İŞ ve İMAR HUKUKU DERS NOTLARI - insaatmuh.mcbu.edu.tr · Konumuz imar hukuku ve uygulamaları olduğuna göre önce imarı tanımlayıp oluşan imar hukuku sistemine uygun olarak

İŞ ve İMAR HUKUKU

DERS NOTLARI

CELAL BAYAR ÜNİVERSİTESİ İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

1. HAFTA

1

YARARLANILAN KAYNAKLAR

•İMAR HUKUKU VE UYGULAMALARI(Ders Not)İNŞ.MÜH. REŞAT

AKÇAY


2

İmar kelime anlamını bayındırlık, bayındır duruma getirmekten

almaktadır. Bayındır, gelişip güzelleşmesi, hayat şartlarının uygun

duruma getirilmesi için üzerinde çalışılmış olan mamur (yer)

anlamındadır. Böylece imar kelimesinin insan yerleşmelerinde

yaşam alanının hayat şartlarına uygun hale getirilmesi, geliştirilip

güzelleştirilmesi eylemlerini tanımlamaktadır.


İnsanlar bir arada yaşama gereğini çeşitli araç-gereç ve mekan

üretebilme yetisi ile birleştirip ilk toplu yaşama alanlarını

yarattığı dönemden günümüze kadar imar faaliyetlerinde

bulunmaktadır.

3

İnsanların keşfettiği ve ürettiği tüm araç-gereç ve hizmet

insan tarihi boyunca sürekli geliştirilmiş ve keşifler tarih

boyunca devam etmiştir. İmar hizmeti de amacı,kapsamı ve

kalitesi yönünden bu değişimi yaşamış ve yerleşme alanlarında

yaşamsal öneme sahip bir çalışma alanı, bir tür meslek ve

disiplinler arası bilimsel bir uğraş haline gelmiş ve yasalarda da

tanımlanan bir işleyişe kavuşmuştur.


İşte imar faaliyetlerinin çok yönlü aktörlerinin, hizmet üretim

ve sunum biçimlerini, etkileme ve etkilenme derecelerini,

kamusal ve özel yararın yerleşik alandaki ilişkisini yorumlayan

ve düzenleyen yasaların, yönetmeliklerin ve mevzuatların

tamamına imar hukuku denilmektedir.

4

Şüphesiz ki yerleşme alanında meydana gelen tüm aktiviteleri tek başına imar

hukuku ile yönlendirmek olanaklı değildir. Çünkü alanın kendisinin çevresinde bir

etkileme alanı söz konusudur. Etkilenen bu çevre hakkında da çeşitli yasalar

vardır. Bu çevre çeşitli doğa elemanlarını ve tarihsel-kültürel varlıkları da

kapsamaktadır. İmar hukuku ile doğrudan ilişki içerisine giren bu yasalar da imar

hukukunu algılayabilmek için incelenmesi gereken konulardır.


İmar etme sözcüğünün kapsadığı tarım, orman, hayvancılık, turizm, sanayi, yer

altı ve yerüstünde bulunan ve endüstriyel alanda kullanılan madenler ile tabiatta

bulunan diğer ağaç, bitki, su, hava, petrol ve her türlü doğal varlığı işleyerek

insanın kullanımına sunmak için yapılan bina ve tesisleri ile bu imalatları

yaparken bir başka değeri yok etmemek için İmar Hukukunun yanında diğer

Hukuki düzenlemeleri de birlikte getirme zorunluluğu doğmuştur.

5

Olaya bütünsellik açısından da bakabilmek için planlamanın öncelik

kazandığı gerçeğine varırız.

Buradan hareketle planlama hakkında da sıkça konuşulacaktır. Planlama

genel bir tanımlama ile yerleşmelerin fonksiyonlarının kapasitelerinin

belirlenmesi, yerseçim kararlarının verilmesi, yerleşim tasarımının yapılması,

uygulama modellerinin üretilmesi, yerleşik alanlarda fonksiyonların ve veya

fiziksel mekanların korunması, yenilenmesi ve dönüştürülmesi gibi

konularda kararlar üreten, bunları grafik metotlarla planlar halinde ifade

eden ve raporlayan bir bilimdir.


Planlama çeşitli alt uzmanlık sahalarına ayrılır. Örnek olarak fiziki planlama,

tasarım, bölge planlama, koruma, dönüşüm vb.

Yukarıda ki kent planlama ve imar hakkında ayrı ayrı verilen bilgiler

doğrultusunda imar konusunun planlama ile ne kadar iç içe bir konu

olduğu aşikardır.

Eski çağlarda yapılan yapılara bakıldığında; gelişmiş teknoloji olmamasına

rağmen insan ve hayvan gücüne dayalı emekle muhteşem yapılar yapıldığı

gözlenmektedir.

6

Bu yapıları sınıflandırdığımızda bireysel kişilerin yani hükümdar, kral, padişah,

kumandan gibi ünvanları taşıyanların yaptırdığı köprüler, su kemerleri,

sarnıçlar, hanlar, hamamlar, kervansaraylar, saraylar, savunma için kullanılan

kaleler, surlar, bentler ve kışlalar görürüz. İnsanlığın her döneminde Havralar,

Kiliseler, Camiler gibi dini yapılara rastlarız. Bu yapıların, sitili ve süslemeleri ile

bulunduğu devrin mimari sitilini ve mühendislik tekniğini yansıtmakta

olduğunu görürüz. Bu kültürel değerler bir yasa ile günümüzde ne şekilde

korunacağı tanımlanmıştır. Günümüzde bu kentsel fonksiyonlar için yapılan

yapılar kamusal yapılar olarak imar hukukunda tanımlanmıştır.


Eski medeniyetler inançları gereği bazen bir önceki medeniyetlerin

ihtişamını, ibadet yerlerini yok etmek için baskılar uygulamış, buna dayalı

olarak kendinden önceki devrin yapılarını, kültürünü veya dinini yok etmek

için koydukları baskılar yeni mimari anlayışlarını ortaya çıkarmıştır. Yeraltında

veya mağaralarda ibadet yerleri inşaa etmişlerdir. Bu yapılar bile yeni bir

imar anlayışı getirmiştir.

7

Planlama, arazilerin belli ölçeklerdeki Halihazır Haritalarının üzerine

yerleşim fonksiyonlarını çizerek bu fonksiyonları belirlemektir. Planlanan

paftalar üzerinde gösterilen ve yapılması düşünülen yapıların tasarımı

mimarlığı, mimarlarca tasarlanan yapıların yapımı da mühendisliği ortaya

çıkarmıştır.

Sosyal yaşamın içinde yer aldığı kentsel alanla büyük bir etkileşimi vardır.

Geleneksel kent dokusu kendi sosyo-ekonomik, coğrafik ve teknolojik

dinamikleri ekseninde gelişmiş bir yapı sergiler.


Ülkemizde imar hukuku günümüz modern yaşamını ve teknolojik

gelişimlerin kentsel etkileşimlerini göz önüne alarak oluşturulmuştur. Bu

yasalar bütünü zaman içerisinde geri kaldığı düşünülse bile kentsel alanlarda

geleneksel sosyal yapıyla uyumsuzluk yaşamaktadır. Bu sosyal adaptasyon

halen devam etmektedir. Hukuk ve onun getirdiği planlama sosyal yaşamı

doğrudan etkilediğinden geleneklerden gelen kentsel alandaki planlama

%100’e yakın doğru olduğu kabul edilmiştir.

8

Örnek 1) Yeni doğan bir çocuğun bakımı, büyütülmesi önce ilköğretim

sonrası orta öğretim daha sonra yüksek öğretime devam etmesi hem

hukuksal hem de geleneksel olarak planlanmıştır. İlköğretim, ortaöğretim

ve yüksek öğretimde bir sıralama yapılmıştır. Kısaca ilk veya ortaöğretimi

tamamlamayanın yükseköğretim yapma şansı yoktur.

Örnek 2) Kırsal kesimde belli yaşa kadar evlenme geleneği vardır. Ayrıca

hukuksal olarak da belli yaşa ulaşmayan kişiler evlenemez, evlenir ise suç

teşkil eder.


Örnek 3) Ailede geleneksel görev dağılımı vardır. Yasalarda aile kurumunda

görev dağılımı olmayışına rağmen geleneksel kurallara uyulur. Bunların hepsi

bir planlamadır.Uyulmamaları halinde geleneksel ve hukuksal sorunlarla

karşı karşıya kalınır.

9

İnsanlar barınacakları yerleri yapmaya başlayınca ve bu yerleşim yerleri

çoğalınca birbirleri ile olan sosyal ve ekonomik ilişkileri, ulaşım ilişkileri, su

ihtiyacının karşılanacağı çeşme yerleri ve su yolları, eğitim, ibadet yerleri,

imalathaneler, fabrikalar, tarım, orman, turizm alanları derken komşu

beldeler, ilçeler ve bölgeler arası ilişkiler olarak geniş bir yelpaze altında

değişik arazi kullanma alanlarında kentsel fonksiyonların birim ve

konumlandırılmalarına dikkat edilerek esnek bir plan düzenleme ihtiyacı

doğmuştur. Planlanan alanlar ve de bu alanlarda yapılacak yapıların

tasarımının yapılması mimarlığı, yapıların inşa edilmesi ise mühendisliği

gündeme getirmiştir.


Konumuz imar hukuku ve uygulamaları olduğuna göre önce imarı

tanımlayıp oluşan imar hukuku sistemine uygun olarak uygulamaları da

birlikte değerlendirmek gerekir. İmar hukuku sadece imar kanunu ile

açıklanamaz. Bağlı diğer uygulamalarla ilgili bir çok kanunu da

ilgilendirmektedir. İmar uygulamalarında da planlama ve uygulamanın bir

sitem dahilinde yapılması gerekir. Tıpkı yasal düzenlemedeki sıralama gibi;

10


Yasa, Anayasaya

Plan, Yasaya

Yönetmelik, Plana

Prensip kararları yönetmeliğe aykırı olamaz, prensibi getirilmiştir.

Merkezi idarenin vali yönetimindeki en önemli bölümü il, illerin idaresi yetki

genişliği esasına dayanır. İl, valinin yetki ve sorumluluğundaki alanlardır, buna

ilçeler ve sınırına kadar tüm il toprakları dahildir.

11

İlçe yönetim bakımından yurt bölünmesinde ilden sonra gelen bölümdür. İl

sınırları içerisinde bu kademelenmeye göre iller merkezi yönetimden gelen

kararlara, ilçeler ilden gelen kararlara uymak zorundadır. Bu bölümler

birbirlerinden bağımsız karar veremezler ve verdikleri kararların uyum

içinde olması gerekmektedir. Belediye, 5272 sayılı Belediye Yasasına göre

kurulmuş, şehirde yaşayacak olan insanların ortak ihtiyaçlarını karşılayan il,

ilçe, kasaba, belde gibi yerleşim merkezlerinde kent planlama çalışmalarının

yapılması ve bu planlara uygun olarak yol, meydan, yeşil alan gibi donatı

alanlarının tesis edilmesi temizlik, aydınlatma, su, toplu taşıma ve esnafın

denetimi gibi kamu hizmetlerine bakan üyeleri halk tarafından seçilen

başkan, encümen ve meclis olmak üzere üç organı olan teşkilattır.

Belediyelerin yetki ve sorumlulukları, belediye ve mücavir alan hudutları

içerisin de sözkonusudur.


12

Mücavir alan:

İmar mevzuatı bakımından belediyelerin kontrol ve mesuliyeti altına

verilmiş olan alanlardır. Mücavir alan sınırları belediye meclisi ve il idare

kurulu kararına dayanarak vilayetlerce bakanlığa gönderilir ve Bayındırlık ve

İskan Bakanlığı bunları inceleyerek tasdik eder. Mücavir alanın ilgili belediye

sınırına bitişik olması gerekmez. Ayrıca, bu alanlar köyleri de ihtiva edebilir.


13


14

Mimar ve mühendislerin mesleklerini uygularken yararlanacağı ve uyulması

gereken kuralları belirleyen bazı kanunlardan örnekler verirsek:


1-2863 SAYILI KÜLTÜR VE TABİAT VARLIKLARINI KORUMA

KANUNU

Tarih öncesi ve tarihi devirlere ait bilim, kültür, din ve güzel sanatlarla ilgili,

yeraltında ve yerüstünde bulunan; Taşınmaz Kültür Varlıkları, Taşınmaz Tabiat

Varlıkları, Kentsel Sit, Tarihi Sit, Arkeolojik Sit ve Tabii Sit’lerdir. Bunlar şöyle

özetlenebilir;

a)Her türlü yapı ( Hanlar, Hamamlar, Köprüler, Su Kemerleri, Kışlalar, İbadet

Yerleri, surlar )

b)Kullandığı taşınabilir yiyecek kapları, masa sandalye vb

c)Ziynet eşyası, para, sikke vb kalıntılar

d) “Tabii Sit” Doğal değerlere sahip korular, koylar, mağaralar

e) “Tarihi Sit” Toplumları ilgilendiren, devrim niteliği taşıyan ya da toplumu

olumlu ya da olumsuz yönde etkileyen savaş, doğal afet,antlaşma vb

olayların geçtiği alanlar

15

f) “Arkeolojik Sit” Arkeolojik değerlere sahip kalıntıların ihya edilmesi ya da

olduğu gibi korunması, projelendirilmesi, restorasyonu vb işlemlerin

yapılması için getirilen kurallar ve uymayanlara verilecek cezaları

içermektedir.

ESKİ ESER YAPI

Geçmiş medeniyetlerden günümüze intikal etmiş yapı cinsleri, insanlık veya

belli toplumlar için o toplumun yararına işler yapmış insanların o işleri

yaparken kullandığı tarihi olaylara sahne olmuş binalar, konut yapıları, dini

yapılar, umuma açık hanlar, hamamlar, su yapıları, enerji yapıları ulaşım

yapıları gibi günümüze intikal etmiş yapılardır.

Eski eserlerin restorasyonu, restitüsyonu veya yıkılıp yapılması yada yıkılmış

eski eserlerin yeniden Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulunun

kararlarına uygun olarak yeniden yapılması ve Eski eser yapılarına ruhsat

alınabilmesi için yapının rölevesinin çıkarılmasında, yapı yıkılmış ise

fotoğraflardan ve yapı ile ilgili toplanacak bilgilerden yararlanılır. Rölevesinin

hazırlanması, koruma kurulunca onaylanması rölevesine uygun olarak

restorasyon ve restitüsyon uygulamasının yapılmasını düzenlemektedir.


16

İnşaat yapılan alanda arkeolojik kalıntı, taşınabilir nitelikte geçmiş dönemlere

ait yiyecek içecek kapları, kullanılan ziynet eşyaları veya paralar çıkabilir. Bu

durumda Arkeoloji Müzeler Müdürlüklerine haber verip incelettirilmesi

gerekir. İnceleme sonuçlarına uymayanlar kanuni takibata tabidir. Sit

alanlarında yapılacak sit alanları koruma amaçlı planlarının ne şekilde

yapılacağı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu’nca belirlenmektedir.


2-4734 SAYILI KAMU İHALE KANUNU

Belediyeler, özel idareler vb kamu kurum ve kuruluşlarının yatırımlarının

yaptırılması hakkındaki 4734 sayılı Devlet İhale Kanunu çeşitli vergi ve

harçlardan elde edilen gelirin bütçede belirtilen harcama ve yatırımları

yüklenici kişi veya firmalara, uluslararası kuruluşlara yaptırılması halinde nasıl

yaptırılacağını yapılan işin projelendirilmesini, bedelinin belirlemesi,

denetimin nasıl yapılacağı, bir bakıma halktan toplanan gelirin en ekonomik

ve en uygun koşullarda yaptırılmasını amaçlayan, buna uygun kuralları

gösteren, kurallara uymayanlara verilecek cezaları belirleyen kanundur.

17

3-1475 SAYILI İŞ KANUNU

İşçinin iş güvenliğini, emniyetini, işçi ve işveren ilişkilerinde doğacak ihtilafın

ne şekilde çözüleceğini, ulusal ve uluslararası sözleşmelere uygun çözümler

getirmeyi, tüm bu ilişkileri düzenlemeyi içermektedir.

4-5272 SAYILI BELEDİYELER KANUNU VE 5216 SAYILI BÜYÜKŞEHİR

BELEDİYELERİ KANUNU


Kent yaşamını kentle ilgili alınması gereken kararlar, planlamalar, uygulamalar,

inşaat ruhsatları, işletme ruhsatları özetle kent yaşamının düzenlenmesi,

ihtiyaçların tespiti ve uygulamasının yapılmasını düzenleyen kanunlardır.

18

5-4708 SAYILI YAPI DENETİM KANUNU

Yapılacak yapının projesine uygun yapılması, kullanılan yapı malzemelerinin

standartlara fenni ve teknik verilere uygun olması gibi her aşamada

denetimin yapılmasını temin eden bir yasal düzenlemedir.


6-2942 – 4650 SAYILI KAMULAŞTIRMA KANUNU

Kamu kurum ve kuruluşlarının veya kamunun ihtiyacı olan arsayı temin

etmek amacını düzenleyen kanundur.

19

7-7269 SAYILI AFET İŞLERİ KANUNU

Deprem, Heyelan ve Sel gibi doğal afetlere maruz kalan alanlar ile bizzat

Afete uğramış kişilere yapılacak yardımlar, Afete maruz kalmış bölgelerde

alınması gereken tedbirleri içeren kanundur.

Görüldüğü üzere sadece 3194 sayılı imar kanununda getirilen kurallarla

mesleki sorumluluğumuzu açıklamak mümkün olmamaktadır. Uygulama

yaparken toplum hayatını düzenleyen diğer kanuni sorumluluklarımızı da

bilmemiz gerekmektedir.


Ayrıca şuandaki yasaların verdiği sorumluluklar bugün için geçerli olup iler

ki yıllarda tekniğin gelişmesi sonucu veya toplumsal ihtiyaçların değişmesi

uluslararası antlaşmalar gereği iç hukuk sistemimizde yapılacak

değişiklikleri takip etmemiz gerekmektedir.

20

8-3621/3830 SAYILI KIYI KANUNU

Deniz, tabii ve suni göl ve akarsu kıyılarının sahil şeritlerinin doğal ve

kültürel özelliklerini koruyarak toplumun yararlanmasına açarak, kamu

yararına kullanmak esaslarını tespit eden kanundur


9-3194 SAYILI İMAR KANUNU

Mühendis ve Mimarların mesleklerini icra ederken temel ilgili yasaları 3194

sayılı imar yasasıdır. Bu yasanın birinci bölümünde ki 1-2-3-4-5 maddeleri,

genel hükümler ve tarifleri; İkinci bölümünde ki 6-7-8-9-10-11-12-13-14.

maddeleri imar planlarının yapımı; Üçüncü bölümde ki 15-16-17-18-

19.maddeleri imar planlarına uygun olarak arsa üretilmesi için tevhit, ifraz,

terk şartları;

21

Dördüncü bölümde ki 20-21-22-23-24-25-26-27-28-29-30. ve 31-32-33-

34-35-36-37. maddeleri bina ve tesisleri yapımı, ruhsat alma – ruhsatsız

yapıya yapılacak işlem gibi hususları; Beşinci bölümde ki 38-39-40-41-42-43-

44 maddeleri Halihazır harita ve İmar Planlarının hangi meslek mensupları

tarafından yapılabileceğini, yıkılacak yapıları, umumun sağlığının korunmasını

ve ceza hükümlerini, 45. madde mücavir alan sınırlarının tespitinin nasıl

yapılacağını;


Altıncı bölümde ki 46-47-48. maddeler 2960 sayılı Boğaziçi Kanunu ile ilgili

hükümleri, yapıların bölgeler içerisindeki yapılanma koşullarını; Yedinci

bölüm de geçici madde olarak 1-2-3-4-5-6-7 ve 8. maddeleri ihtiva eder.

49.madde İmar Yasasının yürürlüğe girme süresini belirler.

50.maddesi imar kanunun hükümlerinin Bakanlar Kurulu tarafından

yürütüldüğünü belirlemektedir.

22

3194 sayılı imar yasasının birinci bölümü genel hükümler başlığında

toplanan maddeler tüm meslek mensuplarını, ikinci bölümdeki maddeler

daha ziyade Mimar ve Şehir Plancılarını, üçüncü bölümdeki maddeler Harita

Mühendisleri, Mimar ve Şehir Plancılarını, dördüncü bölüm tüm mimar ve

mühendisleri, beşinci bölüm tüm meslek mensuplarını ve gayrimenkul

sahiplerini kapsar.

Buna göre herhangi bir yapının inşaatına başlanılabilmesi için öncelikle;


İMAR PLANLARI : 3194 sayılı yasanın 8. Maddesindeki sıralamaya göre

imar planlarının yapılmış olması gerekiyor.

PROJE: İmar planlarında belirtilen şartlara, sağlamlığa, estetiğe, fen ve

sağlık şartlarına, çevresel değerlere, ulusal ve uluslar arası teknik, hukuki

kural ve kriterlerine uyularak yapılan tasarıya proje denir.

23

RUHSAT : Hukuksal ve teknik kriterlere göre hazırlanan projenin

uygulanması için yapılacak her türlü çalışmaya İnşaat, inşaat yapmak için

imar kanunun 21-26. maddelerde belirtilen, yetkili kurumlardan alına izne

İnşaat Ruhsatı denir.

YAPI KULLANMA İZNİ : İmar kanunu 30. Maddesine göre ruhsat ve

eklerine uygun olarak tamamlanan yapının kullanılabilirliğinin fen ve sağlık

kurallarına göre tetkik edilip verilen izne Yapı Kullanma izni denir.


Nasıl ki yasal düzenlemelerde makro düzeyden mikro düzeye doğru açılım

sağlanmışsa planlamada da aynı disiplin getirilmiştir. Buna göre;

İmar Kanunun 8.maddesinde belirtildiği üzere;

24


Uygulama planı, Nazım plana,

Nazım plan, Çevre Düzeni planına,

Çevre düzeni planı, Bölge Planına aykırı olmaması gerekir.

25

BÖLGE PLANI :

Bölge Planları, ülke düzeyinde veya bölgeler bazında ( İç Anadolu Bölgesi,

Karadeniz Bölgesi gibi ), Kalkınma Planlarına da uyulmak suretiyle, Ulusal ve

Uluslar arası Antlaşmalar; hukuki ve ticari ilişkiler ve ülke geleceğini

belirleyecek Tarım, Orman, Sanayi, Turizm ve Yerleşim Alanları gibi

fonksiyonların dağılımı ile birlikte nüfusun ekonomik ve sosyal yapısını

güçlendirecek ve gereksinimlerini makro düzeyde hedefler koyarak

belirleyen planlardır. Bölge planları, ölçek olarak 1/100.000 ve üzerinde olan

ve Devlet Planlama Teşkilatı tarafından hazırlanıp Türkiye Büyük Millet

Meclisi’nce onaylanması gereken planlardır.


Bu planların hazırlanma sürecinde, planlanacak bölgenin yakın çevresindeki

diğer bölgelerle bir bütünlük içerisinde ele alınması ve değerlendirilmesi

için;

26

Kalkınma Planındaki öneriler

Yönetim yapısı, idari bölünüşler

Orman Alanları

Tarım Alanları

Jeolojik-jeoteknik ve Afete Maruz Alanlar

Askeri Alanlar

Maden Kaynakları

Turizm Alanları

Doğal Sit Alanları

Arkeolojik Alanlar

Tarihi Sit- Tabii Sit Alanları

Ulaşım Planlaması

Yerleşim Alanlarının Yön ve Büyüklükleri ve birbirleriyle olan ilişkileri

Nüfus Planlaması


27

Bunların hepsi bir bütünlük içerisinde ele alınarak bilimsel yöntemlere

dayalı, yeterli kapsamda araştırmalar yapılıp ilgili kamu ve kuruluşlarının

görüşleri alınır.

Devlet Planlama Teşkilatı tarafından hazırlanarak tasdik edilen

Bölge Planları Bakanlıklar ve Valiliklere gönderilir. Bundan sonra yapılacak

olan Çevre Düzeni Nazım İmar Planının hazırlanmasına yön verecek bir

plan olup, ölçeği bölgenin özelliğine göre 1/100.000 veya üzerinde olabilir.


28

Documents

İŞ ve İMAR HUKUKU DERS NOTLARI - insaatmuh.mcbu.edu.tr · Konumuz imar hukuku ve uygulamaları olduğuna göre önce imarı tanımlayıp oluşan imar hukuku sistemine uygun olarak