, Α "

Κ Ο Σ Τ Α Σ Ι Ι Λ Ι Ι Λ Ι Ι Λ Ν Λ Γ Ι Ο Τ Ο Υ

ΣΙΙϋΥΔΛΣΤΙΙΣ Τ.Ε.1 ΚΛΙΙΛΛΛΣ

Ι Ι Ι Υ Χ Ι Α Κ Ι Ι Ε Ρ Γ Α Σ Ι Α

“ Α Π Ο Τ Ε Α Ε Σ Μ Α Τ Ι Κ Ο Τ Η Τ Α Κ Α Ι Π Ρ Ο Β Α Η Μ Α Τ Ι Κ Ε Σ

Ε Π Ι Χ Ε Ι Ρ Η Σ Ε Ι Σ "

Κ A Β A A A

Μ Α Ρ Τ Ι Ο Σ 1 9 8 8

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α

ΕΙΣΑΓΩΓΗ................................................................... 1

ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑ ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΡΑΞΗ........................................... 3

1. Παραγωγικότητα.......................................................... 3

2. Παραγωγή και παραγωγικότητα............................................ 7

3. Οικονομικότητα.........................................................

4. Αποδοτικότητα.......................................................... 9

ΜΕΘΟΔΟΙ ΚΑΙ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΥΞΗΣΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑΣ.................. 11

Α. Αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας................................ 11

Β. Αύξηση της παραγωγής 4 της παραγωγικότητας του τεχνολογικού και πάγιου.

εξοπλισμού................................................................. 13

Η ΝΕΑ ΚΑΤΕΥΘΗΝΣΗ.......................................................... 34

Η πραγματική φύση του προβλήματος των προβληματικών βιομηχανικών επι/σεων. 38

ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΔΙΕΞΟΔΟ....................................................... 49

ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΞΥΓΙΑΝΣΗΣ ΤΟΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ.................................... 57

Ηνέα ελληνική νομοθεσία για την εξυγίανση των επιχειρήσεων................. 58

Τα στάδια της διαδικασίας εξυγίανσης...................................... 63

01 ΒΑΣΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΤΟΥ Ν 1262/1982...................................... 65

ΕΤΑΙΡΕΙΣ ΠΟΥ ΕΧΟΥΝ ΕΝΤΑΧΘΕΙ ΣΤΙΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΤΟΥ Ν 1386/83 (περί οικονομικής

αναουγκρότησης των επιχειρήσεων).......................................... 68

ΤΑ ΧΡΕΗ ΤΟΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΟΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ.................................... 69

ΟΦΕΙΛΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ........................................................ 69ΑΝΑΓΚΑΙΑ ΚΑΘΙΣΤΑΤΑΙ ΜΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ................... 71

ΕΙΔΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΕΛΕΓΧΟΥ - ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΥ.................................... 73

ΒΕΛΤΙΩΜΕΝΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ........................................ 73

01 ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ............................................................. 82

ΤΑ ΠΡΟΣΚΟΜΜΑΤΑ............................................................

ΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ............................................................. 84

ΤΑ ΣΦΑΛΜΑΤΑ............................................................... 89

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ..............................................................

ΤΙ ΝΑ ΚΑΝΟΥΜΕ.............................................................

Ε Ι Σ Α Γ Ω Γ Η

- Νομίζω πως είναι καιρός να μάθουμε πια την έννοια της παραγω-

γιπότητος μιας και τώρα τελευταία στις καθημερινές μας συζητή­

σεις γίνεται συχνά λόγος γι'αυτήν.

- Είναι καιρός να σταματήσουν αι από βήματος αυτοσχεδιασμοί και

να αποτραπεί η γενίκευση της σύγχυσης που δημιουργέίται όταν

προσπαθούμε να την αναλύσουμε. Με λίγα λόγβα να ορίσουμε το

πρόβλημα. Αλλωστε αυτό κρίνεται απαραίτητο pta και απ'ότι

φαίνεται όλοι μιλάνε για " δουλειές " αλλά για " δουλειά "

δεν μιλάει κανείς.

επειδή πολλά " αντιπαραγωγικά " κίνητρα υπάρχουν εδώ και

πολλά χρόνια στον Ελληνικό χώρο ,

επειδή πρέπει να σταματήσουν τα ευχολόγια και να μποίίΜε στο

πρόβλημα,

επειδή χρειάζεται η προσπάθεια όλων μια και είναι αναγκαία

και

επειδή πρέπει να σταματήσει το παιγνίδι " άλλοι να τραβάνε

το κουπί στη βάρκα και άλλοι να αδιαφορούν ". Για όλους αυτούς τους

λόγους η εξέταση του όλου θέματος γίνεται επιτακτική, Η ανα­

κατανομή και η αναδιανομή του Εθνικού μας πλούτου - έστω και

αν μοιραστεί ακριβοδίκαια _ ούτε αρκεί ούτε και επαρκεί .

Αυτό τουλάχιστον αποτελεί μια αυταπόδεικτη πραγματυκότητα. Το

κοινωνικό μας πρόβλημα δεν λύνεται αν ταυτόχρονα με την προαγωγή

των δημοκρατικών διαδικασιών - δεν συνοδευτεί με το μεγάλωμα

της εθνικής μας " πίτας ".

Αναφερόμαστε πολλές φορές στη σχέση ανάμεσα στο αποτέλεσμα

και στο κόστος των συντελεστών που χρησιμοποιήθηκαν για την επί­

τευξη σ'όλους τους τομείς της προσωπικής μας ή της συνολικής

εθνικής μας δραστηριότητας ( π.χ. στο χωράφι, στη δημόσια διοι

κηση, το εργοστάσιο κ.λ.π. ) ή αλλιώς πως, στη σχέση ανάμεσα

στο κάθε φορά επίπεδο της ζωής μας και τις θυσίες του λαού

μας ( εργασία, υλικά μέσα, κεφάλαια, ίδρωτας ... ).

Η κυρίαρχη - ωστοσο - έννοια που συνδέεται με το γενικό

αποτέλεσμα ( χρηματικό, κοινωνικοοικονομικό ή τεχνικοπαραγω-

γικό καλείται Αποτελεσματικότατα και διακρίνεται σε

α) ΙΙαραγωγικότητα, αν ά,ερευνάται ως τιρος τα ποσοτικά και

τεχνικά επιτεύγματα.

β) Οικονομικότητα, αν αναφέρεται στην οικονομικη αρχή της

" χαμηλτς προσπάθειας ” και

γ) Αποδοτικότητα, αν εκφράζεται ως τιμή και κέρδος.

Παμαγωγικότατα: είναι η σχέση μδταξύ του παραγωγικού αποτε­

λέσματος, δηλαδή του προϊόντος της παραγωγής και των χρησι-

μοποιουμένων κάθε φορά μέσων ( κεφαλαίου, εδάφους, εργασίας).

Εξ άλλου αυτό τον ορισμό μας δίνει και το κείμενο που δημο­

σιεύτηκε από τον Οργανισμό Ευρωπαϊκής Οικονομικής Συνεργασίας

( Ο.Ε.Ο.Σ. ) το 1950 με τίτλο " Ορολογία της Ιίαραγωγικότητας "

Η παραγωγικότητα συνδέεται με την οργάνωση δοσμένης οικονο­

μίας είτε είναι επιχείρηση, είτε εθνική οικονομία στο σύνο­

λό της. Σκοπός είναι η βελτίωση αυτής της οργάνωσης. Η παρα­

γωγικότητα διακρίνεται σε α) Σε παραγωγικότητα του εδάφους

που είναι η σχέση μεταξύ του παραγωγικού αποτελέσματος και

του χρησιμοποιουμένου εδάφους, β) Σε παραγωγικότητα εργασίας

που είναι η σχέση μεταξύ παραγωγικού αποτελεόματος και της

εργασίας που καταβλήθηκε γ) Σε παραγωγικότητα κεφαλαίου που

είναι η σχέση μεταξύ παραγωγικού αποτελέσματος και του Κεφα­

λαίου. Πέρα από αυτές τις τρεις βασικέςκατηγορίες υπάρχουν

Βλ'πε Εγκυηλοπαίδειαχ/'ΡΗ ΠΑΤΣΗ 1978 Τόμος 19

όκαι, άλλες όπως π.χ. η παραγωγικότητα της ^ιοικησεως, του Μάρ-

κετιγκ, του iiμπopίoυ κ.λ.π. ϋίτσι λοιπόν όταν γίνεται λόγος

για παραγωγικότητα χωρίς να εξειδικεύεται ο προσδιορισμός

της, νοείται η παραγωγικότητα της Κργασίας,

t3£IEU2!]_IDS_52£51iiJliii2IDi®S ^ βελτίωση της παραγωγικό­

τητας οδηγεί σε ένα ποσοτικό και σε ένα ποιοτικο μέγεθος.

Το πρώτο είναι εύκολο να μετρηθεί . Δεν συμβαίνει όμως το

ίδιο και με το δεύτερο. Για τη μέτρηση της ποιοτικής σχέσης

της παραγωγικότητας δηλαδή των ποιοτικών αποτελεσμάτων απαι­

τούνται υπολογισμοί πολύπλοκοι και σύνθετοι. Αυτό συμβαίνει

γιατί οι μεταβολές ή οι νέες μέθοδοι που εισάγονται στην

διοίκηση, την οργάνωση και τη λειτουργία της επιχειρήσεως και

οι οποίες προσδιορίζουν κάθε φορά την ποιοτική στάθμη του

προϊόντος είναι συνάρτηση πολλών παραγόντων και είναι δύσκο­

λο να καθοριστεί επακριβώς η συμβολή κάθε νέας επέμβασης στην

αύξηση της παραγωγικότητας του συνόλου. Τελευταία στις ευ­

ρωπαϊκές κυρίως χώρες εφαρμόζεται η μέθοδος μέτρησης και

εκτίμησης της παραγωγικότητας χωριστά στα διάφορα στάδια

της παραγωγικής διαδικασίας π.χ. η οργάνωση σε σχέση με την

παραγωγή, η αυξομείωση του κόστους σε σχέση με την αυξομεί­

ωση των αποθεμάτων, ο έλεγχος της ποιότητας σε σχέση με τις

πωλησεις, η συμβολή του ψυχολογικού παράγοντα στην αποδοτι-

κότητα της εργασίας κ.λ.π.

ΠΑΡΑΠίΓΙΚΟΤΙΙΤΑ GBUPIA ΚΑΙ Ι1ΡΑΞΗ

1. 1Ια£α; ω ικόττ]τα

Η παραγωγικότητα αναφέρεται στους συντελεστές ” Εδαφος -

φύση - υλικό κεφάλαιο. Εργασία, διοίκηση t hi εκφράζεται ως σχέση.

Ποσ. Ιίαρα , + Ποιοτ. Πα£α^. + Κο^ν,

Κόστος παραγωγής ( φυσικοί και κοινωνικοί συντελεστές ).

Η παραπάνω σχέση δεν έχει αριθμητικό αλλα ενοιολογικό χα­

ρακτήρα. Η μαθηματική ισότητα εκφράζεται ως σχέση.

Ποσότητα X Ποιότητα

Κόστος

1.1 ^Κ^ση αποτελέσματος ( π.χ. παραγωγής)

και της έκτασης που χρησιμοποιήθηκε (π.χ. γεωργικής, κτηνοτρο-

φικης, δασικής, αλιευτικής, μεταλλευτικής, κ.λ.π. ) 0 χαρακτήρας

της εκμετάλλευσης μπορεί να είναι εκτατικός ή εντατικός. Επι­

βάλλεται η επιστημονικότερη αξιοποίηση ( για μεγαλύτερη στρεμ-

ματική απόδοση, για περισσότερες, καλύτερες και φθηνότερες

πρώτες ύλες κ.λ.π. ) αλλά και ο σεβασμός στη " μάνα γη ", απο

την αλόγιστη χρήση, που όχι μόνο καθιστά σταδιακά φτωχότερο κι

αντιπαραγωγικότερο το έδαφος αλλα - μας - απειλεί με βιολογι­

κή εξαφάνιση.

1.2. Πα2αγωγικόττ]τα_υλικού_κε2αλαίου£ Σχέση αποτελέσματος

( ποσότητα καιποιότητα παραγωγής ) και χρησιμοποιηθέντος υλικ

κού κεφαλαίου ( εξοπλισμού, μηχανημάτων, αποθεμάτων, τεχνολο­

γίας και μεθόδων κ.λ.π. ) 0 προγραμματισμός της παραγωγής, ο

σύγχρονος εξοπλισμός, ο αυτ ιματισμός, οι σωστές τεχνικές

προδιαγραφές, ο έλεγχος και γενικότερα η οργάνωση τηςπαραγω-

γικης διαδικασία ς θεωρείται αναγκαίος όρος για την αύξησή της.

1.3. ί'α£αγωγικότΐ]τα_ε£γασία2: Πρόκει :ται για το σημαντικό­

τερο αριθμοδείκτη, που εκφράζει τη σχέση αποτελέσματος και

εργασίας ( παραγωγή ανά ανθρωποώρα εργασίας, για συγκεκριμένη

περίοδο π.χ. 5ίΌ.ϋ0ϋ τεμάχια: 20.000 ώρες εργασίας ■ 25 τεμά­

χια , ωριαία απόδοση ). Οριακή είναι η παραγωγικότητα που απο­

δίδεται απ'την τελευταία μονάδα εργασίας. Π.Χ. Αν η απόδοση

ενός εργάτη οτις 8,9,1*-'π.μ. είναι 80,9^,100 κομμάτια, στις

11,1 Ιμ,μ.μενει σταθερή 100, ενώ στις 2,3,4 μ.μ. πέφτει αντί­

στοιχα στα 80,60,40 η 2μ.μ αποτελεί την αρχή της κάμψης. Η

παραγωγικότητα πέφτει απτόν μέσο όρο και καθίσταται οριακή.

( Για αυτό ακριβώς , δεν συμφέρει - πάντοτε - στον παραγωγό

η υπερωριακή εργασία, ενώ ταυτόχρονα Εξαντλεί και τον εργα­

ζόμενο ).

Οι κύριοι παράγοντες, που ειιιδρούν στη διαμόρφωση της πα­

ραγωγικότητας είναι: τα κίνητρα, ηπίστη, στο στόχο, οι γενι­

κές συνθήκες εργασίας, οι μέθοδες και η οργάνωσητης εργασίας

( ανάλυση, καταταξη, περιγραφή, ασφάλεια εργασίας, μελέτη χρό­

νου και κινήσεων, αξιολόγηση, εκπαίδευση κ.λ.π. ).

ί1 κριτική που ασκείται ενάντια στον ορθολογισμό για υπο-

βάθμιση του ανθρωπίνου παράγοντα, τη μονοτονία της εξειδίκευ-

σης, την προτυποποίηση, την τεχνολογική ανεργία, το υπερβολικό

κόστος της οργάνασης ή την παραγνώριση των ιδιαιτεροτήτων κλπ.

δεν είναι - πάντοτε - βάσιμη. Η οξεία κριτική δικαιολογείται

αν - όλα αυτά - διερευνηθούν σε σχέση με τον ποιοτικό χαρακτήρα

της οικονομικής και κοινωνικής μας ανάπυυξης, σε σχέση όμως με

τηη ποσοτική μεγένΟυση, πού είναι αναμφισβήτητη.

Απ'την άλλη πλευρά, στην Ελληνική πραγματικότητα, η " ένο-

μη" αποχή απ'την εργασία συνεχίζεται. Είναι ζήτημα αν, ο εργαζό -

μένος (εργάτης η υπάλληλος), δουλεύει παραγωγικά 4-5 ώρες τη μέ­

ρα (εκτός από |ΐιά κατηγορία δημοσίων υπαλλήλων, που δεν δουλεύ­

ουν )ΐαθόλου. ϋ εργάτης δικαιολογημένα -ισως-απέχει απ.'τα- κάθε

λογής-εθνικά σαλπίσματα, παραθάτοντας την άποψη ότι "εδώ και

2.000 χρόνια δουλεύω' ακατάπαυστα, τι βγήκε; Ποιές διαδικασίες

μου εγγυώνίαι-τιόρα- μεγαλύτερη, έννομη καί διαρκή συμμετοχή στήν

εθνι»ιή πίτα".

η λ 'κ Γ Ι Ιε ρ ιο λ υ ιό Ο ι,Ηονομικά rp o v u ia Λ εκ έμ β ρ ιο ς 85 σελ 2 1 -2 3

Κώστα Μαλϊσσου:Παραγωγικότητα.θεωρία και πράξη.

To λαθεμένο - ωστόσο - προσκλητήριο για την αύξηση της

παραγωγικότητας, συνεχίζεται, χωρίς να διευκρινίζεται ότι

" δεν μιλάμε για περισσότερη αλλά μεθοδικότερη και υπευ­

θυνότερη εργασία Η ταύτιση αυτή, στη συνείδηση του εργα­

ζόμενου, " παραγωγικότητα τ σκλήρή δουλειά " υπήρξε ολέθρια.

Είναι καιρός να συνειδητοποιηθεί ότι δεν αναφερόμαστε στο»

άκρατο και άκριτο εξορθολογισμό και τη μηχανική εντατικο­

ποίηση αλλά στην οργάνωση και την βελτιστοποίηση των όρων

εργασίας,

1.4. Παραγωγικότητα Διοίκησης : ( MANAGMENT ): Καμμιά

ιδέα καμμιά χρηματοδότηση, κανένα KNOW - HOW δεν αποτελεί

πανάκεια, χωρίς αποτελεσματική διοίκηση. Η παραγωγικότητα

του MANAGER συνδέεται - άμεσα - με'όλες τις λειτουργίες

και τελικά με τη συνολική αποτελεσματικότητα της μονάδας

( μπορεί να " ευημερουν ” όλοι οι δείκτες παραγωγικότητας

των επιμέρους δραστηριότηορων π.χ. πωλήσεις, παραγωγή κ.λ.π. )

αλλά και μία μόνη λαθεμένη διοικητική κίνηση στο επιχειρη­

ματικό Ήμπλώ να υποβαθμίσει αστραπιαία όλους τους δείκτες

και να βυθίσει την επιχείρηση στην ανυπαρξία ). Εν πάση πε-

ρίπτώσει, η παραγωγικότητα της διοίκησης πρέπει να μετριέ­

ται σε σχέση με το " επιχειρησιακό αποτέλεσμα, το βαθμό

ικανοποίησης του προσωπικού και το βαθμό της κοινωνικής απο­

δοχής ".

Αν ο ηγέτης και το ατομικό κέρδος αποτελούν τους ακρο-

γωνιοιαους λίθους της ελεύθερης οικονομίας, είναι καιρός

να συνειδητοποιηθεί ότι τα αντιπαρατιθέμενα απ'το Δημοκρα­

τικό Προγραμματισμό αντίστοιχα στοιχεία, δηλαδή η συλλογική

απόφαση και ο κοινωνικός χαρακτήρας του αποτελέσματος, πρέπει

να εκφραστούν πρακτικότερα, ϋι όποιες εμπειρίες μας από το

MANAGMENT των χωρών του υπαρκτού σοσιαλισμού δεν στερούνται

βέβαια -θεωρητικής και πρακτικής σημασίας, αλλά σε καμμιά πε­

ρίπτωση δεν μπορούμε ν'αγνοήσουμε - ατιμωρητί τουλάχιστο -

αυτό που δίδαξε η καπιταλιστική πραγματικότητα, σχετικά με

τη στρατηγική της αποτελεσματικής διοίκησης, της ταχύτητας

στη λήψη των αποφάσεων και τον έλεγχο κ,λ.π. -Ι πιβάλλεται -

λοιπόν - άμεση απόκριση στα μηνύματα των καιρών. ( Η αγορά

δεν περιμένει διαδικασίες και αποφάσεις της - όποιας επιτρο­

πής ... αγώνα ή της γενικής συνέλευσης ).

2 . ΠΑΡΑΓωΓΗ_ΚΑΙ_Ι1ΑΡ^ΓΰΓΙΚϋΤΗΤΑ

Μία ακόμα σύγχιση αναφέρεται στην παραγωγή και στην παρα­

γωγικότητα, Παραγωγή πρέπεινα θεωρείται το _ όποιο-αποτέλεσμα

ανεξάρτητα από τις θυσίες που απαιτήθηκαν. Η παραγωγικότητα

όμως υπαγορεύει μεγιστοποίηση του αποτελέσματος ή ελαχιστο-

ποίηση των θυσιών. Ετσι, κάθε αύξηση της παραγωγής δεν υποδη­

λώνει - απαραίτητα - κι αύξηση της παραγωγικότητας. Αντίθετα,

κάθε αύξηση της παραγωγικότητας, σε σταθερές παραγωγικές συν­

θήκες, πάντοτε, δηλαδή σε σταθερό βαθμό απασχόλησης, συνε­

πάγεται και αύξηση της παραγωγής.

Παράδειγμα: Μια βιοτεχνία χρησιμοποιεί δέκα εργάτες, που

παράγουν 50 κομμάτια τη μέρα, δηλαδή ο συντελεστής απόδοσης

ανά εργάτη είναι 5 κομμάτια τη μέρα.

Αποφασίζει την πρόσληψη 20 νέων εργατών και η παραγωγή

φθάνει στα 120 κομμάτια, Η παραγωγή βέβαια αυξήθηκε από 50

σε 120 κομμάτια, δηλαδή 140% , αλλά ο συντελεστής απόδοσης

ανά εργάτη, δηλαδή η παραγωγικότητα υποβιβάστηκε απ'τα 5

στα4 κομμάτια ανά εργάτη, δηλαδή 20%.

Αν η παραγωγή αυξανόταν π.χ. απ'τα 50 στα 180 κομμάτια,

τότε πέρα απ'την αύξηση της παραγωγής κατά 130 κομμάτια, δη­

λαδή κατά 260% θα είχαμε και αύξηση του συντελεστή απόδοσης

V

ανά εργάτη, αύζηση παραγωγικότητας απ'τα 5 στα 6 κομμάτια

δηλαδή κατά 20%.

■“υξηση παραγωγικότητας υπάρχει - ακόμα - όταν η παραπά­

νω επιχείρηση με τον ίδιο αριθμό - 5 - εργατών και στον ίδιο

χρόνοαπασχόλησης, αλλά με διαφορετική μεθοδολογία, ανά­

λογη τεχνική οργάνωση και πρόκληση του ενδιαφέροντος του

εργαζομένου, καταφέρει ν αυξήσει την παραγωγή της απ'τα

50 στα 51, 52, 53... κομμάτια.

Ιίαρατηροΰμε, λοιπόν, ότι " η έννοια παραγωγή έχει ποσο­

τικό χαρακτήρα, ενώ η παραγωγικότητα περιλαμβάνει _ πέρα απ'

τον ποσοτικό - και τον ποιοτικό χαρακτήρα και την οικονομι-

κότητα της δραστηριότητας. ".

3. ϋ Ι Κ Ο Η Ο Μ Ι Κ Ο Τ Η Τ Α

Δεν αποτελεί μια αφηρημένη και γενική έννοια, αλλά δεο­

ντολογική αρχή και ασφαλέστερο κριτήριο δράσης. Αποβλέπει

στη μεγιστοποίηση του αποτελέσματος. Με δοσμένα δηλαδή στα­

θερά και γναοτσ διατιθέμενα μέσα, επιδιώκεται το καλύτερο

αποτέλεσμα, ( π.χ. στη δημόσια διοίκηση και στους οργανισ­

μούς, όπου ο προϋπολογισμός τους είναι - σχεδόν - δοσμένος ).

ί τοχεύει - επίσης - στην ελαχιστοποίηση της θυσίας, για

την επίτουξΐ) του γνωστού, συγκεκριμένου και ορισμένου

αποτελέσματος, με τη μικρότερη θυσία ( π.χ. κατασκευή ενός

τεχνικού έργου, ευόδωση ενός πωλησιακού στόχου κ.λ.π, )

Οριακή καλείται η οικονομικοτητα, που προκαλείται απ'την

ποσοτική ή ποιοτική διαφοροποίηση, κατά μία μονάδα ( προσ­

θήκη ή αφαίρεση ), ενός συντελεστή θυσίας ή μιας μονάδας

αποτελέσματος.

Για την αύξηση της οικονομικοτητας, απαιτείται κατ'

αρχήν - η επισήμανση και διερεύνηση της άριστης σχέσης,

__αλλά και η υιρθέτηση_συγίίρονων_μεθόδων_ε£γασίας^_τ£χνολ

Πλ'π.' ('ικονομικό Χρονικό Αεκ'μβριος 85 σελ 22 &■. Περιοδικό ΓΟΛΓ 82 ΟΓλ 13

8

γισς προγραμματισμού και οργάνωσης.

4, Α Π Ο Δ Ο Τ Ι Κ Ο Τ Η Τ Α

Αναφερόμαστε - πλέον - όχι σε ποσοτικά τεχνικοπαραγωγικά,

αλλά σε χρηματοοικονομικά αποτελέσματα ( κέρδη , ζημίες

κ.λ.π. ) που εξετάζονται σε σχέση με το κεφάλαιο που χρησι­

μοποιήθηκε για την επίτευξή τους. Η αποδοτικότητα, δίακρίνε-

ται σε εξωτερική, που προκύπτει απ'τη σχέση λογιστικών κεφα­

λαίων και σε εσωτερική, που προκύπτει απ'τη σύγκριση τών

πραγματικών αποτελεσμάτων με τα πραγματικά κεφάλαια ( π.χ.

κέρδος προς δικά μας κεφάλαια, κέρδη προς ξένα κεφάλαια,

σποδοτικοτητα των πωλήσεων, δηλαδή κέρδη προς πωλήσεις, κέρ­

δη προς προϊόν κατά περιοχή κ.λ.π. ).

Παραγωγή λοιπόν, παραγωγικότητα, και γνήσιος Δημοκρατι­

κός Προγραμματισμός είναι όροι εννοιολογικα αλληλοπροσδιοριζό-

μενοι, αλλά - προπαντός - ουσιαστικά αλληλεξαρτώμενοι και αλ-

ληϊιοσυμπληρούμενοι. Το τρίπτυχο - και μόνο αυτό κατά τη γνώμη

μας - αποτελεί και X3V τρίτο ή όποιο άλλο δρόμο, για την κοι­

νωνική δικαίωση, -^ρίς βελτίωση του βιοτικού επιπέδου δεν

δικαιώνεται κανένας και τίποτα. Δεν δικαιώνεται καμμιά

μορφή πολιτικής, κοινωνικής , επιχειρισιακής ή άλλης οργάνω­

σης, παρά σεεπίπεδο χειροκροτητών και συχνά κεκλεισμένων των

θυρών. ^ρις Δημοκρατικό^ Προγραμματισμό, χωρίς μια γνήσια

κι αποκεντρωμένη ανάπτυξη, που θα εγγυάται " έννομο μερίδιο

στη πίτα " και θα εξασφαλίζει την διαρκή , θεσμοθετημένη

και ενεργό δυμμετοχή του εργαζομένου στην παραγωγική δια­

δικασία και στις υποθέσεις που τον αφορούν ( ... και τον αρο-

ρούν ΟΛΑ, ) οι εκκλήσεις και τα εθνικά ερεθίσματα κινούνται

στην ουτοπία, πέφτουν στο κενό...

Χωρίς αύξηση της παραγωγικότητας, χωρίς δ«αρκή βελτιστο­

ποίηση των όρων της παραγωγής, υποβαθμίζεται σταδιακά, η

lO

ονταγο'νιστιηότητα των προϊόντων μας, επιδεινώνεται η οικονομική

τεχνολογική κι επομένως στρατιωτική και πολίτικη εξάρτηση, με

όλες τις γνακιτές αρνητικές επιπτώσεις στην προσωπική και την

εθνική μσς ζωή ( αδιέξοδο για τα προϊόντα μας, ανεργία, πληθω­

ρισμός κ.λ.π. ) Καθίσταται πρακτικά ανέφικτη η προαγωγή και

εναρμόνιση των παραγωγικών σχέσεων και δυνάμεων, σε νέα -ολοέ­

να ψηλότερα, κάθε φορά, επίπεδα ισσοροπίας , στοιχεία που

συνιστούν και οριοθετούν την πορεία μας, σε μϋΐα κοινωνία

δημοκρατικού Ιΐρογραμματισμού.

II χώρα μας και η εθνική μας παραγωγικότητα, ασφυκτιούν σή­

μερα ανάμεσα στην αποτελεσματικότητα του παράγοντα εργασία

στις αναπτυγμένες χώρες ( Ευρώπη, Ιαπωνία, Αμερική, )

Σττιν Ιαπωνία μάλιστα και στις HILA προωθείται ραγδαία το συμ­

μετοχικό MAMGEMJiUT } και στο χαμηλό κόστος εργασίας, σε μια

σειρά υπανάπτυκτων ή υπό - ανάπτυξη χρρών της Ν.Α. ■' 3Cας,

Απ'την άλλη πλευρά τόσο ο Γκορμπατσώφ στη ^^οβιετική Ένω­

ση όσο και οι Κινέζοι ηγέτες, επισημαίνουν το παραγωγικό

αδιέξοδο και προσανατολίζονται σε νέες τεχνικές , σε άλλες

επιλογές , στην υιοθέτηση συ'^χρόνων αντιλήψεων και μεθόδων,

με στόχο όχι τόσο και μόνο την αύξηση της παραγωγικότητας,

αλλά - έστω - και της παραγωγής.

Γι'αυτό ακριβώς πρέπει να προσδιορισθεί ρεαλιστικά το

πρόβλημα μακριά απο αυτοσχεδιασμούς, ξεπερασ­

μένα μοντέλα ή άγονα θεωρητικά σχήματα. Επιβάλλεται η εμπέ­

δωση νέωνοργανωτικοδιοικητικών συστημάτων, νέες μέθοδ έρευ­

νας, εργασίας και παραγωγής, σύγχρονη αντίληψη της αγοράς,

εκπαίδευση αναθεώρηση , και θεώρηση των - νέων - αξιών μας σε

μια παραγωγική πρακτική διάσταση και έκφραση,

Σ'ένα παρόμοιο εθνικό συναγερμό, για την αύξηση της πα-

ραγωγικόττ)τας, την έξοδο απ'την ύφεση και για μια πορεία

ανάπτυξης , πρέπει να ενεργοποιηθούν όλες οι παραγωγικές μας

δυνάμεις. Η θέσπιση ηθικών και υλικών κινήτρων είναι απαραί-

il

τητη . ” Η Σοσιαλιστική κοινωνία δεν στηρίζεται αμέσως στις δι­

κές της πλάτες Σε κάθε εκδήλωσή της θα έχει τα σημάδια της

παλιότερης, σπ τα σπλάχνα της oπoCας προέκυψε. Η όποια συναι­

σθηματική φόρτιση εξαφαvCζεται και επανέρχεται στα παλιά της

" αισθησισχρικά σημάδια " και θα απαιτεί ότι της δίδαξε μέχρι

σήμερα ο καταναλωτικός - καπιταλιστικός - μύθος. Ετσι θα κυ­

ριαρχούν ο εγωισμός, το αίσθημα, της ιδιοκτησίας, το κέρδος,

ο άκρατος ατομισμός και γιατί όχι ο τυχοδιωκτικός και άλλες

ακόμα επιβιώσεις στη συνείδηρη του λαού μας...,

Η παραγωγικότητα λοιπόν - χωρίς να είναι ο μοναδικός - εί­

ναι ωστόσο βασικός όρος για μια πορεία Δημοκρατικού Προγραμ-

ματισαού. ΙΙορεια δεν σημαίνει μόνο μέσα απ'τις πολιτιστικές

εκδηλώσεις αλλά κι απ'το ράφι του μπακάλη, από το ισοζύγιο

πληρωμών,απ'το ζεστό ψωμί του φούρναρη , από τον ασφαλτοστρωμέ­

νο δρόμο... Και δεν τελειώνει όυτε δικαιώνεται στο τέλος του

δρόμου. Είναι ο ίδιος ο δρόμος σε μια διαρκή διαδικασία

κοινωνικού μετασχηματισμού.

ΜΕΘΟΔΟΙ ΚΑΙ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗΗ

ΑΥΞΗΣΗ ΤΗΣ 11ΑΡΛΠ3ΓΙΚΟΤΗΤΑΣ

Επιγραμματικά απαριθμώ τους βασιμούς λόγους που επιδρούν

στην αυξομείωση της παραγωγικότητας^ και ιδιαίτερα!

- την εξουσία

- του τεχνολογικόν και γενικότερα του πάγιον εξοπλισμόν, με

αναφορές στην ελληνική επιχειρησιακή πραγματικότητα.

- την διοίκηση ( MAMGEMEHT ).

Α. Αύ§ΐ]α^_τ2£_πα£α^ω^ικόττ]τα5_ττ]5_ε£]^ααία5

Αναφερόμαστε τόσο στον ποσοστικό όσο και στον ποιοτικό χα­

ρακτήρα της. Η εργασία, όπως είναι γνωστό, διακρίνεται σε άμεση

που στοχεύει κι απορροφάται εξ ολοκλήρου απ'την παραγωγή

( π.χ. εργάτης ή υπάλληλος της Υπηρεσίας παραγωγής ) και σε

έμμβση που επενεργεί έμμεσα ( π.χ. διοικητική, εποπτική ).

Διακρίνεται εξάλλου σε ειδικευμένη και ανειδίκευτη.

Σε οποαδήποτε περίπτωση η αύξηση της παραγωγικότητας

εξαρταται απ'την βελτίωση των γενικών όρων εργασίας .

Ειδικότερα οι κύριοι παράγοντες που διαμορφώνουν το ύψος

της παραγωγικότητας είναι:

1. Κίνητρα για την υποκίνηση - και δραστηριοποίηση του

ανθρωπίνου παράγοντα. Τα κίνητρα διακρίνονται σε οικονομικά

και ψυχολογικά. Οικονομικά θετικά μισθός , συμμετοχή στα

κέρδη, υπερωρίες κ.α. ) ή αρνητικά ( πρόστιμο , απόλυση

κ.α. ) Ψυχολογικά θετικά ( προαγωγή, έπαινοι, συμμετοχή στις

αποφάσεις κ.α. ) ή αρνητικά ( επίπληξη , δυσμενής μετάθεση

κ.λ.π. ).

2. Πίστη στο στόχο. Αναφερόμαστε στο MAMGEMEBT BY

OBJECTIVES ( ΜΒΟ ). Σύνδεση του εργαζομένου ρε το στόχο, κα­

θορισμός των διαδικασιών επίτευξης, επαναπληροφόρηση κ.λ.π.

3. Γενικές Συνθήκες Εργασίας π.χ. φωτισμός, θερμοκρα-

6ια , καθαριότητα, περιβάλλον κ.λ.π.

4. Οργάνωση γενικά, κατά τμήμα και κατά θεόη εργασίας

και ειδικότερα:

α. Μελέτη μεθόδου ( METHODS STUDY ) για τον λεπτομερή τεχνι­

κό προσδιορισμό των απαιτουμένων μεθόδων και διαδικασιών

για την αύξηση της παραγωγικότητας ( σχεδιασμός και διαρρύθμι­

ση χώρου, χειρισμός , περιβάλλον, μείωση του μόχθου ).

β. Ανάλυση της εργασίας ( JOB ANALYSIS ), δηλαδή κατάτμηση

για τον καθορισμό των ευθυνών, δικαιωμάτων και ειδικών προϋ­

ποθέσεων ( Οργανόγραμμα: Γραφική παράσταση της επίσηβης, δη­

λαδή της τυπικής οργανικής διάρθρωσης, που δεν καταδεικνύει

γραμμικά, εξουσία, υπευθυνότητα, συντονισμό , σχέσεις μεταξύ

του προσωπικού και θ'απαρριθμεί τα κυριότερα καθήκοντα. ).

ι2

γ. Κατάταξη της εργασίας για τη διάταξη των εργασιών μέσα σε

κατηγορίες.

δ. Περιγραφή εργασίας δηλαδή αναφορά στις απαιτουμενες προϋ­

ποθέσεις , για την εκτέλεση της κάθε εργασίας ( π.χ. συνθήκες

δεξιοτεχνια ίι,λ.π. ),

ε. Προδιαγραφές εργασίας που αναφέρεται στα απαιτούμενα φυσικά

και διανοητικά προσόντα των εργαζομένων , για την εκτέλεση

της συγκεκριμένης εργασίας.

στ. Μελέτη εργασίας για τη χρησιμοποίηση του εξοπλισμού

και τον προσδιορισμό ενός λογικού κι ανώτατου ποσοστικού επι­

πέδου εργασίας.

ζ. Μελέτη χρόνου και κινήσεων για τον περιορισμό των περιττών

κινήσεων .

η. Απλοποίηση εργασίας για τον περιορισμό των περιττών κινήσεων,

θ. Ασφάλεια βργσσίας για την εξασφάλιση της εργασίας και την

πρόληψη των ατυχημάτων

5. Εκπαίδευση προσωπικού για τη θεωρητική πρακτική, διοι­

κητική ή τεχνική εκπαίδευση.

6. Η αξιολόγηση της εργασίας . Η συστηματική κατάταξη

κάθε εργασίας, με σκοπό τη σύγκριση, για τον καθορισμό των

αμοιβών , των προαγωγών κ.λ.π. ).

7. Η αναγνώριση; Πρόκειται - κατά τη γνώμη μου - για τον

ισχυρότερο παράγοντα. Η υλική και ηθική δικαίωση του εργα­

ζομένου και η καταξίωσή του στη συνείδηση προϊσταμένων και

υφισταμένων αλλά και στο εξωεπιχειρησιακό - κοινωνικό - πε­

ριβάλλον , αποτελούνπρωταρχικά στοιχεία για δημιουργική δρά­

ση, και στάση απέναντι στη ζωή.

Β.' Au T]OT]_i35_7ia£aYWY2S_ii“i_IDS_Ii5£“]iiilJ:ii IDlSS_I22_I5Xvo-

λο^ικού waL_22 J;2y_£§02&ca[io0.

V6

lloLOL παράγοντες επιδρούν στην παραγωγικότητα του υλικού κε­

φαλαίου ή, αλλιώς πως, του τεχνολογικού εξοπλισμού των υλών

και υλικών J

1. Το τιχνολογικό επίπεδο η τεχνολογική γενιά του εξοπλι­

σμού ( FEGHNULOGY ).

2. ϋ χώρος της παραγωγής και η διαμόρφωσή του.

3. Η διάταξη του μηχανολογικού εξοπλισμού, σε σχέση με

τον ανθρώπινο πράγοντα ( αποστάσεις, ασφάλεια, άνεση, μετα­

φορικές ταινίες κ.λ.π. ).

4. Η τοποθέτηση των μηχανημάτων, σε σχέση με τα υλικά

παραγωγής και τα έτοιμα προϊόντα ( ευθεία γραμμή και αποθη­

κευτικός διαχωρισμός ).

5. it συντήρηση του μηχανολογικού εξοπλισμού, ( φόρμες

συντήρησης ) Σε ειδικηκαρτέλλα τιαρρκολουθουνται οι περίοδοι

ρυντήρησης για κάθε μηχάνημα ).

6. ϋ Ραθμός απασχόλησης των μηχανημάτων, σε συνδυασμό με

το πρόγραμμα παραγωγής, το διαθέσιμο τεχνικό προσωπικό, τον

διαθέσιμο χρόνο ( φόρμα χρησιμοποίησης . ϋι νεκροί χρόνοι έ­

χουν ανυπολόγιστες αρνητικές επιπτώσεις ).

7. υ Αυτοματισμός . Η Αυτοματοποίηση δεν οδηγεί, αναπό­

φευκτα στην ανβργια. Αντίθετα η αυτόματη ρύθμιση και ο συντο­

νισμός της παραγωγής απελευθερώνουν τον άνθρωπο ( το πρό­

βλημα δεν είναι " αυτοτεχνοκρατικό " είναι κοινωνικό - πολι­

τικό ).

8. Η τεχνική οργάνωση . Ιίεριλαμβανει τον τρόπο διάταξης,

τις μεθόδους και τον συντονισμό όλων των στοιχείων που συμμε­

τέχουν αμεσα στην παραγωγική διαδικασία ( απ'τη θέση της Υπη­

ρεσίας Ιίαραγωγής στο Οργανόγραμμα της επιχείρησης μέχρι παι

τον ποσοτικό έλεγχο )._

ΠλΓ)[Γ ('ΐΗονπμιηά ''('ονΐ)ΐά Γσνουάριος 86 σελ 15— 20 Κώστα Μαλισσου Μέθοδοι &συστήματα για την αύξηση της παραγωγικότητας.

14

9. Ο έλεγχος της ποιότητας. Κατάλογος με τα σημεία που πρέ­

πει να ελέγχονται, αλλα και περιγραφή των διαδικασιών.

10. Ελεγχος του κόστους. Διαρκής διερεύνηση της ποσο-

σταιας συμί'ετοχής των συνθετικών στοιχείων του κόστους και

επισήμανση των σημείων και περιθωρίων παρέμβασης.

11. Οι τεχνικές προδιαγραφές και τυποποίηση ή προτυποποίη­

ση.

α. Βιομηχανικό πρότυπο. Ιίεριγραφή του τόπου του προϊόντος και

αναφορά όσο το δυνατόν μεγαλυτέρου αριθμού των χαρακτηριστι­

κών του ( π.χ. σχήμα , βάρος, διαστάσεις, κ.λ.π. ) που είναι

χρήσιμα και για τον παραγωγό και για τον καταναλωτή. Το βιο­

μηχανικό πρότυπο αναφέρεται όχι μόνο στο τεχνικό μέρος, δηλαδή

στ η διαδικασία παραγωγής, τις σχετικές μεθόδους, κ.λ.π. αλλά

και στο επιχέιρησιακο πρότυπο, δηλαδή τη διοικητική οργάνωση,

β. Ιίεριορισμός ποικιλιών. 0 περιορισμός σε λίγους τύπους, η

τυποποίηση, η απλοποίηση, και η ειδίκευση εξασφαλίζουν αύξηση

της παραγωγής, μείωση του κόστους, απλοποίηση των πωλήσεων κ.λπ.

Το πλαίσι^αυτό καθορίζει και τον χαρακτήρα της παραγωγής, δη­

λαδή παραγωγή μαζική ή με βάση τις παραγγελίες - σειρές.

12. Η πολιτική των αποθεμάτωνεπιδρά αποφασιστικά όχι μόνο

στον τομέα της τιαραγωγικότητας αλλά και στην διαμόρφωση του

τελικού επιχειρηματικού αποτελέσματος. Η παλιότερη άποψη ότι

" το εμπόρευμα είναι χρυσάφι κι όσο κάθεται γεννάει *' έχει

κιόλας ξεπεραστεί απ'τους ρυθμούς της παραγωγής. Εκείνο που

είναι πραγματικά σοφό, όπως έδειξε η επιχειρησιακή ζωή και

δράση είναι ότι " το κέρδος δεν βρίσκεται - μόνο- στην πώλη­

ση αλλά και στις καλέc αγορές.' Τελικά θα κερδίζεις κι απ'τα

δύο , δηλαδή και την αγορά και την πώληση, ",

Κ'οποιαδηποτε περίπτωση το πρόβλημα των αγορών και των

αποθεμάτων ανήκει στο γενικότερο πρόβλημα της κατανομής του

1 ΰ

iti

κεφαλαύου. Αναζητείται η χρυσή τομή στην αγορά, στην αποθή­

κευση και στην χρησιμοποίηση των πρώτων υλών, ή εμπορευμάτων

στις σωστές ποσότητες, στις σωστές τιμές, στις σωστές ποιό-

σωστές ποικιλίες που θ'ανταποκρίνονται στις ανάγκες της πα­

ραγωγής και της ζήτησης.

Η εφαρμογή της ορθής πολιτικής στην ανανέωση των αποθε­

μάτων, μειώνει το δεσμευμένο κεφάλαιο, μειώνει το κόστος συ­

ντήρησης και διατήρησής τους ( χώροι, εργατικά κ.λ.π. ) αυμ

ζάνει τη ρευστότητα της επιχείρησης ... αυξάνει την παραγω­

γικότητα ( είναι συχνό το φαινόμενο της υπεραποθεματοποιησης

πρώτων υλών , της έλλειψής τους ή υλών που δουλεύονται δύσκο­

λα κι έχουν μεγάλη φύρα. ).

13. Προβληματισμοί πάνω στην αύξηση της παραγωγικότητας

του τεχνολογικού εξοπλισμού και τ-λληνική πραγματικότητα.

Δυστυχώς στην Κλληνικη - ιδιωτική και δημοσία - πραγμα­

τικότητα οι περισσότεροι απ'τους παράγοντες που μνημονεύθηκαν

κρίνονται ανεπαρκείς εως απαράδεκτοι. Απαρχαιωμένα μηχανικά

συστήματα, αντιπσραγωγίκη εσωτερική τεχνική οργάνωση, έλ­

λειψη έρευνας και προγραμματισμού παραγωγής, αντιγραφές,

κακογουστιές , προχειρότητα, κι αυτοσχεδιασμός, Κι όπου κι

αν υπάρχει σύγχρονος τεχνολογικός εξοπλισμός παραμένει κατά

κανόνα ανεκμετάλλευτος, δηλαδή ο βαθμός απασχόλησής του,

είναι εγκληματικά δυσανάλογος με τις δυνατότητάς του. ίτον

δημόσιο ιδιαίτερα χώρο το σχολαζον πάγιο στοιχείο έχει προσ-

λάβει κωμικοτραγικές διαστάσεις, -τους αποθηκευτικούς χφρους

του Ιίίλληνικού Δημοσίου σκουριάζει ανθρώπινος ιδρώτας ανυπο-

λίγιστης αξίας ( μηχανήματα, εργαλεία, COMPUTERS κ.λ.π. )

που απογράφονται καταγράφονται και επαναπογράφονται για

χρόνια ολόκληρα για την λογιστική τους,... τακτοποίηση και

1 ί

εμφάνιση στα πάγια περιουσιακά στοιχεία του Ισολογισμού.

Ετσι μηχανήματα προπολεμικής κατασκευής ή άλλα πιο σύγχρονα,

υπερτιμολογημένα κιόλας στην αγορά τους, ιδιοκπτασκευές και

παντός είδους " σιδερικά " και οικόπεδα εκτιμήθηκαν - με το

αζημίωτο βέβαια - σε ... απίθανες τιμές, για την μετατροπή

της οικογενειακή επιχείρησης σε Α.Ε. Ωνάσεια,πλέον,η καθαρή

θέση της Εταιρείας ( διαφορά Ενεργητικού - Παθητικού ) έ­

ναντι των τραπεζών του δημοσίου .και ταν τρίτων, αλλα παρα­

γωγή ρευστότητα και αποδοτικότητα παρέμειναν ,,, σε επίπεδο

μαγαζιού. Η συνεχής, νόμιμη ή παράνομη αναπροσαρμογή και η

υπερεκτιμηση του πάγιου ενεργητικού - οικόπεδα, κτίρια, μη-

χαριήματσ - συνέβαλε στη δημιουργία ζήτησης - δάνεια , κυκλο­

φορία χρήματος - χωρίς αντίστοιχη παραγωγή. Οτι δηλαδή

ακριβώς συμβαίνει σε περίπτωση δανεισμού αλλα μη χρησιμοποίη­

σης του δανείου, για παραγωγικούς λόγους, ϊπάρχει κυκλοφορία

χρήματος και ζήτηση αλλά ... προιό ντα δεν υπάρχουν ).

Το νέο βιομηχανικό κράτος ή , αλλιώς , η κοινωνία της

" αφθονίας ... " διανύει την περίοδο των κομπιούτερς και των

ρομπότ. Αναδύεται μια νέα ελίτ τεχνοκρατων, που σήκωσε

κιόλας τον μβγα-δίσκο, λάβαρο της δεύτερης βιομηχανικής επα­

νάστασης, που οδηγεί αναπόφευκτα στην τριτογενοποίηση της

οικονομίας. Το χάσμα ανάμεσα στις αναπτυγμένες, αναπτυσσόμε­

νες και υπόανάπτυξη χώρες άλλοτε μεν διευρύνεται , άλλοτε

δεν καλύπτεται ή περιορίζεται ανάλογα με το εί§ος του προ­

γραμματισμού και τις ταχύτητες της ανάπτυξης που προκρίνει.

Τελικά θα παραμείνουμε απλοί θεατές ; Η χώρα μβς θα

λάβει μέρος σ'αυτή την μεταβιομηχανική κοσμογονία J Μήι πως

είναι καιρός να επαναπροσδιορίσουμε το πρόβλημα και να επα-

νεζεράσουμε τις σχέσεις "άύθωρπρς - μηχανή " κάτω από το

πρίσμα των νέων εηελιξεων J

α. Επίπεδο τεχνο?νθγίας: " Το πρδβλημα δεν έγκειται μόνο στο εί­

δος της τεχνολογίας αλλα προηγείται πρόκριση και η επιλογή των

προϊόντων , που απαιτούν και προϋποθέτουν συγκβριμένη τεχνολογία.

Ετσι πρέπει να προηγηθεί το " ξεκαθάρισμα " των διακλαδικών

σχέσεων στους διαφόρους τομείς της οικονομίας μας και μάλιστα

στην έσχατη υποδιαίρεσή τους ( π.χ. Γεωργία, πόση, ποία και

γιατί - Βιομηχανία- Τουρισμός- Κτηνοτροφία κ.λ.π. ) Με λίγα λό­

για το πρόβλημα δεν είναι ... τεχνολογικά αλλά κοινωποοικονομι-

κό, δηλαδή πολιτικό. Δεν μπορούμε να μιλάμε για γνήσια δημοκρα­

τική ανάπτυξη, χωρίς κοινωνική έρευνα που επιθυμούμε ( και

μπορούμε βέβαια να κατακτήσουμε, λαβαίνοντας υπόψη τα συγκριτι­

κά μας εθνικά πλεονεκτήματα, τις ανταγωνιστικές συνθήκες σε

διεθνές επίπεδο κ.λ.π. ). Επακολουθεί η επιλογή της τεχνολο­

γίας. Η εκ των άνω επιβολή της μικροηλεκτρονικής ή της βιο­

τεχνολογίας, πέρα από το γεγονός ότι αποτελεί για τον κατασκευα­

στή, ένα, κατά κανόνα, δυσπρόσιτο τεχνολογικό πακέτο, δεν συμ­

βάλλει ούτε στην αφομοίωση ούτε στην προαγωγή της. Μόνο ο

παραγωγός , ο βιοτεχνης , ο κατασκευαστής, ο τεχνικός είναι

εκείνοι που μπορούν και πρέπει στα πλαίσα της παραγωγής συγκε­

κριμένων προϊόντων, με συγκεκριμένες χχνολογικές και κοινωνι­

κές προδιαγραφές ν'αξιώσουν την εφαρμογή της και να εξασφαλί­

σουν την αναπαραγωγή της. Σ'αντίθετη περίπτωση η εξάρτηση θα

επιδεινώνεται ( και όχι μόνο η τεχνολογική ... ).

Αναφέρουμε με λίγα λόγια στην εθνική αναγκαιότητα θεσμο­

θέτησης κωδικοποίησης και σαφούς προδιαγραφής των ενεργειών,

για το είδος , τον ποσοτικό και ποιοτικό χαρακτήρα της τεχνο­

λογικής μας πορείας και εξέλιξης.

β. Καταναλωτικά πρότυπα. Η παγκόσμια " καταναλωτική " ζωή εδει-

ξε ότι αις υπανάπτυκτες - βιομηχανικά - χώρες οι λαοί τους αφο­

μοιώνουν πιο εύκολα τα καταναλωτικά παρά τα τεχνοπαραγωγικά

Ιό

i a

πρότυπα. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι πρέπει ν'ασκηθεί μια απο­

τελεσματικότερη εισαγωγική πολίτικη σ'ότι αφορά τον χαρακτή­

ρα των εισσγομένων προϊόντων . Δεν αναφερόμαστε στην ανάγκη

της προστασίας των άασμοβιωτων και δασμοσυντηρητών Ελληνικών

βιομηχανιών, ούτε στο άνοιγμα ταυ ισοζυγίου, αλ-ά στο γεγονός

οτι " η διαμόρφωση μιας άρρωστης καταναλωτικής - κοινωνικής

συνείδησης, με την δημιουργία αναγκών εκεί που δεν υπάρχει

αποπροσανατολίζει και την παραγωγική διαδικασία και την τεχνο­

λογική εξέλιξη ", Δεν είναι δύσκολο να επισημανθεί ότι " το

είδος της εισαγωγής καθορίζει, κατά κανόνα, και τον χαρακτήρα

της επένδυσης , που συνήθως επακολουθεί στη χωρά μας, με την

συνεργασία εισαγωγέα και ξένου αντιπροσωπευόμενου οίκου.",

γ. Κρίσιμα σημεία: Αναμφισβήτητα το κόστος παραγωγής διαδρα­

ματίζει σπουδαίο μεν ρόλο ολλά όχι και τον βασικότερο. Και

αυτό πρέπει να διερευνηθεί ως προς δύο κατευθύνσεις:

. Στον εσωτερικό τομέα ή μέχρι σήμερα τουλάχιστο ζωή στην

αγορά έ6ειξε ότι η όμπορική πολιτική Ελληνικών επιχειρήσεων

δεν συσχετίζεται με το κόστος παραγωγής αλλά με τις"ανάγκες

ευκαιρίες - ζήτηση " της αγοράς. Και αν οι τιμές πώλησης είναι

ιδιαίτερα ψηλές, αυτό πρέπει να αναζητηθεί στα υπέρογκα - ηθε­

λημένα ή αθέλητα - γενικά έξοδα ή σε Αερδοσκοπικούς λόγους.

. Στον εξωτερικό τομέα στις εξαγωγές, επίσημαίνεται μία

atipr'f κρισιμότερων, απ'ότι το κόστος σημείων, όπως είναι η

ποιότητα, η συσκευασια, η αποτελεσματικότητα του εξαγωγικού

ιδιωτικού ή εθνικού μας MARKETING κ.λ.π. Σ'οποιαδήποτε πε­

ρίπτωση το κόστος παραγωγής δεν αποτελεί από μονο του την

πεμπτουσία της παραγωγής. Η ευελίξία, η προσαρμοστικότητα, η

πληροφόρηση, η άμεση παράδοση, οι μικρές επενδύσεις κ.α.

2 ϋ

μπορούν να εξουδετερώσουν την παραπάνω, μέχρι σήμερα, αρχή.

Βελτίωση της παραγωγικότητας με συστήματα οργάνωσης: Η Οργά­

νωση αποτελεί το θεμέλιο λίθο για την ορθολογική δόμηση και

λειτουρ,ία κάθε επιχείρησης, κάθε διεύθυνσης κάθε τμήματος

κάθε θέσης εργασίας, και κά&ε διαδικασίας,

- δόμηση και η πι,στή εφαρμογή ενός σωστού και εφικτού

οργανοδιαγράμματος που να το γνωρίζουν όλοιόσοι αναφέρονται σ'

αυτό, ( Είναι απαραίτητο για να αποφεύγονται βασικά συγχύσεις

στην εεραρχία ).

- Η σαφής περιγραφή των έργών από το Γενικό Διευθυντή μέχρι

τον εργοδηγό, και η υποχρεωτική πράδοση της περιγραφής των

έργων σ'αυτούς που φφορούν. ( Με άλλα λόγοα να μην παραμένουν

οι περιγραφές των έργων στα συρτάρια του Γενικού ΔLευθυvτή

αλλά αντίγραφό τους να παραδίδεται από την πρώτη στιγμή σε

κάθε ένας που αφορούν αυτές οι περιγραφές των έργων. ).

( Είναι απαραίτητο για να αποφεύγονται βασικά συγχύσεις στις

αρμοδιότητες, ),

- Ενα μελετημένο και ορθόδοξο πλαίσιο - σχέδιο της χωροδιά­

ρθρωσης της επιχείρησης για κάθε μηχάνημα, γ αφείο με βάση

κάθε διεύθυν(3η, τμήμα και θέση ( είναι απαραίτητο ώστε από την

αρχή να εξασφαλίζεται η ελαχιστοποίηση των ασκόπων ή περ-

ριτων ροών του προσωπικού, των υλών των υλικών, των προϊόντων

των μεταφορικών μέσων κ.α. ).

- Ενα μελετημένο και ορθόδοξο πλαίσιο - σχέδιο συνεργασίας

και συντονισμού όλου του προσωπικού που ασχολειται στην επι­

χείρηση. ( Είναι πολύ απαραίτητο ιδιαίτερα στις ελληνικές

επιχειρήσεις , για τις οποίες έχει διαπιστωθεί σε πολλές

και υπεύθυνες μελετες που έχουν εκπονηθεί για το σχετικό

αυτό θέμα ότι ο βαθμός συνεργασίας του απασχολούμενου πρόσω-

πικού, είναι πολύ χ-μηλότερο σε σχέση με επιχειρήσεις λ.χ. της

ΕϋΚ των Ηνωμένων Ιίολιτειών,της Ιαπωνίας κ.α. ).

- Ιί χρησιμοποίηση των απαραιτήτων επιτελικών οργάνων σε συνε­

ργασία με τα διοικητικά όργανα της επιχείρησης ( είναι απαραί­

τητα γιατί με τις εμβριθείς και ειδικευμένες γνώσεις τους συμ­

βάλλουν αποτελεσματικά στην εγκαιρότερη λήψη των αποφάσεων

στην επιχείρηση ).

- Η ορθολογική υπαγωγή ενός ωρισμένου αριθμού προσωπικού, που

θα διοικειται από ένα διευθυντή, τμηματάρχη, εργοδηγό κ.λ.π.

( είναι πολύ απαραίτητη η μελέτη του θέματος αυτού κατά τη

λεγάμενη τμηματοποιηση της όλης οργάνωσης της επιχείρησης, γιατί

διαφορετικά παρατηρείται ανορθόδοξη υπερφόρτωση με έργα σε

ωρισμένους υπεύθυνους της επιχείρησης , με αποτέλεσμα τη μειω­

μένη ικανότητα για αποτελεσματικό έλεγχο των υ(ρισταμένων της,

που μπορεί να καταλήγει και σε χαμηλή παραγωγικότητα αυτών).

Οπως είναι γνωστό ο προγραμματισμός συντονίζει όλες τις δρα­

στηριότητες της επιχείρησης με βάση τους στόχους ή τους σκο­

πούς που έχει καθορίσει η πολιτική της επιχείρησης. 0 συνο­

λικός προγραμματισμός καλύπτει τις ανάγκες όλων των διευθύνσεων

όπως λ.χ. της τεχνικής, της εμπορικής, της οικονομικής, των

προμηθειών, των μεταφορών κ.τ.λ. Επίσης, ο συνολικός προγραμ­

ματισμός κλιμακώνει τις ανάγκες σε βραχυπρόθεσμες , μεσοπρό­

θεσμες και μακροπρόθεσμες.

Βελτίωσ3_ττ]£_πα£αγωγικότ^τα£_[ίε_συσττ]^ιατα._επιλογ]ί£Α_εκπαίδευσ2^

22ϋζ£2ί^2ϊ32Ι]£_Ξ22_Ξ£22ίϋΞ£222·Το ανθρώπινο δυναμικό αποτελεί το ουσιωδέστερο στοιχείο μέσα

σε μια επιχείρηση. H επιλογή, η συνεχής εκπαίδευση, όπως επίσης

και η συνεχής αξιολόγηση του συνολου του προσωπικού συμβάλλει

αποτελεσματικά ώστε πάντοτε ο HατttλλJlλo_ς__BJΐ_άλ_λJl_λJ ^^

Βλέπε Οικονομικό Ταχυδρόμο Ιανουάριος 87

να κατέχει, τη σωστή θέση και. με την απαραίτητη εκπαίδευση του

να τελειοποιείται συνεχώς και στο τέλος κάθε χρόνου να αξιολο­

γείται για το αποτέλεσμα της δραστηριότηάας του.

( είναι απαραίτητη η πιο πάνω τριαδική διαδικασία, δηλαδή της

επιλογής, της εκπαίδευσης ,και της αξιολόγησης του προσωπικού

γιατί έτσι από την πρώτη φάση επιδιώκεται η πρόσληψη του κατάλ­

ληλου προσωπικού που θα συμβάλλει στη βελτίωση της παραγωγικό­

τητας της ειιχειρησης ).

Βελτίωσή ττ]£ πα£αγω^ικότ2Χας_[ΐε_συστ2ΐχατα_πλτ]£020£ΐών και [ΐε

κο^πιουτε££:

Η αύξηση των επιχειρήσεων σε μέγεθος και η απαίτηση των στελεχών

των επιγειρήσεων, όλο καιγια περισσότερες και εγκαιρότερες,

πληροφορίες οδήγησε στη δημιουργία συγχρόνων συστημάτων μετα­

βίβασης των πληροφοριών από διεύθυνση σε διεύθυνση από τμήμα

σε τμήμα και από θέση σε θέση, πάντοτε με τη βοήθεια ηλεκτρο­

νικών μηχανών.

Σήμερα, τα στελέχη των επιχειρήσεων έχουν τη δυνατότητα

να επεξεργάζονται ένα πολύπλοκο θέμα, για τη λύση του οποίου

θα ήταν απαραίτητες πολλές ώρες, σε αφάνταστα περιορισμένο

χρονικό διάστημα, πράγμα που εξυπηρετεί τη λήψη προκαταρτικών

αποφάσεων, ώστε μετά από άμεσες ενέργειες να εξασφαλίζεται η

λήψη των τελικών αποφάσεων με υψηλότερο βαθμό βεβαιότητας

( ορθότητας ). Σημειώνεται ότι η δημιουργία συστημάτων πληρο­

φοριών με κομπιουτερς είναι σχετικά οικονομική, σε συνάρτηση

του αποτελέσματος που επιτυγχάνουν , και συμβάλλουν αναμφίβολα

στη βελτίωση της παραγωγικότητας των επιχειρήσεων.

Βελτίωσΐ]_ττ]£_πα£αγωγικόττ]τα5_ΰε_συγκ£0ττ]σΐ]_ο^άδων_ε£^ασία5ί

Εχει διαπιστωθεί ότι πολλά θέματα για να λυθούν δεν αρκεί να

τύχη της επεξεργασίας μόνο από ειδικευμένα όργανα, αλλά η ιδιο­

μορφία τους και η συνθετότητά τους απαιτούν τη συγκρότηση ομά­

δων εργασίας ήά,αφορετικά θα μπορούσαμε να ονομάσουμε τις ομά­

δες αυτές " επιτροπές " που συνθέτουν ομαδική εργασία, εργάζον­

ται με ιδιαίτερη όρεξη, με ευρύτερο πλαίσιο γνωσεων, χωρίς κα­

θυστερήσεις και αναταγωνισμούς και επιτυγχάνουν καλύτερα απο-

τελέρματα, περισσότερο ορθά και χωρίς να γίνονται πολλά λάθη

( με άλλα λόγια οικονομικό ).

ϋίναι ενδεδειγμένη η συγκρότηση αυτών των ομάδων εργασίας

ή επίτροπων γιατί τα αποτελέσματα που επιτυγχ ανονται είναι

περισσότερο οικονομικά, και σε περιορισμένο χρονικό διάστημα

και συμβάλλουυν θετικά στη βελτίωση της παραγωγικότητας σ'

όλους τους τομείς των επιχειρήσεων. £<ίναι σκόπιμο να τονιστεί

ότι το σύστημα αυτό είναι πολύ χρήσιμο για την ελληνική πρα-

γματοκοτητα γιατί ό^ως είναι γνωστό οι 'Ελληνες γενικά δε

διακρίνοντ^ι γιε ιδιαίτερη συνεργασιακή διάθεση, και πολύ

περισσότερο για επίτευξη στόχων με βάση τη συγκρότηση τέτοιων

ομάδων ή επίτροπων.

ΒεΧτ'ίωαΐ]_ττ]ς_πα£αγωγικότ]]τα£_^ιε_συστ2|ΐατα_κατάλλτ]λου_εσωτε£ΐ-

Ενα ευχάριστο εσωτερικό χωροπεριβάλλον όπου υπάρχει κατάλληλος

φωίΐσμός, ικανοποιητικός αερισμός, κανονική θερμοκρασία, το

χειμώνα και το θέρος, όπως επίσης και κατάλληλοι βοηθητικοί

χώροι λ.χ. λουτρά τουαλέτες, ειδικοί χώροι εστίασης κ.α. ανα­

μφίβολα εξασφαλίζουν τις θετικές προϋποθέσεις για την ευχά­

ριστη και αποτελεσματική απασχόληση του προσωπικού σ'όλους

τους τομείς της επιχείρησης.

ϊο κατάλληλο εσωτερικό χωροπεριβάλλον παίζει αποφασιστικό­

τατο ρόλο στην επαύξηση της παραγωγικότητας του προσωπικού, είτε

ανήκει αυτό στην εργατική είτε στην υπαλληλική κατηγορία, όπως

23

Z i

επίσης είτε είναι απασχολούμενο άτομό λ.χ. της παραγωγής, είτε

είναι απασχολούμενο άτομο ενός γραφείου της διοίκησης.

Βλλτ ίωστ]_τ]]£_πα£αγωγικότΐ]ταζ_^ιε_συστ2ΐχατα_(ΐετα2θ£ά£ του π£οσω- πικού:

Εχει επιβεβαιωθεί πλέον πολλές φορές εμπειρικά ότι η απόδοση

κάθε απασχολούμενου ατόμου επηρεάζεται θετικά σε υψηλό βαθμό

όταν αυτό μεταφέρειαι ανετα και γργορα από το χώρο της κατοι­

κίας του στο χώρο απασχόλησής του. Αυτός είναι άλλωστε και ο

λόγος για τον οποίο πολλές επιχειρήσεις έχο ν διαπιστώσει

έγκαιρα ( πριν από αρκετά χρόνια ) και έχουν επενδύσει ειδικά

κεφάλαια για την απόκτηση ίδιων μεταφορικών μέσων, και μετα­

φέρουν το προσωπικό τους με ειδική πρόνοια στο χώρο απασχόλησής

του. Είναι απαραίτητα τα κατάλληλα μέσα μεταφοράς του προσω­

πικού γιατί έτσι αυτό διαθέτει μεγαλύτερη ενεργητικότητα στην

κύρια απασχόλησή του, ενώ παλιότερα όταν δεν υπήρχαν αυτά τα

κατάλληλα μέσα το προσωπικό διέθετε πολύ μικρότερη ενεργητικό­

τητα γιατί τύχαινε μεγάλης ταλαιπωρίας στη διάρκεια της προ­

σέλευσής και αποχώρησής του από και προς την κατοικία του σε

σχέση με το χώρο της απασχόλησής του.

Βελτίωστ]_τ2^

Η μεθοδολογική διαδικασία για τη λήψη κάθε απόφασης, από μέρους

του απασχολούμενου προσωπικού, πιστεύουμε ακράδαντα ότι ιοδηγεί

σε ορθόυερα αποτελέσματα σε σχέση με την κοινότυπη διαδικασία.

Πιο κάτω αναλύομε τα απαραίτητα στάδια τα οποία φρονούμε ότι

θα πρέπει να ακολουθούνται, για να επιτυγχάνεται μια ορθολο­

γική απόφαση:

- Προσδιορισμός του προβλήματος.

- Προσδιορισμός των χαρακτηριστικών που συνθέτουν το πρόβλημα.

- Προσδιορισμός των επιλογών για τη λύση του προβλήματος.

ώΟ

- Συλλογή όλων των σχετικά αναγκαίων πληροφοριών.

- Αξιολόγηση των πληροφοριών,

- Αξςολόγηση των επιλογών.

- Λήψη της τελικής απόφασης.

Τα συστήματα λήψης αποφάσεων με την πιο πάνω μεθοδολογική

διαδικασία, θεωρούνται αναγκαία γιατί μβ τη μέθοδο αυτή απο­

φεύγονται τυχόν λάθη, οι αποφάσεις επιτυγχάνονται με πιο

οικονομικο τρόπο, και έτσι επαυξάνεται η παραγωγικότητα του

απασχολούμενου προσωπικού.

2£^ΐίίίί2Ι]_Ι2£_2Η£2ϊϋίϊϋ12ΙΠϊ5ί_Ιέ£_222Ξ!ίΰ5Ξ2_2ϊ£ϋϋ5 Β2 στυίιL 1 διοίκ2στ]5_του_π£οσωπικού:

Η διοίκηση κάθε επιχείρησης για να επιτυγχάνει τους σκοπούς

που καθορίζονται από την πολιτική της πρέπει να έχει ένα στυλ

( ύφος ). Το στυλ αυτό το διαπιστώνει κανείς αμέσως, σ'όλη

τηνιεραρχια της κάθε επιχείρησης όταν επικοινωνούν οι ανώ­

τεροι προς τους κατωτέρους ή και το αντίθετο, όπως επίσης και

όταν επικοινωνούν διοικητικά όργανα χής ίδιας διοικητικής

ιεραρχίας.

Ανάλογα λοιπόν με το στύλ (ύφος) που εφαρμόζει κάθε επι­

χείρηση επιτυγχάνει και τους σκοπούς της. Το ερώτημα όμως

που τίθεται σε κάθε επιχείρηση είναι: Ιίοιό είναι το περισ­

σότερο επιτυχημένο στυλ που αιναι σκόπιμο να εφαρμόζεται;

Στο ερώτημα αυτό δενμπορεί να δοθεί έτσι έυκολα και μια απά­

ντηση , γιατί κάθε ύφος διοίκησης χαρακτηρίζεται από πλεο­

νεκτήματα και μειονεκτήματα και επομένως η ίδια η επιχείρηση

έχει τη δυνατότητα να διαπιστώνει ποιό ύφος της αρμόζει περισ­

σότερο .'ια παράδειγμα επιχείρηση μπορεί να διοικεί με τρόπο

αυταρχικό ενω μια άλλη να ακολουθεί το δημοκρατικό στυλ.

ώϋ

Οπως επίσης, μισ, επιχείρηση μπορεί να δοοικεί με στυλ όπου οι

αποφάσεις των διοικητικών οργάνων της να λαμβάνονται συλλογι­

κά, δηλαδή με βάση τη συνεργασία , ενώ σε μια άλλη επιχείρηση

οι αποφάσεις μπορεί να λαμβάνονται μεμονωμένα δηλαδή χωρίς

συνεργασία.

5ελτίωστ}_ττ)5_πα£αγωγικότ]]τα^_1ιε_συστ2ΐχατα_πα£ακ

προσωπικού:

Εκείνο που έχει διαπιστωθεί στη διοίκηση του απασχολούμενου προ­

σωπικού των επιχειρήσεων είναι ότι ο πειθαναγκασμός ή η άσκη­

ση πίεσης ή βίας δεν αποτελούν συστήματα αποτελεσματικής

διοίκησης,σε σχέση με αυτά είναι προτιμότερο να προσπαθεί

κανείς να πείθει και να παρακινεί το προσωπικό.

Η σύγχρονη διοίκηση των επιχειρήσεων χρησιμοποιεί σε με­

γάλη έκταση ένα σύστημα εεράρχησης των αναγκών του προίξωπι-

κού , όπως επίσης και των δυνατοτήτων ικανοποόρης των ανα­

γκών αυτών που είναι οι πιο κάτω:

α. Φυσιολογικές ή βασικέςανθρώπινες ανάγκες ( όπως λ.χ, ο

αέρας \ η δίψα, η θερμοκρασία κ.λ.π. ) Οι ανάγκες αυτές

μπορούν να ικανοποιηθούν λ.χ. με εξασφάλιση αμοιβής, στέγης

ιατρικής περίθαλψης κ.α.

β. Ανάγκες ασφάλειας ( όπως είναι λ.χ. η προστασία του ατόμου

από αυθαιρεσίες, απειλές κ.λ.π. ) . Οι ανάγκες ωτές μπορούν

να ικανοποιηθούν με την ύπαρξη αστυνομίας, πυρασφάλειας, εξα­

σφάλισης κανονικής επαγγελματικής απασχόλησης, συνταξιοδότη»

σης κ.α. ).

γ. Κοινωνικές αναγκες ( όπως είναι λ.χ. η φιλία, η συνεργα­

σία των ατόμων, η συμμετοχή των ατόμων σε κοινωνικές ομάδες).

Οι ανάγκες αυτές μπορούν να ικανοποιηθούν με τη συγκρότηση

σωματείων, ιδρυμάτψν, οργανώσεων, ενώσεων που να επιδιώκουν

κοινωνικούς σκοπούς.

δ. Ανάγκες αναγνώρισης του ατόμου ( όπως είναι λ.χ, η αναγνώριση

ο θαυμασμός, η εκτίμηση, ο σεβασμός, η ευνοϊκή διάκριση κλπ).

Οι ανάγκες αυτές μπορούν να ικανοποιηθούν με την επαγγελματική

προαγωγή των ατόμων που σημαίνει ιεραρχική προαγωγή, με την απο­

νομή ειδικού τίτλου κ.α.

ε. Ανάγκες αυτονομίας ( όπως είναι λ.χ. ηανεξαρτηςία , η αποσύ-

νδεση από εξαρτήσεις τρίτων ατόμων κλπ. ) Οι ανάγκες αυτές

μπορούν να ικανοποιηθούν με πράξεις μικρότερης εξάρτησης από

τρίτα άτομα, με χορήγηση ευρύτερου πλαισίου δράσης των ατόμων

κ.λ.π.

α^ιολό-

Ji32DS_IDS_S3i2Si£D2DS ·

Η βιομηχανική ανάπτυξη, η πολυπλοκότητα των προβλημάτων που αντι­

μετωπίζουν οι σημερινές επιχειρήσεις, οι συχνές συγκυριακές

μεταβολές που παρατηρούνται στις αγορές, όπως επίσης και ο

σχετικά ψηλός βαθμός αβεβαιότηιας που χαρακτηρίζει πολύ συχνά

το μέλλον, όλα αυτά τα χαρακτηριστικά εξωθούν όλο και περισσότε­

ρο τις διακρίσεις των επιχειρήσεων να ελέγχουν και να αξιολο­

γούν με συνεχή ρυθμό τα αποτελέσματα που επιτυγχάνουν πάντο­

τε σε συσχέτιση με χ>υς σντίστοιχους στόχους που καταστρώνουν

από πριν.

Το δίδυμο αυτό των στόχων και των πραγματικών αποτελεσμάτων,

με την σημερινή τεχνολογική ανάπτυξη τουκυκλώματος των πληροφο­

ριών το εφαρμόζουν οι σύγχρονες επιχειρήσεις σε κάθε βάρδια, μέ­

ρα, εβδομάδά , μήνα, δίμηνο κλπ. όπως επίσης και σε κάθε διεύ­

θυνση , τμήμα, θέση κ.λ.π. και τέλος για κάθε προϊόν, συσκευα-

σια είδος, εσοδου, είδος εξόδου, κ.λ.π, με παραμέτρους την πο­

σότητα, ποιότητα και οξία.

27

Η σημαντική συμβολή του πιο πάνω διδύμου ” στόχοι " και

" πραγματικά αποτελέσματα " υποβοηθει στην έγκαιρη και ορθή

διακριβωση των πιθ<··νών αποκλίσεων που προκύπτουν στα διάφορά

χρονικά πλαίσια και έτσι ο κάθε άμεσα υπεύθυνος στην ιεραρχι­

κή διάρθρωση της διοίκησης της επιχείρησης^· έχει τη δυνατότητα

να διορθώσει ανεπιθύμητες εξελίξεις που μπορεί να παρατηρούνται

σε ένα συγκεκριμένο τομέα. Jiio κάτω θα αναφέρουμε μια σειρά

από τα βασικότερα συστήματα ελέγχου και αξιολόγησης ίου εφα­

ρμόζουν σύγχρονες επιχειρήσεις με πολύ ικανοποιητικά αποτελέ­

σματα από της σκοπιάς της πληροφορικής.

- 0 ισολογισμός

- Τα οικονομικά αποτελέσματα ( κέρδη - ζημίες )

- Τα διαθέσιμα ( εισπράξεις - πληρωμές )

- Η πα ραγωγικότητσ ( σαν ποσοτικό πρότυπο )

- 0 προϋπολογισμός έλεγχος ( BUDGETARY CONTROL )

- To πρότυπο κόστος.

- Η μέθοδος της αποδοτικοτητας του κεφαλαίου

- Η μέθοδος της παρούσας αξίας του κεφαλαίου.

- Η μέθοδος προεξόφλησης της ρευστότητας.

- Η μέθοδος του οριακού σημείου.

28

i

Αύξηστ] ττ] τπ ραγωγικοττ]τα£_τΐ]£_διοίκτ]σΐ]5_^_ΜΑΝΛ0ΜΕΝΤ_).

Η παρακάτω κωδικοποίηση των εργασιών και ενεργειών ενός

αποτελεσματικού MAIU.GEU δεν μ'ορεί - σε καμμιά περίπτωση-

να παραλληλισθεί με την ανατομία της οργανωτικής και δοικητικής

σκέψης και σχέσης, που επεχειρησαν οι γίγαντες της οργανωτικής

επιστήμης TAYLOR και FAYOL. Η συμπίκνωση της φιλοσοφίας τους

στους όρους " οργανώνω " συντονίζω " διοικώ" ελέγχω κ.λ.π. "

υπήρξε μοναδική: " η ψυχρή η εκτj:j3_v_ικJή_

Βλέπε Ναυτεμπορική Ιανουάριος 1987

2ί)βάλει άλλες μεταβλητές και παραμέτρους STO ίΙΡΟΒΛΗΙ Α ”,

ΐίτσι διακρίνουμε τις ακόλουθες δέκα (10) λειτουργίες ( το

πρόβλημά μας δεν έγειται στο αν είναι 10 ή 5 αλλά - επιτέλους-

ας ζεκσβσρισουμε για πόσες και ποιες λειτουργίες μιλάμε ώστε

ειδικοί. " και μη να επικοινωνήσουμε αποτελεσματικότερα,

να ξέρουμε γιατί πράγμα μιλάμε ... )

1. §ελω_να_πιστεΰω.

α. θέλω να δημιουργήσω, ί^υμμετέχω ενεργά και αποφασιστικά

στη ζωή.

β. ΙΙιοτεύω στον εαυτό μου. Γνωρίζω τον εαυτό μου , τις δυνα­

τότητες και τις αδυναμίες μου. Διευρύνω τις πρώτες,καταπολεμώ

τις δεύτερες, στα πλαίσια μιας δυναμικής αυτοκριτικής. Μαθαί­

νω κάθε μέρα περισσότερα, προσπαθώ κάθε μέρα περισσότερο,

ςλπίζω κάθε μέρα σε κάτι περισσότερο και είναι αρχή μου το

" κανένας δεν νικιέται, παρά μόνο άμα χάσει την εμπιστοσύνη

στον εαυτόν του ".

γ. ΙΙιστεύω στον άνθρωπο m u στην " υπόθεσή " του κι αναγνωρίζω

τις ανθρώπινες αδυναμίες σαν γνήσια φαινόμενα της βιολογικής

και κοινωνικοοικονομικής μας ζωής.

δ. Γνωρίζω τι θέλω απ'τον εαυτό μου και απ'τους άλλους, αλλά

και τι περιμένουν από μένα οι άλλοι (επιχείρηση, οικογένεια,

κοινωνία ). Μπορώ να σταθώ μέσα - ή αν χρειασθεί _ πάνω στο

πρόβλημα. Μπορώ να συνεργασθώ, να πείσω , να καθοδτιγήσω, να

εμπνεύσω αλλά και να πεισθώ και ν'αποδεχθώ στα πλαίσια του

διαλόγου, όπου παρακαθήμενοι στο τραπέζι είναι η σύνεση, η

φρόνηση, η συνέπεια, ο ρεαλισμός, και η υπευθυνότητα στις

ανθρώπινες όμως διαστάσεις τους.

ε. Εχω συνειδητοποιήσει - σε μια τελευταία ανάλυση - το ρόλο.

Βλέπε περιοδικό Οικονομικά Χρόνικα: Μέθοδοι S συστήματα για την αύξηση της

παραγωγικότητας, Κώστα Μαλισσου σελ, 15-20

μου τις υποχρεώσεις, αλλά και xt δικαιώματα μου, χωρίς την άσ­

κηση των οποίων ούτε ο ρόλος μου δικαιώνεται, ούτε οι υποχρεώ­σεις μου εκπληρώνονται.

στ. 0 μονόλογος της εζουσίας, η ηγετολατρική αντίληψη, η αλαζο­

νεία της δύναμης, η αφιλία, το ανάρμοστο στυλ, το προκλητικό

ύψος, και το ελεινό ήθος είναι - σ'οποιαδήποτε περίπτωση - προβ­

ληματικά και για τον MANAGjKR , που τον διακρίνουν και για τους

συνεργάτες του, που τον ανέχονται,

ουγκβίνω:

α. Τοποθετώ το πρόβλημα. ] πιλέγω τα μέσα και τα κριτήρια της

έρευνας, Συγκεντρώνω, εμφανίζω, αναλύω, και ερμηνεύω τα στοι­

χεία του επιχειρησιακού περιβάλλοντος, του κοινωνικού περιβάλ­

λοντος, της αγοράς των ανταγωνιστών κλ.π.

β. Αναζητώ και συγηρίνω εναλλακτικές λύσεις και προβλέπω στη

βάση του " τι θα γινόταν αν ... "

γ. Προβάλλω ®ις πιθανές λύσεις στο χώρο και στο χρόνο.

3. Ιΐ£θκ2ίνω_και απο^ασί^ω:

α. Ανάμεσα στα στοιχεία " Διοίκηση - Προϊόν - Ιίελάτης ”, δηλαδή

στον φορέα, στα προϊόντα και στον ο γοραστή, πελάτη, καταναλω­

τή, πολίτη, υπάρχει μια διαλεκτική σχέση. Σε κάποιο σημείο

αυττίς της ηχέσης μεγιστοποιείται το αποτέλεσμα. Παρόμοιες

σχέσεις σε " τριγωνική βάση " είναι:

Εργάζόμενος - Κίνητρα - Παραγωγικότηια , Τιμή - Πωλήσεις -

Ζήτηση κ.λ.π.

β. Προκρίνω την πιο αποτελεσματική ( οχι πάντοτε και την πιο

κερδοφόρα ) αλλά καιτις διαδικασίες εκείνες που θα - μου -

επιτρέψουν την αποτελεσματικότερη διάταξη των - όποιων

διαθέσιμων δυνάμεων ( ανθρώπινων, υλικών , χρηματικών κ.λ.π. ).

ό ί

£ίχουμε κιόλας στα χέρια μας μια πυξίδα προσανατολισμού και

για το πεδίο και για τον χαρακτήρα της απόφασης, που πρόκειται

να πάρουμε. Επακολουθεί μια δεύτερη διερευνητική εργασία και η

απάντηση σε μια σειρά κρίσιμων προβλημάτων για,

α. Τις χρηματικές και άλλες υλικές θυσίες που απαιτούνται, για

την υλοποίηση της απόφασης ( οικονομικά μέσα, τεχνικά μέσα,

οργανωτικό πεδίο κ.λ.π. ).

β. ΙΙηγές χρηματοδότησης, επιβαρύνσεις και επιπρώσεΐς.

γ. Ιΐρορορισμός και σαφής καθορισμός του βαθμού ανταπόκρισης στις

προϋποθέσεις υλοποίησης της απόφασης, ( π.χ, στις απαιτήσεις

της αγοράς, αν πρόκαται να παραχθεί ένα νέο προϊόν, στη ρευστό­

τητα της επιχείρησης, αν πρόκειται ν'αυξηθούν οι μισθοί κ.α. ).

5. Ε^^εδιάζω και κ^ογβαμαατίζω:

α. Ιΐροκαβοριζω τις διακρίσεις και τις ενέργειες που θα τις

διακρίνει εσωτερική αλληλουχία, συνάφεια και εναρμόνιση , αν

πρ6)ΐειτσι για μακροχρόνιο σχεδιασμό.

β. Ιΐρογραμματίζω βραχυχρόνια τους αντικειμενικούς σκοπούς και

κλιμακώνω χρονικά, τμηματικά, ποσοτικά και ποιοτηπα την υλοποίη­

σή τους. Καθορίζω - επακριβώς - τα μέσα και την τακτική , για

χηνιλοποίηση αυτών των - στρατηγικών - στόχων μου. Ιΐροϋπολογίζω

δηλαδή εκφράζω χρηματικά ·** πλέον - "σκοπούς - μέσα και προβλε-

πόμενσ αποτελέσματα

α. Κατάρτι ση της τυπικής δομής ( οργανόγραμμα ) και αναλυση,

στην έσ*ατη υποδιαίρεση της ( παράσταση της επίσημης οργανικής

διάρθρωσης ) και καθορισμός των κέντρων εξουσίας, λογοδοσίας,

και ευθύνης , καθηκόντων και δικαιωμάτων καθώς και τις σχέσεις

μετ-'ζύ των εργαζομένων.

β. Εξασφάλιση των υλικών μέσων και διάταξη ( χώρου, μηχανών,

υλικών κ.λ.π. ). Στελέχωση ( η επιλογή ικανών συνεργατών θεω­

ρείται ο βασικότερος όρος ).

γ. Ανάλυση και περιγραφή της λειτουργικής διαδικασίας,

α. Εξασφαλίζω το κατάλληλο ενδοεπιχειρησιακό περιβάλλον και ψυ­

χολογικό κλίμα, καθώς και τις - κατά το δυνατό - καλύτερες

υλικές συνθήκες για το προσωπικό.

Π. Εναρμονίζω τα μέσα και τις δυνάμεις με τους στόχους κι απο­

καθιστώ τη διαλεκτική τους σχέση.

γ. Συνεργάζομαι, καθοδηγώ, εμπνέω και προσανατολίζω το προσωπικό.

Διερευνώ και προωθώ αποτελεσματικότερους τρόπους ενεργοποίησης

και συμμετοχής των εργαζομένων σε ψηλότερα επίπεδα ευθύνης

( π.χ. συμμετοχή στις αποφάσεις ).

δ. Προσαρμόζω και τ·ινώνω τη δημόσια εικόνα της επιχρίρησης, ανά­

λογα με το κοινωνικό περιβάλλον , Καθορίζω το σύστημα πληροφό­

ρησης και επικοινωνίας,

ε. Συγχρονίζω τα επιχειρησιακά βήματα.

8. Ελέχ; ω Ηαι_επανακαθθ£ΐζω]^____

α. Ασκώ εποικοδομητική, συστηματική κριτική, πάριω στο εκτελού-

μενο έργο.

β. Εμπεδώνω ελεγκτικές διαδικασίες και μηχανισμούς για την

διασφάλιση των συμφερόντων της επιχείρησης.

γ. Ελέγχω τονβαθμό υλοποίησης των αποφάσεωρι και εντολών.

Διορθώνω την πορεία και αποκαθιστώ την ισορροπία.

9. Α^ ιολοχω_και_εκτΐ|ΐω:

α. Συγκρίνω τα αποτελέσματα με τσυς στόχους, προσδιορίζω και

32

Βλέπε περιοδικό Οικονομικά Χρονικά: Μέθοδοι & συστήματα για την αύξηση της

παραγωγικότητας,Κώστα Μαλισσου σελ. 15-20

ερ|ΐηνεύ(>' τις πιτιες των ακοκλι'σεων.

β. ΛναγνωριΟν έμπρακτα τις θυσίες των συνεργατών μου, όπως επί­

σης καταλογίζω ευθύνες και εκτιμώ τον - όποιο - βαθμό συμπα­

ράστασης με αντικειμενικότητα.

10. όικαιώνομαι_και_συνε^ιζω:

α. Η ευόδωση των στόχων αποτελεί και τη δική μου δικαίωση. Η

σποτελεσμστικότητα ενός φορέα δικαιώνεται, σ'όλα τα επίπεδα,

δηλαδή στους εργαζομένους και στο κοινωνικό περιβάλλον,

β. Λπ'τα λάθη, τις κράζεις και τις παραλείψεις μου εχω κιόλας

μάθει το δρόμο της επιτυχίας. Με αυτοπεποίθηση και εμπιστοσύνη

στους συνεργάτες μου, σηκώνουμε το πήχυ ψηλότερα, αναζητούμε

νέα επίπεδα ισορροπίας, συνεχίζουμε τον δρομο της δράσης και

της δημιουργίας, ϋίνα δρόμο ;(ωρίς επιστροφή και τέρμα και με τη

λογική ότι " εχθρός - πάντοτε του καλού είναι το καλύτερο ",

H δικαίωση δεν βρίσκεται στο τέρμα του δρόμου. Jiivai ο ίδιος

ο δρόμος...

0 χρόνος, η κλιμάκψση των ταχυτήτων και η αποτελεσματική

διάταξη των δυνάμεων αποτελούν, στην εποχή μας, την πεμπτουσία

της διοικητικής δράσης. 0 χρόνος δεν είναι μόνο - και πλέον -

χρήμα. 0 χρόνος είναι σήμα, που σηματοδοτεί ολόκληρο το επι-

χειρτισιακό οικοδόμημα. Κίναι πρόταση ζωής πλέον για τις σύγ­

χρονες επιχηριισεις. ϋρόταοη ζωής ή θανάτου. 0 MANAGER του

" ενός λεπιού " οτιματοδοτει την πορεία της δεύτερης βιομηχα­

νικής επανάστασης. 11 μάχη τουμέλλοντος θα δοθεί ακριβώς σ '

αυτό, " στην ταχύτητα και στην παραγωγικότητα των αποφάσεων ".

Βλέπε περιοδικό Οικονομικά Χρονικά: ΜέθοδοιΑ συστήματα για την αύξηση της

παραγωγικότητας, Κώστα Μαλίσσου σελ, 15-20

33

3411_1ΙΚΛ_ΚΛΤΕΪϋϊ«ί;υ

ί χτιματΐ)ΐά μιιορούμε να πούμε ότι η ελληνική παραγωγή παρου­

σιάζει μια'έντονη υποβάΟμιση της ανταγωνιστικότητας της σε

βαθμό ΐΓου νο αυζανει συνεχα'ς ο Βαθμός διείσδυσης των εισαγο-

μένων στην ελλτινική αγορά από ττιν οποία εκτοπίζουν τα δικά

μας προϊόντα.

Μάλιστα αζίζει να τονισθεί ότι το Ε.Μ.Κ. μας κατατάσσει

τελευταίους στον πίνακα τί)ς ιεράρχισης των οικονομιών με βάση

την ανταγο'νιστικότιιτα τους και |ΐάλιστα με εντυπωσιακή διαφορά

από άλλα )ΐράτη που έχουμε συνηθίσει να μη λαμβάνουμε υπόψη.

Αλλά μια τέτοια εζέλεξη δεν Οα αιφνιδιαζε όσους παρατη­

ρούν α) τις σοβαρές προσπάθειες όλων των βιομηχανικών κρατών

για να καταλαβουν μία καλύτερη θέση στον διεθνή καταμερισμό

των έργων, im ι παραλληλα στον τόπο μας β) τις αυζήσεις των ονο-

μαιιτικων αμοιβών σε περίοδο πτώσης της παραγωγικότητας της ερ­

γασίας, πρά 'μα πητι επιβαρύνει το εργατικό κόστος, μάλιστα ενώ

αυζανουν όλα σχεδόν τα υπόλοιπα στοιχεία του κόστους; ενέργειας

α'υλ(Γ'ν, εμπορίας, υπηρεσιών ’τάσης φύσης, και σαν να μην έφθα­

ναν αυτά αυ·'·,άνουν )ΐαι οι φόροι, τακτικοί )ΐαι έκτακτοι.

Κπιπροσθέτΐι'ς το γεγονός της επενδυτικής απραζιας έχει σο­

βαρές επιπτώσεις στην ικανότητα εξέλιξης των προϊόντων μας

των οποίων η ποιότητα και εμφάνιση δεν ανταποκρίνονται σε

πολλές περιπτώσεις πλέον στα νέα. καταναλωτικά πρότυπα. Σί­

γουρα στην επενδυτική απραξία έπαιξε τον ρόλο της και η πολι9

τικη ελεγχου το>ν τ ιμ ώ ν σε φάση αυξοντος |^όστους_η_οπσία_αδυ-_

Βλεπ· Μαυτεμπο(>ι.κη l'JM7 οελ 3 : Λ Εφραιμογλου "επιβάλεται αλλαγή

πορείας για να αποφύγουμε την αποτελμάτωση της οικονομίας".

3b

τ ι σ ε τα κέρδη και τον δείκτη αποδοτι,κότητας των επενδύσεων με

συνέπεια την κάμψη των γνωρίμων ρυθμών αυτοχρηματοδότησης,

την μεγάλη χρέωση άρα την επιβάρυνση του κόστους και με υπέρ­

μετρους τοκους, και παράλληλα το άνοιγμα της ελληνικής αγοράς σε

προϊόντα β'διαλογής από γ'χώρες κοι την άπω ανατολή.

ϋλα αυτά μείωσαν τα κέρδη, γιατί μείωσαν το μοναδιαίο κέρδος

και γιατί έπεσαν οι πωλήσειςμ με άσχημα επακόλουθα στις αποφά­

σεις για επενδύσεις, τόσο με ίδια όσο και με δανειακά κεφάλαια.

Το πρόβλημα της ανταγωνιστικότητας, είναι καίριο, και πρέπει

να αντιμετωπισθεί πάνω σε μόνιμη βάση. Η συναλλαγματική πολιτική

απλώς αποκαθιστώ με καθυστέρηση, και όχι πλήρως τον χαμένο έδα­

φος, 1ον σε μια περίοδο που ο πληθωρισμός μας είναι πολλαπλάσιος

αυτού των χωρών της Ε.Ο.Κ. πράγμα που σημαίνει ότι όταν κάποιο

προϊόν στη Γερμανία ανατιμάται π.χ. 2% το αντίστοιχο εδώ θα ανα-

τιμηθεί κατά 10-15?<> και 2ον με δεδομένη την εξάρτηση της παραγω­

γής μας σε μεγάλο βαθμό από εισαγόμενες α'πλες υλικά και εξαρτή­

ματα των οποίων το δραχμικό κόστος με κάθε υποτίμηση ανεβαίνει.

Ετσι είμαστε υποχρεωμένοι από την μία να κάνουμε υποτιμήσεις

για να σποφυγουμε τις συνέπειες του μεγάλου μας πληθωρισμού,

ενώ' από την άλλη οι υποτιμήσεις αυτές επιβαρύνουν το κόστος,

γινόμενες σοβαρές αιτίες περαιτέρω αύξησης του πληθωρισμού...

Γι'αυτό και το μέτρο αυτό δεν χρησιμοποιείται αποφαστιστικά, ούτε

και εινίτι μέσο για μόνιμα αποτελέσματα, στην ανπγωνιστικότητά

μας.

Αυτό σημαίνει ότι για την βελτίωση της ανταγωνιστικότητας

θα πρέπει να υπάρξει μια κοινή προσπάθεια σε επίπεδο κρατικής

οικονομικής πολίτικης για δημοσιονομική σταθερότητα και περιο­

ρισμό των ελλειμάτων ( άλλου σοβαρού παράγοντα πληθωρισμού )

και βέβαια σε επίπεδο κόστους και ποιότητας παραγωγής, δηλ, πα­

ραγωγικότητας και οργάνωσης σε επιτιεδο επιχειρήσεων.

Η προσπάθεια εκ μέρους του κράτους για την εξυγίανση της

οικονομίας μας ασφαλώς οφελεί τις επιχειρήσεις αλλά θα πρέπει

όμως να σημπληρωθει και να τους δώσει όλα εκείνα τα στοιχεία

που τους δίδονται στα άλλα αναπτυγμένα κράτη για να λε,ιτου· · ”

ργουν απρόσκοπτα και αποδοτικά δηλ, για να μπορούν να προ-

σλαμΠάνουν και να αμείβουν καλά το προσωπικό που τους χρειά­

ζεται και να παρέχουν πραγματικά έσοδα στο κράτος, ενώ οι

ίδιες μεγαλώνουν και ε υημερούν.

ϋίναι '"υτονόητο ότι μια αναδιανεμητική πολιτική υπέρ

των μισθωτών είναι τελικά σε βάρος τους αφού είναι σε βάρος

της οικονομίας που εχει ανάγκη από τεράστιες επενδύσεις, επε­

νδύσεις από κέρδη και όχι ακριβά δανειακά κεφάλαια για να ανα­

κτήσει το χαμένί) χρόνο στην κούρσα της αναδιάρθρωσης και

του εκσυγχρονισμού.

Σε ποια κατάσταση βρίσκεται η παραγωγή μας το βεβαιώνει

και η κατάσταση των εξαγωγών μας.

Η γκάμα τους είναι φτωχή και περιλαμβάνει προϊόντα παραδο­

σιακών κλάδων χαμηλής τεχνολογίας και προστιθέμενης άξιος,

δηλ. προϊόντα γεωργικά, α'ύλες καΐ ελαφράς βιομηχανίας,

προϊόντα που προσφέρονπι ι από όλες τις υπό ανάπτυξη χώρες

πιο ανταγωνιστικά ( α'ρού έχουν φθηνότερο εργατικό ). Μάλιστα

τα προϊόντα μας εξάγονιαι σε λίγες χώρες ως επί το πλείστον

και με πρωτόγονους τρόπους ( από χιλιάδες μικροεκιχειρήσεων)

χωρίς την υποστήριξη μηχανισμών ελέγχου ποιότητας, προβολής

και διαφημ'.σης ασφάλισης χωρίς έρευνα διεθνούς αγοράς ).

χϋ'ρίς τυποποίηση και σωστή συσκευασια στις περισσότερες

περιπτώσεις.

Βλέπε Ναυτεμπορική 1987 σελ 3 : Λ Εφραιμογλου "Επιβάλεται αλλαγή πορείας

για να αποφύγουμε την αποτελμάτυση της οικονομίας".

36:

3V

Και στο σιιμειο αυτό συνεπώς πρέπει, να υπάρξει συνεργασία

μεταξύ κράτους και επιχειρήσεων. Διότι η παράπανω αναφερθεί-

σα. κατασταση είναι προϊόν της απουσίας σοβαρών υπηρεσιών

εξωτερικού εμπορίου, αλλά αντικατοπτρίζει και την μικρή

ηυμμετοχή της παραγωγής μας στους κλάδους με ταχεία ανάπτυ­

ξη , στους κλάδους με αναπτυσσόμενη ζήτηση και μικρό

ανταγωνισμό από τις υπό ανάπτυξη οικονομίες.

H παραγωγή μας στο σύνολό της αφομοιώνει με ασήμαντους

ρυθμούς την νέα τεχνολογία και δεν δείχνει ικανότητες για

την πρωτότυπη μετατροπή τους σε επιτυχίες τόσο στο βιομη­

χανικό όσο και στον εμπορικό τομέα.

£ν προκειμένω η πιο αξιοσημείωττ| καθυστέρηση μας, δεν

θα πρέπει να εντοπίζεται τόσο στην απουσία έρευνας στο

χώρο της υψηλης τεχνολογίας, όσο στις αδυναμίες μας να δια­

μορφώσουμε μια σ ωστή για τα μέτρα μας και αποδοτική, βιο­

μηχανική και εμπορική στρατηγική σε επίπεδο οικονομίας, αλλά

και επιχειρήσεων, στο πλαίσιο ενός εύρυθμου κράτους και σε

περιβάλλον εθνικής συνενόησης . Καλού κλίματος.

θα πρέπει λοιπόν αντιλαμβανόμενοι ότι ανήκουμε σε μια

ευρύτερη οικονομική και πολιτική ενότητα, να διαμορφώσουμε

ένα ευνοϊκό για την βιομηχανία κλίμα και να την εξωθήσουμε

σε σωστότερες κατευθύνσεις, θα πρέπει να προτάξουμε το μέλ­

λον έναντι του παρόντος, και θα πρέπει η μακροοικονομική

μας πολίτικη να προσανατολισθεί από την διανομή του εθνικού

εισοδήματος προς την ανάπτυξη των παραγωγικών δραστηριοτή­

των. θα πρέπει να στενέψουμε τους δεσμούς μας και τις συνε­

ργασίες μας με τα αναπτυγμένα κράτη και ασφαλώς θα πρεέέι

να βελτιώσουμε τον ανθρώπινο παράγοντα στον τόπο μαςτόσο σε επίπεδο χρηστών νέας τεχνολογίας όσο και σε επίπεδο MANAGEMENT.

Η πρη-γματική φύση του προβλήματος των προβληματικών

βιομηχανικών επιχειρήσεων.

Από αρκετό τώρα καιρό απασχολεί ευρύτατα το θέμα των

" προβληματικών επιχειρήσεων ", που κατά κύριο λόγο αναφέρεται

στις βιομηχανικές επιχειρήσεις. Το πρόβλημα είχε το πρώτον

τεθεί επί προηγούμενης Κυβερνήσεως. Μόνον που η παρούσα Κυ­

βέρνηση, κάτω από την πίεση της επικίνδυνης διογκώσεώς του,

αναγκάζεται να προβεί στην επίλυση του. Η λύσηπου επέλεξε

είναι δια της ιδρύσεως ενός ειδικού κρατικού φορέα, του

" ϋργαντσμού Οικονομικής Ανασυγκρότησης ^Επιχειρήσεων ", του

οποίου σκοπός θα είναι, σύμφωνα με την εισηγητική έκθεση του

σχετικού νομοσχεδίου ... " να αντιμετωπίσει το βασικό πρό­

βλημα εκείνων από τις υπερχρεωμένες επιχειρήσεις που αφενός

είναι βιώσιμες και αφετέρου οικονομικά και κοινωνικά ιδιαί­

τερης σημασίας ". Και αυτό βεβαίως σαν αποτέλεσμα , όπως

αναφέρεται , μιας " ώριμης οικονομικής και πολίτικης επι­

λογής στα πλαίσια της σημερινής πραγματικότητας και της

προώ'θησης του σοσιαλιστικού μετασχηματισμού της χωράς ."

Δηλαδη, στα πλαίσια ενός πολιτικού οικονομικού δογματισμού,

που φανερώνει ότι πολύ λίγη σημασία έχει δοθεί στην ορθή

διάγνωση του οικονομικού αυτού προβλήματος και των συνε-

πειώ'ν που θα έχει η άλφα ή η βήτα λύση.

Το πρόβλημα όπως σναφέρθηκε, δεν είναι πρόσφατο. Εχει

αναφανεί τα τελευταία χρόνια και συνιστά κλασικό παράδει­

γμα συνεπειών μιας εσφαλμένης οικονομικής και βιομηχανικής

πολιτικής που από καιρό ακολουθείται , με μόνη διαφορά ότι

η 7ΐρόσφατη επιτάχυνση του πληθωρισμού, σε συνδυασμό με την

ΓΓΗΟλουθούμενη πολιτική, όξυνε το πρόβλημα μέχρι σημείου να δη-

μιουργηθοΟν επικίνδυνα οικονομικά αδιέξοδα, ιδίως στη βιομη­

χανία, με όλες τις παρεπόμενες δυσάρεστες, αλλά και επικίνδυνες,

συνέπειες για ολόκληρη την οικονομία, ^λΚάς ας δούμε πως έχει

το θέμα από την αληθινη τυυ οικονομική σκοπιά, μακρυά απο

προκαταλήψεις και πολιτικές δοξασίες.

Η_£ΐζα_του_2£θ§λτί(ΐατο

Από δεκαετίας σχεδόν, και ιδίως από της εμφανίσεως των

πληθωριστικών πιέσεων, οι βιομηχανικές επιχειρήσεις φέρουν

τις συνέπειες μιας σειράς αντιφάσεων και ασυνεπειών στην

οικονομική πολίτικη και στα μέτρα που συνήθως στην εκφράζουν.

Ασυνέπειες που οφείλονται κατά βάση στην παραγνώριση ορισμέ­

νων βασικών οικονομικών αρχών και στην έλλειψη ορθής εκτι -

μήσεως και ιεραρχησεως των αντΐ[ΐετοπιζόμενων προβλημάτων.

Το πρόβλημα θα ήταν δυνατό να συνοψισθεί στο ότι οι βιο­

μηχανικές επιχειρήσεις, ενώ από ενα μέρος εκαλούντο, και

καλούνται , να αντιμετωπίσουν το βάρος ενός συνεχώς αυξανόμε­

νου κόστους παραγωγής, λόγω του πληθωρισμού και της ακολου-

θησείσης εισοδηματικής ποΜτικής, από το άλλο αντιμετώπιζαν,

και εξακολουθούν ν'αντιμετωπίζουν , την επίμονη προσπάθεια

των εκάστοτε Κυβερνήσεων να συγκρατήσουν τονπληθωρισμό και

τα δημοσιονομικά ελλείματα, με μέτρα επιβολ·ις λεπτομερών

ελέγχων των τιμών και απαγορεύσεως επιρρίψεως του αυξανόμενου

κόστους των συντελεστών ηαρ· γωγης στις τιμές των προϊόντων

και συνεπώς στους καταναλωτές, και με αύξηση των φορολιογι —

κών επιβαρύνσεων των επιχειρέσεων. Οι συνέπειες φυσικά

υπήρξαν καταστρεπτικές για τις βιομηχανίες, χωρίς βέβαια

να σ υ γ >t ρ α τ η 0 ε ί_ _ο π λ η ο ω£ΐ σ_μ_ό_ς_ _π ο_υ_ j:j:_v_a_i_ κ α_ι_ _ο_

Βλέπε Οικονομικό Ταχυδρόμο /ύγουστος 1985

39

σκοπός του μέτρου ελέγχου των τιμών, ή να μειωθούν τα ελλεέματα

του δημοσίου.

Η πολιτική αυτή δεν είναι νέα, Μόνο που η όξυνση των πλη­

θωριστικών πιέσεων και οι λοιπές συνθήκες έκανα τις επιβλαβείς

συνέπειες της περισσότερο έντονες.

Αν εξετάσει κανείς βαθύτερα το πρόβλημα, θα δει ότι η ρίζα

του κακού βρίσκεται σ: δογματικές προκαταλήψεις , κατάλοιπα

παλιών οικονομικών δοξασιών, που στον τόπο μας εξακολουθούν

να κυριαρχούν, σε σεβαστό βαθμό , και που γίνονται περισσότερο

εμφανείς στον τομέα της βιομηχανίας, ϊο πιο κλασσικό πράδειγμα

στο θέμα αυτόγ είναι η κρατούσα τάση να ταυτίζεται η επιχεί­

ρηση, που συνιστά μια παραγωγική μονάδα με ιδιαίτερη νομική

και οικονομική υπόσταση και ξεχωριστές λειτουργίες, με τον

διοικούντα αυτήν ή τους ιδιοκτήτες της. Παραγνωρίζεται το

γεγονός ότι οι αρχές που διέπουν την λειτουργία μιας επιχεί­

ρησης σαν παραγωγικής μονάδας, είναι κάτι ανεξάρτητο πολι-

τικώνκαι κοινωνικών συστημάτων, αφού κατά βάση αφορούν στην

αποδοτική χρησιμοποίηση και αξιοποίηση οικονομικών πόρων,

που δεν είναιάφθονοι ιγια την παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών

που έχει ανάγκη η κοινωνία.

Αποτέλεσμα της παραγωωρισεως της βασικής αυτής αρχής είναι

πολλά μέτρα οικονομικής πολιτικής και πολλές κρατικές παρεμ­

βάσεις, να αποφασίζονται και να λαμβάνονται κάτω από το πρί­

σμα προκαταλήψεων. Το θέμα είναι χωρίς αμφιβολία πολύπλοκο

και μια λεπτομερέστερη ανάλυση του ξεφεύγει από τον σκοπό

του άρθρου αυτού. Η μόνη ουσιαστική διάφορά, από αποψεως πο­

λιτικοκοινωνικών συστήματος, συνίσταται στις συνθήκες κάτω

από τις οποίες καλείται να λειτουργήσει η επιχείρηση σαν παρα-

γωγικήμονάδα.

40

Δηλαδή μέχρι ποιου βαθμού θα πρέπει να οφείλει τη δημιουργία

της στην ιδιωτική ή την κρατική πρωτοβουλία. Και μέχρι ποιου

βαθμού θα λειτουργεί στα πλβισια των απρόσωπων δυνάμεων της αγο—

ράς , η θα κατευθύνεται από ένα συγκεντρωτικό κρατικό προγραμ­

ματισμό. Η εάν τέλος, θα λειτουργεί σε ένα περιβάλλον που εί­

ναι μέγμα κανόνων ελεύθερης αγοράς και κρατικών παρεμβατικών

ρυθμίσεων, δηλαδή καθεστά>ς " μικτής οικονομίας ".

Οι προκαταλήψεις εως προς το θέμα αυτό γίνονται καθημερινά

εμφανείς σε μέτρα κυβερνητικής πολιτικής, σε δηλώσεις κυβερνη­

τικών παραγόντων αρμοδίων για την διαμόρφωση της οικονομικής

πολιτικής, σε ορθογραφία του ημερήσιου ή περιοδικού Τύπου κοκ.

-Ι ίναι άλλωστε γνωστές οι κατηγορίες που συχνά διατυπώνονται,

ακόμη και επίσημα, για δανειοδοτήσεις που χρησιμοποιούνται από

τους επιχειρηματίες για ιδιοτελείς ατομικούς σκοπούς, ή για

εξαγωγή τους στο εξωτερικό, για υπερβολικά κέρδη σε βάρος του

κοινωνικού συνόλου, για άσκηση μονοπωλιακής εκμεταλεύσβως κ.ο.κ.

Οπως επίσης είναι εμφανείς σε μέιτρα φορολογήσεως των επιχειρή­

σεων ασκήσεωις εργατικής καικοινωνικής πολιτικής, εισοδηματικής

πολιτικής, ελέγχου τιμών των προϊόντων, ελέγχου των κερδών,

πολίτικης επιτοκίων, επιβολής λεπτομερών διοικητικών ελέγχων

στη διαδικασία δημιουργίας των επιχειρήσεων, της χρηματοδοτή-

σεώς τους, της διακινήσεώς του παραγόμενου προϊόντος τους, της

εξαγωγής του,της χρησιμοποιήσεως των υπηρεσιών των συντελεστών

ό-ως είναι το εργατικό δυναμικό, ο κεφαλαιουχικός εξοπλισμός

το χρηματικό κεφάλαιο οι πρώτες ύλες K.o.k.

Σε όλες αυτές τις λεπτομερείς παρεμβάσεις της δημοσίας

διοικήσεως που πάντοτε γίνονται στο όνομα του " κοινωνικού

συμφέροντος " της"κοινωνικής δικαιοσύνης "ή της " προωθήσεως

'ii

της αναπτυζεως " παραγνωτίζεται τελείως ή σε πολύ μεγάλο βαθμό

το γεγονός που προαναφρθηκε ότι δηλαδή η επιχείρηση ανεξάρτητα

από είδος δραστηριότητας συνιστά ιδιαίτερη οικονομική οντότη­

τα, που χρησιμοποιεί οικονομικούς πόρους - χρηματικούς υλι­

κούς κ<τ ι ανθρώπινους - για την παραγωγή προϊόντων ( ή υπη­

ρεσιών ) για τα οποία υπάρχει ζήτηση. Παραγνωρίζεται επομένως

το γεγονός ότι η τιμή ενός προϊόντος ρε συγκεκριμένο χρόνον

δεν μπορεί παρά να είναι αποτέλεσμα και συνάρτηση του κόστους

των συντελεστών που χρησιμοποιούνται και στους οποίους φυσικά

περιλαμβάνονται και τα ιδιόκλητα κεφάλη,α, η αμοιβή των οποίων

αναγκαστικά περιλαμβάνεται στο κόστος των παραγωγικών εισροών

που χρησιμοποιεί η επιχείρηση. Η ύπαρξη τυχόν κερδοσκοπικών

τάσεων αποτελεί την εξαίρεση, είναι αποτέλεσμα ειδικών κερδο­

σκοπικών συνθηκών και συνήθως δεν εμφανίζεται στο επίπεδο

της παραγωγής. Η αμοιβή εξάλλου του επιχειρηματικού κεφαλαίου

πρέπει να αντιστοιχεί περίπου ( όιιως συμβαίνει και με τις

ανθρώπινες υπηρεσίες ) στο " κόστος εναλλακτικής χρήσεως ",

Δηλαδή, στην αμοιβή που θα απολάμβανε ο ιδιοκτήτης αν χρη­

σιμοποιούσε το κεφάλαιό του ( ή τηνεφ, γασία του ) σε μια

άλλη επιχείρηση της αυτής ή της άλλης παραγωγικής δραστηριό­

τητας . Η μόνη διαφορά, προκειμένου περί αμοιβής του ιδίου

κεφαλαίου είναι ότι δεν είναι συμβατική, δηλαδή ορισμένη και

υποχρεωτική όπως συμβαίνει με το δανειακό, αλλά είναι " κα­

τάλοιπο " του αποτελέσματος της δραστηριότητας και επομένως

περικλείει πολύ σοβαρότερο κίνδυνο απώλειας από μελλοντικό

αντίξοα γεγονότα. Οι μελλοντικοί αυτοί κίνδυνοι ως προς το

αποτέλεσμα υπάρχουν ανεξάρτητα απο του ποιός είναι ο ιδιοκτή­

της εσν δηλαδή είναι ιδιώτης ή το κράτος. 0 θεσμός της ίδιο-

42

κτησιας δεν αλλάζει την ουσία της παραγωγικής διαδικασίας

και την έννοια της επιχειρήσεως σαν παραγωγικής μονάδας.

Εκείνο που αλλάζει είναι τα κριτήρια λειτουργίας της και

το ποιος φέρει το κερδοφόρο ή ζημιογόνο ανάλογα με την έκ­

βαση, αποτέλεσμα, ό"ως επίσης ο βαθμός αποδοτικότητας της

διοικήσεως της.

ϋι απλές αυτές οικονομικές αρχές, φαίνεται να παραγνωρί­

ζονται στον τόπο μας, ακόμη και σε κυβερνητικά επίπεδα πράγμα

που δεν θα έπρεπε. Το αποτέλεσμα βεβαίως είναι η δημιουργία

εσφαλμένων εντυπώσεων και ρποκαταλήψεων και η λήψη μέτρων

πολιτικής που είναι επιβλαβή για τη λειτουργία των επιχειρή­

σεων και συνεπώς και τηςοικονομιας.

II κυβερνητική κοινωνική πολιτική π.χ. προσπαθεί να αντιμε­

τωπίσει το πρόβλημα της ανεργίας δια της απαγορεύσεως των επι­

χειρήσεων να προβαίνουν σε απολύσεις προσωπικού ανάλογα με τις

ανάγκες τους όπως οι ανάγκεςαυτές διαμορφώνονται από τις συνθή­

κες στην ζήτηση για τα προϊόντα τους. ^ δημοσιονομική πολιτι­

κή προσπαθεί να αντλήσει έσοδα φορολογώντας υπερβολικά

το παρακρατούμενα κέρδη, παραγνωρίζοντας ότι με τον τρόπο αυτό

μειώνει το μέγεθος της εσωτερικής αποταμιεύσεως των επιχειρήσεων

σε βάρος της ικανότητάς του να χρηματοδοτήσουν νέες επενδύσεις

και να δημιουργήσουν νέες ευκαιρίες απασχολήσεως , που αποτελεί

βασική επίσης επιδίωξη της ίδιας της κυβερνητικής πολιτικής.

Ή ακόμη λαμβάνονται μέτρα ανακατανομής του εθνικού προϊόντος

( εισοδηματική ) πολιτική σε βάρος των επιχειρήσεων και όχι,

όπως θα έπρεπε σε βάτος των φυσικών προσώπων που συνιστούν τις

διάφορες εισοδηματικές κοινωνικές τάζεις.

0 επιβαλλόμενος τρόπος υπολογισμού της αποσβέσεως του ανα­

λισκόμενου στην παραγιωγή κεφαλαιουχικού εξοπλισμού, που καταλη—

43

γ ε ι ιόιως σε τ,εΓιόδους έντονου πληθωρισμού, στην υπερβολική

Φορολόγηση των κερδών και του παραγοίγικού κεφαλαίου, συνιστά

ενα άλλο χτυπητά παράδειγμα αντιφάσεωντης πολιτικής, με απο-

τίλεομα τη βαθμιαία υπερχρέωση των επιχειρήσεων. Μια τέτοια

πο'. ιτική αντιπροσωπεύει στην ουσία επιδότηση του καταναλωτου

σε βάρος των επιχειρήσεων και επομένως, κατ'επέκταση και σε

τελική συάλυση, σε βάρος του ιδού του καταναλωτή.

Ιίαράδειγμα τέτοιων α ντκράσεων στους σκοπούς που εηιδικώ-

κονται στα μέτρα οικ ινομικής πολιτικής που εφαρμόζονται, είναι

πάρα πολλά. Τα λίγα όμως που αναφέρθηκαν είναι αρκετά για να

δείξουν το μέγεθος των ασυνεπειών που υπάρχουν στην διαμόρφωση

και εφαρμογή της οικονομικής και κοινωνικής μας πολιτικής,

ιδίιος όσοναρορά την βιομηχανία. Μια πολιτική που ενώ από το

ένα μέρος θετει σαν βασική της επιδίωξη τη βιομηχανική και

οικονοιιικη ανάπτυξη, από το άλλο η ίδια δημιουργεί εμπόδια και

προβλΐ)ΐιατα στις παραγωγικές μονάδες που είναι οι φορείς της

αναπτύξεως αυτής.

Κ-απως μηριά αυτή η εισαγωγή υπήρξε αναγκαία προκειμένου να

κατανοηθει η ουσία του προβλήματος που αποτελεί το κύριο αντι­

κείμενο του άρθρου αυτού και που αφορά τις " προβληματικές

ε 7t ι χ ε ι ρ ήσ ε ι ς ".

υ δρόμος αυτός, που τελευταία χρησιμοποιείται ευρύτατα, είναι

κάπως ασφαλής )ΐαι συγκεχυμένος, όεν αναφέρεται μόνο στις επι­

χειρήσεις των οποίων η επιβίωση έχει καταστεί " προβληματι­

κή " υπό την έννοια ότι τα προϊόντα τους έχουν παυσει να έχουν

ζήτηση στην αγορά, ή λόγω )ΐακής διοικησεως και απαξιώοεως φυσι-

Πλ'πε Μαυτεμπορική VJB7 σελ 17 : Κ Παπαναγιώτου "Νέες θεσμικές ρυθμίσεις στον ιδιωτικό τομέα για τον περιορισμό της ανεργειας .

κής ή τεχνολογικής τουκεφαλαιοχικού τους εξοπλισμού, έχουν

καταστεί ανίκανες να σντιμετα·πισουν τον ανταγα'νισμό στην διά­

θεση των προϊόντων τους. 0 όρος κατέληξε να αναφέρεται συνήθως

στις " υπερχρεωμένες επιχειρήσεις " δηλαδή σε εκείνες των οποίων

το πρόβλημα συνίσταται στην έλλειψη ρευστότητας για την αντι­

μετώπιση των ληξιπροθέσμων υποχρεώσεων τους και διαθεσίμων κε­

φαλαίων εργασίας για την ιδεξαγωγή της παραγωγικής τους δια­

δικασίας.

Είναι με την δεύτερη αυτή έννοια που το πρόβλημα έχει πάρει

σοβαρές διαστάσεις και για το οποίο η ακολουθούμενη πολιτική

είναι κατά βάση υπεύθυνη, χωρίς αυτό βέβαια να σημαίνει ότι δεν

είναι δυνατόν να υπ- ρχουν σφάλματα και εκ μέρους των διοικήσεων

ορισμένο.'ν επιχειρήσεων, ή να υπήρξε τυχόν καταχρηστική χρησι­

μοποίηση πιστώσεων από μέρους ορισμένων επιχειρηματιών. Αν

)ΐαι για το τελευταίο αυτό, την ευθύνη θα πρέπει στην ουσία να

φέρει σε τελική ανάλυση, η κυβερνητική πολιτική, αφού το μέγιστο

μέρος του τραπεζικού συστήματος, το οποίο έχει την ευθύνη για

την κατανομή, τον έλεγχο και την παρακολούθηση της ορθής χρη-

σιμοποιήσεως των χορηγουμένων δανείων, βρίσκεται κάτω από τον

απόλυτο έλεγχο της εκάοτοτε κυβερνήσεως,η οποία ως γνωστόν διο­

ρίζει τις διοικήσεις των βασικών τραπεζικών ιδρυμάτων της χώρας.

Είναι επομένως αδικαιολόγητο να απευθύνονται μομφές και κατη­

γορίες κατά των επιχειρηματιών ( που είναι επόμενο σε μια ελεύ­

θερη οικονομία να επιδιώκουν το συμφέρον τους όπως το νομίζουν) .

για σφάλματα τα οτοία, στην ουσία και σε μεγάλο βαθμό, ανάγονται

στην μη ομαλή λειτουργία του ελεγχόμενου από το κράτος τραπεζικόυ

συστήματος.Είναι κοινώς γνωστό ότι σε χώρες μη πλήρως ανεπτυγμένες όπως

η Ελλάδα όπου δεν υπάρχει στην οοοία ανεπτυγμένη χρηματιρτηριακή

αγορά δύο είναι Γααικά οι κηγές χρηματοδοτήαεως της λειτου-'Ν

ργι'ας τωνεπιχειρήσεων.

α) Η εσατεριπη αιιοτσμιευση τους, δηλαδή τα ηρο ααοσβέσεωνκέρδη

και μετά την πλί)ρωμή του φόρου εισοδήματος και τυχόν διαμενο-

μένα'ν κερδών, και

Ρ) το τρα7οεζΐΜ0 συστΐ)μα. ινεηώς είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον

να δει κανείς ποια υκήρξε η εξέλιξη ως ηρος τις δύο αυτές

πηγές χρημπτοδοτήσεως, τΐ)ς παραγωγικής διαδικασίας των βιομη­

χανικών επιχειρήσεων της χώρας.

II εσωτερική αιιοταμίευση των επιχειρήσεων. Τα διαθέσιμα

επί του θέμαιος αυτού στοιχεία, που αφορούν το σύνολο των

βιομηχανικώνμονάδων μορφής ανωνύμου εταιρείας ( Α.Ε ) και

εταιρίας περιορισμε'νης ευθύνης ( ΕΙΙΚ ) οι οποίες παράγουν το

80% σχεδόν του βιομηχανικού προϊόντος της χώρας, δείχνουν τις

συνέπειες πο > έχουν δημιουργήθεί από την πολιτική που ακο­

λουθήθηκε και δυστυχώις εξακολουθεί να ακολουθείται, σχετικά

με το θέμα α υιό^

H σε κέρδη αποδοτΐ)ΐότιιτα του αιασχολούμενου κεφαλαίου στις

Ριομτ)χα\>ικές αυτές επιχειρήσεις , που αποτελεί γι'αυτές,

ό-ως σημειώθηκε, την εσωτετική πηγή ρευστών κεφαλαίων, μειώ­

θηκε κατακήρυφα. H απόδοση π.χ. σε προ απο σβέσεων και προ

φόρου ε ισοδήματος κέρδη, στο σύνολο των απασχολούμενων κεφα­

λαίων, μειώ'θηκε μεταξύ 1974 και 1981 κατά 45%* 2ε ποσοστό

κέρδους η αποδοτικότητα προ αποσβέσεων και φόρων από ένα μέσο

προ 7.?% της -εριόδου 1970-74 μειώθηκε στο 4|3% το 1981*

Αντίστοιχη φυσικά εμφανίζεται και η εξελιξη ®την αποδοτικότη-

τα του ιδίου ( επιχειρηματικού ) κεφαλαίου, η οποία από ένα

μέσο όρο, σε προ φόρου κέρδη, 14,3% της περιόδου 1970-74

Βλέπε Ναυτεμπορική 1987 σελ 17 : Κ Παπαναγιώτου "Νέες θεσμικές ρυθμίσεις στον ιδιωτικό τομέα για τον περιορισμό της ανεργείας".

46

47μειώθηκε σε 5,4% το 1981.

Αποτέλεσμα της σοβαρής αυτής κάμψεως των κερδών υπήρξε

η αντίστοιχη κάθετη πτώση στο μέγεθος των εσωτερικών " χρη­

ματικών ροών " των επιχειρήσεων, με άμεση συνέπεια την αδυ­

ναμία σντιμειωπισεως των ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεών τους και

της χρηματοδοτήσεως νέων επενδύσεων. Αυτό φαίνεται και από

την δυσμενή εξέλιξη που δημιουργήθηκε στην σχέση μεταξύ βρα­

χυχρονίων υποχρεώσεων και κεφαλαίου εργασίας, δηλαδή στις

συνθήκες ρευστότητας των επιχειρήσεων, χράγμα που δυσχεραίνει

περαιτέρω την έξωθεν πιστοληπτική τους ικανότητα. Η χειροτέ­

ρευση στις συνθήκες ρευστότητας γίνεται εμφανέστερη από την

σχέση του ιδίου κεφαλαίου κινήσεως προς βfαχυπρόθεσμες υπο­

χρεώσεις ή οποία από ένα μέσο όρο 26,6% το 1970 έπεσε στο

9,1% το 1981.

Η σοβαρή αυτή χειροτέρευση στην κεφαλαιουχική διάρθρωση

των επιχειρήσεων υπήρξε το αμέσο επίσης αποτέλεσμα της διαβρώ-

σεως των κεφαλαίων τους από τον πληθωρισμό. Και αυτό λόγω

αδυναμίας να επιρριψουν τις πληθωριστικές αυξήσεις κόστους

παραγωγής μειωμένης ροής εσωτερικών χρηματικών κεφαλαίων

πράγμα που οδηγεί στην διόγκωση των βραχρπρόθεσμων δανεια­

κών υποχρεώσεων σαν συνέπεια αδυναμίας εξοφλησεως των ληξι­

προθέσμων οφειλών και της συσσωρεύσεως τόκων. Το τελευταίο

αυτό αποδεικνύετσι και από το γεγονός ότι η σχέση βραχυχρο­

νίων υποχρεωηεων των επιχειρήσεων αυτωβ προς τις μακροχρόνιες

υποχρεώσεις τους αυξήθηκε σημαντικά ήτοι: από 158?ό που ήταν

το 1970 έφθασε σε 262% το 1981 και ασφαλώς θα είναι ακόμη

μεγαλύτερη το 1982.

Μια άλλη, ιδιαίτερα δυσμενής επίπτωση στο θέμα αυτό προ­

ήλθε από τη σοβαρή και απότομη αύξηση των επιτοκίων , δε συν­

48δυασμό με ττ|ν ανωτερωδημιουργούμενη υπερχρεώση σε βραχυπρό-

Πεσμες υιιοχρεώσ ις. Λυτό γίνεται, εμφανές από την κατακόρυφη

άνοδο των χρηματοδοτικών εζόδων των επιχειρήσεων , τα οποία

από 17-19/0 του συνόλου των γενικών (λειτουργικών) εζόδων που

ήταν κατά μέσο όρο στην περίοδο 1970-73 και 12,5-15?ί των μικ­

τών κερδών ανήλΛαν το 1981 σε 2 8 , και 26,3% αντιστοίχως,

δηλαδή δημιουργήθηκε μια αύξηση 6ϋ% σε σχέση με το σύνολο

των γενικών εξόφων και 90,6% ως προς τα μικτά κέρδη. Αυτό

γίνεται ακόμη εμφανέστερο και από το γεγονός ότι ενώ το 1970

τη χρηματοοικονομικά έξοδα των επιχειρήσεων αντιπροσώπευαν το

36,6?ό των προκαταβολής τόκων κερδών το 1981 ανήλθαν στο 82,5%

παρόλον ότι η αποδοση του συνόλου των απασχολούμενων κε­

φαλαίων , σε κέρδη προ καταβολής τόκων,δενμετεβλήθηκε ( 7,1%

το 1970 και 7,0$ί το 1981 ).

Η προαναφερΟε ίσα αδυναμία αντιμετώιτίσεως των ληξιπρύθε-

ομο-'ν υποχρεώσεων και η προκλη^εισα συσσώρευση οφειλών εκ τό­

κων υπερημερίας, προκαλεσε βντονότερη αύξηση των προς τρά­

πεζας υποχρεο'οεων σε σχέση με τον ρυθμό αυξήσςων τουκυκλο-

φοριακού τους κεφαλαίου, Αυτό υπήρξε το άμεσο αποτέλεσμα του

υψηλού κόστους δανειακού κεφαλαίου, της επανειλημμένης πρόσθε­

της εκτάκτου φορολογήσεων των επιχειρήσεων, ιδίως για πλα­

σματική υπεραξία των παγίων στοιχείων τους, της τιμολογήσεως

των απόθεμά ιων τους σε τιμή κόστους και όχι αντικαταστάσεως

όπως είναι το οικονομικως ορθό, και του υπολογισμού των απο­

σβέσεων στο κόστος κτήσεως των παργίων στοιχείων. Και αυτά

οε περίοδο έντονου πληθωρισμού και για χάρη της χρηματοδο-

τήσεως των δηπσναιν του δτιμοσίου τομέα. Το αποτέλεσμα της

πολιτικής αυτής ήταν το σύνολο του τραπεζικού χρέους των βιο­μηχανικών επιχειρήσεων από 24,3% του Ακαθαρίστου Εγχωρίου Προϊόντος που ήταν το 1970 να αυξηθεί σε 39,5% το 1980. Δηλαδή να αυξηθεί κατά 62,5%.

49AMzu'nmAi: διέξοδο

θα ήταν ίσι/τ ιιοινοτυηΐ" αν λέγαμε ότι ζούμε σ'ένα διαρκώς

εξελισσόμενο κόσμο, οι δΐαφοροκοιμσεις του οποίου, συνεχώς επι

ταχυνό|ΐΓνες και συχνά μάλιστα κατά τρόπο απρόβλεπτο, οδηγουν

σε μια αδιά)ΐοιπι αναΟειόρηση των ιδεών και των είραρμογώ» που

απορρέουν ait'αυτός. Οι μεταβολές αυτές έχουν πάρει πλέον τέτοια

έκταση, ο'σιε πολλές ιρορές , εκ-Ορονιζουν απόψεις και ρόλους

Tti’v oicoiiijv ττ|ν προιοκαΟεδρια κανείς δεν ΰα τολμούσε ν'αμφι-

σβητήσ«-ι μέχρι Π''ρα.

Λπό τις γενικότερες αυτές εξελίξεις δεν θα ήταν , βέβαΐα,

δυνατό να εξαιρεθεί ο οικονομικός χώρος* Ιΐραγματι ι υπό την

επίδραση- .ίσων ουιονομικών και κοινωνικών ιπ ραγόντων

σημειώ'^ηκαν θεαματικές μεταβολές π->υ είχαν αποτέλεσμα, μεταξύ

των κολλιΓιν άλλι.'ν, τη ριζική αλλαγή των απόψεων, γύρω από την

οργάνι.'οη τη· 1rαρ.Ύ'"γικt|ς διαδικασίας. Οι ανακατατάξεις μάλι­

στα αυτός οδήγησαν μετά από μια περίοδο σχετικής υποβάθμίσης,

στην αναθεΐι'ρηση και εκ νέου προβολή της - οπωσδήποτε ριζικά

ανανεικμένης - λειτουργία της παραγωγής όπως εξάλλου πιστοποιεί

ο καιαιγίομός ci>"/ νέ(πν συνθημάτων για παραγωγΐ)ΐότητα, βελτίωση

κοιότητας irpoiox'C'.'v, καινοτομίες, τεχνολογικές αναδιαρθρώσεις*

ΙΙροκειμενοιι λοιπόν νά· εντοπίσουμε και ηεριγράψουμε τις αλ-

'αγές τ

γ'ίς, ·εΓέ'ι.'·)] τ κ λειτο'ΐργίας αυτής όπως διαμορφώθηκε στην πορεία

Ki'v '■irXEuca i.t'v ."ίεκαετi'i‘'v. Ευνοητο είναι ότι μια τέτοια περι­

γραφή και ανάλυση συνδέειαι, άμεσα με τις γενικότερες συνθήκες

που κΐ'ριαρνησαν στην ανάπτυξη τηςβιομηχανίας όπως αυτή υλο-

ε”Γαίι.'\' ε των που αφορούν τη λειτουργία παραγω-, . * * -σκόπιμο να κάνουμε )ΐατ ερχας μιαν αναδρομή στην

Βλέπε περιοδικό INFORMATION σελ 113 : Λ Τσαοΰλα "Βιομηχανία, αναζητώντας

διέξοδο".

ϋύ

ποιήθηκε κατά κύριο λόγο, στις Ηνωμένες Πολιτείες και τις

χώρες της Δ. ϋΐυρώπης.

Πράγματι και για μισό αιώνα περίπου με αφετηρία το 1910

η βιομηχανική παραγωγή χαρακτηρίζεται από το κυρίαρχο βάρος

της παραγωγής. Με άλλα λόγια η βιομηχανική στρατηγική έχει

σαν κύριο στόχο τη μαζική παραγωγή προϊόντων απόυ διαφορο­

ποιούνται ελάχιστα μεταξύ τους, και προσφέρονται σε αγορές

ενιαίου χαρακτήρα όπου, επιπλέον, η προσφορά υπολείπεται

της ζήτησης. Καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση τηςπβλιτική «υ-

τής παίζουν προφανώς οι κυρίαρχες οικονομικές βαι κοινωνικές

συνθήκες, χωρίς βέβαια να ξεχάσουμε τις τεχνολογικές καιΌ

νοτομίες και εφαρμογές τους. Η όλη αυτή κατάσταση περιγράφε-

ται κατά τον πληρέστερο τρόπο από την παρακολούθηση της πο­

ρείας ορισμένων προϊόντων που έγιναν διάσημα, ακριβώς της

επιτυχίας που συνάντησαν αλλά και του μεγάλου χρόνου ξώής

των. Βνα τέτοιο προϊόν υπήρξε για τις ΗΠΑ το αυτοκίνητο

Φορντ μοντέλλο Τ το οποίο κυριάρχησβ για πολλά χρόνια στην

αγορά αυτοκινήτων. Κύριο χαρακτηριστικό του, η χαμηλή τιμή

που κυμαίνονταν στο μισό περίπου της τιμής των ανωαγωνιατών

του. Ενα τέτοιο επίτευγμα εγινε δυνατό να υλοποιηθεί αφού

προηγουμένως κη κατάσκευάστρια εταιρία εκσυγχρόνισε τις εγ­

καταστάσεις της αύξησε την παραγωγικότητά της ( εισαγωγή της

αλυσίδας παραγωγής ) εξασφάλισε τις πρώτες ύλες, συμπίεσε

το κόστος μεταφοράς, ελεγξε σε σημαντικό βαθμό τβ σύστημα

διανομής. Είναι βέβαια προφανές ότι οι επιδόσεις αυτές, ανά­

λογες των οποίων συναντάμε και στις ευρωπαϊκές χώρες, δεν εί9

ναι ανεξάρτητες των όσων προηγήθηκαν στο βιομηχανικό χώρο

ούτε των κοινωνικών συνθηκών της εποχής τους. Έτσι η τυ­

ποποίηση των προϊόντων που οπωσδήποτε περιόρισε τη διάφορο-

3l

ποίησή τους, διευκόλυνε τις οικονομίες κλίμακος ενώ η δυνα­

τότητα ανταλλαγής των ενδιάμεσων προϊόντων επέτρεψε την εξει9

δίκευση, την παραγωγή κατά μεγάλες ποσότητες όπως και τη ρύθ­

μιση της ορής παραγωγής με τη βοήθεια των αποθεμάτων. Από

την άλλη μεριά, η κυριαρχία των ιδεών του Ταίηλορ, που

προβλέπει το σαφή διαχωρισμό της εκτέλεσης από τον προγραμ­

ματισμό και τον έλεγχο όπως επίσης και την ( ακραία ) εξει -

δίκευση , συνέτειναν αποφασιστικά στη δημιουργία ενός συνα­

φούς προτύπου βιομηχανικής πολιτικής. Παράλληλα η υπερπροσ-

φορά εργατικού δυναμικού αλλά και η κοινωνικήπροέλευση του

δυναμικού αυτού, επιτρέπει την αποδοχή των παραπάνω συνθηκών

χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα αμφισβήτησής των.

Με άλλα λόγια η ύπαρξη ενός περιβάλλοντος σταθερότητας,

τόσο ως προς το σχεδιαζόμενο όγκο της παραγωγής όσο και ως π

προς το είδος των παραγομένων αγαθών, επιτρέπει μια σταθερά

ανοδική πορεία που χαρακτηρίζεται από την αναζήτηση του

άριστου επιπέδου των επί μέρους τμημάτων της παραγωγής, της

κατανομής πόρων, των γραμμών παραγωγής, των αποθεμάτων.

Ομως η αγορά υπό τη συνδυασμένη πίεση διαφόρων οικονο­

μικών, κοινωνικών και πολιτιστικών παραγόντων αρχίζει σιγά-

σιγά να διαφοροποιείται αποβάλλοντας,κατά κύριο λόγο, τον

προηγούμενο ενοίό χαρακτήρα της. 0 παραγωγός - και εν προ-

κειμένω αυτοί που έγκαιρα αντιλήφθηκαν τις επερχόμενες δια­

φοροποιήσεις - οφείλει να ικανοποιεί απαιτήσεις ανάλογες με

την κοινωνική θέση, το εισόδημα κ.α. με άλλα λόγια δεν φτάνει

πια να παράγει κανείς για να πουλήσει αλλά τώρα, άλέον,

χρειάζεται να μπορεί κανείς να πουλήσει για να παράγει.

Η ιστορικής σημασίας αυτή αλλαγή που χρονολογείται για τις

μεν ΗΠΑ στις αρχές της δεκαετίας του '30 για τη δε Ευριίπη

γύρω στο '60 και είχε σαν αποτέλεσμα, προοδευτικά, την πλήρη

V I

μετατόπιση του κυριάρχου ρόλου στην επιχείρηση αφβΰ τώρα

είναι η αγορά που προστάζει ενώ ο παραγωγός οφείλει να

συμμορφωθεί στις απαιτήσεις αυτές, αν δεν θέλει να εκτο­

πιστεί σπ'αυτή.

Η ανάληψη όμως του αρχηγικού ρόλου από τη λειτουργία

του MARKETING σε βάρος της λειτουργίας της παραγωγής, ανα­

κατανομή που συχνά δημιούργησε προστριβές και ρήξεις στο

εσωτερικό των επιχειρήσεων, σημανε μια σειρά από αλλαγές

στο χώρο της βιομηχανικής στρατηγικής αφού τώρα η έντονα πρβ-

σωποποιμένη ζήτηση απαιτεί να προωθούνται πολλαπλώς διαφο­

ροποιημένα αγαθά με μικρότερη διάρκεια ζωής, που πάνω απ'

όλα ιιιακοποιούν καταναλωτικές απαιτήσεις όχι μακροπρόθεσμα

σταθερές, μεταφορά όμως μέσω της λειτουργίας του ΜΑ£ΚΕ-

TING στο χώρο της παραγωγής των νέων αυτών όρων, σήμανε

την ουσιαστική προοδευτική αναίρεση όλων των αρχών που κα-

τεύθυναν στο προηγούμενο στάδιο τη λειτουργία της παραγωγής

καθώς η ποικιλία των αγαθών μειώνει τις οικονομίες κλίμα­

κας ενώ η συχνή ανανέωση των ίδιων αυτών αγαθών αχρηστεύει

τα ειδικευμένα μέσα παραγωγής. Παράλληλα ο παραγωγός θα

πρέπει να λάβει σοβαρά υποφη του το κοινωνικό περιβάλλον

που εξελίσεται ραγδαία και που αποδέχεται όλο και δυσκολότε­

ρα την ακραία τυποποίηση της εργασίας, την ανιαρή επανά­

ληψη των ίδιων προσπαθειών κ.λ.π. με άμεση συνέπεια την

πτώση της παραγωγικότητας, την έλλειψη επίδειξης ουσιαστι­

κού ενδιαφέροντος , τη δημιουργία προσφόρου κλίματος, για

απεργίες, κινητοποιήσεις κ.λ.π. Ακόμα χειρότερα: η επίλυση

των προβλημάτων αυτών, μέσα από τη σύλληψη και εφαρμογή

μιας συνολικής στρατηγικής με στόχους αλλά και περιοριστι­

κές συνθήκες την ποικιλία την ασυνέχεια και την ευκαμψία,

υποθηκεύεται από την επί δεκαετίες κυριαρχία των αρχών

ύ ά

της " επιστηριονικής οργάνωσης της epyασCας " γεγονός που

οπωσδήποτε δε διευκόλυνε την όλη υπόθεση.

Το πρόβλημα δεν ήταν καινούργιο. Χαρακτηριστικό μάλιστα,

σε μια άλλη εποχή, άο ε ί χ ε συνοψεισει ένας διάσημος στρατη­

γός και πολιτικό λέγοντας ότι " οι στρατηγοί σκέπτονται ν«

κάνουν τον επόμενο πόλεμο, με τα μέσα του προηγούμενου ",

Στην περίπτωση όμως που μας απασχολεί, η όξυνση του έθνους

ανταγωνισμού, σε συνδυασμό με την ενεργειακή κρίση έκαναν

ακόμα πιο επιτακτική σην αναζήτηση μιας νέας στρατηγικής,

στρατηγική εξάλλου που σε μια άλλη χώρα, τηνΙαπωνία είχε «ρ-

χείσει σιγά - σιγά να παίρνει συγκεκριμένη μορφή, με κάτι

παραπάνω από θεαματικά αποτελέσματα. Βέβαια, οι ιστορικές,

οικονομικές, και κοινωνικές συνθήκες που κυριάρχησαν και συγ­

χρόνως κατεύθυναν τη μεταπολεμική πορεία της χώρας αυτής

ήταν και είναι τελείως διαφορετικές από τις αντίστοιχες των

δυτικών χωρών, γεγονός που απέκλεισε τημηχανική μεταφορά των

νέων μεθόδων οργάνωσης και εργασίας, χωρίς αυτό, παράλληλα,

να μειώνει την αξία του παραδείγματος.

Ομως στην ίδια περίπουεποχή που τίθενται επιχακτικά όλα

αυτά τα προβλήματα, δηλαδή στα μισά της προηγούμενης δεκαε­

τίας, μια σειρά από θεωρητικές εργασίες που δημοσιεύθηκαν

στις Ηνωμένες Πολιτείες επεσήμοναν τις ρίζες της δυσλει­

τουργίας του κυρίαρχου βιομηχανικού προτύπου των δυτικών χω­

ρών, τροτείνοντας μια σειρά από λύσεις, προκειμένου ν'αρθεί

το αδιέξοδο και ν'αντιμετωπιστεί το μέλον σε νέες βάσεις,

Κατ'αρχάς λοιπόν διαπιστώνεται ότι μια μονάδα παραγωγής δεν

μπορεί να κάνει καλά τα πάντα. Μ'άλλα λόγια η προσπάθεια

για παραγωγή προϊόντων, προσαρμοσρένων στις απαιτήσεις της

αγοράς και συγχρόνως φθηνότερα, καλύτερα και πιο γρήγορα

Βλέπε περιοδικό INFORMATION σελ 113 : Λ Τσαούλα "Βιομηχανία, αναζητώντας διέξοδο".

j 4

από τους αντ<ιγωνιστές, με την υφιβτομένη τιαραγωγική διάρθρωση

δημιουργεί περισσότερα προβλήματα απ'ότι φιλοδοξεί να επιλύσει.

Για το λόγο αυτό απαιτείται η εστίαση των προσπαθειών των επί

μέρους μονάδων παραγωγής, γύρω από στόχους που συμβιβάζονται

μεταξύ τους, παράλληλα βέβαια με τη σύγκληση των προσπαθειών

για τη βελτίωση της συλλογικής απόδοσης της επιχείρησης. Συγ­

χρόνως επισημαίνεται ότι η προσπάθεια για συνεχή μείωση του

κόστους παραγωγής, μέσω των παραδοσιακών μεθόδων , συνέτεινε

αποφασιστικά στην εμφάνιση cx) βαρών φαι νομένωνακαμψίας δηλαδή

αδυναμίας προσαρμογής στις νέες απαιτήσεις της αγοράς.

Για τους λόγους λοιπόν αυτούς προτείνεται όπως η υπό επεξεργα9

σία νέα βιομηχανική στρατηγική επικεντρώνει τις προσπάθειές

της γύρω από την ικανοποίηση τριών στόχων: παραγωγικές διαδι­

κασίες, - νέες τεχνολογίες, προϊόντα, αγορά.

Η νέα όμως βιομηχανική αρατηγική πέρα από την αναβάθμιση

ρης λειτουργίας της παραγωγής ως και την επιχειρούρενη συσχέ-

τιση ανάμεσα στις παραγωγικές διαδικασίες και τα παραγόμενο

προϊόντα ή ακόμα και αυτάπουπρόκειται να παραχθούν (...)

επιχειρεί, μια ριζική τομή με το παρελθόν και ειδικότερα τις

κυρίαρχες απόψεις γύρω από τη διαίρεση και ειδίκευση της εργα­

σίας. Πράγματι , όπως είπαμε και στις προηγούμενες γραμμές,

για πολλές δεκαετίες, κυριάρχησαν στο χώρο της λειτουργίας

παραγωγής οι απόψεις των Σμιθ και Ταίηλορ γύρω απο τη σκοπι­

μότητα της διαίρεσης και εξειδίκευσης, γεγονός εξάλλου που

ήταν σε αρμονία με το οικονομικό και κοινωνικό περιβάλλον

της εποχής.Σήμερα όμως που κυριαρχεί ο βραχυπρόθεσμος σχεδιασμός

εξαιτίας των συχνών και απρόσμενων πάσης φύσεως αλλαγών και

που τα περισσότερα προϊόντα από αυταπου θα κυκλοφορήσουν είναι

άγνωστα δηλαδή όταν η επιχείρηση καλείται να λειτουργήσει σ'

5bένα περιβάλλον αβεβαιότητος , επιβάλλεται όπως είναι φυσικό

να υιοθετήσει και τις αντίστοιχες προσαρμογές και αλλαγές.

Στην προκειμένη λοιπόν περίπτωση αποδεικνύεται σαν απόλυτα

αναγκαία η εισαγωγή της συνολικής αντιμετώπισης των εργασιών,

σε αντίθεση με τη διαίρεση του παρελθόντος παράλληλα με την

πολυπραγμοσΰνη αντίθετα με την εζειδίκευση.

Πράγματι,τόσο οι εργάτες όσο και οι μηχανές,αντιμετωπιζόμενοι

σαν ένα ενιαίο σύνολο όταν επιδίδονται αε απόλυτα εζειδιχευ-

μένες εργασίες, που έχουν επιπλέον διαιρεθείοε πολύ μικρές

μονάδες, αδυνατούν να προσαρμοστούν εύκολα τουλάχιστον στις

αλλαγές, και νέες απαιτήσεις του περιβάλλοντος, ανεβάζοντας

έτσι σημαντικά το τελικό κόστος παραγωγής. Για ν'αντιμετωπι-

σθεί λοιπόν η αδυναμία αυτή χρειάζεται οι ( νέες ) μηχανές

να σχεδιαστούν κατά τέτοιο τρόπο ώστε να μπορούν ν'ανταπο-

κριθούν σε πολλούς τύπους προϊόντων, σε μεγάλο βαθμό άγνωστα

τη στιγμή της σχεδίασης. Επιπλέον οι εργαζόμενοι θα πρέπει να

μπορούν ν'ανταποκριθούν σε πολύμορφες απαιτήσεις και κατά συ­

νέπεια θα πρέπει να είναι ανάλογα προετοιμασμένοι.

Οσον αφορά τέλος στα προϊόντα, προωθείται η ιδέα ενός εν­

διάμεσου προϊόντος πολλαπλών )ρήαεων, έτσι ώστε ( το ενδιάμεσο

αυτό προϊόν ) να συμμετέχει σα μεταβλητή δράσεως στο γενικότερο

φχεδιασμό, πολλαπλασιάζοντας ττυτόχρονα τις συνολικές δυνατότητες.

• ίναι βέβαια σαφές απ'όσα εκτέθηκαν σχετικά με τη νέα

βιομηχανική στρατηγική, ότι κυρίαρχη ιδέα αποδεικνύεται η

συνολική αντιμετώπιση, της παραγωγικής διαδικασίας, του παρα-

γόμενου προϊόντος και της αγοράς στην οποία πρόκειται να διο-

χετευθεί. Εξάλλου η ιδέα της συνολικότητας έχει ήδη ενσωματωθεί

στην πολιτική που ακολουθούν ορισμένα εξαιρετικά προηγμένα

κράτη - βιομηχανικά - όπως η Ιαπωνία όπου α.χ. η ποιότητα των

παραγομίνων αγαθών θεωρείται σαν μια μεταβλητή που ορορά το

σύνολο των ι'δραστηριότητων μιας επιχείρησης και ύχι σαν υπόθε­

ση ενός επί μέρους τμήματος παραγωγής, αφού ευνόητο είναι ότι

ένα υψηλό επίπεδο ποιότητος εφηρεάζει ευνοϊκά τα συνολικά απο­

τελέσματα της επιχείρησης.

^α ήταν ουτοπικό να υποστηρίξουμε ότι η νέα βιομηχανική

στρατηγική, η οποία μάλιστα δεν έχει πλήρως ακόμη διαμορφωθεί,

έχει λύσεις σε όλα τι προβλήματα. -Είναι προφανές με τα όσα ανα­

πτύχθηκαν στις προηγούμενες γραμμές, ότι επιχειρήθηκε η περι­

γραφή μιας σειράς νέων απόψεων γύρω από τις διαδικασίες εκεί­

νες που θα μπορούσαν να προσαρμόσουν καλύτερα τις δυνατότητες

της βιομηχανίας στιςκαινούργιες απαιτήσεις ενός οικονομικού

και κοινωνικού περιβάλλοντος που βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη.

Ευνόητο είναι ότι η ικανότητα αvταπόκpιgης της επιχείρησης,

στις σημερινές - αλλά και στις αυριανές - προκλήσεις θα της επι­

τρέψει να συνεχίσει ν'ασκεί με επιτυχία τον οικονομικό και

κοινωνικό της ρόλο.

5b

Βλέπε περιοδικό INFORMATION σελ 113 : Λ Τοσούλα "Βιομηχανία, αναζητώντας διέξοδο".

5VΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΞΥΓΙΑΝΣΗΣ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ

Η οικονομική κρίση που συνεχίζεται ακόμη και σήμερα, επιβε­

βαίωσε την κρίση του, σχεδόν ομοιόμορφου σε ευρωπαϊκό επίπεδο,

πτωχευτικού δικαίου: Ενός δικαίου που αναλύεται σε μια καθο­

λική και συλλογική διαδικασία αναγκαστικής εκτέλεσης προσανα­

τολισμένη στη σύμμετρη δκανοποίρη των εγχειρογράφωνπιστωτών.

Τα κύρια φαινόμενα της οικονομικής κρίσης είναι η μηδενική αύ­

ξηση του εθνικού προϊόντος, η αποχή από τις παραγωγικές επε­

νδύσεις, ο πληθωρισμός, τι ελλείματα στο ισοζύγιο πληρωμών και

τέλος και κυρίως η ανεργία. Η επιλεκτικήλειτουργία που επι-

τελεί ο οικονομικός ανταγωνισμός σημαίνει πως η επιχείρηση, αν

δεν σνταποκρίνεται στις συνθήκες της σχετικής αγοράς, πρέπει

να κλείσει. Η μόνη, στα ιδεολογικά αυτά πλαίσια, κρατική μέ­

ριμνα συνίσταται σε μια κοινωνικοπολιτικά ουδέτερη διαδικασία

που στοχεύει στην ικανοποίηση των δανειστών από την ίδια την

επιχείρηση. ^ πτωχευτική νομοθεσία ήταν και είναι, παράλληλα

με την ικανοποίηση των πιστωτών, μια διαδικασία αποσύνθεσης

της επιχείρησης οπω5δήποτε και αν περατωθεί η σχετική διαδι­

κασία .

Η διάλυση μιας επιχείρησης θα είχε οικονομικό και κοινω­

νικό κόστος κυρίως εζαιτίας της ανεργίας που θα προκαλούσε.

Τα συμφέρονται που καλύπτει η επιχείρηση δεν είναι πλέον μόνο

εκείνα χωνδανειστών αλλά κυρί ως των εργαζομένων και μικρο-

μετόχων αποτελεί μορφή αποταμίευσης. Η ανάγκη επομένως εκδή­

λωσής νομοθετικού ενδιαφέροντος προς την κατεύθυνση της

διαφύλαξης αυτών των συμφερόντων είναι προφανής. Για τα ελ­

ληνικά δεδομένα το ζήτημα γίνεται οξύτερο αν ληφθεί υπόψη

ότι η αυτοχρηματοδότηση της επιχείρησης αποτελεί την εξαίρεση,

Πλέπτ Επιθεώριση Γμποραιού Δικαίου Τόμος ΛΒ & ΠεριοδικόΟΐΗονομΐ)ΐά Χρονυιά τ:00μβριος 84

Την κύρια πηγή άντλησης πιστώσεων κάθε μορφής αποτελούν για

την ελληνική επιχείρηση οι τράπεζες του δημοσίου τομέα.

•Εύλογα λοιπόν το νομοθετικό ζήτημα συνίσταται στην θέσ­

πιση ενός κανονιστικού πλαισίου για την εξυγίανση τέτοιων

επιχειρήσεων.

Η_νέα_ελλ]]νική_νο^ιοθεσία^γ£α τΐ]ν

Ο έλληνας νομοθέτης με το ν. 1386/83 ( ” Οργανισμός Οικο­

νομικής Ανασυγκρότησης Επιχειρήσεων " ) δημιούργησε ένα και­

νούργιο νομικό πλαίσιο για την αντιμετώπιση των προβληματι­

κών επιχειρήσεων. Οι βασικές κατευθύνσεις του νόμου, όπως

τουλάχιστον αποδίδονται με την εισηγητική έκθεση, είναι δύο.

Πρώτο η ελαχιστοποιηση του κοινωνικού κόστους με την έννοια

ότι η εξυγίανση δεν πρέπει να αποτελέσει ευκαιρία |ΐια μετα-

κυλίσει ο επιχειρηματίας το σχετικό κόστος στο κοινωνικό

σύνολο.

Δεύτερο, η διαδικασία εξυγίανσης πρέπει να εξασφαλίσει τις

αναγκαίες μεταβολές και προσαρμογές μέσα στην επιχείρηση

που θα εγγυωνται την αποκατάσταση και διατήρηση της βιωσι­

μότητας της. Ο νόμος υπερβαίνει με τις ρυθμίσεις του ακόμη

και ένα άλλο θεσμό του ελληνικού δικαίου που αφορμή της δη­

μιουργίας του υπήρξε επίσης η εξυγίανση των υπερχρεωμένων

επιχειρήσεων σε άλλες βέβαια εποχές και πολιτικές συγκυρίες.

Με το νόμο δημιουργείτσι οργανισμός του τύπου της ανώ­

νυμης εταιρίας οι μετοχές της οποίας ανήκουν στο δημόσιο.

Σκοπός του οργανισμού είναι κυρίως η αναληψη παρεμβατικών

δραστηριοτήτων προς την κατεύθυνση της εξυγίανσης των προ­

βληματικών επιχειρήσεων. Η δισδικασια_που_θεσπίζετο[ι_προ-___

Ιΐλεπε Επ ιυεώριση Εμπορικού Λικ αιο ύ Τόμος ΛΑ

ϋ9σδιορίζεται βασικά από την παρουσία του οργανισμού και την

αποφασιστική αρμοδιότητα του υπουργού εθνικής οικονομίας.

Οι ρυθμίσεις που εισάγονται μπορεί, συνολικά θεωρούμενες,

να χαρσκτηρισθούν ως μια διοικητική διαδικασία εξυγίανσης,

των επιχειρήσεων, χεραφειτημένη από τη δικαστική κηδεμονία

που χαρακτηρίζει την πτώχευση. Ο οργανισμός επικουρείται

από την Γραμματεία Οικονομικής Ανασυγκρότησης Επιχειρήσεων

που υπάγεται απευθείας στο ϊπουργείο Εθνικής Οικονομίας.

Η υπαγωγή της επιχείρησης στις ρυθμίσεις που προβλέπονται

από το νόμο αυτό γίνεται με απόφαση του Υπουργού -Εθνικής

Οικονομίας που εκδίδεται ύστερα από σχετική γνωμοδότηση της

γνωμοδοτικής επιτροπής. Η γνωμοδότηση αυτή στηρίζεται σε

ειδική έκθεση της γραμματείας αναφορικά με την οικονομική

κατάσταση της επιχείρησης και τιιν δυνατότητα εξυγίανσής της.

Η διαδικασία εξυγίανσης δεν διαγράφεται ενιαία.

Η προβλεπόμενη από τον νόμο διαδικασία μπορεί, κατ'αρχήν,

να λειτουργεί παράλληλα με τις άλλες διαδικασίες ατομική ή

συλλογικής αναγκαστιικής εκτέλεσης. Η σχετική απόφαση του

Υπουργού Εθνικής Οικονομίας μπορεί να προβλέπει την ανα­

στολή τόσο της ατομικής ή συλλογικής αναγκαστικής εκτέλε­

σης που έχει αρχίσει όσο και εκείνης που εκκρεμεί.. Με την

ίδια απόφαση μπορεί να ορίζεται ότι αναστέλλεται για ορισμέ­

νη περίοδο η πληρωμή των ληξιπροθέσμων χρεών της επιχείρησης

καθώς και η τοκοφορια των κάθε είδους απαιτήσεων. Τα μέτρα

ρυθμισεως που προβλέπονται κατά τρόπο περιοριστικό, για

την εξυγίανση των επιχειρήσεων και που η εφαρμογή τους από-

κειται στην διακριτική ευχέρεια του υπουργού εθνικής οικο­

νομίας είναι τα ακόλουθα: α) η ανάληψη της διοίκησης της

Επιχείρησης από τον οργανισμό β) η ρύθμιση των υποχρεώσεων

της επιχείρησης κατά τρόπο που να εξασφαλίζεται η βιωσιμό-

Βύ

τητά της. Η δεύτερη αυτή κατηγορία μέτρων αναλύεται στην ανα­

γκαστική αύξηση του κεφαλαίου με νέες εισφορές σε χρήμα ή είδος

ή μετοχοποίηση των σχετικών απαιτήσεων του δημοσίου, νομικών

προσώπων δημοσίου δικαίου και τραπεζών ελεγχομένων από το δη­

μόσιο καθώς και στην αναδιάρθρωση των οφειλών, ένα μέτρο του

οποίου δεν γίνεται ειδικότερος προσδιορισμός και που έτσι

μπορεί να υποστηριχθεί ότι νοούνται με αυτό η μετατροπή βραχυ­

πρόθεσμων οφειλών σε μακροπρόθεσμες, μείωση των επιτοκίων, χο­

ρήγηση περιόδου χάριτος και άλλα μέτρα γνωστά από το δίκαιο

της πιστωτικής πολιτικής.Και γ)η ειδική εκκαθάριση της περιου­

σίας τφς επιχειρήσεως σε περίπτωση που δεν επιτευχθεί συμβα­

τικός διακανονισμός αναφορικά με την εξυγίανση της επιχείρησης.

Π£θϋποθέσεΐ£_υπαχω^25_2Ξ3_^^2^1ϋ22ί2_ΐΐΗϊί2'’°!1δ

Στο πτωχευτικό,δίκαιο ουσιαστικές προϋποθέσεις για την

κήρυξη της πτώχευσης αποτελούν ή εμπορική ιδιότητα του οφει­

λέτη και η παύση των πληρωμών. Παύση των πληρωμών σημαιβει η

μη πληρωμή των ληξιπρόθεσμων εμπορικών χρεών τουοοφειλέτη κα-

κατό γενικό τρόπο και μόνιμο. Με το νέο νόμο η ειδική διαδι­

κασία εφαρμόζεται όχι μόνο στους εμπόρους αλλά σε κάθε πρό­

σωπο - φυσικό ή νομικό - υπό τον όρο ότι διατηρεί επιχείρηση,

που κατά τον ορισμό του νόμου, σημαίνει " κάθε οργανωμένη

οικονομική δραστηριότητα φυσικού ή νομικού προσώπου ανεξάρτη-

τα από την εμπορική του ιδιότητα ", Με την έννοια αυτή κατα­

λαμβάνονται από τον νόμο και ατομικές επιχειρήσεις. Δεν υπά­

γονται όμως στις διατάξεις του νόμου οι δημοσιογραφικές επι­

χειρήσεις. 0 νόμος δεν αρκείται στην παύση των πληρωμήν

και μόνο ως προϋπόθεση για την εφαρμογή της ιδιότυπης διαδι­

κασίας εξυγίανσης. Για να υπαχθεί μια επιχείρηση στις ρυθμίσεις

του νόμου πρέπει να συντρέχει μια από τις ακόλου^ περιπτώσεις;

α. Λναοτολτ'ι ή διακοτπ) λειτουργίας της επιχείρησης για οικο­

νομικούς λόγους. " Αναστολή ή διακοπή λειτουργίας '* σημαίνει

διακοπή των εργασιών της επιχείρησης για λόγους οικονομικής

αδυναμίας. »ς οικονομική αδυναμία νοείται πάλι κατά την ίδια

διάταξη η έλλειψη ρευστότητας. Ως ταμειακή ρευστότητα, στην

οποία προδηλως σναφέρεται ο νόμος, νοείται κατά τις γνώσεις

που μας προσφέρει η οικονομική επιστήμη, η σχέση του κυκλο-

φορούντος ενεργητικού και των διαθεσίμων αφενός, και των

βραχυπροθέσμων και μεσοπροθέσμων υποχρεώσεων αφερέρου,

β. " ΙΙαΟση πληρωμών."

γ. ΙΙτώχευση της επιχείρησης. Η εκκαθάριση στο δίκαιο των

εμπορικών εταιρών αποσυνδέεται από κάθε στόχο ρξυγίανσης

της επιχείρησης. Αποτελεί στάδιο της πβράτωσης της εταιρίας,

κατά το οποίο, για το ελληνικό τουλάχιστον δίκαιο, δεν

υπάρχει σύμμετρη ικανοποίηση των πιστωτών. Ay η εταιρία

βρίσκεται στο στάδιο της εκκαθάρισης, η υπαγωγή της στησυ-

ζητουμένη διαδικασία μπορεί να σποφασισθεί υπό την προϋπόθεση

ότι δεν συντελέστηκε η διανομή. Αν η επιχείρηση βρίσκεται σε

πτώχευση, η διαδικασία μπορεί να κινηθεί ακόμη και κατά το

στάδιο της ένωσης των πιστωτών, εφόσον βέβαια δεν ολοκληρώ -

θηκε η διανομή. Αν επιτεύχθηκε πτωχευτικός συμβιβασμός, έστω

και αν δεν έχει ακόμη επικυρωθεί τελεσίδικα από το δικαστή­

ριο, πρέπει να αποκλεισθεί η εφαρμογή της διαδικασίας του

νόμου, αφού ο συμβιβασμός ανταποκρίνεται βασικά στους σκο­

πούς που επιδιώκει ο ν. 1386.

δ. Μεβάση παλαιότερα νομοθετικά πρότυπα θεσπίζεται ειδική

προϋπόθεση υπαγωγής. Η προϋπόθεση αυτή συντρέχει αν το σύνολο

των υποχρεώσεων της επιχείρησης είναι πενταπλάσιο από το άθ-

Βλέπε Επιθεώρηση Εμπορικού Δικαίου Τόμος ΛΑ.

5 i

ροίσμα του εταιρικού κεφαλαίου και των εμφανών αποθεματικών

και η επιχείρηση παρουσιάζει έκδηλη οικονομική αδυναμία

πληρωμής των οφειλών της.

Με πρότυπο τη διάταξη του άρθρου 106 παρ, 3 Συντάγματος

1975, που αναφέρεται στην κρατικοποίηση ορισμενωνεπιχειρήσεων

προβλέπεται στο άρθρ. 5 παρ. 1ε ως αυτοτελής προϋπόθεση υπα­

γωγής η περίπτωση που η επιχείρηση ενδιαφέρει την βθνική άμυνα

ή έχει ζωτική σημασία για την αξιοποίηση των πηγών εθνικού

πλούτου ή έχει ως κύριο σκοπό την παροχή υπηρεσιών προς το

κοινωνικό σύνολο και ταυτόχρονα παρουσιάζει έκδηλη οικονομική

αδυναμία πληρωμής των οφειλών της.

Χωρίς να συντρέχει καμμιά από τις παραπάνω προϋποθέσεις

είναι δυνατή η υπαγωγή μιας επιχείρησης στη διαδικασία εξυγί­

ανσης ύστερα από αίτησή της.

Η απόφαση του υπουργού εθνικής οικονομίας για την υπαγωγή

της επιχείρησης στις διατάξεις του νόμου εκδίδεται μετά από

αίτηση έιτε της ίδιας της επιχείρησης για την οποία συντρέ­

χει μια από τις παραπάνω προϋποθέσεις. Αυτεπάγγελτη κίνηση

της διαδικασίας δεν προβλέπεται. Η αίτηση υποβάλλεται στην

Γραμματεία. Στη συνέχεια διαβιβάζεται στη Γνωμοδοτική επιτρο­

πή για να γνωμοδοτήσει στον υπουργό εθνικής οικονομίας ανα­

φορικά με την υπαγωγή ή μη της επιχείρησης στις ρυθμίσεις

του νόμου, Η γνωμοδότηση βασίζεται σε ειδική έκθεση της

Γραμματέίας ^ για την οικονομική κατάσταση της επιχείρησης

το ενεργητικό και το παθητικό της και τη δυνατότητα εξυγίαν­

σής της. ". 0 υπουργός ενεργεί με διακριτική ευχέρεια που

σημαίνει ότι είναι ελεύθερος να δεχθεί ή μη την αίτηση για

υπαγωγή στις διατάξεις του νόμου. Με την ιδία' απόφαση και

χωρίς δέσμευση προσδιορίζεται και ο χαρακτήρας της διαδικαάίας

62

63με την επιλογή ενός ή περισσοτέρων από τα μέτρα που προβλέ- ποντσυ ,

ϋ

_IDS_ε§υγ ίανσ]]ζ

Βασική ρυβμιση στην οποία είναι εμφανής ο σκοπος της εξυ­

γίανσης αποτελεί η άμεση ή έμμεση ανάληψη της διοίκησης της

επιχείρησης από τον οργανισμό. Κατά το στάδιο αυτό προβλέπε-

ται η δυνατόττιτα επίτευξης συμφωνίας αναφορικά με τον τρόπο

εξυγίανσης της επιχείρησης. Για την επίτευξη μιας τέτοιας

συμφωνίας απαιτείται η έγγραφη ηυμφωνη γνώμη των πιστωτών

που εκπροσωπούν το 60% τουλάχιστον του συνόλου των υποχρεώ­

σεων της επιχείρησης κατά τη στιγμή της υπαγωγής της στις

ρυθμίσεις του νόμου, των μετόχων ή εταίρων της επιχείρησης

που εκπροσοπούν το 51% του μετοχικού ή εταιρικού κεφαλαίου

και τέλος του οργανισμού. Β συμφωνία έχει ισχύ μόνο αν εγκρι-

θεί με απόφαση του υπουργού εθνικής οικονομίας που δημοσιεύ­

εται στην εφημερίδα της κυβερνήσεως. Στην περίπτωση αυτή

δεσμεύει η συμφωνία όλους τους πιστωτές της επιχείρησης,

και εκείνουν που έχουν προνόμιο ( γενικό ή ειδικό ) και έχει

ακόμη ως συνέπεια το πέρας της διοίκησης της επιχείρησης από

τον οργανισμό.

Οπως αναφέρθηκε κατά τη διάρκεια της ανάληψης της επιχεί­

ρησης από τον ϋργανιρμό με απόφαση του Υπουργού Κθνικής Οικο­

νομίας μπορεί να διαταχθεί αναστολή π&ηρωμής των ληξιπρόθε­

σμων χρεών, της τοκοφορίας των απαιτήσεων καθώς και των μέτ­

ρων της ατομικής ή συλλογικής αναγκαστικής εκτέλεσεης. Σχε­

τικά με τα μέτρα αυτά παρατηρούμε τα εξής:

α. Αναστολή της πληρωμής των οφειλών σημαίνει ότι δεν

είναι δ"νατή η δικαστική επιδίωξή τους. Κατά το διάστημα της

αναστολής τωνπληρωμών πρέπει να δεχτούμε οτι έχουμε αναστολή

Πλίικ Ι|ι (ΐΐοδικό Οι>ιονομικά Χρονικά Νοέμβριος 84 σελ 23 Γεράσιμος Αρσένης "Τα χρέη των προβληματικών επιχειρήσεων".

64της παραγραφής των αξιώσεων, αφού οι πιστωτές εμποδίζονται να

ασκήσουν τις αξιώσεις τους,

Η συΐίέπεια της αναστολής της πληρωμής πρέπει να συνδυαστεί με

την αναστολή της ατομικής ή συλλογικής αναγκαστικής εκτέλεσης.

Συνδυασμένες οι συνέπειες αυτές αποδίδουν διευρυμένη τη γνω­

στή από το πτωχευτικό δίκαιο αρχή της αναστολής των ατομικών

διώξεων. Η αρχή αυτή όμως σημαίνει εδώ αναστολή των ατομικών

και συλλογικών διώξεων των πιστωτών τόσο των εγχειρογράφων

όσο και εκείνων που έχουν ειδικό προνόμιο, Η αναστολή μπορεί,

κατά τους όρους της υπουργικής απόφασης , να ισχύει και για

τις απαιτήσεις πσυ θα γεννηθούν ή θα γίνουν ληξιπρόθεσμες

μετά την απόφαση που διατάσσει την αναστολή, Η αναστολή, που

καταλαμβάνει και τις εκκρεμείς δίκες ή συλλογικές διαδικασίες

είναι γενιπή με την έννοια ότι απαγορεύεται η άσκηση κάθε

αγωγής, η λήψη ασφαλιστικών μέτρων.

β. Αναστολή της τοκοφοριας των απαιτήσεων σημαίνει ότι

δεν τρέχουν οι τόκοι για κάθε απαίτηση και κάθε δανειστή ν ·

είτε εγχειρόγραφο είτε προνομιούχο . Δεν πρόκειται δηλ, για

αναστολή της είσπραξης των τόκων αλλά για παύση των τόκων.

Σε περίπτωση που δεν επιτευχθεί συμφωνία ενός ορισμένης

προθεσμίας προβλέπεται ειδική διαδικασία εκκαθάρισης της πε­

ριουσίας της επιχείρησης. Η διαδικασία αρχίζει με τον διο­

ρισμό εκκαθαριστή ύστερα από αίτηση του οργανισμού ή καθε-

νός που έχει έννομο συμφέρον.

Τόσο η αναγκαστική αύξηση κεφαλαίου όσο και η μετατροπή

ορισμένων οφειλών της επιχείρησης σε κεφάλαιο γίνεται με από­

φαση του υπουργού εθνικής οικονομίας με την οποία ρυθμίζονται

οι σχετικές λεπτομέρειες για την ολοκλήρωση της αύξησης κεφαλάιου.

D b

2ί-Μ?ίΚΪ?_ΛΙΑΤΑΞΕΙΣ_Τ0Υ_Ν. 2262/1982

ις ι,αστάξεις αυτού του οίων OL επενδύσεις μπορούν

Με το νεο Νομο 1262/1982 για την παροχή κινήτρων ενίσχυσης της οικον'.μικτις και περοφερειακής ανάπτυξης της χώρας και τροπο­ποίηση συναφ'.ον διατάξεων Επιδιώκεται η πληρέστερη κινητοποίηση των διαθεσιμιον οικονομικών πόρων για την ενίσχυση του υπάρ{(οντος παραγωγικού δυναμικού, την παραπέρα ανάπτυξη και διεύρυνσή του με τη δημιουργία νέων παραγωγικιόν μονάδων και τη βελτίωση της παραγωγικότητας και της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικορι- ομιας, καθώς και τ| απλούστευσΐ) 'κον διαδικασιών για την εξέταση και ει'κριστ) των υΕΐοβαλλομένων αιτήσεων για επεvδύσειg.

^Λ_Π2^£^_είί^χεΐ£ήσ^ις_(τπο2θύν_να_υπαχθούν_στο_νδ|το^Σύμφωνα με το άρθρο 2 υπάγονται ι

Νόμου οι ακόλουθες επιχειρήσεις, των ι να υπαχθούν στις διατάξεις του:- Ολες οι μεταποιητικές επιχειρήσεις, βιομηχανικές, βιοτεχνικές και χειροτεχνικές όλων των κλάδων.- Οι μεταλλευτΐ)ΐές και εξορυκτικές επιχειρήσεις συμπεριλαμβανομένων και των εκμεταλλεύσεων μαρμάρου, πλακών σχιστολίθου και βιομηχανικών ορυιιτών.- Οι γεωργικές, κτηνοτροφικές και αλιευτικές επιχειρήσεις, προηγμ­ένης τι χνολογίας.- Τα Κέντρα Τεχνικής Βοήθειας για τη βιομηχανία και τη βιοτεχνεία 7ΐου ιδρύονται από συνεταιρισμούς, επαγγλμστίϊιές οργανώσεις, το(« ΕΟΜΜΕΧ και το ΕΛ.ΚΕ.ΓΙΛ., για την παροχή τεχνικών συμβουλών στους επενδυτές.- Επιχειρήσεις αγροτικών και αγροτοβιομηχανικών συνεταιρισμών για επενδύσεις σε μηχανικά μέσα σποράς,καλλιέργειας, συγκο[ΐιδής και συσ)ΐευασίας αγροτικών προϊόντων.- Ναυπτ)γοεπισκευαστΐ)ΐές επιχειρήσεις, επιχειρήσεις πλωτών δεξαμενών και διαλυτιρίων πλοίων καθώς και ακτοπλοϊκές επιχειρήσεις ευρείας λαϊκής συμμετοχής για προμήθεια καινούργιων σκαφών εγχώριας κατασκευής ή μετσχειρησμένων ηλικίας κάτω των επτά 7) ετών καθώς και για ειτιστιευή μεταχειρησ[ΐένίϋν και τέλος αλιευτικές επιχειρήσεις για προμήΛ>( ια καινούργιων σκαφών εγχώριας κατασκευής.

Βλέπε "Οικονομιλ' κίνητρο' για την περιφερει οελ 7 Κώστας Χατξηγρηγορίου 1982.

κήανάπτυξη"

- Κπιχειρηοεις που πσρσ ουν ενέργειο- γισ δικό τους λογαριασμό η για τρίτους, σε μορφή αέριου, θερμδυ νερού η ατμού η που παράγουν μηχανισμούς εξοικονόμισης ενεργειας και αξιοποίησης γεωρ­γικών και βιομτ)χανικων αποβλήτων και απορριμστων.—Επιχειρήσεις αποξητανσης σγροτιιιών προϊόντων, κατάψυξης ή αφύδα-

τωσης γεωργικών κτηνοτροφικών και αλιευτικών προϊόντων.

- 1'-πιχειρησεις υγρίιΐν καυσίμων και υγραερίιον για επενδύσεις σε

εγκαταστάσεις αποθηκεύσεις, μεια';ορσς και σιακινησης υγρών καυσίμων και υγραερίων σε περιοχές απομακρυσμένας,- Ξενοδοχειακές επιχείρησης και ξενώνες εφόσον πρόκειται για ανέγερση ή επέκταση ξενοδιχείου μέχρι τρισκοσίων (3θθ) κλινών.- Και τέλος επιχειρήσεις όλ(ο.· των παραπάνω κατηγοριών οι οποίες δημ ιουργούνται από Συνεταιρισμούς και Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

8b

Β. _Τα_κ^ ιτήρ^α_αξιολόγ]]οΐ]£_των_επενδύσεων_σύμφωνα_^ιε_το_Ν 1262^82

Τα κυριότερα κρητήρια αξιολόγησης είναι:σ) Εκσυγχρονισμό και τεχνολογική ανάπτυξη της οικονομίας, β) Αύξηση της παραγωγικότηταςκαι ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας με την έννοια της προώθησης των εξαγωγών ή της υποκα­τάστασης των εισαγωγών, γ) Δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, δ) Προστασία του περιβάλλοντος,ε) Αλλα κριτήρια τιου απορρέουν από τους στόχους της οικονομίκης πολιτΐ)ΐής της κυβέρνησης.

Γ' _Υπα];ό(τενε§ Βπιχει^)ήσεΐ£_στο_Π_1262^1982^

σ) Μεταποιητικές επιχειρήσεις όλων των κλάδων.Περιλαμβάνονται στις παραπάνω επιχειρήσεις καιοι βιοτεχνικές

επιχειρήσεις πα[.αδοσιακών οικοδομικών υλικών όπως πέτρας τοιχοποιία^. Επίσης βιοτεχνίες και εργαστήρια παραδοσιακών κατασκευών όπως τα ξυλουργεία μαρμαρογλυφεία κ.λ.πβ) Γεωργικές κτηνοτροφικές και αλιευτικές επιχειρήσεις προηγμένης τεχνολογίας.γ) Μετσλλευτωιές )ΐαι εξορυκτικές επιχειρήσεις στις οποίες περιλαμ­βάνονται και οι επιχειρήσεις εκμετάλευσεις μαρμάρων, και βιομηχανικών ορυκτώνδ) Κέντρα τεχνικής βοήθειας για τη βιομηχανία και βιοτεχνείσ που ιδρύονται από Συνεταιρισμούς, Επιμελητήρια: Επαγγελματικές Οργανώσεις, τον ΕΟΜΜΕΧ και το ΕΛΚΕΠΑ, σκοπός των οποίων είναι η

οχτ) TCXVLHOJV συμβουλών κσι πληροφόρησης στους επενδύτες, σχετίΗο με την τεχνολογική κστόστοση του κλσδου, την οργάνωση της παρητγωγτις, τη δασχι ίρηση της επιχείρησης, τη σύνθεση του προσωπικού, τη μ λέτη της αγοράς και του απαραίτητου μηχανολογικού εξοπλισμού.ε) Επιχειρήσεις Οργανισμών Τοπικής /υποδιοίκησης η Συνεταιρισμών 7ΐου κάνουν επενδύσιις για την ανέγερση βιοτεχνικών κέντων και κτιρίων στις ειδΐ)ΐές (Ηοτεχνικές και βιομηχανικές ζώνες που )ΐσθομίζονται στε πλαίσια του ιιολεοδομικού και χωροταξικού σχεδιασμού.στ) Επ ιχειρί)σε ις αγροτικών αγροτοβιομηχανικών συνεταιρισμών για επενσύοεις σε μηχανικά μέσα σποράς, καλλιέργειας, συγκομοδης και συσκευασίας αγροτικών Kpoiovfrojv.ζ) Επιχε ipi)or ις που παράγουν γΐ" δικό τους λογαριασμό η για τρίτους ενέργεια σε μορΓρη αερίου, θερμού νερού η ατμού, η) Επιχειρήσεις που έχουν αντικείμενο δραστηριότητας την παραγωγή μηχανισμών εξοικονόμησης ενέργειας και αξιοποίησης γεωγρικών και βιομηχανικών απορριμάτων.θ) Επιχείρησης (CAMPIIIGS) κατασκευαζόμενα με τις προδιαγραφέςκαι ιην έγκριση του EOT μόνο για τις δαπάνες μονίμων εγκαταστάσεωντους, καθώς επίσΐ)ς και διαμερίσματα για τουριστική χρήση.ι) Επιχειρήσεις εκμετάλλευσης ιαματικών πηγών και κέντρα χειμερίμουτουρισμού.

6V

-iiiAmM_WeiITATAI_fciM_IlAPArQri^_BigklHXAMlKH

_iigAiTim_Την τελευτά Co Ι5ετία ίχουν σημεtωθεC μεταβολές στην κατα­

νομή του εθνικού προϊύντος. Το αγροτική ειούδημα μείαξύ 1970-1985 α ύ ό 18,5% του συνολικού προϊύντβς ανήλθε στο 19 °/ο δεCχvovτας μια σχετική σταθερύτητα. Αντίθετα το εισύδημα τι»ν μισθωτών στην ίδια περίοδο, απύ 3 9 % ανέβηκε στο 5 3 , 8 % ενώ οι πρύσοδοι και τα επιχειρηματικά κέρδη από το 42,5°% έπεσαν το 27,2 °/ό.

Την ίδια περίοδο η αναλογία των αγροτών στην συνολική απασχύ- ληση απύ 36,8% έπεσε στο 2 7 , 8 % και των μισθωτών απά 4 0 % α­νέβηκε στο 4 9 , 2 % . Οι εργοδίτες και αυτοαπασχολούμενοι σε ή­λο αυτή το διάστημα αντίθετα διατήρησαν ένα ποσοστή γύρω στα 2 3 % στην κατανομή της απασχήλησης.

Οι μεταβολές αυτές αντικατοπτρίζουν αντίστοιχες μεταβολές στην διάρθρωση της οικονομίας μας οι οποίες είναι σοβαρής πα­ράγων επιρεασμού της κατανομής του εισοδήματος και ήχι μήνο του συνολικού μεγέθους.

Η πιο αξιοσημείωτη μεταβολή της περιήδου αυτής είναι η έντο­να αυξητική συμμετοχή των υπηρεσιών η οποία αντανακλά τις αυ­ξήσεις της απασχήλησης στο εμπήριο και το δήμήσιο.

Ανάλογο φαινήμενο παρατηρείτσι σε ήλες τις αναπτυγμένες χώ­ρες αντίστοιχα με τις διαρθρωτικές μεταβολές στην παραγωγική τους διαδικασία που προώθησαν μετά την πρώτη ενεργειακή κρίση.

Στον τήπο μας ήμως αντίθετα το φαινήμενο αυτή δε μπορεί παρά να αποδοθεί σε μία έξαρση της παρασσιτικής απασχήλησης αφού συμπίπτει με μία περίοδο που παρατηρείται βραδεία αύξηση του προϊήντος και κάμψη της παραγωγικήτητας.

Η αύξηση της συμμετοχής των μισθωτών στο εθνική είσήδημα δεν οφείλεται ήμως αποκλειστικά στις μεταβολές στη διάρθρωση της απασχήλησης. Και η εισοδηματική πολιτική που ακολουθήθη­κε τουλάχιστον τα τελευταία 10 χρήνια έδρασε ενισχυτικά προς την ίδια κατεύθηνση. Επίσης και το αγροτική εισάδημα έτυχε της ίδιας ή και ευνοϊκήτερης ακήμη μεταχείρησης στην εξεταζή- μενη περίοδο. Αντίθετα οι πρήσοδοι και τα κέρδη εμφανίζουν δυσμενείς εξελίξεις, μάλιστα ακήμη πιο έντονες τα επιχειρημα­τικά κέρδη, ιδίως τα τελευταία 5 χράνια, που η φαλίδο κήστους και τιμών άνοιξε ακήμη περισσήτερο ήπως μαρτυρούν τα στοιχεία

6ίί

V O

των ισολογισμών των Α.Ε. κο ι Α.Ι1.Ε.

Οι συνέιιειες των εξελCξεωv αυτών είναι δυσμενείς, και οι οι­κονομικές και οι κοινωνικές.

Η μείωση των κερδών μπορεί να υποστηριχθεί ό τ ι υπήρξε το αί- τ ΙΟ της μείωσης των ε νδοεπε ιχηρησ ιακών περιθωρίων αυτοχρηματο6(5- τησης, ενώ είχε και ψυχολογικές επιδράσεις αδυνατίζοντας τα κί­νητρα για υλοποίηση επενδυτικών σχεδίων'οε μία περίοδο αύξησης των σχετικών ρίσκων.

Η κατάσταση αυτή, μαζί με άλλους τιαράγοντες που λειτούργη­σαν πρωτογενώς σε βάρος των κερδών, οδήγησε σε ύφεση την επενδυ­τική δραστηριότητα, δηλαδή σε αδυναμία εξέλιξης της παραγωγής και αύξησης της παραγωγικότητας, σε αύξηση του κόστους, δηλα­δή σε πτώση της ανταγωνιστικότητας, άρα, τελικά, σε νέες πτώ­σεις των κερδών κ.ο.κ.

Ασφαλώς κανείς δε μπορεί να ισχυρισθεί ότι το βάλτωμα της οικονομίας δεν έχει και κοινωνικές προεκτάσεις.

Ιΐράγματι, οι αδικαιολόγητες σε όροθς παραγωγικού αποτελέσμα­τος αυξήσεις των αμοιβών και γενικά οι μεταβιβάσεις εισοδήματος αναλώμασι των επιχειρήσεων, εξουδετερώθηκαν από τη ραγδαία αύ­ξηση της ανεργίας. Συνεπώς, μπορούμε να πούμε ότι ωφελήθηκαν μόνο αυτοί που διατήρησαν τη δουλειά τους, και από μία άποψη ότι είναι συνυπεύθυνοι για το ότι δεν δημιουργούνται δουλειές και για τους άλλους, στο μέτρο που η χαμηλή τους παραγωγικότη­τα είναι αιτία της αποδυνάμωσης των επιχειρήσεων και της επενδυ­

τικής τους απραξίας.

Τελικά παρουσιάζουν και τα δύο μεγέθη μία παράλληλη καθο­δική πορεία, γεγονός που μαρτυρά ισχυρή συσχέτιση μεταξύ ε­πενδύσεων και κερδών, τα οποία βέβαια έπεσαν και από άλλους λόγους ( από έλλειψη καλού MANAGEMENT, από αδυναμία στρατηγι­κών για την αντιμετώπιση του διεθνούς ανταγωνισμού, από την καθυστέρηση της προσπάθειας προσαρμογής στις μεταβαλλόμενες συνθήκες της αγοράς και της τεχνολογίας, από το κακό εργασιακό κλίμα, από την πληθώρα των κρατικών παρεμβάσεων, εξ αιτίας της αναχρονιστικής Διοίκησης κ.λ.π.) που με την σειρά τους προκάλεσαν πτώση των επενδύσεων, δηλαδή των μέσων για την δημιουργία κερδών, με συνέπεια μια κυκλική σχέση αλληλεπίδρα­σης κερδών-επενδύσεων-κερδών που ακριβώς οδηγεί και τα δύο μεγέθη προς τα κάτω.

ΕΙΔΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΕΛΕΓΧΟΥ - ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΥ

Οι διάφορες τεχνικές δεν μπορούν να ανακουφίσουν τα διοικητικά

στελέχη απδ την ευθύνη ν'αναπτύζουν τις δικές τους μεθόδους ελέγ­

χου ή να πάρουν τις δικές τουςαποφάοεις, μπορούν δμυς να τους

δείζουν πυς να βελτιωθούν. Επωφελούνται απδ τις βασικές τεχνικές

των φυσικών επιστημών, την αντιμετώπιση των διαφόρων εργασιών σαν

συστημάτων που ελέγχονται με την επανατροφοδότηοη πληροφοριών,

την εφαρμογή μαθηματικών υποδειγμάτων με σκοπό την αριστοποίηση

των στόχων, τη χρησιμοποίηση ηλεκτρονικών μηχανημάτων για την

αποθήκευση και την επεξεργασία δεδομένων και τη χρησιμοποίηση

αναλύσεων δικτύων χρόνου - συμβάντος. Επιπλέον υπάρχουν τεχνικές

ελέγχου που βασίζονται πάνω οτις κοινωνικές - ψυχολογικές ανάγ­

κες των ανθρώπων.

ΒΕΛΤΙΩΜΕΝΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ

<1

0 ηλεκτρονικός εξοπλισμός επιτρέπει τη γρήγορη και οικονομική

επεξεργασία τεράστιων ποσοτήτων δεδομένων. Παρόλο που το μηχά­

νημα δεν μπορεί να σχεδιάσει σχέσεις μεταξύ δεδομεδων ή να επι­

νοήσει μόνο του βασικές ( στοιχειώδεις ) πληροφορίες , μπορεί

με τον κατάλληλο προγραμματισμό, να επεξεργάζεται τα δεδομένα

έτσι ώστε να εξάγει λογικά συμπεράσματα, να τα ταξινομεί και να

τα έχει κάθε στιγμή στη διάθεση των διοικητικών στελεχών.

Στην πραγματικότητα, τα δεδομένα δεν γίνονται πληροφορίες , αν

δεν γίνουν αντικείμενο επεξεργασίας , ώστε να αποκτήσουν

εύχρηστη μορφή.

" Η έκταση της εξουσίας ενός διοικητικού στελέχους προσδιο­

ρίζεται απδ τα πληροφοριακά συστήματα που έχει υπό τον έλεγχό

του ". Παρατηρήστε ότι οι πληροφορίες θα πρέπει να είναι υπό

τον έλεγχο του διοικητικού στελέχους· το διοικητικό στέλεχος

ηθα πρέπει να είναι ικανό να τις χρηοιμοποιήοει. Ενα καλό

πληραφρριακό οΟοτημα θα'πρέπει να παρέχει γνώσεις που

είναι ουσιαστικές για την εργασία του διοικητικού στελέ­

χους και που μπορούν να σταθμίζονται έναντι των στόχων

θα πρέπει να είναι έτσι σχεδιασμένο ώστε να προσδιορίζει

πως και που δεν επιτυγχάνονται οι στόχοι, θα πρέπει να

δίνει καταληπτά στοιχεία. Πάνω απ'δλα όμως , η επιτυχία

του εζαρτάται από τα διοικητικά στελέχη που θα ακούσουν

και θα ενεργήσουν με σύνεση και εξυπνάδα.

Επέκταση των Βασικών Δεδομένων

Η συγκέντρωση της προσοχής στις σχετικές με τη διοίκη­

ση πληροφορίες μαζί με την βελτιωμένη επεξεργασία αυτών

των πληροφοριών, εί(ει οδηγήσει στην ελάττωση πολλών γνω­

στών περιορισμών. Για χρόνια τα διοικητικά στελέχη έχουν

αναγνωρίσει ότι η παραδοσιακή λογιστική πληροφδρηση, που

σκοπεύει στον υπολογισμό των κερδών, έχει περιορισμένη

αξία για τον έλεγχο - συντονισμό. Παρόλα αυτά, σε πολλές

εταιρείες αυτός είναι ουσιαστικά ο μόνος τύπος δεδομένων

που ουλλέγονται και αναλύονται τακτικά. Τα διοικητικά

στελέχη ξέρουν ότι χρειάζονται όλων των ειδών τις πληρο­

φορίες: πληροφορίες για το κοινωνικδ,το οικονομικό, το

πολιτικό και το τεχνικό κλίμα μέθα στο οποίο θα πρέπει να

λειτουργήσουν τα σχέδια - προγράμματα, καθώς και πληροφο­

ρίες για όλες τις εσω-επιχειριοιακές εργασίες . Και αυτές

οι πληροφορίες θα πρέπει να περιλαμβάνουν ποιοτικά αλλά

και ποσοτικά δεδομένα.

Αν και η πρδοδος για την ικανοποιήοη αυτών των απαιτή-

Βλ. ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ HAROLD ΚΟΟΝΤΖ CYRIL O'RONNELL ΤΟΜΟΣ 3 ΕΚΔΟΣΗ 1983

73

οεωυ δεν είναι ακόμη αρκετά ικανοποιητική, οι ηλεκτρονικοί

υπολογιοτές καθώς και η επιχειρησιακή έρευνα έχουνοδηγήοε ι

οε μια τεράστια επέκταση των διαθεσίμων διοικητικών πληρο­

φοριών. Βέβαια, υπάρχουν ακόμη προβλήματα στο θέμα της ανά­

πτυξης πληροφοριακών εισροών που θα καλύπτουν τα υπάρχοντα

χάσματα, αλλά τώρα τα χάσματα είναι εμφανή και η μια εται­

ρεία μετά την άλλη αρχίζει να μεθοδεύει τρόπους για την εξα­

σφάλιση βασικών πληροφοριακών στοιχείων. Αυτό το βλέπει

κανείς ιδιαίτερα οτηνπερίπτώση στσιχείων για το μάρκετινγκ,

τον ανταγωνισμό , την παραγωγή και διανομή, το κόστος

προϊόντων, την τεχνολογική αλλαγή και αναΙίτυξη, την εργα­

τική παραγωγικότητα και την επίτευξη των στόχων.

Επέκταση της Χρησιμότητας τωνΛογιστικών Δεδομένων

με την Αμεση Κοστολόγηση

Η επέκταση των βασικών δεδομένων δε γίνεται μόνο οε μη

λογιστικά πεδία. Και οι ίδιοι οι λογιστές έχουν κάνει με-,

γάλες προόδους στην ανάπτυξη χρησιμότερων δεδομένων. Η

όλο και περισσότερο χρησιμοποιούμενη τεχνική της άμεσης

κοστολόγησης υπόσχεται μια επαναστατική ανατροπή της

διοικητικής λογ ι στικής.

Η άμεση κοστολόγηση είναι απλώς η αναγνώριση από τους

λογιστές ορισμένων βασικών οικονομικών αρχών. Βασίζεται

στο γεγονός ότι πολλά κόστη, είτε άμεσα είτε έμμεσα,

μεταβάλλονται στο σύνολό τους η εν μέρει παράλληλα με τον

όγκο της εκροής , ενώ άλλα κόστη { όπως αποσβέσεις, δια-

ρήμιση, μισθοί και δαπάνες διοικητικού προσωπικού και ενοι-

74κια) ουοχετίζονταI με τον χρόνο. Ετοι, οριομένα κόστη είναι

άμεσα με την έννσια ότι εξαρτύνται απσ την Οπαρζη ή την

έλλειψη παραγωγής ή την ύπαρξη ή την έλλειψη πωλήσεων.

Αλλα κόστη είναι "περιοδικά "με την έννοια ότι καταβάλλονται

για να εξασφαλίσουν μια παραγωγική ικανότητα που εκπνεει

με την πάροδο του χρόνου.

ΣτηνπαραδοοIοκή λογιστική τα άμεσα κόστη περιλαμβάνουν

μόνο το κόστος των πρώτων υλών που χρησιμοποιούνται για ένα

προϊόν και το κόστος εργασίας που απαιτείται για τηνπαραγωγή

ή την κατασκευή του προϊόντος. Επειτα όλα τα έμμεσα κόστη

κατανέμονται στο προϊόν σύμφωνα με κάποιο τύπο, που χρησι­

μοποιεί οανβάοη τις ώρες ή το κοοτος άμεσης απασχόλησης,

τα έσοδα από τις πωλήοεις ή κάποια άλλη μονάδα μέτρησης.

Επίσης στη λογιστική απογραφής είναι συνηθισμένο να γίνεται

μια κατ'αναλογία χρέωση των παγίων εξόδων, απογράφοντας έτσι

πολλά κόστη που στην πραγματικότητα έχουν σχέση με το χρόνο

και όχι με το ύψος της παραγωγής. Αυτή η συνήθεια όμως

μπορεί να διαοτρέψει την πραγματική αξία του κόστους παρα­

γωγής και του κέρδους από την πώληση ενός προϊόντος, όταν

τα αποθέματα του προιοντος αυξάνονται ή ελαττώνονται. Για

παράδειγμα , δταν τα αποθέματα καταοκευαζόμενων ή ετοίμων

προιδντων αυξάνονται, τα πάγια έξοδα απορροφώτναι - δηλαδή

μεταψέρονται στα έξοδα απογραφής - και το κδοτος παραγωγής

καθώς και το κέρδος παρουσιάζουν μια καλύτερη εικδνα από

ό,τι όταν αυτά τα πάγια έξοδα, που δεν έχουν σχέση με το

ύψος της παραγωγής, καταλογίζονται στη χρήση που πραγματοποιή­

θηκαν.

Η άμεση κοοτολδγηοη παρέχει στα διοικητικά στελέχη καλύ­

τερη πληροψδρηοη απδ δύο σημαντικές απόψεις. Απο τηνάποψη

του υπολογιομού αιιοθεμάτυν, και κερδών, γνωρίζουν ότι τα ιε-

ριοόικά κδοτη έχουν καταργηθεί οτην περίοδο που πραγματοποιή­

θηκαν, ότι η απογραιρή δεν περιλαμθάνει κδοτη που δε οχετί-

ζονται με το ύφος παραγωγής και δτι τα κέρδη είναιπεριοοδτε-

ρο πραγματικά όταν αντικατοπτρίζουν τον καταλογισμό εξόδων

που σχετίζονται προς το χρόνο. Από την αποφη της ανάλυσης

κόστους μεμονωμένων προϊόντων, ή έργων, το διοικητικό στέ­

λεχος μπορεί τώρα να εξετάσει τα κδοτη με περισσότερο οριακό

τρόπο ( mnrginal terms ). Αν η άμεση κοστολόγηση γίνει προ­

σεκτικά, το διοικητικό στέλεχος μπορεί να δει αν το προϊόν

καλύπτει τα κδοτη τα αποδιδόμενα οτο ύφος παραγωγής και τι

ποοόν υπολείπεται οαν ουμθολή οτα περιοδικά κόστη,και οτα

κέρδη. Ετσι ένα προϊόν μπορεί να δείξει ζημία αν εφαρμοστεί

η συνηθισμένη μέθοδος υπολογισμού του άμεσου κόστους εργα­

σίας και πρώτων υλών καικατανομης των γενικών και διοικη­

τικών εξόδων και των εξόδωνπωλήοεων * αλλά το ίδιο προϊόν

μπορεί ωραιότατα να δείξει μια γενναιόδωρη συμβολή οτα πε­

ριοδικά κδοτη και οτα κέρδη, αν εφαρμοστεί η μέθοδος της

άμεοης κοστολόγησης.

Αν και η άμεση κοστολόγηση είναι δύσκολο να τεθεί οε

εφαρμογή και αντιμετωπίζει κάποια αντίδραση, ιδιαίτερα από

λογιστές που ακολουθούν πατροπαράδοτες μέθοδους και από

τις φορολογικές υπηρεσίες, προσφέρει οτα διοικητικά στελέ­

χη αρκετά πλεονεκτήματα.

Μπροστά στις μεγάλες δυνατότητες που παρέχει η παμεοη

κοστολόγηση για τον διοικητικό οχεδιαομό προγραμματισμό

και έλγχο - ουντονιομδ , καθώς προσφέρει οτα διοικητικά

στελέχη μια καλύτερη ενόραση των εργασιών τους, είναι ανη-

7bουχητικό το ότι υπάρχουν εταιρείες λογιοτικού ελέγχου απρόθυμες

να επιτρέψουν τη χρήοη της για την ενημέρωση των μετόχων των

εταιρειών που ελέγχουν και το ότι οι φορολογικές υπηρεσίες

αντιτίθενται οτη χρήση της για φορολογικούς σκοπούς,

Ετοι τα έζυπνα διοικητικά στελέχη θα πρέπει να αντιληφθούν

ότι οι αποφάσεις των φορολογικών υπηρεσιών λαμβάνονται με γνώ­

μονα την είοπραζη περισσότερων φόρων και όχι την καλύτερη

διοίκηση των επιχειρήσεων. Αυτά τα διοικητικά στελέχη λοιπόν

θα εξακολουθήσουν πιθανότατα να ακολουθούν τις αρχές της άμε­

σης κοστολόγησης για τον εσωτερικό διοικητικό τους έλεγχο.

Πληροφοριακή Δυοιεφία και Εχεδιαομός των Πληροφοριών

Τα διοικητικά στελέχη που έχουνπείρα των αποτελεσμάτων της

καλύτερης και ταχύτερης επεξεργασίας δεδομένων ανησυχούν δι­

καιολογημένα για τον κίνδυνο της πληροφοριακής δυσπεψίας.

Οι υπολογιστικές μηχανές παραγωγής και επεξεργασίας δεδο­

μένων τους τροφοδοτούν με πληροφορίες με ρυθμό σχεδόν τρομα­

κτικό. Τα διοικητικά στελέχη παραπονούτναι ότι είναι θαμμένα

κάτω από έντυπα δελτία, εκθέσεις, προβολές και προβλέψεις

που δεν έχουν τον καιρό να διαβάσουν ή δεν μπορούν να καταλά­

βουν ή που δεν ικανοποιούν τις ιδιαίτερες ανάγκες τους.

Οι τεχνικές ή η πληροφόρηση που δεν είναι κατάλληλα για

το συγκεκριμένο άτομο και την εργασία του ή που δεν μπορούν

να καταλάβουν τα διοικητικά στελέχη, μπορεί να μη φέρουν

κανένα αποτέλεσμα.

ΊΊΑν η ιιερ I ορ 1 ομένη γνώοη είναι κάτι επικίνδυνο, η υπερβολική

με άλλα λόγια η γνώοη που δεν χρησιμοποιείται οωοτά -

μπορεί να είναι μια άχρηοτη οπατάλη. Πάρα πολλά δύσπεπτα

γεγονότα μπορούν να μετατρέφουν έναν άνθρωπο της δράοης ο'

έναν παραλυμένο από αναποφαοτικδτητα. Οπως οιπρώτες ύλες

της βιομηχανίας έτοι και οι πληροφορίες θα πρέπει να

μετατρέπονται οε κάτι. Αυτό που χρειάζεται είναι μια διακρι­

τική επιλογή των οτοιχέιων που είναι χρήσιμα για τη λήψη και£

την άζιολογηοη των αποφάσεων. Οι μελέτες που μαζεύουν οκδνη

πάνω οτα ράφια μπορεί κάλλιοτα να έχουν αζία ' το οψάλμα

είναι η αποτυχία συσχετισμού των στοιχείων τους με τα προ­

βλήματα για την επίλυση των οποίων ουντάχθηκαν.

Οι πληροφορίες μπορεί να περιλαμβάνουν οτιδήποτε, από

τη μικρότερη λεπτομέρεια ως τη μεγαλύτερη γενικότητα.

Η επεξεργασία των πληροφσριών στις μέρες μας δεν απαιτεί μόνο

να γίνεται διάκριση των φύλλων και της χλωροφύλλης - χωρίς

ωστόσο να χάνεται η προοπτική του δάσους.

Για να καταπολεμηθεί η δυοπεψία τυν πληροφοριών, είναι ανάγκη

να σχεδιάζονται πληροφορίες κατάλληλες για συγκεκριμένη χρήση

οε όλα τα διοικητικά επίπεδα και οε δλες τις διοικητικές

λειτουργίες. Αυτδς ο ειδικός οχεδιασμδς των πληροφοριών

μπορεί να φαίνεται ότι αντιφάσκει προς τις τεχ νικές μαζι­

κής παραγωγής του ηλεκτρονικού υπολογιστή, αλλά οι ειδικοί

επί των υπολογιστών ισχυρίζονται πως δεν είναι έτσι τα πράγ­

ματα. Επιμένουν δτι απδ τα διοικητικά στελέχη εζαρτάται να

ζητήσουν αυτά που χρειάζονται για να εκτελέσουν τα καθήκοντά

τους στους τομείς του οχεδιαομού - προγραμματισμού και του

ελέγχου - συντονισμού. Με τον κατάλληλο προγραμματισμό, μπο­

ρούν σχεδόν κατά κανόνα να σχεδιάζονται οι πληροφορίες οι

απαιτούμενες για τα συγκεκριμένα διοικητικά στελέχη, μέσα

3ε3αια στα όρια που θέτει η διαθεσιμότητα των εισροών 3ασι-

κών δεδομεΟων. Ολοι οι σύγχρονοι υπολογιστές επιτρέπουν

την επεξεργασία των πληροφοριών αυτών με την απλή εισαγωγή

των κατάλληλων καρτών ή ταινιών. Δεν θα πρείει όμως να

λησμονείται ότι ακόμη και μικρές αλλαγές των απαιτουμένων

πληροφοριών μπορεί να οημαίνου ν σημαντικές μετα3ολές σ'

ένα πρόγραμμα.

Το σημαντικό στοιχείο που θα πρέπει να θυμόμαστε

είναι πως δεν είναι ο υπολογιστής αυτδς που προκαλεί τον

κατακλυσμό των δεδομεΟων και την έλλειψη πραγματικών πληρο­

φοριών, αλλά ούτε και οι χειριστές του το 3αοικ6 πρό3λημα

είναι ότι αυτοί που χρησιμοποιούν τις πληροφορίες - τα

λειτουργικά διοικητικά στελέχη - δεν ξέρουν συχνά τι ακρι-

3ώς θέλουν.

78

1Υιηρεοίες Πληροφοριών και Ανάλυσής τους

Για να λυθεί το δίλημμα το οποίο δημιουργείτα ι από τα διοι­

κητικά οτελέχη που χρειάζονται ειδικές εύπεπτες πληροφορίες

και από τους επεξεργαζδμενους τις πληροφορίες που δεν ζέρουν

τι ζητούν τα διοικητικά οτελεχη, έχουν γίνεικαι εξακολουθούν

να γίνονται διάφορες προσπάθειες. Μια τέτοια προσπάθεια συνί-

σταται στην εγκατάσταση μιας υπηρεσίας πληροφοριών και ανά­

λυσής τους μέσα στην εταιρεία και στη δημιουργία ενός νέου

εζεI δ I κευμένου επαγγέλματος. Πραγματικά, αυτή η υπηρεσία

επανδρώνεται από ειδικούς που είναι σε θέση να ξέρουν ( ή

να ανακαλύπτουν ) τι πληροφορίες χρειάζονται τα διοικητικά

στελέχη και που είναι σε θέση να ξέρουν πως να επεξεργαστούν

αυτές τις πληροφορίες και να γίνουν πιο χρήσιμες στη διοίκηση.

Κάτω από ονομασίες όπως "διοικητικές υπηρεσίες " ή

"οργανωτικές και διοικητικές αναλύσεις και υπηρεσίες ",

πολλές εταιρείες αναγνωρίζουν ότι για να είναι χρήσιμη η

πληροφόρηση, είναι απαραίτητο κάποιο είδος υπηρεσίας σχε- .

διασμού των πληροφοριών.

Ορισμένες εταιρείες πιστεύουν ότι μια τέτοια υπηρεσία

θα έπρεπε να είναι συγκεντρωτική και σε πολλές περιπτώσεις

μπορεί να γίνει κάτι τέτοιο. Οπωσδήποτε όμως, παρά την

αποδοτ1κδτητα ενός κεντρικού τμήματος, υπάρχει αμφιβολία

κατά πόσον στις μεσαίες και στις μεγάλες επιχειρήσεις

μπορούν με ένα τμήμα να εξυπηρετηθούν ικανοποιητικά δλα τα

διοικητικά στελέχη ή αν θα ήταν καλύτερα να υπάρχουν αρκετά

τέτοια τμήματα που θα εξυπηρετούσαν τις ανάγκες των στε­

λεχών στους οποίους θα αναφέρονταν άμεσα. Φαίνεται ότι στο

μέλλον θα δούμε πολλαπλές τέτοιες υπηρεσίες εγκαταστημένες

σε δλα τα επίπεδα μιας οργάνωσης έτσι ώστε να μπορούΟ να εξυπη­

79

1ρετούν καλύτερο τις διάφορες ανάγκες τυν οτελεχύν για κληροφδ-

ρτιοη.

8ΰ

Σίγουρα η πλίον δυσμενής εξέλιξη and όσες παρουοκίζει τα τελευταία 10 χρόνια η ελληνικνί οικονομία είναι η κάμψη των ε­πενδύσεων.

Γιατί σε περίοδο επενόυτικι^ς έντασης στον αναπτυγμένο βιομηχανικό κόσμο η επενδυτική απραξία στον τόπο μας δημιουργεί καθυστερήσεις στον αγώνα του εκσυγχρονισμού, που όλο και πιο δύσκολα θα μπορέσουμε να καλυψουμε, τόσο γιατί το χάσμα μεγα­λώνει, όσο και γιατί εν τω μεταξύ οι όποιες δυνατώτητές μας πε­ριορίζονται λόγω πτώσης των κερδών και της πραγματικής αποταμί­

ευσης .

Βλ. Ναυτεμπορική Ιανουάριος 1987 σελ 35 παραγωγική βιομηχανική πολιτική".

Ιωάννη Μπέη "Αναγκαία καθίσταται μια

8 ]

ΤΑ ΠΡΟΣΚΟΜΜΑΤΑ

Η ιδιωτίΗΐ^ αποταμίευση καλείται να χρηματοδοτεί κυρίως τα τεράσίΒία αλλά και αύζοντα μάλιστα ελλείματα του μδίζονος δημοσίου τομέα και (5χι πρωτίστως τις επενδύσεις που πρέπει να γίνονται,

£ζ άλλου το γεγονάς άτι τα τελευταία 6-7 χράνια λ ό γ ω

του πολύ υφηλού πληθωρισμού τα πραγματικά επιτάκ^α χορηγή­σεων δανείων είναι σαφώς αρνητικά, (παρά τις μεγάλες επι- πράσθετες επιβαρύνσεις τους), δε θα πρέπει να μας κάνει να συμπεράνουμε άτι τουλάχιστον οιχρηματοοικονομικοί άροι, για την ανάληψη επενδυτικών σχεδίων είναι ευνοϊκοί τάσο άσο (ραί­νονται πέρνοντας σαν βάση μάνο το κριτήριο του κάστους του χρήματος. Αν ήταν έτσι επειδή το τελευταίο είναι αρνητικά θα έπρεπε να γινάνταν αθράες επενδύσεις. Κάτι τέτοιο άμως δε παρατηρβίται. Και αυτά δεν οφείλεται σε κάποιου είδους συνωμοσία αποχής. Είναι ένα φαινάμενο που μπορεί να εξηγη­θεί με οικονομική καθαρά ανάλυση.

Η επένδυση δεν είναι απλά ένα μακροσκοπικ(ί μέγεθος π^ου αντιδρά γραμμικά και μονοσήμαντα στις μεταβολές κάποιων με­ταβλητών. Στην πράξη είναι πάρα πολύ πολύπλοκο φαινόμενο, , . του οποίου άχι άλες οι παράμετροι ποσοτικοπο ιοβνται και γε­νικά ακάμη και αυτές που μπαίνουν σε ορθολογικά μοντέλο απο­φάσεων περνάνε μέσα απά το πρίσμα αυτού που επωμίζεται το σχετικά ρίσκο. Γιαυτά και παράγωντες άπως το "κλίμα" πουδεν έχουν σχέση με την χρηματοδάτηση βαραίνουν σημαντικά στις

επενδυτικές αποφάσεις.

Βλέπε Ναυτεμπορική Ιανουάριος 1987 σελ 35 : Ιωάννη Μπέη "Αναγκαία καθίσταται μια παραγωγική βιομηχανική πολιτική".

Εν πόση περιπτωσεί η επένδυση είναι ένας ορθολογικές νπολογι· σμέςκερδών και κυνδύνων ο οποίος καταλήγει σε θετική α έ ό φ α σ η συ­νήθως έταν τα γενικέτερα δεδομένα της αγοράς είναι θετικά. Ακρι­βώς αυτά τα δεδομένα αποτελούν την καλύτερη εξωτερική οικονομία για να γίνουν επενδύσεις.

Επομένως, στις περιπτώσεις καθήλωσης των πωλήσεων και της α­γοραστικής δύναμης, στις περιπτώσεις αύξησης του κύστους και μείω­σης της απέδοσης των συντελεστών, είναι αυτονέητο άτι πρέπει το κράτος τουλάχιστον νσ μη παρεμβάλλει προσκύμματα (γράφειοΙιρατικά, φορολογικά, χρηματοδοτικά, εργασιακά κ.λ,π.) και το κυριάτερο να κρατά μια σταθερά θετική στάση απέναντι στην παραγωγική δραστηριά- τητα και να καλλιεργεί συστηματικά τις προϋποθέσεις για τις επενδύ­σεις. Χωρίς άλα τα παραπάνω, σκέτα τα κίνητρα δεν είναι αρκετά για να παρακινηθούν σωστοί επενδυτές. Η πολιτική αυτή χρειάζεται γιατί χωρίς επενδύσεις δεν υπάρχει παραγωγή, δεν υπάρχουν τα μέ­σα για βελτίωση του βιοτικού επιπέδου, για την υλοποίηση μιάς φι- λάδοξης κοινωνικής πολιτικής και βέβαια για την υψηλού επιπέδου εθνική άμυνα.

Δυστηχώς στο τέλος, η κακή κατανομή του εθνικού εισοδήματος έχει και κοινωνικοπολιτικές επιπτώσεις και άχι μάνο καθαρά οικο­νομικές. Όταν ολάκληρο το προϊάν του θερισμού γίνεται αλεύρι υπάρχει μεν περισσάτερο "ψωμί" αλλά για λίγο, γιατίσύντομα ανα­καλύπτεται άτι δεν έμεινε τίποτα για τη "νέα σπορά". Και την σύντομη αναλαμπή διαδέχεται μακρά περίοδος στέρησης.

Εξ αιτίας των μεγάλων διαρθρωτικών μας αδυναμιών και της έλλειψης συγχράνου επιχειρηματικού πνεύματος τουλάχιστον στο χώρο της παραγωγής αλλά και εξ αιτίας της άτνοιας των προβλη­μάτων της οικονομίας απά πλευράς δημίσιας διοίκησης, βρεθήκαμε να αντιμετωπίζουμε μία σειρά σοβαρών προβλημάτων τα οποία επι­δεινώθηκαν γιατί στη ίδια περίοδο, δηλαδή μετά την πρώτη ενεργει­ακή κρίση, που άλλαζαν ταμέχρι τάτε οικονομικά δεδομένα, εμείς βρήκαμε την ευκαιρία να επιδιώξουμε την μεγάλη και ταχεία βελτί­ωση των εισοδημάτων της εργασίας, αλλά και να μεταφέρουμε αγο­ραστική δύναμη στις συντάξεις κ.λ.π. χωρίς να λαμβάνεται υπάφη η πορεία του παραγωγικού αποτελέσματος.

82

8.

Έισι \ιζιδ το i960 παρατηρε (τα ι μία αύξηση του ελλείματος του δημοσίου και του ισοζυγίου πληρωμών, του πληθωρισμού και πριν απ' ύλα του κύστους.

Ιίαρατηρε ίτα ι αδυναμία της εγχώριας παραγωγής να καλύπτει την κατανάλωση πτώση μέχρ* εκμηδενισμού των νέων επενδύσεων και αντα­γωνιστικότητας των προϊύντβν μας και αντίστοιχα διαρκής αύξηση της ανίγκης για κατανσλωτιπύ δανεισμύ, ενώ το παραγωγικά μας δυ­ναμικά υποαπαβχολείται και ενώ οι υποχρεώσεις για την εξυπηρέτη­ση του εξωτερικού χρέους ανέρχονται σε πρωτοφανή ύφη.

Η χώρα μας πάντα είχε ελλειματικά εμπορικά ισοζύγιο αλλά τελι­κά οι ανάγκες εξισορροπιστικού δανεισμού ήταν μικρές χάρη στην εισροή αδήλων πάρων. ϊυστυχώς η πορεΧα αυτού του μεγέθους την τρέχουσα ΙΟετία παρουσιάζει εξελίξεις πολύ διαφορετικές απά αυτές που εμφάνησε καθάλη την μεταπολεμική περίοδο μέχρι το 1980, εξελί­ξεις που μας επέτρεψαν να διατηρούμε τις ανάγκες για εξωτερικά δσνεισμά σε χαμηλά επίπεδα και την κατανάλωση σε υψηλά παρά τις χαμηλές παραγωγικές και επενδυτικές μας επίδάσεις.

Οι τελευταίες μάλιστα μετά το 1975, και κυρίως μετά το 1980 δεν πάνε καθάλου καλά γεγονάς που χειροτερεύει ταχύτατα την παραγωγική μας δίαρθρωση τάσο γιατί εμέίς δεν κάνουμε τίποτα, άσο και ιτιατί η ανταγωνιστές μας τρέχουν, στοιχείο αυτά π·· μας βγάζει προς την Αγορά έστω και αν εμείς διατηρούμεθα αταθερψί και δεν χείρωτερεύουμε ως προς εμάς τους ίδιους.

Αλλά ούτε καν αυτά μπορούμε να ισχθρισθούμε αφού υπάρχει μια σαφής τάση προς καθαρά παρασιτικές υπηρεσίες και για υπάαπαοχά- λησηςστο Δημάσιο του οποίου τα ελλείματα "τρώνε" μεγάλα κομάτια της εθνικής αποταμίευσης και των εξωτερικών δανείων, χωρίς βέ­βαια να τα μετουσιώνουν σε κάποιες αξιάλογες προσφορές προς άφελος της παραγωγής.

Αυτή η κατάσταση άμως έχει κάποιες συνέπειες σε άρους επιπέ­δου ανταγωνιστικάτητας.

Αυτές οι εξελίξεις υποχρέωσαν την Κυβέρθηση να πάρει μια σειρά μέτρων λιτάτητος για να σποθευχθεί η χρεωκοπία ( αδυνα­μία εξυπηρέτησης των συμβατικών υποχρεώσεων προς τα έξω ).

Αν η προσπάθεια αυτή άμως δεν συνδιαστεί άσο γίνεται πιβ γρήγορα με μία γενικευμένη προσπάθεια στο μέτωπο της παραγωγι- κάτητας και το κάστος εργασίας παραμένει υψηλά ανά μονάδα προ- ιάντος, τάτε η οικονομία θα ισοροπίσει ( αν βέβαια παραμείνουν τα μέτρα λιτάτητας ) αλλά οπωσδήπωτε προς τα κάτω. Χε χαμηλώ- τερα επίπεδα παραγωγής και κατανάλωσης, δηλαδή υπά καθεστώς

αυστηροτέρας λη<5τη-ϊος.

Στο σημείο που έφτασε η οικονομία μας είναι εκ των πραγ­μάτων επιβεβλημένος ο δραστικός περιορισμός των καταναλωτι­κών δαπσνων για να αποθευχθεί η άμεση κατάρρευση. Οποιεσδή- πωτε συνεπώς διεκδικήσεις τώρα είναι αντικειμενικά ανέφικτες και κάθε υποχώρηση θα σημένει χρεωκοπία για τις επιχειρήσεις ( και ανεργία ), αλλά και πληθωρισμό που θα αφαιρεί από την πραγματική αγοραστική δύναμη των αμοιβών ό,τι θα φαίνεται να της προσθέτουν οι αυξήσεις,

Δυστηχώς δε μπορεί να γίνει αλλιώς. Γιατί αν γινόταν θα αρκούσε, για να ζούμε καλά, να τυπώνουμε λεφτά κ·ι όχι να πα­ράγουμε αγαθά.'..

Βραχυπρόθεσμα η μόνη διέξοδος για να αποφύγουμε την πτώ­ση είναι η εντατικοποίηση των προσπαθειώνΙ παραγωγής, βργά- νωσης, διοίκησης. Το πιάσιμο με ό,τι ήδη διαθέτουμε, υψηλό­τερων στόχων.

Σε πάρα πολλές περσπτώσεις το υψηλό κόστος της εργασίας και η απαγόρευση των απολύσεων έχει εκμηδενίσει το κέρδη των επιχειρήσεων, ή τις έχει φέρει και στην χρεωκοπία ακόμα. Ιυ- ρίως στο χώρο της μεταποίησης.

Γι’αυτό ίσως το πάγωμα των αμοιβών θα έπρεπε να συνδιαστέί και με την απελευθέρωση της αγοράς της εργασίας τόσο γιο να ανακουφιστούν οι επιχειρήβπις από το πλεονάζον προσωπικό όσο και για να βρίσκουν δουλειά οι καλύτεροσ. Αλλά θα πρέπει να εξορθολογιστεί και το τραπεζικό κύκλωμα για να δίνονται ■ Χρήματα σε όποιον μπορεί περισσότερο να τα αξιοποιεί.

Αν οι επιχειρήσεις δεν κάνουν κέρδη και αν τα κεφάλαια δεν πάνε σε όσους μπορούν να τα γονιμοποιήσουν δεν θα απο­φύγουμε τα χειρότερα.

Τα μέτρα λιτότητας δεν συγκράτησαν αισθητά τη ροπή για κατανάλωση. Το γνώριμο βιοτικό επίπεδο κρατήθηκε σε βάρος των ρυθμών αποταμίευσης, με φόβο να υπάρξει ανάγκη διατή­ρησης των μέτρων για μεγαλύτερο διάστημα αφού η υψηλή κα­τανάλωση θα εξουδετερώνει τις επιδράσεις της υποτίμησης και των διολισθήσεων ( που και αυτές τελικά είναι πληθωριστικές αυξάνοντας το κόστος πολλών συντελεστών της παραγωγής που εισάγονται και γι’ουτό άλλωστε δεν αποφασίζονται στο βαθμό που θα έπρεπε ), αλλά και των άλλων περιοριστικών των εισα­

84

8bγωγών μέτρων.

λ η δ την (ίλλη μερίά η κιίμφη της ροπής για αποταμίευση εκτής απ<5 τις συνέπειές της στην πραγμίτιββη των νβμισματβπιστωτι«ίν προγραμμάτων, αν δεν συνδιασιεί και με δραστική περικοπή των κρατικ(ί5ν δαπανών και ελλειμάτων θα προκαλέσει έλλειψη υγειών επενδυτικών πάρων.

Με συνέπεια ούτε το υφιστάμενο δυναμικά να δραστηριοποι­είται, ούτε και επενδύσεις να γίνονται, τουλάχισρον στο μέτρο που πρέπει να χρηματοδοτούνται απύ δανειακούς πύρους.

Αυτύς ο λίγος θα προστεθεί στο βασικά, που δεν αφορά το κέρδος μάνο σαν μέσο αυτοχρημοτοδάτηοης και μείωσης του μέσου σταθμικού κίστους του επενδυτικού κεφαλαίου ( που είναι ση­μαντικά δεδομένο άταν δεν προβλέπονταί πολύ μεγάλες οποδά- σεις λάγω υποτονικάτητας της αγοράς ), αλλά και που το θέ­λει, το κέρδος, σαν το βασικά κίνητρο για την ανάληφη κινδύ­νων και για ανάπτυξη έντονης δραστηριάτητας.

Αλλά αν δεν γίνουν επαρκείς επενδύσεις π«ς θα ανανεωθεί το πάγαιο κεφάλαιο και πως θα αντιμετωπισθούν οι διαρθρωτι­κές αδυναμίες μας^ Πως θα γίνουμε ανταγωνιστικοί, και που θα βρούμε τους πραγματικού πάρους για να κάνουμε ά,τι λέμε άττ πρέπει να γίνει,*

Η μετά την πρώτη ενεργειακή κρίση πολιτική τιμών και ει­σοδημάτων που παγίως ακολουθήθηκε είχε σαν αποτέλεσμα οι τι­μές των βιομηχανικών προϊάντων να αυξάνουν με βραδύτατους ρυθμάυς απά τις τιμές όλων των συντελεστών της παραγιωγής.Το αποτέλεσμα ήταν να μειωθούν τα κέρδη, να αυξηθούν οι ζη- μιοχύνες επιχίιρήσεις και οι ζημιές τους, να καταλήξουμε να έχουμε πληθωρισμά 5 έως θ φορές πάνω απά τα άλλα βιομηχανικά κράτηι και η ανεργία, φαινάμενο πρώτα ανύπαρκτο στον τάπο μας να ξεπεράσει το 10®/ί,ενώ οι επιπτώσεις στην ανταγωνιστικάτη- τά μας να είναι τέτοιες ώστε να βρεθούμε να χρωστάμε γύρω στα 20 δις. δολλάρια στο εξωτερικά.

Η κατάσταση αυτή μπορεί να θεραπευτεί μάνο με την αποκα­τάσταση της ανταγωνιστικάτάς μας. Με το κλείσιμο της φαλί- δας του κίστους. Μετην προσέγγιση στα παραγωγικά SlAHDARDe των άλλων χωρών της Ε.Ο.Κ. Με επενδύσεις.

Αλλά η διανυομένη συγκηρία δεν επιτρέπει εσωτερική απο­

ταμίευση. Αυτοχρημοτο6ί5τηση. ΙΙαρ’ίλη την υψηλή ροπή για επα- ναεπήνδυση ταιν κερδών που εμφανίζουν οι ( κερδοφήρες ) ελληνι> χής επιχειρήσεις, ( μέχρι 48®/ο κστί μέσο ί ρ ο απ<5 το 1985 και μετί) και που έχει εξασφαλίσει πκρί το 6 % την αύξηση twv ιδίκν κεφαλαίων στες κερδοφύρες πίντα επιχειρήσεις κατά την περίοδο αυτή.

Στις άλλες, περί τα 3/Ψ των νέων ιδίων κεφαλαίων που συ­γκέντρωσαν εκμηδενίστικαV οπά τις ζημιές, ή καλύτερα απύ τους παράγωντες που τις κάνει ζημιογώνες. II.X. Τα τελευταία 30 χράνια ο μέσος πραγματικός μισθός αυξή^^ηκε πάνω απά 2 β 3 %

ενώ η παραγωγικότητα αυξήθηκε μόνο κατά 179*% δηλαδή οι μισθοί αυήθηκαν, κατά 6 0 % περίπου, ταχύτερα απά την παραγωγικότητα» Έτσι το 1983 η αναλογία ιδίων στα συνολικά κεφάλαια ήταν στις πρώτες 3 4 % και στις δεύτερες 1 3 , 5 % μάνο ‘(3).

Η συνεχιζόμενη αύξφση των ζημιών στις μέν και η μέίωοη των κερδών της δε, χειροτερεύει εκτός των άλλων τον παραπάνω δείκτη και γεννά ομάδα σλόκληρη χρηματοοικονομικών προβλημάτων, που με τη σειρά τους συντείνουν στην επιβάρυνση της λειτουργίας και στην αδυναμία εξόδου από την στασιμότητα. Ας οφμειωθεί ότι το 1983 το ποσοστό βιομηχανικού κέρδους έπεσε στο 17,8% ,

Μάλιστα οι διάφοροι κλάδοι της παραγωγής παρουσιάζουν μεγάλη ομοιότητα στις στάσεις των δεικτών αποδοτικότητας γε­γονός που μπορεί να εξηγηθεί από τη ύπαρξη κοινών αιτιωδών παραγόντων, στο σύνολο της οικονομίας μας.

Σχεδόν στο σύνολο του μη αγροτικού ιδιωτικού τομέα της οικονομίας μας το επιχειρηματικό κέρδος είναι πλέον αρ^ιητι- κό. Το 1983 έφτασε το επίπεδο του -16,5®/σ . *ο ίδιο έτος η αποδοτικότητα του απασχολούμενου κεφαλαίο» στη βιομηχανία είχε φτάσει το αντικειμενικά χαμηλό επίπεδο το» 2®/ο .

Όλοι οι παραπάνω παράγοντες σε συνδιασμό με τα ποικίλα προσκόμματα, ακόμη και στην οπλή καθημερική λειτουργία, προ­δικάζουν χειρωτέρευση των εξελίξεων, οι οποίες θα είίιαι δύσκο­λο να αντιμετωπιστούν, μολονότι οι λύσεις τους εί^αι απλές γιατί υποθάλπτονται από την γενίκευση μιας αντιανα^τυξιακής νοοτροπίας, από μία αντιπαραγωγική στάση, από μία νσοτρβπία δημοσιοΟπαλληλική, από ένα κλίμα καταναλωτικό.

Το μέγιστο του πληθυσμού πιστεύουν ότι αρκούν πολιτικές πιέσεις για να αυξάνει το μερίδιο της εργασίας στο σταθερό πλέον εθνικό εισόδημα. Και όμως εκτιμήθηκε ότι άν το μερίδι·

86

ηντό ε ίχ ε παραμεινει, στα επίπεδα που βρισκο'ταν το 1975 ο ρυθ­μός ανάπτυξης θα ήταν διπλάσιος, η ανεργία δεν θα ξεπερνούσε το 4% ενώ το βιοτικό επίπεδο θα είχε βελτιωθεί τουλάχιστον με τον ίδιο βσβμό.

Δυστυχώς από έρευνες που έχουν γίνει στον τόπο μας φαί­νεται έπισης ότι μόλις το 6% των νέων να θέλουν να γίνουν επιχειρηματίες , ενω μόλις το 8% του πληθυσμού έχει εμιιστοσύνη στην ιδιωτική επιχείρηση.

ϋιναι ενδεικτικό ότι τα τελευταία 10 χρόνια οι τοέχουσες δαπάνες του ελληνικού δημοσίου από το 21% του Α.Ε.Ο. ξεπέ-

ρασαν το 40% ενώ οι ζημίες της βιομηχανίας μας αυξήθηκαν κατά 140%, έναντι του 1983# και η επιδείνωση συνεχίζεται. Είναι ενδεικτικό ότι οι πτωχεύσεις τα τελευταία 5 χρόνια αυξήθηκαν από 46% και περισσότερο.Ενώ η συμμετοχή της μεταποίησης στη δημιουργία του Α.Ε.Π. από ?1,7 % που ήταν το 1980 έπεσε στο 19#4% το 1985 παι η εισαγωγική διείσδυση των κοινοτικών βιομηχανικών προϊόντων ανέβηκε από 14% το 1981 στο 18% το 1985 επιβεβαιώνσας την μείωση της ανταγωνιστικότΐ)τας της παι αγωγής μας που οφείλεται στην επένδυτίκή απραξία αλλάκαι στην μείωση του βαθμού χρη­σιμοποίησης του ήδη υφι σταμένου παραγωγικού δυναμικού.Η βιομηχανία το 1980 λειτουρ\ούσε στο 80% περίπου της συνήθους δυναμικόττ)τος της, ενω το 1985 έπεσε στο ποσοστό αυτό κάτω από το 73%.

ΤΑ ^^Α^ΑΤΑ

Εαν αναζητηθούν τα σφάλματα θα βρεθούν σε όλα τα επίπεδα. Και σφάλματα θα έχουν γίνει πολλά, παλιά και καιρούρια, για να διαμορφ·'θεί η κατάσταση.Δεν αντιληφθήκαμε το νόημα των ανατιμήσεων τόσο των καυρίρων όσο και των πρώτων υλών.Δεν χαράχτηκε μια ξεκάθαρη οικονομική ( εθνική ) στρατηγική για να αναπληρωθεί η απώλεια του πλεονεκτήματος του φτηνού εργατικού,που βρίσκοταν στη βάση της ανταγωνιστικότητας της μάχρι το 1970 με την δημιουργία άλλων στρατηγικών πλεονεκτημα-

87

Δεν αφέθηκαν έγκαιρα να λειτουργήσουν οι ανταγωνιστικοί

FU'iif Μαυτεμπορική Γανουάριος ^987 σελ 35 : Ιωάννη Μπέη "Αναγκαία

καθίσταται μια παραγωγική βιομηχανική πολιτική .

88

μηχανισιιοι της αγορπς για να υπάρχει μια φυσική επιλογή των καλυτέρων και να μη Βρισκόμαστε τώρα με ένα τεράστιο αριθμό δασμοβίωτων επιχειρήσεων.

Δεν κατευθύνθηκαν οι σημαντικότεροι χρηματικοί πόροι σε επιχειρήσεις Ριόσημες χωρίς προστασία και χωρίς επιδοτήσεις κσΐ κυρίως σε επιχειρήσεις που θα βελτίωναν την διάρθρωση της οικονομίας μας αντί να συνιείνουν απλά στην διόγκμσηι κά­ποιων μεγεθών και μόνον.

Δεν εξαναγκάσθηκαν έγκαιρα οι επιχειρηματίες να στελεχωθούν κατάλληλα και γενικά να Βελτιώσουν τα MAMGMEUT τους για να μπορούν να σταθούν στην διεθνή αγορά αλλά και τη δική μας ακόμη.

Α Τ Α

Με το V. 1386/83 θεσπίζεται μια ειδική διαδικασία διοικη­

τικού δικαίου κύριος και αποφασιστικός φορέας της οποίας είναι

ο υπουργός εθνικής οικονομίας. Η όλη διαδικασία προσδιορίζεται

από ένα έντονο κρατικό παρεμβατισμό. Στην ουσία πρόκετται για

μέτρα εξυγίανσης με εξαίρεση την ανάληψη διοίκησης της επιχεί-

ρησης από τον οργανισμό που μπορεί να οδηγήσει είτε σε ειδική

συμφωνία εξυγίανσης της επιχείρησης είτε σε ειδική εκκαθάριση

περιουσίας της επιχείρησης. Τα στάδια αυτά εντάσσονται πρά­

γματι σε μια διαδικασία εξυγίανσης, ενώ οι άλλες ρυθμίσεις απο­

τελούν μεριονωμένα μέτρα.

Η διαδικασία που θεσπίζεται είναι προσανατολισμένη κατά

κύριο λόγο στη διάσωση εκείνων τωνπροβληματικών επιχειρήσεων

που κρίνονται βιώσιμες. Η ικανοποίηση των πιστωτών, χωρίς να

παραμελείται ως αίτημα, αποτελεί το δεύτερο στόχο. Πράγματι

δεν πρόκειται για μια συλλογική οργάνωση και δράση των πισ­

τωτών προς το σκοπό της σύμμετρης εκανοποίησής τους από την

περιουσία της προβληματικής επιχείρησης διαμέσου του συμβι-,

βασμού ή της ένωσης των πιστωτών κατά το πρότυπο του πτωχευ­

τικού δικαίου. Προς το σκοπό της εξυγίανσης της επιχείρησης,

από τη λειτουργία της οποίας επιδιώκεται να ικανοποιηθούν

οι πιστωτές, συγκλίνουν όλες οι ρυθμίσεις του νόμου με εξαί­

ρεση την ειδική εκκαθάριση περιουσίας που προϋποθέτει όμως

ότι δεν επττεύχθηκε η προβλεπομένη συμφωνία ή δεν τηρήθηκαν

οι όροι της. Η ανάληψη της διοίκησης από τον οργανισμό, παρά

τον προσωρινό της χαρακτήρα, δεν είναι χειραφετημένη από τη

διάσωση της επιχείρησης. Η ανάληψη της διοίκησης, θα είναι

βέβαια αποτελεσματική αν συνοδεύεται από την αναστολή κάθε

89

ατομικής ή συ\λογικης αναγκαστικής εκτέλεσης κατά της επιχεCpη-

σης και της τοκοφοριας των απαιτήσεων, Η προς την κατεύθυνση

αυτή ευχέρεια του υπουργού θα γίνει εκ των πραγμάτων ο κανόνας

αφού αλλιώς η ανάληψη της διοίκησης της επιχείρησης από τον

οργανισμό δεν θα έχει κανένα αποτέλεσμα αναφορικά με την εξυ­

γίανση, Και οι άλλες όμως ρυθμίσεις ( αναδιάρθρωση των υποχρεώ­

σεων, αναγκαστική αύξηση κεφαλαίου και κεφαλαιοποίηση των

οφειλών ) τον ίδιο σκοπό υπηρετούν , αφού διευκολύνουν τα-

μειακά την επιχείρηση ή της επιτρέπουν να αντιμετωπίσει την

πληρωμής των χρεών της.

Στην εισηγητική έκθεση του νόμου σημειώνεται ότι η υφιστά­

μενη νομοθεσία " δεν παρέχει την νομική δυνατότητα για τη

χάραξη και διαμόρφωση μιας πολιτικής κοινωνικοποίησης που απο­

τελεί τον/άλλο στόχο του νομοσχεδίου ",

Κοινωνικοποίηση νοείται " η συμμετοχή στη διοίκηση , στη χάρα­

ξη της στρατηγικής , στον προγραμματισμό και στον έλεγχο εκ­

προσώπων α) του κράτους, β) της τοπικής αυτοδιοίκησης, γ)

των εργαζομένων στην επιχείρηση ή στον κλάδο ή στον τομέα ή

στην περιφέρεια ή στο σύνολο της χώρας, δ) των κοινωνικών φο­

ρέων και οργανώσεων που εξυπηρετούνται ή επηρεάζονται άμεσα

από τις επιχειρήσεις αυτές και ε) νομικών ή φυσικών προσώπων

που κατέχουν μετοχές της επιχείρησης ", Η δομή , ο ρόλος και

ο τρόπος διοίκησης και λειτουργίας κάθε κοινωνικοποομένης

επιχείρησης ή ομάδας κοινωνικοποιήμενων επιχειρήσεων καθορί­

ζονται με προεδρικά διατάγματα,

Η κοινωνικοποίηση στο νόμο για την εξυγίανση των προβλη­

ματικών επιχειρήσεων έχει τη μορφή είτε της περιορισμένης

συμμετοχής των εργαζομένων στη διοίκηση της επιχείρησης είτε

της συμμετοχής του κράτους της τοπικής αυτοδιοίκησης και άλ-

90

λων δημοσίων νομικών προσώπων ή ελεγχόμενων απο το κράτος επι­

χειρήσεων στο κεφάλαιο της επιχείρησης που υπάγεται στο νόμο.

Κατα το στάδιο της ανάληψης της διοίκησης της επιχείρησης από

τον οργανισμό προβλέπεται συμμετοχή στην διοίκηση της επιχεί­

ρησης εκπροσώπων των εργαζομένων στην ίδια την επί’χείρηση.

Οι διατάζεις του νεαρούνόμου για την εξυγίανση των επιχει­

ρήσεων περιέχουν ρυθμίσεις που μπορεί πράγματι να ανταποκρι-

θούν στο αίτημα της εξυγίανσης των προβληματικών επιχειρήσεων.

Μπορούν επίσης, νσ οδηγήσουν στην μετάθεση μέσων παραγωγής στο

δημόσιο τομέα. Το ζήτημα που τίθεται είναι όμως αν η νομοθε­

σία αυτή θα εγκλωβιστεί στο επίπεδο μιας κρατικής παρέμβασης

οικονομικής σκοπιμότητας για την αντιμετώπιση της οικονομικής

κρίσης ή θα προωθηθεί συμβάλλοντας στην υπόθεση του κοινωνι-

κουμετασχηματισμού στη βάση της δημοκρατικής αρχής και της

υπέρβασης των κοινωνικών ανισοτήτων που σημαδεύουν το σύστηρα

της οικονομίας της αγοράς.

9i

92

Λπό την παραπάνω ανάλυση, τα κυριότερα συμπεράσματα που προκύπτουν είναι τα εξής;

1. Πάνω απο τη μισή βιομηχανία είναι υπερχρεωμένη ( παρου­

σιάζει περισσότερό από 75% δανειακό κεφάλαιο ) και ο βαθμός

δανειακής επιβάρυνσης αυξήθηκε από 69% το 1975 σε 77% το 19θϋ.

Οι πολύ μιιρές εταιρίες είναι και αυτές αρκετά χρεωμένες, αλ­

λά μείωσαν το ποσοστό ξένου κεφαλαίου μέσα στα τελευταία

πέντε χρόνια ( 1975-1980 ) βνώ αντίθετα οι πολύ μεγάλες αύξησαν

το ποσοστό αυτόγ διευρύνοντας το άναγμα. Οι μικρρμεσαίβς επί­

σης αύξησαν το ποσοστό σε 68%. Το πρόβλημα απαιτεί νέες κα­

τευθύνσεις της πιστωτικής πολιτικής που να ενθαρρύνουν την

αυτοχρηματοδότηση.

2. 11 απόδοση του κεφαλαίου (2,2%) χαμηλή με διεθνή κριτή­

ρια είναι υψηλότερη στους κλάδους εκείνους που περιλαμβάνουν

μεγάλες επιχειρήσεις με ολιγοπωλιακό χιρακτήρα. Στους κλά­

δους αυτούς η απόδοση αυξήθηκε στην περιόδο 1975-1980,

Αντίθετα μειώθηκε στους κλάδους που είναι ιδιαίτερα σημα­

ντικοί για την σύγχρονη οικονομία, όπως των μηχανών - συσκευ­

ών, ηλεκτρικών - ηλεκτρονικών και μεταφορικών μέσων.

3. Οι καλύτερες εταιρίες από την άποψη της απόδοσης απο­

τελούνται από την ομάδα μεγέθους 100-499 και υπάρχουν ενδεί­

ξεις ότι το ^ 0PTIUM " αυτό μετατοπίστηκε από το μικρότερο

μέγεθος στο οποίο βρσκόταν το 1969. Οι πολύ μικρές επιχει­

ρήσεις έχουν απόδοση πάνω από τον μέσο όρο, ενώ οιπολύ μεγά­

λες έχουν τη χειρότερη απόδοση από όλες. Και εδω διευρύνονται

οι διαφορές. Οι μικρομεσαίες δεν έχουν πολύ καλή απόδοση : 2,3%

το 1980.

4. To περιθώριο κέρδους επί των πωλήσεων είναι σημαντικά

μεγαλύτερο για τις πολύ μικρές εταιρίες και χιμηλότερο για τις

πολύμεγάλες. Και εδώ δεευρύνεται το άνοιγμα. Για τις μικρο-

μεσαιες επιχειρήσεις είναι στο επίπεδο του μέσου όρου και μειώ

θηκε στην περίοδο 1975 - 1980.

5. Οι δείκτες κυκλοφοριακής ταχύτητας του κεφαλαίου, που

δείχνουν σε ποιο βαθμό αξιοποιουνται τα κεφάλαια, είναι κα­

λύτεροι στις επιχειρήσεις μικρομεσαίου μεγέθους, Η αξιοποίηση

του κεφαλαίου είναι χαμηλότερη στις πολύ μεγάλες εταιρίες

και μειώνεται.

6. Τα αποθέματα είναι πολύμεγάλα σε σχέση με τις πωλήσεις,

συγκριμόμενα με εκείνα των αντίστοιχων κλάδων σε άλλες χώρες.

Αντιπροσωπεύουν μεγάλα ποσά δεσμευμένου κεφαλαίου -που είναι

σχετικά μεγαλύτερα στις μεγάλες εταιρίες. Οι μοκρομεσαίες

επιχειρήσεις έχουν την μικρότερη περίοδο κυκλοφορίας των

αποθεμάτων.

7. Για τις μικρομεσαιες επιχειρήσεις, γενικά, παρατηρείται

ότι έχουν μέτριους δείκτες αποδοτικότητας αλλά καλούς δείκ­

τες δραστηριότηας ( δηλ. κυκλοφοριακής ταχύτητας ) Έχουν δε

λιγότερη δανειακή επιβάρυνση από τον μέσο όρο της βιομηχανίας.

8. Στη βιομηχανία σαν σύνολο, τα κέρδη του ιδίου κεφαλαίου

αυξήθηκαν κυρίως σε βάρος ενός πολύ αυξημένου κινδύνου , που

αντιπροσωπεύεται από το δείκτη δανειακής επιβάρυνσης, ενώ

υπάρχουν περιθώρια για τη βελτίωση άλλων παραγόντων ( κυρίως

στους τομείς οργάνωσης , μάρκετινγκ και μάνατζμεντ )

που επίσης συντελούν στο κέρδος. Οι πολύ μεγάλες εταιρίες

εκμεταλλεύτηκαν πιο εντατικά από τις μικρότερες τις δυνατότη­

τες για χρηματοδότηση, και ενω πολλές πέτυχαν λαμπρά αποτε­

λέσματα άλλες έγιναν προβληματικές.

93

94Από όλα τα παραπάνω, συμπεραίνουμε ότι τα καίρια προβλήματα

της ελληνικής βιομηχανίας, είναι η χρηματοδότηση και η βελτίωση

της διοίκησης ( μάνατζμεντ ). Αλλα συμπεράσματα που προκύπτουν

από τη μελέτη υποδεικνύουν την ανάγκη αλλαγής πολιτικής και

βελτίωσης του νομικού και θεσμικού πλαισίου μέσα στο οποίο λει­

τουργούν οι βιομηχανικές επιχειρήσεις.

,9b

Η νέα μεταρρύθμιση του πτωχευτικού γαλλικού δίκαιου αποβλέ­

πει σαφώς στην ανόρθωση των βιώσιμων προβληματικών επιχορήσεων

και ανατρέχει στις προαναφερθείσες έννοιες της διαγνώσεως των

δυσκολιών και συναγερμού, της έγκαιρης προλήψεως και θεραπείας.

ί>ι κύριες κατευθύνσεις του νομοσχεδίου είναι οι εξής:

1) Η πρόβλεψη μιας συντόμου ^ περιόδου ααρατηρήσεως

Ηπερόδος παρατηρήσεως άγνωστη στο νόμο 1967 είναι ο χρόνος μέσα

στον οποίο εξελίσσεται η φάση της δια/νώσεως των δυσκολιών

και η επεξεργασία ενός σχεδίου ανορθώσεως σε συνεργασία με

όλους του ς ενδιαφερόμενους συμπεριλαμβανομένων και των εργαζο­

μένων. Η περίοδος αυτή δεν υσοδυναμεί με παραλυσία της επιχει-

ρήσεως, η δραστηριότητα της οποίας εξακολουθεί να ασκείται μέσα

στα πλαίσια της συνήθους διαχειρισεως. Στο στάδιο αυτό, η χρημα­

τοδότηση της εταιρίας εξασφαλίζεται, αφ'ενός, με την κατ'αρχήν

αναστολή της ικανοποιήσεως των απαιτήσεων, προηγουμένων της

δικαστικής αποφάσεως που κηρύσσει την εφαρμογή της διαδικασίας,

αφ'ετέρου με την προνομιακή εκανοποίηση των απαιτήσεων, επομέ­

νων της δικαστικής αποφάσεως - γεγονός που ενθαρρύνει την οι­

κονομική συνδρομή των πιστωτών και των τραπεζών.

2) Η συνέχιση της επιχειρήσεως βάσει του σχεδίου ανορθώσεως:

Το νομοσχέδιο προβαίνει σε επανεκτίμηση της λύσεως αυτής και

την προσεγγίζει με το νέο πνεύμα της οικονομικής ανορθώσεως

της επιχειρήσεως σαν κυριαρχικού σκοπού της πτωχεύσεως. Το

δικαστήριο συνοδεύει την επικυρωτική απόφαση με μια πολιτική

εξυγιάνσεως που αντιτάσσεται σε όλους τους ενδιαφερόμενους και

που συχνά θέτει σε εφαρμογή για την πραγμάτωσή της, πολλά από

τα εξετασθέντα μέτρα της κατά κυριολεξία προλήψεως, όπως τη

μετατροπή του εταιρικού τύπου, την αύξηση του κεφαλαίουι* την

αλλαγή της διοικησεως κ.λ.π. Παράλληλα πραγματοποιείται η

ικανοποίηση των πιστωτών , στους οποίους το δικαστήριο μπορεί

uνα επιβάλλει την παροχή προθεσμιών, όχι όμως καΐ τηνμειωση των απαιτήσεων.

Η φάση της εξυγιάνσεως καταλήγει είτε στην αποτελεσματική

εφαρμογή του σχεδίου ανορθώσεως, είτε στην εκκαθάριση - όταν

η τελευταία φαίνεται πλέον σαν η μόνη λύση ικανοποιήσεως των

πιστωτών - και στη λύση της εταιρείας λόγω αθεράπευτων δυσκο-

3) Διάσοση μέρους της επιχειρήσεως κατόπιν μεταβιβάσεως:

Η διάγνωση δυνατόν να πραγματοποιήσει - ακόμα και κατά την υπό

θέση της εκκαθαρίσεως - τη διάσωση ενός η περισσοτέρων βιωσίμων

τμημάτων της επιχειρήσεως, δια της μεταβιβάσεώς τους σε τρί­

τους. Το δικαστήριο επιλέγει, μεταξύ περισσοτέρων προσφορών

των ενδιαφερομένων, εκείνη που εξασφαλίζει τις περισσότερες

εγγυήσεις για την απα}(όληση των εργαζομένων και την ικανοποίηση

των πιστωτών. Για να διαφυλαχτει η συνοχή του μεταβιβαζομένου

τμήματος, προβλέπεται η υποχρεώση των προνομιούχων πιστωτών

να μην πραγματοποιήσουν το προνόμιό τους, εφ'όσον αντίστοιχα

τους αναγνωρίζεται η σεχέχιση της απαιτήσεως τους, απέναντι

στο νέο οφειλέτη, μέχρι της πλήρους ικανοποιήσεώς τους.

4) Τελευταία και σπουδαιότατη καινοτομία του νομοσχεδίου

είναι η εφαρμογή μιας απλοποιημένης διαδικασίας στις μικρές

επιχειρήσεις, που ακολουθεί μεν τις παραπάνω κατευθύνσεις,

αλλά διαφοροποιείται με την πρόβλεψη συντομίας και απλου-

στεύσεως.Προς την κατεύθυνση της μελλοντικής αναθεωρήσεως του βρί­

σκεται το ελληνικό πτωχευτικό δίκαιο, το οποίο δεν είναι δυνατό

να μείνει αμέτοχο στο ολοένα εξελισσόμενο οικονομικό περιβάλ­

λον και στην προοπτική εναρμονισεώς του με την κοινότητα των

λοιπών ευρωπαϊκών δικαίων.

9 V

Εν αναμονή της ανα-θεωρήσεως, εξεταστέα η προσφμγή στη τε­

χνική των συγχωνεύσεων, σαν λύση θεραπείας των επιχειρήσεων

και εξυγιάνσεως της αγοράς.

Η εξωτερική συνδρομή: αξιολόγηση της συγχωνεύσεως, ιδίως

δι 'εξαγοράς.

Η εξωτερική συνδρομή προβάλλεται μέσα από την παρέμβαση μιας

άλλης επιχείρησεως είτε με τη μορφή οικονομικής συμμετοχής στο

κεφάλαιο της πρώτης και στις αντίστοιχες ανακατατάξεις στον

έλεγχο της εταιρίας - είτε με τη μορφή της συγχωνεύσεως, κυρίως

δι'α πορροφήσεως ή δι'εξαγοράς.

Η προσφυγή των εταιριών στην τεχνική της συγχωνεύσεως ανπ

ποκρίνεται αφ'ενός στην ανάγκη αναπτυξεώς τους μέσα στον αν­

ταγωνιστικό χώρο- με ολοένα εντονότερη την οικονομική και πα­

ραγωγική παρουσία τους - αφ'ετέρου στην εξασφάλιση της επιβιώ-

σεως τους μέσα στην απορροφούσα η εξαγοράζουσα εταιρία. Με

τη δεύτερη αυτή έβνοια η συγχώνευση είναι ένα μέτρο θεραπείας

των προβληματικών επιχειρήσεων. Το μέτρο είναι αποτελεσματικό

ακόμα και μέσα στο πλαίσιο της πτωχεύσεως, τη στιγμή που γί­

νεται παραδεκτό ότι είναι πραγματοποιήσημη η συγχώνευση μιας

εταιρίας ακόμα και αν βρίσκεται ήδη στο προχωρημένο στάδιο

της εκκαθαρίσεως.

Η πραγματοποίηση της συγχωνεύσεως προϋποθέτει ότι η απόρ-

ροφούμενη ή εξαγοραζόμενη επιχείρηση έχει , στο σύνολό της ή

τμηματικά παραγωγική ικανότητα, και ότι το ύψος του παθητικού

της δεν καθιστά την ικανοποίηση των πιστωτών υπέρμετρα δυσανά­

λογη με το οικονομικό ενδιαφέρον κου παρουσιάζει για την απορ­

ροφούσα ή εξαγοράζουσα εταιρία. 0 θεραπευτικός χαρακτήρας της

συγχωνεύσεως συνίσταται στη συνέχιση της επιχείρησεως μέσα σε

μιας άλλη εταιρία, στο σύνολο των σχέσεων που υλοποιούσαν τη

98μέχρι, τώρα λειτουργία της.

Από τη σκοπιά των προβληματικών επιχειρήσεων η επιλογή

ενός εκ των τριών τρόπων της συγχωνεύσεως υπαγορεύεται ως ακο­λούθως:

Η συγχώνευση δι'ιδρύσεως νέας εταιρίας θεωρείται επικίνδυνη,

με την έννοια ότι η ενσωμάτωση δύο ή περισσοτέρων προβληματι­

κών επιχειρήσεων με σκοπό την ίδρυση μιας τρίτης, μεταφέρει

τα προβλήματα στην τελευταία και ο θεραπευτική χαρακτήρας εί-

εν προκειμένω αμφίβολος.

Αντιθέτως, η συγχώνευση δι'απορροφήσεως είναι νοητή, στο

μέτρο που ο προβληματικός χαρακτήρας της απορροφούμενης εται­

ρίας διαμοφρφώνει μια χαμηλή συχνά αντιπαροχή ( σχέσηανταλ-

λαγής ) γεγονός που καθιστά ενδιαφέρουσα την απορρόφηση από

μία εταιρία με ανάλογο - ή και μικρότερο - μέγεθος από την

σπορροφουμενη. - ιυσι κατορθώνεται η ενσωμάτωση μιας δυναμικής

ενότητας, στο εσωτερικό της απορροφούσης, με μικρή οικονομική

θυσία και αντίστοιχη τόνωση της ανταγωνιστικότητάς της.

Η θεραπευτική ενέργεια της συγχωνεύσεως εντείνεται, στην

περίπτωση των προβληματικών επιχειρήσεων, όσον αφορά τη δια­

φύλαξη των δικαιωμάτων των τρίτων, ιδίως των πιστωτών και των

εργαζομένων.

Η καθολική διαδοχή της συγχωνεΟουσας εταιρίας στα δικαιώ­

ματα και στις υποχρεώσεις της συγχωνευόμενης αποτελεί εγγύη­

ση για τους 'ίστωτές, εφ'όσον έχουν ενώπιόν τους ένα νέο φφει-

λέτη που ανταποκρι νεται ασφαλέστερα στην ικανοποίηση των απαι­

τήσεων τους.Αφ'ετέρου η εφαρμογή της αρχής της διαρκείας των συμβάσεων

εργασίας στο εσωτερικό της συγχωβεύουσας εταιρίας, εξασφαλί­

ζει θεωρητικά τουλάχιστον τη συνέχιση της απασχολησεως των εργα­

ζόμενων της συγχωνευόμενης.

99To ελ'.ηνικό δίκαιο, όπως και το γαλλικό εφαρμόζει τη τεχ­

νική της συγχωνευσεως μόνο στην περίπτωση των εταιριών. Η συνει­

σφορά όμως της τεχνικής αυτής στη θεραπεία των προβληματικών

επιχειρήσεων είναι αξιόλογη, και η αναλογία μιας συγχωνευσεως

μεταξύ εταιριών και εκείνης μεταξύ μιος ατομικής επιχειρήσεως

και μιας εταιρίας (ιδίως όταν η εισφορά της πρώτης συμφωνειί-

ται να περιλαμβάνει και στοιχεία του παθητικού), είναι εμφανής.

Δεν θα ήταν τολμηρό να νοηθεί η αναλογική του νομικού καθεστώ­

τος της συγχωνεύσεως και σε άλλες περιπτώσεις. Οπως καιι θα ή­

ταν επιθυμητή η αναλογική εφαρμογή της συγχωνευσεως δω'εξαγιο-

ράς και σε άλους - πλην των Α.Ε. - εταιςιικούς τύπους, στο μέ­

τρο που η ευελιξία της τεχνικής εμπλουτίζει τα αποτελέσματα

της συγχωνεύσεως ( π.χ. όροι πληρωμής παροχή υπροθεσμιών κ.λ.π)

και την εντάσσει ανάμεσα στά ενδεδειγμένα μέτρα θεραπείας.

Στα ποικίλα αίτια των δυσκολιών στο μέτρο της επιβαρύνσεως

της οικονομικής καταστάσεως των επιχειρήσεων και στην ικανό­

τητα αντιδράσεώς τους, αντιστοιχεί μία κλίμακα μέτρων που

προβαλλου από το εταιρικό, πτωχευτικό καιραπεζικό δίκαιο.

Δύο είναι τα κύρια σημεία:

1) Η προληπτική φύση των μέτρων δεν είναι δυνατόν να διαχω­

ρίζεται από τη θεραπευτική ενέργειά τους: η καθυστερημένη εφα­

ρμογή ενός μέτρου θεραπείας είναι μάταιαη, όπως μάταιος επί­

σης αποβαίνει και ο προσωρινός διακονισμός των δυσκολιών χρρίς

την πρόβλεψη της μελλοντικής εξελίξεώς τους. Η διάγνωση

και η έγκαιρη πρόληψη των δυσκολιών των επιχειρήσεων αποτελεί

πρώτιστο μέλημα του επιχειρηματία και είναι απαραίτητηη

ευαισθητοποίηση του προς την κατεύθυνση αυτή.

2) Εν όψει ενός " δικαίου των προβληματικών επιχειρήσεων ",

υπάρχει ανάγκη επαναξιολογησεως των οικονομικών προτεραιοτή­

των:

1 0 0

'J-’u r n . 1 5 8 6 /8 5

Uucpuneq βροβλ!|μα cικές εταιρίες εντάσσονται σ τιςόιατάζεις

του 11, 1586/85 τον ίΙεπτέμβρτ) του 85, U συνολκως αριθμός των

εταιριών αυιων it-υ εντάσσονται στον Ν. 1586/85 hcc ά το 1985’

είναι 15. Κατά το α'εξάμηνο του 1984 εντάσσονιαι 14 εταιρίες

και ουνολιμά μέχρι σήμερα έχουν ενταχθεί 54 εταιρίες,

ϋι εταιρίες αυτές ανήκουν στους άκολουθους κλάδους:

Κλάδος . Λβ.,εεχαζ.___ Ιίοσοστά %

Κλωστουφαντουργια(9) 10.550 41,9%

(Ιΐείρακκή ΙΙίπραΐκη ) 6.850

Κατασκευές μεταλλικές κ,λ,π.]1 4.600 18,6%

( 1ΙΥΡ ΚΛΛ )(9) 5.600

Μεταλλευτική K5tl 4.550 17,6%

Χαρτοκοιια (4) 4.100 16,6%

( Αθηναϊκή Χαρτοκοιια ) 2.750

1>,λίιι> Ilf ( > ιο 'Ί ΐ( ') ήΗΐνι ιιά Π ο έμ β ρ ιό ς 84 σ ελ 21 : Γεράσιμος Αρσένης

"Τα χρέη των προβληματικών επιχειρήσεων".

\ η

200 0,8%

350 1,4%750 3,1%

24.700 100.0%

Πλαστικά (2)

Τρόφιμα -Ιΐϋτά (4)

Διάφορες (3)

Σ Υ Ν Ο Λ Ο

Υψος χρεών

Οι οφειλές των προβληματικών επιχειρήσεων πο6 υπη ι-δησαν

στις διατάξεις του Ν. 1386/83 ανέρχονται σε 136 δις δρχ. κατά

την ώρα της υπαγωγής.

Το σύνολο των οφειλών σήμερα εκτιμάται σε 160 δις δρχ,

( συπεριλαμβανομένων τόκων και συναλλαγματικών διαφορών ),

Οι οφειλές της ώρας υπαγωγής κατανέμονται ως εξής μεταξύ των

κυριοτέρων πιστωτών:

ΠΙΣΤΩΤΕΕ ΟΦΕΙΛΗ ΠΟΣΟΣΤΟ

____________Τράπεζες (ελλ.ξέν) 96 72%

Δημόσιο 9 6

Πιστωτές εσωτερικού 22 15

ΙΙιστωτές εξωτερικού 9 7

Σ Υ Ν Ο Λ Ο 136 100

ΟΦΕΙΛΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ

Στα 136 δις περιλαμβάνονται και οι οφειλές εξωτερικού που

είναι 25 δις δρχ. δηλαδή 18,2% των συνολικών οφειλών.

Εξ αυτών 16 δις δρχ. οφείλονται σε τράπεζες και 9 δισ. δρχ. σε

ιδιώτες πιστωτές. Σύμφωνα με τις σημερινές συναλλαγματικές ισο­

τιμίες οι οφειλές εξωτερικού εκτιμώνται σε 33 περίπου δισ.

ίΛ ΗΡ(Λ 9 ΐ ικφ ί ί ίλ ιέ ΐ ρ ς '

e*vBi> οπ

li/2

TI__M ΚΛίίϋϊΜβ

Οπως έχουν πλέον διαμορφωθεί τα πράγματα, υπάρχει εζ αντικειμένου, ορατή και χριροπιαστη μεγάλη ανάγκη να καταβλη­θούν σοβαρές προσπάθειες σε άλα τα επίπεδα.

ϊπάρχει ανάγκη να προσδιοριστούν επιτέλους οι κλάδοι στους οποίους έχουμε η μπορούμε με κατάλληλες επενδύσεις υποδομής και στην παιδεία, να αποκτήσουμε συγκριτικά πλεονεκτήματα,Βε ύλες τις Icαραπάvω περιπτώσεις που μπορούν να γίνουν βάσιμες . προβλέψεις για ευνοϊκές και παρατεταμένες καλές εζελίζείς, θα πρέπει να γίνουν τα κατάλληλα σχέδια δράσης και να αρχίσουν να υλοποιούνται, ϋσο κακύ είναι να μην υπ άρχουν καθόλου μα­κροπρόθεσμα σχέδια, άλλο τόσο κακό είναι να έχουν χαραχθεί λάθος ή να αλλάζουν κάθε 6 μήνες.

ϋπίσης και οι επιχειρήσεις θα πρέπει να εθιστούν στην στρα­τηγική σκέψη, θα πρέπει να ξεκαβαρισουν τις απόψεις τους για τΐ|ν φυσιογνϋιμία τους και για την σ χέση τους με την αγορά που επιθυμούν και δύνανται βέβαια να την έχουν.

Φυσικά όλη η βραχυπρόθεσμη δραστηριότητά τους θα πρέπει νπ εντάσσεται στο ανάλογο πλαίσιο, θα πρέπει να προσδιορίσουν την σχέση τους με τον ανταγωνισμό και την αλληλεξάρτηση προ­ϊόντος και Αγοράς, θα πρέπει να επιλέξουν το βασικό προσανατο­λισμό τους προς το προϊόν ή προς την αγορά ( και το αντίστοιχο επίπεδο του MARKfiTlMG ) αν δΐ)λαδή θα στοχεύουν στην ποιότητα ή στο κόστος κ.λ.π.

ϊπάρχει ανάγκη να εκσυγχρονισθεί η αντίληψη των Δημοσίων

103Υπηρεσιών για την οικονομία και την παραγωγή. Δεν αρκούν κάποιοι νόμοι αναπτυξιακοί όταν όλο το κράτος είναι αναχρονιστικό, όταν η κοινή γνώμη είναι αντιαναπτυξιακή και αντιεπιχειρηματική.

Ειδικά υπάρχει ανάγκη δραστικού περιορισμού της γραφειοκρα­τίας εκσυγχρονισμού του φορολογικού συστήματος και απελευθέρω σης των Τραπεζών, για v i δίνουν υπ'ευθύνη τους κεφάλαια μόνο εκεί όπου αυτά αναμένεται ότι θα αποδώσουν.

Ολόκληρη η φιλοσοφία του κράτους, θα πρέπει να γίνει ρεαλο στική και αναπτυξιακή. Αλλως επειδή η άσκηση οποιοσδήποτε φι­λοδοξίας κοινωνικής και αμυντικής πολιτικής στοιχίζει , θα πρέ­πει το κράτος να περιοριστεί δραστικά στα στοιχειωδώς αναγκαία εφόσον θα παραμένει το οικονομικό, εμπόδιο άσκησης της οποια­δήποτε αξιόλογης κυβερνητικής πολιτικής.

Ασφαλώς όμως και μέσασιις επιχειρήσεις, πρέπει να βελτιωθεί η στελέχωση και το MANAGMENT. Σε πάρα πολλές περιπτώσεις δια­πιστώνουμε ότι είναι ένας αυτός που τα κάνει όλα, και σε ακόμη περισσότερες ότι δεν υπάρχουν σωστοί άνρθωροι , ή ότι σωστοί άνθρωποι αναλώνουν το χρόνο τους οε δουλειές ρουτίνας που οποιο- δήποτε PERSONA^ CUMPUTER μπορεί να βγάλει πολύ καλάπέρα και απείρως γρηγορότερα.

Το θέμα του MANAGMENT δεν το είχαμε πιάσει καλά. Πολλές επιχειρήσεις φρακάρουν γιατί ο ιδιοκτήτης - διευθυντής δεν μπορεί να ανταποκρίνεται στον όγκο της δουλειάς όπως )ξιι στις δυσκολίες της , ενώ δεν έχει ούτε καν την στοιχειώδη πρόνοια να ετοιμάζει και να αναδεικνύει στελέχη ικανά να πάρουν υπεύ­θυνα μέρος της δουλειάς επάνω τους.

Τα περιθώρια κέρδους συνεπώς και σ φάλματος είναι μικρά.Και οι " άλλοι " τρέχουν ...

J

Β Ι Β ΛΙ ΟΓ Ρ ΑΦΙ Α1. Εγκυκλοπαίδεια ΧΑΡΗ ΠΑΤΣΗ Εκδόσεως 1978

2. Περιοδικό ΧΡΟΝΙΚΑ Εκδοση Νοέμβριος 1984 (Αρθ. Τα χρέη των προβληματικών επιχειρήσεων).

3. Περιοδικό ΧΡΟΝΙΚΑ Εκδοση Δεκέμβριος 1985 (Αρθ.Μέθοδοι &συστήματα για την αύξηση της παραγωγικότητας, Κώστα μαλισσου).

4. Περιοδικό ΧΡΟΝΙΚΑ Εκδοση Ιανσυάριος 1986 (Αρθ.Μέθοδοι 8 συστήματα για την αύξηση της παραγωγικότητας,Κώστα Μαλισσσυ).

5. Περιοδικό Πληροφοριών INF0RMACI0N Εκδοση 1986 (Αρθ. Βιομηχανία,αναζητώντας διέξοδο).

6. Περιοδικό Στατιστικών Ερευνών ICAP Εκδοση 1986

/.Εφημερίδα Ναυτεμπορική Εκδοση Ιανουαρίσυ 1987 (Αρθ. Αναγκαία καθίσταται μια

παραγωγική βιομηχανική πολιτική Κ. Παπαναγιώτου).

8. Συνέντευξη ΑΡΣΕΝΗ (πρώην υπουργός οικονομικών) για τις προβλημάτικες

επιχειρήσεις.9. Συνέντευξη του υπουργού Εργασίας κ. Κ ΠΑΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ για τις προβληματικές

επιχειρήσεις10. Επιθεώρηση εμπορικσύ δικαίου, Κωνσταντίνου Ρόκα τόμοι ΛΑ,ΛΒ,ΛΓ,ΛΔ,ΛΕ,ΛΣΤ,

(80-85).11. Οικονομικός Ταχυδρόμος Μάρτιος 1987.

12. Οικονομικός Ταχυδρόμος Αύγουστος 1986.

13. Οικονομικός Ταχυδρόμος Ιανουάριος 1986.

14. Οικονομικός Ταχυδρόμος Ιούνιος 1986.15. Οικονομικά κίνητρα για την περιφερειακή ανάπτυξη, Κώστας Χατζηγρηγορίου

Τόμος A Αύγουστος 1982.16. Οργάνωση και Διοίκηση:ΗΑΒ0ί0 ΚΟΟΝΤΖ CYRIL 0 DONNELL τόμος 3

Εκδοση 1983.