ԲՈՎԱՆ ԴԱԿՈՒ^ԻՒՆ

ՓՈԽԱՆ ԽՄԲԱԳՐԱԿԱՆԻ

ԱՐԱՄ Ա. ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ — Մօտենանք Բեթղեհէմի Որպէս Որդիները Աստուծոյ ... 1

ԸՆՏԱՆԻՔԻ ՏԱՐԻ

ԱՐԱՄ Ա. ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ — 2004-ը' Հայ Ընտանիքի Տա րի..........................................6ԳՐԻԳՈՐ Ծ. ՎՐԴ. ՉԻՖԹՃԵԱՆ — Յեղաշրջուող Ընկերութեան

Մեծագոյն Զ ոհը ....................................................................................................14ՑՈՎՀԱՆՆԷՍ ՍՐԿ. ՊՈՈՒՆՍՈՒԶԵԱՆ — Օտարամուտ Բարքերու Թիրախը'

Հայ Ընտանիքը .................................................................................................. 21

ՀԱՅՐԱԽՕԱԱԿԱՆ

ԹԱՄԱՐ ՏԱՍՆԱՊԵՏԵԱՆ — Ցակոբ Պատրիարք Նալեան Քարոզգիրք’ի Վերայ Յայտնութեան Յօհաննու ( Մ ш ш ե а ш դ ш ր ш а 2 2 3 8 ) ................................. 23

ՊԱՏՄԱ-ՈՒԱՈՒՄՆԱԱԻՐԱԿԱՆ

ՆԱՐԵԿ ԵՊՍ. ԱԼԵԷՄԷԶԵԱՆ — Եկեղեցւոյ Պատմութիւն (Թ Ր Գ մ . ) .......................... 28ՅԱԿՈԲ ԱՐՔ. ԳԼՆՃԵԱՆ — Տիրոջ Խաչի Փրկաբեր Խորհուրդը............................ 35ՎԱՐԴԱՆ ՄԱՏԹԷՈՍԵԱՆ — Տիրան Արք. Ներսոյեանի Նամականին................... 41ՊԷՊՕ ՍԻՄՈՆԵԱՆ — Աստուածաշունչի Թարգմանութիւնը'

Հայ Մշակոյթի Փառապսակը ............................................................................ 46

ԱՐԽԻՒԱՅԻՆ ՆԻՒԹԵՐ

ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ ՔՀՆՅ. ՍԻՄՈՆԵԱՆ — Արձագանգ ԱպարանիցՍ. Խաչի Պատմութեան ..................................................................................... 49

ԵՐԻՏԱԱԱՐԴԱԿԱՆ

ԳՐԻԳՈՐ Ծ. ՎՐԴ. ՉԻՖԹՃԵԱՆ — «Ես»էն Դէպի «Մենք» եւ«Մենք»էն Դէպի «Ես».......................................................................................... 56

ՏՕՆԱԿԱՆ

* * * — ս . Ծննդեան եւ Աստուածայայտնութեան Տօնը Անթիլիասի մէջ ................59

ԳՐԱԽՕԱԱԿԱՆ ............................................................................................................63

ՆՈՐ ՀՐԱՏԱՐԱԿՈՒԹԻՒՆԵՐ........................................................................................70ՄԻՁ-ԵԿԵՂԵՑԱԿԱՆ ................................................................................................... 73

ՊԱՇՏՕՆԱԿԱՆՔ........................................................................................................... 75

ԼՈՒՐԵՐ ԿԱԹՈՂԻԿՈԱԱՐԱՆԷՆ ................................................................................... 81

ՄԱՏԵՆԱԴԱՐԱՆԻ ՆՈՒԷՐ ԱՏԱՑԱԾ ԳԻՐՔԵՐԸ ........................................................... 89ՊԱՏԱՐԱԳ ԵՒ ՔԱՐՈԶ Ա. ԱԹՈՌՈՅԱ ՄԻԱԲԱՆՆԵՐՈՒՆ ԿՈՂՄԷ...................................91

Հ Գ . ՏԱՐԻ 2004 ՅՈԻՆՈԻԱՐ ԹԻԻ 1

Փ ՈԽ Ա Ն Խ Մ Բ Ա Գ Ր Ա Կ Ա Ն Ի

ՄՕՏԵՆԱՆՔ ԲԵ^ՂԵՀԷՄԻՆ՝ ՈՐՊԷՍ ՈՐԴԻՆԵՐԴ ԱՍՏՈՒԾՈՅ

Ն .Մ Օ .Տ .Տ . Արամ Ա . Կաթողիկոս Նոր Տարուան ու Ա Ծննդ-

եան Տօնին աոիթով Հայրապետական պատգամ մը ուղղեց մեր

ժողովուրդի զաւակներուն: Վեհափաո Հայրապետին սոյն պատ­

գամը «Հասկ»ի ներկայ թիւով կը մատուցենք մեր ընթերցողներուն,

փոխան խմբագրականի:

Պօղոս Առաքեալ Եփեսացիներուն ուղղած իր նամակին մէջ կ ’ըսէ թէ' Աստ­ուած «Ի ր ս ի ր ո վ մեզ նա խ ա սա հմա նեց Յիսուս Ք ր ի ս տ ո ս ի Անոքով Ի ր որ դ ի ն ե րը ըլլալու, որովհետ եւ ա յդ էր Ի ր կամքը եւ ծրա գիրը» (Եփ 1.4-5): Պա րզ ու յստակ է Առաքեալին յիշեցումը Քրիստ ոսի հետեւելու որոշումը առած Եփեսացիներուն.- սովորական մարդեր չէք դուք. Աստուծոյ որդիները ըլլալու կոչուած էք. եւ ճիշդ անոր համար Աստուծոյ Միածին Որդին աշխարհ եկաւ ձեզ որդեգրելու որպէս զաւակները Երկնաւոր Հօր:

Քրիստոնէական կեանքին առանցքը կը կազմէ մարդուն տրուած այս երկ­նային գերագոյն շնորհքը եւ կոչումը: Աստուած եւ մարդ իրարմէ հեռու, իրարու

ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004 ՀԱՍԿ 3

անհաղորդ ու ինքնակեդրոն գոյութիւններ չեն: Աստուած յայտնութեան ճամ- բով մարդուն մօտեցաւ եւ միաժամանակ մարդուն կարելիութիւնր տուաւ իրեն մօտենալու: Աստուած-մարդ յարաբերութեան վրայ խարսխուած է քրիստոնէա- կան հաւատքր: Այս իւրայատուկ յարաբերութիւնր սոսկ Ստեղծիչի եւ ստեղծ­ուածի, Արարիչի եւ արարածի, Անհունի եւ հունաւորի կապ չէ: Ան էապէս հայր եւ որդիի փոխ-յարաբերութիւն է: Աշխարհի հին ու նոր կրօններու, բարոյական վարդապետութիւններու եւ փիլիսոփայական դպրոցներու մէջ քրիստոնէու- թեան միայն յատուկ այս երեւոյթր Աստուածաշունչի, եկեղեցւոյ հայրերու գրականութեան, տիեզերական ժողովներու ուսուցումներուն եւ րնդհանրապէս քրիստոնէական աստուածաբանութեան ամէնէն տիրական գիծերէն մէկն է:

Աստուած տիեզերքի ստեղծագործութեան րնթացքին մարդր ոչ միայն ա­ռանձին ստեղծած էր, այլ նաեւ որակային որոշակի տարբերութիւն մր դրած էր մարդու ստեղծագործութեան ու անոր բնութեան եւ միւս ստեղծուածներուն մի- ջեւ: Աստուած մարդուն շնորհած էր բանականութիւն, բարոյական հասկացո­ղութիւն, պատասխանատուութեան զգացում, կատարելութեան ձգտում ու իր Ստեղծիչին հետ յարաբերելու առանձնաշնորհում: Մարդուն մէջ «աստուածա- յին պատկերր» կազմող այս առանձնաշնորհումներուն շարքին եզակի տեղ կր գրաւէր մարդուն որդիութիւնր յարաբերաբար Աստուծոյ եւ անոր առնչուած իր կոչումր այս երկրի վրայ:

Սակայն, ինչպէս ցոյց կու տայ Հին Կտակարանի պատմութիւնր, հակա­ռակ Աստուծոյ ցուցաբերած սիրոյն ու հոգածութեան, մարդր հեռացած էր Աս­տուծմէ եւ դարձած անառակ որդի: Աստուծոյ Միածին Որդին Հօր կողմէ աշ­խարհ ղրկուեցաւ իր կոչումր ուրացած, իր աստուածային պատկերր եղծած, իր որդիութիւնր անտեսած մարդր վերադարձնելու Աստուծոյ: Արդարեւ, Բեթղե- հէմր Աստուծոյ եւ մարդու միջեւ կնքուած հին ուխտի վերանորոգումն է: Բեթ- ղեհէմի ճամբով մարդր Աստուծոյ որդեգիր զաւակր դարձաւ: Ա յս հաւատքով պէտք է մօտենալ Բեթղեհէմի խորհուրդին: Ա յս հայեցակէտով պէտք է դիտել Աստուծոյ եւ մարդուն փոխ-յարաբերութիւնր: Ահա թէ ինչու Յովհաննէս Առաք­եալ կր յիշեցնէ մեզի րսելով' «Սիրելիներ , ա յծս Աստ ուծոյ որ դ ի ն ե ր ենք» (Ա.Յհ 3.2):

Եկեղեցին դարեր շարունակ իր հաւատացեալներուն յիշեցուց այս ճշմար- տութիւնր: Այսօր, Բեթղեհէմէն եկող նոյն պատգամր վերանորոգ ուժգնու- թեամբ կր հնչէ մեր հոգիներուն մէջ: Բայց Աստուծոյ որդի դառնալր մարդուն տրուած ձրի իրաւունք մր չէ: Ան Աստուծոյ շնորհքն է, որուն մարդ արժանի կր դառնայ միայն իր ապրած կեանքո՜վ ու կատարած գործո՜՛վ: Արդ, ի±նչ կր նշա- նակէ Աստուծոյ որդի րլլալ: Ինչպէս պէտք է արժեւորել զայն:

Ա) Աստ ուծոյ որդ ի ըլլա լ կը նշանա կէ Աստ ուծոյ հնա զա նդ ըլլալ: Ս ո ­վորական իմաստով պէտք չէ րմբռնել մարդու հնազանդութիւնր Աստուծոյ նկատմամբ: Ան ամբողջական ու բացարձակ ենթակայութիւն է Աստուծոյ: Հնազանդութեան վրայ հիմնուած հայր եւ որդիի յարաբերութեան ամէնէն վա­ւերական օրինակր Քրիստ ոս ինք տուաւ: Ան իր Հօրր կամքր կատարեց' երախ­տագիտութեան ու հաւատարմութեան ամէնէն զօրեղ կապերով յարաբերու-

4 ՀԱՍԿ ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004

թեան մէջ ըլլա լով իր Հօրը հետ Բեթղեհէմէն մինչեւ Նազարէթ ու Գողգոթա: Եթէ այսպէս ըրաւ Հօր Աստուծոյ բնութենակից ճշմարիտ Որդին, հապա ի±նչ պէտք է կատարէ իր Երկնաւոր Հօր Աստուծոյ որդեգրուած որդին:

Մ եր առօրեայ կեանքի տաղտուկներուն մէջ, մեր փառքի աթոռներուն վրայ, հա ճոյքի սեղաններուն շուրջ, ուրախութեան ալիքներուն մէջ, յաճախ կը մոռնանք թէ մենք որպէս զաւակները Աստուծոյ, ինչ որ ենք' կը պարտինք միայն Իրեն եւ ինչ որ պիտի ըլլանք կամ կատարենք դարձեալ Աստուծոյ հրա­մանով ու կամքով պիտի կատարենք եւ միայն Իր փառքին համար: Յաճախ մարդու ձեռք ձգած յաջողութիւնը զինք կը դարձնէ ինքնաբաւ եւ ինքնակեդրոն: Մա րդը Աստուածակեդրոն գոյութիւն մըն է. հեռու Աստուծմէ' ան կը կորսնցնէ իր գոյութեան նպատակը: Հետեւաբար, Աստուծոյ ամբողջական ենթակայու­թիւնը պէտք է դառնայ մեր գոյութեան հիմնաքարը ու մեր կեանքին աւիշը եւ ուղեցոյցը:

Բ) Աստ ուծոյ ո րդ ի ըլլա լ կը ևշաևակէ սիրել մեր ևմաևը: Արդարօրէն Քրիստ ոնէութիւնը բնորոշուած է որպէս սիրոյ կրօն: Մէրը քրիստոնէութեան էութիւնն իսկ է: Ան քրիստոնէական հաւատքին ու կեանքին իւրաքանչիւր տարրին, սկզբունքին ու արժէքին հէնքը ու խորքը կը կազմէ: Քրիստոնէական հասկացողութեամբ Աստուած սիրոյ աղբիւր է եւ Իր յայտնութիւնը սիրոյ մղումն է: Յովհաննէս Աւետարանիչ կ ’ըսէ, թէ Աստուած այնքա՜ն սիրեց աշ­խարհը, որ նոյնիսկ իր Միածին Որդին ղրկեց (3.16):

Քրիստ ոս միայն սէր չքարոզեց, այլ սէրը ապրեցաւ' նոյնիսկ խաչի մահով: Միրեցէք զիրար ինչպէս ես սիրեցի ձեզ. սիրեցէք նոյնիսկ ձեր թշնամիները, ըսաւ Ան: Ն ոյն սիրով Քրիստ ոս սիրեց իր Երկնաւոր Հա յրը իր կեանքի ամէնէն ուրախ ու մռայլ պահերուն: Արդ, Աստուծոյ որդի ըլլալ կը նշանակէ մեր կեան­քին մէջ զՔրիստ ոս ունենալ որպէս սիրոյ գերագոյն օրինակ ու կենդանի պատ­գամ: Աստուծոյ որդի ըլլալ կը նշանակէ Աստուծոյ ներկայացուցիչը ու գործա­կիցը ըլլալ եւ սիրել, պահպանել ու աւելի զարգացնել Աստուծոյ կողմէ մեզի յանձնուած այս մեծ տունը' Աստուծոյ ստեղծագործութիւնը: Աստուծոյ որդի ըլ­լալ կը նշանակէ զգացական ապրումներէ անդին' սէրը գործնապէս ապրիլ մեր անհատական ու հաւաքական կեանքին մէջ:

Գ ) Աստ ուծոյ որդ ի ըլլա լ կը ևշաևակէ ծա ոա յել բոլորիև: ճշմարիտ սէ­րը ու ամբողջական հնազանդութիւնը նուիրեալ ծառայութեամբ կը թարգման­ուի: Հետեւաբար, սիրել կը նշանակէ ծառայել' ծառայել առանց պայմանի ու ակնկալութեան. ծառայել գիտակից յանձնառութեամբ: Քրիստ ոս ինքզինք որ­պէս ծառայ ըմբռնեց. ա յս գիտակցութեամբ ան իր երկրաւոր կեանքը ապրե­ցաւ ու իր առաքելութիւնը իրագործեց: Ան ըսաւ թէ ինք աշխարհ եկած էր ոչ թէ ծառայութիւն ստանալու, այլ ծառայելու (Մտ 20.28): Աստուծոյ մարդեղաց- եալ Որդին սիրով ու հնազանդութեամբ ծառայեց իր Երկնաւոր Հօր ' անոր կամքը կատարելով. ծառայեց նաեւ ժողովուրդին' հիւանդներուն, աղքատնե­րուն, զրկեալներուն, փոքրերուն ու մեծերուն: Եղաւ բոլորին հետ ու բոլորին համար: Ուրիշին ծառայելու պարտքը ու պատիւը Քրիստ ոս իր հետեւորդնե­րուն ձգեց որպէս նուիրական կտակ ու սրբազան պատգամ:

ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004 ՀԱՍԿ 5

Ծառայութիւն Աստուծոյ ու ծառայութիւն բոլորին, առանց խտրութեան, ա­ռանց հաշիւի: Ա յս է ճշմարիտ քրիստոնեային ճամբան: Ա յս է Աստուծոյ որդի րլլալու վաւերական կնիքր:

Դ) Աստ ուծոյ որդի ըլլա լ կը ևշաևակէ վկաև, դա ոնա լ Ք ր ի ս տ ո ս ի Աւե- տարաևիև: Քրիստ ոս միայն չքարոզեց ու չհրաշագործեց. Ան նաեւ առաքեալ­ներ պատրաստեց եւ զանոնք աշխարհ ղրկեց, որպէս կենդանի վկաներր իր Աւետարանին: Ոչ միայն եկեղեցին, որպէս Քրիստ ոսի խորհրդական մարմինր, կոչուած է Քրիստ ոսի Աւետարանին առաքեալր րլլալու, այլ նաեւ եկեղեցին բաղկացնող իւրաքանչիւր անդամ, Քրիստ ոսով Աստուծոյ որդեգիր զաւակր դարձած իւրաքանչիւր քրիստոնեայ առաքեալ մրն է ու վկայ մր Աւետարանի ճշմարտութիւններուն ու արժէքներուն:

Քրիստ ոսի Աւետարանր վկայել ամէն բանէ առաջ զայն ապրիլ է: Աւետա- րանր կեանք է եւ Բեթղեհէմի ճամբով աշխարհին յայտնուած ճշմա րտ ութ իւ­ներով ու արժէքներով շաղախուած կեանքով պէտք է իր վաւերական արտա- յա յտութիւնր գտնէ: Ի±նչ կ ’արժէ քրիստոնէական հաւատքի սկզբունքներուն ծանօթ րլլալ ու անոր պատուիրաններր ձեւականօրէն կատարել, երբ հաւատ- քր կենդանի ներկայութիւն չէ մեր կեանքին մէջ: Հետեւաբար, վկայել կր նշա­նակէ' մեր կեանքի վարքագիծով, բարոյական որակով ու ծառայական կոչու­մով մեր շրջապատին փոխանցել քրիստոնէական հաւատքր իր վաւերական իսկութեամբ: Իւրաքանչիւր քրիստոնեայ, որպէս հարազատ ու հաւատարիմ զաւակր Աստուծոյ, կոչուած է իր կեանքով ու գործով հայելին դառնալու Քրիստոսաւանդ արժէքներուն ու սկզբունքներուն: Ան կոչուած է տակաւին իր կեանքով ու վկայութեամբ իր շրջապատր առաջնորդելու համայն մարդկու­թեան ճշմարիտ Հօր ' Աստուծոյ:

Ահաւասիկ Աստուծոյ որդիներր րլլալու իմաստր ու մարտահրաւէրր: Արդ, դիւրին չէ Աստուծոյ որդի րլլալու կոչումին արժանանալ: Քրիստ ոս դիւրին կեր­պով չկատարեց իր որդիութիւնր յարաբերաբար իր Երկնաւոր Հօր: Քրիստ ոսի որդիութիւնր դարձաւ ճշմարիտ ծառայութեան, ամբողջական զոհողութեան ու անանձնական սիրոյ մնայուն րնթացք: Քրիստ ոս իր արիւնով գնեց մեզ ու դարձուց Աստուծոյ որդեգիր զաւակներր (Եփ 1.5-6) :

Մարդկային ներկայ կեանքր լեցուն է այնպիսի չարիքներով, որոնք մարդր կր հեռացնեն Աստուծմէ զինք դարձնելով անառակ որդի: Հետեւաբար, Աստու­ծոյ որդիներ դառնալ կր նշանակէ մեր կեանքր մնայուն պայքարի վերածել' պայքար ապաբարոյ երեւոյթներուն դէմ. պայքար ինքնակեդրոն ու ինքնա­նպատակ կենցաղակերպի դէմ. պայքար անհաւատարմութեան ու անտարբե- րութեան դէմ: Աստուծոյ որդի րլլալ կր նշանակէ զՔրիստ ոս րնդունիլ որպէս' մեզ Աստուծոյ որդեգիր զաւակր դարձնելու շնորհքին առաջնորդող միակ ու ճշմարիտ ճանապարհր:

Մ եր Երկնաւոր Հա յրր Բեթղեհէմի ճամբով դա՛րձեալ կր հրաւիրէ մեզ մեր կեանքր ապրելու ու մեր կոչումր իրագործելու որպէս Իր որդիներր: Մ եր կեան­քի ամէնէն անառակացեալ վիճակին մէջ իսկ չմոռնանք որ սիրող, հոգացող ու մեզ փնտռող գթառատ հայր մր ունինք: Եկէք րնդառաջ երթանք աստուածա-

6 ՀԱՍԿ ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004

յին հրաւէրին' գիտակից հաւատքով եւ ամբողջական հաւատարմութեամբ ու խոնարհութեամբ րնդունելով Աստուծոյ որդիներր դառնալու երկնային պար- գեւր:

*

* *

Ն որ Տարուան եւ Աստուածայայտնութեան տօներուն առիթով Հա յրապե­տական օրհնութեամբ եւ քրիստոնէական ջերմ սիրով կ ’ողջունենք Հայաստա­նի Հանրապետութեան Նախագահ Ն .Վ . Ռոպ եր Քոչարեանր, իրեն մաղթելով նորանոր իրագործումներ' ի խնդիր մեր հայրենիքի յառաջդիմութեան ու հզօ­րութեան:

Եղբայրական ջերմ սիրով կ ’ողջունենք հայ եկեղեցւոյ Նուիրապետական Աթոռներու Գահակալները Ն.Ս.Օ .Տ.Տ. Գարեգին Բ. Կաթողիկոս Ամենայն Հա ­յոց, Ամեն. Տ. Թորգոմ Արք. Մանուկեան, Պատրիարք Երուսաղէմի Հա յոց, եւ Ամեն. Տ. Մեսրոպ Արք. Մութաֆեան, Պատրիարք Թուրքիոյ Հա յոց, իրենց մաղթելով եկեղեցանուէր ծառայութիւններով հարուստ երկար գահակալու­թիւն:

Հայրապետական օրհնութեամբ կ ’ողջունենք Մ եծի Տանն Կիլիկիոյ Կա թո­ղիկոսութեան Թեմակալ Առաջնորդներր, հոգեւոր դասր, Ազգ. Իշխանութիւն- ներր, մեր ժողովուրդի կեանքին մէջ գործող բոլոր կառոյցներր եւ մեր ժողո­վուրդի զաւակներր: Կ ’աղօթենք առ Բարձրեալն Աստուած, որ Բեթղեհէմի ճամբով աշխարհին յայտնած Իր սիրով ու երկնային բարիքներով պայծառա­կերպէ մեր ժողովուրդի զաւակներուն կեանքր:

ԱՐԱՄ Ա. ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ

ՄԵԾԻ ՏԱՆՆ ԿԻԼԻԿԻՈՅ6 Յունուար; 2004

Մայրավանք, Անթիլիաս

ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004 ՀԱՍԿ 7

Ը Ն Տ Ա Ն Ի 0Ի ՏԱՐԻ

Ս. Աթոոոյս Վեհափաո Գահակալ Ն .Ս .Օ .Տ .Տ . Արամ Ա . Կաթո­

ղիկոս 2004 տարին հոչակեց « ՀԱ Յ Ը Ն Տ Ա Ն Ի Ք Ի Տ Ա Ր Ի » : Ա ո այդ,

Նորին Սրբութիւնը Հայրապետական Պատգամ մը ուղղեց մեր ժո­

ղովուրդի զաւակներուն: Վեհափաո Հայրապետին Պատգամը աոա­

ջին անգամ ընթերցուեցաւ Անթիլիասի Ս. Գրիգոր Լուսաւորիչ Մայր

Տաճարին մէջ, յընթացս Ս. Պատարագի, Կիրակի 21 Դեկտեմբեր

2003-ին:

Մեծի Տանն Կիլիկիո] Կա թողիկոսութեա ն '

Թեմակալ Առա ջնորդներուն ,

ձ ոգե ւոր Դասուն,

Ա զգա փ ն Իշխանութեանց,

Եւ մեր ժողովուրդի զաւակներուն,

ձա |րա պ ետ ա կա ն օր^նութեամբ եւ քրիստ ոնէա կա ն ջերմ սիրով կ ՚ող - ջունենք Տեզ' Մեծի Տանն Կիլիկիո| Կա թողիկոսութեան Անթիլիասի Մա|րա- վանքէն:

Ի ն չպ էս ծա նօթ է ձեզի, 2003 տարին հռ չա կա ծ էինք «Աստուածաշունչի Տարի»: խոր գո^ունակութեամբ կ՛ուզենք հաստատել թէ ' ա մբող ջ տարուան ընթացքին, Անթիլիասի Մա |րա վա նքէն եւ մեր Ս. Աթոռի թեմերէն ներս,

բա րձրա գո|ն աստիճանի նախանձախնդրութեամբ ա րժեւորուեցա ւ Ա ս ­տ ուա ծա շուն չին եզակի տ եղը ու առանցքա|ին դերը մեր քրիստոնէա կա ն

կեանքին մ է ջ ' որպ էս հաւատքի ա նսպ ա ռ աղբիւր ու կեանքի ճշմ ա րիտ ճ ա ­նապարհ:

Մ եծա պ էս քա ջա լերուա ծ մեր ժողովուրդի ցուցա բերա ծ հոգեկան ըն- դա ռա ջումէն , եւ խ որհրդակցելէ |ետո| Մեծի Տանն Կիլիկիո| Կա թ ողիկոսու­թեան Ազգ. Կեդրոնական Վա րչութեան Կրօնական ժ ողովին 6ետ, 2004 տարին կը հռ չա կենք '

ՃԱՅ Ը Ն Տ Ա Ն Ի Ք Ի ՏԱՐԻ

Արդարեւ, Ա ստ ուա ծա շո ւն չէն |ետո| բնական է որ մեր ո ւշա դրութիւնը կեդրոնացնենք ընտ անիքին ' մեր քրիստ ոնէա կա ն կեանքին, մեր եկեղեցւո| ու ազգին ա|ս նուիրական կա ռո|ցին վրա|:

8 ՀԱՍԿ ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004

Որպ էս խորհրդածութեան ու քննարկումի, ին չպ էս նաեւ 2004 տ ա ր­

ուան ընթացքին տեղի ունենալիք նախաձեռնութիւններու որպէս ընդհա ­նուր ո ւղեգիծ , ձա |րա պ ետ ա կա ն սո|ն Պ ա տ գ ա մ ով կ՛ուզենք հետեւեալ մտ ա ծումները ու մտա^ոգութիւնները բաժնել մեր ժողովուրդի սիրելի զա ­ւակներուն 6ետ.-

Ա.

Հ ա յ ընտ ա նիքը որպ էս եկեղեցի

Թերեւս առաջին Թերթին զարմանալի թուի ա|ս եզակի բնորոշումը: Արդա­րեւ, աստուածակեդրոն կառո|ց մըն է ընտանիքը' իր ծնունդով, իր բնպթով ու նպատակով: Աստուած ո չ միա|ն Ադամն ու Եւան ստեղծեց, ա|լ անոնց թելադ­րեց մ ի ա ս ի ն ապրիլ ու բազմանալ, միշտ իրենց Արարիչին ^աւատարմու- թեանը մէջ: Չմոռնա նք մեր Տիրոջ Յիսուս Քրիստոսի խօսքը թէ ' «Ուր որ երկու կամ երեք հոգի հաւաքուած րլլան ի մ անունովս, հո 0 եմ ես, անոնց մէջ» (Մտ

18.20): Երբ Քրիստ ոս ընտանիքի մը կեանքին մէջ ներկա| է, ա|դ ընտանիքը կը վերածուի կենդանի եկեղեցւո|: Աստուածաշունչը |ատուկ կերպով շեշտ ա ծ է ընտանիքի կարեւորութիւնը' սէրը, միութիւնը, հնազանդութիւնը ու հաւատար­մութիւնը, ա|լ խօսքով' ընտանիքը վաւերական ընտանիքի վերածող ա|ս կենսական արժէքները նկատելով ընտանիքին կարեւոր սիւները: Եկեղեցւպ 6ա|րերը նախանձախնդիր ու խստապահանջ եղած են ընտանիքին նկատ­մամբ' զա|ն համարելով ամուր 6իմքը եկեղեցւո| կեանքին ու վկա|ութեան: Եկեղեցւո| կանոններուն եւ տիեզերական ժողովներու ուսուցումներուն մէջ |ատուկ տեղ է վերապա^ուած ընտանիքին:

Պատմութեան պա|մաններու հետեւանքով, շարք մը եկեղեցիներ, |ատկա- պէս արեւմտեան ընկերութեան պատկանող, կորսնցուցին ընտանիքին իւրա|ատուկ տեղը քրիստոնէական կեանքին մէջ: Պ ա տ ի ւ մեր ժողովուրդին, որ կրցաւ, Տակառակ իր կեանքի դժնդակ պա|մաններուն, անաղարտ պա^ել 6ա| ընտանիքին սրբութիւնը ու անվթար' անոր նուիրական դերը: Ընտանիք- եկեղեցի |արաբերութիւնը եղաւ անմիջական ու կենդանի: Ընտանիք եւ եկեղե­ցի դարձան զիրար ամբողջացնող ու զօրացնող կառո|ցներ: Մկրտութեան ու պսակի խորհուրդներու ճա մբով եկեղեցին կեդրոնական ներկա|ութիւն եղաւ 6ա| ընտանիքի կեանքէն ներս: ձոգեւորականներու ա|ցելութիւնները եւ տնօր^նէքները առաւել ամրացուցին եկեղեցի ընտանիք սերտ կապերը: Եւ ի՜նչ հոգեպարար երեւո|թ. 6ա| տան մէկ ջերմ անկիւնը փոքր խորան մը կամ սրբանկար մը ունենալու մեր պատմութենէն եկող սրբազան աւանդութիւնը տակաւին որոշ չափ ով կը շարունակուի 6ա| կեանքէն ներս: Արդ, իր կրօնա- բո|ր մթնոլորտով 6ա| ընտանիքը մեզի 6ամար միշտ կը մնա| ու պ է տ ք է մնա| փոքր եկեղեցի:

ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004 ՀԱՍԿ 9

Բ.

Հ ա յ ընտ անիքը որպ էս դպ րոց

Մեր ժողովուրդին Գամար Գա| ընտանիքը նաեւ դա րձա ւ փոքր դպրոց: ձա | մ շա կո|թի ու դպրութեան եւ Գա| Գոգեմտաւոր ա րժէքներու գա նձա րա ­նը ու պա հա պ ա նը եղաւ Գա| ընտանիքը մեր ող ջ պատմութեան ընթացքին: Արդարեւ, երբ ներկա| օրերու Գա սկա ցողութեա մբ Գա| դպրոց գո|ութիւն չունէր , Գա| ընտանիքը դա րձա ւ Գա| մարդուն, փոքրին ու մեծին, Գա|եցի կա զմա ւորում տ ուող ու Գա|ակերտում կա տ ա րող Գոգեմտաւոր դարբնոց: Երբ մեր Գա|րենիքը կորսնցուց իր անկախութիւնը, երբ մեր ժողովուրդը դա րձա ւ գաղթական ու հալածական, երբ մեր ժողովուրդը ջա րդ ու աքսոր տեսաւ, Գա| ընտանիքն էր որ Գա| մանուկի շրթներուն վրա| Ա.Բ.Գ.-ը վա ռ պաԳեց. Գա| ընտանիքն էր որ Գա| մա նուկը դա ստ իա րա կեց ա զգա փ ն ա ր­ժէքներով ու աւանդութիւններով. Գա| ընտանիքն էր որ Գա|ու ինքնութիւնը անաղարտ պաԳեց կեանքի ա |լա սերիչ վտանգներուն դիմաց: Արդ, վ ճ ռ ա ­կան եղաւ Գա| ընտանիքին դերը ա զգա կերտ ումի ու ա զգա պ ահպ ա նման ա ­ռաքելութեան մէջ:

Ա|սօր եւս, Գա| ընտանիքը, կեանքի բոլոր պա|մաններուն մ էջ , մեզի Գամար կը մնա| Գա| դպրոց: ձա | դպրոց երթալէ ա ռա ջ Գա| մանուկը Գա- |ութեան կը բացուի ընտանիքին մէջ . Գա| լեզուն ու Գա| երգը կը լսէ ընտ ա ­նիքին մէջ . Գա| ա րժէքներով ու ա ւանդութիւններով կը թրծուի ընտանիքէն ներս: Ա|սօր եւս, հակառակ Գա| դպրոցներու լա|ն ցանցին գո|ութեան, հա ­կառակ Գա| դպրոցին պ ա րզա ծ կա զմա կերպ վիճակին , Գա| ընտանիքին դա ստ իա րա կչա կա ն դերը կը մնա| անփոխարինելի:

Գ.

Հա յ ընտ ա նիքը որպ էս հա յրենիք

Կրօնական ու Գա|եցի դաստիարակութեան առընթեր, Գա| ընտանիքը նաեւ ստանձնեց ազգափն պարտաւորութիւն դառնալով փոքր Գա|րենիք: ճ ի շ դ է, ամէն բանէ առաջ Գա|րենիքը Գող է, կառո|ց է, ժողովուրդ է. միաժամանակ, սակա|ն, Գա|րենիքը արժէքներու, սրբութիւններու ու ձգտումներու ա մբողջու­թիւն է, ոգեղէն իրականութիւն է ու ազգափն ինքնութիւն: Ա|ս բոլորը եղաւ Գա| ընտանիքը պատմութեան ընթացքին:

Արդարեւ, մեր պատմութեան մտքի ու Գոգիի հսկաները, մեր ժող ովուր ­դի կեանքը Գոգեւոր ա րժէքներով , ա զգա փ ն ա պ րումներով ու հերոսական իրա գործումներով Գունաւորած մեր ա նմա զները Գա| ընտանիքէն առին Գա|րենիքի սէրը, Գա|րենիքին Գամար կռուելու ու արիւն թափելու սրբա ­զան նախանձախնդրութիւնը: Անոնք Գա|րենիքը նախ ապրեցան ընտանիքի նուիրական |արկին տակ, եւ Գա|րենիքի սիրով ու Գա ւա տ ա րմութեա մբ Գոն կազմաւորուեցան: Միթէ մեր կեանքի տխուր ու ա նորոշ ժամանակներուն, երբ Գա|րենիքին ա մբողջա կա նութիւնը ու անկախութիւնը կորսնցուցինք, միթէ Գա| ընտանիքը մեզի Գամար չդա րձա ՞ւ Գա|րենիք: Պա տ մութեա ն ըն-

10 ՀԱՍԿ ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004

թացքին ու |ա տ կապ էս Սփիւռքի մէջ , երբ մեր ոտքերուն տակ 6ա|րենի 6ող

եւ մեր ա չքերուն դիմաց Արարատ չունէինք, միթէ 6ա| ընտանիքը մեզի չներա րկե՞ց 6ա|րենիքի սէրն ու երազը: Մենք մեծ ձա |ա ստ ա նը ապրեցանք «փոքր ձա |աստ ա նին», ընտանիքին մէջ: Ա|սօր եւս, թ է ' ձա |ա ստ ա նի եւ թ է ' Սփիւռքի մէջ , 6ա| ընտանիքը «փոքր ձա |ա ստ ա ն» մըն է ու պ էտ ք է ա | դ պ է ս մնա|: Ու երբ փոքր ձա |ա ստ ա նը զ օրեղ է, մեծ ձա |ա ստ ա նը կը դառնա| աւելի՛ զօրեղ:

*

* *

Ա6ա, սիրելի ՛ 6ա|որդիներ, 6ա| ընտանիքը իր կեանքի ու ա ռա քե լո ւ­թեան երեք կարեւոր տ ա րա ծքներով ' եկեղեցի, դպրոց, 6ա|րենիք: Ա րդա ­րեւ, մեր հաւաքական կեանքի ա|ս երեք կենսատու տ ա րա ծքները ա մրօրէն շա ղա խ ուա ծ են իրարու 6ետ ' իրենց սրբազան ա րժէքներով , ոգեղէն մթ նո ­լորտ ով ու վե6 նպատակներով: Մեր ժողովուրդը եկեղեցին, դպրոցն ու 6ա|րենիքը իր դարաւոր կեանքի փ որձա ռութեա ն ընդմէջէն ըմբռնա ծ է մէկ ա մբողջութեա ն ծիրէն ներս, 6ամա|նական մէկ կեանքի դրուա ծքէն ներս' զանոնք դա րձնե լով իր գո|ութեան ամուր ճիմերը , իր կեանքին թանկագին գանձերը, իր պատմութեան ճա նա պ ա րհին լուսեղէն փարոսները, իր |աւեր- ժութեան զ օրեղ կռուանները:

Ա|ս սրբազան կառո|ցներուն եւ անոնցմէ ճա ռա գա|թող արժէքներուն |աւերժացման |անձնառու առաքեալը դարձած է միշտ 6ա| ընտանիքը: Ա|սօր եւս, թերեւս աւելիո ՚վ , 6ա| ընտանիքը կոչուած է նո՚|ն առաքելութեան ճամ- բուն վրա| ինքզինք իրագործելու ' դառնալով պահապանը ու դրօշա կիրը մեր ^ոգեւոր ու բարո|ական արժէքներուն ու սրբութիւններուն, ջահակիրը 6ա|ե- ցի դաստիարակութեան եւ կենսա|որդ աղբիւրը մեր ա զգա փն հարազատ ապրումներուն ու ձգտումներուն:

ձետ եւա բա ր, մեծ ակնկալութիւններ ունինք 6ա| ընտանիքէն: ձա | ըն ­տանիքին նկա տ մա մբ մեր գնահատանքին առընթեր, անոր պ ա րզա ծ ներ- կա| վիճա կին ինքնաքննադատական մօտ եցումը կը նկատենք խիստ կա րե ­ւոր: Ա նհրա ժեշտ է որ ախ տ աճա նաչումներն ու ա րժեւորումները ճ ի շ դ կա ­տարուին, որպ էսզի 6ա| ընտանիքը կարենա| վերա կա նգնել իր կեդրոնա ­կան տ եղը եւ վճռա կա ն դերը մեր եկեղեցւո|, ազգին ու 6ա|րենիքին 6ամա|նական կեանքին մէջ: Ա|ս նախանձախնդրութենէն մեկնելով, մեր ընտանիքներուն ազնիւ ուշա դրութեան կ՛ուզենք |անձնել Մեր հետեւեալ մտա^ոգութիւնները ու սպ ա սումները .-

1

Հա յ ընտանիքը պէտք է ֆիզիքա պէս աճի

Ընտանիքը տեսական |ղացք չէ . ան ֆիզիքա կա ն գո|ութիւն է: Եւ ո ր ­քան ընտանիք մը թուա պ էս 6զօր ըլլա|, նո|նքանով ան կը դառնա| զօրեղ

ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004 ՀԱՍԿ 11

նեցուկ տուեալ ընկերութեան: Որա կը ա նհրա ժեշտ է, ճ ի շ դ է. սակա|ն, ո ­

րա կը ունենալու 6ամար 6արկ է նախ քանակը ապահովել: Մասնաւորաբար մեր ժողովուրդի պարագա|ին պ էտ ք է |ատուկ կարեւորութիւն տրուի 6ա| ընտանիքի թուա|ին պատկերին: Կեանքի պա|մաններու բերո ւմով ամուս- նութիւններու թիւը ինչպ էս նաեւ ընտ անիքներէն ներս զա ւակներու ծնուն ­դը սկսա ծ է նուազիլ ո չ միա|ն արեւմուտքի մ է ջ հա ստ ա տ ուա ծ 6ա| գա- ղութներէն ներս, ա|լ նաեւ ձա |ա ստ ա նի մ է ջ եւ Միջին Արեւելքի 6ա| գա- ղութներէն ներս: Օ րինա կ, Միջին Արեւելքի երկու 6ա| մեծ գաղութներէն ներս, վերջին 6ինգ տարիներուն տեղի ունեցած ծնունդներու թիւը տեղ մը տարեկան 600-էն 6ետ զ6ետ է իջա ծ է 377-ի, ո ւրիշ տ եղ մը, 565-էն 297-ի: Իսկ ինչ կը վերաբերի պ սակներու թիւին, տեղ մը 300-էն իջա ծ է 191-ի, ո ւ­ր ի շ տեղ մը 297-էն 235-ի: Նկա տ ի ունենա լով խնդրո| առա րկա | գաղութնե- րուն թուա|ին պատկերը, ամուսնութիւններու ու ծնունդներու պ ա րզա ծ ներկա| թիւը լուրջ ^արց մըն է, որ կը կարօտի համապարփակ քննութեան' տնտեսական, հոգեբանական, ընկերա|ին եւ ա|լ երեսներով:

Ազգի մը գո|ա տ եւումը միա|ն 6ողով, մ շա կո |թ ով կամ պետական կա- ռո |ցներով չ ՚ապա^ովուիր: Արդարեւ, ին չպ է՞ս կարելի է երաշխ աւորել 6ա|րենիքի մը ապագան, ուր իր ժողովուրդը ֆ իզիքա կա ն զ օրեղ ներկա|ու- թիւն չէ: Ի ն չպ է ՞ս կարելի է 6զօր պա^ել եկեղեցի մը, ուր հա ւա ­տա ցեալներու թիւը սկսա ծ է նուազիլ: Դա րձեա լ, ին չպ է՞ս կարելի է ա պ ա ­հովել |աւերժութիւնը ազգի մը, երբ անոր թիւը նահանջի մ է ջ է: ձա | ժո ղ ո ­վուրդը «փոքր ածու» եղած է, մեր պ ա տ մահօր բա ռերով. եւ ա|ս «փոքր ա- ծու»ն իր մեծ իրա գործումներով կրցած է գպատեւել: Սակա|ն, եթէ մեր «փոքր ածուն» ա|սօր նոր ջրտ ուքով չզօրա նա |, աւելի պիտի փոքրանա| ու կորսուի մեծ ածուներու մէջ: ձա | ժողովուրդի թուա|ին ա ճը 6րամա|ական ա նհրա ժեշտ ութիւն է: Ա|ս իրականացնելու 6ամար թէ՛ ամուսնութիւններու եւ թէ՛ ծնունդներու թիւը պ էտք է զգա լիօրէն բարձրանան: Նմա ն ընթացք մը ա նշո ւշտ կ ՚ենթա դրէ տնտեսական բաւարար կարելիութիւններու ս տ ե ղ ­ծում: ձետ եւա բա ր, ձա |ա ստ ա նի պետութիւնը, մեր եկեղեցին, մեր միու- թիւններն ու կա զմա կերպ ութիւնները պ էտ ք է ծրա գրուա ծ ու ^ տ ե ւ ո ­ղական աշխատանքի լծուին ա|ս ուղղութեամբ: ձա | ընտանիքին ա ճը նա- խապա|մանն է ու երաշխ իքը մեր ժողովուրդի աճին, հզօրութեա ն ու գո|ա- տեւման:

2

Հա յ ընտանիքը պէտք է հոգեպէս ու թարոյապէս վերանորոգուի

Մեր եկեղեցւո| ու ժողովուրդին 6ամար ամուսնութիւնը սոսկ ա|ր եւ

կնոջ միա ւորումը չ է ' ֆիզիքա կա ն, ընկերա|ին, կամ օրինական 6ասկացո- ղութեամբ: Եկեղեցւո | կողմէ նուիրա գործուա ծ խորհուրդ մըն է ա մուսնու­թիւնը: Ա |ս գիտ ա կցութեա մբ զո|գ մը պէտ ք է ո ր ո շէ ամուսնանալ ու ըն ­տանիք կազմել: Եւ ա|ս գիտա կցութիւնը զո|գի կեանքին մ է ջ պ էտ ք է վա ռ մնա| մին չե ւ մա6: Արդարեւ, պսակի արարողութեա ն ընթացքին արտա-

12 ՀԱՍԿ ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004

սա նուա ծ աղօթքները, Աւետարանին ընթերցումը, երգուած շա րա կա նները

ա|նքան թելադրական են ա|ս իմաստով: ձոն |ատուկ կերպ ով կը շե շտ ուի ամուսնական կեանքը անբիծ, ա ռողջ ու ամուր պաԳելու կենսական ան- Գրաժեշտութիւնը:

Ա|սօր, դժբախտաբար նաԳանջ մը կը տեսնենք Գա| ընտանիքին մօտ: Նա Գա նջը բացա|ա|տ է |ա տ կա պ էս Գետեւեալ ընդԳանրացող ե ր ե ւ ո ղ ն ե ­րուն Գետեւանքով.- Առաջին, խառն ամուսնութիւններուն թիւը սկսա ծ է բարձրանալ: Արեւմտեան ընկերութենէն ներս դժբախտաբար ա|լեւս բնա ­կան նկա տ ուող ա|ս մտ ա Գոգիչ երեւո|թը սկսա ծ է թափանցել ն ա ե ւ ա|լ գա ղութներէն ներս: Օ րինա կ , Միջին Արեւելքի Գա|աԳոծ գա ղութէ մը ներս, վերջին Գինգ տարիներուն խառն ամուսնութիւնը սկսա ծ է կա զմել ա մո ւս ­նացողներու թիւին աւելի քան մէկ չորրորդը: Սա ա նըմբռնելի եւ ա նընդու­նելի երեւո|թ մըն է: Երկրորդ, ա մուսնա լուծումներուն թիւը եւս սկսա ծ է բարձրանալ: Դա րձեա լ, Միջին Արեւելքի երկու Գա|աԳոծ գաղութներէն ներս, վերջին Գինգ տարիներուն կնքուած ամուսնութիւններու շո ւր ջ Գա- րիւրէն քսանը ա մուսնա լուծուա ծ են: ԱԳաւասիկ ո ւրիշ մտ ա Գոգիչ կա ցու­թիւն մը: Երրորդ, Գա| ընտանիքին ապագան երաշխ աւորելու եւ անոր Գո­գեւոր ու ա զգա փ ն դ իմ ա գիծը ա ռողջ պաԳելու կոչո ւա ծ մեր զաւակները սկսա ծ են |աճախել օտար դպրոց: Չ որրորդ , մեր ընտանիքներուն մօտ նաեւ սկսա ծ է ԳետզԳետէ զգալի դառնալ Գեռա ցում մը մեր Գոգեւոր, բարո- |ական ու ա զգա փ ն արժէքներէն: Մեր ծնողներուն մօտ երբեմն կը նշմա - րենք ա|նպիսի կենցա ղակերպ եր, որոնք բարո|ական խաթարումի |ստակ ա զդա նշա ններ են:

Արդարեւ, եթէ ա|ս վտ ա նգա ւոր ընթացքին ա ռա ջքը շո ւտ ով չառնուի , ա|ս երեւո|թները Գա| ընտանիքը կրնան ա ռա ջնորդե լ դէպի բարո|ական, Գոգեւոր ու ա զգա փ ն քա|քա|ում: ձա մա շխ ա րԳա |նա ցումը իր ապաբարո| ու ա պ ա զգա փ ն ա րժէքներով ու ա րժե չա փ երով կը քանդէ ընտանիք եւ Գա- մա|նք, մ շա կո |թ եւ ինքնութիւն: Ներկա | աշխարԳի երեւելի եւ աներեւո|թ չարիքներուն դիմաց, մենք կո չո ւա ծ ենք միասնաբար պ ա |քա րելու ' Գա| ընտ անիքը բա րո|ա պ էս ու Գոգեպ էս ա ռողջ պաԳելու Գամար:

ձա մա շխ ա րԳա |նա ցա ծ ներկա| ընկերութեան մ է ջ չենք կրնար կղ զ իա ­ցած ապրիլ: Պ էտ ք է բացուինք ուրիշին. սակա|ն պէտ ք չ է Գեռանանք մեր ինքնութենէն: Պ էտ ք է մօտ ենա նք նաեւ օտար արժէքներուն. սակա|ն պ էտ ք չ է օտարանանք: Մեր ա րժէքները պ էտ ք է պաԳենք ' զանոնք աւելի Գարստացնելով: Մեր ժողովուրդի Գոգեւոր, բարո|ական, մ շա կո ւթ ա փ ն ու ա զգա փ ն ինքնութեան ա ռողջ պաԳպանման պա|քարին մ է ջ Գա| ընտ անի­քին վիճա կուա ծ է |ա ռա ջա պ ա Գի դեր: Վա՜| մեր ազգին ու եկեղեցւո| երբ Գա| ընտանիքին ներքին մթնոլորտ ը ապականի, Գա| ընտանիքին դիմ ա ­գիծը ա ղա րտ ի ու Գա| ընտանիքը կա զմա լուծուի ֆ իզ իք ա պ էս ու բարո- |ապէս: ձռ ո մ ի մեծ պ ա տ միչը կ ՚ը ս է ' ձ ռոմ էա կա ն կա|սրութիւնը քա|քա|- ուեցաւ, որովԳետ եւ Գռոմա|եցի ընտանիքը բա րպ ա պ էս քա|քա|ուեցաւ: Մեր եկեղեցին կոչո ւա ծ է Գետամուտ դառնալու Գա| ընտանիքի Գոգեւոր ու բարո|ական առողջութեան:

ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004 ՀԱՍԿ 13

3

Հա յ ընտանիքը պէտք է գործնապէս մասնակից դառնայ մեր հաւաքական կեանքին

Մեր ազգին, մեր եկեղեցւո|, մեր գաղութներուն, մեր կառո|ցներուն

6իմքը, ա մ է ՚ն իմաստով, ընտանիքն է: Իսկ 6ա| ընտանիքի 6ա|օրէն գո|ու- թեան ու գպ ա տ եւմա ն շր ջ ա գ ի ծ ը ու կռուանը մեր հաւաքական կեանքն է: ձետ եւա բա ր, 6ա| ընտանիքը իրաւունք չունի 6եռու մնալու մեր հաւաքա­

կան կեանքէն: Ի ՞ն չ կ ՛արժէ 6ա| ընտանիքը նկատել փոքր եկեղեցի, երբ ան 6եռու է մեր եկեղեցւո| ընդհանրական կեանքէն ու մասնակից չ է անոր հաւատքի վկա|ութեան: Ի ՞ն չ կ ՛արժէ 6ա| ընտանիքը նկատել փոքր դպրոց, երբ ան 6եռու է 6ա| դպրոցէն ու իր զա ւա կները օտարին օտ ա րա ցնող գիրկն է նետած: Վ երջա պ էս , ի ՞ն չ կ ՛արժէ 6ա| ընտանիքը նկատել փոքր 6ա|րենիք, երբ ան գործնա պ էս |ա նձնա ռու չ է 6ա|րենիքի ^զօրացման նուիրական գործին:

Մեր գաղութներէն ներս դժբախտաբար կան ընտանիքներ, որոնք ամ- բողջո ւթեա մբ կտրուած են մեր ա պրումներէն , մեր տ ա գնապներէն ու ա շ- խատանքներէն: Կան ընտանիքներ, որոնք սոսկ ձեւական ու պարա գա |ա - կան մասնակցութիւն ունին մեր ա զգա փ ն-եկեղեցա կա ն կեանքին: Կան ըն ­տանիքներ, որոնք ա նհրա ժեշտ ութեա ն պ ա րա գա փ ն միա|ն կը մօտենան ե- կեղեցւո|, 6ամա|նքին կամ 6ա|րենիքին: Կան ընտանիքներ, որոնք որոշ ա ­ռիթ ներով խ որհրդանշական նուիրատուութիւններ կա տ ա րելով կը կարծեն ա րտ ա|ա |տ ա ծ ըլլալ իրենց 6ա|ութիւնը:

Նմա ն մօտ եցումներ ու մտա|նութիւններ ճ ի շ դ չենք նկատեր: ձա |ու- թիւնը հաւաքական կեանք է. 6ա|ութիւնը հաւաքական պա|քար է. 6ա|ու- թիւնը հաւաքական սրբութիւններու, արժէքներու, աւանդութիւններու ու ձգտ ումներու ա մբողջութիւն մըն է ' եկեղեցւո|, դպրոցի, մ շա կո|թի ու 6ա|- րենիքի ճա մբով արտա|ա|տուող: ձա | ընտանիք մը արժանի կը դառնա| 6ա| ընտանիք կոչուելու, երբ ան գործնա պ էս մա սնա կից է մեր հա ւաքա ­կան կեանքին: ձետ եւա բա ր, մեր կեանքի լուսանցքին վրա| պ էտք չ է 6ա| ընտանիքը իր կեանքը ապրի. իր արժանի տ եղը մեր կեանքի մա|ր էջին վրա| է: Մեր հաւաքական կեանքին իր գործօն մա սնա կցութեա մբ 6ա| ըն ­տանիքը աւելի՛ կը զօրանա| բարո|ական, ^ոգեւոր ու ազգա|ին 6ասկացո- ղութեամբ: Իսկ մեր ընդհանրական ու գերագո|ն ա րժէքներու |աւերժաց- ման բերա ծ 6ա| ընտանիքին ներդրումով մեր ժողովուրդի հաւաքական կեանքը ա ւելի ' կը ծաղկի:

*

* *

ձետ եւա բա ր, սիրե լի ' 6ա |որդիներ, որքա՜ն կենսական ու նուիրական կառո|ց է 6ա| ընտանիքը մեր ժողովուրդին 6ամար: ձա | ընտանիքին ֆ ի- զիքական գպ ութիւնը ապ ահովելը , անոր ա ճը երաշխաւորելը , զա|ն բարո-

14 ՀԱՍԿ ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004

|ա պ էս եւ Գոգեպէս ա ռողջ պաԳելը ու մեր կեանքին մա սնա կից դա րձնելը

ա ռա ջին Գերթին մեր Գա|րերուն ու մա|րերուն եւ ապա մեր զաւակներուն առաջնաԳերթ պարտաւորութիւնն է: Ան նաեւ մեր բո լորին ան|ետաձգելի պ ա ր­տաւորութիւնն է: Մեր Գա|րենիքը, մեր եկեղեցին, մեր կառո|ցները, ի ւրա ­քա նչի ւրը իրեն |ատուկ մօտ եցո ւմներով պ էտք է Գա| ընտանիքին ա ջա կից դառնա|, որպ էսզի ան կարենա| իր Գոգեւոր ու բարո|ական արժէքներով, իր սրբութիւններով ու տոԳմիկ աւանդութիւններով, իր ա զգա փ ն ոգիով ու երա զներով վերստ ա նձնե լ իր վեԳ առաքելութիւնը:

Ա|սօր, Գա| ընտանիքը կը գտնուի լուրջ տ ա գնապներու ու Գսկա| մար- տ ա Գրա ւէրներու դիմաց: ձա | ընտանիքին ա ռնչո ւա ծ Գարցերուն, մտաԳո- գութիւններուն, սպասումներուն ու աշխատանքներուն մասին պ էտք է լր ջօրէն մտ ա ծել 2004 տարուան ընթացքին: Մտ ա ծելէն ու տագնապելէն անդին սակա|ն, Գարկ է ա|նպիսի նախաձեռնութիւններու դիմել, ա|նպիսի ծրա գիրներ մ շա կե լ, ա|նպիսի կարելիութիւններ ստ եղծել, որով կարելի ըլ- լա| Գա| ընտանիքին ա ռջե ւ բանալ վերակա նգնումի ու վերա կա զմ ա կեր ­պումի ճամբան:

ԱԳա ա | ս սպ ա սումներով ու Գա|րական ջերմ սիրով կ ՚ողջունենք մեր բոլոր ընտանիքները: Մեր արդար պաԳանջքն է, որ բոլոր ա|ն ընտ անիքնե­րը, որոնք արդէն մեր եկեղեցւո| ու ազգի կեանքին մա սնա կից են, իրենց մասնա կցութիւնը աւելի ամրապնդեն. եւ բոլոր ա|ն ընտանիքները, որոնք պա|մաններու բերո ւմով Գեռու են մեր ա զգա փ ն-եկեղեցա կա ն կեանքէն, վերա դա ռնա ն իրենց Գարազատ արմատներուն: Մեր արդար սպասումն է մեր բոլոր Գա| ընտանիքներէն, որ իրենց ընտանեկան |արկը միշտ ծ ա ղ կ ­եալ պաԳեն Գոգեւոր, բարո|ական ու ա զգա փ ն ա րժէքներով ու ա ւա նդու­թիւններով:

Ա|ս սպ ա սումներով կո չ կ ՚ո ւղղենք մեր թեմերու Ա ռա ջնորդ Սրբա զա ն­ներուն, ձոգե ւոր Դասուն, ու Ազգ. Իշխանութեանց, որ 2004 տարուան ըն ­թացքին |ատուկ նախ ա ձեռնութիւններով վերարժեւորեն Գա| ընտանիքին վերա պ ա Գուա ծ վճռա կա ն դերը մեր եկեղեցւո| ու ազգին կեանքին մէջ:

Կ ՚ա ղօթենք առ Բա րձրեա լն Աստուած, որ Իր երկնա փ ն շնորԳներով ու բա րիքներով ծա ղկեցնէ ու պաԳպանէ Գա| ընտանիքը ' կեանքի ամէն տ ե ­սակ չարիքներուն ու փոթորիկներուն դիմաց:

ձա |րա կա ն սիրով ու օրԳնութեամբ,

Աղօթա րա ր '

ԱՐԱՄ Ա. ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ ՄԵԾԻ ՏԱՆՆ ԿԻԼԻԿԻՈՅ

21 Դեկաեմբեր, 2003

Մայրավանք, Անթիլիաս

ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004 ՀԱՍԿ 15

ՅԵՂԱՇՐՋՈՒՈՂ ԸՆԿԵՐՈՒԹԵԱՆ ՄԵԾԱԳՈՅՆ ԶՈՀՐ

Պատմութեան ընթացքին իւրաքան­

չիւր ժամանակաշրջան կը բնորոշուի նոր զարգացումներով ու յա ռա ջդիմու- թեամբ, նոր իրա գործումներով ու նը-

ւա ճումներով: Ա յդ զարգացումն ու յա -

ռա ջդիմութիւնը, իրա գործումն ու նը-

ւա ճումը իւրաքանչիւր ցեղ ո ւ ժողո­

վուրդ, ընտանիք կա մ անՀատ, ի'ր ըմԲ ռ - նած ձե ւով ներկայացուցած է, որոնք

այսօր առատ նիւթ կը մատակարարեն

ընկերաբանութեան:

Ընկերային կեանքի զանազան երե­

ւո յթներու մասին ըմբռնումներու կազ­

մութիւնը դարեր խլած է, տարբեր փոր-

ձա րկումներու ենթարկուելով ու տար­

բեր Հանգրուաններ թեւակոխելով:

Նախնական դա րերու պատմութեան

մասին կարճ Հետազօտութիւն մը ցոյց

պիտի տայ, թ է ինչպիսի Հա կասութիւն- ներու կա մ պայքարի ժամանակաշրջան

մը ապրած է մա րդկութիւնը, Հին գա ­

ղափարներու տեղատուութեամբ ու նոր

գաղափարներու մակրնթացութեամբ:

Այս պայքարին մէջ դարերով փայփայ­

ուա ծ տեսութիւններ ո ւ իբրեւ նուիրա ­

կա նութիւն երկիւղածութեամբ պաՀ-

պանուած սրբութիւններ խորտակուած են, ալիքներու տարափին չդիմանալով

ժա յռերուն վրա յ փշրուող անընկղմելի­

ներու նման: ՊատաՀած է նաեւ, որ տե­

ղատուութեան ենթարկուած միեւնոյն

վարդապետութիւնը կամ գաղափարը

յանկարծ դարձեա լ կեանքի կոչուի— :

Ա յ и մակընթացութիւնն ու տ եղատուու­

թ իւնը թ էե ւ կը դանդաղեցնէ, սակայն բնա ւ չի կրնար կասեցնել մարդկային

միտքի յեղափոխութիւնը:

Ընկերային կեանքի մէջ կարեւոր

երեւոյթ մըն է ընտանիքը, որուն կազ­

մութեան, գոյութեան, պաՀպանման, բաժանման, քայքայման ու վերամիաց­

ման զանազան Հանգրուանները կը բա ­

ցատրուին մարդուն քա ղաքա կրթու­

թեան աստիճաններով:Ընտանիքը եղափոխական ու յեղա­

փոխական զոյգ §օրէնք^ներուն ենթար­

կուա ծ յարկ մըն է մեր ընկերութեան

մէջ: Ղ1ար մը առաջ տակաւին այնպէս կը

կա րծուէր, որ սովորական իմաստով

Հասկցուող ընտանիքը մա րդու սկզբնա-

ւորութենէն ի վեր գո յո ւթ իւն ունեցող

դրութ իւն մըն է. Հայր+մայր+զաւակներ նուիրապետական կառոյցով: ներկայիս

ընկերաբանութիւնը Հաստատած է որ

նախապատմական ժամանակներէն մին-

չեւ մեր օրերը, ընտանիքի կազմը շատ

մը փոփոխութիւններէ անցած է: Ան

գտած է որ ընտանիքի իւրաքանչիւր ձեւ

պարզ Հետեւանքն է տուեալ ժամանա­

կաշրջանի տնտեսական իրաւակարգին, ուստի անիկա կրնայ յեղաշրջուիլ տնտե­

սական կարգերուն զուգաՀեռ:

- Ո ւրեմն ինչո՛ւ ընտանիքը:

- ^ ն չ կարիք կայ անոր:

Ընտանիքին կա զմութիւնը նախքան

որեւէ օրէնք ո ւ օրինագիրք, ինքնին ա­

մէնէն Հզօր ապացոյցն է անոր անՀրա­

ժեշտութեան, իբրեւ բնական ազդակ մա րդուն ներքին էութենէն մղուած, ըն ­

կերային կեանքի Համար:

Աերնդագործելու եւ տեսակի պաՀ­

պանումը ապաՀովելու բնազդը կարելի

չէ սոսկ նկատի ունենալ իբրեւ գլխաւոր

պատճառ ընտանիքի կազմութեան: կեն-

16 ՀԱՍԿ ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004

դանիներն ալ միեւնոյն բնազդով կ ա­

պաՀովեն իրենց տեսակի յա րա տ եւու­

թիւնը: Ատիկա բնա ւ չէ առաջնորդած

զիրենք ընտանեկան կեանքի դրութեան՝.

Հասարակաց վտանգի պաՀուն, միայն

իր բա րձրա գոյն աստիճանին Հասած է

ատիկա, Համախումբ կա մ ընկերովի ապրելու ձեւի պարտադրանքով, բա յց

ո^ ընտանիքի. նմա նութիւնը երբեք նոյ­

նութիւն չէ. 0ա րդոց պարադային եւս

Հաւաքաբար ապրելու պէտքը, անոնց

մէջ զարգացուցած է զանազան բնա զդ­

ներ պաշտպանելու, յարձա կելու, Հա­մակրանքի ու գորովի, որ յատկապէս կը

տեսնուի իբրեւ տ կարութիւն էգին Հան-

դ էպ.Հայրական տիրապետութեան շըր-

ջան, մայրական տիրապետութեան շըր-

ջան, բազմակնութիւն, բա զմա յրութիւն (շատ ամուսիններ՛), միակնութիւն, ար­

տ ա մուսնութիւն (աղջիկ փախցնել) եւ

ժամանակաւոր ա մուսնութիւն, զանա­

զան Հանգրուաններ են, որոնցմէ անցած

է ընտանիքը պատմութեան ընթացքին՝.

Ընտանիքի այս կերպերը ժամանակագ­

րական կա րգով իրա րու չեն յաջորդած,

այլ պայմաններու բերումով մէկը տեղի տուած է միւսին եւ փոխադարձաբար.

խառնակեցութիւնը, որ ներկայ ըն­

կերութեան մէջ անՀաւատարմութիւն

բա ռով կը ճանչցուի, կա մ սեռային միա­

ւորումները, ոչ մէկ սա Հմանագծում ո ւ ­

նեցած են անցեալին, ա մուսնութիւնը

կարելի դարձնելով պատաՀական անձին

Հետ. Ա յդ դրութեա ն մէջ, երբ ամէն մարդ իրա րու խ առնուած էր Հայր զա­

ւակ, քոյր եղբայր, կնոջ զաւակներ ու

քրոջ զաւակներ, Հայր մը դժուար թ է

գիտնար թ է ո ր մէկն է իր զաւակը.

Ուստ ի Հօր ո ւ զաւակներու միջեւ Հազիւ

նշմարելի պիտի ըլլար կապը. ԱՀաւասիկ

նման կա ցութիւն մը ինքնաբերաբար

մօր տիրապետութեան տակ ա ռա ծ է այն փոքրիկ խումբը, որուն Հետագային պի­

տի տ րուէր §ընտանիք% անունը.

կնոջ դիրքին Հզօրացման նպաստող

ազդակներէն մին ալ իր §ծնող% ըլլա լու

Հանգամանքն էր. Ը մ բ ռ ն ո ւմ մը, որ ա­

ռի թ կընծա յէ կնոջ, պաշտպանելու ինք- զինք եւ սաՀմանափակելու իր կենակից­

ներուն թ ի ւը Այսպիսով վերջ գտած է նաեւ Հայր ո ւ զաւակ կենակցութիւնը

մօր դրա ծ արգելքով.

Արտ ա մուսնութիւնը աւելի ուշ ժա­

մանակաշրջանի երեւոյթ է, որ սկզբնա­

կան շրջանին որսի երթա լու եւ կենդանի

որսալու նման պատկերացուած է. էգի մը Համար ճամբայ ինկած արուն, ա ռա ­

ջին Հանդիպածին Հարուած մը տալով,

նուաղած վիճակի մէջ զայն փոխադրած

է իր ցեղի սաՀմաններէն ներս. Մեր ժո­ղովուրդի մէջ ալ գո յո ւթ իւն ունեցած է

այդ ձեւը, որուն մէկ արտայայտու­

թիւնն է Արտաշէս Բ . թա գա ւորի Ալա-

նաց օրիորդին Աաթենիկի §մէջքը ցաւ- ցրնելով% առեւանգելը. Արտ ա մուսնու­

թեան ամէնէն պաշտօնական ու մեղմ

ձեւը զայն ծախու առնելը եղած է, երբ

ենթական փոխան իր առնելիք աղջկան,

պարտաւոր էր անոր Հօրը տալ կենդա­

նիներ կա մ այլ իրեր գործիքներ կամ

պաշտպանողական §զէնքեր%.

Հ ի ն Կ տակարանին մէջ յիշուա ծ է Տակոբի մատուցած ծա ռա յութիւնը Լա ­

բանին ԼՀմմտ Ծն 31), ուր նիւթական օ­

ժիտի փոխարէն փեսացուն եօթը տարի

ձրիօրէն կը ծա ռա յէ իր աներՀօր.

Դժբախտաբար սակայն, աներՀայրը կը

խաբէ զինք եւ եօթը տարիներու ձրի ծա ­

ռա յութեա ն աւարտին, տկար աչքերով

իր մեծ աղջիկը Լիան կնութեան կու տայ Տակոբին, խաբեբայական միջոցնե­

րով. Ու^տի Յակոբ կը ստիպուի եօթը

տարի եւս ձրի ծա ռայել Լաբանին, ստա­

նալու Համար անոր Ռ ա քէլ աղջիկը.

ԱՀաւասիկ օրինակ մը բազմակին ար­

տամուսնութեան կերպի, որուն կը Հան-

դիպինք Հին Ուխտի պատմութեան մէջ.

Տակաւին կար իմաստութեան չափանիշ նկատուած եբրայեցիներու թ ա գա ւո­

րին Աողոմոնի առասպէլական չափե-

ր ո ւ Հասնող բազմակնութեան օրինակը.

ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004 ՀԱՍԿ 17

իր ժամանակին եւ իրմէ ետք բացուող

ժամանակաշրջանին, եբրայեցիներ կա­

րելի բոլոր միջոցներով փորձեցին ընդօ­

րինակել իմա ստ ունը: իսկ իսլամները

մինչեւ մեր օրերը կը կիրարկեն բա զ­

մակնութիւնը, կարելիութեան սահման­

ներուն մէջ :Նախապատմական շրջանին ցեղի մը

տնտեսական կա ցութիւնը ինք որոշած է

ընտանիքի մը կազմութեան ձեւը: Ա պ ­

րուստ ի նուա զումը կա մ չգոյութիւնը

շատ մը ցեղեր մղած է որդեսպանու­

թեան ողբերգական տարբերակի գոր ­ծադրութեան, որուն Հետագային կրօ-

նական-ծիսական գո ւնա ւորում տրուած

է: ԱոՀասարակ աղջիկ զաւակները ըլլա­

լով զոՀաբերուող ընծաները, բա զմա յ­

րութ իւնը յա ոա ջ եկած է: ՜&ատ մը պա­

րագաներուն, արուներ բաւարար էգ չգտնելով, Հեոացած են եւ ուրիշ ցեղա­

խ ումբերու մէջ մտելով կին որոնած, ու

անոր ընտանիքին մէջ բնակած Լտան

փեսա յ):

* * *

° ւ մարդկային կեանքի պա տմու­

թիւնը ինքզինք կը կր կնէ- --:Ա յս ամբողջ պատմական քա ղուա ծ­

քը Հաստատելու Համար այն իրողու­

թիւնը, որ մարդը իր էութեա ն մէջ չէ

փոխուած, ո ւ կը սիրէ իր թերութիւննե-

րը: Ո չ թ է սորվելու դժուա րութիւն

ունի ան, այլ թ երութիւնները սրբագրե­

լո ւ դժկա մա կութիւն — :

Ընտանիք Հասկացողութեան մա ­

կընթացութիւնն ո ւ տեղատուութիւնը,

մեր ապրած ընկերութեան մէջ ամէնէն

աւելի վերիվայրում արձանագրող երե­

ւո յթ ն է : Ա յդ վերիվայրումը շատ մը

դրդապատճաոներ ունի, որոնցմէ գըլ- խաւորները կարելի է ենթաբաժնել Հե­

տեւեալ գլխակարգումն երուն .-

Ա) Երիտասարդութեան պոոթկումին

ու շփոթին Մէջ կարելի է տեսնել ընտանե­

կան սովորական նուիրապետութեան կոր­ծանումին տուն տուող պատճաոը:

1.- Արագ փոխուող կարգերու, ար-

Հեստագիտութեան (ТесЬ.По1оду), կրօ­

նական տեսութեանց, ո ւ մա րդկութիւնը

իրա րու Հիւսող ՀամաշխարՀայնացման

դիմաց, անտարբեր երիտասարդութիւն

մը կարելի չէ երեւակայել ներկայ ընկե­

րութեա ն մէջ: Հին ու նոր սերունդներու

կամրջումին ա ոիթ չընծայող ա րա գու­

թ իւնը ներկայ դարուն, երկուքին միջեւ

յարգանքը ատելութեան փոխեց, եւ Հաս­

կացողութիւնը թիւրիմացութեան: @ա-

բելոնի նոր աշտարակ մը բարձրացաւ

արՀեստագիտութիւնը, փ որձա ոու-

թեամբ Հարուստ Հին սերունդին Հագցը-

նելով տգիտութեան վերարկուն, իսկ

նոր սերունդին տալով ամէն դ ո ւոի Հա­

ւանական բանալին:

- Ո ւ ր փնտոել անորոշ ու անլոյծ մնացած Հարցերուն պատասխանները:

ԱՀա երիտասարդութեան պ ոոթ -

կումի ո ւ շփոթի §Տրովադայի ձին՚Ֆ, որ

պատրաստ է անարգանքով ասպատա­

կելու ամէն սրբութիւն, կաոոյց, նուի-

րապետութիւն, կաղապարուած մտայ­նութիւն, գաղափար թ է պարտադրուած

ինքնութիւն:

Ընտանիքը աոաջին թիրախն է այդ

Հարուածային արշաւին: Անիկա երիտա­

սարդին դիմաց գտ նուող աոաջին կա-

ոոյցն է, որուն մէջ ծնած ըլլալով, քաջա­

ծանօթ է անոր ներկայացուցած նուիրա-

պետական դրոյթին, դարէ դար փոխան­

ցուա ծ օրէնքներուն եւ անոնցմէ իրեն

Հասած կաղապարուած պարտաւորու-

թիւններուն:

2.- Արեւմտեան ընկերութեան կող-

մէ երիտասարդութեան տրուող ազա­

տ ութիւնը այլեւս շնորՀք մը չէ այլ

իրա ւունք մը, զոր կը խլէ պատանու­թեան տարիքը Հազիւ ամբողջացուցած

երիտասարդութիւնը: 0 ի ւս կողմէ, կա-

մաւոր կերպով իրենց զաւակներուն

18 ՀԱՍԿ ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004

ազատութիւն տալու ե՜նողական մօտե­

ցումը, չի մեկնաբանուիր իբրեւ ե՜նողա­

կան զինաթափում, այլ գիտակից որդե­

սիրութիւն քաջալերելու ինքնակառա­

վարման դիմադրողականութիւնը նոր

սերունդին մօտ:

Ո ւ ր է ընտանիքը այս բոլորին մէջ: կապի Հասկացողութիւնը կարելի է Հա­

մեմատել նոյնիսկ նախապատմական

ժամանակներու §ընտանիք%ին Հետ, ուր

այնքա՜ն նախնական մակարդակի վրայ

կը գտ նուէր պատկանելիութեան գի ­

տակցութիւնը: Բնութեան մէջ կարգ մը թռչուններուն կեանքը ինչքան կարելի է

Համեմատել նման մտածողութեան Հետ:

թ ռչո ւններու տեսակ մը զոյգեր այնքան

նուիրումով կը կապուին իրարու, Հո­

գատարութեան բացառիկ կերպեր ի

գորե դնելով, ձա գերու սննդառութեան ՀամաՀաւասար պարտաւորութիւննե-

րով, որ սակայն ամբողջութեամբ իր ա­

ւարտին կը Հասնի իրենց ձա գերուն

թ ռչելովը ...:կա մ առանձին մա յրերու (տա§Խ

тоШег) պարագային, երբ անյայտ է զա­

ւակներուն Հայրը, եւ զանոնք հ՜նող ու

խնամող մօր վրայ բա րդուա ե կը մնան անոնց սննդա ռութիւնն ու պաշտպա­

նութիւնը, դարձեա լ թռչնա զգիներու

կեանքէն կարելի է անոր նմանակը վերց­

նել: Ա յսպէս աքլորը, որ բնա ւ Հե-

տաքրքրուաե չէ իր ձա գերուն ճակա­

տագրով: 0ա յր Հաւն է միաժամանակ

ճուտիկները Հոգացողը ու վտանգի պա-

Հուն զանոնք իր թ եւերուն տակ Հաւա-

քողը:

Հինի ո ւ նորի բաղդատական ընելու անՀրաժեշտութեան դիմաց չենք գտնը-

ւիր այսօր, երբ մեր ապրաե ընկերու­

թ իւնը լեցուն է այնպիսի երիտասարդու-

թեամբ, որ նման կացութեանց ե՜նունդն

է֊ Ե ւ ինչպէս и չակնկալել որ այդ երիտա­

սա րդութիւնը չի պ ոռթկա յ ո ւ շփոթի չի՛ մատնուի, Հարցականներու առջեւ

գտնելով ինքզինք: Հարցականներ, ո ­

րոնց պատասխան չունի դժբախտաբար

ո չ ինքը, ո չ ալ իր նախորդ սերունդը,

կացութեան դրդապատճառները իրենց­

մէ դուրս տիրող մթնոլորտին մէջ գտ նուելուն պատճառաւ:

3.- Ա ւելի արագ զարգացող երիտա­սարդութեան եւ յամրաքայլ ե՜նողներու

դաստիարակութեանց տարբերութիւնը,

ընտանեկան բա խ ումներու առա^նա-

Հերթ դուռներն ու պատուՀաններն են,

որոնցմէ դուրս կը թ ռչի երիտասարդու­

թիւնը, յաւելեալ մտաՀոգութիւններ չի

բա րդելու Համար իր արդէն խ ճողուաե

առօրեային:

Ուսմա ն թ է գորեի մը մէկ կա մ եր­

կու ուղղութիւններուն չէ որ սլաքուաե

է այսօրուան երիտասարդութեան միտ­

քը, այլ բազմապիսի ո ւ բազմազան, ո ­

րոնց վրա յ աւելցող ընտանեկան խ ռով միջավայրէն Հեռացումը, կարելի լա ւա ­

գոյն փրկութիւնը կը նկատէ ան:

Այսպէս, Հօր կա մ մօր կաղապար-

ուա ե մտայնութենէն եկող անվստաՀու­

թեան անընդՀատ խրատատուութիւնը,

ազատութեան ըմբռնումի տարբերու-

թիւնները, կաշկանդումի նախկին մե­

թոտները, սեփական կամքի պարտա­դրման բացայայտ կերպերը եւ ա յլ ո ւղ ­

ղակի արտայայտութիւններ, այսօրուան

թշնամիներն են մեր ըմբռնա ե ընտանե­

կան նուիրապետութեան եւ խախտողը

անոր աւանդական նկատուող Հիմե-

րուն:

Տղայ թ է աղջիկ այսօրուան երիտա­սարդը շատ դիւրա ւ կրնայ խաբել իր հ՜նողքը, տունէն բացակայելու ժամերը

Հա շուելու իւրա յատուկ ու §նոր> կեր­

պերով: °րիտասարդուՀին Հազարումի

պատճառներ կը թուա րկէ, հ՜նողքէն պա­

Հելու Համար նոյն գիշեր իր երթալիք

վայրին անունը եւ ա նոր անունը որուն

Հետ պիտի անցընէ իրիկունը, մինչեւ ուշ

գիշեր: Ա յդ պատճառաբանութիւնները յաճախ §բարի% ու §անմեղֆ են, ու բա ­

րեմիտ ե՜նողներու յատուկ լեզուով կը

տրուին երիտասարդներուն կողմէ: Ա -

ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004 ՀԱՍԿ 19

Հա մեթոտը իրենց ծնողները խաբող ե-

րիտասարդութեան: Դժբախտութիւնը

Հոն է սակայն, որ ե՜նողները չեն գիտեր

այսօրուան երիտասարդութեան լեզուն,

ո ւ տակաւին կը փորձեն Հին լեզուն գ ո ր ­

ծածել ապարդիւն կերպով՝.

Երիտասարդութեան խօսած լեզուն, ամէն ժամանակաշրջանի յատուկ իր

բարբաոները ունի: թախկին շրջանի

բա րբա ոը օգտագործող հ՜նող մը, պիտի

նմանի իր գիւղի խօսակցական բարբա-

ո ո վ Հարեւան գիւղին մէջ զրուցել փա-

փաքող տգէտ գիւղացիին, որ միաժա­մանակ ապշաՀար կը նայի իր խօսակի-

ցին, զարմանալով թ է ինչո*ւ չի Հա սկը նար զինք— :

Р) Տնտեսական վերիվայրուՄներու ա­լիքներուն հետ ընտանեկան նուիրապե- տութիւնը եւս, փոխ-յարաբերական իր

տարբեր ենթականերով' հայր-Մայր, ծնողք֊գաւակ, զաւակ-ծնողք, զաւակ-գա- ւակ, Մակընթացութիւն ու տեղատուու­թիւն կ’արձանագրէ:

1.- Տնտեսագէտներն անգամ կը

դժուարանան միջին լո ւծո ւմ մը աոա- ջարկել ընտանիքէն ներս դրամական

գործա ոնութեա ն իտէալ ձեւին Համար:

Նիւթապաշտութեան Հրա յ Հիմնուած ներկայ ընկերութեան ձեոքին մէջ է ան­

գ ո ւթ կերպով ընտանիքին Հիմը Հար­

ուածող սուր կացինը. Ա յս իմաստով ըն­տանեկան ծա ոը Հոգեվարք կա պ րի ար­

դէն, երբ եկամուտը աւելի նուազ է քան ծախսը .

Այս մտ աՀոգութիւններով տագնա­

պող գիտակից անձեր, ամուսնանալու ո ­

ր ո շո ւմ կայացուցած երիտա սա րդութիւ­

նը կը յորդորեն, որ իրենց թեկնածուին

վրայ գեղեցկութենէ աւելի փնտոեն ըն­

տանիքի կեանքը տնտեսելու Հասուն գի ­

տակցութիւնը:

ԱնՀաշիւ պարտքերու տակ մա րդ­

կութիւնը թաղելով զանոնք կալանաւոր

դարձնելը եթէ ներկայ նիւթապաշտ աշ-

խարՀին շաՀադիտական յայտնի մե­

թոտ ն է, ապա անոր դ էմ պայքարելու

միակ միջոցը ընտանիք կազմած Համա­

խոՀ այր ու կինն են, որոնք գիտեն տըն-

տեսել իրենց ընտանեկան ծախսերը, զա­

նոնք միշտ նուազ ընելով քան իրենց ե-

կամուտը:

Ցկ ա ն̂ ընտանիքներ որոնք իրենց

գործածա ծ տակաւին նոր կաՀկարասի­

ները կը փոխարինեն նորերով, պարզա­

պէս նորա ձեւութեան Հետեւած ըլլա լու Համար: կա մ միշտ բաղդատական կա­

տարելով ուրիշներու ունեցածին, չեն

ուզեր ետ մնալ եւ Հսկայական պարտքե-

ր ո ւ մէջ մխրճուելով, կը չափուին ո ւրի շ­

ներու Հետ:

Ողբալի է տեսնել յաճախ զոյգեր, ո ­

րոնք իրենց չունեցած դրա մով Հարսա-

նեկան խնճոյքներ կը սարքեն, Հետագա­

յին աշխատելով փակելու Համար Հսկա­

յական պարտքերը. Ա ւելի ողբալին այն

է, որ յաճախ ընտանիքի քայքայմամբ

վերջ գտնող ա մուսնութիւններուն Հետ

վերջ չեն գտներ անցեալին կատարուած

պարտքերը, եւ զոյգեր կը ստիպուին

տարիներ շարունակ իրենց դժբախտ ա­

մուսնութեա ն խնճոյքի ո ւ այլ պարտքե­րը փակել, օրինաւորապէս ամուսնա-

լո ւծուե լէ ետք— :

2.- *Նիւթականացած աշխարՀին

ստեղծած եւ ընտանիքի քայքայման ա-

նուղղակիօրէն նպաստող ազդակ մըն է

նաեւ դրամատնային գործաոնութեա նց

ու Հաշիւներու անկախ դրութիւնը. Ար- տատնային պարտաւորութեանց Հաւա-

սարապէս այր եւ կնոջ ուսերուն բա ր­

ձումը, դրամային անկախութեան ա-

ոա^նորդեց ամուսինները, Հաւասար ի ­

րա ւունքներով ու Հասարակաց ծախսե­

րուն մասնակցելու դարձեա լ Հաւասար

պարտաւորութիւններով:

Ընտանիքը ամէն բանէ աոաջ Հաւա­քական կեանք է, այլապէս ընտանիք չի

կրնար գո յո ւթ իւն ունենալ: Ա յր եւ կնոջ

մտ երմութիւնը ամէն իմաստով պէ տք է

20 ՀԱՍԿ ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004

տարբերի որեւէ տեսակի մտերմութենէ

կա մ դաշնադրութենէ. *0իւթականացած

ներկայ միջավայրին պարտադրանքով,

տնտեսական Հարցերու եւ ընտանիքի

մատակարարման Համար ստեղծուած

պատնէշը, վնասաբեր է ընտանիքին ամ-

բողջականութեան պաՀպանման՝. Ա ­

նուղղակի այդ Հարուածին ուժգնութ ե-

նէն կրնայ խախտիլ նոյնիսկ ընտանիքին

Հիմը սէրը.Ա յդ պատուանդանին վրայ կա նգ­

նած ընտանիք մը, ո չ միայն զաւակնե­

ր ո ւ դաստիարակութեան, ո չ միայն տնային աշխատանքներու, ո չ միայն

սնունդի ապաՀովման բնական աշխա-

տանքներուն մէջ պէտք է միասնական

ճիգ ի գործ դնէ, այլ մանաւանդ դրա ­մական Հարցերու տնտեսութեան պա­

րագային, որովՀետեւ ազատ շուկա յա ­կան Հաշիւներով չի կառավարուիր ըն­

տանիքը, այլ միասնական շաՀու Հասկա-

ցողութեամբ. §իմս ու ք ո ւկ դ % չի կրնար

ըԼԼալ ընտանիքի մը մէջ ա յլ §մեր'%ը- Այս ըմբռնումէն տարբեր ըմբռնումով ըն­

տանիք մը կարելի չէ ընտանիք կոչել,

այլ անՀատներու փոքր խ ումբ, որոնք

որոշած են քով-քովի ապրիլ եւ ոչ թ է միասին ապրիլ.

Ընտանիքը նուիրապետութիւն ո ւ ­

նենալով Հանդերձ, Հաւասարներու

խմբա կցութիւն մըն է. Ա յր մարդուն կնոջ վրա յ տիրապետութիւնը, կամ

տկար այրին վրայ կնոջ բռնա տ իրութիւ-

նը, եւ կա մ զաւակներուն վրայ գործա դ­

րուա ծ խիստ վարչակարգը, ո ւ ի Վերջոյ անՀնազանդ զաւակներու ի գործ դրած

ամբարտաւան ինքնագլխութիւնները,

ընտանիքը նաւաբեկող փոթորիկներն

են.

Արեւմտեան ընկերութեան մէջ ապ­

րող ընտանիքի մը Հայրը, որ տակաւին

Արեւելեան ըլլալ կը կարծէր, մտերմիկ

պաՀու մը ինքնամխիթարական շեշտով մը ըսա ւ. §Ընտանիքիս գլուխը ես եմ,

սակայն վիզը կինս է, որ կողմ որ ո ւզ է

ա յդ կողմ կը դա ռնա մ— %.

Ընտանիքը Հաւաս արներու ընկե­

րա կցութիւնն է, սիրոյ շաղախով իրա ­

րո ւ զօդուա ծ. Այնտեղ տարիքով իրա ր­մէ մեծեր ու փոքրեր կան, սակայն սիրոյ

դիմաց տարիքի տարբերութիւնը շա՜տ

ցած խրամատ մըն է, գետնին Հաւասար

ըլլա լու աստիճան.

3-- *0իւթականացած կեանքին ու

խախուտ տնտեսո ւթեան պատճառաւ

այլ տեսակի Հարուած մը ընտանիքը կը ստանայ, երբ զաւակներ նիւթապէս կը

շաՀագործուին ծո յլ ու անտարբեր

ծնողներու կողմէ.

Ուսմա ն կա մ նախնական կեանքի

ընթացքը Հազիւ աւարտած զաւակներ,

նոր ասպարէզ նետուած երբ կը ջանան

իրենց ապագան կերտելու նախաքայլերը

առնել, նոր ստիպողութեան մը առջեւ կը գտնուին.

Բարոյական Համամարդկային օ­

րէնք է ծնողասիրութիւնը, իսկ անոնց

ընծայուած յարգանքը եւ խնամքը

քրիստոնէական բարոյագիտութեան օ­

րինագիրքին կա րեւորագոյն յօդուա ծ­

ներէն մէկը. Աակայն ինչ որ աններելի է

նոյնինքն Համամարդկային ըմ բ ռն ո ւ­մով, առողջ սակայն ծո յլ ծնողներու

կողմէ իրենց զաւակներուն շաՀագոր­

ծումն է.

Արեւելեան ընկերութեան մէջ, կազ­

մակերպ մուրացկանութեան ընտրելա­

գոյն կերպը բազմածին ընտանիքներ ունեցող ծնողներու կողմէ ի գործ կը

դրուի, երբ ծո յլ ծնողներ իրենց անչա­

փաՀաս զաւակներու փաղանգը ա ռա ւօ­

տէն մինչեւ երեկոյ պարտադիր կերպով

փողոց կը ձգեն դրամաՀաւաքի Համար.

Տոռեգոյն պարագաներուն, իրենց դ ե ­

ռատի աղջիկները անբարոյութեան

մղող ծնողներու կարգավիճակ եւս գ ո ­

յո ւթ իւն ունի, ո ւր զաւակներուն շաՀը

ամբողջութեամբ կը յա նձնուի ծնողքին.

Ամէնէն աւելի ողբալին, գիտակից

ու պատուախնդիր զաւակներու պարա­

գան է, որոնք լո ' ւ ռ տառապանքով, ներ-

ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004 ՀԱՍԿ 21

քին տագնապներով ո ւ վիշտերով եւ ար­

դար վաստակով, իրենց երիտասարդու­

թ իւնը կը զոՀեն, ընտանիքի ամբողջ Հո­

գը իրենց ուսերուն առնելով: կա ցու­

թ իւն մը, որ ի վերջոյ կը յանգի տխուր

վախճանի, երբ զաւակը կոր ոշէ իր ան­

կախ կեանքը ապրիլ, այնքան կարճ մարդկային կեանքի տեւողութեան

անդրադառնալով:

Տակաւին անցեալ դարասկիզրին

Հարուստ ընտանիքներու իրենց զա ւակ­

ները ամուսնացնելով կեանքի ապաՀո­

վութեան մասին մտաեող ե՜նողներու տեսակներ, տնտեսական ՀամաՀաւա-

սար տագնապ ապրող այսօրուան ընկե­

րութեա ն իրավիճակէն յուսաՀատ, զա­

ւա կներու անմիջական շա Հա գորեումով

կը պարապին... :

ԱՀա ընտանիքը քայքայող այլ երե­

ւո յթ մը Հին սերունդէն ժառանգուող,

որ իր թունա ւոր արիւնը ուղղակիօրէն

կը ներարկէ նոր սերունդի մայր երակին

մէջ:

* * *

Ներկայ դա րու խաժամուժին մէջ ընտանիք կազմելը ո ւ մանաւանդ զայն

պաՀելը, շուտ ով Հերոսութեան չափանիշ

պիտի դառնայ:

խ աժամուժ ուր սովորաբար ըն-

դունուա ե ընտանիքի Լայր+կին= զա-

ւակ-ներ-) բաղկացութենէն տարբեր

նոյնասեռ §ենողներուֆ Համակեցու-

թեամբ ընտանիքներու կազմութեան

բնական դարձա ե ըմբռնումներ կան:

Նման ընտանիքներու կողմէ ապսպըր-

ուա ե զաւակներու որդեգրումի օրէնք­

ներ կը Հաստատուին: Նոյնասեռ ենող­

ներու զաւակները պետական թ է անձ­

նական դպրոցներու մէջ ընդունելու

օրէնքներ կը պարտադրուին Հաւասա­

րութեա ն սկզբունքով շպարուաե:խ աժամուժ ուր կրօնական-եիսա-

կան արարողութեամբ կը նուիրա գոր-

եուին նոյնասեռ ամուսնութիւններ, յա ­

նուն բնախօսական անթաքչելի Համար­

ուող զգացումներու ազատութեան:խաժամուժ երբ Հրապարակային

պաշտօնական ընդՀանուր ժողո^ներով

եկեղեցական բարձրաստիճան պաշտօն­

ներու կը կոչուին միասեռական Հոգեւո ­

րականներ, ու ձեռնա դրութիւն Չ ը ն ­

դունին յանուն իրենց տեսակի յայտնա-

բերման ինքնավստաՀ իրաւունքին:

Բոլոր կրօններու պարագային ու յատկապէս բոլորէն աւելի քաղաքակըր-

թ ուա ե քրիստոնէութեան Համար, կրօ­

նական դաստիարակութիւնն է միակ

Հենքը եւ ապաւէնը, որ կրնայ փրկել ըն­

տանիքի կառոյցը, մարդէն եկող սա­

կայն ապամարդկային Հոսանքներէն:

Դաստիարակութիւն մը, որուն առաջին

դպրոցն ու դասարանը ընտանիքն է:

Տեղաշըջուող ընկերութիւնը կա-

ռուցա ե է արդէն իր բագինը, կանոնա­

ւոր կերպով շարաե է անոր վրայ Հարկ

եղաե փայտերը, ո ւ անոնց վրա յ փռաե

նոր օրերու մեեագոյն զոՀը ընտանիքը:

0ենք չըլլանք զոՀի փայտերուն վրա յ իւղ լեցնողն ու կրակ տուողը... :

Ն-Ս-Օ-Տ-Տ. Ա րա մ Ա. կաթողիկոսի կողմէ 2004 տարին §Ընտանիքի Տարի՛ֆ

Հռչակուեցաւ փրկելու Համար յեղա­

շրջուող ընկերութեան մեեագոյն զոՀը:

Անթիլիասի 0այրավանքէն ճա ռա գա յ­

թող յո յսի փարոս մըն է այս Հռչակումը,

պայքարելու Համար ընտանիքը կորեա-

նող ազդակներուն դէմ:

ԱՀա մարտաՀրաւէրը գիտակից մարդուն եւ աւելին գիտակից Հայուն

դիմաց, ամրապնդելու Հա յ Ընտանիքի

Հիմերը, վերանորոգելու անոր դաստիա­

րակչական դասացուցակը, վերակենսա-

ւորելու անոր ամէնօրեայ դասապաՀե-

րը, եւ վերակազմակերպելու անոր կրօ­

նական դաստիարակութեան Հոգեկերտ

ա ռ աքելութիւնը:

ԳՐԻԳՈՐ ծ . վ ր դ . չ ւ ֆ թ ճ ե ա ն

22 ՀԱՍԿ ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004

ՕՏԱՐԱՄՈՒՏ ԲԱՐՔԵՐՈՒ ^ԻՐԱԽՐ՝ ՀԱՅ ՐՆՏԱՆԻՔՐ

21-րդ դա րու սկզբնաւորութեանդ յատկապէս սփիւռքեան իրականութեան մէջ« օտարամուտ բարքերու թիրախն է

Հայ ընտանիքը մեր ժողովուրդի կեանքէն ներս. կազմակերպութիւններու, միու- թիւններու եւ ա յլեւայլ կառոյցներու կազմակերպչական ու այլ նաՀանջներու կողքին աւելի մտաՀոգիչ է մեր Հաւաքա­

կան կեանքին Հիմը նկատուող Հայ ընտա­նիքին պարզած ներկայ պատկերը.

Տատկապէս սփիւռքեան պայման­ները ձեռնտ ու չեն կղզիացած իրա կա ­

նութեան մը վերածելու Հայ ընտանիքը իր շրջապատին մէջ. ինքնին վատառողջ մտ ա ծում է այդ, սակայն ազգային ինք­

նութեան պաՀպանման իմաստով որոշ չափով դրական կը նկատուի ներկայիս. Օտարին Հետ շփման դալով զայն ամ- բողջութեա մբ ընդօրինակելու եւ անոր վատ թ է լա ւ կենցաղակերպերն ո ւ բա ր­քերը որդեդրելու փորձութեան դիմաց կը գտնուի Հա յ ընտանիքը այսօր.

Արդարեւ, վերոյիշեալները կու գան վնասելու մարդկութեան ո ւ կործանելու մեր քրիստոնէական Հաւատքը ընտա­նեկան յարկին կենցաղը, սրբո ւթ իւնը Հոգե-իմացական աշխարՀը, բարոյական ըմբռնումը, փոխադարձ Հասկացողու­թիւնը, սէրը, վստաՀութիւնն ո ւ յա ր­

գանքը.Ա յս մտ աՀոգութիւններէն մղուած,

0ե ծի Տանն Կիլիկիոյ Արժանընտիր գա ­

Հակալ Ն-Ս-Օ-Տ Տ- Ա րա մ Ա . ՎեՀափառ Հայրապետը, արդարացիօրէն 2004 տա­րին Հռչակեց Ընտանիքի Տարի, 0եծի

Տանն Կիլիկիոյ կաթողիկոսութեան Հո- գեւոր խնամքին ու Հոգածութեան յանձ- նուած Հայ ժողովուրդի զաւակները Հրաւիրելով, պաՀ մը իրենց աչքերը սե- ւեռե լո ւ Հա յ ազգին սիւնը Հանդիսացող

Հա յ ընտանիքին վրայ.

Ի Կ պէ՞ ս կարելի է վերականգնել այս սիւնը, որ Հիմը պէտք է դառնա յ գալիք սերունդներուն.

ինչպէ՞ ս կարելի է ազատել Հայ ըն­տանիքի փոքրիկ նաւը, ՀամաշխարՀայ- նացու մի ովկիանոսին մէջէն, ուր ամէն օր աՀաւոր ալիքներ կը սպառնան անոր քրիստոնէական Հաւատքին, Հա յու ինք­նութեան ու ազգային սրբազան արժէք­ներուն.

Ա .- Հաւաաքի Լիութիւն

Հա յ ընտանիքը ամէնէն առաջ կը զօրանայ ո ւ կանգուն կը մնայ Հաւատքի միութեամբ.

Մեր երկնաւոր վարդապետը Տի- սուս 0րիստ ոս ըսա ւ. § °թ է ընտանիք մը ինքն իր մէջ բա ժնուած ըլլայ, այդ ըն ­տանիքը չի կրնար կանգուն մնայթ, Լ0ր 3*25). ԱՀաւասիկ 0րիստ ոսի իսկ բերնով Հաստատուած ճշմա րտ ութիւն մը, ըն­տանիքի միութեան անՀրաժեշտութեան մասին.

Օաւ է տեսնել Հա յ ընտանիքէն ներս օտարին ներկայութիւնը, ը լլայ ա զգու- թեամբ, յարանուանութեամբ եւ նոյ­նիսկ կրօնական տարբերութեամբ. ինչ- պ է ս այր եւ կին պիտի դառնան մէկ մարմին , երբ անոնք իրա րմէ բոլորովին տարբեր ըմբռնումներ ու նին. ինչպէ ս Հա յ ընտանիքը կանգուն պիտի մնայ, երբ անոր մէջ բաժան-բաժան Հաւատա­լիքներ, մշակութային, ընկերային ու կենցաղային տարբերութիւններ գ ո յո ւ­թ իւն ունին.

*ներկայիս Հաւատքի միութիւնը սկսած է տկարանալ, որովՀետեւ շատ մը ծնողներ կը թերանան իրենց Հոգեւոր դաստիարակութեան մէջ, եւ իրենց զա-

Ծն 2.24, 0տ 19.5-6, 0ր 10.7-9։

ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004 ՀԱՍԿ 23

ւակները կը Հեոանան եկեղեցիէն« զայն նկատելով ժամանակավրէպ կա ոոյց մը. Եկեղեցին տունն է յատկապէս նոր սե­րունդին« ուր անոնք եկեղեցւոյ ճամբով պիտի դաոնան Ա ստ ուծոյ կենդանի տա­ճարները :

Ա ստ ուծմէ տրուած սրբազան պար­տականութիւն է ծնողքի մ ը իր զա ւակ­ները դաստիարակելը« որպէսզի անոնք դաոնան տիպար քրիստոնեաներ: իսկզաւակները պէտք է Հնազանդին ու յա ր­գեն իրենց ծնողները « ինչպէս որ ս.

Գիրքը կ 'ըսէ:

р.- Հայու կոչումի գիտակցութիւն

Հա յ ընտանիքը կանգուն մնալու Համար ունի սրբազան այլ պարտակա­նութիւն մ ը Հա յու իր անունը բա րձր պաՀելու ո ւ իր ազդին նկատմամբ իր պարտքը կատարելու:

Հա յ ընտանիքը Հա յ ազդին սիւնն է. այս իմաստով« ան ունի կարեւոր պար­տ ա ւորութիւն մ ը ընտանիքէն ներս Հայկական շունէն ո ւ ոգին պաՀելու:

Ընտանիքէն ներս Հա յու կոչումի գիտակցութիւն ունենալ կը նշանակէ.

1.- Հա յ մնալ ու Հա յութեամբ Հպար- տանալ:

2.-0տարամուտ երեւոյթները դուրս շպրտել Հայ ընտանիքի սուրբ յարկէն՝.

3.- Հա յո ւ կոչումի աոաքելութիւնը իրա գործել մեր կեանքէն ներս« ամէն տեղ:

Գ._ Ազգային արժէքներու պահպանում

Հա յ ընտանիքը կանգուն կը մնայ« երբ անիկա պաՀապանն ու պաշտպանն է անցեալէն իրեն ժաոանգուած ազգա­յին արժէքներուն՝.

Ապազգային ճամբուն ճամբորդն է այն Հա յ ընտանիքը որ օտարին արժէք­ները աւելի գեղեցիկ« Հաճելի ո ւ բա րձր

կը նկատէ« քան Հայկական մեր արժէք-

՜ Բ. կր 6.16:

Ելք 20.12:

ները: Ա յդ ընտանիքը իր իսկ ձեոքով պի­տի կտրէ ինքզինք ազգային մեր դարա­ւոր ծաոէն:

Մեր ազգային արժէքներուն Համար արիւն թա փ ուա ծ է : Անոնց մէջ կա յ Հա- ւատք« ապրում« նուիրումդ պա տմու­թիւնդ մշակոյթ« եկեղեցական աւանդ« եւ տենչն ո ւ երազը պատմական Հա յա ս­տանի բոնա գրա ւեա լ Հողերու վերատի- րացման:

Ներկայ աշխարՀի Հոսանքները շո ւ ­տով կ աոա^նորդեն Հայ ընտանիքը օ- տարացման: Աակայն Հա յ ընտանիքըպարտաւոր է տէր կանգնելու մեր ազ­

գային արժէքներուն« աչքի բիբի պէս գուրգուրա լով անոնց:

^ադրա^ծ է արդեօք Հայ ընտանիք- ներէն ներս Հայերէն լեզուի գործա ծու­թիւնը. Հա յերէն երաժշտութիւն կ ուն- կընդրեն Հա յ մանուկները Հա յ ընտա­

նիքներին ներս« Հա յ մշակոյթին ու պատմութեան ծանօ^թ են« Հայերէն կ ընթ երցեն« եկեղեցի կը յա ճա խ են կամ Աստուածաշունչին ծանօ^թ են: Տակա­ւինդ քա նի Հայ ծնողներ իրենց զա ւակ­

ները Հայ դպրոց կը տանին« Հայկական միութիւններու եւ կազմակերպութիւն- ներու պատանեկան դաստիարակիչխմբակներուն կ անդամագրեն:

ի վերջոյ« գլխաւոր այս երեք կէտե- րուն ընդմէջէն« ականատես եւ ականջա­լուր կ ը լլանք այսօր տիրող ժխտական կացութեան Հա յ ընտանիքներէն ներս:

սակայն ուշ չէ երբեք:Ընտանիքի Տարի...^ ամանակն է սթափելու« ճանչնա-

լո ւ եւ սրբագրելու մեր թ երութ իւնները որպէսզի Հա յ ընտանիքը վերագտնէ իր ճշմարիտ դիմա գիծը դաոնալով իսկա- պէ ս

Մեր ազգային արժէքներուն վաՀա­

նըՀա յ ազգին ո ւ Հայրենիքին անխոր­

տակելի սիւնը° ւ մեր քրիստոնէական Հաւատքի

միութեան անընկղմելի տապանը.

ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ ՍՐԿ. ՊՌՈՒՆՍՈՒԶԵԱՆ

24 ՀԱՍԿ ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004

ՀԱ Յ Ր Ա Խ Օ Ս Ա Կ Ա Ն

ՅԱԿՈԲ ՊԱՏՐԻԱՐՔ ՆԱԼԵԱՆ ՔԱՐՈԶԳԻՐՔ Ի ՎԵՐԱՅ

ՅԱՅՏՆՈՒԹԵԱՆՆ ՅՕՀԱՆՆՈՒ(Մատենադարան 2238)

(83ա) Ի վերայ Ղու. 17: Եւ ասաց առ աշակերտսս իւր,

Ոչ է մարթ չգալ գայթակղութեան, բա յց վայ այսմիկ է յո յր ̂ եռն գայցէ.

լաւ էր եւ այլն: Հա րկ է գալ գայթակղութեան, ոչ բացարձակապէս,

այլ ի թիւրութենէ մարդկանց:

41

Ա րդ գայթակղո ւթիւնն նախ յա ռա ջ գա յ ’ի չար ընկերակցութենէ կեղհ՜աւո-

րաց, որք զտեսակ բա րւո յ զգեցեալք

պատրեն զանձինս յողդողդաց, եւ այս-

պիսիքս նմանին խլբդան, որ ունի զաչս,

եւ զուրկ է ’ի տեսութենէ, կա մ նմանին

սուտ մարգարեաց, որք յանդիման Հող-

մոց սնանին եւ կեղեւն ունին մարգարէն

եւ ’ի մէջն դատարկք են: Տորոց թէպ էտ յարտաքին ձեւոյն պատրին միամիտք

(իբր յոչիա րենի մորթոյն ոչխարաց՜),

բ այց գիչատին 'ի դ այլե'նի, եւ 'ի գ այ ­թակղեցուցիչ բանիցն եւ գորեոց նոցա.

ըստ ա յսմ ’ի պտղոյ նոցա եանիջիք զնո-

սա:

°րկրորդ գա յթա կղութիւնն յա ռա ջ գա յ յաչաց նման բարեկամացւ ° ւ ըստ ա յսմ ° ւա յ եղեւ ա ռիթ կործանմանն

Ադամայ, եւ Աքիտօբէլ Գաւթիւ Ուստ ի

Ոսկեբերան ’ի վերայ այնմ Լեթէ ակն քո

դայթակղեցուցանէ զքեզ խլեա զնա) ասէ ոչ յանդամոց ինչ ասէ, եւ ոչ մարմ-

նոյն վնասել, այլ յամենայն ուրեք զչա- րաբարոյսն բամբասէ զի ոչ աչքն եւեթ

տեսանեն, այլ միտքն են որ տան աչաց

տեսանել, զի բա զում անգամ յորժա մ

միտքն զբօսեալ իցեն, աչքն ոչ տեսանեն

զմերձաւորսն զի յայտ լիցի, թ է ոչ ամե­

նայն ինչ աչացն ազդմանէ, իսկ եթէ զանդամոցն ինչ ճա ռէր, ոչ ասէր զաջոյ

ակն միայն խլեսջիր, այլ զերկոցունցն

իսկ ասէր: Զ ի եւ ’ի ձախմէն եւս կրէ ոք:

Զ ի եթէ այնպէս զոք սիրեսցես իբրեւ զաջ ակնդ, եւ թ է ոք այնպէս պիտանի

իցէ քեզ իբրեւ զաջ ձեռնդ որ եւ Հոդոյդ վնաս ինչ առնիցէ, Հատ եւ ’ի բաց ընկ-

եա:

°ր րորդ գա յթա կղութիւնն ե՜նանի

եւ ընտանութենէ բարեաց ընդ չարաց, զի այսպէս ընդ Ղյօտայ արբեցեալ ’ի դին-

ւո յ, ապա վարեցան (83բ) դստերքն իւր

զՏ ուդա յ առիւե՜ն պատրեաց Հարսն իւր

թամա ր: Զ Ռ ո ւբ էն Հարճն Տակոբայ, ’ի

ցերեկի մերկ ննջելով եւ ’ի ցանկութիւն

ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004 ՀԱՍԿ 25

զՌ ուբէն քարշելով: Որպէս ասի եւ

կտակին Ռ ուբէնի: ° ւ Աամփսօն յա ղթ-

եաց սէրն Ղ1ալիլայ պ ոռնկի: Ոսկեբերան

ասէ, Լուիցեն զայս որք ’ի թատերսն եր­

թան, եւ Հանապազ անձամբ անձին

ուսուցանեն զշնութիւն:

Զ ի թ է զընտանին վնասակար Հա­տուցանել Հրամայէ, զինչ պատասխանի

կարիցեն տալ, որք առ անծանօթ Լվասն

միշտ դեդերելոյն ածիցեն զանձամբ զե-

ղեռն Հանապազ, եւ բազմապատիկ

պատրաստիցեն անձամբ անձանց

զկորստեանն պատճառս) այսպէս իմա եւ զաչաց նման սպասաւորն ըստ Օգոս-

տինոս. կա մ զծնօղացն ըստ կիւրղի եւ

Աթանասի, կա մ զկրիցն Հոդոյն ըստ Զե-

րօմինոս: կա մ աջ ակն է միտքն եւ

կամքն, եւ ձախն է զգայութիւնքն: իսկ

եւեթ զմարմնական աչաց իցէ բանն, ոչ զաջն խլել իմանամք, այլ զփնասն անտի

եկեալ Հատանել. ըստ ա յսմ Ուխտ եդի

ընդ աչս ի մ ոչ Հայիլ ’ի կոյս. զի աղջիկն

որքան ա ռ կուսութիւնն թ է պատուա­

կան, բա յց որքան ա ռ վտանդաւորու-

թիւնն խայտախար օձ է. զորմէ ասի թ է

զորչափ գոյնս ունի զայնքան որոգա յթս

ունի ’ի վնասել զՀայեցօղսն: Թ երթ ո ւլ- իանոս ասէ զգեղեցկութիւն բնականա­

բա ր բորբոքիչ վավաշոտութեան գի- տեմք, Հուր եւ ջերմութիւն վառօղ ցան­

կութեան: Սեղրական որոգա յթ որով

ըմբռնին արջաբնութքն: կինն է բեկա-

նելի ապակի, բա յց արեւ գեղեցկութեան

ծագեալ ’ի դէմս նորա- զյանդիման

աչաց առարկայսն այրէ եւ տոչորէ. օրի­

նակն է ’ի փէրթէվսուղն: Ուստ ի III պ ոռ­

նիկ մի ասաց ումեմն երիտասարդի, Հ ե ­

ռացիր ողորմելի ’ի կրակարանիս, զի թ է

Ղքեզ սակաւիկ մի Հուրն վառիցէ ներք-

սապէս կիզիս եւ այրիս, եւ վասն այսո-

րիկ թէպ էտ ամենայն զգա յութիւնք լի­նին առարկայք գայթակղութեան, բա յց

աչքն գոլով վտանգաւորագոյն զայն խլել ասաց տէրն, եւ թ է յայնմանէ ’ի

ներքս մտանէ ցանկութիւնն յայտ է, զի

աս է Որ Հայր 'ի կին առ 'ի ցանկանալոյ: Ե ւ Տօբ. 31, 7: Ե թ է չոգա ւ սիրտ ի մ զկնի ական իմոյ, ո* որ զՀայիլն ինձ ’ի կին

ծանր գրեցեր:

Չորրորդ գա յթա կղութիւնն յա ռա ջ

գա յ ’ի խորամանկութենէ նախանձո-

ղաց, որք ջանան թ իւրե լ զպարզամիտսն

եւ զխոնարՀսն յուղիղ (84ա) ընթացից եւ

ձգե լ զնոսա յուռկա ն իւրեանց մոլորու-

թեան: Ա յսպէս ’ի ծնէ կուրի ասացին փարիսեցիքս, Տուր փառս Աստ ուծոյ,

մեք գիտեմք զի այրն այն մեղաւոր է.

ՏօՀ. 9, 24: Այսպիսի են եւ շողոքորթ

պոռնիկսն, որք մոլորեցուցանեն զան-

միտ երիտասարդս եւ խեղդիւք շըթանց

իւրեանց վարանեն զնոսա: Ա ռա կ. 7, 21: Այսպէս դպիրքն եւ փարիսեցիքն զեկա-

մուտ Հետեւօղս իւրեանց առնէին որդի գեՀենի ա ռա ւել քան զինքեանս. 0ա տ .

23, 15: Այս է եւ ախտ եւ նախանձ դիւա ­

կան, ոչ մտանել յա րքա յութիւնն Ա ս ­

տուծոյ, եւ զմտածօղսն արգիլել, այս է

ուրեմն զփոքրիկս գայթակղեցուցանել, այսինքն զաշակերտս 0րիստ ոսի եւ

զստոյգ պատկերակիրս նորա, որ ’ի

վարս քաղցր են, ’ի բանս ճշմարտախօսք, ’ի Հաւատն պարզամիտք, ’ի գործս ան-

մեղք, եւ խոնարՀութեամբ պայծառք

իբր զարեգակն, որոց յա յտնութիւնքն ’ի մանկունս գտանին բոլորովին, ասէ

կուռնելիոս:

Հինգերորդ ամենայն բան տգեղ, եւ

գործ չարէ գա յթա կղութիւն տկարաց

պատճառ, որ թէպ էտ 'ի թ իւրութենէ մարդկանց իբր սովորութիւն եւ Հարկ

եղեալ է, բա յց զվայն ժառանգէ, որ ինք­

նին պատճառ լինի կործանման պար-

զամտին, զի քաղէ զգործսն Ա ստ ուծոյ

ըստ խրատուն Պօղոսի, որ վասն կերակ-

րոց. Հ ռ օ . ՜14, 20: Զ ի մեք 0րիստ ոսիւ Տի-

սուսիւ նոր արարածք եմք. Եփ. 2, 10: ° ւ վասն այսորիկ ա ռա կէ 0րիստ ոս, թ է

վա՚յ մարդոյն յ ոյր ձեռն գ այցէ:

26 ՀԱՍԿ ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004

Գայթակղեցուցիչէս փոքրկասց զվայս յա փ տ հսա կա ս ժառասգես: Բա յց

վա յ մարդոյս յո յր ̂ եռս գայցէ հւ այլս:

42

Թ էպ էտ աստուածային գերազան­

ցութիւնն, թ է կերպիւ գոյացութեան եւ թ է կերպիւ ստորոգութեանց, այնքան

բա րձրա գոյն է , որքան էակն յոչնչէն, եւ ստուերն ’ի մարմնոյ. սակայն այնքան

Հաճելի է նմա աոաքինութիւն խոնար­

Հութեան, որ զկնի նմանութեան Հոգոյս

մերոյ ընդ Աստ ուծոյ. երկրորդապէս զխոնարՀսն աոնէ եւ ցուցանէ յարացոյց

ինքեան, իբր թ է խոնարՀքն պարզա- միտքն դիւրասաՀք են, եւ իբր ’ի Հարկէ

գայթակղին անաոակ վարուքն (84բ) ա յ­

լոց, եւ ցոփական բանիւքն, սակայն վայ

եւ յաւիտենական եղկութիւն այնոցիկ

թիւթողա ց եւ մոլորեցուցչաց, որք դա-

րանակալք լինին պարզամտաց որպէս

օձն Եւայի:

Ա յլ որպէս երանութիւն է պարա- ոո ւթ ի ւն ամենայնից բարեաց, նմանա-

պէս եւ վայն եւ եղուկն է թ շո ւա ոո ւ- թ իւն եւ պ ա րա ոութիւն ամենայն չար-

եաց, եւ կա մ ըստ Գրիգորի, վայն է

անէծք յաւիտենական գեՀենոյն զի զայն

վայելեն գայթակղեցուցիչքն փոքրկանց,

այսինքն խոնարՀ եւ պարզամիտ Հաւա-

տացելոյն ’ի 0րիստոս:

Նախ քանզի եղկելի գա յթա կղեցու­

ցիչքն անկանի ’ի ձեղն Ա ստ ուծոյ կեն- դանւոյ, յո ր ո ւմ անկման գ ո յ անկումն,

եւ ոչ ելումն. զի թ է այլ ազգիքն ’ի գալ

տապանակին զաղաղակ բա րձին ասելով

թ է վ ա յ մեզ, զի ոչ եղեւ մեզ այսպիսի յե-

րէկ եւ յեոա նդ, վայ մեզ եւ ո ± ապրե-

ցուսցէ զմեզ ’ի ձեոա ց աստուածոց Հզօ-

րացն այնորիկ, Ա . Թ ա գ. 4, 7: Զինչ ասի-

ցեն վայիւ եղկեցեալքն, յորժա մ անկցին ’ի ձեոն Ա ստ ուծոյ. աՀ մեծ է անկանիլ ’ի

ձեոս Ա ստ ուծոյ կենդանւոյ, °բ ր . 10, 31: Զ ի որպէս ձկնորսքն ’ի ծղաշէն ուոկա նի

դնեն զՀաց, եւ զմ/11 ձկունքն սիրով Հա ­

յին ’ի ներս սպրդին, այլ ոչ կարեն ելա­

նել արտաքս.այսպէս եւ Աստ ուած տայ զամենայն զպիտոյս մարդկան զՀաց եւ

զդարման, որ թ է բարեօքն Ա ստ ուծոյ ապաւարիցին մարդիկք, ըմբոնին յո ւո -

կան դժոխոց, եւ այլ ոչ երբեք զերծանին:

°րկրորդ որ յինքն միայն մեղանչէ զվայն ժաոանգէ, ըստ ա յսմ որպէս ասէ

Տօբ 10, 15: Ե թ է ամբարշտեցայց վայ է ինձ, որչափ եւս որ ինքն III եւ զայլս

զկնի իւր քարշէ եւ գայթակղեցուցանէ.

ուստի նմանի անկեալ արուսեկին եւ եօթնագլուխ վիշապին, որ անկաւ ինքն

եւ տտով իւր քարշեաց զերրորդ մասն

աստեղաց. յայտնութեան 12, 4:

°ր րորդ գայթակղեցուցիչն նման է

Հնդկային մր^եան, զորմէ ասի, թ է զոս-

կին մեծաւ նախանձաւորութեամբ պա- Հէ. ինքն ոչ վայելէ. եւ զայլս արգելու ’ի

վայելմանէն եւ զգայթակղեցուցիչ դպիրս եւ փարիսեցիս, ասաց տէրն. փա­

կէք զարքայութիւնն երկնից աոա^ի

մարդկան, դուք ոչ մտանէք, եւ որոց

մտանենն չտայք թ ո յլ մտանել, այսինքն

դուք ոչ Հաւատայք յիս, եւ պարզամիտ Հաւատացօղսն (85ա) արգելուք յիս Հա- ւատալոյ. կա մ թ է փակէք զարքայու-

թիւնն Աստ ուծոյ, զօրէնսն ծանրացու- ցանելով եւ բեոինսն ծանունս դնելով ’ի

վերայ աշակերտելոց ըստ ա ւա նդու­

թեան ծերոց, որք նքթեալք ոչ եւս կարեն

ընթանալ, կա մ մոլար բանիւ եւ չար վա-

րուք ձերովք գայթակղեցուցանէք զպարզամիտսն, որք Հայելով ’ի վարս ձեր ապականին եւ նոքա որ ժանտի

գործ է, եւ ոչ վարդապետի կորուսանել զապրացուն չար օրինակաւ, ասէ Տօ-

Հաննէս Երզնկացին:

Չորրորդ գայթակղեցուցիչքն նը-

մանք են պոոնկաց քարշողաց ’ի մեղս.

ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004 ՀԱՍԿ 27

ըստ ա յսմ կին անզգամ կոչէ զանցաւորս

ուղղագնացս եւ Ա ռա կաց 9, 15: Ե ւ

Յայտ. 18, 3: ի բա րկութենէ դինոյ

պ ոռնկութեա ն նորա արբին ամենայն

ազդք, ուրեմն եւ Հաղորդքն ’ի բանս եւ ’ի գործս գայթակղեցուցչաց ներՀակ

պատժօք պատժին: Զ ի ասի պոռնկացպատիժ, զի մեղրն նոցա դարձցի ’ի լեղի,

սիրաՀարն ’ի թշնամի. եւ շողոքորթք ’ի

կատակիչ, եւ այպանօղ, ասէ սուրբն

Գրիգոր, Զորս ունէաք յորդորօղք ’ի

մեղս, ունիցիմք ոտնաՀարք ի տանջանս:

Հինգերորդ որպէս փոքրիկ խո- նարՀքն եւ պարզամիտքն կեր լինին

գայթակղեցուցչաց, արժան է զի եւ ինք-

եանք կերակուրք լիցին զօրացն Հնդկաց:

Օգոստինոս ասէ, & ն դրէ զքեզ մեծա-

գոյն յափշտակօղքն զի գտանէ զքեզ յափշտակող փոքրագունից, քանզի խ նդրէ զքեզ մեեագոյն արծիւն զի նախ

դ ո ւ ըմբռնեցեր զնապաստակն, յա ւուր

քեզ եղեւ փոքրագոյնն աւար, եղանիս

մեծագունին:

Վեցերորդ ամենայն որ գայթակղե-

ցուցանէ թ ի ւրէ եւ մոլորեցուցանէ

զպարզամիտ խոնարՀն ’ի 0րիստ ոս Հա-

ւատացօղ, լաւ էր զի զինքն ’ի ծով խեղ-

դէր երկանաբար ի շո յ ’ի պարանոցն կա­

խելով (այսինքն ՅիրաՀանի երկան՛) քան

թ է գխոնարՀս եւ զպարզամիտս մոլորե- ցուցանելով բազմապատկէր զպատիժ

իւր ’ի դժոխս: Զ ի զի՛նչ Հարկ է անձնաս­պանին բա զում սրով կամ բա զում մա ­

Հադեղ ’ի միասին խառնելով, կազմել

ինքեան մի մաՀացուցիչ դեղ, մինչ կա-

րէր եւ միովն մաՀանալ:

Ա րդ զոր օրինակ մինչ յաւիտենա­կանութիւնն ոջլիւ խայթեցմանէ անտա­

նելի ոչ բաւել, ա յնու եւ զանքուն որ-

դունս սաՀմանել Լ85բ) ուր որդն ոչ մե-

ռանի, եւ Հուրն ոչ շիջանի: Ուստ ի ոմն

կատակերգու փափկասէր, մինչ լուա ւ

°րթ ա յք յինէն անիծեալը ’ի Հուրն յա ւի- տենական, խոնարՀեցաւ ’ի միտս իւր

ասելով, թ է Ոչ միայն ’ի դժոխս յաւիտե-

նական, այլ եւ ոչ ’ի փափկագոյն անկող-

նոջ կարացից ժուժկալել ամ մի եւ եղեալ

կրօնաւոր խստապէս ապաշխարեաց՝.

Երկրորդ ցա նկութիւն մաՀուն բա ­ւական տանջանք գոլով յաւիտենական,

որո ւմ ցանկան դատապարտեալքն եւ ոչ

Հասանին, զի խնդրեն զմաՀ եւ փախչի ’ի

նոցանէ, Յայտ. 9, 6: ° ւ ըստ Գա ւթի, թ է

ցա նկութիւն մեղաւորաց կորիցէ: ° ւ զի

մեղաւորք անվախճան ցանկութեամբ

կենցաղավարէին ’ի կեանս այս, զի

մեղքն ոչ ունի զվախճան. այսինքն Լզբա- րին). վասն այսորիկ ոչ Հասցին ցա նկու­

թեան իւրեանց ոչնչանալոյն: իսկ այս

բաւական տանջանք գոլով վասն յա ւի-

տենականութեանն, գայթակղեցուցիչն

ոչ շատացեալ ա յսու ա ռիթ ///, եւ պար-

զամտաց կործանմանն զի Հաղորդեսցի

եւ նոցին տանջանացն իբր թ է պատիժն

իւր չիցէ բաւական ’ի թ շո ւա ռութ իւն ինքեան ’ի վերայ Հրոյ Հիւթ եւ նաւի Հե­

ղու ’ի ստորակացուցանել զբորբոքումն

Հրոյ:

Բա յց միթէ ’ի խափանումն միոյ չա­

րի պարտի ոք առնել զայլ իմն չար: Ա սե­

լի է թէպ էտ չարն միշտ բարեաւ միաբա-

նելի է: Բա յց եւ յերկուց չարեաց փոքրա­

գոյնն ընտրելի է, եւ զյաւիտենական տանջանսն ժամանակաւոր դնելի: Վասն

այսորիկ ասաց տէրն մեր Յիսուս 0 ր ի ս-

տոս, թ է Լ աւ էր մարդոյն (այսինքն փոքր չարէր) եթէ երկանաքար կախէր

զպարանոցաւն եւ ընկենո յր զինքն ’ի

ծով Լզի միով պատժով վճարիւր), քան

թ է գայթակղեցուցանէր բանիւ եւ գ ո ր ­

ծով զխոնարՀ պարզամիտ ոմն եւ կու- տէր զպատիժս ’ի վերայ պատժոյ, նաեւ

խնդրի թ է արդեօք որ վասն ոչ գա յթակ-

ղեցուցանելո յ զոք, անձնասպան լինի դատապարտելի է թ է ոչ, զի Որոդինէս

զինքն վասն ազատելոյ ’ի վտանգէ բղջա­

խոՀութեան ներքինացոյց: ° ւ սրբուՀի

կոյսն Վարդենի եՀան զաչս իւր առ ’ի

ազատել զԱմասիա երկրորդն ’ի դա յ- թա կղութենէ աչաց իւրօց:

Ա “ ելի է թ է ոչ է պարտ առնել զչարն, զի եկեսցէ բարին: Ուստ ի Որ ո-

28 ՀԱՍԿ ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004

դինէս դատապարտեցաւ յեկեղեցւոյ

զայն առնելով, եւ կա մ զբանն "Քրիստո­

սի որ վասն ներքինացուցման սխալա­

բա ր եւ ըստ դրոյն իմանալով: ° ւ սրբո ւ­

Հի կոյսն Վարդենի թէպ էտ գովելի (86ա) իբրեւ այրասիրտ, բա յց կարէր այլ ո ւ ­

րեք խոյս տալ. այսինքն ’ի վանս կուսա-

նաց, եւ ազատել զաչս իւր, եւ զերիտա- սարդն ’ի վտանգէ ցանկութեանն: Ո ւս ­

տի թէպ էտ գովելի էր գորհ՜ն, բա յց ոչ

Հետեւելիւ

Եօթներորդ որպէս կուտա կումն

ցորենոյ առնէ շեղջ, եւ քարանցն կու- տաց բա րդումն, այսպէս եւ որ ոչ շա ­

տանայ տանջանօք մեղաց իւրոց, այլեւ

կործանման այլոց ա ռիթ լինի, արժան է

զի եւ նոցին տանջանօքն տանջեսցի, որ ­

պէս եւ &ամէք ասէր Ա յր սպանի ’ի վէրս ինձ եւ երիտասարդ ’ի Հարուածս ինձ: Լսէ եւ Ա ստ ուծոյ. Այնպիսին կուտեցից

զչարիս ամենայն ’ի վերայ նոցա, եւ

զնետս իմ սպառեցից զնոսա, զժանիս

դազանաց առաքեցից ’ի նոսա. Օր. 32,

33: Զ ի ըստ Գրիգորի պապին, ի դժոխս լինիցի ցուրտ անտանելի. Հո ւր անշէջ.

խաւար շօշա փելի. Որդն անմաՀ. Հ ոտ

գարշելի. Գան Հարկանողաց. ԶարՀ ու- րելի տ եսութիւն դիւաց. Ամօթ մեղաց.

Տուսա Հա տ ութիւն ամենայն բարեաց:

Զ ի եւ ինքն մեղաւորն նմանեօք իւրովք

տանջեսցի: Զ ի Ալպերտ Գ գրգոջ 7 գլուխ ասէ, թ է մեղաւորն է Հ ո ւր ա գա Հու­

թեան. ժա Հա Հոտ ութիւն բղջախոՀու­

թեան. խաւար տգիտութեան. Որդն

խղճի մտացն. Ծա րա ւ ցանկութեան. Գեւ ներգործութեա մբ եւ այլ:

իններորդ զի մեղքն գա յթա կղու­

թեան ծանրագոյն է, եւ վասն այսորիկ

ծանրագոյն երկանաքարիւ պատժելի է կեանքն, զի գոնէ զրկեսցի մարդն ’ի կե ­

նաց, որ մոլորեցոյց զպարզամիտն ’ի

ճշմարիտ կենաց. քանզի ա յսու կերպիւ

մաՀացեալն կրէ զստուերն յաւիտենա- կան մաՀուան:

Ուստ ի ասէ Գրիգոր պապն, Աստ

վառեալ բոցն լուսա ւոր է, անդ տոչորօղ

Հուրն խաւարեցուցանէ: Աստ բա ռնի եր­

կիւղն յորժա մ սկսանի կրել զտանջանսն:

Անդ ցաւն գիշատէ եւ անզարՀուրեցու-

ցանէ: ° ւ Օգոստինոս ասէ, Հո ւր գեՀե-

նոյն ներՀակ է ա յսմ Հրոյ, զի վառեալ

յԱ ստ ուծո յ ոչ շիջանի եւ ոչ ջանիւք

ստեղծուածոց բորբոքի, ոչ փայտիւ, կե ­

րակրի, ա յրեցողութիւնն ինչ ոչ պակա­

սի, եւ սպ առումն ոչ ունի, եւ թէպ էտ զգալի, ա յլ զանմարմինս եւ զմարմնա-

ւորս այր է:

(86բ) Տասներորդ գա յթա կղեցու­

ցիչն նման է շան որ գոլով ’ի պարանոցն

քար կապեցեալ, եւ ոչ զգա յ զայն մինչեւ

’ի նաւէն ընկեսցի ’ի ծով: Ալպերտ, Գ

գրգոջ, 7 գլուխ: Այսպէս եւ գա յթա կղե­

ցուցիչն ոչ զգա յ զկրելոց պատիժն, որ վասն թիւրելո յն զուղեղն ’ի բարի ճանա­

պարՀէն, մինչ որ զգա յ կռանն յաստ-

ուածային բա րկութեա ն ’ի վերայ

գլխոյն, եւ արտաքս ելանէ յա րքա յութե-

նէն բազմադիմի տանջանօքն:

ԹԱՄԱՐ ՏԱՍՆԱՊԵՏԵԱՆ

(Ծար. 14)

ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004 ՀԱՍԿ 29

Պ Ա Տ Մ Ա -Ո ՒՍ Ո ՒՄ Ն Ա Ս Ի Ր Ա Կ Ա Ն

ԵԿԵՂԵՑՒՈՅ ՊԱՏՄՈՒԹԻՒՆ

Р. ՄԱՍ

ԳՆՈՍՏԻԿՆԱՆ ՏԱԳՆԱՊԷՆ ՄԻՆՉՆՒ ԿՈՍՏԱՆԴԻՆ

Գլուխ 9

Աղեքսանդ րեան Դպրոցը

Տերտուղիանոսի կարթագինէն եւ

Հիպպողիտոսի Հո ո մ ը պատմութեամբ,

ոգիով եւ մշա կոյթով շատ կը տարբե­րէին Եգիպտոսի Հելչենիստիկ Աղեք-

սանդրիա քաղաքէն: Ան Հիմնադրուած

էր Ն 0 . 332 թուականին, 0եծն Աղեք-սանդրի կողմէ եւ պտղոմէական կա յս­

րութեա ն մայրաքաղաքն ո ւ Եգիպտոսի

Հոոմէակա ն վարչական կեդրոնը կը

Հանդիսանար. Միաժամանակ, ան մի-

ջերկրականեան գլխաւոր վաճաոակա- նական քաղաքներէն մին էր, ո ւրկէ Նե-

ղոսի Հովիտին արտադրութիւնները կը

տարածուէին բովանդակ Հոոմէական

աշխարՀին մէջ: Աակայն, այս բոլորէն

աւելի ան մշակութային օրրան էր, ո ­

րուն Հոչակաւոր մատենադարանը զայն

գրական, գիտական եւ իմաստասիրա­

կան մշակութային օճախի մը վերածած էր պտղոմէական իշխանութեան ա ոա ­

ջին օրերէն իսկ'- իւրաքանչիւր իմաստա­

սիրական դպրոց իր ներկայացուցիչները

ունէր Հոն, ուր բազմազան մտածողու-

թիւններու աշխոյժ փոխանակումներ կը

կատարուէին: Ա յս բոլորը կա րելիու­թ իւն կը ստեղծէին, որ Աղեքսանդրիոյ մէջ զանազան կրօնական մտածողու-

թիւններ եւ շարժումներ եւս իրա րու

Հանդիպէին, իրա րու վրա յ ազդեցու-

թ իւն բանեցնէին եւ իմաստասիրական

քննադատութեան ո ւ մեկնաբանութեան

աոարկա յ դաոնային:

Աղեքսանդրիոյ մէջ քրիստ ոնէու-

թեան ունեցած նախնական խ մորումնե­

րուն մասին բաւարար տեղեկութիւններ

կը պակսին: Աակայն, յստակ է, թ է ան

բաւական կանուխ ժամանակներէն

յա յտնուած է Հոն, որովՀետեւ անոր մա ­

սին երբ կը լսենք 2-րդ դա րու աւարտին,

ան արդէն իսկ արմատաւորուած Հան­

գամանք մը կը ներկայացնէր: Սկզբնա­

կան օրերէն, քրիստ ոնէութիւնը Աղեք­

սանդրիոյ մէջ բա ժնուած էր քրիստ ո­

նէական գնոստիկութեան մտաւորա-

կան դասակարգին Լգնոստիկ Բասիլի-

տէսը Աղեքսանդրիոյ մէջ ուսուցանած

30 ՀԱՍԿ ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004

էր Ադրիանոսի իշխանութեան օրերուն,

մօտաւորապէս 130 թուականին) եւ ա-

ւանդապաշտ պարզ Հաւատացեալնե­

րուն միջեւ, որ ի Հա կա դրութիւն ա ռա ­

ջիններուն կը խորշէր Հեթանոս կրօնին

եւ իմաստասիրութեան Հետ շփումէն:

Այս ենթաՀողին վրայ կը ծաղկէին Աղեքսանդրիոյ առաջին քրիստոնեայ

ուսուցիչին կղեմէսի ԼմաՀացած մօտա­

ւորա պէս 215 թուականին) մտ ա ծողու­

թիւնն ու դրականութիւնը: Յուստինոսի

նման կղեմէս քրիստոնեայ կը դառնար

եւ այլ վայրերու մէջ քրիստոնեայ ո ւս ո ւ­ցիչներու մօտ ուսանելէ ետք որպէս

մասնագիտացած մտաւորական Աղեք-

սանդրիա կու դար անծանօթ իմաստուն

մա րդու մը մօտ — զոր որպէս Պանտաէ- նոս կը բնորոշէ °ւսեբիոս պատմիչ —

ուսումը կատարելագործելու, որ Աղեք­

սա նդրիոյ Հաւատացեալներուն դպ րո­

ցին պատասխանատուն էր (Еи$еЪш$, Есс1ез1аз1;ка1 ատէօ^ 5.И.2): Կղեմէս

նախ Աղեքսանդրիոյ մէջ կը Հաստատուի

եւ ապա Հ ռ ո մ կանցնի, դարձեալ Յ ո ւս ­

տինոսի քա յլերուն Հետեւելով, եւ Հոն կը

Հիմնէ իր դպրոցը: Կղեմէս կը յատկա- նշուի որպէս անպաճոյճ քրիստ ոնէու- թ իւնը պաշտպանող եւ քաջալերող անձ

մը խորապէս դիտակից, որ «որեւէ ձե-

ւով °կեղեցւո յ օրէնքները չէր խախտեր՚ֆ

(8йота1а 7.15.90 ^еуеш оп, А

ЕшеЫш, р. 200), ու միաժամանակ Հա­

մակերպող էր աշխարՀիկ ուսուցմա ն եւ

մշակոյթին: Այսպիսով ան կը նկատուէր

միջին ճամբուն Հետեւող մը, որ մեր- ժուա ծ դնոստ իկութիւնը լուրջի կ ՚ա ռ ­

նէր եւ կը պաշտպանէր °կեղեցւո յ ա ­

ւանդական ուսուցումը Հելլենիստիկ ի ­

մաստասիրութիւնը ՀամաՀաւասար կեր­

պով անոր դաշնակիցն ու թշնամին նկա­

տելով:

կղեմէսէն մեզի Հասած են երեք կա-

րեւոր գործեր: Նախ, պէտք է նշել իր Յորդոր Հեթանոսներուն (Ех^Лайоп էօ

Ше НеаШеп) գործը, որ Հեթանոսութեան

քննադատութիւնն ո ւ Ա ստ ուծոյ Լոկո-

սին Հետեւելու Հրա ւէր մըն է: Ապա,

Դաստիարակը (1ոՏէաՔէօ0, որ քրի ստո-

նէական ապրելակերպի տրամաբանու­

թիւնը կ ընդգծէ Լան միաժամանակ կղե-

մէսի ապրած ժամանակաշրջանի սովո-

րութիւնները պարփակող տեղեկու-

թիւններու Հանք մըն է՜): Վերջապէս,

Զանազանք (ՏէաաՌէՌ կա մ М1зсе11апу), որ եօթը Հատորներէ կը բաղկանայ եւ իր

օրերու կրօնական եւ աստուածաբանա­

կան մտածողութիւնները ի մի կը խմբէ:

Այս գործին մէջ ան աստուածաբանա­

կան կէտ մը կը նշէ եւ կատարեալ յստա-

կութեա մբ կը բա նա ձեւէ իր տեսակէտը.

ինչպէս օրինակ, մարմնին եւ ա մուսնու­

թեան դատապարտութիւնը, յունական

իմաստասիրական աւանդութեան յա րա ­

բերութիւնը յայտնութեան Հետ, եւ

քրիստոնէական կեանքի նպատակն ու նկարագիրը: կղեմէսի, ինչպէս նաեւ

Յուստինոսի Համար, աստուածային Լո-

կոսը Համայն մարդկութեան դաստիա­

րա կը եղած է: «Մեր դաստիարակը

սուրբ Աստուածն է, Յիսուս, Լոկոսը, որ

Համայն մարդկութեան առաջնորդն էֆ

(1̂ 1гис1ЮГ 1~7~55՜): Արդ, ուղղակի կամ

անուղղակիօրէն Լոկոսի ներշնչումը կայ յունական իմաստասիրական ա ւա նդու­

թեան մէջ: կղեմէս կը Հետեւէր այն ո ւ ­

ղեգիծին, որ կըսէր , թ է իմաստասէրներ

իրենց լա ւագոյն մտածումները 0ովսէ -

սէն առած էին: Ան աւելի անդին կ ՚եր­

թա ր եւ կը յա ւելուր «իմաստա սիրու­

թիւնը ուղղակիօրէն եւ նախապէս բախ­

տով միայն յոյներուն տրուած էր, մին- չեւ որ Աստ ուած զիրենք իրեն Հրա ւի­

րեց: Յոյները միտքով եկան 0րիստոսի,

իսկ Հրեաները Օրէնքով: Աստ ուա ծ բ ո ­

լոր բարի բաներուն պատճառն է. ո ­

մանց Հիմնականօրէն, ինչպէս Հին եւ

Նոր կտակարաններուն, եւ ուրիշներուն

Հետեւանքով, ինչպէս իմա ստասիրու­

թեանդ (81гота1а 1.5.28):Հետեւաբար, կղեմէս Յուստինոսի

եւ °րա նոսի նման Ա ստ ուծոյ մարդկա­

յին պատմութեան մէջ ներթափանցումը

ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004 ՀԱՍԿ 31

դաստիարակիչ ընթացք մը կը նկատէր:

Աակայն, ան զինք կանխողներէն կը

տարբերէր նոյն սկզբունքը Հաւատաց­

եալի մը քրիստոնէական կեանքը նկա­

րա գրելու Համար օգտագործելով, զայն

Աստ ուծմով ուսման, կերտման եւ ա ճ­

ման մղելով: Մինչ Տերտուղիանոս քրիս­տոնէական կեանքը բարոյական

սկզբունքներով որպէս աստուածային

պատուիրաններուն Հնազանդութիւն կը

բա նա ձեւէր եւ գնոստիկներ յանկարծա­

կի յայտնութենական նկարագիր մը կու

տային անոր, կղեմէս զայն կըմ բոն էր որպէս աստիճանական բարոյական եւ

իմացական կերպարանափոխութիւն մը,

որ մեզ Ա ստ ուծոյ նմանութեան կ աոա^-

նորդէր. ինչպէս Ադա մի ստեղծագոր­

ծութեա ն մէջ կը նշուի §Աստ ուծոյ

պատկերին Համաձայն%:

կղեմէսի Համար, ինչպէս իրմէ ա-

ոա ջ °րանոսի, Ա ստ ուծոյ նմանիլը

զԱստուա ծ գիտնալուն Հետ զուգա Հեո

կ'ընթանար. որովՀետեւ, բան մը գիտ ­

նալ կը նշանակէր անոր էութեան մաս­

նակից դաոնալ: Արդ, քրիստոնեան

§ճշմարիտ գիտութեանդ (ցՈՕՏ՜ճք) կը ձգտ էր եւ Հաւատքին կը գումա րէր գի ­տութիւնը, Տգիտութեան սէրը, եւ սի­

րոյն ժաոանգութիւնըֆ (ՏէքՕա̂ #. 7.10.55): կղեմէս կը գրէր §Նախ փրկա­

րա ր փոփոխութիւն մը անՀրաժեշտ է

Հեթանոսութենէ Հաւատքի, եւ երկրորդ

Հաւատքէ գիտութեան. վերջինը, սիրոյ

վերածուելով, գիտութեան ձգտողին եւ

գիտութեան միջեւ փոխադարձ կապ մը կը ստեղծէ, որ շարունակաբար աճելով

մեզ Ա ստ ուծոյ օթեւանը կ աոա^նորդէ

եւ աստուածային լոյսին մէջ կը բնակեց­

նէ յաւիտենապէս՚ֆ (81ГОта1а 7.10~57՜):կղեմէս Աղեքսանդրիան կը թ ողուր

202 թուականին, Աեպտիմոս Աեւերոսի

շղթայազերծած Հալածանքներու օրե­

ր ո ւն : իր Հետագայ կեանքին մասին ո ­չինչ ծանօթ է մեզի: Աղեքսանդրիոյ մէջ,

իր աշխատանքը — թ է ե ւ տարբեր ոճով

եւ ոգիով — կը շարունակէր իր աշակեր­

տը Որոգինէս, այդ օրերու մեծագոյն

եւ ամենէն ազդու քրիստոնեայ մտածո­

ղը, որ մինչեւ իսկ յարգանքի աոարկան կը դաոնար նոր-պղատոնական Հակա-

քրիստոնեայ Պորփիւր իմաստասէրին:

Որոգինէս 182/185 թուականին

ծնած էր քրիստոնեայ յարկի տակ, կղե­

մէսի մեկնումէն եւ իր Հօր Լէոնիտասի

մաՀէն ետք, Հալածանքի օրերուն: Ան

դպրոց մը կը Հաստատէր, որ կրնա յ շա-

րունա կա կա նութիւնը նկատուիլ այն քրիստոնէական դաստիարակութեան

դպրոցին, որուն կ ակնարկէ °ւսեբիոս :

Այս դպրոցը այդ շրջանի ^եմետրիոս ե­

պիսկոպոսին Հովանաւորութիւնը կը

վայելէր մինչեւ 215 թուական, երբ կա-

րակալլա իմաստասիրութեան բոլոր ո ւ ­

սուցիչները Աղեքսանդրիայէն կը վտա­

րէր՝. Մինչ այդ, Որոգինէս արդէն այցե­լած էր Հ ո ո մ {^11/212 թուականներուն՛)

եւ Հանդիպած Հիպպողիտոսին, եւ Ա -

րաբիա, ուր միջամուխ եղած էր մոնար- խիանական ուսուցմա ն Հետ կապ ունե­

ցող Հարցի մը: Ա յս անգամ ան Պաղես-

տինեան կեսարիա կ երթար եւ բարեկա-

մութիւններ կը Հաստատէր: 216 թ ո ւա ­

կանին, ան իր ուսուցչութեա ն կը վերա- նախաձեոնէր Աղեքսանդրիոյ մէջ մին­

չեւ 2301231 թ ուական, երբ Տունաստան

կը ճամբորդէր: կեսարիոյ մէջ, իր ըն­

կերներուն պնդումներուն ընդաոա^ե-

լով, քաՀանայ կը ձեոնա դրուէր Հաւա-

նաբար աւելի անկաշկանդօրէն քարոզե­

լո ւ Համար: Աակայն, ^եմետրիոս եպիս­

կոպոս — Որոգինէսի կարգ մը գաղա­

փարներուն կասկածով մօտենալով, ա ­

նոր արձանագրած յաջողութեան նա-

խանձելով եւ զայն բամբասողներուն ա­

կանջ տալով — կեսարիոյ °կեղեցւո յ կա ­

տարած ձեոնա դրութիւնը ոտ նձգու­

թ իւն կը Համարէր եւ Որոգինէսը կը

զրկէր Աղեքսանդրիոյ Եկեղեցւոյ Հա- ղորդութենէն: Ան իր կեանքին մնացած օրերը մեծ նուիրումով գրելով, ո ւս ո ւ­

ցանելով եւ քարոզելով կ անցընէր կեսա-

րիո յ մէջ եւ կը ստանար §Ադամանդ%

32 ՀԱՍԿ ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004

տիտղոսը. Ան կը բանտարկուէր եւ կը

չարչարուէր Գեկոսի Հալածանքներու օ­

րերուն, 250 թուականին, եւ իր մաՀկա­

նացուն կը կնքէր կեսարիոյ կա մ Տիւրո-

սի մէջ, 2$5\!2$54 թուականին՝.

Որոգինէս բազմատաղանդ ուսա ­

նող եւ ուսուցիչ է ր . Ան լաւապէս ը մ բ ռ ­

նած էր իր օրերու զանազան իմաստա­

սիրական դպրոցներու մտածումները,

իր ընդՀանուր աշխարՀայեացքը կաղա­

պարուած էր մասնաւորաբար միջին

պղատոնականութեամբ, որ Աղեքսանդ-

րիո յ եւ Արեւելքի մէջ տիրական էր. Ան կը տարբերէր կղեմէսէ կա մ Տուստինո-

սէ Հելլենական իմաստասիրութեան եւ

մշակոյթին Հանդէպ իր ցուցաբերած

նուազ խանդավառութեամբ՝. իր դործե-

րուն մէջ ան անտեղի կերպով չէր մէֆրե- րեր իմաստասէրներն ո ւ բանաստեղծնե­

րը, թ էե ւ քաջածանօթ էր անոնց գործե-

րուն , ինչպէս իր Ը ն դ դ էմ կելսոսի

(Адатя! Се^՜^) գործը կը Հաստատէ՝.

Պորփիւր կ ակնարկէ, թ է Որոգինէս

§ յունական գաղափարները օտար ա-

ռա սպ էլներու Հետ կը միացնէի (Еи-зеЬшя, Есс1ез1аз1;ка1 ատէօ^ 6.19.7). Այս

բա րդ իրողութիւնը կը բացատրուի ա­նով, որ Որոգինէս խորապէս Համոզ­

ուա ծ էր, թ է իմաստութեան Հասնելու միակ ճանապարՀը Աստ ուածա շու նչին

մէջ յա յտնուած աստուածածին յա յտ նու­

թեան աղօթական եւ ճշգրիտ ուսումն

էր. Ան ասոր նուիրած էր իր բովանդակ կեանքը. Ա յս պատճառաւ ալ իր գործե-

րուն մեծամասնութիւնը մեկնաբանա­

կան բնոյթ ունէր՝, իր մեկնութիւննե-

րուն մէջ գտնուող իմաստասիրական

վերլուծումներն անգամ աստուածա-

շնչական իմաստութեամբ շաղախուած

էին. Եկեղեցիներուն բերած Որոգինէսի

ամէնէն յատկանշական նպաստը Միա՜յն

Ասաուածաշունչ (տօԽ ЗСПрШга) սկըզ-բունքն էր, որ իր կեանքով կը ցոլար՝.

Որոգինէս Աստուածաշունչը կը

սերտէր Հիմնուելով սիսթեմաթիք բնա գ­

րային ընթերցանութեան վրայ՝. Եկեղե­

ցիներու մէջ առՀասարակ գործա ծու­

թեան մէջ գտնուող եբրայական Աստ ­

ուածաշունչի Եօթանասնից թա րգմա - նութեան ճշգրիտ բնագիր մը ապաՀովե­

լո ւ Համար, ան երկար տարիներ կը

տրամադրէր իր կոթողային գործին

Վեցիջե նին (Нехар1а), որ զուգա Հեռ սիւնակներով կու տար եբրայերէն բնա ­

գիրը, եբրայերէնի յունարէն տառա­դա րձութիւնը, °օթանասնից բնագիրը

եւ յաւելեա լ յունա րէն երեք տարբեր բնագիրներ՝. իր իւրա յատ ուկ մեկնաբա-

նութեամբ ան կը մերժէր ռաբբիներու

եւ Սարկիոնի տառացի մեկնաբանու­

թիւնը. *0ախ, ան Համոզուած էր, թ է շատ մը տեղեր տառացի իմաստը անի­

մաստ էր. ինչպէս օրինակ, Տովաթամի

պատմութեան մէջ, երբ ծառերը կը խօ­

սէին ԼՂտ 9.7-15), կա մ երբ տառացի ի ­

մաստը գլխաւոր պատգամին Համար

արժէք մը չէր ներկայացներ, ինչպէս երբ ակնարկութիւն կըլլա ր Ա ստ ուծոյ

բարկութեան, եւ կա մ երբ տառացի ի ­

մաստը այլ Հատուածներու Հետ չէր առնչուեր, ինչպէս աւետարանական

մէջբերումներու մէջ. Ապա, ան վստաՀ

էր, թ է Ա ստ ուծոյ Հոգիով ներշնչուած գրութիւնները իմաստով պէտք է յո ր ­

դին, որպէսզի երբ նո յնիսկ տառացի

իմաստը կարեւոր ըլլա յ ուղղակիօրէն

ըսուա ծէն աւելին իմացուի՝. Արդ, մեկ­

նաբանին պարտականութիւնն էր ոչ թ է

միայն տառացի իմաստը բանալ, այլ

նաեւ աւելի վեՀ եւ խոր Հոգեւոր իմա ս­

տը, անսալով Պօղոս Առաքեալի խրատին

եւ օրինակին (Ք. Կր 3.6, Գղ 4.21-27). Ո -

րոգինէսը կանխող շրջանին այս տիպի

մեկնաբանութիւն մը ա ռկա յ էր, երբ Ստոյիկեաններ փոխաբերականօրէն կը

ներկայացնէին Հոմերոսի բանաստեղ-

ծութիւնները, եւ երբ մանաւանդ Փիլոն

Հնգամատեանը փոխաբերականօրէն կը

մեկնաբանէր՝. Միաժամանակ, Որոգի- նէս պարտական էր քրիստոնէական այն

տիպականութեան, որ եբրայական Աստ ­

ուածաշունչի մեկնաբանութիւնը կը կա-

ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004 ՀԱՍԿ 33

տարէր անոր բանալին զ0րիստ ոս նկա­

տելով: Ա յս սկզբունքին Հաւատարիմ

մնալով, Որոդինէս կը Հաստատէր, թ է

Աստուածաշունչի Հոգեւոր նշանակու­

թ իւնը Հիմնականօրէն կա ռնչուէր

0 ր ի ստոսով Ա ստ ուծոյ Հետ մեր ունե­

ցած անՀատական յարաբերութեան, °կեղեցւո յ Համայնական կեանքին եւ

այդ կեանքին լիութեան երբ ամէն բան

պիտի վերաՀաստատուէր. որովՀետեւ,

գիտենք թ է Օրէնքը §գալիք բաներուն

ստուերն էֆ (Օո Ւե՚Տէ РгШИр^, р^ асе ): Իր Ա ռաջին Սկզբունքներուն Մասին (Օո Ւե՚Տէ Ргш Ср^ ) գործին եր­

րորդ դիրքին մէջ, ան կը փ որձէր իր

մեկնաբանական ուղղութիւնը դա սա ւո­

րել. սակայն, որովՀետեւ իր մեկնաբա­

նական մօտեցումը այնքան ճկուն էր, իր մեկնաբանական սկզբունքը պէտք եղած

չափով չէր բացայայտուեր:Թ էե ւ Որոդինէս առաւելաբար մեկ-

նաբանութեամբ կլանուած էր, սակայն

չէր կրնար Աղեքսանդրիոյ Եկեղեցւոյ Հարցերուն դիմաց ձեռնա ծա լ մնալ,

կղեմէսի նման, ան Աղեքսանդրիոյ ազ­

դեցիկ դնոստիկեան Համայնքին յա րու-

ցած դժուա րութիւններուն կը Հակազ­դէր իմաստասիրական դրոյթները ի

նպաստ քրիստոնէական ուղղա փ ա ռու­

թեան օգտագործելով: Ան այս Հակազ-

դեցութիւնը մեծ Հմտութեամբ կը կա­

տարէր, երբ փոխանակ վիճաբանու-

թիւններու ձեռնա րկելու գնոստիկեան-

ներուն Հարցումներն ո ւ գաղափարները

կը բացայայտէր °կեղեցւո յ ուսուցման աւանդութեան Հաւատարիմ մնալով եւ

— ի Հա կա դրութիւն Տերտուղիանոսի —

փոխանակ ճշմարտութեան բա նա ձեւու-

մին նախաձեռնելու, կը դիմէր աստուա­

ծաբանական փնտռտուքի Հիմքին եւ

սկզբնական կէտին: Այսպիսով ան կը

մշակէր Աղեքսանդրեան դպրոցի աւան­

դութեա ն սկզբունքներով քննարկուող պղատոնական եւ դնոստիկեան տարրեր

պարունակող աստուածաբանական տիե­

զերաբանութիւն մը:

Այս աստուածաբանական տիեզե­

րաբանութիւնը, որ կը գտ նուէր §Ա ռա ­

ջին Սկզբունքներուն 0ասինֆ գործին ա­ռաջին բաժինին մէջ, երեք Հիմ՛նական

գաղափարներ կը շօշափէր: Առաջինը,

որ Երանոսի Համար եւս կեդրոնական տեղ կը գրա ւէր, միա ստուածութիւնն է.

այսինքն, միակ Աստ ուածը բոլոր նիւ­

թական եւ աննիւթական արարածնե-

րուն աղբիւրն է: Երկրորդը, որ դա րձ­

եալ կարեւոր Հանգամանք մը ունէր °րանոսի Համար, Հակա-գնոստիկեան

այն սկզբունքն էր, թ է չարը գոյո ւթ իւն

մը չէ {ինչպէս նիւթը կա մ մարմինը), այլ էակներու ազատութեամբ իրա գոր­

ծուող անկարգ իրավիճակ մը: Չա րը աշ­

խարՀի վրայ կա յ ոչ թ է արտաքին մի-

ջամտութեամբ, ա յլ մարդկային ընտ-

րութեա մբ: °րրորդ , Որոդինէս Փիլոնի նման կը Հետեւէր աւանդական մեկնա­

բանութեան մը, որուն Համաձայն

Ծննդոց Գիրքին մէջ գտնուող արարչա­

գործութեա ն երկու պատմութիւնները

կը ցոլացնէին աստուածային ստեղծա­

գործութեա ն երկու մակարդակները. ա ­

ռաջինը կը ներկայացնէր աննիւթական

կա րգա ւորութիւնը, երկրորդը երեւելի տիեզերքին կազմաւորումը: Հետեւա-

բար, Որոդինէս կեզրակացնէր, թ է Ա ս ­

տ ուծոյ նախնական ստ եղծա գործութիւ­

նը աննիւթական §Հոգիներուն ընկերու­

թ իւն մըն էր, որ վախճանական էր, ո ­րովՀետեւ ստեղծուած էր, եւ ինքնորոշ,

որովՀետեւ բանական էր: Ա յս §Հոգինե­

րը[ֆ Ա ստ ուծոյ պատկերին, Լոկոսին, պատկերները կամ ցոլացումներն էին եւ

կատարեալ ներդաշնակութեան մէջ Հա-

մաՀաւասար կերպով կա պ րէին Հրճը-

ւելով Ա ստ ուծոյ գիտութեան մէջ, որ

իրենց բնութեան լիութիւնն է ր : Չա րը

կը ներթափանցէր այս §Հոգիներէնֆ

ներս, երբ անոնք կորոշէին իրենց սե­

փական երջանկութենէն մերկանալ եւ կամաւորապէս յանձն առնել բա ժա նու­

մի, զանազանութեան եւ բա զմակիու-

թեան վիճակը: Ասոնցմէ ոմանք դեւեր

34 ՀԱՍԿ ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004

կը դաոնային, ուրիշներ Հրեշտակներ

եւ այլք մարդկային ոգիներ. սակայն,

բոլորն ալ ա ոա ւել կա մ նուազ չափով ի ­

րենց Հարազատ ինքնութիւնը կը կոր­

սն ցն էին եւ իրա րմէ կը մեկուսանային՝.

Ա յ ս իրողութեան որպէս Հետեւանք,

Աստ ուա ծ կը ստեղծէր ֆիզիքական եւ երեւելի տիեզերքը, որ նոյն արարածնե-

րուն Համար կը դաոնար երկրորդ աշ­

խարՀ մը, ուր ներդաշնակութիւնը կը

տիրապետէր անկարգութեան եւ անկ­

եալ §Հոգիները% կա րելիութիւն կ ո ւն ե ­նային իրենց սկզբնական փաոքին վե- րա դաոնալու:

ԱՀա այս ենթաՀողին վրայ Որոգի-

նէս կը բանա ձեւէր փրկութեան մասին

իր ըմբոնումը, որ կը նշանակէր ամէն բա ներու վերաՀաստատումը այն Հարա­

զատ միութեան եւ ներդաշնակութեան մէջ, ուր, ինչպէս Պօղոս Աոաքեալ կ ը -

սէր, Աստ ուած ամէն բանի մէջ ամբող­

ջական պիտի ըլլար: կղեմէսի նման Որո-

դինէս կըսէր , թ է այս վերաՀաստատ­

ման ընթացքը մասնաւորաբար դաս-

տիարակութեամբ իրա գործելի էր. ո ­

րովՀետեւ, Աստ ուած իր արարածներուն

ազատութիւնը կը յա րգէր եւ չէր ուզեր (նաեւ, չէր կրնար) աոանց անոնց կա մ­

քին փրկել զանոնք: Այս դաստիարակու­թեան մէջ կեդրոնական նշանակութիւն

ունէր Ա ստ ուծոյ յաւիտենական Լոկո-

սին մարդեղացումը, որուն մէջ, ինչպէս

իմաստութեան, արարածներ Ա ստ ուծոյ

միտքին ու էութեա ն յա յտ նութիւնը կը

տեսնէին: &նորՀիւ միակ անմեղ բանա­

կան էակ մարդացեալ Տիսուսի միջնոր­

դութեա ն Լոկոսը կը մերձենար մեղա­

ւոր մարդոց. Որոգինէսի Համար այս

անմեղ Հոգին, Ա ստ ուծոյ Հանդէպ իր ո ւ ­

նեցած սիրոյն պատճաոաւ, այնպէս մը

միացած էր Լոկոսին, որ անկէ անզանա-

զանելի էր, ինչպէս երկաթը անզանազա-

նելի էր զինք կարմրցնող կրակէն՝. Ա յս Հետեւութեամբ, Տիսուսի Հոգիին միու-

թ իւնը մարմինի մը Հետ աստուածային

Որդիին Լոկոսին մարդեղացումը ցոյց

կու տար: Ա ստ ուծոյ Որդիին մարմնա-

ւոր գո յո ւթ իւնը կա րելիութիւն կու տար

մարդ արարածներ ուն Հաւատքի ճա մ­

բով երկնաւոր ճշմարտութեան Հասնե­

լու, որ մարմնացեալ քրիստ ոսով կը

յա յտ նուէր. ճշմա րտ ութիւն մը, որ միշտ

նոյնն էր եւ միաժամանակ կը Համապա­

տասխանէր զայն ստացողներու զանա­

զան կարողութիւններուն եւ կարիքնե­

ր ո ւն : Որոգինէս զ 0 ր ի ստոս կըմ բոն էր այն փոխաբերութեամբ, որ Համազօր էր իր Աստուածաշունչի ըմբոնմա ն.- ինչ

արժէք որ կը ներկայացնէր Աստ ուածա­

շունչի գիրը անոր խոր նշանակութեան Համար, նոյն նշանակութիւնը ունէր

0րիստ ոսի մարմինը իր Լոկոս-բնու-

թեան Համար. այսինքն, ճշմարտութեան

ստուերը, որ կեանքն է ր : Արդ, մարդ ա­

րարածի մը նպատակը մարդացեալ Տ ի­

սուսի ինքնութեան մասնակից դաոնալն

էր Լոկոսին միջոցաւ աստուածային

կեանքին մասնակից դաոնալով՝.

Աստուածաբանական բոլոր մեծ

վարդապետութիւններուն նման, Որո-

գինէսի կատարած բանա ձեւումները

լուծումներ բերելու փոխարէն աւելի

Հարցեր կը յարուցանէին: Օրինակ,մարմնաւոր յարութեան պարագան

գնոստիկեան թ եք ում ունէր, երբ Որո-

գինէս կըսէր , թ է մարմինը չար չէր, եւ °րա նոսի նման, կը պնդէր թ է ան նաեւ

սկզբնապէս մարդկային բնութեա ն մաս

չէր կազմէր: Նաեւ, Որոգինէսի բանա­

ձեւա ծ բանական արարածներու փոփո­

խականութիւնն ո ւ ազատութիւնը փըր- կութեան վախճանականութիւնը Հա ր­

ցականի տակ կը դնէր. որովՀետեւ, կա ­

րելի կը դարձնէր անկման եւ վերաՀաս­

տատման շարունակական կրկնութ իւ­

նը. Վերջապէս, երբ Որոգինէս կըսէր,

թ է ամէն բան պիտի վերաՀաստատուէր

Աատանան եւ դեւերը եւս Ա ստ ուծոյ սի­

րոյն մէջ կը ներաոնէր, այսպիսով Հար­ցականի տակ դնելով զինք կանխող այն

վախճանաբանական վարդա պետ ութիւ­

նը, որ դրախտին եւ դժոխքին Համար

ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004 ՀԱՍԿ 35

առանձին տեղեր կը սաՀմանէր.

Միա յն Որոդինէսի վախճանաբա­

նութիւնը խնդրայարոյց չէր, ա յլ նաեւ ստ եղծագործութիւնն ու Ա ստ ուծոյ աշ­

խարՀին Հետ ունեցած յարաբերականու-

թ ի ւն ը Սկեպտիկներ յաճախ փափուկ

Հարց մը կ արծարծեն, թ է Աստուած ստեղծագործութենէն առաջ ի±նչ կ՜ը­

նէր. Որոգինէս այս Հարցումին կը պա­

տասխանէր ըսելով, թ է Աստ ուծո յ Հա­

մար §առաջ% կա մ §յետոյ% գոյո ւթ իւն

չունէր. Ա յս տեսակէտը Հաւաստի չի կրնար ըլլալ. որովՀետեւ, եթէ Ա ստ ուծոյ գո յութ իւնն ո ւ գործունէութ իւնը ան­

ժամանակ են եւ ինք անփոփոխելի Ա րա ­

րիչն է, ուրեմն իր ստեղծած աշխարՀը

եւս անսկիզբ եւ անվախճան է. Անշուշտ

Որոգինէս այս եզրակացութիւնը բա ռա -

ցիօրէն չէր բանաձեւեր, սակայն կը պնդէր, թ է Ծննդոց Գիրքի եւ ՏովՀան- նէսի Աւետարանին մէջ յիշուա ծ §սկիզ-

բըՖ աշխարՀի ժամանակաւոր սկզբնա­

ւորութեա ն չէր ակնարկեր, այլ յաւէ՜ տենական Հիմքին, որ է Աստ ուծո յ

իմա ստ ութիւնը. Եթ է այս տրամաբա­նութեան Հետեւինք, ուրեմն կրնանք եզ­

րակացնել, թ է Ա ստ ուծոյ իմա ստ ութ իւ­նը — այսինքն, Ա ստ ուծոյ Որդին եւ Լո-

կոսը — յաւիտենական ո ւ անժամանակ է

եւ ՀամաՀաւասար Ա ստ ուծոյ որպէս ա - նոր առաջին ծնունդն ու կատարեալ

պատկերը. Արդ, Լոկոսն ո ւ աշխարՀը

Ա ստ ուծոյ ՀամաՀաւասար ըլլալով ա - նոր նման նախասկիզբ են՝. Ա յս եզրա- կա ցութիւնը կա րելի է միաստուածու-

թ իւն Համարել. Ա յս Հարցումներուն

պատասխաններն ալ կը գտնենք Որոգի-

նէսի մօտ. Լոկոսի § յաւիտենական

ծնունդը> չի նշանակեր, թ է ան Ա ստ ու­

ծո յ ՀամաՀաւասար է. որովՀետեւ,

§ծնիլ% կա մ §միածինը ըլլալէ երկրորդա-

կա նութիւն եւ ստորակայութիւն կը

մատնանաշէ. 0 ի ւս կողմէ, Լոկոսին յա-

րաբերաբար Աստ ուԾոյ ո

րա կա յութիւնը — որպէս ճա ռա գա յթի

յարաբերաբար աղբիւրին — Որդին ա-

րարածներուն շարքին չի դա սեր . որով - Հետեւ, ան անոնց նման §ոչինչէն ̂ չէր

ծնած որպէս փոփոխական եւ ժամանա­

կա ւոր էակ մ ը Այս ըմբռնումը, այնքան բա րդ էր, որ միայն Որոդինէսի Համար

յստակ է ր , թ է ինչպէ ս Աստ ուա ծ գոյո ւ ­

թ իւն ունէր եւ կը ծնէր ու կը ստեղծա-

դործէր §ժամանակի մէջ՚ֆ եւ ստեղծա­

գործութեա ն մանրամասնութիւններն ո ւ Լոկոսի աստուածաբանութիւնը ինչ-

պէ՛ ս իրա րու Հետ կը զուդորդուէին. Այս իրողութիւնը Արիոսի Հերետիկոսու­

թեան քննարկաման ատեն երեւան պի­

տի ելլէր, երբ ոմանք Որոդինէսի ստո­

րակայութեան վարդապետութիւնը պի­

տի ջատադովէին, եւ ուրիշներ Լոկոսի

յաւիտենական ծնունդը, երկու կողմերն

ալ չՀասնելով Որոդինէսի եզրաբանու­

թեան ամբողջական իմացումին.

ունեցած

"А №տէօ ̂օք ТЬе СЬпэйап СЬигсЬ" N. У. (1985) - ւ̂1ետէօո ^а1кег

Թրգմ.' ՆԱՐԵԿ ե պ ս . ա լ ե է մ է զ ե ա ն

(Շար.17)

36 ՀԱՍԿ ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004

ՏԻՐՈԶ ԽԱՉԻ ՓՐԿԱԲԵՐ ԽՈՐՀՈՒՐԴԷ*

Թէ որքանո±վ Յիսուսի չարչարալից մահր

արդիւնք էր իր Հօր կամքի

Նա խ որդում արդէն ասացինք« թ է Յիսուսի անպատում չարչարանքներով

ուղեկցուած մաՀը մաս էր կա զմում

Աստ ծոյ խորախորՀուրդ ծրագրին յա ­

նուն մարդկային ցեղի փրկութեան:

Սուրբ Գրքի բա զմա թիւ Հատուածներն էլ« ուր խ օսւում է Յիսուսի խաչելու­

թեան ու մաՀուան մասին« դրանք ներ­

կա յացնում են իբրեւ Աստ ծոյ կողմից

սկզբից եւեթ ծրա գրուա ծ մի անՀրաժեշ- տութիւն« իբրեւ նր ա կամքի արտայայ­

տ ութիւն {Հմմտ- 0տ 26.24« 54« Մր 14~21«

Ղկ 22.22« ՅՀ 18.11): Սակայն ինչպէս иկարելի է պատկերացնել մի Աստծու« ո ­

րը ԱբրաՀամին չթողեց« որ զոՀի իր որ ­

դուն իսաՀակին« իսկ ա յժմ ծրա գրում եւ թ ո յլ է տալիս մեղաւոր մարդկանց դատապարտելու Յիսուսին այդպիսի մի

դաժան մաՀուան: ինչպէս и կարելի է

Հաշտեցնել Յիսուսի քարոզած բա րե­

գ ո ւթ եւ բա զումողորմ Աստ ծոյ պատկե­

րը իր Ո րդ ո ւ մաՀը ծրագրող եւ ա յդ մա ­

Հով բա ւա րա րութիւն եւ Հա ճութիւն

գտնող մի Աստ ծոյ պատ կերի Հետ: Սա

ինքնին չ ի ենթա դրում« արդեօք« մի մա- զոխիստական բա ւարա րուածութիւն:

Հա յր Աստ ուա ծ նախաձեռնողն է

փրկագործութեան ծրագրին« ի սկ այդ ծրագիրը իրա գործողը« Հէնց իր իսկ ան­

ձի մատուցմամբ« Որդին է« ինչպէս աշ­

խարՀի ստ եղծագործութիւնը ծրագրը-

ւո ւմ է Հօր կողմից եւ ի կատար է ած-

ւո ւմ Ո րդ ու միջոցով: Ա յս իմաստով էլ խ օսւում է Յիսուսի Ա ստ ծոյ կամքի

Շ ա ր . ն ա խ ո ր դ թ ի ւ է ն :

Հանդէպ ունեցած Հնազանդութեան մա ­

սին: Հնա զա նդութիւն մինչեւ մաՀ« ա յ­

սինքն յանուն այդ ծրա գրի իրա գործ­

ման չխնայել ոչինչ ի պաՀանջել Հարկին

նոյնիսկ սեփական կեանքը: Հետեւա-

բար« Յիսուս ինքն իրեն է պատարա­

գում: Այս առնչութեամբ նա ա սում է©«Իմ կեանքն ինձնից ոչ ոք չի վերցնի?

այլ ես ինքս եմ այն աալիս. իշխանութիւն

ունեմ այն աալու եւ իշխանութիւն ունեմ

այն վերսաին առնելու» {ՅՀ 10.18):Պօղոս առաքեալի մօտ է լ կա րդում

ենք- «Իսկ 0րիսաոս? որ եկաւ որպէս գա­լիք նոր կարգերի 0ահանայապեա? անցնե­լով մեծ եւ կաաարեալ եւ անձեռակերա

խորանով? այսինքն' ո՜չ այս աշխարհի ա­րարածների կողմից շինուած? ո'չ էլ' նո­խազների եւ զուարակների արիւնով? մի

անգամ րնդմիշա իր իսկ արեամբ մաաւ սրբարան' յաւիաենական փրկութիւն ա­պահովելով. որովհեաեւ? եթէ ցուլերի եւ

նոխազների արիւնր եւ երինջների շաղ

արուած մոխիրր մաքրում են պղծուածնե- րին մարմնի մաքրութեան համար? որ­չա՜փ եւս առաւել 0րիսաոսի?- որ յաւիաե­նական Հոգու միջոցով ինքն իրեն որպէս

անարաա պաաարագ մաաուցեց Ասա- ծուն?- կր մաքրի ձեր խղճմաանքր մեռեալ գործերից' ծառայելու համար կենդանի

Ասածուն» {Եբր 9.11-14):

Թէ ին±չ նշանակութիւն էր աալիս Յիսուս

իր մահուան

Յատկապէս Յ ովՀաննէս Մկր տչի

գլխատուելուդ յետոյ« եւ նկատի ունե­

նալով Հրեայ ղեկավար շրջանակների

աճող ատելութիւնն իր դէմ« Յիսուս

զ գ ո ւմ է իր մօտալուտ վախճանը: Հա -

ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004 ՀԱՍԿ 37

մաձայն Աւետարանի նա կանխատեսել

էր իր մաՀը իր տաոապանքների մասին

ունեցած արտայայտութիւններո Վ (0 ր8.31, 9.31, 10.33-34), որոնցում, մեծ Հա-

ւանականութեամբ, սպրդած են նաեւ

քրիստոնէական նախնական եկեղեցու

պարզաբանութիւնները: Ա յսուՀա նդերձ գո յո ւթ իւն ունեն Տիսուս ի կողմից ար -

ուա ծ այլ արտայայտութիւններ, որոնք

աւելի Հարազատ կերպով ներկայաց­

ն ո ւմ են նրա կանխագուշակութիւնը իր

տաոապալից մաՀուան մասին {Մր 12.1-

8, Ղկ 12-50, 13.32-33). Վերջին Ընթրիքիժամանակ Տիսուսի մէկ խօսքը դալիս է

ամբողջութեամբ ապացուցելու, որ նա

ոչ միայն նախատեսում էր իր մաՀը, ա յ­

լեւ Համոզուած էր Աստ ծոյ գալիք ար­

քա յութեան մասին- «ճշմարիա եմ ասում

ձեզ, որ այլեւս որթաաունկի բերքից չեմ խմելու մինչեւ այն օրը, երբ կը խմեմ նո­րը Ասածոյ արքայութեան մէջ» (Մր

14*25):

Տիսուսի անձն ու աոաքելութիւնը

լա ւ Հասկանալու Համար կարեւոր է ի ­

մանալ, թ է ինքը անձամբ ի ն չ նշանա­

կութ իւն էր տալիս իր մաՀուանը: Ա յս

ա ոթ իւ յատուկ կա րեւորութիւն ունեն Վերջին Ընթրիքն ո ւ դրա ընթա ցքում

արտասանուած նրա խօսքերը, որոնք,

թ է ե ւ միատեսակ կերպով մեզ չեն ա-

ւանդուել, սակայն, բոլոր զեկոյցներում

է լ խ օսւում է մի §ուխտի% մասին {Մր

14.24, 0տ 26 28) կա մ մի §նոր ուխտիր

{ղկ 22.20, Ա . կր 11.25), որ կնքւո ւմ է իր

իսկ նուիրական արեամբ: Բոլոր տեքս­տ երում է լ Հանդէս է դալիս §վասն ձերԴ

կա մ §վասն բազմացԴ ընծայաբերուելու

Հիմնական գաղափարը. Արանով յայտնի

է դա ոնում այն, որ Տիսուս իր մաՀը

նկատի է ունեցել իբրեւ փրկութեան մի-

ջոց:

Տագնապ Գեթսեմանիի այգում

Տի սուս, նախքան իր ձերբա կա լու­

թիւնն ո ւ խաչելութիւնը, մտ նում է Ջի-

թենեաց լերան վրա յ գտնւող մի այգի,

որ կոչւո ւմ էր ^եթսեմանի: Աա Հա-

ւանաբար մի վայր էր, ուր նա յաճախ գն ում էր իր աշակերտների Հետ աոանձ-

նանալու եւ աղօթելու: Մի վայր, որ ծա­նօթ էր նաեւ Տուդային:

^եթսեմանիի մուտքին Տիսուս ա­

սո ւմ է իրեն ընկերացող երեք աշակերտ­

ներին- «Հոգիս ախուր է մահու չափ, այս- աեղ մնացէք եւ ինձ հեա հսկեցէք» {Մտ

26.38): Նա շուտ ով սկսելու էր իր մեծ

պայքարը մեղքի, չարի եւ սատանայի վիթխարի ոյժերի դէմ: ^ա սովորական

մի պատերազմ չէր, դա իր սիրոյ Հան-

դէպ մարդկանց ցուցաբերած ապերախ­

տութեան ա նգութ Հարուածի Հետե­

ւանքն էր. Նա զ գ ո ւմ է իր վերաՀաս մա ­

Հը, բա յց յօժա րութեա մբ ընդունում է

այն, թ էե ւ տխրութիւնը պատել էր իր

սիրտը- «Այժմ հոգիս խոովուած է, եւ

ի±նչ ասեմ, Հա՜յր, փրկի±ր ինձ այս ժա­մից: ^այց ես հէնց այս բանի համար եմ

եկել այս ժամին» {ՏՀ 12-27)՝.

Տիսուսի աչքի աոաջ պ ա րզւում է

իր խաչելութեան տաոապանքների ողջ

ծաւալը. ° ւ տրտմութեան կարեւոր

պատճաոներից մէկն է լ Հէնց այստեղ

պէտք է փնտոել- իր կեանքն այս աշ­խ ա րՀում եղել էր մարդկութեան Հան-

դէպ անՀուն սիր ո յ մի դրսեւոր ո ւմ , մի սէր, որ ընդՀանրապէս բախուել էր ա­

պերախտութեան ժայոին, սակայն եր­

բեք չէր խորտակուել, մի սէր, որ շա րու­նա կում էր իր փրկաբեր գոյութ իւնը

տաոապանքներից է լ այն կողմ: իսկ այդ

բոլորի մէջ ամենից անճաոելին եւ ամե­

նից գերազանցը այն սէրն էր, որ մեղա­

ւոր մարդկանց փոխարէն ինքն էր

յանձն ա ոնում կրել նրանց մեղքերը ու

ստանալ դրանց պատուՀասը, դաոնալ

մեղաւոր, մտնել մեղաւորների դ ր ո ւ­

թեան մէջ, որն ինքնին նշանակում էր

Հեոանալ Աստծուց, զգալ նրանից Հեոա-

ցած լինելու ողբերգութիւնը, որն

սկիզբն էր դժոխային կեանքի: ° ւ , իս- կապէս էլ, Տիսուս իր մաՀով իջնում է

դժոխք {եբր- շէ ’օլ) գերուա ծ Հոգիներին

38 ՀԱՍԿ ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004

փրկութիւն քարոզելու եւ դրանք ազա­

տագրելու Համարւ

Աստ ծուց բաժանուած լինելու տա­

ռապանքն է, որ Յիսուսին մղ ում է

տադնապաՀար Հոդով թախանձելու իր

Հօրից Հեռացնելու իրենից §դա ռնու-

թեան բաժակըֆ, բա յց անմիջապէս աւե- լացնում է- «Ոչ թէ ինչպէս ե'ս եմ կամե­նում? այլ' ինչպէս դո՜ւ ես կամենում»? ա յ­

սինքն ցոյց է տալիս իր միա կա մութիւ­

նը իր Հօր Հետ: Միաժամանա կ« յ ի սուսի սրտայոյզ աղօթքով ցոյց է տ րւո ւմ նաեւ

մարդկային լեռնակուտակ մեղքերի աՀաւորութիւնը: Մէկ Հատիկ մեղքն ան­

դա մ կարող է մարդուն տանջել եւ պա­

տուՀասել, որի պատճառով է լ Դա ւիթ

Մարգարէն ա սում է- «Իմ բոլոր ոսկոր—

ներր մաշուեցին» {Աղ 31.3,4): իսկ, այժմ,

մեր Տէրը իր Հրա յ է ա ռնում բոլոր մարդկանց մեղքերը, սկսած առաջին

մա րդուց Ադամից, մինչեւ վերջին մա ր­

դը, բոլոր մարդկանց բոլոր Հազարամ-

եակներում գործա ծ մեղքերը: Ա յսպիսով

նա ինքը, որ մեղք չէր ճանաչել, դ ա ռ ­

նո ւմ է աշիարՀի մեղքը {Հմմտ© Ք . կր

5.21): Սա, իսկապէս, անձնազոՀութեան

գագաթնակէտն է:Սխալ է քաղկեդոնականութիւն

§բուրողֆ այն տեսակէտը, որի Համա-

ձայն' իբր թ է ' Յի սուս, իր մարդկային բնութիւնից ելնելով, տագնապում էր

մաՀուան երկիւղով: Արդա րեւ նա Հէնց

դրա Համար էր աշխարՀ եկել եւ անձ-

կութեա մբ սպ ասում էր այդ ժամին-

§Մի մկրտ ութիւն ունեմ մկրտ ուելու եւ ինչպէս եմ շտապում, որ այն կատար-

ուիֆ {Ղկ 12.50): Այստեղ §մկրտ ութիւ- նըֆ խ որՀրդա նշում է մաՀը, ընկղմուելն

ո ւ կործանումը ջրերի յորձա նքներում

{տես Սղ 41.8, 67-2-3՜): Յի սուս կատար-

եալ գիտակցութիւնն ունէր իր մաՀ­

ուան, դրա Համար է լ ա սում է- «Մար—

գարէների միջոցով մարդու Որդու մասին բոլոր գրուածներր պիաի կաաարուեն? ո-

րովհեաեւ նա պիաի մաանուի հեթանոս­ներին եւ պիաի ծաղրուի: Նրան պիաի

ձաղկեն ու սպանեն» {Ղկ 17-32-33), իսկ

երբ Պետրոսը, ազդուած Տիրոջ ակնար-

կութիւնից իր մաՀուան մասին, ա սում է- «0աւ լիցի քեզ? Տէ'ր? այդ քեզ չի պա—

աահի»? Յի սուս կշտ ա մբում է նրան- «Ъ—

աիս գնա7? սաաանա՜յ? դու գայթակղու­թիւն ես ինձ համար? որովհեաեւ Ասածու—

նր չես խորհում? այլ' մարդկանցր» {Մտ

16-2՜1-23): Միւս կողմից է լ պէտք է ասել,

թ է կորովի մարդը ոչ թ է վախենում է

մաՀից, այլ նոյնիսկ յօժա րութեա մբ է ընդունում այն:

Չ ի կարելի ասել նաեւ, թ է տիրաս­

պանութեան մեղքը մի նոր պատուՀաս

պիտի լինէր մարդկութեան Համար,

քանզի, ինչպէս Պօղոս առաքեալն է ա-

սում- «Եթէ հասկացուած լինէր? փառքի

Տիրոջր չէին խաչի» {Ա. կր 2.8): Յի սուս ինքն է լ խաչի վրա յ ներեց իր դաՀիճնե­

րին, քանզի, չգիտեն, - ասաց, - թ է ինչ են

անում: Ա յս չի նշանակում, սակայն, թ է Յիսուսի դատապարտման եւ խաչելու­

թեան բոլոր դերակատարներն է լ նախա­

սաՀմանուած մի ծրա գրի Համաձայն

գործելով զերծ էին սեփական պատաս-

խ անատուութիւ նից :Ե թ է փորձ արուի Յի սուս 0 ր ի ստո-

սի սոսկալի չարչարանքներն ո ւ խաչե­

լութիւնը իբրեւ Աստ ծոյ կամքի կատա­

րումը նկատել, ապա դա կարող է ար-

ուել միայն ո ւ միայն մի դէպ քում- այն,

որ քրիստոնէական ըմբռնումով Յիսուս իր երկրաւոր կեանքի բոլոր դրսեւո-

րումներով, ներառեալ խաչելութեամբ,

Հանդիսանում էր Աստծո յ բացառիկ եւ վերնա կա ն յա յտնութիւնը, նրա կամքի

ամբողջական արտայայտութիւնը:

Աստ ծոյ անմիջական կամքն այն էր,

որ մեղքեր ի մէջ տուայտող մա րդկու­

թեան փրկութեան Համար Յիսուս անէր

առաւելագոյնը: իսկ այն մարդկանց Հա­

մար, որ գտ նւում էին մեղքերով ապա­

կանուած այդ ողբալի կացութեան մէջ, անել առաւելագոյնը նշանակում էր

անմնացորդ կերպով նուիրուել, ա յ­

սինքն յանձն առնել խաչն ո ւ մաՀը:

ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004 ՀԱՍԿ 39

Տիսուս պատրաստ էր իր մարդե-

ղութիւնը ծառայեցնելու մարդկային

բնութիւնը գերազանցող մի նպատակի

սիրելով իր թշնամիներին այն աստի­

ճա ն, որ նրանց Համար չզլանալով տալ

մինչեւ իսկ իր սեփական կեանքը. Եթ է Տիրոջ մաՀը իսկապէս Աստ ծոյ անմիջա­

կան կամքի արդիւնքն էր, այսինքն նրա

ցանկութիւնն ո ւ պաՀան^ը, այն ժամա­

նակ սրբերի շարքը պէտք է դասել դրա

պատասխանատուներին, որոնք Հանդի­

սա նում են այդ ցանկութեան ու ծրա գրի

կամակատարները որոնցից են Պիղատո- ս ը քաՀանայապետները Տուդա ն եւ

այլն.

Տիրոջ տանջալից մաՀը ոչ թ է անմի-

ջականօրէն« այլ կարելի է ասել միայն

անուղղակիօրէն կախում ունէր իր Հօր

կամքից, այնքանով, որ այլ կերպ Հնա-

րա ւոր չէր մա րդկութիւնը մերձեցնել

գթա ռա տ Աստծուն՝. Ա յս իմաստով էլ նոյնիսկ անՀրաժեշտ էր 0րիստ ոսի մա ­

Հը, որպէսզի չձախողուի մարդկանց փրկութիւնը.

Հետ եւա բա ր, Հէնց այս պատճառով

է լ Պօղոս առաքեալի Եբրայեցիներին

ուղղուա ծ թ ղ թ ո ւմ կա րդում ենք, թ է «0րիսաոս Ասածոյ յաւիաենական Հոգու

Միջոցով ինքն իրեն որպէս անարաա պա- աարա ̂ Մաաուցեց Ասածուն ̂ տ Ա յ ս բանը

չպէտք է Հասկանալ իբրեւ Տիսուսի ո ւղ ­

ղակի ինքնասպանութիւն կա մ ինք­նաոչնչացում, այլ Ա ստ ծոյ Հո գ ով իբրեւ

ամբողջական նուիրում յանուն մեղա-

ւորների փրկութեան.

Այսպիսով Տիսուս նոյնացաւ մեղա-

ւորների Հետ եւ վերափոխեց նրանց Հա-

կա-աստուածային ընթացքը. Գրանով

նա Հաւատարիմ մնաց իր Հիմնական

պատգամին, որն էր յա յտ նութիւնը բա ­

րեգ ո ւթ եւ բարեխնամ Աստ ծու պատկե­

րի. Մի Աստուած, որ անյիշաչար է իրեն մերձեցող մեղաւորների Հանդէպ, քան­

զի, երբ մարդը դա ռնում է դէպի Աստ ­

ուած, ինքնաբերաբար թիկունք է

դա րձնում մեղքին եւ սատանային, այն

ժամանակ Տիսուսի արիւնը փ րկում է

նրան իր ժառանգական եւ անցեալում

գործա ծ մեղքերից.

Վերադա ռնալով Գեթսեմանիի ա յ­

գ ո ւմ Տիսուսի անցկացրած Հոգեկան

տագնապին, ուր նա Հա յցում է իր Հօ -

րից© «Աբբա« Հա'յր« աՄէն ինչ քեզ հնարա- ւոր է. այս բաժակը ինձնից հեոացրո'ւ«

բայց ոչ թէ ինչպէս ե՜ս եՄ կաՄենուՄ« այլ' ինչպէս դո՜ւ ես կաՄենուՄ» (0 ր 14.36),շատ պարզ է, որ այս աղերսանքով Տ ի ­

սուս ցոյց է տալիս, որ իր չարչարանքնե­

րի ու մաՀուան բաժակը չէր կարող

պատրաստուած լինել Ա ստ ծոյ կողմից,

այլապէս ինքը, որ միշտ բացայայտել էր

իր բա րեգութ Հօր կամքը, ա յժմ դա դա ­

ր ո ւմ է ա յդ բանն անելուց. Եթ է այդ բա ­

ժակը իսկապէս Աստ ծոյ կամքով էր, ո ւ ­

րեմն Տիսուս փ որձո ւմ էր շրջանցել այն. Սակայն Հարցը այդպիսին չէ© Աստ ծոյ

կամքը մարդկանց փ րկութիւնն էր, քանզի նա «այնքա՜ն սիրեց աշխարհը« որ

Մինչեւ իսկ իր Միածին Որդուն աուեց«

որպէսզի ̂ ով նրան հաւաաուՄ է« չկորչի«

այլ ընդունի յաւիաենական կեանքը» (ՏՀ 3.16). իսկ միածին Որդին, փրկելու Հա­

մար մարդուն, պէտք է մասնակից դ ա ռ ­նար մարդկային ճակատագրին, մտնէր

մաՀուան եւ դժոխային լքուածութեան

դրութիւնների մէջ, որպէսզի ի ներ­

քուստ փրկութեան մի նոր եւ վերջին

ճանապարՀ բաց անէր մարդուն դուրս

գա լու սատանայի տիրապետութիւ նից.

Տիսուս, ի սէր իր բանաւոր Հօտի, պատրաստ էր տալու իր կեանքը, սա­

կայն, մտնելով մեղաւորի աՀաւոր դ ր ո ւ­

թեան մէջ, ինքնաբերաբար զ գ ո ւմ էր

նր ա Աստ ծուց Հեռացած լինելու ողջ ող­

բերգութիւնը, իսկ դրա վրայ գումա րա ծ

մեղաւորի մաՀը նշանակում էր ա մբող­

ջական լքուա ծութիւն եւ մերժում Աստ-

ձ֊ոյ կողմից. Տի սուս ինքն իր մաՀով պի­տի ընկնէր լքուածների եւ մոռա ցու­թեան մատնուածն երի ընդերկրեա յ ար­

քա յութեան մէջ. Սա էր ամենից աՀաւո-

րը, որ տագնապեցնում էր Տիսուսին.

40 ՀԱՍԿ ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004

Այսինքն Աստ ծուց լքուա ծ լինելու Հան­

գամանքը. Աակայն Հա յրը երբեք չի լք ո ւմ իր Որդուն, այլ զօրավիգ է կա նգ­

ն ո ւմ նրա աոաքելութեանը. Ո ւղա րկում

է նրան իր Հրեշտակին իբրեւ ապացոյց

այն բանի, որ նոյնիսկ մաՀուան

ստ ուերներում Հա յրը միշտ Ո րդ ո ւ Հետ

է : Գ ր ա Համար է լ ինչքա՛ն սխալ են այն մեկնաբանութիւնները, որոնց Համա­

ձայն իբր թ է Տիսուս լքուած էր նոյնիսկ

իր Հօրից :Դեթսեմա նիում Տիրոջ ւնեցած

տագնապի մասին կարեւոր լոյս է սփ ոո ւմ Պօղոս առաքեալի Հետեւեալ

արտայայտութիւնը- «0րիսաոս իր

մարմնի մէջ եղած օրերում աղօթքներ եւ

պաղաաանքներ էր մաաուցում ուժգին

գոչումով եւ արաասուքներով նրան, ով

կարող էր փրկել իրեն մահուանից: Եւ նա լսելի էր լինում իր բարեպաշաութեան

պաաճաոով: Թէպէաեւ Որդի էր, բայց իր

չարչարանքների պաաճաոով հնազանդու­թիւն սովորեց, եւ կաաարեալ դաոնալով' բոլոր իրեն հնազանդողներին յաւիաենա- կան փրկութեան պաաճաո դարձաւ եւ

Ասածուց անուանուեց յաւիաեանների

քահանայապեա, ըսա Մելքիսեդեկի կար­գի» (Եբր 5.7-10): Այստեղ մենք տեսնում

ենք, որ 0րիստ ոս, իբրեւ ճշմարիտ քա-

Հանայ եւ քաՀանայապետ, կա տա րում է

քաՀանայական պաշտօն, միաժամանակ

սաստիկ գոչումով եւ արտասուքներով

պաղատանքներ է մա տ ուցում Աստծուն,

որ կարող էր փրկել իրեն մաՀուանից՝. իսկ ի ն չ է լինում արդիւնքը, աղօթքը լս ւո ւմ է, սակայն, արդեօ՛ք նա փ րկւում

է մաՀից: Ո չ . ՈրովՀետեւ երբեք չի աս-

ւո ւմ , թ է Տիսուս դ իմում էր Աստծուն,

որ փրկի իրեն մաՀից, այլ Տիսուս դի ­մ ո ւմ էր նրան, ով իշխանութիւն ունէր

փրկելու իրեն մաՀուանից, իսկ ինքը գն ում է դէպի մաՀ Հնազանդ լինելով

իր քարոզածին, թ է քաջ Հովիւը իր Հօտի

Համար տալու է մինչեւ իսկ իր սեփա­

կան կեանքը. Ո ւրեմն ի ն չ բան էր խընդ-

ր ո ւմ նա Աստ ծուց այդքան թախանձա­

գին կերպով- այն, որ մաՀուան վրայ ի շ ­

խանութիւն ունեցողը, չլինի յանկարծ

մերժի կա մ խնայի իր զոՀագործումը, ինչպէս կատարուեց իսաՀակի զոՀա­

գործման պարագայում՝. Ա յս է պատճա- ոը, որ Տի սուս Աստ ծուց ա նուա նւում է

§Տաւիտեանների 0աՀանայապետԴ, որ

կա տա րում է իր քաՀանայապետական

վեՀագոյն պաշտօնը իր սեփական մա րմ­

նի նուիրա գործումով:

Սարկական վախով համակուած մարդիկ

0ենք բոլորս, իբրեւ մեղաւորներ,

այս կա մ այն չափով պատասխանատու

ենք 0րիստ ոսի խաչելութեանը. 0ենք է լ

շատ անգամ, նրան խաչը Հանողների

նման, ունենք մեր սեփական պատկե­

րացումները նրա մասին եւ սեփական ակնկալիքները. 0ենք յաճախ ազատ

չենք մեր պատկերացու մների մէջ, ինչ-

պէս որ ազատ չէին այն ժամանակուայ

մի շարք ակնա ոու անձինք:Շատերը ճանաչեցին Տիսուսին իր

երկրաւոր կեանքի ընթա ցքում իբրեւ

Փրկիչ, Հրաշագործ, բարի վարդապետ, կարեկից թշուա ոների, ճշմարտախօս, արդարութեան պաշտպան եւ այլն: Ն ո յ­

նիսկ նրան մաՀուան մատնող գլխաւոր

դերակատարները գիտէին այդ բոլորը,

բա յց ազատ չէին ընդունելու նրան:

Դրանց թ ւո ւմ էին երկրի իշխանութիւն-

ները, Հրեայ քաՀանայապետները, դպ իր­

ներն ու ժողովրդի երէցները, որոնք

կաշկանդուած էին իրենց իշխանու­

թիւնն ո ւ Հեղինակութիւնը կորցնելու

վախով՝.

0աՀանայապետները, իբրեւ արՀես­

տով կրօնականներ եւ ոչ թ է կոչումով,

ելնելով այդ վախից, ընդունակ էին նոյ­

նիսկ մէջտեղ Հանելու սուտ վկաներ, որ ­

պէսզի գրգոեն ամբոխին Տիսուսի դ էմ

եւ պաՀանջեն աւազակ Բարաբբայի ա­

զատ արձակումը:

Նրանք, ովքեր սեր յարաբերու

թեան մէջ էին Տիսուսի Հետ, վայելել էին

ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004 ՀԱՍԿ 41

նր ա Հոգատար վերաբերմունքը, լԱել

էին նր ա կենսատու խօսքերը եւ Հաց էին

կիսել նրա Հետ, դժուարին իրավիճակնե­

ր ո ւմ մարդկային տ կարութիւն են ցո ւ­

ցաբերում. իսկ յատկապէս նա, ո վ Վեր ­

ջին Ընթրիքի ժամանակ Տիրոջ Հետ միա­

սին ձեռքը բաժակի մէջ է թաթախում, լինում է նրա մատնիչը. Գա Տուդա իս-

կարիովտացին էր. Նա ազատ չէր իր քա ­

ղաքական Համոզո ւմների մէջ եւ

գտ նւում էր Հիասթափ վիճակում. 0ենք

Հա սկանում ենք նրա խռովքը, բա յց

դրանով Հանդերձ երբեք չենք կարող արդարացնել նրա դաւաճանութիւնը.

Ա յ ս մասին Տէրն ինքը ասել էր՝ «Մարդու Որդին կը դնայ« ինչպէս որ նրա Մասին

դրուած է« բայց վա՜յ այն Մարդուն« ուՄ

ձեոքով կը Մաանուի Մարդու Որդին: Աւե­լի լաւ կը լինէր« եթէ այդ Մարդը ծնուած չլինէր» (Մտ 26-24).

0ենք Հասկանում ենք նաեւ Պետրո­

սին, երբ նա վախի պատճառով փոքրո­

գի վերաբերմունք է ցուցա բերում ո ւ ­

րանալով իր Վարդապետին. Քա յց նա էլ

իր Հերթին ազատ չէր, այն է լ Հէնց ինքն իրենից. Չնա յա ծ նախապէս իր արած

Հաւաստիացու մներին, թ է ' եր բ եք չի լքե ­լո ւ կա մ դաւաճանելու Տիսուսին, եւ

խնայած այն բանի, որ քաՀանայապետի

աղախինը նրանից ոչ մի վկա յութիւն չէր

պաՀանջել տալ նրա մասին, նա ուրա ­

ն ում է Տիսուսին, որպէսզի ազատ լինի

որեւէ դլխացաւանքից.

ԱյնուՀետ եւ գալիս է Հռոմէա ցի կա­

ռավարիչը Պիղատոսը. Նա ո ւզ ո ւմ էր ազատ արձակել Տիսուսին, որի Հնարա­

ւորո ւթ իւնը ունէր, բա յց նա է լ ազատ

չէր որոշում կայացնելու մէջ, այլ' կա ­

խ ում ունէր ժողովրդի տ րա մա դրութիւ-

նից. իրա կա նում նա կարող էր ինքնիշ­

խան գործել, սակայն ինքն իրեն գերի

դա րձրեց քաՀանայապետների կողմից դրդուա ծ ամբոխին. Ա յսպիսով նա իր

ունեցած ազատութեամբ Հանդերձ անա­

զատ էր. Պիղատոսի նման անձինք, ո ­

րոնք բա րձր պաշտօններ ունեն, սակայն

ենթակայ են կաշկանդումների, շաՀա­

դիտական մոլուցքների, անարի Հոգեվի­

ճակի, մորթապաշտութեան գծո ւծ Հա­

շի ւների, պատճառ են Հանդիսանում արդարների խորտակման եւ բարքերի

ապականութեան տարածման.

իսկ Տիսուսի պա րագայում մենք

նման Հակասութիւն նկատում ենք, սա ­

կայն, բոլո րովին շրջուա ծ իմաստով՝-

նա ձերբա կա լւում է, ենթա րկւում տան­

ջանքների, խաչ է Հա նւում եւ մաՀա­

նում, ա յդուՀա նդերձ նա բոլորովին ա­զատ եւ անկաշկանդ է գործում . Նա

թ էե ւ կանխաւ գիտէր, որ իր աշակերտ­

ները պիտի լքեն իրեն, նրանցից մէկը

պիտի լինի իր մատնիչը, սակայն, դրա ­

նով Հանդերձ, իր Հօր յանձնարարու-

թեամբ, շա րունա կում է իր ազատ ըն­

թացքը ի խնդիր մեղաւորների ազա­

տագրման եւ փրկութեան.Տի սուս իր մաՀուան նախօրէին,

Գեթսեմանիի ա յգում իր ունեցած Հոգե­

կան խ ռովքի ժամանակ, քնած է գտ նում

իր աշակերտներին, այդպիսով առաւել

եւս զգո ւմ է մար դ կանց կողմից թ ո ղ- լքուա ծ լինելու դա ռնութիւնը, սակայն,

այդուՀանդերձ, ինքն իրեն կամովին եւ

բոլորա նուէր կերպով բա րձրա ցնում է զոՀասեղանին.

ՅԱԿՈԲ֊ ԱՐ0. գ լ ն ճ ե ա ն

(՛Շար. 2)

42 ՀԱՍԿ ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004

ՏԻՐԱՆ ԱՐՔ. ՆԵՐՍՈՅԵԱՆԻ ՆԱՄԱԿԱՆԻՆ

Այս տարի ծննդեան 100ամեակն է Հայց- °կեղեցւո յ ժամանակակից պատ­

մութեա ն դերակատարներէն մէկուն

Տիրան Արք- Ներսոյեանի (1904-1989):Այնթապի ծնունդ ապագայ Տիրան

Արք-ը, ծնեալ Ներսէս Ներսոյեան,Եր ուսաղէմի մէջ (1921-1924) աշակերտ

եղած է իր Հօր ո ւսո ւ ցիչին' Եղիչէ Արք - Բուրեանի, որմէ ետք 1926ին սարկաւագ ձեռնա դրուա ծ է, իս կ 1928ին' կ ուսա - կրօն քաՀանայ: 1928-1930ին ո ւսո ւմ

ստացած է Ա նգլիոյ մէջ իր դասընկերոջ

ո ւ Հայրենակից Նորայր Արք- Պօղարեա- նի Հետ: ԱյնուՀետեւ, °րուսա ղէմի մէջ

շրջան մը դասաւանդած ու ժա ռա նգա - ւորա ց վարժարանի տնօրէն եղած է, իսկ ապա Հոգեւոր Հովիւ եղած է թ ա ր թ ո ւ­

մի, Փարիզի եւ Լոնտոնի մէջ: Գարեգին

Արք- Յովսէփեանցի ընտրութենէն ետք որպէս Մեծի Տանն Կիլիկիոյ կաթողիկոս (1943), զայն յա^որդած է որպէս Ա 0Ն ի

Արեւելեան թեմի առաջնորդ, այդ պաշ­

տօնը վարելով 1944-1953 թուականնե-րուն:

Սերժելով երկրորդ վերընտրութիւն

մը, 1953ին Տիրան Արք- վերադարձած է Եր ուսաղէմ, ուր 1957ին ընտրուած է

ՊատրիԱրք- Սակայն, յաջորդ տարի իր ա թ ոռէն ու երկրէն վտարուած է ա յժ­

մու Պատրիարք թ ո ր գ ո մ Արք- Մանուկ- եանի եւ երբեմնի Վազգէն Վրդ- Գըպ-

րըսլեանի Հետ (ապա եպիսկոպոս, յետագային կարգաթող), իրեն մրցա­

կից ու յաջորդ Եղիշէ Արք- Տէրտէրեանի եւ Յորդանանի իշխան ութիւններուն

միասնական մեքենայութեան պատճա-

ռ ո Վ: Այ ս ամօթալի դէպքէն ետք, Տիրան

Արք- վերադարձած է Միացեալ Նա­Հանգներ, ուր 1962ին Հիմնած է Ս- Ներ-

սէս ընծայարանը, որ իր քառասնամեայ գոյութեա ն ընթացքին մինչեւ այսօր կա-

րեւոր ծա ռա յութիւն մը մատուցանած է ամերիկաՀայ Համայնքին, Հոգեւոր

սպասաւորներու Հոյլ մը տալով անոր: Սրբազանը երկար տարիներ վարած է

Նի Եորքի Ս- Խ աչ եկեղեցւոյ Հոգեւոր Հովիւի պաշտօնը ու այս քաղաքին մէջ

իր մաՀկանացուն կնքած է 1989ին: 1993ին իր մարմինը փոխադրուած է Եր ուսաղէմ: իր եկեղեցական ծա ռա յո ւ­

թեան զուգա Հեռ, աստուածաբանական

ու եկեղեցագիտական որոշ թ ի ւով ու- սումնա սիրութիւններ Հրատարակած է,

որոնք 1996ին մասամբ ամփոփուած են Ներսէս Ա- 0Հնյ- Ներսէսեանի կողմէ խ մբա գրուա ծ անգլերէն ստուար Հատո­

րի մը մէջ {А гш е т а п СЬигсЬ Шэ1опса1

Տէսճւշտ: М айегэ օք ^осէппе апё

ճճւաատէաճօո, Տէ. Уайап Рге88:Уогк, 1996)

իր արխիւը ի պաՀ դրուա ծ է Ս- Ներսէս ընծայարանին մէջ, ո ւրկէ վեր­

ջերս լո յս տեսած է, Հաստատութեան

դասախօսներէն Հայագէտ Ռոպ ըրթա

Ըրվայնի թա րգմա նութեա մբ ու խըմ-

բա գրութեա մբ, Հանգուցեալ եկեղեցա­

կանին նամականիին առաջին Հատորը :

Այս փոքրիկ գիրքը ի մի կը բ եր է 1924-1944ին Տիր ան Արք- Ներսո յեանի կողմէ գրուա ծ ու ստացուաձ 25 նամակ­

ներ եւ 1 փաստաթուղթ: հնադիրները

Հայերէն (14), անգլերէն (11) եւ ֆրանսե-

П е Ս^սհԱտԽԺ աոէԽցտ օք Т^ап Nе^տօуап. I: Еаг1у Сօ^^еտрօпժепсе (1924­1944), еййей а М й аш Ы е й Ьу КоЬеЛа Етопе Տէ. №^տտ А г т е т а п З е т та гу , КдЛеИе: 2002, 121 рр.

ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004 ՀԱՍԿ 43

րէն (1) են. Ընծայարանի տեսուչ Հ- Դա-

նիէլ Վրդ- Փընտըքեանի նախաբանէն ու

Ռ - Ըրվայնի ներածութենէն ետք, Հրա­

տարակուած են անգլերէն սկզբնագիր

ո ւ թարգմանական գրութիւնները, ո ­

րոնց Հետեւած են Հայերէն ու ֆրա նսե­

րէն սկզբնադիրները.

իր ներածականին մէջ, կենսագրա­

կան ամփոփ տեղեկութիւններ տալէ

ետք, Ռ - Ըրվայն կը շեշտէ այն փաստը,

թ է «մինչ իր [Տիրան Արք-ի Վ-Մ-՜]Հմտութիւնը սովորաբար տպաւորած է

իրեն Հանդիպողները, քիչ են անոնք, ո ­րոնք իր մտքերուն կա մ զանոնք բխեց­

նող ներքին Հարուստ, իմացական աշ­

խարՀին մասին ընդՀանուր գաղափար

մը ունինԴ (էջ УШ): ինչպէս նման պա­

րագաներուն կը պատաՀի, այս նամա­

կանին գեղեցիկ նախաքայլ մըն է, յատ ­

կապէս Հանգուցեալ եկեղեցականին Հետ

որեւէ աոնչութիւն չունեցողին Հետ, մեր

°կեղեցւոյ Հետաքրքրական դէմքերէն

մէկուն Հետ յետմաՀու Հա նդիպ ում մը

կատարելու:

Ակիզբէն պէտք է ըսել, թ է նամակա­

նին մեզ կը դնէ ուշա գրա ւ իրողութեան

մը աոջեւ- նոյնինքն Տիրան Արք- ձեւով մը խմբագրած է զայն, արխիւի յանձնե-

լէ աոաջ իր դատողութեամբ պաՀուելու

արժանի նկատուող փաստաթուղթերը

ձգելով Հոն եւ ջնջել ով մնացեալը: 0ի չ

անգամ կը պատաՀի, որ յետմաՀու նա­

մականի մը լոյս ընծայուի, որ ունենայ

ենթակային լոելեայն վաւերացումը: Ա ­

սիկա այդ պարագաներէն մէկն է, որ թ է ե ւ մեզ կը ձգ է աոանց գիտնալու թ է

ինչե՛ր կրնան Հասած չըլլալ մեզի (ու

նաեւ Տիրան Արք-ի գրա ծ քանի մը պա­

տասխաններուն տուն տուող նամակնե­

րը), մի ւս կողմէ կ ապաՀովէ անձնական ու Հանրային գործունէութեա ն մը գ ե ­

ղեցիկ եւ ուսանելի էջերու անընդՀատ

Հոսք մը. Ռ - Ըրվայնի ներածականը սեղմ բա յց խօսուն տողերով վեր կը Հա­

նէ անոնցմէ կարգ մը յատկանշական

գիծերը, Հետաքրքրական նկատողու-

թիւններ կատարելով:

Աոաջին փաստաթուղթը եղիշէ

Արք- Դուրեանի կողմէ 1924ին գրուա ծ յորդոր մըն է, ուղղուա ծ ապագայ Տի­

րան եւ Նորայր Արք-երուն, Երուսա ղէ-

մի ընծայարանը աւարտելու ա ոիթ ով:

Հետաքրքրական է, քանի որ երկու էջի

մէջ ցոլացած է եկեղեցական Հաստա­

տութեան մը շրջանաւարտէն որոշ

ակնկալութիւններ, որոնք եթէ Հրատապ

էին այդ օրերուն, նոյն արժէքը կը պա­Հեն այսօր (Ա, էջ 77-78).

Աւարտելէ ամիսներ ետք գրա ծ սե­

ւագիր ու անաւարտ նամակի մը մէջ, ե ­

րիտասարդ շրջանաւարտը իր տարա­

կոյսները կը յայտնէ Հոգեւոր կեանքը

ընդգրկելու մասին, ու կը գրէ յո յժ բնութագրական տողեր-- «Ասկէ զատ

սա է Հա մոզումս թ է , այն որ հանգիսա կեանք մ’ապրելու Համար կա մ ուրիշ

գործերէ աւելի շահաւէա գանելուն Հա­մար սքեմ կը ստանայ, աոանց իր մէջ

ունենալու Հաւատքը իր վրայ, իր մէ^ը գործելիք ժողովուրդին վրայ, եւ վերջա­

պէս որ ամենէն կարեւորն է, նախա­

խնամութեան վրա յ պարզապէս ձա-

խողուած մը կ ը լլա յ իր ընտրութիւնը,

ապերջանիկ թշուաոական մը կ ը լլայ

կեանքին մէջ, դժգոՀ մը կ'ը լլայ ոեւէ բա-

նէ Հա մ չա ոնելու աստիճան եւ դ եո ին­

չերէ (Բ, էջ 79- ընդգծումները բնա գրա ­յին են). Հա սուն եւ անկեղծ մտածումի

մը արդիւնք, որ իր արդիական Հնչեղու- թիւնը ունի, եւ որու Հետեւանքով

1925ին ապագայ եկեղեցականը կը գրէր

Եղիշէ Պատրիարքին, Հրաժարելով եկե­

ղեցական կեանք մտնելէ: Աակայն,

յայտնապէս ան շրջադարձ մը կ ո ւն ե ­

նար յետագային, որու Հետեւանքով տա­րի մը ետք կը մտնէր իր աւելի քան 60ա- մեայ կրօնական ծա ոա յութեա ն ծիրին

մէջ:

1938ի շուրջ գրուա ծ անթուակիրֆ ր անսերէն նամակի մը մէջ Լորու Հրա­

տարակուած ըլլալու մասին տ եղեկու­

թ իւն չի տրուիր), այդ օրերուն ժ ա ոա ն -

44 ՀԱՍԿ ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004

դաւորացի դասատու Հ ՝ Տիրանը Գա Հի­

րէի “Լ& Воигяе Едур^еппе” պարբերա­

թ երթ ի բանավէճին կը միջամտէր

Հմուտ ու Համառօտ կերպով Հերքելով

փ րոֆ՝ Օլիվիէի մը կողմէ Եւդիկէսի Հերձուածին նոյնացումը միաբնա­

կութեան եւ, ի մասնաւորի, Ս՝ Կիւրեղ Աղեքսանդրացիի վարդապետութեան

Հետ, որ Հիմքը կը կազմէ Հա յ °կեղեցւոյ

ուսմունքին (Ջ, էջ 95-97).Պատերազմի տարիներուն Հովուե­

լով Լոնտոնի փոքր ու ցրիւ գաղութը,

Ներսոյեան Վ րդ ՝ որոշ գործունէութ իւն մըն ալ կը կատարէր անգլիական միջա­

վայրին մէջ. 1$44ին արդէ՛ն Ամերիկայի

ընտրեալ առաջնորդը Ջգօն Վ րդ ՝ Տա-

կոբեանին կը գրէր ՝- « իմ Անգլիոյ մէջ

գործս կարեւոր մանրամասնութիւն-

ներ չունի. Շատ մեծ գործ մըն ալ ըրած չունիմ. կիրակիէ կիրակի ժամ կընեմ,

քարոզ կը խօսիմ (մերթ անգլերէն լեզ-

ուա ւ). կողովուրդիս Հետ պատաՀական

կապ կը պաՀեմ. Անգլիացւոց կը խօսիմ

յաճախ, մեր եկեղեցիին մասին, մեր ժո­

ղովուրդին մասին (առանց շատ բան

գիտնալուս ), Սովէ տ Սիութեա ն մասին, Համայնավարութեան մասին, աստուա­ծաբանական նիւթերու մասին, եկեղեցի­

ներու միութեան մասին, Արեւելեան ե­

կեղեցիի ընդՀանուր նկարագրին մասին,

եւայլն. Սիջեկեղեցական ընդունելու-

թեանց կ երթա մ որ մօրուքս տեսնեն

մարդիկ եւ քաղաքավարական խօսքեր

փոխանակենքԴ (ի , էջ ՜1՜12).

Այս տարիներուն է, ինչպէս կը նկա­տենք նամակներուն մէջ եղած նկատո-

ղութիւններէ, որ եկեղեցականին մէջ

շեշտ աւորուա ծ է իր բա ռով «միջազգայ­

նականդ, արդի Հասկացողութեամբ է- քի ւմէնիք մտածողութիւնը, ուր փ որ­

ձա ծ է ո չ միայն Հաղորդակցութիւն մը

ստեղծել ուղղափառ միւս եկեղեցինե­

րուն Հետ, այլ նաեւ Հաղորդ ըլլա լ ա­րեւմտեան աստուածաբանութեան ուս-

մունքներուն եւ անոնց մէջ ճշդել Հա յ ° -

կեղեցիին տեղը, առանց իյնա լու ա ւե­

լորդ ծայրայեղութեան մէջ. Ա յսպէս է,

որ մէկ կողմէ Հիմնաւոր ու ծանրախոՀ

կերպով կը քննադատէ իր բարեկամնե­

րը Հ ՝ Մեսրոպ Սէմէրճեանը եւ Հ ՝ Ջգօն Տակոբեանը, աստուածաբանական Հա ր­

ցերու մէջ իրենց չափազանց «ամերիկա-

ցած՚Դ դիրքորոշումին Համար {ԺԱ, Ժ Թ , իՋ ), որ կ անտեսէր Հա յ Եկեղեցիի աստ­

ուածաբանութեան խոր ո ւ ըմբռնուա ծ

ճանաչումը, իսկ միւս կողմէ պատճա­

ռաբա նուած կասկածանքով կը վերաբե­

րի Գրիգոր Տաթեւացիի (Ժ Ա , էջ 30) կամ Օրմանեանի (Ժ Գ , էջ 43-44) Հանդէպ. «Գիտնական չըլլալուս Համար գիտնա-

կաններուն Հակառակ եմդ գրող եկեղե­

ցականը (ի Ջ , էջ 420), որ իր բարեկամին կա պաՀովէր, թ է «դուն յիրականն ինծի

Հետ մրցելու պէտք չունիս՝ ես ո չ տիտ­

ղոս ունիմ, ոչ Рհ.^. եմ, ոչ ալ որեւէ

բանդ (իՋ , էջ 42՜1), իրականութեան մէջգիտական ա մուր Հողի վրա յ ծանօթ էր

եկեղեցագիտական Հարցերու. ° ւ այդ

Հմտութիւնը, որ յայտնապէս կու գար,

իր ստացած ուսումէն անդին, ինքնաշ-

խատութեան երկար Հոլովո յթ է մը,

տպաւորիչ դարձա ծ է բոլոր անոնց, ո ­

րոնք բախտը ունեցած են յետագային իր աշակերտները կամ լսարանը ըլլալու.

Գիրքը այս եւ այ լ Հարցեր կը բ եր էընթերցողին, *Ներսոյեանի անձին ու

գործին բա զմաթիւ թափանցումներու

ճանապարՀ բանալով, ինչպէս նաեւ պա­

տերազմական շրջանի անգլիաՀայ գա ­

ղութ ի եւ °րուսա ղէմի մասին զանազան

տեղեկութիւններու. Ո ւ թ էե ւ ծանօ- թա գրութիւններ չկան, քանի որ խմբա­

գրին Հաւաստիացումով, ժամանակաշր­

ջանը այդքան ալ Հեռա ւոր չէ, սակայն

տեղ- տեղ անոնց բա ցակայութիւնը

զգալի է .Հա յերէն բնագրին մէջ նկատելի է

սրբագրական վեր ստ ուգումի մը պակա­

սը. Թ էե ւ մեծ մասով դիւրա ւ ուղղելի, սակայն գրաշարական կարեւոր թ իւով

վրիպակներ կան («թրգականդ, «0իրձա -

կայ դ, «սաԴ, «թ էդ , եւայլն) եւ որոշ

ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004 ՀԱՍԿ 45

զարմանալի ընթերցումներ Լ«0անչէսթ-

րում> էջ 84, «Օկսֆորտումֆ էջ 111,որոնք անյարիր են արեւմտաՀայ բնա գ­

րի մը Հետ եւ որոնց Համար, սակայն,

չենք կրնար մտածել որեւէ այլընտրան­

քային ընթերցումի մասին՛): կա յ նաեւ

« [Հ]եղափոխութիւն% սխալ ուղղումը (էջ118-119)-- «Այդ տղան զարմանալի [տե­ղափոխութեան մը կ ենթարկուի կոր:

ի մ կարծիքով, եթէ արտօնելի է այսպէս

ըսել, իր միտքը ուղիղ ճամբով չընթա- նար>: Ը ստ իմաստի, Հոս «եղափոխու-

թիւն> (еУ01Ш10П) եւ ո չ թ է «յեղափո­

խ ութիւնէ {̂ еV01սէ̂ 0Ո) բա ռը կը պատշա­ճի: Ա յլուր որոշ երկբայելի ընթերցում­ներ կան, օրինակ « Հրա գ իր (էջ 118), որ թա րգմա նուա ծ է С&Ь1б , եւ անշուշտ

«Հեռագիրն բա ռի սխալ ընթերցում մըն

է (Հմմտ- աւելի վերը «Հեռագրած էի ,̂ որ թա րգմա նուա ծ է I СаЬ1еճ եւ որ կը

բա ցա ռէ Հեղինակին կողմէ «Հրագիրի նորաբանութեան ստեղծումը):

ԸնդՀանրապէս ճշգրիտ կերպով կատարուած անգլերէն թա րգմա նու-

թեան մէջ քանի մը անճշդութիւններ

կան:

Այսպէս, Հայերէնի «Օր- Պօյաճ-

եան՚Ֆը {էջ 118) դարձա ծ է 4̂1ՏՏ Ва8- т.аճ^ а̂п (էջ 57): Խօսքը անգլիաՀայ բա ­

նաստեղծուՀի ու նկարչուՀի օր- ^ապէլ Պօյաճեանի մասին է:

էջ 103ի մէջ կը կարդանք-- «Սարգիս

0իւրքճեա ն ընտանիքով կա լլէս գնաց­

ինք յաճախ կու գա յ Հոս- այսօր Հոս էր՚Ֆ,

այսինքն Լոնտոն: Արդ, «կալլէսֆ անգ­

լերէն թա րգմա նուա ծ է Са1а18 {էջ 24), որ Նորմանտիոյ յայտնի նաւաՀան­գիստն է: Երեւակայել, որ 1941ի անգ­

լիաՀայ ընտանիք մը Լոնտոնէն մեկնած է Գերմանիոյ գրա ւումին տակ գտնուող

Ֆրանսա եւ որ այնտեղէն մէկը յաճախ

Անգլիական ջըանցքին վրայէն երթ ու

դա րձ կատարած է նացիական ռմբա կո­

ծումներուն ենթակայ Լոնտոն, բա ւա ­

կան բռնազբօսիկ է: Պարզ է, որ «կալ- լէսֆը սխալ թա րգմա նուա ծ է եւ պէտք է

ըլլա յ ^̂ Խտ (ֆրանսերէն Оа11е8, որմէ

անցած է Հայերէնի):

Անփ ոյթ ընթերցում մըն ալ զուա ր­

ճալի վրիպումի մը տեղի տուած է: Հա ­

յերէնը կ ը ս է -- «Նախ այս Եզնիկ Պաս-

մաճեանին 500 ֆր-ը ի±նչ պիտի ըլլայ: Վալլանի Հա շուէդ կը վճա ռեմ [Տ1̂ ], գիտցած ըլլայ> (էջ 99- երեք նախադա­

սութիւն ետք գրուա ծ է «ո^վ պիտի վա-

ճարէ [Տ̂ ] այդ գումա րը>): ^ա րգմա -

նութիւնը դարձա ծ է-- ?ՄՏէ, Տցօաց էօ հарреп ^էհ էԽտ 500 ^апсэ օք

Е г т к Ваտтаճ^^ап? Ве йгетеагпей էհаէ

1’т ցօտց էօ рау к օսէ օք уоиг УаПапасс0ипէ (էջ 20): ի զուր պիտի փնտռենք

УаПап асс0ипէի իմաստը: Հարցը այն

է, որ արաբերէն «վալլաՀիֆ բա ռը սխալ

կարդացուած է եւ դա րձա ծ— «վալյա-

նի>: «ՎալլաՀի Հա շուէդ կը վճարեմ>շատ սովորական արտայայտութիւն մը

պիտի ըլլար Միջին Արեւելքէն եկողի մը

բերնին:

«Միջադէպէ {էջ 121) բա ռը կը թ ա րգ ­

մանուի “шсЫеП” եւ ո չ թ է “Шег1ийе”

{էջ 73), ի սկ «գիտնականդ (էջ 120) ‘“5сЬо1аг” եւ ո՛չ թ է “ШеИесШаГ’ (էջ 73):

Հա յերէն բնագրի որոշ նախադա- սութիւններ չեն թարգմանուա ծ, առանց

որեւէ բացատրութեան--

«(---) [ծ]թէ կիւլպէնկ[եան- յաւելու- մը մերն է- Վ -0-] չընէր վանքը իր լա ւա ­

գոյնը պիտի ընէր այս դպրոցը բա րձր վիճակի մը, արդիւնաւոր վիճակի մը

Հասցնելու Համարէ (էջ 78):«Պէտք չէ կարծել թ է պատմական

մեծ արժէք մը դա ռնա լու յա ւա կնու-

թիւնն ունիմ (---)̂ (էջ 80):Ա ւելորդ չէ նշել, որ էհշ ре^ОП

патеճ 7Ыгауг^, ինչպէս կը գրէ Ռ - Ըր- վայն (էջ XV), որ Ժ Ը - նամակը Հա յերէ­

նով գրա ծ է {էջ 104-108), պէտք է ժ է -

նամակի անգլիագիր Հեղինակ Յ[ակոբ] Յակոբեանի յիշած Мг. М̂ ՏՏак̂ аՈը ըլլա յ

{էջ 53), այսինքն, Փարիզի «Յ առաջ> օ­րաթերթի մէջ իր տոմսերով ծանօթ Ե ւ ­

րոպացին Լժիրայր Միսաքեանը), &ա-

46 ՀԱՍԿ ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004

ւարշ Միսաքեանի եղբայրը, որ այդ շրջանին Անդլիա կ ապրէր՝.

Այս բոլոր նկատողութիւնները

ոչինչ կը պակսեցնեն Հատորի արժէքէն՝.

Գիրքը տուրք մը չէ Տիրան Արք- Ներսոյ- եանի կեանքին ու գործին, շեշտած է

խմբագիրը, այլ Ա- Ներսէս ընծայարանի ինքնանդրադա րձումի Հոլովոյթին մէկ

Հանգրուանը (էջ ХУП): Բայց, անկախա­

բար, ա յդ անդրադարձը նաեւ մեզի թ ո յլ

տուած է աւելի մ օտէն ծանօթանալու

երախտաւոր եկեղեցականի մը մտա­

ծումներուն ու աշխարՀայեացքին. Շ ա ­

րունա կութիւնը, որ կ ենթադրենք պէտք

է ընդգրկէ իր թեմական աոաջնորդու- թեան տարիները ե ւ , թ երե ւս , Եր ուսա-

ղէմի տագնապին շրջանը, կը խոստանա յ

նոյնքան եւ աւելի շաՀեկան ըլլալ՝.

ՎԱՐԴԱՆ ՄԱՏԹԷՈՍԵԱՆ

ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004 ՀԱՍԿ 47

ԱՍՏՈՒԱԾԱՇՈՒՆՉԻ ^ԱՐԳՄԱՆՈՒ^ԻՒՆՐ՝ ՀԱՅ ՄՇԱԿՈՅԹԻ ՓԱՌԱՊՍԱԿԴ

«Մինչ ԹարգՄանիչք Հաց են Սուրբ,

խորաիկ' ԱՄէն ՊաաՄազիր»: Վահան Թէքէհան

Որեւէ ժողովուրդի մօտ թա րգմա ն­

չական աշխատանքը մշակութային կա-

րեւոր բնա գա ւա ռ նկատուելով Հան­

դերձ, մերինին խ որՀուրդը չէ զգեցած

ազգային բովանդակութեան արժեւոր- մամբ. Հայաստանեայց եկեղեցին նուի-

րա գործա ծ է զայն իբրեւ ազգային տօն,

որ դարերու Հոլովոյթին Հետ պաՀելով

իր իմաստը, սերունդէ սերունդ փոխան­

ցած է իր պատգամին ա յժմէակա նու­

թիւնը.

Ա յդ պատգամը կու գա յ ° . դարէն, որ Հա յ Ա յբուբենի Հրաշքէն անմիջապէս ետք թարգմանչաց շա րժումով մշա կու­

թային յեղափոխութիւն մը իրա գոր­

ծուեցաւ ստեղծագործական թ է թ ա րգ ­

մանչական ճակատներու վրայ. Քիւզա ն-

դական-ասորական եւ պարսկական

մշա կոյթներու մրցակցական ազդեցու- թ ի ւններէն եւ տիրապետութենէն ձեր-

բազատուելով ազգային մշա կոյթի ինք- նուրոյնութեա ն Հիմերը նետեց մշա կու­

թա յին յեղափոխութիւնը, որ իր

ձգտ ումներով եւ իր իրագործածին մնա­

յո ւն արդիւնքներով ճամբայ բացաւ Հայ

մշա կոյթի Հետագայ զարգացման Հա­

մար.

° . դա րու մշակութային յեղափո­

խութեան ամէնէն մեծ իրա գործումը Հայոց դասական լեզուի (գրաբարի) յա ղ­

թանակն էր իր լեզուական ամբողջական

Համակարգով եւ կատարելութեան Հա­

սած լեզուամտածողութեամբ. ՎաՀան

Տէրեանի գնաՀատութիւնը,- Հայ եւ օ­

տար լեզուաբաններու վկա յութիւննե- ր ո ւ շարքին,- կա րժեւորէ գրաբար Հա­

յերէնի գեղեցկութիւնն ու արտայայտ- չական կարողականութիւնը. «Գրաբա­րը, որովհեաեւ դա ոսկի է, դա լեզու չէ,

այլ երկնային երաժշաութիւն: Պերճու­թիւն, հարսաութիւն, ոյժ, ճկունութիւն, այդ աՄէնը Միայն նոր եՄ սկսուՄ զգալդ.

Հարստութեան, պերճութեան, ո յ­

ժին եւ ճկունութեա ն շնորՀիւ ալ գրա ­

բար Հայերէնը,- իր ճարտարապետնե- րուն ջանքերով կատարելագործուած, - ի

վիճակի եղաւ օտարալեզու բնագիրները

Հայերէնի փոխադրելու թարգմանական

վաւերական Հարազատութեան, ար­

ուեստի բա րձրութեա ն. Լեզուամտածո-

ղութեան այս նրբութիւնն ո ւ ճկո ւն ո ւ­

թիւնը Հարստատուեցաւ Հաւասարապէս

ըլլա յ կրօնական-աստուածաբանական, ըլլա յ փիլիսովայական երկերու թ ա րգ-

մա նութիւններու պարագային կրօնա­

կանին մէջ, առաջին Հերթին Աստ ուա ­

ծաշունչը, որ լեզուական արժէքով եւ

մշակութային տարողութեամբ Հայ

մշա կոյթի փառապսակը Համարուեցաւ իրաւա մբ. Ո ւրիշ լեզուէ մը կարծես

փոխադրուած չ ըլլար. Այդքա՛ն ինքնեկ Հարազատութիւն մը ակներեւ է Հոն, որ

ստեղծագործական ներշնչումը թ ա րգ ­

մանիչներու ներապրումի զօրութեամբ

48 ՀԱՍԿ ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004

արտայայտուած է : Աստուածաշունչի

Հայերէն (գրաբար) թարդմանութեան

արժեւորումը Հա յ լեզուաբանական

միտքին աոընթեր օտարները կատարած

են «Թ՚ադուՀի 0ա յր ^ա րդմա նու-

թեանցԴ բա րձրա րժէք բնորոշումով: Ա ­

նոնցմէ մէկուն, կընեւի Համալսարանի փրոֆեսէօրներէն Оеогде Оսеոճе^-իվկա յութիւնը ԼՀանդէս Ամսօրեայ, 1935)

պերճախօս է. «Հայկական թարգմանու- թիւնը կը հաւասարի սկզբնական գլուխ

գործոցի մը: Չես կրնար գանել աեղ մը, ուր թերացած ըլլան անոնց հեղինակները. այնքան բացաոիկ է իրենց մաքին թա- փանցողութիւնը Ե. մեծ անոնց ճարաա- րութիւնը: Անոնք ձեոնարկած են ազգայ­նացնել Ս. Դիրքի թարգմանութիւնը եւ

յաջողած են այդ բանին մէջ, քանի որ հայ գրականութեան աղբիւրն է եղած ան»:

Ո չ միայն աղբիւր, այլեւ լեզուա-

կան դպրոց, որ աշխարՀաբարի թ ա րգ-

մանութենէն ետք ալ պաՀած է ո ւ կը

պաՀէ իր գրական Հմայքը Հակաոակ

մեոեա լ լեզու դաոնալուն՝.

Լեզուի բարեփոխման բնական Հոլո-

վոյթով գրաբարը փոխարինուեցաւ ժո­

ղովուրդէն Հասկնալէ լեզուով աշխար­

Հաբարով, որ Ժ Թ . դա րու Բ . կէսէն սկսեալ ընդունուեցա ւ Հայոց դրական

լեզուն: ԱշխարՀաբար դրական լեզուն,

օտար լեզուներէ, յատկապէս ֆրա նսե­

րէնի թա րդմա նութիւններով եւ արեւ-

մտաՀայ Հեղինակներու մշա կումով կա­

տարելագործուեցաւ եւ Հասաւ ներկայ

Հանգրուանին. իր գործածութեան

նուաճած ներկայ մակարդակով աշխար­

Հաբարը կը փայլի իր լեզուական կաոոյ- ցին տրամաբանական Հէնքով եւ ճկո ւ-

նութեամբ: կ’արժէր, որ աշխարՀաբար

գրական լեզուի բարեմասնութիւննե-

րուն շնորՀքներով Աստ ուածա շու նչը

ժողովուրդին մատչելի լեզուին փոխադ­

ր ո ւէ ր : կողովուրդին Արբազան 0ա տ -

եանն է ան եւ այդպէս ալ կոչուած է

մնալու. Ա յդ պաՀանջքէն մեկնելով է, որ

Աւետարանականները Աստուածաշունչի

աշխարՀաբար թարդմա նութեան ձեո -

նարկեցին, (Պոլսոյ բարբաո) որուն ա մ­

բողջական իրա գործումը իրականացաւ

1853ին' Պ ատու ելի Անդրէ աս Փափազեա-նի թարգմանութեա մբ: իր ժամանակի

շրջագիծէն ներս Աստուածաշունչի ա­

ոաջին աշխարՀաբար թա րգմա նութիւնը

բացի ժողովրդական խ աւերու աւետա­

րանական պաՀանջքներուն գոՀա ցում

տալէ, նպաստեց նաեւ իր զարգացման

լինելութեան մէջ գտնուող աշխարՀա­

բա րի ընդՀանրացման. Այսօրուան դի- տանկիւնէն Աստուածաշունչի աշխար­

Հաբար Հին թա րգմա նութիւնը լեզուա-

մտածողութեան եւ ճաշակի տեսակէ­

տով գոՀա ցում չի տար միջին ընթերցո­

ղին: կրնա յ տակաւին խաւ մը գ ո յո ւ­

թ իւն ունեցած ըլլալ որ անկէ փնտոուի, բա յց ընդՀանրական մակարդակի վրայ ընթերցողը Հոգեկան գոՀացումին Հետ

Աստուածաշունչի ընթերցումէն կ’ուզէր

ունենալ գրական վայելք լեզուական

ճաշակով պայմանաւորուած— :կարելի չէ անտեսել ՇնորՀք Պատ­

րիարք Գալուստեանի Նոր կտակարանի

աշխարՀաբար թա րգմա նութիւնը, որ

պարզացումի մօտեցումով մեծապէս օգ ­տակար եղաւ ժողովրդական խաւերուն

մաքուր եւ մատչելի լեզուական շնորՀ-

քոՎ:Աստուածաշունչի Նոր կտակարա­

նին աշխարՀաբար Նոր Թ ա րգմա նու-

թիւնը,- յունա րէնի եւ գրաբարի Համե-

մատ ութեամբ,- իր նոր յաղթանակը ար­

ձանագրեց 1993-ին Հրապարակ ելած Հրատարակութեամբ, որ իրա գործուե­

ցաւ Կիլիկիոյ Հա յոց կաթողիկոսութեան նախաձեոնութեամբ եւ գործա կցու-

թեամբ Լիբանանի Ա. Գրոց ընկերու-

թեան:

Թ ՚արգմանիչներու ոգիով եւ անոնց

զուգա Հեո բոլորա նուէր ճիգով նոր օրե­

ր ո ւ թարգմանիչները Զարեհ Արք. Ազ- նաւորեան, Օշական Արք. Չոլոյեան, վե- րապաաուելի Մանուէլ ճինպաշեան' ժողո­

վուրդի տրամադրութեան տակ դրին

ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004 ՀԱՍԿ 49

ա յն փնտ ռուա ծ Աստուածաշունչը, որ

ժամանակի պաՀանջքներուն կը պա­

տասխանէր. ՊաՀանջքներէն առաջինը

լեզուամտածողութիւնն էր ձերբազա­

տ ումովը ռամկական աշիարՀաբարի,

մանուածապատ ասոյթներու, պ ա րզու­

նակ եւ տափակ ոճային դա րձուա ծքնե­ր ո ւ— . Առա նց լեզուի ճաշակէն զիջելու

լեզուական նախանձախնդիր քաղաքա-

կանութեամբ աշխարՀաբարի պարզա­

ցումն ու ժողովըդական ացումը, - ինչ­

պէս գրաբարի թա րգմա նութիւնը,-

գրական վայելքի մակարդակին Հասցու- ցած է Աստուածաշունչի ընթերցումը— .

ԱշխարՀաբար արդի լեզուն իր կենդանի

ա շիուժութեա մբ, նորոգիչ թ ա րմու-

թեամբ եւ բառապաշարի ճոխութեամբ

դեղեցկադո յն գործիքը դա րձա ծ է թարգմանիչներուն թարգմանական ար­

ուեստին Համար. ° ւ իրապէս ալ ար­

ուեստագէտի ներշնչեալ Հոգիով, երկիւ-

ղած Հաւատքով անոնք մտած են մեծ եւ

աստուածախորՀուրդ 0 ատեանին սրբա­

րա ր էգերէն ներս, տքնած, պեղած

իմաստային Համազօրութեամբ Ս. Գիր- քի նոր Թ ՚արգմանութիւնը իրա գործելու

Համար. Աստուածաշնչական տարբե-

րա կներու զննողական Համեմատու-

թեամբ, ծա նօթագրութիւններու բնասի-

րական տուեալներով պաՀուած է նաեւ Աստուածաշունչի թարգմանութեա ն

դիտականութիւնը.

2002-ին Հին կ տակարանէն «Սաղ-

մոսներԴու նոր աշխարՀաբար թա րգմա -

նութիւնը եւս Նոր կտակարանի թ ա րգ-

մանութեան սկզբունքներուն Հետեւո-

ղականութեամբ, որ իմաստային Հարա­

զատութիւնն ո ւ Հաւատարմութիւնը չէ շփ ոթուա ծ բնագրային տառացի վերար­

տադրութեան Հետ, բացի աղօթքի Հա­

մաշխարՀային բնոյթէն, գրական ա րժէ­

քի բարձրացած է. Սաղմոսները նոր աշ­

խարՀաբար թա րգմա նութեա մբ արտա­

սանելն ու աղօթելը կա մ ընթերցելը աշ­

խարՀաբար արդի Հայերէնին նպաստող

եւ զա յն ճշգրիտ գործածութեան դնող ազդակ է.

Ո ւ այս թարգմանչական այն ա ռա - քելութեա մբ, որ թարգմանիւներու նոր

թա րդմա նութիւնները մնան «Սուրբ

ՀացԴ Յաւիտենական արժէքով՝.

ՊԷՊՕ ՍՒՄՈՆԵԱՆ

50 ՀԱՍԿ ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004

Ա Ր Խ Ի ՒԱ Յ Ի Ն Ն Ի ՒԹ Ե Ր

ԱՐՁԱԳԱՆԳ

ԱՊԱՐԱՆԻՑ Ս. ԽԱՉԻ ՊԱՏՄՈՒԹԵԱՆ*Մ Ա Մ Ր Տ Ա Ն Ք Գ Ա ՒԱ Ռ Ի Ի Ն Ք Ն Ա Պ Ա Շ Տ Պ Ա Ն Ո Ւ Ռ Ի Ւ Ն Ը

ՓԱԽՈՒՍՏ ՄՈԿ0 ԳԱՒԱՌՈՎ ԴԷՊԻ ՎԱՆ,

ԿՈՎԿԱՍ

Երկրի խաղաղութիւնը երթալով կը խանգարուի, կա ռա վարութիւնը խստիւ

զօրաՀաւաք կը փութացնէ Հայ թ է

քիւրտ տղայ մարդերէն: կիներ ու աղ­

ջիկներ կը գործեն: Երկրա գործութիւն

յա ռա ջ կ երթա յ շատ դժուա ր, տուներ

ամայի են: կառավարական իյանէ ալ

պակաս չէ: իւղ , Հաց, չուան, ամէն տե­

սակի:Հա յ զինուորը ուրախութեամբ ին­

կա ւ ծեծի ու նախատինքի տակ. քիւրտ

զինուորն ալ լեզու չի գիտեր կը պատ-

ժուի: կ՚ըսեն թ է ով որ յաջողի փախիլ

նոր կը ծնի յաշխարՀ, կըս է փախստա­

կան քիւրտ զինուորը:

Ապրիլեան աՀռելի կռիւն է Վան.

&ատախն ալ ի ւր կարեաց չափով կը դի- մադրէ, որպէսզի թեթեւացնէ քաղաքին

բեռը: Ամէն ոք ի ւր տեղւոյն վրա յ քար

կտրած կեցած է:

0 իւր տ զինուորներ կը փախին Պիթ- լիսէն, գա ւուռն եկաւ, Հասաւ Մանազ-

կերտ {ռուսներ) շուտ ով քաղաք պիտի

Շ ա ր . ն ա խ ո ր դ թ ի ւ է ն :

1 Վ ա ն ի հ ե ր ո ս ա մ ա ր ա ր . Օ ն . Մ խ ի թ ա ր ե ա ն ի

ա պ ա գ ր . Ս օ ֆ ի ա Պ ա լր գ ՜ն ե ա ն . է ջ 2 2 6 կ ա ր դ ա լ

ե ւ ա ն մ ա հ ա ց ն ե լ Վ ա ս պ ո ւ ր ա կ ա ն ր : Ն ո յն պ է ս

Հ ա յկ Ա ս է մ ե ա ն ի Վ ա ն , Վ ա ս պ ո ւ ր ա կ ա ն :

մտնեն, «երկիրը ձեռքէ ելաւ> կըսեն:

&եխ Մուսան լսելով ռուսա ց գալը,

փութա ց եղբա յրութիւն քարոզել.

- Ե թ է ռո ւս մտնէ դուք մեզի պաՀե-

ցէք , եթէ թ իւրք յաղթ է մենք ձեզի:կը սպառնան թ է Վանը կռ ի ւ է, Շ ա-

տախ նմանապէս, աշխարՀի բոլոր ք ի ւր ­

տեր Հաւաքուած են եւ &ատախի վրայօք պիտի անցնին Վան. եւ կըսեն թ է Վան

մեծ մաս աւերած են, փոքր մաս մը մնա­

ցած է: կը խորՀինք մենք, եթէ Վան ձ ե ռ ­

քէ կելնէ, եթէ &ատախ կը բնա^նջուի,

եթէ Մոկս բնաւեր պիտի ըլլայ, ո ր ի խելք չի ըսեր թ է Մամրտանք քիւրտ ք ո ­

չար ա ռիթ չստեղծեր մեզի կոտորելու:

Մեզմէ մի վախնաք մենք ձեր գիւղերու վրայ չենք արշաւեր. եւ ոչ ալ եղբայրաս­

պան ենք. իսկ դուք ինչպէս и որ կ ուզէք

ձեր կամքին կը մնայ: Միւտիրն ալ մեր

կողմն է չուզեր որ ա ւերուի երկիրը եւ

պիտի զսպէ {կեղծ խօսքերով կը Հաւա­

տացնէ՛):Մեծ աւ մասամբ վախը դրացիներէն

է, եթէ դուրսէն եկող քիւրտերը մեզի աւերեն տեղացի քիւրտ ը ոչինչ կրնայ

ընել. Ուստ ի ինչ որ ըսեն չի յարմարիր:

Ե թ է Սղերտի, Բարւարի, Պիթլիսի ք ի ւր ­տերը պիտի շարժուին, տարակոյս չկայ

թ է, Ատիանցիք, Ալըանցիք. Տիւտէրցիք

շուտ ով պիտի միանան, եւ մեր քիւրտեր

աՀէն պիտի միանան: &եխեր արդէն կը

փափաքին որ երկիր ըլլա յ միակրօն:

ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004 ՀԱՍԿ 51

Այսպէս Հայերը կը սպասեն դրացի

երկիրներու Հայերուն քաջութեան.

քիւրտերն ալ դուրսի քիւրտ երուն. սա­

կայն միւտիր երկդիմի է: «Չուա նի եր­

կո ւ ծա յրերէն բոներ ենԴ ինչպէս կըսեն:

Պրօպականտը 0ոկսի քիւրտերը ան­

գ ո ւթ դա րձուցա ծ է: Աակայն 0 ո ւր թ ո ւլ- լաՀ պ էյ որ այսքան տարի ամէն դէպ քե­

րուն Հայ եւ քիւրտ եղբայր պաՀեր է, կը

կանչէ երկու կողմերը ու կը խրատէ:

- Դ ո ւք եղբայր էք, ձեզի մէկ մայր

հ՜նաւ, դուք կապուած էք այս երկրին,

պաՀեցէք զիրար: Զեղի չի վերաբերիր

երկրի կաոավարութիւնը, ո^վ որ ը լլայ տէր դուք կը մնաք եղբայր: ՊաՀեցէք

զիրար: 0ի ւրտ եղբայրներ, տ ուէք ձեր

ուենցածները պաՀեն ձեր եղբայր Հայե­

րը. պատերազմէն վերջ կու տան ձեզի, կամաւորներ պիտի յաղթեն, •էշու­թիւնը լաւ բան չէ : Աուլթաններու ա րիւ­

նոտ Հրամաններ դուք լսելով չգործա դ­

րեցիք, որ կարող էիք շատ բաներ ընել,

շնորՀակալ եմ, Հիմա ալ լսեցէք ինծի:

0ո ւրթ ուլլա Հ պ էյ երկու կողմ Հա­

մոզելով, քիւրտերը տեղաՀանեց եւ Հա­

յերը մնացին: Վան գրա ւուեցա ւ Հայե­

րէն, քիւրտերը Հաւատացին պէյին:Ապարկերտ գաւաոը արդէն աՀ ու

դողի մէջ է, ամէն մէկը իւր պէյին կ’ապաւինի. այս անգամ թրքանալը

չ’անցնիր, շուա րած են բոլոր: Ա յսպէս

ամէնքս ալ օրէցօր անցուցինք ապրելու

յ ոյԱըԳիշերանց ՏաՀըր աղան Ալի-Աարօն

ինծի ղրկեց: Տէր Հայրը թ ող աոնէ ըն­տանիքը եւ ունեցածը ո ւ գա յ եւ մեր

տունը բնակի. երկիրը գէշ վիճակի մէջ

է, մենք զինքը կը պաՀենք: Արդեօք կը

մոոնա±մ խաղաղ ժամանակուայ ատր­

ճանակը որ (Ապարանք) վրաս բա րձրա ­

ցուցին, տարակոյս չկայ, ոչ: Ուրեմն

գնա ըսէ.- Լաւ է քաջաբար մարտիրոսանալ,

քան թ է ձեր ձեոքերուն մէջ կտոր-կտոր

ըլլալ:

0ի ւրտ երու խոստումներ, միւտիրի

կեղծաւոր խրատները մի քանի օրէն

յայտնի պիտի ըլլան: 0ենք վստաՀ էինք

որ բոլորն ալ խ աբեբայութիւն է. որով մեզի պաշտպանելու միջոց պէտք էր:

Վասնզի օրէցօր դրացի երկիրներէն ո՛չ

մի բարի լուր կայ:Միջոցը 10-12 օր տեւեց, աոաւօտ-

եան լուսա դէմին Գալիլիա լերան փէշե- րուն կ երեւնան խ ումբեր. անթի՜ւ, իրա ­

ր ո ւ ետեւէն: ճա մբորդ է կ ըսենք եւ կը

շուարինք: Տանկարծակիի չի գա լու Հա­

մար, կա ոնա յ գիւղը գաղտնի պա­

Հակախումբ նստաւ 8 Հոգինոց: Ան պի­

տի արգիլէր մուտքը, եւ ժողովուրդ գի ­

տակ պիտի ըլլար Հասած չարիքին: սո յն ­

պէս Մէրկա-Աեվտին, Գազի դէզէր, կէ- լին եւ Թինիսի գիւղի կողմերը:

Գիշերը անքուն ենք այդ օր: Ա դա ­

մամութին գիշերուայ, կը տեսնուի որ քիւրտերը մասնաւոր քա րերու մէջ կը

զետեղուին: Աոաւօտեան անուշ քնո յժամանակ յա րձա կում սկսաւ: Գիւղը

արդէն պարպած էինք, թշնամին մէկ-

մէկ ձա յնելով կը մօտենայ կա ոնա յ գ ի ւ­

ղին եւ մերիններ լուո կը պաՀպանեն: Այս լոութիւնը վստաՀութիւն բերաւ

թշնամիին, 0աՀմատ Աալաւաթի աղա­

ղակներով դէպի կա ոնա յ տղայոց դիր- քերու վրայէն, որպէսզի Հասկնան թ է

տեղացիներն են, թ է օտարներ տղոց

գնդակները անվնաս անցու ցին: Հ ոս

կանգ ա ոա ւ թշնամին, եւ սկսաւ բուոն

կոիւ անխնայ քիւրտ երուն կողմէն: Տղաքը դիմացան, լոեց թշնամին, բա յց

ի ն չ օգուտ, վերէն օտարներէն կէլիէն քիւրտերն են, իսկ տեղացիները ձեոները

ծոցին կեցած են, ի ն չ կրնան ընել օտար

քիւրտ բարբարոսներուն եւ քոչար

աշիրաթներուն ‘ ոչինչ:

Աարսափելի բա զմութիւն է որ կու

գա յ ետեւ ետեւի. մերինները դիմացան.

ժողովուրդը դուրս ելաւ երկրէն. եւ

կ ըսենք մէկ մէկա լի փաոք քեզ Աստ ­

ուա ծ անձի կորուստ չունեցանք, եւ յա ն­

կարծակիի չեկանք: Ա յսօր 20 օր է որ

այս տաոապանքը կը քաշենք, ալ չի դի-

52 ՀԱՍԿ ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004

մ ա ց ո ւ ի ր : ° լ ն ե լ ա մ է ն է ն լ ա ւ ն է , ա յ ս օ ր

ի մ ա ց ա ն ք թ շ ն ա մ ի ի գ ա լ ը , վ ա ղ չ պ ի տ ի

ի մ ա ն ա ն ք , ե թ է վ ս տ ա Հ ի ն ք : Պ ո ռ ա լ ո վ

թ շ ն ա մ ի ն ս կ ս ա ւ կ ր ա կ ե լ պ ա տ ա Հ ա ծ տ ե ­

ղ ե ր ը ե ւ կ ա շ խ ա տ ի դ ե ր ի բ ռ ն ե լ . Տ ղ ա ք

դ ի ր ք ե ր է ն վ ա ր ի ջ ա ն ե ւ շ ղ թ ա յ ա կ ա պ

( Հ ա յ գ ի ւ ղ ա ց ի ն վ ա ղ ո ւ ց ի վ ե ր զ է ն ք ը

ձ ե ռ ք չ ա ռ ա ծ դ ա շ տ ը թ ո ղ ո ւ ց ե զ ն ո ւ ա յ ­

ծ ը , դ ի մ ե ց կ ռ ո ւ ի դ ա շ տ ) : կ ը ք ա լ ե ն ք ս ա ­

կ ա յ ն թ շ ն ա մ ի ի ա ն գ ո ւ թ գ ն դ ա կ ը ծ ա կ ե ց

Ո զ մ ի ց ի Տ ի գ ր ա ն ի կ ռ ն ա կ ը , ե ր բ ծ ռ ա ծ

է ր փ ո ք ր ի կ մ ը ա զ ա տ ե լ ո ւ : 1 3 0 ա յ ի ս

ս ա Հ մ ա ն ա ն ց ա ն ք 0 ո կ ք , գ ն ա ց ի ն ք Ա ղ ի ն

գ ի ւ ղ ը տ ե ղ ա ւ ո ր ո ւ ե ց ա ն ք պ ա տ ե ր ո ւ ն

տ ա կ : Ս ի ր ե լ ի ն ե ր է ն մ է կ ը լ ո ւ ր բ ե ր ա ւ , թ է

Վ ա ն , ի մ ա ն ո ւ շ ո ւ ք ա ղ ց ր ծ ն ն դ ա վ ա յ ր ը

գ ր ա ւ ո ւ ա ծ է Հ ա յ ե ր է ն : Վ ա ն ի բ ա ն տ ը

կ ո տ ո ր ո ւ ա ծ : Ա ն ո ւ շ ե ւ մ ի ա ն գ ա մ ա յ ն

ս ր տ ա խ ո ց լ ո ւ ր , մ է կ Հ ա տ ի կ 2 0 տ ա ր ո ւ

ա ն ե ր ձ ա գ ս Հ ո ն է ր մ ե ռ ա ծ : ° ւ դ ե ռ մ օ -

ր ա ք ո յ ր ն ե ր ո ւ ս տ ղ ա ն ե ր է ն լ ո ւ ր չ ո ւ ն ի մ .

Ա ս տ ո ւ ա ծ բ ա ր ի ն կ ա մ ե ն ա յ :

1 4 0 ա յ ի ս ի թ ա ր մ ա ռ ա ւ օ տ մ ե ր վ ր ա յ

կ ը ս ե ւ ն ա ր , կ ա ր մ ի ր կ ա մ ո ւ ր ջ ի Լ փ ր ա -

ս օ ր ) ն ա խ ա տ օ ն ա կ ն է . ա շ խ ա ր Հ ի ս չ ո ր ս

կ ո ղ մ ե ր է ն կ ր ն ա մ ը Ա ե լ ո ր ե կ ա ծ Հ ա ւ ա ք ­

ո ւ ա ծ ե ն , յ ա ղ թ ա ն ա կ ի դ ր օ շ ա կ ը պ ա ր զ ե -

լ ո ւ : ժ ո ղ ո վ ր դ ա կ ա ն ա զ ա տ , պ ա տ ո ւ ա -

պ ա Հ ա ն ջ , կ ա մ ա ւ ո ր ե ւ ա ն ձ ն ո ւ է ր բ ա ն ա ­

կ ը ե լ ա ծ է ր մ ա ր տ ի դ ա շ տ փ ո ր ձ ո ւ թ ե ա ն

լ ե ռ , յ ո ւ ս ա լ ո վ Ա ս տ ո ւ ծ ո յ , « դ է պ ի յ ա ռ ա ջ

ե ւ դ է պ ի յ ա ղ թ ա ն ա կ դ կ ե ր գ է ի ն :

ի մ ա ն ո ւ շ ո ւ ք ա ղ ց ր ծ ն ն դ ա վ ա յ ր

Վ ա ն ը յ ա ղ թ ա ն ա կ ա ծ է : Շ ա տ ա խ յ ա ղ ­

թ ա կ ա ն կ ո թ ո ղ : 0 ո կ ք պ ա ր պ ո ւ ա ծ ի ն ք ­

ն ի ր ե ն : 0 ա մ ր տ ա ն ք ա ն կ ո ր ո ւ ս տ կ ը ճ ա մ ­

բ ո ր դ է ի ն ք ն ա պ ա շ տ պ ա ն ե ւ մ ի ա ց ա ւ

0 ո կ ք ի ն , Ռ շ տ ո ւ ն ի ք կ ի ս ա ւ ե ր , Հ ա յ ո ց

ձ ո ր , Պ ա շ գ ա լ է , խ օ շ ա պ ա ւ ե ր է դ ա ր ձ ե ր

ա մ է ն ք ն ա լ լ ե ց ո ւ ա ծ ե ն ք ա ղ ա ք :

ի ն չ զ զ ո ւ ե լ ի ե ւ ի ն չ ա Հ ռ ե լ ի գ ի շ ե ր է ,

ե ւ ի ն չ Հ ր ա ց ա ն ա ձ գ ո ւ թ ի ւ ն ե ւ զ ա ր կ ե ր :

Գ ի մ ա ց ի ն ի ն ձ ա յ ն ե ր ը ե ր թ ա լ ո վ կ ը մ ա ­

ր ի ն , կ ի յ ն ա ն , ե ւ կ ո չ ն չ ա ն ա ն , ա յ լ ե ւ ս Հ ա -

տ ի կ - Հ ա տ ի կ լ ս ե լ ի կ ը լ լ ա ն . պ ա ր տ ո ւ ա ծ

ե ն կ ը ս ե ն ք ո ւ կ ը մ խ ի թ ա ր ո ւ ի ն ք :

Լ ո յ ս ա ս տ ղ ի լ ո յ ս ը կ ը լ ո ւ ս ա ւ ո ր է ր

ա շ խ ա ր Հ ը ե ւ լ ռ ո ւ թ ի ւ ն ե ղ ա ւ : 0 ա ղ թ ա ն ք -

ն ե ր , Տ է ր ո ղ ո ր մ ե ա ն ե ր , Ս ո ւ ր բ ե ր ո ւ օ գ -

ն ո ւ թ ի ւ ն ն ե ր ը կ ա ն ա ն ց ե ւ կ ո յ ս ե ր ո ւ ա ր ­

ց ո ւ ն ք ն ե ր ո ւ ն Հ ե տ օ դ ը կ ը թ ն դ ա ց ն է ր , ե ւ

Ա ս տ ո ւ ա ծ կ ր ն ա ՛ ր դ ի մ ա ն ա լ ա յ դ չ ա փ ա ն ­

մ ե ղ ս ր տ ա ն ց յ ո ւ զ ի չ ա ր ց ո ւ ն ք ն ե ր ո ւ ն ,

ո ր ո ն ք լ ո ւ ա ց ի ն գ ե տ ի ն ն ե ր ը ե ւ գ ե տ ա կ ­

ն ե ր շ ի ն ե ց ի ն : Ք ա ր ի ն Ա ս տ ո ւ ծ ո յ ի ւ ր

ս ո ւ ր բ ե ր ո ւ ն բ ա ր ե խ օ ս ո ւ թ ե ա մ բ լ ս ե ց ժ ո ­

ղ ո վ ո ւ ր դ ի կ ո յ ս ե ր ո ւ ն ձ ա յ ն ե ր ը . Ա ս տ ո ւ ­

ծ ո յ ա պ ա ւ ի ն ո ղ ա յ ս ջ ե ր մ ե ռ ա ն դ ժ ո ղ ո ­

վ ո ւ ր դ ը կ ը մ օ տ ե ն ա յ կ ա ր մ ի ր կ ա մ ո ւ ր ջ ի ն

Լ փ ր ա ս օ ր ) ո ւ կ ը դ ի տ է յ ա ղ թ ա ն ա կ ի դ ր օ ­

շ ի ն ն ե ր ք ե ւ ի ն կ ա ծ ն ե ր ը ե ր կ ո ւ կ ո ղ մ ի ց :

Ա յ ս ա պ ե ր ա խ տ ց ե ղ ը ե կ ա ծ է ր բ ն ա ջ ն ջ ե ­

լ ո ւ ի ր ե ր կ ր ի ն Հ ա ր ա զ ա տ , ի ր ս ի ր ո յ ե ւ

դ ա ր ե ր է ի վ ե ր Հ ա ւ ա տ ա ր ի մ ե ղ բ ա յ ր ը

Հ ա յ ր ե ն ի ք ի ն , ո ր ա շ խ ա տ ո ղ ժ ո ղ ո վ ո ւ ր դ

է ր , ո ր ո ւ ն ա ր ի ւ ն ո վ 0 ո կ ս ի ջ ո ւ ր ը կ ա ր մ -

ր ե ց ա ւ Տ ի գ ր ի ս ի Հ ե տ :

Ա ս տ ո ւ ա ծ վ ր է ժ խ ն դ ի ր ե ղ ա ւ : Ա ն ո ն ք

ո ր փ ո ւ թ ա ց ա ծ է ի ն կ ո տ ո ր ե լ ո ւ գ լ խ ի կ ո ր

մ ն ա ց ի ն , ե ւ շ ո ւ տ ո վ վ ր ա յ Հ ա ս ա ւ Շ ա տ ա -

խ ի կ ո ղ մ է ն * Ն ժ դ ե Հ ի ( ( Գ ա ր ե գ ի ն ) ե ւ 0 ե ս -

ր ո վ պ ա Հ ա զ ա ր ն ո ց բ ա ն ա կ ը ո ւ տ ո ւ ա ւ

կ ե ն ս ա տ ո ւ ի ն Ա ւ ե տ ի ք ը « 0 ր ի ս տ ո ս Տ ա ր -

ե ա ւ ի մ ե ռ ե լ ո ց ՛ դ : Ա ռ ի ն ջ գ ի ւ ղ ի մ է ջ է ն

ա ն ց ա ն :

Ո ղ ջ ո յ ն ի ք ա ղ ց ր Հ ա մ բ ո յ ր ն ե ր ո վ ժ ո -

2 Ո զ Մ ե ց ի Տ ի գ ր ա ն ա ջ բ ա զ ո ւ կ ն է ր Ո զ Մ ե ց ի Մ .

Լ ա թ օ ի ն . ա ն ո ր ը ն կ ե ր ա ս է ր ը ն կ ե ր ն ե ր ը վ ե ր ջ ի ն

հ ա Մ բ ո յ ր ո վ Մ ը օ ծ ե ց ի ն ա ն ո ր ճ ա կ ա ա ը ո ւ հ ր ա ­

ց ա ն ե ւ ա յ լն ա ա լո վ շ ո ւ ն չ ը փ չ ե ց . հ ե ռ ա ց ա ն :

Ա ս տ ո ւ ա ծ լ ո ւ ս ա ւ ո ր է Հ ո գ ի ն : Մ ն ա ց ա ն թ ա ղ :

3 Շ ա ա ա խ - ջ ե ր Մ ա ն ո ր - Վ ա ն ի հ ա ր ա ւ ա յի ն գ ա ­

ւ ա ռ ն ե ր է ն Մ ի ն :

4 Հ ա յո ց ձ ո ր - Ե ր ո ւ ա ն դ ո ւ ն ի ք - Վ ա ն ի գ ա ւ ա ո -

ն ե ր է ն Մ ի ն :

5 Ն շ ա ն ա ւ ո ր է Շ ա ա ա խ թ ո ղ ի կ ա Մ ո ւ ր ջ , ե ւ Շ ա ­

ղ ա խ ի շ ա լե ր , Շ ա ղ ա խ ի գ լխ ա ւ ո ր գ ի ւ ղ ե ր ն են

Կ ա ղ պ ի , Ա ր Մ շ ա ա , Կ ա ճ ե ա , Հ ի ն ե ն ց ճ կ ո ւ ա ս ա ք

ծ ի ծ ա ն ց ս ե ւ ա ի կ ի ն , Կ ո ո ո վ ա ն ք Ս ո ւ ր բ Ս ա ե -

փ ա ն ն ո ս ե ւ ա յ լն Կ ա յն ա Մ ե ր ա ն Ա ռ ի ն ջ :

ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004 ՀԱՍԿ 53

ղովուրդի զաւակներուն ճակատները

կօծուին, փոքրիկներու անմեղ թ ո ւմ բ ե ­

րը «Հուռա-Հուռա>, կը գոչեն կառավա­րութեան դրան կախուած դրօշակին

ներքեւ: Ազատութեան տօնն է եւ

փրկութեան օրը այս մեկուսացած երկ-րին, Մայիս 15:

Պ՝Պ. Գարեդին ու Մեսրոպը կը

նստէին Մ ուրթուլլա Հ պէյի երկյարկանի եւ արքայավայել տունը դաշտ թաղին

առատ ու ճոխ մթերքներով: Մուրթա լ-

լաՀ պէյի տունը կը պաՀէր ի ւր անուա­

նի ձին զոր մասնաւոր թողա ծ էր ծա ռա ­

յով մէկտեղ սիրոյ նշանաբան: Ըսա ծ էր

նաեւ

- Չ ե մ կրնար, եւ չեմ փափաքիր ձգել

երկիրս ո ւ ի մ սիրելի Հայերը, որոնց քով

Մ ո ւ ր թ ո ւ լ լ ա հ պ է յ Ա ւ ա ա լ պ է յի ո ր դ ի Շ ե խ ի

պ է յի ո ր դ ի ն է ր բ ն ի կ Մ ո կ ա ց ի : Ա ւ ա ա լ ե ւ Շ ե խ ի

պ է յե ր ր բ ա ր բ ա ր ո ս ե ւ հ ա յա ա ե ա ց ե ն ե ղ ե ր :

Մ ո ւ ր թ ո ւ լ լ ա հ պ է յ ի ւ ր ո ւ ս ո ւ մ ա ո ա ծ է ր

ա ե ղ ւ ո յն մ ի ջ ն ա կ ա ր գ դ պ ր ո ց է ն . ի ւ ր ի ն ք ն ա շ -

խ ա ա ո ւթ ե ա մ բ ե ւ ջ ա ն ք ե ր ո ւ շ ն ո ր հ ի ւ ' Ա ս տ ո ւ ա ծ

ի ր ե ն մ ա ս ն ա ւ ո ր խ ե լք շ ն ո ր հ ք , ի մ ա ս ա ո ւ թ ի ւ ն ,

ե ւ մ ա ր դ ա ս ի ր ո ւ թ ի ւ ն պ ա ր գ ե ւ ա ծ է ր : Ի ս լ ա մ ե ւ

ո չ ի ս լա մ , ա ն ո ր հ ա մ ա ր հ ա ւ ա ս ա ր է ի ն , ե ւ ի ւ ր

բ ա ր ի վ ա ր մ ո ւ ն ք ո վ կ ր պ ա շ ա ո ւ է ր ե ր կ ո ւ ա ղ գ ե -

ր է ն , ե ւ ե ր բ ե ք ի ւ ր ց ե ղ ա յի ն ն շա ն մ փ ս կ չ ի ց ո ւ -

ց ո ւ ց : Կ ա ռ ա վ ա ր ա կ ա ն ի շ խ ա ն ո ւ թ ի ւ ն ր ի ւ ր

ձ ե ո ք ա ն ց ա ւ թ է ո չ ' ի շ խ ա ն ո ւ թ ե ա ն գ ա ւ ա ղ ա ն ր

ա ր դ ա ր ո ւ թ ե ա մ բ ե ւ խ ղ ս ո վ գ ո ր ծ ա ծ ե ց : Ե ղ բ ա յ ­

ր ա ս պ ա ն , կ ե ղ ե ք ո ղ , ե ւ ա ն գ ո ւ թ հ ր ա մ ա ն ն ե ր

բ ն ա ւ չ գ ո ր ծ ա դ ր ե ց ի ս լա մ ե ւ ո չ ի ս լա մ ե ղ բ ա յր ­

ն ե ր ո ւ ն մ է ջ ա ա ե լո ւ թ ի ւ ն չ ի ս ե ր մ ա ն ե լո ւ ն հ ա ­

մ ա ր : 0 ա ն ի ՜ ք ա ն ի ՜ կ ո ա ո ր ա ծ ն ե ր է ա ղ ա ա ե ց

հ ա յ ա ղ գ ր , ի ն չ պ է ս 1 8 9 5 - 9 6 - ի կ ո ա ո ր ա ծ ր :

Մ ո ւ ր թ ո ւ լ լ ա հ պ է յ Գ ո ւ ր ա ն է ն ա ւ ե լի ս ո ր վ ե ­

ց ա ւ Ա ւ ե ա ա ր ա ն ր , ե ւ ա ն ո ր հ ա մ ա ր մ ն ա ց т . -

մ ո ւ ր ի , ա մ ո ւ ս ն ո ւ թ ի ւ ն չ կ ն ք ե ց հ ա յ կ ա մ թ ո ւ ր ք

ա ղ ջ կ ա յ մ ր հ ե ա :

Ի ն չպ է ս մ ի շ ա փ ր կ ի չ ե ղ ա ծ է ր Մ ո ւ ր թ ո ւ լ լ ա հ

պ է յ հ ա յ ժ ո ղ ո վ ո ւ ր դ ի ն , ա յս վ ե ր ջ ի ն ա ն գ ա մ ն

ա լ 1 9 1 8 Մ ա ր ա ի ն փ ա խ ս ա ա կ ա ն յ ե ա ա մ ն ա ց

հ ա յե ր ր փ ր կ ե ց : Վ ա ն ի կ ո ւ ս ա կ ա լի ն պ ա ա ի ւ ր

վ ա յե լե ց ե ւ ա ր դ ա ր ո ւ թ ե ա մ բ ո ւ ս ր բ ո ւ թ ե ա մ բ

մ ա ր դ ա ս ի ր ո ւ թ ե ա մ բ ի ւ ր մ ա հ կ ա ն ա ց ո ւ ն կ ն ք ե ց

1 9 1 9 - ի ն , 6 0 ա ա ր ե կ ա ն հ ա ս ա կ ի ն մ է ջ :

ծնած ո ւ մեծցած եմ, որոնք ի մ իշխանու­

թեանս միշտ Հաւատարիմ մնացին: Չ ե մ

ձգեր իմ եղբայրներուս եւ բարեկամնե­

րուս խնդր անքն ալ, ուրեմն թ ող իմ սի­

ր ո յ նշանաբան մնայ ի մ սիրելի ձին, եւ

Յակոբ ծառաս: կը մեկնի Հասարակ

ջորիի մը վրայ նստելով արցունքոտ. սուգի կը մատնէ Մոկսի Հայութիւնը:

Լրաբերը կ աւետէ թ է Սպարկերտի

ժողովուրդը տակաւին ողջ մնացած է:

Զանոնք ազատելու Համար կամաւոր-

ներ փութացին, Սպարկերտի վերին

մասը ազատուած գտան, միւտիրի շրջան եւ թիզան սուրէ անցուած: Սուրէ

անցնողները եղած էին Սպարկերտու պէյեր: Ա յդ անմեղները ջարդողներուն

Աստուածը զանոնք անպատիժ չձգեց,

անոնք ալ ինկան, եւ 30 պէյեր որպէս ի

վրէժ անմեղներուն մեռան:

Յունիս եւ Յուլիս առատ ամիսները

անցուցինք Մոկքի զովարար Հովտին

մէջ: Հացը երթալով կը սուղնայ, կամա-

ւորներուն Համար Հաց կը ղրկուի Աղ-

թամարի առատ ամբարէն: Գաւա շ եւ

Վան նաՀանջած են: կամաւորներ Հոս կը

սպասեն փրկուածներուն Համար: Ռ ուս

բանակը °ղերով լերան արեւելքի սաՀ­ման կը պաՀէ դէպի Վան:

ՄՈԿՍԻ ՆԱՀԱՆՋԸ

Տափանց գիւղի Հարաւային կողմէն

լուր Հասաւ թ է քիւրտեր կը յարձակին,

կամաւոր խ ումբ մը տեղացի տղոց Հիւր

գնաց Հոն պաշտպանելու: Ալ Հոս մնալը

անկարելի է {կռիւը Տափանից կողմէն

սաստիկ կը յառաջանայ) եւ թ է օր առաջ կ ո ւզեմ Հասնիլ Վան եւ տեսնեմ տունիս

վիճակը: կռի ւը սաստկացաւ չափէն

աւելի, տղաք կը կռուին գերի չձգե լու

Համար, եւ ժողովուրդը կը քա շուի կա ­

մաց կամաց:

Առա նց ժամավաճառ ըլլա լու կը չա­

փենք Մոկսի ջուրի երկայնքը. դէպի

Եղերով լեռ Հասնելու: Ակն դաշտայ Ս. Աստուածածին կանգ առինք, ուրկէ կը

54 հ ա ս կ ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004

բխի Մոկսի յորդաՀոս եւ զուլա լ գետը: Անգա մ մըն ալ նոր գա լուս է որ կը

Հանգստանամ Հոս: Վերջինն է այս, ո՛վ

Տիրամայր, մենք Հոգինիս ա ոա ծ կը փա­

խինք, երբեք նկատի կ ա ո ն է ք ձեր տ ու­

ները, ձեր որդւոյն սուրբ սիրոյն Համար

կա ոուցուա ծ տաճարները որոնք մնա­

ցին Ապարանից, Տէրշկու, Խիզանի Ա.

Խաչեր, Բանայ ձորի, Բաստայ, Ովա

Ապարանից , Միճու, Շիրիմից Ա. Աստ ­

ուածածիններ, Շէն-Աղբիւրի, Հախա-

ւուսա յ, Դալտա, Հաղնա Ա. Տիրամայ­

րեր: Աեղա, Գի ւղենցի, Գետեզրի Ա. Աար-

գիսներ: Փ ու ԿԻ, Կթ անից, Մ ութի, Հորո- մուսա յ, կա ոնու, Հուդա նից Ա. Գ էորգ - ներ: կոնից Ա. Աիօն, Շէն-Աղբիւր, Ա. ԱաՀակ, Ա. Մինաս, Հանդոնից, Ա. Պօղոս

Պետրոս, Միճուի եւ Ա. Աստուածածին

ո ւ Ա. 0րիստափոր: Աեպա, Ապկանից,

Մարականից, Հա կլւա նոյ գիւղերու, Բա -

ոա յ ձորի եկեղեցիներ: Ծիծանից կէլիի

սրբավայրեր կը թողունք անտէր, ան­

լոյս, եւ անպաՀապան: Այն Հրաշալիսրբավայրերը որոնց Հրաշքներուն

ականատես ըլլա լով ապրած են մեր պա­

պերը ո ւ մամերը, եւ որոնց Ա. Հովանիին

տակ կը ննջեն: Գերի մնացին բոլորը ան­

սուրբ ձեոքերուն մէջ: կսկծալի արարք­

ներով պիտի խաղան մեզի ի վրէժ,

սրբավայրերուն Հետ:

Ո վ Մայր մեր Մարիամ, Ակն դաշ- տայ Ա. Աստուածածին, կը Հաւատամ որ

դուն անվախ ես, դարերէ ի վեր մինակ

ես Հոս: Հա ւա քէ Միածնիդ բոլոր աոաք-

եալները ու սուրբերը երկնակամարի

բա րձրութեա ն վրայ, ո ւ տես թ է ինչեր

պիտի գործուին սրբոց տուներուն, քա-

րերուն եւ փայտերուն վրայ: Մա յր

Աուրբ, տարածէ Համատարած թ եւերդ ո ւ Հովանաւորէ, եւ մի թ ողուր որ կորս-

ուին, քո Աուրբ Ո րդ ւո յդ սիրոյն Համար:

Ո վ Տիրամայր Ա. Աստուածածին, խաղաղ ժամանակի մէջ դուն չսիրեցիր

նիւթական զարդ, շինծու լոյսեր: Միա յ­

նակ ապրեցար Հոս լուսնկա յ լոյսով, ճամբորդներուն Համար Հայերուն եւ քիւրտ երուն անխտիր: Ազատէ քու

Աուրբ Ո րդ ւո յդ արեա ն սիրոյն վտա­րանդի ժողովուրդը:

Նպատակին Հասնիլը անուշ է, ո վ Թ՚ագուՀի սուրբ, եւ ինչքա՜ն անուշ սի­

րելին տեսնել ու փափաքն աոնել: ° ւանոր Համար էր, որ երբ անկողին ին ­

կած մաՀուան արցունքները կը թ ա փ է­իր, ուզեցիր վերջին անգամ եւս տեսնել

քո ւ սիրեցեալ Ո րդ ւո յդ աշակերտները: °կան աոաքեալները, տեսար զանոնք.

եւ Հանգստացաւ Հոգիդ: Ա. Բա րթողի-

մէոս յետ ոյ եկաւ ու չի գտաւ քեզ: Փ ա- փաքը աոաւ Ա. Գերեզմանէդ եւ խնդրեց ընկերներէն քո ւ սուրբ պատկերը գծուած: «Բարթողիմէ յետ ոյ եկեալ, եւ

տենչալին ի ւր ոչ գտեալ, քանզի եղաւ վերափոխեալ, եւայլն՚ֆ:

Որդեսէր եւ քա ղցր Մայր: Մայր

Աուրբ, Մայր անարատ, աՀա այդ կեն­դանագիրդ, Բա րթողիմէոս բերա ւ ու

զետեղեց Ապարկերտ գա ւա ոը, շիրիմից Ա. Աստուածածին Հիմնուեցաւ. ու գա ­ւա ոը կոչուեցաւ Աուրբ Պատկեր :

Ո±րն ըսեմ, ո՛րն լամ, մեր ողորմելի վիճա^կը, թ է սուրբերուն, ամէնն ալ քե- զի յայտնի են, ամուր ձեոներով բոնէ: Եթ է այս անգամ մեր անօրէն մեղքերուն

Համար կներես, այլեւս կործանած ենք բոլորովին:

Լսեցի սեւ լուր մը որ կըսէր թ է Աղ-

թամարն ալ նաՀանջած է: Անտէր մնա­

ցած է կղզիի Ա. Խաչը, Մոխրաբեր ո ւ Ա. Աարգիս, քարադաշտայ Ա. Աստ ուածա­

ծին, Պատկանից եւ Տղողա Ա. Տիրամայ­

րեր, Հարպետու Ա. ՏովՀաննէս, Պողո- նիսա Ա. Աստուածածին, Փարախներ Ա. Ատեփանոս, Ա. Աստուածածին, Փշավա-

նից Ա. ՅովՀաննէս, Ջիվա Ա. Աարգիս, Պաղ Ա. թ ո ւմա յ, Գ ո մ Ա. թ ոմա , Օղվա-

նից Ա. Գէորգ, Աորբայ Ա. Գէորգ եւ Ա.

7 Ա պ ա ր ա ն ք գ ի ւ ղ ո ւ ն է ր ա ո ա ն ձ ի ն ե կ ե ղ ե ց ի ն '

Ս . Ա ս տ ո ւ ա ծ ա ծ ի ն : 8 Ո ր կ ՚ը ս ե ն Ս պ ա ր կ ե ր տ :

ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004 ՀԱՍԿ 55

ՍաՀակ, կ առավանկայ Ս. Գ էորգ , Ծա -

պուրա Ս. Վարդան, Քե լուա յ Ս. Թ որոս ո ւ Ս. կարապետ, Ոստանց Ս. Աստ ուա ­ծածին եւ Ս. Նարեկացին, Խորգոմայ,

0ա շտոկայ, Խ արականից Ս. Աստ ուա ­

ծածիններ, Անդղայ Ս. Գ էորգ եւ կեմայ

Ս. Թ ա դէոս: Ուղեղս ցնդածի պէս է, շա ­տե՜րը չեմ յիշեր, ինչպէս Տողթա, կիճի,

0ճկա նիծ, Ծողկու, °ղեգիսա, ^ ա ցւա յ, Հա յոց Ջոր, Պժնկերտու, էրէմէրու, Խէ-

քա, Ա ծուշէնու, Հնդստ անու Ս. եկեղե­ցիներ, Ձաչար Ս. Նշանի նման շատ մը

զօրաւոր վանքեր:

Լուր լուրի վրա յ կը Հասնի, ով գթ ա ­ռատ 0 ա յր, անտէր մնացին, Լիմ եւ

կտ ուց անապատներ, Խրիմեան Հա յրիկի

պաշտելի վանքն Վարագայ, կո ւռուպ ա -

շի Ս. Խաչ, կա րմրաւոր, Սալնապարի Ս. Գրիգոր, Արարուց, Նորաշէնի, Տան-

կո յսձորո յ Ս. Տակոբայ, Հայկավանքի, կռունկի Ս. ՏովՀաննու, Ամենափրկչայ

սրբավայրերը, քաղաքամէջի եօթ եկեղե-

ցիներ ով:

Ո վ գթա ծ ո վ ողորմած 0 ա յր, գա ­

ւա ռիս Հրա յ եկած խուժանի թ իւը40.000-է աւելի է կըսեն. օգնութեան Հա­

սիր կին ո ւ երեխաներուն, որոնք միշտ

կը կ անչեն «0արիա մ, 0ա րիա մդ: Տես

այս 12 տարեկան փոքրիկը թ է ինչպէս ս շալակն առած կը տանի իւր 5 տարեկան

մեռա ծ եղբայրը, ո ւ չի ձգեր անթաղ այս

ձորերուն մէջ: 0 ո յր է մօր դեր կը կա­

տարէ, սիրտը կը վա ռի անոր մեռա ծ

եղբօր Համարւ

Ա սկէ անցած ատենս, կը յիշեմ թ է որչա փ ուրախ ու ժպտուն էիր, երիտա­

սարդ սիրտով Սրբու Հի: 0ա յրիկ ս ձեռ -

ներ բացած բա ռեր մը մռթ մռթ ա ց իւր

սրտի խորէն, եւ լսեցիր անոր խնդրան­

քը : Այսօր կը տեսնեմ քեզ տ րտ ումտխուր ո ւ անժպիտ: Արդեօք մօրս

սրտին պէս սիրտ մը չո ւն ի մ, անո^ր Հա­

մար, մեղա յ քեզ ո՜վ Կոյս 0արիամ, օգ-

նեա ամենուն եւ ինձ բազմամեղիս:

Հրացանի ձայները չեն դադրիր, ժո­

ղովուրդ այլեւս Հատիկ Հատիկ չէ որ

կ անցնի. այլ իրար կոխկռտելով: Ա լ ժա­

մանակն է ելնելու, վեր կեցանք ո ւ շա ­

րունակեցինք ճամբան: Հասանք փ ութ -

կի Ս. Գէորգ , մութ ը կոխեց: Շատ չան­

ցած փոքրիկ 0ա րիա մը եկաւ խնդրելու

որ Հողին յա նձնեմ իր եղբայրը զորս ինք

շատ կը սիրէր: Չմերժեցի կոյսին

խնդրանքը եւ կատարեցի: Աղջիկ ուրախ էր իւր եղբօր Հանդէպ ունեցած սիրո յն

Համար, որ թաղման արժանացաւ: Ո ւ

սրտախռով փետտեց իւր գլխին մազերը, մեկնեցաւ սգա ւոր կոյս 0արիամ, 12

տարեկան աղջիկ մըն էր:

0եզմէ ետեւ մնացած ժողովուրդը

մեզմէ առաջ անցաւ: Տոգնած, բեզարած

կը թաւա լինք քարերուն վրայ: Տա ւա ր­

ները անօթութենէն կեցած են: °տ եւի

աՀը սարսափելի է: կռուող տղաներուն

Համար դիրքերը կենալ անկարելի է: կ ո ­ղովուրդը դուրս ելաւ անոնք անօթի

մնացին: Ստիպուեցան թողնել դիրքերը

եւ գա լ Հասնիլ: Ջարդարար խուժանը կը

Հասնի եղեր, կէլին Ակն դաշտի մօտերը

կը խաղայ ետեւ մնացած կին ու երեխա-

ներուն Հետ. մարմինները յանձնելով

0ոկսի ջուրին որ կը տանի թա ղելու

Տիգրիսի գետի խորերը.

° կողը կը դ ոչէ վեր ելիր Տէր Հայր ,0ոկա ց ջուրին տեղ արիւն կը Հոսի. ելիր

ու քաշուիր լեռ եւ ազատէ քեզի: Գիշեր

մինչեւ լո յս օձապտո յտ դա րձուա ծքով

բարձրացանք: Արեւածագին °ղերով լե-

րան կատարը Հանգիստ ըրինք, եւ մէկ

շունչով իջանք Արպետ գիւղ: Արպետ

գիւղը ամայացած էր, ցորենի արտերը

տէր չունին: Տուները աւերակ, դ ո ւռ -

ները բաց, իւղի, պանրի ամանները մէջ-

տեղ, նոյնպէս Հաւերը: Սոսկացինք ան­

ցանք: Տեսարանները ծունկերս կը թ ո ւ ­լացնէ կապուտ, կողայ, Նարեկայ, եւ

Աղթամարայ սուրբ տաճարներուն վեր-

9 Հ ա ր պ ե ա գ ի ւ ղ է ն ա ս դ ի ն ծ ա ռ ե ր ո ւ ն Մ է ջ է ն

կ ՚ե ր ե ւ ի Ս . Գ ր ի գ ո ր Ն ա ր ե կ ա ց ի ի վ ա ն ք ը ,

ծ ն ն դ ա վ ա յր Ն ա ր ե կ , դ ր ա խ ա ե ր կ ի ր , ս ք ա ն չ ե լա ­

գ ո ր ծ :

56 ՀԱՍԿ ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004

ջին Հրաժեշտ տուինք ու կէսօրին Հա­

սանք Ոստան:

Ոստանն ենք, յիշատակելի ու պատ­

մական Ոստան, ջրառատ ու պտղաբեր

Ոստան, կեանք ո ւ երջանկութիւն տուող

Ոստան: Աւերակ է... չես ճանչնար, կար­

ծես թ է Հարիւրաւոր տարիներ առաջ

աւերակ դարձեր է: Ջ ո ւրը կը Հոսի ողբա­

լով, ծառերը չորցած, գետինը տաքութե-

նէն կը ճռռա յ, տուներուն նայողը կը

սոսկայ կը սարսռի: Ոստանի անմաՀ եւ

յիշատակելի գմբէթն է որ կը Հովանաւո­

ր է այդ բոլոր սգաւորներուն: թ ռչո ւն

մըն ալ չունի, Հեռացած են:

կը յիշեմ այս վայրկեանիս պապե­

րէն մնացած խօսք մը. թ է աշխարՀիս

մէջ ամուր կոթող պիտի մնայ ժամանակ

մը: «Գմբէթը Ոստան է. փրասօր փրա-

պաթման> Ոստանի գմբէթ . կարմիր կա մուրջ եւ թաթմանի կա մուրջ: իրա ւ

ալ մնացին աւերակներու թագաւորներ,

առանց ժողովուրդի:{վարձիր դէպի Հարաւ խաչակնքէ

երեսդ դէպի Ս. Գերեզման սրբոյն Եղի-

շէի, Չազար կա մ ՉարաՀան Ս. Նշան վանք որ կծկուա ծ է Արտօսր լերան

ստորոտի ձեռներուն մէջ Հազի կը

նշմարուէր, եւ չկրցանք Հասնիլ իրեն:

Առաջացանք Հեռուէն յա րգելու եւ օգ ­

նութիւն խնդրելու: 1909 փոքրիկ մենաս­

տան մը Հայկական):

Սիրտս տակն ու վրա յ եղաւ: հա լե ­

ցէք մի կենաք, մի նստիք, Աթանան

Հասնինք ապա: Աթանան ալ ի ւր սեւ

զգեստով կը դիմա ւորէ մեզ: Ա յս գիւղը որ սրտաբաց կը մատուցանէր իւր Հացն

ու ջուրը, ա յժմ ճամբորդները զինք տես-

10 Ո ս ա ա ն կ ր գ ա ն ո ւ ի Վ ա ն ա յ հ ա ր ա ւ ծ ո վ ա փ ի ն

վ ր ա յ , Ռ շ ա ո ւ ն ե ց ե ր կ ր ի ն մ է ջ ք ո վ ն է Ս . Ն ա ր ե ­

կ ա ց ի ն , Ա ղ թ ա մ ա ր ա յ կ ղ զ ի ն ա լ ա յս գ ա ւ ա ռ ի ն

կ ր պ ա ա կ ա ն ի :

11 Ո ս ա ա ն ի գ մ բ է թ Վ ա ն ա յ մ է ջ , ( փ ր ա ս օ ր ) Կ ա ր ­

մ ի ր Կ ա մ ո ւ ր ջ Մ ո կ ք , փ ր ա յ բ ա թ մ ա ն Ս ղ ե ր դ ո ւ

մ է ջ , Պ ի թ լի ս : Շ ա ա ա խ ե ւ ո ւ ն ի ն շ ա ն ա ւ ո ր կ ա ­

մ ո ւ ր ջ մ ր կ ռ ո ւ ի Խ ո լք ա ա ն կ ա մ ո ւ ր ջ :

նել չեն ուզեր, իւղերուն կոտրուած

ամանները կը Հոտին: Փեթակները թ ա -

ւա լգլոր ինկած են, մուկեր կը խաղան

ուրախ զուարթ, կատուներն իսկ Հեռա ­

ցած են: Ա յրուա ծ սրտովս կըսեմ, Ա խ

սիրելի Աթանան կրնամ ճանչնալ այն

մեծ տուները որոնք միշտ բաց էին: կը քալենք սակայն, կրնա3մ մոռնա լ ու չյի-

շել այս մարդաշատ ճամբան որ գիշեր

ու ցերեկ լիքն էր, ամառ թ է ձմ եռ շէնու-

թեան Հոտ կը բուրէր , վա"յ ինձ: կը Հաս­

նինք Անգղա կամուրջ, գիւղի մէկ կողմը

կալերուն մէջ կը Հանգստանանք:Պատմական եւ սիրելի Անգղ վերջի

մարդն եմ գուցէ, մնաս բարով, չեմ

կրնար տեսնել քեզի այս վիճակին մէջ,

պիտի մեկնիմ Արտամետ ո ւ Հոն Նովի

ալիքներուն պիտի յա նձնեմ տարտերս,

մնա ս բարեա՜ւ:Արտամետն ենք, ժողովուրդը մէկ

կողմէն կը քաշուի, մենք ալ Շամիրամի

ծա մ քարի տակն ենք, անոյշ աղբիւրին

քովիկը- ԱնուշաՀոտ եւ գեղեցիկ խնձոր արտադրող գիւղն է այս: Հա մով ո ւ Հո ­

տով, երիտասարդներու ձեռքի անուշա­

Հոտ ութիւն կարմիր խնձորը: Ծովի

ափին, օտար ազգաց օդափոխութեան վայր: Ո ր ն յիշեմ, Հո ւն ձք ե ր, թ է

պտուղներ, ջո±ւր թէ± զով օդ, ամենուն տեղ աղբաՀոտ է որ կը տիրէ, Շա միրա ­

մի ա ռուն իսկ չորցած է: °րեսնիս դէպի

Վանն է, կը քաջալերեմ մերինները, ու

կ ըս եմ աՀա 4 չորս ժամ մնաց կը Հաս-

նինք Վան-կլոր դար մեր տուն ու Հոն

Հանգիստ կ ընէք, երանի թ է այս չորս տարին ալ դուրս չելնէինք տունէն, եւ

այսչափ յոգնութ իւն չպիտի տեսնէինք:

Երբ մեր տուն պիտի մնանք լսեց Անու- շաւանս, ալ Հա մբերութիւն չունեցաւ

աճապարեց որ մեկնինք: Գիւղէն դուրս

ելանք ո ւ կը տեսնենք որ Վանը կը ծխայ:

ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ 0ՀՆՅ. ՍԻՄՈՆԵԱՆ

{Շար. 8)

ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004 հ ա ս կ 57

ե ր ի տ ա ս ա ր դ ա կ ա ն

«ԵՍ»ԷՆ ԴԷՊԻ «ՄԵՆՔ»

ԵՒ «ՄԵՆՔ»ԷՆ ԴԷՊԻ «ԵՍ»

Նախկին Համայնավարական թ ե ­

ք ո ւմ ունեցող երկրի մը պատմութեան

թանգարանին մէջ, նոյնպէս պա տմու­

թեան անցած լօզունք մը ուշա դրու­

թեանս պաստաոին զարնուեցաւ

« ° սէն դէպի մենքԴ՝: Տասնամեակ-

ներ ամբողջ կոյր Հաւատարմութեամբ անոր ետեւէն վազած ամբոխը յոգնաս-

պաո փ ուլ եկած էր Պեոլինի պատին Հետ

միասին:

0րիստոնէական բարոյականին շատ

մօտիկ այդ սկզբունքը սակայն, կարելի

չէր մտրակել ո ւ յա ոա ջ քշել Հակաստ- ուածեան վարչակարգով: իտ էա լ ընտա­

նիքի մը Համայնական կեանքի այդ սկզբունքը կարելի չէր տարածել լրտե­

սական ցանցով յագեցած ընկերութեան

մը մեծ ընտանիքին վրայ, ուր ժպիտն

անգամ խուսափող կեղծիքով մը կ ՚ո ւր ­

ուա գծուի, քմծիծաղին ու բա րութեան

միջեւ կորսուելովւ

** *

Բարեկիրթ ընտանիքի մը փոխ-յա-

րաբերական կեանքը կը կա ոուցուի

«Եսէն դէպի մե՚նքԴ սկզբունքի պատ-

ւանդանին վրա յ: Այնտեղ չկա յ «իմսԴ

այլ «մերԴը: մարդկային կեանքի թ էկենդանական աշխարՀին մէջ, մօր մը ա- ոա քինութիւնը կը կայանայ «իմսԴ չո ւ­

նենալուն եւ իր ունեցածը իր ծնած զա­

ւակներուն բաշխելու արարքին մէջ՝.

Մայրական կաթէն սկսեալ մինչեւ իր

կեանքը զոՀած պաՀուն, մայրը կը գ ո ր ­

ծէ «մենքԴի սկզբունքով՝. Բնախօսու­

թիւնն ալ, յղութեան ժամանակ էնսկսեալ միասնական կեանքի ձեւին կը

վարժեցնէ զինք բնազդաբար՝:

0ա ղա քա կիրթ թ է երրորդ աշխարՀ-

եան Համալսարաններու զանազան բա ­

ժանմունքներ տարբեր ճիւղեր Հաստա­

տած են, մասնագիտութեան աոա^նոր-

դելով նոր սերունդը. ԸնդՀանրականու-

թենէն դէպի մա սնա ւորութիւն կ ընթա ­

նայ գիտութիւնը, մեծ թա փով բա րձ ­

րացնելով իր Հեղինակութիւնը, զարգա­ցող ընկերութեան կեանք ին մէջ:

Այս ընթացքը սակայն իր ժխտական

անդրադարձը եւս ունեցաւ ու կը շա րու­

նակէ ունենալ մա րդուն վրայ, երբ մաս-

նագիտութիւնները դէպի անՀատապաշ- տութիւն աոա^նորդեցին ո ւ կաոա^նոր-

դեն մարդկութիւնը-: 0անի որ մասնա­

գէտ ը կա յ տուեալ Հիւանդութեան, Հար­

ցին կա մ երեւոյթին, ուրեմն լուծումը

աւելի մօտալուտ կը թ ո ւի եւ պաՀան^ը

կը սրի- «0անի մասնագէտն է ինք այս Հարցին, պ էտ ք է ուրեմն կարենայ լո ւ ­

ծել զանիկաԴ, կը մտածենք:

Բժշկութիւնը գրեթէ մարդկային

մարմնի բոլոր մասերուն յատուկ մաս-

նագիտութիւններ Հաստատած է: Ն ո յ­նիսկ կարգ մը մասնագիտութիւններ

ունին իրենց ենթամասնագիտութիւննե-

58 ՀԱՍԿ ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004

րը: Ոտքի, ծունկի, կռունկի, մատներու,

եւ այլ ոսկորներու մասնագիտութիւն-

ներ կան, երբ անցեալին բոլորը նոյն բ ե ­

կաբոյժին «գորե՜նդ էին:

Քժիշկի գացողը այնպէս կը կարծէ

որ ան միայն իրեն Համար ուսանած է

եւ մասնագիտացած: Հիւա նդը յաճախ

չի մտածեր որ նոյն Հիւանդութեամբ

ուրիշներ ալ տառապած են կա մ կը տա­

ռապին: Այն Հիւանդները որոնք բժիշկի

մը կը դիմեն, առՀասարակ անկէ բուժ - ուե լո ւ յո յսը կունենան: Սակայն լո ւ ­

ծումները միշտ կը մնան Հաւանականու-

թեան սաՀմաններուն մէջ:

Տեսնուած է թ է ինչպէս մասնագէտ

բժիշկի մը մօտ երդուեա լ այցելու Հի- ւանդներ, յանկարծ այլ մասնագէտի մը

դ ո ւռ ը ափ կա ռնեն, ամբողջական բ ո ւժ ­

ման նոր յոյսերով: Անոնք նոյնիսկ կը պարսաւեն նախկինը, որ առողջացելու

փոխարէն «աւելի Հիւանդացուցած էրդ

զիրենք: ՊատաՀած է նաեւ, որ երկրորդ

բժիշկն ալ յա ջորդուա ծ ըլլայ երրորդով

մը, կա մ— աւելի մասնագէտ բժիշկնե-

ր ոՎ:

*

* *

Հին օրերուն Հոգեւորականներուն

դիմաց կատարուած խոստովանութիւն-

ները, ընկերաբարոյական Հարցերովտառապող ներկայ մարդուն Համար նոր

իմաստ ո ւ կա րեւորութիւն ստացած են:

Անլուծելի մնացած Հարցերու միակ լո ւ ­

ծումը Հոգեկան մխիթարութիւնը, մաս­

նագիտութիւնը կը Համարուի մասնաւո-

րաբար եկեղեցիին ու ընդՀանրապէս

կրօնական առաջնորդին:

Տառապանքի ո ւ անձկութեան մէջ

եղող մա րդուն Հայեցողութեամբ, Հոգե­

ւորականը իր տագնապին ճարն է: Անոր

ըմբռնումով կրօնաւորը գուցէ աղօթքի միջոցաւ, կա մ Ա ստ ուծոյ Հետ խորՀրդա­

ւոր կապի իբրեւ միջնորդ, ունի կարե­

լիութիւնը արձակելու զինք կապող

թնճուկէն, ազատելով զինք «գերու­

թեանդ շղթաներէն:

Հոգեւորակա նին խ որՀրդա տ ուու­

թ իւնը եւս ներկայ աշխարՀին մասնագի-

տութիւններէն մէկը դարձաւ: Աղօթելու

խոստումը տալով իր Հաւատացեալը

ճամբելու «շատ Հեշտդ արարքին մէջ

կարելի չէ կոճկել այլեւս կրօնաւորի մը

դերը: Սակայն Հոս եւս ի յայտ կո ւ գա յ «մենքդէն դէպի «եսդ պաՀանջքը մար-

դուն:

Անցեալին «բոլորին Հայրըդ ճանչ­

ցուա ծ Հոգեւորականը, այսօրուան մա ր­

դուն Համար սեփական խոստովանա­

Հայր պէտք է դառնայ: Անոր դիմողը չի

մտածեր ուրիշին Հարցերուն մասին, այլ

ի ր Հարցին, խնդրելով որ ան միայն ի ­

ր ե ն Համար մտածէ ո ւ տիւ եւ գիշեր իր

Հարցին լո ւծո ւմ մը բերելու մասին աշ­

խատի: Գէպ ի մասնագիտացում ընթա ­

ցող ասպարէզ մ ը որուն բուժումի ' նիւ-

թ ը մարդուն ֆիզիքականը չէ , ո չ ալ սոսկ մտայինը, այլ ամէնէն խորունկ

էութիւնը Հոգին: Ա յս իմաստով, Հոգե­

ւորականը ամէնէն ծանր պատասխանա­

տ ուութեա ն տակ մտած անձը կ ը լլայ, եւ

լա ւագոյնս արժեւորած իր աստուածա­տուր կոչումը:

Գրեթ է նոյն վիճակին մատնուած են

մեր օրերու խորՀրդատուները (СоиП- яе1ог), ըլլան անոնք ամուսնական Հար­

ցերու յատուկ, թ է դպրոցներու մէջ ծա ­

ռա յութ իւն մատուցող: Ամէն մա րդու

անձնական օժանդակութիւն ցուցա բե­

րե լո ւ նոյն ճակատագիրը կը կիսեն նաեւ ընկերային ծառայողները (80Ша1 ^ОГ-кег):

*

* *

Հետաքրքրական է երեւոյթը, որ բ ո ­

լոր պարագաներուն ալ ուրիշներու Հետ բախտակից ըլլա լու կացութեան մէջ են

անոնք որոնք վերոյիշեալ անձերու օ­

ժանդակութեան կը դիմեն, որովՀետեւ

ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004 ՀԱՍԿ 59

նոյն ցա ւով տառապող շատ մարդ կա­

րելի է գտնել. Սակայն անՀատական

Հանդիպումներէ մեկնած, տագնապ ո ւ ­

նեցող անձեր այնպէս կը կարծեն, թ է ի ­

րենց օժանդակող անձը իր ամբողջ ժա­

մանակը իրենց պէտք է յատկացնէ:

^որՀրդա տուներ Հաւաքական աշ­խատանք ալ կը կատարեն երբեմն,

խ նդրոյ առարկայ անձերուն միջեւ փոր-

ձա ռութեա նց փոխանակումէն մեկնած,

որոշ լուծումներ առաջարկելու միտ ու­

մով: Այսպիսի ծրադիրներ կը յաջողին

մարդաշատ քաղաքներու մէջ, ո ւր նման Հաւաքներու մասնակցողներ իրա րու

անծանօթ անձ եր կ ’ըլլան եւ իր ար ո ւ

տան գաղտնիքները իմանալու պարա­

գային անպատեՀութեանց դ ո ւռ չի բաց- ուիր :

«Ես՚^էն «մենք> եւ «մենք^էն «ես%:

ԱնՀատակեդրոն մասնագիտացեալ

աշխարՀը պատճառ մը չէ եսասիրու­

թեան, որ խորքին մէջ նախընտրելի է ե-

սամոլութենէն, որ կեանքի ամէնէն

վտանգաւոր եւ խորշելի երեւոյթներէն

մէկն է:

ԳՐԻԳՈՐ Ծ. ՎՐԴ. ՁԻՖԹՃԵԱՆ

60 ՀԱՍԿ ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004

ՏՕ Ն Ա Կ Ա Ն

Ս. ԾՆՆԴԵԱՆ ԵՒ ԱՍՏՈՒԱԾԱՅԱՅՏՆՈՒԹԵԱՆ

ՏՕՆՐ ԱՆԹԻԼԻԱՍԻ ՄՒՏ

0րիստոնէական °կեղեցւո յ Հին տ ո­

մարին Համաձայն« 6 Յունուա ր 2004-ին

մեր Տիրոջ եւ Փրկչին Յիսուս 0 ր ի ստոսի Ծննդեան ու Աստուածայայտնութեան

տօնը կատարուեցաւ Հա յց՝ բոլոր Ա ռա ­քելական Մայրենի Եկեղեցիներուն մէջ-:

Անթ ի ի ասի Ս՝ Գրիգոր Լուսաւորիչ 0ա յր Տաճարին մէջ Հայրապետական Ս՝

Պատարագ մատուցեց ո ւ մեր ժողովուր­դի բոլոր զաւակներուն իր պատգամը

փոխանցեց Ն՝Ս՝0՝Տ՝Տ՝ Արա մ Ա՝ կա թ ո­

ղիկոս 0եծի Տանն կիլիկիոյ: Հա յրա պ ե­

տական Ս՝ պատարադին ներկայ գտնը-

ւեցաւ Լիբ անանի Հանրապետութեան

ՆախադաՀ Ն՝Վ՝ Զօր՝ էմի լ ԼաՀուտի ներկայացուցիչ Նախարար Տոքթ՝ Սե­պուՀ Յովնանեան : & որՀրդարանի նա-

խադաՀ Ն՝Վ՝ Նեպին Պըրրին ներկայա- ցուց Երեսփոխան Սերժ ^ ո ւրսա ր-

դիսեան իսկ Վարչապետ Ն՝Վ՝ Ոա ֆ իք Հարիրին ներկա յացուց ճարտ ա րարո-

ւեստի նախարար իլիաս Սքէֆ: Ս՝ Պ ա-

ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004 հ ա ս կ 61

ՅԻՍՈՒՍԻ Մ ԿՐՏՈՒԹ ԵԱ Ն Ա ՐԱ ՐՈՂՈՒԹ ԻՒՆՐ ՄԱՅՐ ՏԱՃԱ ՐԻՆ ՄԷԶ

տարագին ներկայ գտնուեցան նախա­

րա ր եւ երեսփոխաններ՝. 0ա յր Տաճարն

ո ւ շրջափակը լեցնող յոգնա խ ուոն բա զ­

մութեա ն ընդմէջէն ՎեՀափաո Հա յրա ­

պետը Համայն Հայութեան Նոր Տարին ո ւ մանկ ացեալ Փրկչին Ա- Ծնունդը

շնորՀաւորեց« աղօթք բարձրացնելով

ա ո Ա ստ ուա ծ« որ 0րիստ ոսի Ծնունդով

խ ա ղա ղութիւնը սէրն ո ւ Համերաշխու­

թիւնը արմատաւոր ուին Համայն մա րդ­

կութեան Արտերուն մէջ՝. «Աստուած մարդը դարձուցած էր Իրեն գործակից,

սակայն, մարդը աստուածատուր այս ա- ոանձնաշնորհումը փոխանակ Աստուծոյ փաոքին գործածելու, գործածեց իր փաո- քին համար: Իր կեանքը դարձաւ մարդա- կեդրոն ու մարդանպատակ: Հեոու Աս­տուծմէ' մարդու կեանքը չարիքի աղբիւր

է, աննպատակ գոյութիւն: Աստուծոյ Որ­դին մարդեղացաւ Աստուծմէ հեոացած

մարդը մօտեցնելու իր ճշմարիտ աղբիւ-

րին' Աստուծոյ: Ա յս աոաքելութեամբ աշ­խարհ եկած Աստուծոյ մարդեղացեալ Որ­դին միշտ եղաւ ժողովուրդին հետ, աղ- ք ատներուն, զրկեալներուն, հիւանդնե-

րուն, փոքրերուն, դատապարտեալնե­րուն, անխտիր բոլորի՜ն հետ: Ան սէրը

ապրեցաւ' սէր քարոզելէ աոաջ» ըսա ւ Վ ե ­

Հափաո Հայրապետը. Ապա« 0 ր ի ստոսի խորՀրդական մարմնոյն եկեղեցւոյ իս ­

կ ակ ան դիմագիծին ու դերակ ատարու -

թեան անդրադաոնալով ըսա ւ • «Ա՜յս աոաքելութեան լծուած է նաեւ եկեղեցին'

դաոնալ 0րիստոսի խօսքը, ձայնը, ներ­կայութիւնը, քրիստոսով աշխարհին

յայտնուած սիրոյ, արդարութեան, խա­ղաղութեան, խոնարհութեան ու այլ քրիս-

տոսաւանդ արժէքներու տարածիչը» շեշ- տեց ան՝.

Անդրա դա ոնալով ընկերութեան կեանքին մէջ եկեղեցւոյ միջամտողի ու

աոաջնորդողի աոաքելութեան, ՎեՀա-

62 ՀԱՍԿ ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004

փառը կա րեւորութեա մբ ընդգծեց ըսե­

լով, թ է «Եկեղեցին ըսելիք ունի այն բո­լոր հարցերուն, երեւոյթներուն ու կացու—

թիւններուն գծով, որոնք Մարդը կը հե­ռացնեն ԱսաուծՄէ, անարդարութիւն, բռնութիւն սփռելով ու բարոյական ու հո—

գեւոր արժէքներուն նահանջ յառաջացնե­լով: Այ՜ս է ^եթղեհէՄի Մէջ Ասաուծոյ յայանութեան իՄասաը ու նպաաակը: Ծնունդի աօնակաաարութիւնը Մարաա—

հրաւէր Մըն է եկեղեցւոյ' քալել 0րիսաոսի

ճաՄբէն, դառնալ ծառան ժողովուրդին: Հոս կը կայանայ եկեղեցւոյ ոյժը եւ Մեծու­թիւնը» շեշտեց Նորին Սրբութիւնը.

Պատարագէն անմիջապէս ետք պե­

տական ներկայացուցիչները եւ Հաւա­

տացեալները բարձրացան ՎեՀարան,

ուր ԱջաՀամբոյրով շնորՀաւորեցին Վ ե ­

Հափառ Հայրապետը, Հա յ °կեղեցւո յ ու Հա յ կող ովո ւրդ ի Ս՝ Ծննդեան տօնին

առիթով՝.

ՎեՀափառ Հայրապետը անգամ մը

եւս շեշտեց լիբանանաՀայութեան կապ-

ուա ծութիւնը լիբանանեան Հայրենիքին

ո ւ զօրակցութիւնը արաբական արդար

դատին.

0ինչեւ ուշ երեկոյ Պէյրութ ի զանա­զան շրջաններէն Եկեղեցական խ որ­

Հուրդներ, թաղականական կազմեր,

միութենական ներկայացուցիչներ, պե­

տական դիւանագիտական մարմիններ

եւ ազգայիններ 0այրավանք ժամանե­

ցին շնորՀա ւորելու Հա յոց Հայրապետը

Ս՝ Ծննդեան ու Աստ ուածա յա յտ նու­

թեան տօնին ա ռիթով.Տայտնենք որ Ս. Ծննդեան պա­

տարագը, արբանեակային-Հեռատեսիլ-

ներու ճա մբով սփ ռուեցա ւ աշխարՀի

բոլոր ցամաքամասերը.

ՆՈՐ ՏԱՐԻՆ ԱՆԹԻԼԻԱՍԻ

ՄԱՅՐ ՏԱՃԱՐԻՆ ՄԷՋ

Նոր բա ցուող 2004 տարուան ա ռա ­

ջին վայրկեանը աւետեցին Անթիլիասի

մէջ 0ա յր Տաճարին զանգերը, երբ

Ն-Ս-Օ Տ Տ՝ Ա րա մ Ա՝ կաթողիկոս Միա­

բան Հա յրերու թափօրով ուղղուեցաւ Ս՝

եկեղեցի, Հանդիսապետելու Ս՝ պատա­

րա գի արարողութեան.

0ա յր Տաճարի ատեանին մէջ երգը-

ւեցաւ «Փառք ի բարձունսդը, խաղաղու­թ իւն մաղթելու Համար ամբողջ աշխար­

Հին, ո ւ սէր մարդկութեան. Հաւատաց­

եալ ժողովուրդը Պէյրութ ի զանազան

շրջաններէն փութացած էր 0ա յրա -

վանք, ամանորի ընտանեկան խրախ­

ճանքէն ետք Ա ստ ուծոյ մատուցուած

օրՀներգութեամբ դիմա ւորելու նոր

տարին.

Պատարագէն անմիջապէս ետք Վ ե ­

Հարանի ԳաՀլիճին մէջ Դպրեվանքի սա­

ներու գլխ ա ւորութեա մբ ներկայ բա զ­

մութիւնը ցնծութեամբ երգեց «Հայրա—

պեաական Մաղթերգ»ը, «Կիլիկիա»ն, «Տէր կեցո»ն ու կիլիկեան Հայրապետնե-

ր ո ւ ձօնուա ծ Հայրապետական ՕրՀ­

ներգ «Ի վեհ բարձանց»ը. ՎեՀափառ

Հայրապետը շնորՀաւորական խօսքով

բա րեմաղթութիւններ ներկայացուց մեր

ժողովուրդի բոլոր զաւակներուն, բաց-

ուող տարուան Համար երջանիկ ու բա ­

րօր կեանքի աղօթքով. Ապա, միաբան Հայրեր, Դպրեվանքի ուսանողներ եւ

ներկայ բա զմութիւնը ԱջաՀամբոյրով

ստացան ՎեՀափառ Հա յրա պետին ՕրՀ­

նութիւնը, ինչպէս նաեւ Նորին Ս րբո ւ­

թեան կողմէ ստացան յառա^իկայ տար­

ուան Օրացոյցն ու Տուշատետրը.

0եծի Տանն Կիլիկիոյ կա թողիկոսու­թեան մեծ ընտանիքը եւս, կաղանդի իրիկունը ՎեՀափառ Հօր Հովանաւորու-

թեամբ տօնեց 0այրավանքի սեղանա­

տան մէջ, յիշելով բոլոր անոնք որոնք

գործեցին ո ւ անցան եւ անոնք որոնք

Հիւանդանոցներու մէջ կը տառապին

զանազան ցաւերով ո ւ Հիւա նդութիւն-

ներով. Նոր Տարուան ա ռիթով ՎեՀ ա-

փառը իր Հայրական թելա դրութիւննե- րը ուղղեց 0իաբանութեան եւ Դպ րե­

վանքի ուսանողութեան Հա մարատուու­

թեան քաջ գիտակցութեամբ նայելու

ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004 հ ա ս կ 63

անցեալին, «որպէսզի կարենանք քաջա­բար դիմաւորել բացուող ապագան» ըսաւ

Նորին Արբութիւնը.

վ ե հ ա փ ա ռ հա յրապ ետը պ ետութ եան

երե0 ղ ե կ ա վ ա ր ն ե ր ո ւն շ ն ո ր հ ա ւո ր ո ւ ֊

թ ի ւն ն ե ր ը ըն դ ո ւն ե ց

Չորեքշա բթի 7 Յունուա ր 2004-ին, Հա յ Աոաքելական Եկեղեցւոյ Ա-

Ծննդեան ու Աստուածայայտնութեան

տօնին աոիթով, Լիբանանի պետութեան

երեք ղեկավարները Հանրապետու­

թեան ՆախագաՀ Ն-Վ- Զօր- էմի լ Լ ա-

Հուտ, ԽորՀրդարանի ՆախագաՀ Ն-Վ-

ները իրենց անձնական ներկայացու ցիչ-

ները ղրկած էին Անթիլիասի Մայր ա- վանքը, մասնակից դա ոնա լու Հա յրա ­

պետական Ա- Պատարագին եւ բաժնելու

Հայկական Ա- Ծնունդի տօնին քրիստ ո­

նէական ուրախութիւնը.

Յայտնենք, որ ՎեՀափաո Հա յրա ­

պետը նաեւ շնորՀաւորութիւններ ըն­դունեց, անձամբ թ է Հեոաձայնային Հա-

ղորդակցութեամբ Հոգեւոր պետերէ ու

աոաջնորդներէ, պետական ու դիւա - նագիտական անձնաւորութիւններէ,

որոնք իրենց բարեմաղթութիւնները

ներկայացուցին Վեփափաոին անձին

ընդմէջէն Հայ ժողովուրդի բոլոր զա-

ՆեպիՀ Պըրրի եւ Վարչապետ Ն-Վ- Ոա-

ֆիք Հարիրի, Հեոաձայնային Հաղոր- դակցութեամբ շնորՀաւորեցին 0եծի

Տանն կիլիկիոյ ՎեՀափաո Հայրապետ

Ն-Ա-Օ-Տ-Տ- Ա րա մ Ա- կաթողիկոսը. Նշենք, որ պետութեան երեք ղեկավար-

ւակներուն. (Ներկայ թիւին մէջ «Պաշտօ- նականք» գլխակարգումին տակ կու տանք

ցանկը Վեհափաո Հայրապետին եւ հո­գեւոր ու քաղաքական պետերու միջեւ

փոխանակուած շնորհաւորականներուն:

ԽՄԲ-}:

64 ՀԱՍԿ ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004

Գ Ր Ա Խ Օ Ս Ա Կ Ա Ն

«ՄԱՏԵՆԱԳԻՐՔ ՀԱՅՈՑ»Ի ԿՈԹՈՂԱՅԻՆ ՀՐԱՏԱՐԱԿՈՒԹԵԱՆ

ՄԱՍԻՆ ՎԿԱՅՈՒԹԻՒՆՆԵՐ

ն .ս .օ .տ .տ .ԱրաՄ Ա. Կաթողիկոս

Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Վեհափառ ՏէրԱնտարակոյս է, որ Հայ ժողովուր­

դը դարերի իր պատմութիւնը կերտել է զօրավիդ լինելով իր մտաւոր ոյժին ու Հոգեւոր անսասան արժէքներին, եւ պատմական այդ ամբողջ գանձարանը ժամանակակիցների իմաստաւորուաե սեփականութիւնը դարձնելը, դրանցով զօրացաե ապրելը մեր շարունակակա- նութեան երաշխաւորման Հիմնական գրաւականն է. Ա յս ա ռումով ցանկացայ ի մ Հիացմունքի խօսքը յղել Ջեզ «0ա - տենադիրք ՀայոցԴ խ որագրով մատենա­

շարի ստեղեմանը բերաե Ջեր օրՀնու­թեան, Ջեր նախանձախնդրութեան եւ քաջալերանքի Համար.

ՎեՀափառ Տէր, Ջեր այս նախաձեռ- նութեամբ Դ ուք շա րունա կում էք մեր Հոգեւոր այրերի սուրբ գորեը Հայոց գրով, մշա կոյթով ու գիտութեամբ կրթելով Հա յ սերունդներին, նրանց ա­մուր կապելով իրենց խորագնաց ա ր­մատներին, նրանց մէջ սերմանելով Հպարտութեան զգա ցում եւ արարման ձգտ ում . Երիցս ճշմարիտ էր մեե 0ե ր - թողաՀայրը «— թէպ էտ մենք փոքր ա- եու ենք եւ շատ սաՀմանափակ թ ո ւո վ ,— բա յց եւ այնպէս մեր աշխարՀում էլ քաջութեան շատ գորեեր կան գոր- եուա ե— Դ.

Ջեր ձեռնա րկումը, ՎեՀափառ Տէր, փ որձո ւմ եմ զուգա Հեռել մի փառայեղ

եւ աստուաեաՀաճոյ իրողութեան, երբ ինձ պատկերանում են Հա յոց մի նորա­շէն տան մէջ Հաւաքուած մեր անցեալի մեեամեե՜ները, որոնք սերունդներին պա տ մում են Հայոց անանց արժէքների Հրաշք Հեքիաթը մեր ակունքների ան­խառն ջրով յագեցնելով նրանց Հոգե- մտաւոր եարաւը. Ջեր օրՀնութեամբ իրականացուած անչափ այժմէական այս ձեռնա րկումը մի գեղեցիկ միջոց է Հա յ մա րդու մտ քում ո ւ սրտ ում ար­թ ուն պաՀելու մեր Ոսկեդարի լոյսի ճա ­ռա գումն ու մեր գոյի պաՀպանութեան անմարելի բանաձեւումները.

Ես կիսում եմ Ջեր մտ ա Հոգութիւ- նը, թ է «Դժբախտաբար, Հայ իրակա- նութենէն ներս Հա յագիտութիւնը սկսաե է զգալի նաՀանջ արձանագրելէ, եւ խ որՀում եմ, որ Հա յրենիքում էլ մենք շատ անելիքներ ունենք անկա­խութեան ձեռքբերումից ի վեր ինչ որ չափով նկատուող բացթողումները շտկելու Համար.

Այս նամակը Ջեզ յղ ո ւմ եմ ո չ ա յն­քան որպէս պետական պաշտօնեայ, այլ որպէս Հա յ մարդ ու քաղաքացի, որը ցանկացաւ իր Հիացմունքն ո ւ քաջալե­րանքն արտայայտել Ջեր այս ձեռնա ր­կումի Համար.

Ընդ ունէք, ՎեՀափառ Տէր, իմ խ ո­նարՀումն ո ւ յարգանքներիս Հաւաստի­

քը՝.

ԳԱԳԻԿ ՅԱՐՈՒԹԻՒՆԵԱՆՆախագահ ՀՀ ՍահՄանադրական

Դաաարանի

ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004 ՀԱՍԿ 65

փ փ փ

Անտարակոյս, «0ատենագիրք Հ ա ­

յոցի (Ա՝ եւ Բ ՝ Հատորներ՛) Հրատարա- կութեա մբ, Հա յագիտութիւնը ընդՀան- րապէս ո ւ Հայ մատենագրութեան

պատմութիւնը մասնաւորաբար, նոր նուա ճում մը արձանագրած կ ըլլան:

կոթողական Հրատարակութիւն մը

արդարեւ, որ մէկ կողմէն ցոյց կուտ ա յ

Հայ պատմագրական միտքի անկորնչելի

արժէքը, իսկ միւս կողմէն ամբողջա­

կան մատենաշար մը ըլլա լու գնաՀատե­

լի իրա գործումը:

Այսօր, երբ Հայ իրականութենէն ներս, «ոգիի սովի ուրուական մը> կը

դեգերի մեր շուրջ, այս տարողութեամբ

ո ւ մակարդակի Հրատարակութիւններ

կուգա ն վերաՀաստատելու Հա յ մատե­

նագրութեան Հարուստ եւ անկրկնելի

բովանդակութիւնը:

Այս շնորՀաշատ աշխատանքին իրա ­

կանացումը կը պարտինք Ն՝Ս՝0՝Տ՝Տ՝ Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Ա րա մ Ա՝ կա թողի­

կոսի յո յժ օրինակելի մտայղացումին,

իսկ գործնական դրսեւորումը Գ ա ­

լուստ կիւլպէնկեան Հաստատութեան

Հայկական բաժնի Հարիչ տնօրէն Գոկտ ՝ Զաւէն °կաւեանի պատրաստա­

կամութեան, որոնց Հա մագործա կցու­

թեան որպէս արդիւնք այս ստուար երկ­Հատորը լոյսին եկաւ:

Հրատ արա կութիւնը կ արժեւորուի

նաեւ անով, որ իր պատմագրական ու պատմամշակութաշէն բարեմասնու-

թիւններուն զուգա Հեռ, օժտուած է գի ­

տական եւ առարկայական տուեալնե­

րով, ինչ որ, անգամ մը եւս, կ ապացու­

ցանէ անոր լիարժէք տեղն ո ւ դերը Հայ

մատենագրութեան պատմութեան մէջ:

ՎստաՀ ենք որ Հա մագործա կցու­

թեան ծիրէն ներս տարուող այս վարա­կիչ աշխատանքը կը Հասնի իր բարի

լրումին, ի սպաս Հայագիտութեան

Հարստացման ո ւ Հայ անցեալի Հոգե-

մտաւոր ժառանգութեան անսասանու-

թեան:

ՊԱՐՈՅՐ ԱՂՊԱՇԵԱՆ

փ փ փ

Անսպասելին: Գժուա ր էր մտածել

թ է ճիշդ այս օրերուն, երբ ազգային մշա կոյթը արուեստական շնչա ռու-

թեամբ կ ապրի, երբ Հայրենիքի մէջ Հայ

• իրքը իր փառքի պատուանդանէն իջած է ողորմածութեան սեմերուն, եւ

Սփ իւռքի մէջ Հազիւ ծանօթ այցելու է

տուներուն, «0ատենագիրք Հայոցի մա ­

տենաշարը աՀագնագոչ Հրա ւէր է զգաս­

տութեան, վերադառնալու Հինգերորդ դա րու Հողով, ջուրով, Հուրով ո ւ Հո ­

գիով ջրդեղուած արմատներուն, ոչ

միայն սնանելու ոսկեղնիկով, բա յց եւ

վերապրելու Հպարտութիւնը Հա յ Հան­

ճարին եւ Հա յ քրիստոնեայ մարդ ըլլա-

լուն:

Որքան մեծ ըլլա յ «0ատենագիրք

Հայոցֆի գիտական շրջառնութեան մէջ մտնելու անՀրաժեշտութիւնը եւ Հոն բ ե ­րելիք նպաստը, նախ մատենաշարի ոգին

է որ կը խօսի, կը սորվեցնէ առանց իսկ

զայն կարդալու, ո ւ կը Հրաւիրէ ազգա­

յին ինքնագիտակցութեան, որուն Հա­

մար երկնուած են անոր կողքերուն տակ

ամփոփուած բոլոր երկերը:

Միայն շնորՀակալ պիտի ըլլալ

Ն՝Ս՝0՝Տ՝Տ՝ Ա րա մ Ա ՝ ՎեՀափառին եւԳա լուստ կի ւլպէնկեան Հիմնարկի Հա յ­

կական Բաժանմունքի Հարիչ Գոկտ ՝

Զա ւէն °կաւեանին, որոնք «Հոգու սովֆ

սպառնացող այս օրերուն, ծ լա րձա կու­

մի եւ վերընձիւղումի յոյսը կը ներշնչեն:

ԵՐՈՒԱՆԴ Հ. 0ԱՍՈՒՆԻ

66 հ ա ս կ ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004

փ փ փ

Եզակի եւ կոթողային աշխատանքի

մը սեմին կը գտնուինք՝.

Հա յ գիրերու ստեղծումին 1600ամ-

եակը դիմաւորելու կոչուած այս աննա- խադէպ նախաձեոնութիւնը, իբրեւ

յղացք եւ իրա գործում արգասիքն է Մ ե­

ծի Տանն կիլիկիոյ ՎեՀափաո Հա յրա պ ե­

տին եւ Գա լուստ կի ւլպէնկեան Հիմնա ր-

կութեան Հայկական Բաժնի տնօրէն

Գոկտ- Զաւէն Եկաւեանի ամբող^ա- նուէր գործակցութեան.

ԲազմաՀատոր այս մատենաշարին

աոաջին երկու Հատորներուն ի լոյս ըն­

ծա յումը ,— որ իր մէջ կը խտացնէ միաս­

նութիւնը գիտական մակարդակի (ծա­

նօթա գրութիւն , ցուցա կագրութիւն, Ա- Գրային, տեղանուններու, ցեղանուննե-

րու, անձնանուններու եւ տոՀմանուն-

ներու) եւ գեղարուեստական Հրատա­

րա կութեա ն վայել ճաշակի,— կու տայ

ապացոյցը Աոյն Հրատարակութեան

զոյգ ճարտարապետներուն մտաւորա- կան նախանձախնդրութեան եւ անոնց

բաղձանքին ձեւ ո ւ մարմին տուող Հա յ­րենի գիտաշխատողներու բծախնդիր

վերաբերումին գլխ ա ւորութեա մբ 0 ե -

րուժա ն կարապետեանի.

Զ ո յգ Հատորները, 2600 երկսիւնակ մեծադիր էջերու մէջ մեզի կը վերամա-

տուցանեն ° - դա րու իսկապէս ոսկե-

դարեան շրջանի Հա յ Ատեղծագործ

Միտքին բեղուն արգասիքը. 0րիստ ո-

նէաշունչ եւ վարդապետական ճա ոերէն

եւ խոՀերէն մինչեւ սկզբնաղբիւր նկա- տուող պա տմագրութիւն եւ իմաստասի­

րական Հայեացք դուրս կուգան մատե­

նադարաններէն եւ գրապաՀեստանոց- ներէն եւ 21րդ դա րու Հայ ընթերցողին

աոջեւ կը բանան իմացական լոյսի բա ­րիքները.. Այսինքն ° - դա րու գրաբար

մատեանները մուտ ք կը գործեն մեր սե­

փական կեանքէն ներս, ու կը վերած-

ուին կենսագործուող աոաքելութեան.

Ա յ ս մտածումները կը Համակեն մեզ

իբրեւ աոաջին տ պա ւորութիւն, որ կը յամենայ ո ւ կը մնայ մեզի Հետ. Երախ-

տաշատ աշխատանք մը որ կը պար-

տադրէ յարգանք իր ընթերցողին, ար­ժանին մատուցուած արժանաւոր մեր

մատեաններուն, որպէսզի նորաՀաս սե­

րունդներ վայելեն բարիքը գեղեցիկին

ու վսեմին ո ւ յիշեն երբեմն «այն Հոգի­

ները^, որոնց տեսիլքին ու բաղձանքին իրականացումն է այս նորասկիզր 0ա -

տենաշարը.

ԱՐԱՄ ՍԵՓԵԹՃԵԱՆ

փ փ փ

Հակաոակ Հայագիտութեան նա­Հանջը նշող տժգոյն օրերու իրականու- թեան, անոր դիմագիծը պայծաոացնող

պատուբեր ձեոնարկ մըն է «0ատենա-

գիրք ՀայոցԴի Հրատարակութիւնը կի - լիկիոյ Հա յոց կա թողիկոսութեան տպա­

րանէն Գա լուստ կի լպէնկեան Հիմ- նարկութեան Հայկական Բաժինի նիւ­թական շօշափելի օժանդակութեամբ.

Հայ մատենագիրներու աոանձին

Հրատարակութիւններ,- գրաբար բնագ-

րով կա մ աշխարՀաբար թարգմանու- թեամբ,- ունեցած ենք, բա յց աոաջին

անգամ ըլլա լով մեր ամբողջ մատենագ­

րութ իւնը ընդգրկող Հանրագիտարանա- յին ծաւալով Հրատարակութեան մը

մտայղացումը իրապէս նոր է եւ մեծա­

պէս շաՀեկան ներկայ եւ գալիք օրերու

Համար, յօգուտ մեր մշակութային ժա-

ոանգութեան պաՀպանման եւ տարած­

ման.

Ե թ է անոր մտայղացումը,- Հա յագի­

ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004 ՀԱՍԿ 67

տութեան արժեւորման տեսանկիւնով,-

Ն -Ս -Օ -ՏՏ - Ա րա մ Ա • կաթողիկոսինն է, Հրատարակչական իրա գործումն ալ

կի ւլպէնկեան Հիմնա րկութեան Հա յկա ­

կան Բաժանմունքի տնօրէն Զա ւէն

°կաւեա նին,- Հայագիտական ձեռնա րկ­

ներ քաջալերողի Հա կումով,- գործա կ­ցութիւնն է իր բարենպաստ տնօրինու­

մով.

Հրատարակութեան դիտականու­

թ իւնը գովելի նախանձախնդրութեամբ

վստաՀուած է Հայրենի Հայագէտներէ

կ ազմուած խ որՀուրդի մը. Ա ■ եւ Բ - Հա­տորներու լոյս ընծա յումը արդարացու­

ցած է այդ վստաՀութիւնը ըլլա լով միա­

ժամանակ Հա յրենիք-Ափիւռք մշա կու­

թային գործակցութեան ամէնէն գ ո րծ ­

նական արդիւնքը, վեր ամէն կարգի

պարագայական քարոզչականութենէ — .

0եր մատենագիրները Հա յ մշա կոյ­

թ ի ոգեղէն Հացի նշխարներն են, որոնց

Հետ Հոգե-իմացական շփ ումը մեզ կը զի­

նէ Հաւատքով, տեսիլքով եւ մեր մշա ­

կութա յին ժառանգութեան Հանդէպ

ինքնաճանաչ Հպարութեամբ.

«0ատենագիրք ՀայոցԴի Ա • եւ Բ •

Հատորները եւ անոնց յաջորդելիքները արժէքային իմաստով կը մնան վստաՀե­

լի աղբիւրներ, գիտական աշխարՀին Հա­

մար.

ՊԷՊՕ ՍՒՄՈՆԵԱՆ

փ փ փ

Ազգային մշա կոյթը կ ենթադրէ ազ­

գային մտքի անընդՀատ, յարաճուն

զարգացում, որ անցեալի Հոգեմտաւոր ժա ռա նգութիւնը վերարժեւորելով ու

վերաիմաստաւորելով կը շաղկապէ ներ­

կա յ իրականութեան.

Հա յ մտքի շարունակականութեան

բացառիկ օրինակ կարելի է Համարել

«0ատենագիրք ՀայոցԴ խորագիրը կրող

ներկայ մատենաշարը, որ իր մէջ պիտի

ամփոփէ Հա յ միջնադարեան գրա կա նու­թ իւնը 5-րդ դարէն մինչեւ 18-րդ դար.

Հանրագիտարանային տարողութիւն

ունեցող սոյն մատենաշարը իրաւամբ

կրնայ դա սուիլ Հայագիտութեան նուա ­

ճումներու շարքին.

ԱՀաւասիկ լոյսին եկած Ա© եւ Բ~

Հատորները, որոնց ընդմէջէն Հինգե­

րորդ դա րու մեր մատենագիրներու ոսկեայ փաղանգը կը ներկայանայ թ ա ր­

մացած ու յուսա դրող տրամադրու-

թեամբ.

0ատենաշարին իւրաքանչիւր Հա­

տորը ինքնին շքեղ գանձարան մըն է

այսօրուան պաՀանջներուն Համապա­

տասխան գիտական մշակման ենթար­

կուա ծ բնագրերու, մատենագիտական,

աղբիւրագիտական Հարուստ ցանկերու,

թ ի ւ ո ւ Համար չունեցող ծանօթագրու- թիւններու իր պարունակով.

ժամանակակից Հասկացողու-

թեամբ նորի ո ւ նորագոյնի կրողն է

սոյն մատենաշարը լայն ու տ արողու­

նակ, սակայն խիտ ու ակադեմական.

0ա տ ուցուա ծ նորագոյն ուսումնա սի-

րութիւնները նոր շունչ կը Հաղորդեն

մեր Հոգեւոր ժառանգութեան անցեալի արժէքները ներկայացնելով ժամանակի

ոգիին ներդաշնակ եւ գեղագիտական

բա րձր ճաշակով.

Ո վ է գլխաւոր ճարտարապետը, ո- ր ո 3ւն կը պատկանի Հանճարեղ մտայղա-

ցումը, ովք եր են ստեղծողները. Այս

գործը կրնայ միա ձոյլ ոգիի եւ մտքի

վկա յութիւն Համարուելու առանձնա­շնորՀն ունենալ, որուն փառքն ու պա­

տիւը ամէնէն առաջ կ երթա յ մեր խոշո-

րա գոյն մտածողներուն 0• 0աշտոցէն,

0ովսէս Խորենացիէն, Եղիշէէն, Դա ւիթ

Անյաղթէն, Գրիգոր Նարեկացիէն, Նա­

Հապետ 0ուչա կէն մինչեւ Աայաթ *Նովա,

եւ ապա այդ պատիւը կ երթա յ Հա յ մշա ­

68 ՀԱՍԿ ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004

կոյթի այսօրուան ռաՀվիրաներուն Մ ե­

ծի Տանն Կիլիկիոյ կաթողիկոսութեան, Գ ՝ կի ւլպէնկեան Հիմնարկութեան, եւ ի

վերջոյ Հայրենի գիտնականներու ճա ­

ռագայթող մտքին իբրեւ ճարտարա­

պետ եւ կա ռուցող Հոյաշէն այս կերտը-

ւածքին՝ այս եռեակ Հա մագործա կցու­

թեան շնորՀիւ դարերուն ընդմէջէն քա ­

ղաքակրթութեան Հետ ձայնակցող մեր

բազմադարեան մշակոյթը մեզի կը վե-

րա դա ռնա յ վերանորոգ շքեղութեամբ

ու վայելուչ փա ռքով:

ՎԱՐԴԻ 0ԷՇԻՇԵԱՆ

փ փ փ

Հայկական Հրատարակչական մա ր­

զը Հայաստանի եւ ԱրտաՀայաստանի

մէջ կը Հարստանայ իւրա յատ ուկ եւ ինք- նուրոյն գործով մը, որ ո ւ նի «Մատեն ա-

գիրք Հա յ ոց')> խոր ագիրը :Ա յ ̂ աշխատանքը լոյս տեսած է Մ ե­

ծի Տանն Կիլիկիոյ կաթողիկոսութեան տպարանէն իբրեւ «Հայկական Մատե­

նաշար Գա լուստ կի ւլպէնկեան Հիմնա ր­

կ ութեանֆ:

«Մատենագիրք Հայոցֆը կ ընդգրկէ

Հրատարակութիւնը մեր դասական ա մ­

բողջ մատենագրութեան, երրորդ դա ­

րէն մինչեւ տասնըութերորդ դար, 13

Հատորներու մէջ, որոնց երկուքը լոյս

տեսան արդէն 2003-ի վերջին ամիսնե-

րուն:

կոթողական գործ մը, արդարեւ,

թ է որակով եէ թ է ծաւալով, որ ցարդ կը

Հանդիսանայ ամէնէն Հեղինակաւոր եւ ամէնէն ամբողջական Հրատարակու­

թ իւնը այս մարզին մէջ անցեալին Հրա­

տարակուած բոլոր Հատորներուն դի-

մաց:

^արքը, որ գիտական-քննական ի ­

մաստով պատրաստուած ու խ մբա գ­

րուա ծ է Հայրենի գիտաշխատող Մ երու-

ժան կարապետեանին եւ իր գլխաւորած գիտական խ որՀուրդին կողմէ, գոՀա ­

ցո ւմ կու տայ Հայ մատենագրութիւնը

ուսումնա սիրել ուզող բոլոր մտաւորա-

կաններուն եւ Համալսարանականնե-

րուն:

Ւրողութ իւնը այն է, որ գիտական- առարկայական մօտեցումը, իւրաքան­

չիւր Հեղինակի գործէ առաջ խ մբա գրա­

կան նօթերը, ամէն սիւնակի տողատակի ծանօթագրութիւնները, տպագրական

արդիական արՀեստագիտութեան կա-

տարելագո յն օգտագործումը, ընտիր

թուղթ ը, ընդՀանուր կազմը գործին կու

տան անօրինակ արժէք:

Գիրերու նման մեծ եւ աննախըն­

թա ց երեւոյթի մը տասնըվեցերորդ դա ­

րա դա րձը աւելի շքեղ եւ աւելի ա մբող­

ջական չէր կրնար ըլլալ:

Այս օրերուն,

Երբ առօրեա յ մտաՀոգութիւնները, միջազգային տնտեսական տագնապը,

ՀամաշխարՀայնացումը, ազգերու յա ր-

ձակողական քաղաքականութիւնը տաք կրակի վրա յ կը գտնուին:

Երբ զգալի ա նկում կա յ ազգային- մշակութային արժէքներու նկատմամբ՝

վաւերական արժէք կը ստանան միջակ­

ները, միջակէն վար եղողները՝ խախ­

տած են արժեչափերը եւ Հրապարակի

վրայ կը գտնուին անմակարդակ թեր­թեր եւ Հրատարակութիւններ:

Ւրա պ էս Հերոսական արարք է «Մա­

տենագիրք Հայոցֆին աշխատանքի ձ ե ռ ­

նարկելը:

° ւ պատմութիւնը ինքզինք կը կըրկ -

նէ: Մովսէս & որենացին պիտի չկրնար

գրել եւ ի լոյս ընծայել իր պ ա տ մութիւ­

նը եթէ չըլլար ՍաՀակ Բագրատունին, որ քաջալերեց & որենացին եւ ստանձնեց մեկենասութիւնը Հրատարակելու գ ո ր ­

ծերը մատենագիրի մը, որ մեր քերթ ո­

ղաՀայրը պիտի ըլլար:

ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004 հ ա ս կ 69

Արամ ՎեՀափաոի նախաձեռնու­

թեան ամուր տեսլականը, Գալուստ

կի ւլպէնկեան Հիմնարկութեան Հա յ­

կական Բաժնի Տնօրէն Դոկտ- Զաւէն Ե- կաւեանի մտաւորական խաոնուաեքը

եւ Հայագիտական նիւթերու նկատմամբ

իր ունեցաե նախանձախնդրութիւնը, ինչպէս նաեւ կիւլպէնկեան Հիմնա րկու­

թեան կեդրոնական Վարչութեան ան­

դա մ Տոքթ- 0 այքըլ Եսայեանի խանդա-

վա ոութիւնը հ՜նունդ կու տան աՀա գոր-

եի մը, որ վստաՀաբար աոանձնայա-

տուկ տեղ մը պիտի ունենայ մեր Հրա­տարակչական պատմութեան մէջ.

Ա յս սքանչելի գորեակցութեան Հե­

տեւանք է «0ատենագիրք ՀայոցԴը.

Ա յս վիթխարի՛, իրա պ էս վիթխարի Հրատարակութիւնը, որ բա րձր կը պաՀէ

անկասկաե ազգային արժանապատ-ւութիւնը, որուն կարիքը ունինք այսօր

անվերապաՀօրէն բոլոր մակարդակնե­

ր ո ւ վրայ, Հայաստանի եւ ԱրտաՀայաս-

տանի մէջ.

Որ 'Բա րձր պատուանդանի վրայ կը

պաՀէ Հայ ոգիի դրօշը՝.

Ա յս էր նաեւ 0եսրոպ 0ա շտոցի ազ­գային քաղաքականութեան նպատակը.

0ա շտ ոց կը Հաւատար, որ իր ինք­

նուրույնութիւնը կորսնցնող կա մ կոր-

սընցնելու սպաոնալիքին տակ գտնուող

ժողովուրդ մը իր գոյատեւման Համար

բացի զէնքի պայքարէն կարիքը ունի կերտելու ազգային դիմա գիեով մշա ­

կոյթ . Ը ստ 0աշտոցի, մշա կոյթ մը կրնայ մադտունակ, Հարուստ եւ ազգա­

յին ը լլալ, եթէ իր մէջ Համախմբէ այն

բոլոր դրական երեւոյթները, որ ստեղ-

եուա ե են այլ ժողովուրդներու կողմէ.

Հա յ ժողովուրդը, 0ա շտոցի Համա­

ձայն, պէտք է որ իր նպատակներու ի - րագորեման Համար եւ իր իսկ ձեւերով

իւրացնէ այլ ժողովուրդներուն ունեցա-

ձը աոանց տարուելու որեւէ Հոսանքէ.

Այս քաղաքականութեան շնորՀիւ էր, որ Հա յ մշակոյթը ձեոք բերա ւ ամուր դի-

մադրականութեան- Հետագային, Հայ

մշա կոյթը ստրուկ չդա րձա ւ այլ մշա ­

կոյթներու. Ա ւելին- 0ա շտոցը եղաւ այն ոաՀվիրաներէն մէկը, որ Հա յ ժողովուր­

դը մղեց մտանելու. Ա յդպ էս է, որ ան

կ աոաջադրէր արտայայտութեան այն­

պիսի ձե ւ մը ստեղեել, որ խօսէր Հայ

մա րդու սիրտին.

«0ատենագիրք ՀայոցԴի Հրատարա­

կութիւնը վերյա ոնումն է 0եսրոպ 0ա շ-

տոցի քաղաքականութեան տասնըվեց դար ետք. Ե ւ միայն այս մշակութային

քաղաքականութիւնն է, որ կրնայ պա­

Հել մեր ազգային ինքնուրոյնութիւնը. ԱՀա՛ թ է ինչու «0ատենագիրք ՀայոցԴի

13 Հատորներու Հրատարակութիւնը

միայն բաւարար պիտի ըլլար Հաւանա- բար արժեւորելու Հա յ Գիրերու գիւտին

1600-ամեակը.Ոգեղինացած գեղեցկութիւն մըն է

այս Հրատարակութիւնը, որուն ի տես

կ ո ւո ի Հա յ մարդուն սիրտը, եւ էովին

կ՚ուրախանայ անոր Հոգեւոր սնունդին

ա ոթա ե Հաճոյքէն.

Ատեղեագորե աշխատանք մը, որ

ունի , պետական Հրատարակութեան մը

բա րձր մակարդակ նուաճաե ըլլալու

արժէք.

կ ա ր օ յ ո վ հ ա ն ն է ս ե ա ն

փ փ փ

2003 թուականի Աեպտեմբերին Ա ն­

թիլիասի 0այրավանքի տպարանէն լոյս

ընծայուեցան «0ատենագիրք ՀայոցԴ իր

տեսակին մէջ բացաոիկ ու կոթողական

Հրատարակութեան աոաջին երկու Հա­

տորները.

Արդա րեւ եզակի իրա դա րձութիւն

մըն է սոյն Հրատարակութիւնը, տակա­

70 ՀԱՍԿ ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004

ւին տժդունիլ սկսող սփիւռքաՀա յ գրա ­

կանութեան մէջ եւ այս ՀամաՀայկա­

կան չափանիշով. Լոյսի զօրաւոր ճա ­

ճանչ մըն է խափանելու տակաւ ա ռ տա-

կա ւ կուտ ա կուող գորշ ամպերը. Հա յա ­

գիտութեան նոր մղում տուող զօրաւոր

աւիշ մըն է, որպէսզի ան դա ռնա յ կեն­

սունակ գիտ ութիւն.

Հա յ դիրերու գիւտին ՜1600-ամեակին

ա ռթ իւ մեծագոյն յարգանքն է որ կը

մատուցուի 0եսրոպ 0աշտոցին, իր ժա­

մանակաշրջանի Հայ մատենագիրներու

գրութիւններուն նուիրուա ծ այս երկու Հատորներու Հրատարակութեամբ, ո ­

րոնց ժամանակի ընթացքին պիտի միա­

նան այլ Հատորներ, այսպիսով ° -Ժ Ը դա րերու Հա յ մատենագիրներու ստեղ­

ծագործական միտքը ամբողջական Հա­

ւաքածոյի մը մէջ տ րուած պիտի ըլլայ

գիտա-Համեմատական եւ քննական ձե-

ւով գիտական յատուկ ոճով գրուա ծ յա ­

ռաջաբանով, մատենագիտական Համա­ռօտ ցանկով եւ բաղդատուած ձեռա -

գիրներու Համարներով.

Այս երախտաշատ գործը կը պար­

տինք Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Ն-Ս-Օ Տ Տ-Ա րա մ Ա© կաթողիկոսին եւ Գա լուստ

կի ւլպէնկեան Հիմնա րկութեան Հայ­

կական բա ժնի Տնօրէն Դոկտ© Ջա ւէն

°կաւեանին սերտ գործակցութեան, իսկ գիտութեան աշխատանքը Երեւանի

ժամանակակից Հա յագիտութեան Հե -

տազօտական կեդրոնի Տնօրէն 0ե րո ւ-

ժան կարապետեանին եւ իր Հետ գ ո ր ­

ծակցող շուրջ քսան Հայ գիտնականնե-

րու.

դ ո կ տ . զ ա ւ է ն մ ս ը ր լ ե ա ն

ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004 ՀԱՍԿ 71

ՆՈՐ Հ Ր Ա Տ Ա Ր Ա Կ Ո Ւ Թ Ի Ւ Ն Ե Ր

Ն .Ս .Օ .Տ .Տ . Արամ Ա . Կաթողիկոսի նորագոյն հրատարակու­

թիւնն է այս, «Հաւատքի առաքելութիւն» րնդհանուր խորագրին

տակ: Վեհափաո Հայրապետին կողմէ գրուած յաոաջաբանր կր

հրատարակենք այստեղ, մեր րնթերցողներուն ներկայացնելու հա­

մար ներկայ հատորին ամբողջական պատկերր:

«•ՀԱՒԱՏՔԻ Ա Ռ Ա Ք Ե ԼՈ ՒԹ Ի ՒՆ » (448 էջ)

Վեհափառ Հայրապետին Յառաջաբանը

Զանազան առիթներով Մեր արտասանած խօսքերուն, տուած պատգամներուն, ստորագրած գրութիւններուն եւ ու­նեցած հարցազրոյցներուն մէկ փոքր մասը միայն կը ներկա­յացնէ ներկայ հատորը: Անոր տուինք Հաւատքի Առաքելու­թիւն. խորագիրը, որովհետեւ, ինչպէս ընթերցողը պիտի նշմա­րէ, գրքին իւրաքանչիւր էջը եւ նոյնիսկ իւրաքանչիւր բառը իր ներշնչումն ու մղումը ստացած է քրիստոնէական հաւատքէն, եւ ուղղուած այդ հաւատքին առաւե՜՛լ կենսագործման ու խո­րացման մեր ժողովուրդի կեանքէն ներս:

Հաւատքի առաքելութիւն...:

Յիսուս Քրիստոս իր հաւատքի առաքելութիւնը երբեք չըմբռնեց ու չիրագոր­ծեց, որպէս ընկերութեան կեանքի սոսկ հոգեւոր բնագաւառին առնչուած երեւոյթ: Ան մարդկային կեանքը դիտեց որպէս համայնական մէկ ամբողջութիւն եւ իր առաքելութիւնը ուղղեց դէպի հոն' համապարփակ ու ամբողջատեսիլ մօտեցումով: Այսպէս եղաւ նաեւ քրիստոնէական եկեղեցւոյ առաքելութիւնը' առաքելական շրջանէն սկսեալ: Եկեղեցին ներկայութիւն դարձաւ ընկերութեան կեանքի բոլո՜՛ր մարզերէն ներս. եւ իր հաւատքի առաքելութեամբ փորձեց յեղաշրջել ու պայծառա­կերպել ընկերութեան կեանքը Աստուծոյ Թագաւորութեան սկզբունքներով ու ար­ժէքներով:

Հաւատքի առաքելութիւն... :

Այսպէս ըմբռնեց նաեւ հայ եկեղեցին իր կեանքն ու ծառայութիւնը մեր ժողո­վուրդի հաւաքական կեանքէն ներս: Մեր եկեղեցին չգործեց որպէս լոկ կրօնական կառոյց' մեր ժողովուրդի հոգեւոր կարիքները միայն գոհացնելու ձգտող: Ան տիրական ներկայութիւն դարձաւ մեր ժողովուրդի կեանքի բոլո՜՛ր կալուածներէն ներս, հոգեւոր թէ ընկերային, մշակութային թէ կրթական, եւ ի պահանջել հարկին նաե՜՛ւ ազգային-քաղաքական: Հայ եկեղեցին միշտ գործեց ու ծառայեց Քրիստո-

72 ՀԱՍԿ ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004

սով աշխարհին յայտնուած արժէքներով ու ճշմարտութիւններով մեր կեանքր թրծելու ու յաւերժացնելու յանձնառութեամբ:

Առաւել քան երբեք այսօր մեր եկեղեցին այս մօտեցումով ու տեսիլքով կոչ­ուած է վերակենսաւորելու ու վերարժեւորելու իր հաւատքի առաքելութիւնր: Մեր եկեղեցւոյ առաքելութեան մաս պէտք է կազմէ հայ մարդու հոզե-բարոյական կազ- մաւորումր, հայ րնտանիքին վերականզնումր, ազզաշինութիւնր, հայրենաշինու- թիւնր, հայ դպրոցր, հայ մշակոյթր, ազգային պահանջատիրութիւնր. եւ այս բոլո- րէն առաջ եւ այս բոլորր արժեւորող կրօնական դաստիարակութիւնր, ներքին աւետարանչութիւնր եւ բարոյական ու հոգեւոր արժէքներու տարածումր: Յաճախ շեշտած ենք թէ եկեղեցին հաստատութիւն չէ, այլ առաքելութիւն իր էութեամբ ու կոչումով: Հետեւաբար, եկեղեցին իր ճշմարիտ եւ լիառատ արժէքր ու վաւերական դիմազիծր կր ստանայ երբ ինքզինք որպէս հաւատքի առաքելութիւն իրագործէ: Այս կատարելու համար, եկեղեցին պէտք է ինքզինք րմբռնէ ներքին վերանորոգու­թեան մնայուն րնթացքի մէջ: Այսպէս պէտք է րմբռնէ իր կեանքն ու ծառայութիւնր նաեւ մեր եկեղեցւոյ հոգեւոր սպասաւորութեան կոչուած իւրաքանչիւր հոգեւորա­կան:

Ա յս հաւատքով ու համոզումով րսուած ու գրուած են յառաջիկայ էջերուն մէջ արձանագրուած տողերր:

Գրական կամ զեղարուեստական էջեր չեն անոնք, այլ հովուապետի մտքէն ճառագայթած, սրտէն բխած, հոգիէն ժայթքած ու կեանքի փորձառութենէն պոկ- ուած մտահոզութիւններ, մտածումներ, տագնապներ, կոչեր, պատգամներ ու մար- տահրաւէրներ, որոնք անմիջականօրէն առնչուած են մեր եկեղեցւոյ, հայրենիքին, մշակոյթին, դատին եւ մեր ժողովուրդի կեանքի զանազան երեսներուն, եւ կր շօ- շափեն հասարակաց եւ ամէնօրեայ խնդիրներ: Հետեւաբար, որոշ իմաստով, ներ­կայ հատորր կարելի է շարունակութիւնր նկատել 1999-ին տպուած Մեր «Ազգ, Եկեղեցի, Հայրենիք» հատորին:

Գիրքր երկու մասերէ կր բաղկանայ: Առաջին մասր կր ներառէ առաւելաբար մեր եկեղեցւոյ կեանքին ու առաքելութեան, մեր մշակոյթին ու ազգային պահան- ջատիրութեան հետ աղերս ունեցող պատգամներ եւ զրութիւններ գլխաւոր վեց նիւթերու շուրջ համախմբուած: Երկրորդ մասր կր բաղկանայ հայատառ, արա­բատառ, ֆրանսատառ եւ անզլիատառ մամլոյ օրկաններուն հետ զանազան առիթներով Մեր ունեցած հարցազրոյցներէն: Վերոյիշեալ նիւթերու կողքին, այս բաժինր կ ’րնդզրկէ նաեւ միջ-եկեղեցական, միջ-կրօնական եւ րնկերութեան այլ բնագաւառներու կապուած խնդիրներ: Հակառակ այն իրողութեան, որ այս հա­տորին մէջ պարզուած մտածումներր, մտահոզութիւններն ու տեսակէտներր յա­տուկ պայմաններու ու շրջագիծերու մէջ արտայայտուած են« անոնք կր պահեն իրենց րնդհանրական բնոյթր, այժմէականութիւնր ու թարմութիւնր: Տպագրու­թեան րնթացքին, յատկապէս հարցազրոյցներու բաժնին մէջ, որոշ յապաւումներ ու յստակացումներ կատարած ենք, խուսափելու համար կրկնութիւններէ:

Մեր բարձր զնահատանքր կ՛ուզենք յայտնել Գ. Կիւլպէնկեան Հիմնարկին Հայկական Բաժնի Տնօրէնութեան, որ սիրով յանձն առաւ սոյն հատորին տպագրական ծախսերր:

ԱՐԱՄ Ա. ԿԱԹ ՈՂԻԿՈՍ Մ ԵԾԻ ՏԱՆՆ ԿԻԼԻԿԻՈՅ

1 Դեկտեմբեր, 2003

Անթիլիաս

ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004 ՀԱՍԿ 73

ԹՈՐԳՈՄ ՊԱՏՐԻԱՐՔ ԳՈՒՇԱԿԵԱՆ

Մուրբք եւ Տօնք Հայաստանեայց Եկեղեցւոյ

308 էջ, լաթակազմ

Անթիլիասի տպարանէն վերաՀրատարակուեցաւ նաեւ

Երջ. Թ որգ ոմ Պատրիարք Գուշակեանի «Սուրբք եւ Տօնք^ը, որ

կը բովանդա կէ քրիստոնէական եկեղեցւոյ բոլոր սուրբերուն

եւ մեր եկեղեցւոյ բոլոր տօներուն մասին ամփոփ տեղեկու-

թիւններ:Հա յ Հ ոգեւորականներուն, կիրակնօրեայ դպրոցներու տե­

սուչներուն, ուսուցիչներուն, Դպրեվանքի ուսանողներուն,

Հոգեւոր խմբակներու անդամներուն եւ առՀասարակ Հա յ Հա­ւատացեալներուն Համար կենսական Հատոր մըն է: Օրացոյց-

ներու մէջ նշուող սուրբերուն ո ւ տօներուն մասին տեղեկու-

թիւններ քաղելու «բառարանդ մըն է:

Հա տ որը Հրատարակուած է «Սմբատ Արք՝ Լափաճեան Հրատարակչական Հիմնադրամֆի մատենաշարով:

ԳՐԻԳՈՐ Ծ. ՎՐԴ ՉԻՖԹՃԵԱՆ

Մարդ Ընտանիք Ընկերութիւն

184 էջ, լաթակազմ

Անթիլիասի տպարանէն Գա լուստ կի ւլպէնկեան Հիմնար- կութեան Հայկական Բաժանմունքին մեկենասութեամբ լոյս

տեսաւ Գերպ՝ Տ՝ Գրիգոր Ծ ՝ Վ րդ ՝ Զիֆթճեա նի սոյն Հատորը: Ընկերութեան Հիմը եւ կորիզը Հանդիսացող ընտանիքի մասին խորՀրդածական առաջնորդող գրութեա մբ կը բացուի այս

գիրքը, Հա յ Ընտանիքի տարուան առիթով:Գիրքին բովա նդա կութիւնը մերօրեայ նիւթերով Հա­

րուստ , ո ւ դաստիարակչական իմաստով անմիջական Հաղոր­

դակա նութիւն ունեցող գրութիւններով լեցուն է: 0 արդուն

Հոգեւոր ո ւ բարոյական դաստիարակութիւնը առա^նաՀերթ

կա րեւորութեամբ կը ներկայանայ այստեղ:

Հետաքրքրական վերնագիրներուն նման դիւրութեա մբ ընթերցուող Հատոր մըն է, պարզ ու մատչելի ոճին բերումով:

74 հ ա ս կ ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004

մ ի ջ -ե կ ե ղ ե ց ա կ ա ն

ԱՐԱՄ Ա. ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ

ԿԸ ՆԱԽԱԳԱՀԷ ՄԻՋ-ԵԿԵՂԵՑԱԿԱՆ

ԿՈ Ղ ՈՎ Ն ԵՐՈՒՆ ԺԸՆԵՒԻ ՄԷՋ

Եկեղեցիներու ՀամաշխարՀային

Խ որՀուրդի կեդրոնական ու Գործադիր Վարչութեանց ատենապետի իր Հանգա­

մանքով, Յունուա ր ամսուան մէջ,

Ն-Ա-Օ-Տ-Տ- Արամ Ա- կաթողիկոս 0եծի

Տանն կիլիկիոյ Եկեղեցիներ ո ւ Հա մա շ­

խարՀային Խ որՀուրդի ^ընեւի կեդրո- նատեղիին մէջ նախագաՀեց շարք մը ժո-

ղովներուն, ինչպէս նաեւ ունեցաւ աշ­

խատանքային բա զմաթիւ Հա նդիպ ում­ներ:

Աոաջին Հերթին ՎեՀափաո Հա յրա ­պետը յաջորդական աշխատանքային

Հանդիպումներ ունեցաւ Ե-Հ-Խ -ի նո­

րընտիր ԸնդՀ- քա րտ ուղա ր Դոկտ- Աէմ

0ոպիա յին Հետ: Յայտնենք, որ Դոկտ-

0ոպիա ն Խ որՀուրդի ԸնդՀ- քա րտ ու­

ղար ընտրուաե էր կեդրոնական Վ ա ր­

չութեան կողմէ անցնող Աեպտեմբերին

եւ իր պաշտօնը ստանձնաե 1 Յունուա ր2004 թուին: Աոյն Հանդիպիումներու ըն­

թացքին ՎեՀափաո Հայրապետը եւ

ԸնդՀ- քա րտ ուղա րը ընդՀանուր արժե- ւորումը կատարեցին խ որՀուրդի ներ­

կա յ գորեունէութեա ն, լուսա րձակի

տակ բերին Խ որՀուրդի կեանքէն ու վկա յութենէն ներս պարզուաե կարգ մը

թ երութ իւնները ու ծրագրեցին յա ոա - ջիկա յ տարուան աշխատանքը իր գլխա­

ւոր աոաջնաՀերութիւններով: Անոնք

յատկապէս շեշտեցին Եկեղեցիներուն

Հետ յարաբերութիւններ աւելի զարգաց­

նելու, միջ-կրօնական միջազգային Հա­

մա գումա ր մը կազմակերպելու եւ Խ որ­

Հուրդին տնտեսական կա ցութիւնը կա­

յունացնելու անՀրաժեշտութիւնը:

ՎեՀափաո Հայրապետը յատկապէս

շեշտեց Ե-Հ-Խ --ի եւ Վատիկանի միջեւ գործակցութիւնը աւելի ամրապնդելու

կա րեւորութիւնը. Ա յս նպատակով 0ա ր-

տի սկիզբը Անթիլիասի 0այրավանքին մէջ տեղի պիտի ունենայ կարեւոր Հան­դիպ ում մը Ե -Հ-Խ -- ի եւ Վատիկանի բարձրաստիճան պատասխանատունե­

րուն միջեւ:Ա րա մ Ա- կաթողիկոս նաեւ երկար

Հա նդիպ ում մը ունեցաւ Խ որՀուրդի

տնտեսական բաժանմունքի ընդՀ- տնօ­

րէնին եւ իր անմիջական գորեակիցնե-

րուն Հետ:

Ապա ՎեՀափաո Հայրապետը նա­խագաՀեց երեք օրերու վրա յ տարաե-

ուա ե Ե-Հ-Խ-՜ին նիւթապէս օժանդակող եկեղեցական եւ միջազգային կազմա-

կերպութիւններու տնօրէններուն Հետ:

Աոյն ժողովին նաեւ ներկայ եղաւ Խ որ­

Հուրդի ընդՀ- քարտուղարը: 0իլիոնա- ւոր պիւտճէներ ունեցող մարդասիրա­

կան այս կաոոյցները ոչ միայն իրենց կարեւոր բաժինը կը բերեն Խ որՀուրդի

տարեկան պիւտճէին եւ Գրագիրներուն, այլ նաեւ մեեապէս կը նպաստեն մա ր­

դասիրական Գրագիրներուն, աշխարՀի

բոլոր կողմերը. Դրական ու շինիչ մթ նո­

լորտին մէջ տեղի ունեցաե այս ժողովին

ընթացքին, ՎեՀափաո Հայրապետը մե­

ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004 ՀԱՍԿ 75

ծապէս գնաՀատեց բարեսիրական միու-

թիւններուն օժանդակութիւնը, զանոնք

նկատելով գործակից, ի խնդիր խաղա­

ղութեան ո ւ արդարութեան Հաստատ­

ման եւ ի խնդիր կրօններու եւ ժողո­

վուրդներու միջեւ փոխադարձ Հասկա­

ցողութեան ու եկեղեցներու միութեան

անոնց բերած նպաստին՝.

ՄԱՍՆԱԿՑՈՒԹԻՒՆ ԱՐԵՒԵԼԵԱՆ ՈՒՂՂԱ Փ Ա Ռ ԵԿԵՂԵՑԻՆԵՐ-

ԿԱԹՈԼԻԿ ԵԿԵՂԵՑԻ ԱՍՏՈՒԱԾԱԲԱՆԱԿԱՆ

ՊԱՇՏՕՆԱԿԱՆ ԵՐԿԽՕՍՈՒԹԵԱՆ

21-30 Յունուա ր 2004, Ղ^պտի Ո ւղ ­

ղափառ Եկեղեցւոյ ԳաՀիրէի Ա՝ 0ա րկոս

ընկերային ծա ռայութեան կեդրոնին

մէջ, գումա րուեցա ւ Արեւելեան Ուղղա ­

փառ Եկեղեցիներու եւ կաթոլիկ Եկե­

ղեցւոյ միջեւ սկսած աստուածաբանա­

կան պաշտօնական երկխօսութեան ա­

ռաջին Հանդիպումը. Անցնող տասնամ-

եակներուն միջ-եկեղեցական ու աստ­

ուածաբանական բնոյթ կրող զանազան

Հանդիպումներ տեղի ունեցած էին Կա­

թոլիկ Եկեղեցւոյ եւ Արեւելեան Ուղղա ­

փառ Ոչ-0աղկեդոնական Եկեղեցիներու

միջեւ, սակայն անոնք պաշտօնական Հանգամանք չունէին՝.

Յայտնենք, թ է Յունուա ր 2003-ին,

սոյն երկխօսութեան նախապատրաս­

տական յանձնախումբը Վատիկանի մէջ

որոշած էր իր առաջին Հանդիպումը կա­

յացնել 0եծի Տանն կիլիկիոյ կա թողիկո­

սութեան 0այրավանքէն ներս, սակայն որոշ պատճառներով ժողովը փոխադ­

րուեցա ւ ԳաՀիրէ.

Ամենայն Հա յոց կա թողիկոսութ իւ­

նը ներկայացուցին 0եսրոպ Արք՝ Գրի- գորեան {Առաջնորդ Աստ րիոյ Թեմին)

եւ Տաճատ Աբղ՝ Ծ ատուրեան {Ուսանող

Եգիպտոսի մէջ). 0եծի Տանն Կիլիկիոյ կա թողիկոսութեան անունով սոյն ժո-

ղովին մասնակցեցան Օշական Արք՝ Չօ - լոյեան {Առա ջնորդ Հի ւս ՝ Ամերիկայի Ա ­

րեւելեան Թեմին) եւ *Նարեկ Եպս՝ Ա լեէ-

մէզեան ԼՎարիչ-0արտուղար 0իջ՜Եկե-

ղեցական Յարաբերութիւններու).

Հա յ, *Լպտի, Ասորի, Հնդիկ եւ Է-

րիթրիացի Արեւելեան Ուղղափառ Եկե­ղեցիներէ {կը բացակայէին Եթովպ իոյ ° - կեղեցւոյ ներկայացուցիչները) եւ կա թ ո­

լիկ Եկեղեցիէն 28 Հոգեւորական եւ աշ­

խարՀական աստուածաբաններ քննար­

կեցին անցնող 30 տարիներու ընթացքին

կաթոլիկ Եկեղեցւոյ եւ Արեւելեան Ո ւղ ­

ղափառ Եկեղեցիներու ընտանիքին մի­

ջեւ տեղի ունեցած ոչ-պաշտօնական

Հանդիպումները, Հոգե ւոր Պետերու մի- ջե ւ կնքուած Համատեղ յայտարարու-

թիւնները եւ Ղ^պտի ու Հ ն դիկ Ե կեղեցի ­ներու Հետ մշակուած պաշտօնական

երկխօսութիւնները. ժողովին ատենա­

պետութիւնը վարեցին կարտինալ Ո ւո լ-

թըր Գասպար եւ Պիշոյ Արքեպիսկոպոս, իսկ քա րտ ուղարութիւնը կատարեցին

Հա յր ճոա ն Պոննի եւ *Նարեկ Արբազան.

Չորեքշաբթի, 28 Յունուար, ԳաՀի­

րէի Ա՝ Մարկոս Մայր Տաճարին մէջ, Շն ուտա Գ՝ Պատրիարք ընդունեց երկխօ­

սութեան անդամները եւ յաջողութիւն

մաղթեց անոնց աշխատանքներում.

Երկխօսութեան երկրորդ Հանդի­

պ ումը տեղի պիտի ունենայ կա թո լիկ ° - կեղեցւոյ Հրաւէրով, 24-30 Յունուա ր 2005, Հ ռ ո մ ի մէջ, որուն ընթացքին պի­

տի քննարկուին եկեղեցաբանական Հար­

ցեր.

76 ՀԱՍԿ ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004

Պ Ա Շ Տ Օ Ն Ա Կ Ա Ն Դ

ՀՌՈՄԻ ՊԱՊԻՆ ՇՆՈՐՀԱԿԱԼԱԿԱՆ ՆԱՄԱԿԷ ՈՒՂՂՈՒԱԾ Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. ԱՐԱՄ Ա. ԿԱԹՈՂԻԿՈՍԻՆ

«Ձերդ Սրբութիւն

Մեծ հաճոյքով կը ներփակեմ Ն .Ս . Յովհաննէս-Պօղոս Բ. Պապին նամակը, զոր գրած է Ձերդ Սրբութեան նամակին ի պատասխան, իրեն ուղղած Ձեր շնորհաւո- րանքին համար, քահանայապետութեան 25-ամեակին առիթով:

Այս առիթով Ձեզի կը միանամ աղօթքներով, Աստուծոյ օրհնութիւնը խնդրելով յատկապէս այս տօնական օրերուն:

Ո ՒՈ ԼԹ Ը Ր Գ Ա Ս Բ Ը Ր ԿԱՐՏԻՆԱԼ»

«ն .ս .օ .տ .տ .

Ա րա մ Ա . Կաթողիկոս

Մ եծի Տանն Կիլկիոյ

Շնորհակալութիւն կը յա յա նեմ Ձեր ազնիւ շնորհաւորանքին ու բարեմաղթու­

թեան, Հսոմ ի Աթոսին համար ընարութեանս 25-ա մեա կին ասիթով: Յաակապէս

երախաապարա եմ Ձեր աղօթքներուն համար:

Կաթոլիկ հաւաաացեալներու բազմութեան խօսք ուղղած պահուն, յընթացս Ս.

պաաարագին Ս. Պեարոսի հրապարակին վրա յ, 16 Հոկա եմբերին (2003), Առաքեալին

բա սերը փոխ ա սնելով ըսի. «Տէր, դուն ամէնինչ գիաես, դուն գիտես թէ կը սիրեմ

քեզ՛» (Յհ 21.17): Քրիսա ոսի այս սէրն ու իր կարգին նկաամամբ այս կապուածու-

թիւնը եւ վսաահութիւնը իր վրա յ, առաջնորդած եմ քայլերս անցնող քասորդ դա-

րուն: Ահա թէ ինչու յանախ կը կրկնեմ իմ աղօթքներուս մէջ Սա ղմոսերգուին

խօսքը. « Ի “ նչ հաաուցանեմ Տիրոջ' Անոր ինծի ըրած բոլոր բարութեան փոխարէն:

Փրկութեան բաժակը պիաի ա սնեմ ու Տիրոջ անունը պիաի կա նչեմ» (Սղ 116.12-13):

ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004 հ ա ս կ 77

Անցնող քսանհինգ տարիները ինծի հաՄար եղած են Մնայուն յայտնարերՄան

աոիթներ, այն հարուստ փործաոութեան, որ կու գայ Տիրոջ աշակերտներուն Միջեւ

աՄրողջական հաղորդութեան վերականգնումի յանծնաոութենէն: ՈւրախութեաՄր

եւ գիտակցօրէն քալած եմ ա յդ նաՄրէն, դժուա ր' սակայն ուրախութեաՄր լի նաՄրէն:

ԻՄ քահանայապետութեան այս աՄեակը աոիթ Մը եղաւ անգամ Մը եւս անդրադաո-

նալու եւ Տիրոջ վստահելու համերաշխութեան ու Միութեան գործը որ Մեր Միջեւ

Ինք սկսեր է: Երր կանդրադաոնանք կատարուած աշխատանքին, ինչպէս նաեւ Մեր

ծախորդութեանց, դէպի հա ղորդութիւն Մեր նանապարհորդութեան վերիվա յրուՄ -

ներուն, վստահ եՄ ու Ձերդ Սրրութիւնը կը Միացնէ ինծի իր աղօթքները, թէ Մեր յո յ ­

սը Միութեան պիտի անի օրէ ցօր Մինչեւ իրագործուՄ:

Ա յս օրերուն, երր կը նախապատրաստուինք տօնախՄրելու Քրիստ ոսի ծնունդը,

եկէք յուսանք որ եկեղեցական արարողութիւնները այսօրուան հաւատացեալին հա­

Մար աոիթ դաոնան իրենց սիրտերն ու Միտքեըը Տիրոջ րանալու, որ լոյսն է աշխար­

հին եւ իշխան խաղաղութեան: Ա յս աոիթով, Ձերդ Սրրութիւն, իՄ աղօթքներս ու

րարեՄաղթութիւններս կը յղեՄ Ձեր խնաՄքին յանծնուած եկեղեցւոյ:

ԱնգաՄ Մը եւս երախտագիտութիւնս կը յա յտնեՄ 25-աՄեակիս աոիթով Ձեր

շնորհաւորանքին, Ձերդ Սրրութեան յղ ե լով իՄ եղրայրական սէրս ի Տէր»:

Վատիկան,

10 ԴեկտեՄրեր, 2003

78 ՀԱՍԿ ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004

Ս. ԾՆՆԴԵԱՆ ՏՕՆԻՆ ԱՌԻԹՈՎ Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. ԱՐԱՄ Ա. ՎԵՀԱՓԱՌ ՀԱՅՐԱՊԵՏԻՆ

ՓՈԽԱՆԱԿԱԾ ՇՆՈՐՀԱՒՈՐԱՆՔՆԵՐՐ

Ն .Ս .Օ .Տ .Տ . Արամ Ա . Կաթողիկոս, Նոր Տարուան եւ Ս.

Ծննդեան տօներուն առիթով բազմաթիւ շնորհաւորականներ ստա­

ցաւ Հոգեւոր Պետերէ, պետական, քաղաքական ու դիւանագիտա-

կան անձնաւորութիւներէ, որոնք անձամբ, նամակով թէ հեռախօ-

սային կապով իրենց բարեմաղթութիւններր փոխանցեցին Նորին

Սրբութեան:

Շնորհաւորական Գիրեր ուղղարկած էին նաեւ Կիլիկիան Ս.

Աթոռի եւ Ս. Լջմիածնի Թեմակալ Առաջնորդներ, Միաբան Հայրեր,

Քահանաներ, Թաղական Խորհուրդներ, Հոգաբարձական կազմեր,

Հայկական Վարժարաններու Տնօրէններ ինչպէս նաեւ Ազգային այլ

Կազմակերպութիւններու եւ Միութիւններու Վարչութիւններ եւ ան­

հատ ազգայի ններ:

Ստորեւ կու տանք անուանացանկը գլխաւորներուն.-

— Ն .Վ . Զօր. էմ ի լ Լահուտ Նախագահ Լիբանանի Հանրապետութեան

— Ն .Վ . Նեպ իհ Պըրրի Նախագահ Լիբանանեան Խորհրդարանի

— Ն .Վ . Րաֆիք Հա րիրի Վարչապետ Լիբանանի Հանրապետութեան

— Ն .Ս .0 .Տ .Տ . Գարեգին Բ . Կաթողիկոս Ա մենա յն Հա յոց

— Ն .Ա .Տ . Թ որգոմ Արք. Մանուկեան Հա յ Պատրիարք Երուսա ղէմի

— Ն .Ա .Տ . Մեսրոպ Ռ. Մութա ֆեա ն Պատրիարք Կոստանդնուպոլսոյ

— Դոկտ . Քոնրատ Րա յգըր, Ընդհ. Քա րտ ուղա ր Եկեղեցիներու Համաշխարհային

Խորհուրդի

— Դոկտ . Սէմ Քոպիա Նորընտիր Ընդհ. Քա րտ ուղա ր Եկեղեցիներու Համաշխարհա­

յին Խ որհուրդի

— Դոկտ . Կրկէս Սալէհ Նորընտիր Ընդհ. Քա րտ ուղա ր Միջին Արեւելքի Եկեղեցինե­

րու Խ որհուրդի

— Ն .Ս .Տ . Շնուտա Գ . Պատրիարք Ղպտի Ուղղափաո. Եկեղեցւոյ

— Ն .Ս .Տ . Իգնատիոս Զագգա Ա . Իուաս Պատրիարք Ասորի Ուղղափաո. Եկեղեցւոյ

— Ն .Ս .Տ . Պասիլիոս Մարթոմա Մատթէոս Ռ. Կաթողիկոս Մալանքարայի Ա սորի Ուղ­

ղափաո Եկեղեցւոյ

ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004 ՀԱՍԿ 79

— Ն .Ս .Տ . Ապունա Փ ա ուլոս, Պաարիարք Եթովպական Ուղղափառ Եկեղեցւոյ

— Գ ե ր շ . Տ . Պեարոս Արք. Ա քսիումի, Եթովպիական Ուղղափառ Եկեղեցի

— Գ երշ. Տ. Մ որ Ք ի ր ի լ Ա ֆ րա մ Ք ա րիմ Պաարիարքական Փոխանորդ Արեւելեա ն

Միացեալ Նահանգներու Ասորի Ուղղափառ Եկեղեցւոյ

— Ն . Ս. Յովհա ննէս-Պօղոս Ռ. Պապ Հռովմէա կա ն Կաթոլիկ Եկեղեցւոյ

— Ն .Ա .Տ . Ն երսէս-Պեա րոս Ժ Թ . Պաարիարք Հա յ Կաթոլիկ Համայնքի

— Ն .Ա .Տ . Կրէկորիոս Գ . Լա հհա մ Պաարիարք Յոյն Կաթոլիկ Մելքիթ Եկեղեցւոյ

Անաիոքի, Հա մա յն Արեւելքի, Աղեքսա նդրիոյ եւ Երուսա ղէմի

— Ռարծրշ. Տ. Քա սսիա ի Կարաինալ

— Ռարծրշ. Տ. Ուոլթըր Գասբըր Կարաինալ

— Ռարծրշ. Տ. Անթօնի Պեվիլաքան Կարաինալ

— Ռարծրշ. Տ. ճասթին Ռիկալի Կարաինալ

— Գ երշ. Տ. Ֆրանսուա Պէսսարի Եպիսկոպոս

— Գ ե ր շ . Տ . Աա Ապի Քա րա մ Եպիսկոպոս

— Գ երշ. Տ. Գա բրիէլ Մոնթլվօ Արք. Ուաշիկնթընի Պապական նուիրակ

— Հա յր Փ իէռ Տիւփրէ

— էրնէսթ Րիչըրա, Աքսիոն Քրեթիէնի Ընդհ. Քա րա ուղա ր

— ճոն Ռաաանօ, (քահանայապեաական ժողով, Քրիսաոնէական Միութեան)

— Անարէա Րիքարաի (Սէնթ է6իաիօ Միաբանութիւն)

— Գեր . Տ . Եղիա Ծ . Վ րդ . Քիլա ղպ եա ն, Աբբա հայր Մխիթարեան Միաբանութեան

— Ն .Ա .Տ . Ռարթոլոմիօ Ռ. Տիեզերական Պաարիարք Յոյն Ուղղափառ Եկեղեցւոյ

— Ն .Ա .Տ . Պեարոս Ռ. Պաարիարք Աղեքսա նդրիոյ եւ Հա մա յն Ափրիկէի Յոյն Ուղղա­

փառ Եկեղեցւոյ

— Ն .Ա .Տ . Իգնաաիոս Հա զիմ Ե . Պաարիարք Յոյն Ուղղափառ Եկեղեցւոյ

— Ն .Ա .Տ . Ա լեքսի Ռ. Պաարիարք Մ ոսկուա յի եւ Հա մա յն Ռուսասաանի

— Ն .Ա .Տ . Թէոկաիսա Պաարիարք Րումանիոյ Ուղղափառ Եկեղեցւոյ

— Գ երշ. Տ. խրիսոսթոմոս Արքեպիսկոպոս Կիպրոսի

— Գ երշ. Տ. խրիսթոաուլոս Արքեպիսկոպոս Աթէնքի եւ Հա մա յն Յունասաանի

— Անասաասիոս Արքեպիսկոպոս Թիրանայի, Տուրեսի եւ Հա մա յն Ալպանիոյ

— Գ երշ. Տ. Իլիաս Ա ուա ի, Մեարոպոլիա Պէյրութի Յոյն Ուղղափառ Եկեղեցւոյ

— Գ ե ր շ . Տ . Վա սիլիոս եպիսկոպոս Նիկոսիոյ , Կիպրոս

— Գ երշ. Տ. Տիմիթրիոս Արք. Միացեալ Նահանագներու Տիեզերական Պաարիար­

քութեան Թեմին

— Գ երշ. Տ. Սոթիվիոս Եպս. Զելոնի, Տիեզերական Պաարիարքութեան Նուիրա կ,

Քորէա

— Գ երշ. Տ. Րովէն Ուիլիըմզ, Քենթըրպ րիի Արքեպիսկոպոս

— Օա Պօնաեւիք Դոկա . Սթիկ Ութնէմ, Ընդհ. Քա րա ուղա ր Նորվեկիոյ Եկեղեցւոյ

80 հ ա ս կ ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004

— Գա րլ Կիւսթաւ ՀաՄՄար Արքեպիսկոպոս Ուփսալայի (Շուէտ)

— Մարիօ Քոնթի, Պաւարիոյ Լուտերական եկեղեցի Վ եր . Ֆրէնք Կրիսուոլտ

— ճի ո ֆ ր ի Րօուէլ, Ե ւրոպայի Մէջ ճիպրալթարի Եպիսկոպոս

— Տ. Քա նոն Տէյվիտ ՀաՄիտ

— Րոպըրթ Սթըրն Եպիսկոպոս

— Րուտ ոլֆ Րէնֆըր, ԷՓ ԵՐ ԱրՄենօֆա սի Ընդհ. Քա րտ ուղա ր

— Դոկտ Տոնկ Վան Ք իՄ , Ընդհ. Քա րտ ուղա ր Քորէական Եկեղեցիներու ՀաՄաժողո­

Վի— Մ որի Եպիսկոպոս (Նորվեկիա) Ընդհ. Քա րտ ուղա րութիւն ՍինտեսՄոսի

— Ն .Ա .Տ . Խանանիա Մարտինքա Պատրիարք Սուրիանի (Аտտу^ а̂ո) Եկեղեցւոյ

Արեւելքի

— Ն .Վ . Հի ւսէ յն Հի ւսէ յնի Երեսփոխան եւ Նախկին Նախագահ Լիրանանեան Խոր-

հըրդարանի

— Մ եծ. Վարդան Օսկանեան Հայաստանի Արտաքին Գործոց Նախարար

— Մ եծ. Խալիլ Հրա ուի, ՊատերագՄական Նախարար

— Մ եծ. Տոքթ. Քա րա Մ Քարա Մ Զրօսաշրջիկութեան Նախարար

— Մ եծ. Մ իշէ լ Ֆարաոն Պետական Նախարար

— Գնդ . ՐէՄոն Ագար Լիրանանեան Ռանակի Գաղտնի Սպասարկութիւն

— ՀրաՄանատար Էլիաս Ֆարհաթ Լիրանանեան Ռանակ

— Րաֆիք Շըլալա Լիրանանի Նախագահական ապարանքի Տեղեկատուական

Պատասխանատու

— Մ եծ. Ապպաս Հի ւսէ յն Հա շէՄ Երեսփոխան Լիրանանեան Խորհրդարանի

— Մ եծ. Ապտ էլ Լա թիֆ Է գ -Զ է յն Երեսփոխան Լիրանանեան Խորհրդարանի

— Մ եծ. Րոպէր Իսկէնտէր ՂանէՄ Երեսփոխան Լիրանանեան Խորհրդարանի

— Մ եծ. Անուար Մ ուհաՄՄէտ էլ Խալիլ, երեսփոխան Լիրանանեան Խորհրդարանի

— Մ եծ. Յակոր Գասարնեան Երեսփոխան Լիրանանեան Խորհրդարանի

— Մ եծ. ժան Օղասապեան Երեսփոխան Լիրանանեան Խորհրդարանի

— Մ եծ. Ապտ Է լ-Լա թ իֆ Քապպարա Երեսփոխան Լիրանանեան Խորհրդարանի

— Մ եծ. Տիկ. Պահիյա Հա րիրի Երեսփոխանուհի Լիրանանեան Խորհրդարանի

— Մ եծ. Եագուպ Սարրաֆ Քաղաքապետ Պէյրութի

— Մ եծ. Անդրանիկ Մսըրլեան Քաղաքապետ Պուրն ՀաՄուտի

— Մ եծ. Րիչըրտ Ք իչըն Լիրանանի Մօտ Մեծն Ռրիտանիոյ Դեսպան

— Մ եծ. Լիո ւ Զէնթանկ Լիրանանի Մօտ Չինաստանի Դեսպան

— Մ եծ. ԱհՄէտ Էլ-Պա շա Լիրանանի Մօտ ԵէՄէնի Դեսպան

— Մ եծ. Կիսելա Քա էՄ ֆի-Սիքօրա Լիրանանի Մօտ ԳերՄանիոյ Դեսպան

— Մ եծ. Փալ Ֆապիան Լիրանանի Մօտ Հունգա րիոյ Դեսպան

ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004 ՀԱՍԿ 81

— Մ եծ. Ք ի Հիւն Լի Լիբանանի մօտ Քորէա յի Դեսպան

— Մ եծ. Պորիս Պոլոթին Լիբանանի մօտ Ռ ուսիոյ Դեսպան

— Մ եծ. Ստեֆանի Շվապսքի, Լիբանանի մօտ Ա ւստ րա լիոյ Դեսպան

— Մ եծ. Թոնի Պատաուի, Հայաստանի մօտ Լիբանանի Դեսպան

— Մ եծ. Արշա կ Փոլատեան, էմիրութիւններու մօտ Հայաստանի Դեսպան

— Մ եծ. էտուարտ Նալպանտեան, Ֆրա նսա յի մօտ Հայաստանի Դեսպան

— Մ եծ. Վա հրա մ Կաժոյեան, Յունաստանի մօտ Հայաստանի Դեսպան

— Մ եծ. Վինսընթ Պէթըլ, Լիբանանի մօտ Միացեալ Նահանգներու Դեսպան

— Մ եծ. Մարք իքոպիլ, Լիբանանի մօտ Չեխիոյ Դեսպան

— Մ եծ. Ֆիլիփ լը Քուրթ իէ, Լիբանանի մօտ Ֆրա նսա յի Դեսպան

— Մ եծ. Ա րեգ Յովհաննիսեան, Լիբանանի մօտ Հայաստանի Դեսպան

— Մ եծ. Պետրոս Գալա յ6եա ն, Կիպրոսի Թեմի Պետական Ներկա յա ցուցիչ

— Նայիրա Մելքումեա ն, Գործա դիր Տնօրէն «Հա յաստան» Հիմնա դրա մի

— Մ եծ. Սէյէտ Մասուուտ Իտ րիսի, Լիբանանի մօտ Իրանի Դեսպան

— Մ եծ . Մոհա մէտ Մէհտի Թասխիրի, Նախագահ Իրանի Մշա կութա յին եւ Յարաբե­

րական Մարմնի

— Մ եծ. Ահմէտ Մաս6էտ ճա մէի , Մ շա կոյթի Նախարար, Իրանի Իսլամական Հանրա­

պետութիւն

— Մ եծ . Սէյէտ Ա միր Աքրա մի, Քա րտ ուղա ր Իրանի Հանրապետութեան միջ-կրօնա -

կան երկխօսութեան

— Մ եծ . Սէյէտ Ա լի էլ Ա լի Զատա, Իրանի Հանրապետութեան Բնակութեան եւ

Քաղաքաշինութեան Նախարար

— Մ եծ . Սէյէտ Մոհամէտ Ա լի Աբդա հի, Միջա գգա յին Երկխօսութեանց Նախագահ,

Իրանի Իլամական Հանրապետութիւն:

— Մ եծ . Ֆ ա հիմէ Մուսավինէ6ատ, Քա րտ ուղա ր Միջագգային Երկխօսութեանց Նա ­

խագահ, Իրանի Իլամական Հանրապետութիւն:

— Դոկտ. Զաւէն Եկաւեան, Տնօրէն Լիգպոնի «Գա լուստ Կիւլպէնկեան» Հիմնա րկու-

թեան Հայկական Բաժանմունքին

— Աստ ղիկ Չամքերթէն , «Գա լուստ Կիւլպէնկեան» Հիմնա րկութիւն

— Վ եր . Դոկտ . Փ օլ Հա յտոսթեան, Նախագահ Հայկագեան Համալսարանի

— Մարօ Մինասեան, Ատենապետուհի Հ 0 Մ -ի

— Հա յկ Սարաֆեան, Լիբանանի մօտ Գանատայի Նախկին Դեսպան

— Յարութիւն Սամուէլեան, Փոխ Կառավարիչ Լիբանանի Կեդրոնական Դրամատան

— Պաուա ճէ յն , Ընդհ. Քա րտ ուղա ր Կրօնից Ղեկա վարներու Համաշխարհային Խոր­

հուրդի

— Գ երշ. Տ. ժ ո գ էֆ Մըրհէժ Եպս. Տնօրէն Սաժէս Համալսարանի

82 ՀԱՍԿ ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004

ԼՈ ՒՐ Ե Ր Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս Ա Ր Ա Ն ԷՆ

ՎԵՀԱՓԱՌ ՀԱՅՐԱՊԵՏԸ ԱՅՑԵԼԵՑ ՆՈՐ ԿԱՌՈԻՑՈԻԵԼԻՔ ԺՈՂՈՎՐԴԱՅԻՆ ՌՆԱԿԱՐԱՆՆԵՐՈԻ

ՀՈՂԱՇԵՐՏԸ ՖԱՆԱՐԻ ՄԷԶ

Ուրբաթ 2 Յունուար 2004-ի առաւօ­

տուն, Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Մրամ Մ. Կաթողիկոս

Մեծի Տանն Կիլիկիոյ, ընկերակցու- թեամբ Միաբան Հայրերու եւ Կաթողի­

կոսարանի Կալուածոց յանձնախումբի

անդամներուն, այցելեց Ֆանարի մէջ

կառուցուելիք ժողովրդային նոր բնակա-

րաններու հողաշերտը:

Ֆանարի մէջ աւելի քան երեք տաս-

նամեակներ առաջ երջանկայիշատակ

Տ.Տ. Խորէն Մ. Կաթողիկոսի օրով կա- ռուցուած ժողովրդային բնակարանները

ներառած են աւելի քան 300 հայ ընտա­

նիքներ: Մնկախ Կաթողիկոսարանի ազ-

գապատկան կալուածէն, շրջանէն ներս

գտնուող այլ նորակառոյց շէնքերու մէջ

եւս բնակութիւն հաստատած են հայ ըն­տանիքներ, շրջանը վերածելով հայա-

հոծ թաղամասի մը, իր վարժարանով ու

մատուռով:

Վեհափառ Հայրապետը ճարտարա-

պետներու տուած բացատրութիւնները

լսելէ ետք, մօտէն հետաքրքրուեցաւ այս

ամիս սկսուած շինարարական աշխա­

տանքներով եւ հարկ եղած թելադրու-

թիւնները կատարեց, գործի ծրագրուած

ընթացքին առնչութեամբ:

Նոր հողաշերտին վրայ պիտի կա- ռուցուին 70 նոր յարկաբաժիններ, երկու

տարբեր չափերով' երկու ննջարան եւ

մէկ հիւրասենեակ եւ մէկ ննջարան ու

մէկ հիւրասենեակ իրենց յարակից յար- մարութիւններով: Հայ նոր ընտանիքնե­

րու կազմութեան քաջալեր հանդիսանա­

լու յատուկ ծրագրով, սոյն յարկաբա­

ժինները յատուկ պայմաններու լրացու­

մով պիտի յատկացուին նորակազմ ըն-

տանիքներուն, ըստ յարմարութեան, թէ

ծախու առնելու եւ թէ վարձելու դիւրու-

թիւններով:

Մյս այցելութեան առիթով Վեհա­

փառ Հայրապետը յայտնեց, թէ «Մեծի

Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութիւնը կա­

րելի բոլոր միջոցներու պիտի դիմէ օգ ­տակար հանդիսանալու ^ամար մեր ժո­

ղովուրդին, յատկապէս տնտեսական

տագնապի այս դժուարին օրերուն:

Բնակարանային այս նոր համալիրին

կառուցումը, կաթողիկոսրանին կողմէ

կատարուած ընկերային ծառայութեան

կարեւոր աշխատանքներուն մէկ նոր

օղակը պիտի դառնայ, ի խնդիր ^այ նոր

ընտանիքներու կազմութեան եւ մեր ժո­

ղովուրդի զաւակներուն համախումբ

ապրելու գեղեցիկ երեւոյթին: Յիշեա լ

ծրագրի իրագործումի ընթացքին եւս

անկէ մեր ձեռք ձգելիք փորձառութեան

լոյսին տակ, պիտի մտածենք նմանօրի­

նակ այլ ծրագիրներու մասին եւս» ըսաւ Վեհափառ Հայրապետը:

ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004 հ ա ս կ 83

Ինչպէս «Հասկ»ի, ներկայ թիլին մէջ

առանձնաբար Հրատարակուած Հայրա­

պետական պատգամը կը յայտնէ ՎեՀա­

փառ Հայրապետին կողմէ 2004 տարին

Հռչակուած է «Հայ Ընտանիքի Տարի», ո­

րուն առիթով սկսած շինարարական այս

Հսկայ ծրագիրը խօսուն վկան պիտի Հանդիսանայ Հայ ընտանիքի Հզօրաց-

ման ի խնդիր Կաթողիկոսութեանս ձեռ­

նարկած գործնական քայլերուն:

ՎԵՀԱՓԱՌ ՀԱՅՐԱՊԵՏԸ ԿԸ ԳՆԱՀԱՏԷ ԻՄԱՄ ՇԱՄՍԷՏՏԻՆԻ

ԱՐԺԱՆԻՔՆԵՐԸ

Շիի Համայնքի «Իմամ ՄոՀամէտ Շամսէտտինի անուան երկխօսութեան

Հաստատութեան եւ բարեգործութեան ու մշակութային միութեան» կազմակեր-

պութեամբ, Շաբաթ 10 Յունուար 2004-ի առաւօտուն, «Իմամ ՄոՀամէտ Շամ­

սէտտինի անուան մշակութային եւ կրթական Համալիր»ի գլխաւոր Հանդի­

սասրաՀին մէջ կայացաւ յատուկ Հան-

դիսութիւն մը, ի յիշատակ Լիբանանի

Շիի Համայնքի Իսլամ կրօնական Առաջ­

նորդ Իմամ Շամսէտտինի: Սոյն Հանդի-

սութեան յանուն Մեծի Տանն Կիլիկիոյ ՎեՀափառ Հայրապետ Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Արամ Ա. Կաթողիկոսին ներկայ գտնուեցաւ Լի­

բանանի Հայոց Առաջնորդ Գերշ. Տ. Գե-

ղամՍ. Եպս. Խաչերեան:Առաջնորդ Սրբազանը Հանդիսու-

թեան ընթացքին արաբերէն լեզուով ըն­

թերցեց ՎեՀափառ Հայրապետին ուղար­կած վկայութիւնը Իմամ Շամսէտտինի

մասին, ուր Նորին Սրբութիւնը երեք կէ- տերու մէջ կ՚ամփոփէր Իսլամ կրօնա­

կան ղեկավարին մարդկային ու կրօնա­կան արժանիքները: ՎեՀափառ Հայրա­

պետը առաջին Հերթին զայն կը ներկա­

յացնէր որպէս ա) ԽոնարՀութեան տի­

պար, բ) Հաւատքի մարդ, եւ գ) երկխօ­

սութեան Հաւատացող ղեկավար: Այս ե­

րեք արժանիքներու առաջնորդութեամբ

ապրուած կեանքով կ՚արժեւորէր ՎեՀա­

փառ Հայրապետը Շամսէտտինի ծառա­յութիւնը լիբանանեան Հայրենիքին: Ի վերջոյ յանուն լիբանանաՀայութեան

նաեւ ՎեՀափառը իր զօրակցութիւնը կը յայտնէր Լիբանանին ու արաբական ար­

դար դատին:

ՔՐԻՍՏՈ ՆԵԱՅ-ԻՍԼԱՄ ԵՐԿԽՕՍՈԻԹԵԱՆ ՅԱՆՁՆԱԽՈԻՄՐԸ

Չորեքշաբթի 7 Յունուար 2004-ին,

Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Արամ Ա. Կաթողիկոս Մեծի Տանն Կիլիկիոյ, ՎեՀարանին մէջ ընդու­

նեց քրիստոնեայ-իսլամ երկխօսութեան

յանձնախումբը իր լրիւ կազմով: Յանձ­

նախումբի ատենապետը' Միր Հարըշէ-

Հապ եւ ատենադպիրը' Դոկտ. ՄուՀամ- մէտ Սէմմէք, լայն տեղեկութիւններ փո­խանցեցին ՎեՀափառ Հայրապետին

Յանձնախումբին վերջին շրջանին կա­

տարած աշխատանքներուն մասին: Այս առիթով նաեւ անդրադարձան Միջին Ա­

րեւելքի Եկեղեցիներու ԽորՀուրդի վեր­

ջին Համաժողովին եւ այդ ծիրէն ներս Քրիստոնեայ-Իսլամ տիալոկի մասին ե­

ղած քննարկումներուն: Անոնք խնդրե­

ցին ՎեՀափառ Հայրապետէն, որ Քրիս- տոնեայ-իսլամ տիալոկի անՀրաժեշտու­

թիւնը նաեւ շեշտէ Եկեղեցիներու Հա­մաշխարՀային ԽորՀուրդը եւ նաեւ նիւ­

թական ու այլ ձեւերով ՎեՀափառ Հայ­

րապետը կարենայ օգտակար Հանդիսա­

նալ քրիստոնեայ-իսլամ երկխօսութեան առնչուած ձեռնարկներուն:

ՎեՀափառ Հայրապետը գնաՀատե­լէ յետոյ յանձնախումբին աշխատանքը

ու ցուցաբերած նախանձախնդրութիւնը, անդրադարձաւ Ե.Հ.Խ.-ի ծիրէն ներս

ընդՀանրապէս միջ-կրօնական ու յատ­

կապէս քրիստոնեայ-իսլամ տիալոկին

տրուած յատուկ կարեւորութեան: ՎեՀա­

փառ Հայրապետը ըսաւ թէ անցեալ Օ­գոստոսին Կեդրոնական Վարչութեան

ժողովին իր տեղեկագիրը, իբրեւ Կեդրո­

նական Վարչութեան ատենապետ, ամ-

84 ՀԱՍԿ ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004

բողջութեամբ յատկացուցած էր միջ-

կրօնական երկխօսութեան, ինչ որ ան­

նախընթաց երեւոյթ մըն էր Ե.Հ.Խ.-ի պատմութեան մէջ: Ապա Վեհափառ

Հայրապետը հետեւեալ կէտերը շեշտեց:

ա) Արդէն իսկ Ե.Հ.Խ.-ի ընդհ. քար­տուղարին թելադրած է, որ քրիստոն-

եայ-իսլամ միջազգային համագումար մը կազմակերպուի ներկայ տարուան

ընթացքին: Այս գծով աշխատանքները ընթացքի մէջ են:

բ) Միջին Արեւելքի մէջ քրիստոն- եայ-իսլամ երկխօսութիւնը պէտք է կա­

տարուի եկեղեցիներու եւ իսլամ պաշ­

տօնական հաստատութիւններու ուղղա­կի մասնակցութեամբ եւ ոչ թէ անհատ մտաւորականներու կողմէ: Այս վերջին-

ներու աշխատանքները պէտք է նկատել աջակցութիւն' երկխօսութեան պաշտօ­

նական նախաձեռնութիւներու:

գ) Միջին Արեւելքի Եկեղեցներու Խորհուրդը յատուկ Բաժանմունք պէտք

է հաստատէ քրիստոնեայ-իսլամ տիալո- կին, որպէսզի ան աւելի կազմակեր­

պուած եւ ճիշդ հունաւորուած ընթացք մը ունենայ:

դ) Քրիստոնեայ-իսլամ տիալոկը աստուածաբանական քննարկումներու

ծիրին մէջ պէտք չէ մնայ, այլ պէտք է գործնական արտայայտութիւն գտնէ

Միջին Արեւելքի մէջ, ուր քրիստոնեաներ եւ իսլամներ միասնաբար կ՚ապրին եւ

նոյն ընկերութեան մաս կը կազմեն:

Լիբանանի Քրիստոնեայ-իսլամ

Յանձնախումբրը կեանքի կոչուած է ա­

ւելի քան 10 տարիներ առաջ, որուն մաս

կը կազմեն Լիբանանի 7 գլխաւոր հա­

մայնքները: Հայ Համայնքը կը ներկա­

յացնէ Դոկտ. ժան Աալմանեան:

Վեհափառ Հայրապետին հետ տեղի ունեցած հանդիպումէն ետք Կաթողիկո­

սարանի ժողովասրահին մէջ Յանձնա­

խումբը առանձին հանդիպում մը ունե- ցաւ:

ԻՐԱՆԻ ԵՐԵՔ ԹԵՄԵՐՈԻ ԱՌԱՋ­ՆՈՐԴՆԵՐԸ ԱՅՑԵԼԵՑԻՆ ՀՈԴԵԻՈՐ

ԱՌԱՋՆՈՐԴ ԱՅԱԹՈԼԼԱՀ ԽԱՄԵՆԷԻ

Երկուշաբթի 5 Յունուար 2004-ին,

Իրանի երեք թեմերու առաջնորդները' Գերշ. Տ. Աեպուհ Արք. Աարգիսեան (Թեհրանի Թեմ), Գերպ. Տ. Շահան Ծ.

Վրդ. Աարգիսեան (Ապահանի Թեմ) եւ Գերպ. Տ. Նշան Ծ. Վրդ. Թօփուզեան

(Ատրպատականի Թեմ), ընկերակցու- թեամբ Ազգ. Իշխանութեան անդամնե-

րուն եւ պետական երկու հայ պատգա­

մաւորներուն' Տոքթ. Լեւոն Դաւթեանի եւ

Տիար ճորճիկ Աբրահամեանի այցելու­

թիւն մը տուին Իրանի Իսլամական Հան­րապետութեան Հոգեւոր Առաջնորդ' Ա-

յաթոլլահ Խամենէի:

Իրանի Հարաւ-արեւելեան պատմա­

կան Պամ քաղաքը հարուածած աղէտա­

լի երկրաշարժի շրջագիծէն ներս տեղի ունեցած այցելութիւնը առիթ մը հանդի­

սացաւ խօսելու իրանահայութեան կա- րեւոր ներդրումին, երկրի ծաղկման ու բարգաւաճման գործընթացին մէջ, ինչ­

պէս նաեւ հայ-իրանեան դարաւոր բա­

րեկամութեան մասին:

Այս առիթով յանուն Մեծի Տանն Կի-

լիկիոյ Վեհափառ Հայրապետ Ն.Ա.Օ. Տ.Տ. Արամ Ա. Կաթողիկոսի, Թեհրանի Թեմի Առաջնորդ Աեպուհ Արքեպիսկո­

պոս ցաւակցութիւն յայտնեց աղէտալի

երկրաշարժի զոհ գացած հազարաւոր անձերուն, վիրաւորներուն ու տեղի ու­

նեցած քանդումներուն համար, յայտնե-

լով որ Նորին Արբութիւնը միջազգային ու միջ-եկեղեցական մակարդակներու

վրայ յատուկ աշխատանք կը տանի այս

ուղղութեամբ:

Ա. Ծննդեան Տօնին առիթով, Իրանի հոգեւոր առաջնորդին հետ իրենց զրոյ­

ցին իբրեւ գործնական արտայայտու­թիւն, Իրանահայ երեք թեմերու առաջ­

նորդները կոչ ուղղեցին իրենց թեմերու հաւատացեալ ժողովուրդին զօրավիգ

կանգնելու իրանեան հայրենիքին, ու

ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004 ՀԱՍԿ 85

իրանցի հայրենակիցներուն, վերաշի­

նելու համար աւերուած շրջանները եւ օժանդակելու պետութեան, յատկապէս երկրի այս դժուարին պայմաններուն

մէջ:

№ОКԼ^ՆԵՐԿԱՅԱՑՈԻՑԻԶՆԵՐԸ

Հինգշաբթի 22 Յունուար 2004-ի ե-

րեկոյեան, Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Մրամ Մ. Կաթո­

ղիկոս Մեծի Տանն Կիլիկիոյ, Վեհարանի

իր գրասենեակին մէջ ընդունեց միջազ­գային Мог/Ժ V̂ ՏЮՈ կազմակերպութենէն

պատուիրակութիւն մը, գլխաւորու- թեամբ կազմակերպութեան նախագահ-

ներէն Դոկտ. Տօն Փոսթերսքի: Պատուի­րակութեան մաս կը կազմէին կազմա­կերպութեան Միջին Մրեւելքի Ընդհ.

տնօրէն Դոկտ. ժան Պուշըպըլ, ինչպէս

նաեւ Լիբանանի, Սուրիոյ եւ Յորդանա­

նի տնօրէն Պրուս Մենսըր'.

Պատուիրակութեան անդամները Վեհափառ Հայրապետին ներկայացու­

ցին իրենց աշխատանքը եւ անդրադար­

ձան իրենց կազմակերպութեան ու Եկե­

ղեցիներու Համաշխարհային Խորհուր­

դի գործակցութեան: Մյս գծով անոնք խօսեցան Իրաքի մէջ կատարուող մար­

դասիրական աշխատանքներուն, Իրանի երկրաշարժի հետեւանքներուն եւ Լիբա­

նանի մէջ իրենց նախաձեռնած շարք մը

մարդասիրական աշխատանքներուն:Վեհափառ Հայրապետը գնահատեց

իրենց մարդասիրական աշխատանքը,

յատկապէս շեշտելով եկեղեցիներուն հետ իրենց գործակցութեան կարեւորու­

թիւնը, եկեղեցիներուն իրենց աջակցու­թեան, ինչպէս նաեւ փոխադարձ հաս­

կացողութեան ու վստահութեան ոգիով գործելու անհրաժեշտութիւնը, եւ տեղա­

կան պայմանները ճանչնալով, ըստ այնմ գործելու հրամայականը:

Մյս ծիրէն ներս, Վեհափառ Հայրա­պետը անդրադարձաւ էքիւմէնիք գոր­

ծակցութեան անհրաժեշտութեան, յիշե-

լով երկու ամիսներ առաջ Մնթիլիասի մէջ տեղի ունեցած էքիւմենիք միջազ­

գային համագումարը, որուն նպատակն

էր 21 դարուն էքիւմենիք կեանքին նոր մղում տալու կարեւորութիւնը:

ԼԻԲԱՆԱՆԱՀԱՅՈՑ ԱՌԱԶՆՈՐԴ ՍՐԲԱԶԱՆԸ ՏԵՍԱԿՑԵՑԱԻ

ՅՈԻՆԱՍՏԱՆԻ ՆԱԽԱԳԱՀԻՆ ՀԵՏ

Հինգշաբթի 22 Յունուար 2004-ին, Լիբանանահայոց Թեմի Մռաջնորդ Գերշ.

Տ. Գեղամ Ս. Եպս. Խաչերեան, ներկայ գտնուեցաւ «Պիէլ»ի մէջ ի պատիւ Լիբա­

նանի ու Յունաստանի նախագահներուն տեղի ունեցած ընդունելութեան: Մռաջ­

նորդ Սրբազանը յանուն Մեծի Տանն Կի­լիկիոյ Վեհափառ Հայրապետ Ն.Ս.Օ.Տ.Տ.

Մրամ Մ. Կաթողիկոսի, Մեծի Տանն Կի­

լիկիոյ Կաթողիկոսութեան ու Լիբանանի

հայութեան տեսակցեցաւ Նախագահ Քոստանթինոս Ստեֆանոփուլոսի հետ,

փոխանցելով Վեհափառին Հայրապետա­

կան ողջոյնները:

Նախագահը իր կարգին յիշեց Վեհա­

փառ Հայրապետին կատարած հովուա-

պետական այցելութիւնները Յունահայոց Թեմին ու գովասանքով արտայայտուե­

ցաւ Յունահայ գաղութի գործօն մաս­նակցութեան: Մն նաեւ յիշեց Յունաստա­նի Հայոց Թեմի հոգելոյս առաջնորդ Սա-

հակ Մրք. Մյվազեանի աւելի քան 40 տա­

րիներու ծառայութիւնը Յունահայու- թեան ու գնահատանքով անդրադարձաւ անոր թողած մեծ վաստակին:

Մռաջնորդ Սրբազանը շնորհակա­

լութիւն յայտնեց Նախագահին գնահա-

տալից արտայայտութիւններուն համար եւ խօսեցաւ յոյն եւ հայ ժողովուրդներու

դարաւոր բարեկամութեան ամրապընդ- ման հրամայականին մասին, երկու ժո­

ղովուրդներու իրաւունքներու ձեռքբեր­ման ու արդար դատին ի խնդիր:

86 ՀԱՍԿ ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004

Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. ԱՐԱՄ Ա. ԿԱԹՈՂԻԿՈՍԻ ՆԵՐԿԱՅԱՑՈԻՑԻԶԸ ԿԸ ՄԱՍՆԱԿՑԻ

ԶԱԻԷՆ ԱՐՔԵՊԻՍԿՈՊՈՍԻ ԹԱՂՈԻՄԻՆ

Կիրակի, 25 Յունուար 2004-ին, Գա­

Հիրէի Մայր Եկեղեցւոյ մէջ տեղի ունե­

ցաւ վերջին օծման կարգն ու յուղարկա-

ւորութիւնը ԵգիպտաՀայոց Թեմի երկար

տարիներու առաջնորդ Հոգելոյս Տ. Զա-

ւէն Արք. Չինչինեանի:Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Արամ Ա. Կաթողիկոս Մե­

ծի Տանն Կիլիկիոյ իր ցաւակցութիւնը յայտնեց թէ գրաւոր եւ թէ Հեռաձայնա-

յին խօսակցութեամբ Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. ԳԱՐԵ- ԳԻՆ Բ. Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսին:

Իր ցաւակցական գիրին մէջ Հետեւեալը կ՚ըսէր. «Երկար տարիներէ ի վեր Մենք

մօտէն ճանչցած ենք Հանգուցեալ Սրբա­

զանը եւ իր մէջ տեսած Հայ եկեղեցւոյ

նուիրեալ սպասաւորը, Հայ գիրի ու դպրութեան Հաւատարիմ մշակը ու Հայե­

ցի դաստիարակութեան վաստակաշատ ուսուցիչը: Իր բազմակողմանի տաղանդ­

ներով ու մանաւանդ իր յանձնառու նուի­

րումով Զաւէն Սրբազաը երկար տարի­

ներ շարունակ տիրական ներկայութիւն դարձաւ Հայ եկեղեցւոյ ծառայական կեանքի անդաստանէն ներս»:

Յանուն ՎեՀափառ Հայրապետին

ՔԷՆԹԸՐՊԸՐԻԻ ԱՐՔԵՊԻՍԿՈՊՈՍԻՆ ՆԵՐԿԱՅԱՑՈԻՑԻԶԻՆ ՀԵՏ

Շաբաթ 24 Յունուար 2004-ին, Քէն-

թըրպըրիի Արքեպիսկոպոսին ներկայա­ցուցիչը' Անթոնի Պոլ, ժամանեց Անթիլ­

իասի Մայրավանքը եւ ներկայացաւ

վերջին օծման կարգին ու յուղարկաւո-

րութեան մասնակցեցաւ Կիպրոսի Թեմի Կաթողիկոսական Փոխանորդ Գերշ. Տ. Վարուժան Ս. Արք. Հերկելեան եւ յանուն

Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսու­

թեան դամբանախօսեց:

ՄԵՄԻ ՏԱՆՆ ԿԻԼԻԿԻՈՅ ԿԱԹՈՂԻԿՈՍՈԻԹԵԱՆ

ՄԻԱԲԱՆՆԵՐԸ ՀՈՎՈԻԱԿԱՆ ԱՌԱՔԵԼՈԻԹԵԱՆ ՄԷԶ

Նոր Տարուան եւ Ս. Ծնունդին առի­

թով Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսու­

թեան միաբանները պատարագեցին եւ քարոզեցին Լիբանանի թեմի եկեղեցի­

ներուն մէջ: Նաեւ Միաբաններ այս առի­

թով մեկնեցան Միացեալ ՆաՀանգներ եւ

Պարսկաստան: Ընդառաջելով Թուրքիոյ Հայոց Ն.Ա. Մեսրոպ Բ. Արք. Մութաֆ-

եան Պատրիարքի Հրաւէրին միաբան մը մեկնեցաւ Պոլիս: Դարձեալ ընդառաջե­

լով Երուսաղէմի Հայոց Ն.Ա. Թորգոմ Բ. Արք. Մանուկեան Պատրիարքի Հրաւէ­

րին Երկու միաբան Հայրեր մեկնեցան Երուսաղէմ իրենց մասնակցութիւնը բե­րելու աստուածայայտնութեան տօնա-

կատարութեան:

Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Արամ Ա. Կաթողիկոսի: Ան­

թոնի Պոլ Քէնթըրպըրիի Արքեպիսկոպո­

սին կողմէ յատուկ նամակ մը յանձնեց

ՎեՀափառ Հայրապետին, ինչպէս նաեւ բերանացի պատգամ մը փոխանցեց Նո­

րին Սրբազնութենէն: Արքեպիսկոպոսին

ներկայացուցիչը Խօսեցաւ յառաջիկայ

Վ Ե Հ Ա Փ Ա Ռ Հ Ա Յ Ր Ա Պ Ե Տ Ի Ն Հ Ա Ն Դ Ի Պ Ո Ւ Մ Ն Ե Ր Ը

Կ Ր Օ Ն Ա Կ Ա Ն , Ք Ա Ղ Ա Ք Ա Կ Ա Ն Ե Ւ

Դ Ի Ւ Ա Ն Ա Գ Ի Տ Ա Կ Ա Ն Ա Ն Ձ Ն Ա Ւ Ո Ր Ո Ւ Թ Ե Ա Ն Ց Հ Ե Տ

ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004 ՀԱՍԿ 87

ծրագիրներու եւ այցելութիւններու մա­

սին: Ան յատկապէս Վեհափառ Հայրա­պետին տեղեկութիւններ փոխանցեց, վերջին շրջանին Անկլիքան եկեղեցւոյ

դիմագրաւած ներքին դժուարութիւննե- րուն մասին:

Վեհափառ Հայրապետը իր կարգին կարեւորութեամբ ընդգծեց Արեւելեան

Ուղղափառ եւ Անկլիքան եկեղեցիներու աստուածաբանական երկխօսութեան

անհրաժեշտութիւնը եւ բացատրեց թէ անոր յետաձգումը անհրաժեշտ էր, նկա­

տի ունենալով Անկլիքան միասեռական Եպիսկոպոսի մը ձեռնադրութեան յառա­

ջացուցած զգայնութիւնները: Վեհափառ Հայրապետը յոյս յայտնեց որ յառաջի- կային աստուածաբանական երկխօսու-

թիւնն ու միջ-եկեղեցական գործակցու­

թիւնը վերանորոգ թափով կը շարունակ-

ուի: Նաեւ Վեհափառ Հայրապետը անդ­

րադարձաւ Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթո­

ղիկոսութեան եւ Անկլիքան Եկեղեցւոյ

միջեւ գոյութիւն ունեցող հին բարեկա­

մութեան ու գործակցութեան թէ Միջին

Արեւելքէն ներս եւ թէ միջազգային մա­

կարդակի վրայ: Արքեպիսկոպոսին ներ­կայացուցիչը խոստացաւ իր հոգեւոր

պետին փոխանցել Վեհափառ Հայրապե­

տին փոխանցած պատգամը:

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԴԵՍՊԱՆԻՆ ՀԵՏ

Չորեքշաբթի 7 Յունուար 2004-ի ա­

ռաւօտուն, Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Վեհա­

փառ Հայրապետ Ն.Ա.Օ.Տ.Տ. Արամ Ա. Կաթողիկոսին այցելեց Հայաստանի

դեսպան Արեգ Յովհաննիսեան: Շուրջ

ժամ մը տեւող հանդիպման ընթացքին Վեհափառ Հայրապետը եւ դեսպանը քննեցին Հայաստանի եւ Լիբանանի,

ինչպէս նաեւ Հայաստանի եւ Ափիւռքի փոխ-յարաբերութեանց առնչուած շարք

մը հարցեր:

Այս առիթով Վեհափառ Հայրապե­

տը յիշեցուց դեսպանին որ Մեծի Տանն

Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութիւնը իր թեմե­րով կը շարունակէ օգտակար հանդիսա­նալ Հայաստանի շարք մը ծրագիրնե- րուն:

ՄԵՏՐՈՊՈԼԻՏ ՏՈՐՏ ՍԱԼԻՊԱՅԻ ՀԵՏ

Շաբաթ, 24 Յունուար 2004-ին, Ն.Ա.Օ.Տ.Տ. Արամ Ա. Կաթողիկոս Մեծի Տանն Կիլիկիոյ, Անթիլիասի Մայրավան-

քին մէջ ընդունեց Ասորի Ուղղափառ Ե- կեղեցւոյ Պէյրութի Առաջնորդ Տ. ճորճ

Աալիպա Եպիսկոպոսը: Մետրոպոլիտը եկած էր Վեհափառ Հայրապետին փո­

խանցելու յատուկ պատգամ մը իր եկե­

ղեցւոյ հոգեւոր պետին' Նորին Արբու-

թիւն Զագգա Ա. Իուաս Պատրիարքին կողմէ:

Մետրոպոլիտ Աալիպա եկած էր Վե­

հափառ Հայրապետին տեսակէտը ունե­

նալու, նախքան իր մեկնումը Գահիրէ, մասնակցելու Արեւելեան Ուղղափառնե­

րու եւ Կաթոլիկներու միջեւ աստուածա­

բանական երկխօսութեան:

ԻՐԱՆԻ ԴԵՍՊԱՆԻՆ ՀԵՏ

Հինգշաբթի, 29 Յունուար 2004-ին, Ն.Ա.Օ.Տ.Տ. Արամ Ա. Կաթողիկոս Մեծի

Տանն Կիլիկիոյ Վեհարանին մէջ ընդու­

նեց Լիբանանի մօտ Իրանի դեսպան Մասուուտ Իտրիսի Քարմանշահին, ըն-

կերակցութեամբ իր կցորդին: Դեսպան

Քարմանշահի եկած էր յանուն Իրանի Նախագահ Աէյէտ Մոհամմէտ Խաթէմիի շնորհակալութիւն յայտնելու Վեհափառ

Հայրապետին, Իրանը ցնցող աղէտալի երկրաշարժին առիթով Նորին Արբու-

թեան ցուցաբերած զօրակցութեան հա­

մար: Այս առիթով դեսպանը Վեհափառ

Հայրապետին յանձնեց Իրանի Նախա­

գահին կողմէ նամակ մը:

Վեհափառ Հայրապետը իր կարգին յայտնեց, որ օգնութեան աշխատանքնե-

88 ՀԱՍԿ ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004

րը կը շարունակէ զանազան միջոցնե-

րով: Մն յայտնեց նաեւ որ միջ-եկեղեցա- կան օգնութեամբ դպրոց մը պիտի կա- ռուցուի երկրաշարժէն աւերուած Պէմ

քաղաքին մէջ:

Շուրջ ժամ մը տեւող խօսակցու- թեան նիւթ դարձան նաեւ Մեծի Տանն

Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան եւ Իրանի Իսլամական Հանրապետութեան միջեւ

գոյութիւն ունեցող սերտ գործակցութիւ­նը, ինչպէս նաեւ Լիբանանի այժմու կա­

ցութիւնը: Վեհափառ Հայրապետը գնա­հատանքով արտայայտուեցաւ Իրանի

նախագահին, ժընեւի Եկեղեցիներու Համաշխարհային Խորհուրդի Կեդրոնա- տեղիին տուած այցելութեան:

ՆԱԽԿԻՆ ԵՐԵՍՓՈԽԱՆ ՀԻԻՍԷՅՆ ԵԱԹԻՄԻՆ ՀԵՏ

Երկուշաբթի 26 Յունուար 2004-ին, Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Մրամ Մ. Կաթողիկոս Մեծի

Տանն Կիլիկիոյ Վեհարանի գահասրա­

հին մէջ ընդունեց Լիբանանեան խոր- հըրդարանի նախկին երեսփոխան Հիւ- սէյն Եաթիմը, ընկերակցութեամբ իր

գործակիցներէն Ֆրանսուա Հըպէյքայի:Շուրջ ժամ մը տեւած խօսակցու-

թեան նիւթ դարձան հայ ժողովուրդի

պատմութիւնը, Լիբանանեան այժմու

կացութիւնն ու շրջանային անցուդարձե- րը:

Յայտնենք, որ Երեսփոխան Եաթիմ

հանրածանօթ պատմաբան է, զանազան առիթներով դասախօսութիւններ տուած

է հայ ժողովուրդի պատմութեան ու Դա­

տին մասին: Եղած է հիմնադիր անդամ-

ներէն Լիբանանեան Մմալ շարժումին, եւ ներկայիս կը գլխաւորէ վարժարան­

ներու լայն ցանց մը:Մյս առիթով, Վեհափառ Հայրապե­

տը խոստացաւ յառաջիկային Մնթիլիա-

սի մէջ արաբերէն լեզուով առանձին հատորի մը մէջ լոյս ընծայել Հիւսէյն

Եաթիմի հայ ժողովուրդի պատմութեան ու հայ դատին մասին պատրաստած

գրութիւնները:

ԵՐԵՍՓՈԽԱՆՅԱԿՈԲ ԳԱՍԱՐՏԵԱՆԻՆ ՀԵՏ

Շաբաթ, 24 Յունուար 2004-ին

Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Մրամ Մ. Կաթողիկոս Մեծի Տանն Կիլիկիոյ, Վեհարանի իր գրասեն-

եակին մէջ ընդունեց Ռամկավար Մզա- տական Կուսակցութեան Մտենապետ

երեսփոխան Յակոբ Գասարճեանը:Շուրջ ժամ մը տեւող հանդիպման

ընթացքին արծարծուեցան Լիբանանի հայութեան, Հայաստան-Սփիւռք յարա­

բերութեան եւ հայ եկեղեցւոյ առնչուող

շարք մը հարցեր: Պրն. Գասարճեան

Ռամկավար Մզատական Կուսակցու­թեան տեսակէտները պարզեց կարգ մը

հարցերուն գծով: Վեհափառ Հայրապե­տը իր մտահոգութիւնը յայտնեց կարգ մը գաղութներէ ներս տիրող կացութեան

գծով, եւ եկեղեցին նկատելով մեր գա-

ղութներուն ողնասիւնը, շեշտեց մեր բո­լոր կազմակերպութիւններուն ու եկե­

ղեցւոյ բոլոր զաւակներուն գործօն մաս­

նակցութիւնը անոր կեանքին ու առաքե- լութեան:

Խօսելով Լիբանանի հայութեան մա­

սին, Վեհափառ Հայրապետը ընդգծեց

ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004 ՀԱՍԿ 89

միջ-կուսակցական գործունէութեան Հրամայական անՀրաժեշտութիւնը եւ Հեռու մնալու այնպիսի քայլերէ որոնք կրնան Լիբանանի, ինչպէս նաեւ մեր բո­

լոր գաղութներու ներքին մթնոլորտը խռովել: Այս շրջագծէն ներս ՎեՀափառը

կենսական նկատեց բոլոր կառոյցներու գործակցութիւնը, փոխադարձ Հասկացո­

ղութեան ու յարգանքի զգացումներով: Սոյն Հանդիպման մէկ բաժնին ներկայ

եղաւ Ազգ. Կեդրոնական Վարչութեան ատենապետ Տիար Անտրէ Թապուրեան:

ԵԿԵՂԵՑԻՆԵՐՈԻ ՄԻՈԻԹԵԱՆ ԷՔԻԻՄԷՆԻՔ ԱՂՕԹՔ ՖՐԱՆՍԱԽՕՍ ԱԻԵՏԱՐԱՆԱԿԱՆ °Կ°Ղ°ՑԻՈՅ ՄԷԶ

Եկեղեցիներու Միութեան էքիւմէ- նիք աղօթքի շաբթուան առիթով, Պէյ-

րութի ֆրանսախօս Աւետարանական ե- կեղեցւոյ Հոգեւոր Հովիւ Վեր. Ռոպէր

Սարգիսեանին Հրաւէրով, 25 Յունուար 2004-ին, Կիրակի օր յատուկ պաշտա­

մունք տեղի ունեցաւ նոյն Համայնքի Ռաս Պէյրութի եկեղեցւոյ մէջ:

Հրաւիրուած էին քրիստոնեայ քոյր Համայնքները ներկայացնող եկեղեցա­

կաններ եւ Իսլամ-Քրիստոնեայ երկխօ­

սութեան Յանձնախումբի անդամներ, ո­

րոնցմէ յաջորդաբար խօսք առին Պրն. Միր Հարէս ՇէՀին (Մարոնի), Տօքթ Ալի

Հասան (Շիիթ) եւ Պրն. Միր Ապպաս Հա- լապի (Տիւրզի), որոնք գնաՀատեցին Է-

քիւմէնիք այս պաշտամունքի Հրաւէրը:

Օրուան պատգամախօսն էր Քասլի- քի Ս. Հոգի Համալսարանի Տեսուչ

Դոկտ. Քարամ Վրդ., որ նկարագրեց քրիստոնեայ եկեղեցիներու երեք գլխա­

ւոր խմբակցութիւններուն իրարմէ ունե­ցած տարբերութիւնները: Այդ խմբակ-

ցութիւններն են.- ա) Արեւելեան ոչ Քաղ­

կեդոնական եկեղեցիները (Հայ, Ասորի,

Ղպտի եւ Եթովպական, Հնդիկ եւ Էրիթրիոյ), բ) Քաղկեդոնական եկեղեցի­

ները Ուղղափառ եւ Կաթողիկէ, գ) Աւե­

տարանական եկեղեցիները:

Սոյն պաշտամունքին իր մասնակ­

ցութիւնը բերաւ Տ. Վարդան Արք. Տէ- միրճեան:

ՊԱՇՏՕՆԱԿԱՆ ԸՆԹՐԻՔ ԻՍԼԱՄԱԿԱՆ ՎԱՔԸՖՆԵՐՈԻ

ԽՈՐՀՐԴԱԺՈՂՈՎԻՆ ԱՌԻԹՈՎ

Լիբանանի Սիւննի Համայնքի Հա-

մայնքապետ Միւֆթի ՄուՀամմէտ Քապ- պանիի Հովանաւորութեամբ եւ կազմա-

կերպութեամբ Իսլամական Բարձրագոյն ԽորՀուրդին, պաշտօնական ընթրիք մը

տրուեցաւ Իսլամական վաքըֆներու խորՀրդաժողովին մասնակցող ժողովա­

կաններուն ի պատիւ, 11 Դեկտեմբեր 2003, Հինգշաբթի երեկոյեան ժամը

8:30-ին, Սիւննի Համայնքի Համայնքա- պետարանին, Տար էլ Ֆաթուայի մէջ:

ճաշկերոյթին ներկայ եղան նաեւ Լիբանանի քոյր Համայնքներու ներկա­

յացուցիչներ, նախարարներ, երեսփո­խաններ, Համայնքային անձնաւորու- թիւններ եւ Իսլամ բարեսիրական Միու-

թիւններու ներկայացուցիչներ:

Սոյն ընդունելութեան ներկայ գըտ- նուեցաւ Տ. Վարդան Արք. Տէմիրճեան:

ա օ

90 ՀԱՍԿ ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004

ԿԻԼԻԿԻՈՅ ԿԱԹՈՂԻԿՈՍՈՒԹԵԱՆ ՄԱՏԵՆԱԴԱՐԱՆԻ ՆՈՒՒՐ ՍՏԱՑԱԾ ԳԻՐՔԵՐՐ

Յ ՈՒՆՈՒԱ Ր 2004

« Հ Ա Ւ Ա Տ Ք Ի Ա Ռ Ա Ք Ե Է Ո ՒԹ Ի ՒՆ » , Արամ Ա. Կաթողիկոս, Անթիլիաս, 2003:

«ԿԵԱՆՔՍ ԻՆՉՊԷՍ ՈՐ ԱՊՐԵՑԱՅ (Ի Ն Ք Ն Ա ԿԵ Ն Ս Ա ԳՐԱ Վ ԷՊ )» , Ժիրայր Գ . Գաբրիէլ- եան, էիբանան, 2003:

« Ձ Ա Ր Ա Ն ՇԷ Ա Ի Ն (Բ Ա Ն Ա Ս Տ Ե Ղ Ծ Ո ՒԹ Ի ՒՆ Ն Ե Ր )» , Ներսէս Տ. Աեսրոպեան (Բալայեան), էոս Անճելըս, 2000:

« Ա Ո ՒԺ Ա Ա Բ Ա Ր Ի ԴԵՐԸ Զ Ա Ն Գ Ե Զ Ո Ւ Ր Ի Ա Զ Ա Տ Ա Գ Ր Ա Կ Ա Ն ՊԱ ՅՔԱ ՐՈ ՒՄ » , Գէորգ Աաստեան, էոս Անճելըս, 2001:

« Ա Ն Շ Է Ջ Ո ՐՈՆ ՈՒՄ Ն Ե Ր (Բ Ա Ն Ա Ս Տ Ե Ղ Ծ Ո ՒԹ Ի ՒՆ Ն Ե Ր )» , Գէորգ Աաստեան, Երեւան, 1995:

«ԷՈՍ ԱՆՃԵէԸՍԻ ԻՐԱ Ն Ա ^ Ա Յ Ա Ի Ո Ւ Թ Ե Ա Ն 40 Ա ԱԵԱԿ 1956-1996», Կլէնտէյլ, 1997:

« ՀԱ Յ Ա Ս Տ Ա Ն Ի Հ Ա Ն Ր Ա Պ Ե Տ Ա Կ Ա Ն ԿՈՒՍԱ ԿՑՈՒԹ ԻՒՆ , Մ Ր Ա Գ Ի Ր Ե Ւ Կ Ա Ն Ո Ն Ա Դ Ր Ո Ւ ­Թ ԻՒՆ » , Երեւան, 2003:

«ԷԵԶՈՒԱ ԿԱ Ն Օ Ր Է Ն Ս Դ Ր Ո ՒԹ Ե Ա Ն ՏԱՍԸ ՏԱՐԻՆ», Վալերի Աիրզոյեան, Երեւան, 2003:

«ԳԷԱ ՁՈՐ Տ Ա ՐԵ Գ Ի ՐՔ Դ Պ Ր Ե Վ Ա Ն Ո ՒՑ 2002-2003», Անթիլիաս, 2003:

« Պ Ա Տ Մ Ո ՒԹ Ի ՒՆ Ս. Ք Ա Ռ Ա Ս Ո Ւ Ն Մ Ա Ն Ո ՒԿ Ն ԵՐ ՈՒ» , պատրաստեց' Տ. Վրոյր Վրդ. Տէ- միրճեան, Огапде СоиПу, 2003:

«Ս. ՍԱՐԳԻՍ ԶՕՐԱ ՎԱ Ր» , պատրաստեց' Տ. Վրոյր Վրդ. Տէմիրճեան, Огапде Соип1у, 2003:

«ԱՐԴԻ ԽՈԶԱՆՈՑ Պ Ա Ր Զ Ե Ւ ԸՆՏԻՐ ՃԱՇԵՐ», Սիլվա ճերմակեան, Պէյրութ, 1990:

«ԱՐԴԻ Խ ՈԶԱՆՈՑ Ա Ն Ո ՒՇ Ե Ղ Է Ն Ն Ե Ր » , Սիլվա Պէզիրճեան-ճերմակեան, Պէյրութ, 2001:

« Ե Ր Ա Զ Ա ՀԱ Ն » , ^րատ. էեւոն ճերմակեան, Պէյրութ, 2003:

«^ԱՅ Գ Ա Ղ Թ Ա Կ Ա Ն Ո Ւ Թ Ե Ա Ն Պ Ա Տ Մ Ո ՒԹ Ի ՒՆ » , ^րաչեայ Աճառեան, Երեւան, 2002:

«Գ Ե Ր Մ Ա Ն Ի Ա ՅԻ ^ԱՅ Ա Կ Ա Դ ԵՄ Ի Ա Կ Ա Ն Ն Ե ՐԻ Ա Ի Ո Ւ Թ Ե Ա Ն Տ Ա ՐԵ ԳԻ ՐՔ 2001-2002», Ազատ Օրդուխանեան, Երեւան, 2002:

« Դ Ա Շ Ն Ա Մ Ո ՒՐ Ա Յ Ի Ն Ս Տ Ե Ղ Ծ Ա Գ Ո Ր Ծ Ո Ւ Թ Ի Ւ Ն Ե Ր » , Արմինէ Ղուլոյեան, Երեւան, 2002:

«40 ՏԱՐԻ», .ձրանդ Փափազեան, Իսթանպուլ:

«ՍՈՒՐԲՔ ԵՒ Տ Օ Ն Ք ^ Ա ՅԱ ՍՏԱ ՆԵԱՅՑ ԵԿԵՂԵՑՒՈՅ», Թորգոմ Պատրիարք Գուշակ- եան, Դ. Տպագրութիւն, Անթիլիաս, 2003:

«ԴԷՊԻ Ա Ղ ԲԻ ՒՐ Ը ԷՈՅՍԻՆ», Խմբ. Տ. Խորէն Մ. Վրդ. Տողրամաճեան, ^ոգլ. Տ. Սա^ակ Արթեպիսկ. Այվազեանի վախճանման 40-ին առիթով, Աթէնթ, 2004:

«ԹԵՍԱՂՈՆԻԿԷԻ Ս. Ա Ս Տ Ո Ւ Ա Ծ Ա Ծ Ի Ն ^ Ա ՅԱ ՍՏԱ ՆԵԱՅՑ Ա Ռ Ա Ք Ե Է Ա Կ Ա Ն Ս. ԵԿԵ­ՂԵՑՒՈՅ Հ Ի Մ Ն Ա Դ Ր Ո Ւ Թ Ե Ա Ն 100-ԱԱԵԱԿ 1903-2003», Խմբ. Տ. Խորէն Ծ . Վրդ. Տողրամաճեան, Թեսաղոնիկէ, 2003:

ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004 ՀԱՍԿ 91

«ՆԱՐԵԿ Մ Ա Տ Ե Ա Ն Ո Ղ Բ Ե Ր Գ Ո Ւ Թ Ե Ա Ն Ե Ւ Հ Ա Մ Ա Բ Ա Ր Բ Ա Ռ » , Ս. Գրիգոր Նարեկացի, Աշխարհաբար - Գրաբար, ^րատ. Կիլիկիա հրատարակչատան, ^ալէպ, 2003:

«ԿԵԱ ՆՔ ԱԸ Պ Ա ՏՆ ԷՇԻ ՎՐԱՅ», Յարութիւն Աատէեան, Պէյրութ, 1988:

«ԳԻՇԵՐԸ Ա Ռ Ա ՒՕ Տ Ը ԻՐ Մ Է Զ ԿԸ ԿՐԷ 50 ՏԱՐԻ», Ս. Խաչ Դպրեվանքի յոբելեանին առիթով, Իսթանպուլ, 2003:

«ԿԱՆՉ» Շաբաթաթերթի (Պէյրութ) 2001 տարուան լման ^աւաթածոն, լաթակազմ:

« Գ Ո Յ Ա Պ Ա Տ Ո Ւ 0 Պ Ա Տ Մ Ո Ւ Թ Ի Ւ Ն Ս. Գ Է Ո Ր Գ ԵԿԵՂԵՑՒՈՅ ԵՒ Մ Ա Ր Ա ՇԻ Ա Զ Գ . ՄԵՍ- ՐՈՊԵԱՆ Վ Ա Ր Ժ Ա Ր Ա Ն Ի ^ԱԷԷՊ», Վարդի Քէշիշեան, ^ալէպ, 2002:

«ՄՈՒՍԱ ԷԵՐԱՆ ԵՒ ԱՅՆՃԱՐԻ ՏՈՀՄ ԻԿ ՃԱՇԵՐ», Այնճարի Ս. Պօղոս Եկեղեցւոյ Տիկ­նանց Միութիւն, էիբանան, 2001:

«АVЕККОЕՏ ТЛНЛРОТ АТ-ТЛНАГОТ», Маипсе Воиу^ , ВеугоиШ, 2003.

<ЛГБА№>, Լе Լ̂ V̂ е ^е Вогй ^ ’Սո Рհоէоցгарհе, Уагои а̂п Տеէ̂ ап, ВеугоиШ.

«А К М ЕМ А К МЛ1ЧШСК1РТЗ IN ТНЕ т Ц Г Е К ^ АКТ ОАԼԼЕКУ», Տ̂ а̂̂ р̂ е е̂̂ Nе̂ տеտտ̂ ап, Լօոճօո, 1973.

«ТНЕ КЕШ Ш ТЕКРКЕТЕК ’Տ ВЮԼЕ», Уо1ите X, и^.А., 2002.

«ԼЕВАNОN ՏНОТ ТШ СЕ», Сհатаտ Рппйпд, т Епд^^ЛгаЬю 1апдиа^, 2аVеп Коиуоитйдап, ԼеЬапоп, 2003.

«ЕКМ ЕМ ^ Տ ա ՏАNАТI», Мауйа Տа̂ տ̂, МапЬи1, 1тр. А ^ РиЬИэЫпд Ноше, 2003.

.2003 ‘^ յյ^ ‘^^յ էէ1,.1̂ Այ^յ ̂ ‘ "о1ллЛ յ̂ "̂ -

.2003 ‘^ յյ^ I յ̂ 1 ‘"?̂ .1э Ь л̂!" -

.2003 ‘^ յյ^ ‘" ^ յ ^ !̂с. տ.|յ̂ 1" -

.2002 ‘^յյ^? ‘սյյւ* չ յյ^- յյյ^ձ!! ‘ "1957 -1874 ‘<̂ յյյ-̂ 1 յյյ^ձ!!" -

.1987 - 1983 ‘Ս ^ ‘ ^ յ̂յ-л յ̂\1յ ‘(7) ‘(6) ‘ (4) " ^ յ ^ լ$յ̂ ւ̂ 11" -

‘ Ա̂յ̂ ‘ լ]յ:Լ ̂ ̂սՈ1°1 ^յ^յ .̂ ‘ "Ь̂ ՜! _ Լյյյ1 յ̂յ *̂]| ^յ^! 3̂ 4̂ սձ1տ̂1 ^յյ^]|" -

.1997

ՏԵՍՉՈՒԹԻՒՆ ՄԱՏԵՆԱԴԱՐԱՆԻ

92 ՀԱՍԿ ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2004

ՊԱՏԱՐԱԳ ԵՒ ՔԱՐՈԶ

Ս. ԱԹՈՌՈՅՍ ՄԻԱԲԱՆՈՒԹԵԱՆ ԿՈՂՄՒ

ՀԻՆԳՇԱԲԹԻ, 1 ՅՈՒՆՈՒԱՐ, 2004: ԿԱ­

ՂԱՆԴ ԵՒ ՏԱՐԵՄՈՒՏ:կաթողիկոսարանիս Ա՝ Գրիգոր Լ ո ւ ­

սաւորիչ 0ա յր Տաճարին մէջ պատարա­

գեց Հոգ շ՝ Տ՝ Փա ռէն Վ րգ ՝ Վարգան- եան:

ԿԻՐԱԿԻ, 4 ՅՈՒՆՈՒԱՐ, 2004: է. ՅԻՍՆԱ­

ԿԻ:կաթողիկոսարանիս Ա՝ Գրիգոր Լ ո ւ ­

սաւորիչ 0ա յր Տաճարին մէջ պատարա­

գեց եւ քարոզեց Հոգ շ՝ Տ՝ Փ ա ռ էն Վ րգ ՝

Վարգանեան:

ԵՐԿՈՒՇԱԲԹԻ, 5 ՅՈՒՆՈՒԱՐ, 2004: ՃՐԱ­

ԳԱԼՈՅՑ ս . ԾՆՆԴԵԱՆ ԵՒ ԱՍՏՈՒԱԾԱ­

ՅԱՅՏՆՈՒԹԵԱՆ ՏԵԱՌՆ ՄԵՐՈՅ ՅԻՍՈՒՍԻ

0ՐԻՍՏՈՍԻ:

կաթողիկոսարանիս Ա՝ Գրիգոր Լ ո ւ ­

սաւորիչ 0ա յր Տաճարին մէջ պատարա­

գեց Գերպ՝ Տ՝ Գրիգոր Ծ՝ Վ րգ ՝ Զ ի ֆ թ ճ ֊եան:

ԵՐԵ0ՇԱԲԹԻ, 6 ՅՈՒՆՈՒԱՐ, 2004: ՏՕՆ

ԾՆՆԴԵԱՆ ԵՒ ԱՍՏՈՒԱԾԱՅԱՅՏՆՈՒ­

ԹԵԱՆ ՏԵԱՌՆ ՄԵՐՈՅ ՅԻՍՈՒՍԻ ՔՐԻՍՏՈ­

ՍԻ:

կաթողիկոսարանիս Ա՝ Գրիգոր Լ ո ւ ­

սաւորիչ 0ա յր Տաճարին մէջ պատարա­գեց եւ իր Հայրապետական պատգամր

փոխանցեց Ն՝ Ա՝ 0 ՝ Տ՝ Տ՝ Ա րա մ Ա՝ կա ­թողիկոս:

ՉՈՐԵՔՇԱԲԹԻ, 7 ՅՈՒՆՈՒԱՐ, 2004: ՅԻ-

ՇԱՏԱԿ ՄԵՌԵԼՈՑ:

կաթողիկոսարանիս Ա՝ Գրիգոր Լ ո ւ ­

սաւորիչ 0ա յր Տաճարին մէջ պատարա­

գեց Հ ո գ շ ՝ Տ՝ Աիփան Վ րգ ՝ ՜Քէչէճեան:

ԿԻՐԱԿԻ, 11 ՅՈՒՆՈՒԱՐ, 2004: Զ. ՕՐ

ԾՆՆԴԵԱՆ:

կաթողիկոսարանիս Ա՝ Գրիգոր Լ ո ւ ­

սաւորիչ 0ա յր Տաճարին մէջ պատարա­

գեց եւ քարոզեց Հոգ շ՝ Տ՝ Աիփան Վ րգ ՝

0էչէճեան:

ԿԻՐԱԿԻ, 18 ՅՈՒՆՈՒԱՐ, 2004: Ա. ԶԿՆԻ

ԾՆՆԴԵԱՆ:

կաթողիկոսարանիս Ա՝ Գրիգոր Լ ո ւ ­

սաւորիչ 0ա յր Տաճարին մէջ պատարա­

գեց եւ քարոզեց Հո գ շ ՝ Տ՝ Մակար Արղ՝ Աշգարեան:

ԿԻՐԱԿԻ, 25 ՅՈՒՆՈՒԱՐ, 2004: Բ. ԶԿՆԻ

ԾՆՆԴԵԱՆ:

կաթողիկոսարանիս Ա՝ Գրիգոր Լ ո ւ ­

սաւորիչ 0ա յր Տաճարին մէջ պատարա­գեց եւ քարոզեց Հոգ շ՝ Տ՝ Վաղինակ

Վ րգ ՝ Աելոյեան: