Р. А. Сүлейменова, Г. Ж. Есенжолова

ҚАЗАҚ ТІЛІ

Зерде бұзылыстары бар балаларға арналған оқыту орыс тілінде жүретін арнайы мектептердің

(сыныптардың) 7-сыныбына арналған жұмыс дәптері

Қазақстан РеспубликасыныңБілім және ғылым министрлігінің тапсырысы бойынша

Алматы2019

Шартты белгілер:

– Күрделіліктің төменгі деңгейіндегі тапсырма.

– Күрделіліктің орташа деңгейіндегі тапсырма.

– Күрделіліктің жоғары деңгейіндегі тапсырма.

Сүлейменова Р. А. т.б. С 90 Қазақ тілі. Зерде бұзылыстары бар балаларға арналған оқыту орыс тілінде

жүретін арнайы мектептердің (сыныптардың) 7-сыныбына арналған жұмыс дәптері / Р. А. Сүлейменова, Г. Ж. Есенжолова. – Алматы: «ӘБЕО ор- талығы» ЖШС, 2019. – 48 бет.

ISBN 978-601-249-684-0 ӘОЖ 373.167.1 КБЖ 81.2 Қаз-922

ISBN 978-601-249-684-0 © «ӘБЕО орталығы» ЖШС, 2019

ӘОЖ 373.167.1

КБЖ 81.2 Қаз-922

С 90

Жұмыс дәптері оқу орыс тілінде жүретін 7-сынып оқушыларын қазақ тіліне оқытуға арналған. Жұмыс дәптеріне оқушыларда ауызекі сөйлеу тілін, оқу мен жазуды қалыптастыруға бағытталған оқу материалдары енген.

3

Қымбатты дос!

Жұмыс дәптері жаңа бағдарламада берілген тақырыптар бойынша құрастырылды.

Жұмыс дәптерiне арналған жаттығулар өтiлген тақырыпқа сай алынды. Алынған теориялық бiлiмдi практикалық мақсатпен ұштастыру көзделдi. Әр жаттығу қызықты, түсiнiктi, нақты берiлген және оқушының деңгейiне қарай шағындап алынды. Қолыңдағы дәптердегі тапсырмаларды орындай отырып, сен қазақ тілінде естігеніңді түсініп, жауап қайтаруға, мәдениетті сөйлеуге, сонымен қатар қазақ тілінде оқуға және жазуға үйренесің.

Сәттілік тілейміз!

4

МЕНІҢ ТУҒАН ӨЛКЕМ

1-тапсырма.Көп нүктенің орнына керекті әріптерді қой. Көшіріп жаз.Түсінгеніңді айтып бер. Жатта.

Керекті әріптер: і, қ, ғ, е, к, ө.

Отан дейм...з от жа...қан жер...мізд... ,Отан д...йміз ...сірген ел...мізді.Отан дейміз ту...ан жер, атам...кен,Би...к тау, орман, то...ай, к...лімізді. (Ө. Тұрманжанов)

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2-тапсырма.Сөздерді оқы. Сөздерді үлгі бойынша жаз.

Үлгі: Бір буынды сөз: ұн. Екі буынды сөз: мек-теп. Үш буынды сөз: қар-лы-ғаш.

Мектеп, дәптер, қалам, дыбыс, әңгіме, қарлығаш, ұн, ана, кілт, тал, алма, аң, лақ, анар, жидек, торғай, айран, бұлт, көпшік, ырыс, өлең, көбелек, сырмақ, аға, жапырақ, су, бұлақ, аспан, кебеже, шөп, терек, қарлығаш, раушан.

Бір буынды сөздер: ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Екі буынды сөздер: ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Үш буынды сөздер: ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

5

3-тапсырма.Сөздерді көшіріп жаз. Мағынасын түсіндір.Сөздерді буынға бөліп жаз. Буын түрлерін ажырат.

Сатушы, дәрігер, мұғалім, мектепте, футбол, бала, ойна, дене, тәрбиесі, мата, ине, қағаз, дәптер, бор, түйме, жіп, ән, ойыншық.______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

4-тапсырма.Сөздерді түсініп оқы. Көшіріп жаз.Сөздерді буынға бөліп жаз. Буын түрлерін анықта.Ашық буынды сөздерді, бітеу буынды сөздерді, тұйық буынды сөздерді

қатыстырып, әрқайсысына екі сөйлемнен құрастыр.

Керуен, ата, ай, астық, әке, аға, астық, кеме, ат, жеті, асау, ынтымақ, ән, тас, ұн, лашын, жаз, ана, жаңбыр.___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

5-тапсырма.Сөздерді түсініп оқы. Көшіріп жаз.Сөздерді үлгі бойынша буынға бөліп жаз.

Қызылша, тау, сәбіз, күрек, шана, өзен, әже, балмұздақ, кеме, тор, тоғай, мақта, күз, жел, алмұрт, су, көгершін, дәптер, қоңырау, мысық.

Үлгі: Бір буынды Екі буынды Үш буынды Нан Би-дай Қыз-ғал-дақ

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

6

6-тапсырма.Қазақстан Республикасындағы өзің білетін аймақтар мен ірі қалаларды есіңе

түсір. Кестені толтыр.

Аймақтар Ірі қалалар

7-тапсырма.Төмендегі кестені толтыр.Қазақстан Республикасы бойынша өздерің білетін өзен, көл, теңіз аттарын жаз.

Теңіздер: _______________________________________________________________________________________________________________

Көлдер: ________________________________________________________________________________________________________________

Өзендер: _______________________________________________________________________________________________________________

8-тапсырма.Мақалдардың екінші жартысын тап. Мақалды толықтырып жаз. Түсінгеніңді өз сөзіңмен айтып бер.

Керекті сөздер: өскен жерінде, туған елінде, алтын бесік, түні де ыстық, тәтті, ыстық.

1. Ағаштың тамыры – ... . Адамның жаны – ... . 2. Ел іші – ... .

3. Туған жердің күні де ыстық, ... . 4. Туған жердің суы ... , Топырағы да ... .

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

7

9-тапсырма.Қазақстан тарихында болған астаналарды атап, ретімен жаз.

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

10-тапсырма.Қазақ тіліндегі сөз тіркестерін көшіріп жаз.Сөз тіркестерінің аудармасын тап. Сөз тіркестерін аудармасымен бірге көшіріп жаз.

1) ағынды өзен2) асқар тау3) қасиетті тіл

а) святой, достойный языкә) высокие горыб) быстрая река

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

11-тапсырма.Суреттерге қара. Өз ойыңды білдір.Бірнеше сөйлем құрап жаз.

Керекті сөздер мен сөз тіркестері: орман, томарлар, ағаштар – біздің досымыз, ауаны тазартады, көктем, Раушан мен Дастан, көшеттер, суғарды.

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

8

12-тапсырма.Мақалды оқы. Түсіндір. Көшіріп жаз.

Баптағанға – жер жомарт.

__________________________________________________________________________________________________________________________

13-тапсырма.Берілген ойды ауызша жалғастыр.Берілген ойды аяқтап жаз.

Жер – бәріміздің анамыз. Онсыз тіршілік жоқ. Өйткені, ... .______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Жер – бәріміздің асыраушымыз. Өйткені, ... .________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

14-тапсырма.Зерттеу жұмысын жүргіз. Бір күнде суды неше рет ағызатыныңды байқа. Суды

қайда, не үшін пайдаланғаныңды ойла. Судың адам өміріне аса қажеттілігін ұғын. Өз ойыңды жаз.

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

9

15-тапсырма.Жаднамаларды пайдалана отырып, сәйкес сөйлемдерді суреттердің жанына жаз.

• Суретке түсіруге болмайды. • Иттерді қыдыртуға болмайды. • От жағуға болмайды. • Құстар мен жануарларды мазалауға болмайды. • Гүлдерді жұлуға болмайды. • Шулауға болмайды.

16-тапсырма. Берілген сөздерді пайдаланып жаз мезгілі бойынша диалог құрып сөй-

лесіңдер.

Керекті сөздер: жылы, жаңбыр, қапырық, ыстық, ағаштар, күн, шомылады.

Үлгі:

– Бүгін ауа райы қандай? – Бүгін ауа райы жылы.

17-тапсырма.Сөзжұмбақты шеш. Берілген сөздерді «Қазақстан» жазуы пайда болуы үшін

дұрыс орналастыр.

Керекті сөздер: Қостанай, Ақтөбе, Қызылорда, Алматы, Семей, Атырау, Қарағанды, Теміртау, Нұр-Сұлтан.

ҚАЗАҚСТАН

10

ДЕНСАУЛЫҚ – ЗОР БАЙЛЫҚ

1-тапсырма.Берiлген сөздерге кесте арқылы септiк жалғауларын тiркеп жаз.

Атау Кім? Әсел Не? Кітап

Ілік Кімнің? Ненің?

Барыс Кімге? Неге?

Табыс Кімді? Нені?

Жатыс Кімде? Неде?

Шығыс Кімнен? Неден?

Көмектес Кіммен? Немен?

2-тапсырма.Берілген сөздерге сәйкес әр септіктің тұсына «+» белгісін қой.

Атау септік

Ілік септік

Барыс септік

Табыс септік

Жатыс септік

Шығыссептік

Көмектес септік

Сәбидің +

Нұр-Сұлтанға

Орманды

Димамен

Әжеге

Күн

Қорапта

Борды

Көше

Ауылға

11

3-тапсырма.Көп нүктенің орнына тиісті септіктерді жаз. Жақша ішіндегі сұрақтарды қазақ тіліне аударып жаз.Өлеңді көшіріп жаз.

Жеті септік

Атау айтты:

(Кто) бұл бұзған ережені?

(Что) бұл соққан терезені?

............... ілді:

(Кого) ісі дүрліктірген?

(Чей) буы желіктірген?

............... білмек:

(Кому) сотқар ерегесті?

(К чему) істеді дөрекі істі?

............... таппақ:

(Кого) бұның басынғаны?

(Что) көздеп тасынғаны?

............... жатыр:

(У кого) кегі келесі? – деп,

(Где) кетті есесі? – деп.

............... шықты:

(От кого) алған үлгісі? – деп,

(От чего) туған бұл ісі? – деп.

Ал ..........................

(С кем), – деді, –

Адасып жүр?

(С чем) оған қарасып жүр?

Жеті септік сұрақтарын

Жатқа білгін, шырақтарым!

4-тапсырма.Сұрақтардың орнына керекті сөздерді қойып, көшіріп жаз. Септік жалғаулардың түрін анықта.

Керекті сөздер: дүкенге, сөрелерінде, орамал, түбіттен, ешкінің, көршісін, көршімен.

1. Раушан (қайда?) барды.2. Дүкен (неде?) әртүрлі заттар қойылыпты.3. Раушан дүкеннен (не?) сатып алды.4. Орамал (неден?) тоқылған екен?5. (Ненің?) түбіті жылы.6. Ол дүкенде (кімді?) кездестірді.7. Содан кейін (кіммен?) үйге қайтты?

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

12

5-тапсырма.Көп нүктенің орнына тиісті жалғауларды қойып оқы.Көп нүктенің орнына тиісті жалғауларды қойып жаз.Қай септіктердің жалғауын қойдың? Септіктерді ата.

Керекті жалғаулар: -ны, -ті, -да, -та, -ты.

Бақша... баптай білем,Күрек... саптай білем.Су... жүзе білем,Ат... шаба білем.Қонақ... күте білем,Мінеки, бәрін білем. (М. Құрманалин)

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

6-тапсырма.Тиісті септік жалғауларын қойып, жаңылтпаштарды жаз.Септік жалғаулар түрін ажырат.

Керекті жалғаулар: -ті, -ді, -дан.

Үйір-үйір үйрек... ,Үйір... кім үйретті?Үйір-үйір үйрек... ,Үйір... өзім үйреттім.

Ақ мата... ақ мақта ақ па,Ақ мақта... ақ мата ақ па?

_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

13

7-тапсырма.Мәтінді түсініп оқы. Көшіріп жаз.Орыс тіліне аударып жаз.

Табиғат тазалығы – адам денсаулығының кепілі. Сан алуан өсімдік-тер, биік таулар, таза ауа адамдарға саулық пен қуаныш сыйлайды.___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

8-тапсырма.Ойды жалғастыр.

Ұлттық спорт ойындарына ________________________________________________________________________________________________

Мектебімізде мынандай спорт секциялары ___________________________________________________________________________________

Менің сүйікті спортшыларым ______________________________________________________________________________________________

9-тапсырма.Өлеңді мәнерлеп оқы. Бірінші шумағын көшіріп жаз.Өлеңді көшіріп жаз.Тәуелденіп септелген сөздерді тауып, түбірі мен қосымшасын ажырат.

Кел, балақай! Кел енді,Кел, шынықтыр денеңді.Айта көрме әйтпесе,Батыр болам дегенді.

Әжеңді бос қаратпа,Атаңды қос санатқа.Қимылдаңдар бірігіп,Нұр жауады талапқа. (К. Салықов)

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

14

ТАБИҒАТ ҚҰБЫЛЫСТАРЫ

1-тапсырма. Жалқы есiмдердiң қатарын толықтыр.

1. Кiсi аттары: Дима, Нұрлан, Сайран, __________________________2. Жер-су атаулары: Ертіс, __________________________________3. Қала атаулары: Семей, ____________________________________4. Мал аттары: Ақтөс, _______________________________________

2-тапсырма. Тез және дұрыс жауап бер.Тапсырманы жазбаша түрде орында.

1. Дауыстыдан басталып, дауыссызға аяқталатын 10 кісі есімі.2. Дауыстыдан басталып, дауыстыға аяқталатын 5 қала аты.3. Дауыссыздан басталып, дауыстыға аяқталатын 10 кісі есімі.4. Дауыссыздан басталып, дауыстыға аяқталатын 5 қала аты.

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3-тапсырма.Мәтінді түсініп оқы. Көшіріп жаз.Қазақ тіліне аударып оқы. Қазақ тіліне аударып жаз. Сын есімдердің астын сыз. Күшейтпелі шырайда

тұрған сын есімдерді ата.

В декабре стояли сильные морозы. Самый короткий день в году – 22 декабря, самый длинный – 22 июня. У нас январь – самый холодный месяц, а июль – самый жаркий.______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

15

4-тапсырма. Оқып шық, әр қатардағы сөздердi жинақтап қалай атауға болады?Осы сөздердiң тиiстiсiн көп нүктенiң орнына қойып, көшiрiп жаз.

Керектi сөздер: құстар, киiмдер, дене мүшелерi, ағаштар, малдар, жыл мезгiлдерi.

Көйлек, костюм, пальто, тон, бөрiк, етiк – ... Бұлбұл, үйрек, бүркiт, қаз, қарға – ... Саусақ, тырнақ, мойын, бет, бiлек – ... Ат, түйе, қой, ешкi, қозы, сиыр – ... Терек, аққайың, қарағай, шырша – ... Қыс, көктем, жаз, күз – ...

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

5-тапсырма.Сөйлемдерді түсініп оқы. Сөйлемдерді көшіріп жаз.Бірінші заттың түсін білдіретін сын есімдері бар сөйлемдерді, содан кейін заттың

көлемін білдіретін сын есімдері бар сөйлемдерді көшіріп жаз.

1. Сыныпта үлкен портреттер ілулі тұр. 2. Мен қара қарындаш сатып алдым. 3. Суретті көк бояумен боядым. 4. Суреттің жиегін жасыл фло-мастермен жүргіздім. 5. Кішкентай үстелдің үстінде бор жатыр. 6. Ақ бор қара тақтаға жақсы жазылады.

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

16

6-тапсырма.Мына сын есімдерден салыстырмалы және күшейтпелі шырай жаса.

Жай Салыстырмалы Күшейтпелі

биік – биіктеу өте биікұзын –ақылды –қорқақ –жақын – алыс –дәмді –

7-тапсырма.Сын есімнің күшейтпелі шырайын қатыстырып сөйлем құрастыр.

Жап-жақсы, әп-әдемі, ұп-ұзын, біп-биік, ап-аласа, қып-қысқа, сап-сары, қап-қатты.___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

8-тапсырма.Сөз тіркестерін түсініп оқы. Сөз тіркестерін көшіріп жаз. Не? деген сұраққа жауап беретін сөзді бір бөлек, қандай? деген сұраққа жауап

беретін сөздерді бір бөлек жаз. Сөз тіркестерін қатыстырып 2-3 сөйлем құрап жаз.

Үлкен бөлме, биік терезе, жұмсақ орындық, ақ көйлек, қызыл жалау, көк қалам.

Қандай? Не?үлкен бөлме

17

9-тапсырма.Өзіңнің жақсы оқитын сыныптасың туралы шағын шығарма жаз.

Тірек сөздер: алғыр, өте тиянақты, жолдастарының арасында бедел-ді, мұғалімдер, ата-анасы, жақсы көреді, мақтаныш, аса қайырымды.

Үлгілі оқушы

_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

10-тапсырма.Төмендегі сөйлемдерді түсініп оқы. Көшіріп жаз.Төрт жыл мезгілін бөліп жаз.Бұл қай кезде болады? Сөйлемдерді жыл мезгілдеріне сәйкес теріп жаз.

Қар жауады. Күн салқындайды. Көк шығады. Ыстық болады. Жапырақтар сарғаяды. Боран соғады. Қар ериді. Сабақ басталады. Жер аппақ болады. Құстар ұшып келеді. Жидек піседі. Шана тебеміз. Құстар ұшып кетеді. Көкөніс жинаймыз. Наурыз мерекесі келеді. Өзенге шомыламыз. Аяз болады.

Күзде:_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Қыста:______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Көктемде: ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Жазда:___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

18

11-тапсырма.Кестені толтыр.

Киімдер: құлақшын, мойынорағыш, малақай, жейде, көйлек, тон, етік, пима, бәтеңке, күнқағар, нәски, қолғап, жемпір.

Басына Қолына Денесіне Аяғына Мойнынақыстакүздекөктемдежазда

12-тапсырма.

«Күз» сөзжұмбағын шеш.

1

2

3

4 5

* 6

7

8 9

10

11 12

Көлденеңінен:

3. Осенний месяц.4. Осенний месяц.6. Лист.8. Овощ.11. Урок.

Тігінен:

1. Осенний месяц.2. Школа.5. Цвет осени.7. Много.8. Осень.9. Класс.10. Доска.12. Мел.

19

ӨНЕР

1-тапсырма.Мәтінді көшіріп жаз.Мәтінді түсініп оқы. Сандарды сөзбен жаз.

Қараторғай сағатына 60 шақырым, үйрек 80 шақырым, қаз 90 шақырым, ал ең жылдам ұшатын сұр қарлығаштар 110 шақырым жылдамдықпен ұшады екен.______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2-тапсырма.Сан есімдерді көшіріп жаз.Реттік сан есімдерді зат есімдермен тіркестіріп оқы.

Үлгі: Қырықыншы автобус.

Қырықыншы, жетпісінші, алпысыншы, жиырма бесінші, сексенінші, мыңыншы, үш жүзінші.________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3-тапсырма.Күнтізбеге қара. Түсініп оқы.Әр айда неше күн бар? Жауапты жаз.

Үлгі: Қаңтарда – 31 күн. Ақпанда – 28 не 29 күн.

_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

20

4-тапсырма.Сөздерді көшіріп жаз.Тек нешеу? сұрағына жауап беретін сөздерді ретімен жаз.

_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

5-тапсырма.Сөйлемдерді қазақ тіліне аудар. Жаз.Сөйлем түрлерін ата.

1. Библиотека открыта? 2. В нашем городе есть богатая библиотека. 3. Книгу «Менің атым – Қожа» написал Бердибек Сокпакбаев. 4. Это очень интересная книга. 5. Абай Кунанбаев – поэт казахского народа. 6. У тебя есть сборник его стихов? 7. Какая интересная книга!_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

6-тапсырма.Сұрақтарды мұқият оқы. Қай сұраққа жауап бере аласың?Жауаптарын жаз.

1. «Өнер» деген не?2. Классикалық музыканы тыңдағанды ұнатасың ба?3. Сен театрға барасың ба?4. Өзің қандай өнерді жақсы көресің?

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

біреу мыңон

бірінші төртеу

екеужетеужүзалты

алтау сегіз үшеу

21

7-тапсырма.Өзің жақсы көретін өнер туралы 4-5 сөйлем жаз.

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

8-тапсырма.Әртүрлі дереккөздерден Сәкен Сейфуллин туралы материал жина. Шағын мәтін

құрап жаз. Ол кісінің атында қандай нысандар барын анықта.

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

9-тапсырма.Әртүрлі дереккөздерден өзіңе ұнайтын әнші туралы материал жина. Шағын

мәтін құрап жаз.

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

10-тапсырма.Мақалды түсініп оқы. Көшіріп жаз.Мақалды буынға бөліп көшіріп жаз. Буын түрлерін ата.

Өнерлінің өрісі ұзақ.

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

22

11-тапсырма.Сызба бойынша әңгімеле.Сызбаны тірек ете отырып қыс туралы бірнеше сөйлем құрап жаз.

қыс келді алғашқы қар

құстарға қамқорлық қыс мезгілі қысқы еңбек

жабайы аңдар табиғат

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

12-тапсырма.Сағаттардың қай уақытты көрсетіп тұрғанын анықта.Үйірме жұмыстарының басталу уақытын анықта.Үйірменің таңбаларын сағатпен сәйкестендір.

13-тапсырма.Сөйлемдерді аяқтап жаз.

Мемлекеттік рәміздер: _______________________________________

____________________________________________________________

Қазақстан – тәуелсіз ________________________________________

16 желтоқсан – _____________________________________________

Тұңғыш президентіміз – _____________________________________

_____________________________________________________________

23

14-тапсырма.Берілген сөздерді тәуелде.

Керекті сөздер: Отан, ел, мемлекет, ұлт.

Үлгі: Менің Отаным

І. Менің ...

ІІ. Сенің ...

Сіздің ...

ІІІ. Оның ...

15-тапсырма.«Қыс» сөзжұмбағын шеш.

1

2

3 4

5

6

7

7 8

9

10

11

* 12

13

14

Көлденеңінен:

3. Каток.5. Лед.7. Зимний месяц.10. Зима.11. Зимний месяц.13. Сани.14. Цвет зимы.

Тігінен:

1. Снег.2. Лыжи.4. Мороз.6. Узор.8. Зимний месяц.9. Снеговик.12. Холодно, прохладно.

24

ҚАЗАҚ ХАЛҚЫНЫҢ ӘДЕТ-ҒҰРЫПТАРЫ МЕН САЛТ-ДӘСТҮРЛЕРІ

1-тапсырма.Берілген етістіктерді үш жаққа қой. Жалғауларын жаз.

Етістіктің шақтары

Үлгі Келу Алу Білу

Осы шақ тұр + мын

Келер шақ тұр + а + мын

Өткен шақ тұр + ды + м

2-тапсырма.Сөздердің мағынасына қарай орнын ауыстырып сөйлем құрап жаз.Қарамен жазылған сөздерге сұрақ қойып жаз.

Мен, ояндым, кеш. Көрдік, қызық, фильм, біз. Кетті, Самат, ертеңгісін. Жолдасым, келді, менің, кеше.______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3-тапсырма. Төменде берілген етістіктерге үлгі бойынша осы шақ, келер шақ, өткен

шақтардың жұрнақтарын қосып жаз.

Үлгі: сату – сатып тұру, сатады, сатты.

Сату, келу, тігу, тоқу, беру, сұрау._____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

25

4-тапсырма.Көп нүктенің орнына сұрақтарға жауап беретін сөздерді қойып жаз.

Үлгі: Не істеді? Не істейді? Не істеп жатыр? Ілді Іледі Іліп жатыр жуды ... ... ... ... шығарып жатыр ... құяды ...

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

5-тапсырма.Өлеңді түсініп, мәнерлеп оқы. Көшіріп жаз.

Абай атаңның өлеңін жатта. Әдемілеп қағазға жазып, бөлмеңе іліп қой.Өлеңді мұқият оқи отырып кестені толтыр.

Бес нәрседен қашық бол,Бес нәрсеге асық болАдам болам десеңіз.Өсек, өтірік, мақтаншақ,Еріншек, бекер мал шашпақ –Бес дұшпаның білсеңіз.Талап, еңбек, терең ой,Қанағат, рақым ойлап қой –Бес асыл іс көнсеңіз. (Абай)

Бес дұшпан Бес асыл іс

1. 1.

2. 2.

3. 3.

4. 4.

5. 5.

26

6-тапсырма.Мақалдардың екінші жартысын тауып, толықтырып жаз.

Керекті сөз тіркестер мен сөз: арлы бала, сорлы бала, әдетке, әдеттен.

1. Әдепті бала – ... , Әдепсіз бала – ... .2. Үйрен жақсы ... , Жирен жаман ... .

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

7-тапсырма.Мақал-мәтелдерді көшіріп жаз.Мақал-мәтелдердің аудармасын дұрыс тауып, мәнін түсіндір.

Мақал-мәтелдер Аудармасы1. Сыйлап берсе, суын іш.2. Той тамағы – тәтті.3. Сыйласқанның суын іш.4. Тату үйдің тамағы тәтті.

1. Когда в семье лад, все вкусно подряд.2. В гостях у друга и воду подадут – пей.3. Празничные блюда – самые изысканные блюда.4. И вода – еда, если от души подана.

8-тапсырма. Сөздерді үлгі бойынша сұрақтарға сәйкес өзгертіп айт.

Үлгі: Не істеді? Не істейді? Жапсырды Жапсырады Салды ... Тазалады ... Ашты ... Қойды ...

9-тапсырма. Картаны толтыр.

Үлгі: Айгүл – зат есім +

Сөздер Зат есім Сын есім Сан есім Етістік

Айгүл, дәптер, оқулық +

Төрт, бес, жүз

Жүгір, секір, ойна

Қызыл, қызық, биік

27

10-тапсырма.Жиектеменің ішіне сыныптасыңа арнап жақсы тілек тілеп, құттықтау хат жаз.

Керекті сөздер: құрметті, денсаулық, бақыт, сабағыңды, құттық-таймын, тілеймін, жақсы.

11-тапсырма. Кестені толтыр.

Ұлттық

сусындар тағамдар

12-тапсырма. Мақалдың екінші жартысын тауып, толықтырып жаз.

Ат – адамның ... ,Ас – адамның ... .

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

28

13-тапсырма. Өлеңді түсініп оқы. Көшіріп жаз.Өлеңді мәнерлеп оқы. Өлеңнен ұлттық тағам атауларын теріп жаз. «Кесел дарымайды» сөз тіркесінің мағынасын түсін және оған синоним сөз-

дерді тап.

Айран менен ірімшік, сары майды,Жемей менің тамағым жарымайды.Сары уызға көктемде тойып алсам,Ала жаздай бір кесел дарымайды.

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

14-тапсырма.Сөз тіркестерін көшіріп жаз. Мағынасын түсіндір.Төменде берілген сөз тіркестерінен сөйлем құра.

Барлық ойыншы, асық тігу, жинап алу, кезектерін анықтау.___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

15-тапсырма. Асыққа байланысты ырымдар, мақал-мәтелдер жазып кел.«Қазақтың ұлттық ойындары» тақырыбына 3-4 сөйлем жаз.

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

29

ЖАНУАРЛАР ӘЛЕМІ МЕН ӨСІМДІКТЕР ДҮНИЕСІ

1-тапсырма.Көп нүктенің орнына керекті қосымшаны жалғап жаз.Өзің жақсы көретін үй жануарларының төлдері туралы бірнеше сөйлем құра.

Төлдерді сипатта. Олардың не істейтіні туралы жаз.

қой + ... қозы + ...

ешкі + ... -ның лақ + ... -ы

жылқы + ... -дың құлын + ... -сы

түйе + ... -нің бота + ...

сиыр + ... бұзау + ...

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2-тапсырма.Сызба бойынша сөйлем құрап жаз.Жүннен не жасайды?

мата

киім

кілем тоқиды,

Жүннен алаша басады,

көрпе жасайды.

киіз

пима

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

30

3-тапсырма. Теріден не істейді?

қолғап

Теріден етік тігеді.

тон___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

4-тапсырма.Көп нүктенің орнына тиісті әріптерді қой. Көшіріп жаз.

Керекті әріптер: і, ғ, қ, и, ы, а, о, ү, р, л, ө, й, ұ.

Төрт түліктің пайдасы

Қазақ халқының нег...згі кәс...бі – мал шаруашылы...ы. Қаза...станда ...ой, с...ыр, ж...лқы және т...йе өсі...іледі. Қ...й – өте п...йдалы мал. Қ...йдың ж...нінен неше т...рлі мата тоқ...лады. Қо...дың тер...сінен был...ары жаса...ады. Ж...лқы – к...лік. Биен...ң сүтінен қым...з ашытады. Тү...енің сүтінен ш...бат аш...тылады._________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

5-тапсырма.Түсініп оқы. Өлеңді көшіріп жаз.Өлеңнен үй жануарларын бір бөлек, жабайы жануарларды бір бөлек теріп жаз.

Үлгі: Үй жануарлары – бота, ... .

Бота, түйе,Құлын, бие,Торай, шошқа,Қозы, қошқар,Қодық, құлан,Бұзау, бұлан,

Көжек, қоян,Бақа, шаян,Торғай, шымшық...Сен қал!Сен шық! (Қ. Мырзалиев)

31

6-тапсырма.Сөйлемдерге сұрақтар қойып жаз.

Үлгі: Түлкі қай жерді мекендейді?

Даланы мекендейтін аңдар: түлкі, қасқыр, ақбөкен т.б.Орманды мекендейтін аңдар: тиін, қоян т.б.

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

7-тапсырма.Мәтінді түсініп оқы. Көшіріп жаз.Мәтіннен қайда? неге? не істейді? нелер? немен? сұрақтарына жауап беретін

сөздерді тап. Сұрағымен бірге көшіріп жаз.

Орманда аңдар мектебі бар. Мектепте оқуды, жазуды аюға үйретеді.Аю мен піл үшінші сыныпта оқиды. Олар суреттері көп кітаптармен

оқиды. Аю суретке қарап мұғалімге жауап берді.______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

8-тапсырма.Көп нүктенің орнына керекті сөздерді қой.Сөйлемдерді көшіріп жаз.

Керекті сөздер: қоян, аю, сәбізді, ұзын, мойны, арыстан, жолбарыс.

1. ... – ең қорқақ аң. 2. Қыста көп ұйықтайтын аң – ... . 3. Қоян ... жақсы көреді. 4. Пілдің тұмсығы ... болады. 5. Керіктің ... ұзын бола-ды. 6. Аң патшасы – ... . 7. Мысыққа ұқсайтын аңның аты ... .______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

32

9-тапсырма.Көп нүктенің орнына керекті сөзді қойып, көшіріп жаз. Жазған өлеңді мәнерлеп оқы.

Керекті сөздер: қаңқылдап, сымпылдап, шаңқылдап, қарқылдап.

Құстар қалай ұшады?

Қарға ұшар ... ,Шағала ұшар ... ,Үйрек ұшар ... ,Қаз ұшады ... .

(К. Сауғабаев)

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

10-тапсырма.Әріп сөзжұмбағын шеш.Әр сөз неше әріптен құралады? Сана.Құстардың, жануарлардың, өсімдіктердің атауларын жеке-жеке жаз.

Үлгі: құстар: жануарлар: өсімдіктер:

қ қ қ қ қ қ қ қ1. Гусь

2. Заяц

4. Волк

5. Арбуз

6. Стена

7. Ласточка

8. Гвоздика

9. Скворец

33

11-тапсырма. Түсініп оқы. Көшіріп жаз.

Туған жер табиғаты – халқымыздың ұлттық байлығы. Оны аялап қорғау, еселеп арттыруға үлес қосу – сенің азаматтық борышың._______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

12-тапсырма.Мәтінді қазақ тіліне аудар. Қарамен жазылған сөздерге сұрақ қой және оларға жауап бер.

Весной солнце светит ярко, грееет сильно. Тает снег. По улицам бегут ручьи. Дети вышли на улицу. Они радуются солнцу. И в саду работают дети. Мальчики копают землю, девочки сажают цветы.____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

13-тапсырма.«Көктем» сөзжұмбағын шеш.

1

2

3

4

5 6 7

8

9

Көлденеңінен:

1. Тепло3. Весенний месяц5. Весенний месяц7. Цветок9. Весна

Тігінен:

1. Дождь2. Весенний месяц4. Птица6. Песня8. Трава

34

МАМАНДЫҚТАР ӘЛЕМІ

1-тапсырма.Көп нүктенің орнына керекті сөздерді қойып жаз.

Керекті сөздер: дәрігер, балықшы, мұғалім, аспаз, жүргізуші.

1. ...____________________ адамды емдейді.2. ...____________________ балық аулайды.3. ...____________________ балаларды оқытады.4. ...____________________ тамақ дайындайды.5. ...____________________ көлік жүргізеді.

2-тапсырма.Сен болашақта кім болғың келеді? Ұнататын мамандықтарыңның аттарын жаз.Осы тақырыпта берілген сөздерді пайдаланып бірнеше сөйлем жаз.

Керекті сөздер: жақсы маман, қазақ және ағылшын тілдерін жетік білу, өз жұмысына тиянақты болу, әділ адам, білікті маман.

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3-тапсырма.Сөйлемдерді қазақ тіліне аударып жаз.

1. Писатель пишет книги. 2. Поэт сочиняет стихи. 3. Строитель строит дома. 4. Водитель водит автомобиль. 5. Сапожник шьет обувь. 6. Танцор танцует. 7. Домбрист исполняет мелодии. 8. Альпинисты поднимаются в горы.

_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

35

4-тапсырма.Кім қайда жұмыс істейді?Мамандық атауының жанына сәйкес мекеменің атауын жаз.

Керекті сөздер: асхана, құрылыс, дүкен, кітапхана, емхана, мектеп.

Мұғалім _____________________________________ Дәрігер ______________________________________Сатушы ______________________________________Кітапханашы __________________________________Аспаз _________________________________________Құрылысшы ____________________________________

5-тапсырмаТөмендегі сөз тіркестерін түсініп оқы.Жақсы дәрігер болу үшін не керек? Өз ойыңды айт.Төмендегі сөздердің дәрігер мамандығына қажеттілерін таңда. Нұсқар сызығын

жүргіз.

Мейірімді болу Адамдарды жақсы көру Жүзе білу Әдемі болу Қамқоршы болу Дені сау болу Көзілдірік кию Жақсы киіну Көп білу

6-тапсырмаТөмендегі дәрігерлерді қалай деп атайды? Жаз.

Керекті сөздер: окулист, стоматолог, ветеринар.

Тіс емдейтін дәрігер – _______________________________________Көзді емдейтін дәрігер – _____________________________________Жануарларды емдейтін дәрігер – _____________________________ 7-тапсырма.Отан, туған ел туралы екі мақала жаз.

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

36

8-тапсырма.Суреттерге қара. Өздеріңнің сүйікті істерің туралы айтып бер.Сурет бойынша 2-3 сөйлем құрап жаз.Сурет бойынша әңгіме құрастыр.

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

9-тапсырма«Менің болашақ мамандығым» тақырыбы бойынша жоспардың әрбір бөліміне

бір-бір сөйлем жаз.

Жоспар:1. Менің болашақ мамандығым.2. Бұл мамандық маңызды.3. Мақсатыма жету үшін мен не істеймін?

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

37

САЯХАТ ЖӘНЕ ТУРИЗМ

1-тапсырма.Мәтінді түсініп оқы. Мәтіннің бірінші бөлігін көшіріп жаз.Сұрақтарға жауап бер.

1. Алматы қай таудың етегінде орналасқан?2. Алматының айналасы қандай?

Мәтіннен сын есімдерді үйлесіп тұрған сөздерімен бірге көшіріп жаз. Оларға жақша ішінде сұрақ қой.

Үлгі: Асқар (қандай?) тау.

Алматы

Алматы қаласының тұрған жері – Алатаудың етегі, айналасы – асқар тау, жасыл шөп, бәйшешек, бау-бақша.

Алматының маңын аралап, табиғатын тамашалаймын деген адам оның жанындағы тауларға шықсын. Алдымен Іле Алатауының орта-лық бөлігіндегі Алматы қорығын көруге болады. Одан жоғары қалың тоғай, жасыл шөп. _______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2-тапсырма.Тапсырманы түсініп орында. Қазақстанның бір қаласына (тарихи, көрнекті)

саяхатқа бару үшін берілген сауалнаманы толтыр.

Саяхаттың мақсаты:Қай жерге барғың келеді? ____________________________________Саяхатқа жылдың қай мезгілінде баруды ұнатасың?_______________Қанша мерзімге барасың? ____________________________________Көліктің қандай түрімен жол жүресің? _________________________

3-тапсырма.Сөйлемдерді түсініп оқы.Көп нүктенің орнына тиісті сөздерді жаз.

Керекті сөздер: ба, бе, иә, жоқ.

1. Сен саябақта ойнайсың ... ? ... , мен саябақта ойнаймын.2. Сен орманда жүгіресің ... ? ... , мен орманда жүгірмеймін.

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

38

4-тапсырма.Нұр-Сұлтан қаласы бойынша саяхат туралы хабарландыруды оқы.Өзің қай бағытта саяхаттағың келеді?Өзіңнің қалаған бағытың бойынша хабарландыру жаз.

Саяхат. Нұр-Сұлтан (3 күн) – пойызбен. Демалатын орын – «Қазақстан» қонақ үйі. Күн тәртібінде – Есіл өзенімен қыдыру. Қаланың көрнекті жерлеріне

бару. Тамақтану орны – «Шығыс» мейрамханасы.

_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

5-тапсырма.Әртүрлі дереккөздерден «Ұлы Жібек жолы» туралы материал жина. Шағын мәтін құрап жаз. «Жібек жолы» бойындағы қалалар мен ескерткіштер туралы мәліметтерді пайдалан.

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

39

6-тапсырма.Үлгі бойынша хабарландыру жазып үйрен.Көп нүктенің орнына керекті сөздерді қой.

Құрметті оқушылар!

Сіздерді ... жылдың ... ... . «Туған табиғатқа саяхат» тақырыбында өтетін серуенге шақырамыз.

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

7-тапсырма.Төмендегі жолға қатысты мақал-мәтелдерді түсініп оқы.

1. Асыққан жолаушыАтына теріс мінеді.

2. Жол сұраған кісі адаспайды,Жөн сұраған кісі жаңылыспайды.

8-тапсырма. Суреттегі жол белгілерінің ішінен өзің білетіндерді ата.Олардың мағынасын түсіндір. Қалай аталатынын айт.Оларды кестеге бөліп жаз.

Тыйым салу белгісі Ескерту белгісі

40

9-тапсырма.Жұмбақ өлеңді оқы. Көшіріп жаз.Жұмбақ өлеңді шеш. Киізүйдің құрылысы туралы әңгімелеп бер.

Төбедегі көзіненКүн сәулесі түседі.Бұрышы жоқ төріненСамал еркін еседі.

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

10-тапсырма.«Жаз» сөзжұмбағын шеш.

1

2

3 4 5

6

7 8

9 *10 11

* 12

13

14

15

Көлденеңінен:2. Летний месяц6. Цвет7. Цвет8. Летний месяц11. Летний месяц13. Бабочка14. Солнце15. Лето

Тігінен:1. Цветок3. Жарко4. Выходной, отдых5. Рыба9. Птенец10. Река12. Трава

41

ЖЫЛ БОЙЫ ӨТКЕНДІ ҚАЙТАЛАУ

Буын және оның түрлері

Буынның анықтамасын еске түсір. _______________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Буын неше түрге бөлінеді? ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

«Ашық буын» дегеніміз – ____________________________________

__________________________________________________________________________________________________________________________

«Тұйық буын»дегеніміз – _______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

«Бітеу буын» дегеніміз – _______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

1-тапсырма.Берілген сөздерді оқы.Ашық буынды жеке, тұйық буынды жеке, бітеу буынды жеке көшіріп жаз.

Ат, ша-ға-ла, қар, ба-ла, ет, а-на, жас, үй, а-ла, мек-теп, от.

Ашық буын: _______________________________________________ _____________________________________________________________

Тұйық буын: ___________________________________________________________________________________________________________

Бітеу буын: _____________________________________________________________________________________________________________

2-тапсырма.Кестені толтыр.Орманда, қоян, ата, бала, үкі, үйде.

Кім? Не? Қайда?

42

Септік жалғау және оның түрлері

Септік жалғауының ережесін еске түсір. ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Атау септігі, оның жалғаулары ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Ілік септігі, оның жалғаулары _______________________________

_____________________________________________________________

Барыс септігі, оның жалғаулары ______________________________ _____________________________________________________________

Табыс септігі, оның жалғаулары ______________________________ _____________________________________________________________

Шығыс септігі, оның жалғаулары ______________________________ _____________________________________________________________

Көмектес септігі, оның жалғаулары ____________________________ _____________________________________________________________

3-тапсырма.Берілген сөздерді септеп айт.Берілген сөздерді септеп жаз.

Дала, қозы, көбелек, сәбіз._______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

43

ТАБИҒАТ ҚҰБЫЛЫСТАРЫ

Жалқы есімдер мен жалпы есімдер

Жалқы есім _______________________________________________ _____________________________________________________________

Жалпы есім _______________________________________________ _____________________________________________________________

1-тапсырма.Қазақстан Республикасының картасын пайдалана отырып, еліміздің ірі қалала-

рының және өзендерінің атауларын ата. Жаз.

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Сын есім және оның шырайлары

Сын есімнің жай шырайы ____________________________________ _____________________________________________________________

Сын есімнің салыстырмалы шырайы __________________________ _____________________________________________________________

Сын есімнің күшейтпелі шырайы ______________________________ _____________________________________________________________

2-тапсырма.Сын есімдерді зат есімдермен тіркестіріп жаз.

Керекті сөздер: адам, кеңес, жел, қаз, қайың, бала.

пайдалы ...қоңыр ала ...ұзын бойлы ...

қоңыр салқын ...толық ...оқтаудай түзу ...

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

44

ӨНЕР

Сан есім және оның түрлері

Есептік сан есім ____________________________________________ _____________________________________________________________

Реттік сан есім _____________________________________________ _____________________________________________________________

Жинақтық сан есім _________________________________________ _____________________________________________________________

1-тапсырма.Көп нүктенің орнына керекті жалғауды қойып оқы.Көп нүктенің орнына керекті жалғауды қойып жаз.

Керекті жалғаулар: -інші, -ыншы.

Дима: – Сен нешінші үйде тұрасың?Нұрлан: – Мен 85-... үйде тұрамын. Сен ше?Дима: – 64-... үйде тұрамын. Сен нешінші пәтерде тұрасың?Нұрлан: – Мен 18- ... пәтерде тұрамын. Сен ше?Дима: – Мен 49-... пәтерде тұрамын.

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2-тапсырма.Көп нүктенің орнына керекті сөздерді қойып оқы. Күн атауларын көшіріп жаз.Көп нүктенің орнына керекті сөздерді қойып жаз.

Керекті сөздер: екінші, үшінші, төртінші, бесінші, алтыншы, жетінші.

Дүйсенбі – бірінші күн.Сейсенбі ......................................... күн.Сәрсенбі ......................................... күн.Бейсенбі ......................................... күн.Жұма ............................................ күн.Сенбі .............................................. күн.Жексенбі ........................................ күн.

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

45

3-тапсырма.Көп нүктенің орнына керекті сөздерді қойып оқы.Көп нүктенің орнына керекті сөздерді қойып жаз.

Керекті сөздер: ай, күн, апта.

1. Бір жылда 12 ... бар 3. Бір айда 4 ... бар.2. Бір айда 28-29 не 30-31 ... бар. 4. Бір аптада 7 ... бар.

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

4-тапсырма.Көп нүктенің орнына керекті сан есімді қойып, көшіріп жаз.

Керекті сөздер: бір, мың.

Ер ... рет өледі,Қорқақ ... рет өледі.

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

5-тапсырма.Сөздердің ішінен зат есім, сын есім, сан есімдерді тауып, сұрақ қойып, үш

бағанға бөліп жаз.

Үлгі: Зат есім Сын есім Сан есім

Кім? Қандай? Неше? Мұғалім Ақылды Үш

Әдемі, он бір, сыбызғы, қызыл, елу бес, қыз, көгілдір, бес, бота, сұлу, жиырма, Айжан, үлгілі, жүз он бес, оқушы, байсалды, екінші, маймыл, сүйкімсіз, төртінші, қоян, сұр, мың екі жүз.

Зат есім Сын есім Сан есім

46

ҚАЗАҚ ХАЛҚЫНЫҢ ӘДЕТ-ҒҰРЫПТАРЫ МЕН САЛТ-ДӘСТҮРЛЕРІ

Етістік және оның шақтары

Осы шақ __________________________________________________ _____________________________________________________________

Келер шақ _________________________________________________ _____________________________________________________________

Өткен шақ _________________________________________________ _____________________________________________________________

1-тапсырма.Сөйлемдерді көшіріп жаз. Етістіктерді тауып, астын сыз. Олардың қай шақта екенін айт.

Әкем газет оқып отыр. Ол Нұр-Сұлтан қаласына кетті. Қанат Ақтөбеде оқиды. Асқар апасына көмектесіп жүр. Жазушы кітап жазады. Ағай бізбен талай рет әңгімелескен. Балалар сырғанақ теуіп жүр. Әсет ат бәйгесіне атасымен бірге барған. Айтжан шаңғыны жақсы тебеді.

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2-тапсырма.Көп нүктенің орнына берілген қарама-қарсы мағыналы етістіктерді қойып жаз. Бұл етістіктердің қай шақ екенін айт.

Үлгі: келді – кетті.

келді – ... жапты – ... ұшты – ...тапты – ... кездесті – ... тұрды – ...түсті – ... берді – ... өтті – ...

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

47

3-тапсырма.Үлгі бойынша сөйлемдер құрастырып жаз. Етістіктердің шақтарын ажыратып айт.

Кім? + қайда? + не істеп отыр?Кім? + қашан? + қайда? + не істеймін?Кім? + қашан? + не? + не істеген?Нелер? + қайда? + не істеп тұр?

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

4-тапсырма.Етістіктерді қатыстырып сөйлем құрап жаз. Етістіктердің қай шақта екенін айт.

Оқып отыр, ұшырды, жылынады, көшірдік, жазып отыр, сыздым, өсірмек, жақындады.

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

5-тапсырма.Жауаптың дұрыс нұсқасын тап.

Сөйлем соңында қандай тыныс белгісі қойылады?а) үтір, сұрау белгісі, нүкте, жақша;ә) сұрау белгісі, леп белгісі, нүкте, көп нүкте;б) нүкте, үтір, тырнақша, леп белгісі.

6-тапсырма.Сөйлемдерді көшіріп жаз. Сөз таптарына талда.

Балалар түрлі түсті қарындаштармен сурет салды. Тігінші әдемі жібек матадан көйлек тікті. Мұғалім оқушыларды алыстан байқады. Ол оқушыларды баққа серуенге апарды.

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Оқу басылымы

Сүлейменова Роза АйтжановнаЕсенжолова Гүлия Жанғазиевна

ҚАЗАҚ ТІЛІ

Зерде бұзылыстары бар балаларға арналған оқыту орыс тілінде жүретін арнайы мектептердің

(сыныптардың) 7-сыныбына арналған жұмыс дәптері

Редакторы К. Ж. ЕсенжоловаСуретшісі Д. И. Белов

Компьютерде беттеген С. К. Ильясова

Басуға 24.05.2019 қол қойылды. Есептік баспа табағы 6. Шартты баспа табағы 5,58.

Пішімі 60x84 1/16. Офсеттік қағаз