ေလလာျခငးအားျဖင ၀ယယသမား (buyers) က သရခပါသည။ အခ႕ကမၸဏမားကအဆပါ ပတသကဆကႏြယမႈ

မားက အတညျပေပးခေသာလညး အခ႕မာမ SOMO ၏ ျပနလညၾကညရသးသပေပးရန ေတာငးဆခကက ျပနၾကားမႈမျပခေခ။

(အေသးစတပမ သရလပါက အစရငခစာ၏ အပဒ ၄.၂ က ၾကညပါ)။ သေတသနျပ လပခသည စက႐ ၁၂ ႐၏ နာမညက ဤ

အစရငခစာတြင မေဖာျပထားသကသ႔ သေတသနျပငဘက မညသညျပငပဆကသြယမႈမးတြငမဆ ေဖာျပျခငး မရပါ။ ကနဥးတြင

SOMO အေနျဖင စက႐နာမညမားက ေဖာျပရန ရညရြယခသည။ SOMO သည အထညခပလပငနးတြင သြငးအားစကြငးဆကမား

(Supply chain) အေၾကာငးက ပြငလငးျမငသာစြာ ေဖာျပေလရေသာ ခငမာသည ဥးေဆာငအဖြ႕အစညးတစချဖစပါသည။ အလပ

သမားထ ႀကေနရေသာျပနာမား၊ အထညခပစက႐မားႏင အဆပါစက႐မားထမ၀ယယသ ေဖာကသညမားအၾကား မညသ႔

ခတဆကမႈရသညက အမားသေအာင ပြငလငးျမငသာစြာ ေဖာျပျခငးျဖင အလပသမားမားအတြက အေျခအေနတးတကေကာငး

မြနလာေအာင ေဆာငရြကေပးရန Supply Chain အဆငဆငရ ပါ၀ငသကဆင ေနသမားက တြနးအားေပးနငသည။ ၀ယယသမား

အေနျဖင အႏရာယျဖစႏငေျခမားက သတျပမရနလအပသကသ႔ ၎တ႔၏ Supplier စက႐မား၌သာမက အနာဂတတြင ၎တ႔ထ

ခတဆကမည Supplier စက႐မား၌လညး အမနတကယျဖစေပၚေနေသာ အလပသမားအခြငအေရး ခးေဖာကမႈမားက သတျပရန

လအပေပသည။ သ႔မသာလင သတငးအခကအလကျပညစစြာ ရရၿပး ၀ယယမႈႏငစပလဥး၍ ေရြးခယမႈမားျပလပႏငမညျဖစသည။

စက႐နာမညမားက ေဖာျပျခငးအားျဖင အခကအလက တကမနကနမႈ ရ/ မရက သရႏငသကသ႔ အစရငခစာ၏ အရညအေသြးက

လညး ျမငတကေစသည။ ပြငလငးျမငသာမႈရျခငးအားျဖင ဤကသ႔ေသာ ေကာငးကးမားရသကသ႔ အျခားတစဖကတြငမ ဆးကး

မားကလညး ျဖစသြားေစႏငသည။ သေတသနအတြက အငတာဗးခေသာ အလပသမားမား၊ အျခားေသာ အလပသမားမား၊ ရပရြာ

လထ၊ သမဂၢတကၾကြလႈပရားသမား၊ အလပသမားအဖြ႕မား ႏင/ သ႔မဟတ အလပသမားသမဂၢမားအေပၚ ဆးကးမား သကေရာက

သြားႏငသည။ ဤအစရငခစာတြင အထညခပလပငနး (အဓကအားျဖင စက႐မား) တြင အလပလပေနေသာ အလပသမားမား

14

ႀကေတြ႕ေနရသည အေျခအေနဆးမားက တငျပထားသည။ မားေသာအားျဖင အဆပါ အလပသမားမားမာ ငယရြယၿပး ၎တ႔၏

အလပသမားအခြငအေရးမားအေၾကာငး မသရၾကေပ။ အလပသမားလႈပရားမႈမား လြတလြတလပလပေဆာငရြကနငသည အေျခအေန

လညး ျမနမာနငငတြငမရေသးေၾကာငး ေတြ႕ရသည။ လ႔အခြငအေရး ကာကြယေစာငေရာကသမားအတြကလညး လၿခေရးမာ စးရမ

ဖြယအေျခအေနတြင ေရာကေနသည။ ထ႔ေၾကာင လကရအေနအထားတြင ျမနမာနငင၌ ရရေနေသးေသာ အေျခအေနမားက ထခကမႈ

မရေစရန SOMO အေနျဖင သတထားရပါမည။ သေတသနျပလပခသည စက႐ ၁၂ ႐အနက စက႐ တစ႐ကသာ SOMO ၏ ျပနလည

ဆနးစစ သးသပေပးပါရန ေတာငးဆခကကလကေလာၿပး တ႔ျပနမႈေပးခ သည။ အျခားေသာ စက႐မားအေနျဖင ၎တ႔၏ Supply

Chain တြင ျဖစေပၚေနေသာ ျပငးထနသည အလပသမားအခြငအေရး ခးေဖာကမႈမားအေၾကာငး တငျပထားသည ဤအစရငခစာ

အေပၚ မညသ႔တ ျပနမညဆသညက SOMO အေနျဖင မသရနငေသးေပ။ ထ႔ေၾကာင SOMO အေနျဖင အထးတလည ဂ႐စကမႈျပရန

ဆးျဖတခပါသည။ ဤေလလာဆနးစစခကက SOMO ၏ ျပညတြငးျပညပ ပါတနာအဖြ႕အစညးမားကလညး မေ၀မႈျပလပခသည။

ဇယား (၁) သေတသနျပလပခေသာ အထညခပစက႐မား ႏင ၎တ႔ထမ ၀ယယသမား

စက႐ ၀ယယသ

စက႐ ၁ I-max and Giorenzo

စက႐ ၂ Lonsdale (Sport s Direct)

စက႐ ၃ Suitsupply

စက႐ ၄ H&M, Primark, Muji

စက႐ ၅ Fair Wear Foundation members, Kawasaki, Hudy, Erima, Henri Lloyd

စက႐ ၆ Karrimor (Sports Direct)

စက႐ ၇ 7 Pierre Cardin, Bessshirt, Arrow

စက႐ ၈ H&M, C&A

စက႐ ၉ H&M, Muji

စက႐ ၁၀ Izumifuhaku

စက႐ ၁၁ New Look, Takko

စက႐ ၁၂ K2 (Korea), Gaastra, LL & S Purchasing Corp (The Levy Group)

15

အေရးပါေသာ ေတြ႕ရခကမား

စးရမဖြယေကာငးေသာ အလပသမားအခြငအေရးခးေဖာကခရမႈမား ႏင လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားက ဤသေတသနျပလပရာမ

တစဆင ေတြ႕ရခရသည။

သမဂၢမား ဖြ႕စညးႏငမႈ နညးပါးျခငး

တကၾကြစြာ လႈပရားႏငေသာ အမအခကငးသည သမဂၢမားမာ ရားပါးလကရသည။ လြတလပစြာ အသငးအဖြ႕ဖြ႕စညးျခငးႏင စေပါငး

အေရးဆခြငတ႔အေၾကာငး အလပသမားမားအေနျဖင မသရၾကေပ။ ပမ သေဘာေပါကၾကေသာ အလပသမားမားကမ ၎တ႔လပကင

ေနေသာ စက႐မားတြင သမဂၢမားဖြ႕စညးေရးမာ မညသ႔မ မျဖစနငဟ ဆၾကသည။

လပအားခ နညးပါးျခငးႏင တရားမ၀င ေငြေၾကးျဖတေတာကမႈမား

ျမနမာနငင၏ တရား၀င သတမတထားေသာ တစေန႔တာ လပအားခမာ ၃၆၀၀ ကပ (၂.၄၈ ယ႐) မသာရ သည။ ဤေငြပမာဏသည

သငတငစြာ အသကရငေနထငႏငရန မလေလာကသညအတြက အလပသမားအမားစမာ အေၾကြးတငေနၾကသည။ ထ႔အျပင စက႐မား

အေနျဖင အနညးဆးအခေၾကးေငြဥပေဒတြင ပါ၀ငေသာ အလပသငႏင အစမးခန႔ကာလေဖာျပခကမားက အခြငေကာငးယကာ

အနညးဆးလပအားခက မေပးၾကသျဖင အလပသမားေတာေတာမားမားမာ အနညးဆး လပအားခကပင မရရၾကေခ။

အလပမားမားအေနျဖင အနညးဆးလပအားခရရရနႏင အလပတညျမေစရနအတြက အခနပလပကငေနရ ေသာ ကစၥရပမားကလညး

ဤသေတသန ျပလပရာမ သရခရသည။ ထ႔အျပင အလပသမားမား၏ ထခကနစနာလြယမႈက အျမတထတ၍ အလပမား မၿပးေျမာက

လင အျပစေပးေသာစနစက ကငသးေနေၾကာငးကလညး ဤသေတသနျပလပရာမ ေတြ႕ရခရသည။ အထညသတမတခကမား

ျပညေစေရးအတြက အလပတကသညရက တစရကမ မပကေစရန အလပသမားမားမာ အလြနႀကးမားေသာဖအားမား သယေဆာင

ထားၾကရသည။ ခြငတစရကယပါက (ေနမေကာငး မကနးမာ၍ျဖစေစ) လပအားခ တစစတတစပငး ျဖတေတာကျခငးက စက႐

အမားစတြင ေတြ႕ရသည။ ဤသျပစဒဏသဖြယ လပအားချဖတေတာကျခငးသည အလပသမားမားအား မသငေလာေသာ မကလးမား

ေပးေနျခငးျဖစသည။ အလပသမားမားအား မကနးမာသညအခန (သ႔မဟတ) ထခကဒဏရာရေနေစကာမ အလပလပေစရန

အတငးအကပဖအားေပးသည သေဘာသကေရာကေနသည။ အျပညျပညဆငရာ အလပသမားအဖြ႕အစညး၏ အတငးအကပေစခငးမႈ

ဆငရာ ဥပေဒအရ ဤအေျခအေနက အတငးအကပ ေစခငးမႈေျမာကသညဟ ဆ၍ရႏငသည။

အခနပအလြနအမငးမားျခငး ႏင လပခမအခနပမား

တစပတလင အလပခနနာရ ၆၀ ေကာ ပမနအလပလပရသညဟ အလပသမားမားက ေျပာျပၾကသည။ အထညတငပ႔ရမည

သတမတရက နးကပလာပါက ညဥနကသညအထ ဆကလကအလပလပၾကရသညဟလညး အလပသမားမားက ဆသည။ အခ႕

အလပသမားမားမာ အခနပလပကငရေသာျငား အခနပေၾကး မရရၾကေပ။

16

ကေလးအလပသမား

ကေလးအလပသမားမားသည ျမနမာႏငငအႏ႔တြင ရေနသည။ ဤသေတသနျပလပခသည အထညခပ စက႐ ၁၂ ႐ရ အငတာဗး

ျပလပခေသာ အသက ၁၈ ႏစေအာက အလပသမားမားသည ၎တ႔အလပ စလပစဥက အသက ၁၈ ႏစေအာကသာရေသးေၾကာငး

ေတြ႕ရခရသည။ စက႐ ၁၂ ႐အနက ၆ ႐တြင လကရအလပသမားအခ႕သည အသက ၁၅ ႏစ မျပညမကပင အဆပါစက႐မား၌

အလပစ၀ငခေၾကာငး ခငခငမာမာညႊနျပမႈမားက ေတြ႕ရခရသည။ ဤ ငယရြယေသာ အလပသမားမားသည အရြယေရာကၿပးသ

လပေဖာကငဖကမားကသ႔ လပငနးတာ၀နမား ထမးေဆာငေနၾကသညဟ ယဆရသည။ ထ႔အျပင စက႐အခ႕မာ ငယရြယေသးေသာ

အလပသမားမားက ေန႔စားအျဖစ ဌားရမးထားၿပး စက႐သ႔ စစေဆးေရးအဖြ႕မားလာသညေန႔မားတြင အဆပါ ေန႔စားမားက မငား

ေတာေၾကာငး ဤသေတသနျပရာမ ေတြ႕ရရသည။

အလပစာခပမား မရျခငး

အငတာဗးခသည အလပသမားမား၏ တစ၀ကခန သည အလပအကငစာခပတြင လကမတမထးထားေပ။ လကမတထးထားေသာ

အလပသမားမားတြငလညး ငါးပ တစပကသာ စာခပက လက၀ယရရၾကသည။ စာခပမရရၾကျခငးေၾကာင အလပသမားမားအေနျဖင

၎တ႔၏ ခစားပငခြငမား၊ ရပငခြငမားအေၾကာငး မသရၾကေပ။

သေတသနျပခသည စက႐ ၁၂ ႐အနက ၄ ႐တြင ေန႔စားအလပသမားမား လပကငေနၾကသည။ ေန႔စား အလပသမားမားသည

အလပအကငစာခပတြင လကမတမထးထားၾကေခ။ ၎တ႔သည အနညးဆးအခေၾကးေငြျဖစသည ၃၆၀၀ ကပ(၂.၄၈ ယ႐)ထကပင

နညးပါးေသာ ေန႔စားလပအားခသာရရၾကၿပး အပဆေၾကးႏင အျခားခစားခြငမားက မရရၾကပါ။ ေန႔စားအလပသမားမားအတြက

လမႈဖလေရးစနစလညး မရပါ။ ထ႔အျပင တရား၀င အလပစာခပခပဆထားျခငးလညးမရသျဖင လြယကစြာ အလပျဖတပစနငၿပး

ေန႔စား အလပသမားမားအတြက အလပမာ ခငမာမႈမရေခ။

နစနာမႈမားက တငျပေဆြးေႏြးႏငမည လပငနးစဥမားမရျခငး

လပငနးခြင အေျခအေနမားက စက႐ စမခနခြေရးဆငရာတာ၀နရသမားႏင ေဆြးေႏြးခြင (သ႔မဟတ) နစနာမႈမားက တငတနးခြငႏင

ပတသက၍ အခြငအေရး အလြနနညးပါးေၾကာငး အလပသမားမားက ဆၾကသည။ အျပစေပးခရမညက အလပသမားမားအေနျဖင

စးရမေၾကာကရြ႕မႈမား အမနတစကယ ရေနသည။ အျငငးပြားမႈမားက ဥပေဒေၾကာငးအရ ေျဖရငးေပးသညစနစမာလညး ေကာငးမြနစြာ

လညပတျခငး မရေပ။ ကမၸဏမားတြင နစနာမႈမားက တငျပေဆြးေႏြးႏငမည လပငနးစဥမား မရပါ။

17

ေျမအခြငအေရး ျပနာမား

စစအပခပေရးကာလတစေလာက ေယဘယအားျဖင စကမႈဇနမားႏင အထးစးပြားေရးဇနမားက လယေျမမားေပၚတြင ေဖာေဆာင

ခၾကသည။ ထ႔ေၾကာင ယခအထညခပစက႐မားတညရေနေသာ ေျမမားမာ ႏငငတကာ အေလအကငမားႏငအည ရယထားျခငး

မဟတေပ။ ေျမသမးခ ရြာသရြာသားမား၏ တငၾကားမႈမားက မေျဖရငးႏငေသးသျဖင ဤေျမကစၥရပမားသညလညး ယေန႔တင

ဆကလကတညရေနဆ ျဖစသည။ ထ႔အျပင ျမနမာႏငင၏ အဓကစးပြားေရးက႑မားတြင တပမေတာႏင ခ႐နတ႔၏ လႊမးမးမႈမာ

ျမငမားသည အတြက လကရ စက႐ပငဆငမႈမား၊ ေျမပငဆငမႈမားႏင ပတသကလာလင ေမးခြနးထတဖြယပင ျဖစသည။ ျမနမာႏငငရ

အျမတအစြနးရေသာ စးပြားေရးလပငနးတငးနးပါးတြင ျမနမာတပမေတာက ပါ၀ငေနသည။ သေတသနျပခသည စက႐ ၁၂ ႐အနကမ

တစ႐သည သလ၀ါအထးစးပြားေရးဇနတြင တညရသည။ အဆပါ အထးစးပြားေရးဇနတညေဆာကမႈႏင ေျမအခြငအေရးဆငရာ

ျပငးျပငးထနထန ခးေဖာကမႈမားအၾကား ဆကစပမႈရေၾကာငးက ေသခာစြာမတတမးတငထားေသာ မတတမးမတရာမားရသညဟ

ၾကားသခရသည။

ျမနမာနငငရ အထညခပစကရတစရ (သေတသနျပလပရာတြင ဤစကရမပါ၀ငပါ)- ဓါတပ - Martje Theuws ၊ SOMO

18

အေဆာတလင ေဆာငရြကခကမား လအပေနသည

ဤသေတသန ေတြ႕ရခကမားအရ အထညခပလပငနးတြင ပါ၀ငေနသမား၊ အစးရမားအေနျဖင ျမနမာႏငငတြင/အေပၚ ကငသးလက

ရေသာ ၎တ႔၏ မ၀ါဒမားႏငအေလအကငမားက ျပနလညသးသပရန အေဆာတလငလအပေနၿပ ျဖစသည။ ျမနမာႏငငက

ဒတယကေမၻာဒးယား (သ႔မဟတ) ဒတယဘဂၤလားေဒရ မျဖစေစေရးအတြက အခြငအေရး ရေနေသးသည။ ယငးႏငငမားသည ေစး

ေပါေပါျဖငအထညမားတငပ႔ေသာလညး လပငနးခြငအေျခအေနမားမာ အလြနဆးရြားလသညအျပင လျခမႈလညး မရခေပ။

ၿငမးခမးေရးက အားျဖညေပးေသာ၊ ဆငးရသား အကးစးပြားက ဥးစားေပးေသာ ေရရညတညတသည စးပြားေရးေဖာေဆာငေရးသည

ျမနမာနငငအတြက အလြနႀကးမားေသာ စနေခၚခကတစရပျဖစသည။ ျမနမာအထညခပလပငနးတြင လပငနးပတ၀နးကငအေျခ

အေနမားက ေကာငးမြနလာေအာငျမႇငတငျခငးသည ဤပေဟဠႀကးအတြက တစစတတစပငး အေျဖရာျခငးလညး ျဖစသည။

ထသ႔ေဆာငရြကႏငရနအတြက အထညခပလပငနးတြင ပါ၀ငေနေသာ သမားအားလးက တကညလကည အေကာငအထညေဖာ

ေပးရန လအပေၾကာငး ရငးလငးစြာ ေတြ႕ျမငႏငသည။ အႀကးမားဆး ၀နထပ၀နပးက သယေဆာငရမညသမာ ျမနမာအစးရပင

ျဖစပါသည။ လ႔အခြငအေရးမားႏင အေျခခလြတလပခြငမားက ေလးစားရန၊ ကာကြယရနႏင ျဖညဆးေပးရန ျမနမာအစးရတြင တာ၀န

ရသည။ နငငတကာ အျမငဆး စခနစညႊနးမားႏငအည အလပသမားအကးေရး႐ႈေသာ အလပသမားဥပေဒမားက ျမနမာအစးရ

အေနျဖင ေရးဆြျခငး၊ ျပငဆငျခငးႏင ျပ႒ာနးျခငးတ႔က ေဆာငရြကေပးရမညျဖစသည။ အလပသမား၊ ေျမအခြငအေရး၊ လ႔အခြင

အေရးတ႔ႏငပတသကေသာ ဥပေဒႏငမ၀ါဒမား ျပျပငေျပာငးလသညအခါတြငျဖစေစ၊ တငပငေဆြးေႏြးမႈမား ျပလပရာတြငျဖစေစ

အလပသမားမားကလညး ပမကယျပန႔စြာ ပါ၀ငခြငေပးသငသည။ အဆပါဥပေဒမားက ဒဇငးေရးဆြသည အခနမစ၍ အေကာငအထည

ေဖာသညအထ အဆငတငးတြင အလပသမားမားက ပမကယျပန႔စြာ ပါ၀ငခြငေပးသငပါသည။

စက႐တ႔သညလညး အားေကာငးေသာ ပါ၀ငသျဖစပါသည။ ကမၻာကလသမဂၢ၏ စးပြားေရးႏင လ႔အခြငအေရးဆငရာ လမးညႊနခက

မားအရ ျမနမာႏငငတြင လညပတေနေသာ စးပြားေရးလပငနးမားႏင အထည ထတလပေနေသာသမားအေနျဖင ၎တ႔၏ လပ

ေဆာငခကမားေၾကာင လ႔အခြငအေရးမားအေပၚတြင အႏရာယကေရာကနငမႈတ႔က ေဖာထတရန၊ ႀကတငကာကြယရန၊ ေလာခရန

ႏင အႏႈတသေဘာေဆာငေသာ သကေရာကမႈမားက ေျပလညေအာငျပနလညေဆာငရြကရန တာ၀နရသည။ ထ႔အျပင အျခားသမား

ႏင (သြငးအားစကြငးဆကအဆငဆငရ ၎တ႔ႏင လကတြလပကငသမားအပါအ၀င) စးပြားေရးလကတြ လပကငရာမျဖစေပၚလာ

ေသာ အကးဆကမားကလညး အထကေဖာျပပါအတငး တာ၀နယေျဖရငး ေဆာငရြကေပးရေပမည။

ျမနမာႏငငတြင လပကငလေသာ အထညကမၸဏမားအေနျဖင လပငနးစာခပလကမတမထးမ သကဆငရာ စးပြားေရးလပငနးမားႏင

လပငနးရငမားအေၾကာငးက ႀကႀကတငတင လ႔လထား ေလလာဆနးစစမႈမား ျပလပသငေပသည။ ကမေကာငးစြာျဖင ျမနမာနငင

သည ၿပးခသည လအနညးငယအတြငး လကနကကငပ႗ပကၡမား၌ ပမအျမစတြယလာေနသည။ လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကႏငေျခမား

တြငတြငကယကယ တညရေနသညအားေလာစြာ ႏငငျခားပငစက႐မားႏင ၀ယယသကမၸဏမားအေနျဖင နငငအေျခအေနအလက

တတကက ႀကတငေလလာဆနးစစမႈမားက စစဥေဆာငရြကသငေပသည။ တငး/ျပညနယမားတြင မစတငမ (သ႔မဟတ) အထည

ထတလပရန ကနဥးလအပခကမား မေဆာငရြကမ ပထမအဆငအေနျဖင လ႔အခြငအေရးႏင အလပသမားအခြငအေရးဆငရာ

ခးေဖာကမႈမားက ႏ ႔စပေသခာစြာ ေလလာဆနးစစမႈျပလပသငသည။ ကမၸဏမားအေနျဖင ၎တ႔လပငနးေဆာငရြကလသည

ေဒသ၏ လမႈစးပြားပတ၀နးကငက ျပညျပည၀၀ နားလညေအာင အားထတမႈျပသငသည။ အႏရာယကေရာကႏငေျခမားက ေလလာ

ဆနးစစရာတြငလညး ကမၸဏမားအေနျဖင ေဒသခအလပသမားသမဂၢမား၊ အလပသမားဆငရာ NGO (အစးရ မဟတေသာအဖြ႕

အစညး) မား ၊ အျခားသငေလာေသာ နငငတကာအဖြ႕အစညးမားႏင ေဆြးေႏြးတငပငသငသည။

19

၀ယယသကမၸဏမားအေနျဖင အထညေအာဒါမား မမာယမ အထညသြငးမညသမား (Suppliers) က ေရြးခယရန တငးကပေသာ

ေရြးခယမႈစညႊနးမား ခမတထားရပါမည။ အဆပါ စညႊနးမားက နငငတကာ စခနစႏႈနးမား၊ ျပညတြငးအလပသမားဥပေဒ၊ ကမၸဏမား

ဆငရာ ေကာပေရးရငးဥပေဒႏငအည ေရးဆြရမညျဖစၿပး ကယတငတတကက လကနာရပါမည။ အႏရာယကေရာကႏငေျခမားက

မေလာခႏငခပါလင ကမၸဏမားအေနျဖင စးပြားေရးလပငနးမားက မစတငသငသကသ႔ အထညေအာဒါမားကလညး မမာယ

သငေသးပါ။

အထညထတလပသမားႏင ၀ယယသမားအေနျဖင ျမနမာႏငငတြင လပငနးစတငသညႏငတစၿပငနက လ႔အခြငအေရးမားႏင

လပငနးပတ၀နးကင အေျခအေနမားက စဥဆကမျပတေလလာျခငး၊ ခေဖာကမႈမားျဖစေပၚပါက ေျပလညေအာင ညႇႏႈငးေဆာငရြက

ျခငးမား လအပပါသည။ ထ႔အျပင ကမၸဏမားအေနျဖင လပငနးခြငအေျခအေနဆငရာ ဖြ႕စညးတညေဆာကမႈမား ပမတးတက

ေကာငးမြနလာေစေရး စဥဆကမျပတ ေဆာငရြကသငေပသည။ ျမနမာအလပသမားလႈပရားမႈႏင အရပဖကအဖြ႕အစညးမား၏

တးတကမႈမားမာ အရနရေနၿပျဖစ၍ ၎တ႔က လပငနးေဆာငရြကခြငေပးသငသညဟေသာ နားလညမႈက အေျခခၿပး အလပသမား

သမဂၢမား၊ အလပသမားအဖြ႕မားႏင အရပဖကဆငရာအဖြ႕အစညးမားအား ၎တ႔၏ ကရာတာ၀နက ထမးေဆာငခြငရေအာင အားေပး

ေဆာငရြကသငသည။ အလပသမားအခြငအေရးခးေဖာကမႈမား ျဖစေပၚပါက ထတလပသကမၸဏ ျဖစေစ၊ ၀ယယသည ကမၸဏမား

ျဖစေစ၊ ကမၸဏတစခစတငး အေနျဖင တန႔ဆငးျခငးမရဘ ခကခငးအေရးယေဆာငရြကရမည ရငးလငးသသာေသာ တာ၀နရသည။

သ႔ေသာလညး ကမၸဏမားအေနျဖင အျခားသကဆငပါ၀ငသမားႏငလညး ပးေပါငးေဆာငရြကသငပါသည။ အထညခပလပငနး

တစရပလးအေနအထားျဖင ေဆာငရြကသညနညးလမးျဖစ၍ ကမၸဏမားအေနျဖင အႏရာယျဖစႏငေျခမားကဆနးစစရာတြင

အျခားသကဆငပါ၀ငသမားႏင ပးေပါငးျခငး၊ လမႈဆငရာ ေလလာဆနးစစခကမားကဖလယျခငး၊ မမႏငလကတြလပေဆာငသည

အထညစက႐မားသည စညးကမးလကနာမႈမရပါက သကဆငပါ၀ငသမားႏင ပးေပါငးေျဖရငးျခငး၊ ဖြ႕စညးတညေဆာကမႈပငးဆငရာ

တးတကလာေအာင ေဆာငရြကျခငး စသညတ႔က ေဒသခသကဆငပါ၀ငေနသမားႏင နးကပစြာ ပးေပါငးေဆာငရြကျခငးအားျဖင

ျပလပရေပမည။ အျခားေသာလပငနးရငမားအကးငာလညးေကာငး၊ ထခကမႈႀကရေသာအလပသမားမား၊ ရပရြာလထႏင အဖြ႕

အစညးမား၏ အကးငာလညးေကာငး စးပြားေရးလပငနးမားအေနျဖင လ႔အခြငအေရးမား အေပၚသကေရာကမႈက မညသ႔မညပ

ေျဖရငးေဆာငရြကေနေၾကာငး သတငးေပး ရငးျပသငသည။

အႀကျပခကမား

လြတလပစြာ အသငးအဖြ႕ဖြ႕စညးခြငႏင စေပါငးအေရးဆခြင (အလပရင-အလပသမားညႇႏႈငးခြင)

အလပသမားမားအေနျဖင သမဂၢမားတညေထာငခြငႏင မမတ႔ေရြးခယမႈအလက သမဂၢမားတြင ပါ၀ငခြငရသည။ အထညခပစက႐

တငး၊ စကမႈဇနႏင အထးစးပြားေရးဇနအပါအ၀င ဇနတငးတြင အလပသမားသမဂၢမားအေနျဖင ဟန႔တားမႈမရဘ လႈပရားေဆာင

ရြကခြင ရသငသည။ အလပသမားသမဂၢမားၿပကြေအာင ႀကစညလပေဆာငမႈမားအား မညသညနညးႏငမ လကပကၾကညမေန

သငေခ။ အစးရႏင စးပြားေရးလပငနးမားအေနျဖင အေရးပါေသာ ပပးကညမႈမားေပးရေပမည။ စက႐မာ ႏင ၀ယယသ ကမၸဏမား

အေနျဖင ဒမကေရစနညးကက ေရြးေကာကထားေသာ၊ အလပရငႏင အစးရအေပၚ မခမႈကငးေသာ အလပသမားသမဂၢမားကသာ

လကခသငသည။ အလပရင-အလပသမားညႇႏႈငးေဆြးေႏြးသည (စေပါငးအေရးဆ သည) အခါျဖစေစ၊ အျခားေသာ ညႇႏႈငးမႈမားႏင

တငပငမႈမား ျပလပသညအခါျဖစေစ ဒမကေရစနညးကက ေရြးေကာကထားေသာ သမဂၢမားအား ပါတနာကသ႔ ပါ၀ငခြငေပးသင

သည။ ထတလပသမားႏင ၀ယယသမားအေနျဖငလညး အလပရငႏင အလပသမားမားအၾကား ယၾကညမႈရေသာ ပတ၀နးကငတစခ

ျဖစေအာင ဖနတးေပးသငသည။ ထ႔အျပင သမဂၢ၏ ေဆာငရြကခကမားက ခငမာတကေသာ အစအစဥမားျဖင ႀကႀကတငတင

ကညေပးသငသည။

20

အခေၾကးေငြ

အလပသမားမားအေနျဖင အခနပမလပကငဘ ပမနအလပခန ရကသတပတအတြက လေလာကေသာ အခေၾကးေငြ ရရခြငရသည။

လကရ တရား၀ငသတမတထားေသာ အနညးဆးအခေၾကးေငြမာ တစရကလင ၃၆၀၀ ကပ (၂.၄၈ ယ႐) ျဖစသည။ ၂၀၁၅ ခႏစတြင

အနညးဆးအခေၾကးေငြ သတမတရန ေဆြးေႏြးမႈမားျပလပစဥက အလပသမားသမဂၢမားႏင အလပသမားဆငရာ အစးရမဟတေသာ

အဖြ႕အစညးမားက တစေန႔လင အနညးဆး ၄၆၀၀ ကပသတမတေပးရန ေတာငးဆခၾကသည။ ယခအခါ အလပသမားဆငရာ

အစးရမဟတေသာအဖြ႕အစညးမားက တစေန႔လင ၆၀၀၀ - ၁၀၀၀၀ ကပသတမတမသာလင သငေလာေသာႏႈနးထားျဖစမညဟ

အႀကျပေနၾကသည။ အလပရင-အလပသမား သေဘာတညခကျဖင အနညးဆး အခေၾကးေငြက မညသညအဆင၌သတမတေစ

ကာမ (သ႔မဟတ) အလပရငဘကကသာ သတမတေစကာမ တရား၀ငသတမတထားေသာ အနညးဆးအခေၾကးေငြသည ၾကမးခငး

ႏႈနးထားသာျဖစသငၿပး အမားဆး အခေၾကးေငြအျဖစ မျမငသငေပ။ အထညခပလပငနးတြင အနညးဆးအခေၾကးေငြ ၿပငဆငျခငး

မားက ရပတန႔ေစရနအတြက ေဒသႀကးအလက ၾကမးခငးႏႈနးထားက သတမတရနလအပေနၿပျဖစသည။ ျမနမာအစးရအေနျဖင

အေရ႕ေတာငအာရေဒသႀကးထမ အထညထတလပေသာ ႏငငမားျဖစသည ထငး၊ ဘဂၤလားေဒရႏင ကေမၻာဒးယားႏငငမားႏင ပးေပါငး

ေဆာငရြကမႈမား ျပလပသငသည။

ကေလးအလပသမား

အသက ၁၅ ႏစေအာကမားက အထညခပလပငနးတြင အလပသမားမားအျဖစ မညသညနညးႏငမ လကမခသငေခ။ အသက ၁၅

ႏစအရြယ အလပသမားမားသည တစေန႔လင ၄ နာရသာ အလပလပခြငႏင ကနေသာအခနမားက အသကေမြး၀မးေကာငးဆငရာ

သငၾကားေပးေသာေကာငးသ႔ တကေရာကခြင ရရမညျဖစသည။ အသက ၁၅ ႏစမ ၁၈ ႏစအထ အလပသမားမားအတြက အႏရာယ

မားသညအလပမ ကငးလြတခြငရသငသည။

ျမနမာနငငရ အထညခပစက႐မား - ျမနမာနငငသားပငျဖစေစ၊ နငငျခားသားပငျဖစေစ၊ လကရ အလပသမားထတြင အသကမျပည

ေသးေသာ အလပသမားမား ရ၊ မရက စစစသငသည။ အေရးအႀကးဆးမာ ကေလးလပသားမားက (တရား၀ငျဖစေသာ) အခနပငး

သ႔မဟတ အခနျပညပညာေရးသ႔ အသကအရြယအလက လကလမးမခြငရေအာင ကမၸဏမားက ပပးကညေပးရမညျဖစသည။

ယခငကတညးကရႏငေနေသာ ကေလးအလပသမားမားအတြကလညး ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ၊ အရြယေရာကၿပးသမားမ

လေလာကစြာ ေစာငေရာကေပးမႈ၊ ယာယေငြေၾကးေထာကပမႈႏင အျခားေသာ ၀နေဆာငမႈမား လအပမညျဖစသည။ ကေလးအလပ

သမားမား တရား၀ငအလပလပႏငေသာအသကအရြယေရာကသညအထ အလပရငႏင ၀ယယသကမၸဏမားက လပအားခႏင

ေကာငးစရတမား ပပးေပးသငသည။

ပ႗ပကၡအလြနအေျခအေနတြင ပ႗ပကၡက သျမငနားလညမႈရေသာ မ၀ါဒမားႏင အေလအကငမား လအပသည

ျမနမာႏငငသည ဆယစႏစမားစြာ ၾကာျမငခေသာ စစအပခပေရးေအာကမ ထြကေပၚစျပလာၿပျဖစသည။ လကနကကင ပ႗ပကၡက

ေျဖရငးနငရနမာ အလြနအလမးေ၀းပါေသးသည။ ဤသ႔ေသာပတ၀နးကငတြင လပငနးလပေဆာငေနေသာကမၸဏမားအားလး

အတြက သာမနလကနာေဆာငရြကေနက ေကာပရတတာ၀နမားထကပမေသာ တာ၀နတစရပယရနရသည။ ကမၸဏမားအေနျဖင

ပ႗ပကၡက သရနားလညဖ ႔လအပသကသ႔ “မမေၾကာင အျခားသမားအေပၚ အႏရာယမျဖစေစေရး” ဆသည မ၀ါဒမားကလညး

အေကာငအထညေဖာလကနာရေပမည။ ဥပမာ - ကမၸဏမားအေနျဖင ရပရြာလထ၏အခြငအေရးမားႏင မ႐းဖလာ ေျမအခြငအေရး

21

မားကေလးစားမႈရျခငး၊ လြတလပစြာ ႀကတငသတငးေပးၿပး သေဘာတညမႈရယျခငး (Free Prior Informed Consent) က လကနာ

ေဆာငရြကျခငးတ႔ ျဖစသည။ အထးသျဖင လကရတညရေနေသာ (တညေဆာကေနဆျဖစေသာ) စကမႈဇနမားႏင အထးစးပြားေရး

ဇနမားတြင အထကေဖာျပပါ အခကမားက အထးလကနာသငသည။ စးပြားေရးလပငနးမားေၾကာင လ႔အခြငအေရးဆငရာအေျခ

အေနမားအေပၚ ဆးကးသကေရာကမႈ ရ၊ မရက အခနႏငတစေျပးည ေလလာဆနးစစအေကာငအထညေဖာမႈျပလပျခငး (Due

Diligence) အစတအပငးတစရပအေနျဖင ကမၸဏမားသည စက႐ႏင ေျမပငဆငမႈမားအေၾကာငး၊ ျမနမာတပမေတာ၀နထမးေဟာငး

မားႏင ခ႐နမား၏ ပါ၀ငႏငေျခတ႔အေၾကာငးက စစမးေလလာသငသည။ ျမနမာအစးရအေနျဖင ေျမေစးကထနးခပႏငရနအတြက

ေျမေစးကစားေနသမားႏငပတသက၍ ထထေရာကေရာကေဆာငရြကသငသည။ ကမၸဏမားသညလညး ေျမေစးကြကကစားမႈတြင

ပါ၀ငပတသကျခငးက ေရာငကဥသငေပသည။

ကစားခြင

အလပသမားအျငငးပြားမႈမားတြငပါ၀ငေနၾကေသာသမားအေနျဖင ျမနမာနငင၏ တရား၀ငအျငငးပြားမႈေျဖရငးေရးလပထးလပနညး

မားႏင လပငနးစဥမားက ေလးစားသငသည။ အလပသမားတစဥးခငးစျဖစေစ၊ စက႐အလပသမားသမဂၢတြင ပါ၀ငေသာ အလပသမား

အပစျဖစေစ အလပရင၏ ဟန႔တားမႈ၊ ၿခမးေျခာကမႈ၊ ခြျခားမႈ မရဘ ဥပေဒေၾကာငးအရ အကအညမား ရယခြငရသငသည။

အထညကမၸဏမား (ထတလပသကမၸဏ ႏင ၀ယယသကမၸဏ) အေနျဖင ၎တ႔ေၾကာင ထခကမႈႀကရေသာ အလပသမားတစဥး

ခငးစႏင ရပရြာလထအတြက ကစားခြငေပးသငသည။ အထညကမၸဏမား (ထတလပသကမၸဏႏင ၀ယယသကမၸဏ) အေနျဖင

ယၾကညထကေသာ နစနာမႈတငၾကားျခငးလပငနးစဥမားက တညေထာငေပးသငသည။

ပြငလငးျမငသာမႈ

အထညကမၸဏမား (ထတလပသကမၸဏမား ႏင ၀ယယသကမၸဏမား) အေနျဖင ေကာပရတ (အသငးအဖြ႕)ဆငရာ ပြငလငးျမငသာမႈ

မားက ျပညျပည၀၀ လကနာသငေပသည။ အသငးအဖြ႕ဆငရာဖြ႕စညးမႈ ၊ Suppliers မား၏ တညေနရာ၊ အလပအကငစာခပ၊

အလပသမားအငအား၊ ႀကႀကတငတငဆနးစစေလလာျခငးမားႏငပတသက၍ အေသးစတသတငးအခကအလကမားက အမား

သေအာင ေဖာျပသငသည။ ဤသ႔ ေဖာျပျခငးအားျဖင သြငးအားစကြငးဆကမားအဆငဆငရ ပါ၀ငေနသမားက ကညေပးႏငၿပး

အသငးအဖြ႕ႀကး တစခလး၏ လပငနးေဆာငရြကမႈဆငရာ ဆးကးမားက အကးရစြာ ေဖာထတေျဖရငးနငမည ျဖစသည။

တစကမၻာလးရ အထညခပလပငနးက႑၌ သြငးအားစကြငးဆကမား အဆငဆငတြင ပမပြငလငးျမငသာမႈ ရလာေစေရးအတြက

စးပြားေရးဆငရာအသငးအဖြ႕မား၊ အမားပါ၀ငေသာ အသငးအဖြ႕မားႏင ကနသြယေရးအသငးအဖြ႕မားကလညး တြနးအားေပး ေဆာင

ရြကသငသည။ အမတတဆပ (ကမၸဏ)မား၊ လကလေရာငး သမားႏငထတလပသမားအေနျဖင အထညခပလပငနးက႑အတြငးတြင

စးပြားေရးဆငရာ သတငးအခကအလကမားမေ၀မႈႏငပတသက၍ ေကာငးေသာအျမငမား၊ ေထာကပေပးမညအျမငမား ရရေပမည။

ဥေရာပသမဂၢအေနျဖင ၎ႏငငမား၏ ျမနမာနငငတြင လပငနးေဆာငရြကမႈမားႏင ရငးႏးျမႇပႏမႈမားအေၾကာငး (သြငးအားစကြငးဆက

မား အဆငဆင - Supply Chain တြင ဆကသြယမႈအပါအ၀င) က အမားသေအာင ဖြငဟေဖာျပလာေစေရးအတြက တာ၀နယ

တကတြနးေဆာငရြကသငေပသည။

22

ေရရညတညတေသာ စးပြားေရးဖြ႕ၿဖးမႈ ႏင ေကာငးမြနေသာ အလပအကငမား

ျမနမာႏငငသည အလြနဆငးရေသာ ႏငငျဖစသည - အထညခပလပငနးတးတကမႈ၏ အကးအျမတသည ျမနမာနငငတြင အထည

ထတလပေနေသာ နငငျခားအမတတဆပကမၸဏမား (သ႔မဟတ) စက႐ပငရငမားအတြကသာ မဟတဘ လထတစရပလးအတြက

ျဖစရန အလြနတရာအေရးႀကးေပသည။ အလပအကငမားက ဖနတးေပးရမညမနေသာလညး အလပဟ ဆႏင႐သကသကသာ

ဖနတးေပးရမည မဟတေပ။ ျမနမာႏငငတြင လအပေနသညမာ လေလာကေကာငးမြနေသာ အလပအကငမား ျဖစသည။ အႏရာယ

ရေသာ အလပမားမဟတ။ စးပြားေရးဖြ႕ၿဖးတးတကမႈသည လထအတြက အဓကျဖစရေပမည။ ျမနမာအစးရအေနျဖင ႏငငျခား

ရငးႏးျမႇပႏသမားအတြက တငးကပေသာ စညးမဥးစညးကမးမား ခမတအေကာငအထညေဖာသငၿပး ႏငငျခားသားပငကမၸဏမား

(အထညထတလပသမားအပါအ၀င) အား လအပသညလငစငမရပါက လပငနးလပေဆာငခြငမျပျခငးမားက ေဆာငရြကသငပါသည။

နဂး

ပ႔ကနဥးစားေပး အထညခပလပငနးအေနျဖင ျမနမာႏငငတြင အလပအကငမားဖနတးေပးျခငးျဖင စးပြားေရးဖြ႕ၿဖးတးတကေစရနႏင

ဆငးရမြေတမႈေလာခႏငရန တစဖကတစလမးမ အေထာကအကျပဖ႔ အခြငအလမးရေနသည။ သ႔ပါေသာလညး ဤပ႔ကနဥးစားေပး

အထညခပလပငနးအေနျဖင အလပသမားအခြငအေရးမားက တက႐ကခးေဖာကျခငး (သ႔မဟတ) အလပသမားမား၊ ရပရြာလထ၊

ပတ၀နးကငႏင စးပြားေရးတ႔အေပၚတြင ကေရာကေသာ အႏႈတသေဘာေဆာငသည သကေရာကမႈမားတြင ပါ၀ငပတသကေနျခငးတ႔

ျဖငလညး အေျခအေနမားက လကရထက ပမဆးသြားေစႏငသည။

ထ ေၾကာင သကဆငပါ၀ငေနသမားအားလး (အထညခပစက႐မသည ၀ယယသ ကမၸဏသ ၊ ျမနမာအစးရ မသည ႏငငျခားသား

ကမၸဏမား၏ မခငႏငငအစးရမားသ႔) အေနျဖင လ႔အခြငအေရးမားႏင အလပသမားအခြငအေရးမားက ေလးစား၊ လကနာ၊ ကာကြယ

ရမည အေျခခတာ၀နတစရပ ရသည။ ဤသေတသန၏ ေတြ႕ရခကမားအရ အႏရာယျဖစႏငေျခ ေလလာဆနးစစျခငးက ပမေကာငးမြန

စြာ ေဆာငရြကရန၊ အႏရာယျဖစႏငေျခေလာခေရးက ပမေကာငးမြနစြာ ေဆာငရြကရန၊ အမနတစကယျဖစေပၚေနေသာ ခးေဖာကမႈ

မားအား ေျပလညေအာငေျဖရငးေဆာငရြကရနႏင ဖြ႕စညးတညေဆာကမႈ ပမေကာငးမြနေစရနတ႔က အေရးတႀကး ေဆာလငစြာ

အေကာငအထညေဖာဖ႔ လအပေနၿပ ျဖစသည။ သကဆငပါ၀ငေနသမားအားလးအေနျဖင အလပအကငမားဖနတး႐သကသက

မဟတဘ ျမနမာနငငရ အထညခပအလပသမားမားအတြက လေလာကေကာငးမြနေသာ အလပအကငအေျခအေနမား ဖနတး

ေပးရန ပးေပါငးေဆာငရြကရန လအပေနၿပ ျဖစသည။

23

၁။ မတဆကျခငး

၁.၁။ ဘာေၾကာင ဤအစရငခစာက ေရးသားတငျပရတာလ

အထညခပလပငနးသည စဥဆကမျပတ တးတကမားျပားလာလကရသည။ လပသားႏငလပအား အမားအျပားလအပေသာ လပငနး

မားတြင အထညခပလပငနးက တစခ အပါအ၀ငျဖစသည။ ႏစစဥႏငအမ အထည၀ယယသမား ပမမားျပားလာသညႏငအည

နာမညႀကးအမတတဆပမားႏင လကလေရာငးသမားအၾကား ၿပငဆငမႈ ပမျပငးထနလာသည။ ေစးသကသကသာသာႏင အျမန

ထတလပပ႔ေဆာငျခငးဆသညမာ ၄ငးတ႔၏ အဓကလအပခကျဖစၿပး အဆပါလအပခကႏငကကညေသာ ထတလပေရးေဒသမား

က ရာေဖြေနၾကသည။

ျမနမာနငငက အဆပါ အဓကလအပခကက ျဖညဆးေပးႏငသည။ ျမနမာႏငငတြင လပအားခသကသကသာသာျဖင အလပသမား

မားစြာရသည။ ဒမကေရစဆငရာ ျပျပငေျပာငးလမႈမား စတငအေကာငအထညေဖာလာသည ျမနမာႏငငအေနျဖင ၎၏ထတကန

မားက ျပညပသ႔တငပ႔ခြင ရလာသည။ ဥေရာပႏင အေမရကေစးကြကအတြက မကႏာသာေပးထားေသာ အေျခအေနျဖစသည။

ၿပးခသည ႏစအနညးငယအတြငး ကမၻာတစ၀မးရ အထညလပငနးမားအတြက ျမနမာနငငသည အထညထတလပရန ထငရားေသာ

ေနရာေဒသတစခ လငျမနစြာ ျဖစလာခသည။ ျမနမာအထညခပလပငနးသည လငျမနစြာ တးတကမားျပားလာၿပး ဥေရာပေစးကြက

အတြက အထညေျမာကမားစြာ ထတလပေပးလကရသည။

ဤအစရငခစာတြင အလပသမားအခြငအေရးႏင လ႔အခြငအေရးဆငရာ ျပနာရပမားက ေဖာျပထားသည။ အဆပါ ျပနာ

ရပမားတြင - လြနစြာနညးပါးေသာ လပအားခ၊ မတရားေငြေၾကးျဖတေတာကမႈမား (ဥပမာ - ေဆးခြငယသညအတြက)၊ မားျပား

လစြာေသာ အလပခနနာရမား၊ လပအားခမေပးဘ အဓမၼေစခငးသညအတြက အခနပလပကငရျခငးမား၊ အနညးဆးအခေၾကးေငြ

(၃၆၀၀ ကပ) မေပးလသညအတြက အလပသင ဆသည ေခါငးစဥက အလြသးစားျပျခငး၊ ကေလးအလပသမားမားႏင လပငနးခြင

ေဘးကငးလၿခမႈမရျခငး တ႔လညး အပါအ၀ငျဖစသည။

ကမၸဏမားအေနျဖင လ႔အခြငအေရးႏငအလပသမားအခြငအေရးတ႔က ေလးစားလကနာရမညတာ၀နရသည။ အထညခပလပငနး

တစရပလးအေနျဖင ၎တ႔၏ လပေဆာငခကမားက ပးေပါငးေဆာငရြကရန အေဆာတလင အေရးတႀကးလအပေနၿပျဖစေၾကာငး

ဤအစရငခစာ၏ ေတြ႕ရခကမားကညႊနျပေနသည။ ဤသေတသန၏ ေတြ႕ရခကမားအရ အႏရာယျဖစႏငေျခေလလာဆနးစစျခငး

ႏင အႏရာယျဖစႏငေျခေလာခေရးက ပမေကာငးမြနစြာေဆာငရြကရနႏင အမနတစကယျဖစေပၚေနေသာ ခးေဖာကမႈမားအား

ေျဖရငးေဆာငရြကရနတ မာ အေရးတႀကးေဆာလငစြာ လအပေနၿပ ျဖစသည။

အထညခပလပငနး - ဤအစရငခစာတြင အထးသျဖင ၀ယယသကမၸဏမားအေပၚ အဓကဥးတညေဆြးေႏြးထားသည။ သေတသန

ေတြ႕ရခကမားက ျမနမာနငငအစးရ၊ နငငျခားသားအ၀ယကမၸဏမား၏ မခငနငင အစးရ၊ ျမနမာနငငတြင အထညခပစက႐မား

ပငဆငထားေသာ နငငျခားသားမား၏ မခငနငငအစးရတ႔ သလာေစရနလညး ရညရြယပါသည။ အထးသျဖင အအးစဒနငငမား

(Organization for Economic Co-operation and Development - စးပြားေရးပးေပါငးေဆာငရြကမႈႏင ဖြ႕ၿဖးေရးဆငရာအဖြ႕အစညး

၏ အဖြ႕၀ငႏငငမား) ျဖစသည ဆြဒင၊ ယေက၊ နယသာလန၊ ဂာမန ၊ ဂပနႏင ေတာငကရးယားနငငတ႔ သလာေစရန ရညရြယပါသည။

၀ယယသကမၸဏမားအေနျဖင Suppliers မားက ေရြးခယရာတြင စညးမဥးစညးကမး ႏင အညေရြးခယ ရမညျဖစၿပး Suppliers

မားအေပၚ ခမတထားေသာ ၀ယယျခငးဆငရာအေလအကငမား ႏငအညလညး ေဆာငရြကရမညျဖစသည။ လာမညႏစမားတြငလညး

24

SOMO ႏင လပေဖာကငဖက ပါတနာမားအေနျဖင မမတ႔ ေရြးခယထားေသာကမၸဏမားႏင အစးရမားက လကေတြ႕အေကာငအထည

ေဖာမႈႏင ပတသက၍ ဆကလကသတေပး တငျပသြားပါမည။

ေနာကခအေၾကာငးအရာ

၁၉၆၂ မ ၂၀၁၀ အထ ျမနမာႏငငက စစအာဏာရငတ႔က အပခပခသည။ ၂၀၁၀ ခနစတြင စစအာဏာရင အစား ျမနမာတပမေတာက

ေကာေထာကေနာကချပထားေသာ အရပသားအစးရတစရပ အာဏာရလာခသည။ ထအခနမအစျပ၍ အလယအလတ ျပျပင

ေျပာငးလမႈက ျမနမာနငင၌ စတငျမငေတြ႕လာသည။ ၂၀၁၅ ခႏစတြင ျမနမာႏငင၌ အေထြေထြေရြးေကာကပြမား ကငးပခသည။

ေဒၚေအာငဆနးစၾကည ဥးေဆာငေသာ အမးသားဒမကေရစအဖြ႕ခပ (NLD) သည မ ၇၇ % အနငရရခသည။ ၂၀၁၆ ခႏစ၊ ဧၿပလတြင

NLD ဥးေဆာငေသာ အစးရသစတစရပ တကလာၿပး ဥးထငေကာသည ျမနမာႏငင၏ သမၼတျဖစလာသည။

NLDအေနျဖင အစးရတစရပ၏ အာဏာရရၿပး တာ၀နမားက ထမးေဆာငခြငရသညမာ ပထမဆးအၾကမျဖစသည။ အလြနႀကးမားေသာ

စနေခၚမႈတစရပလညး ျဖစပါသည။ အစးရအဖြ႕အစညးမားႏင အမားျပညသ အဖြ႕အစညးမားတြင - အလပသမား၀နႀကးဌာန အပါ

အ၀င (အလပသမားစစေဆးေရးႏင အလပသမား႐းမားတြင) တာ၀နထမးေဆာငေနေသာ အစးရ၀နထမးအမားစမာမ နဂလမားသာ

ျဖစသည။ စစအာဏာရငလကထကက အစးရ၀နထမးအမားစသည လကရအစးရသစ လကထကတြငလညး ဆကလကပါ၀ငေနဆ

ျဖစၿပး အလပသမားသမဂၢမားႏင ထေတြ႕ဆကဆေနရသမားျဖစသည။ ျမနမာႏငငတြင အလပသမားသမဂၢမားက ၂၀၁၂ အထ

တားျမစပတပငခသည။

အရပဖကအဖြ႕အစညးမားႏင အလပသမားသမဂၢမားအတြက တခါးဖြငေပးခသညမာ မၾကာလေသးေခ။ အမအခကငးေသာ အလပ

သမားသမဂၢမား ဖြ႕စညးခြငက ႏစေပါငး ၅၀ ေကာၾကာ တားျမစခသည။ ခတက ဆႏၵထတေဖာမႈမားက တားျမစခသကသ႔ သေဘာ

မတညသမားကလညး ျပငးျပငးထနထန ႏပကြပခသည။ အလပသမားသမဂၢမား၊ လ႔အခြငအေရးကာကြယေစာငေရာကသမားႏင

အတကအခပါတ၀ငမားမာ အကဥးေထာငထတြင ႏစေပါငးမားစြာ ထနးသမးခခရၿပး အခ႕မာ ျပညပနငငမားတြင နစေပါငးမားစြာ

တမးေရာငခလႈခရသည။

ဒမကေရစအတြက ျပျပငေျပာငးလမႈေျခလမးမားက ၿပးခသညႏစမားက စတငလာခသညဆေသာျငား ႀကးမားေသာျပနာမားက

မေျဖရငးႏငေသးေခ။ ျမနမာတပမေတာႏင တငးရငးသားလကနကကင အပစမား၏ တကပြမားမာ အခ႕ျပညနယမားတြင ျဖစပြား

ေနဆျဖစသည။ ထ႔အျပင ျမနမာလ႔အသငးအ၀ငးအလႊာတငးတြင ျမနမာတပမေတာ၏ လႊမးမးမႈက ဆကလကတညရေနသည။

အစးရသစအေနျဖင နငငတ ကာ လ အခြငအေရး စခနစညႊနးမားႏငအည ဥပေဒမားက ျပငဆငျခငး၊ေျပာငးလျခငးႏင အေကာငအထည

ေဖာျခငးတ႔ ျပလပရန ႀကးမားေသာ တာ၀န၀တရားမား ရလာျပျဖစသည။

25

လြနစြာတးတကလာေသာ အထညခပလပငနး

ျမနမာႏငငတြင ဒမကေရစဆငရာျပျပငေျပာငးလမႈမား အစျပလာခနမစ၍ ဥေရာပသမဂၢအပါအ၀င နငငမားစြာက စးပြားေရး

ပတဆ႔မႈမားက ဖယရားေပးခသည။ ယခအခါ ျမနမာႏငငတြင ႏငငျခားရငးႏးျမႇပႏမႈသည တဟနထးတးတကေနသည။ ဤသ႔

ႏငငျခားရငးႏးျမႇပႏမႈမား စး၀ငမႈေၾကာင မၾကာေသးေသာႏစမားအတြငး အထညခပလပငနးသည အကးအျမတမားစြာရရလာၿပး

ကနးဂဏနးမားအရလညး အဆေပါငးမားစြာ တးတကလာသည။

၂၀၁၄ ခႏစ ျမနမာနငင၏ အထညပ႔ကနတနဖးသည အေမရကနေဒၚလာ ၉၈၆ သနး (ယ႐ ၇၂၀ သနး ၅) အထေရာကရခၿပး ၂၀၁၀

အထညပ႔ကနတနဖး (အေမရကနေဒၚလာ ၃၃၇ သနး/ ယ႐ ၂၇၀ သနး ၆ ) ထက သးဆနးပါး ျမငတကလာခသည။ ၇ ျမနမာအထညခပ

လပငနးရငမားအသငး၏ စာရငးမားအရ ၂၀၁၅ တြင အထညပ႔ကနတနဖး စစေပါငး အေမရကနေဒၚလာ သနး ၁၄၀၀ ေကာ (၁.၄၆

ဘလယ) သ႔မဟတ ယ႐ေငြအားျဖင သနး ၁၃၀၀ ေကာ (၁.၃၂ ဘလယ ၈) ရၿပး ျမနမာတစနငငလး၏ ျပညပပ႔ကနခြန ၁၀ ရာခငႏႈနး

က အထညပ႔ကနမားမ ရရသည။ ၉

ဥေရာပသမဂၢသည ျမနမာအထညပ႔ကနမားအတြက တရနထးႀကးမားလာေသာ ေစးကြကတစချဖစသည။ ၂၀၁၅ ခႏစတြင ဥေရာပ

သမဂၢမ ၎၏ႏငငမားအတြက အထညတငသြငးမႈတနဖး ယ႐ ၄၂၃ သနး ရၿပး ယခငႏစတငသြငးမႈထက ၈၀ ရာခႏႈနးပမားသည။၁၀

ႏစအနညးငယအတြငး ျမနမာနငင၏ အထညခပလပငနးသည အဓကေနရာတြင ပါ၀ငလာခေသာလညး ၎တြင ျဖစေပၚေနေသာ

အလပသမားအခြငအေရးႏင လ အခြငအေရးဆငရာအေျခအေနမားအေၾကာငး အနညးငယသာသရၾကသည။ ALR ၁၁, Progressive

Voice ၁၂ ႏင Oxfam ၁၃ အဖြ႕တ႔ကလညး ျမနမာႏငင၏ အထညခပလပငနးတြင ျဖစေပၚေနေသာ အလပသမားအခြငအေရး

ခးေဖာကခရမႈမားဆငရာ အစရငခစာမားက မၾကာေသးမက ထတေ၀ခသည။

5 For this conversion (US dollar to Euro) the currency rate of 1 July 2014 was used.6 For this conversion (US dollar to Euro) the currency rate if 1 July 2010 was used.7 HKTDC Research, “Myanmar Rising: The Garment Sector Takes Off “, 22 June 2016. <http://economists-pick-research.hktdc.com/business-news/ article/Research-Articles/Myanmar-Rising-The-Garment-Sector-Takes-Off/rp/en/1/1X000000/1X0A6IQS.htm>8 For this conversion (US dollar to Euro) the currency rate if 1 July 2015 was used.9 Textile Excellence, “Myanmar Rises As An Alternative Garment Manufacturing Hub,” 11 December 2016, <http://www.textileexcellence.com/news/ details/1651/myanmar-rises-as-an-alternative-garment-manufacturing-hub>10 European Commission DG Trade, “European Union, Trade in goods with Myanmar,” 4 November 2016, http://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2006/ september/tradoc_113423.pdf11 ALR, ‘Under Pressure – A study of labour conditions in garment factories in Myanmar which are wholly Korean owned or in a Joint Venture with Korean Companies,” March 2016, <http://www.actionlaborrights.org/attachments/view/?attach_id=1060>12 Progressive Voice, “Raising the Bottom - A Report on the Garment Industry in Myanmar,” December 2016, <http://progressivevoicemyanmar.org/ wp-content/uploads/2016/11/Raising-the-Bottom-Layout-English-Version-15-11-20161.pdf>13 Oxfam, ‘Made in Myanmar – Entrenched poverty or decent jobs for garment workers?,” December 2015, <https://www.oxfam.org/sites/www.oxfam.

org/files/file_attachments/bp209-made-in-myanmar-garment-workers-091215-en_0.pdf>

26

SOMO အေနျဖင လကရ ျမနမာနငငမထတလပေသာ အထညမားရရေနေသာ ဥေရာပအထညကမၸဏမား (သ႔မဟတ) မၾကာမ ထသ႔

ျပလပရနစစဥေနေသာ ဥေရာပအထညကမၸဏမားႏင ၎တ႔အား အထညသြငးသမား (Suppliers) က သေတသနအတြက အဓက

ေရြးခယခပါသည။ ဥေရာပသမဂၢသည ျမနမာႏငငအတြက ပကန-သြငးကနပါတနာ ျဖစလာပါသည။ ထ႔ျပင ၂၀၁၆ န၀ငဘာတြင

ျမနမာနငငအေပၚ၌ထားရေသာ လကကန စးပြားေရးပတဆ႔မႈက အေမရကနႏငငက ပယဖကေပးလကၿပျဖစ၍ မၾကာေတာသည

အနာဂတတြင အေမရကသ႔ အထညတငပ႔မႈမား ပမတးတကလာမညဟ ေမာလငနငေပသည။ ဥေရာပ အထညကမၸဏ ေတာေတာ

မားမားသည ျမနမာနငငမထတလပေသာအထညမားက ရရေနၾကၿပျဖစသည။

SOMO သည နယသာလနႏငငအေျခစက သေတသနစငတာတစချဖစၿပး “ဥေရာပ၏ သန႔ရငးေသာအ၀တအစားမားဆငရာစညး႐း

လႈ႕ေဆာမႈညြန႔ေပါငးအဖြ႕မား (European Clean Clothes Campaign coalitions) ႏင ပးေပါငးေဆာငရြကေနေသာ စငတာတစခလညး

ျဖစပါသည။ ထ႔ေၾကာင SOMO သည ဤသေတသနမတစဆင ဥေရာပရ အမတတဆပမား၊ အထညကမၸဏမား ႏင လကလ

ေရာငးခသလပငနးရငမားအား ျမနမာနငငတြင ျဖစေပၚေနေသာ ျပနာရပမားအား တာ၀နယေျဖရငးေပးရန အေရးဆေနၿပ

ျဖစပါသည။

အေျခခကေသာေမးခြနးမားသည ဤသေတသန၏ အေရးအႀကးဆး အစတအပငးအျဖစပါ၀ငေနသည။ အဓကေမးခြနးထတေထာကျပ

ထားသညမာ ျမနမာနငင၏ ပ႔ကနဥးစားေပးအထညခပလပငနး၌ အႏရာယႏင လကတစကမးအကြာတြင ေရာကရေနၿပျဖစေသာ

အလပသမားအခြငအေရး၊ လ႔အခြငအေရးမားႏင အမနတစကယျဖစေပၚလကရေသာ အလပသမားအခြငအေရးခးေဖာကခရမႈမား

ျဖစပါသည။ အေနာကႏငငမားအေနျဖင ေစးသကသာေသာအထညမားလအပခကသည အၿမတေစ ပမမားျပားလာလကရသည။

ျမနမာနငငအတြငး၌ ပမေကာငးမြနေသာ အလပအကငမား၊ အလပသမားအေျခအေနမားက ေဖာေဆာငေပးရန ထတးတကမားျပား

လာေသာ လအပခကမားက အကအညေပးနငပါမညလား (သ႔မဟတ) မညသ႔ကညေပးႏငမညနညးဆသည ေဆြးေႏြးမႈမားအေပၚ

ဤအစရငခစာ ေရးသားတငျပသမားျဖစသည SOMO ၊ အလပသမားအခြငအေရးေဆာငရြကသမားအဖြ႕ (Action Labor Right) ႏင

အလပသမားအခြငအေရး ကာကြယသမားႏငျမႇငတငသမားအဖြ႕ (Labor Rights Defenders and Promoters) တ႔က ပါ၀ငအားျဖည

နငရန ရညရြယပါသည။ ဒမကေရစအေျခမခငေသးေသာ ျမနမာကသ႔ႏငငမားတြင ကမၸဏႀကးမား ၀ငေရာကလပကငလညပတမႈ

ေၾကာင လ၊ ပတ၀နးကငႏင ျပညတြငး စးပြားေရးတြင အႏႈတသေဘာေဆာငေသာ သကေရာကမႈမား ရလာနငသညဆသည

အခကက နားလညမႈအေပၚတြင အထကေဖာျပပါ ေမးခြနးက အေျခခထားသည။

၁.၂။ သေတသနနညးလမး

၂၀၁၅ ခႏစ ဇလငလတြင ပထမအၾကမ အေျခအေနေလလာ ဆနးစစမႈျပလပရန SOMO မ သေတသမား ျမနမာနငငသ႔ လာ

ေရာကခသည။ ျမနမာႏငငရ ျပညတြငးျပညပ အဖြ႕အစညးမား၊ အလပသမားသမဂၢမား၊ အလပသမားႏငဆငေသာ အစးရမဟတ

ေသာ အဖြ႕အစညးမားႏင ဆကသြယမႈမားျပလပခသည။ ရညရြယခကမာ အလပသမားလပရားမႈႏငပတသကၿပး ထထ၀င၀င

သရလာေစရန၊ သကဆငပါ၀ငေနသမား၏ ေနာကေၾကာငးရာဇ၀င၊ အစအစဥမား၊ ရညမနးခကမားႏင အခကအခမားက

သရနားလညႏငရနအတြက ျဖစသည။ ထ႔ျပင သေတသန လကတြျပလပရနအတြက စတ၀ငစားေသာ၊ အဆငသငျဖစေနေသာ

ျပညတြငးရ အဖြ႕အစညးမားက ေရြးခယနငရနလညး SOMo က ရညရြယသည။

ဤပထမအႀကမ အေျခအေနေလလာဆနးစစမႈျပလပျခငးမ ရလာဒအေနျဖင SOMO၊ ALR ႏင LRDP တ႔အၾကား စမခကအတြက

ပါတနာမားအျဖစ ေဆာငရြကရန သေဘာတညခကရရခသည။ အဆပါစမခကတြင စြမးေဆာငရညျမႇငတငျခငး၊ သငတနးေပးျခငး၊

27

လကေတြ႔ကြငးဆငး သေတသနျပလပျခငး၊ အစးရက တြနးအားေပးျခငးႏင စညး႐းလႈ႕ေဆာျခငးဆငရာ လပေဆာငခကမား ပါ၀င

သည။

လကေတြ႔ကြငးဆငး သေတသနျပလပျခငးအတြက အခနကာလ၊ စကားလးအသးအႏႈနးမားႏင သေတသန၏ ဥးစားေပး ေဆာငရြက

လသညမားက ပမရငးလငးစြာနားလညႏငေစရန SOMO၊ ALR ႏင LRDP တ႔အၾကား ေဆြးေႏြးတငပငမႈမား၊ ႀကတငျပငဆငမႈမား

မၾကာခဏ ျပလပခသည။

ကြငးဆငးသေတသနျပလပရနအတြက အထညခပစက႐မားက ေရြးခယမႈျပလပခသည။ ေအာကပါ စ သတမတခကမားႏငအည

စက႐မားက ေရြးခယခပါသည -

- ျပညပေစးကြကသ တငပ႔ရန အထညထတလပေနေသာ စက႐မား

- ေရာကရႏငမႈႏင အလပသမားမားၾကား အဆကအသြယရမႈ။ ၿပးခေသာ ႏစအနညးငယအတြငး ALR ႏင LRDP တ႔သည

သငတနးမား ျပလပေပးျခငး ၊ အလပသမားေရးရာ အသအျမငဖြငေပးျခငးႏင အလပသမားဆငရာ ေဆာငရြကခကမားက

ပးေပါငးစစဥေပးျခငးတ႔မတစဆင ရာႏငခေသာ အလပသမားမားႏင အဆကအသြယမား ရရခသည။

- စက႐မား၏ လပငနးပတ၀နးကငအေျခအေနဆငရာ မတတမး။ ALRႏင LRDP တ႔အေနျဖင ရနကနႏင အထညခပလပငနး

တညရေသာ အျခားၿမ႕မားတြင သေတသန ျပလပခၿပး အလပသမား မားၾကားတြင ကြနရကတညေဆာကႏငခသျဖင

သတငးအခကအလကမတတမးမား အေျမာကအမားရေနေပသည။

- ပငဆငမႈ ။ ေနာကဆးေရြးခယမႈအရ သေတသနျပလပမညစက႐စာရငးတြင ျမနမာႏငငသားပငစက႐မားႏင ႏငငျခားသား

ပငစက႐မားဟ၍ အမးအစား နစခလး ပါ၀ငသည။

- ပထ၀အေနအထား။ ေနာကဆးေရြးခယမႈအရ သေတသနျပလပမည စက႐စာရငးတြင ပါ၀ငေသာ စက႐မားမာ ရနကနရ

မတညေသာ စကမႈဇနမားႏင အထးစးပြားေရးဇနမားတြင တညရသည။ ပခးရ စက႐တစ႐ႏင ပသမရ စက႐တစ႐တ႔လညး

ပါ၀ငသည။

သေတသနျပလပခသည စက႐ ၁၂ ႐၏နာမညက ဤအစရငခစာတြင မေဖာျပထားသကသ႔ သေတသနျပငဘက မညသညျပငပ

ဆကသြယမႈမးတြငမဆ ေဖာျပျခငးမရပါ။ ကနဥးတြင SOMO အေနျဖင စက႐နာမညမားက ေဖာျပရန ရညရြယခသည။ SOMO

သည အထညခပလပငနးတြင အထညထတလပတငပ႔မႈ အဆငဆငက ပြငလငးျမငသာစြာေဖာျပေလရေသာ ခငမာသညဥးေဆာင

အဖြ႕အစညးတစခ ျဖစပါသည။ အလပသမားထ ႀကေနရေသာျပနာမား၊ အထညခပစက႐မားႏင အဆပါ စက႐မားထမ ၀ယယသ

ေဖာကသညမားအၾကား မညသ႔ခတဆကမႈရသညက အမားသေအာင ပြငလငးျမငသာစြာ ေဖာျပျခငးျဖင အလပသမားမားအတြက

အေျခအေနတးတကေကာငးမြနလာေအာင ေဆာငရြကေပးရန သြငးအားစကြငးဆကမားအဆငဆငရ ပါ၀ငသကဆငေနသမားက

တြနးအားေပးနငသည။ ၀ယယသမား အေနျဖင အႏရာယျဖစႏငေျခမားက သတျပမရနလအပသကသ႔ ၎တ႔၏ Supplier စက႐

မား၌သာမက အနာဂတတြင ၎တႏငခတဆကမည Supplier စက႐မား၌လညး အမနတကယျဖစေပၚေနေသာ အလပသမား

အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားက သတျပရန လအပေပသည။ သ႔မသာလင သတငးအခကအလက ျပညစစြာရရၿပး ၀ယယမႈႏင

စပလဥး၍ ေရြးခယမႈမားျပလပႏငမည ျဖစသည။ စက႐နာမညမားက ေဖာျပျခငးအားျဖင အခကအလက တကမနကနမႈ ရ၊ မရ

ကလညး သရႏငသကသ႔ အစရငခစာ၏ အရညအေသြးကလညး ျမငတကေစသည။ ပြငလငးျမငသာမႈရျခငးအားျဖင ဤကသ႔ေသာ

ေကာငးကးမား ရသကသ႔ အျခားတစဖကတြငမ ဆးကးမားကလညး ျဖစသြားေစႏငသည။ သေတသနအတြက အငတာဗးခေသာ

အလပသမားမား၊ အျခားေသာ အလပသမားမား၊ ရပရြာလထ၊ သမဂၢတကၾကြလႈပရားသမား၊ အလပသမားအဖြ႕မားႏင/ သ႔မဟတ

28

အလပသမားသမဂၢမားအေပၚ ဆးကးမား သကေရာကသြားႏငသည။ ဤအစရငခစာတြင အထညခပလပငနး (အဓကအားျဖင

စက႐မား) တြင အလပလပေနေသာ အလပသမားမားႀကေတြ႕ေနရသည အေျခအေနဆးမားက တငျပထားသည။ မားေသာအားျဖင

အဆပါ အလပသမားမားမာ ငယရြယၿပး ၎တ႔၏ အလပသမားအခြငအေရးမားအေၾကာငး မသရၾကေပ။ အလပသမားလႈပရားမႈမား

လြတလြတလပလပ ေဆာငရြကနငသည အေျခအေနလညး ျမနမာနငငတြင မရေသးေၾကာငး ေတြ႕ရသည။ လ႔အခြငအေရးကာကြယ

ေစာငေရာကသမားအတြကလညး လၿခေရးမာ စးရမဖြယ အေျခအေနတြင ေရာကေနသည။ ထ႔ေၾကာင လကရအေနအထားတြင

ျမနမာနငင၌ ရရေနေသးေသာ အေျခအေနမားက ထခကမႈမရေစရန SOMO အေနျဖင သတထားရပါမည။ သေတသနျပလပခသည

စကရ ၁၂ ႐အနက စက႐တစ႐ကသာ SOMO ၏ ျပနလညဆနးစစသးသပေပးပါရန ေတာငးဆခကက လကေလာၿပး တ႔ျပနမႈ

ေပးခသည။ အျခားေသာ စက႐မားအေနျဖင ၎တ႔၏ သြငးအားစကြငးဆကမားအဆငဆငတြင ျဖစေပၚေနေသာ ျပငးထနသည

အလပသမားအခြငအေရး ခးေဖာကမႈမားအေၾကာငး တငျပထားသည ဤ အစရငခစာက မညသ႔တ႔ျပနမညဆသညက SOMO

အေနျဖင မသရနငေသးေပ။ ထ႔ေၾကာင SOMO အေနျဖင အထးတလည ဂ႐စကမႈျပရန ဆးျဖတခပါသည။ ဤေလလာဆနးစစခက

က SOMO ၏ ျပညတြငး ျပညပ ပါတနာအဖြ႕အစညးမားကလညး မေ၀မႈျပလပခသည။

၂၀၁၆ ခႏစ ေဖေဖာ၀ါရ မ ဇြနလအထ အလပသမား ၄၀၃ ဥးက အငတာဗး ျပလပခသည။ ၄၅ မနစစ ၾကာေသာ အငတာဗး ၃၀၀

ႏင ပမ အေသးစတကေသာ တစနာရစၾကာသည အငတာဗး ၁၀၃ ခက ျပလပႏငခသည။ အငတာဗးတြင အသးျပေသာ ေမးခြနးမား

ႏင ညႊနၾကားခကမားက SOMO၊ ALR ႏင LRDP တ႔က ပးတြျပငဆငခသည။ ေခါငးစဥ၊ ပါ၀ငမည အေၾကာငးအရာမား ႏင ေမးခြနးမား

တညေဆာကျခငးက ေသခာစြာ စဥးစားေဆာငရြကခသည။ ပမ ရညၾကာေသာ အငတာဗးမားသည အလပသမားမား၏ ဘ၀ႏင

ပတသကၿပး ေနာကခအေၾကာငးအရာမားႏင သတငးအခကအလကမားက ရရေစခသည။ ALR ႏင LRDP မ ၀နထမး ၁၀ ဥး ႏင

အျခားေစတနာ၀နထမးမားက အလပသမားမားအား အငတာဗးျပလပခသည။ ထ႔အျပင အရညအခငးျပည၀ေသာ စကားျပန၏

အကအညႏင အခ႕ေသာ အငတာဗးမားက SOMO က ျပလပႏငခသည။

၂၀၁၆ခႏစ ေဖေဖာ၀ါရလတြင SOMO ၏ သေတသမားက ALR ႏင LRDP ၀နထမးမား၊ ေစတနာ၀နထမးမားအတြက ႏစရကတာ

သငတနးျပလပခသည။ သငတနးတြင သေတသနအတြက အသးျပမည နညးလမး၊ တာ၀နႏင တာ၀နယမႈ အေၾကာငးတ႔က အေလး

ထား ေဆြးေႏြးခသည။ သြငးအားစကြငးဆကမား အဆငဆငရ တာ၀နယမႈဆငရာ သေဘာတရားမားအေၾကာငး ေဆြးေႏြးသကသ႔

သြငးအားစကြငးဆကမား အဆငဆငပြငလငးျမငသာရမႈ၊ အထညလပငနးမားေၾကာင လ႔အခြငအေရးဆငရာအေျခအေနမားအေပၚ

ဆးကးသကေရာကမႈရ၊မရက အခနႏငတစေျပးည ေလလာဆနးစစအေကာငအထညေဖာမႈျပလပျခငး Due Diligence (ကလသမဂၢ၏

လမးညႊန အေျခခမမား)၊ အလပသမားမားႏင ယၾကညမႈတညေဆာကရန အေရးပါမႈႏင အငတာဗးေျဖၾကားေပးမည အလပသမား

မားအတြက ေဘးကငးလၿခစတခမႈတ႔ကလညး ႏစရကတာ သငတနးကာလတြင ေဆြးေႏြးခပါသည။

၂၀၁၆ ေဖေဖာ၀ါရ မ ေမလအထ SOMO မ သေတသ အမးသမး Martje Theuws သည ရနကနတြင ေနထငခၿပး ကြငးဆငးေလလာမႈ

မားအတြက ALR ၊ LRDP တ႔ႏငအတ စစဥေဆာငရြကမႈမား ျပလပခသည။ Martje Theuws က ကၽြမးကငေသာျမနမာစကားျပနမ

ကညေပးခသည။

အလပသမားမားအား အငတာဗးျခငးႏင အငတာဗးေမးခြနးမားက ျမနမာဘာသာျဖင ျပငဆငျပလပခၿပး အဂၤလပဘာသာသ႔

ျပနဆခသည။ ဘာသာျပနဆထားေသာ အငတာဗးမားအား ေလလာသးသပျခငးႏင စနစတက ဆကလကေဆာငရြကမႈမားက

SOMO က ျပလပခသည။ သေတသနျပလပၿပးေနာက သးသပခက၊ ယဆခကမားပါ၀ငေသာ အစရငခစာက SOMO က အၾကမး

ေရးသားခၿပး ALR ႏင LRDP တ ကလညး ၀ငေရာကေဆြးေႏြးမႈႏင တ ျပနမတခကေပးမႈမား ျပလပခသည။ ၂၀၁၅ ခႏစ ဇလငလ၊

29

၂၀၁၆ ခႏစ ေဖေဖာ ၀ါရ မ ဧၿပလအထႏင ၂၀၁၆ ခႏစ ႏ၀ငဘာလတ႔တြင ဤသေတသနအတြက သကဆငပါ၀ငေနသမားႏင

ေတြ႕ဆၿပး အငတာဗးျပလပရာမ သတငးအခကအလကမားက ရရခသည။ သကဆငပါ၀ငေနသမားမာ - ျမနမာအလပသမား

သမဂၢမား၊ ကမၻာအလပသမား သမဂၢအဖြ႕ခပ (Global Union Federations – GUFs)၊ အလပသမားသမဂၢကညေပးေရး အဖြ႕အစညးမား

(Trade Union Support Organizations – TUSOs)၊ ျပညတြငး ျပညပ အစးရမဟတေသာအဖြ႕အစညးမား၊ အျပညျပညဆငရာ

အဖြ႕အစညးမား (ILO အပါအ၀င)၊ ျမနမာအထညခပလပငနးရငမားအသငး (MGMA)၊ Fair Wear Foundation ၊ ကင၀တလကနာစြာ

ကနသြယမႈအဖြ႕အစညး (Ethical Trading Initiative- ETI) ႏင ျမနမာႏငငတြင အထညထတလပေနေသာ အမတတဆပ (ကမၸဏ)

မားျဖစသည။

ကမၸဏမားအား ျပနလညဆနးစစျခငး

၂၀၁၆ ခႏစ၊ ဒဇငဘာလတြင ကမၸဏမားအား ျပနလညဆနးစစျခငးက SOMO မ ေဆာငရြကခပါသည။ သေတသနျပလပခေသာ

စက႐ ၁၂ ႐ႏင ၎တ႔၏ ျဖစႏငေျခရေသာ ေဖာကသညကမၸဏမားအား SOMO ၏ ျပနလညဆနးစစျခငးဆငရာ စခနစညႊနးႏငအည

အစရငခစာအၾကမးက ေပးပ႔ခၿပး အစရငခစာတြင ပါ၀ငေသာ အယအဆမားႏင အခကအလကဆငရာ မတကမႈ၊ မားယြငးမႈမား

ေတြ႕ရပါက ျပငဆငေပးႏငရန၊ မတခကႏင အႀကျပခကမားေပးႏငရန အခြငအေရးေပးခပါသည။ Fair Wear Foundation ႏင

ျမနမာနငငမ ထတလပေသာ အထညမားရရေနသညဟ သထားေသာ ၎၏အဖြ႕၀င အမတတဆပ( Brands) မားကလညး SOMO

ကဆကသြယခၿပး သေတသနျပလပခသည စက႐ ၁၂ ႐တြင ေအာဒါမာယျခငး ရ၊ မရ ေလလာခသည။ ဤသ ျပနလညဆနးစစမႈ

မား ျပလပေနသညက ရကသတႏစပတ ႀကတငအသေပးခၿပး တ႔ျပနမႈျပလပႏငရန ကမၸဏမားက အခန ႏစပတေပးခပါသည။

ဤသ အစရငခစာက ျပနလညသးသပျခငးအျပင သေတသနျပလပခသည စက႐ ၁၂ ႐က ျမနမာႏငငတြင လညပတေနေသာ

၎တ႔၏ စးပြားေရးလပငနးမားႏငပတသကၿပး ေမးခြနးမားေျဖၾကားေပးရန ေတာငးဆခသည။ အလားတစြာပင ၀ယယသ ကမၸဏမား

ကလညး ျမနမာနငငမထတလပေသာအထညမားရယမႈႏငပတသကၿပး ၎တ႔၏ မ၀ါဒမားႏင အေလအကငမားအေၾကာငး ေျဖၾကား

ေပးရနေတာငးဆခသည။

ျပနလညဆနးစစျခငးကာလ ၿပးဆးသညအခနတြင ကမၸဏမားထမ ျပနၾကားခက ၉ ခ ရရခပါသည။ အဆပါ ကမၸဏမားသည

သေတသနျပလပခေသာ စက႐ (သ႔မဟတ) တစခထကပေသာ စက႐မားတြင ၀ယယသမားျဖစေၾကာငး ေဖာထတႏငခသည။ ၁၄

ျပနၾကားခကေပးခေသာ ကမၸဏမားမာ C&A ၊ Deuter ၊ Gaastra ၊ H&M ၊ Primark ၊ New Look ၊ Muji ၊ Suitsupply ႏင Takko တ႔

ျဖစသည။

ျပနလညသးသပေပးပါရန ေတာငးဆခကက အေၾကာငးမျပနခေသာ ၀ယယသကမၸဏမားမာ - Lonsdale (Sports Direct) ၊ Kawasaki၊

Hudy ၊ Sports Direct ၊ Erima ၊ Henri Loyd ၊ Karrimor (Sports Direct)၊ Pierre Cardin ၊ Arrow ၊ Bessshirt ၊ Izumifuhaku ၊ K2

ႏင LL & S အ၀ယေကာပေရးရငး ( The Levy အပစ ) တ႔ျဖစသည။

14. အစရငခစာအၾကမးတြင ယေက လကလေရာငးကမၸဏျဖစသည Marks & Spencer ႏင အေမရက၏ Lollytogs အမတတဆပတ႔က စက႐ ၃ ႏင ၄ ၏ ေဖာကသညမား

ျဖစသညဟ ေဖာျပခသည။ SOMO ၏ အစရငခစာအၾကမးက ျပနလညသးသပေပးရန ေတာငးဆခကက Marks & Spencer က လကေလာခၿပး ၎တ႔အေနျဖင စက႐

၃ တြင ၂၀၁၅၊ ေမလ၌ စမးသပမာယမႈမားအၿပး ဆကလကမာယမႈမရေတာေၾကာငး အေၾကာငးျပနခသည။ စက႐ ၄ သည SOMO က ဆကသြယၿပး H & M ၊ Primark

ႏင C & A တ႔သည ၎တ႔၏ ေဖာကသညမားျဖစေၾကာငး အတညျပေပးခၿပး Lollytogs အေၾကာငးက ေဖာျပမႈ မျပခပါ။ စာပဒ ၄.၂ က ၾကညရန။

30

ထ႔အျပင သေတသနျပလပခေသာ စက႐ ၁၂ ႐ မဟတဘ ျမနမာနငငမထတလပေသာ အထညမားရရေနသည Fair Wear

ေဖာငေဒးရငး အဖြ႕၀ငမားကလညး အေထြေထြေမးခြနးမားက ေျဖၾကားေပးပါရန ေတာငးဆခသည။ အေၾကာငးျပနေသာ Fair Wear

Foundation အဖြ႕၀ငမားမာ - Engelber Strauss ၊ Fond of Bags ၊ Jack Wolfskin ၊ Mammut ၊ Odlo ၊ Salewa ႏင Vaude တ႔

ျဖစသည။ Fair Wear Foundation အဖြ႕၀ငျဖစေသာ Outdoor & Sports က ဆကသြယအေၾကာငးၾကားခေသာလညး အေၾကာငး

မျပနခေခ။ ထမသာ မက SOMO အေနျဖင Fair Wear Foundation မ ေပးပ႔ေသာစာက လကခရရခသည။ သေတသနျပလပခသည

စက႐ ၁၂ ႐အနက မညသညစက႐ထမမ အထညရရျခငးမရဟ Marks & Spencer ႏင O’Neill Europe တ႔က အေၾကာငးျပနလာသည။

စက႐ ၁၂ ႐အနက တစ႐ကသာ အစရငခစာ အၾကမးအား ျပနလညဆနးစစျခငးျပလပရန ေတာငးဆခကက လကေလာခသည -

စက႐ ၄။

SOMO ၏ ေတာငးဆခကအရ Ethical Trading Initiative (ETI) အဖြ႕အေနျဖင ျမနမာအနညးဆး အခေၾကးေငြႏငပတသက၍

၎တ႔၏ ခဥးကပမႈဆငရာ သတငးအခကအလကမားက မေ၀ေပးခသည။

ျမနမာႏငင၏ မတေသာအလပသမားအသငးအဖြ႕ (Fair Labour Association)ဆငရာ မ၀ါဒမားအေၾကာငး ႏင စးပြားေရးလပငနး

မား၏ လမႈဆငရာတာ၀နမားအေၾကာငးက ဤအစရငခစာတြင မတခကမား ေရးသားထားပါသည။ အဆပါ အေၾကာငးအရာမားမာ

အမားလြယကစြာ ရာေဖြေတြ႕ရနငေသာ အေၾကာငးအရာမားလညးျဖစသည။ ဤကသ႔ေသာ အျခားခဥးကပမႈ ေျခလမးမားအေၾကာငး

ကလညး အမားလြယကစြာရာေဖြေတြ႕ရနငေသာ အရငးအျမစမားက မျငမး၍ေသာလညးေကာငး၊ SOMO ၏သေတသမားႏင ေဆြးေႏြး

၍ေသာလညးေကာငး ဤအစရငခစာတြင ေဖာျပထားပါသည။

အထညခပအလပသမားမား မနကခငး အလပမစမ ဖယရေပၚမ ဆငးလာၾကစဥ။ Lauren DeCicca/ MAKMENDE

31

ပြငလငးျမငသာမႈရေသာကမၸဏမားႏင စးပြားေရးလပငနးမားသည ပြငလငးျမငသာမႈမရေသာ စးပြားေရးလပငနးမားထက ပမၿပး

အာ႐စကခရမညဆသညမာ ေရာငလႊ၍မရေသာ အခကျဖစသည။ မမတ႔၏ လပငနးမ၀ါဒမား၊ အေလအကငမားႏင စမကနးမား

အေၾကာငး၊ ေလလာဆနးစစခကမားႏင ႀကေတြ႕ရမညအႏရာယ ျဖစနငေျခမားအေၾကာငးက အမားႏင မေ၀ေဆြးေႏြးေသာသမား

အေနျဖင ပမအာ႐စကခရေလရသည။ သ႔ေသာ အခနတငး အေပါငးလကၡဏာေဆာငေသာအျမငျဖင အာ႐စကခရျခငး မဟတဘ

ျပငးျပငးထနထန ေ၀ဖနခရေလ ရတတသည။ ပြငလငးျမငသာမႈမရေသာ စးပြားေရးလပငနးရငမားမာမ အမားမျမငေတြ႕နငသျဖင

ထကသ႔ႀကရျခငး မရေခ။ ဤအခကသည အတငးအတာတစခထ တရားမတမႈ မရဟ SOMO အေနျဖင နားလညပါသည။ ဤအခက

က ပြငလငးျမငသာမႈရျခငး၏ ဆးကး (သ႔မဟတ) အျခားသကဆင ပါ၀ငသမားႏင ပြငလငးျမငသာစြာ လပကငေဆာငရြကမႈေၾကာင

ႀကေတြ႕ရေသာဆးကးဟ ဆ၍ရေကာငးရႏငေပသည။ သ ႔ပါေသာလညး စးပြားေရးလပငနးမားေၾကာင လႏငကမၻာႀကးအေပၚ

မညသ႔သကေရာကမႈရသညက ေ၀ဖနေလလာသးသပရမညမာ SOMO ၏ အဓကလပငနး ျဖစပါသည။ ဤသ႔ ေ၀ဖနေလလာသး

သပျခငးသည ေလလာေစာငၾကညသတစဥးျဖစေသာ SOMO ၏ အဓကကေသာအစတအပငးႀကးတစခ လညးျဖစသည။

၁.၃ ။ အၾကမးဖဥးေဖာျပခက

အခနး ၂ တြင ျမနမာႏငင၌ မၾကာေသးမက ေတြ႕ရခရေသာ ႏငငေရး၊ လမႈေရးႏင စးပြားေရး ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈမားက ေဖာျပထားပါသည။

အခနး ၃ တြင သကဆငရာ ႏငငတကာစာခပမား၊ စသတမတခကမားႏင လမးညႊနမား ပါ၀ငသည။ ျမနမာအလပသမားဥပေဒ

အေၾကာငးကလညး ေဖာျပထားသည။ ဤအခနးတြင ေဖာျပထားေသာ သတငးအခကအလကမားက “Fair Wear Foundation ၏

ျမနမာနငငအေၾကာငးေလလာျခငး” မ ရရသည။ Fair Wear Foundation ၏ ျမနမာနငငအေၾကာငး ေလလာျခငးသည SOMO မ

ေကာကယ ေလလာဆနးစစခေသာ သတငးအခကအလကမားက အေျချပထားသည။ ၁၅

အခနး ၄ တြင SOMO၊ ALR ႏင LRDP တ႔က ကြငးဆငးသေတသနႏင ႐းပငးဆငရာသေတသနျပလပရာမရရေသာ ေတြ႕ရခကမားက

ေဖာျပထားပါသည။ ထ႔အျပင သငေလာေသာေနရာမားတြင စက႐မားႏင ၀ယယသကမၸဏတ႔၏ အေၾကာငးျပနခကမားက တငျပ

ထားသည။

အခနး ၅ တြင ၀ယယသကမၸဏမား၏ ျမနမာနငငအေပၚ၌ ထားရေသာ မ၀ါဒမားႏင အေလအကငမားက ေဖာျပထားပါသည။ ထ႔အျပင

ျမနမာအလပသမားလပရားမႈအေၾကာငး၊ ၀ယယသကမၸဏမား၊ အထညခပ စက႐မား၊ ၀ယယသကမၸဏမား၏ Supplier စက႐မား၊

အျခားသကဆငပါ၀ငေနသမားအေၾကာငးႏင ျမနမာနငငရ သြငးအားစကြငးဆကမားအဆငဆငရ ေဆာငရြကေနမႈမားအေၾကာငးက

တငျပထားပါသည။

အခနး ၆ တြင နဂးခပ ေကာကခကမား၊ အႀကျပခကမားႏငအတ အစရငခစာက အဆးသတထားပါသည။

ဤအစရငခစာတြင အသးျပထားေသာစကားလးမား အားလးအတြက SOMO တြင တာ၀နရသည။ အဓက အခကအလကမား

(Executive Summary)၊ အခနး ၄ ႏင အခနး ၆ တ႔တြင ALR ႏင LRDP တ႔က SOMO ႏင ပးတြေရးသားထားသည။ အခနး ၁၊ ၂၊ ၃

ႏင ၅ တ႔ကမ SOMO ကသာ ေရးသားထားျခငး ျဖစပါသည။

15 Fair Wear Foundation, “Myanmar Country Study”, 2016, <http://www.fairwear.org/wp-content/uploads/2016/11/CS-Myanmar-2016.pdf>

32

၂ ။ ျမနမာအေရြ႕

ဤအခနးတြင ျမနမာအထညခပလပငနးမား၏ ေနာကေၾကာငးရာဇ၀ငက ပမသရႏငေစရနအတြက ျမနမာႏငင၌ မၾကာေသးမက

ေတြ႕ရခရေသာ ႏငငေရး၊ လမႈေရးႏင စးပြားေရးဖြ႕ၿဖးတးတကမႈမားက ေဖာျပထားပါသည။ အထညခပလပငနးအေနျဖင သတမရမည၊

ေလးေလးနကနကထညသြငးစဥးစားရမည လမႈ-စးပြားႏင ႏငငေရးဆငရာ ျပနာရပမား၊ စနေခၚမႈမားက တငျပေဆြးေႏြးထားသည။

စစအာဏာရငစနစမ ပါလမန ဒမကေရစ စနစသ ကးေျပာငးခသညက တငျပထားသည။ ျမနမာလဥးေရႏငပတသက၍ ကနးဂဏနး

မားႏင ေလလာဆနးစစမႈမားကတငျပထားသကသ႔ တငးရငးသားလနညးစမား၏ အေျခအေနႏင ရညမနးခကမား အေၾကာငးက

လညး ေဖာျပထားသည။ ျမနမာတပမေတာႏင တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႕အစညးမားၾကား တကပြမား ဆကလကျဖစပြားေနဆ

ျဖစၿပး မလေလာကေသာ ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥေၾကာင ႏငငတညၿငမေရးႏင တငးသျပညသားတ႔၏ အသကေမြး၀မးေကာငးမႈက

မညသ႔ ၿခမးေျခာကမႈရေနေၾကာငးကလညး ေဆြးေႏြးထားသည။

စးပြားေရးႏင ကနသြယေရးေခါငးစဥေအာကတြင စးပြားေရးဖြ႕ၿဖးတးတကမႈႏင ဆငးရမြေတမႈအေၾကာငး၊ ဥေရာပသမဂၢႏင အေမရက

တ႔၏ ကနသြယေရးမ၀ါဒမားအေၾကာငး၊ ကနသြယမႈဆငရာ အေရးယပတဆ႔မႈႏင ပတဆ႔မႈအလြန ရငးႏးျမႇပႏမႈမား အေၾကာငး၊

လကရ ေဆြးေႏြးျငငးခလကရေသာ ဥေရာပသမဂၢ-ျမနမာ ရငးႏးျမႇပႏမႈကာကြယျခငးဆငရာ သေဘာတညခကအေၾကာငးႏင

ပတသက၍ ကနးကဏနးမားႏင ေလလာဆနးစစမႈက ေဖာျပထားသည။ အထးစးပြားေရးဇနမားတညေဆာကမႈႏင ပတသက၍လညး

သတငးအခကအလကမား ေပးထားပါသည။

၂.၁။ စစအာဏာရငအပခပေရးမသည ပါလမနအစးရသ ၾကမးတမးေသာခရး

ျမနမာဒမကေရစသည ပြငလနးစျပလာသလ လြယကစြာလညး ၿပကြသြားနငသည။ ဆယစႏစမားစြာ ၾကာျမငခေသာ စစအပခပေရးမ

သည ပါလမနအစးရ (ယခထ အတညျပႏငျခငးမရေသး) ဆသ အသြငကးေျပာငးမႈမားက ျမနမာႏငငတြင မၾကာေသးေသာႏစမားက

စတငခသည။ ဤလမးခရးသည ရညၾကာသကသ ၾကမးတမးမညမာ ေသခာေနၿပး အနာဂတသညလညး မေရရာဆျဖစသည။

၁၉၆၂ တြင ဗလခပႀကးေန၀ငးက အာဏာသမးခသည။ ထစဥက ျမနမာႏငငက ဗမာႏငငဟ ေခၚသည။ ျမနမာႏငငသည ျမနမာ

တပမေတာ၏ တက႐က ထနးခပမႈေအာကတြငလညးေကာငး၊ သြယ၀က ထနးခပမႈေအာကတြငလညးေကာငး ႏစေပါငးမားစြာ

ေနခရသည။ ၁၉၆၂ မစ၍ အာဏာရသမာ ျမနမာတပမေတာသာျဖစခၿပး အစးရတစရပလးတြင တပမေတာက စဥဆကမျပတ

ပါ၀ငခသည။၁၆ ဥးေန၀ငးဥးေဆာငသည စစအပခပေရးက ျမနမာဆရယလစလမးစဥက ခမတ အေကာငအထညေဖာခသည။

ျမနမာဆရယလစလမးစဥတြင စးပြားေရးလပငနးမားက ႏငငပငျပျခငးႏင စးပြားေရးအရ အျခားႏငငမားအေပၚ အမအခကငးမႈ

(သ႔မဟတ) စးပြားေရးအရ ျမနမာႏငငသည ကမၻာႀကးႏင မဆကသြယဘ သးျခားေနထငမႈတ႔ ပါ၀ငသည။

16 Transnational Institute, “Myanmar: The Dilemma of Ceasefires but No Peace. A Commentary by Lahpai Seng Raw,” 19 October 2016, <https://www.tni.org/en/article/myanmar-the-dilemma-of-ceasefires-but-no-peace>

33

ဆႏၵျပမႈမားက ႏစေပါငးမားစြာ အၾကမးဖကႏမနငးခသည။ ၁၉၈၈ တြင အစးရ၏ စးပြားေရးဆငရာ မားယြငးေသာ စမခန႔ခြမႈႏင

ႏငငေရးအရ ဖႏပမႈက ဆန႔ကငသည လထအၾကြမႈျဖစပြားခသည။ အဆပါ အၾကြမႈသည ျမနမာတစနငငလးအႏ႔ ဒမကေရစဆငရာ

လႈပရားဆႏၵျပမႈမားအသြင ဥးတညသြားခသည။ စစအပခပေရးအေနျဖင ဆႏၵျပသမားက အၾကမးဖကႏမနငးခၿပး လၿခေရးတပသား

မားက ဆႏၵျပသ ရာေပါငး၊ ေထာငေပါငးမားစြာက သတပစခၾကသည။ ၁၉၈၈ ဇလငလတြင ဗမာဆရယလစလမးစဥပါတ၏ ဥက႒

ရာထးမ ဥးေန၀ငး ႏႈတထြကခသည။ ဤသ႔ ႏႈတထြကမႈမျပမအထ ျမနမာႏငငေရးစငျမငက ေနာကကြယမ ဥးေန၀ငးက လႊမးမးထား

ခသည။ ၎ေနရာက ဆကခသည ဗလခပႀကးေစာေမာင လကထကတြင ႏငငေတာၿငမ၀ပပျပားမႈ တညေဆာကေရးအဖြ႕ (SLORC)

က စတငတညေထာငခသည။ ၁၉၉၇ ခႏစတြင ႏငငေတာ ေအးခမးသာယာေရးႏင ဖြ႕ၿဖးေရးေကာငစ (SPDC) အျဖစ အမညေျပာငး

ခသည။

၁၉၈၉ တြင နငငေတာၿငမ၀ပပျပားမႈ တညေဆာကေရးအဖြ႕က စစအပခပေရးအမန႔ (မာရယေလာ) က ေၾကညာခသည။ ထ႔အျပင

အမးသားဒမကေရစအဖြ႕ခပ၏ ေခါငးေဆာင ေဒၚေအာငဆနးစၾကညက ေနအမအကယခပ ခခသည။ ထႏစမာပင ႏငင၏အမညက

ဗမာႏငငမ ျမနမာႏငငသ႔ ေျပာငးခသည။

၁၉၉၀ ခႏစ၊ ေမလတြင နစေပါငး ၃၀ အတြငး လြတလပေသာ ေရြးေကာကပြမားက ပထမဆးအႀကမ ကငးပနငခသည။ NLD က မ

၈၀ ရာခငႏႈနး အႏငရခသည။ သ႔ေသာလညး စစအာဏာရငတ႔က အာဏာလႊေျပာငးေပးရန ျငငးဆနခၾကသည။ ၂၀၀၈ ခႏစတြင

ယခထသက၀ငေနဆျဖစေသာ ဖြ႕စညးပအေျခခ ဥပေဒက ကယကယျပန႔ျပန႔ေ၀ဖနမႈမားရေသာလညး အတညျပ ျပ႒ာနးခၾကသည။

၂၀၀၈ ဖြ႕စညးပအရ ျမနမာ အထကလႊတေတာႏင ေအာကလႊတေတာတြင တပမေတာသား ကယစားလယ ၂၅ ရာခငႏႈနးအား

ေရြးေကာကပြ ၀ငစရာမလဘ လႊတေတာအမတအျဖစ ပါ၀ငခြငေပးထားသကသ႔ ျပညထေရး၀နႀကးဌာန၏ ျပညေထာငစ၀နႀကး၊

ကာကြယေရး၀နႀကးဌာန၏ ျပညေထာငစ၀နႀကးႏင နယစပေရးရာ၀နႀကးဌာန၏ ျပညေထာငစ၀နႀကးတ႔က ျမနမာတပမေတာမ

ခန႔အပသည။ ထ႔အျပင မသားစထတြင နငငျခားသားပါ၀ငေနလင သမၼတျဖစခြင မရေခ။ NLD ေခါငးေဆာင ေဒၚေအာငဆနးစၾကည

တြင ၿဗတသႏငငသားျဖစသည သား ႏစေယာကရၿပး ကြယလြနသြားခၿပျဖစေသာ သမ၏ ခငပြနးမာလညး ၿဗတသႏငငသားျဖစ

သညအားေလာစြာ သမအေနျဖင သမၼတျဖစခြင မရေခ။ ဖြ႕စညးပအေျခခ ဥပေဒက ျပငဆငလပါက ၇၅ ရာခငႏႈနး သေဘာတညခက

ရရန လအပၿပး တပမေတာသားကယစားလယမားက အေရးပါသည ဗတအာဏာ ေပးထားသည။

၂၀၁၀ ခႏစ၊ ႏ၀ငဘာလတြင အေထြေထြေရြးေကာကပြမား ကငးပခသည။ ျမနမာတပမေတာက ေကာေထာကေနာကချပထားသည

အသစစကစက ဖြ႕စညးထားေသာ ျပညေထာငစႀက႕ခငေရးႏင ဖြ႕ၿဖးေရးပါတက ေရြးေကာကပြတြင အနငရရခသည။ ထစဥက

အတကအခပါတက ေရြးေကာကပြဆငရာ မသမာမႈမား အမားအျပားျဖစပြားခသညဟ ေျပာဆခၿပး အေနာကနငင အမားစကလညး

ေရြးေကာကပြရလဒက ျပငးျပငးထနထန ေ၀ဖနခသည။ သ႔ေသာျငားလညး ၂၀၁၀ ခႏစမစ၍ ျပျပငေျပာငးလေရးဆငရာ လပငနးစဥ

စတငခပါသည။ ေဒၚေအာငဆနးစၾကညသည ေနအမအကယခပမ လြတေျမာကလာခၿပး ႏငငေရး အကဥးသား ၂၀၀ ေကာလညး

လြတေျမာကလာသည။ အလပသမားသမဂၢမားဖြ႕စညးခြငႏင ဆႏၵထတေဖာခြငျပသည အလပသမားဥပေဒအသစမား ထြကေပၚလာ

သည။ စာနယဇငး ဆငဆာျဖတေတာကမႈကလညး ေျဖေလာေပးခသည။၁၇ သ႔ေသာလညး အႀကးမားဆး ျပနာရပမားမာ

ဆကလကတညရေနဆ ျဖစသည။ ျမနမာတပမေတာႏင တငးရငးသားလကနကကင အဖြ႕အစညးမားၾကား တကပြမားမာ ျပညနယ

အခ႕တြင ဆကလကျဖစပြားေနဆျဖစသည။ အစးရတပမားႏင အျခားလကနကကငအဖြ႕မား၏ ကေလးစစသား စေဆာငးမႈမားမာ

ဆကလက ျဖစေပၚေနဆျဖစေၾကာငး ၾကားသရသည။ ၁၈ ၿခေျပာရမညဆပါလင ျမနမာလ႔အဖြ႕အစညး၏ အလႊာတငးတြင ျမနမာ

တပမေတာ၏ ၾသဇာအာဏာမာ လြနစြာျမငမားေနဆျဖစသည။

17 BBC, “Timeline: Reforms in Myanmar, 8 July 2015,” <http://www.bbc.com/news/world-asia-16546688> (18 November 2015).18 UN Office of the Special Representative of the Secretary General for Children and Armed Conflict, no date, <https://childrenandarmedconflict.un.org/ countries/myanmar/> (16 June 2016).

34

၂၀၁၅ ခနစ၊ န၀ငဘာလ ၈ ရကေန႔တြင အေထြေထြေရြးေကာကပြမားက ကငးပခသည။ ၁၉၉၀ ေနာကပငး ပထမဆးအႀကမအျဖစ

လြတလပေသာ ေရြးေကာကပြမားက ျပနလညကငးပခြငရျခငး ျဖစသည။ NLD ပါတက မ ၇၇ ရာခငႏႈနးႏင ျပညေထာငစႀက႕ခငေရးႏင

ဖြ႕ၿဖးေရးပါတက ၁၀ ရာခငႏႈနး အသးသး အနငရရခသည။ ၂၀၁၆ ခႏစ၊ မတလ ၃၀ ရကေန႔တြင ဥးထငေကာက NLD ၏ ပထမဆး

သမၼတအျဖစ ကမးသစၥာကနဆခသည။ ေဒၚေအာငဆနးစၾကညသည ႏငငျခားေရး၀နႀကးဌာန၏ ၀နႀကးအျဖစလညးေကာငး၊ သမၼတ႐း

၀နႀကးဌာန၏ ျပညေထာငစ၀နႀကးအျဖစလညးေကာငး ခန႔အပျခငးခရသည။ ၂၀၁၆၊ ဧၿပလတြင ၁၉ ျမနမာလႊတေတာက ႏငငေတာ

အတငပငခ ဟေခၚသည ရာထးအသစက လကခသေဘာတခၿပး ေဒၚေအာငဆနးစၾကညသည ျမနမာႏငင အပခပေရးအစးရ၏

အေရးပါေသာ သတစဥးျဖစလာသည။

ယခငအစးရတြင ပါ၀ငခဖးေသာ ရာထးႀကးအရာရမားသည ယခအစးရသစ၌လညး တစစတတစပငး ပါ၀ငလကရသည။ ဥပမာ

အားျဖင - ျပညေထာငစႀက႕ခငေရးႏင ဖြ႕ၿဖးေရးပါတ၏ ဗဟေကာမတ၀င တစဥးျဖစသ၊ ယခင တပမေတာအစးရလကထကက

ပ႔ေဆာငေရး၀နႀကးဌာန၏ ၀နႀကးလညးျဖစခသ ဥးသနးေဆြ သည ယခအစးရလကထကတြင အလပသမား၊ လ၀ငမႈႀကးၾကပေရးႏင

ျပညသ႔အငအား၀နႀကးဌာန၏ ျပညေထာငစ၀နႀကး ျဖစလာသည။ ၂၀

ထ႔အျပင လကရ အစးရအပခပေရးသည ယခငအစးရလကထက ျပညသ႔၀နထမးမားအေပၚတြင ႀကးေလးစြာ မခမႈရေနသည -

ဥပမာအားျဖင အလပသမား၀နႀကးဌာန၏ အႀမတမးအတြငး၀န၊ ၀နႀကးဌာနေအာကရ ဥးစးဌာနမား၏ ညႊနၾကားေရးမးခပတ႔မာလညး

ယခငအစးရလကထကကပင တာ၀နထမးေဆာငေနခေသာသမား ျဖစသည။ ခ႐ငႏင ၿမ႕နယအဆင အျငငးပြားမႈေျဖရငးေရးအဖြ႕

မားကလညး ျပညသ႔၀နထမးမားျဖင ဖြ႕စညးထားၿပး အဆပါ ၀နထမးမားမာ စစအစးရလကထကကပင ထရာထးမားတြင တာ၀နထမး

ေဆာငေနသမား ျဖစသည။

တငးရငးသားမား နစေပါငးမားစြာ ေတာငးဆေနၾကေသာ ကယပငအပခပခြငအတြက မားစြာေမာလငခကမရဘ ဗဟခပကငသည

တစျပညေထာငစနစအျဖစသာ ဆကလကတညရေနသျဖင ျပညေထာငစ အစးရသစႏငပတသက၍ ေတာေတာမားမားက ေ၀ဖန

ၾကသည။ (ေအာကတြင ၾကညပါ)

ႏငငေရး၊ ျမနမာတပမေတာႏင စးပြားေရးလပငနးရငမားအၾကား ပတသကေနမႈမာလညး ေနာကထပ စးရမစရာတစခ ျဖစပါသည။

တပမေတာတြင တာ၀နထမးေဆာငခဖးသမားက အေရးပါေသာ စးပြားေရးလပငနးမားတြင ရငးႏးျမ . ႇပႏမႈမား ျပလပထားသည။ ၂၁

NLDသည ပထမဆး အႀကမအေနျဖင ႏငငအပခပေရးႏင ဥပေဒျပေရးတ႔တြင ပါ၀ငလာၿပး တာ၀နမားထမးေဆာငလာသည။

သ႔ပါေသာလညး အပခပေရးပငးတြင အေတြ႕အႀကမရေသာ NLD ဥးေဆာငသည အစးရ အေနျဖင အဆပါတာ၀နမားက ထမးေဆာင

နငပါမညလားဟ စးရမမႈမားလညး ရေနၾကသည။ ဤအခကသည NLD လႊတေတာအမတမားအတြက မနသည။

19 The army representatives in parliament refused to vote, stood in protest and complained repeatedly that this new bill is unconstitutional. Source: BBC News, “Myanmar parliament approves Aung San Suu Kyi ‘PM-like’ role,” 5 April 2016, <http://www.bbc.com/news/world-asia-35967763>20 Myanmar Times, “Who’s who: Myanmar’s new cabinet,” 23 March 2016, <http://www.mmtimes.com/index.php/nationalnews/nay-pyi-taw/19609- who-s-who-myanmar-s-new-cabinet.html>21 Shibani Mahtani and Richard C. Paddock , “‘Cronies’ of Former Myanmar Regime Thrive Despite U.S. Blacklist. Targeted companies such as Myanmar’s Asia World keep a tight hold on the country’s economy,” Wall Street Journal, 12 August 2015, http://www.wsj.com/articles/cronies-of-former-myanmar- regime-thrive-despite-u-s-blacklist-1439433052

35

NLD၏ နငငေရး ေခါငးေဆာငမားအေနျဖင အရပဖကအဖြ႕အစညးမား (မၾကာေသးမက ေပၚထြကလာေသာ အလပသမားသမဂၢမား

အပါအ၀င) ႏင ပးေပါငးေဆာငရြကရန စတ၀ငစားမႈနညးပါးေနသညဟ ထငရသည။ ၂၂

၂.၃ ။ စးပြားေရးႏင ကနသြယမႈ

ႏစေပါငးမားစြာ အာဏာရငစနစေအာကကေရာကၿပး သးျခားျဖစေနခရာမ ယခအခါျမနမာစးပြားေရးသည တးတကလာၿပျဖစသည။

မၾကာေသးမႏစမားအတြငး ႏစစဥတးတကမႈႏႈနး (ပမးမ) ၅ ရာခငႏႈနးျဖင တးတကလာသည။ ၃၆ ၂၀၁၅ ခႏစတြင ျပညတြငး

အသားတငထတကန တးတကမႈမာ ၇.၂ ရာခငႏႈနး ရသညဟ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏက ဆသည။

တစခနတညးမာပင ေငြေဖာငးပြႏႈနး ၁၁ ရာခငႏႈနးရသညဟလညး သရသည။ ၃၇ ေရႀကးေရလမႈမားေၾကာင စကပးေရးသးႏမား

ဆးရြားစြာပကစးခရၿပး စားေသာကကနေစးႏႈနးမားတကလာကာ ေငြေဖာငးပြႏႈနးလညး ျမငတကလာသညဟ သရခရသည။

၂၀၀၇ ခႏစတြင ခန မနးေျခအားျဖင လဥးေရ၏ ၃၂.၇ ရာခငႏႈနးသည ဆငးရမြေတမႈမဥး ( အနညးဆးခန မနး၀ငေငြထကပငနညး

ေသာ ၀ငေငြသာရျခငး) ေအာကသ ေရာကရခသည။ ၃၈ ၂၀၁၄ ခႏစတြင ဆငးရမြေတမႈႏႈနးမာ ခန႔မနးေျခအားျဖင ၂၆ ရာခငႏႈနး

ရသည။ ၃၉ လဥးေရ၏ ၇၀ ရာခငႏႈနးသည ေကးလကေဒသမားတြင ေနထငၾကသည။ ေကးလကေဒသမားတြင ဆငးရမြေတမႈမာ

ၿမ႕ျပ၏ ဆငးရမြေတမႈထက ႏစဆပျမငသည။ အထးသျဖင တငးရငးသားလနညးစမားေနထငၾကသည ေ၀းလေခါငးပါးေသာ

နယစပေဒသမားႏင ပ႗ပကၡသငေဒသမားတြင ဆငးရမြေတမႈ ပမျမငမားသည။ ၄၀ လဥးေရ၏ ေလးပတစပကသာ လပစစဓာတအား

သးစြခြငရေသးသည။ ၄၁ စြမးအငအတြက ထငးက ကယကယျပန႔ျပန႔ သးစြေနၾကရဆ ျဖစသည။

22 SOMO conversations with labour NGOs in Myanmar in December 2016.36 UNDP, “About Myanmar,” no date,http://www.mm.undp.org/content/myanmar/en/home/countryinfo.html (6 January 2016).37 Asian Development Bank, “Outlook 2016 – Update”, 2016, <https://www.adb.org/sites/default/files/publication/197141/ado2016-update.pdf> 38 CIA, “The World Factbook – Burma”, last updated 19 December 2016, <https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/bm.html>39 UNDP, “About Myanmar,” no date, <http://www.mm.undp.org/content/myanmar/en/home/countryinfo.html> (6 January 2016).40 UNDP, “About Myanmar,” no date, <http://www.mm.undp.org/content/myanmar/en/home/countryinfo.html> (6 January 2016).

41 UNDP, “About Myanmar,” no date, <http://www.mm.undp.org/content/myanmar/en/home/countryinfo.html> (6 January 2016).

36

ျမနမာနငငသည ၂၀၀၈ ခႏစတြင ဆးရြားျပငးထနစြာႀကခရေသာ ဆငကလနးနာဂစကသ႔ ရာသဥတေျပာငးလမႈဒဏႏင ရာသဥတ

ဆး၀ါးျပငးထနမႈဒဏက ႀကေတြ႕ရႏငေျခ အလြနျမငသည။ ဤအခကေၾကာင ေကးလကေန ဆငးရသားလထအတြက အႏရာယ

ကေရာကနငေျခႏင ထခကနငေျခ အလြနတရာ ျမငမားသည။ အထးသျဖင အမးသမးမား၊ ကေလးမားႏင အျခားထခကလြယအပစ

မားအတြက ျဖစသည။ ေဒသခလထ အေနႏငလညး ႀကတငျပငဆငထားမႈ မရသေလာကျဖစၿပး စနေခၚခကႀကးတစရပျဖစေနသည။

သ႔ေသာလညး ျမနမာႏငငတြင သဘာ၀သယဇာတေပါမားၿပး ႏငငျခားရငးႏးျမႇပႏမႈမားက ဆြေဆာငနငသည ပျမစေသာအလပ

သမားထ ရသည။ စြမးအငက႑၊ အထညခပလပငနး၊ သတငးအခကအလကႏင နညးပညာ၊ အစားအေသာကႏင အေဖာယမကာ

ပငးတြင အလပသမားမား အထးတလည လအပေနသည။ ကတျပထားေသာ ႏငငျခားတက႐ကရငးႏးျမႇပႏမႈ တးတကမႈသည ၂၀၁၃

ဘ႑ာေရးႏစတြင အေမရကန ေဒၚလာ သနး ေလးေထာငတစရာ (၄.၁ ဘလယ) သ႔မဟတ ယ႐ သနးေပါငး သးေထာငတစရာ (၃.၁

ဘလယ ) ရၿပး ၂၀၁၄ ဘ႑ာေရးႏစတြငမ အေမရကနေဒၚလာ သနးေပါငး ရစေထာငတစရာ (၈.၁ ဘလယ) သ႔မဟတ ယ႐ သနးေပါငး

ငါးေထာငကးရာ (၅.၉ ဘလယ) အထ တးတကလာသည။ ၄၂

ေရနႏင သဘာ၀ဓာတေငြ သည ျမနမာနငင၏ အဓက ပ႔ကနစာရငးထတြင ပါ၀ငသည။ အျခားေသာ ပ႔ကနမားမာ ဟငးသးဟငးရြကမား၊

သစ၊ ငါး၊ အ၀တအထည၊ ရာဘာႏင သစသးတ႔ ျဖစသည။ ျမနမာနငင၏ အဓက ပ႔ကနပါတနာမားမာ တ႐တ၊ အႏၵယ၊ ဂပန၊

ေတာငကရးယား၊ ဂာမန၊ အငဒနးရားႏင ေဟာငေကာင တ႔ ျဖစသည။ ၄၃ ဥေရာပသမဂၢသည ျမနမာနငငမ အဓကအားျဖင အ၀တ

အထညႏင စကပးေရးထတကနမားက တငသြငးသည။

၂၀၁၅ ခႏစတြင ခန႔မနးေျခအရ အလပသမား ၃၆.၁၈ သနး ရသည။ ၄၄ ၅၁ ရာခငႏႈနးမာ အမးသားမားျဖစၾကၿပး ကနေသာ ၄၉

ရာခငႏႈနးမာ အမးသမးမားျဖစသည။ ၄၅

42 CIA, “The World Factbook – Burma”, last updated 19 December 2016, <https://www.cia.gov/library/publications/the-worldfactbook/geos/bm.html> Conversion rates (US Dollars to Euro’s) used here from 1 July 2013 and 1 July 2014.43 Trading Economics website, “Myanmar Exports 2010-2016,” no date, <http://www.tradingeconomics.com/myanmar/exports> (11 May 2016).44 CIA, “The World Factbook – Burma,” last updated 19 December 2016, <https://www.cia.gov/library/publications/the-worldfactbook/geos/bm.html> (7 January 2017).45 UNCTADSTAT, General profile: Myanmar, Labour force by gender, <http://unctadstat.unctad.org/CountryProfile/ GeneralProfile/en-GB/104/index.html> (10 January 2017).

37

၂.၃.၁။ ကနသြယမႈ အေရးယပတဆ႔ျခငးမား

၁၉၈၀ မ ၁၉၉၀ ခႏစမားအတြငး ဆး၀ါးျပငးထနလေသာ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားေၾကာင ျမနမာစစ အစးရအေပၚ အေမရက၊

ဥေရာပသမဂၢ၊ အျပညျပညဆငရာအလပသမားေရးရာ အဖြ႕အစညးႏင အျခားႏငငမားက ကနသြယမႈႏငရငးႏးျမႇပႏမႈမားအား အေရးယ

ပတဆ႔ျခငးႏင အျခားေသာ တားျမစကန႔သတမႈမားက ထားရခၾကသည။ ၁၉၉၉ ခႏစတြငကငးပေသာ အျပညျပညဆငရာအလပ

သမားေရးရာညလာခကလညး ျမနမာနငငအေပၚ အေရးယကန႔သတမႈမးစ ခမတခသည။ အတငးအဓမၼေစခငးမႈမားတကဖကေရး

အတြက မလြ၍ အျခားေသာနညးပညာပငးဆငရာ အေထာကအပမားက အျပညျပညဆငရာအလပသမားေရးရာအဖြ႕ (ILO)က

ျမနမာႏငငအား မေပးခေခ။ ထမသာမက ILO ၏ အလပသမားေရးရာအစညးအေ၀းမားႏင လပရားေဆာငရြကမႈမားသ႔လညး ျမနမာ

ႏငငက ဖတၾကားျခငးမျပေတာေပ။ အတငးအဓမၼ အလပေစခငးမႈမား ျမနမာႏငငအႏ႔တြင ျဖစပြားေနသညဟ ေကာကခကခၿပး

ေနာကပငး ILO မ ျမနမာႏငငအေပၚက အေရးယကန႔သတမႈမးစ ခမတခသည။

အထညခပအလပသမား အမားစေနထငၾကသည ရနကနလငသာယာစကမႈဇနရ ေရၾကးေနေသာ လမးေပၚတြင အမးသမးတစဥးႏင ကေလးမား လမးေလာကေနၾကစဥ။

ဓါတပ - Lauren DeCicca/ MAKMENDE

38

ျမနမာနငင၏ ဥပေဒျပေရးႏင ေဆာငရြကမႈအေလအကငႏင ပတသက၍ ျပျပငေျပာငးလမႈမား ျပလပရန ILO က အႀကျပခကမား

ေပးခသည။ ၂၀၀၀ ခႏစတြငမ ျမနမာႏငငသည အဆပါအၾကျပခကမားက လကေတြ႕အေကာငအထညေဖာျခငး မရေၾကာငးေတြ႕ရ

ခရၿပးသညေနာက ILO က အျခားနညးလမးမားက ကငသးခသည။ ILO အဖြ႕၀ငႏငငမားအား ျမနမာႏငငႏင ဆကသြယမႈက ျပနလည

သးသပရနႏင အတငးအဓမၼအလပေစခငးမႈမားက တြနးအားေပးမႈ မျဖစေစေရးအတြက မမတ႔၏ လပေဆာငခကမားအား ေသေသ

ခာခာ ျပနလညသးသပရန ေတာငးဆခသည။ ၂၀၁၂ ၊ ဇြနလတြငမ ILO က ျမနမာႏငငအေပၚထားရေသာ ၎တ႔၏ အေရးယပတဆ႔မႈ၊

ကန သတမႈမားက ျပနလညဖကသမးေပးခသည။ ၄၆

၂.၃.၂ ။ ဥေရာပသမဂၢ၏ ကနသြယမႈမ၀ါဒ

ဥေရာပသမဂၢ (EU) အေနျဖင ျမနမာစစအစးရအေပၚ အေရးယ ပတဆ႔မႈမးစ ထားရခသည။ ၁၉၉၁ တြင နငငေတာေအးခမးသာယာေရး

ႏင ဖြ႕ၿဖးေရးေကာငစ အစးရသည ၁၉၉၀ ေရြးေကာကပြရလဒမားက ျငငးဆနခသည။ ထ႔အတြက ဥေရာပသမဂၢအေနျဖင လသားခငး

စာနာမႈဆငရာ အကအညမလြ၍ အျခားေသာ ကညေထာကပမႈမားက ရပစခသညအျပင လကနကကနသြယမႈ ပတပငျခငးႏင

သ႐းမားမ စစဘကဆငရာ ၀နထမးမားကလညး မခငႏငငမားသ႔ ျပနေစခသည။ ဥေရာပနငငမားဆငရာ ေကာငစစ၀န (ဂမးစ

လအနဒါ နေကာ ) သည ျမနမာစစအစးရက ထနးသမးထားစဥအေတာအတြငး ၁၉၉၆ ၌ ေသဆးသြားခသည။ ေနာကဆကတြအေနျဖင

ျမနမာစစအာဏာရငမား၊ ၎တ႔ေဆြမးမားႏင ၎တ႔အား ေထာကခအားေပးသမားက ဥေရာပႏငငမားသ ခရးသြားခြင ပတပငခသည။

၁၉၉၇ တြင အတငးအဓမၼ အလပေစခငးျခငးဆငရာ ILO သေဘာတစာခပ၏ စညးမဥးစညးကမးမားက ေဖာကဖကမႈေၾကာင

ျမနမာႏငငအတြက GSP စနစက EU က ႐တသမးခသည။ GSP ( generalized system of preferences )ဆသညမာ ထတကနအခ႕က

အခြနေပးစရာမလဘ တငပ႔ခြင (သ႔မဟတ) အခြန အနညးငယျဖငသာ တငပ႔ခြငက ဆလသည။ ထ႔အျပင ၂၀၀၇ ခႏစ၊ ဆႏၵျပမႈမားက

အၾကမးဖကႏပကြပမႈ၏ ေနာကဆကတြအျဖစ စစေခါငးေဆာငမားအတြက အဓကအကးရေစေသာ ပ႔ကနမားျဖစသည သစ၊ ေရႊ၊

ခမျဖ၊ သႏင ေၾကးန တငပ႔မႈအေပၚတြင တငးကပေသာ အေရးယကန႔သတခကမားကလညး ဆကလကထားရခသည။ ၄၇

၂၀၁၁၌ အာဏာရလာေသာ ျမနမာအရပသားတစပငးအစးရက ျပျပငေျပာငးလမႈမား ေဆာငရြကလာသည အတြက ဥေရာပသမဂၢ

အေနျဖင အေရးယပတဆ႔မႈမားက ၂၀၁၂ တြင ဆငးငေပးခသည။ ၂၀၁၃ ခႏစ၌ ျမနမာနငငတြင အလပသမားအခြငအေရးမားက

အေကာငအထညေဖာလာသညဟေသာ ILO ၏ အဆအရ ျမနမာနငငက GSP (ထတကနအခ႕က အခြနေပးစရာမလဘ EU သ တင

ပ႔ခြင (သ႔မဟတ) အခြနအနညး ငယျဖငသာတငပ႔ခြင) နငငမားစာရငးထ ဥေရာပသမဂၢက ျပနလညထညသြငးေပးခသည။

46 ILO website, “ILO lifts restrictions on Myanmar,” 13 June 2012, <http://www.ilo.org/global/about-the-ilo/newsroom/news/ WCMS_183287/lang--en/ index.htm>47 European Policy Centre, “The effectiveness of EU sanctions - An analysis of Iran, Belarus, Syria and Myanmar (Burma),” November 2013, <http:// www.epc.eu/documents/uploads/pub_3928_epc_issue_paper_76_-_the_effectiveness_of_eu_

39

ဖြ႕ၿဖးမႈ အနညးဆးႏငငတစႏငငျဖစသညအားေလာစြာ ျမနမာႏငငသည အဆပါ GSP စနစတြင တစခအပါ အ၀ငျဖစေသာ “လကန

ကမလြ၍အျခားထတကနမားအားလးကတငပ႔ခြင - EBA “ မ အသးအပြငမား ခစားခြငရရခသည။ EBA စနစေၾကာင ဖြ႕ၿဖးမႈအနညးဆး

ႏငင ၄၉ နငငသည ၎တ႔၏ထတကနမားအား ဥေရာပသမဂၢသ႔တငပ႔ရာတြင အခြနလး၀ေပးစရာမလေသာ စနစျဖငျဖစေစ၊ အခြန

အနညးငယသာေပးရေသာစနစျဖငျဖစေစ တငပ႔ခြငရခသည။ ၄၈ ၂၀၁၃၊ ဧၿပလတြင ျမနမာႏငငအေပၚ လကနကကနသြယမႈပတဆ႔

ျခငးမလြ၍ အျခားေသာ အေရးယပတဆ႔မႈမားက ဥေရာပသမဂၢက ဖယရားေပးခသည။

ကင၀တလကနာစြာကနသြယေရးအဖြ႕ (Ethical Trading Initiative – ETI) သည အလပသမားသမဂၢမား၊ အစးရမဟတေသာ

အဖြ႕အစညးမားႏင ကမၸဏမား၏ မတဖကအဖြ႕အစညးတစခ ျဖစသည။ ဤအဖြ႕အစညး ကမ ဥေရာပသမဂၢ၏ လကနကမလြ၍

အျခားထတကနမားတငပ႔ခြငစနစ(EBA)ႏငပတသက၍ ေ၀ဖနခသည။ ႏငငမားအေနျဖင လ႔အခြငအေရးမား (သ႔မဟတ) အျပည

ျပညဆငရာ အလပသမားသေဘာတစာခပမားက ေလးစားလကနာပါသညဟ သကေသျပစရာမလဘ ႏငငပရပက ျမႇငတငနငသည

ဟ ဆသည။ “EBA န႔ ပ႔ကနေတြတငပ႔ေနတ ကမၸဏေတြအေနန႔ အေလအကငေကာငးေတြက ျပသဖ႔ မလအပသလ အလပသမား

ေတြ၊ ရပရြာလထေတြရ႕အခြငအေရးေတြက မခးေဖာကပါဘး ဆတာေတြျပသဖ႔လညး မလအပပါဘး။ လကနာေၾကာငး၊ မခးေဖာက

ေၾကာငးေတြန႔ အကျဖတတ စနစကေျပာငးဖ ႔ လေနပါၿပ”။ ၄၉ အလပသမားဆငရာ စခနစညႊနးမားႏင လ႔အခြငအေရးဆငရာ

အေကာငအထညေဖာမႈမား ေဆာငရြကရန အတြက ETI က ဥေရာပသမဂၢက EBA တြင လပငနးစဥအသစမား ေဖာေဆာငေစလ

သည။ အားမေကာငးေသးေသာ အစးရမားရသည ျမနမာကသ႔ ႏငငမားတြင ျပညပသ႔ ပ ႔ကနတငပ ႔သည ကမၸဏမားအေနျဖင

အျပညအ၀ စာရငးစစမႈမားျပလပရန လအပသကသ စးပြားေရးလပငနးမားေၾကာင လ႔အခြငအေရးဆငရာ အေျခအေနမားအေပၚ

ဆးကးသကေရာကမႈ ရ၊ မရက အခနႏငတစေျပးည ေလလာဆနးစစအေကာငအထညေဖာမႈျပလပျခငးဆငရာ မ၀ါဒမားခမတရန

လအပသညဟ ETI က ဆသည။ ဤနညးအားျဖင အလပသမားမားႏင အျခားထခကလြယအပစမားက ကာကြယေစာငေရာကမႈ

မားေပးထားသညဟ သကေသျပႏငသည ဟ ETI ကဆသည။

လ အခြငအေရးေစာငၾကညသမားအဖြ႕ (Human Rights Watch – HRW) ကမ GSP ျဖင ကနတငပ႔ခြငႏငင စာရငးထ ျမနမာႏငငက

ျပနသြငးခေသာ EU ၏ ဆးျဖတခကမာ ေစာလြနးသညဟ ေ၀ဖနခသည။ လသားခငးစာနာမႈဆငရာ ျပျပငေျပာငးလမႈမားက

ျမနမာႏငင၏ အေကာငအထညေဖာေဆာငရြကခကမာ အလြနအမငးနညးလသညဟ ဆသည။ ၅၀ အေမရကနနငငကမ “ဖြ႕ၿဖးမႈ

အနညးဆးျဖစေသာေၾကာင GSP စနစျဖင ကနတငပ႔ခြငရေသာႏငငမားစာရငး” တြင ျမနမာႏငငက ျပနလညမထညသြငးမ ဒမကေရစ

နညးကက ေရြးေကာကခေသာ ျမနမာအစးရက ၂၀၁၆ အထ ေစာငၾကညေနခသည။ ေလလာဆနးစစမႈမား၏ အဆအရ ကနသြယမႈ

ဆငရာ အေရးယပတဆ႔ျခငးမတစဆင လ႔အခြငအေရးေလးစားလကနာလာေအာင ေဆာငရြကရာတြင အေမရကနနငငသည ဥေရာပ

သမဂၢထက ပမခငမာျပတသားသညဟ ဆၾကသည။ ၅၁ အလပသမားဆငရာ (သ႔မဟတ) လသားခငးစာနာမႈဆငရာ စခနစညႊနးမားက

ေဖာကဖကေသာႏငငမားအား GSP စနစ ျဖင ကနတငပ႔ခြငက ျပနလည႐တသမးမညဟ ခငမာေသာ ဆးျဖတခကက အေမရကန

ႏငငက ရငးလငးစြာ ေဖာျပထားသည။ အေမရကနႏငငက အဆပါ ျပနလည႐တသမးမႈမားက ၁၃ ႀကမတငတင ျပလပခၿပ ျဖစၿပး

ဥေရာပသမဂၢကမ ၃ ႀကမသာ ျပလပရေသးသည။

48 “European Commission, “Everything But Arms (EBA) – Who benefits?”, 10 October 2014, <http://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2014/october/ tradoc_152839.pdf>49 ETI, “Cambodia, Myanmar and the EU’s ‘Everything But Arms’ trade deal,” 1 June 2016, <http://www.ethicaltrade.org/blog/cambodia-myanmar-and- eus-everything-arms-trade-deal>50 Financial Times, “Critics hit out at EU move on Myanmar,” 23 April 2013, <https://www.ft.com/content/4e07bd72-ab86-11e2-ac71-00144feabdc0>51 European Parliament DG for external policies, “A comparative study of EU and US approaches to human rights in external relations,” November 2014,

<http://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/STUD/2014/534981/EXPO_STU%282014%2953481_EN.pdf>, p46.

40

ဥေရာပသမဂၢအေနျဖင ၎၏ကနသြယမႈမ၀ါဒသည ကမၻာတစ၀မးလးရ လ႔အခြငအေရးမားႏင စမအပခပမႈ စနစေကာငးမားက

ျမငတငရနအတြက နညးလမးတစချဖစသညဟ ဆသည။ ဤရညမနးခကက ျပညေျမာကေစရနအတြက ဥေရာပသမဂၢအေနျဖင GSP

စနစအျပင အျပနအလနသေဘာတစာခပမားကလညး အသးျပသည။ ယခလကရတြင ျမနမာႏငင၌ ရငးႏးျမႇပႏမႈကာကြယျခငး

ဆငရာသေဘာတစာခပ ( Invesment Protection Agreemen – IPA) ခပဆရန အဆျပထားသည (အပငး ၂.၃.၃ ကၾကညပါ)။

သ႔ေသာလညး ကမၻာတစ၀မးစမအပခပေရးဆငရာ ေလလာမႈျပသည လဗငစငတာ (The Leuven Center for Global Governance)

က ထတေ၀သည စာေစာငအဆအရ ဥေရာပသမဂၢသည စသတမတထားေသာ ရညရြယခကမားထက ႏငငေရး (သ႔မဟတ) စးပြားေရး

အရ အကးအျမတမားဘကက ပ၍အားသာေနသေယာငရသည ဟဆသည။ ၅၂ အကယ၍ ဥေရာပသမဂၢ(EU)၏ ရငးႏးျမႇပႏသမား

သည လငျမနစြာ မေဆာငရြကပါက ျမနမာႏငငတြင တ႐တရငးႏးျမႇပႏသမားက ဥးေဆာငသြားႏငသည။ ထ႔ေၾကာင EU အေနျဖင

ျမနမာႏငငႏင ရငးႏးျမႇပႏမႈကာကြယျခငးဆငရာသေဘာတစာခပ (Invesment Protection Agreemen – IPA) ခပဆနငရန စတင

ေဆြးေႏြးမႈမား ျပေနျခငးျဖစသညဟလညး အဆပါ စာေစာငတြင ေဖာျပထားသည။ ၅၃

၂.၃.၃ ။ ရငးႏးျမႇပႏမႈ ကာကြယျခငးဆငရာ သေဘာတစာခပ

ဥေရာပသမဂၢႏင ျမနမာႏငငၾကား ရငးႏးျမႇပႏမႈကာကြယျခငးဆငရာသေဘာတစာခပ (Investment Protection Agreement – IPA)

ခပဆႏငရန ႀကးပမးလက ရသည။ ၂၀၁၅ ခႏစ ေဖေဖာ၀ါရလ၊ ေမလႏင စကတငဘာလတ႔တြင ရနကနၿမ႕၌ IPA ဆငရာ ေတြ႕ဆ

ေဆြးေႏြးမႈ ၃ ႀကမျပလပခၿပး ျဖစသည။ IPA က လကခႀကဆၾကသမားရသကသ႔ ပြငပြငလငးလငး ေ၀ဖနၾကသမားလညး ရသည။

ဥေရာပသမဂၢ၏ ကနသြယမႈဆငရာေကာမရငနာအမးသမး Cecilia Malmström သည IPA က လႈကလႈကလလေထာကခသတစဥး

ျဖစသည။ ၅၄ ျမနမာအရပဖကအဖြ႕အစညးမားႏင နငငတကာအရပဖကအဖြ႕အစညးမားကမ မၾကာမ ခပဆနငရန ရညရြယထားေသာ

IPA ႏငပတသက၍ လြနစြာစးရမပပနမေၾကာငးက ၂၀၁၄ ခႏစမစ၍ ေၾကညာခကထတျပနျခငးႏင အတဖြငေပးစာ ေပးပ႔ျခငးတ႔ျဖင

ျပသခၾကသည။

52 KU Leuven, Leuven Centre for Global Governance Studies, “The EU GSP: A Preference for Human Rights and Good Governance? The Case of Myanmar,” March 2015, <https://ghum.kuleuven.be/ggs/publications/working_papers/new_series/wp151-160/wp155-beke-hachez.pdf>, p 24.53 KU Leuven, Leuven Centre for Global Governance Studies, “The EU GSP: A Preference for Human Rights and Good Governance? The Case of Myanmar,” March 2015, <https://ghum.kuleuven.be/ggs/publications/working_papers/new_series/wp151-160/wp155-beke-hachez.pdf>, p 23.54 Letter by Cecilia Malmström, Member of the European Commission, 4 April 2016, <http://www.eu-myanmarsia.com/data/info/201604172002043593pic. pdf>

41

ဥေရာပေကာမရင၏ အျမငအရ IPA (ရငးႏးျမႇပႏမႈကာကြယျခငးဆငရာသေဘာတစာခပ)က ခပဆျခငးျဖင ျမနမာႏငငတြင EU

ကမၸဏမား လြယကစြာ ၿပငဆငနငမညျဖစသည။ တ႐တ၊ အႏၵယ၊ လာအ၊ ဖလစပင၊ ထငးႏင ဗယကနမတ႔က ကနသြယမႈႏင

ရငးႏးျမႇပႏမႈဆငရာ သေဘာတစာခပမားက လကမတေရးထးၿပးျဖစသည။ ဥေရာပေကာမရင၏အဆအရ လကရအေျခအေနတြင

EU ႏငငမားမာ အခြငမသာေသာဘက တြငရေနသညဟ ဆသည။ EU ႏငျမနမာအၾကား ခပဆမည IPA အေနျဖင ျမနမာႏငငႏင

EU အဖြ႕၀ငႏငင တစႏငငတညးအၾကားတြငသာ အျပနအလနရငးႏးျမႇပႏမႈဆငရာစာခပခပဆမႈက တားဆးရမညျဖစသည။

သ႔မဟတပါက EU ႏငငမားအခငးခငး မလလားအပေသာၿပငဆငမႈမား ျဖစေပၚလာႏငသည။ ၅၅ ျမနမာနငင၏ သဘာ၀သယဇာတ၊

စကပးေရး၊ စြမးအငက႑ႏငမဆငေသာ အျခားစးပြားေရးက႑မား ဖြ႕ၿဖးတးတကလာေအာင IPA အေနျဖင ျမနမာႏငငက ကညေပး

သငသည။ ဤအခကႏငပတသကၿပး အလပသမားႏင လပအားအမားအျပားလအပေသာ အထညခပကသ႔လပငနးမားတြင EU ၏

ရငးႏးျမႇပႏမႈမားက အထးတလည ေဖာျပထားသည။ ၅၆

၂၀၁၆၊ ဇြနလ၊ ၁ ရကေန႔တြင ျမနမာအစးရသစႏင ဥေရာပေကာမရငတ ပးတြၿပး IPA ႏငပတသက၍ နညးလမးအေထာကအပမား

ေပးပါရန ဥေရာပေကာငစႏင ဥေရာပပါလမနအား ေတာငးဆခၾကသည။ ၅၇ ဥေရာပ ေကာငစက EU ႏင ျမနမာၾကား အျပနအလန

ကနသြယမႈသကတမးတးျခငးက ေထာကခပါေၾကာငး ေျပာၾကားၿပး ေကာငးမြနေသာျပနၾကားခကေပးခသည။ “ IPA က အၿပးသတ

လကမတထးျခငးအားျဖင ေနာကထပ စးပြားေရးအခြငအလမးမား ထြကေပၚလာမည၊ တာ၀နယမႈရေသာရငးႏးျမႇပႏမႈက အေလးထား

ေဆာငရြကေနသကသ႔ တစခနတညးမာပငေရရညတညတေသာ စးပြားေရးဖြ႕ၿဖးတးတကမႈမားရရလာေအာင အေထာကအကျပႏင

လမမည” ဟ ဥေရာပေကာငစက ဆသည။ ၅၈

ျမနမာႏင EU ၾကား IPA ခပဆမႈ အေထာကအကျဖစေစရနအတြက “ေရရညတညတျခငးဆငရာ သကေရာကမႈအကျဖတျခငးအဖြ႕

(Sustainability Impact Assessment – SIA)” က ဥေရာပေကာမရငက တာ၀နေပးခသည။ အဆပါအဖြ႕၏ ေနာကဆးအစရငခစာအရ

EU - ျမနမာၾကား ခပဆရနရညရြယထားသည IPA ေၾကာင (အထးသျဖင) အထညအလပက႑ႏင အျခားက႑ရပမားတြင ဆးကး

မားႏင လ႔အခြငအေရးခးေဖာကႏငေျခမားရေနသညဟ သကဆငပါ၀ငသမားက ေျပာၾကားေၾကာငး သရခရသည။ ၅၉

55 European Commission, “Executive Summary of the Impact Assessment - Report on the EU-Myanmar/Burma Investment Relations”, 19 February 2014, <http://ec.europa.eu/smart-regulation/impact/ia_carried_out/docs/ia_2014/swd_2014_0040_en.pdf>56 European Commission, “Executive Summary of the Impact Assessment - Report on the EU-Myanmar/Burma Investment Relations”, 19 February 2014, <http://ec.europa.eu/smart-regulation/impact/ia_carried_out/docs/ia_2014/swd_2014_0040_en.pdf>57 European Commission, “Taking the EU-Myanmar partnership to the next level: an EU strategy in support of Myanmar’s reforms,” 1 June 2016, <http:// europa.eu/rapid/press-release_IP-16-2008_en.htm>58 Council of the European Union, “Myanmar/Burma – Council conclusions on EU strategy with Myanmar/Burma,” 20 June 2016, <http://data.consilium. europa.eu/doc/document/ST-10482-2016-INIT/en/pdf>59 Development Solutions, “Sustainability Impact Assessment (SIA) in support of an investment protection agreement between the European Union and the Republic of the Union of Myanmar. Final Report,” June 2016, <http://www.eu-myanmarsia.com/ data/info/201612111858154952pic1.pdf>, p. 135.

42

ထသ႔ရငးလငးစြာေဖာျပထားေသာျငား တစခနတညးမာပင EU - ျမနမာၾကား ခပဆမည IPA ႏင လ႔အခြငအေရးခးေဖာကနငေျခမား

အၾကား မညသ႔ကးေၾကာငးဆကစပေနသညဆသည အခကကမ အစရငခစာက မေဖာျပခေပ။ ၆၀ “ေရရညတညတမညေနရာ

ေဒသမား၌ အကးအျမတစစေပါငးက အထညအလပက႑မ ရရႏငလမမည။ ထသ႔ရရရန EU-ျမနမာၾကားခပဆမည IPAက

အကအညေပးနငသည” ဟ SIA ၏ ေနာကဆးအစရငခစာတြင ေရးသားထားသည။ ၆၁

60 Development Solutions, “Sustainability Impact Assessment (SIA) in support of an investment protection agreement between the European Union and the Republic of the Union of Myanmar. Final Report,” June 2016, <http://www.eu-myanmarsia.com/data/info/201612111858154952pic1.pdf>, p. 135.61 Development Solutions, “Sustainability Impact Assessment (SIA) in support of an investment protection agreement between the European Union and the Republic of the Union of Myanmar. Final Report”, June 2016, <http://www.eu-myanmarsia.com/data/info/201612111858154952pic1.pdf>, p. 208.

အထညခပအလပသမားမား ေနထငေသာေနရာရ ေနအမသ မနးကေလးငယတစဥး လမးေလာကသြားေနစဥ။ ထေနရာတြင အမက သရကမား အလြနေပါမားျပး ေရဆးမားျဖင

ဖးလႊမးလကရသည။ Lauren DeCicca / MAKMENDE

43

ဥေရာပပါလမနကမ IPA ႏင ပတသကၿပး ေ၀ဖနခသည။ ရခငျပညရ မမကယမမ႐ဟငဂာဟသးႏႈနးၾကသ မဆလငမား၏ အေျခ

အေနႏငပတသကၿပး ၂၀၁၆၊ ဇလင ၇ ရကေန႔တြင ဥေရာပပါလမန၌ ဆးျဖတခက ခမတခသည။ ထစဥကလညး EU-ျမနမာၾကား

IPA က အၿပးသတျခငးမျပမ အထးဂရျပ သတထားစစဥေဆာငရြကၾကရန ဥေရာပပါလမနက ေၾကညာခသည။ ျမနမာႏငငတြင ေကာပ

ရတ စးပြားေရးလပငနးမား၏ လမႈႏငပတ၀နးကငဆငရာ တာ၀နယမႈ/တာ၀နရမႈမားႏငပတသက၍ ဥပေဒမား၊ အလပသမားအခြင

အေရး၊ ေျမပငဆငမႈႏင လာဘေပးလာဘယမႈ တကဖကေရးဆငရာဥပေဒမား ခငခငမာမာမရျခငးအတြက အနာဂတတြင ျမနမာႏငင၏

လမႈေရးဆငရာ မတစြာဖြ႕ၿဖးတးတကမႈက အႏရာယျဖစေစလမမညဟ ဥေရာပပါလ မနက IPA အေပၚ ေ၀ဖနေထာကျပခသည။ ၆၂

EU ႏင ျမနမာႏငငၾကားခပဆမည IPAႏငပတသက၍ အရပဖကအဖြ႕အစညးမားက ပမျပငးထနစြာ ေ၀ဖနခၾကသည။ ရငးႏးျမႇပႏမႈ

ဆငရာသေဘာတစာခပမားက လကမတထးျခငးျဖင ျမနမာႏငင၏ ဒမကေရစဖြ႕ၿဖး မႈရပတန႔သြားေစနငသညဟ၍ ျမနမာအရပဖက

အဖြ႕အစညးမားႏင နငငတကာအရပဖကအဖြ႕အစညးမား (နယသာလနႏငငအေျခစက Trans-national Institute – TNI အပါအ၀င)

က ၎တ႔၏ စးရမမႈမားက ၂၀၁၄ ခႏစကပင အေလးအနကေဖာျပခၾကသည။ ၆၃

ဥေရာပသမဂၢ၏ စးပြားေရးလပငနးမားအေနျဖင ျမနမာႏငငရ ၎တ႔၏လပေဆာငခကမားအေၾကာငး အမားသေအာငေဖာျပရန

တာ၀နရသညဟေသာ အဆက ျမနမာစးပြားေရးက႑တာ၀နယမႈရေရးအေထာကအကျပဌာန (Myanmar Center for Responsible

Business – MCRB) က ၂၀၁၄ ခနစတြင တငသြငးခသည။ အေမရကနအစးရသည ျမနမာႏငငတြငလညပတေနေသာ အေမရကန

စးပြားေရးလပငနးမားအေနျဖင အစရငခစာတငရာတြင ပါ၀ငရမညလအပခကမားက ထတျပနေၾကညာထားသကသ႔ EU ကလညး

အလားတ လအပခကမားက ေရးသားထတျပနေပးရန MCRB က ေတာငးဆထားသည။ ၆၄ သ႔ေသာလညး ျမနမာႏငငတြင ရငးႏးျမႇပႏ

လကရေသာ ဥေရာပကမၸဏမားအား ထသ႔တရား၀ငတာ၀နခခငးျခငးက ဥေရာပေကာမရငက ျငငးပယခသည။ IPA တြင လ႔အခြင

အေရးဆငရာ သးသန႔ေဖာျပခကမား “မလအပေလာကေပ” ဟ ဥေရာပ ေကာမရငကဆသည။ ၆၅

63 Transnational Institute (TNI), “Over 70 Myanmar CSOs express their concerns over the EU-Myanmar Investment agreement”, 26 March 2014, <https:// www.tni.org/en/declaration/over-70-myanmar-csos-express-their-concerns-over-eu-myanmar-investment-agreement> and Transnational Institute (TNI), “CSO Statement on Myanmar investment treaties,” 25 June 2014, <https://www.tni.org/en/declaration/cso-statement-myanmar-investment- treaties>64 Myanmar Centre for Responsible Business (MCRB), “Challenges of the proposed EU-Myanmar Investment Protection Agreement,” 17 December 2015, <http://www.eu-myanmarsia.com/data/info/201601111829593619pic.pdf>65 European Commission, “Civil Society Dialogue. Meeting on the Trade Sustainability Impact Assessment of the EU – Myanmar Investment Protection Agreement (IPA)”, 4 May 2016, <http://www.eu-myanmarsia.com/data/info/201607050036221319pic.pdf>

44

၂၀၁၆ ဇနန၀ါရ ႏင ဧၿပလမားတြင ျမနမာအရပဖကအဖြ႕အစညး ၅၀၀ ေကာက ေရရညတညတျခငးဆငရာ သကေရာကမႈအကျဖတ

ျခငးအဖြ႕ (Sustainability Impact Assessment – SIA) ၏ လပေဆာငခကမားႏငပတသက၍ ေျဖရငးေပးပါရန ဥေရာပေကာမရငသ႔

တငၾကားစာေပးပ႔ခသည။ ၆၆ SIA ၏ တငပငေဆြးေႏြးမႈ ဆငရာလပငနးစဥ ႏင SIA အတငပငခ၏ တရားမ၀ငေသာေမးခြနးမားႏင

ပတသကၿပး စးရမမႈမားေပၚထြကလာခသည။ တငၾကားစာတြင လကမတထးထားသည အရပဖကအဖြ႕အစညးမား၏ အဆအရ

ေမးခြနးမားတြင အေရးႀကးဆးျပနာရပမားက ေျဖရငးနငေရးႏငပတသက၍ မေဆြးေႏြး မေဖာျပထားဟ ဆသည။ ၿငမးခမးေရး

လပငနးစဥအေပၚ IPA ၏ သကေရာကနငေျခမား၊ ရငးႏးျမႇပႏသအားကာကြယျခငးႏင၊ ရငးႏးျမႇပႏသႏင ျမနမာႏငငအစးရအၾကား

အျငငးပြားမႈေျဖရငးေရးတ႔အေပၚ IPA ၏ သကေရာကႏငေျခ၊ ပတ၀နးကငႏငအမားျပညသအကးစးပြားအတြက ျမနမာအစးရ၏

စမအပခပျခငးအေပၚ IPA ၏ သကေရာကနငေျခမားက ခန႔မနးတြကဆခကမား၊ စသညတ႔က ေမးခြနးလြႊာမားတြင မေတြ႕ရေပ။ ၆၇

IPA ဆငရာ စတတအႀကမေျမာကေစစပညႇႏႈငးမႈမား မစတငမ ေဆြးေႏြးမႈမားဆကလက ျဖစေပၚေနသည။ ၂၀၁၆၊ န၀ငဘာလတြင

ထတေ၀ခေသာအတဖြငေပးစာတြင ျမနမာႏငငႏင ဥေရာပႏငငမားက IPA လပငနးစဥႀကးတစခလးက ဆငးငထားရန ေတာငးဆ

ခသည။ အဓကေဖာျပခေသာ အေၾကာငးအရာမာ ျမနမာႏငငသည အသြငကးေျပာငးဆကာလတြငသာရေသးၿပး ႏငင၏သဘာ၀ သယ

ဇာတႏင တငးသျပညသားတ႔၏ စးပြားေရး၊ လမႈေရးႏင ယဥေကးမႈဆငရာ အခြငအေရးမားက ကာကြယေပးမညဥပေဒမေဘာငမား

ခမတရန ႀကးမားေသာ စနေခၚမႈမားႏင ႀကေနရဆႏငငျဖစသည။ IPA တြင “ရငးႏးျမႇပႏသႏင ျမနမာႏငငအၾကား အျငငးပြားမႈ

ေျဖရငးေရးလပငနးစဥ (Investor-State Dispute Settlement) ” ကသာ ထညသြငးလကပါက ႏငငျခားရငးႏးျမႇပႏသမားအေနျဖင

ျမနမာအစးရႏင ပတသက၍ တစစတစရာ ေကနပမႈမရပါက တရားစြဆခြငရရမည ျဖစသည။ ဤသ႔ တရားစြဆမႈမားေၾကာင ျမနမာ

အစးရအေနျဖင ေဒၚလာသနးေပါငးမားစြာ ကနကနငေျခရၿပး ညမေသာ၊ ေရရညတညတေသာ ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈမားရရမႈ ေႏာငေႏး

သြားႏငသညဟ၍ ေဆြးေႏြးျငငးခမႈမား ရေနသည။ ထ ႔ေၾကာင ျမနမာအစးရအေနျဖင အမားျပညသကနးမာေရးက ကာကြယ

ေစာငေရာကေပးမည တငးကပေသာဥပေဒသစမား၊ ေရသးစြခြင၊ အမားျပညသဆငရာ၀နေဆာငမႈမားကရရပငခြငႏင ပတ၀နးကင

ယယြငးပကစးမႈက ကာကြယေစာငေရာကေပးမည တငးကပေသာဥပေဒသစမားႏင ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတေသာၿငမးခမးေရး

အတြက အေထာကအပေပးမည တငးကပေသာဥပေဒသစမားက ခမတျပ႒ာနးသငေပသည။ ၆၈

66 Transnational Institute (TNI), “More than 500 civil society organisations from Myanmar express their concerns about the Investment Protection Agreement with the EU. Letter from civil society organisations in Myanmar to EC Commissioner Malmström”, 14 January 2016, <https://www.tni.org/ en/article/more-than-500-civil-society-organisations-from-myanmarexpress-their-concerns-about-the>; and “Concerns of Myanmar Civil Society on ‘Sustainability Impact Assessment (SIA) in support of an investment protection agreement between EU and Myanmar. A letter of concern”, 5 April 2016, <https://www.tni.org/en/article/concerns-of-myanmar-civil-society-on-sustainability-impact-assessment-sia-in-support-of-an-0>67 TNI, “More than 500 civil society organisations from Myanmar express their concerns about the Investment Protection Agreement with the EU. Letter from civil society organisations in Myanmar to EC Commissioner Malmström”, 14 January 2016, <https://www.tni.org/en/article/more-than-500-civil- society-organisations-from-myanmar-express-their-concernsabout-the>68 Transnational Institute (TNI), “Suspend negotiations for an investment protection agreement between the EU and Myanmar. Open letter”, 16 November 2016, <https://www.tni.org/en/article/suspend-negotiations-for-an-investment-protection-agreement-between-the-eu-and-myanmarprotection- agreement-between-the-eu-and-myanmar>

45

၂.၃.၄ ။ အေမရက၏ ကနသြယမႈ မ၀ါဒ

၁၉၈၈ ခႏစ ဆႏၵျပမႈမားက အၾကမးဖကႏပကြပခေသာ ျမနမာစစအစးရ၏ လပေဆာငခကအေပၚ တ႔ျပနသညအေနျဖင အဆပါ

ႏစမာပင အေမရကနႏငငက ျမနမာႏငငအေပၚ အေရးယပတဆ မႈမား စတငကငသးခသည။ ျမနမာႏငငသ႔ ႏငငျခားအကအညမား

ေပးအပျခငးႏင လကနကေရာငးချခငးတ႔က တစၿပငနကတညး ဆငးငခသည။ ယခငက ျမနမာနငငအေနျဖင ထတကနအခ႕က

အေမရကသ အခြနေပးစရာမလဘ တငပ႔ခြင (သ႔မဟတ) အခြနအနညးငယျဖငသာ တငပ႔ခြင ( generalized system of preferences

– GSP ) ရရခရာမ ၁၉၈၉ ခႏစတြင ဆငးငျခငးခရသည။ အေၾကာငးမာ GSP စနစက ကငသးခြငရရေစမည အလပသမားအခြငအေရး

ဆငရာသတမတခကမားက ျမနမာႏငငက မျပညမေတာ၍ ျဖစသည။ ၆၉ ျမနမာစစအစးရက ၁၉၉၀ ခႏစ ေရြးေကာကပြရလဒမားက

ျငငးပယလကသညအခါတြငမ ျမနမာနငငအေပၚ အေရးယပတဆ႔မႈအသစမားက ထပမခမတကငသးခသည။ ၁၉၉၇ ခႏစတြငမ

အေမရက၏ အေရးယပတဆ႔မႈမား ပမတငးကပလာခၿပး ျမနမာႏငငတြငျပလပမည ရငးႏးျမႇပႏမႈအသစမားက တားျမစခသကသ႔

ျမနမာႏငငမ အရာရမား၏ အေမရကသ႔ ခရးသြားလာခြငကလညး ကန႔သတခသည။ ၂၀၀၃ ခနစတြင ျဖစပြားခေသာ အၾကမးဖက

ႏမနငးမႈႏင ေဒၚေအာငဆနးစၾကညက ထနးသမးမႈေၾကာင အေမရကန၏ အထကလႊတေတာတြင ျမနမာႏငငဆငရာလြတလပျခငး

ႏင ဒမကေရစဥပေဒက ျပ႒ာနးခသည။ အဆပါဥပေဒအရ ျမနမာႏငငတြင ထတလပေသာ၊ ျဖန႔ျဖးေသာ(သ႔မဟတ) ႀကးထြားဖြ႕ၿဖး

ေသာထတကနမားအား တငပ႔ခြငက တားျမစနငသည။ ၇၀

၂၀၁၁ ခႏစတြင ျမနမာနငင၌ အရပသားတစပငးအစးရ အာဏာရလာမႈအေပၚ တ႔ျပနေသာအားျဖင အေမရကနက ျမနမာႏငငအေပၚ

၎၏ အေရးယပတဆ႔မႈမားက စတင၍ ဖယရားမႈျပလပလာခသည။ ယခအခါ ျမနမာႏငငတြင အေမရကန ရငးႏးျမႇပႏသမား

လာေရာကျမႇပႏခြင၊ ျမနမာထတကနမား (ေကာကစမးအမးအစားမားႏင ပတျမားမလြ၍) အား အေမရကသတငပ႔ခြငႏင ျမနမာ

ဘ႑ာေရး၀နေဆာငမႈမားက အေမရကနတ႔ အသးျပခြငမား ရရေနျပျဖစသည။ အေမရကနဘ႑ာေရး၀နႀကးဌာန၏ တစသးပဂၢလ

ပစမတထား အေရးယပတဆ႔မႈ (Treasury Department’s Speicially Designated Nationals – SDN list) စာရငး၀င ျမနမာနငင

သားမားႏင အေမရကနႏငငသားမား ပတသကဆကႏြယမႈက ကန႔သတမႈမာ ဆကလကတညရေနဆ ျဖစသည။ ထ႔အျပင အဆပါ

စာရငး၀င ျမနမာႏငငသားမားက ၅၀ ရာခငႏႈနး (သ႔မဟတ) ၅၀ ရာခငႏႈနး ထကပမ၍ ပငဆငထားေသာ အဖြ႕အစညး/ အေဆာကအအ

မား/ စးပြားေရးလပငနးစမား ႏင အေမရကန ႏငငသားမား၏ ပတသကဆကႏြယမႈကလညး ဆကလကကန႔သတထားသည။

69 Congressional Research Service, “Generalised System of Preferences: Background and Renewal,” August 2015, <Debatehttps://fas.org/sgp/crs/misc/ RL33663.pdf>70 USA, Engage website, “US Foreign Policy Sanctions: Burma,” no date, <http://usaengage.org/Issues/Sanctions-Programs/Myanmar/> (13 July 2016).

46

ထ႔အျပင ၂၀၁၃ တြင အေမရက၌ ခမတျပ႒ာနးခေသာ “ျမနမာႏငငဆငရာ တာ၀နယမႈရေသာ ရငးႏးျမႇပႏမႈအတြက လအပခကမား

ဥပေဒ” အရ အေမရကနေဒၚလာ ၅၀၀၀၀၀ ( ၄၆၅၉၂၀ ယ႐) ႏငအထက ျမနမာႏငငတြင ရငးႏးျမႇပႏထားသည အေမရကနစးပြားေရး

လပငနးမားအေနျဖင ၎တ႔၏ လပငနးမား၊ လပထး လပနညးမား၊ သကေရာကမႈမားႏင ပတသက၍ အေမရက၏ ဖကဒရယ

ျပညနယမား၀နႀကးဌာနသ ႏစစဥ အစရငခစာတငျပရန လအပသည။ အေမရကန စးပြားေရးလပငနးရငမားအေနျဖင ျမနမာနငငတြင

လညပတလကရေသာ ၎တ႔၏ စးပြားေရးလပငနးမားေၾကာင ျမနမာႏငငအေပၚ ဆးကးသကေရာကမႈမားရပါက ေျဖရငးေဆာငရြက

ႏငေရးအတြက အဆပါလပငနးရငမားမ ခငမာေသာမ၀ါဒမားႏင လပထးလပနညးမား ေဖာထတခမတနငရန အေမရကနဖကဒရယ

ျပညနယမား၀နႀကးဌာနက ႏစစဥအစရငခစာမားမရရေသာ သတငးအခကအလကမားအား အေျခခအခကမားအျဖစ အသးျပ၍

စးပြားေရးလပငနးရငမားက အားေပးကညမည ျဖစသည။ ထ႔အျပင “ျမနမာနငငတြငရငးႏးျမႇပႏမႈမားက ေလလာေစာငၾကညရာ၌

အရပဖကအဖြ႕အစညးမားက တကတကၾကြၾကြ ပါ၀ငလာေစရန၊ ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈမား ႏငငအႏ႔ျဖစေပၚလာေစေရးအတြက ရငးႏးျမႇပႏမႈ

မားပမရရလာေအာင အရပဖကလထအေနျဖင ကမၸဏမားႏငခတဆကေဆာငရြကရနႏင ႏငငေရးႏငစးပြားေရးဆငရာ ျပျပင

ေျပာငးလမႈမားျဖစေပၚလာေစရန အမားျပညသသေအာင ဖြငဟေဖာျပေသာ အစရငခစာမားက အားေပးရမည။” ၇၁

၂၀၁၆၊ စကတငဘာလတြင ျမနမာႏငငအေပၚထားရေသာ ကနရေနေသးသည အေရးယပတဆ႔မႈမား အားလးကဖယရားေပးမညဟ

အေမရကနအစးရက ေၾကညာခသည။ ၂၀၁၆၊ ႏ၀ငဘာလတြင GSP (ထတကန အခ႕က အခြနေပးစရာမလဘ တငပ႔ခြင (သ႔မဟတ)

အခြနအနညးငယျဖငသာ တငပ႔ခြင) ျဖင အေမရကသ႔ ကနတငပ႔ခြငက ျမနမာႏငငအားျပနလညေပးအပမညဟလညး အေမရကန

အစးရကေၾကညာခသည။ ၇၂ သ႔ေသာ အထညအလပႏင အ၀တအထညပစၥညးမားကမ GSP စနစျဖင တငပ႔ခြငမေပးထားေပ။ ၇၃

ျမနမာႏငငအေပၚထားရေသာ ကနရေနေသးသည အေရးယပတဆ႔မႈမား အားလးက ႐တသမးရနအတြက ျမနမာအစးရအေပၚ

စစတပ၏ လႊမးမးမႈေလာခေရးဆငရာ တးတကမႈမားက ျမနမာႏငငအေနျဖင ျပသရန လအပေၾကာငး၊ ထသ႔ျပလပႏငရနအတြက

ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒဆငရာ ေျပာငးလမႈလညး လအပမညျဖစေၾကာငးက အေမရကန အရာရမားက ေထာကျပခသည။ သ႔ေသာ

လညး ကနရေနေသးေသာ အေရးယပတဆ မႈမားက အေမရကနႏငငက ႐တသမးေပးခသည။ ၇၄

71 US Department of State, “Burma Responsible Investment Reporting Requirements,” May 2013,72 Office of the United States Trade Representative, “United States Reinstates Trade Preference Benefits for Burma Following Review of Eligibility Criteria”, September 2016 <https://ustr.gov/about-us/policy-offices/press-office/press-releases/2016/september/united-states-reinstates-trade>73 Office of the United States Trade Representative, “US Generalized System of Preferences Guidebook,” September 2016, <https://ustr.gov/sites/default/ files/GSP-Guidebook-September-16-2016.pdf>74 The Wall Street Journal, “U.S. to End Economic Sanctions Against Myanmar,” 14 September 2016, <http://www.wsj.com/articles/u-s-to-end-economic- sanctions-against-myanmar-1473874082>

47

လ႔အခြငအေရးေလလာေစာငၾကညေရးအဖြ႕ (HRW)ကလညး အေမရက၏ ျမနမာႏငငအေပၚကနရေနေသးသည အေရးယပတဆ႔မႈ

မား အလးစ႐တသမးမႈႏငပတသကၿပး ေ၀ဖနခသည။ ဒမကေရစဆငရာ ျပျပငေျပာငးလမႈမားလမးေခာေအာင ျမနမာစစတပက

မျပလပႏငေစရနအတြက အေရးယပတဆ႔မႈမားကထားရရန HRW က အေမရကနအစးရက တကတြနးခသည။ ကနရေနေသးေသာ

အေရးယပတဆ႔မႈအမားစမာ ျမနမာတစႏငငလးက ဥးတညထားျခငးမဟတဘ ႏငင၏ ဒမကေရစလႈပရားမႈက အတားအဆးျဖစေစ

မညသမားကသာ ဥးတညပတဆ႔ချခငး ျဖစသည။ ၇၅

၂.၃.၅ ။ အေရးယပတဆ႔မႈအလြန ႏငငျခားရငးႏးျမႇပႏမႈ

အေရးယပတဆ႔မႈအမားစက ဆငးငလကသညအခနမစ၍ ျမနမာႏငငတြင ႏငငျခားရငးႏးျမႇပႏမႈမား တစဟနထး တးတကလာသည။

ဥပမာအားျဖင - စကပးေရးလပငနး၊ သတတြငးလပငနး၊ ေရနႏငသဘာ၀ဓာတေငြ႕လပငနး၊ ဆညတာတမတညေဆာကျခငးလပငနး

ႏင သစထတလပမႈလပငနးတ႔တြင ျဖစသည။ ပ႔ကနဥးစားေပးအထညခပလပငနးသညလညး ဤႏငငျခားရငးႏးျမႇပႏမႈမားေၾကာင

အကးအျမတမားရရလာၿပး ၿပးခသည ႏစအနညးငယအတြငး တစဟနထး တးတကလာခသည။ ျမနမာအစးရသည အခြနလး၀

ကငးလြတခြင မ၀ါဒမား ( Zero-tax policies)ကငသးျခငး၊ စးပြားေရးဇနအသစမားတညေဆာကျခငးတ႔ျဖင ႏငငျခားရငးႏးျမႇပႏမႈ

မားက ဆြေဆာငလကရေပသည။

၂.၄။ အထးစးပြားေရးဇနမား

ႏငငျခားရငးႏးျမႇပႏမႈမားက ဆြေဆာငရနႏင ပပးကညရနအတြကေသာလညးေကာငး၊ ဆပကမးႏင ကမး႐းတနးဆငရာ ဖြ႕ၿဖးတးတက

ေရးစမကနး၏ တစစတတစေဒသအျဖစေသာလညးေကာငး ျမနမာႏငငတြင အထး စးပြားေရးဇန ၃ ခက ေဖာေဆာငခသည။

- ႏငင၏အေရေတာငဘက ထငးနယစပအနးရ ထား၀ယ အထးစးပြားေရးဇန

- ရနကနေတာငဘက ၂၅ ကလမတာအကြာရ သလ၀ါ အထးစးပြားေရးဇန

- ရခငျပညနယရ ေကာကျဖ အထးစးပြားေရးဇန

ဤစးပြားေရးဇနမားသည တစနညးအားျဖင စးပြားေရးလငျမနစြာဖြ႕ၿဖးတးတကလာမႈ၏ သေကၤတျဖစသကသ ႏငငျခားရငးႏးျမႇပႏမႈ

မားက ဆြေဆာငရန ႏငငတကာသ ျမနမာနငင၏ တခါးဖြငေပးမႈလညး ျဖစသည။ ဥပေဒပငးဆငရာ၊ စမအပခပေရး၊ ရပရြာလထ၏

ပါ၀ငမႈ၊ အျငငးပြားမႈေျဖရငးေရးႏင အလပသမားသမဂၢမား၊ အရပဖကအဖြ႕အစညးမားႏငပတသက၍ အထးစးပြားေရးဇနမားတြင

အထးစညးမဥးစညးကမးမား ရသည။ လ႔အခြငအေရး၊ အလပသမားအခြငအေရးတ႔ကလညး အထးစးပြားေရးဇနမားတြင ေကာငးမြနစြာ

ေလးစားလကနာမႈ မရေခ။

75 Human Rights Watch, “Burma: US Should Retain Key Sanctions”, 6 September 2016, https://www.hrw.org/news/2016/09/06/burma-us-should-retain- key-sanctions

48

သလ၀ါ ႏင ေကာကျဖအထးစးပြားေရးဇနတ႔တြင အထညမားထတလပေနၿပျဖစၿပး - သ႔မဟတ မၾကာမ ထတလပေတာမညျဖစသည။

သလ၀ါအထးစးပြားေရးဇန၌ ႏးျမႇပႏခြငရရသမားစာရငးတြင အထညခပ စက႐ ၆ ႐ ပါ၀ငသည။ ၇၆ ဤအစရငခစာအတြက သေတသန

ျပခသည စက႐ ၁၂ ႐အနက ၁ ႐သည သလ၀ါ အထးစးပြားေရးဇန၌ တညရသည။ တညေဆာကမႈမားၿပးစးပါက သလ၀ါ အထး

စးပြားေရးဇနသည ဧရယာစစ ေပါငး ၂၄၀၀ ဟကတာရမညျဖစၿပး သလ၀ါဆပကမးတစေလာကရ ဇန ၃ ခလညး ပါ၀ငမညျဖစသည။

သလ၀ါအထးစးပြားေရးဇနက အဆငႏစဆငျဖင တညေဆာကေနျခငးျဖစသည။ ပထမအဆငမာ ၿပးေျမာကၿပးျဖစ၍ ပထမတစသတ

တြငပါ၀ငေသာကမၸဏမားက လပငနးလညပတမႈမားက ၂၀၁၅ ခႏစကပင စတငေနၿပျဖစသည။

ပထမအဆငတညေဆာကျခငးအတြက ေဒသခမားအား ေနရာေရႊ႕ေျပာငးျခငးႏင ျပနလညေနရာခထားျခငးတ႔က ရနကနတငးအစးရ

ႏင သလ၀ါ အထးစးပြားေရးဇန စမခန႔ခြေရးေကာမတတ႔က ပးေပါငးေဆာငရြကခၾကသည။ သ႔ေသာလညး ရနကနတငးအစးရက

ေဒသခတ႔အား အဆပါကစၥရပမားႏငပတသကၿပး သငတငေလာကပတစြာ ႀကတငအသေပးရငးျပျခငး မရခသကသ႔ေနရာ ေရႊ႕ေျပာငး

မႈအတြက လေလာကေသာ ေလာေၾကးမားေပးအပရနလညး ပကကြကခသည။ ေရႊ႕ေျပာငးခရသည ေဒသခမားကလညး မတမႈ

မရသည ေရႊ႕ေျပာငးမႈဆငရာ သေဘာတညခကမားႏင စပလဥး၍ေသာလညးေကာငး၊ ေသးငယကဥးေျမာငးၿပး ေရႀကးေရလမႈ

အႏရာယႏင ႀကရႏငသည ျပနလညခထားေပးေသာေနရာမားႏင စပလဥး၍ေသာလညးေကာငး၊ အရညအေသြးညဖငးေသာ ေနစရာ

အမမားႏင အေျခခအေဆာကအအတ႔ႏငစပလဥး၍ေသာလညးေကာငး တငတနးမႈမားျပလပခသည။

76 Thilawa SEZ Management Committee website, “List of Approved Investors,” no date,<http://www.myanmarthilawa.gov.mm/list-investors> (1 June

2016).

ျမနမာႏငငရ အထညခပစကရတစရ (သေတသနျပလပရာတြင ဤစကရ မပါ၀ငပါ)။ Martje Theuws / SOMO

49

ေရႊ ေျပာငးခရသမား၏ အဆအရ ၎တ႔၏ လယေျမမားက ဆကလကအသးျပႏငခြင ဆး႐ႈးသကသ႔ အျခားေသာ အသကေမြး

၀မးေကာငးမႈမား၊ ေရေကာငးေရသန႔ ရရသးစြပငခြငမားႏင ၎တ႔၏သားသမးမားအတြက ပညာေရးအခြငအလမးမားလညး ဆး႐ႈး

ခရသည။ ၇၇ သလ၀ါ အထးစးပြားေရးဇနေၾကာင ေရႊ႕ေျပာငးခခရသည ေကးရြာသ၊ ေကးရြာသားမားက ၂၀၁၄ ခႏစ၊ ဇြနလတြင

တစမထးကသည အျပအမတစရပက ျပလပခသည။ ၎တ႔ရရေသာ မလေလာကသညေလာေၾကးေငြမား၊ ၎တ႔ေရႊ႕ေျပာငး

ေနထငေနရသည ေနရာမားႏငပတသက၍ ဂပနႏငင၊ တကၿမ႕ရ ဂပနအျပညျပညဆငရာ ပးေပါငးေဆာငရြကေရး ေအဂငစ ( Japan

International Cooperation Agency- JICA) - ဂကကာ က တငၾကားခသည။ ၇၈

ဤအစရငခစာက ေရးသားေနသညအခနတြင ဧရယာစစေပါငး ၇၀၀ ဟကတာရမည သလ၀ါအထးစးပြားေရး ဇန(ဘ) တညေဆာကမႈ

က စတငေတာမည ျဖစသည။ ဤ ဇန(ဘ) တညေဆာကရနအတြက ျပနလညေနရာခထားျခငးခရသည အမေထာငစမားက ျပနလည

ေနရာခထားျခငးဆငရာ အစအမမားႏငပတသက၍ စးရမမႈမားက ေဖာျပခၾကၿပး ေဒသခလထႏင ေဆြးေႏြးတငပငမႈမား ပမျပလပရန

ေတာငးဆေနၾကသည။ ၇၉

ရခငျပညနယရ ေကာကျဖအထးစးပြားေရးဇနတြငလညး ခညမငႏငအထညခပစက႐ အပါအ၀င စက႐အမးမး ရမညျဖစသည။

၈၀ တ႐တ၏ ဆစတစအပစ (CITIC group from China)၊ ၎တ႔ႏငအတ အျခား တရတကမၸဏ ၄ ခ ႏင ထငးကမၸဏ ၁ ခတ႔က

ေကာကျဖအထးစးပြားေရးဇနတြင စကမႈဇန ၁ ခ ႏင ေရနကဆပကမးတစခက တညေဆာကမည ျဖစသည။ ၂၀၁၆ ခနစ၊ ဇနန၀ါရလ

တြင ေဒသခမားက ေကာကျဖအထးစးပြားေရးဇနေကာမတသ တငၾကားမႈျပလပခသည။ တ႐တ ဆစတစအပစက ဥးေဆာငသည

အဖြ႕အစညးတစခအား ႏစေပါငး ၇၀ အထ (သကတမးတးႏငေျခလညးရသည) ေျမအဌားခထားမႈႏငပတသက၍ စးရမမႈမားက

ေဒသခတ႔က ေကာမတထသ ေပးပ႔တငၾကားျခငးျဖစသည။ ထမတငမ တစလ အလကလညး ရခင NGO (၁၀၇ ) ဖြ႕ျဖင ဖြ႕စညးထား

သည ညြန႔ေပါငးအဖြ႕ႀကးတစခက စမကနးက ဆငးငေပးရန ေတာငးဆခၾကသည။ တငဒါေရြးခယမႈ လပငနးစဥတြင ပြငလငးျမငသာမႈ

မရေသာေၾကာင အဆပါအဖြ႕က ကန႔ကြကခၾကၿပး ေဒသခမားအကးအတြက၊ အထးသျဖင စကမႈလပငနးမား တညေဆာကရန

အတြက မၾကာခဏေျမယာမားဆး႐ႈးမႈမားက ႀကေတြ႕ခစားေနၾကရေသာလယသမားမားအတြက ပမဥးတည စဥးစားေဆာငရြက

ေပးေစလေၾကာငး ေတာငးဆခၾကသည။ ၈၁

77 Business & Human Rights Resource Centre, “Myanmar: Thilawa Special Economic Zone – summary of impacts, company responses and updates,” no date, <http://business-humanrights.org/en/myanmar-thilawa-special-economic-zone- per centE2 per cent80 per cent93-summary-of-impacts-company- responses-and-updates-0> (1 June 2016).78 Earth Rights, “Resettled Farmers from Thilawa SEZ Travel to Tokyo to Demand Right to Land Compensation,” 11 June 2014, <http://www.earthrights. org/campaigns/resettled-farmers-thilawa-sez-travel-tokyo-demand-right-land-compensation> 79 Myanmar Times, “Protests dog Thilawa SEZ as second phase nears start,” 3 October 2016, <http://www.mmtimes.com/index.php/business/22850-protests-dog-thilawa-sez-as-second-phase nears-start.html>80 China Daily Asia, “Hopes high for potential of China-led investment”, 1 April 2016, <http://www.chinadailyasia.com/asiaweekly/2016-04/01/ content_15409599.html>81 The Irrawaddy, “NGOs Seek Kyaukphyu SEZ Delay as President Pushes Implementation,” 22 December 2015, <http://www.irrawaddy.com/business/ ngos-seek-kyaukphyu-sez-delay-as-president-pushes-implementation.html>

50

၃။ စအျဖစသတမတထားေသာမေဘာင

၃.၁။ ႏငငတကာ စခနစညႊနးမား

၃.၁.၁။ အျပညျပညဆငရာအလပသမားေရးရာအဖြ႕၏ ျပ႒ာနးခကမား

အလပသမားႏငဆကစပေနေသာ လ႔အခြငအေရးမားက အျပညျပညဆငရာ လ႔အခြငအေရးေၾကညာစာတမးတြင ထညသြငးေဖာျပ

ထားၿပး အေသးစတအခကမားက အျပညျပညဆငရာအလပသမားေရးရာအဖြ႕အစညး (International Labour Organization – ILO)

၏ ျပ႒ာနးခကမားႏင အႀကျပခကမားတြင ထညသြငးထားသည။

ILOသည ႏငငတကာသေဘာတညခကမားက အတညျပၿပး အျပညျပညဆငရာအလပသမား စခနစညြနးမားက သတမတျပ႒ာနး

ထားသည။ သေဘာတညခကမားက အတညျပလကမတေရးထးေသာ ႏငငမားအေနျဖင မမတ႔၏ ႏငငတြင ဥပေဒျပရာ၌ ထသေဘာ

တညခကမားအား ထညသြငးျပ႒ာနးရမည။ ဤသ႔ ထညသြငးျပ႒ာနးၿပးပါက အဆပါႏငငသည သေဘာတညခကမားအား အေကာင

အထညေဖာရန တရား၀င တာ၀နရသြားၿပျဖစသည။ ILO ၏ ျပ႒ာနးခကမားအနက ၈ ခက “အေျခချပ႒ာနးခကမား” ဟ သတမတ

ထားသည။ ျပ႒ာနးခကမားအား အတညျပလကမတထးသည ျဖစေစ၊ မထးသညျဖစေစ၊ ILO ၏ အဖြ႕၀ငနငငတငးတြင အဆပါ

ျပ႒ာနးခက ၈ ခက လကနာရန တရား၀ငတာ၀နရသည။ အေျခချပ႒ာနးခက ၈ ခတြင ကေလးအလပသမားျပနာမား၊ အဓမၼ

ေစခငးမႈမား၊ ခြျခားဆကဆမႈမား၊ လြတလပစြာအသငးအဖြ႕ ဖြ႕စညးခြငႏင စေပါငးေဆြးေႏြးအေရးဆခြငဆငရာ ျပ႒ာနးခကမား

ပါ၀ငသည။

ျမနမာအစးရအေနျဖင ျပ႒ာနးခက ၈ ခ အနကမ ၃ ခက အတညျပလကမတေရးထးထားသည ၈၂ - အဓမၼေစခငးျခငးဆငရာ

ျပ႒ာနးခက (C 29) ၊ လြတလပစြာအသငးအဖြ႕ ဖြ႕စညးခြငႏင စညး႐းခြငက အကာအကြယေပးျခငးဆငရာျပ႒ာနးခက (C 87) ႏင

အဆးရြားဆး ကေလးအလပသမားေစခငးမႈပစမားဆငရာ ျပ႒ာနးခက (C 182)။

အနမဆးအသကအရြယဆငရာ ျပ႒ာနးခက (C 138) ၊ စညး႐းခြငႏင အလပရင-အလပသမားညႇႏႈငးျခငး(သ႔မဟတ) စေပါငးေဆြးေႏြး

အေရးဆခြငဆငရာျပ႒ာနးခက (C 98) ၊ တနးတညမေသာအခေၾကးေငြဆငရာ ျပ႒ာနးခက (C 100) ၊ ခြျခားဆကဆျခငးဆငရာ

ျပ႒ာနးခက (C 111) ႏင အဓမၼေစခငးမႈပေပာကေရး ဆငရာျပ႒ာနးခက (C 105) တ႔က ျမနမာအစးရအေနျဖင ယခထ အတညျပ

လကမတမေရးထးရေသးေခ။

82 ILO Normlex, “Ratifications for Myanmar”, no date, <http://www.ilo.org/dyn/normlex/en/f?p=1000:11200:0::NO:11200:P11200_COUNTRY_ID:103159> (5 January 2016).

51

၃.၁.၂။ စးပြားေရးႏင လ႔အခြငအေရးမားဆငရာ ကလသမဂၢ၏ လမးညႊနအေျခခမမား

ILO ျပ႒ာနးခကမားက အတညျပလကမတထးၿပးသညေနာက လကနာအေကာငအထညေဖာရန ျမနမာအစးရတြင တရား၀င တာ၀န

ရသည။ စက႐မားအတြကမ ထသ႔တရား၀ငတာ၀နရသညဟ တက႐က အဓပၸာယ မသကေရာကေပ။ သ႔ေသာလညး ကလသမဂၢကမ

စက႐မားသညလညး လ႔အခြငအေရးမားက ေလးစားလကနာရမညဟ သတမတသည။ ဤအခကက အေျခခၿပး ၂၀၀၈ ခႏစတြင

“ကာကြယျခငး ၊ ေလးစားလကနာျခငးႏင ကစားခြင” မေဘာငက ကသမဂၢက ျပ႒ာနးခသည။ ၈၃ ၂၀၁၁ ခႏစတြငမ စးပြားေရးႏင

လအခြငအေရးမားဆငရာ ကလသမဂၢ၏ လမးညႊနအေျခခမမား ထြကေပၚလာခသည။ ၈၄ ဤ လမးညႊန အေျခခမတြင အစးရမားႏင

စးပြားေရးလပငနးမားအေနျဖင ကလသမဂၢ၏မေဘာငမားက မညသ႔လကနာ အေကာငအထညေဖာသငေၾကာငး ေဖာျပထားပါသည။

“ကာကြယျခငး၊ ေလးစားလကနာျခငးႏင ကစားခြင - Protect, Respect and Remedy” မေဘာငတြင ေထာကတင ၃ ရပ ပါရသည။

တတယအပစမား (စးပြားေရးလပငနးမားအပါအ၀င)က လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမား မကးလြနနငေအာင သငေလာေသာမ၀ါဒမား၊

စညးမဥးစညးကမးမားႏင စရငဆးျဖတမႈမားအား အသးျပ၍ကာကြယေပးရမည ႏငငေတာ၏တာ၀နက ပထမေထာကတငဟ

သတမတသည။ ဒတယ ေထာကတငမာ ေကာပရတစးပြားေရးလပငနးမားအေနျဖင လ႔အခြငအေရးမားက ေလးစားလကနာရန

ျဖစသည။ အဓပၸာယမာ သတစပါး၏ အခြငအေရးမားကမထပါးေစရနႏင ဆးကးမားက ေျဖရငးနငရန စးပြားေရးလပငနးမားအေနျဖင

လ႔အခြငအေရးဆငရာအေျခအေနမားက အခနႏငတစေျပးည ေလလာဆနးစစ အေကာငအထညေဖာမႈျပလပရမည ျဖစသည။

တတယေထာကတငမာ စးပြားေရးလပငနးမားေၾကာင ထခကခစားရသမားအတြက ဥပေဒေၾကာငးအရထေရာကစြာကစားခြငႏင

ဥပေဒေၾကာငးအရမဟတေသာ ထေရာကသညကစားခြငမားသ႔ ပမ လကလမးမရန လအပခကျဖစသည။

ေကာပရတစးပြားေရးလပငနးမားအေနျဖင လ႔အခြငအေရးမားက ေလးစားလကနာရနဆသည ေထာကတငေအာကရ အေရးႀကးေသာ

အေျခခမတစခမာ ကမၸဏမားအေနျဖင အခနႏငတစေျပးည လ႔အခြငအေရး ဆငရာအေျခအေနမားက ေလလာဆနးစစ အေကာင

အထညေဖာမႈျပလပရန (Due Diligence) ျဖစပါသည။ Due Diligence ဆသညမာ စးပြားေရးဆငရာ လပငနးစဥတစရပျဖစၿပး အဆပါ

လပငနးစဥက အသးျပ၍ စးပြားေရးလပငနးမားအေနျဖင မမတ႔ေၾကာင ျဖစေပၚႏငေျခရေသာ လ႔အခြငအေရးဆငရာဆးကးမားႏင

အမနတစကယျဖစေပၚလာေသာ လ႔အခြငအေရးဆငရာဆးကးမားက ေဖာထတရန၊ မျဖစပြားေအာင ႀကတငကာကြယရန၊ ေလာခ

ရနႏင ျဖစေပၚနငေျခရေသာ (သ႔မဟတ) ျဖစေပၚ လာေသာ လ႔အခြငအေရးဆငရာ ဆးကးမားက တာ၀နယစမေျဖရငးေဆာငရြက

ေပးရန ျဖစသည။ စးပြားေရးလပငနးမားအေနျဖင လပငနးလညပတေနစဥတစေလာက ျဖစႏငေျခရေသာ၊ အမနတစကယ ျဖစေပၚ

လာေသာ သကေရာကမႈမားက ေလလာအကျဖတျခငး၊ ေတြ႕ရခကမားကေပါငးစညးျခငးႏင လအပသညအတငး အေကာငအထည

ေဖာျခငး၊ တ႔ျပနမႈမားအေပၚ မကေျခမျပတ သးသပျခငးႏင သကေရာကမႈမားအား ေျဖရငးေဆာငရြကေနမႈမားက ရငးလငးေျပာ

ၾကားျခငးတ႔ကလညး Due Diligence လပငနးစဥတြင ထညသြငးရမညျဖစသည။ (ျဖစနငေျခရေသာ) အခြငအေရးထပါးခရသမား၊

သ႔မဟတ ၎တ႔အား တရား၀င ကယစားျပသမားကလညး ထေရာကစြာ ပါ၀ငခြငေပးရပါမည။

83 Report of the Special Representative of the Secretary-General on the issue of human rights and transnational corporations and other business enterprises, John Ruggie. “Protect, Respect and Remedy: a Framework for Business and Human Rights”, 2008, <http://www.ohchr.org/EN/Issues/ TransnationalCorporations/Pages/Reports.aspx>84 United Nations Human Rights Office of the High Commissioner, “Guiding Principles on Business and Human Rights. Implementing the United Nations ‘Protect, Respect and Remedy’”, 2011, <http://ww.ohchr.org/Documents/Publications/GuidingPrinciplesBusinessHR_EN.pdf>

52

Due Diligence ဆသညမာ ကမၸဏမားက၎တ႔၏ ဆး႐ႈးနငေျခမားက ေလလာအကျဖတျခငးထက ပပါသည။ ရညရြယခကမာ -

ကမၸဏမားသည ၎တ႔၏ လပေဆာငခကေၾကာင အခြငအေရးပငဆငသမား (ဥပမာအားျဖင စက႐အလပသမားမား၊ ၎တ႔အေပၚ

မခေနသမား၊ ရပရြာလထမား ) အလြသးစားျပခရျခငးႏင အႏရာယကေရာကနငေျခမားက နားလညလာေစရန ျဖစသည။ ကမၸဏ

အျပင သြငးအားစကြငးဆကမားအဆငဆင (Supply Chain) တြင ပါ၀ငေသာသမားႏင လကတြလပကငေနသည အျခား စးပြားေရး

လပငနးမားကလညး အထကပါ အခကမားက နားလညလာေစရန ရညရြယသည။ ၈၅ ထ႔အျပင Due Diligence ၏ အဆအရ ကမၸဏ

မားအေနျဖင အနာဂတတြင လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမား မျဖစပြားေအာင ႀကတငကာကြယရန၊ ဆးကးမားကေလာခရနႏင

ေျပလညေအာငေျဖရငး ေဆာငရြကေပးရန လအပသည။

ထခကခစားရသမားအတြက ေျပလညေအာငေျဖရငးေဆာငရြကေပးျခငးႏင ျပနလညျပငဆငျခငးသညလညး ေကာပရတစးပြားေရး

လပငနးမားအေနျဖင လ႔အခြငအေရးမားက ေလးစားလကနာရနဆသည ဒတယ ေထာကတင၏ အေရးပါေသာ အေျခခမတစရပ

ျဖစပါသည။ တာ၀နယတတေစရနအတြက ကမၸဏမားသည “သကေရာကမႈ” ႏငပတသက၍ ေသေသခာခာ သနားလညထားရမညဟ

ကလသမဂၢ၏ “ကာကြယျခငး၊ ေလးစားလကနာျခငးႏင ကစားခြင” မေဘာငတြင ဆထားသည။ အဓပၸာယမာ အခြငအေရးခးေဖာကမႈ

မား ျပငးထနမႈသည ခးေဖာကသအေပၚ ကမၸဏကမညသ႔ေသာ ၾသဇာအာဏာရသညဆသညအခကက ညႊနျပေနျခငး မဟတေပ။

လ႔အခြငအေရးမားအား ေလးစားလကနာရနဆသည ေကာပရတစးပြားေရးလပငနးမား၏ တာ၀နက Due Diligence ႐ႈေထာငမ

ေဆာငရြကႏငရနအတြက - ကမၸဏ၏ စးပြားေရး လပေဆာငခကမားႏင အဆပါလပေဆာငခကမားေဆာငရြကရာတြင ခတဆကပါ၀င

သမားေၾကာင ျဖစေပၚနငေျခရေသာ/ အမနတစကယ ျဖစေပၚေနေသာ လ႔အခြငအေရးဆငရာ သကေရာကမႈမားအေပၚ မတည

ေနေပသည။

စးပြားေရးလပငနးမားအေနျဖင မ၀ါဒမားႏငလပငနးစဥမားက ခမတအေကာငအထညေဖာရနလအပသညဟ Due Diligence က

ဆသည။ ထသ႔ေဆာငရြကျခငးအားျဖင စးပြားေရးလပငနးမားအေနျဖင လ႔အခြငအေရးမားက သရနားလညသလ လကေတြ႕ကငသး

အေကာငအထညေဖာေနေၾကာငး ျပသႏငသည။ ထသ႔ျပသရနအတြက ရငးလငးတငျပျခငးမားလအပသကသ႔ ဆးကးသကေရာကမႈ

ႀကရသမားႏင ၎တ႔ႏင ခတဆက ပါ၀ငေနသမားအေပၚ တာ၀နချခငးႏင ပြငလငးျမငသာမႈရျခငးမားလညး လအပသည။

တာ၀နယမႈ ဥပမာမား (Responsibility Scenarios)

ဆးကးသကေရာကမႈ တစခက ကမၸဏက မညသ ေျဖရငးေဆာငရြကေပးရမညနညး ဆသညအခကသည ၎သကေရာကမႈႏင

ကမ ၸဏအၾကား မညသ ႔သကဆငမႈရသနညးဆသည အခကေပၚမတညေနသည။ ကမ ၸဏႏင ဆးကးသကေရာကမႈမား

ပတသကဆကႏြယမႈက အဓကအားျဖင သးမးခြျခားၿပး ျမငနငသည။ ၈၆

85 SOMO, Cividep India, CEDHA, “How to use the UN Guiding Principles on Business and Human Rights in company research and advocacy. A guide for civil society organisations”, November 2012, <https://www.somo.nl/wp-content/uploads/2012/11/English-version.pdf>86 Ibid.

53

ျဖစပြားေစျခငး။ ။ ကမၸဏတစခသည မမ၏ လပေဆာငခကမားေၾကာင သ႔မဟတ တာ၀နမားေၾကာင အခြငအေရးခးေဖာကမႈ

တြင အဓကပါ၀ငသျဖစေနၿပး (အလြသးစားျပမႈက တက႐ကကးလြနျခငး) ဆးကးသကေရာကမႈမားက ျဖစပြားေစသည။ အဆပါ

ကမၸဏသည ၎ေၾကာငျဖစပြားေသာ (သ႔မဟတ ျဖစပြားႏငေျခရေသာ) ဆးကးသကေရာကမႈက ႀကတငကာကြယျခငး၊ ေလာချခငး

ႏင ကစားျခငးတ႔ ျပလပေပးသငသည။

ဆးကးသကေရာကမႈမား ျဖစေပၚေအာင အားျဖညေပးေနျခငး။ ။ ဆးကးသကေရာကမႈမားအား တတယအပစတစခက ဖနတး

ေစရနအတြက ကမၸဏတစခ၏ ေဆာငရြကခကမား (သ႔မဟတ) တာ၀နမားက အားျဖညေပးျခငး၊ အရနျမႇငေပးျခငး၊ ေထာကချခငး

(သ႔မဟတ) ပပးကညျခငးမား ျပလပေနလင အဆပါကမၸဏသည ဆးကးသကေရာကမႈျဖစပြားေအာင အားျဖညေပးေနသည။

ကမၸဏအေနျဖင စးပြားေရးဆငရာ လကတြေဆာငရြကမႈမားမတစဆငလညး ဆးကးသကေရာကမႈျဖစေပၚေအာင အားျဖညေပးေန

တတသည (ဥပမာ - ဖကစပလပငနး) သ႔မဟတ ကနစညတနဖးျမငကြငးဆက (value chain) ရ စးပြားေရး လကတြေဆာငရြကမႈမား။

ဤအေျခအေနမးတြင ကမၸဏသည ၎၏အားျဖညကညေပးမႈေၾကာင ျဖစေပၚလာေသာ ဆးကးသကေရာကမႈ (သ႔မဟတ) အနာဂတ

တြင ျဖစေပၚလာနငေသာ ဆးကးသကေရာကမႈက တားဆးရန၊ ႀကတငကာကြယရနႏင ကစားေပးရနလအပသည။ ထ႔အျပင

ကမၸဏသည မမ၏ ၾသဇာအာဏာကအသးျပ၍ မမႏငလကတြေဆာငရြကသည စးပြားေရးလပငနးမား၏ အေလအကငမားက

ေျပာငးလေစျခငးျဖင ၎တ႔ေၾကာငျဖစေပၚေသာ ဆးကးသကေရာကမႈက ေလာခနငမည (သ႔မဟတ) ႀကတငကာ ကြယနငမည

ျဖစသည။

ဆးကးသကေရာကမႈမားႏင တက႐ကဆကႏြယမႈရျခငး။ ။ ကမၸဏတစခသည ဆးကးသကေရာကမႈက မျဖစပြားေစသကသ႔

ျဖစပြားေအာင အားျဖညေထာကပေပးမႈလညး မရေသာျငား မမႏင စးပြားေရးလကတြ ေဆာငရြကသမားေၾကာငျဖစပြားေသာ လ႔အခြင

အေရးဆငရာ ဆးကးသကေရာကမႈမားႏင တက႐ကဆကစပမႈ ရေနတတသည။ ကမၸဏ၏ လပေဆာငခကမား၊ ထတကနမားႏင

၀နေဆာငမႈမားအတြက အဆပါ စးပြားေရးလပငနးရငမားႏင လကတြေဆာငရြကရသည။ ဤသ ေသာအေျခအေနမးတြင ကမၸဏသည

မမ၏ ၾသဇာအာဏာက အသးျပ၍ မမႏငလကတြေဆာငရြကသည စးပြားေရးလပငနးမား၏ အေလအကငမားက ေျပာငးလေစျခငး

ျဖင ၎တ႔ေၾကာငျဖစေပၚေသာ ဆးကးသကေရာကမႈက ရပတန႔ႏငမည (သ႔မဟတ) ေလာပါးေစမည (သ႔မဟတ) ႀကတငကာကြယ

နငမည ျဖစသည။

54

၃.၁.၃။ စးပြားေရးပးေပါငးေဆာငရြကမႈႏင ဖြ႕ၿဖးမႈဆငရာအဖြ႕အစညး (OECD)၏ ႏငငတကာစးပြားေရး လပငနးမားအတြက လမးညႊနမား

စးပြားေရးပးေပါငးေဆာငရြကမႈႏင ဖြ႕ၿဖးမႈဆငရာအဖြ႕အစညး - အအးစဒ (Organization for Economic Co-operation and

Development) သည နငငတကာစးပြားေရးလပငနးမားအတြက လမးညႊနမား (Guidelines) ခမတထားသည။ အဆပါလမးညႊနတြင

OECD ႏငငမား (သ႔မဟတ) OECD ႏင ဆကစပႏငငမားရ ႏငငတကာစးပြားေရးလပငနးမားအတြက အႀကျပခကမားပါ၀ငသည။

ေကာပေရးရငးမားသည ၎တ႔၏ နငငတကာစးပြားေရးလပငနးမားအေပၚ တာ၀နခမႈရလာေစရနအတြက လပငနးစဥအနညးငယ

ထမ တစခက OECD ညႊနၾကားခကမားတြင ထညသြငးေဖာျပထားပါသည။ အလပသမားအခြငအေရးမား၊ လ႔အခြငအေရးမား၊

ပတ၀နးကင၊ သတငးအခကအလက ထတျပနမႈ၊ လာဘေပးလာဘယမႈက တကဖကျခငး၊ သးစြသမားအတြက အကးေကးဇး၊

ၿပငဆငမႈ၊ အခြန၊ အသဥာဏပစၥညးဆငရာ မပငခြငမား (intellectual property rights) စသညတ႔ႏငပတသကၿပး စးပြားေရး

လပငနးမားက တာ၀နယမႈရေစေရးအတြက OECD က လမးညႊနခကမားေပးထားပါသည။ ကမၸဏမားအေနျဖင OECD လမးညႊနခက

မားက လကနာရန တရား၀င တာ၀နမရေပ။ သ႔ေသာ OECD တြင လကမတေရးထးထားေသာ အစးရမားအေနျဖင မမတ႔၏ ပငနက

အတြငးတြင ႏငငတကာစးပြားေရးလပငနးမားက ထလမးညႊနမားက လကနာအေကာငအထည ေဖာရနႏင ေလလာေစာငၾကညရန

ၾကပမတေဆာငရြကေပးရမညျဖစသည။ ၈၇

ဤသေတသနႏင သကဆငေသာ OECD ႏငငမားမာ ဆြဒင၊ ယေက၊ နယသာလန၊ ဂာမန၊ ဂပနႏင ေတာငကရးယားတ႔ျဖစသည။

OECD လမးညႊနခကမားႏငဆကစပေနေသာ အစးရမားအေနျဖင မမတ႔ႏငငမားတြင ႏငငေတာအဆင တာ၀နရသ (National

Contact Point - NCP) တစဥးက ခန႔အပရမည။ ၎၏တာ၀နမာ လမးညႊနမား၏ အကးသကေရာကမႈက ပမျမႇငတငေပးရနျဖစသည။

စစမးေမးျမနးမႈမားအားတငျပျခငး၊ လမးညႊနမား၏ အကးသကေရာကမႈက ပမျမႇငတငေပးမညေဆာငရြကခကမားျပလပျခငး၊

လမးညႊနမားအား ေလးစားလကနာျခငးမရဟ စြပစြခကမားေပၚထြကလာပါက ျပနာကကညေျဖရငးေပးျခငး စသညတာ၀နမားက

ႏငငေတာအဆငတာ၀နရသက ထမးေဆာငရမညျဖစသည။

လမးညႊနမားက ပမေလးစားလကနာမႈရေစရနအတြက စးပြားေရးလပငနးမားႏင ၎တ႔ႏင ခတဆကပါ၀င ေနသမားအေနျဖင

သငေလာေသာနညးလမးမား၊ ေဆာငရြကခကမားျပလပႏငရန ႏငငေတာအဆင တာ၀နရသက အကအညေပးရပါမည။

ထ႔အျပင လမးညႊနမားက အေကာငအထညေဖာရာမ ေပၚေပါကလာေသာ လကေတြ႕လပေဆာငျခငးဆငရာ ျပနာမားက ေစစပ

ျဖနေျဖေရးႏင ျပနလညသငျမတေရးဆငရာ ပလကေဖာငးမားလညး ပါ၀ငသည။ ၈၈

87 OECD Watch, The OECD Guidelines for Multinational Enterprises: A tool for responsible business conduct, <http://oecdwatch. org/publications-en/ Publication_3816/at_multi_download/files?name=OECD%20Watch%20brochure%20%28English%29>88 OECD website,” National Contact Points for the OECD Guidelines for Multinational Enterprises”, no date <http://www.oecd.org/investment/mne/ncps. htm> (23 January 2016).

55

အထညႏငဖနပက႑တြင သြငးအားစကြငးဆကအဆငဆင၌ တာ၀နယမႈရျခငးဆငရာ Due Diligence လမးညႊန

၂၀၁၇၊ ေဖေဖာ၀ါရလတြင အထညႏငဖနပက႑၏ သြငးအားစကြငးဆကအဆငဆင၌ တာ၀နယမႈရျခငး (Responsible Supply

Chain) ဆငရာ Due Diligence Guidance (လမးညႊန) က အအးစဒမ ထတျပနမည ျဖစသည။ Due Diligence ဆသညမာ စးပြားေရး

လပငနးမားေၾကာင ျဖစပြားနငေျခရေသာ (သ႔မဟတ) အမနတစကယ ျဖစပြားေနေသာ ဆးကးသကေရာကမႈမားက အခနႏင

တစေျပးည ေဖာထတျခငး၊ ႀကတငကာကြယျခငး၊ ရပတန႔ေစျခငး၊ ေလာခေပးျခငးႏင ကစားေပးျခငးဆငရာ လပငနးစဥက ဆလ

သည။ အအးစဒက Due Diligence ဆငရာ လမးညႊနကထတျပနျခငး၏ ရညရြယခကမာ အဆပါလမးညႊနတြငပါ၀ငေသာ Due

Diligence ဆငရာ အႀကျပခကမားက အထညႏင ဖနပက႑၏ သြငးအားစကြငးဆက အဆငဆင (supply chain)တြင စးပြားေရး

လပငနးမားက လကနာအေကာငအထညေဖာလာေစရန ျဖစသည။ ဤသ႔ လကနာအေကာငအထညေဖာျခငးအားျဖင စးပြားေရး

လပငနးမား၏ လပေဆာငခကမားေၾကာငေသာလညးေကာငး၊ အထညႏငဖနပက႑၏ သြငးအားစကြငးဆကအဆငဆင (supply

chain)ရ လပေဆာငခကမားေၾကာငေသာလညးေကာငး ျဖစေပၚလာႏငေျခရေသာ ဆးကးသကေရာကမႈမားက ေရာငကဥရနႏင

ေျဖရငးရန ရညရြယသည။ ၎တ႔ လပငနးမားတညရရာအရပရလထႏင ယၾကညမႈခငခငမာမာတညေဆာကနငရနအတြက အထည

ႏင ဖနပက႑ရ စးပြားေရးလပငနးမား၏ လပငနးေဆာငရြကခကမားသည အစးရ၏ မ၀ါဒမားႏင ကကညမႈရရမည။ ထ႔အတြက

အအးစဒလမးညႊနခက၏ ရညရြယခကမားက Due Diligence ဆငရာလမးညႊနက ကညအားျဖညေပးလျခငး ျဖစသည။ စးပြားေရးႏင

ျမနမာႏငငရ အထညခပစကရတစခ (သေတသနျပရာတြင ဤစကရ မပါ၀ငပါ) Martje Theuws / SOMO

56

လ႔အခြငအေရးဆငရာ ကလသမဂၢ၏ အေျခခလမးညႊနမား (UN Guiding Principles on Business and Human Rights) တြင

ပါ၀ငေသာ Due Diligenceဆငရာ အႀကျပခကမားက အေကာငအထညေဖာရန စးပြားေရးလပငနးမားအား အအးစဒ ၏ ဤ Due

Diligence ဆငရာလမးညႊနက အကအညေပးမညျဖစသည။ အျပညျပညဆငရာ အလပသမားေရးရာအဖြ႕၏ လပငနးခြငဆငရာ

အေျခခမမား/ အခြငအေရးမားႏငလညးေကာငး၊ အျခားသကဆငရာ ILO ျပ႒ာနးခကမား/အႀကျပခကမားႏငလညးေကာငး၊

ႏငငတကာစးပြားေရး လပငနးမားႏင လမႈမ၀ါဒဆငရာအေျခခမမားႏငပတသကေသာ ILO၏ သးပြငဆငေၾကညာစာတမးတ႔ႏင

လညးေကာငး ဤလမးညႊနက လကေလာညေထြရသည။

ဤလမးညႊနတြင အထးသျဖင ဆးကးသကေရာကႏငမႈအႏရာယမားေသာေဒသမား (specific risk areas) ဆငရာ Due Diligence

လပငနးစဥက သးျခားယတစခအေနျဖင ေဖာျပထားသည။ ၎ႏငအတ ဤလမးညႊနက စးပြားေရးလပငနးမားအေနျဖင အထညႏင

ဖနပက႑တြင လပငနးလညပတမႈႏငထတလပမႈဆငရာ တာ၀နယမႈရေစရနအတြက လကနာေဆာငရြကသငသညမားက ျပညစ

လေလာကစြာ စစညးတငျပထားပါသည။ ၈၉

၃.၁.၄ ။ ကေလးအလပသမားႏငပတသက၍ အျပညျပညဆငရာ စသတမတခက မေဘာင

ကေလးအလပသမားျပနာက တကဖကရနအတြက ILO က သေဘာတခမတထားေသာ ျပ႒ာနးခကမားအနက အခငမာ

အျပညစဆးေသာ ျပ႒ာနးခကမားမာ - အလပစတငလပကငနငရနအတြက ရရမည အနညးဆးအသကအရြယဆငရာျပ႒ာနးခက

(ကြနဗနးရငး 138) ႏင အဆးရြားဆး ကေလးအလပသမား ေစခငးမႈပစမားကတားဆးျခငးႏင ပေပာကေရးအတြက ခကခငးေဆာင

ရြကရနမားဆငရာ ျပ႒ာနးခက (ကြနဗနးရငး 182) တ ျဖစသည။ ဤျပဌားခကႏစခလးမာ အေျခချပ႒ာနးခကမားျဖစသညအတြက

အတည ျပလကမတထးသညျဖစေစ၊ မထးသညျဖစေစ ILO ၏အဖြ႕၀ငႏငငမားအေနျဖင လကနာအေကာငအထညေဖာရန တရား၀င

တာ၀နရေပသည။

ျပ႒ာနးခက (C182 ) ၏ ရညရြယခကမားတြင ၉၀ “ကေလး” ဆသညမာ အသက ၁၈ ႏစေအာက လအားလးက ဆလသည။ အပဒ

(၃) တြင အဆးရြားဆး ကေလးအလပသမားေစခငးမႈပစမားက ဤသ အဓပၸာယဖြငဆထားပါသည - (က) ကၽြနျပျခငးပစမားအားလး

(သ႔မဟတ) ကၽြနျပျခငးႏင အလားသဏၭာနတေသာ အေလအကငမား၊ ဥပမာအားျဖင ကေလးမားအား ေရာငး၀ယျခငးႏင လကန

ကးျခငး၊ အေၾကြးျပနဆပသည အခနအထကေလးက ကြနျပျခငး၊ ေကးပငကြနပငစနစမာကသ ကေလးအား ကြနအျဖစခငးေစျခငး

ႏင လကနကကငပ႗ပကၡအတြငး ကေလးမားအား အဓမၼေစခငးျခငး (သ႔မဟတ) မျဖစမေန အလပလပေစျခငး (လကနကကင

ပ႗ပကၡအတြက ကေလးမားအား အဓမၼ (သ႔မဟတ) မျဖစမေန စစမႈထမးေစျခငး အပါအ၀င) ၊ (ခ) ျပညတနဆာလပငနးအတြက

ကေလးမားအား ကမးလမးျခငး (သ႔မဟတ)ေရာငးချခငး ၊ ညစညမးဓါတပမား ႐ကကးထတလပရန ကေလးမားအား ကမးလမးျခငး

(သ႔မဟတ) ေရာငးချခငး၊ (ဂ) ဥပေဒျပငပလပငနးမားလပခငးရန (သကဆငရာ အျပညျပညဆငရာ သေဘာတညခကမားတြင

ေဖာျပခကမားအရ) - အထးသျဖင မးယစေဆးမား ေရာငး၀ယေဖာကကားရနအတြက ကေလးမားအား ကမးလမးျခငး (သ႔မဟတ)

ေရာငးချခငး ၊ (ဃ) အလပ၏သဘာ၀ (သ႔မဟတ) အေျခအေနက ကေလးမား၏ ကနးမာေရး၊ေဘးကငး လၿခေရး (သ႔မဟတ) အကင

စာရတမားက ထခကေစျခငး။

89 OECD, “Due Diligence Guidance for Responsible Supply Chains in the Garment and Footwear Sector”, upcoming. Text taken from not yet published final version that is in SOMO’s possession.90 ILO, “Worst Forms of Child Labour Convention” , 1999 (No. 182), <http://www.ilo.org/dyn/normlex/en/f?p=NORMLEXPUB:12100:0::NO:121 00:P12100_INSTRUMENT_ID:312327:NO>

57

ILO ျပ႒ာနးခက (ကြနဗနးရငး 138) ၉၁ တြင အလပစတငလပကငနငရနအတြက ရရမည အနမဆးအသက အရြယမာ ၁၅ ႏစေအာက

မငယရ ဟဆထားသည။ ဤျပ႒ာနးခကက ဆကလကေဖာျပထားသညမာ စးပြားေရးႏင ပညာေရး လေလာကစြာမဖြ႕ၿဖးေသးေသာ

ႏငငတြင အလပစတငလပကငနငရနအတြက ရရမည အနညးဆးအသကအရြယမာ ၁၄ ႏစ အျဖစသတမတ၍ ရေကာငးရနငသည။

သ႔ေသာ ထသ႔သတမတနငရန သကဆငရာ အလပရငအဖြ႕အစညးမား၊ အလပသမားအဖြ႕အစညးမားႏင အရငဆး တငပငေဆြးေႏြးမႈ

မား လအပမညျဖစသည။

၃.၁.၅ ။ အဓမၼေစခငးမႈႏင ပတသက၍ အျပညျပညဆငရာ စသတမတခကမေဘာင

အဓမၼေစခငးမႈ (သ႔မဟတ) မျဖစမေနအလပလပရမညဟ ေစခငးမႈပစအားလးက ILO ျပ႒ာနးခက (C 29 ႏင 105) က တားျမစထား

သည။ ILO က အဓမၼေစခငးမႈက ဤသ႔ အဓပၸာယဖြငဆသည- “အျပစေပးျခငး ဆငရာျခမးေျခာကမႈေၾကာင လတစဥးသည မမ

မျပလပလေသာလညး ျပလပေနရေသာအလပ (သ႔မဟတ) ၀နေဆာငမႈအားလး” က အဓမၼေစခငးမႈ ဟ ေခၚသည။ အဓမၼေစခငးျခငး

ဆငရာ ျပ႒ာနးခက (C 29) ၏ အလအရ မတရားသျဖငအဓမၼေစခငးမႈ (သ႔မဟတ) မျဖစမေနအလပ လပရနေစခငးမႈမားက ျပစမႈ

ဥပေဒႏငအည တရားစရငပငခြငရသည။ ထ႔ေၾကာင ILO ျပ႒ာနးခကမားက အတညျပလကမတေရးထးထားေသာ ႏငငမားအေနျဖင

အဓမၼေစခငးမႈမားႏငပတသက၍ မမႏငငအတြငး၌ ကငသးေနေသာ ဥပေဒမား၊ ျပစဒဏမားအား လလေလာကေလာကရေစရန

ၾကပမတ အေကာငအထညေဖာရမည ျဖစသည။ အဓမၼေစခငးျခငးဆငရာ ျပ႒ာနးခက (C 105) က ဖကသမးရျခငး၏ ရညရြယခက

မာ အဆပါျပ႒ာနးခကက အခ႕ေသာ အဓမၼေစခငးမႈမားက ထညသြငးေဖာျပရနလအပေနၿပး ယငးတ႔အားလညး တကဖကလသည

အတြက ျဖစသည။

ထ အျပင အဓမၼေစခငးမႈ (သ႔မဟတ) မျဖစမေနအလပလပရန ေစခငးမႈသည အဆးရြားဆးကေလးအလပသမားေစခငးမႈပစ တစမး

ျဖစေၾကာငး အဆးရြားဆး ကေလးအလပသမားေစခငးမႈပစမားဆငရာ ျပ႒ာနးခကမားတြင ေဖာျပထားသည။

ILO ၏အဆအရ ႏငငတစႏငင၏ ဥပေဒေဘာငအတြငး သတမတခကႏငျဖစေစ (သ႔မဟတ) စေပါငးအေရးဆမႈဆငရာ သေဘာ

တညခကမားႏငျဖစေစ ကကညေနေသာ အခနပလြနကစြာလပကငရနလအပမႈက အဓမၼေစခငးမႈဟ မဆႏငေခ။ သ႔ပါေသာလညး

အလပသမားမားအေနျဖင အနညးဆးအခေၾကး ေငြရရရန (သ႔မဟတ) အလပမဆးရးေစရနအတြက (သ႔မဟတ) ႏစခလးအတြက

အခနပအလပဆငးရန တာ၀န ရေနသည အေျခအေနမားကမ အဓမၼေစခငးမႈဟ ဆနငသည။ ILO ၏အဆအရ - “ အလပသမား၏

ထခကလြယမႈက အျမတထတ၍ ျပလပခငးေသာ အလပ (သ႔မဟတ) ၀နေဆာငမႈ၊ မၿပးေျမာကပါက အျပစေပးမညဟ ၿခမးေျခာကမႈ၊

အနညးဆး အခေၾကးေငြ မေပးမႈ (သ႔မဟတ) ထ႔ထကေလာနညး၍ ေပးမႈ၊ စေသာ ေခါငးပျဖတ အျမတထတမႈမားအား “လပငနး

ပတ၀နးကငအေျခအေနဆးရြားျခငး” ဆသည ေခါငးစဥေအာကတြင မထားရသငေတာေပ။ အျပစေပးရန ၿခမးေျခာကမႈေအာကတြင

အလပသမားမားအား အဓမၼေစခငးမႈျပေနျခငးျဖစရာ အလပသမားမားအတြက အကာအကြယေပးရန လအပေနေပသည။” ၉၂

91 ILO, “Minimum Age Convention” , 1973 (No. 138), <http://www.ilo.org/dyn/normlex/en/f?p=NORMLEXPUB:12100:0::NO:12100:P12100_INSTRUMENT_ ID:312283:NO>92 ILO website, “Q&As on Business and Forced Labour,” no date, <http://www.ilo.org/empent/areas/business-helpdesk/faqs/WCMS_DOC_ENT_HLP_FL_ FAQ_EN/lang--en/index.htm#Q9> (30 December 2015).

58

၃.၁.၆ ။ အခေၾကးေငြႏင ပတသက၍ ႏငငတကာ စသတမတခကမေဘာင

အျပညျပညဆငရာ လ႔အခြငအေရးဆငရာေၾကညာစာတမး၏ အပဒ ၂၃ (၃)တြင ဤသ႔ေဖာျပထားသည - “ အလပလပသတငးသည

မမအတြကသာမက မမ၏ မသားစအတြကပါ လသားဂဏသကၡာႏငထကတနစြာ ေနထငနငရန မတလေလာကေသာ အခေၾကးေငြ

ရရခြင ရသကသ႔ လအပပါက အျခားေသာ လမႈကာကြယေစာငေရာကေရးဆငရာနညးလမးမားျဖင ေထာကပမႈက ရရခြငရသည။” ၉၃

အခေၾကးေငြကာကြယေပးျခငးဆငရာ ILO ၏ျပ႒ာနးခက (C 95 - အထးသျဖင အပဒ ၈ ႏင ၉ ) တြင ေဖာျပခကမားအရ အခေၾကးေငြမ

ျဖတေတာကမႈမားအား ဥပေဒမား (သ႔မဟတ) စညးမဥးစညးကမးမား (သ႔မဟတ) စ႐းအေရးဆသေဘာတညခက (သ႔မဟတ)

ခသမာဓေကာငစ၏ ဆးျဖတခကအရ ခြငျပထားသည အေျခအေနအတငးအတာ၌သာ ျပလပရမည။ မညသည အေျခအေနေအာက

တြင မညသညအတငး အတာအထ အခေၾကးေငြမ ျဖတေတာကမႈမားျပလပမညဆသညက ကြမးကငသအာဏာပငက အလပသမား

မားအား အသေပးရငးျပရမည။ အလပရရေစရန (သ႔မဟတ) အလပမဆးရးေစရန ရညရြယၿပး အလပရငက(သ႔မဟတ) အလပရင၏

ကယစားလယက (သ႔မဟတ) ၾကားမဆကသြယေပးသ (အလပသမား ကနထ႐က သ႔မဟတ အလပသမားရာေဖြ စေဆာငးေပးသ)

က တက႐ကျဖစေစ၊ သြယ၀ကေသာအားျဖငျဖစေစ ေပးရနအတြက အလပသမား၏ အခေၾကးေငြမ ျဖတေတာကခရမႈမားက တားဆး

ရမညျဖစသည။

အထကေဖာျပပါ အခြငအေရးမားႏင အေျခခမမားက ယခအခနအထ ျမနမာနငငတြင ေလးစားလကနာမႈ မရေသးမနး ျမနမာႏငငရ

အထညခပစက႐ ၁၂ ႐တြင သေတသနျပလပရာမရရေသာ ေတြ႕ရခကမားက အေျချပ၍ ေရးသားထားေသာ ဤအစရငခစာက

ေဖာျပေနသည။

93 United Nations, “Universal Declaration of Human Rights,” http://www.un.org/en/documents/udhr/index.shtml#a23

59

၃.၂ ။ ျမနမာအလပသမား ဥပေဒမား

ျမနမာႏငင၏ လကရ ဥပေဒမေဘာငမားမာ ကလနေခတ၊ လြတလပေရးရၿပး စစအာဏာရငေခတ ႏင ၂၀၁၁ မစ၍ ယေန႔အခနအထ

ျပျပငေျပာငးလမႈမားမ ထြကေပၚလာျခငး ျဖစသည။

ဤသေတသနႏင သငေလာေသာ ျမနမာအလပသမားဥပေဒမားက ေအာကတြင အတခပ ေဆြးေႏြးထားပါသည။ သ႔ေသာလညး

ေစစပျပညစေသာ အၾကမးဖဥးေဖာျပမႈဟ မဆႏငပါ။

ေအာကတြငေဖာျပထားေသာ သတငးအခကအလကမားက “Fair Wear Foundation ၏ ျမနမာနငငအေၾကာငး ေလလာျခငး (country

study)” တြငလညး ေဖာျပထားပါသည။ Fair Wear Foundation ၏ အဆပါေလလာျခငး အတြက SOMO ကလညး အားျဖည

ကညေပးခသည။ ၉၄ ထ႔အျပင ITUC ၏ အစရငခစာျဖစသည “ ျမနမာႏငငရ တက႐ကႏငငျခားရငးႏးျမႇပႏမႈ - လ႔အခြငေရးမားအေပၚ

မညသညသကေရာကမႈမား ရပါသလ” တြင ေနာကထပ သတငးအခကအလကမားက ေတြ႕ရႏငပါသည။ ၉၅

၃.၂.၁ ။ ကေလးအလပသမား

၂၀၁၆ ခႏစတြင ျပငဆငခသည စက႐/အလပ႐ အကဥပေဒက အလပစတငလပကငရနအတြက အနညးဆးရရမည အသကအရြယ

က ၁၄ ႏစအျဖစ သတမတေပးခသည။ ယငးျပငဆငခကမတငမကမ အနညးဆးရရမည အသကအရြယမာ ၁၃ ႏစျဖစသည။ အသက

၁၃ ႏစ ႏင ၁၄ ႏစအရြယကေလးမားက ယခအခါ တစေန႔လင အမားဆး ၄ နာရအထ အလပလပခြငေပးထားသည။ ၎တ႔သည

ညေန ၆ နာရမ မနက ၆ နာရအထ အလပလပခြင မရေပ။ ၉၆

ကေလးသငယဆငရာ ဥပေဒ (၁၉၉၃) အရ အသက ၁၆ ႏစအထက ကေလးဟ သတမတၿပး ကေလးမား အတြကအသကအႏရာယ

ျဖစေစနငေသာအလပ (သ႔မဟတ) ေရာဂါျဖစပြားေစႏငေသာ အလပ (သ႔မဟတ) အကငစာရတပကျပားေစေသာအလပမားတြင

ကေလးမားအား လပကငခြငမျပရန တားျမစထားသည။ ၉၇ သ႔ေသာလညး ကေလးမားမေဆာငရြကသငေသာ အႏရာယရေသာ

အလပဆသညမာ အဘယနညးဟ၍ အဓပၸာယဖြငဆခက မရေသးေခ။ ၉၈ ဤ ဥပေဒက အျမနဆး ျပငဆငရနလအပေနၿပ ျဖစသည။

94 Fair Wear Foundation, “Myanmar Country Study,” 2016,<http://www.fairwear.org/wp-content/uploads/2016/11/CS-Myanmar-2016.pdf>95 ITUC, “Foreign direct Investment in Myanmar – What impact on human rights?”, October 2015, <https://www.ituc-csi.org/IMG/pdf/ituc-burma.pdf>96 Republic of the Union of Myanmar, “The Factories Act, 1951” (unofficial translation), <http://www.ilo.org/dyn/natlex/docs/MONOGRAPH/88477/123120/ F1558150740/MMR88477 per cent20Eng per cent202016.pdf>97 The State Law and Order Restoration Council, “The Child Law (The State Law and Order Restoration Council Law No. 9/93),”14 July 1993.98 ALR, “Under Pressure – A study of labour conditions in garment factories in Myanmar which are wholly Korean owned or in a Joint Venture with Korean

Companies,” March 2016, <http://www.actionlaborrights.org/attachments/view/?attach_id=1060>

60

အလပ႐မားအကဥပေဒက ဆကလကေဖာျပထားသညမာ အသက ၁၈ ႏစေအာကမားသည အလပလပကငလပါက “ကနးမာေရး

ေကာငးမြနေၾကာငးႏင အလပလပကငႏငေၾကာငးေထာကခစာ” ရရန လအပသည။ ဤေထာကခစာက ရရရန ဆရာ၀နက စစေဆးမႈ

ျပလပရမညျဖစၿပး “လငယတစဥးအေနျဖင အသက ၁၃ ႏစ ျပညေၾကာငး (သ႔မဟတ - စက႐တြင အရြယေရာကၿပးသအျဖစ အလပ

လပကငမည အေျခအေနဆပါက ၁၅ ႏစျပညၿပးေၾကာငး) ၊ ႐ပပငးဆငရာအရ စခနစညႊနးမားႏငလညး ျပညမေၾကာငး၊ ကနးမာၿပး

အလပလပနငၿပျဖစေၾကာငး” ေထာကခခက ထတေပးမညျဖစသည။ အရြယမေရာကေသးသ အလပသမားမားအေနျဖင စက႐တြင

အလပလပေနစဥတစေလာက အဆပါေထာကခခကရရၿပးျဖစေၾကာငး ျပသထားသည အရာတစခခ ကငေဆာင/၀တဆင ထားရမည

ျဖစသည။ ၉၉

၃.၂.၂ ။ အလပအကငစာခပမား

အလပအကငႏင ကြမးကငမႈတးတကေရးဆငရာ ဥပေဒ (၂၀၁၃) ၁၀၀ အရ ျမနမာႏငငရ အလပသမားတငးသည အလပအကငစာခပ

တစခ မျဖစမေန ရရပငဆငရမညျဖစသည။ အစမးခန႔ႏင အလပသငကာလရ အလပသမားမားမလြၿပး ကနေသာအလပသမားမား

အေနျဖင အလပစတင၀ငေရာကသညေန႔မစ၍ ရကေပါငး ၃၀ အတြငး အလပအကငစာခပတြင အလပရငႏငအတ လကမတေရး

ထးသငသည။

အလပအကငစာခပမား ခပဆရာတြင အသးျပရနအတြက စသတမတထားေသာ ပစတစခ ရသည။ ယငးပစ၌ စာခပတြင မျဖစမေန

ပါ၀ငရမည အခက ၂၁ ခကက ေဖာျပထားသည။ စတငသညရက၊ ၿပးဆးသညရကမားက ေဖာျပမထားသည စာခပခပဆျခငးမး

မျဖစပြားေစရနအတြက စာခပတြင စတငသညရကႏင ၿပးဆးသညရက မျဖစမေနပါ၀ငရန လအပသည။ အလပအကငတစခသည

မညမၾကာသငေၾကာငး ဤ ဥပေဒတြင ရငးလငးစြာ ေဖာျပမထားေပ။

စက႐စမအပခပေရးအတြက စာခပတစေစာင၊ အလပသမားအတြက တစေစာငႏင ၿမ႕နယ အလပသမား႐းက ေပးပ႔ရနအတြက

တစေစာငႏႈနးျဖင စာခပတစခါခပတငး အနညးဆး ၃ ေစာင ရရမည ျဖစသည။

အစးရက ခမတလကသည တစဥးခငးဆငရာ အလပအကငစာခပ (individual employment contract) ႏင ပတသကၿပး သမဂၢမားက

မႏစသကမႈမား ရခသည။ အထးသျဖင CTUM အေနႏင စက႐ အဆငတြင ပမေကာငးမြနေသာသေဘာတညခကမားရရေရးဆငရာ

၎တ႔၏ လြတလပစြာညႇႏႈငးပငခြင က အဆပါစာခပေၾကာင အဟန႔အတားျဖစေပၚေစသျဖင မေကနပမႈရေနသည။ အလပသမား

မားအတြက အလပစတငသညရကႏင အလပၿပးဆးသညရကမား ထညသြငးေရးသားရန စာခပက တကတြနးထားသည။ တစနညး

အားျဖင အခနကာလ အတအကသတမတထားေသာ စာခပျဖစေပသည။

99 Republic of the Union of Myanmar, “The Factories Act, 1951” (unofficial translation), <http://www.ilo.org/dyn/natlex/docs/MONOGRAPH/88477/123120/ F1558150740/MMR88477 per cent20Eng per cent202016.pdf>100 Employment and Skill Development Law (Pyidaungsu Hluttaw Law No. 29/2013), 30 August 2013, unofficial translation, http://www.ilo.org/dyn/natlex/ natlex4.detail?p_lang=en&p_isn=90699&p_country=MMR&p_count=86

61

၃.၂.၃ ။ အခေၾကးေငြမား

၂၀၁၃ ခႏစတြင အနညးဆးအခေၾကးေငြ ဥပေဒ (၂၀၁၃) ၁၀၁ က စတငေဆြးေႏြးခသည။ အနညးဆး အခေၾကးေငြဆငရာဆးျဖတခက

မားႏင လကေတြ႕အေကာငအထညေဖာမႈမား ျပလပရနမေဘာငက အဆပါ ဥပေဒက ေဖာျပခသည။

အလပသမား၀နႀကးဌာန၊ အလပရငႏင အလပသမားကယစားလယမားပါ၀ငေသာ သးပြငဆင ညႇႏႈငးေဆြးေႏြးမႈမားက ၂ ႏစခန႔

အခနယျပလပခၿပး ၂၀၁၅ ခႏစ၊ ဇြနလတြင ျမနမာပထမဆး အနညးဆးအခေၾကးေငြ အျဖစ တစေန႔လင ၃၆၀၀ ကပႏႈနးထားျဖင

သတမတခသည။ ၂၀၁၅ ခႏစ၊ ဇြနလ၏ ေငြလလယႏႈနး အရ တစေန႔လင အနညးဆးအခေၾကးေငြ ၃ ယ႐ရရခေသာလညး

ဤအစရငခစာေရးေနသညအခနတြငမ ၃၆၀၀ ကပသည ၂.၄၈ ယ႐ႏင ညမသည။ ၁၀၂ ဘဂၤလားေဒရႏငငၿပးလင ျမနမာႏငင၏

အနညးဆး အခေၾကးေငြ (တစေန႔လင ၃၆၀၀ ကပ) သည အာရတြင အနမဆး ျဖစသည။ ၁၀၃

အနညးဆး အခေၾကးေငြ (တစေန႔လင ၃၆၀၀ ကပ)ႏင ပတသက၍ အျငငးပြားမႈမားစြာ ျဖစေပၚခသည။ အလပရငမားကမ အဆျပ

သည အနညးဆးအခေၾကးေငြသည စးပြားေရးလပငနးမားအတြက ေရရညမတညတမႈ ျဖစေပၚေစႏငသည။ ၎တ႔အေနျဖင

တစေန႔လင ၂၅၀၀ ကပထက ပေပးရန မတတနငဟ ဆခသည။ (၂၀၁၅ ဇြနလတြင ၂၅၀၀ ကပသည ၂.၀၉ ယ႐ႏင ညမၿပး လကရ

အခနတြင ၁.၇၂ ယ႐သာရသည)။ ျမနမာအလပရငမားက ၃၆၀၀ ကပသည ျမငမားလြနးၿပး ၎တ႔အား စးပြားေရးေလာကမ ထြကခြာ

သြားေအာင တြနးအားေပးေနသညဟ ဆခသည။ တ႐တႏင ကရးယား အထညခပစက႐ အနညးဆး ၉၀ က ၎တ႔၏ စက႐မား

ပတသမးမညဟ ၿခမးေျခာကခသည။၁၀၄ အလပသမားသမဂၢမားကမ တစေန႔လင ၃၆၀၀ ကပႏႈနးထားသည အလပသမားမားအတြက

လေလာကေကာငးမြနေသာ ေနထငမႈျဖစေပၚေစလမမည မဟတဟ အေလးအနက ေျပာၾကားခသည။

101 Republic of the Union of Myanmar, “The Minimum Wage Law, 2013 (The Pyidaungsu Hluttaw Law No. 7/2013),” March 2013 (unofficial translation).102 The currency rate of 23 January 2017 was used for the conversions in this paragraph. 1 MMK = 0,0006883327 Euro. Source: <http://www.xe.com/ currencytables/?from=MMK&date=2017-01-23>103 Government of the Philippines – Department of Labor and Employment, “Comparative Wages in Selected Countries,” 29 December 2016, <http:// www.nwpc.dole.gov.ph/pages/statistics/stat_comparative.html>104 See <https://business-humanrights.org/en/myanmar-govt-proposes-daily-minimum-wage-of-3600-kyats-factories-call-forlower-pay-unions-workers- protest-includes-statements-by-intl-brands

62

အနညးဆးအခေၾကးေငြ သတမတခကသည တစႏငငလးက သကေရာကမႈရသကသ က႑မေရြး၊ လပငနးမေရြး သကေရာကမႈ

ရသည။ သ႔ေသာ ေအာကေဖာျပပါ လြတၿငမးခြငမားလညး ရေပသည။

- အေသးစားလပငနးမား (အလပသမားဥးေရ ၁၅ ဥးေအာကသာရသည)

- အထးစးပြားေရးဇနမားတြင လညပတေနေသာ ကမၸဏမား - ဥပေဒတြင ေဖာျပခကအရ “အထးစးပြားေရးဇနစမခန႔ခြေရး

ေကာမတမားသည ၎တ႔၏ အဆျပအနညးဆးအခေၾကးေငြႏႈနးထားက နငငေတာအဆင အနညးဆးအခေၾကးေငြဆငရာ

ေကာမတသ႔တငျပရမည၊ ၿပးမ ဆးျဖတခကခမတမည” ဟ ဆသည။

- အသစခန႔အပထားေသာ အလပသမားမား - အနညးဆးအခေၾကးေငြ ဥပေဒအရ အလပရငအေနျဖင အလပသမားမား

အား လပငနးခြငစတင ၀ငေရာကသည ပထမသးလတြင အလပသငအျဖစ ဌားရမးခြငရသည။ အလပသငကာလတြင

အလပရငက အနညးဆးအခေၾကးေငြ၏ တစ၀က (တစေန႔လင ၁၈၀၀ ကပ/ ၁.၂၄ ယ႐- လကရႏႈနးထား) က ေပးအပမည

ျဖစသည။ အလပသင ကာလၿပးလင အလပသမားမားအား အစမးခန႔အျဖစ ၃ လ ခန႔အပမညျဖစၿပး အနညးဆး အခေၾကးေငြ

၏ ၇၅ ရာခငႏႈနး (တစေန႔လင ၂၇၀၀ ကပ/ ၁.၈၆ ယ႐ - လကရႏႈနးထား) ရရမညျဖစသည။

အနညးဆးအခေၾကးေငြ ဥပေဒအရ အလပရငသည အလပသမားမားအား ပထမသးလတြင အလပသင အျဖစခန႔အပၿပး အနညးဆး

အခေၾကးေငြ၏ တစ၀ကႏႈနးထားသာေပးခြင၊ သးလေျမာကမ ေျခာကလေျမာကအထ အစမးခန႔အျဖစခန႔ထားၿပး အနညးဆး အခေၾကး

ေငြ၏ ၇၅ ရာခငႏႈနးသာ ေပးခြငရေနသည။ လကရ အနညးဆးအခေၾကးေငြႏႈနးထားျဖစသည တစေန႔လင ၃၆၀၀ ကပ (၂.၄၉ ယ႐

- လကရႏႈနးထား) သည သမား႐းကဘ၀ေနထငမႈအတြက လေလာကေသာႏႈနးထားမဟတေၾကာငးက ဤအစရငခစာ၏ ေနာက

အခနးမားတြင ေဆြးေႏြးထားသည။ အလပသငႏင အစမးခန အတြကေပးေသာ ေန႔စဥႏႈနးထားမားသည ဧကနစငစစ မျဖစစေလာက

အထညခပအလပသမားမား တစေနတာအလပျပး၍ အမတြင ထငေနစဥ။ Lauren DeCicca / MAKMENDE

63

အခေၾကးေငြ (poverty wage)ပင ျဖစသည။ ထ႔အျပင အလပရငအေနျဖင အလပသမားမားအား အနညးဆးအခေၾကးေငြျဖစသည

တစေန႔လင ၃၆၀၀ ကပ မေပးလပါက အလပသငႏင အစမးခန ကာလ (စစေပါငး ၆ လ) ျပညၿပးလင အလပသမားမားအား အလပ

ျဖတပစ၍ ရေနသည။ တစနညးအားျဖင အလြသးစားလပရန အလပရငက တခါးဖြငေပးထားျခငးသေဘာ သကေရာကေနသည။

၃.၂.၄။ အလပခနမား

စက႐/အလပ႐မား အကဥပေဒအရ စသတမတထားေသာအလပခနမာ တစေန႔လင ၈ နာရျဖစၿပး တစပတလင ၄၄ နာရျဖစသည။

၅ နာရဆကတက အလပလပၿပးလင ၃၀ မနစ ရပနားခနေပးရမညျဖစၿပး အဆပါ ၃၀ မနစကလညး အလပခနအျဖစထညသြငး

ေရတြကရမညျဖစသည။ တစေန႔လင အလပခနႏင ၾကားရပ နားခနမားအပါအ၀င စစေပါငး ၁၀ နာရထက မပသငေပ။ တစပတလင

အလပရက ၆ ရကထက မပသငဘ တနဂၤေႏြတစရကက အလပသမားမားအတြက ပတရကအျဖစ သတမတေပးရမည။ အကယ၍

တနဂၤေႏြေန႔တြင အလပဆငးရန လအပပါက အစားထးပတရက တစရကမျဖစမေန ေပးရမည ျဖစသည။ ၁၀၅

၂၀၁၂ ခႏစ၊ ဒဇငဘာလတြင အလပသမား၊ အလပအကငႏင လမႈဖလေရး၀နႀကးဌာနက တစပတလင အလပခနနာရ စစေပါငး ၆၄

နာရ (ပမနအလပခန ၄၄ နာရ + အခနပ ၂၀ နာရ) ခြငျပသည လမးညႊနတစခက ထတျပနခသည။ ၁၀၆

105 Republic of the Union of Myanmar, “The Factories Act, 1951” (unofficial translation), <http://www.ilo.org/dyn/natlex/docs/MONOGRAPH/88477/123120/ F1558150740/MMR88477 per cent20Eng per cent202016.pdf>106 The Republic of the Union of Myanmar Ministry of Labour, Employment and Social Security, Factories and General Labour Laws Inspection Department, “Directive No. 615/2/FGLLID Law 2/12 (1584)”, December 2012.

အထညခပစကရတစခရ အလပလာထားခကႏင ျပးေျမာကမႈျပ ဇယား (ဤစကရသည သေတသနျပလပရာ၌ မပါ၀ငေပ)။ Martje Theuws / SOMO

64

၃.၂.၅။ လြတလပစြာ အသငးအဖြ႕ ဖြ႕စညးခြင

ျမနမာႏငငတြင အမအခကငးေသာ အလပသမားသမဂၢမားႏင ဆႏၵထတေဖာမႈမားက ႏစေပါငး ၅၀ ေကာ တားျမစခသည။ ၂၀၁၂

ခႏစတြင အလပသမားအဖြ႕အစညးဆငရာဥပေဒႏင အလပသမားအျငငးပြားမႈ ေျဖရငးေရးဆငရာ ဥပေဒ အသက၀ငလာခသည။

အဆပါ ဥပေဒမားက အလပသမားမားအား စညး႐းခြင၊ အလပသမားသမဂၢမားဖြ႕စညးခြငႏင ဥပေဒႏငညညြတေသာ စကမႈလပငနး

ဆငရာ လပေဆာငခြငမား ေပးခသည။ ထအေျခအေနမတငခငအထ အလပသမားသမဂၢမားမာ ေျမေအာကလႈပရားမႈအသြငျဖငသာ

အနညးအကဥးကငလညခသကသ႔ အခ႕မာ ျပညပသ႔ တမးေရာငခရသည။ ၂၀၁၁ မတငမကပင တညရေနခေသာ အလပသမား

သမဂၢမားမာ စစအစးရက ဖြ႕စညးေပးထားေသာ အလပသမားသမဂၢမားသာ ျဖစသည။

အလပသမားအဖြ႕အစညးဆငရာ ဥပေဒ ၁၀၇ က စကမႈလပငနးဆငရာ စေပါငးဆကသြယမႈမား (Industrial Relations) အတြက

စညးမဥးစညးကမးမား ခမတေပးခသည။ အဆပါ စကမႈလပငနးဆငရာ စေပါငးဆကသြယမႈမားတြင အလပသမားသမဂၢမား၊

အလပရငအဖြ႕အစညးမား၊ လအမားစေပါငးလႈပရားမႈမားႏင အျငငးပြားမႈမား ျဖစေပၚလင သေဘာတညခကရသညအထ အလပရင

ဘကက အလပပတထားျခငးမား ပါ၀ငသည။ ဥပေဒ၏ ပဒမ၂၉ တြင အလပရငအေနႏင က႑အလက အလပသမားမားက ကယစားျပ

၍ ဖြ႕စညးထားေသာ အလပသမားသမဂၢမားက အသအမတျပရန ေဖာျပထားသည။ ဥပေဒတြင အလပသမားအဖြ႕အစညးမားက

အဆငအလက ခြထားသည - ကမၸဏအဆငရ အမးအစားတေသာ (သ႔မဟတ) ေဆာငရြကမႈတေသာ အေျခခ အလပသမားအဖြ႕

အစညးမား၊ ၿမ႕နယအဆငရ အမးအစားတေသာ (သ႔မဟတ) ေဆာငရြကမႈတေသာ အလပသမားအဖြ႕အစညးမားႏင တငး/ျပညနယ

အဆငရ အမးအစားတေသာ (သ႔မဟတ) ေဆာငရြကမႈတေသာ အလပသမားအဖြ႕အစညးမား၊ အမးအစားတေသာ (သ႔မဟတ)

ေဆာငရြကမႈတေသာ အလပသမားအဖြ႕ခပမားဟ၍လညးေကာငး၊ ႏငငေတာအဆင အလပသမားအဖြ႕ခပ ဟ၍လညးေကာငး

ခြထားသည ( ဥပေဒက တစႏငငလးအေနအထားျဖင အလပသမားအဖြ႕ခပ တစခသာရရမညဟ အႀကျပသည)။

အဆငတငးရ အလပသမားအဖြ႕အစညးမားသည ဥပေဒႏငအည မတပတငရနလအပသကသ႔ ေအာကေဖာျပပါ လအပခကမားက

လညး ျပညမရမည ျဖစသည -

- အေျခခအလပသမားအဖြ႕အစညးက လပငနး သ႔မဟတ လပေဆာငမႈအမးအစားအလကသကဆငရာလပငနးတြင အလပ

လပကငေနသည အလပသမားအနညးဆး ၃၀ ဥးျဖင ဖြ႔စညးႏငသည (အလပသမား ၃၀ ဥးေအာကရေသာ လပငနး

သ႔မဟတ လပေဆာငမႈျဖစပါက အနညးဆး ၁၀ ရာခငႏႈနးက အဖြ႕၀ငအျဖစ ပါ၀ငရမည။

- ၿမ႕နယအလပသမားအဖြ႕အစညးက လပငနး သ႔မဟတ လပေဆာငမႈအမးအစားအလက သကဆငရာၿမ႕နယ အတြငးရ

အေျခခအလပသမားအဖြ႕အစညးစစေပါငး၏ ၁၀ ရာခငႏႈနးေအာက မနညးေသာ အလပသမားအဖြ႕အစညးမားက

ေထာကခလင ဖြ႕စညးႏငသည။

- တငး/ျပညနယအဆငအလပသမားအဖြ႕အစညးက လပငနး သ႔မဟတ လပေဆာငမႈအမးအစားအလက သကဆငရာ

တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယအတြငးရ ၿမ႕နယအလပသမားအဖြ႕အစညးစစေပါငး၏ ၁၀ ရာခငႏႈနး ေအာကမနညး

ေသာ အလပသမားအဖြ႕အစညးမားက ေထာကခလင ဖြ႕စညးႏငသည။

107 The Republic of the Union of Myanmar, “The Labour Organisation Law” (The Pyidaungsu Hluttaw Law No. 7/ 2011), 11th October, 2011, unofficial translation.

65

- အလပသမားအဖြ႕ခပ (Labor Federation) က လပငနး သ႔မဟတ လပေဆာငမႈအမးအစားအလက တငးေဒသႀကး

သ႔မဟတ ျပညနယအလပသမားအဖြ႕အစညးစစေပါငး၏ ၁၀ ရာခငႏႈနးေအာကမနညးေသာ အလပသမားအဖြ႕အစညး

မားက ေထာကခလင ဖြ႕စညးႏငသည။

- ျမနမာႏငငလးဆငရာ အလပသမားေရးရာအဖြ႕ခပ (Labor Confederation) က လပငနး သ႔မဟတ လပေဆာငမႈ အမး

အစားအလကဖြ႔စညးထားေသာ အလပသမားအဖြ႕အစညး စစေပါငး၏ ၂၀ ရာခငႏႈနးေအာက မနညးေသာ အလပသမား

အဖြ႕ခပမားက ေထာကခလင ဖြ႕စညးႏငသည။

အလပသမားအဖြ႕အစညးဆငရာဥပေဒက အလပသမားအဖြ႕အစညးမား ဆႏၵထတေဖာမႈက ခြငျပထားသည။ သ႔ေသာ သကဆငရာ

အလပသမားအဖြ႕ခပထမ ခြငျပခက ႀကတငေတာငးခရနလအပသညအျပင အလပရငႏင ဖနေျဖေစစပေရးအဖြ႕၀ငမားကလညး

၁၄ ရကေစာ၍ မျဖစမေန အသေပးရနလအပသည။

“ထသ႔အသေပးရာတြင ဆႏၵထတေဖာမည ရကစြ၊ ေနရာ၊ ဆႏၵထတေဖာသအေရအတြက၊ မညသ႔ဆႏၵထတေဖာမည၊ ဆႏၵထတ

ေဖာမညအခန စသညတ႔ကလညး အသေပးရန လအပသည။” ၁၀၈

အျငငးပြားမႈမားျဖစေပၚလင အလပရငမားက သကဆငရာ ဖနေျဖေရးအဖြ႕၏ ခြငျပခကျဖင အလပ႐က ေခတပတခြင ရသည။

သ႔ေသာ ခြငျပခကက ၁၄ ရကေစာ၍ ယထားရမည ျဖစသည။ အျငငးပြားမႈေျဖရငးေရး လပငနးစဥ ေဆာငရြကေနသည အေတာ

အတြငး အလပသမားမားဆႏၵထတေဖာမႈခြင မရသကသ႔ အလပရငမားဘကကလညး စက႐က ေခတပတခြင မရေပ။ သမဂၢအဖြ႕၀င

မားအား စ႐းေဆာငရြကမႈမားေၾကာင အလပမထတပယျခငးမား မျဖစပြားေစရနလညး တားျမစထားသည။ ၁၀၉ ရ၀နထမးမားအား

သမဂၢမားတြင ပါ၀ငခြငမေပးထားေခ။ ၁၁၀

108 The Republic of the Union of Myanmar, “The Labour Organisation Law” (The Pyidaungsu Hluttaw Law No. 7/ 2011), 11th October, 2011, unofficial translation.109 AMRC, “Labour Laws in Myanmar,” May 2014, <http://www.amrc.org.hk/sites/default/files/field/alu-article/files/ALU per cent202014 per cent20 per cent2383 per cent20- per cent20Labour per cent20Laws per cent20in per cent20Myanmar.pdf>110 ITUC, “Survey of Violations of Trade Union Rights – Myanmar”, last updated 18 February 2014, <http://survey.ituc-csi.org/+-Burma-+.html?lang#tabs-2>

66

အလပသမားအဖြ႕အစညးဆငရာဥပေဒ၏ စာပဒအခ႕တြင အလပသမားသမဂၢမား ဖြ႕စညးေရး၊ အလပသမားသမဂၢထတြင ပါ၀င

ေဆာငရြကေရးႏင စ႐းလပေဆာငမႈမားတြင ပါ၀ငခြငရရေရးတ႔ႏငပတသကၿပး အတားအဆးမားက ေတြ႕ရသည။

ITUC က အဆပါ ဥပေဒ၏ အတားအဆးမားစြာထမ ေအာကပါ အတားအဆးအခ႕က စာရငးျပစထားသည ၁၁၁ -

- အလပသမားမားအား ၎တ႔ေရြးခယေသာ အဖြ႕အစညးမားတြင ပါ၀ငခြငႏင ဖြ႕စညးခြငကကန႔သတသညအေနျဖင

ႏငငေတာ အဆငအလပသမားအဖြ႕ခပကတစခသာ ဖြ႕စညးရန ဥပေဒက ရည ညြနးထားသည။

- ဆႏၵထတေဖာမႈႏငပတသက၍ ဥပေဒကေဖာျပထားသညမာ - ဆႏၵထတေဖာမႈအတြက ခြငျပခက ရရရန စညး႐းသမား

အေနျဖင ဆႏၵထတေဖာမည ရကစြ၊ ေနရာ၊ အခန နာရ၊ ၾကာျမငမညအခနႏင ဆႏၵထတေဖာမညသ အေရအတြကတ႔က

ႀကတင အသေပးရနလအပသည။ အကယ၍ ႀကတငအသေပးထားသည ဆႏၵထတေဖာမႈဆငရာ သတငးအခကအလက

မားႏငအည မဟတဘ ဆႏၵထတေဖာခပါက တရားမ၀င ဟ သတမတေၾကညာမည ျဖစသည။ ထ႔အျပင အလပသမား

သမဂၢမားအေနျဖင သကဆငရာ အလပသမားအဖြ႕ခပ၏ ခြငျပခကမရဘ ဆႏၵထတေဖာခြငမရဟ ဥပေဒတြင ေဖာျပ

ထားသည။ ဤအခကက အလပသမားမားႏင အလပသမားအဖြ႕အစညးမား၏ ဆႏၵထတေဖာခြငက ကန႔သတခပခယ

ေနသည။

- အလပသမားသမဂၢအဖြ႕၀ငျဖစျခငးႏင သမဂၢလပငနးမား (သ႔မဟတ) ဆႏၵထတေဖာမႈတြင ပါ၀ငသ အလပသမားက

အလပမထတပယျခငးအား ဥပေဒက တားျမစထားေသာလညး အဆပါ အလပသမားအေပၚ အျခားေသာ ခြျခားဆကဆမႈ

(သ႔မဟတ) လကစားေခမႈျပျခငး (ဥပမာ - စက႐တြင အဓမၼ လပငနးေနရာေျပာငးခငးျခငး၊ အဓကႀကေနရေသာျပနာ

ျဖစသည) က ရငးလငးစြာ တားျမစထားမႈမရေခ။ ထ႔အျပင သမဂၢဖြ႕စညးရန ႀကးစားေနၾကေသာ အလပသမားမားအား

လညး ဥပေဒက ျမငသာစြာ အကာအကြယေပးမႈက မေတြ႕ရေပ။ အလပသမားငားရမးမႈဆငရာ ခြျခားဆကဆမႈကလညး

တားျမစမထားေခ (ဥပမာ - မညသည အလပသမားက မငားရမးရန ဟ အလပရငမားအခငးခငး အသေပးမႈ)။

111 ITUC, “Survey of violations of trade union rights,” no date, http://survey.ituc-csi.org/+-Burma-+.html?lang#tabs-2(3 November 2015).

67

၃.၂.၆ ။ စေပါငးေတာငးဆမႈ သ႔မဟတ အလပရင-အလပသမားညႇႏႈငးခြင (Collective Bargaining)

အလပသမားအဖြ႕အစညး ဥပေဒတြင ေဖာျပခကအရ “အလပသမားမားသည အလပသမားဥပေဒမားတြင ပါရေသာ ၎တ႔၏

အခြငအေရးမားက မရရႏငသညအခါတြငျဖစေစ၊ ေတာငးဆခကမားက သကဆငရာ ဥပေဒအလက အလပရငသ႔တငျပေသာလညး

သေဘာတညမႈမရသညအခါတြငျဖစေစ အလပသမားအဖြ႕အစညးမားအေနျဖင အလပရငႏင ညႇႏႈငးေဆြးေႏြးခြင၊ ေျပလညေအာင

ေျဖရငးခြငရသည” ဟဆသည။

ဥပေဒက ဆကလကေဖာျပထားသညမာ “ အလပသမားမား၏ စ႐းအေရးဆမႈမားတြင အလပသမားဥပေဒမားႏငအည အလပသမား

အဖြ႕အစညးမားလညး ပါ၀ငေဆာငရြကခြငရသည” ၁၁၂ ဟ၍ျဖစသည။

ျမနမာႏငငတြင အလပရင-အလပသမား ညႇႏႈငးမႈသေဘာတစာခပ(Collective Bargaining Agreement – CBA)က ၿမ႕နယအဆင

တြင ခပဆ၍ရႏငသည။ အလပသမားမားသည စဘေအ တြင သမဂၢအဖြ႕၀ငမားအေနျဖငလညးေကာငး၊ တစဥးခငးစအေနျဖင

လညးေကာငး ပါ၀ငႏငသည။ စဘေအတြငပါ၀ငေသာ မညသညအခကကမဆ အလပရငကခးေဖာကပါက အျငငးပြားမႈေျဖရငးရာ၌

အလပသမား၀နႀကးဌာနသည တရားလ အျဖစေဆာငရြကရမညျဖစၿပး အလပသမားတစဥးက တရားလအျဖစေဆာငရြကခြင မရေပ။

စေပါငးေတာငးခြငဆငရာတာ၀န၊ အေရးဆခြငအတြက ၾကာျမငမညအခန၊ စာခပအတြက ပထမအႀကမေျမာက ခသမာဓေဆြးေႏြး

ျခငး၊ ညႇႏႈငးေဆြးေႏြးမႈ အဆငမား၊ အလပရင-အလပသမား သေဘာတညခကမားက သကတမးတးခြငႏင မတတမးတငခြင (သ႔

မဟတ) အေကာငအထညေဖာျခငး စသညတ႔က အလပသမားအဖြ႕အစညးဆငရာ ဥပေဒတြင ခငခငမာမာေဖာျပထားျခငး မရေပ။

၁၁၃ စေပါငးေတာငးဆမႈႏငပတသကေသာ အလပသမားအဖြ႕အစညးမား၏ အခြငအေရးက ဥပေဒတြင ေဖာျပထားေသာလညး

အလပရငထမးေဆာငရမညတာ၀နက ေဖာျပမထားေခ။

ဥပေဒတြငပါ၀ငေသာ အျခားအပဒမားမာလညး အဓပၸာယအမးမးဖြငဆမႈက ျဖစေပၚေစႏငသည။ လကေတြ႕၌ ျမနမာနငငတြင

အလပသမားအျငငးပြားမႈက ေျဖရငးရန စေပါငးေတာငးဆမႈ (အလပရင-အလပသမား ညႇႏႈငးမႈ) ျဖစေပၚလာျခငးျဖစသည။ အမား

အားျဖင အျငငးပြားမႈႏငဆငေသာ အေၾကာငးအရာမားကသာ CBA က ထညသြငးစဥးစားျခငးျဖစ၍ အျခားအေၾကာငးအရာမားက

ကယကယျပန႔ျပန႔ျဖန႔ကကႏငမႈ အားနညးသည။ အျငငးပြားမႈျဖစေပၚမသာ အလပရငႏင အလပသမား ညႇႏႈငးေဆြးေႏြးျခငး မဟတဘ

အလပသမားကစၥရပအလးစႏငပတသက၍ အလပရငႏင အလပသမား ညႇႏႈငးေဆြးေႏြးမႈလပငနးစဥက ျမနမာႏငငတြင မစတင

ႏငေသးေခ။

“ဖအားေအာကတြင” အမညရ ALR ၏ အစရငခစာတြင ျမနမာႏငင၌ ဥပေဒပငးဆငရာ အေကာငအထည ေဖာမႈမရျခငးေၾကာင CBA

တြင သေဘာတညခေသာအခကမားအား အလပသမားတစဥးခငးစအတြက အလပအကငစာခပတြင မပါရေၾကာငး ေတြ႕ရရသည

ဟ ေဖာျပထားသည။ ထ႔ေၾကာင ျမနမာ CBA သည စာခပသကသကသာျဖစၿပး အကးသကေရာကမႈ နညးလသည။ ၁၁၄

112 Republic of the Union of Myanmar, “The Labour Organisation Law” (The Pyidaungsu Hluttaw Law No. 7/2011)’, 11 October 2011, unofficial translation.113 ITUC, ‘Foreign Direct Investment in Myanmar – What impact on human rights?’, October 2015, <http://www.ituc-csi.org/foreign-direct-investment-in>114 ALR, ‘Under Pressure – A study of labour conditions in garment factories in Myanmar which are wholly Korean owned or in a Joint Venture with Korean Companies’, March 2016 <http://www.actionlaborrights.org/attachments/view/?attach_id=1060>

68

၃.၂.၇။ အျငငးပြားမႈ ေျဖရငးျခငး

၂၀၁၂ ခႏစတြင အလပသမားေရးရာအျငငးပြားမႈေျဖရငးေရးဥပေဒက ျပ႒ာနးခၿပး တစဥးခငးဆငရာအျငငးပြားမႈမားက အလပသမား

ေရးရာလပငနးညႇႏႈငးေရးေကာမတ (Workplace Coordinating Committee)ႏင တငပငရန၊ ၿမ႕နယအဆငရ အျငငးပြားမႈဖနေျဖေရး

အဖြ႕ (Township Conciliation Body) ဆသ႔သြားရနႏင အကယ၍ အျငငးပြားမႈဖနေျဖျခငး မေအာငျမငပါက တရား႐းတြင ေျဖရငး

ၾကရန ေဖာျပထားသည။ အျငငးပြားမႈတြင လအမားပါ၀ငပတသကပါက ခသမာဓဆငရာလပငနးစဥ၊ ညႇႏႈငးျခငးႏင ဖနေျဖျခငး

အဆငမားက ေကာသြားသည။ အမားပါ၀ငေသာ အျငငးပြားမႈက ပထမအဆငအေနျဖင အလပသမားေရးရာလပငနး ညႇႏႈငးေရး

ေကာမတႏင တငပငရမည။ ၿပးလင ၿမ႕နယအဆငရ အျငငးပြားမႈဖနေျဖေရးအဖြ႕ဆသ႔ ဆကလက သယေဆာငသြားရမညျဖစသည။

အကယ၍ မေအာငျမငခပါက အမားပါ၀ငသညအျငငးပြားမႈက တငး/ျပညနယအဆင ခသမာဓအဖြ႕သ႔ ဆးျဖတခကခမတႏငရန

လႊေျပာငးေပးမညျဖစသည။ ခသမာဓအဖြ႕၏ ဆးျဖတခကသည မရမျဖစ လအပေသာ၀နေဆာငမႈလပငနးႏင မသကဆငေသာ

ဆးျဖတခကျဖစပါက ေရြးခယစရာ ႏစခရသည - ဆႏၵထတေဖာရန (အလပသမားမား) သ႔မဟတ အလပေခတပတထားရန (အလပ

ရင)၊ သ႔မဟတ ခ႐းဖြ႕စစေဆးေပးရနအတြက ခသမာဓေကာငစက အယခ၀ငရနျဖစၿပး အဆပါခ႐းက ျပညေထာငစအစးရက

စမအပခပရန ျဖစသည။ ၁၁၅

ညႏငးေရးေကာမတက အလပရငကယစားလယ ၂ ဥးႏင သမဂၢကယစားလယ ၂ ဥး (အကယ၍ သမဂၢမရပါက အလပသမားမားမ

ေရြးခယေသာကယစားလယ ၂ ဥး)တ႔ျဖင ဖြ႕စညးထားသည။ အလပသမား ၃၀ ဥးထကပေသာ လပငနးမားတြင ညႇႏႈငးေရးေကာမတ

(Workplace Coordinating Committee- WCC) က ဖြ႕စညးရမညျဖစသည။ ညႇႏႈငးေရးေကာမတသည လပငနးခြငနစနာမႈမႈမားႏင

စေပါငးသေဘာတညခကမား အၿပးသတသညအဆငထ ညႇႏႈငးေပးရန တာ၀နရသည။

၃.၂.၈။ လမႈဖလေရး

၂၀၁၂ ခႏစတြင လမႈဖလေရးဥပေဒသစက ျပ႒ာနးခသည။ အဆပါဥပေဒက တရား၀ငလပငနးက႑ရ အလပသမားမားအတြက

လမႈဖလေရးဆငရာ ျပ႒ာနးခကမားက တးခ႕ျပ႒ာနးခသည။ ထပမျဖညစြကထားေသာ လမႈဖလေရးဆငရာ ျပ႒ာနးခကမားမာ -

ကနရစသမသားစ အကးခစားခြင၊ အလပလပႏငစြမးမျခငးဆငရာ အကးခစားခြင၊ သကျပညပငစငမား၊ အလပလကမျဖစျခငး

ဆငရာ အာမခ ခစားခြငႏင လမႈဖလေရးဆငရာ အမရာခစားခြငတ႔ ျဖစသည။ ထ႔အျပင တညရၿပးျဖစေသာ အကးခစားခြငမား

ကလညး တးျမႇငေပးခသည (ေဆးခြင၊ မးဖြားခြင / ေမြးကငးစကေလး၏ ဖခငအတြက ခြင၊ ေသဆးျခငးႏင လပငနးခြင ထခကဒဏရာ

ရမႈဆငရာ ခစားခြငမား) ။ ျပ႒ာနးခကမားက အေကာငအထညေဖာရာ၌ အလပရငႏင အလပသမားမား၏ အားျဖညပါ၀ငမႈမားက

တးျမႇငထားသကသ႔ မတညေသာ အကးခစားခြငမားအတြက ရနပေငြ သးရပထေထာငရနလညး စညးမဥးစညးကမးမား ခမတ

ထားသည။ ၂၀၁၄၊ ဧၿပလ ၁ ရကေန႔မစ၍ ေအာကပါ ထည၀ငေၾကးမားေကာကခရန သတမတခသည - ကနးမာေရးႏင လမႈေစာင

ေရာကေရး ရနပေငြအတြက အလပရငက ၂ ရာခငႏႈနး ၊ အလပသမားက ၂ ရာခငႏႈနး ထည၀ငရန၊ ထခကဒဏရာရမႈဆငရာ ရနပေငြ

အတြက အလပရငက ၁ ရာခငႏႈနး ထညသြငးပါ၀ငရန ျဖစသည။ စစေပါငး ထညသြငးပါ၀ငမႈမာ အလပရငက ၃ ရာခငႏႈနးႏင

အလပသမားက ၂ ရာခငႏႈနး ျဖစသည။ လမႈဖလေရးရနပေငြတြင ထညသြငးပါ၀ငရန တစလလင အမားဆး ၃၀၀၀၀၀ (သးသနးကပ-

၂၀၆ ယ႐) ၀ငေငြရရမညဟ သတမတထားသည။ ၁၁၆

115 The Republic of the Union of Myanmar, “The Settlement of Labour Dispute Law” (The Pyidaungsu Hluttaw Law No. 5/2012), 28 March 2012, unofficial translation.116 The Republic of the Union of Myanmar, “The Social Security Law, 2012”, 2012 <http://ilo.org/dyn/natlex/natlex4.detail?p_lang=en&p_isn=90653&p_ country=MMR&p_count=86>, draft version.

69

၁၉၅၁ တြင ျပ႒ာနးခေသာ ခြငႏင အလပပတရက ဥပေဒက ၂၀၀၆ ခႏစတြင အေသးစားျပငဆငမႈမား ျပလပခသည။ အလပသမား

မားသည လစာအျပညျဖင အမားျပညသပတရက ၁၄ ရက (ဥပေဒတြငသတမတထားသည) ခစားခြင ၊ တစလလင ရကေပါငး ၂၀

အလပလပခပါက ၁၂ လျပညလင လစာအျပညရေသာ ခြင ၁၀ ရက ဆကတကခစားခြင၊ တစႏစလင လစာအျပညရေသာ

ေရာငတခငခြင ၆ ရက (တစခါယလင အမားဆး ၃ ရက) ခစားခြင၊ ေဆးေထာကခစာျဖင လစာအျပညရေသာ ေဆးခြင ရကေပါငး

၃၀ ခစားခြင (အလပစ၀ငၿပး ၆ လေကာလင လစာအျပညျဖင ရကေပါငး ၃၀ ခစားခြင၊ ၆ လေအာကဆလင လစာမ အေနျဖင

ရကေပါငး ၃၀ ခစားခြင) ရရရမည။ ၁၁၇

လမႈဖလေရးဥပေဒအရ ျပစမႈေၾကာင (သ႔မဟတ) အလပရင၏ ထနခနမႈေၾကာင (သ႔မဟတ) လပငနးခြင ကနးမာေရးႏင ေဘး

အႏရာယကငးရငးေရးဆငရာ လအပခကမားက အလပရငဘကမ မျပညမမႈေၾကာင လပငနးခြငတြင ထခကဒဏရာရမႈျဖစေပၚပါက

ေဆးကသစရတက အလပရငမ အျပညအ၀ ထတေပးရမညျဖစသည။

၃.၂.၉ ။ လပငနးခြင ကနးမာေရးႏင ေဘးကငးလၿခေရး

အလပ႐မားအကဥပေဒအရ စကမႈလပငနး (၁၀ဥးထကေကာေသာအလပသမားမားရသည) တညေဆာကမႈ၏ အတြငးႏငအျပင

ဘကတြင ျဖစပြားေသာ မညသည မေတာတဆမႈကမဆ စက႐မားႏင အေထြေထြအလပသမားဥပေဒမား စစေဆးေရး ဥးစးဌာနသ႔

သတငးပ႔တငျပရမည ျဖစသည။

ကနးမာေရးဆငရာ အေထာကအကပစၥညးမားႏင ပတသက၍ အလပ႐မားတြင အေရးေပၚသးေဆးပစၥညး ေသတာတစခ မျဖစမေန

ရရမညဟ အလပ႐မားဥပေဒက ေဖာျပထားသည။ အလပသမား ၂၅၀ ဥးထက ေကာေသာ အလပ႐မားတြင အလပ႐ေဆးခနးႏင

လငစငရသနာျပတစဥး မျဖစမေနရရမညဟလညး ဥပေဒ က ဆထားသည။

စက႐မားက သန႔ရငးစြာထားရန၊ စြန႔ပစပစၥညးမားႏင မလာပစၥညးမားက စနစတကစြန႔ပစႏငမည ထေရာကေသာအစအမမားထား

ရရန၊ အမသာမားလေလာကစြာထားရရန၊ ေရလလေလာကေလာက သးစြခြင ရရေစရန၊ ေဘစငမား လေလာကစြာထားရေပးရနႏင

သန႔ရငးေသာေသာကေရ လလေလာကေလာက မျဖစမေနထားရေပးရနတ႔က အလပ႐မားဥပေဒတြင ဆကလကေဖာျပထားသည။

အဆပါဥပေဒတြင ပါ၀ငေသာ ကနးမာေရးႏင သကဆငေသာ အျခားအခကမားမာ - အလပခနးမားတြင ေလ၀ငေလထြက ေကာငး

ေစရန ၊ ဖနမႈန႔ႏင အခးအေငြ႕မားက ရ႐ႈကမျခငးမကာကြယရန နညးလမးေကာငးမားႏင လေလာကသငေလာေသာ မးေခာငးမား

တပဆငအသးျပရန တ႔ျဖစသည။ ၁၁၈

117 Derived from: AMRC, ‘Labour Laws in Myanmar’, May 2014, <http://www.amrc.org.hk/sites/default/files/field/alu-article/files/ALUpercent202014 percent20percent2383percent20-percent20Labourpercent20Lawspercent20inper cent20Myanmar.pdf>118 Republic of the Union of Myanmar, “The Factories Act, 1951” (unofficial translation) <http://www.ilo.org/dyn/natlex/docs/MONOGRAPH/88477/123120/ F1558150740/MMR88477 per cent20Eng per cent202016.pdf>

70

၃.၂.၁၀ ။ ဥပေဒအေကာငအထညေဖာမႈ

အလပသမားဥပေဒမားက အေကာငအထညေဖာလကနာျခငး ရ၊ မရ စစေဆးရနအတြက အလပသမား၊လ၀ငမႈႀကးၾကပေရးႏင

ျပညသ႔အငအား၀နႀကးဌာန ေအာကရ စက႐မားႏင အလပသမားဥပေဒ စစေဆးေရးဥးစးဌာန၏ အစတအပငးတစရပျဖစေသာ အလပ

သမားစစေဆးေရးတြင တာ၀နရသည။

အလပသမားရးမားက ျပညနယ၊ တငးႏင ၿမ႕နယအဆငတြင ဖြ႕စညးထားၿပး အလပသမား၊ လ၀ငမႈႀကးၾကပေရးႏင ျပညသ႔အငအား

၀နႀကးဌာနေအာကတြင အလပလပသည။ ၿမ႕နယအဆင အလပသမား႐းမား၏ တာ၀နမားမာ - “စကမႈလပငနးဆငရာဆကသြယ

မႈမား ျငမးခမးစြာ တညရေစရန၊ အလပအကငဆငရာ ကစၥရပမားက စမကြပကရန ( ျပညတြငး ႏင ျပညပ)၊ လပငနးခြငရ အလပ

သမားမား၏ ကြမးကငမႈတးတကလာေစရန၊ အလပသမားဥပေဒမားႏငအည အလပသမားအခြငအေရးမား ရရေစရနႏင ေဒသတြငး

ဆငရာအလပသမားေရးရာမား၊ ႏငငတကာဆငရာ အလပသမားေရးရာမားတြင ပးေပါငးကညရန” တ႔ ျဖစသည။ ၁၁၉

လမႈဖလေရးဘတအဖြ႕ (Social Security Board – SSB ) က ျမနမာလမႈဖလေရးအစအမမား (အကးခစားခြငႏင ထည၀ငေၾကး

အပါအ၀င) က စမကြပကသည။ ျမနမာႏငင၏ ၿမ႕နယအမားစတြင လမႈဖလေရးဘတအဖြ႕႐း မဖြငႏငေသးသျဖင လမႈဖလေရးဆငရာ

အေကာငအထညေဖာမႈႏငပတသက၍ ျပနာမားစြာ ကနရေနေသးသည။

ဥပေဒဆငရာ အေကာငအထညေဖာမႈအားနညးျခငးသည ျပနာတစရပျဖစသည။ အလပသမားအခြငအေရးဆငရာ အစးရ မဟတ

ေသာ အဖြ႕အစညးမား (NGOs)၏ အဆအရ အလပသမားစစေဆးေရးအတြက လေလာကေသာ ရနပေငြမရသကသ စြမးေဆာငရည

မျပည၀ျခငးႏင လာဘေပးလာဘယမႈလညး မားလသညဟဆသည။ စက႐စစေဆးေရးလာမညအေၾကာငး ႀကတင ေၾကညာေလ

ရသညအတြက စက႐ပငရငမားက ႀကတငမြမးမျပငဆငထားၿပး စက႐စစေဆးေရးအေနျဖင လပငနးခြင၏ ပကတအေျခအေနမားက

အမနအတငးသရန ခယဥးလသည။ စက႐စစေဆးေရးလာစဥအတြငး အသကမျပညေသာ အလပသမားမားအား အခနးတစခထ

တြင ပနးေအာငးခငးထားသည သာဓကမားပငရသညဟ အလပသမားအခြငအေရးဆငရာ NGOs မားထမ သရသည။ ထ႔အျပင

ဥပေဒခးေဖာကမႈမားက ျပစတငစစေဆးလငလညး အလပရငမားမာ မၾကာခဏဆသလ မစ႔မပ႔ အျပစဒဏသာ ခယရၿပး ၿပးဆးသြား

ေလရသည။ ခသမာဓေကာငစ၏ ဆးျဖတခကမားကလညး စက႐ပငရငမားက လြယလြယကကပင လစလ႐ႈထားႏငၾကသည။ ၁၂၀

119 Government of the Republic of the Union of Myanmar, National Employment and Skill Development, “Labour Exchange Office,” no date, <http://www. nesdmyanmar.org/labour-exchange-office/> (12 July 2016).120 Interviews with various civil society organisations, February – April 2016 and November 2016.

71

၃.၃ နဂးခပမတခကမား

ယခငအစးရအေနျဖင အလပသမားဆငရာ ဥပေဒမားက ႏငငတကာဥပေဒမားႏင ကကညမႈရလာေစရန (ဥပေဒအသစမားေရးဆြ

ျပ႒ာနးျခငးႏင အေဟာငးမားကျပငဆငျခငး) ႀကးစားခေသာလညး အဆပါ ဥပေဒမားတြင လအပခကမားႏင ခ႕ယြငးခကမား

ရေနသည။ အလပသမားဆငရာ လအပေသာစာပဒအခ႕ မပါ၀ငျခငး၊ အခ႕စာပဒမားမာ အမးမး အဓပၸာယဖြငဆ၍ ရေနျခငးႏင

အလပရင၏ တာ၀န၀တရားမားက လေလာကစြာ မေဖာျပထားျခငး စေသာ လအပခကမားႏင ခ႕ယြငးမႈမားက ေတြ႕ရသည။ ထ႔အျပင

အဆပါ ဥပေဒမားက လထထမ သေဘာတညခကမေတာငးခဘ ျပ႒ာနးထားျခငး (သ႔မဟတ) ဥပေဒျပ႒ာနးေရးဆငရာ လထ

တငပငေဆြးေႏြးပြမား မကငးပဘ ျပ႒ာနးထားျခငးကလညး ေတြ႕ရသည။ ၁၂၁ အထကတြင ေဖာျပခသကသ႔ အလပသမားဆငရာ

ဥပေဒမားတြင လအပခကႏင ခ႕ယြငးခကမားရ႐မမက ဥပေဒဆငရာ အေကာငအထညေဖာမႈအပငးသညလညး ျပနာတစရပ

ျဖစေနေပသည။

121 AMRC, “Labour Laws in Myanmar,” May 2014, <http://www.amrc.org.hk/sites/default/files/field/alu-article/files/ALU per cent202014 per cent20 per cent2383 per cent20- per cent20Labour per cent20Laws per cent20in per cent20Myanmar.pdf>

72

၄။ အမနတစကယ မညသ႔ျဖစေနပါသနညး။

သေတသန ေတြ႕ရခကမား

ဤသေတသနက စက႐ ၁၂ ႐အေပၚတြင ဥးတညၿပး ျပလပထားပါသည။ ၂၀၁၆ ခႏစ၊ ေဖေဖာ၀ါရလမ ဇြနလအထ စက႐ ၁၂ ႐မ

အလပသမား ၄၀၃ ဥးက အငတာဗးျပလပခသည။ ၃၇၀ ဥးမာ အမးသမးအလပသမားမားျဖစၿပး ကနေသာ ၃၃ ဥးမာ အမးသား

မားျဖစပါသည။ ဤအခနးတြင အဆပါ အငတာဗးမားျပလပရာမ ရရေသာ ေတြ႕ရခကမားက ေဖာျပထားပါသည။

ဤအခနး၏ မၾကမးက စက႐ ၁၂ ႐ႏင ေဖာထတေတြ႕ရေသာ အ၀ယကမၸဏမားအား SOMO မ ေပးပ႔ခၿပး ျပနၾကားခက စစေပါငး

၁၀ ခ ရရခသည။ စက႐အမတ (၄) မ ျပနၾကားခကတစခေပးပခၿပး အ၀ယကမၸဏမားထမ ျပနၾကားခက ၉ ခ ရရခသည။ ျပနၾကား

ခေသာ အ၀ယကမၸဏမားမာ C&A၊ Deuter ၊ H&M ၊ Gaastra ၊ Muji ၊ New Look ၊ Primark၊ Suitsupply ႏင Takko တ႔ျဖစသည။

ျပနၾကားမႈေပးခေသာ ကမၸဏ ၁၀ ခ အနက ၅ ခက သေတသနဆငရာ ေတြ႕ရခကအခ႕ႏငပတသကၿပး အထးတ႔ျပနမႈမားေပးခသည။

အဆပါ ကမၸဏ ၅ ခမာ Deuter ၊ H&M ၊ New Look ၊ Suitsupply ႏင Takko တ႔ ျဖစသည။ ၎တ႔၏ အထးတ႔ျပနမႈမားမာ အထညခပ

စက႐ ၆ ႐ ႏင ဆကစပေနသည။ ၁၂၂

ကမၸဏမား၏ ထသ႔တ႔ျပနမႈမားအား ဤအခနးတြင ထညသြငးေဖာျပထားသည။ ျမနမာႏငငရ ေကာပရတ မ၀ါဒမား၊ အစအစဥမား၊

ေဆာငရြကခကမားႏငပတသကေသာ အေထြေထြျပနၾကားခကမားႏင သတငးအခကအလကမားကမ အခနး ၅ တြင ေဖာျပထား

ပါသည။ ျမနမာအထညခပလပငနးအေၾကာငး မတဆကျခငးျဖင ဤအခနးက အစျပထားသည။ အလပသမားဆငရာကစၥရပမား

အလက သေတသနေတြ႕ရခကမားက အပစခြၿပး ေဖာျပထားပါသည။

122 Deuter replied that they are sourcing from XXX, not from Factory 5. XXX and Factory 5, however, fall under the same management and both factories are located on these same premises. In May 2016, FWF did an audit at both factories.

73

၄.၁။ ျမနမာအထညခပလပငနး

ျမနမာႏငင၏ ခညမငႏင အထညလပငနးသမငးမာ ရညလားလသည။ ပထမဆးေသာ ခညမငႏင အထညစက႐မားက ျမနမာနငင

တြင ၿဗတသတ႔ အပစးေနစဥ (၁၈၂၄- ၁၉၄၈)ကပင တညေဆာကခသည။ ၁၉၈၈ ခႏစကစ၍ စစအစးရက ျမနမာႏငငတြင ႏငငျခား

ရငးႏးျမႇပႏမႈက ခြငျပခၿပး ျမနမာအထညခပလပငနးသည အေတာအတနႀကးထြားလာခသည။ ၂၀၀၀ ခႏစ အေစာပငးရ အထညခပ

လပငနး၏ စခနအျမငဆးကာလမားတြင စက႐ေပါငး ၄၀၀ခန႔ လညပတေနၿပး အလပသမား ၃၀၀၀၀၀ (သးသနး) က အလပခန႔

ထားသည။ ထစဥက အထညပ႔ကနတနဖးမာ အေမရကနေဒၚလာ သနး ၆၀၀ ရသည။ ၁၂၃ အထညပ႔ကနအနက ၆၅ ရာခငႏႈနးမာ

အေမရကသ တငပ႔ျခငးျဖစသည။ ၁၂၄ သ႔ေသာလညး ၂၀၀၀ ခႏစမားတြင ျမနမာစစအစးရအေပၚ အေမရက၊ ကေနဒါ၊ ဥေရာပသမဂၢ

ႏင အျခားနငငမားက ကနသြယမႈႏင ရငးႏးျမႇပႏမႈဆငရာ အေရးယပတဆ႔မႈမား ခမတလကသညအတြက ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈမား

ရပဆငးသြားခသည။ စက႐ ရာေကာ ပတသမးလကသညအတြက ျမနမာအထညခပလပငနး အထနာခသည။ စက႐ေပါငး ၁၃၀ ခန႔

သည ပတဆ႔အေရးယမႈကာလတြငလညး ဆကလကလညပတေနခၿပး ကရးယား၊ ဂပန၊ ထင၀မႏင တ႐တ ကမၸဏမားအတြက

အထညထတလပေပးခသည။ ၁၂၅

အေမရက၏ အေရးယပတဆ႔မႈမား ႐တသမးအၿပးတြင ဥေရာပေစးကြကအတြက ျမနမာႏငငမ အထညထတလပေပးမႈ လငျမနစြာ

ပမတးတကလာခသည။ ၂၀၁၂ ခႏစမ၍ ျမနမာႏငင၏ ပ႔ကနဥးစားေပး အထညခပလပငနး၌ လႈငးထနေသာ ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈ

ရရလာသည။ ယခအခါ အေမရက၏ အေရးယပတဆ႔မႈမားက ႐တသမးလကၿပျဖစ၍ အေမရကနမ Brands မားသညလညး

ျမနမာနငငမ အထညမား ေအာဒါမာယေတာမညဟ ေမာလငႏငေပသည။

၂၀၁၄ ခႏစ ျမနမာနငင၏ အထညပ႔ကနတနဖးသည အေမရကနေဒၚလာ ၉၈၆ သနး (ယ႐ ၇၂၀ သနး) အထ ေရာကရခၿပး ၂၀၁၀

အထညပ႔ကနတနဖး (အေမရကနေဒၚလာ ၃၃၇ သနး/ ယ႐ ၂၇၀ သနး)ထက သးဆ နးပါး ျမငတကလာခသည။ ၁၂၆ ျမနမာအထညခပ

လပငနးရငမားအသငး၏ စာရငးမားအရ ၂၀၁၅ တြင အထညပ႔ကနတနဖး စစေပါငး အေမရကနေဒၚလာ သနး ၁၄၀၀ ေကာ (၁.၄၆

ဘလယ) သ႔မဟတ ယ႐ေငြအားျဖင သနး ၁၃၀၀ ေကာ (၁.၃၂ ဘလယ) ရၿပး ျမနမာတစနငငလး၏ ျပညပပ႔ကနခြန ၁၀ ရာခငႏႈနးက

အထညပ႔ကနမားမ ရရသည။ ၁၂၇ ျမနမာအထညခပလပငနးအတြက ဥေရာပသမဂၢသည လငျမနစြာ ႀကးထြားလာေသာ ပ႔ကန

ေစးကြကတစချဖစသည။ ၂၀၁၅ ခႏစတြင ဥေရာပသမဂၢ၏ ျမနမာႏငငမ အထညတငသြငးမႈတနဖး စစေပါငး ယ႐ ၄၂၃ သနးရၿပး

၂၀၁၄ ခႏစထက ၈၀ ရာခငႏႈနး တးတကလာသည။ ၁၂၈

123 Fukunishi ed., “Dynamics of the Garment Industry in Low-Income Countries: Experience of Asia and Africa (Interim Report). Chousakenkyu Houkokusho, IDE-JETRO, 2012 <http://www.ide.go.jp/English/Publish/Download/Report/2011/pdf/410_ch8.pdf>124 Fashion United, “Myanmar: apparel exports jump to 1 billion US dollars”, 23 November 2016, <https://fashionunited.com/news/business/myanmar- apparel-exports-jump-to-1-billion-us-dollars/2016112313733>125 Based on a conversation with MGMA representative126 HKTDC Research, “Myanmar Rising: The Garment Sector Takes Off “, 22 June 2016. <http://economists-pick-research.hktdc.com/business-news/ article/Research-Articles/Myanmar-Rising-The-Garment-Sector-Takes-Off/rp/en/1/1X000000/1X0A6IQS.htm>127 Textile Excellence, “Myanmar Rises As An Alternative Garment Manufacturing Hub,” 11 December 2016, <http://www.textileexcellence.com/news/ details/1651/myanmar-rises-as-an-alternative-garment-manufacturing-hub>128 European Commission DG Trade, “European Union, Trade in goods with Myanmar,” 4 November 2016, <http://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2006/ september/tradoc_113423.pdf>

74

၂၀၁၄ ခႏစက ဂပနႏင ကရးယားသည ျမနမာပ႔ကနမားတငပ႔ရာ အဓကေနရာမားျဖစခသည။ ျမနမာအထညပ႔ကန စစေပါငး၏ ၃၈

ရာခငႏႈနးက ဂပနသ႔လညးေကာငး၊ ၃၁ ရာခငႏႈနးက ကရးယားသ႔လညးေကာငး၊ ၂၃ ရာခငႏႈနးက ဥေရာပသမဂၢသ႔လညးေကာငး

အသးသးတငပ႔ခသည။ ၁၂၉

အေရးယပတဆ႔မႈမားရစဥကာလက ျမနမာအထညခပစက႐ေပါငး ၁၃၀ သာရခရာမ အေရးယပတဆ႔မႈမား ႐တသမးလကေသာ

ေၾကာင ယခအခါ စက႐ေပါငး ၄၀၀ ေကာရေနျပ ျဖစသည။ အထညခပစက႐အမားစမာ ရနကန၀နးကငရ စကမႈဇနမားတြင တညရ

သည။ ယခအခါ ပခးႏင ပသမၿမ႕မားတြင တးခ႕မႈမား စတငေနၿပျဖစသည။ ထ႔အျပင အထညထတလပမႈက (သ႔မဟတ ထတလပရန

ျပငဆငမႈမားက) သလ၀ါ (ရနကနတငး) ႏင ေကာကျဖ (ရခင) အထးစးပြားေရးဇနမားတြင ေတြ႕ျမငေနရၿပျဖစသည။

အထညထတလပရန အလပ႐သစမားက တညေဆာကေနသကသ႔ တညရၿပး အလပ႐မားကလညး တးခ႕ေနၾကသည။ ၁၉၉၀ ခႏစ

မားတြင တညေဆာကခေသာ စက႐အေဆာကအဥးမားမာ ေသးငယၿပး အမားအားျဖင ေကာငးမြနစြာေဆာကလပထားျခငး မရေပ။

ႏစေပါငးမားစြာ အခနးပမားထပတးခၾကေသာလညး ထြကေပါကမားက လလေလာကေလာက တညေဆာကထားျခငး မရေသာ

ေၾကာင စက႐အေဆာကအအမား မာ ၀ကၤဘာကသ႔ ထြကေပါကရာမေတြ႕ဘ တ၀လညလညျဖစေနသည။ ၁၃၀ အဆပါ စက႐မားတြင

အလပလပေနရေသာ အလပသမားမားအတြက အေဆာကအအေဘးကငးလၿခေရးပတသက၍ အလြနစးရမဖြယရာပငျဖစသည။

၂၀၁၆ ခႏစတြင လငျမနစြာ ဖြ႕ၿဖးတးတကေနေသာ အထညခပလပငနး၌ အလပသမားေပါငး ၃၅၀၀၀၀ (သးသနးခြ) ရၿပး ၉၀

ရာခငႏႈနးမာ အမးသမးမားျဖစသည။ ၁၃၁ ၂၀၂၄ ခႏစတြင အထညခပလပငနး၌ အလပသမား ေပါငး ၁.၅ သနးခန ရလမမညဟ

ျမနမာအထညခပ လပငနးရငမားအသငးက ခန႔မနးထားသည။ ၁၃၂

129 HKTDC Research, “Myanmar Rising: The Garment Sector Takes Off”, 22 June 2016, <http://economists-pick-research.hktdc.com/business-news/ article/Research-Articles/Myanmar-Rising-The-Garment-Sector-Takes-Off/rp/en/1/1X000000/1X0A6IQS.htm>130 Myanmar Garment Manufacturers Association (MGMA), in a meeting with SOMO, 3 May 2016, Yangon, Myanmar.131 Oxfam, “Made in Myanmar – Entrenched poverty or decent jobs for garment workers?” December 2015, <https://www.oxfam.org/sites/www.oxfam. org/files/file_attachments/bp209-made-in-myanmar-garment-workers-091215-en_0.pdf>132 Myanmar Garment Manufacturers Association (MGMA), “Myanmar Garment Industry – 10 year strategy 2015 – 2024,” August 2015, http://www. myanmargarments.org/wp-content/uploads/2015/09/Myanmar-garment-industry-10-year-strategy-Aug-2015.pdf

75

အမးအစား ၆၁ ႏင ၆၂ တြင သးေမြးထည/ ဇာထညမား (သ႔မဟတ) သးေမြးထည/ ဇာထညမဟတသညမားႏင အျခား အ၀တအထည

ဆငရာ ဆကစပပစၥညးမားပါ၀ငသည။

133 UN Comtrade Database <https://comtrade.un.org/data/> for the period 2011-2015; reporters Japan, Republic of Korea andthe EU; partner Myanmar; import of articles covered by HS codes 61 and 62.

ပ ၁ ။ ျမနမာနငင၏ HS အမးအစား ၆၁ ႏင ၆၂ ပ႔ကနမားက ျပညပနငငမားသ႔ တငသြငးမႈ

Source: UN Comtrade Database https://comtrade.un.org/data/ 133

76

ႏငငျခားပငစက႐မား

အထညခပစက႐အေရအတြက တစ၀ကခန႔သည ႏငငျခားပင (သ႔မဟတ) ျမနမာႏင ႏငငျခားကမၸဏတ႔၏ ဖကစပလပငနးမား

ျဖစသည။ ျမနမာႏငငရ ႏငငျခားသားပငကမၸဏမားက တ႐တ၊ ကရးယား၊ ထင၀မႏင ဂပနတ႔က ပငဆငၾကသည။ ၁၃၄

ႏငငျခားထတလပသမားအေနျဖင ျမနမာႏငငရ အေျခအေနမားက ၎တ႔အတြက သငေလာမႈေၾကာငလညးေကာငး၊ အဓကအားျဖင

အထညထတလပမႈဆငရာကနကစရတ နညးေသာေၾကာငလညးေကာငး ျမနမာႏငငတြင အထညထတလပမႈဆငရာအလပ႐မား

တညေဆာကလာၾကသည။ စက႐မနေနဂာမား၏ ေျပာၾကားခကအရ အေနာကႏငငမားမ အထညေဖာကသညႀကးမား၏ အထည

မားက ပမေစးသကသာေစရန ေတာငးဆမႈေၾကာင ျမနမာႏငငတြင အထညထတလပမႈဆငရာ အလပ႐မားဖြငလစရန ဆးျဖတခ

သညဟ သရသည။ ဥပမာအားျဖင - ျမနမာႏငငတြင အထညထတလပမႈအတြက အလပ႐တစခ တညေဆာကရန ဥေရာပအထည

ေဖာကသညႀကးတစဥးက ေတာငးဆခသညဟ ရနကနၿမ႕ရ တ႐တလမး ပငအထညခပစက႐တစခ၏ မနေနဂာတစဥးက ေျပာျပ

သည။ အထည၀ယယသေဖာကသညမားက အထညမားက ပမသကသာေသာေစးႏႈနးျဖင ရရႏငရန ဖအားေပးေနေသာျငား တ႐တ

ႏငငတြင အနညးဆး အခေၾကးေငြႏႈနးထား ျမငတကလာသညအတြက အထညထတလပႏငရန အလြနခကခေၾကာငးကလညး အဆပါ

မနေနဂာက ေျပာၾကားခသည။ အျခားမနေနဂာတစဥးကလညး ျမနမာႏငငတြင အထညထတလပရန အေျခအေနမားမာ တညၿငမ

ေနၿပျဖစသကသ႔ ဘဂၤလားေဒရႏင ႏႈငးယဥလင ျမနမာယာဥေၾကာပတဆ႔မႈက နညးပါးေၾကာငးကလညး ေျပာၾကားခသည။ ၁၃၅

CMP စနစျဖင ထတလပျခငး

ျမနမာအထညခပစက႐ အမားစသည CMP (cut-make-pack) စနစျဖင လညပတေနၾကသည။ CMP စနစ (သ႔မဟတ လကခစား

စနစ) ဆသညမာ စာခပခပဆၿပး လပကငရေသာ စနစတစချဖစသည။ အထည ထတလပသမားက အလပသမားအငအားမားစြာ၊

လပအားမားစြာအသးျပကာ အထညစမားက ျဖတညႇပျခငး၊ သတမတထားသည ဒဇငးအလကခပလပျခငးႏင ႏငငတကာေစးကြက

မားသ႔ တငပ႔ရန အထညမားအား ထပပးျခငးက ဆလသည။ ဤစနစက အသးျပရာတြင အ၀ယကမၸဏ (နာမညႀကး အ၀တအထည

တဆပ သ႔မဟတ လကလေရာငးသ သ႔မဟတ အထည၀ယ႐ ) မားအေနျဖင ၎တ႔အတြက အထညထတလပေပးမည စက႐မား

အား လအပသည အထညထတလပမႈဆငရာ ပစၥညးမား (ခညမား၊ ၾကယသးမား၊ ဇစမား၊ တဆပမား၊ အနားကြပႏင အတြငးမကႏာ

ျပငမား၊ အထညထပပးမႈအတြက ပစၥညးအမားစ အပါအ၀င) က ေထာကပေပးရသည။ ထ႔အျပင သတမတထားေသာ ႏငငမားသ႔

အထညမားက ပ႔ေဆာငရနအတြကလညး အ၀ယ ကမၸဏမားက တာ၀နယေပးရသည။

134 MGMA, “Complete members list, first quarter 2015.

135 SOMO, conversations with factory managers, January to April 2016, Yangon, Myanmar.

77

အျခား စနစတစချဖစသည FOB (Free on Board သ႔မဟတ Freight on Board ဟလညး တစခါတစရ သးၾကသည) စနစကမ

ျမနမာႏငငတြင အနညးအကဥးသာေတြ႔ရေသးသည။ FOB စနစတြင လကလေရာငးသအေနျဖင ႏငငျခားေစးကြကမားမ စြမးေဆာင

ရညျမငေသာ၊ ေငြေၾကးအငအားေတာငတငးေသာ အထညခပစက႐မားတြင အထညေအာဒါမာယရနသာ လအပသည။ စက႐မားက

အထညထတလပပ႔ ေဆာငမႈမားအားလးက တာ၀နယလပေဆာငသြားမညျဖစသည။ ဤစနစျဖင အထညထတလပမႈပစမး၌ အထည

၀ယသမားအေနျဖင ထတလပမႈလပငနးစဥတြင မပါ၀ငေခ။ CMP စနစ (လကခစား စနစ) သည FOB စနစထက အျမတအစြနးနညး

သည။

ျမနမာႏငငရ အျခားေသာက႑မားကသ႔ပင အထညခပလပငနးသညလညး အေျခခအေဆာကအအဆငရာ စနေခၚမႈမားက ရငဆင

ေနရသည။ အမနးခငးႏငငမားႏင ကနးလမးဆကသြယမႈ ေကာငးမြနစြာမရျခငး (ဖနထေသာ မညမညာ ေျမလမးမားအပါ၀င)၊ လပစစ

ဓာတအားျပတေတာကျခငးႏင တညျငမျမနဆနေသာ အငတာနကလငးမားမရျခငးတ႔သည အေျခခအေဆာကအအဆငရာ စနေခၚမႈ

မားထတြင ပါ၀ငသည။

78

၄.၂ ။ သေတသနျပခေသာ စက႐မား

ရနကနၿမ႕တြငး၊ ရနကနၿမ႕၀နးကင( ဒဂဆပကမးစကမႈဇန၊ လငသာယာစကမႈဇန၊ မဂၤလာဒ၊ ဒဂအေရ႔ပငး၊ အငးစန၊ ေရႊေပါကႏင

ေရႊျပညသာစကမႈဇန) ၊ ပခးႏင ပသမရ မတညေသာ စကမႈဇနမားရ အထညခပစက ႐ ၁၂ ႐တြင ေလလာသေတသနျပခပါသည။

ထ႔အျပင သလ၀ါ အထးစးပြားေရးဇနရ စက႐တစ႐သည လညး ဤသေတသန၏ အစတအပငးတစရပအျဖစ ပါ၀ငသည။

အထညခပစက႐ ၁၂ ႐အနကမ ၃ ႐မာ ျမနမာပငျဖစၿပး ကနေသာ စက႐ ၉ ႐မာ ႏငငျခားပငျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင ျမနမာႏငင၏

အထညထတလပမႈအမားစသည ႏငငျခားစးပြားေရးလပငနးရငမား၏ လကတြငရသည ဟ ဆနငေပသည။

ဇယား ၂။ သေတသနျပခေသာ အထညခပစက႐မားက ပငဆငသမား Headquarter Location

စစအပခပေရးကာလတစေလာက ေယဘယအားျဖင စကမႈဇနမားႏင အထးစးပြားေရးဇနမားက လယေျမမားေပၚတြင ေဖာေဆာင

ခၾကသည။ ထ႔ေၾကာင ယခအထညခပစက႐မားတညရေနေသာေျမမားမာ ႏငငတကာအေလအကငမားႏငအည ရယထားျခငး

မဟတေပ။ ဤေျမသမးခရမႈမားက ယခထတငမေျဖရငးႏငေသးေခ။ ၁၉၈၈ ခႏစ ေနာကပငးတြင ျဖစပြားခေသာ ေျမသမးမႈမားက

ထေရာကစြာေျဖရငးနငရန ျမနမာ လႊတေတာေကာမတကလညး အေလးထားေဆာငရြကေနသည။ ၁၃၆

136 BSR, “Shaping a Sustainable Garment Sector in Myanmar - Key Opportunities Built on Local Context,” June 2014 http://www.bsr.org/reports/BSR_ Shaping_Sustainable_Garment_Sector_Myanmar.pdf

စက႐ ၀ယယသ

စက႐ ၁ ျမနမာ

စက႐ ၂ ျမနမာ

စက႐ ၃ ဂပန

စက႐ ၄ ထင၀မ

စက႐ ၅ ထင၀မ

စက႐ ၆ ထင၀မ

စက႐ ၇ တ႐တ

စက႐ ၈ ျမနမာ (ဖကစပလပငနး)

စက႐ ၉ တ႐တ

စက႐ ၁၀ တ႐တ

စက႐ ၁၁ ျမနမာ

စက႐ ၁၂ ကရးယား

79

ထ႔အျပင ျမနမာႏငင၏ အဓကစးပြားေရးက႑မားတြင တပမေတာႏင ခ႐နတ႔၏ လႊမးမးမႈမာ ျမငမားသညအတြက လကရ စက႐

ပငဆငမႈမား၊ ေျမပငဆငမႈမားႏငပတသကလာလင ေမးခြနးထတဖြယပငျဖစသည။ ျမနမာႏငငရ အျမတအစြနးရေသာ စးပြားေရး

လပငနးတငးနးပါးတြင ျမနမာတပမေတာက ပါ၀ငေနသည။

သေတသနျပခသည စက႐ ၁၂ ႐အနကမ စက႐ (၇)သည သလ၀ါအထးစးပြားေရးဇနတြင တညရသည။ အဆပါ အထးစးပြားေရးဇန

တညေဆာကမႈႏင ေျမအခြငအေရး ျပငးျပငးထနထန ခးေဖာကမႈမားအၾကား ဆကစပမႈရေၾကာငးက ေသခာစြာမတတမးတငထား

ေသာ မတတမးမတရာမား ရသညဟ ၾကားသခရသည။

ျမနမာႏငငတြင ေျမသမးဆညးမႈမားႏင ေျမပငဆငမႈပစမားဆငရာ သတငးအခကအလကမားက ရရနငရန ခကခလသည။ မားေသာ

အားျဖင ေျမပငဆငမႈမားက သး၊ ေလးႀကမ ခန႔လႊေျပာငးၿပးသားျဖစေနသညအတြက လကရ ေျမပငဆငသမားကလညး မမတ႔

အေနျဖင ေျမမားက တရား၀ငရရချခငးျဖစေသာေၾကာင မညသည တာ၀နခမႈမားမ မလပေပးႏငဟ ျငငးဆၾကသည။

အကယ၍ စက႐ပငဆငသမားအေနျဖင ျမနမာတပမေတာႏင ခတဆကမႈမားရပါက ၎တ႔၏ အမနတကယ ပငဆငမႈမားက ဖးကြယ

ထားရနအတြက “ဟနျပပငဆငသ - Puppet owners” မားထားရၾကသညဟလညး သတငးမားက ဆၾကသည။ ၁၃၇

ျမနမာႏငငတြင တရား၀ငမတပတငထားျခငးမရဘ လညပတေနသည တရတအထညကမၸဏမားအား ရညညႊနးေသာ “ေမာငခ

ေစးကြက” အေၾကာငးကလညး ၾကားသရသည။ ၁၃၈ အျခားၾကားသရေသာ ျပနာတစရပမာ တစဆငခကနထ႐ကေပးျခငး ျဖစသည။

ႏငငျခားအ၀ယကမၸဏမားက ၎တ႔၏ ပမန Supplier မားထတြင အထညေအာဒါမာယသည။ အဆပါ Supplier မားက အမား

သတမမမေသာ အျခားေသာအထည ထတလပသညအလပ႐မားအား တစဆငခကနထ႐ကျပနေပးသည။ ၁၃၉ အထကေဖာျပပါ

အေၾကာငးအရာမားသည ဤအစရငခစာအတြက သေတသနျပလပခေသာ စက႐ ၁၂ ႐ႏင တက႐ကသကဆငမႈမရပါ။ သ႔ပါေသာ

လညး ထအေၾကာငးအရာမားသည စးရမဖြယရာ အခကျပေနမႈမား ျဖစပါသည။

၀ယသမား

သေတသနျပခေသာ စက႐ ၁၂ ႐က အထညထတလပေပးေနသညဟ ယၾကညရေသာ အထညတဆပမား (Brands) ႏင လကလ

ေရာငးခသမား (Retailers) က မတညေသာ အကးအကားမားမတစဆင SOMO ၊ ALR ႏင LRDP တ႔က ေဖာထတႏငခသည။

သေတသနျပခေသာ စက႐ ၁၂ ႐ႏင ၎တ႔၏ ေဖာကသညမားအၾကား ဆကစပမႈက ဇယား ၃ တြင ေဖာျပထားပါသည။ အဆပါ

သတငးအခကအလကမားရရရန အကးအကားမားမာ - စက႐ ၁၂ ႐မ အလပသမား ၄၀၃ ဥးက အငတာဗးျပလပျခငး၊ အထည

တဆပမားႏင လကလေရာငးခသမားက ထတေ၀ထားေသာ ၎တ႔၏ Suppliers စာရငးက ကးကားျခငးႏင အေမရက၏ အခြနႏင

ကနစညပ႔ေဆာငမႈ အခကအလက အပါအ၀င အျခား အမားသေအာင ထတျပနထားေသာ ရငးျမစမားက ကးကားျခငးတ ျဖစသည။

137 Myanmar labour NGOs, meetings in Yangon, November 2016.138 Myanmar labour NGOs, meetings in Yangon, November 2016.139 Myanmar labour NGOs, meetings in Yangon, November 2016.

80

စက႐ ၁၂ ႐က အထညထတလပေပးေနသညဟ ဤအစရငခစာ၌ ေဖာျပထားေသာ အထညတဆပမားႏင လကလေရာငးခသမားက

ယခအခန၌ အဆပါ စက႐ ၁၂ ႐မ အထညမရရေတာသညလညးျဖစႏငသည။ စက႐ ၁၂ ႐အနက အခ႕၌ အထညမာယမႈေအာဒါမား

ရေၾကာငး သကေသမတတမးမားက ဤသေတသနျပ လပသမားမေတြ႕ရထားသည။ သ႔ေသာ Suppliers မားႏင မညသညအခန

မစ၍ မညသ႔ခတဆကမႈမား ရလာေၾကာငးက သေတသနျပသမားအေနျဖင ေသခာစြာ မသရနငပါ။

၀ယသႏင ၎တ႔၏ Supplier မားဆငရာ သတငးအခကအလကမားက အမားျပညသ ရရနငမႈမာ နညးပါးလြနးလသညျဖစ၍ ၀ယသ

(Buyer) - ကနပစၥညးသြငးသ (Supplier) တ႔အၾကား ပတသကဆကစပမႈက ဇယား ၃ အေနျဖင ၿပးျပညစစြာ ျခငေဖာျပနငျခငး မရပါ။

အထညတဆပႏင လကလေရာငးသ အနညးငယကသာ ၎တ႔၏ Supplier စာရငးက ထတျပနေၾကညာၾကသကသ ပင သြငးကန-

ထတကနဆငရာ အခကအလကမား (သြငးကန-ထတကန ကမၸဏမား၏ ကနစညပ႔ေဆာငမႈအခကအလကမား အပါအ၀င) က

ထတျပနေၾကညာေသာ ႏငငလညး အနညးငယသာရေပသည။ ထ႔အျပင အလပသမားမားအေနျဖငလညး မညသည ေဖာကသည

အတြက အထညထတလပေပးေနမနး မားေသာအားျဖင မသၾကေခ။

81

စက႐ ၀ယယသ

စက႐ ၁ I-max and Giorenzo 140

စက႐ ၂ Lonsdale (Sport s Direct) 141

စက႐ ၃ Suitsupply 143

စက႐ ၄ H&M 145, Primark 146, Muji 147

စက႐ ၅ Fair Wear Foundation members 149, Deuter 150, Kawasaki 151, Hudy 151, Erima 151,

Henri Lloyd 143

စက႐ ၆ Karrimor (Sports Direct) 151

စက႐ ၇ 7 Pierre Cardin 151, Bessshirt 151, Arrow 151

စက႐ ၈ H&M 145, C&A 153

စက႐ ၉ H&M 145, Muji 154

စက႐ ၁၀ Izumifuhaku 151

စက႐ ၁၁ New Look 151, Takko 151

စက႐ ၁၂ K2151, Gaastra 151, LL & S Purchasing Corp (The Levy Group) 143

140 Source: interview with workers, February to June 2016.141 Source: interview with workers, February to June 2016.143 Source: US import data, January 2016 to August 2016.145 H&M, “Supplier List,” no date, <http://sustainability.hm.com/en/sustainability/downloads-resources/resources/supplier-list.html>, (13 December 2016).146 Source: interviews with workers. Workers mentioned Primark’s Cedar Wood brand.147 Source: Panjiva, shipments of September 2016. .149 Fair Wear Foundation, “Fair Wear Foundation – Factories Myanmar”, December 2016, <http://www.fairwear.org/wp-content/uploads/2016/10/Supplier- list-Myanmar-update-December-2016.pdf> The FWF factory list gives names of factories in Myanmar used by FWF member brands, but does not provide the direct link between the factory and specific FWF brands.150 Source: interviews with workers, February to June 2016. Deuter informed SOMO that they are not sourcing from the investigated unit but from another unit. The two units fall under the same management and are located at the same premises.151 Source: interviews with workers, February to June 2016.153 C&A, Supplier List, version of June 2016. C&A informed SOMO that after audits conducted in June and November 2015, production at Factory 8 was suspended due to alarming audit findings.154 Source: US import data, September to December 2015.

ဇယား ၃။ အထညခပစက႐မားႏင ၎တ႔ထမ အထည၀ယယသမား Factory Buy

82

၄.၃။ အလပသမားမား၏ ေနာကေၾကာငးရာဇ၀င

စက႐ ၁၂ ႐တြင အလပလပေနေသာ အလပသမားစစေပါငး ခန႔မနးေျခ ၁၇၁၅၀ ဥးခန႔ ရမညျဖစသည။ အေသးဆးစက႐တြင

အလပသမား ၃၀၀ ခန႔ထားၿပး အႀကးဆးစက႐တြင ၃၅၀၀ ဥးရသည။

အလပသမားမား၏ မလဌာေန

အငတာဗးေျဖၾကားေပးခေသာ အလပသမားမားသည မတညေသာ ေဒသမား၊ ျပညနယမား၊ ခ႐ငမားမ ေရာကရလာၾကျခငးျဖစေၾကာငး

ေတြ႕ရရသည။ အဆပါအလပသမားမားထတြင ေရႊ႕ေျပာငးအလပသမားေတာေတာမားမားလညး ပါ၀ငသည (ဇယား ၅ က ၾကညပါ)။

ဇယား ၄။ သေတသနျပလပခေသာ စက႐ ၁၂ ႐ရ အလပသမားအငအားႏင အငတာဗးေျဖၾကားေပးခေသာ အလပသမားမားစာရငး

စက႐ အငတာဗးေျဖၾကားေပးခေသာ အလပသမားမား ကား မ

စက႐ ၁ ၃၃ ၃ ၃၀

စက႐ ၂ ၃၂ ၁ ၃၁

စက႐ ၃ ၃၉ ၁ ၃၈

စက႐ ၄ ၃၃ ၉ ၂၄

စက႐ ၅ ၃၃ ၉ ၂၄

စက႐ ၆ ၃၆ ၀ ၃၆

စက႐ ၇ ၃၄ ၁ ၃၃

စက႐ ၈ ၃၃ ၄ ၂၉

စက႐ ၉ ၃၃ ၃ ၃၀

စက႐ ၁၀ ၃၂ ၀ ၃၂

စက႐ ၁၁ ၃၂ ၀ ၃၂

စက႐ ၁၂ ၃၃ ၂ ၃၁

စစေပါငး ၄၀၃ ၃၃ ၃၇၀

Labour force157 Interviewed workers

157 The Myanmar Garment Manufacturers Association Complete Members List, first Quarter 2015.

83

ဇယား ၅ ။ အငတာဗးေျဖၾကားေပးခေသာ အလပသမားမား၏ မလဌာေန

State or Division Percentage of interviewed workers

အလပသမားမား ေနထငေနရေသာ အေျခအေနမား

အငတာဗးေျဖၾကားေပးခေသာ အလပသမားအမားစမာ ေကးလကေဒသမားမ ရနကနၿမ႕သ႔ အလပလပရနေျပာငးေရႊ႕လာၾကသမား

ျဖစသည။ ရနကနၿမ႕ရ ၎တ႔အလပလပေသာစက႐မားႏင နးေသာေနရာမားတြင ေနစရာ ရာၾကရသည။ အထးသျဖင ရနကနၿမ႕တြင

သငတငေလာကပတေသာ ေနစရာမား၌ ေနထငရန မတတႏငျခငးက ႀကးမားေသာျပနာ ျဖစသည။ ၿပးခေသာ ႏစမားအတြငး

အမဌားခေစးႏႈနးမားမာ အလြနတရာ ျမငတကလာခသည။ ရနကနလဥးေရ၏ ၃၀ ရာခငႏႈနးသည အရညအေသြး မမေသာ ေနအမ

မားတြင ေနထငေနၾကရသညဟ ျမနမာေဆာကလပေရး၀နႀကးဌာနက ဆသည။ ၁၅၈ ေရႊ႕ေျပာငးအလပသမား အမားစ မာ ရနကနၿမ႕

၏ ဆငးရသားရပကြကမား (သ႔မဟတ)ကးေကာရပကြကမားတြင ၀မးနညးဖြယအေျခအေနႏင ေနထငေနရၿပး အဆပါ ရပကြကမား

တြင လပစစမး (သ႔မဟတ) အမတငယာေရာက ေသာကသးေရ ေပးေ၀မႈလညး မရေပ။ ထ႔အျပင မမေနထငရာ အရပသည တရား

မ၀င ရပကြကျဖစေနပါက ႏငထတခရႏငသည။ ရနကနၿမ႕အာဏာပငမားသညလညး “တရားမ၀င ကးေကာ ရပကြကမား” ဟ

ယၾကညရေသာ ေနရာမားအား အလညက ၿဖခြေနသညဟ စြပစြခေနရသည။ ၁၅၉

158 ELEVEN, “30% of Yangon lives in slums: ministry,” 1 June 2016,<http://www.elevenmyanmar.com/local/30-yangon-lives-slums-ministry>159 Mizzima, “Rapid migration and lack of cheap housing fuels Yangon slum growth,”, 20 February 2016, <http://www.mizzima.com/latest-news-news- features/rapid-migration-and-lack-cheap-housing-fuels-yangon-slum-growth#sthash.uBbkWTxW.dpuf>

ျပညနယ/ တငး အငတာဗးေျဖၾကားေပးခေသာ အလပသမားမား၏ မလဌာေန

ရနကနတငး ၃၈ %

ဧရာ၀တတငး ၂၆ %

ပခးတငး ၁၆ %

မေကြးတငး ၇ %

မႏေလးတငး ၆ %

ရခငျပညနယ ၃ %

ကရငျပညနယ ၁ %

ရမးျပညနယ ၁ %

စစကငးတငး ၁ %

မြနျပညနယ ၁ %

84

ပဂၢလကအေဆာငမားသညလညး အထညခပအလပသမားမား အမားဆးအသးျပေသာ ေနစရာမားျဖစသည။ အေဆာငတြင အခနး

တစခနးငားေနၿပး အေဆာငရ အသးအေဆာငမားက မေ၀သးစြၾကရသည။ အထညခပစက႐မားအခ႕က ၎တ႔၏ အလပသမားမား

အတြက ေနစရာအေဆာငမား ေပးထားသညက တစခါတစရေတြ႕ရရသည။ သေတသနျပခေသာ စက႐ ၁၂ ႐အနက စက႐ ၁၁ ႏင

၄ တြင အလပသမားမားအတြက အေဆာငေပးထားသည။ စက႐ ၁၁ ရ အလပသမားမားအေနျဖင အေဆာငလခေပးစရာမလဘ

လပစစႏင ေရသးစြမႈအတြကသာ ကနကေငြ ေပးေဆာငရသည။

ရနကနၿမ႕ရ အထညခပအလပသမားမား ၎တ ၏ အေဆာငအခနးကဥးေလးထတြင အစားအေသာကျပငဆငေနၾကစဥ။ Lauren DeCicca / MAKMENDE

85

စက႐ ၄ တြငမ စက႐မေပးထားေသာအေဆာငတြင ေနထငသ အလပသမားမား၏ လစာမ လစဥတစလလင ၁၅၀၀၀ ကပ (၁၁.၃၁

ယ႐ ၁၆၁) ျဖတသည။ အလပသမားမားအေနျဖင တစပတလင ဆန ၆ ဗးရရ ေသာလညး အဆပါေထာကပမမာ ေငြေၾကးအစား

ဆနျဖငေပးေသာ ေငြေပးေခမႈပစတစမး ျဖစသည။ သ႔ေသာလညး အလပသမားမားအတြက အေဆာငမားက ၂၀၁၆ ခႏစ၊ စကတင

ဘာလ မ စ၍ မေပးေတာေၾကာငး စက႐ ၄ က SOMO အား အေၾကာငးၾကားခသည။

စက႐ ၁ တြငလပကငေနၾကေသာ အလပသမားမားသည အေဆာငဌားေနၾကၿပး ေနစရတႏင စားစရတအတြက တစလလင ၂၄၀၀၀

ကပ (၁၈ ယ႐) ေပးရသည။ အေဆာငတြင ေနထငသ စစေပါငး ၄၀၀ ခန ရ သည။ လဆယေယာကလင တစခနးႏႈနးျဖင ေရခးခနးက

မသးၾကရသည။ အေဆာငစမအပခပသမားက လညး တငးကပေသာ စညးကမးမားခမတထားၿပး ည ၁၀ ေနာကပငးတြင အေဆာင

သ႔ ၀ငခြငႏင အျပငထြကခြာခြငက တားျမစထားသည။

160 Mizzima, “Rapid migration and lack of cheap housing fuels Yangon slum growth,” 20 February 2016, <http://www.mizzima.com/latest-news-news- features/rapid-migration-and-lack-cheap-housing-fuels-yangon-slum-growth#sthash.uBbkWTxW.dpuf>161 The currency rate of 15 April 2016 was used for the conversions in this chapter. The currency rate was taken from http://www.xe.com

အေၾကာငးအရာ ၁။ ဆငးရသားရပကြကမားတြင ေနထငျခငး

လငသာယာသည ရနကနျမရ အၾကးဆးစကမႈဇနျဖစျပး အဆပါစကမႈဇနတြင အထညခပစကရမားစြာ တညရသည။

ျပးခေသာ ႏစမားအတြငး ေရႊ ေျပာငးအလပသမားမားစြာသည လငသာယာရ ဆငးရသားရပကြကမားတြင အေျခခေန

ထငလာၾကျပး ယခအခါ လေပါငး ၇၀၀၀၀၀ (ခနစသနး) ခန ေနထငေနၾကသည။ ၁၆၀

သရႏင ရတနာသည စကရ၂ တြင အလပလပကငေနျပး လငသာယာရ ကးေကာရပကြက တစခတြင ေနထငၾကသည။

၀ါးျဖင ၎တ႔ ကယပငေငြျဖငေဆာကလပထားေသာ ယာယတမားတြင ေနထငၾကသည။ လပစစမးလညး မရ၊ အမတင

ယာေရာက ေသာကသးေရ ေပးေ၀မႈလညး မရေပ။ “ ကမတ႔က ကးေကာေတြလ႔ ေခၚၾကတယ” ဟ သရက ေျပာသည။

“ဒမာေနရတာေကာငးတာ တစခကေတာ ကမတ႔အေနန႔ အမဌားစရတေတြ ကနစရာမလဘးေလ၊ ဒေတာ ကမတ႔

အခကအခေတြအမားၾကးရေပမယ နညးနညး အသကရေခာငတာေပါ”။

အဆပါကးေကာရပကြကတြင ေနထငသညမာ ႏစမားစြာၾကာျပျဖစ၍ ႏငထတခရႏငသညဟ စးေၾကာကမႈမား သရ ႏင

ရတနာထတြင မရေခ။

86

ဇယား ၆။ အလပသမားမားေနထငေနၾကေသာ ပစမား

Type of housing Number of interviewed workers

၄.၄။ အလပအကငဆကသြယမႈ (သ႔မဟတ) အလပအကငစာခပ

အငတာဗးေျဖၾကားေပးခေသာ အလပသမားတစ၀ကေကာက အလပအကငစာခပတြင လကမတေရးထးခၾကသည။ အဆပါ

လကမတေရးထးခသ အလပသမားမား၏ ငါးပတစပကသာ စာခပတစေစာငရရၾကသည။ လကမတေရးထးခသအမားစသည စာခပပါ

အေၾကာငးအရာမား (သ႔မဟတ) စာခပသကတမးက မသရၾကေပ။ စာခပကဖတ႐ႈႏငရန အခနလေလာကစြာ မေပးခဟလညး

အလပသမားမားက ဆၾကသည။ စက႐ ၈ မ အငတာဗးေျဖၾကားေပးခေသာ အလပသမား ၃၃ ဥးလးသည အလပအကငစာခပတြင

လကမတေရးထးခၾကၿပး စက႐ ၁၁ တြငမ အငတာဗးခေသာ အလပသမား ၃၁ ဥးအနက ၁ ဥးသာ စာခပတြင လကမတေရးထးခ

ရျခငး မရေပ။

သ႔ေသာလညး အငတာဗးေျဖၾကားေပးခေသာ အလပသမားမား၏ တစ၀ကခန႔မာ စာခပတြင လကမတ မေရးထးခရေခ။ စက႐ ၃၊

၂၊ ၆၊ ၇၊ ၉ ႏင ၁ တ႔ရ အငတာဗးခေသာ အလပသမားအမားစမာ အလပအကငစာခပတြင လကမတမေရးထးခရေခ။ စက႐ ၃ ႏင

၂ တြင အေျခအေနအဆးဆး ျဖစသည။

ဤအစရငခစာအၾကမးက Suitsupply က ျပနၾကားခမႈအရ စက႐ ၃ တြင Fair Wear Foundation မ ၂၀၁၆ ခနစ၊ ဒဇငဘာလတြင

စာရငးစစ၀ငခၿပး အလပသမားအမားစမာ အလပအကငစာခပ၌ လကမတေရးထးထားၾကၿပ ဟဆသည။ သ႔ပါေသာလညး အဆပါ

လကမတေရးထးထားေသာ အလပအကင စာခပတစေစာငက အလပသမားတငး မရရခေပ။ ဤအေၾကာငးအရာႏငပတသက၍

စက႐ႏင ေဆြးေႏြးမႈမားျပလပခသညဟ Suitsupply က ဆသည။ ထ႔အျပင စက႐စမအပခပသမားကလညး ယခအခနမစ၍

စာခပတြင ပါရေသာအခကမားအား အလပသမားမားက ရငးျပသြားမညဟ ကတျပခသည။ ၁၆၂

162 Suitsupply, “Response to draft version of this report”, 28 December 2016.

အမးအစား အငတာဗးေျဖၾကားေပးခေသာ အလပသမားမား

အေဆာငတြင ေနထငၾကျခငး ၁၂၅

မသားစႏင အတေနၾကျခငး ၂၅၈

ကယပငအစအစဥႏင ေနထငၾကျခငး /

မတေဆြ အေပါငးအသငးႏင အတေနၾကျခငး

၁၄

မေျဖၾကားလသ ၆

စစေပါငး ၄၀၃

87

စက႐ ၄ ကလညး အစရငခစာအၾကမးႏငပတသက၍ ျပနၾကားခကေပးခသည။ အလပသမားစာခပမားက ေဒသအတြငးရ အလပ

သမား ဥးစးဌာနသ႔ ခြငျပခကအေထာကအထားအေနျဖင ေပးပ႔ရနလအပၿပး ထလပငနးစဥမားလပေဆာငရန အလြနအခနေပးရ

ေၾကာငး၊ ထ႔အတြကေၾကာင အလပသမားမားအေနျဖင စာခပ တစေစာင မရရေသးျခငးျဖစေၾကာငး စက႐ ၄ က ျပနၾကားခသည။

လကရအခနတြင အလပသမားမားအားလး အလပအကငစာခပက လကမတေရးထးၿပးျဖစေၾကာငး၊ စာခပတစေစာငကလညး ရရ

ၿပးျဖစေၾကာငးလညး စက႐ ၄ က ေရးသားေဖာျပခသည။ ၁၆၃

H & M ကမ စက႐ ၉ ႏငပတသကေသာ ေတြ႕ရခကမားအေပၚ ျပနၾကားခကေပးခသည။ ၂၀၁၆၊ ဒဇငဘာ ၁၉ ရကေန႔တြင လညလည

စစေဆးမႈအရ ၁၆၄ - “အလပသမားအားလးသည အလပအကငစာခပက အလပစတငသည ၇ ရကအတြငး လကမတေရးထးၿပး

ျဖစသညဟ ေတြ႕ရရသည” ။ ၁၆၅

ေန႔စားအလပသမားမား

ျမနမာနငငတြင ေန႔စားအလပသမားမားဌားရမးျခငးသည မထးဆနးေသာ အေလအကငတစချဖစသည။ သေတသနျပလပခေသာ

စက႐ ၁၂ ၌လညး ေန႔စားအလပသမားမားက ေတြ႕ရခရသည။ စက႐ ၂၊ ၆ ၊ ၁၀ ႏင ၁၁ တ႔ရ အလပသမားထတြင ေန႔စားအလပ

သမားမား ပါ၀ငေနေၾကာငး အငတာဗးမားမတစဆင ရငးလငးစြာသရခရသည။

စက႐ ၁၁ ရအလပသမားထတြင ေန႔စားအလပသမားမားလညး ပါ၀ငေၾကာငး New Look က အတညျပ ခသည။ ၁၆၆

အနညးဆးအခေၾကးေငြဥပေဒ စတင အသက၀ငလာသညအခနမစ၍ စက႐ ၂ တြင အလပသမားမားက ဆကတကဌားရမးမႈ

မျပေတာဘ ေန႔စားအလပသမားအသစမားကသာ ငားရမးေတာေၾကာငး အဆပါစက႐ရ အငတာဗးေျဖၾကားေပးခေသာ အလပသမား

အခ႕၏ ေျပာျပခကအရ သရခရသည။

စက႐ ၁၀ ရ အငတာဗးေျဖၾကားေပးခေသာ အလပသမားအခ႕၏ ေျပာျပခကအရ အနညးဆး အခေၾကးေငြ ဥပေဒ စတငအသက၀င

လာၿပးခနမ စ၍ အက (helper) အျဖစ အလပခန႔ထားေသာ အလပသမားမားအား ရာထးခကာ ေန႔စားအလပသမားအျဖစ ေျပာငးခ

ၾကေၾကာငး သရခရသည။ အဆပါစက႐တြင ေန႔စားအလပသမားအေျမာကအမား ငားရမးထားၿပး တစေန႔တာလပအားခအျဖစ

တစဥးလင ၂၀၀၀ ကပ (၁.၅၀ ယ႐) ရရၾကသည။ ေန႔စဥ အထညသတမတႏႈနးမား (daily targets) က ျပညမပါက တစေန႔လင

လပအားခ ၃၀၀၀ ကပ (၂.၂၆ ယ႐) ရရမညျဖစသည။ အက (Helpers) မားအေနျဖင လပရမည တာ၀နအမးမး ရႏငသည -

ဥပမာအားျဖင ပတစညႇပ (သ႔မဟတ) မးပ ဌာနတြင ကညေပးျခငး။ ပတစညႇပသည ဌာနတြင ကညေပးရသည အက (helpers)

မားအတြက ေန႔စဥ သတမတႏႈနးျပညမရန ခကခသညအတြက အမားအားျဖင တစေန႔လင ၂၀၀၀ ကပသာ လပအားခ ရရၾကသည။

ထ႔ေၾကာင ဥပေဒအရ သတမတထားေသာ အနညးဆအခေၾကးေငြႏႈနးထားထကပင နညးေနေပသည ( အခေၾကးေငြမားအေၾကာငး

က အပငး ၄.၅ တြင ၾကညပါ)။

163 Factory 4, “Response to draft version of this report”, 5 January 2017.164 H&M specifically mentioned this was an unannounced visit. However, ALR reported that workers of two H&M suppliers werein the know in advance of the upcoming visit.165 H&M, “Response to draft version of this report”, 22 December 2016. 166 New Look, “response to draft version of this report”, 6 January 2017.

88

အခ႕အေျခအေနမား၌ ေန႔စားအလပသမားမားမာ အသကမျပညေသးေသာ အလပသမားမားျဖစေနသည (ကေလးအလပသမား

အေၾကာငးက အပငး ၄.၇ တြင ၾကညပါ)။

ေန႔စားအလပသမားမားသည အလပအကငစာခပတြင လကမတေရးထးထားျခငးမရေပ။ ၎တ႔၏ တစေန႔တာ လပအားခသည

အနညးဆးအခေၾကးေငြျဖစေသာ ၃၆၀၀ ကပ (၂.၇၁ ယ႐) ထကနညးသကသ႔ ေဘာနပ (Bonus) ၊ အျခားအကးခစားခြငႏင

လမႈဖလေရးဆငရာ ခစားခြငလညး မရေခ။ ထ႔အျပင ေန႔စားအလပသမားမားအတြက တရား၀ငအလပအကငစာခပ မရေသာေၾကာင

အခနမေရြး အလပထတခရနငၿပး အလပမာ အာမခခကမရေပ။

၄.၅။ အခေၾကးေငြမား

တရား၀ငသတမတထားသညအနညးဆးအခေၾကးေငြဆငရာ ကစၥရပမား

တရား၀ငထတျပနထားေသာ အနညးဆး အခေၾကးေငြႏငပတသက၍ ဆးရြားေသာ ကစၥရပမားရေနေၾကာငး ဤသေတသနက

ေဖာျပေနသည။ သေတသနျပခေသာ စက႐ ၁၂ ႐အနကမ ၉႐တြင တစေန႔တာအတြက အနညးဆးအခေၾကးေငြျဖစသည ၃၆၀၀

ကပ (၂.၇၁ ယ႐) ေအာကေလာနညးေသာ ၀ငေငြသာရရသည အလပသမားမား ရေနသညက ေတြ႕ရခရသည။ စက႐ ၁၊ ၆၊ ၇ ႏင

၉ တ႔တြင - အလပသငမားမာ အလပစလပသည ပထမသးလအတြက အနမဆး တစေန႔တာ၀ငေငြ အျဖစ ၁၈၀၀ ကပ (၁.၃၇ ယ႐)

သာရရေၾကာငး ေတြ႕ရရသည။ အလပသငမားအတြက မညသညအလပအမးအစားျဖစေစ၊ ယခငကမညမပင အလပအေတြ႕အႀက

ရခသညျဖစေစ ပထမ သးလအတြက တစေန႔လင လပအားခ ၁၈၀၀ ကပသာ ရရမညျဖစသည။

အစရငခစာ၏ စက႐ ၉ တြင ေတြ႕ရခကမားက ျပနၾကားေသာအားျဖင H & M က ေရးသားေဖာျပခသညမာ - ဒဇငဘာ ၁၉ ရက၊

၂၀၁၆ ခႏစတြင ၎တ႔က အလပသမားမားက အငတာဗးျပလပခရာ အခ႕အလပသမားမားမာ “သငတနးသား” မားျဖစၿပး

တစေန႔လင ၃၆၀၀ ကပရရသညဟ ဆသည။ ၁၆၇ ဤအခကက သေတသနပါတနာျဖစသည ALR က မတခကေပးခရာ စက႐ ၉ ရ

အလပသမားမားအေနျဖင ပထမ ၃ လ၌ တစေန႔လင ၁၈၀၀ ကပသာ ရရသညဟဆသည။

စက႐ ၁၀တြင ေန႔စားအလပသမားမားသည တစေန႔လင လပအားခ ၂၀၀၀ ကပ(၁.၅၁ ယ႐)သာ ရရခသည။ စက႐ ၈ ၊ ၅၊ ၃ ႏင ၁၁

တ႔တြင အစမးခန႔ကာလ ၃ လ၌ အလပသမားမားအတြက အနမဆး တစေန႔တာ လပအားခမာ ၂၇၀၀ ကပ (၂.၀၃ ယ႐) ျဖစသည။

စက႐ ၇ တြင အစမးခန႔ကာလ၌ အလပသမားမားအား တစေန႔တာ လပအားခအျဖစ ၂၇၀၀ ကပေပးခသည ဟ New Look ကလညး

အတညျပသည။ ၁၆၈ စက႐ ၃ တြငမ အလပသမားမားသည အနမဆးလပအားခ အျဖစ တစေန႔လင ၂၇၀၀ ကပသာ ရရခသည

ဟ Suitsupply က အတညျပေပးခသည။ ထ႔ေၾကာင အလပသမားမားအတြက လေလာကေသာ အခေၾကးေငြရရေစရန စက႐ႏင

ေဆြးေႏြးသြားမညဟလညး Suitsupply က ေရးသားခသည။ ၁၆၉

167 H&M, “Response to draft version of this report”, 22 December 2016.168 New Look, “Response to draft version of this report”, 6 January 2017.169 Suitsupply, “Response to draft version of this report”, 28 December 2016.

89

အစမးပပေရာင = အလပအကငစာခပတြင လကမတေရးထးခသည အလပသမားမား ၊ အစမးေဖာေရာင = စာခပလက၀ယရရသ

အလပသမားမား၊ အနေရာင = စာခပတြင လကမတမထးခရသ အလပသမားမား။

စစေပါငး။ ။အလပသမား ၂၁၉ ဥးသည အလပအကငစာခပတြင လကမတေရးထးခၿပး ၄၄ ဥးမာ စာခပ လက၀ယ ရရၾကသည။

၁၈၁ ဥးမာ စာခပတြင လကမတမေရးထးခရေပ။ ၃ ဥးကမ အေျဖမေပးခပါ။

စက႐ ၈ တြငမ အငတာဗးစတငျပလပသည အခနမစ၍ အစမးခန႔ကာလအတြက လပအားခ (အနညးဆးအခေၾကး ေငြ၏ ၇၅

ရာခငႏႈနးသာ) ေပးေခမႈအေလအကငသည ေျပာငးလသြားခသညဟ ALR က ေျပာၾကားခသည။ လကရတြင စက႐ ၈ ၌ အလပသမား

မားအားလးသည အနညးဆးအခေၾကးေငြ အျဖစ တစေန႔လင ၃၆၀၀ ကပ ရရေနၾကသည။

ပ ၂ ။ အလပအကငဆကစပမႈမား (သ မဟတ) အလပအကငစာခပ

90

ေန႔စဥ စအျဖစသတမတထားေသာ အထညအေရအတြကမား ျပညမေအာင မလပကငနငခပါက အလပသမားအသစမားအား

အနညးဆး အခေၾကးေငြေပးရနမလဟ ဥပေဒက ဆထားသည။ အလပသမားအသစမား အေနျဖင သငတနးမားရရရမညဟလညး

ဆထားသည။ သ႔ေသာ ဤသေတသနအတြက အငတာဗးျပလပခေသာ အလပသမား ၄၀၀ ေကာက သငတနးအေၾကာငးက

မေျပာၾကားခၾကေပ။

စက႐မားသည အနညးဆးအခေၾကးေငြဥပေဒ ပါ အလပသငႏင အစမးခန႔ ေဖာျပခကမားက အလြသးစားျပေနေၾကာငး ရငးလငးစြာ

ေတြ႕ရရသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ အလပသမားမားအေနျဖင မညမပင အလပအေတြ႕အႀကရၿပး ျဖစေစကာမ စက႐တြင

အလပစ၀ငပါက အလပသင အခေၾကးေငြသာ ရရေသာေၾကာင ျဖစသည။ ဤအခကေၾကာင အလပသမားမားအေနျဖင အလပအသစ

သ႔ ေျပာငးလလပကငရန ခကခေစသည။ စက႐တစခမ တစခသ႔ ေျပာငးလအလပလပကငလပါက ပထမ ၃ လမ ၆လအတြငး ၎တ႔

အေနျဖင အနညးဆးအခေၾကးေငြထကနညးေသာ လပအားခသာ ရရေတာမညျဖစသည။

စက႐ ၁၂ တြင အလပလပကငေနေသာ အလပသမားတစဥးက ရငးျပသညမာ - “အျခားစက႐တစခမာ အလပလပခငေပမယ

အလပေျပာငးရင အလပသမားအသစအျဖစ အစကေန ျပနစရမယ၊ ကမဘယေလာကမ ၀ငေငြရေတာမာ မဟတဘး”။

“ စက႐ ၁၁ မာ အလပလပေနတာ ၂ ႏစရၿပ။ အေမ ကငဆာျဖစေတာ အေမကျပစဖ ကမ ခြငလခငတယ။ စက႐ စမခန႔ခြေရးက

သေဘာမတဘ ကမက အလပျဖတခတယ။ ႏစပတၾကာေတာ စက႐က ကမျပနသြားၿပး အလပျပနခန႔ဖ ေျပာခတယ။ ကေကာငးစြာန႔

ကမ အလပျပနရတယ၊ ဒါေပမယ အလပသမားအသစအေနန႔ပ သတမတခရၿပးေတာ ခ တစေန႔က ၂၇၀၀ ကပပ ၀ငေငြရပါတယ။”

စက႐ ၁၁ မ အလပသမားတစဥး

လစဥရရေသာ လစာမား

အငတာဗးျပလပခမႈမားအရ အလပသမားမားလစဥ ၎တ ေနထငရာအမသ ယေဆာငသြားႏငေသာ လစာ (စစေပါငးလစာ)သည

စက႐တစခႏင တစခမတဘ မားစြာကြျပားမႈရေၾကာငး ရငးလငးစြာသရရသည။ လစာ အနညးအမားကြျပားမႈသည အခနပေၾကးမား

အေပၚ မတညသည။ ထ႔အျပင ႐ႈပေထြးလေသာ အခေၾကးေငြ ျဖတေတာကမႈမား၊ ေဘာနပမားႏင ခစားခြငစနစလညး ရေနေပသည။

အလပသမားတစဥးခငးစ၏ စစေပါငးလစာ ကြျပားမႈ - စက႐ ၁၀ ရ ေန စားအလပသမားတစဥးႏင စက႐ ၁ ရ အကအလပသမား

(helper) တစဥးသည တစလလင စစေပါငးလစာ ၇၀၀၀၀ ကပ (၅၃ ယ႐) စ ရရၾကၿပး စက႐ ၂ ရ ထပပးဌာနတြင လပကငေသာ

(အဆပါစက႐တြင လပသက ၁၁ ႏစရၿပျဖစေသာ) အလပသမားတစဥး၏ စစေပါငးလစာမာ တစလလင ၂၇၀၀၀၀ ကပ (၂၀၄ ယ႐)

ျဖစသည။

လပအားချဖတေတာကမႈမား/ဒဏေငြမား

ထတလပမႈဆငရာသတမတခကမား ျပညမရန အလပသမားမားအေပၚတြင အလြနႀကးမားေသာ ဖအားမားရေနသကသ႔ အလပ

တကရက တစေန႔တစရကမ ပကကြကမႈမရေစရနလညး ႀကးမားေသာ ဖအားမားရေနသည။ အလပတစရကပကကြကပါက

(ကနးမာေရး မေကာငး၍ျဖစေစ) အလပသမားလစာ၏ တစစတတစပငးက အျဖတခရသည။ အလပသမားမားအေနႏင ေန႔စဥ

စား၀တေနေရးလအပခကမားက ျပညမရန ႐နးကနေနရၿပး တစေန႔တာ လပအားခ ျဖတေတာကမႈမားက မႀကေတြ႕လၾကသည

91

စက႐ အခနပေၾကး/

ေဘာနပ မားမပါ ေသာ

အေျခခ

အခေၾကးေငြ

အခနပေၾကး/

ေဘာနပ မားမပါ

ေသာ အျမငဆး

အေျခခအခေၾကးေငြ

အခနပေၾကး၊

ေဘာနပမားႏင

ျဖတေတာကမႈမားက

ထညသြငးတြကခက

ထားသည

လစဥ ရရေသာ

အနမဆးလစာ

အခနပေၾကး၊

ေဘာနပမားႏင

ျဖတေတာကမႈမားက

ထညသြငးတြကခက

ထားသည

လစဥရရေသာ

အျမငဆးလစာ

လစာ

ျဖတပငး

စက႐ ၁ ၁၈၀၀ ကပ/ ၁.၃၆ ယ႐ ၃၇၀၀ ကပ/ ၂.၇၉ ယ႐ ၇၀၀၀၀ ကပ/ ၅၃ ယ႐ ၂၂၀၀၀၀ ကပ/ ၁၆၆ ယ႐ ရရ

စက႐ ၂ ၃၆၀၀ ကပ/ ၂.၇၁ ယ႐ ၃၆၀၀ ကပ/ ၂.၇၁ ယ႐ ၁၀၀၀၀၀ ကပ/ ၇၅ ယ႐ ၂၇၀၀၀၀ ကပ/ ၂၀၄ ယ႐ ရရ

စက႐ ၃ ၂၇၀၀ ကပ ၁၇၀ / ၂.၀၃ ယ႐ ၃၆၀၀ ကပ/ ၂.၇၁ ယ႐ ၁၀၀၀၀၀ ကပ/ ၇၅ ယ႐ ၂၂၀၀၀၀ ကပ/ ၁၆၆ ယ႐ ရရ

စက႐ ၄ ၃၆၀၀ ကပ/ ၂.၇၁ ယ႐ ၃၆၀၀ ကပ/ ၂.၇၁ ယ႐ ၁၃၀၀၀၀ ကပ/ ၉၈ ယ႐ ၂၆၀၀၀၀ ကပ/ ၁၉၆ ယ႐ ရရ

စက႐ ၅ ၂၇၀၀ ကပ/ ၂.၀၃ ယ႐ ၃၆၀၀ ကပ/ ၂.၇၁ ယ႐ ၁၀၈၀၀၀ ကပ/ ၈၁ ယ႐ ၁၈၅၀၀၀ ကပ/ ၁၃၉ ယ႐ ရရ

စက႐ ၆ ၁၈၀၀ ကပ/ ၁.၃၆ ယ႐ ၄၀၅၀ ကပ/ ၃.၀၅ ယ႐ ၈၁၀၀၀ ကပ/ ၆၁ ယ႐ ၁၈၀၀၀၀ ကပ/ ၁၃၆ ယ႐ ရရ

စက႐ ၇ ၁၈၀၀ ကပ/ ၁.၃၆ ယ႐ ၃၆၀၀ ကပ/ ၂.၇၁ ယ႐ ၁၀၁၃၀၀ ကပ/ ၇၆ ယ႐ ၁၇၄၅၀၀ ကပ/ ၁၃၂ ယ႐ ဧၿပ ၂၀၁၆

အရ ၁၇၁

စက႐ ၈ ၃၆၀၀ ကပ/ ၂.၇၁ ယ႐ ၃၆၀၀ ကပ/ ၂.၇၁ ယ႐ ၁၅၀၀၀၀ ကပ/၁၁၃ ယ႐ ၂၂၀၀၀၀ ကပ/ ၁၆၆ ယ႐ ရရ

စက႐ ၉ ၁၈၀၀ ကပ/ ၁.၃၆ ယ႐ ၃၆၀၀ ကပ/ ၂.၇၁ ယ႐ ၁၂၀၀၀၀ ကပ/ ၉၀ ယ႐ ၂၅၀၀၀၀ ကပ/ ၁၈၆ ယ႐ ရရ

စက႐ ၁၀ ၂၀၀၀ကပ/၁.၅၁ ယ႐ ၃၆၀၀ ကပ/ ၂.၇၁ ယ႐ ၇၀၀၀၀ ကပ/ ၅၃ ယ႐ ၂၆၀၀၀၀ ကပ/ ၁၉၆ ယ႐ ရရ

စက႐ ၁၁ ၂၇၀၀ ကပ/ ၂.၀၃ ယ႐ ၃၆၀၀ ကပ/ ၂.၇၁ ယ႐ ၁၀၈၀၀၀ ကပ/ ၈၁ ယ႐ ၂၆၀၀၀၀ ကပ/ ၁၉၆ ယ႐ ရရ

စက႐ ၁၂ ၃၆၀၀ ကပ/ ၂.၇၁ ယ႐ ၃၆၀၀ ကပ/ ၂.၇၁ ယ႐ ၁၆၅၀၀၀ ကပ/၁၂၄ ယ႐ ၂၂၈၀၀၀ ကပ/ ၁၇၂ ယ႐ ရရ

ဇယား ၇။ အခေၾကးေငြ (ကပ)

အတြက ေနမေကာငးသညတငေအာင အလပက မျဖစမေနဆကလပရန ဖအားေပးခရသကသ႔ ျဖစေနသည။အလပသမားမားအား

ေဆးခြင၊ လပသကခြငႏင ေရာငတခငခြငတ႔အေၾကာငးက ရငးျပျခငးမရသကသ႔ ခြငရရေရးအတြက မညသ႔ေလာကထားရမညက

လညး မသရၾကေပ။

170 The 33 interviewed workers at Factory 3 all mentioned receiving 3,600 kyat per day. ALR, however, later spoke with otherFactory 3 workers who mentioned they were paid probation wages.171 Until March 2016, workers at Factory 7 did not receive pay slips. In spring 2016, ALR had a conversation with Factory 7 management about labour issues. The obligation to provide workers with pay slips was discussed. Since April 2016, workersat Factory 7 have been receiving pay slips.

92

ေဆးခြငဆငရာ လပအားချဖတေတာကမႈမား

သေတသနျပလပခသည စက႐ ၁၂ ႐အနက ၉ ခတြင အလပသမားမား ေဆးခြငယပါက လစာျဖတေတာကမႈမားရေၾကာငး

ေတြ႕ရခရသည။ အခ႕ေသာ စက႐မားတြင ေဆးခြငရကမား၊ အျခားေသာခြငရကမား၊ ႀကတငအသေပးေသာ ခြငရကမား၊ ႀကတင

အသမေပးေသာ ခြငရကမားဟ၍ ခြျခားေရတြကမႈမား ရသည။ အခ႕စက႐မားတြင အေျခခလပအားချဖစသည တစေန႔လင ၃၆၀၀

ကပ (၂.၇၁ ယ႐) က ျဖတေတာကၿပး အခ႕စက႐မားတြငမ ေဘာနပမား (ဆေၾကးမား) က ျဖတေတာကမႈ (သ႔မဟတ) တစေန႔တာ

လပအားခႏင ေဘာနပမားကပါ ျဖတေတာကမႈမားရသည။

ဥပမာအားျဖင - စက႐ ၄ ရအလပသမားမားအေနျဖင တစရကထကပ၍ ေဆးခြငယပါက ရကမနေၾကး ၁၀၀၀၀ ကပ (၇.၅၄ ယ႐)

ရရေတာမည မဟတေပ။ စက႐ ၄ က ျပနၾကားခကေပးသညမာ ၂၀၁၅၊ စကတငဘာလမစ၍ “လစာေပးမႈပစတြင ရကမနေၾကးမား

က မေပးေတာ” ဟ၍ျဖစသည။ ၁၇၂ လပအားချဖတေတာကမႈမားႏင ပတသကၿပး စက႐ ၄ က အျခားေသာျပနၾကားမႈမား မေပးခေခ။

စက႐ ၁၁ ရအလပသမားမား ေဆးခြငယပါက တစေန႔လင ၃၆၀၀ ကပျဖတေတာကခရသည။ ႀကတငအသမေပးဘ ခြငယပါက

တစရကလင ၈၀၀၀ ကပ ျဖတေတာကခရသည။ အငတာဗးခေသာ အလပသမားမား၏ ေျပာျပခကအရ စက႐စမခန႔ခြေရးအေနျဖင

ေရာငတခငခြင (သ႔မဟတ) ႏစပတလညခြင (သ႔မဟတ) ခြငေလာကထားမႈအေၾကာငးမားက အလပသမားမားအား ရငးျပချခငး

မရဟ ဆသည။

172 Factory 4, “Response to a draft version of this report”, 5 January 2017.

ေစးသညမားထမ အလပသမားမား မနကစာ ၀ယယစားေသာကေနၾကစဥ။ Lauren Deficca / MAKMENDE

93

စက႐ ၇ တြငမ ၃ ရကဆကတက အလပမ ခြငယပါက အလအေလာက အလပမ ထတပယၿပးျဖစေၾကာငး အဆပါစက႐ရ အငတာဗး

ခေသာ အလပသမားမား ေျပာၾကားခကအရသရခရသည။

“ခြငယရတာ အရမးခကခပါတယ။ ခြငယခရငလစာျဖတတယ။ ၿပးေတာစပါ (supervisor - ႀကးၾကပသ) ေတြ ကလညး လေရ႕သေရ႕မာ

႐ငး႐ငးစငးစငးေတြ ေျပာတယ”

စက႐ ၈ ရအလပသမားတစဥး

“ကမရ႕ လပေဖာကငဖကတစဥး မကစထသြားတယ။ အပကးၿပး မကစထ၀ငသြားတယ။ မကစခကမတာေၾကာင သ တစရက

ေဆးခြငယလကရတယ။ သ႔ရ႕လစာထကေန ၂ ရကတာလပအားခ ျဖတခရတယ”

စက႐ ၁၂ မ အလပသမားတစဥး

ကနးမာေရးမေကာငး၍ျဖစေစ၊ ထခကမႈေၾကာငျဖစေစ အလပပကကြကခပါက အလပသမားမားအေနျဖင မားျပားေသာ လပအားခ

မား ဆး႐ႈးရသညဟ ဆၾကသည။ ဤသ႔ျဖတေတာကမႈမား ျပလပျခငးသည အလပသမားမားအား မသငေလာေသာ မကလးမား

ေပးေနျခငးျဖစၿပး ေနမေကာငး မကနးမာသညတငေအာင (သ႔မဟတ) ထခကဒဏရာရမႈမားရသညတငေအာင မျဖစမေန အလပ

လပရန ဖအားေပးသကသ႔ ျဖစေနသည။ (လပငနးခြငဆငရာ ထခကဒဏရာရမႈမားႏင မကနးမာမႈမား အေၾကာငးပမသရလပါက

ေအာကတြင ေဖာျပထားေသာ ကနးမာေရးႏင ေဘးကငးလၿခမႈတြင ၾကညရန)

ဆရာ၀နထမ ေဆးေထာကခစာ

လစာမျဖတေသာ ေဆးခြငရရရနအတြက အလပသမားမားအေနျဖင ဆရာ၀န၏ ေဆးေထာကခစာ လအပသည။ အဆပါ ေဆးေထာကခ

စာက လမႈဖလေရးေဆးခနးမသာ ရရနငသည။ လမႈဖလေရးေဆးခနး အမားစသည ေ၀းကြာေသာေနရာတြင တညရသျဖင ထေဆးခနး

မားသ႔သြားရန အလပသမားမားအေနႏင တြန႔ဆတၾကသည။ ဖလေရးေဆးခနးသ႔သြားရနအတြက အခနမားစြာေပးရနလအပသျဖင

အလပသမားမား အေနႏင ေနထငမေကာငးေသာလညး ေဆးခနးသ႔မသြားရနဆးျဖတၿပး လစာျဖတေတာကမႈကသာ လကခလက

ၾကသည။

သေတသနျပရာမ ေတြ႔ရခကမားအရ အခ႕ေနရာတြငမ အလပသမားမားအေနျဖင ဆရာ၀န၏ ေဆးေထာကခစာက အလပရင

ထတငျပၿပး ေဆးခြငယေသာျငား ယငးေဆးခြငအတြက လစာျဖတေတာကမႈ ဆကလကတညရေနေၾကာငး ေတြ႕ရရသည။

“ဆရာ၀နက ေဆးေထာကခစာေပးၿပး ကမအေနန ေဆးခြင ၃ ရကရမယလ ေတာေျပာတယ။ ဒါေပမယ စက႐ကေတာ ကမလစာကေန

၃၃၀၀၀ကပ (၂၅ ယ႐) ျဖတလကတယ။ စပါ (ႀကးၾကပသ)ေတြဆ ကမ အဒအေၾကာငးေျပာေတာ ကမတ႔အေနန႔ ဘာခြငပယယ၊

လစာကေတာ ျဖတမာပလ သက ကမက ျပနေျပာတယ”

စက႐ ၁၂ မ အလပသမားတစဥး

94

အျခားျဖတေတာကမႈမား

အျခားေသာ ျဖတေတာကမႈမားလညးရသညဟ အငတာဗးခေသာ အလပသမားမားက ေျပာျပၾကသည။ အလပရငမားကစစဥေပး

ေသာ အျခား၀နေဆာငမႈမားအတြကလညး အလပသမားမားက အခေၾကးေငြ ေပးၾကရသည။ ဥပမာအားျဖင စက႐ ၆ ႏင ၁၂ တြင

စက႐၏ ဖယရကား ၀နေဆာငမႈအတြက အလပသမားမားအေနႏင တစလလင ၁၀၀၀၀ ကပ (၇.၅၄ ယ႐)စက႐က ေပးရသည။

စက႐ စညးမဥးစညးကမးမား/ သတေပးခကမား

သေတသနျပခေသာ စက႐မားတြင တငးကပေသာ စညးမဥးစညးကမးမား ခမတထားသည။ အငတာဗးခေသာ အလပသမားမား၏

ေျပာၾကားခကအရ ေအာကေဖာျပပါ ကစၥရပမားႏငပတသကၿပး သတေပးခရမႈမား ရသညဟ သရသည -

- ထတလပမႈဆငရာ သတမတခကမား မျပညမျခငး (စက႐ ၄၊ ၁၊ ၁၂၊ ၃၊ ၉)

- အလပခနအတြငး စကားေျပာျခငး (စက႐ ၄၊ ၁၊ ၉)

- ခြငယျခငး (စက႐ ၁၁၊ ၈၊ ၁၂၊ ၉)

- အလပခနအတြငး အစာ စားျခငး (စက႐ ၁၁)

- သနပခါးလမးျခငး ၁၇၃ (စက႐ ၁၁)

- အမားျပလပမျခငး (စက႐ ၁၁၊ ၁၂၊ ၃ ၊ ၅)

- ေခါငးတြင ပနးပနျခငး (စက႐ ၁၁)

- အလပမတကျခငး (စက႐ ၄၊ ၆၊ ၁၂)

- အလပေနာကကျခငး (စက႐ ၈၊ ၉)

- စပါ (ႀကးၾကပသ)အား ျပနလညေျပာဆျခငး (စက႐ ၈)

- အလပခနအတြငး ဖနးအသးျပျခငး (စက႐ ၅)

- အမသာ မၾကာခဏသြားျခငး (စက႐ ၅၊ ၃)

173 Thanaka is a traditional facial cosmetic product used by both women and men, based on ground bark.

95

သတေပးခရမႈ ၃ ႀကမျပညပါက အလပသမားမားအေနျဖင အလပမထတပယခရမညျဖစသည။ အစရငခစာ အၾကမးေပးပ႔ခစဥက

Takko က အေၾကာငးျပနခသညမာ Fair Wear Foundation အေနျဖင စက႐ ၁၁ တြင စာရငးစစခၿပး စညးကမးလကနာမႈဆငရာ

ေဆာငရြကခကမားက သကေသအျဖစေတြ႕ရခရသညဟ ဆသည။ ၁၇၄

Fair Wear Foundation အေနျဖင စက႐ ၃ တြငလညး စာရငးစစခၿပး အလပသမားမား စညးကမးလကနာေစရနအတြက အဆပါ

စက႐တြင တငးကပေသာ သတေပးမႈစနစမား ရသညဟ Suitsupply က ဆသည။ စက႐ ၃ သည လကရအခနတြင ကမၸဏ၏

မ၀ါဒက ျပနလညေရးသားေနၿပး မလအပေသာ တငးကပစြာ သတေပးမႈမားက ဖယထတၿပးျဖစသညဟလညး Suitsupply က ဆ

သည။ ထ႔အျပင ႏငငျခားပင (သ႔မဟတ) ႏငငျခားသားမားစမအပခပေသာ အထညခပစက႐မားအတြက အထးသျဖင ရညရြယ

ထားေသာ “မတညေသာယဥေကးမႈမားအလက ေျပာဆဆကသြယျခငး - Cross-cultural Communication” (SMART Myanmar

က ျပလပမည) သငတနးကငးပႏငေျခ ရ/ မရ ဆသညကလညး Suitsupply က ေလလာေနသည။ ၁၇၅

174 Takko, “Response to a draft version of this report”, 5 January 2017.175 Suitsupply, “Response to draft version of this report”, 28 December 2016.

အလပသမားမား ဖယရကားေပၚမ ဆငးလာစဥ။ Lauren DeCicca/ MAKMENDE

96

ဒဏေငြမား

စညးမဥးစညးကမး ခးေဖာကမႈအားလးအတြက စက႐ စမခန႔ခြေရးမ သတမတထားေသာ ဒဏေငြမား အေၾကာငးကလညး သေတသန

ျပခသည စက႐ ၂ ႐မ အလပသမားမားက ေျပာျပခၾကသည။

ဥပမာအားျဖင- စက႐ ၆ တြင အလပသမားမား အလပေနာကကသညအခနတငး ၎တ႔၏ လစာမ ၅၀၀ ကပ (၀.၃၈ ယ႐)

ျဖတေတာကခရသည။ အလပခန နာရ၀က ပကကြကသည အခနတငး လစာမ ၂၇၀၀ ကပ (၂.၀၃ ယ႐) ျဖတေတာကခရသည။

စက႐ ၇ တြငမ - ေနာကကျခငး၊ လကမေဆးျခငး၊ အလပၾကမးျပငတြင ဖနးသးျခငး၊ ရးဖနပမစးျခငး၊ ယနေဖာငးအျပညအစမ၀တျခငး၊

အမသာအသးျပေနေသာလညး အသးျပခြငကတျပား မျပႏငျခငး၊ အစရေသာ အျပစမားအတြက ၅၀၀ ကပ ဒဏေငြေပးေဆာငရ

သညဟ အလပသမားမားက ဆၾကသည။

“ကားက အလပကေရာကတာေနာကကရင ကမတ႔အျပစမဟတလညး ေငြ ၅၀၀ ေပးရတယ။ အလပက အခနမနေရာကဖ႔ ကား

ဒ႐ငဘာန႔ ကယဟာကညႇၾကလ စက႐ကလႀကးေတြက ကမတ႔က ေျပာတယ”

စက႐ ၇ မ အလပသမားတစဥး

ေဘာနပ (ဆေၾကးမား)ႏင အလပ၀န

အငတာဗးျပလပခေသာ စက႐မားအနက စက႐ ၈ ႏင ၁၂ မလြ၍ အျခားစက႐တငးတြင ေဘာနပ စနစမား ရေၾကာငးေတြ႕ရခသည။

ရကမနေၾကး၊ ကြမးကငေၾကးႏင အထညထတလပမႈဆငရာ သတမတစႏႈနးမားျပညမေၾကး ဟ၍ ေဘာနပေပးသညက ေတြ႕ရရသည။

တစလတာအတြငး အလပပကရကမရသည အလပသမားမားအတြက စက႐က ရကမနေၾကး ေပးသည။ စက႐ ၂ တြင ရကမနေၾကး

အေနျဖင တစလလင ၅၀၀၀ ကပ (၃.၇၇ ယ႐) ရရၾကၿပး စက႐ ၁၀ တြငမ ၁၅၀၀၀ ကပ (၁၁.၃၁ ယ႐) ရရသည။ ဤ ေဘာနပေငြ

သည အလပသမားမားအတြက အလြနအေရးပါသည။ အလပသမားမားက ဤေဘာနပက “ခြငမယသညအတြက ရရသည ဆေၾကး”

ဟ ေခၚၾကသည။

အျခားေသာစက႐မားတြင ရကမနဆအျပင ကၽြမးကငမႈအလကေပးေသာ ဆေၾကးႏင သတမတသည အထညအေရအတြက

ၿပးေျမာကမႈအတြကလညး ဆေၾကးရသည - ဥပမာ စက႐ ၄၊ ၇၊ ၁ ႏင ၅ တ ျဖစသည။

စက႐ ၅ ရအလပသမားမားအေနျဖင သတမတထားသည အထညအေရအတြကျပညမပါက တစလလင ၁၀၀၀၀ ကပ (၇.၅၄ ယ႐)

မ ၂၅၀၀၀ ကပ (၁၈.၈၅ ယ႐)အထ ရရႏငသည။

စက႐ ၂ တြင အလပသမားမားအား ၎တ ၏ အလပအေတြ႕အႀကေပၚမတည၍ ေအ၊ ဘ၊ စ အဆငမား ခြထားၿပး အဆငအလက

လစဥ ဆေၾကးမား ရရၾကသည။ “စ” အဆင အလပသမားမားသည လစဥ ေဘာနပ ၅၀၀၀ ကပ(၃.၇၇ ယ႐) ၊ “ဘ” အဆင အလပ

သမားမားျဖစပါက ၇၅၀၀ ကပ (၅.၆၆ ယ႐) ႏင “ေအ” အဆငျဖစပါက ၁၀၀၀၀ ကပ ရရသည။

97

စက႐ ၁၁ ၌ လညး အလားတ အဆငခြထားၿပး အဆင “ေအ” ႏင “ဘ” အလပသမားမားၾကား လစဥ ေဘာနပ ေငြကြာျခားမႈ ၁၀၀၀၀

ခန႔ရသည။

စက႐ ၆ တြငမ အလပ၀ငသညမာ တစႏစေကာၿပျဖစေသာ အလပသမားမားက ႏစပတလညဆေၾကးအေန ျဖင ၆၀၀၀ ကပ (၄.၅၂

ယ႐) ရရသည။

သ႔ပါေသာလညး ဆေၾကးဆသညမာ အလပသမားမားအတြက ထကတနေသာေၾကာင ေပးေသာဆျဖစသငသည။ အလပသမားမား၏

လပရညကငရညေၾကာင ထကတနစြာေပးေသာဆ ျဖစရေပမည။ အလပသမားမား ဖားနာ၍ အလပမလာနငပါက ရကမနေၾကး

ရရေတာမည မဟတေပ။ စက႐ ၅ တြင “ခြငမယသျဖင ေပးေသာဆေၾကး” က ရရရန အလပသမားမားအေနျဖင ခကခသည - အလပ

သ႔ ၁၀ မနစေနာကကပါက အဆပါဆမာ တစလတာအတြက ပကျပယၿပျဖစသည။ စက႐ ၆ တြငမ အခနပအလပဆငးပါမ ရကမနဆ

ရရမည ျဖစသည။

ထ႔အျပင အလပသမားမား၏ အဆငျမငလာသညႏငအမ အထညျပညမရန သတမတခကကလညး ပျမငလာၿပး ထသ႔ျပညမမသာ

ေဘာနပရရမညျဖစရာ အလပသမားမားအေနျဖင အလပဖအားမားစြာက သယေဆာငထားရသည။ သတမတခကမျပညမပါက

ေဘာနပေငြကလညး ရရေတာမည မဟတဘ အလပသမားမား၏ တစလတာ၀ငေငြက မားစြာထခကေစသည။ ဤအခကက အလပ

သမားမားအား အလပခနနာရ မားစြာ အလပလပရန တြနးအားေပးေနသည။ ရာထးတးသညႏငအမ အထညျပညမရန သတမတခက

လညး ပမမားျပားလာသညအတြက အလပသမားမားအေနႏင ရာထးတးရန တြန႔ဆတလာၾကသည။ အထည သတမတခကမား

ပမမားျပားလာပါက စတဖစးမႈ ပမားလာသကသ႔ သတမတခက မျပညမပါကလညး နငနငသးသး ေျပာဆခရႏငေျခမားရေသာ

ေၾကာင ျဖစသည။

“ကမ ရာထးတးမာေၾကာကတယ။ တးလညး မတးခငဘး။ ရာထးတစဆငတးသြားရင ၀ငေငြအနညးငယ တးသလ အထည သတမတ

ခကေတြလညး ပပၿပး တးလာမယ။ ရာထး အဆငတကလာေလ၊ အထည သတမတခကေတြ ပမားေလပ။ စပါ (ႀကးၾကပသ) ေတြ၊

လငးလဒါေတြကလညး ကမတ႔က ဖအားေတြပေပး၊ ပေအာေငါကၾကမယ။ အထညသတမတခကေတြမျပညရင အလပသမားေတြ

ပငးလ ဆၿပး သတ႔က ေအာ ၾကေငါကၾကမယ။ ကမက အလ ႏႈတၾကမးလာၾကမးေတြန႔ လာေအာၾကမာ မလခငဘး။ ဒါေၾကာင ကမ

ရာထးလညး မတးခငဘး”

စက႐ ၁၁ ရ (အသက ၁၇ ႏစအရြယ) အလပသမားတစဥး

စက႐မားတြင အလပလပကငသည အထညခပမဟတေသာ အလပသမားမားအေနျဖင အခ႕ေသာ ေဘာနပမား မရရၾကေပ။

ဥပမာအားျဖင စက႐ ၁၀ ရ အလပသမားက ေျပာျပၾကသညမာ သန႔ရငးေရး အလပသမားမားသည ဆေၾကးမား (သ႔မဟတ) အျခား

ေသာ ခစားခြငမားကလညး မရရၾကေပ။ သန႔ရငးေရးအလပ သမားမားအေနျဖင အခနပ အလပဆငးလငလညး တစေန႔က (အနညးဆး

အခေၾကးေငြ ျဖစသည) ၃၆၀၀ ကပသာ ရရၾကသည။

98

ေငြေၾကး ေထာကပမႈမား ႏင ခစားခြငမား

အေျခခလစာ၊ ျဖတေတာကမႈမား၊ ေဘာနပမားႏင အလပရငကေပးေသာ ေငြေၾကးေထာကပမႈမားက အလပသမားမား၏ တစလတာ

၀ငေငြ အနညးအမားက ဆးျဖတေပးသည။ အလပသြားလာေရးဆငရာ ေထာကပမႈမားႏင အေထြေထြေထာကပမႈမား အေၾကာငးက

အငတာဗးခေသာ အလပသမားမားက ေျပာျပခၾကသည။ ေထာကပေငြ ပမာဏမာလညး ကြျပားမႈရသည။

စက႐ ၈ ရ အငတာဗးခေသာ အလပသမားမားေျပာၾကားခကအရ အလပရငမ ႏစလလင တစႀကမ “အေထြေထြေထာကပမႈအေနျဖင”

ေထာကပေငြ ၂၀၀၀၀ ကပ ( ၁၅ ယ႐) မ ၃၀၀၀၀ ကပ (၂၃ ယ႐) ေပးသညဟ သရသည။

စက႐ ၉ ႏင ၂ ရ အလပသမားမားကလညး အလပသြားလာေရးဆငရာ ေငြေၾကးေထာကပမႈအေၾကာငးက ေျပာျပခသည။ စက႐ ၉

တြင တစလလင ၆၆၀၀ ကပ (၅ ယ႐) မ ၇၈၀၀ ကပ (၅.၈၈ ယ႐) အထ ေထာကပေပးသည။ စက႐ ၂ တြငမ အလပသြားလာေရး

ဆငရာ ေငြေၾကးေထာကပမႈအျဖစ တစေန႔လင ၄၀၀ ကပ ( ၀.၃၀ ယ႐) ေထာကပေပးသည။

အျခားေသာစက႐မားတြငမ စက႐မ ေငြေၾကးအစား အျခားနညးျဖင ေထာကပေပးသည။ စက႐ ၁ ႏင ၅ တြင အလပသမားမားအတြက

စက႐မ ကား ႀက/ ပ႔ရၿပး ယငး ၀နေဆာငမႈအတြက ေငြေပးစရာ မလအပေပ။ စက႐ ၄ ရ အလပသမားမားကမ ကမၸဏ၏ ဖယရ

၀နေဆာငမႈမားက အသးျပေနၾကသည။

99

စက႐ ေငြေၾကးျဖတေတာကမႈမား ေဘာနပမား (ဆေၾကးမား)

စက႐ ၁ လပအားခ ျဖတေတာကျခငးမရ ရကမနေၾကး - ၁၀၀၀၀ ကပ (၇.၅၄ယ႐)သတမတသည အထညအေရအတြက ျပညမသည အတြက ဆေၾကး - ၂၀၀၀ ကပ (၁.၅၁ ယ႐)

စက႐ ၂ လပအားခ ျဖတေတာကျခငးမရ ကြမးကငေၾကး - အဆင ေပၚတြင မတညသည။အဆင A - ၁၀၀၀၀ ကပ (၇.၅၄ ယ႐)၊ B - ၇၅၀၀ ကပ (၅.၆၅ ယ႐) ၊ C – ၅၀၀၀ ကပ (၃.၇၈ ယ႐)

စက႐ ၃ လပအားခ ျဖတေတာကျခငးမရ ရကမနေၾကး - ၁၀၀၀၀ ကပ (၇.၅၄ယ႐)

စက႐ ၄ လပအားခ ျဖတေတာကျခငးမရ ရကမနေၾကး - ၁၀၀၀၀ ကပ (၇.၅၄ယ႐)အေဆာငခ -၁၅၀၀၀ ကပ (၁၁.၃၁ ယ ရ) (စက႐၏အေဆာငတြင ေနထငသမားအတြက)

ရကမနေၾကး - ၁၀၀၀၀ ကပ (၇.၅၄ယ႐)သတမတသညအထညအေရအတြက ျပညမသည အတြကဆေၾကး - ၂၀၀၀၀ ကပ (၁၅.၁၀ ယ႐) အထ ရရနငသည

စက႐ ၅ ေဆးခြငယပါက - ရကမနေၾကး ၁၀၀၀၀ ကပ (၇.၅၄ယ႐) + ေန ႔စ ဥ လ ပအားခ+ သတမတသည အထညအေရအတြက ျပည မ သညအတြက ေပးေသာ ဆေၾကးတစစတတစပငး

ရကမနေၾကး - ၁၀၀၀၀ ကပ (၇.၅၄ယ႐)သတမတသညအထညအေရအတြက ျပညမသည အတြက ဆေၾကး - ၁၀၀၀၀ ကပ (၇.၅၄ ယ႐) မ ၂၅၀၀၀ ကပ (၁၈.၈၅ ယ႐) အထ

စက႐ ၆ ခြငယပါကတစေန႔လင၁၂၀၀၀ ကပ ျဖတေတာကသညေဆးခြင - တစေန႔လင ၁၀၀၀၀ ကပ (၇.၅၄ ယ႐)အလပ ႀက/ပ႔- ၁၀၀၀၀ ကပအလပေနာကကလင - ၃၀ မနစက ၅၀၀ ကပ (၀.၃၈ ယ႐)အလပပကကြကလင - ၂၇၀၀ ကပ (၂.၀၃ ယ႐)

ႏစပတလည ဆေၾကး- ၆၀၀၀ ကပ (၄.၅၂ ယ႐)

ရကမနေၾကး - ၅၀၀၀ ကပ (၃.၇၈ယ႐)မ ၁၀၀၀၀ ကပ(၇.၅၄ ယ႐)

စက႐ ၇ ႀကတငအသေပးၿပးခြငယလင - တစေန႔လင ၅၀၀၀ ကပႀကတငအသမေပးဘ ခြငယလင - တစေန႔လင ၁၀၀၀ ကပ (၇.၅၄ ယ႐)ေဆးခြင- တစေန႔လင ၃၆၀၀ ကပ (၂.၇၁ ယ႐)ဒဏေငြ ၅၀၀ကပ - အလပေနာကကလင ၊ လကမေဆးလင၊ ဖနးသးလင၊ ဖနပမစးလင၊ ယနေဖာငးအျပညအစ မ၀တလင၊ အမသာကတမပါဘ အမသာသးလင

ရကမနေၾကး - ၁၅၀၀၀ ကပ (၁၁.၃၁ ယ႐)

စက႐ ၈ ခြငယပါက - တစေန႔လင ၅၀၀၀ ကပ (၃.၇၈ ယ႐) မ ၈၀၀၀ ကပ (၆ ယ႐) အလပသမားမားက မညသညဆေၾကး အေၾကာငးကမ ေျပာျပ ျခငးမရ

စက႐ ၉ သာမနခြငျဖစေစ၊ ေဆးခြငျဖစေစ ခြငယပါက ေငြေၾကးျဖတ ေတာကမႈ ရသညဟ အလပသမားမားက ဆသည။ သ႔ေသာ မညမျဖတေတာကသညဆေသာ ပမာဏက အတအကမသ ၾကေပ။ ၎တ႔အဆအရ တစေန႔လင ၆၀၀၀ ကပ (၄.၅၂ ယ႐)မ ၁၀၀၀၀ ကပ (၇.၅၄ ယ႐) အထ ျဖတေတာကမႈရႏငသည။

ရကမနေၾကး - ၁၀၀၀၀ ကပ (၇.၅၄ ယ႐)

အလပဆငရာ သြားလာေရးအတြက - ၆၆၀၀ ကပ (၄.၅၂ ယ႐) မ ၇၈၀၀ ကပ (၅.၈၈ ယ႐) အတြငး ရရသည

စက႐ ၁၀ ေဆးခြင တစေန႔လင ၃၆၀၀ ကပ(၂.၇၁ ယ႐)ႀကတငအသမေပးဘ ခြငယပါက - တစေန႔လင ၇၅၀၀ ကပ (၅.၆၅ ယ႐) ရကမနေၾကး - ၁၅၀၀၀ကပ (၁၁.၃၁ ယ႐)

ရကမနေၾကး - ၁၅၀၀၀ကပ (၁၁.၃၁ ယ႐)

စက႐ ၁၁ ႀကတငအသမေပးဘ ခြငယပါက - တစေန႔လင ၈၀၀၀ ကပ (၆ ယ႐)ေဆးခြင - တစေန႔လင ၃၆၀၀ ကပ (၂.၇၁ ယ႐)နယးလြတ(New Look) က ၎တ႔ကယတင စစေဆးမႈတြငမ ဤကစၥရပက မေတြ႕ရခဟ အေၾကာငး ျပနခသည။

ရကမနေၾကး - ၁၀၀၀၀ ကပ(၇.၅၄ ယ႐)

စက႐ ၁၂ ခြင(သ႔မဟတ ေဆးခြငပငျဖစေစ) ယပါက - တစေန႔ လင ၇၂၀၀ ကပ (၅.၄၃ ယ႐)အလပ ၾက/ပ႔အတြက - တစလလင ၁၀၀၀၀ ကပ (၇.၅၄ ယ႐)

မညသညဆေၾကးမ မရ။

ဇယား ၈။ ေငြေၾကးျဖတေတာကမႈမားႏင ဆေၾကး(ေဘာနပ)မား

100

အေျခခလအပခကမား

အငတာဗးခေသာ အလပသမား ၆၀ ရာခငႏႈနးခန႔က ၎တ႔၏ လစာသည အေျခခလအပခကမားက မျဖညဆးနငေၾကာငး ေျပာၾကား

ခသည။ ေန႔စဥလအပခကမားက ျဖညဆးႏငရနအတြက ရနးကနေနရသညဟလညး အလပသမားမားက ဆၾကသည။ လစာအား

- ေနစရာ၊ အစားအေသာက၊ ကနးမာေရးႏင ေဆးအသးစရတ၊ ပညာေရး၊ အ၀တအစားႏင ဖနပ၊ သြားလာေရး၊ ကေလးျပစေစာင

ေရာကေရး၊ လသးကနပစၥညးမားႏင ဖနးဘလတ႔အတြက အသးျပၾကသည။ အလပသမားမားစြာသည အေၾကြးမားေပးဆပရနရေန

ၾကၿပး အတးႏႈနးမာလညး ျမငမားသည။ ေန႔စဥအခကအခမားက ေျဖရငးနငရနအတြက အလပသမားမား အသးျပေနၾကေသာ

နညးလမး အသြယသြယမာ -

- ၀ငေငြရရၾကသမား။ ။ ပမးမအားျဖင အငတာဗးျပလပခေသာ အလပသမားမား၏ မသားစတြင ၀ငေငြရသ ၃ ဥး (ကေလး

မားအပါအ၀င) ရပါသည။ စက႐ ၁၀၊ ၁ ႏင ၁၂ ရအလပသမားမား၏အဆ အရ အသက၁၄ ႏစေအာက ကေလးမားပင မသားစက

တစဖကတစလမးမ အေထာကအကျပနငရန ၀ငေငြရသည အလပက လပကငေနၾကသညဟ သရသည။

- အလပခနၿပးပါကအျခားအလပတစခလပျခငး။ ။ အခ႕အလပသမားမားကမ စက႐မအလပဆငးပါက အျခားအလပက

လပၾကသည။ အခ႕အလပသမားမားက အမတြင ကနထတလပမႈဆငရာ အလပမားက လပကငၾကၿပး ၿပးေျမာကသည

ပမာဏအလက ၀ငေငြရရၾကသည။ ဥပမာအားျဖင စက႐ ၇ ရ အလပသမားတစဥးသည စက႐အလပခနၿပးပါက အမတြင

ဖနပအလဆငျခငး အလပကလပၿပး ၿပးေျမာကသညပမာဏအလက ၀ငေငြရရသည။ အျခားအလပသမားမားတြင စက႐

အလပခနၿပးပါက တကစေမာငးသလညး ရသည။

- အသးစရတေလာချခငး ။ ။ အစားအေသာက၊ အ၀တအစားႏင အျခားေသာအေျခခ လအပခကမားအေပၚ သးစြမႈက

စနစတကေလာခသညဟလညး အလပသမားမားက ဆၾကသည။

- ၿမ႕ျပရ ကးေကာရပကြကမားတြငေနထငျခငး ။ ။ ေနစရာအတြက စရတမာႀကးျမငလသျဖင အလပသမားမားစြာသည

ကးေကာရပကြကမားတြငသာ ေနထငၾကသည။

- ေငြေခးျခငး။ ။ အငတာဗးျပလပခသည အလပသမား ၄၀၃ ဥးအနက ၁၅၃ ဥးသည ေန႔စဥလအပခကမားက ျဖညဆညး

ႏငရနအတြက ေငြေခးယၾကေၾကာငး သရသည။ အမနးနားခငးမားထမ မၾကာခဏ ေငြေခးယၾကရေၾကာငး အလပသမား

မားက ေျပာျပၾကသည။ အတးႏႈနးမာ၂၀% ျဖစ သည။

“ကမတ႔အခကအခေတြက ေျဖရငးဖ႔ မျဖစမေန ေငြေခးၾကရပါတယ။ အတးကလညး ၂၀ ရာခငႏႈနး။ လကနရင ေၾကြးေဟာငးေပးၿပး

ေၾကြးသစယၾကရတာပ။ ဒလပ ေျဖရငးေနရတာ။ ေၾကြးရငက ေၾကြးေဟာငး မဆပႏငသေရြ႕ သ႔ဆက ေနာကထပ ပကဆထပေခးလ႔

မရေတာဘး။ ပကဆေခးေပးမယသ အသစတစေယာကထပ ရာရတယ”

စက႐ ၁၀ မ အလပသမားမား

“မသားစအတြက ကြနေတာလစာက မေလာကဘးေလ။ ဒါေၾကာင စက႐မာအလပၿပးရင ဆငကယတကစ ဆြရတယ။ ကြနေတာ

နာရအမားႀကး အလပလပေတာ မသားစကေတာ ေၾကြးမရဘး။ စက႐က ကြနေတာမတေဆြ ေတာေတာမားမားကေတာ အခကအခ

ေတြေျဖရငးဖ႔ တစေနရာရာက ပကဆေခးၾကတယ။ ကြနေတာမာ အားလပခန မရဘး။ ကြနေတာသားေလးအတြကလညး စဥးစား

ရတယ။ ခ သက ႏစတနး တကေနတယ။ ကြနေတာသားေလးက ပညာေရးမာ ေကာငးေကာငးမြနမြနေလး ျဖစေစခငတယ”

စက႐ ၅ မ အလပသမား တစဥး

101

၄.၆။ အလပခနမား

သေတသနျပခသညစက႐မားအားလးရ အလပသမားမားသည တစပတလင ၆ ရက အလပလပၾကရသကသ႔ အခနပလညး လပရ

ေၾကာငး သရရသည။ အထညတငပ႔မည သတမတရကေပၚမတညၿပး အပတစဥ အခနပမားကြျပားသကသ စက႐မားအၾကားလညး

အခနပနာရအေရအတြက ကြျပားသည။ သေတသန ျပခသည အခ႕စက႐မားတြင အခနပနာရ အလြနမားျပားျခငး၊ အခနပဆငးရန

အတငးအကပ ေစခငးျခငး၊ အခေၾကးေငြမရေသာ အခနပဆငးျခငးတ႔ႏငပတသကေသာ ျပနာမားက ေျပာျပၾကသည။

အခနပနာရ အလြနမားျပားျခငး

အခနပနာရ အလြနမားျပားျခငး - တစပတလင အလပခနနာရ ၆၀ ထကေကာလြနသညဟ - စက႐ ၁၁၊ ၅၊ ၁၂၊ ၆၊ ၈ ႏင ၉ တ႔မ

အလပသမားမားက ေျပာျပခသည။

စက႐ ၁၁ တြငအငတာဗးခေသာ အလပသမားတစ၀ကခန႔က တစပတလင နာရေပါငး ၆၀ ထကေကာလြန ကာ ၆၆ နာရ အလပလပ

ရေၾကာငး ေျပာၾကားခသည။ New Look ကလညး အဆပါအခကက အတညျပ ေပးခသည။ ထ႔အျပင အခနပနာရက လကေရး

ျဖငသာ ေရးမတေသာစနစသည အလပသမား အခြငအေရးအတြက ရတကမေအးဖြယ ျဖစသညဟလညး Newlook က ေဖာျပခ

သည။ ၁၇၆ Takko ကလညး စက႐မား၏ အခနပဆငရာ ခးေဖာကမႈမားကေတြ႕ရခရသညဟ ဆသည။

- စက႐ ၆ မ အလပသမားအခ႕ကလညး တစပတလင ၆၆ နာရအလပလပရေၾကာငး ေျပာျပခသည။

- စက႐ ၅ မ အလပသမားအခ႕ကမ တစပတလင ၆၈ နာရ အလပလပခရေသာ အလပရကသတပတမား အေၾကာငးက

ေျပာျပခၾကသည။

- စက႐ ၁၂ တြင မနက ၈ နာရမ ၅နာရအထ (၂၁ နာရတငေအာင မရပမနား) အလပလပခရသညဟ အလပသမား ၄ ဥးက

ေျပာၾကားခသည။

- စက႐ ၈ တြငမ တနလၤာမ ေသာၾကာအထ မနက ၈နာရမ ည ၈ နာရတငေအာင အလပလပၾကရသည။ တစေန႔လင အနား

ယခြင ၃၀ မနစစ ႏစႀကမရရသည။ စေနေန႔တြငမ ၈ နာရ အလပလပ ၾကရသည။ ထ ေၾကာင တစပတလင အလပခနနာရ

အနညးဆး ၆၃ နာရရသည။ အကယ၍ ဥပေဒက ျပ႒ာနးထားသညအတငး အနားယခနမားကပါ ထညတြကပါက စစေပါငး

အလပခန ၆၈ နာရ ရသည။

- စက႐ ၉ ရ အလပသမား ၁၁ ဥးကလညး တစပတလင အလပခနနာရ ၆၀ ထကေကာလြနကာ အလပလပရသည ဟ

ေျပာၾကားခသည။ တစလလင ၆ ႀကမ၊ ၇ ႀကမခန႔ ည ၁၀ နာရအထ အလပလပရသညဟ အဆပါ အလပသမား ၁၁ ဥးထမ

၂ ဥးက ေျပာျပခသည။ စက႐ ၉ ၏ ပမနအခနပသည ည ၇ နာရအထသာျဖစၿပး အခနပဆငးရန အတငးအကပေစခငးမႈ

ရ/ မရ မေဖာထတႏငခေၾကာငး H & M က အေၾကာငးျပနခသည။

176 New Look, “response to draft version of this report”, 6 January 2017.

102

အတငးအကပ အခနပေစခငးမႈမား

စက႐ ၉၊ ၅ ႏင ၁၂ တ႔တြင အတငးအကပ အခနပေစခငးမႈမားရသညဟ အလပသမားမားကဆသည။ စက႐ ၅ ႏင ၁၂ တြင

အတငးအကပ အခနပေစခငးျခငးခခရသညဟ အငတာဗးခေသာ အလပသမား သးပ ႏစပက ေျပာၾကားခသည။ စက႐ ၅ ရ

အခ႕အလပသမားမားကမ ၎တ႔အေနျဖင အခနပလပကငရန သေဘာမတပါက လစာျဖတေတာကခရသညဟ ေျပာျပခသည။

စက႐ ၉ ရ အငတာဗးခေသာ အလပသမားမားအနက ၉ ဥးက အဆပါစက႐၏ အတငးအကပအခနပေစခငးမႈမား အေၾကာငး

ရငးျပခသည။

လပအားခမ အခနပမား

သေတသနျပခေသာ စက႐မားအနကမ ေလးခတြင လပအားခမ အခနပသည ျပနာတစရပ ျဖစသည။ လပအားခမရေသာ

အခနပမားအေၾကာငးက စက႐ ၁၁၊ ၇၊ ၈ ႏင ၃ တ႔မ အလပသမားမားက ေျပာျပခသည။

ျမနမာနငငရ အထညခပစကရတစရ (သေတသနျပရာတြင မပါ၀ငပါ)။ Martje Theuws/ SOMO

103

စက႐ ၁၁ ရ အငတာဗးျပလပခေသာ အလပသမားအခ႕ကမ စက႐၏တစေန႔တာ အထညအေရအတြက သတမတခကမားသည

အလြနမားလၿပး ၎တ႔အေနျဖင အလပခန ၈ နာရအတြငး ျပညမေအာင မေဆာငရြကႏငေၾကာငး ေျပာၾကားခသည။ ထ႔ေၾကာင

သတမတထားသညအေရအတြကက ေရာကရေစရန ၎တ႔အေနျဖင ေန႔စဥ ညေန ၅ နာရမ ၇ နာရအထ အလပခန ၂ နာရ ပမ

လပကငေနရသည။ အဆပါ ၂ နာရ အတြက လပအားခ မရရေပ။ အလပသမားမား အေနျဖင ည ၇ နာရေနာကပငးတြင လပကငေသာ

အခနပမားအတြကသာ လပအားခ ရရၾကသည။

စက႐ ၇ တြင မနကတငး ၇ း ၃၀ မ ၈နာရအထ တနးစကာ စက႐အပခပသမား၏ အမာစကားမားႏင ေၾကညာခကမားက နားေထာင

ရသညဟ အငတာဗးခေသာ အလပသမားမားက ရငးျပခသည။ အလပသမားမားအေနျဖင အလပမစမ လပငနးခြင သန႔ရငးေရး

လပေဆာငၾကရသည။ အလားတပင ညေနခငး အလပၿပးခန၌လညး လပငနးခြငသန႔ရငးေရးလပေဆာငရသကသ႔ စက႐အပခပ

သမား၏ မာၾကားခကမား၊ ေၾကညာခကမားက ဆကလကနားေထာငၾကရသည။ ထသ႔ ေန႔စဥ မနစ ၄၀ ခန႔ (တစပတလင ၄ နာရ)

အခနပလပကငေနရျခငးအတြက အခနျပနလည အစားထးကာ အနားယခြငေပးျခငးလညး မရေပ။

စက႐ ၈ တြင အလပသမားမားအေနျဖင မနက ၈ နာရမ ည ၇ နာရအထ အလပ လပၾကရသည။ ညေန ၅ နာရမ ၇ နာရအထ

အခနပလပကငမႈအတြက အလပသမားမားအေနျဖင အခနပလပအားခ ရရသည။ သ႔ေသာ ည ၇ နာရတြင အလပမၿပးေသးပါက

ၿပးသညအထ ဆကလကလပကငရၿပး အမားအားျဖင ည ၈ နာရမသာ အလပၿပးၾကသည။ ည ၇ နာရေနာကပငး အခနပလပကငမႈ

အတြက လပအားခမရရေၾကာငး အငတာဗးခေသာ အလပသမားမားက ေျပာျပခၾကသည။ သေတသန အစရငခစာအၾကမးက

H & M သ ေပးပ႔ခၿပး H & M ကလညး စက႐သ႔သြားေရာကကာ အလပသမားအခ႕က အငတာဗးျပလပခသည။ သ႔ေသာ အလပ

သမားမားသည ည ၇ နာရအထသာ အခနပလပကငၾကၿပး ၇ နာရေနာကပငး အခနပလပကငမႈမား အေၾကာငးကမ မေတြ႕ရခဟ

H & M က အေၾကာငးျပနခသည။ ေနာကထပ စစမးစစေဆးမႈမားျပလပရန CTUM က အသေပးၿပး ျဖစသညဟလညး H & M က

ေရးသားခသည။

“ျပညရမယလ သတမတထားတ အထညအေရအတြက မျပညေတာ အလပသမားေတြအေနန႔ တစလက နာရ ၂၀ လပအားခမရဘ

အလပလပေပးရတယ”

“အခနပမလပခငဘး ျငငးရင အလပကျဖတပစမယလ အၿမ ျခမးေျခာကၾကတယ”

စက႐ ၈ မအလပသမားမား

စက႐ ၃ ရအလပသမားမားအေနႏငလညး သတမတထားေသာ အထညအေရအတြက ျပညမရန လအပသည။ အကယ၍ အလပခန

၈ နာရအတြငး အထညအေရအတြက မျပညမခပါက လပအားခမရဘ ျပညမသညအထ အခနပလပကငၾကရေၾကာငး အလပသမား

၁၄ ဥးက ေျပာၾကားခသည။

အဆပါ ကစၥႏငပတသကၿပး ဖ၀ေဖာငေဒးရငး မ စက႐ ၃တြင စာရငးစစခၿပး လပအားခမရရေသာ အခနပ လပကငမႈမားက

မေတြ႕ရခရဟ Suitsupply က အေၾကာငးျပနလာခသည။ ၎တ အေနျဖင ဆကလက စစမးစစေဆးသြားမညဟလညး Suitsupply

က ဆသည။ ၁၇၈

177 H&M, “Response to draft version of this report”, 22 December 2016.

178 Suitsupply, “Response to draft version of this report”, 28 December 2016.

104

၄.၇။ ကေလးအလပသမား

သေတသနျပခသည စက႐ ၁၂ ႐လး၌ အလပစ၀ငခစဥက အသက ၁၈ ႏစေအာကသာရေသးေသာ အလပသမားမားက အငတာဗး

ခသည။ စက႐ ၁၂ ႐အနက ၆ ႐တြင လကရအလပလပေနေသာ အလပသမားအခ႕သည အဆပါ စက႐မားတြင အလပ စလပ

ခစဥက အသက ၁၅ နစေအာကသာရေသးေၾကာငး ညႊနျပေနေသာ ခငမာသညအခကမားက ေတြ႕ရခရသည။ ထစက႐မားမာ စက႐

၂၊ ၅၊ ၆၊ ၉၊ ၁၁ ႏင ၁၂ တ႔ ျဖစသည။

သေတသနအစရငခစာ အၾကမးက Takko က အေၾကာငးျပနခသညမာ - ၂၀၁၆၊ ၾသဂတလတြင Fair Wear Foundation က စက႐

အမတ ၁၁ တြင စာရငးစစခၿပး စက႐တြင ဥပေဒႏငမညေသာ မားယြငးေဆာငရြကမႈမားရေနသညဟ သတျပမခသည။ ကေလး

အလပသမားမား ကစၥရပသညလညး တစခအပါအ၀င ျဖစသည။ စက႐တြင အဆပါအေျခအေနမားက ေျဖရငးႏငရန Takko အေနျဖင

စတငလပေဆာငေနၿပ ျဖစသညဟလညး အေၾကာငးျပနခသည။ ကေလးအလပသမားကစၥႏင ပတသက၍ - ယခအခါ အသက ၁၆

ႏစေအာကအလပသမားမား မရေတာေၾကာငး၊ စက႐တြင ယခငက အလပလပခေသာ အသကမျပညေသးသည အလပသမားမား

အတြက ေငြေၾကးေထာကပမႈ အျပညအ၀ေပးရန၊ ပညာေရးဆငရာ ေထာကပမႈေပးရနႏင အလပလပနငေသာ အသကအရြယသ႔

ေရာကပါက လပငနးခြငသ႔၀ငေရာကနငေရးအတြက ျပငဆငထားရန စက႐က ညြနၾကားထားၿပးျဖစေၾကာငး တကက Takko က

ျပနၾကားခကေပးခသည။ ထ႔အျပင စက႐တြင အသက ၁၈ ႏစေအာက (၁၆ ႏစ၊ ၁၇ ႏစ အပါအ၀င) အလပသမားမားအား အလပ

ခန႔ထားမႈႏငပတသက၍ ျမနမာႏငင၏ အလပသမားဥပေဒမား၊ ႏငငတကာသေဘာတညခကမားႏငအည ေဆာငရြကျခငး ရ ၊ မရ

က ဂ႐တစကေလလာေစာငၾကညမႈမား ျပလပေနသညဟလညး Takko က ဆသည။ ၁၇၉

စက႐ ၂ တြင အလပသမား ၃၂ ဥးက အငတာဗးျပလပခၿပး ၎တ႔အနကမ တစ၀ကသည အလပစ၀ငခစဥက အသက ၁၈ ႏစ

ေအာကသာ ရေသးေၾကာငးေတြ႕ရခသည။ ၄ ဥးမာ စက႐ ၂ တြင အလပစ၀ငခစဥက အသက ၁၅ ႏစေအာကသာရေသးသည။

စက႐ ၁၂ ရ အငတာဗးခေသာ အလပသမား ၂ ဥးကမ အလပစလပခစဥက ၎တ႔အသကမာ ၁၄ ႏစသာ ရေသးသညဟ ရငးျပခ

သည။ စက႐ ၁၂ ရအငတာဗးခေသာ အလပသမားအခ႕က အဆပါစက႐တြင အငယဆးအလပသမားသည အသက ၁၃ ႏစသာ

ရေသးၿပး စက႐ကလညး အလပသမားအားလး၏ အသကက စစေဆးျခငးမရဟ ဆၾကသည။

စက႐ ၁၁ ရ အငတာဗးခေသာ အလပသမား ၃ ဥးကမ အဆပါစက႐တြင စတငအလပ လပခစဥက ၎တ႔ သည အသက ၁၄ ႏစသာ

ရေသးသညဟ ဆသည။ New Look က ၎တ႔၏ စစေဆးမႈတြငမ အဆပါကစၥရပႏငပတသက၍ ေတြ႕ရျခငး မရဟ အေၾကာငးျပနခ

သည။ ၁၈၀ စက႐ ၁၁ ရအငတာဗးခေသာ အလပသမားမား၏ ေျပာၾကားခကအရ ေႏြရာသအခန၌ စက႐တြင အသက ၁၃ ႏစႏင

၁၅ ႏစအၾကား ကေလးမားအား အက (helpers) အလပသမားမားအျဖစ ခန႔ထားေလရေၾကာငး သရခရသည။ ထ႔အျပင ၂၀၁၄

ခနစက စက ႐ ၁၁ တြင အသကမျပညေသးေသာ အလပသမားအခ႕က ငားရမးခေၾကာငး သရခသည။ အလပအတြက အေရးေပၚ

လအပခကမားရ၍ျဖစေစ၊ အသကအရြယ ကန႔သတခကမားက တငးတငးကပကပ မကငသးခ၍ျဖစေစ လပငနးခြင၌ အဆပါ

အလပသမားမားက ငားရမးချခငး ျဖစသည။ ထအခနက အသကမျပညေသးေသာ အလပသမားမားအတြက အျခားသတစဥး၏

မတပတငက အသးျပၿပး အလပရရန အလြနလြယကခသည။ ေနာကပငးတြငမ စက႐က အသကကန႔သတခကမားက ပမတငးကပ

လာခသည။

179 Takko, “Response to a draft version of this report”, 5 January 2017.180 New Look, “response to draft version of this report”, 6 January 2017.

105

စက႐ ၅ ရ အငတာဗးခေသာ အလပသမားမားအနက ၇ ဥးက ၎တ႔အလပတြင အသက ၁၅ ႏစ ႏင ၁၅ ႏစေအာက အလပသမား

မားရသညဟ ဆခသည။ ALR အဖြ႕ကလညး အဆပါစက႐တြင အငတာဗးမားျပလပခစဥက အသက ၁၃-၁၄ ႏစအရြယ ကေလး

တစဥးက ေတြ႕ရခသညဟ ဆသည။

သေတသနအစရငခစာ အၾကမးက Fair Wear Foundation ႏင Deuter ကလညး အေၾကာငးျပနခကေပးခၿပး ၎တ႔အေနျဖင

အထကပါကစၥရပႏငပတသကၿပး အအားသငစရာျဖစသညဟ ဆသည။ စက႐ ၅ ၌ ၂၀၁၆၊ ေမလ တြင Fair Wear Foundation က

စာရငးစစခၿပး ၂၀၁၆၊ ဒဇငဘာလတြင သငတနးတစခ ေပးခသည။ သ႔ပါေသာလညး အသကမျပညေသးသည အလပသမားမားက

မေတြ႕ရခရဟဆသည။ Fair Wear Foundation က ခကခငး စစမးစစေဆးမႈမား ျပလပမညဟ ေၾကညာခသည။ ၁၈၁

စက႐ ၉ တြင အငတာဗးခေသာ အလပသမားမားအနက ၅ ဥးက အဆပါစက႐တြင အသက ၁၄ ႏစအရြယ အလပသမားမားရ

ေၾကာငး ေျပာၾကားခသည။ စက႐ရ အလပသမားမားထတြင အသက ၁၆ ႏစေအာက အလပသမား ၂ ဥးက ၂၀၁၆၊ ေမလ၌ သတထား

မခသညဟ H & M ကအေၾကာငးျပနခသည။ ၎တ႔အနကမ တစဥးက ပညာဆကလကသငၾကားႏငရနအတြက စက႐မ ေငြေၾကး

ေထာကပေပးခသည။ ၂၀၁၆၊ န၀ငဘာ (SOMO ၏ သေတသနၿပးေျမာကသညအခန) တြင H&M က စက႐ ၉ သ သြားေရာကၾကည႐ႈ

ခၿပး အသက ၁၄ နစေအာက အလပသမားမားက မေတြ႕ရခဟဆသည။ အသက ၁၈ ႏစေအာက အလပသမားအခ႕က ေတြ႕ရခရၿပး

၎တ႔အားလးတြင လအပေသာ စာရြကစာတမးမားႏင ေဆးေထာကခစာမားလညး ရသညဟ H & M က ဆကလကေဖာျပခ

သည။ ၁၈၂

စက႐ ၁၁ ရအငတာဗးခေသာ အလပသမားမား၏ ေျပာၾကားခကအရ ေႏြရာသအခန၌ စက႐တြင အသက ၁၃ ႏစ ႏင ၁၅ ႏစ

အၾကား ကေလးမားအား အက (helpers) အလပသမားမားအျဖစ ခန႔ထားေလရေၾကာငး သရခရသည။ ထ႔အျပင ၂၀၁၄ ခႏစက

စက႐ ၁၁ တြင အသကမျပညေသးေသာ အလပသမားအခ႕က ငားရမးခေၾကာငးသရခသည။ အလပအတြက အေရးေပၚလအပခက

မားရ၍ျဖစေစ၊ အသကအရြယ ကန႔သတခကမားက တငးတငးကပကပ မကငသးခ၍ျဖစေစ လပငနးခြင၌ အဆပါ အလပသမား

မားက ငားရမးချခငး ျဖစသည။ ထအခနက အသကမျပညေသးေသာ အလပသမားမားအတြက အျခားသတစဥး၏ မတပတငက

အသးျပၿပး အလပရရန အလြနလြယကခသည။ ေနာကပငးတြငမ စက႐က အသကကန႔သတခကမားက ပမတငးကပလာခသည။

သေတသနျပခေသာ စက႐မား၌ ကေလးအလပသမားကစၥရပမားႏင ပတသကေသာ အေသးစတအခကအလကမားက အငတာဗး

မားမတစဆင ရရခသည။ သ႔ပါေသာလညး အဆပါကစၥရပတစခလးက ျပညျပညစစ သရခြငရရန ခကခလသည။ သေတသနျပ

လပခေသာ စက႐ ၁၂ ႐လး၌ ျမနမာနငင ဥပေဒႏငအည သတမတထားေသာ အလပလပႏငသည အနမဆး အသကအရြယထကပင

ငယေသာ၊ ႏငငတကာစခနစညႊနးမားက သတမတထားေသာ အလပလပနငသည အသကအရြယထက ငယရြယေသာ အလပသမား

မား ရေနႏငသည။ အခကအလကႏင ကနးဂဏနးမားအား မျမငနငေအာင တားဆးေနေသာ အခကမား ရသည။

181 FWF, ”Response to a draft version of this report”, 13 January 2017 and Deuter, “Response to a draft version of this report”, 4 January 2017.

182 H&M, “Response to draft version of this report”, 22 December 2016.

106

အသကငယရြယေသာအလပသမားမားသည ၎တ႔၏လပငနးခြငဘ၀အေၾကာငးက ေျပာျပရန မ၀ရၾက ေၾကာငး သေတသနျပသမားက

ေတြ႕ရခရသည။ စက႐ ၁၂ ႐လးရ အသကငယရြယေသာ အလပသမား အခ႕အား အငတာဗးရန ၾကးစားခေသာလညး

မေအာငျမငခေခ။ မညသညေမးခြနးကမ မေျဖလဟေသာ တ ျပနမႈကသာရခသည။

အငတာဗးျပလပရန သေဘာတညခေသာ ငယရြယေသာအလပသမားအခ႕မာ (ဥပမာအားျဖင စက႐ ၁၀ တြင)လညး ၎တ႔၏

အသကက ေျပာျပလျခငးမရေပ။ အငတာဗးေမးခြနးေမးသတ႔က အဆပါအလပသ မား တ႔၏ အသကသည အလပရငကသထားေသာ

အသကအရြယထက ငယလမမညဟ ေကာကခက ခခ ၾကသည။

.

အခ႕ေသာ စက႐မားတြင အလပသမားမားအေနျဖင ၎တ ၏ အသကအရြယကေျပာျပခေသာလညး ရရငး စြ အသကထက ပႀကးကာ

ေျပာၾကေၾကာငးေတြ႕ရခရသည။ အလပသမားမားအေနျဖင ၎တ႔၏ အသကအ မနႏင အလပဆငရာ အေသးစတအခကအလကမားက

ေျပာျပလကပါက ျပနာျဖစေပၚႏငသညဟ ထငျမငေနၾကျခငးျဖစမညဟ အငတာဗးေမးသမားက ယဆသည။ အငတာဗး

ေမးသမား၏ အဆအရ အဆပါ အလပသမားမားအနကမ အခ႕သည အသက ၁၃ ႏစေအာကသာရေသးေၾကာငးေတြ႕ရခရၿပး စက႐

တြင မညသညနညးႏငမ အလပ မလပကငသငေခ။

၎တ႔အနကမအခ႔အလပသမားမားမာမ အသက ၁၃ ႏစမ ၁၅ ႏစၾကားသာရေသးၿပး ဥပေဒအရခြင ျပထားေသာ အမားဆး

အလပခနျဖစသည တစေန႔ ၄နာရထကပင ပမကာ အလပလပကငေနၾကေၾကာငး ရငးလငးစြာ သရခရသည။ အခ႕အလပသမားမား

သည အသက ၁၆ ႏစႏင ၁၇ ႏစၾကားသာရပရေသာလညး ၎တ႔ကမ ထတေဖာေျပာၾကားလျခငးမရပါ။

စက႐ ၁၁ ရ အလပသမားတစဥးအား သမ၏ အသကက ေမးခရာ ဤသ တ ျပနခသည - “ကမ အသက အမနက သခငတာလား၊

စက႐ကေျပာထားတ အသကက သခငတာလား? “

ျဖစရပသစ (New Phenomenon) - အသကအရြယကန႔သတခကမား

အခ႕ေသာအလပရငမားသည မၾကာေသးမက အသကကန႔သတမႈမားက စတင ကငသးလာသည။ အသစခန႔အပေသာ အလပသမား

မားသည အနညးဆး ၁၈ ႏစျပညၿပး ျဖစသငသည။ အမတတဆပ (Brands) ကမၸဏမားကလညး အသကအရြယဆငရာ လအပခက

မားက တငးကပလာၾကသည။

“စက႐က ဘငယာ (Buyer) ေတြ လာမယဆရင ကေလးအလပသမားေတြက အလပမလာခငးဘး”

စက႐ ၆ ရအလပသမားတစဥး

စက႐ ၉ ၌မ ေဖာကသညမားက ဖအားေပးမႈေၾကာင ကေလးအလပသမားမားက မၾကာေသးမက အလပမ ရပစခသည။ သ ေသာလညး

စက႐အေနျဖင အဆပါအလပသမားမားအား နစနာေၾကးေပးအပချခငး မရေခ။ ငယရြယေသာအလပသမားတစဥးက သမ၏

ယခငအလပရငက ေကာငးစရတေထာကပေပးၿပး ေကာငးသ ဆကလကပ႔ေပးႏငခေၾကာငး သရခရသည။

107

အေၾကာငးအရာ ၂။ ရရ႕အေၾကာငး

စကရ ၁၁တြင ရရ အလပစလပခစဥက သမအသကမာ ၁၅ ႏစျဖစသည။ သမ၏ သငယခငး ၂ ဥးမာ အလပစတငလပကငခစဥက

၁၄ ႏစသာရေသးသည။ ဤသေတသနအတြက အငတာဗးျပလပခသည အခနတြငမ သတ သည အသက ၁၇ ႏစ

ရျပျဖစသည။ ရရ အေမသညလညး အငတာဗး ျပလပခနတြင ရေနချပး ေဆြေႏြးၾကသညအခကမားႏငပတသက၍

သမေၾကာကလန ေနခသည။ မသားစ တစခလးသည ရရ၏ ၀ငေငြအေပၚတြင မခေနရသည။ ရရ အေနျဖင သမ၏ အသကနင

ပတသက၍ လမညာျခငးမျပခေခ။ သမသည ငယလြနးေသာလညး စကရက အလပခန ခသည။ မၾကာေသးမ အခနမစ၍

အသက ၁၈ ႏစ မျပညေသးပါက မနးကေလးငယမားအတြက အထညခပစကရမားတြင အလပရရရန ပခကခလာသည။ ထ

ေၾကာင ရရႏင သမ၏ သငယခငးမားသည စကရ ၁၁ ရ သမတ ၏အလပ ဆးရးမည က မလလားၾကေပ။

စကရ ၁၁ တြင အလပလပေနေသာ ရရ ႏင သမ၏ သငယခငးႏစဥးအား အငတာဗးချခငး

108

မတပတငကတမား

မတပတငအတမား အသးျပမႈသည ေနရာအႏ႔ျဖစပြားလကရေၾကာငး ဤသေတသနက ညႊနျပေနသည။ အငတာဗးခေသာ အလပ

သမားမား၏ ေျပာၾကားခကအရ ငယရြယေသာအလပသမားမားသည မၾကာခဏ ဆသလပင စက႐၌ အလပရရရန မတပတငအတ

က အသးျပခၾကသည။

“မတပတငကေတာ စစၾကပါတယ၊ အခ႕အလပသမားေတြဆ အသကအမနက ၁၄ ႏစပရေသးတယ။ သတ႔က အလပရဖ မတပတင

အတက သးၾကတာေတြရတယ”

စက႐ ၆ ရ အလပသမားတစဥး

အလပရငအမားစသည မတပတငစစေဆးျခငးဆငရာ အေလအကငက လလလားလားပင မသခငေယာငေဆာငထားၾကသည။

မၾကာခဏဆသလ ငယရြယေသာအလပသမားအမားစ၏ မတပတငမားက ေသေသခာခာ စစစျခငးမရဘ အလပခန႔ထားၾကသည။

အငတာဗးခေသာ အလပသမားမား၏ အဆအရ မတပတငအတအသးျပေၾကာငး ထငရားေသာလညး ငယရြယေသာအလပသမား

မားက တစခါတစရ အလပခန႔ထားၾကေၾကာငး သရခရသည။ ဤအခကႏငပတသက၍ H & M က အေၾကာငးျပနခသညမာ - ၂၀၁၆၊

စကရအလပသမားမား ၎တ႔-၏ အမခနးကဥးေလးထ၌ ညစာစားေနၾကစဥ။ Lauren DeCicca/ MAKMENDE

109

ေအာကတဘာ၊ ၂၀ ရကေန တြင စက႐တစခသ သြား ေရာကစစေဆးခၿပး စက႐၏ လ႔စြမးအားအရငးအျမစဌာနရ မတပတငမားက

ယငးဌာနမနေနဂာႏငအတ ျပနလညစစစခရာ မညသညမတပတငအတ (သ႔မဟတ) မထငရားသညမတပတငမားကမ မေတြ႕ခရဟ

ဆသည။ ၁၈၃

ေန စားအလပသမားမား

ငယရြယေသာအလပသမားမားအား ေန႔စားအလပသမားအျဖစ ဌားရမးၾကေၾကာငး ဤသေတသနျပရာမ သရခရသည။ ေန႔စား

အလပသမားမားသည တစေန႔လင ၂၀၀၀ကပ မ ၃၀၀၀ ကပအထရရၾကၿပး စက႐၏ ေဘာနပမားႏင အျခားခစားခြငမားက မရရ

ၾကေပ။ ထ႔အျပင ေန႔စားအလပသမားမားသည အလပအကငစာခပ မရၾကသျဖင လြယလငတက အလပမ ရပစျခငး ခရသည။

စက႐ ၆ ရ အငတာဗးခေသာ အလပသမားမား၏ အဆအရ ၎တ႔စက႐တြင ေန႔စားအလပသမား မားစြာရသညဟ သရသည။

အဆပါ ေန႔စားအလပသမားမားတြင ငယရြယေသာအလပသမားမားလညး ပါ၀ငေနေၾကာငး ALR ကဆသည။ ငယရြယေသာ

အလပသမားမားအခ႕မာ အသက ၁၄ ႏင ၁၅ ႏစသာရေသး သည။ အငတာဗးျပလပခသည အခနမားအတြငး ေလလာဆနးစစခက

မားအရ စက႐ ၆ တြင အသက ၁၄ ႏင ၁၅ ႏစၾကား အလပသမားအေရအတြက ၁၀၀ ခန႔ရမညဟ ALR ၀နထမးက ဆသည။

အထည၀ယယသ ကမၸဏအခ႕သည ကေလးအလပသမားမားႏငပတသကၿပး ပမတငးကပလာသညအတြက စက႐မားအေနျဖင

ငယရြယေသာအလပသမားမားႏင အလပအကငစာခပခပဆရန ပမတြန႔ဆတလာၾကသည။ ေန႔စား အလပသမားမားမာ အလပရင၏

ဆႏၵက ျဖညဆညးရန အဆငသငရေနျခငး၊ အလပစာခပခပဆထားေသာ အလပသမားမားႏငႏႈငးယဥပါက လြယလငတက အလပမ

ရပစႏငျခငး စေသာ အေျခအေနမားရေနသည။

စက႐ ၁၀ တြငအလပစ၀ငခစဥက အသက ၁၅ ႏစသာရေသးေသာအလပသမားတစဥးကလညး သမအေနျဖင မတပတငကတမရ

ေသာေၾကာင ေန႔စားအလပသမားအျဖစသာ အလပလပခြငရေၾကာငး ေျပာၾကားခသည။ အသက ၁၈ ႏစ ျပညၿပးျဖစေၾကာငး မတပတင

မျပႏငေသာ အလပသမားမားအား ေန႔စားအျဖစသာ ငားရမးၾကေၾကာငး သမက ဆကလကရငးျပခသည။

အျခားအေၾကာငးအရာ - အသကအရြယအလကခြျခားဆကဆမႈ

သြကလကလငျမနေသာ၊ အျမငအာ႐ေကာငးေသာ အလပသမားမားကသာ အလပရငမားက လခငၾကေၾကာငး အငတာဗးခေသာ

အလပသမားမားက ရငးျပၾကသည။ အထးသျဖင စကခပျခငးႏင ကစ (အရည အေသြးစစေဆးသ- Quality Control) အလပအတြက

အမးသမးအလပသမားမားက ပမလခငၾကသည။ ကယ၀နေဆာငအလပသမားမား (သ႔မဟတ) တစႏစအရြယကေလးငယမားက

ေစာငေရာကေနရေသာ အလပသမားမားအား အေႏာငအယကတစခဟ ျမငၾကသည။ အဆပါ အခကမားႏင ကကညေနေသာ

အမးသမး အလပသမားမားအား အလပမရပစမႈ မၾကာခဏျဖစေပၚေလရသညဟလညး ၾကားသခရသည။ အသက ၃၀ ႏစႏငအထက

အမးသမးမားအတြက အထညခပလပငနးတြင အလပရရန ခကခသညဟလညး ၾကားသခ ရသည။

183 H&M, “Response to draft version of this report”, 22 December 2016.

110

အငတာဗးခေသာ အလပသမားအခ႕ကမ ၄ငးတ႔၏ အသကမားက လမညာေျပာခသညဟ ရငးျပသည။ စက႐ ၇ မ အသက ၄၀

ေကာအရြယ အမးသမးအလပသမားတစဥးက အလပရရေစရနအတြက သမ၏ အသကက ၃၀ ေကာဟ လမညာေျပာခေၾကာငး

သရခရသည။ ထ႔အျပင မကမနက အသကႀကးသမားသာ အသးျပၾကသညဟ စက႐တြငယဆၾကသျဖင သမအေနျဖငမကမနက

အမားမျမငေအာင သမးထားရသည။

၄.၈ ။ လပငနးခြင ေဘးကငးလၿခမႈႏင ကနးမာေရး

အငတာဗးျပလပခေသာ အလပသမားမား၏ ၂၁ ရာခငႏႈနးကသာ လပငနးခြင ေဘးကငးလၿခမႈႏငကနးမာေရး ဆငရာသငတနးက

ရရဖးၾကသည။ စက႐ ၁၊ ၈၊ ၂၊ ၁၀ ႏင ၁၂ တ႔တြင အငတာဗးခေသာ အလပသမားမား ေျဖၾကားခကအရ ၎တ႔ထမ မညသကမ

အဆပါသငတနးက မတကေရာကခဖးေၾကာငး (သ ႔မဟတ) လပငနးခြင ေဘးကငးလၿခေရးႏင ကနးမာေရးဆငရာ႐ႈေထာငမ

မညသည သတငးအခကအလကမားကမ မရဖးေၾကာငး သရခရသည။ စက႐ ၈ တြင အဆပါသငတနးမားက မေပးခဖးေၾကာငး

H & M က အတညျပ ခကေပးခသည။

အျခားစက႐မားတြင လပငနးခြင ေဘးကငးလၿခေရးႏင ကနးမာေရးသငတနးမား တစစတတစပငး ျပလပခေသာလညး အလပ

သမားမားအားလး မတကေရာကခရေပ။ စက႐ ၄ ႏင ၅ တြင အဆပါသငတနးမားက ပမနကငးပေပးခၿပး အငတာဗးခေသာ အလပ

သမားမား၏ သးပႏစပသည ထသငတနးမား တကေရာကခဖးေၾကာငး ေျပာျပခၾကသည။

မးေဘးလၿခေရးသငတနးမားက ပမျပလပခၾကသည - အငတာဗးခေသာ အလပသမားမားမ ၃၁ ရာခငႏႈနးက မးေဘးလၿခေရး

သငတနးမားတြင ပါ၀ငခၾကသည။ စက႐ ၄ တြင အငတာဗးခေသာ အလပသမားတစဥး ကလညး မးေဘးလၿခေရး သငတနးက

တကေရာကခသည။ မးေဘးလၿခေရးသငတနးမားႏငပတသက၍ စက႐ ၁၊ ၈၊ ၃၊ ၁၀ ႏင ၂ တ႔၏ ေဆာငရြကခကမာ အဆးဆး

ျဖစသည။ ထစက႐မားတြင ၅ ဥးထကနညးေသာ အလပသမားမားကသာ မးေဘးလၿခေရးဆငရာ ညႊနၾကားခကမားက ရရခဖး

ၾကသည။

H & M ၏ အဆအရ စက႐ ၈၌ ၂၀၁၆၊ ဇလငလတြင မးေဘးလၿခေရးႏင မးေဘးၾကပါက မညသ ထြကခြာရမညဆသည သငတနးက

ကငးပခသညဟ သရသည။ ထအခန၌ စက႐ ၈ တြင ဤသေတသနအတြက အငတာဗးျပလပမႈမား ၿပးဆးသြားၿပ ျဖစသည။

Suitsupply ကလညး အလပသမားမားအားလး မးေဘးလၿခေရးသငတနး ရရၿပးျဖစသညဟ ဆသည။ သ႔ပါေသာလညး အလပ

သမားမားအေနျဖင ပညာအဆငအတနး နမပါးသညအတြက သငတနးတြင ေျပာၾကားခေသာ အေၾကာငးအရာမားက နားလညရန

ခကခလသည။ ယခအခါ စက႐တြင သငတနးအသစတစခက ပ႔ခႏငရန ျပငဆငေနၿပး အလပသမားမား ပမနားလညေစရနအတြက

ဗြဒယမား၊ ျပကြကမား ပမထညသြငးထားမညျဖစသည။ ၁၈၄

184 Suitsupply, “Response to draft version of this report”, 28 December 2016.

111

အကာအကြယပစၥညးမား အသးျပမႈမာလညး အလြနနညးလသည။ အငတာဗးခေသာ အလပသမားမားထမ ၂၀ ရာခငႏႈနးကသာ

လပငနးခြငဆငရာ အကာအကြယပစၥညးမား ရရသညဟ ေျပာျပခၾကသည။ စက႐ ၁၁ ရ အငတာဗးခေသာ အလပသမား၏

တစ၀ကခန႔က စက႐ကေပးေသာ အကာအကြယပစၥညးမားမာ ၀တဆငရ/ အသးျပရသညမာ ခကသျဖင မသးျဖစၾကဟ ဆခသည။

သ႔ေသာ Buyerမား စက႐သ႔ လာမညဆပါက အကာအကြယပစၥညးမား မျဖစမေန၀တခငးသညဟလညး ၎တ႔က ဆကလက

ေျပာၾကားခ သည။ New Look အေနျဖင ကယပငစစမးစစေဆးမႈ ျပလပခရာတြင အဆပါ ကစၥရပမားက မေတြ႕ရခဟ အေၾကာငးျပန

လာခသည။ ၁၈၅ စက႐ ၁ ရအလပသမားမားကလညး ၎တ႔အေနျဖင အကာအကြယပစၥညးမား ရရေသာလညး သကေတာငသကသာ

မျဖစမႈေၾကာင ၀တဆငသးစြျခငး မရေပ။

စက႐ ၄ တြင အလပသမား သးပႏစပေကာက လပငနးခြငဆငရာ အကာအကြယပစၥညးမား ရရသည။ ၎တ႔အားလး အဆပါ

ပစၥညးမားက အသးျပၾကသညဟလညး ဆခသည။ စက႐ ၅ တြငမ လပစစေၾကာင ဓာတလကမႈမ ကာကြယနငရနအတြက ရာဘာ

ဘြတဖနပမား ေပးထားသညဟလညး သရခရသည။

စက႐ ၈ ႏင ၁၂ တြငမ ၀ယသႏင အျခား ေလလာသမား လာေရာကသညအခနတြငသာ အလပသမားမားအား အကာအကြယ

ပစၥညးမားသးခြငေပးသညဟ သရသည။ စက႐သ ၂၀၁၆၊ ဒဇငဘာ၊ ၁၉ ရက ေန႔တြင H & M မ သြားေရာကစစေဆးခၿပး သကဆငရာ

အလပသမားမားအားလး အကာအကြယပစၥညးမား အသးျပသညက ေတြ႕ရခသညဟ H & M က အေၾကာငးျပနခသည။ ၁၈၆

စက႐ ၁၀ ရ အငတာဗးခေသာ အလပသမားမားကမ စက႐၌ အကာအကြယပစၥညးမား အလအေလာက မရဟဆခသည။ အခ႕

ရကမားတြင အလပသမားမားအတြက စက႐မ ႏာေခါငးစညး (mask) ထတေပးေသာလညး အခ႕ရကမားတြငမ ႏာေခါငးစညးမပါဘ

အလပလပၾကရသည။ အလပသမားမားက ႏာေခါငးစညးထတေပးရန ေတာငးဆေသာအခါ မလေလာကေသာေၾကာင မေပးႏင

ေၾကာငး စက႐က ေျပာၾကားခသည။ အလပသမားမားအေနျဖင အထညျဖတစႏင အမႈနအမႊားမားက ရသြငးေနရေသာေၾကာင

အသကရလမးေၾကာငးဆငရာ ျပနာမား၊ ေခာငးဆးျခငးႏင လညေခာငးနာျခငးတ႔က ခစားေနရသညဟ ဆခသည။

စက႐ ၁၂ တြင အလပသမားမားသည သားေမြးမားက ကငတြယလပကငေနရၿပး နာေခါငးစညး မရသညအတြက လညေခာငးနာျခငး

ႏင မအမသာျဖစျခငးတ႔က ႀကေတြ႕ေနရသည။

ကနးမာေရးဆငရာ ပပးပစၥညးမား

စက႐ ၄ ႏင ၂ တြင ေဆးခနးရၿပး အလပသမားမား နာမကနးျဖစပါက (သ႔မဟတ) ထခကဒဏရာရပါက သြားေရာကျပသႏငသည။

စက႐ ၁၀၊ ၁၂ ႏင ၆ တ တြင လပငနးခြငဆငရာ သနာျပတစဥးစရၾကသည။ စက႐ ၁၂ ႏင ၁၀တြင ေဆးပစၥညးမားမရဟ

အလပသမားမားက ေျပာၾကားခသည။ ထ ေၾကာင အထည ထတလပေနသည လငးတစခမ ၀နထမးမားသည ၎တ ကယပငပကဆျဖင

ေဆးမားက စေပါငး၀ယယ ထားသည။

စက႐ ၁ သ တစပတလင ၂ ရက (သ႔မဟတ) ၃ ရက ဆရာ၀န လာေရာကသည။ စက႐ ၇တြင ေဆးခနးဖြင ထားျခငးမရဘ ေဆး၀ါး

အခ႕ကမ စက႐တြင ရရနငသည။

185 New Look, “response to draft version of this report”, 6 January 2017.186 H&M, “Response to draft version of this report”, 22 December 2016.

112

စက႐ ၁၁ ႏင ၈ တြင ေဆးခနးရေသာလညး အမနတစကယ ကနးမာေရး၀နေဆာငမႈအတြက မဟတဘ ဟနျပသာဖြငထားျခငး

ျဖစေၾကာငး အဆပါစက႐မားမ အလပသမားမားက ေျပာျပခသည။ H & M က စက႐ ၈ သ႔ ၂၀၁၆၊ ဒဇငဘာ၊ ၁၉ ရကေန႔တြင

သြားေရာကစစေဆးခၿပး ေဆးခနးတြင သနာျပတစဥးရေၾကာငး အေၾကာငးျပနခသည။ ၁၈၇

စက႐ ၅ တြငမ မညသည ကနးမာေရးဆငရာ ပပးပစၥညး (သ႔မဟတ) ေဆးခနးမ မရေပ။ ေဆး၀ါးမားက မမတ႔ကယပငေငြျဖင

၀ယယၾကရသညဟ အလပသမားမားက ေျပာျပခၾကသည။ လငးတစလငးတြင အလပသမားမားအခငးခငး ေငြေကာကခၿပး

ထလငးတြင အသးျပမည ေဆး၀ါးမားက ၀ယယေနရသည။

“ေဆးခနးန သနာျပေတာရတယ။ ဒါေပမယ အဒါဟနျပပ။ ပမနဆရင ေဆးခနးက ေသာခတထားတယ။ ဘငယာ (Buyer) ေတြလာမ

ဖြငတယ။ ေဆးခနးထက ေဆး၀ါးေတြက ကမတ သးခြငမရဘး။ ဒါေၾကာင အျပင ေဆးခနးပ သြားရတယ။”

စက႐ ၁၁ မ အလပသမားမား

မးေဘးလၿခေရးႏင အေဆာကအအ ေဘးကငးလၿခေရး

မးေဘးလၿခေရးႏင ပတသက၍ စးရမပပနမႈလညးရသည။ ၀ါယာၾကးသြယတနးမႈမားဆး၀ါးျခငးေၾကာင မးေဘးအႏရာယျဖစႏငေျခ

ရသည။ ထြကေပါကမား လလေလာကေလာကမရျခငး၊ အရညအေသြးညဖငးစြာ ေဆာကလပထားေသာ/တးခ႕ထားေသာ အေဆာက

အအမား ရျခငး၊ လထထပလြနးေသာ စက႐မားျဖစျခငး၊ ထြကေပါကမားက တားဆးထားျခငး (သ ႔မဟတ) ပတထားျခငးႏင

မးေဘးလျခေရးဆငရာ သ႐ပျပေလကငမႈမား မရျခငးတ႔က အႏရာယက ဖတေခၚသကသ ျဖစေနသည။ ၁၈၈

စက႐ ၁၁ တြင အသကဆး႐ႈးသညအထ ျဖစပြားခေသာ မေတာတဆမႈတစခအေၾကာငးက အဆပါ စက႐မ အလပသမားမားက

ေျပာျပခသည။ ၂၀၁၅ ခနစ၊ ေႏြရာသတြင အလြနပလြနးၿပး စကရအတြငး၌ ပနကာ လလေလာကေလာကမရသျဖင အလပသမား

တစဥးက အပသကသာေစရနအတြက တခါးဖြငရန ႀကးစားခသည။ တခါးႀကးမာ ျပတထြကၿပး အလပသမားအေပၚ ပကခရာမ အဆပါ

အလပသမားသည ကမေကာငးစြာျဖင အသကဆး႐ႈးခရသည။ ေသဆးသ အလပသမားမသားစအတြက နစနာေၾကးအျဖစ စက႐မ

ေငြကပ ၆ သနး ေပးခသညဟ သရခရသည။

စက႐ ၁၀၊ ၉၊ ၆ ႏင ၁၂ တ႔တြင လပစစေရာ၊ ၀ါယာေရာမား ျဖစပြားမႈရေၾကာငး အဆပါစက႐မားမ အလပသမားမားက ရငးျပခၾက

သည။ စက႐ ၁၀ ႏင ၁၂ တ႔တြငမ ဘြငလာအး မေတာတဆမႈမားရေၾကာငး အလပသမားမားက ေျပာၾကားခသည။ စက႐ ၁၀ တြင

ဘြငလာအး ေပါကကြမႈေၾကာင အလပသမားတစဥး ထခကဒဏရာ ရခသညဟ သရခသည။

187 H&M, “Response to draft version of this report”, 22 December 2016.

188 SOMO, interviews with SMART and MGMA, July 2015 and April 2016, Yangon, Myanmar.

113

စက႐ ၆ တြငမ မးေဘးျဖစပြားမညက ေၾကာကရြ႕ေနရေၾကာငး အလပသမားမားက ဆခၾကသည - “ကမဆ အၿမသတထား နားစြငၿပး

ေနတယ။ မးေလာငမာ ေၾကာကတယ” ဟ အလပသမားတစဥးက ဆသည။ စက႐ ၁၂ တြငမ တစစတစရာ ျဖစပြားပါက အေဆာက

အအအျပငဘကသ အခနမေရာကရေရးႏင ပတသက၍ စးရမပပနမႈမား ရေနသည။ အလပသမားတစဥးက ရငးျပသညမာ -

“တစခါတစေလ ကမရ႕ ေဘးကငးလၿခေရးအတြက စတပတယ။ ထြကေပါကက တအားေသးတယ။ အလပသမားအကနလး

အျပငေရာကဖ႔ဆ အခနေတာေတာက ၾကာတယ။ အရငလက မေတာတဆမႈ တစချဖစတယ။ အလပၿပးတ အခနမာေပါ၊ အလပ

သမားအကနလးက ဖယရလြတသြားမာစးလ႔ အလအယကထြကၾကတယ။ မနးကေလးတစေယာက ေမာကလၿပး ေျခေထာက

ကးသြားတယ။ ထြကေပါကတခါးက ၃ ခရတယ၊ ဒါေပမယ အရမးေသးလြနးတယ။ ထြကေပါကေတြ မလေလာကဘး။”

စက႐ ၁၂ ရ အလပသမားတစဥး

ဤကစၥႏငပတသက၍ အစရငခစာ အၾကမးသ႔ New Look က အေၾကာငးျပနခသည။ စက႐ ၁၁ ၌ New Look မ ကယပငစစမး

စစေဆးမႈမား ျပလပခရာတြငလညး လပငနးခြငေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ စးရမစရာမားက ေတြ႕ရခရသညဟ ဆသည။ နယးလြတက

ေရးသားခသညမာ - အေရးေပၚထြကေပါကမားက ေသာခတပတထားေၾကာငးႏင စက႐အတြငးရ လသြားလမးေလးမားမာလညး

အလြနကဥးေျမာငးၿပး အေရးေပၚအေျခအေနႀကလာပါက အလပသမားမား ထြကခြာရန အခကအချဖစေစသည။ ၁၈၉

ကနးမာေရးဆငရာ သကေရာကမႈမား

အလပခနမား ရညလားလြနးျခငးေၾကာင အလပသမားမား၏ ကနးမာေရးႏင ေပာရႊငမႈအေပၚ ဆးကးမား သကေရာကေစနငသည။

စက႐ ၇ ႏင ၆ ရ အလပသမားမားက ၎တ႔၏ ေန႔စဥအထညအေရအတြက ျပညမေစရန ေန႔လယစာမစားဘ အလပကသာ ပလပ

ၾကသညဟ ဆခသည။ စက႐ ၆ ရ အလပသမား ၅ ဥး ကလညး မၾကာခဏဆသလ ေန႔လယစာမစားဘ အလပ ပလပၾကသည

အတြက အစာအမနာျခငး၊ ဗကေအာငဗကနာျခငးမား ခစားခရသညဟဆသည။ စက႐ ၁၀ ရ အလပသမားအခ႕ကလညး ေန႔စဥ

သတမတအထညအေရအတြကမား ျပညမရနအတြက အနားေပးခနတြင အနားမယျဖစသကသ႔ အမသာလညး မသြားျဖစေတာ

ေၾကာငး ေျပာၾကားခသည။ စက႐ ၁၀ က အလပသမားတစဥးက ရငးျပခသညမာ -

“စက႐ကသတမတတ ေန႔စဥ အထညအေရအတြကက ျပညဖ႔ခကတယ။ အေရအတြကျပညေအာင အနားေပးတအခန ကမတ႔

မနားဘး၊ အမသာလညး မသြားျဖစေတာဘး။ ကမဆ တစေန႔လးမ အမသာကတစေခါကပ သြားျဖစေအာင ႀကးစားတယ။”

အလပခနမား ရညလားလြနးျခငးႏင ေန႔စဥအထညအေရအတြကမား ျပညမရန အၿမ ဖအားေပးခရမႈေၾကာင အလြနအမငးပငပနး

သညဟ အလပသမားမားက အငတာဗးေမးသမားအား ေျပာျပခၾကသည။ စက႐ ၉ ရ အငတာဗးခေသာ အလပသမားတစဥးက

ေျပာျပသညမာ -

“အခနပေတြ အၾကာႀကးလပရေတာ ကမ ေခါငးေတြ မးလာတယ”

189 New Look, “Response to draft version of this report”, 6 January 2017.

114

စက႐အတြငး၌ အပခနသည ေႏြရာသကာလမား (အထးသျဖင မတလ မ ေမလ အထ) တြင မခမရပနင ေအာငျမငတကသြားနင

သည။ အဘယေၾကာငဆေသာ ထလမားတြင အပခနသည ၄၀ ဒဂရစငဒဂရတ အထလြယကစြာ ေရာကရနငေသာေၾကာင ျဖစသည။

စက႐မားတြင ေလ၀ငေလထြက မေကာငးေခ။ အလြနအမငးပျပငးမႈေၾကာင အလပသမားမားအေနျဖင ေခါငးကကျခငးမား ခစားၾက

ရၿပး ေခြးထြကလြနကာ ေမေျမာသြားမႈပင ရေၾကာငး သရခရသည။ New Look ကလညး ပတစ (သ႔မဟတ) အထညညႇပဌာနတြင

အပခနႏင ပတသက၍ စးရမဖြယရာမားေတြ႕ရသညဟ SOMO က အေၾကာငးျပနခသည။ ၁၉၀

စက႐ ၅ ၌လညး အပခနျမငမားလြနးျခငးႏင စတဖစးမႈမားေၾကာင အလပသမားမား ေမေမာတတၾကသည။ အငတာဗးျပလပခသည

အခနကာလအတြငး အလပသမားမား ေျပာၾကားခကအရ အလပသမား ၃ ဥး ေမေျမာမႈမား ႀကခရသည။

စက႐ ၅ မ အလပသမားတစဥးကလညး လပငနးခနအတြငး သ၏လပေဖာကငဖကတစဥး မကနးမာျဖစသညအတြက မညသ႔

ကညခရပက ရငးျပခသည။

“ကေနာဆမာ ဆငကယရေတာ တစခါတစေလ ကေနာလပေဖာကကငဖကေတြ ေနမေကာငးျဖစရင သတ႔က ကေနာ ေဆးခနး

ေခၚသြားတယ။ ဒါမမဟတလညး အမက လကပ႔တယ။ ဒလမမဟတရင သတ႔ေနမေကာငးတာေတာင စက႐မာပ ေနေနရမာ၊ စက႐

က ဘယကမ ပ ႔ေပးမာမဟတဘး။ အလပသမားေတြ ေခါငးမးတာ၊ ဗကေအာငတာ၊ တစခါတစေလ မးေမၿပး လကသြားတာမး

ရတယ။ စက႐ကေတာ ေရတက၊ ေဆးေပးတာေတာ ရပါတယ၊ ဒါေပမယ အလပသမားေတြက အဒလအခါမးဆ အမျပနခငတယ။

ဒလ ေနမေကာငးတသက အမတစခါလကပ႔တငး ကေနာလစာထကေန ၁၈၀၀၀ ကပ ျဖတခရတယ။ ေနမေကာငးတ အလပသမား

အတြကလညး ဒအတငးျဖတတာပ။ ခဆ ကေနာ အလပျဖတခရဖ႔ မားေနၿပ။ ဘာလ႔လဆေတာ အလပကေန ဒလေတြ လကပ႔ေန၊

သြားေနလ႔ဆၿပး ကေနာက သတေပးတာ ၃ ႀကမျပညသြားၿပေလ”

စက႐ ၅ မ အလပသမားတစဥး

ထ႔အျပင အျခားစက႐မားတြင ႀကေနရေသာ အဓက ျပနာတစခမာ ေသာကေရသန မလေလာကျခငး (သ႔မဟတ) ေသာကေရသန႔

မရရျခငး ျဖစသည။ အထးသျဖင ေႏြရာသကာလမားတြင အလပသမားမားအေနျဖင ေခြးထြကမားမႈေၾကာင ေရဓာတခနးေျခာကမႈ

မျဖစေစရန ေရလေလာကစြာ ေသာကသးရန လအပသည။

စက႐ ၅ တြင စက႐မေပးေသာေသာကသးေရသည သန႔ရငးမႈမရဟ အလပသမားမားက ေျပာၾကားခၾကသည။ ႐းပငးဆငရာ ၀နထမး

မားအတြကသာ ေသာကသးေရသန႔ရရၿပး အျခားေသာ အလပသမားမားအတြကေပးေသာ ေသာကေရသည အန႔အသကဆးလ

သျဖင ေသာကေရအျဖစ အသးျပ၍မရဟ အလပသမားမားက ေျပာျပခသည။ အလပသမားတစဥး ေျပာျပခကအရ ေရသန႔ဗးအခြ

မားထသ႔ စက႐က မသန႔ရငးေသာေရမား ျဖညေပးၿပး အလပသမားမားအားျပနေပးေၾကာငး သရခရသည။ အစရငခစာ အၾကမးက

Fair Wear Foundation က အေၾကာငးျပနခသညမာ - ၂၀၁၆၊ ေမလ တြင စက႐ ၅ ၌ Fair Wear Foundation က စာရငးစစခၿပး

၂၀၁၆၊ ဒဇငဘာလတြင သငတနးတစခေပးခရာ အထကေဖာျပပါ ေသာကေရကစၥရပက မေတြ႕ရခဟ ဆသည။ Fair Wear Foundation

မ ေနာကထပေလလာ စစမးမႈမား ျပလပေနပါသည။ ၁၉၁

190 Ibid191 FWF, ”Response to a draft version of this report”, 13 January 2017

115

စက႐ ၈ ရအလပသမားမားကလညး ေသာကသးေရ မရရမႈႏင ပတသက၍ ေျပာျပခသည။

“စက႐ထမာ အရမးပၿပး ေလ၀ငေလထြကလညး မေကာငးဘး။ ေသာကေရလလေလာကေလာကမရေတာ တစခါတစေလ ကမတ႔

ေရ တအားဆာတယ။ စက႐က Buyer ေတြလာရငေတာ အလပသမားေတြက ေသာကေရတစဗးန႔ ေရခြကတစခြကေပးတယ။

ပမနဆရငေတာ မရဘး။”

စက႐ ၈ မ အလပသမားမား

ဒဇငဘာ ၁၉ ရကေန႔တြင H & M က စက႐သ႔သြားေရာကေလလာခၿပး အလပသမားမားအား ေသာကေရေပးထားေၾကာငးေတြ႕ရ

ခရသညဟ ေဖာျပခသည။ H & M က ဆကလကေဖာျပခသညမာ - စက႐ ၈ ၏ စမခန႔ခြသမားက ေႏြရာသတြင စက႐အတြငး၌

အလြနပျပငးေၾကာငးႏင အသးျပရန ပနကာမားတပဆငထားေၾကာငး ေျပာၾကားခသည။ သ႔ေသာ ပနကာမား အမနတစကယ

လေလာကစြာေပးထားျခငး ရ၊ မရက H & M မ မစစစႏငခေခ။

အမသာမား လေလာကစြာမရျခငးႏင အမသာအသးျပမႈ ပတပငျခငးမား အေၾကာငးကလညး သရခရသည။ ထသ႔ ပတပငမႈမား

ေၾကာင အလပသမားမားသည အမသာသြားျခငးမ ေရာငကဥႏငရနအတြက ေရမေသာကၾကေတာဟလညး ၾကားသခရသည။ စက႐

၅ ၌ အလပသမားမား အမသာအသးျပလသညအခနတြင ခြငမျပမႈမား ရသည။ အမသာ မၾကာခဏအသးျပပါက လစာျဖတေတာက

မႈမားျပလပေၾကာငး အလပသမားမားက ေျပာျပခသည။

အထညခပအလပသမားမား ေနထငၾကေသာ ကးေကာရြာတစခတြင အမးသမးတစဥး သမ၏ အမအျပငဘက၌ ေခါငးေလာ ေနစဥ။ Lauren DeCicca / MAKMENDE

116

စက႐ ၈ တြင အမသာမား လလေလာကေလာက မရေၾကာငးႏင မားျပားလေသာ အလပ၀နေၾကာင အမသာအသးျပရန အခန

လညးမရဟ အငတာဗးခေသာ အလပသမားမားက ေျပာျပခၾကသည။ ထ႔အျပင အမသာမားမာ ညစပတလၿပး စက႐သ႔ Buyer မား

လာေရာကသညအခနတြငသာ သန႔ရငးမႈရေၾကာငး အလပသမားမားက ဆကလကရငးျပခသည။ H & M ကမ ဒဇငဘာလက

သြားေရာကေလလာမႈမားအရ စက႐တြင အမသာလေလာကမႈရသကသ႔ သန႔ရငးမႈလညးရသညဟ ေဖာျပခသည။

“အလပသမားေတြ အမသာ ခဏ ခဏသြားရင ဘယႏစႀကမရၿပလ သတ႔က မတထားတယ။ အမသာထမာ အခနဘယေလာက

ၾကာတယဆတာကလညး မတထားတယ။ အမသာ ခဏ ခဏသြားတအတြက လစာထက ျဖတမယလ႔လညး သတ႔က ကမတ႔က

ေျပာတယ”

စက႐ ၅ မ အလပသမားတစဥး

၄.၉။ လမႈဖလေရး

ပဂၢလကက႑ရ အလပသမားမားအတြက ထည၀ငေၾကးမားထညသြငးၿပး စစဥေဆာငရြကေပးသည လမႈဖလေရးအစအစဥရရမည

ျဖစသည။ ထ႔အျပင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈမားလညး ေပးရမညျဖစၿပး နာမကနးျဖစမႈ၊ မးဖြားခြင၊ ဖခငခြင၊ ေသဆးမႈ (အသဘ

စရတ) ႏင လပငနးခြငဆငရာ ထခကဒဏရာရမႈတ႔အတြက ေငြေၾကးခစားခြင ရရမညျဖစသည။ ၁၉၂

စက႐အမားစတြင အငတာဗးျပလပခေသာ အလပသမားမား၏ အဆအရ ၎တ႔လစာ၏ တစစတတစပငး (အမားအားျဖင တစလ

လင ၂၁၆၀ ကပ / ၁.၆၃ ယ႐) က လမႈဖလေရးအတြက ထည၀ငေၾကးအေနျဖင စက႐က ျဖတေတာကသည။ စက႐ ၇ ရ အလပသမား

မားကမ ၎တ႔နာမညျဖင ဖလေရးဆငရာ ထည၀ငေၾကး ထညသြငးမႈ ရ၊ မရက မသၾကေခ။ အငတာဗးမားျပလပခစဥက အလပ

သမားမားအေနျဖင လစာျဖတပငးမား မရရၾကသညအတြက လစာမျဖတေတာကမႈမား ရ၊ မရ မသရခရပါ။ လမႈဖလေရးဘတအဖြ႕၏

ဖလေရးကတျပားမား ထတေပးသည လပငနးစဥမာ အလြနေႏးေကြးသညဟ စက႐ ၄ က ဆခသည။ အဆပါ လပငနးစဥက အရန

ျမႇငေဆာငရြကေပးရနအတြက လမႈဖလေရးဘတအဖြ႕အား စက႐မလညး သး၊ ေလး ႀကမခန႔ ဆကသြယၿပးျဖစသည။ ဘတအဖြ႕မ

ထတေပးေသာ ဖလေရးကတမား မရေသးမကာလအတြက အလပသမားအခ႕အား ယာယကတျပားမား ေပးအပထားၿပးျဖစသညဟ

လညး စက႐ ၄ က ေဖာျပခသည။ ၁၉၃

စက႐ ၃ တြငမ အခ႕အလပသမားမား၏ လစာမ လမႈဖလေရးထည၀ငေၾကးအျဖစ ျဖတေတာကမႈမားရၿပး အခ႕အလပသမားမား

ကမ မညသညဖလေရးဆငရာ ျဖတေတာကမႈမ မရဟ ဆခသည။

ေန႔စားအလပသမားမားအတြကမ လမႈဖလေရးအစအစဥမား မရေပ။

192 The World Bank Group, “Building Resilience, Equity and Opportunity in Myanmar: The Role of Social Protection,” September 2015, <http://www-wds. worldbank.org/external/default/WDSContentServer/WDSP/IB/2015/07/09/090224b082fe36a6/1_0/Rendered/PDF/Strengthening00provision0in0 Myanmar.pdf>193 Factory 4, “Response to a draft version of this report”, 5 January 2017.

117

အလပသမားအမားစသည လမႈဖလေရးထည၀ငေၾကးမား ထညသြငးေနသညအတြက ဖလေရးဆငရာ ခစားခြငမားရရရမညျဖစ

ေသာလညး လကေတြ႕တြငမ မညသညခစားခြငကမ မရရၾကေပ။ အလပသမားမားအတြက ဖလေရးကတ (သ႔မဟတ) စမတကတ

မေပးထားပါ။ ဖလေရးေဆးခနးမားသ႔ သြားေရာက ၀နေဆာငမႈရယရနအတြက ဖလေရးကတတစခ ရရမညျဖစသည။

စက႐ ၁၁ ရ အငတာဗးခေသာ အလပသမားမားကမ စက႐၏ ရာထးႀကး ၀နထမးမား - ဥပမာ- ႀကးၾကပသမားႏင လငးမနေနဂာ

မားသာ လမႈဖလေရးကတ ရရသညဟ ေျပာျပခသည။ စက႐ ၁၀ ၌ အငတာဗးခေသာ အလပသမားမား ေျပာၾကားခကအရ အလပ

သမားတစ၀ကခန႔သာ ဖလေရးကတရရသညဟ သရခရသည။ စက႐အေနျဖင အလပသမားမားေဆးခြငယမႈက မလလားသည

အတြက ဖလေရးကတမား မေပးျခငးျဖစသညဟ အလပသမားမားက သသယရေနခၾကသည။

အလားတစြာပင စက႐ ၈ ၌လညး အလပသမားအမားစမာ ဖလေရးကတမား မရရခၾကေပ။ စက႐ ၃ ရ အလပသမားတစဥးကမ စက႐

တြင အနညးဆး တစႏစအလပလပၿပးသည အလပသမားမားအတြကသာ လမႈဖလေရးကတမားထတေပးသညဟ ဆခသည။ ၁၉၄

“ကမဆမာ ဖလေရးကတမရဘး။ အေဆာငက ကမ သငယခငးေတြကေတာ သး၊ ေလးလအၾကာမာ ကတရတယ။ ကမလညး ဖလေရး

ကတရဖ လတယ၊ ဒါေပမယ ဘာလ႔ခထ ဖလေရးကတ မရေသးတာလလ႔ စက႐က မေမးရဘး။ ေမးလကရင ကမက ဖလေရးကတ

ေသခာေပါက ေပးေတာမာမဟတဘး “

စက႐ ၁၂ မ အလပသမားတစဥး

၄.၁၀ ။ အလပသမားသမဂၢမားႏင နစနာမႈတငၾကားျခငးဆငရာလပငနးစဥ

အလပသမားမားအား အငတာဗးျပလပခရာမ တစဆင ရငးလငးစြာ သရခရသညမာ အလပသမားသမဂၢမား ဖြ႕စညးႏငခြင၊ သမဂၢ

မားတြင ပါ၀ငခြင၊ သမဂၢမား၏ တာ၀န၀တရားမားႏင ပတသကေသာ ဗဟသတမား အလပသမားမားထတြင အလြနနညးပါးလက

ရေသးသည။ အငတာဗးေျဖၾကားခေသာ အလပသမား သးပ ႏစပ ( ၄၀၃ ဥး အနကမ ၃၁၀ ဥး) သည အလပသမားသမဂၢအေၾကာငး

က မသရေပ။ စက႐ ၁၊ ၁၀၊ ၇ ႏင ၁၂ တ႔တြင အငတာဗးခသည အလပသမားမားအနက တစဥးတစေယာကကမ အလပသမား

သမဂၢမား အေၾကာငးက မသရၾကေပ။ စက႐ ၄၊ ၂ ႏင ၅ တ တြငမ အားသာခကအေနျဖင အငတာဗးခေသာ အလပသမားမားအနကမ

တစ၀ကေကာသည အလပသမားသမဂၢမားအေၾကာငးက သရၾကသည။

အငတာဗးမားျပလပခသည အခနကာလတစေလာက အလပသမားသမဂၢရေသာ စက႐တစခသာ ေတြ႕ရခရသည။ စက႐ ၂ တြင

အလပသမားသမဂၢရၿပး “စက႐ ၂ အလပသမားသမဂၢ” ဟ ေခၚသည။ အငတာဗးခသည အလပသမားမားထမ ၇ ဥးသည ထသမဂၢ

အဖြ႕၀ငျဖစသည။ ၂၀၁၅၊ ဒဇငဘာတြင လပအားခ တးျမႇငေပးရန ဆႏၵထတေဖာခေသာ အလပသမားမားက ဆႏၵထတေဖာမႈအၿပး၌

သမဂၢက စတင ဖြ႕စညးချခငးျဖစသည။ လပအားခတးျမႇငေပးရန ညႇႏႈငးမႈက အလပသမားမား ေအာငျမငစြာျပလပနငခသည။ ေန႔စား

အလပသမားမားအတြက တစေန႔တာလပအားခ ၁၆၀၀ ကပ (၁.၂ ယ႐) မသည ၂၇၀၀ ကပ (၂.၀၃ ယ႐) သ႔ တးလာခသည။ အလပ

သမားအခြငအေရးအရ ယခြငရေသာခြငမား ရယရန အလပသမားမားအတြက အနညးငယ လြယကလာခသည။

194 ALR comments that the Ministry of Labour has not issued enough social security cards.

118

အလပသမားမားအေနျဖင ၎တ႔၏ လပငနးခြငအေျခအေန တးတကေကာငးမြနလာေစရန လြနခေသာ ႏစမားက ႏစစဥ ဆႏၵ

ထတေဖာခၾကသည။ သ႔ေသာ ယခငႏစက အလပသမားမား၏ ေတာငးဆခကမား ေအာငျမငခသညအတြက ယခနစအတြကမ ဆႏၵ

ထတေဖာရန အစအစဥမရဟ ေျပာၾကားခသည။ အငတာဗးျပလပေနသညကာလအတြငး စက႐ စမအပခပသမားႏင အလပသမား

သမဂၢအၾကား ေန႔စားအလပ သမားမားႏင ပတသက၍ ေဆြးေႏြးမႈမား ျပလပေနသည။ စက႐ ၂ အလပသမားသမဂၢအေနျဖင စက႐၏

ေန႔စားအလပသမားမား ငားရမးအသးျပေနမႈကရပတန႔ၿပး စက႐၏ အၿမတမး၀နထမးအျဖစ ခန႔အပေပးေစလသည။ သမဂၢမ ခြငဆငရာ

သတငးအခကအလကမားက အလပသမားမားအား ေျပာျပခေၾကာငး၊ စက႐ စမအပခပသမားႏင သမဂၢအၾကား အလပခနႏငပတ

သကၿပး ညႇႏႈငးေဆြးေႏြးမႈလညးရေၾကာငး အလပသမားမားက ေျပာျပခၾကသည။ အငတာဗးခေသာ၊ စက႐ ၂ သမဂၢတြင မပါ၀င

ေသာ အလပသမားမားက ဆၾကသညမာ - အမတြင အျခားတာ၀နမားရသညအတြက အစညးအေ၀းမားမတကႏငေၾကာငး (သ႔မဟတ)

သမဂၢတြငပါ၀ငမႈက စက႐ႀကးၾကပသမား သရသြားပါက ႀကရမညအေျခအေနက ေၾကာကရြ႕ေသာေၾကာငလညးေကာငး သမဂၢတြင

မပါ၀ငျဖစဟ ဆသည။

စက႐ ၃ တြငမ အလပသမားသမဂၢတစခက ဖြ႕စညးခၿပး သမဂၢ၏ ဆႏၵထတေဖာမႈအၿပးတြင စက႐စမအပခပသမားက သမဂၢက

ပကစးသြားေအာင ျပလပခသညဟ အလပသမားမားက ရငးျပခၾကသည။ ၂၀၁၃ ခႏစ တြင လပအားခတးေပးရန ဆႏၵထတေဖာမႈ

တစခက အလပသမားသမဂၢေခါငးေဆာငမားက ဥးေဆာငခသည။ ဆႏၵထတေဖာမႈတြငပါ၀ငေသာ အလပသမား ၃ ဥးမာ အလပမ

ထတပယျခငး ခခရသည။ အျခားေသာ သမဂၢအဖြ႕၀ငမားက အလပမ ႏႈတထြကခၾကသည။ အကးဆကအေနျဖင အလပသမားမားမာ

အလပဆး႐ႈးမညက စးရြ႕လာၾကၿပး သမဂၢတြင မပါ၀ငရေတာေခ။

စက႐ ၅ တြင အငတာဗးခေသာ အလပသမားမား၏ တစ၀ကေကာသည ALR ႏင အခါအားေလာစြာ အဆကအသြယရသည

အေလာက သမဂၢအခြငအေရးမားအေၾကာငး သရၾကသည။ အငတာဗးခေသာ အလပသမားမားအနကမ အခ႕က သမဂၢဖြ႕စညးရန

စတ၀ငစားေၾကာငး ေျပာၾကားခသည။

စက႐ ၈ ရအလပသမားမားအား သမဂၢမား၏ အခနးက႑က ေျပာျပခရာ ၎တ႔စက႐တြင သမဂၢဖြ႕စညးရန မျဖစႏငဟ ဆခသည။

အလပသမားမား အေနျဖင သမဂၢဖြ႕စညးရန ႀကးစားပါက အလပျဖတခရမညဟ ယ ၾကညေနၾကသည။ H & M ကမ ဤေတြ႕ရခက

က မစစစႏငခသျဖင CTUM အား လအပသလ စစမးစစေဆးမႈျပလပရန အသေပးၿပးျဖစသညဟ အေၾကာငးျပနခသည။ ၁၉၅

စက႐ ၄ တြငမ စက႐စမအပခပသမားက ဖြ႕စညးေပးထားေသာ အလပသမားသမဂၢတစခရသညဟ အငတာဗးခသည အလပ

သမားမားက ေျပာခၾကသည။ စက႐ ၄ က တ႔ျပနခသညမာ - အဆပါသမဂၢက ဖြ႕စညးရန နငငျခားသား စက႐စမအပခပသမားက

ခြငျပခၿပး သမဂၢကယစားလယမားကလညး အလပသမားမားက ေရြးေကာကတငေျမႇာကထားျခငးျဖစသညဟ ဆသည။ ၁၉၆

195 H&M, “Response to draft version of this report”, 22 December 2016.196 Factory 4, “Response to a draft version of this report”, 5 January 2017.

119

တငၾကားျခငး

အလပအကင(သ႔မဟတ)လပငနးခြငအေျခအေနႏင ပတသက၍ တငၾကားလပါက မညသညေနရာသ႔သြားရမညနညးဟ ေမးခရာ

တြင ႀကးၾကပသ (supervisor) ဆသ႔သြားရန ညႊနၾကားထားေၾကာငး အငတာဗးခသည အလပသမားအမားစက ေျဖၾကားခၾကသည။

အလပသမားအနညးငယသည ဥပေဒႏငအည တငၾကားမႈမား ျပလပနညးက သရထားၾကသည။

စက႐ ၁၁ ရ အလပသမား ၅ ဥးက ၿမ႕နယအလပသမား႐းအေၾကာငးက သရၿပး အကယ၍ အလပသမားျပနာမား ျဖစပြားပါက

ထ႐းသ ႔သြားနငေၾကာငးကလညး သထားသည။ စက႐ ၁၁ တြင “နစနာမႈဆငရာ တငၾကားျခငးလပငနးစဥ” မရသညအတြက

စးရမစရာျဖစသညဟ New Look က SOMO က အေၾကာငး ျပနခသည။ ၁၉၇

စက႐ ၂ ရ အလပသမား ၆ ဥးကမ တငၾကားခကမားက အလပသမားသမဂၢမားက ေျဖရငးေဆာငရြကေပးနငလမမညဟ ဆခၾက

သည။ အခ႕အလပသမားမားကမ တငၾကားလသညမားရပါက မညသ႔ဆသြားရမညက မသရဟဆၾကၿပး အခ႕ကမ တငတနးရန

မျဖစႏငဟ ဆခၾကသည။ တငတနးအေရးဆမႈမား ျပလပခပါက အလပျဖတခရမညျဖစေၾကာငး အလပသမားမားက ေဖာျပခသည။

စက႐ ၈ မ အလပသမားတစဥးက နာမညပကစာရငးသြငးမႈဆငရာ အေလအကငမားပငရေၾကာငး ေျပာၾကားခသည။

197 New Look, “response to draft version of this report”, 6 January 2017.

ျမနမာနငငရ အထညခပစကရတစရ (သေတသနာျပရာတြင ဤစကရမပါ၀ငပါ) Martje Theuws / SOMO

120

“အလပသမား႐းမာ သြားၿပး တငမယေတာမယဆရင အဒအလပသမားဟာ ေနာကဘယစက႐မာမ အလပရေတာမာ မဟတဘးဆၿပး

စက႐လႀကးေတြက အလပသမားေတြက ၿခမးေျခာကတယ”

စက႐ ၈ မ အလပသမားတစဥး

“တငမယေတာမယဆရင အလပျပတၿပပ”

စက႐ ၅ မ အလပသမားတစဥး

၄.၁၁ ။ နဂးခပ မတခကမား

အသေပးခေသာ Buyer မားအနကမ တစ၀ကပငမျပညေသာ Buyer မားႏင သေတသနျပခေသာ စက႐ ၁၂ ႐အနကမ တစ႐ကသာ

SOMO ၏ အစရငခစာအၾကမးက တ႔ျပနမႈေပးခၾကသည။ ကမၸဏ ၅ ခကလညး သေတသနေတြ႕ရခကအခ႕ႏငပတသက၍ တ႔ျပနမႈ

ေပးခသည။ အဆပါ တ႔ျပနခကမားမာ စက႐ ၄၊ ၉၊ ၈၊ ၁၁ ၊ ၅ တ႔ႏငသကဆငေသာ တ႔ျပနခကမားျဖစသည။ SOMO ၏ သေတသန

ေတြ႕ရခကမားထမ အခ႕က အတညျပခၾကသည။ အထးသျဖင အလပသငႏင အစမးခန႔ကာလတြင အလပသမားမားအား အနညးဆး

အခေၾကးေငြ မေပးျခငးႏင စက႐မားရ ကေလးအလပသမားကစၥရပမားႏင ပတသက၍ အတညျပခကေပးခၾကသည။ အသငးအဖြ႕

မားက လြတလပစြာ ဖြ႕စညးခြငမရမႈႏင ပတသကေသာ SOMO ၏ စးရမမႈမားကမ အျပညအ၀ အသအမတမျပခေခ။ သေတသန

ျပခေသာ စက႐ ၁၂ ႐တြင နစနာမႈမားက တငၾကားခြင/ အေရးဆခြငလပငနးစဥမား မရမႈႏငပတသက၍ ဤအစရငခစာတြင ေဖာျပ

ထားေသာလညး ကမၸဏမားက အသအမတျပျခငးမရသညမာ သတထားဖြယရာပင ျဖစသည။ H & M ႏင New Look တ႔ကသာ

လပငနးခြငတြင အလပသမားမား၏ နစနာမႈမားက စက႐ စမအပခပသမားထ တငၾကားႏငမည လပငနးစဥမား မရဟ အဓပၸာယ

သကေရာကနငမည ၿခငေဖာျပခကမား ရခသည။

အခ႕ကမၸဏမားက SOMO ၏ အခ႕ေတြ႕ရခကမားအား မစစစနငခဟ ဆၾကသည။ အခ႕ကမၸဏမားကမ ေနာကထပ ေလလာ

ဆနးစစမႈမား ျပလပသြားမညဟ ေၾကညာခသည။ အခ႕ကမ SOMO ၏ အစရငခစာအၾကမးက လႈ႔ေဆာမႈမားေၾကာင ေလလာ

ဆနးစစမႈမားက စတငေဆာငရြကေနၾကၿပ ျဖစသည။ အခ႕ကစၥရပမားတြင မနကနေသာ ေဆာငရြကခကမားသ႔ ဥးတညလာေနျပ

ျဖစသည။ ယခအေနအထားအထ SOMO ႏင ဤသေတသနက လကတြလပေဆာငခၾကေသာ ပါတနာအဖြ႕အစညးမားအေနျဖင

ၿပးခေသာ လမားအတြငး ကမၸဏမား၏ တးတကေျပာငးလေရးဆငရာ လကေတြ႕လပေဆာငခကမားက ေလလာစစစမႈ မျပႏင

ေသးပါ။

121

၅။ ၀ယသ၏မ၀ါဒမားႏင သြငးအားစကြငးဆကမားအဆငဆငဆငရာ ေရ႕ေဆာငအဖြ႕မား

ဤအခနးတြင ၀ယသကမၸဏမား ( အမတတဆပမားႏင လကလေရာငးကမၸဏမား) ၏ ျမနမာႏငငဆငရာ မ၀ါဒမား၊ အေလအကင

မားႏငပတသကေသာ သတငးအခကအလကမားက ေဖာျပထားပါသည။

အလပသမားသမဂၢမားႏင အလပသမားအဖြ႕မားအေၾကာငး၊ ၎တ႔၏ လပေဆာငခကမားအေၾကာငးႏင ျမနမာႏငငရ IndustriAll

Global Union အေၾကာငးကလညး ေဖာျပၿပး ျမနမာအလပသမားေရြ႕လားမႈမားဆငရာ သတငးအခကအလကမားေပးထားသည။

ဤအခနး၏ အဆးတြငမ သကဆငရာ အထညစကမႈလပငနးမားႏင သကဆငသမားစြာပါ၀ငေသာ သြငးအားစကြငးဆကအဆင

ဆငဆငရာ လႈပရားေဆာငရြကမႈမား (Supply Chain Initiatives) က ေဖာျပထားသည။ အဆပါ Supply Chain Initiatives တြင

ACT၊ BSR ၊ ETI ၊ FLA ၊ FWF ႏင SMART တ႔လညး အပါအ၀ငျဖစသည။

၅.၁။ ၀ယသကမၸဏမား၏ မ၀ါဒမားႏင အေလအကငမား

ေအာကေဖာျပပါ စာပဒမားတြင အခ႕အမတတဆပ (Brand)မားႏင လကလေရာငးသကမၸဏမား၏ မ၀ါဒမားႏင လပေဆာငခကမား

က ေဖာျပထားပါသည။ ျမနမာႏငင၌ထတလပသည အထညအေျမာကအမားက မၾကာေသးမႏစမားမစ၍ ရရေနေသာ၊ သေတသန

ျပခသည စက႐ ၁၂ ႐အနက တစ႐ (သ႔မဟတ) တစ႐ ထကပေသာ စက႐မား၏ ေဖာကသညအျဖစ ေဖာထတေတြ႕ရခေသာ

အမတတဆပမားႏင လကလေရာငးသ ကမၸဏမားအေၾကာငး ျဖစသည။ SOMO ၏ အစရငခစာအၾကမးအေပၚ ေပးပ႔ခၾကေသာ

တ႔ျပနခကမားႏင ထပတးေမးခြနးမားအေပၚ အေျချပၿပး ဤအခနးက တငျပထားပါသည။ ထ႔အျပင အမားသငါ လြယလြယကက

ရရႏငေသာ သတငးအခကအလကမားကလညး အသးျပၿပး ျပညစေအာင တငျပထားသည။ SOMO အား သတငးအခကအလကမား

မေ၀ခေသာ ကမၸဏမားအေနျဖင မမေ၀ေသာ ကမၸဏမားႏငစာလင ေ၀ဖနခကမားက ပမရငဆငႀကေတြ႕ရမညျဖစသည။ ပြငလငး

ျမငသာမႈရျခငးႏင တြလကပါလာေသာ စာမကႏာတစခဟ ဆလငလညး ဆနငေပသည။

၅.၁.၁ ။ C & A ၁၉၈

ျမနမာႏငငတြင အထည စတငထတလပခသညႏစ - ၂၀၁၄ ခႏစ

ျမနမာႏငငတြင အထညထတလပရျခငး အေၾကာငးရငး - C & A ၏ ေရရညအထညသြငးသ (Suppliers) မား အနက တ႐တ၊

ေဟာငေကာင၊ ကရးယား ႏင အငဒနးရား Supplier မားသည ျမနမာႏငငတြင စက႐မား စတငတညေထာငလာသညဟ C & A က

ဆသည။ အာရရ အခ႕ေသာႏငငမားႏငစာလင ျမနမာႏငင၏ အခြနကငးလြတခြငအေျခအေနေၾကာင Suppliers မားက ျမနမာႏငင

က စတ၀ငစားလာၾကသည။ ၁၉၉ ထ Suppliers မားက C & A အား ျမနမာႏငငတြင အထညေအာဒါမာယရန အဆျပခၾကသည။

လကရအခန အထ C & A ၏ Supplier ျဖစသည ရနကနရ စက႐တစခမ မနေနဂာတစဥးႏင SOMO က ေတြ႕ဆခသည။ ၎၏

အဆအရ ျမနမာႏငငတြင စက႐တစခဖြငလစရန C & A က ၎တ႔က အားေပးခၿပး အနညးဆး တစႏစ အထညေအာဒါမာယမညဟ

လညး ကတျပခသညဟ သရခရသည။ ၂၀၀

198 Based on C&A’s reaction to a draft version of this report, 30 December 2016.199 C&A in an e-mail to SOMO, 13 January 2017.200 Meeting between SOMO and C&A, March 2016,Yangon, Myanmar.

122

C & A ၏ ျမနမာႏငငရ Supplier အေရအတြက - ၂၀၁၆ ခႏစတြင C&A က ၎တ႔၏ Supplier စာရငးက အမားသေအာင ထတျပန

ေၾကညာခသည။ ျမနမာႏငငတြင C & A ၏ Supplier အေရအတြက ၁၅ ခရသည။ ၂၀၁၆၊ ဒဇငဘာလတြင ထတျပနေၾကညာေသာ

Supplier စာရငးအရ လကရတြင ျမနမာႏငင၌ C & A ၏ Supplier အေရအတြက ၁၁ ခ ရသည။ C & A အေနျဖင ျမနမာႏငငတြင

အထညထတလပမႈ ျမႇငတငရန၊ စက႐အေရအတြက တးခ႕ရနႏင ထတလပေသာ ထတကနအမးအစားမားကလညး တးခ႕ရန

ေဆာငရြကသြားမညဟ SOMO က အသေပးခသည။ ၂၀၁၆၊ ဇြနလ က ထတျပနေၾကညာေသာ Supplier စာရငးထရ စက႐အခ႕မာ

၂၀၁၆၊ ဒဇငဘာ ေၾကညာခက၌ မပါရေတာေၾကာငး ေတြ႕ရခသည။ C & A ၏အဆအရ စက႐ တစ႐သည C & A ၏ အခနသတမတ

ခကအတြငး အထညမသြငးနငဟ သရရသည။ အျခားစက႐ ၂ ႐မာမ စာရငးစစရလဒမား မေကာငးသျဖင အထညမာယမႈ ဆငးငခ

သညဟ C & A က ဆသည။

ကမၸဏက ျမနမာႏငငရ ၎တ႔၏ Supplier အမညမားႏင တညေနရာက SOMO အားေျပာၾကားမႈ - ရခသည ( C & A ၏ Supplier

စာရငး ထတျပနေၾကညာခက)။ ထ႔အျပင C & A က ျမနမာႏငငရ ၎တ Supplier မား၏ စက႐ ၄ ႐က ေလလာရန SOMO အား

ဖတေခၚခသည။ Chinadawn အထညစက႐၊ Mingalar Sumbiri အထညစက႐၊ Myue & Sue ႏင Tristate ျမနမာ စက႐တ႔ ျဖစ

သည (ဤစက႐မားမာ သေတသနျပရာတြင မပါ၀ငခပါ)

စးပြားေရးလပငနးမားေၾကာင လ႔အခြငအေရးဆငရာ အေျခအေနမားအေပၚ ဆးကးသကေရာကမႈ ရ၊ မရက အခနႏငတစေျပးည

ေလလာဆနးစစ အေကာငအထညေဖာမႈျပလပျခငး (Due Diligence) – C & A က ၎တ႔၏ ယၾကညရေသာ၊ စနစတကဖြ႕စညး

ထားေသာ၊ ေရရည Supplier မားႏငသာ အထညထတလပမညဟဆသည။ လကေတြ႕တြင ျမနမာႏငငရ ႏငငျခားသားပင အထည

အထညခပစကရအလပသမားမား မနကခငးတြင စကေလျဖင ၎တ ရြာမ အလပသ သြားေနစဥ။ DeCicca/ MAKMENDE

123

ခပစက႐မားႏငသာ လကတြ အထညထတလပမညဟ ဆလျခငးျဖစသည။ ျမနမာႏငငရ အခကအခႏင စနေခၚမႈမားက C & A က

ဤနညးလမးျဖင အေျဖရာျခငး ျဖစေပသည။

မၾကာေသးေသာအခနက C & A ၊ IndustriAll Global Union ႏင ျမနမာႏငငရ ၎တ႔ႏင လကတြေဆာငရြကေနသမား၊ ျမနမာ

အထညခပလပငနးရငမားအသငး၊ အျပညျပညဆငရာ အလပသမားအဖြ႕အစညး (ILO) ႏင ျမနမာအစးရတ႔ပါ၀ငေသာ ေတြ႕ဆ

ေဆြးေႏြးမႈတစခ ပထမအႀကမျပလပခသညဟ C & A က ေဖာျပခသည။ ေဆြးေႏြးပြ၏ ရညရြယခကမာ လပငနးပတ၀နးကင

အေျခအေန ပမေကာငးမြနလာေရးက ထထေရာကေရာက ေဆာငရြကနငရနအတြက ျမနမာႏငင၏ လအပခကမားက ေဖာထတရန

ျဖစသည။ ၂၀၁ ယခအေနအထားအထ ျမနမာႏငင တငးႏင ျပညနယအသးသးရ သကဆငသမားႏင ခတဆကမႈမာ အလြနအားနညး

ေနေသးသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ ကမၸဏမားက ျမနမာႏငငက အမနတစကယ ကနထတလပႏငေသာ ႏငငအျဖစ ရငးႏးျမႇပႏမႈ

ျပသင၊ မျပသင အရငစဥးစား ဆးျဖတၿပးမသာလင ၎တ႔၏ ရငးႏးျမႇပႏမႈမားက ျမနမာႏငငတြင စတငျပလပမညဟ ဆထားေသာ

ေၾကာင ျဖစသည။ ၂၀၂

ထ႔အျပင ၂၀၁၆ ၊ ဒဇငဘာလ၌ C & A က ၀နထမးကးေယာကရေသာ ႐းတစခက ျမနမာႏငင၌ ေနာကလ အနညးငယအတြငး

ဖြငလစမညဟ ေၾကညာခသည။ ဤသ ဖြငလစျခငးအားျဖင C & A ကမၸဏအေနျဖင ျမနမာႏငငတြငး အေျခအေနမားက ပမနားလည

လာၿပး အထညစက႐မားႏင နးကပစြာအလပလပလာႏငကာ အဓကျပနာမားက ေျဖရငးရန ကညႏငမညျဖစသညဟ C & A က

ေျပာၾကားခသည။

လပငနးခြငအေျခအေန ေလလာေစာငၾကညျခငး - ဤအစရငခစာက ေရးသားေနခန၌ ျမနမာႏငငတြင C & A ၏ ၀နထမး မရေသးပါ။

ယခအေျခအေနတြင C & A ၏ ျမနမာႏငငရ Supplier စက႐မားတြင လမႈလကနာျခငးဆငရာ စာရငးစစမႈက ဘဂၤလားေဒရစာရငးစစ

အဖြ႕မ ျပလပခသည။ စာရငးစစမားက စက႐မားသ႔ လညလညစစေဆးခၾကၿပး စက႐တြငး၌ အလပသမားမားအား အငတာဗး

ျပလပခသည။ အဆပါအငတာဗးမားက ဘဂၤလားေဒရ စာရငးစစအသငးက စကားျပန၏ အကအညျဖင ျပလပချခငးျဖစသည။

ျမနမာႏငငတြင ေတြ႕ရရေသာ အဓကျပနာမား - ျမနမာႏငငတြင တးတကေျပာငးလမႈမား ျဖစေပၚလာေစရန အဓက ဥးတည

ရမညအရာမာ အေဆာကအအဆငရာ ေဘးကငးလၿခေရး (Building Safety) ႏင လပငနးခြငကနးမာေရးႏင ေဘးကငးလၿခေရး

(Occupational Health and Safety) တ႔ျဖစသညဟ C & A က SOMO အား အသေပးခသည။ အဆပါအခကမားက လပေဆာငရန

အနညးငယေသာ အားထတမႈသာ လအပသညဟ အမားကထငျမငေနၾကသည။ ထ႔အျပငလြတလပစြာ အဖြ႕အစညးဖြ႕စညးခြင၊

စေပါငးအေရးဆမႈမား ျပလပခြင (အလပရင-အလပသမား ညႇႏႈငးခြင)၊ လပအားခႏင အလပခနမား အေပၚတြငလညး C & A က

အဓကထား ဥးတညလသည။ ဤအခကမားမာ C & A အေနျဖင ရငဆငေျဖရငးရမည ပမကယျပန႔ေသာ စနေခၚမႈမားျဖစေပသည။

C&A အေနျဖင ျပညတြငးျပညပရ သကဆငသမား (အျခား လကလေရာငး ကမၸဏမား၊ ILO ၊ Industri All) ႏငလညး ပးေပါငးေဆာင

ရြကလသည။ ACT ၏ “လေလာက သငတငေသာ လပအားခဆငရာ အစအစဥမား” က လကေတြ႕အေကာငအထညေဖာမည

ဒတယႏငငအျဖစ ျမနမာႏငငအား ထညသြငးရန ACT က C & A က တြနးအားေပးခသညဟ ဆသည။ ၀ယယျခငး အေလအကင

ဆငရာ ခးေဖာကမႈမားရပါက အျမနဆး အေရးယေဆာငရြကမႈမား ရသငၿပဟလညး C & A က ဆကလကေဖာျပခသည။ ၂၀၃

201 2C&A, “letter to SOMO in response to a draft version of this report”, 30 December 2016.202 Meeting between SOMO and C&A, March 2016,Yangon, Myanmar203 C&A in an e-mail to SOMO, 13 January 2017.

124

စက႐ဆငရာေတြ႕ရခကမားအေပၚ တ ျပနမႈ - ၂၀၁၆ ၊ ဇြနလက ထတျပနခေသာ C & A ၏ Supplier စာရငး၌ စက႐ ၈ ပါ၀ငခေသာ

လညး ၂၀၁၆ ၊ ဒဇငဘာတြင ထတျပနခေသာ C & A ၏ ျပျပငထားသည စာရငးတြငမ မပါ၀ငေတာေပ။ C & A က ရငးျပသညမာ

၂၀၁၅၊ ႏ၀ငဘာလတြင စက႐ ၈ ၌ စာရငးစစမႈ ႏစႀကမျပလပခၿပး ေကနပဖြယရာမရေသာ အေျခအေနမားေၾကာင စက႐က ဆငးင

ထားခသည။ မားယြငးမႈမားက ျပနလညျပငဆငေဆာငရြကမႈမားၿပးေျမာကသညဟ အတညျပၿပးသညအထ အထညထတလပမႈ

မားက ရပဆငးခသညဟ C & A က ဆခသည။ စက႐ ၈ အေနျဖင စက႐အသစတစခတညေဆာကေနၿပး အဆပါ စက႐သစတြင

စခနစညႊနးမားျပညမေအာင ျမႇငတငေဆာငရြကမညဟလညး C & A က ေျပာၾကားခသည။ စက႐ ၈ က ယခ အေျခအေနအထ

Supplier စာရငးမ ပယထားေသာလညး အဆပါစက႐တြင ျပနာရပမားက ေျဖရငးႏငၿပဟ စာရငးစစက အတညျပသညအခန

တြင C & A က အထညထတလပမႈမား ျပနလညစတငမညျဖစသည။ အျခားဆငးငခေသာ စက႐မား၊ စက႐ ၈ ၏ ခးေဖာကမႈမားႏင

ပတသက၍ C & A က ေနာကထပ သတငးအခကအလကမား မေပးခပါ။

၂၀၁၇၊ ပထမ ၃ လ၌ C & A ၊ H & M ၊ ILO ႏင ဆြဒငဖြ႕ၿဖးေရးပးေပါငးေဆာငရြကမႈ (Swedish Development Cooperation- SIDA)

တ႔ပးေပါငးျပလပသည အစအစဥတစခ စတငမညဟလညး C & A က ေၾကညာခသည။ ရညရြယခကမာ ဆငးရမြေတမႈကေလာခရန၊

အမးသမးအလပသမားမားအား စြမးေဆာငရည ျမႇငတငေပးရန၊ အလပအကငစာခပႏငပတသကေသာ တးတကမႈမားေဖာေဆာငရန

ႏင လမႈဆငရာ ေဆြးေႏြးမႈမား တးတကလာေစရနျဖစသည (ပမသရလပါက အပငး ၅.၂.၇ တြင ၾကညပါ)။

၅.၁.၂။ Deuter ၂၀၄

ျမနမာႏငငတြင အထည စတင ထတလပခသညႏစ - ၂၀၁၅

ျမနမာႏငငတြင အထညထတလပရျခငး အေၾကာငးရငး - Deuter က Supplier စက႐ ၂ ႐ႏငသာ အလပလပသည။ ဗယကနမ

Supplier ႏင ထင၀မ Supplier တ႔ ျဖစသည။ Deuter ႏင ၁၂ ႏစတာ လကတြလပကငခေသာ ထင၀မ Supplier က ၂၀၁၅ ခႏစ

တြင ျမနမာႏငင၌ စက႐ ၂ ႐ တညေထာငခသည။ ထ႔ေၾကာင Deuter အေနႏငလညး ၎၏ အထညထတလပမႈအခ႕က ျမနမာ

ႏငင၌ ျပလပရန ဆးျဖတခသည။

Deuter ၏ ျမနမာႏငငရ Supplier အေရအတြက - တစခ

ကမၸဏက ျမနမာႏငငရ ၎တ႔၏ Supplier အမညမားႏင တညေနရာက SOMO အားေျပာၾကားမႈ - ရသည။

204 Based on Deuter’s response to a draft version of this report, 4 January 2017.

125

စးပြားေရးလပငနးမားေၾကာင လ႔အခြငအေရးဆငရာ အေျခအေနမားအေပၚ ဆးကးသကေရာကမႈ ရ၊ မရက အခနႏငတစေျပးည

ေလလာဆနးစစ အေကာငအထညေဖာမႈျပလပျခငး (Due Diligence) - Deuter အေနျဖင ေရရညလပငနးလကတြေဆာငရြကမႈ

မားကသာ အေလးေပးသညအတြက ျဖစႏငသေရြ႕ ၎၏ Supplier မားႏငသာ အလပလပရနႀကးစားေၾကာငး ေဖာျပခသည။

Supplier ႏစခႏငသာ Deuter လကတြ အလပလပလာခသညမာ ဆယစႏစတစခ ေကာလာၿပျဖစသည။ Deuter ၏ Due Diligence

လပငနးစဥအတြက ဤသ ေရရညလကတြေဆာငရြကမႈက အလြနအေရးပါသညဟ ဆသည။ ထ႔အျပင Deuter ၏ စမခန႔ခြမႈအသငး၊

အရညအေသြးဆငရာ မနေနဂာ၊ ေကာပရတတာ၀နမားဆငရာ မနေနဂာႏင ထပတနး စမခန႔ခြမႈအဖြ႕တ႔ကလညး Deuter ၏ Supplier

စက႐မားသ႔ ပမန ေလလာစစေဆးၾကေၾကာငး သရရသည။ စက႐မား၏ စမခန႔ခြမႈဆငရာအဖြ႕မားကလညး ဂာမနႏငငရ Deuter

႐းခပသ႔ လာေရာကေလလာၾကၿပး ျပနာရပမားက ထပတနးစမခန႔ခြအဖြ႕ႏင ေဆြးေႏြးတငပငမႈမား ျပလပၾကသည။ ဖ၀ ေဖာင

ေဒးရငးႏငအတ မခမႈကငးေသာ စာရငးစစျခငး၊ မားယြငးေဆာငရြကခကမားက မနကနေအာင ျပနလညေဆာငရြကေနမႈမားအေပၚ

ေလလာေစာငၾကညျခငး တ႔ကလညး Deuter က ျပလပသည။ ထ႔အျပင နငငအေနအထားအလက အလပသမားမားႏင စက႐

စမအပခပသမားက သငတနးေပးျခငးျဖင Supplier မား၏ စြမးရညျမငတကလာေစရန ျပလပခသည။

လပငနးခြငအေျခအေန ေလလာေစာငၾကညျခငး - Deuter ၏ ေလလာေစာငၾကညမႈ၊ စာရငးစစမႈႏင ကစားမႈဆငရာ လပငနးစဥမား

သည Fair Wear Foundation ၏ စစစအတညျပျခငးစနစေပၚတြင အေျချပသည။

ျမနမာႏငငတြင ေတြ႕ရရေသာ အဓကျပနာမား - ျမနမာႏငငရ အထညခပစက႐မားတြင လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကႏငေျခမား

ျမငတကေနေၾကာငး သတျပမသညဟ Deuter က ဆခသည။ ေအာကေဖာျပပါ ကစၥရပမားက Deuter က မးေမာငးထးျပခသည။

- ရညလားလေသာ အလပခနမား

- သမဂၢအဖြ႕၀ငမားႏင ဆႏၵထတေဖာမႈဆငရာ ေခါငးေဆာငမားက ႏပကြပျခငး

- လပငနးခြငအေျခအေနမား ဆးရြားျခငး

- ကေလးအလပသမား

- ႏႈတျဖင ေစာကားမႈ

- စက႐မားတြင ကနးမာေရးႏင လပငနးခြငေဘးကငးလၿခမႈဆငရာ စခနစညႊနးမား နမကျခငး

- အလပရငႏင သမဂၢမားၾကားတြင ေကာငးမြနေသာလမႈဆငရာ ေဆြးေႏြးမႈမားမရျခငး

စက႐ဆငရာေတြ႕ရခကမားအေပၚ တ႔ျပနမႈ - စက႐ ၅ မအထညထတလပေပးျခငးမရဟ Deuter က ဆခသည။ သ႔ေသာ စက႐ ၅

ႏင ၀ငးျခတစခတညးတြငရေသာ၊ စက႐ ၅ ႏင ကမၸဏတေသာ အျခားစက႐ တစခကမ အထညထတလပေပးေနသညဟ ဆသည။

ဤစက႐ႏစခလးက Fair Wear Foundation က ၂၀၁၆၊ ေမလ၌ စာရငးစစမႈ ျပလပခသည။ Deuter ၏ ေျပာၾကားခကအရ အဆပါ

Fair Wear Foundation ၏ စာရငးစစရလဒမားကမ SOMO မေရးသားေဖာျပထားေသာ စက႐၏ လပငနးခြငအေျခအေနမားက

အတညျပျခငးမရခဟ သရရသည။ စက႐တြင ငယရြယေသာအလပသမားအား အလပခန႔ထားမႈဆငရာ SOMO ၏ ေတြ႕ရခကအား

Fair Wear Foundation ၏ စာရငးစစက အတညမျပခေခ။ ၎တ႔စာရငးစစေနသည ကာလအတြငး ေတြ႕ရခရသည အငယဆး

အလပသမားမာ အသက ၁၈ ႏစရၿပဟ ဆသည။ Deuter ၏ လမႈဆငရာ အစရငခစာ ( ၂၀၁၅၊ ဇလငမသည ၂၀၁၆၊ ဇြနလ အထ)

၌ စာရငးစစျပလပရာမ ေတြ႕ရခကရလဒမားက အကဥးခးေဖာျပထားေပသည။

126

၅.၁.၃ ။ Gaastra ၂၀၅

ျမနမာႏငငတြင အထည စတင ထတလပခသညႏစ - ကမၸဏက မညသညသတငးအခကအလကမ မေပးခပါ။

ျမနမာႏငငတြင အထည စတငထတလပရျခငး အေၾကာငးရငး - ကမၸဏက မညသညသတငးအခကအလကမ မေပးခပါ။

Gaastra ၏ ျမနမာႏငငရ Supplier အေရအတြက- ကမၸဏက မညသည သတငးအခကအလကမ မေပးခပါ။

ကမၸဏက ျမနမာႏငငရ ၎တ႔၏ Supplier အမညမားႏင တညေနရာက SOMO အားေျပာၾကားမႈ - မရပါ။

လပငနးခြငအေျခအေန ေလလာေစာငၾကညျခငး - Gaastra သည ‘စးပြားေရးလပငနးမား၏ လမႈဆငရာ လကနာေရးလႈပရားမႈ (BSCI

– Business Social Compliance Initiative)’ ၏ အဖြ႕၀ငျဖစသည။ BSCI ၏ နညးလမးမားႏငအည တတယအဖြ႕အစညးမ စာရငး

စစျခငးမားက ျပလပသည။ အဆပါ စာရငးစစမႈမားက Gaastra ၏ ေတာငးဆမႈျဖင SGS ကျပလပေနသညဟ ေရးသားေဖာျပခ

သည။ မားယြငးေသာ လပေဆာငခကမားက ေတြ႕ရပါကလညး ျပျပငေျပာငးလမႈမားျပလပျခငး ရ၊ မရ သရႏငရနအတြက ပမန

ေလလာေစာငၾကညမႈမား ျပလပလကရသညဟ Gaastra က ဆခသည။

205 Based on Gaastra’s response to a draft version of this report, 16 December 2016.

အထညခပစကရ အလပသမားမား အလပ၀ငရနအတြက မနကအေစာတြင စကရသ လမးေလာကလာစဥ။ Lauren Decicca / MAKMENDE

127

ျမနမာႏငငတြင ေတြ႕ရရေသာ အဓကျပနာမား - ကမၸဏက မညသည သတငးအခကအလကမ မေပးခပါ။

စးပြားေရးလပငနးမားေၾကာင လ႔အခြငအေရးဆငရာ အေျခအေနမားအေပၚ ဆးကးသကေရာကမႈရ၊မရက အခနႏငတစေျပးည

ေလလာဆနးစစ အေကာငအထညေဖာမႈျပလပျခငး (Due Diligence) - ကမၸဏက မညသည သတငးအခကအလကမ မေပးခပါ။

စက႐ဆငရာေတြ႕ရခကမားအေပၚ တ႔ျပနမႈ - Gaastra (Doniger ဖကရငအပစ၏ အစတအပငးတစခ) က စက႐ ၁၂ တြင အထည

ထတလပေနေၾကာငး အတညျပခကေပးခသည။ ကမၸဏ၏ စာရငးစစမႈေၾကာင စက႐ ၁၂ တြင တးတကေျပာငးလမႈမား ျဖစေပၚ

လာေအာင လပေပးသငေၾကာငး Gaastra က သတထားမလာသည။ ျပနာရပမားက ေျဖရငးႏငရန စတငစစဥေဆာငရြကေနၿပ

ဟလညး ဆခသည။

သ႔ေသာလညး စက႐မားဆငရာ SOMO ၏ေတြ႕ရခကမားအား တ႔ျပနမႈေပးရနကမ Gaastra ကမၸဏက ျငငးဆနခသည။ Gaastra

အေနျဖင BSCI ကသာ တာ၀နခမညျဖစသညဟလညး ဆခသည။ စက႐မားအား အစရငခစာေပးပ႔ချခငးသည ကမၸဏ၏ အားထတ

မႈမားက အေထာကအကျဖစေစသညအတြက SOMO က ေကးဇးတငေၾကာငး Gaastra က ေျပာၾကားခသည။

၅.၁.၄ ။ H & M ၂၀၆

ျမနမာႏငငတြင အထည စတင ထတလပခသညႏစ - ၂၀၁၃

ျမနမာႏငငတြင အထညစတငထတလပရျခငး အေၾကာငးရငး - H & M သည လပငနးတးခ႕လ သညကမၸဏျဖစသညအားေလာစြာ

ျဖစႏငေျခရေသာ အထညထတလပသညေစးကြကမားက အစဥအၿမ ရာေဖြေနေလရသည။ ျမနမာႏငငသည ကာလအတနၾကာ

အထညထတလပခၿပးျဖစ၍ အခ႕ေသာ ထတကနမားအတြက ေကာငးမြနေသာကြမးကငမႈမား တညရေနၿပျဖစသညဟ H & M က

ဆခသည။

H & M ၏ ျမနမာႏငငရ Supplier အေရအတြက - အထညထတလပေနသညစက႐ ၂၆ ႐ ႏင ကနၾကမးမားကျပငဆငေသာ စက႐

၁၂ ႐ရသညဟ H & M က ထတျပနေၾကညာေသာ Supplier စာရငးတြင ေဖာျပထားသည။ ၂၀၇

ကမၸဏက ျမနမာႏငငရ ၎တ႔၏ Supplier အမညမားႏင တညေနရာက SOMO အားေျပာၾကားမႈ - ရသည (H & M က ထတျပန

ေၾကညာေသာ Supplier စာရငး)

စးပြားေရးလပငနးမားေၾကာင လ႔အခြငအေရးဆငရာ အေျခအေနမားအေပၚ ဆးကးသကေရာကမႈရ၊မရက အခနႏငတစေျပးည

ေလလာဆနးစစ အေကာငအထညေဖာမႈျပလပျခငး (Due Diligence) - ေစးကြကတစခတြင အထညထတလပမႈ မျပလပမ

စးပြားေရးႏင ေရရညတညတမႈဆငရာ အေျခအေနမားက သရႏငရနအတြက ‘ဆး႐ႈးႏငေျခဆငရာ ေလလာဆနးစစမႈ’ က H & M က

206 Based on H&M’s response to a draft version of this report, 22 December 2016.207 H&M, “Supplier List”, no date, <http://sustainability.hm.com/en/sustainability/downloads-resources/resources/supplier-list.html> (13 January 2017).

128

ျပလပေလရသည။ ျမနမာႏငငတြငလညး အဆပါေလလာဆနးစစမႈက H & M က ျပလပခသည။ ေဒသဆငရာ အရပဖကအဖြ႕

အစညးမား၊ အစးရ၊ စကမႈလပငနးဆငရာဥးေဆာငသမားႏင ေတြ႕ဆျခငး ၊ ျမနမာႏငငရ လပငနးပတ၀နးကငက ပမသရရနအတြက

စက႐မားသ႔ သြားေရာကေလလာျခငးႏင အခြငအလမးႏင စနေခၚမႈမားက အတြငးကကေလလာ ဆနးစစျခငးမားျပလပခသည။ H

& M ႏင လကတြအလပလပရနအတြက H & M ၏ ‘ေရရညတညတမႈဆငရာ အေလးေပးေဆာငရြကမႈႏင ကင၀တစညးကမးမား’

က Supplier မား အေနျဖင လကမတထးလကနာရန လအပသည။ ျမနမာႏငငတြငမ Supplier မားအေနျဖင ၎အခကက လကနာ

ရနသာမက အျခား၀ငခြငဆငရာ လအပခကမားက H & M က ခမတထားသည။ လအပခကမားအနက ေျမႏငသကဆငေသာ

Due Diligence သည တစခက အပါအ၀င ျဖစသည။ ျမနမာႏငင၏ အထးစးပြားေရးဇနမားတြငရေသာ စက႐မားႏင အလပလပ

မညမဟတဟ H & M က SOMO က အသေပးခသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ အထးစးပြားေရးဇနမား တညေထာငမႈသည ေျမ

အခြငအေရးဆငရာ ျပနာမားႏင ဆကစပေနေသာေၾကာင ျဖစသည။ ၂၀၈

လပငနးခြငအေျခအေနေလလာေစာငၾကညျခငး - H & M ၏ ေရရညတညတမႈဆငရာျပညတြငးအဖြ႕တစဖြ႕ ျမနမာႏငငတြငရသည။

စက႐တငးက တစႏစလင ၄ ႀကမ သြားေရာက ေလလာစစေဆးမႈမား ျပလပသညဟ H & M က ဆသည။ Supplier မား၏ ေရရည

တညတမႈဆငရာ ေဆာငရြကခကမားႏင စြမးေဆာငႏငမႈမားက ေလလာေစာငၾကညရနႏင ေထာကပမႈမားေပးႏငရန H & M ႐းတြင

အဓက Supplier စက႐မား၏ စမခန႔ခြသမားႏင သးလတစႀကမ ေတြ႕ဆမႈမားျပလပသည။ အလပသမားမား၏အသက ၾကားႏငရန

အတြက အလပသမားသမဂၢမား၊ ျပညတြငး အစးရမဟတေသာအဖြ႕အစညးမားႏငလညး ပမနဆကသြယမႈရသညဟ H & M က

ေဖာျပခသည။

ျမနမာႏငငတြင ေတြ႕ရရေသာ အဓကျပနာမား - စက႐စမခန ခြသမားႏင အလပသမားမားအၾကားတြင လမႈဆငရာေဆြးေႏြးမႈမား

အားနညးေနၿပး ငယရြယေသာအလပသမားမားအား အကာအကြယေပးျခငး အေျခအေနသညလညး စးရမဖြယ ျဖစေနသည။ ျမနမာ

ႏငငရ H & M အထညစက႐တငးတြင သငတနးမားေပးရနႏင ေလလာအကျဖတမႈျပလပရနအတြက တ႐တအတငပငခကမၸဏ

တစချဖစသည ‘ကေလးအခြငအေရးမားႏင စးပြားေရးလပငနးမား၏ လမႈတာ၀နကမၸဏ ( Center for Child Rights and Corporate

Social Responsibility – CCRCSR)’ ႏင H & M က လကတြလပကငေနသည။ ငယရြယေသာအလပသမားမားအား ထထေရာကေရာက

အကာအကြယေပးရနႏင မနကနေသာမတပတငကငေဆာငထားသ အလပသမားမားကသာ ငားရမးရန စက႐လ႔စြမးအားအရငးအျမစ

စမခန႔ခြသမားအား သငတနးမားေပးရနလအပေနသညဟ H & M က ေရးသား ခသည။

သငေလာလေလာကမႈရေသာအခေၾကးေငြသည အထညခပလပငနးတြင အျဖစအမားဆး စနေခၚမႈတစရပ အေနျဖငရေနေၾကာငး

H & M က ေဖာျပခသည။ ၂၀၁၇ ၌ ျမနမာႏငငရစက႐ ၁၀ ခတြင သငေလာလေလာကမႈရေသာ အခေၾကးေငြနညးလမးက အေကာင

အထညေဖာမညျဖစၿပး ၂၀၁၈ တြငမ မဟာဗဟာဆငရာ Supplier မားအားလးအတြက သငေလာလေလာကမႈရေသာ အခေၾကးေငြ

နညးလမးက စတငအေကာင အထညေဖာမညဟ H & M က ေရးသားေဖာျပခသည။ ျမနမာႏငငရ H & M ၏ Supplier မားအားလး

အေနျဖင အလပသမားမားအား အနညးဆးလပအားခ တစေန႔လင ၃၆၀၀ ကပ (ဤအစရငခစာ ေရးေနခနတြင ၂.၄၈ ယ႐) က

မျဖစမေန ေပးရန H & M က ေမာလငသည။ Suppliers မားက အလပသငႏင အစမးခန႔ကာလအတြက ေပးေသာ ၃၆၀၀ ေအာက

ေလာနညးသည အခေၾကးေငြက H & M က သေဘာတလကချခငး မရေပ။ ၂၀၉

208 Conversation between SOMO and H&M, September 2016.

209 Conversation between SOMO and H&M, September 2016.

129

စက႐ဆငရာေတြ႕ရခကမားအေပၚ တ႔ျပနမႈ - SOMO ၏ သေတသန အစရငခစာအၾကမးက ရရၿပးေနာကပငး ၂၀၁၆၊ ဒဇငဘာ၊

၁၉ ရကေန႔တြင H & M က စက႐ ၉ ႏင ၈ သ႔ သြားေရာကေလလာစစေဆးခသည။ အလပသမားမားႏင စက႐စမအပခပသမားက

အငတာဗးခၿပး မတတမးမတရာမားကလညး စစေဆးခသည။ စက႐ဆငရာေတြ႕ရခကမားႏငပတသက၍ H & M ၏ တ႔ျပနမႈက

အခနး ၄ တြင ေဖာျပထားပါသည။

၂၀၁၆၊ ေအာကတဘာႏင ႏ၀ငဘာတြင H & M က ကယပငေလလာဆနးစစမႈမားက ျပလပခသည။ စက႐တငးရ လ႔စြမးအားအရငး

အျမစဌာနမ မတတမးမားက စစေဆးခသည။ H & M သည အဆပါ ေလလာဆနးစစမႈ၏ရလဒမားက SOMO ႏင မေ၀ျခငး မျပ

လပခေပ။ သ႔ေသာလညး အလပသမားမားအေနျဖင မနကနေသာ မတပတငမားမရပါက ရရလာေအာင အခြငအလမးမားဖနတး

ေပးႏငရန H & M အေနျဖင စက႐မားႏင ေဆြးေႏြးေနသညဟ ဆခသည။

၅.၁.၅ ။ Muji ၂၁၀

ျမနမာႏငငတြင အထည စတင ထတလပခသညႏစ - ၂၀၁၅

ျမနမာႏငငတြင အထည စတငထတလပရျခငး အေၾကာငးရငး - ျမနမာနငငတြင အလပသမားမား ေပါမားျခငးႏင ႏငင၏ လပအားခ

ႏႈနးထားသည အလပ၏ အရညအေသြးႏင ကကညမႈရျခငးတ႔ေၾကာင အထညစတငထတလပရန ကမၸဏက ဆးျဖတခသည။ ထ႔အျပင

တ႐တအထညစမားက အသးျပသညတငေအာင အခြနေလာေပါေပးရန ေလာကထားနငသည။ ေနာကဆးတစခကအေနျဖင -

ျမနမာႏငငသည လမႈတညၿငမမႈမားႏင လၿခမႈရေသာ ဗဒၶဘာသာႏငငတစချဖစေသာေၾကာင Muji အေနျဖင ျမနမာႏငငတြင အထည

စတငထတလပရန ဆးျဖတခသညဟ ဆသည။

Muji ၏ ျမနမာႏငငရ Supplier အေရအတြက - ၆ ခ

ကမၸဏက ၎တ႔၏ ျမနမာႏငငရ Supplier အမညမားႏင တညေနရာက SOMO အားေျပာၾကားမႈ - ရသည

စးပြားေရးလပငနးမားေၾကာင လ အခြငအေရးဆငရာ အေျခအေနမားအေပၚ ဆးကးသကေရာကမႈရ၊မရက အခနႏငတစေျပးည

ေလလာဆနးစစ အေကာငအထညေဖာမႈျပလပျခငး (Due Diligence) - “တးတကမႈေတြ၊ ျပျပငေျပာငးလမႈေတြ အမနတစကယ ရ၊

မရ ေသေသခာခာသရဖ႔အတြက တညရၿပး စက႐ေတြက တစႏစတစႀကမ ပတ၀နးကင၊ အလပသမား၊ ေဘးကငးလၿခေရး စမ

ခန႔ခြမႈဆငရာ ေမးခြနးေတြက ေျဖခငးပါတယ။

လပငနးခြငအေျခအေန ေလလာေစာငၾကညျခငး - Muji ႏင စးပြားေရးပါတနာမားက ကာလအပငးအျခားအလက လပငနးခြင အေျခ

အေနမားက ေလလာေစာငၾကညျခငး၊ Muji ၏ အရညအေသြးစမခန႔ခြမႈဆငရာ၀နထမးမားက သးလတစႀကမ ေလလာစစေဆးျခငး၊

Muji ၏ အေရာငးျမႇငတငေရးဆငရာ ေခါငးေဆာငမ ေျခာကလတစႀကမ စက႐မားသ႔ ေလလာစစေဆးျခငးမား ျပလပသည။

210 Based on Muji’s response to a draft version of this report, 30 December 2016.

130

ျမနမာႏငငတြင ေတြ႕ရရေသာ အဓကျပနာမား - နငငျခားအ၀ယကမၸဏမားက ျမနမာႏငငအေပၚ ပမစတ၀ငစားလာၾကသည

အတြက အနာဂတတြင အလပသမားရားပါးမႈျပနာ ႀကရႏငသညဟ Muji က ခန႔မနးသည။

စက႐ဆငရာေတြ႕ရခကမားအေပၚ တ႔ျပနမႈ - စက႐ ၄ ႏင ၉ က အထညထတလပေပးေနသညဟ Muji က အတညျပခကေပး

ခသည။ သ႔ပါေသာလညး Muji သည ကနသြယေရးကမၸဏတစခမတစဆင အလပလပျခငးျဖစၿပး ျမနမာႏငငရ စက႐မားႏင

တက႐ကဆကသြယမႈမရဟ ဆသည။ စက႐ ၄ ႏင ၉ တြငေတြ႕ရခရေသာ ေတြ႕ရခကမားႏငပတသက၍ မတခကေပးရန Muji က

ျငငးဆနခသည။

၅.၁.၆ ။ New Look ၂၁၁

ျမနမာႏငငတြင အထည စတင ထတလပခသညႏစ - ၂၀၁၄

ျမနမာႏငငတြင အထညစတငထတလပရျခငး အေၾကာငးရငး - ထတလပမႈဆငရာ ကနကစရတနညးျခငး၊ သငေလာေသာအခြန

ႏႈနးထားမားရျခငး၊ ႏစၾကာလာသညႏငအမ စက႐မားႏငလကတြလပကငမႈေၾကာင စးပြားေရးပမတးတကလာႏငေသာ အခြငအလမး

ရျခငး၊ စသညအခကမားေၾကာင ျမနမာႏငငတြင အထညပမထတလပရန အစအစဥရသညဟ New Look က ဆသည။

ျမနမာႏငငရ Supplier အေရအတြက - ၈ ခ

ကမၸဏက ၎တ႔၏ ျမနမာႏငငရ Supplier အမညမားႏင တညေနရာက SOMO အားေျပာၾကားမႈ - ရသည

စးပြားေရးလပငနးမားေၾကာင လ႔အခြငအေရးဆငရာ အေျခအေနမားအေပၚ ဆးကးသကေရာကမႈရ၊မရက အခနႏငတစေျပးည

ေလလာဆနးစစ အေကာငအထညေဖာမႈျပလပျခငး (Due Diligence) - New Look က ၎၏ Due Diligence လပငနးစဥမားက

ရငးျပခသည - ပထမအဆငအေနျဖင Supplier မားအေနျဖင တတယအဖြ႕အစညးတစခ၏ စာရငးစစေဆးမႈရလဒက New Look

အားတငျပရနလအပသည။ ပြငလငးျမငသာမႈပမရရေစရနႏင ေဆာငရြကခကမား မထပေစရနအတြက စာရငးစစပစက SMETA

(Sedex Members Ethical Trade Audits) ၏ ပစျဖင ျပလပျခငးက New Look က ပ အလရသည။ စာရငးစစ၏ ရလဒမားက

အေျခခၿပး ကစားခြငအစအစဥမား ခမတသည။ New Look အေနျဖင ၎၏ Supplier မားႏင ပးေပါငးၿပး ျပနာမားကအေျဖ

ရာရန ရညမနးထားသညဟ ဆသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ ကစားခြငအစအစဥမားရျခငးႏင ပးေပါငးေဆာငရြကျခငးတ႔သည

ျပျပငေျပာငးလမႈမားႏင တးတကမႈမားျဖစေပၚလာေစရန မရမျဖစ အေရးပါေသာေၾကာငျဖစသည။ ျပနာ၏အေျခခအေၾကာငး

ရငးမားက သရႏငရနအတြက ေလလာေစာငၾကညမႈမားႏင မ၀ါဒမားခမတျခငးအျပင ေနာကထပဆကလကေဆာငရြကစရာမား

ရသညဟလညး New Look က ဆခသည။

211 Based on New Look’s reaction to a draft version of this report, 6 January 2017.

131

လပငနးခြငအေျခအေန ေလလာေစာငၾကညျခငး - New Look ၏ အထညထတလပမႈဆငရာ မဟာဗဟာႏငငမားတြင အကအည

ေတာငးရနတယလဖနးလငးမား (Helplines) တပဆငထားသည။ အလပသမားမားအေနျဖင မမတ႔ျပနာမားက အဆပါ တယလ

ဖနးလငးမားမတစဆင ေျပာၾကားႏငသည။ စက႐သ႔သြားေရာကေလလာစစေဆးျခငးမားႏင အလပသမားအငတာဗးမားကလညး

New Look က ျပလပသည။

ျမနမာႏငငတြင ေတြ႕ရရေသာ အဓကျပနာမား -

- လပငနးခြငကနးမာေရးႏင ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ ျပနာမား ( မကစအကာအကြယ သ႔မဟတ အပမထးမေစရန

အကာအကြယမရျခငး၊ တစကယေရသး ကာကြယေရးပစၥညးမားက စနစတက အသးျပမႈ မရျခငး)၊ ကနးမာေရးႏင

ေဘးကငးလၿခမႈဆငရာ စခနစညႊနးမားနမကျခငး၊ ဗဟသတႏင သငတနးမားမရရျခငး။

- ငယရြယေသာအလပသမားမားအား အလပခန႔ထားျခငး - အသကအရြယစစစျခငးဆငရာ ေကာငးမြနေသာစနစမရျခငး

ေၾကာင ကေလးအလပသမားျပနာမား ျဖစေပၚႏငသည။

- အခနပ အလပခနနာရမား

- အနညးဆးအခေၾကးေငြဆငရာ ျပနာမား - အလပသမားမားထတြင အလပအကငစာခပမရျခငး၊ လပအားခႏင

အလပခနနာရမားက တကခငမာစြာ မမတထားျခငးတ႔ေၾကာင အနညးဆးအခေၾကး ေငြ ေပးျခငး ရ/ မရ က မစစစႏငျခငး။

- တရားမ၀ငဘ ကနထ႐ကတစဆငေပးျခငး

- ျမနမာႏငငရစက႐အမားစသည ႏငငျခားသားပငျဖစေသာေၾကာင ေျပာဆဆကသြယမႈဆငရာ ျပနာမားရျခငး။

ထစက႐မားက စမအပခပေနသမားသည ျမနမာစကားမေျပာတတေခ။

စက႐ဆငရာေတြ႕ရခကမားအေပၚ တ႔ျပနမႈ - စက႐ ၁၁ က အထညထတလပေပးေနသညဟ New Look က အတညျပခကေပးခ

သည။ ၂၀၁၆၊ ဒဇငဘာလတြင စက႐သ သြားေရာကေလလာစစေဆးခၿပး အလပသမား ၂၁ ဥးက New Look အဖြ႕မ အငတာဗး

ျပလပခသည။ ယငးမတငခင တတယအဖြ႕အစညးတစခက ျပလပခေသာ စာရငးစစမႈတြင ကနးမာေရးႏင ေဘးကငးလၿခေရး

ဆငရာစးရမဖြယရာမား ေတြ႕ရခသည။ ထ႔အျပင SOMO ႏင New Look တ႔၏ ကယပငေလလာစစေဆးမႈမားကလညး စက႐တြင

အျခားေသာ ျပနာမားက ေတြ႕ရခသည။ SOMO ေတြ႕ရခေသာ ျပနာရပမားအခ႕က New Look ကလညး ေတြ႕ရခသည။

SOMO မေတြ႕ရခေသာ အျခားျပနာရပမားကလညး New Look က ေတြ႕ရခၿပး အဆပါျပနာမားက SOMO အား New Look

က အသေပးခသည (ပမသရလပါက အခနး ၄ ကၾကညပါ)။

၅.၁.၇။ Primark ၂၁၂

ျမနမာႏငငတြင အထည စတင ထတလပခသညႏစ - ၂၀၁၂

ျမနမာႏငငတြင အထညစတငထတလပရျခငး အေၾကာငးရငး - ကမၸဏက မညသညသတငးအခကအလကမ မေပးခပါ

212 Based on Primark’s response to a draft version of this report, 3 January 2017.

132

ျမနမာႏငငရ Supplier အေရအတြက - ကမၸဏက မညသညသတငးအခကအလကမ မေပးခပါ

ကမၸဏက ၎တ႔၏ ျမနမာႏငငရ Supplier အမညမားႏင တညေနရာက SOMO အားေျပာၾကားမႈ - မရပါ

စးပြားေရးလပငနးမားေၾကာင လ႔အခြငအေရးဆငရာ အေျခအေနမားအေပၚ ဆးကးသကေရာကမႈ ရ၊ မရက အခနႏငတစေျပးည

ေလလာဆနးစစ အေကာငအထညေဖာမႈျပလပျခငး (Due Diligence) - ကမၻာကလသမဂၢ၏ လမးညႊနအေျခခမမား၊ အအးစဒ၏

Due Diligence လမးညႊနခကမားႏငအည လ႔အခြငအေရးဆငရာ Due Diligence လပငနးစဥမားကလပေဆာငေနသညဟ Primark

က ေရးသားေဖာျပခသည။ အအးစဒ Due Diligence၏ အၾကေပးအဖြ႕တြင Primark က အဖြ႕၀ငတစဥးလညး ျဖစသည။ ျမနမာႏငငရ

Primark ၏ Due Diligence လပငနးစဥတြင ႐းအေျချပသေတသနျပလပျခငးႏင သကဆငသမားကခတဆကျခငး (Stakeholder

Mapping) တ႔ပါ၀ငသည။ ဤေလလာဆနးစစမႈမားက အေျချပ၍ ၂၀၁၆ ၊ စကတငဘာလတြင Primark က သကဆငသမားႏင

ေတြ႕ဆျခငးမားက ျပလပခသည။

လပငနးခြငအေျခအေန ေလလာေစာငၾကညျခငး - Primark ၏ Ethical Team မ စာရငးစစၿပး ထရလဒမားက တတယအဖြ႕အစညးက

သေဘာတညခကေပးျခငးမတစဆင လပငနးခြငအေျခအေနမားက ေလလာေစာငၾကညမႈမား ျပလပသည။ စက႐တငးတြင အထည

ထတလပမႈမားမျပလပမ စာရငးစစေလရသည။ အကယ၍ Due Diligence လပငနးစဥတြင ဆး႐ႈးႏငေျခမားႏငသညဟ ေတြ႕ရရ

ျမနမာႏငငရအထညခပစကရတစရ (သေတသနျပရာတြင မပါ၀ငပါ)။ Martje Theuws / SOMO

133

ပါက စာရငးစစမႈမားက ႀကတငအသေပးေၾကညာျခငးမရဘ ျပလပသည။ အကယ၍ Primark ၏ သြငးအားစကြငးဆကမားတြင

ျပနာရပမားေတြ႕ရရပါက ၀ငေရာကစစေဆးမႈမား (သ႔မဟတ) အလပသမားမားႏင ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမားက ႀကတငအသေပး

ေၾကညာျခငးမရဘ ျပလပမညျဖစသည။

အလပသမားမား၏ဘ၀ႏင ေဘးကငးလၿခမႈက ျပငးထနစြာၿခမးေျခာကေနေသာ မညသညကစၥရပမားကမဆ (အဓမၼေစခငးျခငး၊

လကနကးၿပး အလပသမားကသ႔ေစခငးျခငး၊ ေထာငအလပသမားသဖြယ ေစခငးျခငးတ႔ အပါအ၀င) ခကခငး ျပျပငေျပာငးလမႈမား

ျပလပရန ဥးစားေပးအေနျဖင ထားရသည။ အဆပါ ျပနာရပမားျဖစေပၚေသာ စက႐မားက ခကခငးရပဆငးမညျဖစၿပး ျပနာ

ရပမားအား သငေလာစြာ ျပညျပည၀၀ ေျဖရငးၿပးသညအထ ရပဆငးထားမညျဖစသည။

ျမနမာႏငငတြင ေတြ႕ရရေသာ အဓကျပနာမား - Primark အေနျဖငကယပငစာရငးစစမႈမားႏင ပမကယျပန႔ေသာ Due Diligence

လပငနးစဥမားမတစဆင SOMO ၏ အစရငခစာတြင ေဖာျပခေသာ အႏရာယကေရာကႏငေျခမားက သတျပမလာသညဟ ဆ

သည။ သ႔ေသာ မညသညအႏရာယကေရာကႏငေျခမားအား ေတြ႕ရေဖာထတႏငခသညဟမ ေရးသားေဖာျပထားျခငး မရပါ။

စက႐ဆငရာေတြ႕ရခကမားအေပၚ တ႔ျပနမႈ - SOMO ၏ အစရငခစာတြင ေဖာျပခေသာျပနာမားက Primark ၏ အဖြ႕တစဖြ႕က

ေလလာစစေဆးေနၿပျဖစေၾကာငးႏင ယခအခနတြင စက႐မား၌ အထညေအာဒါ အသစမားက မမာယထားဟလညး Primark က

SOMO အား အသေပးခသည။

၅.၁.၈ ။ Suitsupply ၂၁၃

ျမနမာႏငငတြင အထည စတင ထတလပခသညႏစ - ၂၀၁၅

ျမနမာႏငငရ Supplier အေရအတြက - ၁ ခ (ဤစက႐၌ အနာဂတတြငအထညပမထတလပရန Suitsupply က ေမာမနးထားသည)

ျမနမာႏငငတြင အထညစတငထတလပရျခငး အေၾကာငးရငး - ၀တစမားခပလပသည လပငနးမားတညေထာငျခငးႏင ေထာကပ

ပ႔ေဆာငေရးဆငရာ အကးအျမတမား ရရျခငးေၾကာင။

ကမၸဏက ၎တ႔၏ ျမနမာႏငငရ Supplier အမညမားႏင တညေနရာက SOMO အားေျပာၾကားမႈ - ရသည

စးပြားေရးလပငနးမားေၾကာင လ႔အခြငအေရးဆငရာ အေျခအေနမားအေပၚ ဆးကးသကေရာကမႈရ၊မရက အခနႏငတစေျပးည

ေလလာဆနးစစ အေကာငအထညေဖာမႈျပလပျခငး (Due Diligence) - Suitsupply ၏ ကနဥး Due Diligence လပေဆာငခက

အေနျဖင ျမနမာႏငငအထညခပလပငနးအေၾကာငး ျခငသးသပ ႏငရနအတြက ျမနမာႏငငကလာေရာကေလလာျခငးမားျပလပ

သကသ႔ မတညေသာအထညထတလပေရးေနရာမားသ႔ သြားေရာကေလလာခသည။ ဆးရးႏငေျခမားႏင အခြငအေရးမားက ေယဘယ

သရႏငရနအတြက ႏငငအေၾကာငးသကဆငရာေလလာမႈမား ျပလပခသည။ အႏရာယျဖစႏငေျခ ေလလာဆနးစစမႈမားျပလပၿပး

အထညရရမႈဆငရာမနေနဂာမားအတြက လမးညႊနမားသဖြယ အသးျပသည။ စက႐မားကလညး Suitsupply ၏ မ၀ါဒမားႏင

Suitsupply သည ဖ၀ေဖာငေဒးရငးအဖြ႕၀ငျဖစေၾကာငးကလညး အသေပးခသည။

213 Based on Suitsupply’s response to a draft version of this report, 5 January 2017.

134

ပမနအားျဖင အထညထတလပမႈ မစတငမ ယခငကျပလပခေသာ စာရငးစစမႈအစရငခစာမားက ေလလာသးသပၿပး Suitsupply

အတြက စာရငးစစမႈျပလပသည။

Suitsupply သည Supplier မားႏင လပငနးပါတနာအျဖစ ေရရညလကတြလပေဆာငမႈမးက လလားသည ဟဆသည။ Suitsupply

က၀ယယသညပစၥညးမား၏ တစ၀ကေကာက အဓက Supplier ေလးခက ထတလပေပးသညဟ သရသည။ အဆပါ Supplier

ေလးခတြင Suitsupply ၏ ၀ယယအားကလညး အလြနျမငသည။ အခ႕ အေျခအေနမားတြင Suitsupply တစဥးတညးကသာ

ေဖာကသညအျဖစ ၀ယယမႈလညး ရသည။

လပငနးခြငအေျခအေန ေလလာေစာငၾကညျခငး - ရကသတ ၄ ပတမ ၆ ပတတငး စက႐မားအား အထညရရမႈဆငရာမနေနဂာႏင

အ၀ယမနေနဂာတ႔က ေလလာစစေဆးမႈမားျပလပသည။ အဆပါမနေန ဂာမားအား ေကာပရတစးပြားေရးလပငနးမား၏ လမႈတာ၀န

(CSR) ဌာနမ သငတနးေပးထားၿပး စက႐၏အေျခအေနအားလးက ၿခငေလလာသးသပရန၊ လပငနးခြငကနးမာေရးႏင ေဘးကငး

လၿခေရးဆငရာ ကစၥရပမားက လညး ေလလာသးသပရန တာ၀နရသည။ ေလလာမႈတစခါျပလပတငး စစေဆးမႈဆငရာေဖာငတစခ

က ျဖညၿပး ဓာတပမားလညး ႐ကယသည။ ၿပးလင အစရငခစာက CSR ဌာနသ႔ တငျပရသည။ စာရငးစစမႈမားျပလပေနစဥ

တစေလာက CSR မနေနဂာလညးရေနမညျဖစၿပး ထတလပေရးေနရာမားတြင တးတကမႈမား ရ/ မရ ေလလာေစာငၾကညရနႏင

လအပေသာလမးညႊနမႈမားေပးနငရန (ႀကတငအသမေပးဘ) သြားေရာကေလလာစစေဆးသည။

ျမနမာႏငငတြင ေတြ႕ရရေသာ အဓကျပနာမား - (တငးရငးသားမားအေပၚ) ခြျခားဆကဆမႈမား၊ ကေလးအလပသမား၊ အစးရပငး

ကြျပားမႈမား၊ ကား/မ တနးတညမမႈမရျခငး

ႏငငအေျခအေနအလက ေဆာငရြကမႈမား - ကေလးအလပသမားျပနာမားေလာပါးေစရနအတြက Suitsupply အေနျဖင အသက

၁၈ ႏစျပညၿပးသမားကသာ အလပခန႔ေသာ စက႐ႏင အလပလပသည။

စက႐ဆငရာေတြ႕ရခကမားအေပၚ တ႔ျပနမႈ - Suitsupply သည ပမနအားျဖင အထညထတလပမႈမစတငမ စာရငးစစမႈမားျပလပ

ေလရသည။ သ႔ေသာစက႐ ၃ ၌မ Suitsupply အတြကအထညထတလပမႈက ၂၀၁၅ ခႏစတြင စတငခၿပး ပထမဆးအႀကမ စာရငး

စစမႈက ၂၀၁၆၊ ဒဇငဘာမသာ ျပလပခေၾကာငး ေတြ႕ရရသည။ ၂၀၁၆ ခႏစ၌ပင Fair Wear Foundation ( Suitsupply က အဖြ႕၀င

အျဖစပါ၀ငသည) က ျမနမာႏငငတြင အတညတကျဖစေစရန ေဆာငရြကေနဆျဖစသည။

ပထမဆးအႀကမစာရငးစစမႈက မၾကာေသးမက ျပလပထားျခငးျဖစသညအတြက Suitsupply အေနျဖင စာရငးစစ အစရငခစာႏင

ျပျပငေျပာငးလေရးဆငရာ အစအစဥက မရရေသးေပ။ စာရငးစစရလဒမားက Suitsupply ႏင Fair Wear Foundation ၏ စာရငးစစ

အဖြ႕ၾကား ေဆြးေႏြးခၿပး စက႐ ၃ ၌ ပမေကာငးမြနေသာ လပငနးပတ၀နးကငအေျခအေနမားျဖစေပၚလာေစရန Suitsupply အေနျဖင

ျပျပငေျပာငးလမႈမား စတငေနၿပျဖစသည။ ထပမစာရငးစစမႈက ၂၀၁၇ တြင ျပလပရန စစဥထားၿပျဖစသည။

SOMO ၏ သေတသနအစရငခစာတြငပါ၀ငေသာ ကစၥရပအခ႕က Fair Wear Foundation ၏ စာရငးစစအဖြ႕က အတညျပခၿပး

အခ႕ေတြ႕ရခကမားကမ အတညမျပခေခ။ သေတသနေတြ႕ရခကမားအခ႕က Suitsupply က တ႔ျပနမႈေပးခၿပး အခနး ၄ တြင

ေဖာျပထားပါသည။

135

၅.၁.၉ ။ Takko ၂၁၄

ျမနမာႏငငတြင အထည စတငထတလပခသညႏစ - ျမနမာႏငငအေပၚ အေရးယပတဆ႔မႈမား ဖကသမးလကသညအခနမစ၍

Takko က အထညေအာဒါမား စတငမာယခသည။

ျမနမာႏငငတြင အထညစတငထတလပရျခငး အေၾကာငးရငး - ကမၸဏက မညသညသတငးအခကအလကမ မေပးခပါ

ျမနမာႏငငရ Supplier အေရအတြက - ၄ ခ ၂၁၅

ကမၸဏက ၎တ႔၏ ျမနမာႏငငရ Supplier အမညမားႏင တညေနရာက SOMO အားေျပာၾကားမႈ - မရပါ

စးပြားေရးလပငနးမားေၾကာင လ အခြငအေရးဆငရာ အေျခအေနမားအေပၚ ဆးကးသကေရာကမႈရ၊မရက အခနႏငတစေျပးည

ေလလာဆနးစစ အေကာငအထညေဖာမႈျပလပျခငး (Due Diligence)လပငနးစဥ - ကမၸဏက ဤေမးခြနးက ေျဖၾကားျခငးမရပါ။

သ႔ေသာလညး Takkoသည Fair Wear Foundation ၏ အဖြ႕၀ငျဖစသညအတြက Fair Wear Foundation ၏ ႏငငအလက

ခမတထားေသာ လအပခကမားက လကနာအေကာငအထညေဖာရန လအပမည ျဖစသည (စာပဒ ၅.၃.၅ ကၾကညပါ)။

လပငနးခြငအေျခအေန ေလလာေစာငၾကညျခငး - ကမၸဏက ဤေမးခြနးက ေျဖၾကားျခငးမရပါ။ သ႔ေသာလညး Takkoသည Fair

Wear Foundation ၏ အဖြ႕၀င ျဖစသညအတြက Fair Wear Foundation က စာရငးစစမႈ ျပလပသည။

ျမနမာႏငငတြင ေတြ႕ရရေသာ အဓကျပနာမား - ကမၸဏက မညသညသတငးအခကအလကမ မေပးခပါ

စက႐ဆငရာေတြ႕ရခကမားအေပၚ တ႔ျပနမႈ - စက႐ ၁၁ တြငျဖစေပၚေနေသာ ဥပေဒႏငမညသည ေဆာငရြကခကမားက သတျပမ

ေၾကာငး Takkoက SOMO က အသေပးခသည။ ၂၀၁၆၊ ၾသဂတလတြင ဖ၀ေဖာငေဒးရငးက စက႐ ၁၁ ၌ စာရငးစစမႈျပလပခၿပး

ကေလးႏင ငယရြယေသာအလပသမားမားအား အလပခန႔ထားျခငး၊ အခနပလပကငရျခငးႏင စညးမဥးစညးကမးဆငရာ ေဆာငရြက

ခကမား က ေတြ႕ရခရသည ဟဆသည။

Takko မနေနဂာႏင စာရငးစစအဖြ႕သည စက႐မားတြင လကနာမႈဆငရာ ေလလာဆနးစစမႈျပလပရနအတြက ျမနမာႏငငသ႔

သြားေရာကခသည။ စက႐စမခန႔ခြသမားအား သငတနးေပးခသညဟ Takko က ေရးသားခသည။ ထ႔အျပင စာရငးစစမႈနညးလမး

မားကလညး ျပနလညေလလာသးသပၿပး ပမေကာငးမြနေအာင ျပလပခသညဟ Takko က ဆသည။ စက႐မားက အရငကထက

အႀကမေရတးကာ မၾကာခဏစစေဆးရနႏင ႀကတငမေၾကညာဘ စစေဆးမႈမားျပလပရနတ႔ကလညး ျပငဆငခကမားတြင ထညသြငး

ခသည။ စက႐ ၁၁ တြင ေတြ႕ရခကမားက Takko အတြက အထညထတလပေပးေနေသာ အျခားစက႐ ၆ ႐၌လညး ေလလာ

စစေဆးမႈမားျပလပရန အခကျပခသညဟ Takko က ဆခသည။

214 Based on Takkos’response t o a draft version of this report, 5 January 2017.215 Takko, “Sourcing Report 2014/2015,” <http://demandware.edgesuite.net/abbh_prd/on/demandware.static/-/Library-Sites-Library-Takko/default/ dw35fda398/company-page/Takko_SR2014_150915_DS_Zusammen_EN.pdf>

136

စက႐ ၁၁ က စမခန႔ခြေနသမားသည ပြငလငးမႈရသကသ႔ ေနာငတမားကလညး ေျပာၾကားခသည။ ပးေပါငးေဆာငရြကရနလညး

စတဆႏၵျပငးျပေနၾကသျဖင စက႐ ၁၁ ၌ လပငနးခြငအေျခအေနတးတကေရးႏငပတသက၍ ထထေရာကေရာက ေဆြးေႏြးႏငခ

သညဟလညး Takko က ေရးသားေဖာျပခသည။ လပငနးခြငေဘး ကငးလၿခေရးတးတကေကာငးမြနလာေစရနအတြက လပေဆာင

ခကမားက စတငေနၿပျဖစၿပး ၿခေျပာရမညဆပါလင လပငနးခြငအေျခအေနပမေကာငးမြနလာေစရန ေဆာငရြကလကရသည။

သေတသနေတြ႕ရခက အခ႕က Takko က တ႔ျပနခကမားေပးထားၿပး အခနး ၄ တြငေဖာျပထားပါသည။

၅.၂။ ျမနမာအလပသမားလႈပရားမႈ

၅.၂.၁။ ျမနမာအလပသမားသမဂၢမား

အလပသမားသမဂၢက႑တြင လႈပရားေဆာငရြကမႈမားစြာ ရသည။ စစအာဏာရငလကထကက ေျမေအာက အဖြ႕အစညးအျဖစသာ

လႈပရားခရေသာ (သ႔မဟတ) ျပညပတြငတမးေရာငေနခရေသာ အလပသမားသမဂၢအဖြ႕မားသည တရား၀ငအဖြ႕အစညးမားအျဖစ

ရပတညလာၾကၿပး အဖြ႕၀ငမားလညး ပမမားျပားလာသည။ သမဂၢ အဖြ႕သစမားလညး ေပၚေပါကလာၾကသည။ ၂၁၆

အလပသမားသမဂၢေပါငးစညးအဖြ႕မား (Trade union umbrella organizations) အေနျဖင အထညခပ လပငနးရ အလပသမားမား

အေပၚ ဥးတညထားသည။

ျမနမာႏငငလးဆငရာ အလပသမားသမဂၢမားအဖြ႕ခပ (CTUM)

CTUM (Confederation of Trade Unions Myanmar) က ၁၉၉၁ ခနစတြင ဗမာအလပသမားသမဂၢမားအဖြ႕ခပ (Burma Trade

Unions Federation) အျဖစစတငဖြ႕စညးခၿပး ေနာကပငးတြင ျမနမာအလပသမား သမဂၢမားအဖြ႕ခပ (Federation of Trade Unions

Myanmar - FTUM) ဟ အမညေျပာငးခသည။ ၂၀၁၄၊ ႏ၀ငဘာ၌ FTUM ၏ ဒတယအႀကမေျမာကညလာခကကငးပၿပး FTUM မ

CTUM ဟ ေျပာငးလသတမတခသည။ ျမနမာႏငင၌ စစအာဏာရငမား အပစးစဥကာလက CTUM ၏ ေခါငးေဆာငမားသည

အမနးခငးႏငငမားတြင တမးေရာငခလႈခရသည။ ထႏစမားအတြငး ဘဂၤလားေဒရ၊ ထငးႏငအႏၵယတြငရေသာ ျမနမာေရႊ႕ေျပာငး

အလပသမားမား၏ အခြငအေရးက ကာကြယေပးခသည။ အလပသမားသမဂၢမား၏ ဒမကေရစဆငရာ လႈပရားမႈမားအတြက ျမနမာ

ႏငငတြငးႏင ျပညပတြင ကြနရကမား တညေဆာကခသည။ ၂၀၁၂ ခႏစတြင CTUM ၏ ေခါငးေဆာငမားသည ျမနမာႏငငသ႔

ျပနလာခြငရရခၿပး ၂၀၁၅၊ ဇလငလတြင ျမနမာႏငင အလပသမား၊ အလပအကငႏင လမႈဖလေရး၀နႀကးဌာနမ CTUM အား

တရား၀ငအလပသမားအဖြ႕ခပအျဖစ မတပတငေပးအပခသည။ CTUM သည ႏငငတကာအလပသမားအဖြ႕အစညးႀကးမားထမ

လညး ခငမာေသာ ေကာေထာကေနာကချပမႈ ရရထားၿပး အဆပါအဖြ႕အစညးမားက ျမနမာအလပသမားလႈပရားမႈႏငပတသက၍

ပထမအဆငအေနျဖငခတဆကရေသာ ျပညတြငးပါတနာအဖြ႕ခပတစခလညး ျဖစသည။ CTUM သည အျပညျပညဆငရာ အလပ

သမားသမဂၢမားအဖြ႕ခပ (ITUC- International Trade Unions Confederation) ႏငလညး တရား၀ငခတဆကထားသည။ ၂၀၁၆၊

ဒဇငဘာလအထ CTUM တြင အေျခခ အဖြ႕၀ငသမဂၢေပါငး ၇၄၅ ဖြ႕ရၿပး အဖြ႕၀ငေၾကး ထညသြငးထားသညအဖြ႕၀ငလဥးေရေပါငး

၆၁၀၀၀ ေကာရသည။ ၂၁၇ CTUM ၏ ေဆာငရြကခကမားရေသာ လပငနးက႑မားမာ - စကပးေရးလပငနး၊ စကမႈလပငနး၊

သတတြငးလပငနး၊ ပ႔ေဆာငေရးလပငနး၊ သစအလပသမားမား၊ ပညာေရးႏင ေရလပငနးတ႔ ျဖစသည။

216 A lot of the information presented in this paragraph was gathered by SOMO in the context of an assignment for Mondiaal FNV, in March 2016. This document has not been published.217 CTUM, overview of affiliates, 29 July 2016 (by email).

137

ျမနမာႏငငကနထတႏင စကမႈလကမႈအလပသမားအဖြ႕ခပ (IWFM)

ျမနမာႏငငကနထတႏင စကမႈလကမႈအလပသမားအဖြ႕ခပ ( IWFM - Industrial Workers Federation of Myanmar) သည CTUM

ႏင တရား၀ငခတဆကထားၿပး လပငနးလပေဆာငေနေသာက႑မားမာ အထညခပလပငနး၊ ဖနပလပငနးႏင အစားအေသာက

ထတလပမႈလပငနးတ႔ ျဖစသည။ IWFM ႏငတရား၀င ခတဆကထားေသာသမဂၢအဖြ႕ေပါငး ၄၀ ေကာရၿပး လဥးေရေပါငး ၁၀၀၀၀

ခန႔ရသည။ ၂၁၈ IWFM သည IndustriAll ႏငလညး တရား၀ငခတဆကထားသည။

ျမနမာႏငငစကမႈလကမႈႏင ၀နေဆာငမႈလပငနးေပါငးစ အလပသမားသမဂၢမားအဖြ႕ခပ (MICS)

ျမနမာႏငငစကမႈလကမႈႏင ၀နေဆာငမႈလပငနးေပါငးစ အလပသမားသမဂၢမားအဖြ႕ခပ (MICS - Myanmar Industries Craft and

Services Trade Unions Federation) က ကနဥးတြင ျမနမာအလပသမားအဖြ႕ခပ (Myanmar Trade Union Federation – MTUF)

အျဖစဖြ႕စညးခၿပး ေနာကပငးတြင ျမနမာစကမႈလကမႈ ဆငရာအလပသမားသမဂၢမား (Myanmar Industrial Trade Unions- MITU)

ဟ အမညေျပာငးခသည။ ျမနမာႏငငတြင ဖႏပမႈမားရေနခစဥက MICS သည ေျမေအာကအဖြ႕အစညးအေနျဖငသာ လႈပရားခၿပး

MICS ၏ အခ႕ေသာအေရးႀကးသညေခါငးေဆာငမားမာလညး ေထာငထတြငႏစေပါငးၾကာရညစြာ ထနးသမးျခငးခခရသည။ MICS

က မတပတငႏငရန အခနမားစြာၾကာျမငခၿပး ေနာကဆးတြငမ ၂၀၁၆ ခႏစ၊ ေမလ၌ တရား၀ငအဖြ႕အစညးအျဖစ မတပတငႏငခ

သည။ ၂၀၁၆၊ မတလအထ MICS ႏင တရား၀ငခတဆကထားေသာ သမဂၢအဖြ႕ေပါငး ၇၀-၇၅ ဖြ႕ခန႔ရၿပး အဖြ႕၀ငေၾကးထညသြငး

ထားေသာအဖြ႕၀င လေပါငး ၁၀၀၀၀ ေကာရသည။ ၂၁၉ ၂၀၁၇၊ ဇနန၀ါရလတြင အဖြ႕၀ငအေရအတြက ပ၍မားေနမည ျဖစသည။

ၿမ႕နယအဆငတြင တရား၀ငခတဆကထားေသာ သမဂၢအဖြ႕ ၈ ဖြ႕ရသည။ MICS လပငနးလပေဆာငေနေသာက႑မားမာ - လသး

ကနပစၥညးထတလပျခငးလပငနး၊ ခ၊ စတးႏင သလပငနး၊ အစားအေသာကလပငနး၊ ၀နေဆာငမႈလပငနး (ဟတယႏင စားေသာက

ဆငမား)၊ ေဆာကလပေရးလပငနး၊ ငါးလပငနး၊ ကနတငကနခလပငနး၊ အထညလပငနး၊ ခညမငႏင သားေရထညလပငနး၊ ေရန

ႏင သဘာ၀ဓာတေငြ႕လပငနး၊ သတတြငးလပငနးႏင ဘလပေျမလပငနးတ႔ျဖစသည။ အဖြ႕၀ငအမားစသည ခညမင၊ အထညႏင

သားေရလပငနးတ႔မ ျဖစသည။

ေသြးစညးညညြတေသာ အလပသမားသမဂၢမားအဖြ႕ခပ (STUM)

STUM (Solidarity of Trade Unions Myanmar) က MICS ၏ ေခါငးေဆာငေဟာငးတစဥးမ မၾကာေသးမက တညေထာငခသည။

STUM သည ယခအခနအထမတပမတငရေသးဘ အဖြ႕ခပ (ဖကဒေရးရငး)အျဖစ မတပတငရန အစအစဥရသည။ STUM အတြက

သကဆငေသာက႑မားမာ - ပ႔ေဆာငေရးလပငနး၊ စကမႈလပငနး (အထညခပႏင ေဆာကလပေရး)ႏင စကပးေရး လပငနးတ႔

ျဖစသည။ STUM ၌ အေျခခအဆငတြင အလပသမားသမဂၢေပါငး ၆ ဖြ႕ရၿပး ၿမ႕နယအဆငတြင ႏစဖြ႕ရသည။ ၂၀၁၆၊ ဇလငလတြင

အဖြ႕၀ငလေပါငး ၁၇၄၀ ခန႔ရသည။

218 CTUM, overview of affiliates, 29 July 2016 (by email).219 SOMO, interview with MICS, 1 March 2016, Yangon, Myanmar.

138

၅.၂.၂။ အငဒတစထရေအာ (IndustriALL)

ျမနမာႏငငတြင IndustriALL ႏင တရား၀ငခတဆကထားေသာ အဖြ႕ခပ (ဖကဒေရးရငး) ႏစခရသည - ျမနမာႏငငကနထတႏင

စကမႈလကမႈအလပသမားအဖြ႕ခပ (Industrial Workers Federation of Myanmar – IWFM) ႏင ျမနမာႏငင သတတြငး အလပ

သမားအဖြ႕ခပ (Mining Workers Federation of Myanmar – MWFM) တ ျဖစသည။ ဤအဖြ႕ခပ ႏစခ၏ စြမးေဆာငရညျမငမား

လာေစရန IndustriALL က အဓက ဥးတညထားသည။

H&M ၏ ကမၻာလးဆငရာ မေဘာငသေဘာတညခက (Global Framework Agreement – GFA)

၂၀၁၅၊ ႏ၀ငဘာလတြင H & M ႏင IndustriALL ၏ ကမၻာလးဆငရာသမဂၢတ႔က မေဘာငတစခက သေဘာတ လကမတေရးထးခ

သည။ အဆပါမေဘာငက ကမၻာလးဆငရာမေဘာငသေဘာတညခက (GFA) ဟေခၚသည။ GFA ၏ ရညရြယခကမာ စကမႈလပငနး

ဆငရာဆကသြယမႈမား တးတကလာေစေရး၊ အလပသမားအခြငအေရးမားက ကာကြယေရးႏင ပ႗ပကၡမားက ၿငမးခမးစြာ အေျဖ

ရာေရးတ႔ျဖစသည။ ၂၂၀ စက႐အဆငမသည အထကသ႔အဆငဆင၌ GFA အား အေကာငအထညေဖာမႈက အကာအကြယေပးရနႏင

အလပသမားေစးကြက၌ လႈပရားေဆာငရြကေနသအဖြ႕မားအၾကား ေဆြးေႏြးမႈမားကပပးေပးရနအတြက ႏငငေတာအဆင ေလလာ

ေစာငၾကညေရးေကာမတမား (National Monitoring Committees- NMC) ဖြ႕စညးရန GFA တြင ထညသြငးေဖာျပထားသည။ ၂၂၁

၂၀၁၆ ခႏစအေစာပငးက ျမနမာႏငငတြင NMC တစခက H & M ၏ ၀နထမးမားႏင ျပညတြငးအလပသမားသမဂၢကယစားလယ

မားျဖင ဖြ႕စညးခသည။ မၾကာေသးမက GFA ကသကတမးတးခၿပး အခနကာလအားျဖင ကန႔သတမထားေခ။

၅.၂.၃။ ျမနမာအလပသမားအဖြ႕မား (ေရြးခယထားျခငး)

အတကၾကြဆး ျမနမာအလပသမားအဖြ႕မားမာ ၈၈ မးဆက ၿငမးခမးေရးႏင ပြငလငးလ႔အဖြ႕အစညး၊ အလပသမားအခြငအေရး

ေဆာငရြကသမား ( Action Labor Right - ALR) ၊ ျမနမာအမးသမးသမဂၢ (Burmese Women’s Union)၊ အလပသမားသမဂၢမား

ပးေပါငးေဆာငရြကေရးေကာမတ (Cooperative Committee of Trade Unions – CCTU) ၊ Let’s Help Each Other (LHEO)၊

အလပသမားအခြငအေရး ကာကြယျမႇငတငသမားအဖြ႕(Labor Rights Defenders and Promoters- LRDP)ႏင ေရာငျခညဥး

အလပသမားအဖြ႕အစညး (YCO) တ႔ျဖစသည။

၈၈ မးဆကအဖြ႕၊ ALR ၊ LRDP ၊ CCTU ႏင LHEO တ႔ခတဆကလႈပရားေနသည က႑မားမာ- သေတသန ဆငရာမား၊ သငတနးမား

(အလပသမားအခြငအေရးႏင သမဂၢဖြ႕စညးေရး) ႏင အလပသမားမားအတြက ဥပေဒသငတနးရရထားသမားက အကအညေပးမႈမား

ျဖစသည။ ၈၈ မးဆကအဖြ႕၊ ALR ၊ CCTU ႏင LRDP တ႔ပးေပါငးၿပး စာတမးမား၊ ေၾကညာခကမားထတျပနျခငးျဖင ျမနမာအစးရက

စညး႐းအေရးဆမႈလညး ျပလပသည။ ၈၈ မးဆကအဖြ႕၊ ALR ၊ CCTU ႏင LRDP တ႔သည Oxfam အဖြ႕၏ “ျမနမာျပညတြင ျပလပ

သည- Made in Myanmar” အမညရေသာ ေလလာမႈတြင ပါတနာမားအျဖစ ပါ၀ငခသည။ ၂၂၂

220 H&M, “ response to draft version of this report”, 23 December 2016.221 IndustriALL website, ‘IndustriALL Global Union and H&M sign global framework agreement’, 3 November 2015 http://www.industriall-union.org/ industriall-global-union-and-hm-sign-global-framework-agreement222 Oxfam, Oxfam, “Made in Myanmar – Entrenched poverty or decent jobs for garment workers?” December 2015, <https://www.oxfam.org/sites/www.oxfam.org/files/file_attachments/bp209-made-in-myanmar-garment-workers-091215-en_0.pdf>

139

၅.၃။ ျမနမာႏငငရ သြငးအားစကြငးဆကမားဆငရာ ေရ႕ေဆာငအဖြ႕မားႏင အျခား

ေရ႕ေဆာငအဖြ႕မား

၅.၃.၁။ လပငနးလပေဆာငျခငး၊ ပးေပါငးေဆာငရြကျခငး၊ ေျပာငးလျခငးအဖြ႕ (ACT)

လပငနးလပေဆာငျခငး၊ ပးေပါငးေဆာငရြကျခငး၊ ေျပာငးလျခငးအဖြ႕ (Action၊ Collaboration၊ Transformation – ACT) က ၂၀၁၅

တြင စတငဖြ႕စညးခၿပး အမတတဆပမား (Brands)၊ လကလေရာငးသမား၊ ထတလပသမား (Manufacturers) ႏင အလပသမား

သမဂၢမား ပါ၀ငသည။ ခညမငႏငအထညဆငရာ သြငးအားစကြငးဆက၌ သငေလာလေလာကေသာအခေၾကးေငြဆငရာကစၥရပက

ေျဖရငးႏငရနအတြက ျဖစသည။ အထညႏင ခညမငမားကထတလပေနေသာ အဓကႏငငမားတြင စကမႈလပငနးဆငရာစေပါငး

အေရးဆမႈမား (Industry Collective Bargainings) ျပလပၿပး လပအားခပမရရလာေစရန ACT က ရညရြယသည။ ဤအခကက

တာ၀နယမႈရေသာ ၀ယယျခငးဆငရာ အေလအကငမားက အေထာကအကျပသည။ ၂၂၃

စကမႈလပငနးဆငရာစေပါငးအေရးဆမႈ (Industry Collective Bargaining- ICB) သည လပငနးစဥတစရပ ျဖစၿပး ထတလပသမား

ႏင အလပသမားမား၏ ႏငငေတာအဆငကယစားလယမား (လပငနးရငအသငးမား ႏငအလပသမားသမဂၢမား) ပါ၀ငသည။ ႏငင

အတြငးရ စကမႈလပငနးက႑တစခလး၌အသက၀ငမည လပအားခႏင လပငနးအေျခအေနမားက ညႇႏႈငးေဆြးေႏြးရနႏင သေဘာ

တညမႈရရရနအတြက လပငနးစဥတစ ရပ ျဖစပါသည။

အမားသေဘာတညခကမားသည ဥပေဒႏငကကညမႈရရနလအပသကသ႔ လကေတြ႔လညး အေကာငအထည ေဖာႏငရပါမည။

အလပရငမားအေနျဖင အလပသမားမားအတြက သငေလာလေလာကေသာလပအားခႏင ေကာငးမြနေသာလပငနးပတ၀နးကင

မားက ဖနတးေပးႏငရန ACT က လပငနးစဥမား တညေဆာကလသည။ သ႔ေသာလညး သငေလာလေလာကေသာ လပအားခ

ဆသညမာ မညမျဖစသညဟ၍ မသရရေသးသကသ႔ အေကာငအထညေဖာေနေသာ အဆငမားအေၾကာငးကလညး ACT က

ေၾကညာျခငး၊ အသေပးျခငး မရေသးပါ။ ၂၂၄

IndustriALL ကမၻာလးဆငရာသမဂၢအေနျဖင ACT ၏ လပငနးစဥတြငပါ၀ငေသာ အမတတဆပ (Brand) တငးႏင နားလညမႈ

သ၀ဏလႊာ (MOU) က လကမတေရးထးၿပးျဖစသည။ အထညထတလပေနေသာ ႏငငမား၌ စကမႈလပငနးဆငရာ အေရးဆမႈ

(Industrial Bargaining - IB) ႏငပတသက၍ MOU တြင ျပညစရငးလငးစြာ ေဖာျပထားသည။ IB သည သငေလာလေလာကေသာ

လပအားခမားရရေစရနအတြက မရမျဖစအေရးပါသည။ အလပသမားမားအေနျဖင အသငးအပငး လြတလပစြာဖြ႕စညးခြငႏင

စေပါငးအေရးဆမႈမားက သျမငနားလညလာေစရနလညး IB က လအပသည။ ၂၂၅

ျမနမာႏငငအား ACT ၏ အစအစဥမား အေကာငအထညေဖာမည ဒတယႏငငအျဖစ ACTက ညႊနးဆထားေၾကာငး Primark ႏင

C & A တ႔က SOMO က အသေပးခသည။

223 ACT, “Fact Sheet”, no date, <http://www.hiil.org/data/sitemanagement/media/ACT%20Factsheet.pdf> (27 October 2016).224 Ibid.225 IndustriALL website, “Industry bargaining for living wages,” 18 August 2015, http://www.industriall-union.org/industry-bargaining-for-living-wages

140

လကရအခနအထ ACT တြင ပါ၀ငေဆာငရြကေနေသာ ကမၸဏ ၁၈ ခရသည - Arcadia ၊ Asos ၊ C & A ၊ Coles ၊ Debenhams ၊

Esprit ၊ H&M ၊ Inditex ၊ Kmart ၊ N Brown Group၊ New Look ၊ Next ၊ Pentland ၊ Primark ၊ Target ၊ Tchibo ၊ Tesco ႏင Topshop

တ႔ ျဖစသည။ ၂၂၆

၅.၃.၂။ လမႈဆငရာတာ၀နယမႈရေသာစးပြားေရးလပငနးအဖြ႕ (BSR)

လမႈဆငရာတာ၀နယမႈရေသာ စးပြားေရးလပငနး (Business for Social Responsibility- BSR) အဖြ႕သည ၎တ႔၏ ကြနရကမား

ျဖစသည ကမၸဏေပါငး ၂၅၀ ေကာအျပင အျခားပါတနာမားႏငလညး လကတြ၍လပငနးေဆာငရြကသည။ BSR ၏ ရညရြယခကမာ

- မဟာဗဟာႏင လပငနးလညပတမႈတ ႔တြင ေရရညတညတမႈက ထညသြငးေပါငးစညးျခငးအားျဖင စးပြားေရးလပငနးမား၌

ျပျပငေျပာငးလမႈ ျဖစေပၚလာေစရန၊ တရားမတၿပး ေရရညတညတေသာ ကမၻာႀကးျဖစလာေစရနအတြက ကမၸဏမားႏင ၎တ႔ႏင

ခတဆကပါ၀ငေနသမား (Stakeholders)အၾကား ပမပးေပါငးေဆာငရြကမႈရလာေစရန တ႔ျဖစသည။ ၂၂၇

တာ၀နယမႈရေသာ ကနပစၥညးရရမႈဆငရာ အေျခခမမား (Principles of Responsible Sourcing) က ျမနမာႏငင၌ ၂၀၁၄၊ ဇလငလ

တြင BSR က ေၾကညာခသည။ ထ႔အျပင ျမနမာႏငငအတြက အဓကဥးစားေပး က႑ရပ ၄ ခ ကလညး BSR က သတမတခသည။

၎တ႔မာ စကမႈလပငနးဆငရာဆကသြယမႈမားက ပမ အားေကာငးလာေစျခငး၊ ေခတမေသာ လ႔စြမးအားအရငးအျမစဆငရာ

အေလအကငမားက ျဖစေပၚလာေစျခငး၊ ကေလးအလပသမားမား လး၀ ပေပာကသြားေအာငေဆာငရြကျခငးႏင ေျမအခြငအေရး

မားက ခငခငမာမာရရေစျခငး တ႔ ျဖစသည။ ၂၂၈

ျမနမာႏငင၏ ကေလးအလပသမားကစၥရပမားႏင ေျမအခြငအေရးမားဆငရာကစၥရပမားအတြက လမးညႊန အကဥးခးေဖာျပခက

(Guidance Briefings) မားက BSR က ပႏပထတေ၀ခၿပး Myanmar Responsible Sourcing Group ကလညး ဖြ႕စညးတညေထာင

ခသည။ အဆပါအဖြ႕တြင H & M၊ Gap၊ Marks & Spencer ႏင N Brown Group တ႔က အဖြ႕၀ငမားျဖစသည။ ၂၂၉ BSR ၏ အငတာနက

စာမကႏာေပၚတြင ေဖာျပခကအရ ျမနမာႏငငရသြငးအားစကြငးဆကမားအဆငဆင၌ ေရရညတညတမႈပမရရေစရနအတြက BSR

အဖြ႕၀ငမားသည BSR ၊ ျပညတြငးႏင ႏငငတကာဆငရာ ခတဆကပါ၀ငသမားႏင ပးေပါငးေဆာငရြကသည။ ထသ႔ ေရရည

တညတမႈပမရရေစရနအတြက တာ၀နယမႈရေသာကနပစၥညးရရမႈဆငရာအေျခခမမား (Principles of Responsible Sourcing) ၏

အခကႀကး ၄ ခကက လကေတြ႕အေကာငအထညေဖာလကရသည - ေရရညတညတမႈဆငရာဥးေဆာငျခငး၊ Due Diligence

လပငနးစဥက ပမေကာငးမြနေစျခငး၊ သကဆငပါ၀ငသမား အားခတဆကျခငးႏင ပြငလငးျမငသာမႈရျခငးႏင တာ၀နခမႈရျခငးတ႔

ျဖစသည။ ၂၃၀

226 ACT, “fact sheet”, no date, <http://www.hiil.org/data/sitemanagement/media/ACT%20Factsheet.pdf> (6 January 2017).

227 BSR website, “About us,” no date, <https://www.bsr.org/en/about>228 BSR, “Principles of Responsible Sourcing for Myanmar’s Garment Sector,” July 2014, <https://www.bsr.org/en/our-insights/blog-view/principles-of- responsible-sourcing-for-myanmars-garment-sector>229 BSR website, “Myanmar Responsible Sourcing,” no date, <https://www.bsr.org/collaboration/groups/myanmar-responsible-sourcing> (6 January 2017).230 BSR website, “Myanmar Responsible Sourcing”, no date, <https://www.bsr.org/collaboration/groups/myanmar-responsible-sourcing> (6 January 2017).

141

၅.၃.၃။ ကင၀တလကနာေသာ ကနသြယေရးဆငရာလႈပရားမႈအဖြ႕ (ETI)

ETI (Ethical Trading Initiative) သည ယေကအေျခစက မဟာမတအဖြ႕တစချဖစၿပး ကမၻာတစ၀မးတြင လ႔အခြငအေရးဆငရာ

ေလးစားလကနာမႈက ျမႇငတငေဆာငရြကေနေသာ ကမၸဏမား၊ အလပသမားသမဂၢမားႏင NGOs မားျဖင ဖြ႕စညးထားသည။ ၂၃၁

၂၀၁၅၊ ဇလငလတြင ထစဥက ျမနမာႏငင၌အထညထတလပေနေသာ(သ႔မဟတ) ရငးႏးျမႇပႏထားေသာ ETI အဖြ႕၀ငကမၸဏမား

ကယစား ETI က ျမနမာအစးရက စာတစေစာငေပးပ႔ခသည။ ထစဥကျမနမာႏငငတြင အဆျပခၾကေသာ အနညးဆးအခေၾကးေငြ

၃၆၀၀ ကပအေပၚ ျမနမာ႔အလပရငမားက ဆန႔ကငမေပးမႈႏငပတသကၿပး တ႔ျပနေသာအားျဖင ထစာက ေပးပ႔ချခငးျဖစသည။

ျမနမာအထညခပလပငနးရငမားအသငးႏင အလပရငအသငးမားက ထသ အနညးဆးအခေၾကးေငြက တးျမႇငျခငးေၾကာင ႏငငျခား

ရငးႏးျမႇပႏမႈမား ရပတန႔သြားႏငသညဟ ဆခၾကသည။ ETI ကမ ထအဆက ဆန႔ကငေၾကာငး စာ၌ ေရးသားေဖာျပခသည။ ၂၃၂

အလပရငမား၏ ကငးလြတခြငဆငရာ ေတာငးဆမႈက ျငငးဆနေပးရန ျမနမာအစးရအားစညး႐းရာ၌ ETI ၏ စာက ထထေရာက

ေရာကေဆာငရြကႏငခသညဟ သကဆငပါ၀ငသမားက ဆခသညဟ ETI က ေျပာၾကားခသည။ ၂၃၃

ေလလာေစာငၾကညမႈနညးလမးမားဆငရာျပျပငေျပာငးလမႈမားက မေ၀အသေပးရနႏင အနညးဆးအခေၾကး ေငြဥပေဒႏငအည

အလပသမားမားအားလပအားခေပးရန ETI က ျမနမာႏငငတြငထတလပသည အ၀တအထညမားအားရရေနေသာ ၎၏အဖြ႕၀င

မားက ေတာငးဆထားသည။ ျမနမာႏငငမ အထညရယေနေသာ ETI အဖြ႕၀ငမားသည Supplier စက႐မားတြင အထညေအာဒါ

မား မမာယမ အဆပါစက႐မားသည အနညးဆးအခေၾကးေငြဆငရာ စညးကမးခကမားက လကနာျခငး ရ/ မရ စစေဆးေၾကာငး၊

အမတတဆပမား( Brands) အေနျဖငလညး Supplierမားအား သငတနးႏင အေထာကအကမားေပးခေၾကာငး ETI မ SOMO က

ဆကလကအသေပးခသည။ ထ႔အျပင အခ႕အမတတဆပမားက ၎တ႔အေနျဖင ျပညတြငးသမဂၢမား၊ သကဆငပါ၀ငေနသမားႏင

လညး ခတဆကေဆာငရြကမႈမား ရေၾကာငး ေျပာၾကားခသည။ သ႔ေသာလညး Supplier စက႐မား (ETI အဖြ႕၀ငမား၏ Supplier

မား) တြင အလပလပကငေနၾကေသာ အလပသမားမားအား အနညးဆးအခေၾကးေငြ စညးမဥးစညးကမးႏငအည မညသည အေန

အထားအထ လပအားခေပးေနသည ဟေသာ သတငးအခကအလကမားကမ ETI က မေပးခပါ။

231 ETI website, “About,” <http://www.ethicaltrade.org/about-eti>232 ETI, “ETI supports calls for new Myanmar minimum wage to apply to garment sector,” 15 July 2015, http://www.ethicaltrade.org/blog/eti-supports- calls-new-myanmar-minimum-wage-apply-garment-sector

233 ETI, “email to SOMO,” 26 November 2016.

142

အလပရငမားအေနျဖင အလပသမားဥပေဒဆငရာအားနညးခကမား (ဥပမာအားျဖင - အလပသငႏင အစမးခန႔အတြက အလပသမား

ဌားရမးျခငး) က အသးျပကာ အလပသမားမားအား အနညးဆးအခေၾကးေငြ (တစေန႔လင ၃၆၀၀ ကပ) မေပးဘ ေရာငလႊေနၾကသည။

ဤအခကက သတျပမသညအခနမစ၍ ETI သည ၎၏ ျမနမာလပငနးေဆာငရြကမႈအဖြ႕ႏင တငပငေဆြးေႏြးမႈမားျပလပခၿပး

ေၾကညာခကအၾကမး တစေစာင ပးတြထတျပနခသည (ေအာကတြငေဖာျပထားေသာ အေၾကာငးအရာ ၃ တြငၾကညရန)။ ေၾကညာ

ခကတြငေဖာျပထားသညမာ အလပသမားမားအား မညသညအခနကာလအတြကစာခပႏငငားရမးသည ျဖစေစ၊ အလပသမားမား

အေနျဖင အနညးဆးအခေၾကးေငြ ၃၆၀၀ ကပက ရရသငသညဟ အေလးအနက ေဖာျပထားသည။ ETI သည ျမနမာႏငငမ

အ၀တအထညမားရယေနေသာ ၎၏အဖြ႕၀ငမားအား Supplier မားႏင တက႐ကဆကသြယရာ၌ အထကပါအခကကမျဖစမေန

အသေပး ေျပာၾကားရနညႊနၾကားထားသည။ ၂၃၄

၂၀၁၅၊ စကတငဘာတြင ETI အပခပေရးအဖြ႕၀ငမားက ျမနမာႏငငရ အဓကသကဆငပါ၀ငသ (Key Stakeholders) မားႏင ေတြ႕ဆ

ခသည။ CTUM ၊ Solidarity Center ၊ Oxfam ၊ ႏငငတကာဖြ႕ၿဖးမႈဆငရာ ယေက၀နႀကးဌာန (DFID) ၊ ျမနမာစးပြားေရးက႑

တာ၀နယမႈရေရး အေထာကအကျပဌာန (MRCB)၊ အျခားေသာ အရပဖကအဖြ႕အစညးမားႏင ေတြ႕ဆချခငးျဖစၿပး စတ၀ငစားမႈ

အတငးအတာႏင ETI ၏ အခ႕ေသာေဆာငရြကခကမားက လအပမႈ ရ/ မရ ေလလာအကျဖတရနအတြက ျဖစသည။ ဤေတြ႕ဆ

ေဆြးေႏြးမႈ မားမတစဆင ျမနမာႏငငတြင Brands မား၊ အလပသမားသမဂၢမားႏင အျခားသကဆငသမား ပါ၀ငေသာ လႈပရားမႈ

မားမာ တညရႏငေနၿပးျဖစေၾကာငး ETI က ေကာကခကခခသည။ ထ႔ေၾကာင ETI အေနျဖင မညသညအခနးက႑မ ပါ၀ငအားျဖည

ရမညဆသညက ဆးျဖတရန အလြနေစာေနေသးေၾကာငး ေျပာၾကားခသည။ ETI အတြက အလပသမားသမဂၢမား၏ ထငျမငယဆခက

တ႔မာ အလြနအေရးပါသည။ အလပသမားသမဂၢေခါငးေဆာငမားအေနျဖင ႏငငတကာ၏ ကညမႈမားႏင ညညြတမႈမားက အသ

အမတျပ ေလးစားပါေၾကာငး၊ သ႔ေသာ အေျခတညစသမဂၢမားအတြကလညး ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈမားရရရနႏင မမတ႔ေျခေထာကေပၚ

တြင ရပတညႏငရနအတြက ေနရာ၊ အခနႏင အခြငအလမးမား လအပပါေၾကာငး၊ ျပငပမ လြနကေသာ ၀ငေရာကစြတဖကမႈမား

ေၾကာင အေျခတညစ သမဂၢမား၏ မဟာဗဟာမားေဖာထတခမတေရးႏင ဆကသြယခတဆကမႈမားတြင အတားအဆးမားျဖစသြား

ေစႏငပါေၾကာငး ETI အား ေျပာၾကားခသည။ ၂၃၅

ETI သည ေဟာငေကာင႐းမတစဆင ျမနမာႏငငရ သကဆငပါ၀ငသအမးမးႏင ဆကသြယမႈမားရေနၿပး ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈမားက

ေလလာေစာငၾကညေနပါသည။ ETI အဖြ႕အတြငး၌ ျမနမာလပငနးေဆာငရြကမႈအဖြ႕ (Myanmar Working Group) ႏင ျဖန႔ေ၀မႈ

စာရငးမား (Distribution list) ရၿပး ျပျပငေျပာငးလမႈမားက မေ၀ရန၊ ျမနမာႏငငတြငကငးပေသာ အခမးအနားမားႏင အစညး

အေ၀းမားသ႔ဖတၾကားရန ၎တ႔က ပထမအဆငအေနျဖင အသးျပသည။

234 ETI, “email to SOMO,” 8 December 2016.235 ETI, “email to SOMO,” 26 November 2016.

143

အေၾကာငးအရာ ၃ - ျမနမာႏငငတြငအထညထတလပေနၾကေသာ ETI အဖြ႕၀င Brand မား၏ ပးတြ ေၾကညာခက

၂၉၊ ေအာကတဘာ၊ ၂၀၁၅။

ဂရျပရန - Supplier မားမသည ျမနမာႏငငမထတလပသည အ၀တအထညမားရယေနေသာ ETI ကမၸဏ မားဆသ႔ ။

ေလးစားရပါေသာ (နာမည XXX)။

ျမနမာတရား၀ငအနညးဆးအခေၾကးေငြျဖစသည တစေန႔လင ၃၆၀၀ ကပသည ၂၀၁၅ ခႏစ၊ စကတငဘာ၊ ၁ ရကေန႔တြင

အသက၀ငလာသညအတြက ျမနမာႏငငတြငအထညထတလပေနေသာ ETI အဖြ႕၀င ကမၸဏမားအေနျဖင ေကနပ၀မးေျမာက

မပါသည။ ျမနမာႏငင၌ အစမးခန႔ႏငအလပသင စာခပသစမားျဖင အလပသမားမားအားဌားရမးကာ အနညးဆးအခေၾကးေငြ

မေပးဘ ေရာငလႊေနသည အေလအကငႏငပတသက၍ စးရမမပါေၾကာငးက ဤစာေရးသားၿပး ေဖာျပျခငးျဖစပါသည။

ETIအဖြ႕၀ငအမတတဆပမား (Brand)အေနျဖင ၂၀၁၅၊ ဇလငလတြငေပးပ႔ေသာစာ၌လညး ျမနမာႏငငတြင အဆျပသည

အနညးဆးအခေၾကးေငြက သေဘာတညေၾကာငး ေဖာျပထားၿပးျဖစသည။ ETIအဖြ႕၀င အမတတဆပမား(Brands)အေနျဖင

ကြနပတ႔၏ စးပြားေရးလပငနးဆကသြယမႈျဖစသည Supplier မားမတစဆင အနညးဆးအခေၾကးေငြက ဆကလကေထာကခ

သြားမည ျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင Supplier မားအေနျဖငလညး အလပသမားတငးက မညသညစာခပႏငဌားရမးသညျဖစေစ

တစေန႔လင ၃၆၀၀ ကပ ေပးအပမညဟ ETI အဖြ႕၀င Brand မားက ေမာလငပါသည။ အမးအစား ကြျပားေသာစာခပမားက

ခပဆၿပး အနညးဆးအခ ေၾကးေငြေပးရနတာ၀နက ေရာငလႊေနမႈမားသည ကြနပတ႔၏ ဆႏၵျဖစေသာ “အနညးဆးအခေၾကးေငြက

ေထာကခမႈ” ႏင ဆန႔ကငလကရသညဟ သတမတသည။

(XXX ကမၸဏ) အတြက အထညထတလပေပးေနေသာ Supplier ျဖစသည သငက ကြနပတ႔ကသတေပးလသညမာ - သင

အေနျဖင ကမၸဏ၏ ကင၀တစညးမဥးမားက လကနာရနႏင ETI ၏ အေျခခစညးမဥး (http://www.ethicaltrade.org/eti-

basecode) ကလကနာရန ျဖစသည။ ပမနားလညလာေစရနအတြက တြကခကမႈမားက ေအာကပါအတငးရငးလငးစြာ ေဖာျပ

ထားပါသည။

- ပမနအလပခနအတငးလပကငမႈအတြက တစလလင ၁၀၈၀၀၀ ကပက အလပသမားတငးအား ေပးအပရမည ျဖစသည။

အခနပလပအားခမားကလညး သတမတထားေသာအနညးဆးအခေၾကးေငြအရ မနကနစြာတြကခကၿပး ေပးအပရမညျဖစသည။

- အလပခနတစနာရလင အနညးဆးလပအားခ - ၁၀၈၀၀၀ ရက / ၃၀ ရက / ၈ နာရ = ၄၅၀ ကပ

- အခနပတစနာရစာလပအားခသည ပမနအလပခနတစနာရစာလပအားခ၏ ႏစဆထက မနညးသငေပ။

ပမနအလပခနမား - ပမနအလပခနသည တစပတလင ၄၈နာရျဖစေၾကာငး မၾကာေသးမက ျမနမာအထည ခပလပငနးရငမား

အသငးက ေျပာၾကားခသည။ ၁၉၅၁ အလပ႐မားအကဥပေဒတြငမ ပမနအလပခနသည တစပတလင ၄၄ နာရျဖစသည။ ဥပေဒပါ

ေဖာျပခကမားက ကြႏပတ႔အား လမးညႊနမႈေပးေနေၾကာငးက သငအား သတေပးလသည။

ထ႔အျပင အလပသမားမား၏ လပခလစာအေၾကာငးႏင အခေၾကးေငြတြကခကပမားက Suppliers မားက ကြႏပတ႔အား ပြငလငး

ျမငသာမႈရစြာ အသေပးရနလအပသည။ ျပညပႏငငမားတြင အထညထတလပရရေနမႈက လ႕၀ကထားမညဆပါက ကြႏပတ႔

အေနျဖင လး၀သညးခမညမဟတေၾကာငးကလညး သေစလသည။ ျမနမာအထညခပလပငနးရ အလပသမားအားလးသည

အနညးဆးအခေၾကးေငြရရေၾကာငး ေသခာေစရန အတြက ETI ၏အသငးမားႏင စာရငးစစမားအေနျဖင သငတ႔ႏင အလပလပ

ေဆာငသြားမညျဖစသည။

အကယ၍ သငတ႔အေနျဖင ကြႏပတ႔ထမ ရငးလငးခကမားႏင အကအညမားလအပမညဆပါက အသေပးေစလပါသည။

144

ETI ၏အဆအရ ယခအခနအထ ျမနမာႏငငမထတလပသည အ၀တအထညမားရရေနေသာ အမတတဆပ (Brands) မားမာ

အနညးငယသာ ရေသးသည - Due Diligenceလပငနးစဥမားက ႏ႔ႏ႔စပစပလပေဆာငႏငရနႏင ခငမာသညလမႈလကနာမႈဆငရာ

စနစ (Social Compliance Systems) မားက တညေထာငႏငရနအတြက ရငးႏးျမႇပႏမည အရငးအျမစမားႏင စြမးေဆာငရညရေသာ

(အဓကအားျဖင ) ႀကးမားသည အမတတဆပကမၸဏမား ျဖစသည။ ၂၃၆

ျမနမာႏငငတြင အထညေအာဒါမာယေနသညဟ အတညျပခကေပးေသာ ETI အဖြ႕၀ငမားမာ - NEXT ၊ Bestseller ၊ C&A ၊ H&M ၊

Gap ၊ Marks & Spencer ၊ N Brown ၊ Orsay ၊ Primark ၊ Regatta ႏင Tchibo တ ျဖစသည။

ETI အဖြ႕၀ငမားအေနျဖင ၎တ႔၏ Supplier စာရငးအျပညအစက ETI အား ေပးအပရန မလပါ။ ETI ၏ အခ႕ေသာ ႏငငအလက

အစအစဥမား၏ လအပခကအရ ETI အဖြ႕၀ငမားထမ အဆပါသကဆငရာႏငငရ သြငးအားစကြငးဆကဆငရာအခကအလကမား

(Supply Chain Data)က ETI က ေတာငးခႏငသည။ သ႔ေသာ ယခအခနအထ ျမနမာႏငငတြင ETIမ ထသ ျပလပဖးျခငး မရေသး

ေပ။ အဘယေၾကာငဆေသာ ျမနမာႏငငအေပၚဥးတညထားေသာ ETI အစအစဥ (သ႔မဟတ) ေဆာငရြကခကမား မရေသးေသာ

ေၾကာင ျဖစသည။ ၂၃၇

၅.၃.၄ ။ မတေသာ အလပသမားေရးရာအသငး (Fair Labor Association)

မတေသာအလပသမားေရးရာအသငး (Fair Labor Association – FLA) သည အေမရကအေျခစက ညြန႔ေပါငးအဖြ႕တစချဖစၿပး

အလပသမားအခြငအေရးမားက ျမႇငတငလသည တကသလမား၊ အရပဖကအဖြ႕အစညးမားႏင ကမၸဏမားျဖင ဖြ႕စညးထားသည။

၂၀၁၅၊ ဇလငတြင FLA ႏင ၎၏ပါတနာမားက ျမနမာအစးရက စာတစေစာငေပးပ႔ခသည။ ၂၃၈ ျမနမာႏငငရ ကနသြယေရးအသငး

မားက အနညးဆးအခေၾကးေငြ (တစေန႔လင ၃၆၀၀ကပ)ကငးလြတခြငရရနအတြက အစးရအားစညး႐းအေရးဆရန ႀကးစားေနမႈ

မားက တ႔ျပနေသာအားျဖင ထစာကေပးပ႔ချခငး ျဖစသည။ အထညခပအလပသမားမားအတြက လပအားခ တးျမႇငျခငးအားျဖင

ျမနမာႏငငသ႔လာေရာကမည ရငးႏးျမႇပႏမႈမားကတန႔သြားေစႏငသညဟ အဆပါ ကနသြယေရးအသငးမားက အႀကျပခၾကသည။

သ႔ေသာ FLA ႏင ၎၏ ပါတနာမားကမ ထအႀကျပခကက သေဘာမတခဘ လပအားခက တးျမႇငေပးျခငးအားျဖင သြငးအားစ

ကြငးဆကအဆငဆင၌ သငေလာလေလာကေသာ အခေၾကးေငြေပးရန လလလားလားရေသာ Brands (အမတတဆပ)မားအား

ျမနမာႏငင၌ အထည ထတလပရန/ ရငးႏးျမႇပမႈျပလပရန ဟန႔တားရာမေရာကသညအျပင အားေပးရာပငေရာကေၾကာငး မးေမာငး

ထးျပခသည။

236 ETI, “email to SOMO,” 26 November 2016.237 ETI, “Email to SOMO,” 8 December 2016.238 FLA, “Letter to the Myanmar government,” 14 July 2015, <http://www.fairlabor.org/sites/default/files/documents/reports/letter_on_minimum_wage_ exemptions_in_myanmar_july_2015.pdf>

145

လကမတေရးထးခေသာ ေကာပေရးရငး ၁၇ ခတြင ျမနမာႏငငမထတလပသည အ၀တအထညမားရရေနေသာ ကမၸဏမား၊ ျမနမာ

ႏငငတြင ရငးႏးျမႇပႏရနစဥးစားေနေသာကမၸဏမားႏင အျခားေသာ ကမၸဏမား ပါ၀ငသည။ အဆပါ ကမၸဏ ၁၇ ခမာ - Adidas

Group ၊ Best Promotions ၊ Chenfeng Group ၊ ChicoBag ၊ College Kids ၊ Kathmandu ၊ Kranos Corporation၊ Mountain

Equipment Co-op ၊ National Memory Project ၊ New Balance ၊ Outerknown ၊ Patagonia ၊ Public Identity၊ Santa’s Workshop

၊ SEAsTra/SE Asia Trade၊ Top of the World ႏင Widget Wah တ ျဖစသည။ ၂၃၉

၅.၃.၅။ Fair Wear Foundation

Fair Wear Foundation – FWF သည နယသာလနႏငငတြင အေျခစကၿပး အထညခပလပငနး၌ လပငနးပတ၀နးကငအေျခအေန

မားက ေလလာစစစရနႏင တးတကမႈမား ေဖာေဆာငရနအတြက Brands (အမတ တဆပ) မား ၊ စက႐မား၊ အလပသမားသမဂၢမား၊

အစးရမဟတေသာအဖြ႕အစညးမား (NGOs)၊ (တစခါတစရ) အစးရမားႏင အလပလပကငေနေသာ ေဖာငေဒးရငးတစချဖစသည။

Brand (အမတတဆပ) တစခအေနျဖင Fair Wear Foundation ၏ အဖြ႕၀ငျဖစလာပါက အ၀တအထညမားထတလပေနေသာ

၎တ႔၏စက႐မားတြင အလပသမားမား၏ အေျခအေနတးတကေကာငးမြနလာေရးဆငရာ လကေတြ႕လပေဆာငခကမားက တစဆင

ခငး အေကာငအထညေဖာရန ျပငးျပေသာဆႏၵရရမညျဖစသည။ ၂၄၀

239 FLA website, “17 FLA Affiliates Oppose Unfair Minimum Wage Exemption for Myanmar Garment Workers,” 15 July 2015,<http://www.fairlabor.org/ report/17-fla-affiliates-oppose-unfair-minimum-wage-exemption-myanmar-garment-workers>240 FWF website, “About,” <https://www.fairwear.org/about/>

146

၂၀၁၀ ခႏစ၊ ေမလတြင Fair Wear Foundation က ျမနမာႏငင၌ တရား၀င စတငရပတညခသည။ ထစဥက ျမနမာႏငငတြင စက႐

မား၌ လပငနးပတ၀နးကငအေျခအေန တးတကေရးအတြက ေရ႕ေဆာငလမးျပမည ခငမာေသာလပငနးစဥတစခေဆာငရြကရန

အသငးအဖြ႕မား မလေလာကေသးဟ Fair Wear Foundation က ယဆခသည။ ထ႔အျပင ျပညတြငးသကဆငသ (local stakeholders)

မားအၾကား လမႈဆငရာေဆြးေႏြးမႈ ပမအားေကာငးလာေစရန ခငမာေသာဖြ႕စညးမႈမားလညး မရေသးဟ Fair Wear Foundation က

ယဆခေသာေၾကာင ျဖစသည။ ေနာကဆကတြအေနျဖင Fair Wear Foundation က ၎၏အဖြ႕၀ငမားႏင (အဖြ႕၀င) ျဖစႏငေျခ

ရသမားက ျမနမာႏငငရ စက႐မား၌ အထညထတလပေနမႈက ရပတန႔ထားေစခသည။ ၂၄၁ ၂၀၁၂ ခႏစ၊ ဇြနလတြင Fair Wear

Foundation က ျမနမာႏငင၌ ၎တ႔၏ ရပတညမႈက ျပနလညသးသပခသည။ ဥေရာပသမဂၢမ ျမနမာႏငငအေပၚ အေရးယပတဆ႔မႈ

မားက ဆငးငေပးခၿပးေနာက အေမရကႏငအျခားအေနာကတငးႏငင FWF ဘတအဖြ႕ကလညး “ကမၸဏမား၏ ျမနမာႏငငတြင

အထညထတလပမႈက ရပဆငးထားရန” ဆသညအခကက ဆငးငေပးခသည။ ၂၄၂

ဖ၀ေဖာငေဒးရငးက ျမနမာႏငငက ဆး႐ႈးႏငေျချမငေသာ ႏငငတစခအျဖစ သတမတခၿပး ၎၏အဖြ႕၀ငမား သည ျမနမာႏငငဆငရာ

ေအာကပါလအပခကမားက ျဖညဆးရနလအပသည။ ၂၄၃

241 FWF, “Burma – FWF guidance paper”, April 2012, <http://www.fairwear.org/ul/cms/fck-uploaded/documents/countrystudies/guidancepaperBurma- April2012.pdf>242 FWF, “Position paper on order placements in Myanmar/Burma”, 2012,<http://www.fairwear.org/ul/cms/fck-uploaded/documents/countrystudies/ othercountries/burma/FWFpositionBurma-Sep12.pdf>243 FWF, “FWF Position paper on Myanmar”, update December 2013, http://www.fairwear.org/wp-content/uploads/2016/06/MyanmarpositionupdateDec2013. pdf

အထညခပအလပသမားတစဥး ၎ေနထငရာအေဆာင၌ အ၀တထတလနးေနစဥ။ Lauren DeCicca / MEKMENDE

147

လအပခကမားမာ -

- ျမနမာစစတပႏငခတဆကမႈရေသာစက႐မားတြင အထညထတလပျခငးကေရာငကဥရန(ႏင/သ႔မ ဟတ) အဓမၼေစခငးမႈ

တြင ျငစြနးပါ၀ငေသာစက႐မား၌ အထညထတလပျခငးက ေရာငကဥရန (ႏင/သ႔မဟတ) ေျမသမးဆညးမႈအေလအကင

မားႏင ၿငစြနးေနေသာသမားပငဆငသည ေျမမားေပၚတြင တညေဆာကထားေသာစက႐မား၌ အထညထတလပျခငးက

ေရာငကဥရန။

- FWF အဖြ႕၀ငမားအေနျဖင ႏစစဥ Supplier စာရငးမားက တငျပရနလအပသည။ ထစာရငးမား အေပၚအေျချပ၍ FWF

က Supplier စက႐မားစာရငးက တစစတစစညးတညး ထတျပနသည။

- ျမနမာႏငငမ အထညေအာဒါမာယေနေသာ (သ႔မဟတ မာယရနစဥးစားေနေသာ) FWF အဖြ႕၀ငမားသည ၎တ႔၏ Due

Diligence လပငနးစဥက ျပညစစြာ မျဖစမေနတငျပရမည။

- အျခားႏငငမားမ အထညမားထတလပေနရာမ ျမနမာျပညတြင ေျပာငးလထတလပေနေသာ FWF အဖြ႕၀ငမားသည

အေၾကာငးရငးက လပငနးအစအစဥ (Work Plan) တြင မျဖစမေနေဖာျပရမည။ ထ႔အျပင အျခားႏငငမားတြငေအာဒါမာ

ယေနရာမ ျမနမာႏငငတြင ေျပာငးလမာယမညဆပါကလညး အဆပါႏငငမား၌ တာ၀နယမႈရေသာ ထြကခြာမႈဆငရာ

မဟာဗဟာမားက မမတ႔ႏငအတ ထြကခြာမည Suppliers စက႐မားႏငအတ ထေရာကစြာေဆာငရြကရမည ျဖစသည။

- ျမနမာႏငငမ အ၀တအထညမားရယေနသည FWF အဖြ႕၀ငမားအေနျဖင ၎တ ၏ႏစစဥလပငနး အစအစဥမားတငျပ

ရာ၌ FWF၏ အလပသမားစခနစညႊနးတငးက ျပညမရနအတြက ျမနမာႏငင၌ အေျခအေနမားက မညသ႔တးတကေကာငး

မြနေအာငေဆာငရြကထားသည ဆသညအခကက အထး ေဖာျပရနလအပသည။ အထးသျဖင ျမနမာႏငငရစက႐မား၌

တငးရငးသားမားအား ခြျခားဆကဆေနသညအေလအကငမားက ေလလာေစာငၾကညရနႏင ကစားေပးရနျဖစသည။

အဆပါကစၥရပမား က FWF အဖြ႕၀ငမား၏ လမႈဆငရာအစရငခစာမားတြင ထညသြငးအစရငခရမည ျဖစပါသည။

- ျမနမာႏငငမအ၀တအထညမားရယေနေသာ FWF အဖြ႕၀ငမားသည စက႐တငး၌လမႈဆငရာေဆြးေႏြးမႈ (Social Dialogue)

က အားျဖညေပးသညလပငနးစဥမားအား ျမႇငတငေဆာငရြကေပးရပါမည။ FWF အေနျဖင အဖြ႕၀ငမားအား အလပသမား

သမဂၢရသညစက႐မားက ပမေရြးခယေစလသည။ စက႐အဆငတြင လမႈဆငရာေဆြးေႏြးမႈ (Social Dialogue) ပမ

ေကာငးမြနလာေစေရးအတြက Supplier မားအား သငတနးေပးရန (ႏင/ သ႔မဟတ) အျခားေသာ လပေဆာငခကမား

ျပလပရန စာရငးသြငးထားရေပမည။

- ျမနမာႏငငမ အ၀တအထညမားရယေနေသာ FWF အဖြ႕၀ငမားအေနျဖင ၎တ႔အားအထညထတ လပေပးေနသည

စက႐တငးအတြက အြနလငးနညးလမး (online tool) တစချဖစသည အခေၾကးေငြ ေပးေခမႈ အနမအျမငျပ ေလကား

(Wage Ladder) က စတငအသးျပရမညျဖစသကသ သတငးထတျပနမႈလညး ျပလပရမညျဖစသည။ ထနညးလမးက

အသးျပျခငးျဖင အခေၾကးေငြမားက ႏႈငးယဥမႈျပလပၿပး သငေလာလေလာကေသာ အခေၾကးေငြ ဟတ/ မဟတ ေလလာ

သးသပႏငမည ျဖစသည။

ဤအစရငခစာကေရးသားေနခနတြင FWF (ဖ၀ေဖာငေဒးရငး)အဖြ႕၀င ၁၀ ခ အတြက ျမနမာႏငငရစက႐ ေပါငး၂၀ ႐က အထညမား

ထတလပေပးေနသည။ ၂၄၄ အဆပါအဖြ႕၀ငမားမာ - Deuter ၊ Engelbert Strauss ၊ Fond of Bags ၊ Jack Wolfskin ၊ Mammut ၊

OberAlp (Salewa) ၊ Odlo Sports ၊ Outdoor Sports ၊ Suitsupply ၊Takko ႏင Vaude တ႔ျဖစသည။ FWF က ၎၏အဖြ႕၀ငမားက

အထညထတလပေပးေနေသာ ျမနမာႏငငရစက႐ေပါငး ၂၀ ႐ ပါ၀ငသည စာရငးတစခက FWF ၏ အငတာနကစာမကႏာ (Website)

တြင ထတျပနေၾကညာခသည။ ၂၄၅

244 FWF website, “Myanmar”, no date, <http://www.fairwear.org/country/myanmar/> (5 January 2017).245 FWF website, “Factories in Myanmar supplying FWF members,” January 2017, <http://www.fairwear.org/wp-content/uploads/2016/10/Supplier-list- Myanmar-update-January-2017.pdf>

148

၂၀၁၆ ခႏစတြင “FWF၏ ျမနမာႏငငအေၾကာငးေလလာဆနးစစမႈ” က FWF က ထတေ၀ခသည။ အဆပါ ေလလာဆနးစစမႈအတြက

SOMO ကလညး အားျဖညကညထားသည။ လကရအခနတြင FWFသည ျမနမာႏငငအတြက စစစမႈဆငရာစႏႈနးေမာဒယမား ခမတ

ႏငရနႏင အလပသမားမား၏အခကအခမားက တငၾကားႏငမည ျပညတြငးတယလဖနးလငးမား တညေထာငႏငရန လပေဆာင

ေနသည။ ၂၀၁၆ ခႏစတြင FWF သည ၎၏ လပငနးခြငဆငရာပညာေပးအစအစဥက ျမနမာႏငင၌စမးသပသညအေနျဖင အေကာင

အထညေဖာခသည။ ၂၄၆

၅.၃.၆ ။ အျပညျပညဆငရာ အလပသမားေရးရာအဖြ႕အစညး (ILO)

ျမနမာႏငငတြငဖြငလစထားေသာ အျပညျပညဆငရာအလပသမားေရးရာအဖြ႕အစညး (ILO) ၏ ႐းသည ကမၻာေပၚရ ILO ၏ အႀကးဆး

႐းမားအနကမ တစချဖစသည။ ILO ျမနမာသည- (၁)အလပ၌ အေျခခမမားႏင အခြငအေရးမား ပမေကာငးမြနစြာရရလာေရး

(အဓကအားျဖင-စနစတကကးလြနေသာအဓမၼေစခငးမႈမားပေပာကေရး၊ လြတလပစြာအသငးအပငး ဖြစညးခြငဆငရာတးတကမႈ

ေရရညတညတေရးႏင ခငမာေရး၊ ကေလးအလပသမားဌားရမးမႈေလာကေရးအတြက မ၀ါဒႏငမေဘာငမား ပမခငမာလာေစေရး -

အထးသျဖင အဆးရြားဆးေသာကေလးအလပသမားေစခငးမႈပစမား) ၊ (၂) အားေကာငးလာေသာအလပသမား ေစးကြကဆငရာ

သတငးအခကအလကစနစမား၊ ကြမးကငမႈတးတကေရးဆငရာနညးစနစမား၊ စြန႔ဥးတထြငလပကငေသာ လပငနးရငမား၏ တးတက

မႈမားႏင လမႈအကာအကြယေပးမႈမားက တးခ ျခငး - တ႔မတစဆင အလပအကငအခြငအလမးမားႏင လမႈအကာအကြယမားက

ပမရရလာေစရန အားျဖညပါ၀ငေရး၊ (၃) စးပြားေရး၊ လမႈေရးႏငအပခပမႈဆငရာမ၀ါဒမားအေပၚလႊမးမးမႈရလာေစရန အလပရငႏင

အလပသမားအဖြ႕အစညးမား၏ စြမးေဆာငရညတးတကေစေရး - တ႔အေပၚတြင အဓကအေလးထားေဆာငရြကေနပါသည။ ၂၄၇

ILO ၊ H&M ႏင C&A တ႔ ပးတြေဆာငရြကေနၾကေသာ စမခကတစခအေၾကာငးက SOMO က သရခသည။ အဆပါ စမခကအတြက

ဆြဒငသ႐းကလညး ပးတြေငြေၾကးေထာကပမႈေပးမညျဖစသည။ စမခကအမညမာ “ျမနမာအထညခပလပငနး၌ ေကာငးမြနေသာ

အလပအကငႏင ေရရညတညတေသာဖြ႕ၿဖးတးတကမႈရရေစရနအတြက အလပဆငရာခတဆကမႈမားအား ျမႇငတငေရး” ျဖစသည။

ျမနမာႏငငတြင ဆငးရမြေတမႈ ေလာကေစေရးအတြက အားျဖညပါ၀ငရန စမခကကရညရြယထားသည - ပမေကာငးမြနေသာ အလပ

အကငမားဖနတးျခငး (အထးသျဖင လငယမားအတြက)၊ အမးသမးမား၏ စြမးေဆာငရညျမႇငတငျခငး (ကနးမာေရး၊ တကၾကြစြာ

ပါ၀ငေဆာငရြကေရး ႏင ကယစားျပႏငေရး) - အထညခပလပငနး၌ အလပဆငရာခတဆကမႈမား (Job relations) ပမေကာငးမြန

လာေစျခငး၊ လမႈဆငရာေဆြးေႏြးမႈတးတကလာေစျခငးႏင ကား/မ တနးတညမမႈရျခငး။ အဆပါစမခကတြငပါ၀ငေသာ Brands

(အမတတဆပမား) ၏ ေျပာၾကားခကအရ စမခက၏ အဓကေမာမနးထားေသာ ရလဒတစခမာ - အလပရငႏင အလပသမား

ကယစားလယအဖြ႕အစညးမား ခငမာေတာငတငးလာေစရန အားျဖညကညႏငေရးႏင အထညခပက႑ရ အမးသမးအလပသမား

မား၏ စြမးေဆာငရညျမႇငတငေရး ျဖစသည။ စမခက၏ စက႐အဆငေဆာငရြကခကမားက ၂၀၁၇ ေႏြဥးရာသ၌ စတငမည

ျဖစသည။၂၀၁၉ ခႏစ၊ စကတငဘာလအထ စမခကကဆကလကတညရေနမည ျဖစသည။ ၂၄၈

246 FWF website, “Myanmar”, no date, <http://www.fairwear.org/country/myanmar/> (5 January 2017).247 ILO Myanmar website, ‘Areas of Work’, no date, <http://www.ilo.org/yangon/areas/lang--en/index.htm>248 H&M, “response to draft version of this report”, 23 December 2016 and C&A, “response to draft version of this report”, 30 December 2016.

149

၅.၃.၇။ SMART Myanmar

SMART ျမနမာ (ပတ၀နးကငဆငရာ တာ၀နယမႈ၊ တာ၀နခမႈႏင ပြငလငးျမငသာမႈရေသာ အေသးစားႏင အလတစားစးပြားေရး

လပငနးမား - SMEs for Environmental Accountability, Responsibility and Transparency) ဆသညမာ ဥေရာပသမဂၢက ေငြေၾကး

ေထာကပေပးထားေသာ ၄ ႏစတာ စမခကတစချဖစသည။ SMART သည အေသးစားႏင အလတစား အထညခပလပငနးရငမား

အား ထတလပေရး၊ လမႈဆငရာ လကနာေရးႏင စြမးအငအသးျပမႈေလာခေရးတ႔တြင အကအညေပးသည။ ျမနမာအထညခပ

လပငနးရငမားအသငး (MGMA) ၊ အာရႏငပစဖတေဒသတြင ဖြ႕ၿဖးေရးအတြကေငြေၾကးေထာကပေပးေသာအသငး (The Association

of Development Financing Institutions in Asia and Pacific – ADFIAP) ၊ ဂာမနလကလကနသြယေရးဆငရာ ႏငငျခားကနသြယမႈ

အသငး (Foreign Trade Assoiciation of German Retail Trade – AVE ) ႏင မတဘင (Made-by) အဖြ႕တ႔သည SMART စမခကတြင

ပါတနာမားအျဖစ ပါ၀ငၾကသည။ ၂၄၉

လာမညႏစမားအတြငး SMART၏ “လမႈဆငရာလကနာမႈ အကယဒမ - Social Compliance Academy) တြငစက႐ေပါငး ၁၀၀ က

သငတနးေပးႏငရန SMART က ရညမနးထားသည။ သငတနးသည ၆ လၾကာျမငမညျဖစၿပး လကေတြ႕လပငနးခြင၌ တငပင

ေဆြးေႏြးမႈျပလပျခငး (on-site consultancy) ၊ အလပ႐ေဆြးေႏြးပြမား၊ လမႈလကနာမႈဆငရာ ေလလာအကျဖတျခငးမားႏင အမား

ျပငဆငျခငးဆငရာ အစအစဥမား ပါ၀ငသည။ ၂၅၀ SMART သည စာရငးစစျခငးႏင အႀကေပးျခငးဆငရာ ၀နေဆာငမႈမားလညး

ေပးလကရသည။

249 SMART Myanmar website, “About”, no date, <http://www.smartmyanmar.org/about/>250 SOMO, meetings with SMART, June 2015 and May 2016, Yangon, Myanmar.

150

၅.၄။ နဂးခပမတခကမား

ျပနလညသးသပသညလပငနးစဥက လပေဆာငေနသညအခနက SOMO အေနျဖင ကမၸဏမား၊ အဖြ႕အစညးမားႏင တက႐က

ေျပဆေဆြးေႏြးမႈမားမလညးေကာငး၊ အမားျပညသသရေအာင ထတျပနထားေသာ သတငးရငးျမစမားမလညးေကာငး ဤအခနး

တြင ေဖာျပထားေသာ သတငးအခကအလကမားက ရရပါသည။

ကမၸဏမားမေပးေသာ သတငးအခကအလကမားသည မားေသာအားျဖင အတတက မရလေပ။ အမားျပညသသရေအာင ထတျပန

ထားေသာ သတငးအခကအလကမား (ျမနမာႏငငအေပၚ ထားရေသာကမၸဏမား၏ မ၀ါဒမား၊ အစရငခစာမားႏင ေကာပရတ

စးပြားေရးလပငနးမား၏ အငတာနကစာမကႏာေပၚတြင ေဖာျပထားေသာေဆာငရြကခကမား) ၊ SOMO ၏ အစရငခစာအၾကမးႏင

ေမးခြနးမားက တ႔ျပနေျဖၾကားခမႈမားက ေလလာသးသပၾကညပါက ကမၸဏမားမေပးေသာ သတငးအခကအလကမားသည မားေသာ

အားျဖင အတတက မရလေၾကာငးက ေတြ႕ရရမညျဖစသည။ ဥပမာအားျဖင - H & M က ၎တ႔လပငနးရ ငယရြယေသာ အလပသမား

မားႏငပတသကၿပး ေလလာအကျဖတမႈတစချပလပခသညဟ SOMO အား ေျပာၾကားခၿပး ရလဒမားကမ SOMO က အသေပးရန

ျငငးဆနခသည။

၀ယသကမၸဏမားႏင သြငးအားစကြငးဆကဆငရာ ေရ႕ေဆာငအဖြ႕အစညးအခ႕က ၎တ ေမာမနးထားေသာ အစအစဥမားႏင

စမခကမားက တငျပခၾကၿပး အေရးအသားသကသကအေနျဖငမ ေကာငးမြနလသည။ ဥပမာအားျဖင ဆြဒငႏငငက ပးတြေငြေၾကး

ေထာကပေပးထားသည ILO ၊ H & M ႏင C & A တ႔ပါ၀ငေသာ စမခကအေသးစတက SOMO အား ေျပာၾကားရန ျငငးဆနခသည။

SOMO အေနျဖင ေၾကညာခကမားထတျပနရန မရပါ။ အေသးစတအခကအလကမားက အနညးငယမသာ သရရသျဖင အဆပါ

စမခကမား၏ အရညအေသြးႏင ေျဖရငးေဆာငရြကေနမႈမားက မနကနစြာ ေလလာအကျဖတႏငရန မျဖစႏငေပ။ ဤအခကမား

ေၾကာင SOMO အေနျဖင မသကမသာ ခစားရပါသည။

SOMO က သေတသနျပလပခသည စက႐ ၁၂ ႐တြင အထညထတလပေနေသာ Brands (အမတတဆပ) မားက ျမနမာႏငငတြင

လပငနးလညပတရာ၌ ျပငးထနေသာအလပသမားအခြငအေရးႏင လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈအႏရာယမားရေနေၾကာငး အသအမတ

ျပပါသညဟဆသည။ သ႔ေသာျငားလညး အဆပါအမတ တဆပ (Brands)မားသည ေပာရႊငစြာျဖင ျမနမာႏငငမ အထညေအာဒါမား

မာယေနဆျဖစၿပး Suppliers စက႐မားကလညး တးခ႕ေနသည။ အလပသမားအခြငအေရးႏင လ႔အခြငအေရးဆငရာအႏရာယ

ကေရာကႏငေျခမားက ေဖာထတႏငခေသာလညး Brands မား၏ ျမနမာႏငငတြင အထညစးပြားေရးတးခ႕မႈက ေလာနညးမသြား

ေစခေပ။ အဆပါ Brandsမား (သေတသနျပလပခသည စက႐ ၁၂ ႐တြင အထည၀ယသမား) ကသာ ထသ႔ျပလပေနသညမဟတဘ

အျခားမားျပားလစြာေသာ ဥေရာပ ၊ အေမရကႏင အာရ Brands မားကလညး ျမနမာႏငငရ အထညစက႐မား၌ အထညေအာဒါမား

မာယေနၾကသည။

151

၆။ နဂးခပျခငးႏင အႀကျပခကမား

ဤသေတသန၏ အဓကအကဆးအခကအေနျဖင အေျခခေမးခြနးမား ပါ၀ငသည။ ပထမဆးအေနျဖင SOMO ၊ ALR ႏင LRDP

တ႔သည ျမနမာႏငငတြင လကရ လ႔အခြငအေရးမား၊ အလပသမားအခြငအေရး အေျခအေနမားႏင ပ႔ကနဥးစားေပး အထညခပ

လပငနးတြင အမနတစကယျဖစေပၚေနေသာ အလပသမားအခြငအေရးခးေဖာကမႈမားက ေလလာဆနးစစခငခသည။ သ႔ေသာ

လညး ထ႔ထကပ၍ကယျပန႔ေသာ ကစၥရပကလညး ေတြ႕ရလာရသည - အေနာကႏငငမား၏ စဥဆကမျပတ ႀကးထြားလာေသာ

လအပခကျဖစသည အထညမားက ေစးေပါေပါျဖငရလမႈသည ျမနမာႏငငတြင ပမေကာငးမြနေသာအလပအကငႏင လပငနးခြင

အေျခအေနမားက ကညဖနတးေပးႏငပါမညလား ဟ၍ျဖစသည။ ျမနမာႏငင၏ဒမကေရစသည ထရလြယေသာအေျခအေနတြငသာ

ရေသးၿပး ကမၻာစးပြားေရးက တခါးဖြငေပးစအေျခအေနလညး ျဖစသည။ လမား၊ ပတ၀နးကငႏင ျပညတြငးစးပြားေရးတြင ကမၸဏႀကး

မားက မညသ႔သကေရာကေစမညနညး။

ယငးအခကကထညသြငးစဥးစားၿပး ဤေနာကဆးအခနး၌ နဂးခပမတခကမားႏင အၾကျပခကမားက ေဖာျပထားပါသည။ ကမၸဏ

မားႏင အစးရတာ၀နရသမား၏ တာ၀နႏငအခနးက႑ကလညး ကမၻာကလ သမဂၢ၏ စးပြားေရးႏငလ အခြငအေရးဆငရာလမးညႊန

အေျခခမမား (UNGP) ႏငအည ေဆြးေႏြးေဖာျပထားပါသည။ “ကမၸဏမား” ဟဆရာတြင အထညစက႐မားႏငအ၀ယကမၸဏမား

ပါ၀ငၿပး “အစးရ” ဟဆရာ၌ ျမနမာအစးရ၊ ျမနမာႏငငတြင အထညခပစက႐မားကပငဆငေသာ ႏငငျခားသားမား၏ မခငႏငင

အစးရမားႏင ျမနမာႏငငမ ထတလပေသာအထညအေျမာကအမားရရေနေသာ အ၀ယကမၸဏမား၏ မခငႏငငအစးရ တ႔လညး

ပါ၀ငသည။

ေဖာထတေတြ႕ရခေသာ အ၀ယကမၸဏမားမာ C & A ၊ H & M ႏင Primark တ႔ ျဖစသည။ ဥေရာပႏင ကမၻာအႏ႔တြင နာမညႀကး

အမတတဆပမားျဖစျခငး၊ လကလေရာငးသမားျဖစျခငးႏင ျမနမာႏငငတြင၎တ႔တညရေန ျခငးေၾကာင ကမၻာမ ျမနမာႏငငအေပၚ

အာ႐စကမႈမားလာသည။ သေတသနေတြ႕ရခကအရ သကဆငသ အမားပါ၀ငေသာ ေရ႕ေဆာငအဖြ႕မား (Multi-stakeholder

initiatives)သည အလပသမားေရးရာ အေျခအေနမားအတြက ကတျပထားေသာ သကေရာကမႈမား မဖနတးေပးႏငသညက သရ

ရသည။

ျမနမာအစးရက အႀကျပခကမားေပးသကသ႔ OECD အဖြ႕၀ငႏငငမားကလညး ေပးထားပါသည။ အဆပါ ႏငငမားမာ - ဆြဒင၊ ယေက၊

နယသာလန၊ ဂာမန၊ ဂပနႏင ေတာငကရးယားတ႔ ျဖစသည။ အဆပါႏငငမားမ “ႏငငတကာစးပြားေရးလပငနးမားအတြက OECD

လမးညႊနမႈမားဆငရာ ႏငငေတာအဆငတာ၀နရသမား” အေနျဖင ျမနမာႏငင၌ အထညခပကမၸဏမား လပငနးလညပတေနမႈက

ေစာငၾကညရာတြင ပမ တကၾကြစြာ ပါ၀ငသငသည။ ထသ႔ပါ၀ငရာ၌ အထညႏငဖနပက႑တြင တာ၀နယမႈရေသာ သြငးအားစ

ကြငးဆကမား (Responsible Supply Chains)ဆငရာ OECD ၏ Due Diligence လမးညႊနမႈအသစႏငအည ေဆာငရြကရမည

ျဖစသည။

ဤအစရငခစာမ အေရးအႀကးဆးအေနျဖငေပးလသည အခကတစခကမာ “အေရးတႀကးအေဆာတလင ေဆာငရြကရနလအပခက”

ျဖစသည။ အထညခပလပငနးရ သကဆငသမားႏငသကဆငရာအစးရမား အေနျဖင ျမနမာႏငငဆငရာ ၎တ႔၏ မ၀ါဒမားႏင

အေလအကငမားက ျပနလညစဥးစားသးသပရန အေရးတႀကး အေဆာတလငလအပေနၿပ ျဖစပါသည။ ပ႔ကနဥးစားေပး အထညခပ

လပငနးတြင ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈသည အရနျပငးစြာျဖင စတငလာခေသာလညး အေျခခလအပခကမားကမ ယခအခနအထ မရရ

152

ေသးေပ။ ျမနမာႏငငက ဒတယကေမၻာဒးယား (သ႔မဟတ) ဒတယဘဂၤလားေဒရကသ႔ မျဖစေစေရးအတြက အခြငအေရးရေနေသး

သည။ ယငးႏငငမားသည ေစးေပါေပါျဖင အထညမားတငပ႔ေသာလညး လပငနးခြငအေျခအေနမားမာ အလြနဆးရြားလသညအျပင

လၿခမႈလညး မရခေပ။ ဤအစရငခစာတြင အေရးအႀကးဆးေသာ ျပနာမားကေဖာျပထားၿပး အေျခအေနမားပမဆးရြား မလာမ

အျပသေဘာေဆာငေသာ နညးလမးမားျဖင ကငတြယေျဖရငးႏငရန ရညရြယပါသည။

ျမနမာႏငငတြင ၿငမးခမးေရးႏငဆငးရသားအကးျပေရရညတညတေသာစးပြားေရးက အားျဖညကညေရးသည ႀကးမားလေသာ

စနေခၚခကတစရပ ျဖစသည။ ျမနမာအထညခပလပငနးတြင လပငနးဆငရာအေျခ အေနမားက တးတကလာေအာငေဆာငရြကျခငး

သည ထျပနာအတြက အေျဖတစစတတစပငးျဖစသည။ ထသ႔ေဆာငရြကႏငရနအတြက မတကြျပားေသာသကဆငသမားထမ

လကေတြ႕ပါ၀ငမႈလအပေၾကာငး ထငရားေနေပသည။ အႀကးမားဆးတာ၀နကယရမညသမာ ျမနမာအစးရပငျဖစသည။ သ႔ေသာ

လညး အထညခပလပငနးတစခလးသည အငအားေတာငတငးေသာပါ၀ငသ (Powerful player) တစဥးျဖစသည။ ျမနမာ အလပ

သမားေရးရာေရ႕ေဆာငအဖြ႕မားႏင အရပဖကအဖြ႕အစညးမားသညအရနအဟနျပငးစြာျဖင တးတကမႈမားရရေနၿပျဖစၿပး အလပ

သမားသမဂၢမားႏင အလပသမားေရးရာ NGOs (အစးရမဟတေသာအဖြ႕အစညးမား) တညေထာငဖြ႕စညးမႈသညလညး အရနအျပည

အျဖင ျဖစေပၚေနၿပျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင အလပသမားသမဂၢမား၊ အလပသမားအဖြ႕မားႏင အရပဖကအဖြ႕အစညးမားအား ၎တ႔

ထမးေဆာငရမညတာ၀န အခနးက႑မားက ေဆာငရြကနငရနအတြက အားျဖညကညေပးရမညျဖစသည။

အထညခပအလပသမားမားေနထငေသာ အေဆာငက အျပငမကႏာစာမေတြ ရစဥ။ Lauren DeCicca / MAKMENDE

153

အေရးယေဆာငရြကရနလအပေသာအေျခအေနျဖစေပၚလာပါက ကမၸဏတစခစတငးအေနျဖင (ထတလပသႏင အ၀ယကမၸဏမား

အပါအ၀င) မတန႔ဆငးဘ ခကခငးတ႔ျပနေဆာငရြကေရးသည သသာထငရားေသာ တာ၀နတစရပျဖစသည။ သ႔ေသာ ကမၸဏမား

သည အျခားသမားႏငလညး - အထးသျဖင အမားပါ၀ငသည အခငးအကငး(multi-stakeholder setting) ျဖင ပးေပါငးေဆာငရြကမႈ

မား ျပလပရန လအပသည။ အထညခပလပငနးႀကးတစခလးဆငရာခဥးကပမႈသည အႏရာယျဖစႏငေျခကေလလာသးသပရာ၌

အငအားစမားအား ပါ၀ငေစလသည။ လမႈဆငရာစာရငးစစေဆာငရြကခကမားႏင စစေဆးမႈမား၏ ရလဒကလညး မေ၀ ေဆြးေႏြး

ေစလသည။ တညေသာ Supplier မားထမ အထညမာယေနေသာ အငအားစမားကလညး အဆပါ Supplier စက႐မားတြင စညးကမး

မလကနာမႈမားေတြ႕ရပါက ျပညတြငးသကဆငသမားႏငပးေပါငးၿပး ပးတြေျဖရငးၾကေစလသည။ စးပြားေရးလပငနးမားသည ၎တ႔

ေၾကာင လ႔အခြငအေရးအေပၚ သကေရာကမႈမားအား မညသ႔ေျဖရငးေဆာငရြကေနေၾကာငးက အသေပးေျပာၾကားသငေပသည။

ထသ႔ေျပာၾကားျခငးအားျဖင အျခားေကာပရတစးပြားေရးလပငနးမားအတြကလညးေကာငး၊ ထခကခစားရေသာ အလပသမားမား

အတြကလညးေကာငး၊ ရပရြာလထႏင ၎တ႔၏အဖြ႕အစညးမားအတြကလညးေကာငး အကးရေစမညျဖစသည။

အျခားေဆာငရြကစရာတစခမာ အလပသမားေရးရာႏင စးပြားေရးဆငရာ ကစၥရပမားအတြက သေတသနမား တးခ႕ျပလပရနျဖစ

သည။ ဥပမာအားျဖင - တငးရငးသားပ႗ပကၡႏင ေျမသမးဆညးမႈအၾကား ဆကစပမႈ၊ ရာသဥတေျပာငးလမႈေၾကာင အသကေမြး

၀မးေကာငးမႈဆငရာ ဆး႐ႈးမႈမား၊ ရနကနၿမ႕သ႔ အလးအရငးႏငေရာကရလာေသာ အလပရာေဖြသမား၊ အရြယေရာကၿပး အလပ

သမားမားအတြက နမပါးေသာ အခေၾကးေငြႏင ကေလးအလပသမားမားအၾကား ဆကစပမႈတ႔ ျဖစသည။

154

၆.၁။ အေရးအႀကးဆး အလပသမားေရးရာကစၥရပမား

၆.၁.၁။ လကရျမနမာအလပသမားဥပေဒ၏ မျပညစမႈမား

ျမနမာနငင၏ လကရအလပသမားဥပေဒတြင ခ႕ယြငးခက၊ လအပခကမား ရေနဆျဖစသည။ အေၾကာငးရငးတစရပမာ ဥပေဒမားက

ေရးဆြရာတြင အမားျပညသ၏ သေဘာတညခကေကာကယသည လပငနးစဥ မပါရျခငး (သ႔မဟတ) အမားပါ၀ငေဆြးေႏြးခြင

မရျခငးေၾကာင ျဖစသည။ အလပသမားဥပေဒတစခႏငတစခ အၾကား သဟဇာတမျဖစမႈ၊ လကေလာညေထြ မျဖစမႈမားရေနသည။

အလပသမားမားအတြက သမဂၢမား ဖြ႕စညးရန၊ သမဂၢတြင ပါ၀ငေဆာငရြကရနႏင စေပါငးညႇႏႈငးအေရးဆမႈမားက ေဆာငရြကရန

အတြက အလပသမားဥပေဒမားတြင ေဖာျပထားေသာ အခကအလကမားက အတားအဆးျဖစေနသည။ အျငငးပြားမႈ ေျဖရငးျခငး

အလြနတြင အလပရငႏင အလပသမား သေဘာတညခကရေစရန ေဆြးေႏြးခြင (စေပါငးညႇႏႈငး အေရးဆခြင - Collective Bargaining)

ႏငပတသကၿပး လကရအလပသမားဥပေဒက လလေလာကေလာက ေဖာျပထားျခငး မရေခ။ အျခားေသာ အလပသမားဥပေဒမား

တြငလညး မရမျဖစ ပါ၀ငရမည ေဖာျပခကမား မပါ၀ငသကသ႔ အခ႕ေသာ ေဖာျပခကမားမာ အဓပၸာယတတကကမရဘ အမးမး

ဖြငဆ၍ ရႏငေနသည။ ထခ႕ယြငးခကမားက ေျဖရငးေဆာငရြကရနလအပသည။

၆.၁.၂။ လြတလပစြာ အသငးအဖြ႕ဖြ႕စညးခြငႏင စေပါငးေတာငးဆခြင

သေတသနျပလပခသညအခနက အမအခကငးၿပး သက၀ငလႈပရားေနေသာ အလပသမားသမဂၢတစခက စက႐ တစ႐၌သာ ေတြ႕ရ

ခရသည။ အလပသမားမားစြာသည အသငးအဖြ႕လြတလပစြာဖြ႕စညးခြငႏင ပတသက၍လညးေကာငး၊ စေပါငးေတာငးဆခြငႏင

(အလပရင-အလပသမားအၾကားေဆြးေႏြးခြင) ပတသက၍လညးေကာငး မသရၾကေၾကာငး ေတြ႕ရခရသည။ ပမသရထားေသာ

အလပသမားအခ႕ကမ ၎တ႔၏ စက႐၌ သမဂၢဖြ႕စညးရနမာ လး၀ မျဖစႏငဟ ဆခၾကသည။

အေထာကအကေပးသညအခြငအေရးမား (enabling rights) က ေလးစားလကနာေစရန ေရ႕ဆကေဆာငရြကရမည အရာမား

အလပသမားမားအေနျဖင သမဂၢမားကလြတလပစြာဖြ႕စညးခြင၊ ၎တ႔ေရြးခယမႈအလက သမဂၢမားတြင ပါ၀ငေဆာငရြကခြငႏင

စေပါငးညႇႏႈငးအေရးဆခြင (ဥပမာ - အလပရငႏင အလပသမား ညႇႏႈငးခြင) တ႔မာ အဓက အေထာကအကေပးေနသညအခြငအေရး

မား (Key enabling rights) ျဖစေပသည။ ဤအခြငအေရးမားမာ တာ၀နယမႈရေသာ စးပြားေရးဆငရာကင၀တမား (Responsible

business conduct) ၏ အဓကအခကမား လညး ျဖစသည။ အလပသမားမားႏင အလပရငအၾကား ေကာငးမြနေသာဆကသြယမႈမား

သည အလြန အေရးပါသည။ အစးရ၊ အလပသမားသမဂၢမား၊ အလပရငမားႏင အလပရငအဖြ႕အစညးမားအေနျဖင ရငကကခငမာ

ေသာ လပငနးဆငရာဆကသြယမႈမား ျဖစေပၚလာေအာင ေဆာငရြကၾကရမညျဖစသည။

စကမႈလပငနးဆငရာဆကသြယမႈမားအေပၚတြင အဆကမျပတ ရငးႏးျမႇပႏမႈႏင အလပရငမား၊ အလပသမားမားထမ စဥဆကမျပတ

အာ႐စကမႈမား လအပသည။ အစးရအေနျဖငလညး အေရးပါေသာအေထာက အကေပးသညအခနးက႑ (key enabling role) က

ေဆာငရြကရနလအပသည။ ILO အပါအ၀င ႏငငတကာအဖြ႕အစညးမားအေနျဖငလညး တကၾကြစြာ ပါ၀ငေဆာငရြကရန လအပပါ

သည။ ထအခြငအေရးမားအေပၚ ဥးတညေဆာငရြကေနမႈမား ထငထငရားရားရသငေပသည။

155

စးပြားေရးဖြ႕ၿဖးတးတကမႈကဥးတညေသာ ႏငငတကာကေငြေၾကးေထာကပသညအစအစဥမားက အလပသမားသမဂၢမား၊ အလပ

သမားဆငရာ အစးရမဟတေသာအဖြ႕အစညးမား (NGOs) ႏငပးေပါငးၿပး ဒဇငးေရးဆြ ျခငးႏင အေကာငအထညေဖာျခငး ျပလပ

သငေပသည။ ထသ႔ျပလပရာ၌ ရငကကခငမာေသာ လပငနးဆငရာဆကသြယမႈမား ျဖစေပၚေစျခငး၊ လြတလပစြာအသငးအပငး

ဖြ႕စညးခြငႏင စေပါငးေတာငးဆခြငတ႔အေပၚ ဥးတညေဆာငရြကျခငးမားလညး ပါ၀ငရမညျဖစသည။

အလပသမားမားသည ၎တ႔ေရြးခယမႈအလက သမဂၢမားဖြ႕စညးခြငႏင သမဂၢမားတြင ပါ၀ငေဆာငရြကခြင ရသည။

အလပသမားသမဂၢဖြစညးေနသည အခနကာလတစေလာက မညသညအဆင၌မဆ စက႐သမဂၢေခါငးေဆာငမားႏင စညး႐းလႈ႕

ေဆာသမားအား အလပမထတပယျခငး၊ ရာထးချခငး၊ ေျပာငးေရႊ ျခငး (သ႔မဟတ) အျခားေသာလကစားေချခငးမားအား မညသည

နညးႏငမ လကခႏငဖြယမရေပ။ အထးသျဖင - သမဂၢေခါငးေဆာငမား၏နာမညမားက ထတျပနေၾကညာၿပး တရား၀ငမတပတငျခငး

မၿပးေျမာကေသးသည အဆငတြငျဖစသည။ ထတလပသမားႏင၀ယယသကမၸဏမားယရမညတာ၀နက ဤေနရာတြင ရငးလငးစြာ

ေတြ႕ျမငရသည။

အထကေဖာျပပါအခကမားႏငပတသက၍ ဥပေဒတြင မေရရာမႈမား၊ မရငးလငးသညမားရပါက ျမနမာ အာဏာပငမားအေနျဖင

ေဆြးေႏြးအေျဖရာသငေပသည။

စက႐ႏငဇနမားအားလးတြင (စကမႈဇနမားႏင အထးစးပြားေရးဇနမား အပါအ၀င) အလပသမားသမဂၢမား အေနျဖင အဟန႔အတား

မရဘ တာ၀နမားက ထမးေဆာငခြငရရပါမည။ သမဂၢမားၿပကြေအာင ေဆာငရြကမႈမားက သညးမခသငေပ။

အလပသမားမားအခြငအေရးမားက အသေပးရငးျပရနႏင အလပသမားမားက စညး႐းႏငရနအတြက သမဂၢမား၊ အလပသမား

အဖြ႕မားႏင အရပဖကအဖြ႕အစညးမားအေနျဖင စက႐မား၊ ၀ငးၿခမား၊ စကမႈဇနမားႏင အထးစးပြားေရးဇနမားသ႔ ၀ငေရာကသြား

လာခြင ရသငသည။

အစးရႏငစးပြားေရးလပငနးမားသည အေရးပါေသာပပးကညေပးသညတာ၀နက ထမးေဆာငရနလအပသည။ စက႐မားႏင အ၀ယ

ကမၸဏမားသည ဒမကေရစနညးျဖင ေရြးခယထားေသာ၊ အလပရငမားအေပၚ (သ႔မဟတ) အစးရအေပၚတြငအမခကငးေသာ အလပ

သမားသမဂၢမားကသာ စေပါငးညႇႏႈငးအေရးဆမႈျပရန၊ အျခားေသာ ေဆြးေႏြးမႈမားႏင တငပငမႈမားျပလပရနအတြက ပါတနာအျဖစ

လကခသငေပသည။

စက႐တြင တစခထကပေသာ အလပသမားသမဂၢမား တကၾကြလႈပရားေနႏငသည။ သ႔ေသာ စစမနေသာ အလပသမားသမဂၢမား

မဖြ႕စညးႏငရနအတြက အလပရငကဖြ႕စညးထနးခပထားေသာ “အ၀ါေရာငအလပသမားသမဂၢမား - yellow unions” မားလညး

ရေနတတသည။ အဆပါ အ၀ါေရာငသမဂၢမားက လကမခသငေပ။ အလပရငႏင ၀ယယသ ကမၸဏမားသညလညး သမဂၢမားႏင

အလပသမားေရးရာ လပငနးခြငညႇႏႈငးေရး ေကာမတ (Workplace Coordinating Committee – WCC) တ႔၏ မတကြျပားမႈမားက

သရလာေစရန မမကယတင ေလလာမႈမား ျပလပသငသည။ အလပရငမားသည ဥပေဒကလကနာၿပး လပငနးခြငညႇႏႈငးေရးေကာမတ

မားဖြ႕စညးမႈႏင လပငနးလပေဆာငမႈမားျဖစေပၚလာေအာင မျဖစမေန ေဆာငရြကေပးရမညျဖစသည။ သ႔ေသာလညး လပငနးခြင

ညႇႏႈငးေရးေကာမတက အလပသမားသမဂၢဟ မားယြငးစြာ ထငမတမေနသငေပ။

156

ထတလပသမားႏင ၀ယယသမားသည အလပရငႏင အလပသမားအၾကား ယၾကညမႈတညေဆာကႏငမည ပတ၀နးကငက ဖနတး

ေပးသငသည။ ၎တ႔အေနျဖင ခငမာေသာအစအစဥမားက ႀကႀကတငတငခမတထားၿပး သမဂၢ၏ေဆာငရြကခကမားက အားေပး

ကညရေပမည။ သမဂၢမားအတြကလညး ကယပငအေဆာကအအတစခ ေပးထားသငသည။ သမဂၢေခါငးေဆာငမားကလညး သမဂၢ

ဆငရာအလပမားလပေဆာငရနအတြက အခနလေလာကစြာေပးထားရမည။ အလပသမားမားႏင သမဂၢအဖြ႕၀ငမားသည တစဥးခငး

(သ႔မဟတ) အပစလက ခြျခားအျပစေပးျခငး၏ သားေကာငမားမျဖစသငေခ။

စးပြားေရးလပငနးတစခကစတငရာ၌ ပါ၀ငသမားအားလးသည အမားပါ၀ငေသာ အလပသမားေရးရာလႈပရားမႈမား (pluralistic labor

movement) အတြက အေပါငးလကၡဏာေဆာငမညေရြးခယမႈက ျပလပသငသည။

အလပသမားမား၏ စညး႐းလ ႔ေဆာခြငႏင စေပါငးညႇႏႈငးအေရးဆခြင (ဥပမာအားျဖင အလပရင-အလပသမားေဆြးေႏြးခြင) က

ကမၸဏမားက အသအမတျပေပးသငသည။ အျငငးပြားမႈမား မျဖစပြားေစရနႏင ရငကကခငမာေသာ စကမႈလပငနးဆငရာဆက

သြယမႈမား ျဖစေပၚလာေစရနအတြက စေပါငးေတာငးဆျခငးသည အလြနအေရးပါသည။ စေပါငးေတာငးဆျခငး (Collective

Bargaining) က မမတ႔ဆႏၵအေလာက လြတလပစြာ၊ ပြငလငးမတမႈ (Good Faith) ရစြာျဖင လပေဆာငရမညျဖစသည။ စေပါငး

ေတာငးဆရာတြင မညသမဆ လြတလပစြာပါ၀ငခြငရသငၿပး ၎တ႔၏ ဆးျဖတခကမားက အာဏာပငမားက ၀ငေရာကစြတဖကမႈ

မျပသငေခ။ ပြငလငးမတမႈဆငရာအေျခခမကဆထားသညမာ - မညသမဆပါ၀ငသမားအေနျဖင သေဘာတညခကရရသညအထ

အားထတရန၊ စစမနေသာ/အေထာကအကျပေသာ ညႇႏႈငးေဆြးေႏြးမႈမား ျပလပရန၊ ညႇႏႈငးေဆြးေႏြးမႈျပစဥ မတျခငးမရေသာ

ေႏာငေႏးမႈမားက ေရာငကဥရန၊ Good Faith တြင ထညသြငးအသးျပေသာ နဂးခပ သေဘာတညခကမားကေလးစားရနႏင

လအမားပါ၀ငေသာ အျငငးပြားမႈမားက ေဆြးေႏြးေျဖရငးရနအတြက အခနလေလာကစြာေပးရနတ႔ ျဖစသည။ ႏငငတကာ စးပြားေရး

လပငနးရငမားအေနျဖငလညး ၎တ႔၏လပငနးလညပတမႈအားလး (သ႔မဟတ) တစစတတစပငးက အျခားႏငငမားသ႔ေျပာငးေရႊ႕

ပစမညဟ ၿခမးေျခာကမႈမား မျပလပသငေပ။ အဘယေၾကာငဆေသာ ထသ႔ၿခမးေျခာကမႈမားသည ညႇႏႈငးေဆြးေႏြးမႈအေပၚ တရား

မတမႈ မရစြာျဖင လႊမးမးသြားနငေသာေၾကာင ျဖစသည။ ၂၅၁

၆.၁.၃ ။ အခေၾကးေငြမား

သငေလာလေလာကေသာ အခေၾကးေငြရရေရးသည လ႔အခြငအေရးတစရပျဖစသည။ သ႔ပါေသာလညး ဤသေတသနအတြက

အငတာဗးျပလပခေသာ အလပသမားမားအနက အမားစ၏ အထညခပလပငနးမ ရရေသာ၀ငေငြသည ၎တ႔ကယတငႏင မသားစ

မားအတြက လေလာကမႈမရေၾကာငး ေတြ႕ရခရသည။ အလပသမားအမားစသည အေၾကြးတငေနၾကသည။ တရား၀င အနညးဆး

အခေၾကးေငြ (တစေန႔လင ၃၆၀၀ ကပ) သည သငေလာလေလာကေသာ အခေၾကးေငြဟ သတမတႏငရန အလြနတရာ အလမး

ေ၀းလသည။ ပ၍ဆးသညမာ အလပသမားအခ႕သည အနညဆးအခေၾကးေငြ (၃၆၀၀ ကပ) ကပင မရရၾကေခ။ စက႐မားသည

အနညးဆးအခေၾကးေငြဥပေဒတြငပါရေသာ အစမးခန႔ႏင အလပသငဆငရာျပ႒ာနးခကမားက အလြသးစားျပ၍ အနညးဆးအခေၾကး

ေငြက ေရာငလႊေနၾကသည။

251 ILO. <http://www.ilo.org/empent/areas/business-helpdesk/faqs/WCMS_DOC_ENT_HLP_CB_FAQ_EN/lang--en/index.htm#Q6>

157

အခ႕အေျခအေနမားတြင အလပသမားမားသည အနညးဆးအခေၾကးေငြက ရရရနႏင အလပမဆး႐ႈးေစရနအတြက မျဖစမေန အခနပ

လပကငေနရမႈမားရေၾကာငးက ဤသေတသနျပလပရာမ ေတြ႕ရခရသည။ ထ႔အျပင အလပသမားမား၏ ထခကလြယမႈက အျမတ

ထတသညအေနျဖင အျပစေပးျခငးဆငရာ ၿခမးေျခာကမႈမားေအာကတြင အလပေစခငးမႈမား ရေၾကာငးကလညး သရခရသည။

ေန႔စဥအထညအေရအတြကမား ျပညမေစရနအတြက အလပသမားမားမာ အလပရကတစရကမပင မပကရဘ ဖအားမားက သယ

ေဆာငထားရသည။ စက႐အမားစတြင အလပတစရကပကပါက (မကနးမာ၍ျဖစေစ) လစာထမ တစစတတစပငးျဖတေတာကခရ

မည ျဖစသည။ ဤသ႔ျဖတေတာကမႈမားေၾကာင အလပသမားမားအတြက မသငေလာေသာ မကလးေပးမႈမားျဖစေပၚေစၿပး မကနးမာ

ေသာျငား (သ႔မဟတ) ထခကဒဏရာရေနေသာျငား အလပမားဆကလကလပကငရန တြနးအားေပးေနသည။ ILO ၏ အဓမၼေစခငးမႈ

ဆငရာ အဓပၸာယဖြငဆခကအရ (အခနး ၃ က ၾကညပါ) ဤအေျခအေနသည အဓမၼေစခငးမႈေျမာကသညဟ အေျခအတင ေဆြးေႏြး

ႏငသည။

အခေၾကးေငြဆငရာျပနာရပမားက ေျဖရငးႏငရနအတြက ေရ႕ဆကလပေဆာငရမည အဆငမား

အလပသမားမားသည အခနပမလပကငဘ ပမနအလပခနႏင အလပရကမားအတြက သငေလာလေလာကေသာ အခေၾကးေငြ

ရရခြင ရသည။ လကရ ျမနမာႏငင၏ တရား၀ငအနညးဆးအခေၾကးေငြသည တစေန႔လင ၃၆၀၀ ကပ ျဖစသည။ ၂၀၁၅ ခႏစတြင

အနညးဆးအခေၾကးေငြက သတမတရနေဆြးေႏြးခစဥက အလပသမားသမဂၢမားႏင အလပသမားဆငရာ အစးရမဟတေသာ

အဖြ႕အစညးမားက တစေန႔လင ၆၀၀၀ - ၁၀၀၀၀ ကပ ႏႈနးျဖင သတမတပါက သငေလာသညဟ အႀကျပခသည။

တရား၀ငအနညးဆးအခေၾကးေငြက အမားဆးအခေၾကးေငြအျဖစမျမငဘ ၾကမးခငးႏႈနးထားအျဖစသာ ျမငသငသည။ ဤအနညးဆး

အခေၾကးေငြအဆင၌သာ ဆကလကရပတညေနရမည မညသညအေၾကာငးျပခကကမ မေတြ႕ရပါ။ မညသညေဆြးေႏြးမႈတြင အဆ

ေငြေၾကးေဖာငးပြႏႈနးကလညး ထညသြငးစဥးစားရမည ျဖစသည။

အထညခပလပငနး၌ အနညးဆးအခေၾကးေငြ ၿပငဆငမႈမားက ရပတန႔ေစရနအတြက ေဒသႀကးအလက ၾကမးခငးအခေၾကးေငြက

သတမတရနလအပေနၿပ ျဖစသည။ ထ႔အတြက ျမနမာအစးရအေနျဖင အေရ႕ေတာငအာရေဒသႀကးရ အထညထတလပေနေသာ

ႏငငမားျဖစေသာ ထငး၊ ဘဂၤလားေဒရ၊ ကေမၻာဒးယားႏငငတ႔ႏင ပးေပါငးေဆာငရြကသငေပသည။

အလပသမားအားလးသည အလပစ၀ငသည ပထမဆးတစရကမစတငၿပး အနညးဆးအခေၾကးေငြက ရရသငသည။ အနညးဆး

အခေၾကးေငြထကနညးေသာ လပအားခသာေပး၍ အလပသငမားအေပၚေခါငးပျဖတမႈက သညးမခသငေပ။ အလပရငမားအေနျဖင

အနညးဆးအခေၾကးေငြက အမားဆးအခေၾကးေငြအျဖစ မျမငဘ ၾကမးခငးႏႈနးထားအျဖစသာ ျမငရမညျဖစသည။ အလပရငမား

သည အလပသမားမားထမ ဥပေဒႏငမညေသာ လစာျဖတေတာကမႈမား မျပသငေခ (ဥပမာအားျဖင - ေဆးခြငျဖင ခြငယေသာလညး

အခေၾကးေငြ ျဖတေတာကျခငး)။ အ၀ယကမၸဏမားသညလညး ဤကစၥရပမားက တငးကပစြာ ေလလာေစာငၾကညရမည။ ထတ

လပမႈအေရအတြကျပညမျခငးႏင အခေၾကးေငြေပးေချခငးတ႔အား ပးတြကငသးေနမႈက သညးမခသငေပ။

တရား၀ငအနညးဆးအခေၾကးေငြမားကလညး ႏစႏစလငတစႀကမမဟတဘ တစႏစလငတစႀကမ ျပနလည သးသပမႈျပလပသင

သည။ အခေၾကးေငြအတြက သးပြငဆငတရား၀ငျပနလညသးသပမႈလပငနးစဥအျပင အလပသမားသမဂၢမား၊ အလပသမားဆငရာ

အစးရမဟတေသာ အဖြ႕အစညးမားႏငလညး ပမကယျပန႔စြာ ေဆြးေႏြးတငပငသငသည။

158

စက႐အဆငရ အလပသမားသမဂၢမားႏင အဆငပျမငေသာသမဂၢမားတြင တရား၀ငအနညးဆးအခေၾကးေငြ ထကျမငေသာလပအား

ခရရေရးဆငရာ ညႏငးေဆြးေႏြးမႈက အလပရငမားက ခြငျပေပးသငသည။

အေသးစတေဖာျပထားေသာ လစာျဖတပငးမားကလညး အလပသမားမားကရရသငသည။ လစာကေငြသား ျဖငေပးေခေသာေၾကာင

လစာျဖတပငးမားရရေရးသည အထးအေရးပါသည။ အခေၾကးေငြေပးေခမႈသည သငေလာမနကနေၾကာငး၊ လမညာမႈႏင ခးယမႈမား

မရေၾကာငး ေသခာေစရန စမခန႔ခြသမားက လပေဆာငေပးသငသည။ အလပခနနာရမား၊ အခေၾကးေငြေပးေခမႈမားႏင အကး

အျမတမားက ႏစဆင မတတမးတငျခငးမားအား လကမခသငေပ။ အ၀ယကမၸဏမားသညလညး ဤကစၥအေပၚ ေလလာေစာငၾကည

ေနရပါမည။

အထးစးပြားေရးဇနဥပေဒ (အပဒ ၂၀၊ က) ႏင အနညးဆးအခေၾကးေငြဥပေဒ (အပဒ ၂၈၊ က)တ႔တြင အခ ေၾကးေငြဆငရာစာစမား

ပါရသည။ အဆပါဥပေဒမားကလညး တစခႏင တစခ သဟဇာတျဖစရန ေဆာငရြကသငသည။

၆.၁.၄ ။ ကေလးအလပသမား

ကေလးအလပသမားမားက ျမနမာႏငငအႏ႔တြင ေတြ႕ရရသည။ ဆငးရမြေတမႈက ကေလးမားအား လပငနးခြငသ႔၀ငေရာကရန

တြနးအားေပးေနသည။ ၂၅၂ အလြနအမငးဆငးရျခငးႏင အသကအရြယငယေသးသည အခနတြင ေကာငးထြကျခငး (ျမနမာႏငငတြင

မသငမေနရပညာေရးသည အခနကာလအားျဖင ၅ ႏစသာ ရသည) ေၾကာင အသကမျပညေသးေသာ အလပသမားအေရအတြက

ေျမာကမားစြာရေနသည။

သေတသနျပလပခသည စက႐ ၁၂ ႐လးတြင အလပစ၀ငခစဥက အသက ၁၈ ႏစေအာကသာရေသးေသာ အလပသမားမားရ

ေၾကာငး သရခရသည။ စက႐ ၁၂ ႐အနက ၆ ႐တြင ခငမာေသာေတြ႕ရခကမားအရ လကရအလပသမားအခ႕သည အဆပါ

စက႐မားတြင အလပစ၀ငခစဥက အသက ၁၅ ႏစေအာကသာ ရေသးေၾကာငး သရခရသည။ ဤ ငယရြယေသာ အလပသမားမား

သည အရြယေရာကၿပးလပေဖာကငဖကမားကသ႔ တညေသာ အလပကလပကငေနသညဟ ယဆရသည။ ဤအခကသည ကေလး

အလပသမားဆငရာ ျမနမာဥပေဒႏင ႏငငတကာအလပသမားေရးရာ စခနစညႊနးမားက ခးေဖာကေနျခငး ျဖစသည။ ထ႔အျပင

အခ႕ေသာ စက႐မားတြင ငယရြယေသာအလပသမားမားအား ေန႔စားအျဖစ ငားရမးထားၿပး လပငနးခြင စစေဆးသမားလာေရာက

သညေန႔ရကမားတြငမ အဆပါ အလပသမားမားက အလပမ ရပနားထားမႈမားက ျပလပေနေၾကာငး ဤသေတသနျပလပရာမ

သရခရသည။

သ ပါေသာလညး ထျပနမားက ျပညျပညစစသရႏငရနမာ ခကခလသည - ငယရြယေသာအလပသမားမားအေနျဖင အလပဆး႐ႈး

မညက စးရမၾကသျဖင ၎တ႔၏ လပငနးခြငဆငရာအေျခအေနမားက ေျပာျပရန တ႔ဆငးၾကသည။ မတပတင အတမားက အသး

ျပမႈသညလညး ကယကယျပန႔ျပန႔ျဖစပြားေနသည။ ပ၍ဆးသညမာ အလပသမားအမားစထတြင လအပေသာ စာရြကစာတမးမား

မရျခငး ျဖစသည။

252 UNICEF website, ‘World Day Against Child Labour,” 12 June 2014, http://www.unicef.org/myanmar/reallives_22662.html

159

အလပသမားမား၊ အလပရငမားႏင အစးရ၀နထမးမားသည ကေလးအခြငအေရးမားက မသရၾကျခငးႏင ကေလးအလပသမားမား

ျဖစေပၚလာေစေသာ အေၾကာငးရငးမားက လြမားစြာနားလညၾကျခငးတ႔ေၾကာင ႀကးမားေသာျပနာ တစရပျဖစေစသည။ အသ

အျမငဖြငသငတနးမားႏင သတငးအခကအလကေပးျခငးမားက ေရ႕တနးတငလပေဆာငရန လအပေနၿပျဖစသည။

ကေလးအလပသမားဆငရာျပနာမားက တကဖကရန ေရ႕ဆကေဆာငရြကရမည အဆငမား

အသက၊ အလပခနႏင ေကာငးပညာေရး

အသက၁၅ ႏစမျပညေသးေသာအလပသမားမားက အထညခပလပငနး၌ မညသညနညးႏငမ လကမခသငေခ။ အသက ၁၅

ႏစအရြယ ကေလးအလပသမားတစဥးသည တစေန႔လင ၄ နာရသာ အလပလပခြငရၿပး ကနေသာအခနမားတြင အသကေမြး၀မး

ေကာငးမႈဆငရာ စာသငေကာငးမား၌ ပညာဆညးပးခြင ရသငသည။ အသက ၁၅ ႏစမ ၁၈ ႏစအရြယအထ ငယရြယေသာ

အလပသမားမားသည အႏရာယႀကးမားေသာ အလပမားလပကငျခငးမ ကငးလြတခြငရသငသည။ အသက ၁၆ ႏစမ ၁၈ ႏစအရြယ၊

မနကနေသာမတပတင ကငေဆာငထားေသာ၊ ကနးမာေၾကာငးေထာကခစာရရထားေသာ ငယရြယသည အလပသမားမားအား

အခနပမလပကငေစရန (သ႔မဟတ) ညအခနတြင အလပတာ၀နထမးေဆာငမႈမရေစရနႏင လပကငသည အလပႏငအည

လပအားခရရေစရနအတြက အလပရငမားက ေသေသခာခာ ႀကးၾကပေဆာငရြကသငသည။

အရြယေရာကၿပးအလပသမားမားႏငမတဘ အျခားေသာအခနဇယားႏင အလပလပကငေနေသာ ငယရြယသညအလပသမားမား

အတြက စက႐ အၾက/အပ႔ကအလပရငမားက စစဥေပးသငသည။ ထအျပငငယရြယ ေသာအလပသမားမားသည အရြယေရာက

ၿပးအလပသမားမားကသ ဆေၾကးမား (bonus) ႏင အကးအ ျမတမားက တနးတခစားပငခြင ရရေပမည။

အသကအရြယစစေဆးျခငးႏင လအပေသာစာရြကစာတမးမား

ျမနမာႏငငရ အထညခပစက႐မား (ျမနမာႏငငသားပင စက႐ျဖစေစ၊ ႏငငျခားသားပင စက႐ျဖစေစ) သည ၎တ႔၏ လကရ

အလပသမားအငအားစတြင အသကမျပညေသးေသာ အလပသမားမား ရ/ မရ ေလလာစစစမႈ ျပလပသငသည။

အလပရငမားသည အလပသမားမား ဌားရမးသညအခါတြင အေလအကင စႏႈနးတစခအေနျဖင အသက အရြယစစေဆးမႈမားက

ႏ႔စပေသခာစြာ ျပလပသငသည။ အလပသမားမား၏စာရြကစာတမးမား (မတပတင၊ ျမ နယတြငမတပတငထားမႈမား၊ အမေထာငစ

ဇယား သ မဟတ ေမြးစာရငး) က စစေဆးျခငးႏင ကနးမာေရး စစေဆးမႈမားလညး လအပမည ျဖစသည။ အသက ၁၆ႏစမ

၁၈ႏစအရြယ ငယရြယေသာ အလပသမား မားအား ကနးမာေၾကာငးေထာကခစာ (Certificate of fitness) ခငခငမာမာျပႏငမသာလင

အလပခန သင သည။ ကနးမာေၾကာငးေထာကခစာအတမား၊ မတပတငအတအမားကအသးျပၿပး အလပလာေရာက ေလာကထား

မႈမားရႏငသညဆသညအခကက အလပရငမားအေနျဖင သတထားသငသည။ အလပသမား မားအတြက ကနးမာေရးစစေဆးမႈဆငရာ

ကနကစရတမားက အလပရငက ေပးသငသည။ အ၀ယကမၸဏ မားသညလညး ၎တ Supplierမား၏ စမခန ခြမႈက သတျပမရန

လအပသကသ စာရြကစာတမးအတမား ျဖင မြမးမထားေသာ မတတမးမတရာမားရနငသညဆသညအခကက သတျပရေပမည။

160

သငေလာလေလာကေသာ အခေၾကးေငြႏင တာ၀နယမႈရေသာ၀ယယမႈဆငရာအေလအကငမား

ကေလးအလပသမားမား ေပၚေပါကလာေစသည အေၾကာငးရငးမားစြာရသညအနကမ အရြယေရာကၿပး အလပသမားမားအတြက

နမပါးေသာ အခေၾကးေငြႏငမ ပငကအားျဖင ဆကစပေနသည။ ကေလးအလပသမားမား ေပၚေပါကလာေစမႈ (သြယ၀ကေသာ

အားျဖင) က တကဖကရနအတြက ခငမာေသာ၊ သငေလာလေလာကမႈရေသာ အခေၾကးေငြဆငရာ မဟာဗဟာတစရပ မရမျဖစ

လအပေနသည။

အ၀ယကမၸဏမားသည ၎တ႔၏ လကရ၀ယယမႈဆငရာအေလအကငမား (purchasing practice)၊ ေစးႏႈနးသတမတျခငးဆငရာ

မဟာဗဟာမား (pricing strategy)ႏင ကနကမႈဆငရာမား (cost structure)၊ သြငးအားစကြငးဆကရ အခေၾကးေငြႏင လပငနး

ပတ၀နးကငအေျခအေနမားႏင ကေလးအခြငအေရးမားအေပၚ ၎တ႔၏သကေရာကမႈမားက ေလလာဆနးစစသငေပသည။ ထ႔အျပင

အ၀ယကမၸဏမား၏ ၀ယယျခငးဆငရာ အေလအကငမားသည - သငေလာလေလာကေသာ အခေၾကးေငြရရေရးသ ဥးတညေန

ေသာ မ၀ါ ဒမား၊ ေျမာကမားလစြာေသာ အခနပလပကငမႈမားက ေျဖရငးေရးသ႔ဥးတညေနေသာ မ၀ါဒမားႏငလကေလာညေထြရ

ရမည ျဖစသည။ အ၀ယကမၸဏမား၏ ၀ယယျခငးဆငရာအေလအကငမားသည (ေစးႏႈနးသတမတမႈဆငရာ မ၀ါဒမားႏင အခန

ကန႔သတခကမား အပါအ၀င) Supplier မားအား ကနကမႈစရတ အလြနအမငးနညးစြာျဖင အထညထတလပေပးရန ဖအားမား

မေပးသငေခ။ ထသ႔ ဖအားမားေပးျခငးျဖင မစ႔မပ႔ အခေၾကးေငြမား (poverty wages) ႏင ကေလးအလပသမားမားကသ႔ေသာ

အမးသမးတစဥး သမ၏ေနအမ၌ မးပတကေနစဥ ။ Lauren DeCicca / MAKMENDE

161

ေနာကဆကတြဆးကးမား ျဖစလာမညျဖစသည။ ထ႔အျပင အ၀ယကမၸဏမားသည သငေလာလေလာကေသာအခေၾကးေငြက

အေကာငအထညေဖာရနအတြက မဟာဗဟာတစရပ (ေစးႏႈနးသတမတျခငးဆငရာ မဟာဗဟာမားႏင ကနကမႈဆငရာမား

အပါအ၀င) က ခမတအေကာငအထညေဖာသငသည။ ျဖစႏငသည မညသညေနရာ၌မဆ အထက ေဖာျပပါအခကမားက သကဆင

သမားအခငးခငး (ႏင/ သ႔မဟတ) က႑အလကအဖြ႕အစညးမားအၾကားတြင ေဆာငရြကႏငသည။ ထ႔အျပင သြငးအားစကြငးဆကရ

အလပသမားမားအား သငေလာလေလာကေသာ အခေၾကးေငြေပးအပရနအတြက အ၀ယကမၸဏမားသည Supplier မား ၊ အျခား

သကဆငသမားႏငလညး ပးေပါငးေဆာငရြကရမညျဖစသည။

လပငနးခြငမ အထြက၊ ေကာငးသ႔အ၀င

ကေလးမားအားလပငနးခြငမ ထတပယရမညဆသညအခကေၾကာင ကမၸဏမားအေနျဖင မမတ႔၏ ႀကးပမးအားထတမႈမားက

ကန႔သတလကျခငးမား မျပလပမေစရန အလြနအေရးႀကးသည။ အေရးအႀကးဆးမာ ကေလးမား၏ အသကအရြယအလက အလပခြင

မသည တရား၀ငေကာငးပညာေရးသ႔ အခနျပညျဖစေစ၊ အခနပငးျဖစေစ ကးေျပာငးေလလာမႈျပႏငေစရနအတြက ကမၸဏမားက

ပပးကညေပးရပါမည။ အလပရငႏင ၀ယယသမားက ေကာငးစရတမားေပးရန သေဘာတညသငၿပး ကေလးမားတရား၀ငအလပ

လပႏငသည အသကအရြယေရာကလာသညအထ အခေၾကးေငြမားက အစားထးေပးအပရမညျဖစသည။ ေလလာေစာငၾကညမႈမား

ျပလပရန၊ ကလးအလပသမားမားအတြက အစားထးေပးအပေငြမား ရရေစရနႏင အသကေမြး၀မးေကာငးမႈဆငရာ စာသငေကာငး

မားသ႔ ကေလးမား မျဖစမေနသြားေရာကေစရနအတြက အလပရငမားႏင ၀ယယသကမၸဏမားအေနျဖင ကေလးအခြငအေရးဆငရာ

ကြမးကငေသာ ျပညတြငးအရပဖကအဖြ႕အစညးမားႏင ခတဆကေဆာငရြကသငပါသည။

စက႐မားတြင ယခငကအလပလပခဖးေသာ ကေလးအလပသမားမားသညလညး ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ၊ အရြယေရာကၿပး

သမားထမ လေလာကစြာဂရစကမႈ၊ ယာယေငြေၾကးအေထာကအပ (သ႔မဟတ) အျခား ၀နေဆာငမႈမား လအပမညျဖစသည။

ကေလးအလပသမားျပနာရပမားက တကဖကရာ၌ ျမနမာအစးရ၏ အခနးက႑

- ILO ၏ ျပ႒ာနးခက ၁၃၈ (Conventions 138) က လကမတေရးထးရနႏင ျမနမာႏငင၏ဥပေဒမားတြင သငေလာစြာ ထညသြငး

ျပ႒ာနးရန။

- ကေလးအလပသမားဆငရာ ကြျပားေသာဥပေဒမားက ကကညမႈရလာေစရန။

- သငေလာေကာငးမြနေသာ လပငနးခြငေလလာစစေဆးမႈမားျပလပရန။

- မတပတငကတမားရရေရးလပငနးစဥမားက ပမလြယကလာေစရန။ ျပညတြငးေရႊ႕ေျပာငးအလပသမားမားသည

မတပတငကတ ရရရနအတြက ၎တ႔၏ ဇာတေျမသ႔ျပနရျခငးမား မျဖစသငေပ။

- ပညာေရးအရညအေသြးႏင အေျခခအေဆာကအအမား ျမႇငတငရန။ ေကာငးေနအရြယကေလးမား - အထးသျဖင

၀ငေငြနညး မသားစမားႏင ေရႊ႕ေျပာငးမသားစမား၏ ကေလးမားအတြက အရညအေသြးျပညမေသာ အခနျပညပညာေရး

က ေကာငးစရတေပးစရာမလဘရရခြင (သ႔မဟတ) ပညာေရးႏင ဆကစပေနေသာ မျမငႏငသညစရတမားက ေပးစရာ

မလဘ အရညအေသြးျပညမေသာ အခနျပည ပညာေရးက ေသခာစြာရရခြင။ ေကာငးအပႏျခငးၿပးဆးပါက အတနးတက

ေရာကမႈအၾကမေရမားက ျမႇငတငရနႏင စသတမတထားသညအခနအတြငး ေကာငး(အတနး) ၿပးဆးရနအတြက

ႀကးပမးအား ထတမႈမား ျပလပရမညျဖစသည။

162

- လပငနးခြငမကေလးမားအား သမား႐းကစာသငေကာငးစနစတြင ေပါငးစညးႏငရနအတြက အကးအေျပာငးဆငရာ

ပညာေရး (ေပါငးကးဆကသြယေပးသညသငခနးစာမား၊ ကေလးမားႏင မဘမားက တငပငေဆြးေႏြးမႈမား အပါအ၀င)

မတစဆင ပပးကညေပးရမညျဖစသည။

၆.၁.၅။ အလပအကငဆကသြယမႈမား (အလပအကငစာခပ ရရျခငး)

အငတာဗးခေသာ အလပသမားမားအနက တစ၀ကခန႔သည အလပအကငစာခပတြင လကမတမထးခရေပ။ လကမတထးခေသာ

အလပသမားမား၏ ငါးပတစပကသာလင စာခပတစေစာင လက၀ယရရၾကသည။ အလပအကငစာခပ မရရသညအတြက အလပ

သမားမားသည ၎တ႔၏ အခြငအေရးမားႏင ခစားခြငမားက မသရၾကေခ။

သေတသနျပလပခသည စက႐ ၁၂ ႐အနက ၄ ႐၏ အလပသမားထတြင ေန႔စားအလပသမားမားကလညး ေတြ႕ရခရသည။

ေန႔စားအလပသမားမားသည အလပအကငစာခပမားတြင လကမတမေရးထးထားေပ။ ၎တ႔သည အနညးဆးအခေၾကးေငြ (တစေန႔

လင ၃၆၀၀ ကပ) ေအာကေလာနညးေသာ လပအားခကသာ ရရႏငေျခမားသည။ ဆေၾကးမား (Bonus) ႏင အျခားေသာ ခစားခြငမား

ကလညး မရရေပ။ လမႈဖလေရးစနစတြငလညး ေန႔စားအလပသမားမား မပါ၀ငပါ။ ထ႔အျပင တရား၀ငအလပအကငစာခပမား

မရျခငးေၾကာင အခနမေရြး အလပမ ထတပယခရႏငၿပး ေန႔စားအလပသမားမား၏ အလပမာ ခငမာမႈ၊ တညၿမမႈ မရေပ။

အလပအကငဆငရာျပနာရပမားက ေျဖရငးႏငရနအတြက ေရ႕ဆကေဆာငရြကရမညအဆငမား

မညသည အလပအကငအမးအစား ျဖစပါေစ၊ အလပသမား အားလးသည အလပအကငစာခပတြင လကမတေရးထးသငသည။

ပမနအလပသမားမားနညးတ အလပသငမားသညလညး အလပအကငစာခပရပငခြင ရသည။ အလပသမားအားလးသည ၎တ႔၏

အလပအကငစာခပမားအေၾကာငးႏင စာခပသကတမးက သရနားလညရမညျဖစသည။ အလပအကငစာခပကလညး အလပ

သမားမားနားလညသည ဘာသာစကားျဖင ေရးသားထားရမည။ ေငြေၾကးျဖတေတာကမႈမားႏင ခစားခြငဆငရာအေၾကာငး အရာမား

က ရငးလငးျပတသားစြာ ေဖာျပထားရပါမည။ အလပအကငစာခပမားတြင မသငေလာေသာ (သ႔မဟတ) ရငသးေသာ စာစမား မပါ

သငေပ။ အလပရငက ယရမညတာ၀နတစရပက ဤေနရာတြင ထငရားစြာေတြ႕ျမငႏငသည။

အလပသမားမားအားလးသည အလပအကငစာခပတစေစာင လက၀ယပငဆငသငသည။ ထ႔အတြက အလပရငႏင ျပညတြငး

အာဏာပငမားအေနျဖင ေသခာစြာႀကးၾကပေဆာငရြကေပးသငေပသည။

ႏငငသားမတပတငရရေစရနအတြက ေႏးေကြးလေသာလပထးလပနညးမားက ပမျမနဆနလာေအာင အစးရအေနျဖင ျပလပ

ေပးသငသည။ ထ႔အျပင လမႈဖလေရးကတမားထတေပးသည လပငနးစဥကလညး ပမ သြကလကျမနဆနလာေအာင ေဆာငရြက

ေပးသငသည။ အထးသျဖင အျခားတငးႏင ျပညနယမားမလာေသာ အလပသမားမားအတြက ဤအခကမားက ပမသငေလာသည။

163

၆.၂ ။ ပ႗ပကၡအလြနအေျခအေနတြင ပ႗ပကၡကသျမငနားလညမႈရေသာ မ၀ါဒမားႏင

အေလအကငမား လအပသည

ျမနမာႏငငသည ဆယစႏစမားစြာ ၾကာျမငခေသာ စစအပခပေရးေအာကမ ထြကေပၚစျပလာၿပျဖစသည။ အားလးပါ၀ငၿပး ေရရည

တညတမည ၿငမးခမးေရးဆသ႔လညး ေလာကလမးေနၿပျဖစသည။ ျမနမာလ႔အသငးအ၀ငးတြင တပမေတာသည အလြနအာဏာ

ရေနဆျဖစသကသ အစးရ၊ လႊတေတာႏင စးပြားေရးတ႔တြငလညး ခငမာေသာရာထးေနရာမား ရရထားသည။ လကနကကငပ႗ပကၡ၊

တပမေတာႏင ရ၀နထမးမား၏ အလြနအကြ အၾကမးနညးသးမႈမားသညလညး ျဖစပြားေနဆျဖစသည။ တငးရငးသားေဒသမားတြင

သာမနျပညသမားသည အၾကမးဖကမႈႏငရငဆငေနရျခငး ၊ မလၿချခငးႏင ဆငးရမြေတမႈမား ရေနဆျဖစသည။ စကမႈဇနမားႏင

အထးစးပြားေရးဇနမားတညေဆာကမႈသည ေျမသမးဆညးမႈ၊ အတငးအဓမၼႏငထတခရမႈႏင ယဥတြျဖစေပၚေနသည။ ျပညေထာငစ

အဆငရ တစျပညေထာငအစးရႏငလညး တငးရငးသားအပစမားက သေဘာမတညမႈမား ရေနသည။ ျမနမာႏငငသည ထရလြယ

ေသာ အေျခအေနတြင ေရာကေနသညဟဆပါက လြနသညဟမဆသာေပ။ ၿပးခေသာ ႏစႏစတာကာလတြင ပမျဖစပြားလာေသာ

လကနကကငပ႗ပကၡ - အထးသျဖင ၿပးခေသာလအနညးငယက ရမးျပညနယ၊ ကခငျပညနယႏင အျခားေနရာမားတြင လကနကကင

ပ႗ပကၡသည ပမအျမစတြယလာခသည။

ပါလမနအစးရသည အေတြ႕အႀကနညးေနေသးသည။ အပခပေရးတြငလညး တငးရငးသားကယစားလယမား နညးေနသည။ တရား

ဥပေဒစးမးမႈ လေလာကစြာမရေသးသကသ႔ လမဆငရာစစေဆးမႈမား၊ သဟဇာတ ျဖစမႈမားသညလညး မလေလာကေသးေခ။

ၿခေျပာရမညဆပါလင အရပဖကအဖြ႕အစညးမား - အထးသျဖင တငးရငးသား အရပဖကအဖြ႕အစညးမားအတြက ေနရာေပးမႈ နညးေန

ေသးသည။ အလပသမားေရးရာ လႈပရားမႈမားသညလညး အစပးသညအဆငတြငသာ ရေနေသးသည။

ေရ႕ဆကေဆာငရြကရမည အခကမား

ဤသ႔ေသာအေျခအေန၌ ျမနမာႏငင၌လပငနးလပေဆာငေနေသာကမၸဏမားတြင သာမနထက ပမႀကးမားေသာ တာ၀နရသည။

အဆပါကမၸဏမားသည Due Diligence (စးပြားေရးလပငနးမားေၾကာင လ႔အခြငအေရးအေျခအေနမားအေပၚ ဆးကးသကေရာကမႈ

ရ၊ မရက အခနႏငတစေျပးည ေလလာဆနးစစ အေကာငအထညေဖာမႈျပလပျခငး) လပငနးစဥက လကနာေဆာငရြကရမည ျဖစ

သည။ ထသ႔ေဆာငရြကရာ၌ ေကာပရတစးပြားေရးလပငနးမား၏ သာမနလကနာမႈသာမကဘ ထရလြယအေျခအေနမားႏင ပ႗ပကၡ

ဆငရာ အေျခအေနမားကလညး သတႀကးစြာျဖင ေလလာေဆာငရြကရမညျဖစသည။

အထညကမၸဏမားသည ပ႗ပကၡ(လြနေျမာကသည)အေျခအေနမားအား ရငဆငေျဖရငးရနအတြက မ၀ါဒမားႏင မဟာဗဟာမားက

ႏငငတကာစခနစညႊနးမား၊ လမးညႊနခကမားႏငအည ခမတရမည (သ႔မဟတ) ျမႇငတငေဆာငရြကရမညျဖစသည။ ထသ႔ေဆာင

ရြကျခငးအားျဖင ပ႗ပကၡအသစျဖစေပၚေအာင အားျဖညကညျခငးႏင တညရၿပးပ႗ပကၡမား၌ပါ၀ငျခငးတ႔မ ေရာငရားႏငမည ျဖစ

သည။ ထေဖာျပပါေဆာငရြကခကမား၌ ပ႗ပကၡကသနားလညမႈႏင “မမေၾကာင အျခားသမားက အႏရာယမျဖစေစေရး မ၀ါဒ - Do

No Harm” မားလညး ပါ၀ငရပါမည။ ေကာငးကးကရညစး၍ လအပသညမားက ေဆာငရြကေနေသာကမၸဏမားသညလညး ၎တ႔၏

လပေဆာငခကမားေၾကာင ပ႗ပကၡအေျခအေနႏင ၿငမးခမးေရးအေပၚ မညသညသကေရာကမႈမားရႏငသညဆသညက ကနဥး

အဆငတြင ေသခာႏ႔စပစြာ ေလလာဆးျဖတရပါမည။

164

ကမၸဏမားအေနျဖင ရပရြာလထ၏ အခြငအေရးမားႏင မ႐းဖလာေျမအခြငအေရးမားက ေလးစားမႈရျခငး၊ လြတလပစြာ ႀကတင

သတငးေပးၿပး သေဘာတညမႈရယျခငး (Free Prior Informed Consent) က လကနာေဆာငရြကျခငးတ႔ ျပလပရမညျဖစသည။

အထးသျဖင လကရတညရေနေသာ (တညေဆာကေနဆျဖစေသာ) စကမႈဇနမားႏင အထးစးပြားေရးဇနမားတြင အထကေဖာျပပါ

အခကမားက အထးလကနာသငသည (ဥပမာ - ရခငျပညနယရ ေကာကျဖအထးစးပြားေရးဇန) ။ သလ၀ါႏငအျခားဇနမားရ ထခက

နစနာမႈႀကရေသာ ရြာသရြာသားမားအေနျဖင ေလာေၾကးေငြမားရရပငခြင ရသည။ ကမၸဏမားအေနျဖင မမတ႔၏အခနးက႑ႏင

တာ၀နမားက ေလလာဆနးစစသငသည။

ကမၸဏမားသညလညး ေျမေစးကြကကစားမႈတြင ပါ၀ငပတသကျခငးက ေရာငကဥသငေပသည။ ျမနမာ အစးရအေနျဖင ေျမေစး

ကထနးခပႏငရနအတြက ေျမေစးကစားေနသမားႏငပတသက၍ ထထေရာကေရာက ေဆာငရြကသငသည။

စးပြားေရးလပငနးမားေၾကာင လ႔အခြငအေရးအေျခအေနမားအေပၚ ဆးကးသကေရာကမႈ ရ၊ မရက အခနႏငတစေျပးည ေလလာ

ဆနးစစအေကာငအထညေဖာမႈျပလပျခငး (Due Diligence) အစတအပငးတစရပအေနျဖင ကမၸဏမားသည စက႐ႏင ေျမပငဆင

မႈမားအေၾကာငး၊ ျမနမာတပမေတာ၀နထမး(ေဟာငး)မားႏင ခ႐နမား၏ ပါ၀ငႏငေျခတ႔အေၾကာငးက စစမးေလလာသငသည။

၆.၃။ လ အခြငအေရးမားက ကာကြယေစာငေရာကေပးရမည ႏငငေတာ၏တာ၀န

လ႔အခြငအေရးမားႏင အေျခခလြတလပခြငမားက ျဖညဆညးရန၊ ကာကြယေစာငေရာကရနႏင ေလးစားရန ျမနမာႏငငအစးရတြင

ၿခငၿပး တာ၀နရသည။

၆.၃.၁ ။ တရားဥပေဒစးမးမႈ

တရားဥပေဒစးမးမႈက တးျမႇငေဆာငရြကရနအတြက NLD ကဥးေဆာငေသာ ျမနမာႏငင၏ အစးရသစတြင ျမငသာေသာ၊ အေရး

တႀကးျဖစေသာ တာ၀နတစရပရေနၿပ ျဖစသည။ ကမၻာတရားမတမႈဆငရာစမခကက ခမတထားေသာ ေအာကပါအေျခခမ ၄ ခက

ကလညး လကနာေဆာငရြကသငပါသည -

၁။ ဥပေဒအရ အစးရႏင၎၏အရာရမား၊ ကယစားလယ (agent) မား၊ သကဆငသတစဥးခငးစႏင ပဂၢလကစးပြားေရးလပငနး

မားက တာ၀နခရမညျဖစသည။

၂။ ဥပေဒမားသည ရငးလငးရမည၊ လထက အသေပးရမည၊ တညၿငမရမည၊ မတရမည။ တနးတညမစြာလညး အသးျပရမည

ျဖစသည။ ထ႔အျပင (လအမားႏင ပငဆငမႈမား ေဘးကငးလၿခေရးႏင အဓကျဖစေသာ လ႔အခြငအေရးမား အပါအ၀င)

အေျခခအခြငအေရးမားက ကာကြယေပးရပါမည။

၃။ ဥပေဒမားက တငပငေဆြးေႏြးျခငး၊ စမျခငးႏင အေကာငအထညေဖာျခငး လပငနးစဥမားသည မတ၊ လေလာကအကးရၿပး

အမားလကလမးမရရႏငရပါမည။

၄။ တရားမတမႈမားက - အရညအခငးျပည၀ေသာ၊ ကင၀တလကနာေသာ၊ အမအခကငးေသာကယစားလယမားႏင အေရအတြက

လေလာကစြာရေသာ၊ အရငးအျမစလေလာကစြာရေသာ၊ မမ၏ရပရြာလထက အမနတစကယကယစားျပႏငေသာ ဘကမလက

သမားက အခနႏငတစေျပးည ေဆာငကဥးေပးရပါမည။ ၂၅၃

253 What is the rule of law?, <http://worldjusticeproject.org/what-rule-law>

165

၆.၃.၂ ။ အျပညျပညဆငရာအလပသမားေရးရာအဖြ႕အစညး၏ ျပ႒ာနးခကမားက လကမတေရးထးျခငး

ႏင ဥပေဒတြင ထညသြငးျပ႒ာနးျခငး

ျမနမာအစးရသည အလပသမားဥပေဒမားအား ႏငငတကာ အျမငဆးစခနစညႊနးမားႏငအည အဆငဆငျပငဆငျခငး၊ ခမတအေကာင

အထညေဖာျခငးႏင လကနာေဆာငရြကျခငးတ႔ ျပလပသငပါသည။ အလပသမား၊ ေျမႏငလ႔အခြငအေရးဆငရာ ဥပေဒမား၊ မ၀ါဒမား

က ဒဇငးေရးဆြသညအဆငမ လကေတြ႕အေကာငအထညေဖာသညအဆငထ တငပငေဆြးေႏြးမႈမားျပလပရာ၌ အလပသမားမား၊

အလပသမားအဖြ႕အစညးမားႏင အလပသမားကယစားလယ (အလပသမားေရ႕ေဆာငအဖြ႕မား) မားက ကယကယျပန႔ျပန႔ပါ၀ငခြင

ေပးသငပါသည။ အေရးတႀကးျပငဆငရန လအပေနေသာ တညဆဥပေဒမားမာ - အလပသမားေရးရာ အျငငးပြားမႈေျဖရငးေရးဥပေဒ၊

အဓမၼေစခငးျခငးဆငရာဥပေဒ၊ ၿငမးခမးစြာစေ၀းခြင ဥပေဒ၊ လမႈဖလေရးဥပေဒ၊ အလပသမားအဖြ႕အစညးဥပေဒႏင အနညးဆး

အခေၾကးေငြဥပေဒ တ႔ ျဖစသည။

အလပသမားေရးရာအေလအကငမား၌ အေျခခစအျဖစသတမတထားေသာအတျမစခမႈမားက ILO က ခမတထားပါသည။ အေျခခ

(fundamental) အျဖစသတမတထားေသာ ILO ၏ အဓကျပ႒ာနးခကမားသည အဆပါျပ႒ာနးခကမားအား လကမတေရးထးသည

ျဖစေစ၊ မထးသညျဖစေစ၊ ILO အဖြ႕၀ငႏငငတငးႏင ဥပေဒေၾကာငးအရ အကး၀ငသည။ ျမနမာႏငငသညလညး ILO အဖြ႕၀ငႏငင

တစႏငငျဖစေသာေၾကာင ILO ၏ အေျခချပ႒ာနးခကမားက မျဖစမေန လကနာရမည ျဖစပါသည။

ျမနမာအစးရအေနျဖင ILO ၏ ျပ႒ာနးခကမားအခ႕က အတညျပလကမတေရးထးရန အေရးတႀကးလအပေနၿပ ျဖစသည။ အထး

သျဖင အနမဆးအသကအရြယဆငရာျပ႒ာနးခက (C 138 ) ၊ စညး႐းခြငႏင စေပါငးညႇႏႈငးအေရးဆခြငဆငရာျပ႒ာနးခက (C 98) ၊

တနးတညမေသာအခေၾကးေငြဆငရာျပ႒ာနးခက (C 100) ၊ ခြျခားဆကဆျခငးဆငရာျပ႒ာနးခက (C 111) ႏင အဓမၼေစခငးမႈ

ပေပာကေရးဆငရာျပ႒ာနးခက (C 105) တ႔ ျဖစသည။ ႏငငမားသည မမတ႔အတညျပလကမတေရးထးထားေသာ ILO ၏ ျပ႒ာနး

ခကမားက ျပညတြငးရ ဥပေဒမားတြင ထညသြငးျပ႒ာနးရမည ျဖစပါသည။

ကမၻာကလသမဂၢ၏လမးညႊနအေျခခမမားကလညး ႏငငတငးတြင တတယအဖြ႕အစညးမား (စးပြားေရးလပငနးမား အပါအ၀င) ၏

လ႔အခြငအေရးဆငရာ အလြသးစားျပမႈမားက သငေလာေသာမ၀ါဒမား ၊ စညးမဥးစညးကမးမားႏင စရငဆးျဖတခကမားက အသး

ျပ၍ တားဆးကာကြယရမညတာ၀နရသညဟ ျပ႒ာနးေဖာျပထားသည။

၆.၃.၃ ။ ႏငငမား၏ အျခားတာ၀နမား

ကမၻာကလသမဂၢ၏လမးညႊနအေျခခမမား(UNGP)သည - ျမနမာႏငငတြင လပငနးလညပတေနသည ႏငငျခားသားပငအထညခပ

စက႐မား၏ မခငကမၸဏမားရေသာႏငငမားႏင Brands (အမတတဆပမား)၊ ျမနမာႏငငမထတလပေသာ အထညအေျမာကအမား

ရယေနေသာ/ ျမနမာႏငငႏင ကနသြယမႈျပေနေသာ လကလေရာငးသမား၊ အ၀ယ႐မားႏင ကယစားလယမားရရာ ႏငငမားအေပၚ

ကလညး သကေရာကမႈရသည။ ကမၻာကလသမဂၢ၏လမးညႊနအေျခခမမားအရ ႏငငမားသည ၎တ ပငနကအတြငး (ႏင/သ႔မဟတ)

တရားစရငခြငအတြငး၌ရေသာ စးပြားေရးလပငနးမားအား လပငနးလပေဆာငစဥတစေလာက လ႔အခြငအေရးမားက ေလးစားလကနာ

ရန ရညမနးခကမားက ရငးလငးျမငသာစြာ ထတျပနထားရပါမည။ မခငႏငငမား အေနျဖင ၎တ႔ ႏငငသ၊ ႏငငသား စးပြားေရး

166

လပငနးရငမားအေနျဖင တငးတစပါးတြင အလြသးစားျပမႈမား မကးလြနႏငရနအတြက ႏငင၏ တရားစရငပငခြငအတြငး စရင

ဆးျဖတခကမားျဖင အဆငမားခမတကာ ႀကတငကာကြယထားရပါမည။ ၂၅၄

အဆပါအဆငမားတြင ေအာကပါအခကမားပါ၀ငသည -

- ႏငငမားအေနျဖင ဥပေဒျပ႒ာနးျခငး(သ႔မဟတ) စညးမဥးစညးကမးမား ခမတျခငးတျဖင မမႏငငတြင အၿမတမးေနထငသ

ႏငငတကာ အထည၀ယယသမား (international apparel buyers) အား ၎တ႔၏ သြငးအားစကြငးဆကမားဆငရာ

သတငးအခကအလကမားက အခနကာလအပငးအျခားအလက ထတျပနေစရမည။ အဆပါ ႏငငတကာ အထည၀ယယ

သမားအတြက ကနပစၥညးသြငးသ (Suppliers) မား ၊ တစဆငခကနထ႐ကမားႏင နငငတကာ အထည၀ယယသမား၏

Due Diligence လပငနးစဥမားကလညး ထတျပနရန လအပသည။ အဆငအလက ေဆာငရြကမႈမား အမနတစကယ

ျဖစေပၚလာေစရနအတြက အထကေဖာျပပါအခကမားက ႏငငအလက တစႏငငလးအဆငႏင ဥေရာပအဆငတြင အေကာင

အထည ေဖာေဆာငရြကသငပါသည။

- မမႏငငပငနကအတြငး/ တရားစရငခြငအတြငးတြင အၿမတညရေသာကမၸဏမားသည ၎တ႔၏ သြငးအားစကြငးဆက

အဆငဆင၌ လ႔အခြငအေရးမားက ေလးစားလကနာေစရနအတြက စညးမဥးစညးကမးမား/လပေဆာငခကမားက ခမတ

ရန။ ထ အျပငကမၸဏမားအားအေထာကအကေပးေနသည အစးရ၏တညဆဥပေဒမား/ မ၀ါဒမား/ စညးမဥးစညးကမးမား

တြင ေကာပရတစးပြားေရးလပငနးမား၏ တာ၀နခရနလအပခကက ထညသြငးေပါငးစပျခငးပါ၀ငသည။

- ႏငငမားအေနျဖင မမတႏငင ပငနကအတြငး/ တရားစရငပငခြငအတြငး အၿမေနထငေသာ ကမၸဏမားသည ၎တ႔၏

သြငးအားစကြငးဆကအဆငဆငတြငျဖစေပၚေသာ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားက တာ၀နခရနအတြက ဥပေဒမား/

မ၀ါဒမား ခမတ ထတျပနကငသးျခငး။

- ျမနမာအစးရႏငအျပနအလနခတဆကမႈမားျဖင လ႔အခြငအေရးမားႏင အလပသမားအခြငအေရး ခးေဖာကမႈမားဆငရာ

စးရမစရာမားက မးေမာငးထးေဖာျပျခငးႏင ျမနမာအစးရ၏ အဆပါကစၥရပမား ကေျဖရငးႏငရန အားထတႀကးပမးမႈမားက

ကညေထာကပေပးျခငး။

- စးပြားေရးလပငနးမားေပၚေပါကလာမႈႏင လညပတေနၿပျဖစေသာ စးပြားေရးလပငနးမားက စမအပခပေနေသာ အျခား

ဥပေဒမားႏင မ၀ါဒမား (ဥပမာအားျဖင ေကာပရတစးပြားေရးလပငနးမားဥပေဒ) သည လ႔အခြငအေရးမားက စးပြားေရး

လပငနးမားက ေလးစားလကနာမႈရလာေစရန အားေပးရမညျဖစသည။ ထသ စးပြားေရးလပငနးမား၏ ေလးစားလကနာမႈ

က ကန႔သတျခငး မရေစရပါ။ ၂၅၅

- စးပြားေရးလပငနးမားအား ၎တ႔၏ လပငနးလညပတေနစဥကာလတစေလာက လ႔အခြငအေရးမားက မညကသ႔

ေလးစားလကနာႏငသညဟ ညႊနျပသည အကးရေသာလမးညႊနမႈမား ေပးရန။ ၂၅၆

254 United Nations, “Guiding Principles on Business and Human Rights - Implementing the United Nations “Protect, Respect and Remedy” Framework”, 2011, <http://www.ohchr.org/Documents/Publications/GuidingPrinciplesBusinessHR_EN.pdf>255 United Nations, “Guiding Principles on Business and Human Rights – Implementing the United Nations “Protect, Respect and Remedy” Framework, 2011 <http://www.ohchr.org/Documents/Publications/GuidingPrinciplesBusinessHR_EN.pdf>256 Ibid.

167

၆.၄။ လ အခြငအေရးမားကေလးစားလကနာရမည ေကာပရတစးပြားေရးလပငနးမား၏

တာ၀န

တစကမၻာလးအေနအထားျဖငအေကာငအထညေဖာႏငမည စးပြားေရးႏင လအခြငအေရးမားဆငရာ မေဘာငမရျခငးေၾကာင ႏငင

အလကခမတထားေသာဥပေဒမားႏင ႏငငတကာအလပသမားအခြငအေရးမားဆငရာ စခနစႏႈနးမားကသာ လမးညႊနမႈမားေပးေန

သည။ အျမငဆးႏငငတကာစခနစညႊနးမားသည ျပညတြငး အလပသမားဥပေဒမားအေပၚ လႊမးမးမႈရသငသည။ သ႔ပါေသာလညး

ထျပညတြငးႏင ႏငငတကာစခနစညႊနးမားသည အနမဆးစခနစညႊနးအဆငသာ ခမတထားသညဆသညအခကက သတမရပါ

မည - ေကာပရတ စးပြားေရးလပငနးမား၊ အလပရငမားႏင အ၀ယကမၸဏမားအေနျဖင ထ႔ထကေကာငးမြနသာလြနေသာ စခနစညႊနး

မားက ေထာကျပလပေဆာငႏငေပသည။

အျဖစမေနမဟတဘ ဆႏၵအေလာကသာ လပေဆာငေသာ ေကာပရတဆငရာခဥးကပမႈမားသည အလပသမားအခြငအေရးမားအား

ေလးစားလကနာမႈ မရေၾကာငး ေတြ႕ရခရသည။ ထ႔ေၾကာင ကမၸဏမား၊ သကဆငရာအရပဖကအဖြ႕အစညးမားႏင ျပညတြငးရ အလပ

သမားသမဂၢမားအၾကား အေကာငအထညေဖာႏငမည သေဘာတညခကမား ခမတႏငရနေတာငးဆမႈမားအား ကနဥးအဆငမာပင

SOMO က ခတဆကပါ၀ငခသည။ ၂၅၇

ကမၻာကလသမဂၢ၏ လမးညႊနအေျခခမမား (UNGP)အရ - ျမနမာႏငငတြငအထညထတလပေနေသာ /လပငနး လညပတေနေသာ

စးပြားေရးလပငနးမားအေနျဖင ၎တ႔၏ ကယပငစးပြားေရးေဆာငခကမားတစေလာက အႏရာယျဖစႏငေျခ/ ထခကဆး႐ႈးႏငေျခ

မားက ေဖာထတရန၊ ႀကတငကာကြယရန၊ ေလာပါးသကသာေစရနႏင လ႔အခြငအေရးမားအေပၚ အႏႈတလကၡဏာေဆာငသည

သကရာကမႈမားအား ကစားေျဖရငးေပးရန တာ၀နရသည။ ထ႔အျပင အျခားလပငနးရငမား (သြငးအားစကြငးဆကအဆငဆင အပါ

အ၀င) ႏင စးပြားေရး ခတဆကေဆာငရြကရာမ ေနာကဆကတြျဖစေပၚလာေသာ ဆးကးမားကလညး အထကပါအတငး ေျဖရငး

ေဆာငရြကရန တာ၀နရသည။ ကနဥးအဆငမစ၍ (သ႔မဟတ) အဆငဆင ခတဆကေဆာငရြကခေသာ သြငးအားစကြငးဆက

ပါတနာမား (Supply Chain partners)ႏင တစဆငခကနထ႐ကမားပါ၀ငသည။ ထ႔အတ တရား၀ငအသအမတမျပထားေသာ

တစဆငခကနထ႐ကမားႏင အမတြငးအလပသမားမားလညး ပါ၀ငသည။ ျမနမာႏငငတြင လပငနးလပေဆာငေနေသာ စးပြားေရး

လပငနးအပစမားတြင - ျမနမာႏငငသားပင စက႐မားႏင ႏငငျခားသားပင စက႐မား (Suppliers) ၊ အမတတဆပမား (Brands)၊

လကလေရာငးသမား၊ အ၀ယ႐မားႏင ေအးဂငမား (၀ယသမား - Buyers) ၊ စသျဖင ပါ၀ငသည။

257 Clean Clothes Campaign “Position Paper on Human Rights Due Diligence”, March 2016, https://cleanclothes.org/resources/publications/position-paper- on-human-rightsdue-diligence/view

168

ျမနမာႏငငတြငလပငနးလပေဆာငလေသာ အထညကမၸဏမားသည Due Diligence (စးပြားေရးလပငနးမားေၾကာင လ႔အခြငအေရး

အေျခအေနမားအေပၚ ဆးကးသကေရာကမႈ ရ၊ မရက အခနႏငတစေျပးည ေလလာဆနးစစအေကာငအထညေဖာမႈျပလပျခငး)

လပငနးစဥမားက လကနာေဆာငရြကရမည ျဖစပါသည။ ျမနမာအထညခပက႑ရ ပ႗ပကၡအလြနအေျခအေနႏင ကယျပန႔စြာျဖစေပၚ

ေနေသာ လ႔အခြငအေရးဆငရာ အႏရာယအေျခအေနမားေၾကာင ႏငငျခားသားပင အထညထတလပသညစက႐မားႏင အ၀ယ

ကမၸဏမားသည သတႀကးစြာျဖင ႏငငအလက Due Diligence လပငနးစဥမားကခမတ အေကာငအထညေဖာသငသည။ သြငးအားစ

ကြငးဆကရအဖြ႕အစညးမားသညလညး ထသ႔ေသာ မ၀ါဒမားခမတအေကာငအထညေဖာသငသည။ ကမၻာလးဆငရာ သမဂၢအဖြ႕ခပ

(Global Uinon Federations – GUF) ႏင ႏငငတကာ စးပြားေရးလပငနးမားအၾကားခပဆထားေသာ အျပညျပညဆငရာ မေဘာင

သေဘာတညခကမား (International Framework Agreement – IFA) တြင ျမနမာႏငငအတြက လအပခကမားက သးသန႔အေနျဖင

ထညသြငးသငသည။

ႏငငအလကဥးတညေဆာငရြကရမညအရာမားတြင - ေျမသမးဆညးမႈ၊ ေမးခြနးထတဖြယေကာငးေသာ ေျမပငဆငမႈႏင တပမေတာ၏

လႊမးမးမႈ၊ ႏငငျခားသားပငအထညခပစက႐မား၏ အငအားေကာငးစြာတညရမႈ၊ ကေလးအလပသမားမား၊ တငးရငးသားအလပ

သမားမား၏ လပငနးခြငရာထးအဆငအတနး၊ စသညတ႔ႏင ဆကစပေနေသာ အႏရာယျဖစႏငေျခႏင ထခကဆး႐ႈးႏငေျခမား

ပါ၀ငသည။

အထညခပစက႐အလပသမားမားေနထငရာ ကးေကာရပကြက။ Lauren DeCicca / MAKMENDE

169

တငး/ ျပညနယမားႏင ထတလပေရး၌ လပငနးမားမစတငမ ကနဥးအဆငအေနျဖင လ႔အခြငအေရးႏင အလပသမားအခြငအေရး

ခးေဖာကမႈမားျဖစႏငေျခ (သ႔မဟတ) ျဖစပြားေနျခငး ရ/ မရ သရႏငရန ႏ႔စပေသခာေသာ ေလလာဆနးစစမႈမားျပလပရန လအပ

သည။ ကမၸဏမားသည မမတ႔လပငနးလပေဆာငမညေဒသ၏ လမႈ-စးပြားပတ၀နးကငအေျခအေနက ျပညစစြာသရႏငရနအတြက

ႀကးပမးအားထတရနလအပသည။ အႏရာယျဖစႏငေျခ /ထခကဆး႐ႈးႏငေျခမားက ေလလာဆနးစစရာတြင ကမၸဏမားအေနျဖင

ျပညတြငးရ အလပသမားသမဂၢမား၊ အလပသမားအဖြ႕အစညးမားႏင သကဆငရာႏငငတကာ အရပဖကအဖြ႕အစညးမားႏင ေဆြးေႏြး

တငပငသငေပသည။ အထးသျဖင ႏငငျခားသားပင အထညခပစက႐မားႏင အ၀ယ ကမၸဏမားအတြက အဆပါအခကမားမာ ပမ

သငေလာမႈရသည။

အ၀ယကမၸဏမားအေနျဖင Supplier မားထမအထညေအာဒါမား မမာယမ အဆပါ Supplier မားသည ႏငငတကာ စခနစညႊနး

မား၊ ျပညတြငးအလပသမားဥပေဒမားႏင ၎တ႔ခမတထားေသာ ေကာပရတစးပြားေရးဆငရာ စညးမဥးစညးကမးမားကလကနာ

ျခငး ရ/ မရ ေဖာထတႏငရနအတြက တငးကပေသာေရြးခယမႈဆငရာ စသတမတခကမား ခမတအေကာငအထညေဖာရပါမည။

အညႊနးကနးမားတြင အလပသမားအခြင အေရးဆငရာေကာငးမြနေသာမတတမး၊ ေဘးကငးလၿခေသာလပငနးခြငအေျခအေနမား၊

ဒမကေရစနညး ျဖငေရြးေကာကထားေသာ တကၾကြလႈပရားေနသည အလပသမားသမဂၢ၊ စသျဖင ပါ၀ငသည။

အႏရာယကေရာကႏငေျခမားက ေလာပါးေအာငမျပလပႏငပါက ကမၸဏမားအေနျဖင စးပြားေရးလပငနး စတငလပကငျခငး

(သ႔မဟတ) ေအာဒါမားစတငမာယျခငးတ မ ေရာငကဥရပါမည။

ေလလာေစာငၾကညမႈ၊ ေျဖရငးမႈႏင တးတကမႈ

ထတလပသမား (သ မဟတ) ၀ယသမားသည ျမနမာႏငငတြင လပရားေဆာငရြကမႈမား စတငျပလပျပဆ ပါက လ႔အခြငအေရးမားႏင

လပငနးပတ၀နးကငအေျခအေနမားက ေလလာေစာငၾကညရန၊ ခးေဖာကမႈ မားျဖစေပၚပါက ေျဖရငးေပးရန လအပသည။ အေရး

အႀကးဆးမာ စဥဆကမျပတ တးတကမႈရရလာေစရန အတြက ကမၸဏမားအေနျဖင မဆတမနစၿကးပမးအားထတရန ျဖစပါသည။

ထ ႔အတြက လြယကေသာနညး လမးမရပါ။ ေကာပရတစးပြားေရးလပငနးမားအတြက စညးကမးကင၀တမားရေနေသာလညး

အဆပါစညး ကမးကင၀တမားက လကနာအေကာငအထညေဖာျခငး ရ / မရ သရႏငရနအတြက လမႈဆငရာစာရငးစစမႈ (social

auditing) အား နညးလမးတစခအေနျဖင အသးျပျခငးက ကယကယျပန႔ျပန႔ ေ၀ဖနေနၾကေပသည။ ၂၅၈ ျပနာ၏ အေျခခအေၾကာငး

ရငးမာ အဆပါနညးလမးမားအားလးသည မျဖစမေနျပလပရမည အရာမားမဟတဘ စတဆႏၵရမသာ လပေဆာင၍ ရေနျခငး ျဖစ

သည။ ထ႔အျပင အဆပါလမႈဆငရာစာရငးစစမႈသည အမရငႏငငမား၏အစးရမားအား အလပသမားေရးရာစစေဆးျခငး၊ လပငနးခြင

ေဘးအႏရာယ ကငးရငးေရးႏင ကနးမာေရးစနစမားက တာ၀နယရန အားေပးမႈလညး မရေခ။ ထ႔အျပင လမႈဆငရာစာရငးစစမႈမား

သည အမနတစကယျဖစေပၚေနေသာ လပငနးခြငအေျခအေနမားက တကခငခငမာစြာ ေဖာျပႏငျခငး နညးပါးလသည။ စက႐မား

တြင အမနတစကယႀကေနရေသာအေျခအေနမားအား မနကနစြာ ကယစားမျပႏငမႈမားလညး ျဖစႏငေျခရသည။ ၂၅၉ လမႈဆငရာ

စာရငးစစမႈ (social auditing)ကလညး ကနဥးကပငလကတြခသည Suppliers မားတြငသာ ျပလပေလရသည။ အျခားခတဆက

ေဆာငရြကေသာ Suppliersမား၊ တစဆငခကနထ႐ကမားႏင တရား၀ငမဟတေသာ တစဆငခကနထ႐ကမား၌ လမႈဆငရာ

စာရငးစစမႈ မျပလပေပ။ Brands (အမတတဆပ) မားအေနျဖင ျမနမာႏငငတြငထကသ႔ေသာ လမႈစာရငး စစမႈဆငရာ အႏရာယ

ေထာငေခာကတြငးသ မသကဆငးမေစရန အလြနတရာအေရးႀကးလေပသည။

258 Friedrich Ebert Stiftung (FES), “Liability of Social Auditors in the Textile Industry,” Carolijn Terwindt and Miriam Saage-Maass, December 2016, <http://library.fes.de/pdf-files/iez/13041.pdf>

259 Ibid.

170

ေလလာေစာငၾကညမႈ၊ ေျဖရငးမႈႏင ဖြ ျဖးတးတကမႈဆငရာလပေဆာငခကမားသည ေအာကေဖာျပပါ အေျခခမမားအား ထညသြငး

စဥးစားသငေပသည -

- အလပသမားေရးရာအေျခအေနမားက စစမနစြာ၊ အမအခကငးစြာျဖင ေလလာစစစရန။

- ဒဇငးေရးဆြသညအဆငမ လကေတြ႕အေကာငအထညေဖာသညအဆငအထ ေလလာေစာငၾကညမႈ၊ ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈႏင

ပတသက၍ေဆာငရြကရာ၌ အလပသမားမား၊ အလပသမားသမဂၢမားႏင အလပသမားဆငရာ အစးရမဟတေသာ အဖြ႕

အစညးမားက ပြငလငးျမငသာစြာ ပါ၀ငခြငေပးရန။

- ကနဥးအဆင၌ လကတြေဆာငရြကခေသာ Supplier မားသာမက အျခားေသာ Supplier မားကလညး ေလလာေစာငၾကည

ရနႏင တးတကမႈမားေဖာေဆာငရန။ Brands (အမတတဆပမား) ႏင လကလေရာငးသမားသည သြငးအားစကြငးဆက

အဆငဆငတာ၀နယမႈက CMP (cut-make-pack - လကခစားစနစ) အဆင၌သာမက အျခားေသာအဆငမားတြငလညး

ကယကယျပန႔ျပန႔ လကခေဆာငရြကရပါမည။ ေနာကဆးျဖစသညကနပစၥညးမား (end products) က စစညးသညအဆင

ႏင အျခားေသာအဆငမား၌လညး သြငးအားစကြငးဆကဆငရာ တာ၀နယမႈက လကခကငသးရပါမည။ ထ႔အတပင

ေနာကဆးအဆင ကနပစၥညးထတလပသညစက႐မားတြငသာ ေလလာေစာငၾကညမႈႏင တးတကမႈမား ေဖာေဆာငမည

ဟလညး ကန သတမထားသငေပ။ သြငးအားစကြငးဆကတစေလာက (ခညငငျခငး၊ ရကလပျခငးအဆငမားအပါအ၀င)

တြငလညး ထသ ျပလပ ရနလအပသည။

၀ယသမားသည၎တ႔၏ Supplier စက႐မားရ လပငနးပတ၀နးကငအေျခအေနမားအေပၚ၌လညး ေသေသခာခာေလလာေစာင

ၾကညမႈ ျပလပႏငရပါမည။ ျမနမာႏငင၏ အေနအထားအရ ထသ႔ေလလာေစာငၾကညမႈက လကေတြ႕ကကျပလပႏငရနအတြက -

လအပသညအခနမသာ ျမနမာႏငငသ႔ လာေရာကေသာ၀နထမး မား (သ႔မဟတ) စာရငးစစမားအေပၚမခေနမညအစား ႏငငတြငး၌

႐းဖြငလစျခငး (သ႔မဟတ) ကယစားလယတစဥးထားရျခငးတ႔ ျပလပသငေပသည။ အ၀ယကမၸဏမားသညလညး ေအးဂငမား

(သ႔မဟတ) အ၀ယ႐မားမတစဆင လပငနးလပေဆာငျခငးက ေရာငကဥသငသည။

အထညကမၸဏမားသည ၎တ႔အျပင အျခား၀ယသမားႏငသကဆငသအမားအျပားပါ၀ငေသာ အခငးအကငးျဖင လပငနးလညပတ

ေလရသည။ ကမၸဏမားအေနျဖင အျခား၀ယသမား၊ သကဆငသမားႏင ပးေပါငးေဆာငရြကရနလလားေၾကာငး၊ ပြငလငးျမငသာမႈ

ရေၾကာငး ျပသသငသည။ ထ႔အျပင အျခားသမား၏ စတငမႈကေစာငေနမညအစား မမတ႔ကယတင စတင ဥးေဆာငလႈပရားသင

ေပသည။

အထညကမၸဏမားသည တးတကမႈကေရးရေသာအလပသမားဥပေဒမားႏငမ၀ါဒမား ဖြ႕ၿဖးတးတကလာေစရန အေထာကအက

ေပးသငသည။ ထသ႔ျပလပရာ၌ ပမကယျပန႔ေသာ အလပသမားေရးရာ လႈပရားမႈအစအစဥႏငအည ျပလပရမညျဖစပါသည။

ေကာပရတ စးပြားေရးလပငနးမား၏ ထကသ႔ေသာ စညး႐းသမးသြငးမႈဆငရာ အားထတမႈမားက ပြငလငးျမငသာမႈရစြာျဖင ျပလပ

ရမညျဖစပါသည။

171

၆.၅။ ကစားခြင (Access to Remedy)

အလပသမားေရးရာအျငငးပြားမႈမားတြငပါ၀ငသမားအားလးသည ျမနမာႏငင၏ တရား၀ငဥပေဒေၾကာငးအရ အျငငးပြားမႈေျဖရငးျခငး

ဆငရာလပထးလပနညးမားႏင တးတကလာေသာ လပငနးစဥမားက ေလးစားရမည ျဖစသည။

အလပသမားတစဥးခငးျဖစေစ၊ အဖြ႕လကျဖစေစ (သ႔မဟတ) စက႐အလပသမားသမဂၢျဖစေစ ဥပေဒဆငရာအကအညမား ရယခြင

ရသငသည။ ထသ႔ျပလပမႈက အလပရငမားက တားျမစျခငး၊ ၿခမးေျခာကျခငးႏင အေရးယျခငး မျပသငေခ။

ဥပေဒေၾကာငးအရ အျငငးပြားမႈေျဖရငးျခငးနညးစနစက အဟန႔အတားမျဖစေစရနအတြက ထတလပသလပငနးရငမားႏင ၀ယယသ

မားတြငလညး တာ၀နရသည။ ခသမာဓေကာငစ၏ ဆးျဖတခကမားကသာ ေစာငေနမညအစား ႀကႀကတငတငျဖင ပးေပါငးအေျဖ

ရာမႈမား ျပလပထားသငသည။

ခသမာဓနညးစနစသညလညး အမနတစကယ သးပြငဆင ျဖစသငသည။ ယခအခနတြငမ ဤအခကသည အခကအခမဟတေတာ

ေပ။ အစးရႏငအလပရငမားသည ပးေပါငးေဆာငရြကေနၾကျပျဖစၿပး အလပသမားမား/သမဂၢမား၏ အသမားကမ မားစြာမၾကားရ

ေသးေခ။ ခသမာဓေကာငစအေနျဖငလညး ဆးျဖတခကမားခမတရာ၌ သမဂၢလပရားမႈမားတြင ပါ၀ငေဆာငရြကမႈေၾကာင အလပမ

ထတပယ ျခငးခရေသာ အလပသမားမားအား ေလာေၾကးေငြေပးအပရန ဆးျဖတခကအစား အဆပါ အလပသမားမားအား အလပ

ျပနလည ခန႔အပရန ဆးျဖတသငေပသည။

စက႐မား/ စမအပခပသမားသညလညး ခသမာဓေကာငစ၏ ဆးျဖတခကမားက ေလးစားလကနာသငသည။

ျမနမာႏငငတြင အထညထတလပေနေသာ ႏငငျခားသားပင အထညထတလပသ ကမၸဏအမားစႏင အ၀ယ ကမၸဏမားသည

ခသမာဓေကာငစ၏ ဆးျဖတခကမားက မေလးစားမလကနာေသာ အထညခပစက႐မားအား ဆန႔ကငသငသည။

အထညကမၸဏမား (ထတလပသမားႏင ၀ယယသမား)သည ၎တ႔၏ စးပြားေရးဆငရာလပေဆာငခကမားေၾကာင ထခကခစား

ရသ လတစဥးခငးကျဖစေစ၊ အလပသမားမားကျဖစေစ၊ ရပရြာလထကျဖစေစ ကစားခြငေပးသငသည။ ထသ႔ ကစားခြငေပးႏငရန

အတြက ယၾကညထကေသာ နစနာမႈတငၾကားျခငးဆငရာ လပငနးစဥ တစရပတညေထာငေပးသငသည။ ေကာပရတစးပြားေရး

လပငနးတစခ၏ နစနာမႈတငၾကားျခငးဆငရာလပငနးစဥသည အလပသမားအကးေရး႐ႈေသာ လပငနးစဥတစရပျဖစေစရနအတြက

သတမတထားသည အရညအခငးမား၌ တရား၀ငျဖစျခငး၊ လကလမးမျခငး၊ ႀကတငခန႔မနးႏငျခငး၊ တနးတညမျခငး၊ ပြငလငး

ျမငသာမႈရျခငးႏင အခြငအေရးမားႏင ဆေလာမႈရျခငးတ ပါ၀ငသည။ ထ႔အျပင နစနာမႈတငၾကားျခငးဆငရာလပငနးစဥသည ပါ၀င

ေဆာငရြကမႈႏင ေျပာဆေဆြးေႏြးမႈမားအေပၚ အေျချပ၍ စဥဆကမျပတ ေလလာသငယမႈမားျပလပႏငေသာ အရငးအျမစတစခ

လညး ျဖစသည။ သငေလာရာဘာသာစကားက အသးျပႏငခြငလညး ရသငပါသည။ ၂၆၀

သငေလာႏငမညေျဖရငးခကမားကဆးျဖတခကခရာ၌ လ အခြငအေရးခးေဖာကခရသမားသညလညးတက ၾကြစြာပါ၀ငခြင ရရပါမည။

260 United Nations, “Guiding Principles on Business and Human Rights – Implementing the United Nations “Protect, Respect and Remedy” Framework, 2011 http://www.ohchr.org/Documents/Publications/GuidingPrinciplesBusinessHR_EN.pdf

172

၆.၆။ ပြငလငးျမငသာမႈ

အထညခပလပငနးသည ပြငလငးျမငသာမႈ မားစြာမရလေပ။ ၀ယသႏင Supplier အၾကား ခတဆကမႈႏငဆငေသာ သတငး အခက

အလကမားက လြယကစြာမရရႏငေပ။ တစခါတစရ အေျခခအျဖစ မရမျဖစရရသငေသာ အခကအလကမား (ဥပမာအားျဖင -

ေကာပရတ စးပြားေရးလပငနးမား၏ အေသးစတအဆကအသြယ စာရငး) ကပင လြယလြယကက မရရႏငပါ။ ကမၸဏမားကလညး

၎တ႔၏ Due Diligence လပငနးစဥမား၏ နယပယႏငသကေရာကမႈဆငရာ အခကအလကမားက ျပညျပညစစ အသေပးျခငး

မရပါ။

ဖြ႕ၿဖးတးတကဆ Brands ( အမတတဆပမား) ႏင လကလေရာငးသအစအဖြ႕မားသည ပမကယျပန႔ေသာ ပြငလငးျမငသာမႈမားရ

လာေစေရးအတြက Supplier စာရငးမားက ထတျပနေၾကညာၿပး မၾကာေသးေသာ ႏစမားအတြငး အေရးႀကးေသာေျခလမးတစခက

စတငႏငခသည။ ဤသေတသနတြငေဖာျပခေသာ ကမၸဏမားအနက ေဖာျပပါကမၸဏမားသည ၎တ႔ Supplier မား၏ သတငး

အခကအလကမားက မတညေသာ အေသးစတအခကအလကမားျဖင အမားသေအာငထတျပနေၾကညာခသည - C&A ၊ Deuter၊

H & M။ SOMO ၏ ေတာငးဆခကအရ Supplier သတငးအခကအလကမားက အမားသေစရန ထတျပနေၾကညာခသညကမၸဏ

မားမာ - New Look ၊ Muji ႏင Suitsupply တ ျဖစသည။

ထ႔အျပင စက႐ ၄ ကလညး ၎တ႔၏ ေဖာကသညနာမညမားက SOMO အား အသေပးခသည။ Fair Wear Foundation ကလညး

ျမနမာစက႐မားစာရငးက စစညးေဖာျပခသည။ အဆပါစာရငး၌ ျမနမာႏငငတြင အထညထတလပေနသမား အားလးကေဖာျပထား

သည။ Fair Wear Foundation အဖြ႕၀ငမားသည တစခႏငတစခ ခတဆကေဆာငရြကမႈမားရၿပး အဆပါခတဆကမႈမား၏ အေသး

စတအခကအလကမားကမ အသမေပးခပါ။

ေအာကေဖာျပပါကမၸဏမားသည ျမနမာႏငငတြင အေျခစကေသာ၎တ႔၏ Supplier သတငးအခကအလက မားက မေျပာျပခေခ

- Primark ၊ Gaastra ႏင Takko ။

ေအာကေဖာျပပါ ကမၸဏမားကမ အေၾကာငးျပနခကတစစတစရာ မေပးခပါ - Lonsdale (Sports Direct) ၊ Kawasaki ၊ Hudy ၊ Sports

Direct ၊ Erima ၊ Henri Lloyd ၊ Karrimor (Sports Direct) ၊ Pierre Cardin ၊ Arrow ၊ Bessshirt ၊ Izumifuhaku၊ K2 ႏင LL & S

Purchasing Corp ။ (The Levy Group) ။

ၿခေျပာရမညဆပါလင သေတသနျပလပခသည စစေပါငး စက႐ ၁၂ ႐ အနက ၁၁ ႐က တ႔ျပနမႈ မေပးခေပ။

173

၆.၆.၁ ။ ေကာပရတစးပြားေရးလပငနးမား၏ ပမကယျပနေသာပြငလငးျမငသာမႈဆငရာ (Greater

Corporate Transparency) အေျခအတငေဆြးေႏြးမႈမား ၂၆၁

အလပသမားမားသည ၎တ႔၏ တရား၀ငအလပရငက သရရနႏင အလပကာလ၊ အလပဆငရာေဖာျပခကမားက တတကက သရ

ရနလအပသည။ ထသ႔ သရထားမသာလင အလပတြငျပနာမား ႀကေတြ႕ရပါက ေရ ဆကေလာကလမးရမညလမးေၾကာငးက

မနမနကနကန ေရြးခယႏငမညျဖစသည။ ထ႔အျပင ၎တ႔အလပ႐၏ ေဖာကသညမားအေၾကာငးကလညး သရရနလအပသည။

အလပရငမားထတြင ေတာငးဆမႈျပေနစဥကာလ၌ အလပသမားမားသည လကဗလာျဖင ထြကခြာခရပါက အ၀ယကမၸဏမားအား

ဆကသြယၿပး ေလာေၾကးေငြကစၥရပမားႏင အခကအခမားကေျဖရငးေပးရန ေတာငးဆႏငေပသည။ ျပညတြငးအလပသမားသမဂၢ

မားႏင အလပသမားဆငရာအစးရမဟတေသာ အဖြ႕အစညးမား (NGOs)သညလညး ၎တ႔၏ အခနးက႑ျဖစသည အလပသမား

မားက အကးရစြာအကအညေပးႏငရနအတြက အဆပါသတငးအခကအလကမား လအပသည။ ျပညတြငးႏငအျပညျပညဆငရာ

အရပဖကအဖြ႕အစညးမားအေနျဖငလညး သြငးအားစကြငးဆကဆငရာ (ေကာပရတမား၏ စာရငးစစမႈရလဒမား အပါအ၀င) အေသး

စတအခကအလကမား လအပသည။ သ႔မသာလင အထညခပစကမႈလပငနး၌ အလပသမားေရးရာအေျခအေနမားအတြက ေတာငး

ဆမႈမားက အမအခကငးစြာ ေလလာစစစႏငမညျဖစသည။ အဆပါ အေသးစတအခကအလကမားက မရရပါက အရပဖကအဖြ႕

အစညးမားအေနျဖင ထထေရာကေရာက တ႔ျပနႏငရန ခကခသည။

အထည၀ယယသးစြမညသမားသညလညး အ၀တအထညမားက မညသညေဒသမ မညသညအေျခအေနမားတြင ထတလပေန

ေၾကာငးက သရရန လအပသည။ သ႔မသာလင အ၀တအထညမား မ၀ယယမသးစြမ ၀ယယျခငးဆငရာဆးျဖတခကမား ခမတႏင

မညျဖစသည။ ရငးႏးျမႇပႏသမားႏင ျပညသ အာဏာပငမားသညလညး တာ၀နယမႈရေသာရငးႏးျမႇပႏမႈႏင ၀ယယမႈဆငရာ ဆးျဖတ

ခကမား၏ ေရရညတညတျခငးဆငရာ အမးမးေသာ ႐ႈေထာငမား၊ အခကအလကမားက သရရနလအပသည။ အဆပါ အခက

အလကမားတြင သြငးအားစကြငးဆကဆငရာ သတငးအခကအလကမားလညး အပါအ၀ငျဖစသည။ ေနာကဆးျဖစေသာလညး

အေရးႀကးသညအခကအေနျဖင - ပြငလငးျမငသာမႈရျခငးသည ကမၸဏမားအတြကလညး ေကာငးမြနသညအခကျဖစပါသည။

ပြငလငးျမငသာမႈရျခငးျဖင စမခန႔ခြမႈ အရညအေသြးမားက ျမငတကေစသကသ ႔ ကမၸဏ၏တနဖးကလညး တးျမႇငေပးသည။

ေကာပရတ စးပြားေရးလပငနးမားေၾကာင လ႔အဖြ႕အစညးအေပၚ သကေရာကမႈမားဆငရာသတငးအခကအလကမားက ကမၸဏက

ထတျပနေပးႏငမညဆပါက စမခန႔ခြသမား၏ တနဖးျမငတကလာမညျဖစသကသ႔ အႏရာယျဖစႏငေျခမားႏင ထခကဆး႐ႈးႏငေျခ

မားကလညး သာ၍ေကာငးမြနစြာ ေျဖရငးႏငမညျဖစပါသည။

၆.၆.၂။ ေကာပရတစးပြားေရးလပငနးမား ပမပြငလငးျမငသာမႈရလာေစရနအတြက ေရ႕ဆကေဆာငရြက

ရမညအရာမား

ပြငလငးျမငသာမႈရျခငးသည တာ၀နယမႈရေသာ စးပြားေရးဆငရာကင၀တမားႏငဆကစပေနသည အေရးပါသညအခကတစခက

ျဖစပါသည။ ေကာပရတစးပြားေရးလပငနးမား ပမပြငလငးျမငသာမႈရလာေစရန ႏငငမားက တြနးအားေပး လႈ႕ေဆာသငသည။

ျဖစႏငသမ ပြငလငးျမငသာမႈရစြာျဖင စးပြားေရးလပငနးမားက လပေဆာငသငေပသည။

261 SOMO and ICN, “Time for transparency - The case of the Tamil Nadu textile and garment industry”, March 2013 https://www.somo.nl/time-for- transparency-in-the-garment-industry/

174

အထညကမၸဏ (ထတလပသႏင၀ယယသကမၸဏ) မားသည ေကာပရတဆငရာပြငလငးျမငသာမႈက အျပညအ၀ ကငသးလကနာ

သငသည။

ပြငလငးျမငသာမႈသည နညးလမးတစရပအေနျဖင မရပတညႏငေသာလညး ေကာပရတဆငရာတာ၀နခမႈက တညေဆာကရာ၌

အေရးပါေသာအတတစခပ ျဖစသည။ ေကာပရတဖြ႕စညးတညေဆာကမႈ ၊ Supplier မား၏ အေျခစကေနရာ၊ အလပအကငဆက

သြယမႈမား (ဥပမာ - အလပအကငစာခပ) ၊ လပသားအငအားႏင Due Diligence လပငနးစဥမား၊ စသညတ႔က အေသးစတ

ထတျပနေၾကညာျခငးျဖင ေကာပရတလပငနးမားေၾကာင ျဖစေပၚသညဆးကးမားအား ထထေရာကေရာကေျဖရငးႏငရန သြငးအားစ

ကြငးဆက တစေလာကရ မတညေသာပါ၀ငသမား/သကဆငသမားက အကအညေပးႏငမညျဖစသည။ အလပသမားမား၊ ရပရြာ

လထမား၊ အလပသမားသမဂၢမား၊ အရပဖကဆငရာအဖြ႕အစညးမား၊ ပညာရငမားႏင အျခား သကဆငပါ၀ငသမားအေနျဖင ျပညတြငး

အဆင၌ျဖစေစ၊ ႏငငတကာအဆင၌ျဖစေစ တးတကမႈမား ျဖစေပၚလာေအာင တြနးအားေပးရန၊ ေျဖရငးရန(သ႔မဟတ) ေလာေၾကး

ေပးရနအတြကလညး လႈ႕ေဆာတကတြနးႏငရန သတငးအခကအလကမား လအပသည။ စးပြားေရးဆငရာဆကသြယမႈမားႏင

ရငးႏးျမႇပႏသမားကလညး အဆပါအခကအလကမားက စတ၀ငစားၾကသည။ ပြငလငးျမငသာမႈသည ဆငကျဖစေပၚေနရမည

လပငနးစဥတစရပျဖစၿပး ကမၸဏမား၏ စဥဆကမျပတႀကးပမးအားထတမႈမား လအပသည။

ကမၸဏမားသည ေအာကေဖာျပပါတ႔၏ အေသးစတသတငးအခကအလကမားက အမားျပညသသေစရန စဥဆကမျပတ ထတျပန

ေၾကညာေပးႏငပါလင အေကာငးဆးျဖစပါသည -

- ေကာပရတဆငရာဖြ႕စညးတညေဆာကမႈႏင စမအပခပမႈ

- မခငကမၸဏ၏အမညႏင တညေနရာ (ေဖာျပ၍ရမညဆလင)

- ထတလပမႈဆငရာပပးမႈမားႏင စက႐/အလပ႐မား၏ အမညမားႏငတညေနရာမား (အျခားျဖစႏင ေျခရေသာ စက႐

နာမညမား)

- ကနဥးကပငလကတြခေသာ Supplier မားႏင ေနာကအဆငမားမစ၍ လကတြခေသာ Supplierမား (တစဆငခ ကနထ႐က

မား အပါအ၀င) ၏ အမညမားႏင တညေနရာမား၊ တရား၀ငမဟတဘ လကတြေဆာငရြကခေသာ Supplier မား၏ အမည

မားႏငတညေနရာမား ။ Supplier စာရငးမားတြင Supplier က ရငးလငးစြာ အဓပၸာယဖြငဆခက၊ စမးသပမႈႏင ေအာဒါ

မာယမႈပစ အေသးစတအခကအလကမား၊ ဆငးငထားေသာ (သ မဟတ) ရပတန လကေသာ Supplier မား။ Supplier

စာရငး အေဟာငးႏင အသစၾကား ကြာျခားမႈက သးသန႔ေဖာျပသငသည။

- အ၀ယကမၸဏမား၏ရေထာငမေန၍ - Supplierမားသည မဟာဗဟာအရ လကတြထားေသာ Supplier မား ဟတ/ မဟတ၊

Supplier မားႏငလကတြခသည အခနကာလဆငရာ သတငးအခကအလက။

- Supplier မား၏ ႐ႈေထာငမေန၍ - အ၀ယကမၸဏမားသည မဟာဗဟာအရလကတြထားေသာ ကမၸဏမား ဟတ/ မဟတ၊

ကမၸဏမားႏငလကတြခသည အခနကာလဆငရာ သတငးအခကအလက။

- ထတလပသည (သ႔မဟတ) ရရသည ထတကန

- အလပ႐တစခစရ အလပသမားမားအေရအတြက ၊ အသက/ ကား/မ/ အလပစာခပအမးအစားအရ ခြၿပး တငျပရန

- ေပးအပေသာလပအားခ

- စက႐/အလပ႐မား၌ တကၾကြလႈပရားေနေသာ အလပသမားသမဂၢ (မား)

- စာရငးစစလပငနးစဥမား၊ စာရငးစစရာမ ေတြ႕ရခကမား၊ အမားအတြက အမနျပငဆငျခငးဆငရာ လပငနးအစအစဥမား

ႏင လႈပရားေဆာငရြကမႈမားဆငရာ တးတကမႈမား

175

- လပငနးပတ၀နးကငအေျခအေနမားတးတကလာေစရနဥးတညၿပး စမခကမားႏငအစအစဥမားတြင တစဥးတညး

သ႔မဟတ အျခားကမၸဏမားႏင ပးေပါငး၍ ပါ၀ငေဆာငရြကျခငး

- ကမၸဏ၏ Due Diligence လပငနးစဥမား။ Due Diligence လပငနးစဥမား၏ ဆကသြယေရး (Communication)သည

စးပြားေရးလပငနးမား၏ Due Diligence လပေဆာငခကမား လေလာက ျခငး ရ/ မရ ေလလာအကျဖတႏငေစရနအတြက

သတငးအခကအလကလေလာကစြာေပးသငသည။

ေကာပရတလပငနးႏင သြငးအားစကြငးဆကဆငရာ သတငးအခကအလကမားက လြယကစြာရရႏငေသာ အေနအထား၌ သငေလာ

ရာ ဘာသာစကားျဖင ရရႏငေအာင ျပလပေပးသငသည။ ျပငပေကာပရတဆက သြယေရးမားကလညး ေဖာငပစတြငထညသြငး

ေဖာျပသငၿပး စးပြားေရးလပငနးမား၏ လမႈဆငရာသကေရာကမႈမားႏင ယဥတြေဖာျပသငေပသည။ ၂၆၂

စးပြားေရးဆငရာအသငးအဖြ႕လပရားမႈမား၊ အမားပါ၀ငေသာ အဖြ႕အစညးလႈပရားမႈမားႏင ကနသြယေရး အသငးအဖြ႕မားသည

လညး အထညလပငနး၏ သြငးအားစကြငးဆကအဆငဆင၌ ပမပြငလငးျမငသာလာေစရန တကတြနးလႈ႕ေဆာသငသည။ က႑

အတြငးရ စးပြားေရးဆငရာသတငးအခကအလကမားက မေ၀မႈအေပၚ၌ Brands ၊ လကလေရာငးသမားႏင ထတလပသလပငနးရင

မားက တကၾကြေသာ၊ အေပါငးလကၡဏာေဆာငေသာ အျမငထားရသငေပသည။

Supplier မားႏငစာခပခပဆရာ၌ ကမၸဏမားသည စလပထးလပနညးတစခအေနျဖင စးပြားေရးဆကသြယမႈမားဆငရာ သတငး

အခကအလကမားကမေပါကၾကားေစရန တငးတငးကပကပပတပငတားဆးမႈမားအစား ပြငလငးျမငသာမႈႏင သတငးအခကအလက

မားက ထတေ၀ေၾကညာမႈမား၏ အေရးပါမႈက အေလးထားေဖာျပထားသည စာစမားပါရသငသည။

၆.၆.၃။ ေကာပရတလပငနးမားပြငလငးျမငသာမႈရေစရနအတြက ႏငငမားက တြနးအားေပးရမည

ႏငငမားသည ကမၸဏမား (အထးသျဖင အႀကးစားႏငငတကာစးပြားေရးကမၸဏမား) အား ကမၻာအႏ႔ရ ၎တ႔၏ လမႈႏငပတ၀နးကင

ဆငရာလပေဆာငခကမားက အမားသငါ သရေစရန အစရငခေစသငသည။ ထသ႔ အစရငခေစျခငးျဖင ကမၸဏမားအား ပြငလငး

ျမငသာမႈရလာေစရန ႏငငေတာက တြနးအားေပးႏငသကသ႔ ကမၸဏ၏ေဆာငရြကခကမားအား တရား၀ငလပထးလပနညးမားက

ျဖစေစ၊ အမားျပညသကျဖစေစ ေလလာဆနးစစမႈမား ျပလပနငမညျဖစသည။

အစးရမား - ဤအစရငခစာက ရညညႊနးထားေသာ အစးရမားဆသညမာ ျမနမာအစးရႏင ျမနမာႏငငတြင အထညထတလပေန

ေသာ/ လပငနးလညပတေနေသာ ကမၸဏမား၏ မခငႏငငအစးရမားက ဆလသည။ အဆပါအစးရမားသည ေကာပရတလပငနးမား

ႏင သြငးအားစကြငးဆကတစေလာက ပြငလငးျမငသာမႈ ရေစရနအတြက ဥပေဒႏငအကး၀ငေသာ စညးမဥးစညးကမးမားက ျပ႒ာနး

ခမတ အေကာငအထညေဖာသငသည။

ျမနမာအစးရသည အထညပ႔ကနမား (ဆပကမးမားမတစဆငပ႔ျခငး) ဆငရာသတငးအခကအလကမားက အမားျပညသ သရႏငရန

အတြက ပြငလငးျမငသာစြာျဖင အေသးစတထတျပနေၾကညာသငသည။

262 United Nations, “Guiding Principles on Business and Human Rights – Implementing the United Nations “Protect, Respect and Remedy” Framework, 2011 <http://www.ohchr.org/Documents/Publications/GuidingPrinciplesBusinessHR_EN.pdf>

176

နယသာလနႏငငအပါအ၀င ဥေရာပရအထညတငသြငးေနေသာႏငငမားသည ဆပကမးမား၊ ေလဆပမားႏင အျခားနယစပ ကနသြယ

မႈမားမ အထညမားတငသြငးေနမႈ သတငးအခကအလကမားအား အမားျပညသ သရႏငရန ပြငလငးျမငသာစြာ အေသးစတထတျပန

ေၾကညာသငေပသည။

၆.၇။ ေရရညတညတေသာ စးပြားေရးဖြ႕ၿဖးတးတကမႈႏင ေကာငးမြနေသာအလပမား

ျမနမာႏငငတြင အားလးပါ၀ငသည ေရရညတညတေသာ ၿငမးခမးေရးဆသ ေလာကလမးရမညလမးမာ ရညၾကာဥးမညျဖစပါသည။

ဆငးရမြေတမႈႏင ဆးရြားေနာကကေသာ စးပြားေရးအေျခအေနမားက ေကာျဖတရာ၌ ေရရညတညတေသာ ဆငးရသားအကးျပ

စးပြားေရးဖြ႕ၿဖးတးတကမႈမားျဖစေပၚလာေစရန တြနးအားေပးရနအတြက ျမနမာအစးရသည ႀကးမားလေသာစနေခၚမႈတစရပက

ႀကေတြ႕ေနရသည။ ေကာပရတမား၏ လပေဆာငခကမား ၊ ကနသြယေရးဆငရာသေဘာတစာခပမားႏင ရငးႏးျမႇပႏမႈသေဘာ

တညခကမားသည အလပသမားမားႏင ၎တ႔၏ရပရြာလထ အပါအ၀င အမားျပညသက လလေလာကေလာက အကးျပျခငး

မရေပ။ ျမနမာႏင ဥေရာပသမဂၢအၾကားခပဆမည ရငးႏးျမႇပႏမႈကာကြယျခငး သေဘာတစာခပကလညး ဆန႔ကငမႈမား ကယကယ

ျပန႔ျပန႔ ျဖစေပၚခသည။ ျမနမာႏင ႏငငတကာအရပဖကအဖြ႕အစညးမားကမ ျမနမာႏငငအေနျဖင မ၀ါဒပငးႏငပတသက၍ အျပည

အ၀ ခငခငမာမာဆကလကရပတညရန အေလးထားလႈ႕ေဆာေနၾကသည။ ထသ႔ ဆကလကရပတညႏငမသာလင ႏငငျခားရငးႏး

ျမႇပႏမႈမားအား ၎တ႔၏ ဖြ႕ၿဖးေရးရညမနးခကမားက အမနတစကယ အေကာငအထညေဖာရန ျမနမာအစးရအေနျဖင ထထ

ေရာကေရာက တြနးအားေပးႏငမညျဖစသည။ ျမနမာႏငင၏ လကရလႊတေတာအမတမားသည ႏငငျခားရငးႏးျမႇပႏမႈ ကာကြယေရး

သေဘာတစာခပ (Investment Protection Agreements – IPA) အေပၚႏငငတကာက ေဆြးေႏြးျငငးခေနမႈေနာကဆးအေျခအေန

မားအား ရငးႏးနားလညမႈရလာေစရန အခနယေလလာရဥးမည ျဖစသည။ ထ႔အျပင အဆျပထားေသာ IPA ၏ သကေရာကႏငေျခ

မားႏင ကယျပန႔စြာအသးျပႏငေျခမားအေၾကာငးကလညး သရလာရန လႊတေတာအမတမားအေနျဖင ၾကးစားအားထတရမည

ျဖစပါသည။

အထညလပငနးသည ျမနမာႏငငတြင လငျမနစြာဖြ႕ၿဖးလာေသာ၊ စးပြားေရးအရလညး ပမတးတကလာေသာ လပငနးမားအနက

တစချဖစပါသည။ ျမနမာႏငငသည အလြနဆငးရလေသာ ႏငငတစႏငင ျဖစသည။ အထညခပလပငနးအေနျဖင ျမနမာႏငငတြင

အထညထတလပေနေသာ (သ႔မဟတ) ျမနမာႏငငရ စက႐မားမထတလပေသာ အထညမားရရေနေသာ ႏငငျခား Brands (အမတ

တဆပ) မားကသာမက ျမနမာႏငငသ၊ ႏငငသားမားအတြက အကးျပရန အေရးႀကးလေပသည။ ဆးရြားသညအေျခအေနမားက

ႀကရေစကာမ အလပအကငမားကသာ ဆကလကဖနတးေနမည ဟ၍ မျဖစသငေခ။ အႏရာယရေသာ အလပမားမဟတဘ

ေကာငးမြနေသာ အလပအကငမားဖနတးေပးရမညျဖစပါသည။ စးပြားေရးဖြ႕ၿဖးတးတကမႈသည လထအတြက အဓကျဖစသငေပ

သည။

177

ေရ႕ဆကေဆာငရြကရမညအရာမား

ျမနမာအစးရသည ႏငငျခားရငးႏးျမႇပႏသမားအတြက တငးကပေသာစညးမဥးစညးကမးမား ခမတျပ႒ာနးၿပး ႏငငျခားသားပင

ကမၸဏမား (အထညထတလပသကမၸဏမား အပါအ၀င) အား အလပသမား၀နႀကးဌာနတြင တရား၀ငမတပတငေစျခငးအားျဖင

အဆပါ စးပြားေရးလပငနးရငမား၏ တရားမ၀ငေသာ လပငနးလညပတမႈမားက တနျပနရငဆငႏငမည ျဖစသည။ ၂၆၃

ဥေရာပသမဂၢအေနျဖင ျမနမာႏငင၌ စးပြားေရးလပငနးလပေဆာငေနေသာ ၎တ႔အဖြ႕၀ငႏငငမားအား ရငးႏးျမႇပႏမႈႏင စးပြားေရး

ေဆာငရြကခကဆငရာ သတငးအခကအလကမား (သြငးအားစကြငးဆကအဆငဆင ခတဆကမႈမား အပါအ၀င) က ပြငလငး

ျမငသာစြာ ထတျပနေစသငသည။ အစရငခရာ၌ပါ၀ငရမည အခကမားက ဥေရာပႏင ျမနမာရ ပတသကပါ၀ငသအမား အၾကား

နးကပစြာ ေဆြးေႏြးတငပငၿပး ေရးဆြရပါ မည။ ဥေရာပသမဂၢ၏အဖြ႕၀ငႏငငတငးသညလညး ထသ႔လပေဆာငရမညျဖစပါသည။

အထညလပငနးသည အလပအကငမားဖနတးၿပး စးပြားေရးဖြ႕ၿဖးတးတကရနႏင ဆငးရမြေတမႈေလာခရန အားျဖညကညေပးေန

သည။ သ႔ေသာအလပအကငဟဆႏငရနသာ ဖနတးေပးျခငးမဟတဘ ေကာငးမြနေသာအလပမားျဖစေအာင ဖနတးေပးရပါမည။

ILO က “ေကာငးမြနေသာအလပ” ဆသညမာ အကးရေသာ၊ သငေလာလေလာကေသာ ၀ငေငြရရေသာ၊ လပငနးခြငတြင ေဘးကငး

လၿခေသာ၊ မသားစမားအတြက လမႈကာကြယေစာငေရာကမႈမားေပးေသာ၊ တစကယေရ ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈအတြကႏင လမႈေပါငး

စညးေရးအတြက ပမေကာငးမြနသညအခြငအေရးမားရေသာ၊ လတ႔၏ စးရမေသာကမားက လြတလပစြာ ေျပာဆပငခြငရေသာ၊

မမတ႔၏ ဘ၀အေျခအေနႏင အမးသမး/ အမးသားမားအတြက တနးတညမေသာဆကဆမႈမား/အခြငအေရးမားရရေရးအေပၚတြင

သကေရာကမႈရသည ဆးျဖတခကမားခမတရာ၌ စညး႐းခြငႏင ပါ၀ငခြငရေသာ - အလပျဖစသညဟ အဓပၸာယဖြငဆထားသည။ ၂၆၄

အလပသမားမားသည ေနစရာအမ၊ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ၊ ပညာေရးႏငလမႈဖလေရး တ႔ အပါအ၀င ေကာငးမြနေသာ အေျခခ

ပပးမႈမား (ပစၥညးမား)က အသးျပပငခြငရသည။ အစးရႏင အလပရငမားအေနျဖင အလပသမားမားအတြက ေကာငးမြနေသာ၊

အလပသမားမားတတႏငေသာ ေနအမအေဆာကအအမားေဆာကလပေပးရန ရငးႏးျမႇပႏသငေပသည။ ၂၆၅

ႏငငျခားသား၀ယယသမားက ႏငငျခားသားပငအထညစက႐မား - အထးသျဖင တ႐တႏင ကရးယားပင စက႐မားက ပလလားၾက

သည။ ယငးသည ျမနမာလပငနးရငမားအတြက အကးမရေစေသာ အခကတစခကပငျဖစသည။ အထညထတလပသကမၸဏမား

ႏင ၀ယယသကမၸဏမားသည ၎တ႔၏ Supplier မား အျဖစ ျမနမာႏငငသားပငစက႐မား (ႏငငျခားသားပငစက႐မားႏငအတ)၊

အေသးစားႏင အလတစား စက႐မား၊ တငးရငးသားလပငနးရငမားပငဆငကြပကေသာ စက႐မားႏင ရနကနျပငပရ စက႐မားက

လညး ေရြးခယလကတြသငသည။

သ ပါေသာလညး Suppliers စက႐မားက ေရြးခယ႐ာ၌ ၀ယယသမားအေနျဖင တပမေတာမပငဆငေသာ (သ႔မဟတ) တပမေတာ

အရာရေဟာငးမား ပငဆငေသာစက႐မားက ေရာငကဥရပါမည။ ထ႔အျပင ျမနမာႏငငသားမားက ဟနျပပငဆငသမား (puppet

owners) အျဖစထားကာ လပငနးလညပတေနေသာ ႏငငျခားသား ထတလပသမား/ အလပ႐မားကလညး ၀ယယသကမၸဏမား

အေနျဖင သတထားရမညျဖစပါသည။

263 Point brought forward by labour NGOs in conversation with SOMO, November 2016, Yangon, Myanmar.264 ILO Decent work, <http://www.ilo.org/global/topics/decent-work/lang--en/index.htm>265 Point brought forward by labour NGO in conversation with SOMO, November 2016, Yangon, Myanmar.

178

၀ယယသကမၸဏမားသည CMP(cut-make-pack - လကခစား) စနစျဖင လပငနးလညပတေနေသာ ျမနမာႏငငသားပငစက႐မား

အား FOB (Free-on-board or Freight-on-board) စနစဆသ႔ အျပညအ၀ ခတကလာႏငေစရန ကညေထာကပေပးသငသည။ FOB

စနစတြင လကလေရာငးသမားအေနျဖင ႏငငျခားေစးကြကမားရ စြမးေဆာငရညျမငေသာ၊ ေငြေၾကးခငမာေတာငတငးေသာ စက႐

မား၌ ေအာဒါမာယလကရနသာ ျဖစသည။ စက႐မားအေနျဖင အထညထတလပရနလအပသညအရာမားက ငားရမးျခငး၊ ၀ယယ

ျခငးႏင သေဘၤာမတစဆင အထညတငပ႔ျခငးမားက အစအဆးလပကငသြားမည ျဖစသည။ FOB ထတလပေရးစနစတြင ၀ယယသ

သည ထတလပမႈလပငနးစဥ၌ ပါ၀ငေဆာငရြကျခငး မရပါ။

အလပရငမားသည အလပသမားထအတြက တညၿငမမႈရေသာ အလပအကငမားဖနတးေပးရန ရညရြယခက ရသငသည။ စက႐

မားအား ၿမ႕တစၿမ အတြငး၊ ႏငငတစႏငငအတြငး (သ႔မဟတ) တစႏငငမ တစႏငငသ႔ ေနရာေျပာငးေရႊ႕မႈမားျပလပရန ဆးျဖတမည

ဆပါက အဆပါအခကက ထညသြငးစဥးစားရမည ျဖစပါသည။

၆.၈။ ေရရညတညတေသာစးပြားေရးဆကသြယမႈမားႏင တာ၀နယမႈရေသာ၀ယယျခငးဆငရာအေလအကငမား

စးပြားေရးပါတနာမား (အထးသျဖင ၀ယသမားႏင Suppliersမား) အၾကား အႏႈတသေဘာေဆာငသည ဆကသြယမႈမဟတဘ

ပးေပါငးေဆာငရြကမႈရေသာ၊ ေရရညျဖစေသာ၊ စဥဆကမျပတတးတကမႈမား အေပၚ ဥးတညေသာ ဆကသြယမႈ ရသငသည။ လ႔အခြင

အေရးမားက စသတမတထားသညလကနာမႈထက ပမ၍ ေလးစားလကနာေသာ Suppliers (ကနပစၥညးသြငးသမား) အား ၀ယသ

မားက ပမလလားႏစသကမႈဆငရာ ဆခးျမႇငႏငေပသည။ မမတ႔၏ စးပြားေရးပါတနာမားႏင စးပြားေရးဆကသြယမႈမားက တညေဆာက

ႏငၿပဆပါက ကမၸဏမားအေနျဖင ထဆကသြယမႈမားအား လြယကစြာျဖတေတာကမႈက ေရာငကဥသငေပသည။ လ႔အခြငအေရး

ခးေဖာကမႈမားကအေၾကာငးျပ၍ စးပြားေရးဆကသြယမႈမားျဖတေတာကျခငးသည သငေလာေသာ အေၾကာငးျပခကတစရပ

မဟတေပ။ အဆကအသြယျဖတေတာကၿပးေရာငပနးျခငးျဖင မမ၏ စးပြားေရး ပါတနာမားအား အလပႏင အလပသမားေရးရာ အေျခ

အေနတးတကမႈမား ေဖာေဆာငလာေအာင အားေပးႏငလမမည မဟတပါ။ ကမၸဏတစချခငးအေနႏငျဖစေစ၊ လအပပါက အျခား

ေသာကမၸဏႏငအတျဖစေစ အႏရာယျဖစႏငေျခမားႏင အမနတစကယအခြငအေရးခးေဖာကေနမႈမားက ေျဖရငးေပးသငသည။

Suppliers မားႏင ခပဆထားေသာ စာခပမား အဆးသတလကေသာလညး ၀ယသကမၸဏမား၏တာ၀နမားမာ မၿပးဆးေသးပါ။

စးပြားေရးဆကသြယမႈတစခကအဆးသတမညဆပါက အလပသမားအား ၎တ႔ရရသငေသာ လစာမားႏင အျခားအကးခစားခြင

မားက ေပးအပႏငရနအတြက အဆးသတျခငးဆငရာအစအစဥ (phase-out plan) တစခက ၀ယယသက ေရးဆြခမတရပါမည။

အလပသမားမား အလပအကငဆး႐ႈးမႈ မျဖစေပၚေစရနအတြက သကေရာကမႈႀကရသအလပသမားမားအား အျခားစက႐မားက

ဌားရမးေရးက ၀ယယသအေနျဖင ဥးစားေပးေဆာငရြကသငသည။ ၿခေျပာရမညဆပါလင စးပြားေရးဆကသြယမႈမား အဆးသတ

ျခငးက ေနာကဆးအႀကမအျဖစ အပနးေျဖအနားယကာ ေရ႔ဆကေဆာငရြကရမညအရာမား အတြကျပငဆငမႈအေနျဖငသာ အသးျပ

သငသည။

၀ယယမႈဆငရာအေလအကငမားသညလညး လ႔အခြငအေရးမားႏင အလပသမားအခြငအေရးမားအား ေလးစားလကနာမႈက တားျမစ

ပတပငျခငးမရဘ အားျဖညေပးသငသည။ အဆပါအေလအကငမားသည “လမႈဆငရာေဆာငရြကခကမား ပမေကာငးမြနလာေရး”

ဆသည ေကာပရတလပငနးမား၏ ကတက၀တႏငလညး ကကညမႈရသငသည။

179

၀ယယျခငးဆငရာအေလအကငမားအား လ႔အခြငအေရးဆငရာလအပခကမားႏင ကကညေစရန ဆသညမာ -

- ေရရညတညတမည Buyer- Supplier ဆကသြယမႈမားတညေဆာကျခငး။ ၀ယယသမားက Suppliersမားႏင ေရရည

ဆကသြယမႈမားက ထနးသမးထားရျခငးျဖင အဆပါ Suppliers မားအေပၚ ရငးႏးျမႇပႏလေၾကာငး ထတလပသမားက

ျမငသာစြာအခကေပးသည။ အျပနအလနအားျဖင Suppliers မားသညလညး တးတကမႈမားေဖာေဆာငရနအတြက

ရငးႏးျမႇပႏရန ပမစတ၀ငစားလာမညျဖစသည။

- ေကာငးမြနေသာထတလပမႈဆငရာအစအစဥ - စတငထတလပသညအခနမ ထတကနတငပ႔သည အဆငအထ သငေလာ

လေလာကေသာအခန၊ ေအာဒါမားကခန႔မနးႏငျခငးႏင ေနာကဆးအခနတြငမ ကပၿပးအေျပာငးအလလပျခငးက ေလာ

ခရန တ႔ပါ၀ငသည။ အစအစဥက ေကာငးမြနစြာႏင လကေတြ႕ကစြာ စစဥျခငးအားျဖင Suppliers မားအတြကလညး

ေစးသကသာေသာ အလပသမား မားအား ဆြေဆာငရန၊ ဌားရမးရန လအပေတာမညမဟတေခ။ ၀ယယသမားသည

“ပးေပါငးေရးဆြ ထားေသာအစအစဥ” က အသးျပ၍ မမတ႔၏ လပငနးအခနဇယားက စက႐မားအား အသေပးႏငမည

ျဖစၿပး Supplier မားကလညး ထသ႔ျပလပရန အားေပးတကတြနးသငသည။

- မာယမညေအာဒါအေရအတြကႏင Suppliers မား၏ ထတလပႏငစြမးတ လကေလာညေထြရေစ ရန။

- ရရေသာထတကနမား၏ လမႈႏငပတ၀နးကငဆငရာအရညအေသြးက ထညသြငးစဥးစားၿပး ေစးႏႈနး သတမတသည

မ၀ါဒတစခ ခမတရန

၆.၉ ။ အသအျမငတးတကပြငလနးေစျခငးႏင စြမးေဆာငရညတညေဆာကျခငး

ေရ႕ဆကေဆာငရြကရမညအရာမား

အလပသမားမားအေနျဖင မျဖစမေနသထားသငေသာအခကမားက သရေစရန ကမၸဏမားက ႀကးၾကပသငသည - သကဆငရာ

မ၀ါဒမား၊ စညးမဥးစညးကမးမားႏင နစနာမႈတငၾကားျခငးဆငရာ လပငနးစဥမား အေၾကာငး၊ အလပရငမား (သ႔မဟတ) အလပရင

မား၏ ေဖာကသညမား ပါ၀ငသည လပငနးပတ၀နးကင အေျခအေနတးတကေရးဆငရာ စမခကမား၊ အစအစဥမားႏင လပရားမႈ

မားအေၾကာငးကလညး အလပသမားမား သရေစရမည ျဖစပါသည။ အဆပါသတငးအခကအလကမားက အမားရရႏငေသာပစမား၊

သငေလာရာ ဘာသာစကားမားႏင ထတျပနေၾကညာမႈ ျပသငေပသည။

အလပသမားမားသည အထညခပလပငနး၏ အဓကအကဆးအစတအပငးျဖစသည။ အလပသမားမားအား ၎တ႔၏ အခြငအေရး

မားအေၾကာငးက အသေပးရနမာ အေရးအႀကးဆးအခကျဖစသည။ အလပသမားအငအားစ၏ လမႈဆငရာလႈပရားမႈမားက အားေပး

ျမႇငတငသငသည။

အလႊာအသးသးရ အစးရ၀နထမးမားႏင ကမၸဏ၏အႀကးအကမားသည ျပညတြငးအလပသမားဥပေဒ၊ ႏငငတကာအလပသမား

ဆငရာစခနစညႊနးမားႏင ကမၻာကလသမဂၢ၏လမးညႊနအေျခခမ (UNGP) မား အပါအ၀င အျခားအလပသမားေရးရာ လမးညႊန

ေဆာငရြကခကမားအေၾကာငးက သရရနႏင သငတနးမားရရထားရန အေရးႀကးလေပသည။ ၎တ႔အေနျဖင အထညခပလပငနး

တြင လ႔အခြငအေရးမားက ေလးစားလကနာရမည ကမၸဏမား၏တာ၀နမားအေၾကာငး၊ အလပသမားအခြငအေရးမားက အလြသးစား

ျပႏငေျခမားႏင အမနတစကယ အလပသမားအခြငအေရး ခးေဖာကေနမႈမားအေၾကာငးက သတမသငသည။

180

ဤေနရာ၌ အလပသမားသမဂၢမားႏင အလပသမားဆငရာ NGOs မားသညလညး အမအခကငးေသာ သတငးအခကအလကႏင

ေလလာသးသပမႈမားေပးရန အေရးႀကးေသာ တာ၀နရေပသည။

အလပသမား၊ လ၀ငမႈႀကးၾကပေရးႏင ျပညသ႔အငအား၀နႀကးဌာနေအာကရ အလပသမားစစေဆးေရးႏင အလပသမား႐းမားသည

လညး ျပနလညအငအားျဖညတငးရန၊ ၀နထမးလလေလာကေလာကထားရရန၊ သငတနးမား လေလာကစြာေပးရနႏင လေလာက

ေသာအရငးအျမစမားရရန လအပေပသည။

အထညခပစက႐မားအား ေလလာစစေဆးျခငးက ႀကတငမေၾကညာအေၾကာငးမၾကားဘ အဟန႔အတား ကငးစြာျဖင ေဆာငရြက

သငသည။ ထသ႔ေဆာငရြကႏငရနအတြက ႏငငတကာအလရငမားသညလညး ရနပေငြထေထာငေပးျခငးျဖင အေထာကအက

ေပးသငသည။

အထညခပစက႐မား၏ စမအပခပသမား၊ ႀကးၾကပသမားႏင အျခား၀နထမးမားသညလညး ျပညတြငး အလပသမားဥပေဒမား၊

ႏငငတကာ အလပသမားေရးရာ စခနစညႊနးမားႏင လမးညႊနခကမား (ILO ကြနဗနးရငးမား၊ ကမၻာကလသမဂၢ၏ လမးညႊနအေျခခ

မမားႏင ႏငငတကာစးပြားေရးလပငနးမားအတြက OECD လမးညႊနခကမား) အေၾကာငးက သရရငးႏးလာေစရန ေလလာအား

ထတမႈမား ျပလပသငသည။

181