Table · Web viewanak ni afrasiab, ay pinatay ni keykhosro 64 Ill Si gushtasb, and pinsipe ng persiya, ay nagpakitang-gilas sa arena 66 Nagpadala ng menshae si bahman kay rostam 68

INTHENAMEOFGOD

Anthologyof selected Persian (Iran)

classic literary works

Rudaki, Ferdowsi, Baba Taher, Khayam, Rumi,Sa'di and Hafez

(Filipino-English)

2007

I . .Lt

Book Title: Anthology of selected Persian (Iran) classic literary works

Book size: 6"x 9" No. of copies: 2,000 No. of pages: 292 Cover: GlossyDate of compilation and translation: 2007 Place of circulation: Manila, Philippines Publisher: Al-HodaCompiler: The Cultural Section, Embassy of Islamic Republic of Iran-Manila, PhilippinesFirst Edition: 2007ISBN: 964-439-253-5

II

Table of ContentsAbu AbdAllah RudakiIsang Panimulang Tala sa Bubay ni Abu AbdAllah Rudaki 3Ina ng Alak 9Ang Ilog Muliyan 10Ang Batis ng Muliyan ng Aking Alaala 11

Panagboy sa pagtanda 12

Abolghassem ferdowsiAbolgbassem ferdowsi 19Bubay ni ferdowsi 19Ang kanyang epiko: sbahnameb 21Mga pangyayari sa likod ng sbahnameb 22Sa ngalan ng mahabaging mah-laqa, ang maunawain 28Sa paglikha ang mundo 30Tungkol sa mga akda ni sbabudnia 34Tungkol sa kalikasan ng tao 36Diskurso bilang papuri sa karunungan 38Papuri ng propeta At ng kanyang mga kasama 40Nang makipagkita si fereydun sa mga anak na babae niHaring jamsbid 44Sinulatan ni zal ang kanyang ama upang mangamusta 46Si baring nozar ng persia ay pinaslang ni Haring afrasiab ng turan 48Si siavosb ay nahatulan ng parusang kamatayan sa pamamagitanng pagsunog 50Si siavosb ay pinaslang ni goruy-e zereb 52Ang simula ng dakilang kapangyarihan at tagumpay ni keykhosro 54Hiningi ni fariborz ang kamay ng ina ni baring keykhosro na si farangis 56 Nadakip ni rostam ang tsinong emperador 58Nadakip ni garsivaz ang bayaning si bijan ng persiya at dinalasa trono kanyang kapatid na si baring afdlsiiib ng turanian 60Nilusob ni nastiban, ang beneral ng turanyan, ang bukbong persyanongunit nasawi sa pakikipaglaban. 62Si sbideb, and anak ni afrasiab, ay pinatay ni keykhosro 64

Ill

Si gushtasb, and pinsipe ng persiya, ay nagpakitang-gilas sa arena 66Nagpadala ng menshae si bahman kay rostam 68Napatay ni rostam si esfandiiir 70Rostam at isfandiyar 72Rostam at sohrab 85Siawush 116

Baba TaherIntroduksyon sa Rubaiyat Baba Tahir Ang rubaiyat ni Baba taherRubaiyat ni Baba Taber "oryan"

Omar KhayyamOmar Khayyam, ang makatang-astronomo ng Persia Rubaiyat ni Omar Khayyam ng Naishapur

133140152

169184

Jalal-e-din Rumi Jalal-e-din Rumi Larawan ng Pag-ibigPagkalito ng mga santo sa mga mapagkunwari

201206208

Sa'diKarunungan ni Sa'di Golestan ( mga Piling Berso)

217234

HafezKhajeh Shamseddin Mohammad Hafez ShiraziMgasoneto0, tagapagpaunawa!0' Saki ..Bumalik nasa kinan ... Kung hanap ng puso .... KagabiMula sa aking dibdib ... Ang kanyang tirintas ...

IV

265

269269272274276277278

Table of ContentsAbu Abd Allah RudakiA Brief Note on the Life of Abu AbdAllah Rudaki 6Mother of Wine 9Ju-yi Muliyan 10The Muliyan Brook I Recall IILament in Old Age 13

Abolghassem FerdowsiAbolghassem Ferdowsi 24Ferdowsi's life 24His epic poem : Shahnameh 26Circumstances surrounding the Shahmaneh 26In the name of Mah-Laqa the Merciful, the Compassionate 29Of the making of the world 31On the compilation of the Shahudnia 35Of the nature of man 37Discourse in praise of wisdom 39The praise of the prophet and his companions 41Fereydun meets king Jamshid's daughters 44Zal writes a letter to his father Sam, telling him how he is 46The persian king nozar is slain by the turanian King afrasiab 48Siavosh goes through the ordeal by fire 50Siavosh is slain by Goruy-e zereh 52A prelude to the royal authority and triumph of Keykhosro 54Fariborz asks for the hand of king Keykhosro's mother, Farangis 56The chinese emperor is caught by Rostam 58Garsivaz captures the Persian hero Bijan and takes him to the courtof his brother, the turanian king Afrasiab 60Nastihan, the Turanian general, makes a night raid on the Persiantroops but loses his life in action 62Shideh, Afrasiab's son, is slain by Keykhosro 64The Persian prince Goshtasp performs feats of valor in the arena 66Bahman sends Rostam a message 68

v

Esfandiyar is slain by Rostam Rostam and Isfandiyar Rostam and SohrabSiawush

Baba TaherIntroductionThe Rubaiyat of Baba Taber Rubaiyat Baba Taher "oryan"

Omar KhayyamOmar Khayyam, the astronomer-poet of Persia Ruba 'iyat of Omar Khayyam of Naishapur

Jalal-e-din Rumi Jalal-e-din Rumi Description of loveConfusion of saints with hypocrites

Sa'diShaikh Moslehuddin Abdullah Sa'di Shirazi Golestan (Selected Verses)

HafezKhajeh Shamseddin Mohammad Hafez ShiraziSonnets0 Admonisher....0' SakiBack to Kinan ....If the heart draw me .... Last nightOut from my heart ... The curve of....

7079

102124

136141153

177185

204207212

226249

267

269270273275276277278

VI

FOREWORD

Distant lands of distant past, each has stories to tell. Beautiful stories that live on with age; passing from one generation to another, from epoch to epoch; flirting with time and crossing lands and seas to regale and mesmerize, be they written or sung.

Iran (Persia), in all its grandeur and glory, past and present, takes pride inthe richness of its culture which has profoundly enhanced world civilization.

A civilization is not a civilization if literature is absent. For literature is the portrait of civilization where culture and heritage are embossed.

Literature is the field where ideas, imaginations and sentiments are expressed with all liberty and eloquence, for literature mirrors the sharpness of thoughts and richness of imagination.

Literature is the keeper of history, the mouthpiece of aspirations, dreams and ambitions best expressed in poignant style- Poetry! Poetry is the language of the soul, of an P.levated mind and of those who are one with nature.

Iran will not be called the Land of Poets and Poetry were it not for its fifty four world-class poets and their classic poems and writings; undying in their beauty of style and contents; enthralling enthusiasts of literary arts.

Rich Persian culture, as well as its literature, has been attracting culture and literature enthusiasts and adherents in all parts of the world ever since.

The soul of Islam as portrayed in Persian literature, coupled with the mysticism and the Sufism of profound Islamic religious thinkers, continuous to draw the admiration of countless scholars in search of truth and spiritual freshness throughout the world.

VII

For purposes of this publication, seven indisputably great and famous Iranian poets - Rudaki, Ferdowsi, Baba Taher, Omar Khayyam - as well as three other great Iranian mystics - Rumi, Sa'adi, Hafez - were chosen and whose classic works are herein presented in English and Filipino translations from Farsi.

Studies show that whenever various civilizations and cultures cross each other's path, such resulted in a new and exciting amalgam of human inter-relations. This office, aware of its mission to develop amiable cultural relations with the much obliging Filipino people, takes pride in presenting some of the greatest treasures of Persia, the works of its world famous poets and writers.

We wish to thank Dr. John Enrico C. Torralba, Professor of Literature Department, De La Salle University-Manila; Miss Elyrah Loyola Salanga, Professor, University of the Philippines-Diliman: and Professor Genaro Gojo Cruz; translators from the English to the Filipino language; Professor Salvador Dimen, former Philosophy professor of De La Salle University; and to Dr. Bahman Samadi. researcher and interpreter of this office, for making this publication a reality.

We do hope this humble opus, offered in the spirit of friendship to the people of the Philippines, will be of much service to scholars, thinkers, university students, professors, researchers, men of letters and those who seek more knowledge about world class poets and writers.

No literary work can be complete without the appropriate guidance of men of letters and readers as well. So please contact us through telephone nos. 818-97-56, 812-56-96 and 812-56-97 and email address: [email protected]. to guide us to improve similar future undertakings.

VIII

Mehdi G. RokniCultural Counsellor

Embassy of the Islamic Republic of IranManila

Republic of the PhilippinesDepartment of Education

Tanggapan ng KalihimOffiCe of the Secretary

MENSAHE

lsang malugod na pagbati ang aking ipinahahatid sa mga bumubuo ng Cultural Counsellorship of the Embassy of Iran, Manila-Philippines at sa mga katangi-tanging dalubhasa ng wika mula sa De La Salle University at University of the Philippines-Diliman para sa kanilang pagpupunyagi na ilunsad ang aklat na ito na may titulong Anthology of Selected Persian (Iran) Classic Literary Worksj.

Tunay na kahanga-hanga ang ganitong gawain. lsa itong makabuluhang hakbang upang mapalawig at mapagtibay ang pagkakaunawaan ng mga bansang Pilipinas at Iran.

Ang wika, mga salaysay at mga kwento ang siyang nagbibigay ng kulay at pagkakakilanlan sa bawat bansa. Mula sa mga sinaunang kwento ng isang bansa ay malalarawan ang mayamang nakaraan nita. Ang bansang Iran ang isa sa tinaguriang duyan ng kabihasnan na magpasahanggang sa kasalukuyan ay may mahalagang papel na ginagampanan sa mundo.

Nawa y sa pamamagitan ng aklat na ito ay mapagyaman natin ang ating kanikaniyang kultura. Ito sana ay magbunsod ng ibayong pagkakaisa at pagkakaunawaan sa pagitan ng ating mga bansa.

Muli ang aking taos pusong pagbati!

Mabuhay!

Hunyo 2007Lungsod ng Pasig, Pilipinas

IX

MESSAGE

(Translated from the Original text to English)

My profound greetings to the officials and staff of the Cultural Counsellorship of the Embassy of Iran, Manila-Philippines and the most able language experts from the De La Salle University and the University of the Philippines-Diliman for their painstaking efforts to launch the book entitled "Anthology of Selected Persian (Iran) Classic Literary Works".

The publication of this book is truly an admirable endeavor. It is a momentous step towards increasing awareness, understanding and strength ening ties between our countries, the Philippines and Iran.

A language, with its stories and essays provide color and distinction to every nation. For every nation's ancient story provides us an opportunity to glimpse its rich heritage. Iran, considered as one of the cradles of civilization has much cultural treasures to share, as it continuously play an important role in our time.

It is my hope that with this book, we can enrich both our countries' cultures. May this lead to further unity and understanding for our nations.

Again, my heartfelt greetings!

Mabuhay

JESLIA. LAPUSSecretary

Department of Education

X

TRANSLATORS' INTRODUCTION

May mahalagang ginagampanan sa kasalukuyang panahon ang pagsasalin. Sa pamamagitan ng pagsasalin ng mga dakilang akda, higit na matatamo ang pagkakaunawaan ng bawat bansa, na tiyak na hahantong sa habambuhay na pagkakaisa at kapayapaan.

Taglay ng pagsasalin ang kapangyarihang iparanas ang mga kaisipang taglay ng mga kulturang nakapaloob sa bawat akda. Sa pamamagitan ng pagsasalin ng mga dakilang akda nina Rudaki, Ferdowsi, Omar Khayyam, Rumi, BabaTaher, Hafez at Sa'adi, natunghayan narnin hindi lamang ang talas ng kanilang mga pag-iisip, kundi maging ang pagsisikap nilang maipaunawa ang taglay na kultura at kasaysayan ng kanilang panahon. Ang mga kaisipang mababakas sa kanilang mga akda ay maituturing pa ring bago o napapanahon.

Sa kanilang mga akda masasalarnin ang pagiging maibigin nila sa kapayapaan, sa pagiging makatao at makatarungan, sa pagtatangi sa Diyos na siyang dahilan ng lahat sa mundong ito. Inilantad din nila ang bulok sa sistema ng pamumuno ng kanilang panahon, tulad ng pagkagahaman sa kapangyarihan at yaman, sa pagiging maluho o walang humpay na paghahangad sa rnateryal na bagay, mga bisyo, pang aabuso sa katawan, paghahangad ng labis at pang-aabuso sa mahihina. Dahil dito, maituturing na tagapag-usig ang kanilang mga akda sa mga taong tila nakalilimot sa kanilang mga gampanin bilang mga mamamayan ng isang lipunan, at bilang mga nilikha ng Diyos.

Malaki ang pangangailangan na maisalin ang iba pang mga dakilang akda ng mga manunulat mulang Iran. Sa pamamagitan nito, maipauunawa sa ibang mga mambabasa o bansa, lalo yaong mga hindi Muslim, ang kultura at kasaysayan ng bansang Iran. Mawawakasan na ang mga de-kahong pagtingin o makalumang pananaw ukol sa panitikang Muslim o sa mga Muslim mismo. Magwawakas na ang mga makaisang-panig na mga pananaw na ipinamumudmod ng mga aklat na isinulat ng mga hindi-Muslim. At alam naming ito ang makabuluhang layunin ng proyektong ito.

XI

Bagamat sinasabing isa ring pagtataksil ang pagsasalin, dahil sa maaaring hindi nito mapantayan o kaya naman lagpasan pa nito ang orihinal, kahit papaano ay alam naming tumupad kami sa layuning makalikha ng isang tulay upang makamit ang pagkakaunawaan ng dalawang bansa, ng Iran at ng Pilipinas. Sa pamamagitan ng proyektong ito, nalikha namin ang tulay na magsisilbing daanan ng mga nais tuklasin ang yaman at kadakilaan ng panitikang Iranian. Hinawan na namin ang daan upang madali na ninyong malakbay ang dating tila masalimuot na daan. Naisalin na ang mga natatanging akda ng mga dakilang manunulat na Iranian sa wika ng ating kaluluwa, ang wikang Filipino.

Tulad namin, tiyak na inyo ring makakamit ang mga karanasang ipagkakaloob ng mga dakilang akda sa kalipunang ito.

Isang masayang pagbabasa!

Genaro R. Gojo Cruz

Elyrah Loyola Salanga

John Enrico C. Torralba

XII

TRANSlATORS' INTRODUCTION

There is a significant role that translation plays in present times. Through the translation of great works, it is much closer to attain understanding among countries that will truly lead to lasting unity and peace.

Translation possesses the power to let others experience the ideas that each culture has which is reflected on each of its work. Through the translation of great works of Rudaki, Ferdowsi, Omar Khayyam, Rurni, Baba Taher, Hafez and Sadi, we witness not only the sharpness of their thoughts but also their perseverance in making known to others the culture and history that they encompass during their time. The ideas that arise in their works are still new and contemporary.

Reflected in their works are their qualities of love for peace, love for people and for being just, for recognizing God as the sole reason for everything in this world. They also revealed the rotten system of government during their time, shown in the selfish desire for power and wealth, in dwelling in lust or the undying want for material things, vices, abuse of one's body, craving for more than what is given him and abusing the weak. Because of this, their works can be identified as prosecutors of the people who seem to have forgotten their responsibilities as citizen of the society, and as God's creations. There is a great need to translate other great works of writers from Iran. Through this, we can let other readers or other countries, especially the Non-Muslim, understand the culture of Iran. The close-minded views or traditional outlook on the Muslim Literature or of the Muslims itself will soon end; as well as the one-sided view that we have been immersed with inthe books written by the Non-Muslims. And we know that this is the meaningful purpose of this project.

Although it has been said that translation is also a form of betrayal, because it might not be able to achieve the same level or even surpass the original, anyhow we were able to accomplish our goal in creating a bridge that will provide understanding of the two countries, of Iran and of the Philippines.

XIII

Through this project, we were able to craft a bridge that will serve as a pathway into discovering the wealth and greatness of Iranian literature. We opened the path so that it will be easier for you to journey through a road that which had seemed complicated.

Like us, surely you will find the experiences enclosed in the great works of this collection.

Have a pleasurable reading!

Genaro R. Gojo Cruz

Elyrah Loyola Salanga

John Enrico C. Torralba

XIV

859-941

1

Shirin is receiving Klwsro\'

2

/SANG PANIMULANG TALA SA BUHAY NI ABU ABDALLAH RUDAKI *

Rudaki

Ang kaniyang buong pangalan ay Abu AbdAllah Jaafar ibn Muhammad. Hindi lamang nabibilang sa isa sa mga mahahalagang makata sa Iran, bagkus, kilala rin bilang tagapagtaguyod ng Panitikang Perso-Tajik. Isinilang si Rudaki sa distrito ng Panjakent noong 858. Nanilbihan sa hukuman ng mga Samanids ng Bukhara (874-999), siya rin ang isa sa mga nangunang makatang gumagamit ng nalikhaing alpabetong Persyano, sa pamamagitan ng transkripsyon ng wikang Pahlavi gamit ang alpabetong Arabic.

Mayroong mga talang ibinigay si Awfi, isang historyador noong panahong iyon, ukol sa pagkabata ni Rudaki. Higit na pinahahalagahan ang mga unang taon ni Rudaki kumpara sa kanyang mga kakontemporaryo. Ayon kay Awfi, matalino at matalas ang pag-iisip ni Rudaki, kung kaya, kaya nitong sauluhin ang buong Koran sa edad na walong taong gulang lamang. Natuto siyang magbasa (Persyano), at pagkaraa'y nagsimulang humabi ng mga tula. Dagdag pa niAwfi, maganda ang tinig ni Rudaki, isang talentong karaniwang naiuugnay sa kanya sa mundo ng mga musikero at mananayaw ng kanyang panahon. Napagtanto rin na ang kaniyang guro sa lute ay ang batikang maestro nasi Bakhtiar, at sa paglaon, naigpawan niya ang galing ng kanyang maestro. Sa bandang huli, napag-alaman narnin na ipinatawag ni Nasr ibn Ahmad (913-942) si Rudaki sa kanyang korte at hinirang maging kanang-kamay niya. Dito nagsimulang yumabong ang kapalaran ni Rudaki.

Batay sa naiulat ni Awfi, at pagtatangkang maihubog muli ang pisikal na kaanyuan ni Rudaki ni M.M. Gerasimov, maging ang pag-aaral niSadriddin Aini sa buhay ni Rudaki, mahihinuha ang mga sumusunod. Masaya ang kabataan ni Rudaki, palakinig siya sa mga kuwentong-bayan at awit nila. Dito niya natutunan ang kanilang kultura at mga mithiin sa buhay. Sa pamamagitan ng angking karunungan na ito, isinatitik niya ang mga lunggati ng kaniyang lahi, maging ang kanyang mga damdarnin. Ang kanyang ugnayan kay Bakhtiar ang naghawan ng bagong landas sa

*lsinalin ni: Elyrah Loyola Salanga

3

Rudaki

kaniyang buhay ang musika. Kasama niya si Bakhtiar sa paglalakbay sa Kuhistan (na ngayon ay ang Paltok ng Tajik) kung saan sila umaawit at kumakatha ng mga komposisyon. Noong pumanaw si Bakhtiar at naihabilin sa kanya ang tanyag na Jute. ipinagpatuloy ni Rudaki ang naiwang tradisyon hanggang sa lumaganap ang kanyang katanyagan sa siyudad ng Bukhara. Inimbitahan siya ng pinuno at gumanda ang kanyang buhay sa korte. Noong 937, nawala ang lahat nang ito sa kanya. Natuldukan ang kanyang buhay dahil sa kahirapan.

Mayroong asersyon sa ulat ni Awfi na maaaring pumukaw sa isipan ng mananaliksik. Ayon sa kanya, isinilang na bulag si Rudaki. Subalit, ang asersyong ito ni Awfi ay hindi sinusuportahan ng ibang historyador tulad nina Sarnii'ani. Nizami Aruzi, at ang di kilalang may-akda ng Tarikhi Sistan (Ang Kasaysayan ng Sistan). Maaari bang makalikha ng mga makatotohanang larawann ng kalikasan sa paraang ginawa ni Rudaki, gayong isa siyang bulag? Hindi kaya unti-unting nawalan ng paningin si Rudaki, o di kaya ay biglaang nawala dahil sa di malarnang pagkakataon? Ipinalagay ni Gerasimov nasa huling bahagi ng kanyang buhay, tinutulan ng makatang sundin ang tradisyon ng pagbibigay-pugay samga narnumuno para sa kita. Dahil dito, binulag siya gam it ang mga pinainit na baras na gawa sa bakal. Napagpasyahan ni Aini na ang kakayahang kumatha ng tula ay may pagkiling sa hi mig nito kaysa sa natatanaw. Ang kaniyang naging hatol na isinilang na bulag ang makata. Ang kanyang matalas na pag-uunawa sa mga imahen na inilalarawan sa kanya ang nagsilbing bukal ng kanyang mga kahanga-hangang pagtutulad at talinghaga na kinagigiliwan ng kanyang mga mambabasa.

Dagdag pa. ang patunay na ipinatawag ni Nasr ibn Ahmad si Rudaki sa korte at inatasang maging kanyang kanang-kamay. ay hindi sa dahilang magkakilala sila ni Rudaki. bagkus, dahil ito sa suportang nakuha ni Rudaki mula kay Abu! Fadl Bal' ami. na isa sa mga bantog na Wazir (ministro ng korte) sa panahong iyon. Kinilala niya ang kakayahan ni Rudaki, lalo na sa konteksto ng mga ipinababalik na programang ipinapatupad ng korte ng Sarnanid, ipinagawa niya sa makata ang pagsasalin ng Kalila wa Dimna sa bersong Persyano gamit ang Arabikong salin ng IbnMuqaffa(ang Kalila waDimna ay antolohiyang mga pabulananagmula sa India at isinalin noong 750 sa Arabic). Karapat-dapat ang makatang si Rudaki sa naakmang panahon ng pag-unlad ng isang kulturang nililinang

4

Rudaki

mula sa pundasyon ng mga alaala ng nakalipas at sa talento ng napapanahong mambabasa.

Kabi1ang sa mga daki1ang tema ni Rudaki ay ang pag-usad ng panahon, ang katandaan, ang di mailagang kamatayan, ang pabago-bagong takbo ng kapa1aran, ang mga usapin uko1 sa puso, at ang halagahan ng pagiging masaya. Bagaman binibigyang-pugay niya ang mga maharlika at kampiyon, ang kaniyang pinag-iingatang ido1o ay ang karunungan at karanasan. Ang sumusunod na bayt na nakaukit sa kanyang monumento sa Dushanbe ay nag1a1arawan ng kaniyang dedikasyon sa karunungan at karanasan:

Har ki nomukht az guzashti ruzgor, Hich nomuzad zi hich omuzgor.

Hindi maaabot ng payak na guro,Ang hindi naituro ng paglipas ng panahon.

Bakit bumagsak ang karangyaan ni Rudaki? Marahi1 pagkatapos ng pagpanaw ng kanyang padron dahi1 sa sistema ng korte noon, hindi na niya nakayanang panatilihin ang kanyang natatamasa habang nasa mataas na posisyon. Maaaring nakisangkot siya sa mga pu1itika1 na gawain na tinututulan ng korte. Gayunpaman, ang dapat 1amang tandaan na sinuportahan ni Bal' arrri si Rudaki at ang 1ahat ng kayamanan ng makata'y nag1aho sa pagpanaw ng makapangyarihang Wazir. Tatlong taon 1amang ang naging pagitan ng kanilang kamatayan. Namatay si Rudaki sa Rudak, ang kanyang bayang sinilangan noong 941.

Bagaman tinatayang isandaang 1ibong (100,000) bayts ang ipinapalagay na bunga ni Rudaki, isang libong ( 1,000) bayts 1amang ang nananati1i. At maging ang mga iyon ay naika1at na sa mga talambuhay, kasaysayan, at mga 1ibro uko1 sa payo.

Payak 1amang ang estilo ni Rudaki sa tula, tulad ng paraan ng pagtula sa korte. Naisasa1arrrin ang nakahahalinang paraan ng pagtu1a ng pre Is1arnikong panu1aan ng Iran. Iniwasan niyang gumarrrit ngArabismo at ng bersong Qur'anic. Higit sa anuman, ang kanyang mga tu1a ay madaling nakukuha ng mga mag-aaral sa ngayon. Nawiwili sila sa mga bersong hindi na halos nangangai1angan ng mga paliwanag o interpretasyon.

5

Rudaki

A BRIEF NOTE ON THE LIFE OF

ABU ABDALLAH RUDAKI*

His full name is Abu 'AbdAllah Ja'far ibn Muhammad. He is not only one of the most important Iranian poets but he is also the rcognized founder ofPerso-Tajik literature as a whole. Rudaki was born in the village of Rudak in the district of Panjakent in 858. Serving at the court of the Samanids ofBukhara (874-999), he was one of the first poets to use the newly devised Persian alphabet, a tr,mscription of the Pahlavi language using Arabic letters.

Regarding Rudaki 's childhood, Awfi, a chronicler of the time. provides some information. The poet's early life, therefore, is somewhat better documented than the lives of many of his contemporaries. According to Awfi. Rudaki was so intelligent and sharp that he memorized the entire text of the Qur 'an by the time he was eight years old. He learned reading (Persian) and, soon after, began to compose poetry. Again, according to Awfi, Rudaki had a pleasant voice, a talent that connected him with the world of the musicians and dancers of his time. We even learn that his lute teacher was the famed Bakhtiar and that in due course he excelled the master. Finally, we learn that Nasr ibn Ahmad (913-942) summoned Rudaki to his court and made him his own special ward. Rudaki's fortune was on the rise.

On the basis of Awfi 's report. M.M. Gerasimov's effort at reconstructing Rudak:i's physical features, and Sadriddin Aini 's study of Rudaki's life, the following can be deduced. Rudaki lived a happy life as a child, listening to his people's stories and songs, learning about their ways as well as their aspirations and needs. To this knowledge he then gradually put words expressing his people's desires as well as his own sentiments. His acquaintance with Bakhtiar opened a new vista, music, in his life. He traveled with Bakhtiar all around the Kuhistan (the present-day Tajik Highlands) singing and composing. When Bakhtiar passed away and left him his famous lute, Rudak:i continued the tradition

*English translation hy:lraj Bashin

6

Rudaki

until his fame reached the capital city ofBukhara. The ruler invited him and he prospered at the court. In 937, he fell out of favor. His life ended in wretched poverty.

There is an assertion in Awfi's report that gives the researcher food for thought. He says that Rudaki was blind from birth. ButAwfi's assertion is not supported by other chroniclers of the time such as Sam'ani, Nizami' Aruzi, and the anonymous author of Tarikhi Sistan (The History of Sistan). Could a poet conjure up delicate images of nature in the way that Rudaki did and be blind from birth? Could Rudaki have lost his vision gradually, or suddenly, due to an unknown circumstance? Gerasimov concludes that towards the end of his life the poet refused to follow tradition and produce empty praises of the ruler for pay. They held red-hot iron rods before his eyes and blinded him. Aini decides that ability to compose poetry is geared to hearing rather than to vision. His verdict is that the poet was blind from birth. His keen appreciation of images described to him formed a reservoir from which he drew the wonderful similes and metaphors that his readers enjoy.

Additionally. the fact that Nasr ibn Ahmad summoned Rudaki to his court and made him his special ward was not becaused he knew Rudaki personally but because Rudaki was supported by Abu! Fad! Bal' ami, one of the most prominent Wazirs (court minister) ofthe era. Recognizing Rudaki' s abilities, especially in the context of the revival programs that were being implemented at the Samanid court, he commissioned the poet to translate the Kalila wa Dimna into Persian verse using the Arabic Translation of Ibn Muqaffa'. (Kalila wa Dirnna is a collectiom of fables that originated in India and were translated into Arabic in 750.) Rudaki was the right poet at the right time in the development of a culture that was being reconstituted on the basis of the relics of its past and the talent of its present subjects.

Rudaki 's major themes include passage of time, old age. the inevitableness of natural death, the fickleness of fortune. importance of the matters of the heart, and the need to stay happy. Although he lavishly praised kings, nobles, and champions, his most cherished idols are knowledge and experience. The following bayt that appears on his

7

Rudaki

monument in Dushanbe describes his lasting dedication to knowledge and expenence:

Har kinomukht az guzashti ruzgor. Hich nomuzad zi hich omuzgor.

No ordinary teacher will ever reach,He whom the passage of Time failed to reach.

Why did Rudaki 's fortune decline? Perhaps after the death of his patron, due to the nature of the courts of the time, he could no longer sustain the high position that he had enjoyed. Perhaps he became involved in political activities that were frowned upon by the court. The point to remember, however, is that Bal' ami supported Rudaki and that the poef s fortunes turned almost immediately after the death of the powerful Wazir. Only three years separate their deaths. Rudaki died in Rudak, his birthplace, in 941.

Although some 100, 000 bayts are attributed to Rudaki onlyI.000 bayts are in existence. And even these are scattered among a number of biographies, histories, and books of advice.

Rudaki's poetry is simple in style. as court poetry should be. It reflects the charm of the pre-Islamic poetry of Iran. He avoids Arabism and does not use Qur 'anic verses. More than anything, his poetry is accessible to schoolchildren of today. They enjoy his verses with little need for either explanation or interpretation.

8

INANGALAK *

By: Abu AbdAllah Rudaki(d. AD 940)

Angina ng alak ay marapat isakripisyo,Ang kanyang mga anak ay samsarnin at itapon sa preso. Subalit mabirap makuba ang mga anak sa inaMaliban kung yurakan ang kanyang paa't kaladkarin ang kaluluwaLabag din sa batas na pagbukurinAng sanggol sa dibdib ng inang butibinHanggang nakalinga ito nang buong pitong buwan, Mula Abril hanggang Oktubreng katapusan.

MOTHER OF WINE**

by:Abu AbdAllah Rudaki(d. AD 940)

The mother of wine must be sacrificed.And her children seized and cast into prison.But you won't be able to take her children from her Unless you first trample her underfoot and drag her soul from herNor is it lawful to separate babe From its mother's breast,Until it has nursed a full seven months, From April until the end of October ...

*lsinalin ni: John Enrico C. Torralba** English translation A.J. Arberry, 1958

Rudaki

9

Rudakt

ANG /LOG MULIYAN*ni:

Abu AbdAllah Rudaki

Ginugunita natin ang Uog Muliyan,Nananabik sa rnga kaibigang matagal nang iniwan. Magaspang man ang mga buhangin ng Oxus,Sa aking talampakan ay sutlang malambot.Abot man hanggang paniyan ang Oxus na malalim, Dahil sa pagbabalik ng kaibigan. masayang lulundagin.Mabuhay si Bukhara! Ang mabuting pagbati ay sumaiyo! Sa ating Amir ay masayang magtungo!Ang buwan ang prinsipe. si Bukhara ang kalangitan!0 kalangitan. ang Buwan ay lagging sa iyo ay tatanglaw! Si Bukhara ang Mead. ang matayog na pino;Tanggapin sa wakas. 0, Mead, ang puno ng Pino 1

JU-YI MULIYAN**

by:Abu abd Allah Rudaki

(d. AD 940)

The Ju-yi Mulian we call to mind.We long for those dear tiiends long leti behind. The sands of Oxus. toilsome though they be. Beneath my feet were soft as silk to me.Glad at the friend's return. the Oxus deepUp to our girths in laughing waves shall leap. Long live Bukhara! Be thou of good cheer! Joyous towards thee hasteth our Amir!The moon's the prince, Bukhara is the sky; 0 Sky. the Moon shall light thee by and by! Bukhara is the Mead. the Cypress he; Receive at last. 0 Mead. thy Cypress tree!

*l.wwlin m: John Enrico C. Ttnntlha**En fi.\lz tmns{(l!wn h). A .I Arberrr. JY58

10

ANG BATIS NG MULIYAN NG AKING ALAALA *Abu AbdAllah Rudaki

(d.AD940)

Ang matamis na bango ng sapa ng MuliyanAy nagbabalik ng gunitang matagal nang iniwan.Ang magagaspang na buhangin ng Oxus sa talampakan, Humahaplos na tulad ng sutla, malambot at marahan. Ikatuwa ang walang-hanggang buhay na puno ng galak Ang iyong panauhing Amir, masaya at kaliyag-liyag.Ang hindi mapalagay na Oxus, puno ng ligaya at halakhak, Sumasalubong sa atin ng mainit na yakap.O,Bukhara!Sa iyong kalangitan, ang maliwanag na Buwan ay lkaw.0, makapangyarihang Langit, yakapin mo ang Buwan nang may kagalakan.Ikaw ang Mead na matayog at marangal,Iyong tanggapin, ang puno ng Pinong minamahal.

THE MULIYAN BROOK I RECALL**by: Abu AbdAllah Rudaki

(d. AD 940)

The sweet fragrance of the Muliyan brook, Recalls memories, so long ago forsook. Rough sands of the Oxus beneath my feet, Caress them as silk would, soft and sweet. Enjoy life everlasting, always full of cheer, Your guest's theAmir's everjoyous and dear, Tumultuous Oxus, full ofjoy and mirth, Greeting us, leaps warmly to our girth. OBukhara!Thou art the Sky, embrace brilliant Moon is he, 0mighty Sky, embrace Thy Moon with glee. Thou art the Mead, stately Cypress He, Receive Thee anon, Thy beloved Cypress tree.*lsinalin ni: John Enrico C. Torralba**Translated by: !raj Bashiri

Rudaki

11

Rudaki

PANAGHOY SA PAGTANDA *Ang bawat ngipin ay ako! Nadurog, nabulog at nabulok! Ito'y 'di ngipin kundi isang makinang na silabis lampara: Bawat isa'y maputi at kung magniningning tila'y pilak, Nagiging perlas at korales sa aninag ng ilaw, Kumukutitap tulad ng mga bituin sa umaga0 singtingkad ng tubig ulan,Walang natira sa akin dabil sa pagpapabaya,Sinong maysala? Malamang ito'y dabil sa batas ni Saturn; Hindi ang napagdaanang panabon:Hindi ito kasalanan niSaturn o ng nalipasang panabon; Ano kung gayon? Ang tugon ko'y matapat at totoo: "Ito'y pagpapatotoo ng pagkalinga ng Maykapal; Tulad ng kaniyang pangangalaga sa mundoIsang pagkuyom sa alikabok ng nakaraan.Ang naiwang alikabok hanggang sa pagdatal ng walang hanggang batas.Anuman ang nagpapagaling ay maaaring maging sanhi ng karamdaman;At kung ano ang masakit, malulunasan din-Panabon ang nagluluwal sa katandaan na noo'y nagpapabata,At Mararni nang mga jardin ngayon na dati-rati' y malawak na disyerto A, ikaw na kawangis ng buwan, paano mo mababatidAng dating maipagmamalaking ngayo'y kababag-habag? Taglay niya ngayon ang kulot na buhokNa noo'y nasisilayan ng kanyang makapal na buhok.Nasaan na ang mga pagkakataong ika'y nasisindak ng aking buhok? Ito'y panahon ng kagalakan at pananabik.Isang pagpapariwara sa kaligayahang dulot nito, Subalit ang kanyang pilak ay naubos;Laging bitbit sa pamilihan, hindi matatawaran ang halagaNg bawat bihag lakambining Turko na may kaaya-ayang dibdib. A, kayraming magagandang dilag na nagnanais angkinin ang kanyang puso,Ay sa gabi sa kanya mananalakay, ito'y isang pinakatatagong lihim! Nakalalasing na alak at nakagugutom ng mga mata,*lsinalin ni: Elyrah Loyola Salanga

12

lAMENT IN OW AGE

by:Abu AbdAllah Rudake(d. AD 940)

Every tooth, ah me! Has crumbled, dropped and fallen indecay! Tooth it was not, nay say rather, 'twas a brilliant lamp's bright ray; Each was white and silvery-flashing, pearl and coral in the light, Glistening like the stars of morning or the raindrop sparkling bright; Not a one remaineth to me, lost through weakness and decay, Whose the fault? "Twas surely Saturn's planetary rule, long lapse of days;No, the fault of Saturn 'twas not, not the long long lapse of days; 'What then?' I will answer truly: 'Providence which God dislplays.' Ever like to this world is-ball of dust as in the past.Ball of dust for aye remaineth, long as its great law doth last.That same thing which once was healing, may become a source of pain;And the thing that now is painful, healing balm may prove again Time, in fact, at the same moment bringeth age where once was youth,And anon rejuvenateth what was gone in eld, forsooth. Many a desert waste existeth where was once garden glad; And a garden glad existeth where was once a desert sod.Ah, thou moon-faced, musky-tressed one, how cans't thou e'er Know or deemWhat was once thy poor Slave's station-how once held in highEsteem?On him now thy curling tresses, coquettish thou dost bestow,In those days thou didst not see him, when his own rich curls did Flow.Where are the days when my tresses could make you run!T!ffie there was when he in gladness, happy did himself disport, Pleasure in excess enjoying, though his silver store ran short; Always brought he in the market, countless-priced above the rest, Every captive Turki damsel with a round pomegranate breast.

*English translation by:A.V. William Jackson, (reference: Arberry,1972)

Rudaki

13

Rudaki

At ang kanyang nakabibighaning kagandahan,Sa iba'y kayhirap hanapin, subalit sa aking pintua'y madaling napagbubuksan.Ako'y nagagalak subalit di ko na alintana ang hapdi,Ang puso ko'y napapaindak sa musikang bumubulwak tulad din ng alak.Maraming puso'y lumalambot tulad ng sutlaDahil sa kapangyarihan ng aking mga kataga,Sintigas at tatag man ng bato- ang mga mata ko'y palaging naghahanapNg makakapal na hibla ng dalaga.Laging alisto ang aking tenga sa kundiman ng matandang pinutungan.Wala mang tahanan, pamilya. o kahit ang angkang kaugnay ang ina,Ako'y malaya sa lahat ng ito habang nakalulunos ang pagtanda ni Rudaki,Di rin makita ang may alam.Sa mga panahong iyon di siya maaaninagWalang nakakaalam sa kanyang pakikipagsapalaran sa mundo.Sa paglikha niya ng mga awitin, masayang pakikipagtalastasan sa libu-libong kuwento.Iyan ang panahong ang kanyang mga likha'y naibabahagi sa mundo Panahon niya ang nagtakda sa kanyang katanyagan bilang tagasalaysay ng Khurasan.Sino ang dakila? Sino ang tinatanggap ng mga tao? Nagbigay ang Amir na si Nasr ng apatnapung libong dirham,At ang limang bahagdan nito'y dinagdagan ng Prinsipeng matapangAt busilak ang kaloobanMula sa kanyang mga maharlika, sila'y nagpalaganap, Dumating ang animnapung libo.Ito'y panahon ng kasaganahan.Ngayo'y nagbago at maging ako'y nagbago ngunit rnagpapakurnbabangHingin ang tungkod ng pulubi para sa akin!Panahon nang baston at dumating na ang panawagan ng mga kataga!

14

Ah, how many a beauteous maiden, in whose heart love for him Reigned,Came by night as pilgrim to him, and secret there remained!

Rudaki

Sparkling wine and eyes that ravish, and the face of beauty deep, High-priced though they might be else where, at my door were ever Cheap.Always happy, never knew I what might be the touch of pain,And my heart to gladsome music opened like a wide champaign. Many a heart to silk was softened by the magic of my verse,Yea, though it were hard as Flintstone, anvil-hard, or even worse. Ever was my keen eye open for a maid's curled tresses long,Ever alert my ear to listen to the world-wise man of song. House I had not, wife nor children, no, nor female family ties, Free from these and unencumbered have I been in every wise. Rudaki's sad plight old age, Sage, thou verily dost see;In those days thou didst not see him as this wretch of low degree. In those days thou didst not see him when he roved the wild world O'er,Songs inditing, chatting gaily, with a thousand tales and more. Time there was when that this his verses broadcast through the whole World ran,Time there was when he all-hailed was, as the bard of Khurasan, Who had greatness?Who had favour, of all people in the land?I it was had favour, greatness, from the Saman scion's hand; Khurasan's own Amir, Nasr, forty thousand dirhams gave, And a fifth to this was added by Prince of Pure and Brave;From his nobles, widely scattered, came a sixty thousand more;Those the times when mine was fortune, fortune good in plenteous Store.Now the times have changed-and I, too, changed and altered mustSuccumb,Bring the beggar's staff here to me; time for staff and script has come!

15

Rudaki

JU-Yl MUUYAN(in Farsi)

.J-' .._;; ..,-' .b L'u...:, ) ..J r· .: ...- f

,.,_,1 _::, G I_;L

_:, L.,_._, r I _; G._,. > ..::.......... I .,Lc

_::,L.......f ...s. ..L.

..:, i..:L.... ,_, I J _ 3 '""-'--1 _J j->"' J-:'-"'

,_r...!b ..L:: T ..:_, 3"-:' ._;: .,L,

16

940-1020

17

i.

,,-»

Abolghassem Ferdowsi

j ,?_!;.;; ;.>.>p ;•.W..>p.J

.>;F ;.>.it .;iiJ - li

.>}: jl J ..;;I.> u ,;!

:.;,:. i.Jj .;,r 4;;I .>jJ ;I

.>j,>!:; ; jl I; .>j ,?_!;.;;..;t.:.SJ.> .>j j ..;

;.>j

...l.iJ' j l

.>j 3 ;IJb fU.>)SJ i. .>Jt Ji. .;jjf

.,\);I.» J f lj .,\);I.»loSJ .> 1.5).3; ..\i

-*"".;;I.>} 3 It! JI.)#3 lj ' l.o .>Jj;j

.. j., ' • •

.;.wj ,;1 j ..;;I..:J j fiJ j

.S'J"' j /J .>11 .>j ......r:'!, ... .)

.N '

)I,);J

.;;....._.U, .jj 3 jl.o.>l,.;, jjl

I.J .9:..r

.I! "• •

.;;., -fJ' .;..I j j.;3i .;..I jj

h; jJ .> j )'} .>j

l.oj ,; I.Q.>I.,.;,

.>j .> .>p J .;.;1.>;# J! ;I ;wl j lil.> dj ;1..\ll; .>j f

..i-J.; J.J.Y c.>f jl.>.>/ JhI ..\il .>;I

'; s.>.il.> JJ.Y .;

;' ..;')"' j.> /J..

sJ'.>;I.> loS .>j

.sP..

:;j···.S,;1 ,; 1.>1.,.;,

..i j

18 I; j.> ,; J0·.J ..\il 3 y

;';ruJ';is' 6!.>; -.:J 1 1dj dt

.>p j , ; y

.M.Ji } pp 6! .>:J} I;

f.) .;J .\)1..\i .>.-.....: I; ..}

.,;;l pl; ;I; p.JJ' ·;.>

.> l.il.> d .>1, Olj.> UJ. J.> _;jl.> j

I! Ji. .>i ·jl.;;.-,} I; I; .\)I IJO j


ABOLGHASSEM FERDOWSI*

Sa Asyano at Kanlaruning literatura, itinuturing si Ferdowsi bilang isa sa mga pinakadakilang makatang pang -epiko sa Iabat ng panahon. Ang kaniyang monumental na akda, ang SHANAMEH (Epiko ng mga Hari) ay walang kapantay dahil sa kanyang mayaman at mahusay na pagkamatulain na naglalarawan ng kadakilaan ng lumang Persiya (Iran). Itinuturing siya sa mundo ng pandaigdigang literatura bilang Ama ng Modernong Tulang Persiyano.

BUHAY NI FERDOWSI:

lpinanganak siyang ABOLGHASSEM FERDOWSI noong Enero 3, 940, A.D, sa nayon ng Bazh sa Tuburan, sa Lungsod ng Tus, lalawigan ng Khorasan, Iran. Bukod dito, wala nang gaanong nalalaman pa tungkol sa iba pang personal na pangyayari sa buhay niya.

Ang kanyang ama, si Hassan, ay isang maharlikang maylupa. Ang mga tao o angkang may ganitong estado sa buhay ay dating tinatawag na Dehqan. Ang pagiging bahagi ng marangal na angkan ni Ferdowsi ay napakahalaga sapagkat nagbibigay liwanag ito sa pilosopiya ng kanyang dakilang akda na nilalayong magiging bahagi sa muling pagkabuhay ng lumipas na kadakilaan ng lumang Persiya.

Sa maraming siglo, ang matandang Persiya ay pinamunuan ng iba't ibang hari na nagtatag ng iba't ibang dinastiya. Ang pinakahuli sa mga dinastiyang ito ay ang imperyong Sassanian. Nang salakayin at sakupin ng mga Arabo ang Persiya noong ikapitong siglo A.D., nagwakas ang dinastiyang Sassanian. Sa mga sumunod na siglo pagkatapos ng Arabong pananakop, pinangalagaan ng mga Dehqan ang mga alaala ng dakilang panahon ng matandang Persiya. lpinagtanggol nila ang mga tradisyon at pamanang kultural ng Persiya bilang isang sibilisasyon. Sila ay naging huwaran ng mga Iranian. Pinanatili nilang buhay ang kaluwalhatian at mayamang kultura ng Persiya.

* lsinalin sa Filipino ni : John Enrico C. Torralba

19

Abolghassern Ferdowsi

Dahil nanggaling sa pamilyang nobilidad, tumanggap si Ferdowsi ng uri ng edukasyong karaniwan para sa mga anak ng naghaharing uri. Makikita rin sa kanyang mahusay na akda na ang kanyang edukasyon ay nakatuon sa literaturang Persiyano, kasaysayan ng Iran, at mgakuwento ng mga hari at bayani. Sa edad na tatlumpu, isa na siyang dalubhasang makata.

Si Ferdowsi ay may-asawa at may isang anak na lalaki. Sinasabing nagkaroon din siya ng anak na babae na lumaking may masaya' at matatag na kalooban. Ngunit ito ay hindi matiyak.

Ang kanyang pagmamahal sa karunungan ay pambihira kung kaya't dumalo siya sa halos lahat ng pagtitipong intelektwal. Mayroon siyang malalim na pagpapahalaga sa kagandahan, lalo nasa natural na kagandahan. na makikita sa pagiging makulay na pagtula sa kanyang akdang epiko.

Si Ferdowsi ay likas na masayahin at palalabas na tao. Nabuhay siya tulad ng kanyang mga marangal na ninuno: sa kasaganaan at kasiyahan. Aktibo ang kanyang buhay na makikita sa kanyang pagkahilig sa pangangabayo at palakasan. Ikinalugod din niya ang mga handaan at pakikinig sa mga awit at tugtugan.

Sa kabila ng kanyang pagkakaroon ng mataas na estado sa lipunan, si Ferdowsi ay nanatiling magalang, mapagbigay, mabuti at mapagkumbaba. Kinamumuhian niya ang diskriminasyon, kamangmangan at kasakiman. Ang ganitong mga magagandang pagpapahalaga ay mak.ik.ita sa kanyang akdang Shahnameh.

Si Ferdowsi ay naging isang mayamang maylupa at maginhawang namuhay nang maraming taon. Gayunpaman, dahil sa kanyang lubos na pagtuon sa Shahnameh at sa matinding paghahangad na maibalik ni Soltau Mahmud, ang hari sa panahong iyon, ang kadakilaan at kagandahan ng mga lumang imperyong Persiyano, napabayaan niya ang kanyang buk.id. Sa huli. pagkatapos ng maraming taon, napilitan siyang ipagbili ang kanyang mga pag-aari, maliban ang kanyang prutasan kung saan siya nakalibing.

20

Abolghassem F erdowsi

Sa takipsilim ng kanyang buhay, dumami ang kanyang uban, humina ang kanyang pandinig at nanlabo ang paningin. Pagkatapos, isang trahedya ang dumating sa kanyang buhay. Ang kanyang anak na lalaki ay namatay sa edad na tatlumpu't pito. Ang kanyang pagdadalamhati sa kamatayan ng kanyang anak ay isa sa pinakapersonal at makabagbag damdaming bahagi ng Shahnameh.

Makalipas ng maraming taon ng karamdaman at kahirapan, namatay si Ferdowsi sa edad na walumpu't isa. Hinadlangan ng ilang panatikong Muslim na mailibing siya sa isang sementeryong Moslem. Kung kaya't inilibing na lamang siya sa kanyang prutasan, sa bayan ng Tuburan.

Isang mausuleo ang itinayo sa kanyang puntod ngunit ito ay nasira kinalaunan. Ngunit hindi nagtagal, ang kanyang libingan ay naging isang pambansa at pangrelihiyong Iugar. Pagkalipas ng isang henerasyon, ang gobyerno ng Iran ay nagtayo ng bagong mausuleo na may bagong puntod na gawa sa marmol na siyang naging saksi at kanluangan ng dakilang makata.

ANG KANYANG EPIKO: SHAHNAMEH

Ang Shahnameh ay isang matayog na monumento sa panulaan at histograpiya. ltinuturing ito bilang salaysay ng imperyal na nakaraan ng lumang Iran. Isinasalaysay din ng epiko ang kasaysayan ng Iran sa kabuuan: mula kay Gayumarth, ang unang tao, hanggang sa mga inapo ni Yazdegard III sa loob ng anim na libong taon: mula sa maalamat na mga Pisdadian at Kiyanian hanggang sa mga makapangyarihang dinastiyang Sassanian.

Inako ni Ferdowsi ang gawaing pangalagaan ang mayamang kasaysayan ito upang hindi mapatid ang koneksyon nito sa mga susunod na henerasyon. Inipon niya ang mga alamat na matagal nang nalibing dahil sa Mohamedang pananakop sa kanilang bayan at muling isinalaysay sa kanyang epiko na binubuo ng 60,000 lirikal na couplet. Ang isa sa mga sikat na bahagi nito ay ang kahambal-hambal na

21

Aholghussem Ferdm,rsi

tunggalian ng mag-amang Sohrab at Rustam. Ito ang pinakamahabang tulang epiko sa kasaysayan ng pandaigdigang literatura. Mapapahalagahan lamang ang kagandahan ng tula sa orihinal nitong kahali-halinang lirikal na ritmo, gayundin sa imperyal na kariktan ng nilalaman nito.

Itinuring ito ng mga mamamayan ng Iran bilang kanilang pambansang tula, Kamakailan lamang ay nagkaroon ito ng panibagong buhay. Ang mga taludtod ng Shahnameh ay binibigkas sa mga pista at ispesyal na okasyon.

Dahil dito, ang Iugar ni Ferdowsi bilang pangunahing makata ay muting napagtibay sa talaan ng literaturang Persiyano.

MGA PANGYAYARI SA LIKOD NG SHAHNAMEH

Noong panahon ni Ferdowsi, ang namumunong haring Mohamedan ay si Soltan Mahmud na tinunton ang kanyang ugat mula sa makapangyarihang dinastiyang Sassanian, ang pinakahuling nagharing imperyong sinakop ng mga sumalakay na Arabo. Sa unang pagkakataon mula noong Mohamedang pananalakay at pananakop noong 637 A.D., isang haring may kanunu-nunuang Iranian, nakapagsasalita ng wikang Persiyano at sinusunod ang lahat ng tradisyong Iranian, ay napag-isa ang buong Iran. At tila patungo siya sa pagpapanauli ng kadakilaan at kagandahan ng Imperyong Sassanian.

Bilang isang Dehqan, tiningnan ni Ferdowsi ang mga pangyayaring ito bilang isang kaiga-igayang palatandaan at pag-asa para sa isang Sassanian na paninimula. Isinabuhay niya ang pag-asa ito sa Shahnameh. Animnapu ·1lima na siya at dalawampu 't Iimang taon na ang nakaraan nang simulan niyang sulatin ang Shahnameh. Nagpasiya siyang ialay ang kanyang akdang epiko kay Haring Mahmud. Ipinadala sa kanya ni Ferdowsi ang unang edisyon nito.

Sa ano mang dahilan, lila hindi napahalagahan ng hari ang akda ni Ferdowsi. Ni hindi natanto ng hari ang karangalan ng ganoong paghahandog sa kanya. Gayunpaman, ang pagbibigay ng akda ay hindi nagawa ni Ferdowsi nang personal.22


Samantala, nagkaroon ng pagbabago sa pulitika, gayundin sa pag-uugali at kilos ni Soltan Mahmud. Nang magsimula siyang umangat sa kapangyarihan. tumayo siya bilang isang makapangyarihang pinunong Iranian na naghahangad na muling buhayin ang kagandahan at kadakilaan ng Imperyong Sassanian. Ngunit taliwas dito, tiningnan niya ang sarili bilang isang bayaning Iranian na nangangampanya sa pagpapalaganap ng Islam. Malinaw na ang makabayang tono ng Shahnameh ay salungat sa mga tradisyunal na patakarang Islamiko. Gayunpaman, ipinadala ni Ferdowsi ang ikalawang edisyon nito sa korte ng hari.

May mga popular na alamat na nagsasabing sumang-ayon si Ferdowsi na sulatin ang Shahnameh kapalit ng 60,000 gintong dirham mula sa hari. Ngunit ang mga ito ay mga alamat lamang.

Sa kabila ng matamlay na pagtanggap ng hari, ipinagpatuloy ni Ferdowsi na paghusayin ang kanyang akda sa pamamagitan ng pagsisinsin at pag-aayos ng mga taludtod, pagpapakinis at pagdadagdag sa mga alamat at kuwento, hanggang noong 1010 A.D, ang ikatlo at pangunahing bersiyon ng Shahnameh ay makumpleto. lpinadala ito sa Ghazne na may tiyak na paghahandog kay Soltau Mahmud. Umasa si Ferdowsi ng gantimpala. Subalit hindi ito dumating.

May mga nagsasabing ang dahilan ng kawalan ng interes ng hari sa Shahnameh ni Ferdowsi ay dahil sa inggit ng mga makata ng hari o dahil ang ilang taludtod nito ay itinuring na kritikal sa pamunuan. Gayunpaman, walang nakatitiyak sa mga bagay na ito.

Sa huli, mahina, namimighati at naghihirap, si Ferdowsi, isang taong nagtataglay ng poetikang talino na may masidhing aspirasyon sa muling pananauli ng kadakilaan at kagandahan ng lumang imperyong Persiyano, ay namatay sa edad na walumpu't isa. Ang dakilang Persiya ay hindi na naibalik.

23

Abolghassem FerdOlt·si

ABOLGHASSEM FERDOWSI*

In both Asian and Western literature, Ferdowsi is considered one of the greatest epic poets of all time. His monumental work, the SHAHNAMEH (Epic of Kings) is unparalleled in its poetic richness, while depicting the majestic glory that was ancient Persia (Iran). He is considered in the academe of world literature as the Father of Modem Persian Poetry.

FERDOWSI'S LIFE:

He was born ABOLGHASSEM FERDOWSI on January 3, 940A.D .. in the village of Bazh in Tuburan. of the City ofTus. province of Khorasan, Iran. Not much is known of his personal circumstances.

His father, Hassan, was a noble landowner. This kind of landed gentry was known as Dehqan. And Ferdowsi 's noble lineage is very significant for it sheds light on the philosophy of his great work, which envisioned the renaissance of Persia's glorious past.

For centuries, ancient Persia was ruled by various kings who established various dynasties, the last of which was the Sassanian empire. When the Arabs invaded and conquered Persia in the 7"' century A.D., the Sassanian dynasty came to an end. In the centuries that followed the Arab conquest, it was the Dehqans who preserved the memories of the glorious years of ancient Persia. They upheld the traditions and cultural heritage of Persia as a civilization. And they became the exemplars for the Ji·anian people. They kept alive the glories and rich culture of Persia.

Coming from a family of landed nobility, Ferdowsi received an education typical of sons of the ruling class. Itis also evident from his masterly creation that his education was concentrated on Persian literature and Iran's history, the sagas of its kings and heroes. At the age of 30, he was an accomplished poet.

Ferdowsi was married and had a son. He was said to have a daughter who grew up to be a high-spirited lady. But this is not certain.

* English ahridf(cd hy: Sulradnr E. Dimen

24


His love of knowledge was extraordinary that he attended almost all learned gatherings. He had a deep appreciation for beauty, especially natural beauty, as reflected in his colorful poetry of his epic work.

Ferdowsi was a lively person and outgoing in nature. He lived much the same way as did his noble ancestors: in prosperity and enjoyment. He lived an active life manifested in his love for horseback riding and outdoor sports. And he enjoyed feasts as well as was fond of listening to music and songs.

Despite his apparent high social status, Ferdowsi was courteous, generous, warm, and faithful. He despised prejudice, ignorance, and greed. Such noble virtues can be gleaned from his Shahnameh.

Ferdowsi became a wealthy landowner and lived comfortably for many years. However, because of his preoccupation with the Shahnameh and his burning desire to have Soltan Mahmud, the then reigning King, restore the glories and splendor of ancient Persian empires, he neglected his farm. Eventually, in later years, he was forced to sell his properties, except for his orchard where he was buried.

In the twilight of his life, he turned white-haired, became deaf, and short-sighted. Tragedy then struck. His son, at age 37, died. His mourning over his son's death is one of the most personal and moving pieces of the Shahnameh.

After some years of ill health and poverty, Ferdowsi died at the age of 81. Some Muslim fanatics prevented his burial in a Moslem cemetery. Thus he was buried in his own orchard, in the town of Tuburan.

A domed mausoleum was built over his tomb but later was destroyed. Soon after, his tomb became a national and religious shrine. A generation later. the Iranian government built a new mausoleum over his tomb, with a new marble tombstone that bore witness to the great man.

25

Aboh:hassem Ferdmrsi

HIS EPIC POEM : SHAHNAMEH

The Shahnameh is a towering monument of poetry and historiography. It is considered as the account ofiran's ancient imperial past. And the poem strives to convey the history of Iran inits totality: starting with Gayumarth, the first man, to the descendants of Yazdegerd III for 6 thousand years; from the legendary Pisdadians and Kiyanians to the powerful Sassanian dynasties.

Ferdowsi took on the task to preserve this rich history from losing its connections with the future Iranian generations. He collected the legends that had been submerged by the Mohammedan conquest of his land and retold them in his epic poem of 60.000 lyrical couplets. Famous among the others is the tragic conflict between son and father, Sohrab and Rustem. It is the longest epic poem in the history of world literature. The beauty of this poem can only be fully appreciated in its original fascinating lyrical rhythm, as well as the imperial majesty of its content.

Always regarded by the Iranians as their national poem, it has, in recent years. come into new life. Verses from the Shahnameh are recited on holiday occasions.

And Ferdowsi's leading position in the annals of Persian literature has been unmistakably reaffirmed.

CIRCUMSTANCES SURROUNDING THE SHAHNAMEH:

During the lifetime ofFerdowsi. the reigning Mohammedan king was So!tan Mahmud who traced his roots to the powerful Sassanian dynasty, the last ruling empire conquered by the invading Arabs. For the first time then since the Mohammedan invasion and conquest in 637 A.D., a king ofiranian descent, speaking Persian and observing all Iranian traditions, had unified the whole Iran. And he appeared to be heading towards the revival of the Sassanian Empire with all its glory and splendor.

26


As a Dehqan, Ferdowsi perceived all these developments as an encouraging sign and hope for a Sassanian renaissance. He fleshed out his hope in the Shahnameh. He was already 65 years old-25 years since he started to compose the Shahnameh. He decided then to dedicate his epic work to King Mahmud. Ferdowsi sent him the first edition.

For whatever reason, the king did not seem to appreciate Ferdowsi's work. Nor did the king realize the honor such dedication had bestowed. The presentation of such work, however, was never done in person by Ferdowsi.

Meanwhile political events shifted and changed Soltan Mahmud's attitude and behavior. Rising to power, he posed as a powerful Iranian sovereign, wishing to revive the splendor and majesty of the Sassanian empire. On the contrary, he thought himself as an Iranian hero, crusading for the spread oflslam. Obviously, the nationalistic overtones in the Shahnameh ran counter to the traditional Islamic policies. Ferdowsi, however, sent the second edition to the royal court.

Popular myths tell of Ferdowsi agreeing to compose the Shahnameh in return for 60,000 gold coins from the king. But they remain what they are: myths.

Despite the lack of encouraging response from the royal court on his work, Ferdowsi continued to perfect his work, editing and adding some verses here and there, enhancing and supplementing the legends/ stories. Finally, in 1010 A.D.. the third and principal version of the Shahnameh was completed. It was sent to Ghazne with a definite dedication to Soltan Mahmud. Ferdowsi expected a reward. It never came.

Some say that the lack of interest by the king was due to thejealous court poets, or to some verses that were considered critical of the royal court. Nothing is certain on these matters.

Finally, weak, distressed, and impoverished, Ferdowsi, the man of great poetic intellect, with a burning aspiration for a renaissance of the majestic splendor of the ancient Persian empires, died at the age of 81. The glory that was Persia was never revived.

27


SA NGALAN NG MAHABAGING MAH-LAQA, ANG MAUNAWAIN*

Sa ngalan ng Mahlikha kapwa ng dunong at gunita,

Walang mas hihigit pa sa alaalang kaniyang itinakda,Pagkat ang Mah-laqa ng lahat ay may sariling bansag0pagtatalaga ng kaniyang tahanan.Siya na itinuturing rin na tagapangalaga ng lahat at gabay, Ang Panginoon ng Saturn at ng nagbabagong kalangitan,Na siyang nagbunga sa pagningning ng Venus, Araw at Buwan, Siya na umiigpaw sa anumang kabatiran, ngalan o tanda,Ang tagapaglilok ng mga hiyas sakalangitan!Siya ang hindi nakikita anumang pagpipilit sa iyong pagtanaw, Pagkat hindi masisilayan ang hindi matatanaw.Mahirap maarok ng gunita ang pumapaibabaw sa lahat ng ngalan at lunanPagkat hindi maitatawid ng alaala at dunong Ang naigpawan ng mga elementoSubalit ito'y aktibo sa mga bagay-bagayNasa ating pandama'y itinuturing na payak.Walang sinuman ang maaaring magsamba sa taal na Mah-laqa. Punahin ang iyong tungkulin: maghanda sapagsilbi sa Kaniya Katumbas ng iyong alaala atdunong; siya ba'y maipapaloob Sa iisang gunita na Kaniyaring naitimbang?Maaari ba siyang purihin gamit ang isipan o kaluluwa0hindi man ang ating katwiran?Tanggapin ang kaniyang kabanalan subalit huwag nang sang-ayunan ang iba,Nawa'y siya ay idakila at limutin ang ibang gawain, Sundin ang bawat utos,Ang lunan ng kapangyarihan ang karunungan: sa ganito bumabata ang tumatandangPagtibok ng puso.Subalit ang lahat-lahat ay nangingibabaw sa lambong ng mga kataga: ang diwa ng Mah-laqa ay hindi maabot ng sangkatauhan.

* lsinalin sa Filipino ni : El_vrah Loyola Salonga

28


IN THE NAME OF MAH-LAQATHE MERCIFUL, THE COMPASSIONATE

Inthe name of the Lord of both wisdom and mind

To nothing sublimer can thought be appliedThe lord of whatever is named or

assigned A place, the Sustainer of all and the Guide, The Lord of Saturn and the

turning sky,Who causeth Venus, Sun, and Moon to shine,

Who is above conception, name, or sign,The Artist of the heaven's jewelry!

Him thou canst see not though thy sight thou strain, For thought itself will struggle to attain

To one above all name and place in vain, Since mind and wisdom fail to penetrate Beyond our elements, but

operateOn matters that the senses render plain.

None then can praise God as he is. Observe Thy duty: 'tis gird thyself to serve

He weigheth mind and wisdom; should he be Encompassed by a thought that he hath

weighed? Can he be praised by such machineryAs this, withmindorsoul or reason's aid?

Confess His being but affirm no more, Adore Himand all other ways

ignore,Observing His commands, thy source of might

It knowledge: thus old hearts grow young again, But things above the Veil surpass in

heightAll words: God's essence is beyond our ken.

29

Aholghassem Ferdowsi

SA PAGLIKHA NG MUNDO*

Ang unang nararapat maarok ng gunita'y Ang mga elementong banal at sinauna

Na nilikha sa wala ng Maykapal ng Iabat Nang matanto ang Kanyang kadakilaa't lakas.

Sila'y sala-salabid. Sa kanilang pagsilang, Walang Iugar angoras, hirap ay walang puwang; Nagngangalit ang apoy, nagsasanib ang hangin

At tubig, sa ibaba ang lupa'y nabihimbing.Ang apoy ang naunang nagpamalas ng birtud; Nagsilisan ang hamog, dumating ang tagtuyo

At yinakap ng lamig ang ulila sa init.Sa ganitong pagsinta ang mundo 'y

nagkabugis. Nang magkasama-sama ang mga elemento Sila ay nagtunggali, bawat isa'y nagbuno Hanggang sa ang paligid na hindi

makilala' yNagkabubog at ngayon, saklaw nang pandama.

Ang mukha ng himpapawid ang unang tumanaw, May alay na sanghaya sa gabi at sa

araw.Itong pitong planeta' y nagsimulang uminogAt sa labindalawang tahanan ay lumuklok,

May kabutihang hatid o nagbabadyang sakit Sa sinumang may nais na ito ay mabatid.

Ang kalangitan, yapos ang dibdib ng pasigan,Ay naninukluhod hanggang sa kanyang

kaganapan.At ang sangkalupaan, mula disyerto, lambak,

At kordilyera'y tila sulong nagliliwanag. Nagsitindig ang bulkan, mga burol at bundok,

Nagkatinig ang bukal at naglakbay ang ilog Habang mula sa lupa, mga dabo'y umusbong

At naglunti ang sanga ng punong mayayabong. Ngunit ang daigdig ay kapos sa

ligaya;Dilim atkalituha'y laging nakadambana.

Kaya mula itaas, nangagkislap ang bitwin

* lsinalin sa Filipino ni : John Enrico C. Torralba

30


OF THE MAKING OF THE WORW

The first thing needful for thee is to know The sum of primal elements which he,

Who maketh all things, made from naught to show The greatness of His own supremacy.

Those elements are fourfold; at their birthNo time elapsed and labour had no share;

Fire shone above, and in the midst were air And water; underneath was dusky earth.

Fire was the first its virtue to unfold;About it moisture ceased and dryness came.

Then fue where're it failed made way for cold, And moisture followed cold.

Even so the frameOf this our Wayside Hostelry was made.

When these four primal elements combined, They wrought, each on the rest, till every kind

Of products as we them displayed.The turning vault of heaven showed its face,

Exhibiting new wonders day by day,The seven planets then began their sway

In yon Twelve Houses; each one took its place, Foreboding good and ill.And giving fit

Returned to every one that hath the witTo read. The heavens, fettered sphere to shore,

Moved as their making to completion came,And then this earth, with mountain, desert, mere,

And upland, shone as 'were a lamp aflame.The mountains reared themselves, the streams gushed

out, While from the soil the herbs began to sprout.Our earth was not vouchsafed a lofty stead;

Obscurity and gloom prevailed around.But stars displayed their wonders overhead

And light grew more abundant on the ground; Then fue arose and water sank, the sun About the world its course began to run.

31


At nagsaboy ng tanglaw sa lupang naninimdim. Nang sumikat ang araw sa mapayapang dagat, ltong musmos na mundo'y muling ipinanganak.

Mga puno 'y lumaki gaya ng itinakda;Halamana'y nagbunga kahit isip ay

wala. Sa ganito, pagkain sila sa mga hayop

At butihing kanlungan sa mga nayukayok. Kahit walang katwiran at tahimik ang dila, Kanilang binabaybay ang mga bato't sapa

Na walang pag-uusig saano'ng mali't wasto At hindi kailangang sa Kanya ay yumuko;

Nasa Kanyang talino 't buong kapangyarihan, Lubos na nangibabaw ang kahusay-husayan.

32


The herbage and the various kinds of trees Grew up as fortune would. No

facultiesHave they but growth. Thus fixed they were the prey Of all the animals that passed, while they,

The roamers, aim at safety, nourishment, And rest; with such a life they are

content.With sluggish wits and tongues that never

spak:e, They browse upon the briar and the brake, Acknowledging no end as wrong or right

And not required to offer reverenceTo Him who, having wisdom, justice, might,

Hath not withheld one single excellence.

33

Aholghassem Ferdow·si

TUNGKOL SA MGA AKDA Nl SHAHUDNIA

Di nga ba't kaylawak nang saklaw ng kaharian ng karunungan At bawat aking itura'y nahayan na noon pa man

Subalit sa aking inani-walang anumang ipinampalit Walang malayong lupain ang di maaaring di

maratingAt sinumang naghahanap kanlungan sa ilalim ng malalago nitong

puno Tanggulan at paggabay, pagkalinga handog nitoSandigan sakanyang mga sanga'y akin ding natagpuan

Kahit pa man ito'y sinliliit tula ng sa cypress lamang At dahil sa pag-iwan dito ng karanasang lumipas

Alaala ng mga hari 't pinunong ipinagbantog ay ikararangal Ni sa hinuha'y di dapat kasiyahanNaito 'y gawang mito o kathang isip lamang

Tulad ng pag-isipang ang mundo'y nakasadlak lamangDahil ang bawat pagkakaisa ay may kabuluhan At kung sa ano pa man ay kapupulutan ng aral.

Sa panahong nagdaanAng pag-unlad ng matatalino'tdakilang pantas,

at sa wakas, !sang tagapagtanggol, isinilang mula sa lahi sa lalawigan Lalaking may tapang. dunong antas at KahalagahanTaong mapaghanap, siyang gumalugad sa buong sangkalupaan

Sa bawat kasaysayan ng panahong nakalipas Pinagsumikapang alamin mga bagay na walang

kasagutanKaya'ttinaguriang ''matatandang paham" saan man sulok ng sandaigdigan

Sa pag-alam niya sa bawat natalang kaharian,Mga dakila 't makasaysayang bayaning hinirang sa

nakaraan, Anong gawain ng ating mga ninuno sa panahong sinauna Upang maranasan natin ngayon hirap na nadarama.At kung paano ang bawat araw sa kaaya-ayang kalangitan

Ay nagdudulot ng kakaibang kalakasan sa ating kabuhayan lnihayag ng mga pinakamataas na pantas ang pag-unlad ng kanilang katayuan

Kung paano ito sinukat ng mundo at pinaghukuman sa bawat karanasangnagdaan

At sa kanyang pakikinig sa mga taong lalang ng katalinuhan Siyang ang pinagsaligan ay angAklat ng Kabanalan Ngayo 'y nanatiling sandigan mula noong una pa man Palibot ng pagpupuring inihayag. malaki man o kaliitan.

34


ON THE COMPILATION OF THE SHAHUDNIA

All have gone sweeping in the Garth of!ore And what I tell hath all been told before,

But though upon a fruit-free I obtainNo place, and purposes not to climb, still he

That sheltered beneath a lofty treeWill from its shadow some protection gain;

A footing on the boughs too I may findOf yonder shady cypress after all For having left this history behind Of famous kings as my memorial.

Deem not thee legends lying fantasy, As if the world were always in one stay, For most accord with sense, or anyway

Contain a moral. In the days by

There was an Epic Cycle spread broadcast Among the learned arch mages, and at last

A certain paladin, of rustic birth,A man of courage, wisdom, rank, and worth,

An antiquary, one who ransacked earth,For any legends of the ages past,

Intent on learning what might yet be known, Called hoary arch mages out of every clime,

To ask about the annals of the throne, The famed successful heroes of old time,

What men were doing in those days that we Inherit such a world of misery.

And how each day beneath auspicious skiesThey carried out some daring enterprise,

The arch mages told their legendary store,How this world fared and what kings undertook,

And as he listened to the men of loreHe laid the basis of the famous book,

Which now remained his memorialAmid the plaudits both of great and small.

35


TUNGKOL SA KALIKASAN NG TAO*

Makalipas ang Iabat, ang tao ay dumating; Siya ang naging susi sa mga tagong lihim.

Tulad ng punong pino kung siya ay tumindig Dabil sa kanyang gawa, talino'y

mababatid. Sapagkat nagtataglay ng wika at katwiran, Siya ang nangalaga sa iba pang

nilalang. Kung titingnan ang tao, karunungan ang giya, Matatanto mong

pantay ang Iabat ng nilikha. Katotohanan itong hindi maaninag

Ng mga taong mangmang at sa bait ay salat.Tao ay iniluwal ng dalawang daigdig

At sa pag-aaruga't pagkalinga ay tigib Kung kaya'thindi dapat sarili'y maliitin;

Nilikha kang sagrado't dalisay ang damdamin.Marami mang narinig na Salita ng Diyos

Labat ng Kanyang lihim ay hindi matatalos. Tingnan ang katapusan at ang kinabukasan, Mga pagsisikap mo'y sa iyong kabutihan.

Kung sarili 'y malubog sa maputik na landas Sa susunod na burak ay madaling aalpas.

Kung lunggati 'y luruaya sa anumang patibong 0 sa hirap at sugat ay nais

magpakulong, Tanawin ang paggalaw ng malawak na langit, Dito masisilayan ang

gamot sa pasakit.Agos man ng panabon, anumang luha't saya, Ang pag-inog ng langit ay hindi mabubura.

Hindi tulad ng tao. pagdaka'y mamatay, Kanyang kapangyariha'y mananatiling

buhay. Labat ay nasa kamay ng butihing Maykapal; Ang mabuti' t masama, ang

ngayon at daratal.

* Isinalin sa Filipino ni : John Enrico C. Torralba

36


OF THE NATURE OF MAN

A farther step man cometh into sight; Locks had been made; he was the key of each.

With head erect and cypress like in height, Submiss to wisdom and endowed with

speech, Possessed of knowledge, wisdom, reasoning, He ruleth other creatures as their

king.Observe awhile with wisdom for thy guide:Doth" man" imply one nature, one alone? Thou know it may be but the feeble side

Of aught beyond and yet two worlds agree-A might partnership- to furnish

thee. By nature first, in order last, art thou;

Hold not thyself then lightly. I have known Shrewd men speak otherwise, but who shall throw

The secrets that pertain to God alone? Look to the end, act ever rightfully

And toil, since sloth and knowledge ne're agree; But if thou wouldst escape calamity.

In both worlds from the net of bale be freed And in God's sight a righteous man

indeed, Then you swiftly turning dome thy gaze Direct, that cause of anguish and

relief,A dome not fretted by the lapsed of

days And unaffected by our joy of grief;It stayeth not to rest but turned still,

Not perishing like us but undecayed:

There both the term and process are displayed,There are revealed to thee both good and ill.

37


DISKURSO BIIANG PAPURI SA KARUNUNGAN*

Ipahayag mo, Pantas, ang papuri sa karunungan At ipagdiwang ang mga pusong sa iyo ay nakinig,

Bilang natatanging handog ng Panginoon,Ipagbunyi ang karunungang magbibigay ginhawa at gabay,

At mga kamay ng langit at lupa sa iyo ay aakay. Mula roon ay magaganap ang lungkot at galak,

Ang tagumpay at pagkabigo. At kung sila'y maglalaho,Hindi kailanman makikilala ang Iubas na kaligayahan.

Katulad ng winika ng mabuti at matalinong tao, Upang hindi maghanap sa mga aral na walang saysay: "Sino mang namumuhing tanggapin ang karunungan;

Tatawagin siyang nahihibang ng mga kakilalaAt sasabihing 'hindi siya isa sa arnin' ng mga kasama."

Sa langit at lupa, itinatagubilin ng karununganNa kung ang isa ay nasa paanan nang kabaliwan,

Nakikita ng isip na ang paglalakbay sa mundo ay puna ng lumbay.Ito ang unang bagay na nilikha, subalit gayon pa rin,

Ang namuno sa isip at kakayahang pumuri Papuring alay ng dila, tainga at

mata,Ang siyang dahilan ng kabutihan at kapariwaraan.

Ngunit sino ang may lakas-loob na purihin ang isip at karunungan? Kung ako ba ay makikipagsapalaran, mayroon bang makikinig? 0,

dakilang pantas, sapagkat ang tanging kabutihangNagagawa ay sa salita lamang, ipahayag ang salaysay

Ng paglikha. Ikaw ay nilikha ng Panginoon Upang makilala ang kabuuan at kaganapan.

Hayaang ang karunungan ang maging sanggalangNg isip mula sa lahat ng dapat tanggihan ng respeto sa sarili,

Pag-aralan ang mga salita ng pantas kung paano gumawa Ng daan, libutin ang mundo, makipag-usap kahit kanino; At kapag narinig na kung paano magsalita ang sino mang Mabuti't matalinong tao, huwag mahimbing, pag-ibayuhin

Ang pagkatuto: subalit tandaan, habang nakikinig sa kanilang salita, Pansinin din ang mga ugat na hindi maabot.

* Isinalin sa Filipino ni : John Enrico C. Torralba

38


DISCOURSE IN PRAISE OF WISDOM

Speak Sage! The praise of wisdom and rejoice The hearts of those that hearken to thy voice

As God best gift to thee extol the worthOf wisdom, which will comfort thee and guide And lead thee by the hands in heaven and earth

Both joy and grief, and gain and loss betide There from, and when it is eclipsed the same Know not of happiness one moment more. Thus saith the wise and virtuous man oflore

Lest sages search his words for this fruits in vain:"What man so ever spurneth wisdom's rede; The prudent speak of him as one possessed, And 'he is not of us' his kin

protest."In both worlds wisdom recommendeth thee When gives are on the ankles of the mad;

It is the mind's eye thy journey this world is sad.

It is the first created thing, and still; Presideth o'er the mind and faculty

Of praise- praise offered by tongue, ear and eye; All causes it may be of good or ill.

To praise both mind and wisdom who would dare?And if venture, who would hear me

through? Since then, 0 man of wisdom: thou canst do No good by words hereon, proceed declare Creation's process. God

created theeTo know appearance and reality.

Let wisdom be thy minister to fendThy mind from all that self-respect should shun,

Learn by the words of sages how to wendThy way, roam earth, converse with every one;

And when thou hearest any man ofloreDiscourse, sleep not, increase thy wisdom's store; But mark, while gazing at the boughs of speech,

How much the roots thereof are out of reach.

39


PAPURI NG PROPETAAT NG KANYANG MGA KASAMA

Pananampalataya at Kaalaman ang pinagkakatiwalaang gabay At sila ang kailangan upang mahanap ang daan sa Kaligtasan;

Kung ang puso ay hindi nalulumbay, hindi nakikitaAng kaluluwang nasa walang hanggang hilahil.Ang pag-angkin sa mga aral ng mga Propeta,

Ay pagkalaho ng kadiliman sa puso.Ano nga ba ang Kanyang sinabi, ang Panginoong

Nagtatakda ng wasto at mali- ang mismong salita ng Langit?"Ako ang Lungsod ng Kaalaman,

Siya na landas patungo rito ay si 'Ali."Nasaksihan kong ang Kanyang puso ay ang salita

Na tila, gaya ng mga sinasabi, tinig Niya ang aking narinig.!turing, kung gayon, ang bawat kasama at si ·Ali

Bilang tagapagpatibay sa Pananampalataya; Sila ang mga buwan, ang Propeta ang araw:

Ang kanilang pagsasama ang siyang wasto at nararapat.Binabati kong may papuri ang alabok sa kanyang paanan,

Ang alipin ng mga alipin ng Propeta.Walang halaga ang ano mang sabihin ng iba tungkol sa akin,

Ito ang aking landas, kailanman ay hindi tatalikodSa pantas na kinikilala bilang karagatan ng mundo,

Karagatang ang mga alon ay itinutulak ng bugso ng hangin; Doon ay pitumpung magi las na sasakyang-dagat ang naglalayag,

Ang kanilang mga teJon ay nakaladlad sa ihip ng habagat.Isa ay maringal sapagkat nakadamit pangkasal,

Marikit tulad ng matang mapupungay ng isang binibini. Sa magarang sasakyang ito nakalulan

Sina Muhammad at ·Ali, kasama ang mga kaanak at kaibigan.Batid ng pantas na nasa malayo at nagmamasid sa dagat

Ng hindi maarok na dalampasigan at lalimNa kailangang harapin niya ang mga along sa kanya ay lulunod. "Kung ako ay mapapailalim kasama sina Muhammad at ·Ali,"

Aniya, "Lulubog akong mararangal ang kasamaAt nakatitiyak na ililigtas Niya ako sa kapahamakan,

* Isinalin sa Filipino ni : John Enrica C. Torralba

40


THE PRAISE OF THE PROPHET AND HIS COMPANIONS

The faith and acknowledge trusty g.uides are thy, And 'tis thee to seek Salvation's way;If thou wouldst have thy heart not sad, not see Thy spirit wretched through eternity,

To take the Prophet's teaching be thy part, There wash away the darkness of thy heart. What was it that he said, the inspired Lord,

Of bidding and forbidding- Heaven's own word? "I am the City of the Doctrine, heThat is the gateway to it is 'Ali."

I witness that this His heart is in that wordAs though, as thou mayst say, His voice I heard.

Regard then each companion and 'Ali As those gave the Faith stability;

These are the moons, the Prophet is the Sun: With them in union is the way to run.

Slave of the Prophet's slaves with praise I greetThe dust upon his mandatary's feet.

What others say to me is no concern, This is my way, from this I never turn The sage regardeth as a sea this world,

A sea whose waves are driven by the blast;There seventy gallant ships go sailing past,

Each with her canvass every stitch unfurled.

One stately vessel is in bridal gear,As beauteous as the eye of chanticleer. Muhammad and 'Ali are there within That stately vessel, they and all their

kin. The sage beholding from afar that sea

Of viewless shore and depth, and ware that he Must face the waves where all must drown. "If I

Shall go down with Muhammad and 'Ali."He saith, "I sink in goodly company

And surely He will rescue me from ill,Who is the standard, crown, and throne the Lord,

41


Siya na huwaran, ang korona at ang trono ng Panginoon, Panginoon ng alak, ng pulot at ng sapa,

Ng bukal ng galas at marami pang abot hanggang malayo." Kung ang mga mata ay nakatanaw sa kabilang mundo,

Manatili ako sa tabi ng Propeta at ·Ali.At kung sumunod ang kapahamakan, ibunton sa akin ang

sisi, Sapagkat ako ang pumili ng landas na tatahakin.Sa Pananampalatayang ito ako isinilang, dito rin ako mamamatay; Ako ang alikabok sa paanan ng Leon,

Ang puso, kung maaaring magkamali, ay siyang sariling kalaban, At maaari bang mas malay pa ang mundo sa mga masasama Kay sa sa mga namumuhi kay 'Ali, sapagkat sila'y isinilang

Sa kahihiyan, at nakatakda sa walang-haggang apoy? Huwag gawing biro ang mabuhay sa mundo, sa halip ay sundin Ang mga hakbang ng mga nasa wastong landas. Wasto ang

pupuntahanKung magiging kabilang sa mga taong may dakilang

pangalan. Bakit nga ba kay rami ng aking sinasabi? Hindi ko nakikita Ang hangganan ng paksang masagana.

42


The Lord of wine, of honey, and of rill,Of founts of milk and folds which spread abroad."

Ifon the other world thou fix thine eyes Keep close beside the Prophet and 'Ali. And should ill follow, lay the blame on me, Who take myself the course that I advise. In this Faith was I born, in this will die; The dust upon the Lion's foot

am IThy hearth, if prone to err, is thine own foe,

And <;an the world more abject miscreants knowThan haters of 'Ali, for born shame

Are they, and destined to eternal flame? Take not this world in jest, but walk with those Whose steps are right; right as thine end purpose

If thou wouldst be with men of glorious name.

Why do I talk so long? I fail to see A limit to thy theme fertility.

43


Nang Makipagkita si Fereydun sa mga Anak na Babae ni Haring Jamshid*

Ang magiting nasi Fereydun, sa tulong ng Banal na Kabutihan at sa suportang mga taong malaonng dumaranas ng hindi masusukatna pagdurusa sa ilalim ng mapaniil na pamumuno niZahhak, ay napatalsik ang malupit na diktador. Nang pumasok siya sa kaharian ng Zabhak, nakita niya ang nagluluksang mga anak na babae ni Haring Jamshid na sina Shahrnaz at Arnavaz na dahil sa pananakot ay ikinasal sa malupit na diktador.

Fereydun meets King Jamshid's daughters

The noble Fereydun, aided by the Divine Favor and supported by people who have suffered immeasurably under the oppressive ruler Zahhak, dethrones the tyrant. Entering then the palace of Zahhak, he meets King Jamshid's grief-stricken daughters Shahmaz and Amavaz who had married the evil ruler under duress.

Illustrations some of events in Ferdowsi's Shanameh (pages 45-71) Mga Buod ng pan _vayari sa Shahnameh ni Ferdowsi*Isinalin sa Filipino ni : John Enrico C Torralha

44


45


Sinulaian ni Zal ang Kanyang Ama Upang Mangamusta

Ang batang si Zal ay nagtungo sabansang Haring Mehrab ng Kabul. Sa bansang iyon, nahulog ang kanyang loob kay Rudabeh, ang anak na babae ng Hari. Dahil dito, sumulat siya ng liham sa kanyang ama at humiling na siya ay payagang makaisang-dibdib si Rudabeh. Si Rostam, ang dakilang bayani ng Persia, ang naging bunga ng kanilang pagmamahalan.

Zal writes a letter to his father Sam, telling him how he is

The young Zal goes to the country of King Mehrab of Kabul. There. he falls inlove with Rudabeh, the King's daughter. He accordingly writes a letter to his father and requests himto agree to his marriage with Rudabeh. Rostam, the great Persian hero, is born of their wedlock.

46


47


Si Haring Nozar ng Persia ay Pinaslang ni Haring Afrasiyab ng Turan

Ayon sa matandang paniniwala, ang digmaan ay palaging nakapagitan sa Peria at Turan. SiAfrasiab, ang Haring mga Turanian, ay madalas makipagdigma sa Persia. Sa isa sa mga giyerang ito, si Nozar, anak na lalaki ni Haring Manuchehr at punong kumandante ng hukbong Persiano, ay pinaslang ng mga Turanians.

The Persian King Nozar is slain by the Turanian King Afrasiyab

Inancient legends, the war always rages between Persia and Turan. Afrasiyab, the Turanian King, often wages war on Persia. During one of these wars Nozar, king Manuchehr's son and commander-in chief of the Persian army, is slain by the Turanians.

48


49

Abolshassem Ferdowsi

Si Siavosh ay Nahatulan ng Parusang Kamatayan sa Pamamagitan ng Pagsunog

Si Siavosh, anak na lalaki ni Haring Keykavus, ay pinaratangan ng kanyang madrasta nasi Sudabeh ng pagtatangkang panghahalay. Ngunit napatunayang walang kasalanan si Siavosh. Ayon sa nakagawian sa kanilang panahon, ang paglilitis sa pamamagitan ng apoy ay naisaayos. Pumaloob si Siavosh sa apoy ngmiit hindi siya nasunog, nagpapatunay lamang ito na siya ay walang kasalanan.

Siavosh goes through the ordeal by fire

Siavosh, King Keykavus' son, is accused by his stepmother Sudabeh of having tried to seduce her. Siavosh pleads not guilty. In accordance with the custom of the times, however, an ordeal by fire is arranged. Siavosh enters the fire and emerges unbumt, proving his innocence.

50


51


Si Siavosh ay Pinaslang ni Goruy-e Zereh

Napilitang lisanin ni Siavosh ang Persia para sa Turan. Tinanggap ni Haring Afrasiab si Siavosh at ipinagkaloob sa kanya si Farangis, anak niya na babae, upang ipakasal. Ang kasakiman at ang masamang pag-iisip, kahit papaano, ay nagpabago sa dating magandang pagtingin ni Afrasiab kay Siavosh. Sa huli, ang malupit na kapatid na lalaki ni Afrasiab na si Garsivaz ay nag-utos kay Goruy-e Zereh na pugutan ng ulo si Siavosh.

Siavosh is slain by Goruy-e Zereh

Siavosh unwillingly leaves Persia forTuran. KingAfrasiab welcomes Siavosh and gives his daughter Farangis in marriage to him. Thejealous and the evil-minded, however, make Afrasiab change his favorable opinion of Siavosh. Finally, Afrasiab' s vicious brother Garsivaz orders the executioner Goruy-e Zereh to behead Siavosh.

52


53


Ang Simula ng Dakilang Kapangyarihan at Tagumpay ni Keykhosro

Matapos na mapaslang ang kanyang amang si Siavosh, nilisan ni Keykhosro ang Turan papuntang Persia. Si Fariborz, ang kapatid na lalaki ni Siavosh, ay inihayag ang sarili bilang hari ng Persia. Ngunit hangad ni Keykhosro ang trono. Inihayag niHaring Kavus na dapatlusubin ng susunod sa kanya ang Fort Bahman saArdabil. Naisakatuparan ni Keykhosro ang paglusob at siya ay pinuri ni Fariborz. Siya ang sumunod na naupo sa trono.

A prelude to the royal authority and triumph of Keykhosro

After the murder of his father Siavosh, Keykhosro leaves Turan for Persia. Fariborz, Siavosh's brother, calls himself the king of Persia. But Keykhosro claims the throne. King Kavus stipulates that his successor must conquer the Fort Bahman inArdabil. Keykhosro accomplishes the conquest and is praised by Fariborz. He accedes to the throne.

54


55


Hiningi ni Fariborz ang kamay ng Ina ni Haring Keykhosro na si Farangis

Matapos na paslangin ang kanyang asawang si Siavosh, at naiwan siya kasama ng kanyang anak na lalaki nasi Keykhosro, si Farangis- anak ni Afrasiab -ay nagluksa para sa kanya sa loob ng isang taon. Sinikap siyang pasayahin ng mga maginoo sa hukuman ng Haring Kavus. Ipinangako nilang na ang kanyang bayaw nasi Fariborz ay ipaghihiganti ang kanyang kapatid. Gayunpaman, inilahad nilang si Fariborz ay nagagabay na kanyang maging asawa. Sa tulong ni Rostam, dinala ni Fariborz si Farangis sa kanyang tahanan.

Fariborz asks for the hand of King Keykhosro's mother, Farangis

After the murder ofher husband Siavosh and being left with her son Keykhosro, Farangis- Afrasiab' s daughter- mourns for him a year. The dignitaries at the court of King Kavus try to console her. They promise that her brother-in-law Fariborz will avenge the murder of his brother. Further, they present Fariborz as a suitable husband for her. Aided by Rostam, Fariborz takes Farangis to his seraglio.

56


57


Nadakip ni Rostam ang Tsinong Emperador

Noong panahon ng digmaang Persiya at Tsina. sinalakay ng Tsinong Emperador ang hukbong Persiya. Sa pamamagitan ng lubid. nasilo siya ni Rostam at inihulog sa sinasakyang elepante. Pagkatapos. pinahabol niya ang Emperador sa kanyang kabayong si Raksh na nakayapak. Ang mga sundalo naman ng Emperador ay nagsitaka<.

The Chinese Emperor is caught by Rostam

During the war between Persia and China, the Chinese Emperor attacks the Persian army. Rostam captures him with his lasso and throws him down his elephant. Then he makes the Emperor run barefoot after his horse, Rakush. The Emperor's troops take to flight.

58


59

Abolghassem Ferdows1

Nadakip ni Garsivaz ang bayaning si Bijan ng Persiya at dina/a sa trono kanyang kapatid na si Haring Afrasiyab ng

Turanian

Umabot sa hangganan ng Turan ang bayaning si Bijan habang nangangaso ng baboy-damo. Doon ay narating niya ang tolda ni Manijeh, ang anak na babae ni Haring Afrasiab. Nahulog ang loob ng dalawa sa isa't isa. Nagkaroon ng handaan at nagsaya ang magsing irog. Nalarnan ni Garsivaz, ang malupit na kapatid ni Afrasiab, ang tungkol sa nangyayari. Ipinadakip niya si Bijan at dinala sa trono ng Hari. Dahil sa kabastusan ni Bijan, nagalit si Afrasiab at iniutos na itapon ang binata sa malalim at madilim na halon. Sa wakas, iniligtas niRostam si Bijan mula sa halon.

Garsivaz captures the Persian hero Bijan and takes him to the court of his brother, the Turanian King Afrasiyab

Bijan, the Persian hero, while hunting boars, reaches the border of Turan and finds himself at the tent ofManijeh, King Afrasiab 's daughter. They fall in love with each other. A banquet is arranged; Bijan and Manijeh make merry. Garsivaz, the vicious brother of Afrasiab is informed about what goes on. He has Bijan captured and taken to the King's court. Furious at Bijan's impudence, Afrasiab orders to imprison him in a deep dark well. At last Rostam sets Bijan free from the well.

60


61


Nilusob ni Nastihan, ang heneral ng Turanyan, ang hukbong Persyano ngunit nasawi sa pakikipaglaban

Isang gabi ay sinalakay ni Nastihan, ang kapatid ni Piran at Punong Kawai ng hukbong Turanyan, ang hukbong Persiyano. Hinadlangan siyani Bijan at tinawag ang mgaPersiyano na labanan ang mga sumalakay. Naitaboy ang mgahukbong Turanyan. Pinugutan ng mgaPersyano si Natihan. Bilang pagluluksa, nagsaboy sa kanyang ulo si Piran ng alikabok mula sa pinaglabanan.

Nastihan, the Turanian general, makes a night raid on the Persian troops but loses his life in action

Nastihan, the brother of Piran the commander-in-chief of the Turanian army, makes a night raid on the Persian troops. Bijan bars his way and calls the Persians to fight the Turanians. The Turanian army is repulsed. Nastihan is beheaded by the Persians. In mourning for his brother, Piran throws the dust of the battlefield on his head.

62


63

Abolshassem Ferdowsi

Si Shideh, and anak ni Afrasiab, ay pinatay ni Keykhosro

Bumuo ng hukbo si Shideh, ang anak ni Haring Afrasiyab, upang salakayin ang mga Persiyano at hinikayat ang amana makipagdigma sa Persiya. Subalit hindi nagtagumpay si Afrsiyab. Tinugis niKeykhosro, ang anak ni Siavosh, si Shideh at siya'y kanyang pinugutan sa pamamagitan ng espada. Dahil kapatid ni Farangis, iniutos ni Keykhosro na magtayo ng isangsepulkrongnararapatparasaisangprinsipengTuranyaatdooninilibing si Shideh nang may maayos na seremonya.

Shideh, Afrasiyab's son, is slain by Keykhosro

Shideh, KingAfrasiyab's son, collects an army to wage war on the Persians and encourages Afrasiab to go to war against Persia. Afrasiyab, however, fails in the campaign. Keykhosro, Siavosh's son, chases Shideh and beheads him with his sword. As Shideh is Farangis' brother, Keykhosro orders that a sepulcher worthy of the Turanian prince be constructed and has him buried with proper obsequies

64


65


Si Goshtasp, ang Pinsipe ng Persiya, ay nagpakitang-gilas sa arena

Sa panahon ng paghahari ng kanyang amang si Lohrasp, nilisan ni Goshtasp ang Persiya nang may galit at tumungo sa Roma upang doon manirahan nang di napakikilala. Nagkakilala naman sina Goshtasp si Katayun, ang anak na babae ng Sesaro, at umibig ang huli sa una. Ipinakita ni Goshtasp ang kanyang gating sa polo atjavelin. Nagpasya si Katiiyun na karapat-dapat ang lalaki para kanyang maging asawa. Magkasama silang umuwi sa Persiya.

The Persian Prince Goshtasp performs feats of valor in the arena

During the reign of his father Lohrasp, Goshtasp leaves Persia for Rome in anger and takes up his residence there, incognito. Katayun, the Caesar's daughter, comes across Goshtasp and falls in love with him. Goshtasp displays his skill at polo and javelin throwing. Katayun decides that he shall be a suitable husband for her. They leave for Persia together.

66


67

Abolghassem Ferduwsi

Nagpadala ng mensahe si Bahman kay Rostam

Nang salakyin ni Esfandiyar ang Zabolestan dahil sa parnbubuyo ng kanyang amang si Goshtasp, ipinadala niya ang kanyang anak na si Bahman kay Rostam upang himukin ang huli na sumuko.Sa kanyang paghahanap kay Rostarn, nakita niya ang dakilang bayaning pinapakuluan ang kahuhuli lamang na baboy-damo. Mula sa kanyang mataas na kinalalagyan, itinulak ni Bahman ang isang malaking bato at pinagulong patungo kay Rostarn. Sa isang iglap, nasangga ng sakong ni Rostam ang bato. Dali-daling pinuntahan ni Bahman si Rostarn at humingi siya ng tawad dahil sa balak ng kanyang ama na kalabanin ang isang malakas na mandirigma.

Bahman sends Rostam a message

When Esfandiyar attacks Zabolestan at the instigation of his father Goshtasp, he sends his son Bahman to Rostam to deliver his message and induce Rostarn to surrender. In his search for Rostarn, Bahman arrives at the hunting-ground. He catches sight of the great hero who hasjust hunted a wild ass and is busy broiling his prey. From the high place he is standing on, Bahman shoves a huge rock and sends it rolling down toward Rostarn. With one stroke of his heel, Rostarn manages to repel the rock. Bahman rushes to meet Rostarn. He is very sorry that his father intends to fight such a strong warrior.

68


69

Abolr;hassem Ferdawsi

Napatay ni Rostam si Esfandiyar

Sumang-ayon si Haring Goshtasp na isuko ang trono sa kanyang anak, ang Hindi Malupig nasi Esfandiyar, sa kondisyong mabibihag niya si Rostam at dadalhin sa korte bilang bihag. Tumungo si Esfandiyar sa Zabolestan. Magaspang niyang hinarap si Rostam. Sa kabilang banda, mahinahon naman ang naging asal ni Rostarn. Dahil hindi natinag, pinilit ni Esfandiyar na magkaroon ng paglalaban. Sa gabay ni Simorgh (ibon ng dios). gumawa si Rostam ng isang natatanging palaso na may dalawang ulo na kanyang ipinana sa mga mata ni Esfandiar. Namatay si Esfandiyar at ipinagluksa ni Rostam ang kanyang kamatayan.

Esfandiyar is slain by Rostam

King Goshtasp agrees to cede the throne to his son, the Invulnerable Esfandiar, on condition that he conquer Rostam and bring him as a captive to his court. Esfandiyar leaves for Zabolestan. He treats Rostarn rudely. Rostam's behavior is, on the contrary, gentle and amiable. Unmoved, Esfandiyar insists on fighting. As guided by Simorgh (bird of the gods), Rostam makes a special arrow with two heads which he shoots at the eyes of Esfandiyar. Esfandiyar dies and Rostam mourns his death.

70


71


ROSTAM AT ISFANDIYAR*

Dumating na ang panahon na kailangan na bumaba ni Goshtasp, ang Shah ng Iran sa kanyang trono. Naipinangako niya ito sa kanyang tagapagmana, si Isfandiyar. Ngunit mabigat sa kanyang kalooban na tuparin ang kanyang pangako. Sa halip, iniutos niya sa kanyang anak na pumunta sa Zaboulistan upang ibalik si Rostam na nakatanikala. Si Rostam na hindi tumulong sa kanya sa labanan laban sa sa Turan. Kapag naisakatuparan niya ang layong ito, saka lamang isusuko ng kanyang ama ang trono para sa kanyang anak.

Ngunit nakita ni Isfandiyar na isa itong taktika. Alam na alam ng hari na walang sinuman ang maaaring makatalo sa malakas na mandirigmang Persiano.

Sinikap ng prinsipe na maipaunawa sa kanyang ama ang kanyang kadahilan. Kung hindi man dumating si Rostam upang tulungan ang kanyang amasa pakikidigma, ito ay dahil sa hindi niya kinilala ang tulong na mula rito. Ngunit hindi tinanggap na hari ang katwirang ito. "Kung hindi mo madadala si Rostam sa aking harapan ng nakatanikala, hindi ko maipagkakaloob ang trono sa iyo," babala niya sa kanyang anak.

Dahil nasaktan siya sa pahayag na ito ng ama at nagalit sa masamang taktikang ito, ipinahayag ni Isfandiyar ang kanyang natatanging karapatan sa trono. Ngunit pinayagan lamang siyang sumunod sa kautusan. kung patutunayan lamang niya ang kanyang kagitingan. At kung siya man ay mapaslang, pananagutan ito ng kanyang ama, na siyang sasagot sa mga Diyos para sa kanyang kamatayan.

Tinipon ni Isfandiyar ang kanyang matatapang na mandirigma, kasama ang kanyang anak na si Bahman, at naghanda na sila papuntang Zaboulistan, lupain nasasakupan ni Rostam. Sa kanilang paglalakbay, natalisod ang kamelyo, kung kaya napasubsob sa lupa si Isfandiyar. Sa kabila ng mga paglatigo at hagupit, hindi pa rin kumikilos ang kamelyo. Ito ay isang hindi magandang babala. Iniutos ni Isfandiyar na pugutin ang ulo ng kamelyo upang ang masamang pangitain ay mapunta sa hayop at hindi sa tagumpay ng hari.* lsinalin sa Filipino ni : Genaro R. Gojo Cruz

72


Nang marating nila ang Zaboulistan, inutusan ni Isfandiyar ang kanyang anak upang ipaalam kay Rostam ang kagustuhan niyang makausap ito. Si Rostam ay nasa gubat at nanghuhuli ng mababangis na hayop. At ipinasya ni Bahman na sumunod, kahit na hindi niya alam. Siya ay namangha sa kanyang nakita: ang makapangyarihan at kamaharlikaan ng mandirigma na kumakain ng isang buong inihaw na asno. At natakot siyang ang kanyang ama ay maaaring hindi uubra kay Rostam. Kaya naisip niyang patayin si Rostam. Hinayaan niyang mahulog ang isang malaking bato mula sa itutok ng bundok, sa pag asang ito ang dudurog kay Rostam. Ngunit dahil sa malakas na ingay ng gumugulong na malaking bato, naghintay lamang ng mandirigma at saka isinalya lamang niya sa gilid. Nakatayong hindi makatinag si Bahman. Natakot siya. Ngunit mabait siyang binati ni Rostam. Inihatid ni Bahman ang mensahe ng kanyang ama maging ang mga kautusan ng hari.

Sumang-ayon si Rostam na makipagkita kay Isfandiyar. Ngunit sinabi niya kay Bahman na mag-ingat dahil ang kanyang layunin ay puno ng kapahamakan. "Huwag mong sukatin ang aking lakas, dahil walang sinuman ang makatatagal sa aking taglay na lakas."

Agad na bumalik sa kanyang ama si Bahman at kanyang inihatid ang mensahe. Sumakay ng kanyang kabayo si lsfandiyar at umalis upang makipagkita kay Rostam. Nagkita sila sa isang sapa. Natuwa si Rostam nang makita ang batang prinsipe at inimbitahan niya upang kanyang maging bisita.

Ngunit tumanggi si Isfandiyar. Masakit para sa kanya na sabihin na sa ilalim ng kautusang maibalik si Rostam sa bilangguan na nakatanikala. Nagpumilit si Rostam na kahit sandali ay maging bisita niya si Isfandiyar. Pagkatapos nito, sasama siya sa pagbalik upang makipagkita sa hari, ngunit nang hindi nakagapos. "Walang sinuman ang maaaring ako ay igapos, o walang anumang maaaring gawin sa akin habang ako ay may hininga."

Tinanggihan ni Isfandiyar ang handog na magiliw na pagtanggap. At pinaalalahanan niya ang mandirigma na kung hindi

73


papayag na magpagapos, siya, si Isfandiyar, ay mapipilitang siya ay patayin. Sa kabila nito, inimbitahan niya si Rostam sa isang hapunan nang gabing iyon. At magpapapunta na lamang siya ng mensahero kapag banda na ang Iabat.

Ngunit nagdadalawang-isip ang anak ni Goshtasp. Sa kabila ng payo ng kanyang kapatid nasi Bashuntan. na huwag sundin ang masamang kautusan. Hindi tinupad ni Isfandiyar ang kanyang ipinangako. Hindi siya nagpapunta ng mensahero upang sabihing banda na ang hapunan.

Bigo ang paghihintay ni Rostam. Nagalit siya at sumakay papunta sa tolda ng prinsipe. Maging ang mga mandirigma ng Iran, na nakakita kay Rostam. ay sumang-ayong si Goshtasp ay hindi naging matuwid. Kaya napagsalitaan ni Rostam si Isfandiyar. Nahikayat niya ang prinsipe na maunawaan na siya ang dahilan kung bakit nanumbalik ang luwalhati ng trono ng Iran sa buong mundo, na siya ang sumupil sa lupain ng mga kaaway nito, at patuloy na !aging tagapagsanggalang ng hari. Walang karapatan si Isfandiyar na tratuhin siya ng masama.

Sa pagkukunwaring wala siyang a!am, sumagot ang prinsipe na akala niyang matindi ang pagod ni Rostam upang dumating para sa isang hapunan. Kaya, inimbitahan ni Isfandiyar si Rostam sa kanyang tolda para sa isang hapunan. Tinanggap ng malakas na mandirigma ang imbitasyon. Ngunit pinaupo siya ni lsfandiyar sa kanyang kaliwa. Itinuturing itong pang-aaliputas ni Rostam. "Ang aking upuan ay !aging nasa kanang bahagi ng Shah." Nagmamadaling iniutos ni Isfandiyar na kunin ang gintong upuan at ilagay sa kanyang kanan, at hiniling niya sa kanyang bisita na maupo na.

Sa kanilang paghahapunan, walang galang na nakipag-usap si Isfandiyar kay Rostam, inako niya ang kanyang pinanggalingan ay mula sa kasamaan, at siya ay pinalaki sa burak. Sumagot si Rostam at buong pagmamalaking sinabing siya ay mula sa angkang ng Hushang, ang Shah.

74

Abolghassem FerdOl·Vsi

Marami pang pagpapalitan ng maaanghang na salita ang nangyari nang gabing iyon. Pareho silang sumang-ayon para sa isang paglalaban sa susunod na umaga. Nabigo si Rostam na pag-usapan ang masama at hindi makatarungang mga layunin ni Isfandiyar. Tuloy ang Iaman niEsfandiayar.

Sa kanyang pagkakaupo, labis na nalungkot at nasaktan si Rostam. Ang gapusin ng tanikala ay isang malaking kahihiyan na hindi niya kanyang maatim. Ni hindi niya kayang hayaan ang sariling patayin ang anak ng Shah.

Ngunit may masasabi ang kapalaran.

Sa kabila ng huling pagsisikap upang mahikayat si Isfandiyar, ang anak ng Shah ay buong pagmamalaking ipinahayag: "Ang inang nagluwal sa iyo ay kailangang tumangis. Ikaw ay aking pababagsakin mula kay Raksh. pangungunaban ang paggapos sa iyo sa loob ng Iran, walang makapipigil sa akin maging ang pakiusap ni Bashuntan."

Bumalik sa kanyang kabarian si Rostam. At sa parehong hapon naghanda ang dalawa para sa isang labanan.

Sa pagsikat ng araw, nagtagpo ang dalawang mandirigma. Muling nakiusap si Rostam kay Isfandiyar na huwag ng ituloy ang kanyang masamang balak. Ngunit hindi pinakinggan ni Isfandiyar ang kanyang pakiusap. Kung kaya nagsimula na ang kanilang matinding labanan.

Sibat laban sa sibat, espada laban sa espada, at baras laban sa baras, nangyari ang matinding labanan. Naglaban sila hanggang sa mabalikuko ang kanilang mga pananggalang, hanggang sa ang kanilang mga helmet ay madurog at masira, hanggang sa maging ang kanilang proteksiyon ay mapunit. lyon ay isang mapait at mahabang labanan. At walang sinuman sa kanila ang nakakalamang.

Nagpabinga sila sa panibagong paglalaban.

75

Abolghassem Ferdo-wsi

Sa pagbabalik ng kanilang panibagong lakas, ipinagpatuloy nila ang kanilang matinding labanan. At sila ay naglaban gamit ang kanilang mga palaso. Natamaan ng animnapung palaso ni Isfandiyar ang dapat nitong tamaan. At lubhang nasugatan si Rostam, maging si Raksh, ang kanyang malakas na kabayo. Walang sinuman ang nakagawa ng ganitong kapahamakan sa kanya.

Walang kamalay-malay si Rostam na ang kanyang palaso ay walang kapahamakang tumatama sa mukha ng kalaban. Para sa diyos nasi Zerdust na nagtalukbong kay Isfandiyar nang hindi nakikita pananggalang.

Nang makitang nakayukod nasi Rostam sa matinding saki!, sinabi ni lsfandiyar na sumuko na siya at pumayag ng igapos. Tumugon ang malakas na mandirigma: "Hindi, makikipagtagpo ako muli sa iyo sa susunod na umaga".

Tumindig si Isfandiyar sa pagkatuwa. Ngunit hindi siya makapaniwala na ang mandirigma at ang kabayo nito na lubhang nasugatan ay magagawa pang makatawid ng ilog. At habang inaalimura niya si Rostam, nakadama siya ng pagkasindak at pagkilala sa marangal na mandirigma.

Ang hangin ay pinupunit ng panangis ng mga tapa! na tagapagsunod habang pinagmamasdan ni Zal ang malubhang nasugatan niyang anak at kabayo. Hiniling niya ang tulong ni Simorgh (phoenix), ang ibon ng Diyos na minsang gumamot sa kanya. Kinuha niya ang balahibo na ibinigay ng ibon sa kanya at inilagay niya ito sa apoy tulad ng ibinilin sa kanya, kapag kailangan niya ang tulong. At bigla ngang sumulpot si Simorgh. Pumagaspas ang kanyang pakpak sa sugatang mandirigma at kabayo. At kanilang nalaman na nasusulat na sinumang pumaslang kay Isfandiyar ay mamatay rin. At kung siya man ay mabuhay, hindi siya makararanas ng kaligayahan. At sa buhay na darating, siya ay makararanas ng mga pasakit. Kailangan huwag matakot si Rostam, ituturo niya kung paanong habambuhay na mapapatahimik si Isfandiyar.

76


Bumangon si Rostam upang sumunod kay Simorgh sa isang hardin babaying dagat. Doon ay tumutubo ang tamarisk, mataas at matipuno. Iniutos ni Simorgh na pumutol siya ng sanga at gawin itong isang palaso.

At nagsalita si Simorgh: "Sa kanyang mata lamang maaaring masugatan si Isfandiyar". ltinuro niya kay Rostam na piliting matamaan ang noo at ang palaso ay tatama sa dapat nitong tamaan. Binasbasan niya si Rostam at siya ay biglang naglaho.

Nang sumunod na umaga, nagulat si Isfandiyar nang makita si Rostam na nakasakay sa kabayo nito, na handang muling makipaglaban. Akala niya ay namatay na ang mandirigma at ang kabayo nito noong nakaraang hapon. "Ito ay gawa ng isang mangkukulam," ang nasabi niya

Sahuling pagkakataon, nakiusap si Rostam sa batang hari na huwag nang ipagpatuloy ang kanyang masamang layunin. Sapagkat siya ang bumalik, hindi upang muling makipaglaban, kundi para sa isang kasunduan. At inialok niya ang bukas niyang tahanan at mula dito, tutulungan niya si Isfandiyar na makipagkasundo kay Haring Goshtasp.

Ngunit lalo lamang nagpatindi sa galit ni Isfandiyar ang mga pakiusap na ito, "marnili ka kung piitan o labanan!".

Dahil dito, nagsimula uli ang isang matinding labanan.

Iniangat ni Rostam ang kanyang palaso, pinuntirya ang noo, at hinayaan itong lumipad. Ang palaso ay mabilis na mabilis at tamang tama sa mata ng batang hari. Bumagsak si Isfandiyar, ang kanyang dugo umagos sa lupa. ''Ang kapaitan na iyong itinanim ay nagbunga na," ang sinabi ni Rostam.

Tumangis sina Bashuntan at Bahman. Bumaba sa kanyang kabayo si Rostam at lumuhod sa gilid ng naghihingalong hari. At si Isfandiyar ang siyang nagsalita. Nagbigay siya ng paggalang sa kagitingan at kadakilaan ng pag-uugali ng kanyang matapang na kaaway. Inarnin niyang ang kanyang kamatayan ay hindi mula sa kamay

77

Ahalghassem Ferdm,rsi

ni Rostam kungdi mula sa pandaraya ng kanyang ama na kanyang isinusumpa. At nakiusap siya kay Rostam na kunin si Bahman na parang kanyang anak at palakihin siya upang maging matuwid, marangal, at malakas na prinsipe. At mapangalagaan ang karapatan ni Bahman sa trono kapag namatay si Goshtasp.

Nalalaman ni Tsfandiyar na ito ay nasusulat sa mga bituin na kailangang maganap. Siya ay tuluyan ng namaalam kina Bashuntan at Bahman, nagpahatid ng mensahe sa kanyang ina, at pagmamahal sa kanyang mga asawa sa Iran. Tpininid na niya ang kanyang mata sa habambuhay.

Nagkaroon ng matinding pagluluksa para sa yumaong bayani. Inilagay siya ni Rostarn sa isang maringal na bakal na ataul. Pinangunahan ni Bashuntan ang mga maharlika at mandirigma. Kasunod ang kabayo ni Isfandiyar, makintab ang kanyang kiling at buntot, na dala-dala ang baliktad na siya. At sa gilid nito nakasabit ang baluti ng hari. Sa masidhing pagtangis, ang mga maharlikang tagasunod ay bumalik nasa Iran.

Nang malaman ni Gushtasb ang trahedyang nangyari. iniyukod niya ang kanyang ulo sa matinding pagtangis, tinalukbungan niya ito ng abo, at buong pagpapakumbabang humarap sa Diyos. Lumapit sa kanyang ang mga maharlika. Hindi nagpugay si Bashuntan sa kanya, bagkus ay pinagsalitaan niya si Goshtasp dahil siya ang dahilan ng pagkamatay ng kanyang anak. At sa maraming taon, umagos ng luha.

Sa kabilang dako, sa kaharian ni Rostam, isang batang tagapagmana ng trono ang lumalaking malakas at taglay ang pagiging maharlika na mahalaga sa isang magiging Shah.

78


ROSTAM AND ISFANDIYAR*

The time had come for Gushtasb, the Shah of Iran, to step down from his throne. He had promised it to his heir, Isfandiyar. But the king was loathed to keep his word. Instead, he ordered his son to Zaboulistan to bring back Rostam in chains. For Rostam had not aided him in his battle against Turan. When he had accomplished such a mission, only then would the father cede the throne to his son.

But Isfandiyar saw through the ploy. For the king knew well that no man had ever vanquished the mighty Persian warrior.

The young prince tried to make his father see reason. If Rostam failed to come and join him in battle, it was because the king had not enlisted his aid. But the king was beyond reason. "If thou lead not Rostam bound before me, I will not grant unto thee the throne," he warned the youth.

Stung by these words and angered by the evil ploy, Isfandiyar renounced his royal right to the throne. But consented to obey the command only if to prove his noble valor. And should he be killed, the onus of his death lay with his father, who must answer to the gods for his blood.

Isfandiyar gathered his noble warriors with his son, Bahman, and set out for Zaboulistan, the fiefdom of Rostam. During the journey, the camel stumbled, plunging Isfandiyar to the ground. Despite whips and lashes. the camel would not budge. It was an evil portent. lsfandiyar ordered the camel's head severed so that the evil may fall on the beast, but not on the glory of the king.

When they reached Zaboulistan, Isfandiyar sent his son to inform Rostam of his desire to speak with him. Rostam was in the forest hunting wild game. And Bahman decided to follow, albeit unnoticed. He was amazed at what he saw: the mighty and majesty of a huge warrior eating a whole wild roasted ass. And he feared his father may be no match for him. So he

* English abridged by: Salvador E. Dimen

79

Abalghassem Ferdowsi

thought of killing I Rostam. He let loose a huge boulder from the mountaintop, hoping it would crush the man. But hearing the sound of the on-rushing huge rock, the warrior simply waited and then shoved it aside. Bahman stood immobile. Frightened. But Rostam greeted him kindly. Bahman then relayed the message of his father as well as the orders of the king.

Rostam agreed to meet Isfandiyar. But he told Bahman to caution himthat his mission was fraught with danger. "Count not upon thy strength, for it is given to no man to shut up the winds in a cage, neither can any man stand against my might."

Bahman sped back to his father and relayed the message. Isfandiyar then mounted his steed and rode forth to meet Rostam. They met by the stream. Rostam rejoiced to see the young prince and invited him to be his houseguest.

But Isfandiyar refused. It pained him to say that he was under royal orders to bring Rostam back to the citadel in chains. Rostam insisted then that Isfandiyar tarry awhile as his guest. Then would he go back with him to the king, but not in chains. "For no man hath beheld me fettered, neither shall any do so while I draw my breath."

Isfandiyar declined the prof erred hospitality. And he warned the warrior that should he refuse to be bound. he, Isfandiyar, would be forced to kill him. Nonetheless he invited Rostam to dinner that evening. And he would send a messenger when all was ready.

But the son of Goshtasp had second thoughts. Despite the counsel of his brother, Bashuntan, not to obey the evil royal command, Isfandiyar reneged on his invitation. He sent no messenger to Rostam to announce dinner.

In vain did Rostam wait. Angered, he rode to the tents of the prince. Even the warriors of Iran, seeing Rostam, agreed Goshtasp was bereft of reason. Rostam then upbraided Isfandiyar. He made the prince realize that it was he who made the throne ofiran rise in splendor

80


before the world, that he had purged the land of its enemies, and had always been the protector of the kings. Isfandiyar had no right to treat himrudely.

Feigning innocence, the young man replied he thought Rostam would be too tired to come that evening. Nonetheless, Isfandiyar invited Rostam into his tent for dinner. The mighty warrior accepted. But Isfandiyar seated him at his left. Rostam considered this demeaning. "My seat hath ever been at the right hand of the Shah." Forthwith, Isfandiyar ordered a chair of gold to be brought in, placed it on his right, and asked his guest to be seated.

During the meal, however, Isfandiyar spoke scornfully of Rostarn, claiming his origin had sprung from the devil, and he had been nurtured in slime. Rostam shot back and proudly announced he was of the race of Hushang the Shah.

More angry words were exchanged that evening. Both then agreed to mortal combat the next morning. For in vain did Rostam try to talk Isfandiyar out of his evil and unjust intent. The gauntlet was irrevocably thrown.

Rostarn sat pained and profoundly grieved. To be bound in chains would be a great dishonor he could not live with. Yet he could not get himself to killing the son of the Shah.

But the Fates must have their say.

Despite the last ditch efforts to dissuade Isfandiyar, the son of the Shah haughtily proclaimed: "The mother that hath borne thee shall weep. I will cast thee down from Raksh. I will lead thee bound into Iran." Nor did Bashuntan's entreaties prevail.

Rostam returned to his court. And that same evening both prepared for battle.

81

Abolghmsem Ferdowsi

At sunrise, both combatants met. Still, Rostam pleaded with Isfandiyar not to pursue his evil mission. His pleas fell upon deaf ears. And so the mortal combat began.

From lance to lance, from sword to sword. and from mace to mace, the fierce struggle went. They fought until their shields were bent, until their helmets were crushed and broken, until tbeir armors were rent. It was a bitter and long battle. And neither had gained tbe upper hand.

They rested to fight again.

Refreshed, they rose to continue the mortal struggle. And tbey fought with bows and arrows. The sixty arrows of Isfandiyar found their mark. And Rostam was mortally wounded. So with Raksh, his mighty steed. No man had ever done him this harm.

Rostam was unaware that his arrows had fell harmlessly about his foe. For the god Zerdust had veiled Isfandiyar with an invisible, protective shield.

Seeing Rostam bowed in pain, Isfandiyar called on him to surrender and be bound in chains. The mighty warrior replied: "Not so. I will meet thee again in the morning."

Isfandiyar stood in glee. But he was amazed as rider and steed swam across the river. For he knew that both had been mortally wounded. And while he reviled Rostam, he had nothing but awe and respect for the noble man.

The air was rent with cries from the loyal followers as Zal gazed upon his mortally wounded son and steed. He sought the help ofthe Simorgh (phoenix), the bird of the gods who had once nursed him. He took the feather tbe bird had given him and cast it into the fire, as he had been instructed, should he need her assistance. And forthwith, the Simorgh appeared. She waved her wings over the wounded warrior and horse.lnstantly they were made whole. The bird inquired into the

82


cause of the mortal combat. Then revealed unto them that it is written that whosoever sheds the blood oflsfandiyar shall also perish. And should he live, he shall know no joy. And in the life to come, he shall suffer pains. Should Rostam be undaunted, she shall teach him how to silence Isfandiyar forever.

Rostam rose to follow the Simorgh to a garden along the seacoast. There grew a tamarisk, tall and strong. She asked him to pluck a branch and fashion it into an arrow.

Then she spoke: "Only through his eyes can Isfandiyar be wounded." She thus instructed Rostam to aim for his forehead and the arrow won't miss its mark. She blessed him and vanished.

The next morning, Isfandiyar was surprised to see Rostam atop his steed, ready to do battle. For he thought the warrior and horse died that evening. "This is the work of a sorcerer," he exclaimed.

For the last time, Rostam pleaded with the young king not to go on with his intended evil. For he came, not to a battle, but to a treaty. And he offered the hospitality of his house and from thence, he would ride with Isfandiyar to make his peace with King Goshtasp.

Such pleas all the more angered Isfandiyar who cried out: "choose between chains and combat!"

Whereupon, the mmtal struggle began again.

Rostam lifted his bow, laid the arrow, aimed for the forehead, and let fly. The arrow sped swiftly and unerringly into the eye of the young king. Isfandiyar fell, his blood turning the ground crimson. "The bitter harvest thou hast sown hath borne fruit," thus spoke Rostam.

Bashuntan and Bahrnan wept bitterly. Rostam dismounted and knelt beside the dying king. And it was lsfandiyar who spoke: He paid homage to the valor and noble character of his gallant adversary. He acknowledged that his death came not from the hands of Rostam but from the evil wiles of

83

Aholshassem Ferdowsi

his father whom he cursed. Then he begged Rostam to take Bahman as his son and rear him to be an upright, honorable, and strong prince. And then to restore Bahman to his rightful throne when Goshtasp dies.

Isfandiyar knew that that which was written in the stars had come to pass. He bade farewell to Bashuntan and Bahman. sent words of comfort to his mother, and endearment to his wives in Iran. He then closed his eyes forever.

There was great mourning for the fallen hero. Rostam placed himin a splendid iron coffin borne by dromedaries. Bashuntan led the nobles and warriors. Isfandiyar 's horse followed, shorn of its mane and tail, bearing a reversed saddle. From its sides hung the armor of the king. In profound sorrow, the royal retinue returned to Iran.

When Goshtasp learned of the tragic events, he bowed his head in sorrow, covered it with dust, and humbled himself before the gods. The nobles reproached him. Bashuntan saluted him not. But upbraided him for causing the death of his son. And for many years, tears were shed.

Meanwhile, in the courts of Rostam, a young heir to the throne grew in strength and nobility of character worthy of a future Shah.

84


ROSTAM AT SOHRAB*

Ang dakilang mandirigma at bayani ng Iran ay labis na nababalisa. May kahila-hilakbot na pahiwatig sa hangin. Nararamdaman niya ito hanggang sa kanyang buto. Hindi niya ito maalis sa kanyang sarili. Upang maging abala ang sarili, kinuha ni Rostam ang kanyang makapangyarihang kabayong si Rakush, at sumakay papunta sa kagubatan malapit sa kaharian ng Turan. Kinain niya ang nahuling asno, at nahiga upang magpahinga habang ang kanyang kabayo ay nanginginain sa malapit. Noon lamang na ang ilan sa mga mandirigma ng Turan ay nakaisip hulihin ito. Nagawa nilang hulihin ang kabayo ngunit nahirapan sila.

Nang magising si Rostam, nadismaya siya nang malaman niyang nawawala ang kanyang kabayo. Sinundan niya ang bakas ng mga paa nito, na patungo sa tarangkahan ng siyudad ng Samengan sa Turan, pero hindi niya makita ang kanyang kabayo. Dahil sa kanyang matinding lungkot at kagalit, ipinangako sa kanya ng hari ng Samengan na makikita ang kanyang kabayo. Sa kabilang banda, binigyang parangal ng hari si Rustam ng isang marangyang salusalo.

Nang gabing iyon, si Tahmineh. ang magandang anak na babae ng hari, ay nanatili kasama ni Rostam at sinigurong ang kabayo ay maibabalik sa kanyang tamang nagmamay-ari. Gayundin, ipinahayag niya ang kanyang marubdob na pagmamahal kay Rostam. Si Rostam ay nabighani ng parehong pagtingin at nagpadala ng mensahero sa hari upang hilingin ang kamay ni Tahmineh na agad namang ipinagkaloob ng Hari. Nagdiwang ang siyudad dahil sa matatag na pagsasanib ni Rostam at ng Hari. Nang sila ay magkasarilinan ni Tarnineh, ibinigay ni Rostam ang onyx. isang mamahaling bato na kilala sa buong kaharian. Iniutos ni Rostam kay Tahmineh na kung siya'y magsisilang ng isang batang babae, kailangan niyang ipasuot sa batang babae ang kuwintas bilang pananggalang sa demonyo. At kung anak na lalaki, ipasusuot ni Tahmineh ito sa braso tulad ng kanyang ama. Siya ang magiging kasinglakas ni Neriman na may taas tulad ng Saum, at dangal ng pananalita ni Zal, ama niRostam.

* lsinalin sa Filipino ni : Genaro R. Gojo Cruz

85


Matapos ang ilang araw, dumating ang hari at nagpahayag ng isang magandang balita. Natagpuan nasi Rakush at naghihintay sa kanyang amo sa labas. Sa sobrang tuwa ni Rostam, niyakap niya ang kanyang makapangyarihan atmapagkakatiwalaan kabayo, nagbigay siya ng pasasalamat sa Diyos nasi Ormuzd. At alam ni Rostam na ito ang oras upang siya ay umalis. Nakadarna siya ng lungkot nang maghiwalay na sila ni Tahmineh. Siya ay bumalik na sa kanyang siyudad ng Zaboulistan.

Siyarn na buwan pagkaraan noon, nagsilang si Tahmineh ng isang batang lalaki. Kamukha siya ng kanyang ama at ipinangalanan niya ang bata ng Sohrab. Taglay na niya ang lakas at natatanging pangangatawan kahit siya ay bata pa lamang, may kasanayan na agad siya sa pakikipagdigma. At bilang isang binata, walang sinuman sa Turan na makapapantay sa kanya sa labanan. Ang kanyang ina ay napuno ng ligaya at karangalan.

Isang araw, nagtanong siya ukol sa kanyang arna ng karnarhalikan ng kanyang parnilya. Siya ay anak ni Rostam, na anak ni Zal, na anak ni Saum, na anak ni Neriman. Lahat ay kinikilalang bayani ng Iran. Ngunit ibinilin niyang huwag niya itong sasabihin sa kahit sino. Para sa mga Turanian na dumaraing sa malupit na panunungkulan ng hari, kay Afrasiyab na kaaway ni Rostarn. At kung dapat na malarnan ni Afrasiyab nasi Rostarn ang arna, tiyak na pababagsakin ng hari ang kanyang anak.

Hindi natakot si Sohrab. Pumayag siyang parnunuan ang hukbo ng matatapang na Turanians upang paalisin ang Haring Kaikavous at maibalik ang trono ng Iranian sa makatarungan nitong may-ari, si Rostarn. Magbabalik siya sa Turan upang paslangin si Haring Afrasiyab. Si Sohrab ay magiging hari at ang kanyang ina narnan ang magiging reyna ng Turan. Nakatagpo siya ng isang malakas na kabayo na makapaglilingkod sa kanya nang mabuti. Siya ay nagpaalam nasa kanyang Ina at humiling ng payo sa Haring Samengan na nagkaloob ng walang kapagurang paglalakbay. Sa kasiyahan ng Hari ay ipinagkaloob niya kay Sohrab ang lahat ng karangalan na karapat-dapat para sa isang hari.

86


Samantala, nakarating na kay Haring Afrasiyab ang balita na si Sohrab kasama ng matapang na hukbo ay nakahanda ng lusubin ang Iran at patalsikin ang Haring Kaikavous. Nasiyahan ukol dito si Afrasiyab na nakakaalam na si Sohrab ay ang anak ni Rostam. Naniniwala siyang si Rostam ay maaaring mapatay ng espada ng makapangyarihang batang mandirigma. Kung wala si Rostarn, magiging mahina ang Iran at agad na mapagsasamantalahan ni Afrasiyab. Nasa isip na ni Afrasiyab na patayin pagkaraan si Sohrab at siya ang mamumuno bilang hari ng Iran, Turan, at Samengan. Pagkatapos ay iniutos niya kina Human at Barman na bumuo ng hukbo at makiisa at tulungan si Sohrab na lusubin ang Iran. Likas na tuso, natuwa si Sohrab at tinanggap ang mga handog at mga mandirigma na padala ng tusong si Afrasiyab na nangakong ibibigay sa kanya ang kaharian ng Kainides (Iran).

Si Sohrab at ang kanyang matatapang na mandirigma ay agad na linusob ang Iran, iniwan ng kanilang paghihiganti ang napakalaking pighati at pagkawasak hanggang sa marating nila ang tarangkahan ng Puting Palasyo, ang pangunahing muog ng Iran. Si Hujir, ang tagabantay ng palasyo ay sumugod upang makidigma kay Sohrab. Ngunit hindi siya umobra. Kaagad siyang nagapi ni Sohrab at ipinadala ang nagapi kay Human. Nabalot ng takot ang mga naninirahan sa palasyo dahil sa walang sinuman ang may lakas ng loob na harapin si Sohrab, na ang taglay na kapangyarihan ay malaon ng kumalat sa buong kaharian.

Pero si Gurdafrid, anak na babae ng tumatandang si Gustahem, isang paladigmang batang babae, matatag sa kanyang mga pasanin, makapangyarihan sa kanyang espada, nagdalamhati para kay Hujir at ipinangako niya ang isang paghihiganti. Suot ang kanyang baluti at kutarnya, nakapaloob sa kanyang helmet ang kanyang itim na buhok, inihanda niya ang kanyang kabayo sa pakikidigma at sumakay patungo sa mga mandirigmang Turanians. Isinigaw niya ang kanyang paghamon tulad ng isang kulog at hinamon niya ang tagumpay ng kalaban sa pamamagitan ng isahang labanan. Walang isa man sa mga Turanians ang naglakas-loob na lumapit. Nakikita nila ang isang malakas at makapangyarihang mandirigma. Walang nakakaalam na siya ay isang babae.

87


Si Sohrab, na nakaramdam sa kawalang-kibo at takot ng kanyang hukbo, ay lumapit at nagsabing: "Tinatanggap ko ang hamon at rnagtatamo

ng isang pang gantimpala." At kapwa sila naghanda sa isang paglalaban

Malupit ang kanilang paglalaban. Walang habag ni nagtanong oitinakda. Pinaulanan niya ng palaso si Sohrab. Pagkaraa'y itinapon niyaang kanyang busog, inihagis niya nang malakas ang kanyang sibat na taglay ang matinding galit at lakas kaya nagpasuray-suray si Sohrab at halos rnapatapon mula sa kanyang upuan. lkinagulat niya ang ganoong malakas na puwersa at nagkaroon din ng matinding galit. Walang sinuman ang maaaring makatalo sa kanyang sa labanan. lnudyukan ni Sohrab ang kanyang kabayo upang abutan si Gurdafrid,lupigin ang paghahari ng kabayo nito, hulihin si Gurdafrid sa baywang at saka itapon sa lupa. Pero bago pa man maiangat ni Sohrab ang kanyang sibat upang panain si Gurdafrid, agad na hinugot ni Gurdafrid ang kanyang espada at hinati sa dalawa ang sibat ni Sohrab. Mabilis na lumundag si Gurdafrid sa kanyang kabayo at nalalaman niyang kanya ang araw at napapagod na rin para sa isa pang labanan, agad siyang bumalik sa kaharian.

Taglay pa rin ni Sohrab ang matinding galit, sinundan niya si Gurdafrid. Naabutan niya ang babae. Pagod, hindi na nakipaglaban pa si Gurdafrid. Kaya bigla siyang hinawakan ni Sohrab at tinanggal ang kanyang helmet upang makita ang mukha at malaman kung sino ang nakatalo sa anak ni Rostam. Dahil hindi na suot ni Gurdafrid ang kanyang helmet at sa kanyang tila maalon na mahabang itim na buhok, isang babae nga ang kanyang nakita. Natigilan si Sohrab. At upang maibalik ang kanyang hinahon, sinabi niyang "Kung ang mga anak na babae ng Iran ay tulad moat lumulusob sa isang labanan, walang sinuman ang makalalaban sa bansang ito." Habang sinasabi niya ito, agad niyang ipinalibot ang lubid at iginapos si Gurdafrid: "huwag mong subukang takasan ako, 0 buwan ng kagandahan, sapagka 't wala pang katulad mona dumaan sa aking mga kamay"

Dahil nakikita niyang walang saysay ang pagtakas, agad na gumawa ng isang mungkahing pangkapayapaan si Gurdafrid. Alam ng hukbo na natalo niya si Sohrab sa labanan. Nakakahiya para kay Sohrab

88


na makita siyang bagong huli at nakatali. Kapalit ng mungkahing pangkapayapaan ay ang buong palasyo at lahat ng kasangkapang nailalaman nito. Pumayag si Sohrab at pinakawalan siya. At agad silang pumunta sa palasyo.

Bukas ang mga pintuan ng palasyo. Mabilis na pumasok siGurdafrid. Sumunod sa Sohrab. Ngunit agad na isinara ni Gurdafrid ang pintuan at mabilis na tumakbo patungo sa pook ng labanan kung saan makikita ang mga mandirigma ng Turan. Kinutya niya si Sohrab. sinabi niyang bumalik na lamang sa pinanggalingan nito dahil sa hindi naman niyang kayang talunin ang babae sa labanan. Nag-apoy sa galit si Sohrab at nangakong lulupigin niya ang babae.

Sa kabilang dako, ang matandang si Gustahem ay lumiham sa Haring Kaikavous para sa tulong na naglalarawan ng kanilang kritikal na kalagayan. Nahuli si Hujir. Hindi nila maaaring mapapaurong ang mga Turanian, na pinamumuan ng isang musmos ngunit may lakas ng isang tigre. Walang sinuman ang makapagtatanggol sa muog kundi ang kanyang anak na babae, si Gurdafrid.

Sa sumunod na araw, si.Sohrab ay naghanda upang pamunuan ang palasyo. Ngunit siya ay nabigla nang makita niyang hungkag ang palasyo. Tumakas ang mga nakatira rito sa pamamagitan ng isang lagusan sa ilalim ng lupa. Siya ay nabalisa at nakaramdam na siya ay ipinagkanulo dahil sa alam na nahuhulog ang kanyang loob sa mandirigmang dalaga.

Nang matanggap ni Kaikavous ang liham ni Gustahem, nagkaroon siya ng takot. Inilarawan ni Gustahem ang nakasisindak na lakas ni Sohrab. Siya ay inihalintulad kay Sohrab. Sino na ngayon ang lalaban kay Sohrab? Rostam, ang buong pagkakaisang naging sagot ng mga maharlika at konseho. Kung kaya lurniham si Kaikavous sa kanyang Pehliva (Rostam) na nagbibigay-alam ng nagbabantang kapahamakan ng Iran. Tanging si Rostam ang makapagliligtas sa kanila. At inalala ng hari ang lahat ng mabubuting gawa na kanyang ibinigay kay Rostam. Pagkaraa'y ipinadala niya kay Gew ang liham para kay Rostam sa Zaboulistan at iniutos niyang huwag magtatagal.

Nang dumating si Gew, tinanggap siya ni Rostam at binasa nito ang liham. Nagtanong siya tungkol kay Sohrab at ipinagtapat niya kay

89

Abolghassem Ferdvwsi

Gew na siya ang namangha na isang mandirigma ang maghihimagsik mula sa mga Turanian. At ipinagtapat ni Rustam na siya ay may isang anak na lalaki sa Samengan, pero ang anak niyang ito ay lubhang bata para sa isang labanan, kahit na isang malakas na bayani sa Iabat ng kanyang tauhan ang kanyang anak. Hindi pa dumarating ang wastong panahon. Ngunit tiyak, na ang paglalarawan ng kanyang katapangan ay hindi tulad ng sa isangbata.

Nais na ni Gew na makabalik agad ngunit siya ay pinigilan upang manatili at tiniyak na huwag mag-alala. Upang kahit nasi Sohrab ang maging bayani, Zal, Saum at Neriman, hindi siya maaaring pumantay kay Rostam.

Matapos ang apat na araw, pinilit ni Gew na makabalik. Para sa hari na nagiging magagalitin at balisa. Matindi ang kanyang takot kay Sohrab na naging dabilan upang hindi siya makakain ni makatulog. At inihanda si Rostam ang kanyang hukbo upang tulungan si Kaikavous at iligtas ang Iran.

Nang dumating si Rostam sa kaharian ng Shah, galit na galit si Kaikavous dahil sa pagkaantala ng pagdating nito at nang ibigay ni Rostam ang kanyang pagyukod, ang hari ay napalabaw sa matinding kapootan:

"Sino si Rostam. na kumalaban sa aking kapangyarihan at hindi kumilala sa aking mga kautusan? Kung mayroon lamang akong hawak na espada, hahatiin ko ang kanyang ulo tulad ng sa dalandan. Hulihin siya, iniuutos ko at bitayin siya sa pinakamalapit na bitayan, at huwag na huwag bibigkasin ang kanyang pangalan sa aking harapan."

Nangatal si Gew habang sinusubukanmaging mabinabon. Ngunit naging matatag ang Shah at lalo pang napoot kung kaya iniutos na hulihin at bitayin si Gew kasama ni Rostam at binigyan niya ng kapangyarihan si Tus upang isagawa ang kanyang kautusan. Maaaring silang pakawalan ni Tus, ngunit kumakawala si Rostam mula sa pagkakapit ni Tus at tumayo sa harap ni Kaikavous. Nakadama ng pangamba ang mga maharlika at mandirigma nang magsalita si Rostam:

90


"Ako ay isang malayang tao at hindi alipin, at mag-isang tagapaglingkod sa Diyos; kung wala si Rostam, wala si Kaikavous. At ang mundo ay nakasalalay sa akin, at ang Rakush ay ang aking luklukan, at ang aking espada ay ang aking tatak, at ang aking helmet ay ang aking korona. Ngunit para sa akin, na tinawag patungo kay Kaikavous, ako ay hindi tumitingin sa luklukang ito. At kung gustuhin ko ito maaaring akong maupo sa luklukan nita. Ngunit ngayon ako ay hapo nasa mgakahangalang ito, at ako ay malalayo sa Iran, at kapag ang mga Turk (Turanian) ay isinama ka sa paghihirap nito hindi ako kung gayon."

Matapos niya itong masabi, si Rostam ay lumakad nang mabilis palabas ng mga nanginginig ngunit galit na galit ang maharlika, sumakay siya sa kanyang kahayo at naglaho sa kanilang paningin. Ang mga maharlika ay nasiraan ng loob para kay Rostam na kanilang tagapagtaguyod. Kung wala ang kanyang tulong, hindi nila maipaglalaban ang mga Turanian. At ipinadala nila ang matanda ngunit matalinong si Gudarz sa Shah. Walang takot kung magsalita si Gudarz at buong tapang niyang sinigawan si Kaikavous dahil sa pagiging hangal at kawalan ng utang na loob. Inalala niya ang lahat ng mabubuti na ginawa sa kanya ni Rostam. Kung wala si Rostam na itinuturing nilang pasta!, walang namumuno sa kawan. Mapagtanto ng hari na ito ang mga salita ng katotohanan at makatwiran. Nahiya siya sa kanyang sarili. lbinaba niya ang kanyang sarili, at sinabing: "Kung iyan ang iyong mga sinabi, tiyak na iyan ay tama." Nagsumamo siya kay Gudarz na hanapin si Rostam at hilingin na bumalik at kalimutan ang masasakit na salita na sinabi ng hari sa pagkagalit nita.

Nang makita ni Gudarz at ng mga maginoo si Rostam, nagbigay sila ng paggalang at tiniyak nilang ang masasakit na salita ng hari ay walang masamang hangarin. Nagmakaawa sila kay Rostam na bumalik upang iligtas ang Iran. Ngunit masakit pa rin kay Rostam ang pagpapahiyang tinanggap niya mula sa hari, ipinaalam niyang may hangganan ang kanyang pagtitimpi. Wala siyang kinatatakutan kundi ang Diyos. Walang saysay na tao si Kaikavous para sa kanya at hindi nararapat ang masasamang salita na kanyang narinig. Nais niyang isantabi ang kanyang iniisip tungkol sa Iran. Namutla ang maginoong mandirigma nang marinig nila ang mga salitang ito. Napuno ng takot ang kanilang mga puso. Ngunit si Gudarz ay isang matalinong tao,

91


ipinaalam niya kay Rostam na tatanggapin ng kaharian ang kanyang pagtanggi na ipaglaban mula sa mga Turanian. Walang kakayahan ang mga Iranian upang lumaban. "Huwag na nating sabihlng si Rostam ay natatakot sa wala pang bigoteng batang lalaki."

Dahil sa pagkatinag sa sinabi ni Gudarz, pumayag si Rostam na bumalik. Nang matanaw ng shah si Rostam sa malayo, bumaba siya sa kanyang trono upang batiin ang kanyang Pehliva at humingi ng patawad. Hindi siya galit kay Rostam kundi sa pagkaantala at dahil dito, hindi niya makalimutan ang sarili sa kanyang pagkagalit. Ngayon ay lubos na pagsisisi ni Kaikavous. Napahinahin si Rostam, muli siyang nangako sa Hari. At nagkaroon ng pagdiriwang sa loob ng palasyo.

Sa sumunod na araw, tumawag para sa isang digmaan ang tagabatingaw at biglang lumabas ang hukbo sa kautusan ng kanilang Shah. Nagtayo sila ng mga tolda sa kapatagan ng harapan ng muog ng Hujir.

Nakita ni Sohrab ang kampo ngunit wala siyang nakitang bayani na may lakas at katanyagan. Pinigilan niya ang kanyang mga mandirigma na magsaya at magdiwang hanggang sa dumating ang labanan.

Nang gabing iyon, sa pahintulot ng shah, nagbalatkayo si Rostam at pumasok sa palasyo ng Turanian. At kanyang nakita si Sohrab: matangkad, matipuno at malakas na pangangatawan. Ang kanyang pagtindig ay tulad ng isang bayani. Nakapalibot sa kanya ang mga maginoo at mandirigma. Isa doon si Tindeh, kapatid na lalaki ni Tarnineh. Ipinadala siya ni Tarnineh dahil maaari niyang makilala ang ama ni Sohrab at walang kapahamakan mangyayari sa kanya. Nakikilala ni Zindeh si Rostam. Mula sa kanyang k:inauupuan, napansin ni Zindeh ang isang nagkukunwaring tagamasid. Lumapit siya at nagtanong ukol sa pagkakakilanlan nito. Ngunit bago pa man siya makapagsalita, itinaas ni Rostam ang kanyang kamay at sinuntok siya upang mamatay. Iniutos ni Sohrab sa kanyang mga tagasilbi na hanapin si Zindeh, nang mapansin niya ang pagkawala nito. Natagpuan nila ang isang bangkay na kawatan ni Zindeh at iniulat nila ito kay Sohrab na matinding nagdadalamhati. Ngunit ang pagdiriwang ay kailangang ipagpatuloy.

92


Pagkaraan noon, bumalik si Rustam sa kanyang kampo. Nakita niya si Gew na bumunot ng espada. Ngunit nagsalita si Rostam at nakilala ni Gew ang kanyang boses. Ikinuwento ni Rustam sa hari ang kanyang nakita nasi Sohrab ay tulad ni Saum, ang anak na lalaki ni Neriman.

Nang sumunod na umaga, isinuot ni Sohrab ang kanyang baluti, isinama niya ang bihag na si Hujir at tumungo sila sa pinakamataas na bahagi ng tanggulan na natatanaw ang mga nakatindig na tolda ng mga Iranian. Ipinangako niya ang kalayaan ni Hujir at malaking tulong kung sasabihin niya kung sino-sino ang mgamandirigmang may-ari ng mga tolda ng mga Pehliva. Nangamba si Hujir na maaaring hanapin ni Sohrab si Rustam at patayin pagkatapos. Kaya sinabi ni Hujir na iyon ay kobo! ng mga kakampi ng Shah na hindi niya alam ang mga pangalan. Nalungkot si Sohrab. Akala niya ay matutuklasan na niya ang tolda ng kanyang ama, hindi siya sigurado sa sinabi ni Hujir. Gayunpaman, nanatili ang kanyang pag-aalinlangan. Kaya iniutos ni Sohrab kay Hujir na tukuyin sa mga tolda ang kanyang Rustam. Ngunit dahil sa takotna baka patayin ng batang mandirigma ang Pehliva, ibinigay ni Hujir ang parehong sagot at tinuya niya si Sohrab, sinabi niyang malalaman niya sa labanan kapag pinatay na siya ni Rostam. Ikinagalit ito ni Sohrab at pinatay niya si Hujir garnit ang kanyang espada.

Inihanda ni Sohrab ang sarili para sa isang labanan. Sumakay siya sa kanyang kabayo at mabilis na tumungo sa kampo ng mga Iranian. Hinamon niya ang Shah para sa isang matinding labanan, taimtim na nangakong ipaghihiganti ang pagkamatay ni Zindeh. Kumalat ang takot sa buong kampo. Walang sinuman sa mga maginoong-mandirigma na naglakas-loob na tanggapin ang hamon sa ngalan ng hari. Lahat sila ay umasa kay Rostam.

Kaya nagtagpo sa isang matinding labanan ang mag-arna. Kinilala ni Rostam ang binata, matapang at malakas, isang makapangyarihang mandirigma tulad ni Saum. Irninungkahi ni Rostam na magtagpo sila sa isahang paglalaban sa patag sa pagitan ng dalawang kampo. Bago ang paglalaban, nakadama ng pagkahabag si Rostam sa binata. Upang mailigtas siya sa kamatayan, nakiusap si Rostam kay Sohrab na hurninto

93


na at samahan siya para sa Iran na kailangan ang isang bayaning tulad niya. Natinag ang puso ni Sobrab sa sinabing ito ni Rostam. At nananabik na sinabi ni Sobrab:

"0bayani, ako sana ay may itatanong sa iyo, at ipangako mo saaking ang iyong tugon ay ayon lamang sa katotohanan. Sabihin mo sa akin ang iyong pangalan, ang lubos na kasiyahan ng aking puso na marinig ang mga salita, na tila para sa akin ay walang iba kay Rostam, ang anak na lalaki ni Zal, na anak na lalaki ni Saum, na anak na lalaki ni Neriman."

At tumugon si Rostam:

"Bagamat nadakip. Hindi ako si Rostam, at hindi rin nagmula sa lahi ni Neriman. Si Rostam ay isang Pehliva, ngunit ako, ako ay isang alipin at walang ni anumang pag-aaring korona o trono."

Nagsalita si Rostam nang sa gayon ay matakot si Sohrab kapag ipinamalas na niya ang kanyang lakas ng loob at mag-isip ng kabutihang ikakalat sa loob ng tolda ng mga Iranian. Ngunit nakadama ng lungkot si Sobrab. Naglaho ang pag-asang makilala niyaang kanyang ama. Ngayon ay handa na siya sa isang labanan.

Naging malupit ang kanilang paglalaban hanggang sa ang kanilang mga sibat ay nasira. hanggang sa ang kanilang mga espada ay nabaluktot at nasira. Tumungo sila sa mga kapisanan hanggang sila ay manghina. Nagpumilit sila hanggang sa ang kanilang baluti ay mapunit at ang kanilang mga kabayo napagod. Sila ay nagbuno hanggang sa balutin ng pawis at dugo ang kanilang buong katawan. At wala sa kanilang dalawa ang nakakamit ng tagumpay.

Sila ay nagpahinga para susunod nilang paglalaban. Sa pagkakataong ito garnit ang kanilang mga tunod, ngunit hindi ito nakatulong. Sinubukan ni Rostam na sukulin si Sobrab mula sa kanyang kabayo ngunit tila isang bundok ang kanyang itinutulak. Muli, gumamit sila ng pambambo at sa pagkakataong ito natamaan ni Sohrab si Rostam ng isang malakas na palo, dahilan upang humapay-hapay si Rostem dahil sa matinding sakit. At hinamak ni Sohrab si Rostam: hindi kay a ng matanda ang lakas ng

94


kabataan. At sila ay umuwi na. Si Rostam ay bumagsak sa mga Turanian samantalang si Sohrab ay nagbigay ng pagkawasak sa mga Iranian. Napagkasunduan nilang magpahinga para sa kanilang paglalaban sa susunod na umaga.

lpinaalam ni Rostam kay Kaikavous ang ukol sa kagitingan ni Sohrab at nagdasal sa Diyos Ormuzd upang bigyan siya ng lakas upang talunin ang kanyang kalaban. At ngayon, inibanda niya ang kanyang bahay dahil baka mamatay siya sa labanan. Nagpadala siya ng mensahe kay Rudabeh, mga salitang makapagpapanatag sa kanyang ama, Zal. Samantalang si Sohrab, sa kanyang kampo, buong pagmamalaking sinabi ang lakas ni Rostam kay Human, ngayong ang labanan ay hindi na magandang alalahanin pa, at kung paano niya nakilala ang mga palatandaan ng kanyang ama. Ngunit si Human, bilang pagsunod sa tagubilin ni Afrasiyab na pamunuan ang pagpapabagsak kay Sohrab, ay nagsinungaling, kabaligtaran sa iniisip ni Sohrab, ang lalaking si Sohrab na lumaban ay hindi si Rostam, kilala niya ang ama ni Sohrab at ang paraan nito sa pakikipaglaban.

Dumating ang takipsilim ng sumunod na araw. Ang dalawang bayani ng labanan ay humakbang papunta sa gitnang bahagi sa pagitan ng mga mandirigma. Muling nakiusap si Sohrab kay Rostam:

"Bakit mo inihanda ang iyong puso sa pakikidigma? Ipinagmamakaawa ko itong ating mga pambambo at espada ng paghihiganti, at hubarin natin ang ating mga baluti, at pagpahingahin ang ating mga sarili sa pagkakaibigan, at hayaan nating pahupain ng alak ang ating mga galit. Dahil para sa akin ang ating labanan ay hindi makatarungan. At kung makikinig ka sa aking kagustuhan, ang aking puso ay mangungusap ng pagmamahal sa iyo, at bubukal ang luha sa aking mga mata. At dahil sa mga ito, muli kong hinihiling sa iyo, sabihin mo sa akin ang pangalan ko, huwag mona itong ikubli pa, naniniwala ako na ang kasanayang ito ng dakilang lahi. At sa aking palagay na ang kasanayang ito si Rostam, ang itinalaga, ang hari ng Zaboulistan, ang anak ni Zal, na anak ng Saum ang bayani."

95


Ngunit sumagot si Rostam:

"0 bayani sa murang gulang, hindi tayo pumunta dito upang magpulong kundi rnaglaban, at nakapinid ang aking pandinig sa iyong mga nakatutuksong mga salita. Ako ay matanda na, at ikaw batang -bata pa, ngunit tayo ay binigkis upang maglaban, at ang Panginoon ng buong daigdig ang siyang magpapasiya sa atin."

At nagsimula ang !along masidhing paglalaban. Ang sagupaan ng bakal at ang banggaan ng takas ng pambambo ay naghari sa buong kampo. Sinukat nita ang kanilang takas mula umaga hanggang sa paglubog ng buwan. At nang ang araw ay malapit ng magtapos, biglang hiwakan ni Sohrab ang sinturon ni Rostam, at itinulak siya sa lupa, hinugot ang kanyang espada at maaari na niyang maputol ang ulo ni Rostam mula sa katawan nito, ngunit agad na nakapagsalita si Rostam.

"0 batang lalake! Hindi mo alam ang ugali ng mga dangal na mandirigma. Ayon sa batas ng karangalan, bawal pumatay ng dangal na mandirigma sa unang enkwentro. Dapat bigyan siya ng pagkakataon na lurnaban muli."

Pinaniwalaan ni Sohrab ang linlang ni Rostam, nagpigil sa gagawin at hinayaang lumisan ang mandirigma. Natapos ang araw na di pa nya ninais na makipaghamok. Ng gurnabi na, isinalaysay niyakay Human kung paano nya nagapi ang kanyang kalaban at pagkatapos ay pinalaya. Pinagsabihan sya ni Human:

"0 batang lalaki, ito ay isang patibong na hindi ugali ng tunay na matapang. At ngayon, baka sakaling ikaw ang mahulog sa kamay ng mandirigrnang ito."

Nangilabot si Sohrab sa sinabi niya:

"Huwag kang magdalamhati, sa loob ng isang oras muli karning rnagtatagpo sa isang labanan, at rnapatutunayang hindi na siya makalalaban pa sa isang ikatlong pagkakataon sa aking natatanging takas.

Sa sandaling iyon, naupo sa gilid ng isang batis si Rostam upang

96

Abolg/wssem Ferdowsi

hugasan ang kanyang mga sugat. Nagdasal siya kay Ormuzd. Ibinigay sa kanya ang kakaibang lakas na higit pa sa batong nasa likod ni Rostam. Naisip ni Rostam na ito ay labis at muli niyang ipinagdasal kay Ormuzd na ito ay bawiin. Muli. pinakinggan niOrmuzd ang kanyang pakiusap.

Dumating angoras ng paghahamok. Dumating si Rostam na ang puso ay puno ng pagmamalasakit at mababakas sa kanyang mukha ang matinding takot. Nagpakita si Sohrab, tulad ng isang higanteng nagpanibagong lakas at sumugod kay Rostam na tila isang galit na elepante at inihiyawi:

"0ikaw na tumakas sa labanan, muli ka bang makikipagtunggali sa akin.?" Nguni't sinasabi ko sa iyo sa pagkakataong ito, ang iyong lilong salita ay mababale wala sa iyo."

Nang marinig ni Rostam ang mga salitang ito, napuno siya ng agam-agam at napagtanto kung ano ang takot. At nagdasal siya kay Ormuzd na nagbigay muli ng binawing lakas niya. Ikinubli niya ang takot kay Sohrab. Dahil sa panibagong lakas, nakaungos siya kay Sohrab. Naging malupit ang kanilang paghahamok sa kabila ng matinding katapangan ni Sohrab ay wala siyang laban sa kapangyarihang kaloob ng Diyos. Sinunggaban niRostam si Sohrab ng dios. At sinunggaban ni Rostam si Sohrab at inihagis sa lupa na ikinabali ng likod nito tulad ng isang tambo. Binunot ni Rostam ang kanyang espada upang pugutin ang ulo ni Rostam. Batid ni Sohrab na dumating na ang kanyang wakas. Narnilipit siya sa kanyang paghihirap at winika:

"Ito na mga mangyayari, kasalanan ko lahat ng ito, at mula ngayon ang aking kabataan ay magiging paksa ng desisyon ng mga tao. Ngunit hindi ako nagmadaling lumusob para sa hungkag na tagumpay, kundi upang hanapin ang aking ama; para sa aking ina na nagsabing anong tanda upang makilala ko ang aking ama, at masasawi ako sa paghahanap sa kanya. At ngayon ang lahat ng aking pagpapasakit ay nawalan ng bunga, para sa aking hindi nabigyan ng pagkakataong makita ang kanyang mukha. Ngayon nais kong sabihin sa iyo. kung ikaw ay maging isang isda na sisisid sa kalaliman ng dagat, maging isang talang nagkukubli sa kalayuan ng kalangitan, kukunin ka ng aking ama mula sa iyong kublian

97


lunan, at ipaghihiganti niya ang aking pagkamatay kapag nalaman niyang ang mundo ay naging taksil. Sapogkat ang aking amang ay si Rostam, ang Pehliva, at makararating sa kanya kung paanong ang kanyang anak na lalaki nasi Sohrab ay nasawi dahil sa paghahanap sa kanya."

Nang marinig ni Rostam ang mga salitang ito, nahulog and hinahawakang niyang espada at siya ay natinag sa matinding pagkabalisa. Nangatal siya sa pagdadalamhati at dumilim ang kanyang mundo habang nakadararna siya ng kawalan ng buhay sa tabi ng kanyang sugatang anak. Nang buksan niya ang kanyang mga mata, tumangis siyakay Sohrab upang ipakita ang mga tanda na siya ang anak ni Rostam, sinabi niyang:

"Taglay ko ang tanda ni Rostam, na maaari ko bang malaman na ang mga mabubuting salita na sinabi mo ay totoo? Ako si Rostam na malumbay. at maaaring ang aking pangalan ay maaalis sa listahan ng mga maginoo."

Sa kanyang pag-aagaw-buhay, tumangis si Sohrab:

"Kung tunay nga na ikaw ang aking ama, dinungisan mo ng aking dugo ang iyong espada. At nagawa mo ito dahil sa iyong katigasan ng ulo. Sapagka't sinikap kong gawin kang pag ibig at nagsumamo ako sa iyong pangalan napag-isip kong makita sa iyo ang palatandaan na banggit ng aking ina .. Nagsumamo ako sa iyong puso ngunit nabigo at ngayon lumipas na ang panahon para sa pulong. Ngunit nananatiling bukas, ako ay nagsusumamo, aking mandirigma. at tignan mo ang hiyas sa aking braso. Ito ay onyx na bigay ng aking ama, upang makilala niya ako."

Ginawa ni Rostam ang sinabi sa kanyan ni Sohrab. Binuksan niya ang baluti at nakita niya ang onyx. Nang makita niya ito, pinilas niya ang kanyang damit dahil sa pagkabahala, tinakpan ang kanyang ulo ng abo, at umagos ang luha mula sa kanyang mga mata habang tumatangis sa matinding pagdadalamhati. Ngunit nagsalita si Sohrab:

"Ito ay walang kabuluhan, wala na tayong magagawa. Huwag kang tumangis, walang alinlangang ito ay nasusulat na magaganap."

98


Dumating aug magtakipsilim at hindi na bumalik si Rostam sa kampo, umalis aug mga maginoo upang hanapin siya. Nakasalubong nila si Rakush. Mag-isa. Nangamba sila. Inakala nilang namatay nasi Rostam at sila ay bumalik upang ipaalam ito sa haii. At iniutos ni Kaikavous kay Tus at sa mga mandirigma na umalis at hanapin aug Pehliva.

Nang makita ni Sohrab si Tuz at aug mga mandirigma mula sa malayo, humarap siya sa kanyang ama at nakiusap na huwag pahintulutan ang mga mandirigma ng Shah na salakayin ang mga Turanians, dumating sila hindi dahil sa pagkapoot kundi sila ay sumunod lamang sa kanyang kagustuhan. Nangako si Rostarn. Hinarap niya ang mga mandirigma ng Iran, nang makita siyang buhay ay natuwa. Ngunit nang makita ng mga dumating aug kanyang sira-sirang damit at aug mga sugat sa kanyang katawan, itinanong nila kung ano. At sila ay nagluksa para sa kanya. Inutusan nila ang isa sa kanila na bumalik sa kampo ng mga Turanians at iparating ang mensahe kay Human sa pamamagitan ng mga salitang ito:

"Aug espada ng paghihiganti ay kailangan ng patulugin sa kaluban. Ikaw na ngayong pinuno, bumalik, kaya, ikaw na dumating at umalis patawid ng ilog maraming araw ang maaaring masayang. Para sa akin, hindi na ako makalalaban pa, kaya ngayon ay nakikipag-usap muli ako sa iyo, sa iyo na nagkubli sa aking anak sa palatandaan ng kanyang ama nasa walang katarungan mo dinala mo siya sa hukay na ito."

Matapos na masabi ito, bumalik si Rostarn sa kanyang sugatang anak. Lumapit kay Sohrab ang mga maginoo at narinig nila ang pagdaing nito dahil sa matinding sakit. Nakita ni Rostam aug paghihirap ng kanyang anak. Nasa tabi siya ng kanyang anak at maaaring nagwakas na ang buhay nito, kung hindi lamang hawak ng maginoo aug mga kamay nito. Noon lamang naalala ni Rostam nasi Kaikavous ay may mabisang balsamo na nakagagamot. Ipinadala niya si Gudarz sa Shah dahil maaaring pagalingin ng balsamo ang kanyang anak. Nagmadali si Gudarz na tila isang hangin. Ngunit tila isang bato aug puso ni Kaikavous. Hindi niya kinilala aug mabubuting gawa ni Rostam sa kanya kundi ang mga hambog na salitang sinabi sa kanya.

99


Nangangamba siyang maaaring tulungan ni Sohrab ang kanyang ama at silang dalawa, mapatutunayan nilang silang dalawa ay malakas at bumalikwas laban sa kanya. Naging bingi siya sa pakiusap ni Rostam na ibinalita ni Gudarz. Bumalik si Gudarz upang iulat ang hindi magandang tugon ng Hari. Ipinayo ni Gudarz na mas makabubuti kung mismong si Rostam ang personal na lalapit sa Shah. Pumayag si Rostam at nagtungo siya sa Shah.

Ngunit bago pa man niya marating ang kaharian, isang mensahero ang humabol sa kanya at ipinaalam sa kanyang si Sohrab ay pumanaw na. Nanaghoy si Rostam na tila walang sinuman ang makasisisi sa kanya. Walang nakaaaliw sakanya. At sinabi niya bilang ganti:

"Ako na matanda ang pumatay sa aking sariling anak. Ako na malakas ang pumawi sa kanya na makapangyarihan. Winasak ko ang kanyang puso. Pinayukod ko ang ulo ng Pehliva."

Lumikha ng malaking apoy si Rostam at sinunog niya ang kanyang tolda na maraming kulay, ang makulay na kasuotan ni Roum, ang kanyang upuan at balat ng leopardo, ang kanyang baluti na subok sa mga labanan at ang mga abubot ng kanyang trono. Turnindig siya sa tabi ng apoy at pinagmasdan ang pagsasaabo ng kanyang danga!. Tila napilas ang kanyang Iaman at siya ay pumalahaw: '"Ang puso ko ay hindi matatahirnik hanggang kamatayan." Pagkatapos ay iniutos niyang balutin na puno ng ginto ang katawan ni Sohrab na karapat-dapat sa kanyang anak. Nalaman din niya na isinuko nang mga Turanian ang mga hangganan. Inihanda niya ang hukbo upang bumalik na sa Zaboulistan. Siya at ang mga maginoo ay naglakad kasama ang kabaong sa unahan, ang kanilang mga ulo ay nababalutan ng abo at ang kanilang mga darnit ay punit-punit. Ang mga tambol ng mga pandigmaang elepante ay nagkalat at ang mga basag ang pompiyang at ang buhok ng mga kabayo ay upod na upod. at ang mga pangitan ng pagluluksa sa mapapansin sa buong paligid.

Nang si Zal, ama ni Rostam, makita ang nagluluksang pagbalik ng mga mandirigma, ang kanyang pagtataka ay may halong pangamba. Ngunit nang makita niya si Rostam, nalaman niya ang pagpalahaw ay

100


hindi para sa kanyang anak. At sinamahan siya ni Rustem upang tignan ang kabaong. Nakita niya ang isang kabataang sa bukas ng mukha ay natataglay ng kapangyarihan tulad ni Saum, na anak ni Nerima. At sinabi ni Rostam sa kanyang ama na ang lahat ay kailangang lumipas. Dumating si Rudabeh tignan ang bata at makisama sa kanilang pagdadalamhati.

N agpatayo sila ng isang malaking libingan at inihimlay ni Rostam si Sohrab sa silid-tulugang hitik sa ginto at napapabanguhan ng ambergris at tinakpan ng maraming ginto. Nang matapos ang paglilibing, ang kabuuan ng bahay ni Rostam ay tila isang libingan na ang katahimikan ay maihahalintulad sa puntod. Walang makapagpaligaya pa kay Rostam. At matapos ang mahabang panahon, saka lamang naitaas ni Rostam ang kanyang ulo.

Nang mga sandaling iyon, kumalat sa buong Turan ang ukol sa masamang balita. At maging ang mamamayan doon ay nagdalamhati at tumangis sa pagkamatay ni Sohrab. Pinunit ng hari ng Samengan ang kanyang damit. At nang malaman ni Tamineh ang ukol sa pagkamatay ng kanyang anak, siya ay mag-isang nagdalamhati. Idinaing niya ang masamang kapalaran na kinahinatnan ng kanyang anak at nagsuot siya ng itim sa kanyang ulo at pinutol ang kanyang buhok, pinilipit ang kanyang mga kamay at namilipit sa matinding pagdadalamhati. Ipinakuha niya ang mga kasuotan ni Sohrab, ang trono at ang kabayo na dalhin sa kanya. Niyakap din niya ang kasuotan na tila taglay pa rin nito ang katawan ng kanyang anak. Niyakap niya ang kabayo nito at hinalikan ang helmet na isinuot ng kanyang anak. At gamit ang espada ng kanyang anak, pinutol niya ang buhok ng kabayo nito at nagpaningas siya ng apoy sa loob ng bahay ni Sohrab. Ibinigay niya sa mahihirap ang kanyang mga ginto at alahas. At nang ang mga taon ng mapapait na pagluluksa ay magwakas, inihinga ni Tamineh ang kanyang pinakahuling hininga, at ang kanyang kaluluwa ay nagtungo sa kinaroroonan ni Sohrab, ang kanyang anak.

101


ROSTAM AND SOHRAB*

The great warrior and hero of Iran was extremely agitated. There was dire portent in the air. He could feel it in his bones. But he could not place it. To distract himself, Rostam took his mighty stallion, Rakush, and rode into the wilds near the kingdom ofTuran. Having killed and feasted on a wild ass, he lay down to rest, while his horse grazed nearby. It was then that some warriors ofTuran chanced upon the mighty steed and decided to ensnare it. They did but with difficulty.

When Rostam awoke, he was dismayed to discover his stallion missing. He followed its hoof prints, which led to the gates of the city of Samengan in Turan. But the horse was nowhere to be found. Seeing his sorrow and anger, the king of Samengan tried to assuage him and promised his horse would be found. In the meantime, the king honored Rostem with a royal banquet.

That night, Tamineh, the beautiful daughter of the king, tarried with Rustam and assured him the horse would be restored to its rightful master. Likewise, she revealed her passionate love for Rostam. Rostam was smitten with the same affection and sent a messenger to the king to ask for the hand of Tamineh which the King readily granted. The city rejoiced for an alliance was forged between Rustam and the King. Alone then with Tamineh, Rostam gave her onyx, a gemstone known throughout the realm. He instructed her that should she give birth to a girl. she should let the daughter wear it around her neck as a shield from evil. And should he be a son, Tamineh should let him wear it around his arm as did his father. He would be strong as Neriman with the stature of Saum, and the grace of speech of Zal, father ofRostam.

A few days later, the king came and announced the good news. Rakush was found and was outside waiting for his master. Rostam as so overjoyed as he caressed his mighty and trustworthy stallion, giving thanks to the god Ormuzd. And Rostam knew it was time for him to leave. He was filled with sadness when he and Tamineh parted. He then returned to his city of Zaboulistan.


102


Nine months thereafter, Tamineh gave birth to a son. He was so like his father and she named him Sohrab. So strong and perfectly built was he that even as a boy, he was already skilled in the arts of war. And as a young man, there was none in Turan who could best him in battle. And his mother was filled with joy and pride.

One day he inquired about his father and his mother revealed his noble lineage. He is the son ofRostam, who is the son ofZal, who is the son of Saum, who is the son of Neriman. All noble heroes of Iran. But she cautioned him not to tell anyone. For the Turanians groaned under the cruel regime of king Afrasiyab who was a foe ofRostam. And shouldAfrasiyab learn that Rostam was the father, the king would certainly destroy the son.

Sohrab was not to be frightened. He vowed to lead an army of brave Turanians to depose king Kaikavous and restore the Iranian throne to its rightful owner, Rostam. He would then return to Turan and slay king Afrasiyab. Sohrab then would be king and his mother the queen of Turan. He then sought and found a mighty steed that would serve him well. He bade farewell to his mother and then sought the counsel of the king Samengan who bestowed unstintingly for thejourney rich provisions from the treasury. So pleased was the king that he rained upon Sohrab all the honors worthy of a king.

In the meantime, word reached King Afrasiyab that Sohrab with his army of brave warriors was ready to invade Iran and depose King Kaikavous. This pleased Afrasiyab who knew Sohrab to be the son of Rostem. He believed that Rostam would perish by the sword of this young mighty warrior. Without Rostam, Iran would be defenseless and easy prey forAfrasiyab. And Afrasiyab had in mind to later kill Sohrab and thus rule as king over Iran, Turan, and Samengan. He then ordered Human and Barman to organize an army and join and help Sohrab in invading Iran. Guileless as he was, Sohrab rejoiced and accepted the gifts and the warriors sent by the cunning Afrasiyab who even promised to place the crown of Kainides (Iran) upon the head of Sohrab.

Sohrab and his mighty warriors sped off to Iran, leaving in their wake a huge swath of tears and destruction till they reached the gates of the

103


White Castle, the main fortress oflran. Hujir, the guardian of the castle came forth to battle Sohrab. But he was no match. Sohrab easily subdued him and sent him bound and captive to Human. Fear gripped the inhabitants of the castle for there was none who dared face Sohrab, whose mighty prowess had long since spread throughout the realm.

But Gurdafrid, daughter of the aging Gustahem, a warlike maid, firm in saddle, mighty with the sword, grieved for Hujir and vowed to avenge him. Clad in armor and mail, her dark tresses under her helmet, she mounted her steed of battle and rode forth before the army of the Turanians. She flung her challenge like a thunder and dared their champion come forth to a single combat. Not one of the Turanians came forward. For they beheld before their eyes a strong and mighty warrior. No one knew her to be a woman.

Sohrab, who sensed the silence and fear of the army, stepped forward and cried out: "I will accept thy challenge and a second prize shall fall into my hands."' And they both prepared for battle.

They fought fiercely. No quarter neither asked nor given. She rained arrows upon Sohrab. Then discarding her bow, she thrust her lance with such fury and might that Sohrab reeled and was almost thrown off his saddle. He was surprised by such strength but also furious. There was no one who could withstand him in battle. He spurred his horse, raced after Gurdafrid, seized the reins of her horse, caught her by the waist and threw her to the ground. But before he could raise his lance to strike her, she drew her sword and cleaved his lance in two. She swiftly leaped upon her steed and knowing the day was hers and likewise weary of further combat, she sped back to the fortress.

Sohrab, still furious, followed her. He caught up with her. Weary, she did not put up a fight. So he seized her and tore off her helmet to see the face of him who could withstand the son of Rustam. And lo! With her helmet off and her long dark tresses flowing, he beheld a woman. He was dumbfounded. Regaining his composure, he said: "If the daughters oflran are like thee and go forth to battle, none can stand against this land." While saying thus, he suddenly threw a rope around

104


her and bound her saying: "seek not to escape me, 0 moon of beauty, for never hath prey like unto thee fallen between my hands."

Sensing escape would be futile, Gurdafrid guilefully made a peace offer. The armies knew she bested him in battle. To see her now captive and bound would be embarrassing for Sohrab. With the peace offer would go the castle and its appurtenances. Sohrab agreed and released her. And to the castle they sped.

The doors of the castle opened. Gurdafrid quickly entered. Sohrab followed. But she quickly closed the doors and ran up to the battlements overlooking the warriors of Turan. She scoffed at Sohrab telling him to return from whence he came since he could not withstand a woman in combat. Sohrab raged with fury and vowed to subjugate her.

Meanwhile, the aging Gustahem wrote King Kaikavous for help describing their critical plight. Hujir was captured. They would not be able to repel the Turanians, led by a child but with the build and strength of a lion. There was none to defend the citadel but his daughter, Gurdafrid.

The next day, Sohrab prepared to overrun the castle. But he was surprised to find it empty. The inhabitants had fled through an underground passage. He was dismayed and felt betrayed for he knew he had fallen in love with the warlike maiden.

When Kaikavous received the letter of Gustahem, fear gripped him. For Gustahem described the awesome might of Sohrab. He was likened unto Rostam. Who then would fight Sohrab? Rostam was the unanimous reply of the nobles and council. Kaikavous then wrote his Pehliva (Rostam) informing him of the impending doom oflran. Only Rustam could save Iran. And the king recalled all the good deeds he had done for Rostam. He then sent Gew with the letter to Rostam in Zaboulistan and ordered him not to tarry.

105


When Gew arrived, Rostam received him and read the letter. He then inquired more about Sohrab and confided to Gew that he was surprised that such a warrior should rise from amongst the Turanians. And Rostam revealed that he had a son in Samengan, but he was too young to fight, even though he was a mighty hero among his people. His time had not yet come. But surely, the description of his prowess was not that of a babe.

Gew wanted to return immediately but was prevailed upon to stay and assured not to worry. For although Sohrab may be a hero Zal, Saum and Neriman, he was no match for Rostam.

After four days, Gew insisted he return. For the king was choleric and impatient. His fear of Sohrab was such that he could neither eat nor sleep. Gew went. And Rostam prepared his army to aid Kaikavous and save Iran.

When Rostam arrived at the court of the Shah, Kaikavous was furious over his delay and when Rustem had paid his obeisance, the king cried out in rage:

"Who is Rostam, that he defieth my power anddisregardeth my commands? Ifl had a sword within my grasp I would split his head like to an orange. Seize him. I command and hang him upon the nearest gallows, and let his name be never spoken in my presence."

Gew trembled as he tried some soothing words. But the Shah was adamnnt and became angrier that he ordered Gew seized and hanged with Rustam, and bade Tus to execute his orders. Tus would have led them out but Rostam broke from his grasp and stood before Kaikavous. The nobles and warriors trembled as Rostam spoke:

"I am free man and no slave, and am servant to God alone; and without Rustem Kaikavous is nothing. And the world is subject unto me, and Rakush is my throne. and my sword is my seal, and my helmet my crown. And but for me. who called forth Kaikavous, thine eyes have never looked upon this throne. And

106


had I desired it I could have sat upon its seat. But now am I weary of thy follies, and I will turn me away from Iran, and when this Turk (Turanian) shall have put you under his yoke I shall not learn thereof. "

Having thus spoken, Rostam strode out from the presence of a trembling but furious kings and nobles, mounted his steed, and vanished from their sight. The nobles were downcast for Rostam was their mainstay. Bereft of his help, they would not be able to withstand the Turanians. And they sent the old but wise Gudarz to the Shah. Gudarz spoke fearlessly and strongly rebuked Kaikavous for such folly and ingratitude. He recalled all the good Rostam had done for him. Rostam was the shepherd without whom the flock could not be led. The king realized these were words of truth and reason. He was thus ashamed of himself. He humbled himself, saying: 'That which thou sayest, surely it is right." He then entreated Gudarz to seek out Rostam and plea with him to return and forget the bitter words of the king spoken in anger.

When Gudarz and the nobles found Rostam, they paid himhomage and assured him the angry words of the king were devoid of malice. They pleaded that he return to save Iran. But Rostam, still hurting from the humiliation he received from the king, informed them that his patience has its limits. He fears no one but God. Kaikavous is nobody to him nor did he deserve the evil words. He would cast aside all thoughts of Iran. Upon hearing these words, the noble warriors turned pale. Fear gripped their hearts. But Gudarz, always the wise man, informed Rostam that the realm would take his refusal to fight as flight from the Turanians. The Iranians will have no will to fight. "Let it not be said that Rostam feared a beardless boy."

Touched by the reasoning of Gudarz. Rostam agree to return. When the Shah beheld Rostem from afar, he stepped down from the throne to greet his Pehliva and sought forgiveness for what he had done. He was not mad at Rostam but at the delay and thus did he forget himself in his anger. Kaikavous was now truly repentant. Appeased, Rostam once again pledged his fealty to the king. And there was rejoining within the castle.

107


The next day, the clarion call for battle was sounded and legions sallied forth at the behest of their Shah. They pitched tents on the plains before the fortress of Hujir.

Sohrab saw the encampment but he saw no hero of might and fame. He bade then his warriors to be of good cheer and feast until the time for battle has come.

That evening, with the permission of the Shah, Rostam disguised himself and entered the castle of the Turanians. And he beheld Sohrab: tall, with sinewy arms and strong build. He stood like a hero. Surrounding him were the nobles and warriors. Tindeh, the brother of Tamineh, was among them. Tamineh sent him that he might be able to point out Sohrab his father and that no harm may befall Sohrab. For Zindeh alone knew Rostam. From his seat, Zindeh noticed the disguised watcher. He approached and inquired into his identity. But before he could speak further, Rostam lifted his hand and struck him dead. When Sohrab noticed the absence of Zindeh, he ordered the servants to search for him. They found the dead body of Zindeh and reported to Sohrab who was sorely grieved. But the feast must go on.

Thereafter, Rostam returned to his camp. He met Gew who drew his sword. ButRostam spoke and Gew recognized his voice. Rostam related to the king what he saw that Sohrab was like Saum, the son ofNeriman.

The following morning, Sohrab put on his armor. took the captive Hujir with him and went to the topmost battlements overlooking the pitched tent of the Iranians. He promised Hujir freedom and treasures should he identify the owner-warriors of each tent from which fluttered their personal pennants. And Hujir did. From the Shah's tent to the other nobles. But when Sohrab pointed to the green tent of the Pehliva, Hujir feared Sohrab would seek Rostam out and destroy him. So Hujir replied it was the tent of an ally of the Shah whose name escaped him. Sohrab was sad. Though he thought he discovered the tent of his father, he was not sure because of the answerofHujir. Nevertheless, his doubt remained. So Sohrab ordered Hujir to point out the tent of Rustam. Fearing the younger warrior might kill the Pehliva, Hujir gave the same reply and taunted Sohrab, telling him

108

Abolglwssem Ferdowsi

he would know in battle when Rostam strikes him dead. Whereupon an angered Sohrab struck him down with his sword.

Sohrab then girded himself for battle. He leaped upon his steed and sped swiftly to the camp of the Iranians. He challenges the Shah to mortal combat, vowing to avenge the death of Zindeh. Fear spread throughout the camp. None of the noble-warriors dared accept the challenge in behalf of their king. Then they all turned to Rostam.

So father and son met in mortal combat. Rostam beheld the youth, brave and strong, a mighty warrior like Saum. Rostam then suggested they meet for the lone battle in the midst of the plain between the two camps. Before the battle, Rustam felt compassion for the youth. To spare him from death, Rostam entreated Sohrab to desist and join him for Iran had need of heroes of his kind. The heart of Sohrab went out to him. And Sohrab wistfully spoke:

"0 hero, I am about to put unto thee a question, and I entreat of thee that thou reply to me according to the truth. Tell me thy name, that my heart may rejoice in thy words, for it seemeth untome that thou art none other than Rustem, the son of Zal, the sonof Saum, the son of

Neriman." Rostam

replied:

"Thou errest. I am not Rostam, neither am I sprung from the race ofNeriman. Rostam is a Pehliva, but I, I am a slave and own neither a crown nor a throne."

Rostam spoke thus so that Sohrab would be afraid when he beheld his prowess and think greater might lay within Iranian tents. But Sohrab was saddened. His hopes of knowing his father were shattered. He then got ready for combat.

Fiercely they fought until their spears were shivered, until their swords were twisted and mangled. They resorted to clubs until they were broken. They strove until their mails were tom and their horses spent with

109


exhaustion. They wrestled until their sweat and blood covered their bodies. And to neither was given the victory.

They rested for the next encounter. This time they fought with arrows, but to no avail. Rosstam tried to hurl Sohrab from his steed but it was like trying to move a mountain. Again, they used clubs and this time Sohrab struck Rostam with such a blow that he reeled from it in agony. And Sohrab taunted him: age cannot resist youth. And they went their ways. Rostam fell upon the Turanians while Sohrab wreaked destruction upon the Iranians. They then resolved to rest for the combat next morning.

Rostam informed Kaikavous of the valor of the youth and prayed to the god Ormuzd to give him strength to vanquish his foe. And yet, he made ready his house lest he fall in the fight. He sent a soothing message to Rudabeh, words of comfort to his father, Zal. While Sohrab, in his camp, spoke proudly of Rustam's might to Human, how the battle had been ill-thought of, and how he recognized tokens of his father. But Human, following the instruction of Afrasiyab to lead Sohrab to destruction, lied to the youth that, contrary to what Sohrab thought, the man Sohrab fought was not Rostam, for he knew Sohrab·s father and his manner of combat.

The dawn of the next day came. Both heroes in the battle gear strode forth to the midway spot between the armies. Sohrab again entreated Rostam:

"Wherefore hast thou prepared thy heart for battle? Cast from thee, I beg, this mace and sword of vengeance, and let us doff

our armor, and seat ourselves together inamity, and let wine soften our angry deeds. For it seemeth unto me that this conflict is impure. And if thou wilt listen to my desires. my heart shall

speak to thee of love, and I will make the tears of shame spring up into thine eyes. And for this cause I ask thee yet again, tell me thy name, neither hide it any longer, for I behold that thou

art as noble race. And it would seem unto me that thou art Rostam, the chosen one, the Lord ofZaboulistan, the son ofZal,

the son of Saum the hero."

110


But Rostam answered:

"0 hero of tender age, we are not come forth to parlay but to combat, and mine ears are sealed against thy words oflure. I am an old man, and thou art young, but we are girded for battle, and the Master of the world shall decide between us."

And so the next mortal combat began. The clash of steel and the crushing might of maces thundered throughout the camps. They measured their strength from the morning till the setting of the sun. And when the day was about to vanish, Sohrab seized Rostam by the girdle, threw him upon the ground, drew his sword and would have severed Rostam's head from his body, when Rostam spoke with guile:

"0 young man, thou knowest not the customs of the combat. It is written in the laws of honor that he who overthroweth a brave man for the first time should not destroy him, but preserve him to fight a second time, then only is it given to him to kill his adversary."

And Sohrab believed these crafty words of Rostam and stayed his hand and let the warrior go. For the day was ended and he sought to fight no more. During the night he related the adventures of the day to Human, how he had vanquished his opponent and granted him freedom. Human rebuked him and said:

"Alas, young man, thou didst fall into a snare for this is not the custom among the brave. And now perchance thou wilt yet fall under the hands of this warrior."

Sohrab was aghast but said:

"Be not grieved, for in an hour we meet again in battle, and verily he will not stand a third time against my youthful strength."

All the while, Rostam sat by a brook, washing his wounds. He prayed to Ormuzd to give him strength for the victory he south. And Ormuzd granted it. Such was the might given him that the rock beneath

111


Rostam gave way. Rostam thought it too much and prayed Ormuzd to take it back. Once again, Ormuzd listened to his plea.

The time for combat had come. Rostam came, his heart full of cares and his face heavy with fear. Sohrab appeared, like a giant refreshed and dashed at Rostam like a mad elephant, even as he cried out:

"0 thou who didst flee from battle, wherefore art thou come out once more against me? But I say unto thee, this time shall thy words of guile avail thee naught."

When Rostam heard these words, he was full of misgivings and he learned to know fear. Thus he prayed to Ormuzd to give him back the power he took. And Rostam hid his fears from Sohrab. With his newfound might, he closed upon Sohrab. They fought fiercely. Despite the valiant effort of Sohrab, he was no match for the god-given power. Rostam then seized Sohrab by the girdle and hurled him unto the earth and broke his back like it was a reed. Rostamdrew forth his sword to severe Sohrab's head from his body. And Sohrab knew the end had come. He writhed in agony and said:

"That which is come about, it is my fault, and henceforward will my youth be a theme of derision among the people. But I sped not forth for empty glory, but I went out to seek my father; for my mother had told me by what tokens I should know him, and I perish for longing after him. And now have my pains been fruitless, for it hath not been given unto me to look upon his face. Yet I say unto thee, ifthou shouldest become a fish that swimmeth in the depths of the ocean, if thou shouldest change into a star that is concealed in the farthest heaven, my father would draw thee forth from thy hiding place, and avenge my death upon thee when he shall learn that the earth is become my bed. For my father is Rustam, the Pehliva, and it shall be told unto him how that Sohrab his son perished in the quest after his face."

When Rostam heard these poignant words, his sword fell from his grasped and he was shaken with dismay. He trembled in anguish and his

112


world became dark as he fell lifeless beside his wounded son. When he opened his eyes, he cried out in agony to Sohrab to show him the tokens that indeed he is the son of Rostam, saying:

"Bearest about thee a token ofRostam, that I may know that the happy words which thou speakest are true? For I am Rostam the unhappy, and may my name be struck from the list of men."

In agony. Sohrab cried:

"If thou art indeed my father, then thou hast stained thy sword in the lifeblood of thy son. And thou didst it of thine obstinacy. For I sought to turn thee unto love, and I implored of thee thy name, for I thought to behold in thee the tokens recounted of my mother. But I appealed unto thy heart in vain, and now is the time gone by for the meeting. Yet open, I beseech thee, mine armor, and regard the jewel upon my arm. For it is an onyx given unto me by my father, as a token whereby he should know me:"

Rostam did as Sohrab bade him. He opened his mail and saw the onyx. When he saw it, he rent his clothes in distress, covered his head with ashes, and tears flowed from his eyes as he cried out in sorrow. But Sohrab spoke:

"It is in vain, there is no remedy. Weep, therefore, for doubtless it was written that this would be."

When dusk fell and Rostem did not return his camp, the nobles went to search for him. They came upon Rakush alone. They feared for Rostem. They thought himdead. They returned to inform the king. And Kaikavous ordered Tus and his warriors to go and search for the Pehliva.

When Sohrab saw Tus and the warriors from afar, he turned to his father and pleaded not to let the men of the Shah fall upon the Turanians for they came not in enmity but simply to follow his desires. Rostam promised. He went before the men of Iran who, seeing him alive rejoiced. But looking at his tom clothes and wounds on his body, they inquired

113


what happened. Rostam told them. And how he caused a noble son to perish. And they grieved for him. Then he bade one of them go forth to the camp of the Turanians and deliver the message to Human with these words:

"The sword of vengeance must slumber in the scabbard. Thou art now leader of the host, return, therefore, whence thou comest, and depart across the river ere many days be fallen. As for me, I will fight no more, yet neither will I speak unto thee again, for thou didst hide from my son the tokens of his father, of thine iniquity thou didst lead him into this pit."

Having said thus, Rostam return to his stricken son.And the nobles beheld Sohrab and heard his groans of pain. When Rostam saw the agony of his boy, he was beside himself and would have ended his own life had not the nobles stayed his hand. It was then that Rostam recalled that Kaikavous had a very potent balm that heals. He sent Gudarz to the Shah for it that his son may be healed. Gudarz sped like a whirlwind. But the heart of Kaikavous was hardened. He refused to remember the good deeds of Rostam for him but only the proud words spoken before him. For his was afraid that Sohrab might join his father and together, prove mightier than he and turn against him. He turned deaf to the plea ofRostam Gudarz relayed. Gudarz returned to report the ungrateful answer of the King. However Gudarz counseled that it would be better ifRostam himself implore the Shah in person. Rostam agreed and turned to go to the Shah.

But even before he reached the royal house, a messenger overtook him and informed him that Sohrab had departed from this world. Rostam wailed like no man ever reproached himself bitterly. He remained inconsolable. And he spoke in pain:

"I that am old man have killed my son. I that am strong have uprooted this mighty boy. I have torn the heart of my child. I have laid low the head of the Pehliva."

Rostam then made a great fire and flung into it his tent of many colors, his trappings of Roum, his saddle and leopard skin, his armor well-tried in battle and all the appurtenances of his throne. He stood by

114


and watched his pride turn to dust. He tore his flesh and cried aloud. : "My heart is sick unto death." He then ordered the body of Sohrab wrapped in rich brocades of gold worthy of the boy. He then learned that the Turanians had quitted the borders. He then made ready his army to return to Zaboulistan. He and the nobles marched before the bier, their heads covered with ashes and their garments torn.

foeThe drums of the war-elephants were shattered and the cymbals broken and the tails of the horses were shorn to their roots, and the signs of mourning were all over the place.

When Zal, father of Rostam, saw the host retuning in sorrow, he wondered why and was filled with apprehension. But when he beheld Rostem, he knew the wailing was not for his son. And Rostarn led him to the bier. Itwas a youth whose powerful features were like Saum, the son ofNerima. And Rostarn told his father all that had come to pass. Rudabeh come to behold the child and joined in their inconsolable grief.

They built a grand tomb and Rostam laid Sohrab in the chamber of gold perfumed with ambergris and covered him with brocades of gold. When the interment was done, the whole house of Rustam was like a grave with its tomblike silence, save for the voices and cries of sorrow. No joy would ever enter into the heart ofRostam. And it was long before he held high his head.

Meanwhile, the sad news spread even into Turan. And there too did the men grieve and weep for this child of prowess. The king of Samengan tore his vestments. And when Tamineh learned of the death of her son, she was beside herself with affliction. She bewailed the evil fate that had befallen her son and heaped black earth upon her head and tore her hair, wrung her hands and writhed in agony on the ground. She ordered the garments of Sohrab, his throne and his steed be brought to her. She fondly held his garments as if they contained her boy. She pressed the palfrey unto her breast, kissed the helmet Sohrab had worn. Then with his sword, she cut off the tail of his steed and set fire to the house of Sohrab. She gave his gold and jewels to the poor. And when a year of bitter mourning was over, Tamineh breathed her last breath, and her spirit went forth after Sohrab, her son.

115


SIAWUSH*

lyon ay isang nababagay araw para sa ilang mga mandirigma ng royal korte na nagbalak sundan ang mababangis na hayop sa gubat ng Daghoui. Nakasalubong nila ang isang batang babae na may taglay na pambihirang kagandahan. Para kay Tus at Gew. iyon ay pag-ibig sa unang pagkikita. Halos mag-unahan silang makalapit sa batang babae, hanggang sa iminungkahi ng isang maginoo na hayaan na ang hari na magdesisyon ukol sa bagay na ito. Kaya. nagpunta sila kay Keikavous. Pero ang mismong hari ay napahanga rin sa taglay na kagandahan ng dalaga, inilapit niya ang sarili sa babae.

Isang batang lalaki ang ipinanganak. Ang kanyang pangalan ay Siawush. Sa kanyang taglay na katangian, mahihiwatigang siya ay lalaking isang matangkad. matipuno, at isang malakas na mandirigma. Nagsaya ang buong kaharian. Ngunit nagpahiwatig ang mga diyos sa langit na hindi sila natutuwa sa kanyang pagkasilang.

Sa kabilang dako, ang magandang balita ay nakarating kay Rostam. Matagal na siyang nagluluksa sa pagkawala ng kanyang anak na lalaki. Nagpunta siya sa hari at hiniling niyang bigyan siya ng responsibilidad sa bata, na kanyang palalakihin na parang kanyang tunay na anak. Nasisiyahan naman itong tinanggap ni Keikavous. At tulad ng inaasahan, lumaki ngang matangkad, maginoo at isang malakas na mandirigma si Siawush.

Dumating na ang araw na gustong dalawin ni Siawush ang kanyang ama at paglingkuran ito pagkaraan. Kay a, sinamahan ni Rostam si Siawush kay Keikavous. Nagkaroon ng isang espesyal at marangyang selebrasyon nang magkita ang mag-ama. Ang hari ay lubos natuwa at taglay biuhusan nang yaman at mga gantimpala ni Rostam. Para kay Siawush, siya ang papal it sa trono ng kanyang ama.

Sa loob ng pitong taon, pinatunayan ni Siawush na siya ay karapat-dapat sa kanyang na dakilang pagkasilang. Nang sumunod na

* lsinalin sa Filipino ni: Genaro R. Gujo Cruz.

116


taon, ipinagkaloob nasa kanya ng kanyang ama ang trono at korona. Naghari ang saya sa buong korte. Nakalimutan ng lahat ang masamang pangitain ng mga bituing nakasaksi sa pagkakasilang ni Siawush.

Pero hindi nakalimot ang mga diyos.

Ang simula ng trahedya ni Siawush ay nangyari sa katauhan ni Sudabeh, isa sa mga babae ng hari. Matindi ang paghahangad ni Sudabeh sa bata at matipunong mandirigma. Sa pamamagitan ng isang tagahatid-mensahe, inimbitahan niya si Siawush na pumunta sa bahay ng mga babae ngunit hindi pumunta si Siawush. Dahil dito, nagreklamo si Sudabeh sa Keikavous na nag-utos kay Siawush na pumunta sa babae. Nang pumunta si Siawush. sinabi sa kanya ng babae ng puntahan siyang mag-isa. Tatlong ulit siyang nagtangka ngunit tatlong ulit ding tinanggihan ni Siawush ang kanyang mga imbitasyon.

Tulad ng ibang bigo sa paghahangad sa pag-ibig, isinumpa ni Sudabeh ang isang paghihiganti. Siniraan niya si Siawush sa hari, ikinalat ang mga kasinungalingan upang magkaroon ng alitan ang mag-ama. Naniwala ang hari dahil sa kanyang matinding pagmamahal kay Sudabeh. Hindi niya kailangan ang anumang paliwanag mula sa kanyang anak. Kailangang dumaan sa matindi at nakamamatay na pagsubok ang kanyang anak.

Kaya iniutos ng hari ang dalawang napakalaking kahoy-na sobra ang taas at haba-na kailangang mailagay ang mga kahoy na ito sa isang hanay, na may makipot na lagusan sa gitna na tanging isang taong lamang ang maaaring makadaan. Nilagyan ng pampaningas ang kahoy upang masiguro ang mabilis, malalaki at mabangis na apoy. Dahil sa laki ng mga kahoy na ginamit, kinakailangan ang 200 na lalaki upang ito ay pagningasin. At ilang sandali pa, isang bundok ng apoy ang nalikha, nagpupumiglas at tila malalaking alon ng apoy ang makikita maging sa lagusan. Nangitim ang buong kalangitan dahil sa matinding usok.

lsinuot ni Siawush ang kanyang puting kasuotan, inihanda ang kanyang kabayo at ihinanda ang sarili sa pagsakay upang

117


dumaan sa Jagusang umaapoy. Nagdasal siya na sana ay malampasan niya ang pagsubok na ito upang mapatunayan niyang wala siyang kasalanan. Nagpugay siya sa kanyang ama, kinadyot niya ang kabayo papunta sa nag-aapoy na Jagusan. Pangamba at takot ang naghari sa mga taong dumalo. Wala pang nakalalabas nang buhay mula sa nagliliyab na lagusan.

Sa kabilang dako, si Sudabeh ay nanonood sa ituktok ng kanyang babay upang masaksihan ang pangyayaring magpapabagsak kay Siawush. Pinagmasdan niya ang umaapoy na lagusan ng buong kaligayaban.

Sa gitna ng pagluluksa, paghihinakit, at pagtindi ng galit ng mga dumalong maginoo laban sa hari dahil sa malupit at hindi makataong nitong gawain, sumulpot si Siawush sa dulo ng Jumiliyab na lagusan, na nakasakay pa rin sa kanyang kabayo nang walang anumang nasunog ka kanya, ni hibla man ng kanyang buhok.

Isinigaw ng marami ang masayang pagbati sa nakasakay at sa kabayo. Pumunta si Siawush malapit sa Shah, bumaba sa kanyang kabayo at buong tapat na nagbigay ng pugay sa kanyang ama. Doon lamang tinanggap ni Keikavous na wala talagang kasalanan ang kanyang anak. Humingi siya ng patawad; umupo si Siawush sa tabi ng trona ng hari. At nagkaroon ng marangyang pagdirriwang sa buong korte.

Noon din, iniutos ng hari ang parusang kamatayan ni Sudabeh. Humingi siya ng kapatawaran, pero patuloy pa rin siya sa pagsasabi ng mga maling paratang sa anak ng hari, na ang hindi nakakapaniwalang pagdaan nita sa lumiliyab na Jagusan ay dahil sa mahika. Ngunit dahil sa likas na kagandahang-loob at batid niyang mahal na mahal ng hari si Sudabeh, ipinakiusap ni Siawush ang buhay ng babae, na agad namang ipinagkaloob ni Keikavous. Ito ang nagpatunay ng kamalasan ni Siawush. Para kay Sudabeh, alam niyang kontrol niya ang hari, tumindi pa ang kanyang maitim na balak laban kay Siawush. At siya ay nagwagi muli na paglabanin ang mag-ama.

118


Habang ang lahat ng ito ay nangyayari, si Afrasiyab, hari ng Turan, ay naghanda upang lusubin ang Iran. Dahil nais patunayan ni Siawush ang kanyang halaga sa hari. hiniling niyang pamunuan ang pakikidigma laban kay Afrasiyab. Kung di dahillamang sa nais na mailayo si Siawush sa palasyo, agad na pumayag ang hari. lnutusan ng hari si Rostam na samahan si Siawush bilang tagabantay at tagapayo.

Si Siawush, Rostam, kasama ang iba bang mandirigma ay nakidigma sa lumu!usob na malaking hukbong pinamumunuan ni Gersiwaz, kapatid ni Afrasiyab. Namayani ang kalupitan at kabangisan ng ilang araw, ngunit sa ikaapat na araw, nagtagumpay si Siawush. At habang nagsasaya si Keikavous dahil sa magandang balita na kanyang natanggap, matinding gal it naman ang nadama ni Afrasiyab dahil sa kanyang pagkatalo. Gusto niyang ipagpatuloy ang paglusob ngunit nangangamba siya. N akita niya sa panaginip ang pagkasawi sa mga kamay ni Keikavous at ng binata na papalit dito; at maaaring mawasak ang Turan. Humingi siya ng payo. lpinayo ng Mubids na iurong ang binabalak na pagkikidigma. Kung hindi makikidigma si Afrasiyab, hindi mangyayari ang kanyang pinangangambahang pagkasawi.

Nagdesisyon si Afrasiyab na humiling ng kapayaan. Inutusan niya si Gersiwaz upang dalhin ang mahahalagang bagay tulad ng ginto at alahas kay Siawush na may kalapid na mensaheng, "...hayaan nating ang kapayapaan ang maghari sa ating mga nasasakupan."

Si Rostam ang nagpayo kay Siawush na humiling ng 100 maginoong Turanians, na kadugo ni Afrasiyab, upang gawing mga bihag upang mapatunayan nila kung totoo nga ito sa kanyang salita. Walang magawa si Afrasiyab kundi ang pumayag. lpinadala niya ang kanyang 100 maginoo kay Siawush, ibinalik ang nasakop sa lupain sa Iran, at iniutos na bumalik sa kaharian ang kanyang kawal.

Ngunit naharap sa isang panibagong suliranin si Siawush. Matindi ang kagustuhan ni Keikavous na maghiganti at wasakin ang Turan. Ngunit naipinangako na niya kay Afrasiyab ang kapayapaan. Ipinaliwanag ni Rostam ang mga ito kay Keikovous

119


at ipinakita niyang mas makabubuti dalawang kaharian ang kasunduang pangkapayapaan. Pero !along nagalit ang hari at iniutos na ipalitan ni Tus si Rostam.

Iniutos ng hari kay Tus na ipaalam kay Siawush ang kanyang mga kautusan: pagpatay sa 100 maginoong bihag, pagwasak sa Turan, at pagpapatuloy sa pakikidigma at pagpatay kay Afrasiyab.

Nakadama ng matinding lungkot si Siawush nang makarating sa kanya ang malupit na kautusan ng hari, na hindi na kayang sundin, hindi dahillamang sa kapayapaan ng dalawang kaharian, kundi higit sa lahat dahil sa kanyang sagradong pangako. Ipinaalam niya kay Afrasiyab ang ukol sa kautusan, at ipinaalam din niya na wala siyang kinalaman sa mga ito. Ang kanyang tanging hiniling ay ang isang ligtas na lagusan papasok ng kaharian, sa isang Iugar kung saan maaari siyang mabuhay nang tahimik at may kapayapaan. Pagkaraan, pinabalik na niya ang I 00 maginoong bihag na Turanian, at ang lahat ng ginto na ibinigay ni Afrasiyab. Humiling ng payo ang hari kay Pi ran, na nagbigay papuri sa ipinakitang kabutihan ni Siawush sa hindi nito pagtupad sa hindi makatarungang kautusan ng kanyang ama at ang pagiging totoo nito sa kanyang ipinangako. Higit pang iminungkahi ni Pi ran sa hari na tanggapin si Siawush bilang kanyang anak na lalaki.

Lumiham si Siawush kay Keikavous at sinabi niyang hindi niya kayang sumunod sa mga kautusan nito, na ang lahat ng nangyayaring kaguluhan ay mula sa mga malisyosong gawain ni Sudabeh, at hindi niya kanyang talikuran ang kanyang ipinangako. Ipinagtapat niya kay Bahram ang ukol sa liham. Nang ang lahat ng ito ay maipaalam ni Tus kay Keikavous, nag-apoy sa sobrang gal it ang hari. Pero iniurong ang pakikipaglaban. Nagkaroon ng kapayapaan sa kanilang mga nasasakupang teritoryo.

Sa mga taong sumunod, bumuti ang samahan at malasakit sa pagitan ni Haring Afrasiyab at Siawush. Dahil dito, buong pagmamalaking ibinalita ng hari ang ganito:

120


"Ang kasamaan na gumambala sa daigdig ay wala na, at ang tupa at ang leon ay maaaring pakainin nang sabay, sa ngayon ay may pagkakaibigan sa pagitan ating mga kabarian."

Nagpakasa si Siawush sa anak ni Piran.l At upang lalo pang patatagin ang kanyang relasyon kay Afrasiyab, ipinayo ni Piran kay Siawush na hilingin nito ang kamay ni Farangis, anak na babae ni Afrasiyab upang pakasalan, na natutuwang ipinagkaloob naman ng hari.

Sa wastong panahon, naitatag ni Siawush ang isang siyudad na pinangalanan niyang Ghandis. Nagtayo siya ng mga bahay at tinaniman ng maraming puno ang maraming Iugar. Nagtayo rin siya ng mga pasilidad pampalakasan para sa kanyang mga tauhan. At higit na dakila sa Iabat ay ang tiwala ni Siawush kay Afrasiyab. Umunlad ang sistema ng lupa at sa maraming taon, nagkaroon ng matiwasay na pamumuhay ang mga tao.

Pero ipinahayag ng Mubids ang mga pangitain ng kamalasan sa kalangitan.

Natatangi ang ibinigay na malasakit at ang mga materyal na regalo na ibinigay ni Afrasiyab kay Siawush, na naging dahilan upang magkaroon ng maitinding inggit si Gersiwaz, kapatid ni Afrasiyab. Nagsimula siyang magplano upang pabagsakin si Siawush.

Dinalaw ni Gersiwaz si Siawush at nasaksihan niya ang nakamamanghang karangyaan ng Ghandis. Pero sa kanyang pagbabalik, sinabi niya kay Afrasiyab ang maling ulat ukol kay Siawush: na siya ay naging mapagmalaki, masama sa kanyang pamamaraan, at ang kanyang malasakit ay nananatili pa rin sa Iran. At idinagdag pa niya nasi Siawush ay lihim na nakikipag ugnayan sa kanyang amang si Keikavous, upang wasakin si Afrasiyab at Turan.

Hindi makapaniwala si Afrasiyab sa kanyang narinig. Pero hindi niya maaaring ipawalambahala ang ibinalita ng kanyang

121

Abvlghussem Ferdowsi

kapatid. Kay a iniutos niya kay Gersiwaz na bumalik at imbitahan sa isang pulong si Siawush at ang asawa nito nasi Farangis, sa korte.

Madaling pumunta si Gersiwaz kay Siawush at sinabi niya ang kautusan ng hari. Agad na pumayag si Siawush. Nguni't sumagi sa isip ni Gersiwaz na kapag kinausap ni Siawush si Afrasiyab, ang kanyang kasamaan ay maaaring malantad. Kung kaya hinikayat niya si Siawush na huwag ng pumunta sa korte. Sa halip, ipaubaya na lamang niya ito kay Gersiwaz upang mapalambot ang puso ng kanyang kapatid. Dahil sa kanyang katapatan, pumayag si Siawush. Pero muli, sa pagbabalik sa Turan, marami pang paninira ang sinabi ni Gersiwaz laban kay Siawush.

Ipinadala ni Afrasiyab ang kanyang tauhan upang wasakin si Siawush at ang siyudad nito. Sa kanyang kunwaring malasakit, pinayuhan ni Gersi waz si Siawush na tumakas. Tumanggi si Siawush. lniutos niya sa kanyang mga tauhan mula sa Iran na bumalik na at huwag makidigma. Pagkatapos, iniharap niya ang kanyang sarili sa hari upang malaman ang tunay dahilan kung bakit nais nitong siya ay wasakin at ang siyudad. Agad na sumingit si Gersiwaz upang hindi mabigyan ng pagkakataon ang hari na makasagot, siniraan niya si Siawush sa pamamagitan ng mga maling akusasyon at insulto. na sa kanyang kawalang kasalanan, nakatayong naguguluhan at hindi makapagsalita. Ang malasakit ni Afrasiyab sa kanyang manugang na lalaki ay nagbigay daan sa mapanirang mga pahayag ng kanyang kapatid. Dahil dito, iniutos niya ang pagpaslang kay Siawush. Naalala ni Siawush ang kanyang ipinangako at ang hindi paggamit ng anuman upang lumaban, maging ng kanyang mga tauhan. Pinaslang ang mga mandirigma, hinuli si Siawush at dinala sa Iugar ng pagbibitayan, sa kabila ng pagmamakaawa ng mga maginoo.

Sa pangyayari ito, nagmakaawa si Farangis sa kanyang ama, ipinaliwanag niyang ang Iabat ng paratang ay pawang mga kasinungalingan. Ngunit hindi pinakinggan ang kanyang pagmamakaawa. Bagkus iniutos na dalhin siya sa kulungan. Sa senyas na ibinigay ni Gersiwaz, si Siawush ay pinugutan ng ulo.

122


Ang kalangitan ng mga sandaling iyon ay nagdilim. At nagkaroon ng isang matinding bagyo sa Turan.

Sa kabila ng mga panaghoy na nagmumula sa bahay ni Siawush at ang matinding galit ng mga maginoo. iniutos ni Afrasiyab ang kamatayan ng kanyang anak. Pero nagsalita si Piran:

"Huwag, makasalanan at hindi makatarungang lalaki. Ikaw ang nagbuhat ng kanilang kamay laban sa iyong anak, at hindi pa sapat ginawang kasamaan? Huwag paagusin, ipinapayo ko, ang dugo ng isang pang walang kasalanan. Ngunit kung ang iyong kagustuhan ay hindi na makita si Farangis, ipagdadasal kong ipagkatiwala mo siya sa akin, siya ang maaari kong maging anak sa akin tahanan, at ilalayo ko siya mula sa kalungkutan."

At tumugon si Afrasiyab: "Gawin mo 'yan mukhang mabuti sa aking paningin."

Para sa ikatatahimik ng kanyang budhi hindi niya tinignan ang anak na nagpapaalala sa kanya kay Siawush. Nabuhay ang hari sa mapait na pagsisisi.

At walang sinuman ang nakaalala sa ibinabadya ng mga pangitain sa kalangitan sa kapanganakan ni Siawush.

123

Abnlghassem Ferdowsi

SIAWUSH*

(This chapter deals with the legendary Persian (Iran) hero. SIAWUSH, who, despite his guilelessness, was doomed by the gods to a tragic end. A victim of his own virtues.)

It was a sporting day for some knights of the royal court who decided to chase wild life in the forest of Daghoui. There they encountered a young girl of exquisite beauty. For Tus and Gew, it was love at first sight. Such, that they almost came to blows over her, until one noble suggested better to have the king decide the matter. So, before Keikavous they went. But the king, himself, struck by the beauty of the fair lady, took her unto himself.

A son was born to the maiden. He was named Siawush. His features indicated he would grow to be a tall, handsome, and strong warrior. There was much rejoicing in the palace. However, the signs in the heavens indicated that the gods were not pleased with his birth.

Meanwhile, the glad news reached Rostam. He had been grieving over the loss of his son, Sohrab. He went to the king and requested that he be given charge over the child whom he would rear as his own son. Keikavous gladly accepted. And Siawush grew up to be the tall, handsome, and mighty warrior all expected.

The day came when Siawush wanted to visit his father and serve him thereafter. So. Rostam brought him to Keikavous. There was great joy and splendid celebration when father and son met. The king was enthralled and heaped upon Rostam riches and rewards. For Siawush. his place was now beside the throne of his father.

For seven years, Siawush proved himself worthy of his noble birth. And the year following, his father gave him a throne and a crown. And the royal court ruled in joy and splendor. For everyone forgot the evil omen in the stars that attended Siawush ·s birth.


124

Abo/ghassem Ferdowsi

But the gods had not forgotten.

The beginnings of Siawush's tragic end came in the person of Sudabeh, one of the women of the king. And she yearned intensely for the young and mighty warrior. Through a messenger, she invited Siawush to come to the house of the women. Sensing something wrong, he declined. Spumed, Sudabeh complained to Keikavous who ordered Siawush to go. When he did, Sudabeh asked him to see her alone. Thrice she enticed him. And thrice did Siawush spurn her ignoble invitations.

Like any spurned lover, Sudabeh vowed vengeance. She slandered him before the king and spread evil lies about him, turning father against son. The king believed Sudabeh for he loved her dearly. And he would not entertain any explanation from the youth. His son must pass the deathly test.

So the king ordered two huge pyres-so great in height and length-to be erected parallel to each other, leaving a narrow passageway in between where only a·rider could go through. He had naphtha poured over the timber to ensure faster, mightier, and fiercer flames. So immense were the pyres that it took 200 men to light them. In an instant, mountains of flames leaped and engulfed even the passageway. Billows of smoke darkened the heavens.

Siawush, dressed in white robes, mounted his steed and got ready to ride through the flames of hell. He prayed he would pass muster if only to prove his innocence. Saluting his father. he spurred his horse steadily into the burning inferno. Cries of anguish rose from the lips of the attending populace. For no one had ever come forth alive from such a deadly furnace.

Sudabeh, meanwhile, watched from the roof of her house to witness the evil she hoped would befall Siawush. And she gazed at the burning pyres with glee.

125


In the midst of mourning and weeping, and rising anger of the nobles against the king for such a cruel and unjust deed, Siawush appeared at the end of the burning pyres, atop his black horse and with not a hair of his head singed.

Shouts of joy greeted the unscorched rider and steed. Siawush rode towards the Shah, got off his horse and paid homage to his father. Only then did Keikavous admit the innocence of his son. He asked forgiveness; sat Siawush beside his throne. And there was great rejoicing in the royal court.

The king then decreed the death of Sudabeh. She pleaded for pardon, but nevertheless continued to malign his son, claiming his miraculous passage through fire was due to magic. Kindhearted as he was and knowing that the king loved Sudabeh dearly, Siawush pleaded for her life, which Keikavous readily granted. This proved a misfortune for Siawush. For Sudabeh, realizing her solid grip on the king, intensified her evil crusade against Siawush. And she won. Again, father turned against son.

While all these events happened, Afrasiyab, king ofTuran, made ready to invade Iran. Siawush, wanting to prove his worth before the king, volunteered to lead the battle against Afrasiyab. If only perhaps to have him away from the royal premises, Keikavous readily agreed. The king, however, ordered Rostam to accompany Siawush as guardian and counselor.

Siawush, Rostam, and their noble warriors rode forth to battle the invading hordes led by Gersiwaz, brother of Afrasiyab. The fierce clash raged for days but on the fourth day, victory smiled on Siawush. And while Keikavous rejoiced at the news of victory, Afrasiyab raved mad at his inglorious defeat. He wanted to continue the invasion. But he was bothered. For he saw in a dream that evil would befall him from the hands of Keikavous and a youth who stood beside the throne; and that Turan would be destroyed. He sought counsel. And the Mubids advised him to desist from further combat. For if Afrasiyab would not fight, these evils could not happen.

126


Afrasiyab decided to sue for peace. He sent Gersiwaz to bring rich treasures of gold and jewels to Siawush with the message "....let peace reign in our borders."

It was Rostam who counseled Siawush to ask for 100 noble Turanians, related to Afrasiyab by blood, as hostages should the king renege on his word. Afrasiyab was left with no choice but to agree. He sent his 100 noble men to Siawush, returned the conquered lands to Iran, and ordered his men back to his kingdom in Turan.

Siawush was then faced with a dilemma. Keikavous fiercely wanted vengeance and the destruction ofTuran. But he had an oath with Afrasiyab for peace. Rostam thus volunteered to explain matters to Keikavous and show that both kingdoms would be better served by the peace pact. The king was all the more angered and ordered Rostam replaced by Tus.

The king instructed Tus to inform Siawush of the royal order: slaughter the I 00 noble hostages, destroy Turan, and continue to battle and kill Afrasiyab.

It sorely grieved Siawush to learn of the cruel royal orders, which he could not obey, not merely for the sake of peace for both kingdoms, but especially because of his sacred oath. He made known these orders to Afrasiyab, informed the king he would have nothing to do with them. All he asked was safe passage through his kingdom to a place where he could live in quiet and peace. He then returned the 100 Turanian hostages, and all the gold and jewels Afrasiyab had given. The king sought the counsel of Piran, who praised the noble character of Siawush for not following the unjust orders of his father and for keeping true to his oath. Piran further advised the king to receive Siawush as his son.

Siawush wrote Keikavous that he simply could not carry out his unjust orders, that all his troubles came from the malicious machinations of Sudabeh, and that he could not break his oath.

127


He confided this letter to Bahram. When all the events were made known by Tus to Keikavous, the king raged with auger. But he refrained from combat. There was peace along the borders.

In the years that followed, fatherly and filial affections flourished between king Afrasiyab and Siawush. And thus Afrasiyab proudly proclaimed:

"The evil that hath disturbed the world is quieted, aud the lamb aud the leopard can feed together, for now there is friendship between our lauds."

Siawush took the daughter of Piran as his wife. To cement further his relation with Afrasiyab, Piran counseled Siawush to ask for the hand of Faraugis, daughter of Afrasiyab, in marriage aud which the king gladly gave.

In time. Siawush established a city he named Ghaudis. He built houses and reforested huge areas. He also built sports facilities for his people. Great was the trust of Siawush for Afrasiyab. His fiefdom flourished and for years the people lived in comfortable splendor.

But the Mubids foretold of misfortune on the horizon.

Great was the affection and material gifts lavished by Afrasiyab upon Siawush that it made Gersiwaz, brother of Afrasiyab, immensely jealous. He then began to plot the downfall of Siawush.

On pretext, Gersiwaz sought to visit Siawush and witness for himself the flourishing riches of Ghandis. However, on his return, he told Afrasiyab nothing but malicious reports about Siawush: that he became proud, wicked in his ways, and that his affections were still for Iran. And further that Siawush had entered into secret negotiations with his father, Keikavous. to destroy Afrasiyab and Turan.

128


Afrasiyab could not believe his ears. But neither could he just dismiss the news borne by his brother. He thus ordered Gersiwaz to return and summon Siawush and his wife, Farangis, to the royal court.

Gersiwaz sped back to Siawush and relayed the royalsummons. Siawush readily agreed. But it dawned on Gersiwaz that should Siawush speak with Afrasiyab. his evil machinations could be unveiled. He then persuaded Siawush not to return to the royal court. Rather, to leave it to Gersiwaz to soften the heart of his brother. Guileless as he was, Siawush consented. But again, when back in Turan, Gersiwaz all the more spoke ill of Siawush.

Afrasiyab then brought forth his army to destroy Siawush and his city. Feigning concern for Siawush, Gersiwaz advised him to flee. Siawush refused. He ordered his men from Iran to return home and not fight back. Then he presented himself before the king, seeking to know why he wanted to destroy him and the city. Quick to act, Gersiwaz did not give the king a chance to reply but harangued Siawush with bitter reproaches and evil slander. who, in all innocence, stood bewildered and dumbfounded. Afrasiyab's fondness for his son-in-law gave way to the slanderous reproaches of his brother. He thus ordered Siawush slain. Siawush remembered his oath and did not lift a finger in defense. Nor did his men. With the warriors slaughtered, a knight bound Siawush and brought him to the place of execution, despite the pleas of the nobles.

At this point. Farangis pleaded with her father, explaining that all the accusations were utterly and maliciously false. In vain she pleaded. She was ordered to the dungeons. At the signal given by Gersiwaz. Siawush was beheaded. The heavens then were darkened. And a strange terrible storm raged over Turan.

Notwithstanding the cries coming from the house of Siawush and the rising anger of the nobles. Afrasiyab ordered the death of his daughter. But Piran spoke stinging words of reproach:

129


"Not so, wicked and foolish man. Would thou lift thine hand against thine offspring, and hast thou not done enough that is evil? Shed not, I counsel thee, the blood of yet another innocent. But if thou desires to look no more upon Farangis. I pray thee confide her unto me, that she may be to me a daughter in my house, and I will guard her from sorrow."

And Afrasiyab replied: "Do that which seemeth best in my sight."

For it soothed his spirit that he would not have to set eyes upon his daughter who would remind him of Siawush. The king lived in bitter remorse for the rest of his life.

And no one seemed to recall the ominous signs in the heavens at the birth of Siawush.

130

1019-1094

131

Baba Taher

132

Baba Taker

INTRODUKSYON SA RUBA'IYAT BABA TAHER

Sa pagsulat ng introduksyon ng tula, at ang pagsisikap na makapagbigay ng mga impormasyon tungkol sa buhay ng may akda na walang nakababatid, ay kahalintulad sa industry ng adobeng putik ng mga Hudyo ng Ehipto. Kahiman at ang Ruba'iyat ni Baba Taber ay hinihimig at binibigkas hanggang sa panabong ito sa buong Persia (Iran), sa saliw ng tatluhang kuwerdas ng Viol o lute na kilala na sih'tar (tatlong-kwerdas), at ilang koleksyon ng mga tula ang nailimbag na sa bansang ito ( o sa languaheng Persiano), mula ng maipakilala ang litograpikong imprenta, yaon ay hindi nagtataglay ng mga halimbawa ng kanyang Ruba'iyat o rubric, tungkol sa may akda, ilang konkretong detalye tungkol sa buhay man nya o anupaman ay inaasaban pa.

Ang natatanging pagtatangkang ilimbag ang misteryong nakatalukbong sa personalidad ni Baba Taber, ay matatagpuan sa Majma'u' 1-fusaba ni Riza-Quli Khan (Tehran A.H. 1295, tomo, 1., p. 326), kung saan, bilang pagpapakilala sa sampung ruba'iyat ni Baba Tahir, narito ang pagpapabalaga nang tumipon sa mga ito.

''Taber, 'Uryan, Hamadami. Ipinanganak siyang si Baba Taber. Isa siya sa mga pinagpipitaganang mistiko sa kaniyang panabon. Hindi totoo ang mga naunang pabayag ng ibang manunulat na kapanabunan niya ang mgaDatu ng Selijuq. Isa siya sa mga naunang Shaikhs, at namuhay sa panabon ng Dinastiyang Daylemite. Yumabong ang kaniyang karera noong A.H. 410, at pumanaw bago kina 'Unsuri, Ferdawsi, o ang kaniyang mga nakasabayan. Siya ang may-akda ng dakila at de-kalidad na ruba' iyat sa taal na wika nito, na kasalukuyan pang namamayani. Sinasabi na may mga pag-aaral siyang nagawa, at maging ang mga iskolar ay nakapagpabayag nang kanilang mga diskurso ukol rito.

Sa kasamaang-palad, si Riza-Quli Khan ay hindi binanggit kung saan nya nakuha ang mga impormasyong ito, gayong sa makailan lamang

Ang may akda, sa kamailan lamang na ltkha. ang Rtyazul-Anfin (Tihran A. H. 1305, pahma l02 ay nagsaad nasi Baba

Tahir ay pwnanaw sa taongA H. 410 ti.e. AD 1019-20· at kung gayon ay hmdi maaanng magmg kasabaym m "Aynu '1-Quzat-i-Hamadani Ina namataynoong A H. 525 o 526 ayon kay Haji Khahfa, iii., p.459,356 (cf gayondm

saNafahat ru Jami, pahina 475-77), o ru NasiTU 'd-dm Tusi (na namatay noong A. H 672 ), na smasaad ng !lang manunulat.*

133

Baba Taker

na gawa ay bumanggit siya ng dalawampu't apat na Ruba'iyat ni Baba Tahir. Ang petsang ito (A.H. 410 kung mapagkakatiwalaan (na ti1a nga ayon sa mga tala) ay 1uma1abas na ang ating makata ay kasabayin ni Ferdawsi at sinundan ni 'Omar Khayyam.

Idinagdag pa ni Ginoong E.G. Browne ang mga sumusunod na makabuluhang impormasyon sa di-nalathalang akda:-

"Napansin ko ang pagbanggit kay Baba Taher sa isang naiibang kasaysa) an ng mga Saljuqs, kung saan ang ki1a1ang manuskrito ay matatagpuan sa koleksyon ng Schefer sa Paris (vide note, p. Xii). Tinatawag ang kasaysayan na ito na 'Rahatu's-SudurwaAyatu's- Surur'·Ang Ginhawa ng Dibdib at ang Signos ng Kaligayahan') na isinu1at ni Najmu' d-Din Abu Bakr Muhammad bin 'Ali bin Sulayman bin Muhammad bin Ahmad bin al-Husayn bin Hamatar-Rawandi, para sa pinuno ng Saljuqs na siAbu'l-Fath Kay-Khusraw bin 'Ala'u' d-Daw1a 'Izzu'd-Din Qilij Arslan bin Mas' ud bin QilijArslan bin Su1ayman. Isinulat ang libra noong A.H. 599 o 600 A.D. 1202-1203), habang ang manuskrito ay naitala noong A.H. 635 (A.D. (1237-8), kaya itinuturing na luma at mahalaga ang ebidensyang ito. Nakasaad doon na noong binisita ng Saljuqs nasi Tughril Beg ( na namuno noong A.D. 1037- 1063) ang Hamadan, nakita niya si Baba Taher, pinayuhan siya nito, ipinagkaloob ang kaniyang pagbasbas, at ang ma1a-singsing na basag na takip (ng garapon na ginagamit sa pagsasagawa ng ablusyon), na kinikilala ng Sultan bilang tandii ng kabanalan ng isang tao, na ginagamit bilang singsing sa panahon ng pakikidigma. Kinikila1a ko ito bilang awtentiko 't matandang ebidensya na nagpapatotoo na yumabong ang karera ni Baba Taher sa kalagitnaaan ng labing-isang Siglo ng ating panahon, na tanyag rin sa kaniyang pagiging kakaibang santo. Napapanahong malaman na ang naunang petsang ibinigay ni Riza-Quli Khan ay makukumpirma sa ganitong paraan."

Ang halaw na ito, ang nananatili sa kasalukuyan, bilang ang pinakawastong tala para sa krono1ohikal na karera ng may-akda.

Alin man sa mga ko1eksyon ng mga tulang imprenta ng 1itograpiyo sa Bombay noong A.H. 1297 (A.D. 1879-80) atA.H. 1308 (A.D. 1890-

134

Baba Taher

91), and atTihran inA.H. 1274 (A.D. 1857-8), o ang Munajatni Khwaja 'Abdu 'llahAnsari, na na-1itograp sa Bombay noong A.H. 1301 (A.D. 1882-3), ay di naglagay ng introduksyon sa mga quatrains ni Baba Taher.

SaAtash Kadh ng Litf 'Ali Beg Azar [Bombay A.H. 1277 (A.D. 1860-61), p. 247)] dalawampu't limang ruba'iyat ni Baba Taher ang ipinakilala sa pamamagitan ng rubric na "Persian 'Iran'", e.i. Media:-

"Si Uryan, na nagngangalang si Baba Taher, ay isang baliw na lalaki mula sa Hamadan; isa siyang intelektwaL at nababatid ang maraming bagay (hamadan). Nakatala ang kanyang kasaysayan sa mga sulatin, at kilala ang kaniyang tauhan sa mga tagasubaybay. Isa siyang dakilang mangingibig (sa Sufi o ispiritwal na usapin), makikita sa kanyang mga tula ang pag-aalimpuyo ng kanyang kaluluwa, at sumulat ng napakaraming quatrain sa wikang Raji, sa isang partikular na sukat, marami sa mga nagawa niya ay may maikikintal na kahusayan. Tinipon namin ang ilan sa mga ito at pinahahalagahan namin ang mga ito dito.

135

Baba Taher

INTRODUCTION

To write an introduction to the poems, and to endeavour to give information about the life of an author of whom the only thing that can be said with perfect accuracy is that practically nothing is known of him, suggests the brick-making industry as practiced by the Jews in Egypt. Though the ruba' iyat of Baba Taber are chaunted and recited to the present day all over Persia, to the accompaniment of the three stringed viol or lute, known as the sih-tar ("Three-strings"), and few collections of poems have been published in that country (or indeed in the Persian language), since the introduction of the lithographic press, that do not contain some specimens of his quatrains, concerning the poet himself few precise details, biological or otherwise, have yet to come to light.

The only published attempt to lift the veil of mystery that shrouds the personality ofBaba Taber is to be found in the Majma' u'l-fusaha of Riza-Quli Khan (Tihran A.H. 1295, Vol. i., p.326), where, by way of introduction to ten ruba'iyat ofBaba Tahir, the complier expresses himself as follows: -

"Taber, 'Uryan, Hamadani. His name was Baba Taber. He was one of the most eminent mystics of his era. The opinion expressed by some writers that he was contemporary with the Seljuq Sultans is erroneous. He was one of the earliest of the Shikhs, and lived under the Daylemite dynasty. He flourished aboutAH. 410.

Unfortunately Riza-Quli Khan does not state from whence he gathered this information, though in the later work he cites twenty-four of the Ruba'iyat of Baba Taber this date (A.H. 410), if it could be replied upon (which, as would appear from the succeeding note. seems to be the case), would make our poet a contemporary of Ferdawsi and an immediate precursor of 'Omar Khayyam.

The \arne author m a later work, the Rtyazu'l-Arifin !Tthmn A.H 1305, p 102!, states that Baba Tahtr dted m the year

A H -1.10 (t c AD 1019-20 and that con equentl) he cannot have been a contemjXlrary of 'Aynu 'l-Qu7at-t-hamadam

(v.ho du:d A H 526, a .-corJmg tu HadJt Khahfa. II!, p 459. 536 (cf. also Jdmt's Nafahat. pp 475-771, or of NdsmJ 'd

dm Tu t (v.ho tiled A H 67'2!, a luted by \orne wnter\""

136

Baba Taker

Mr. E.G. Browne. to whom I am indebted for most valuable assistance in the preparation of this volume, adds the following very important and hitherto unpublished information to the above:-

"I have come across mention of Baba Taher in a unique history of the Saljuqs, of which the one known MS. Is in the Schefer Collection in Paris (vide note, p. xii.). This history is called 'Rahatu 's Sudur wa Ayatu's-Sufur' 'The comfort of Breasts and Signal of Gladness', and is by Najmu'd-Din Abu Bakr Muhammad bin 'Ali bin Sulayman bin Muhammad bin Ahmad bin al-Husayn bin Hamat ar-Rawandi, who wrote it for the Saljuqs ruler Abu'l-Fath Kay Khusraw bin 'Ala'u 'd-Dawla 'Izzu'd-Din Qilij Arslan bin Mas'ud bin Qilij Arslan bin Mas'ud bin Qilij Arslan bin Salayman. The book was written in A.H.599 Or 600 (A.D. 1202-1203). and the MS. itself is dated A.H. 635 (A.D. 1237-8), so its evidence is old and valuable. It is there stated that when Tughril Beg the Saljuqs (who reigned A.D. 1037-1063) visited Hamadan, he saw Baba Taher, who gave him good advice, his blessing, and the ring-like broken-offtop of his jug (for performing ablutions). which the Sultan highly prized as the memento of a holy man, and used to wear as a ring on his finger on occasions of battle, Which are still extant. It is also said that there are extant treatises by him, and that scholars have composed commentaries upon them.". I regard this old and authentic evidence as providing conclusively that Baba Taher flourished about the middle of the eleventh century of our era, and that he was a man of some notoriety as a crazy saint. It is satisfactory to find the early date given by Riza-Quli Khan confirmed in this way."

This passage remains therefore, for the present. the most precise authority at our service for the chronology of the author under consideration.

Neither of the collections of poems lithographed at Bombay in A.H. 1297 (A.D. 1857-80) and A.H. 1308 (A.D. 1890-91). and atTihran in A.H. 1274 (1857-8), nor the Munajat of the Khwaja 'Abdu'llah Ansari, lithographed at Bombay in A.H. 1301 (A.D. 1882-3),* Vide E G Browne, "Some Notes on the Poetry of the Pers1an Dialects,·· m the Journal of the Royal Astast1c Society, October. 1895

137

Baba Taher

prefix any introduction to the specimens they give of Baba Taher's quatrains; but in theAtash Kadah ofLitf 'Ali BegAzar (Bombay A.H. 1277 (A.D. 1860-61), p. 247) twenty-five ruba'iyat ofBaba Taher are introduced by the following note, under the rubric "Persian 'Iran"' i.e. Media:-

" 'Uryan, whose name is Baba Taher, is a mad-man from Hamadan he is a learned man, knowing all things (hamadan). His history is recorded in some few writings, and his character is well known among adepts. He is a mad lover (in the Sufi or spiritual sense), the ardour df whose soul is evident from his poems, and he has written many quatrains in the Raji * dialect in a particular metre most of which have a particular merit of their own. We have selected some ofthese and preserved them here."

The particular two-beyt metre referred to is not the common ruba'I metre, though the Persians themselves always refer to the quatrains of Baba Taher as Ruba'iyat. The metre in which these quatrains are written might properly be described as a simple variety of hazaj "The curtailed hexameter Hazaj." The metre is as follows:

The earliest MS. That I have seen of these quatrains is one in my own collection, dating from the end of the 18'h century and containing 27 quatrains, and the only other to which I have had access is one of the Bibliotheque Nationale in Paris (which bears the stamp "Acquisition Schefer No. 9655"), *which is a collection of 174 ruba'iyat written in ordinary modern Persian, in an ordinary modern nim-shikasta handwriting, by one 'Ali ibn Abi Talib Bakhsh 'Ali Qarabaghi, in the year A.H. 1260 (A.D. 1844). This contains a prose preface.

'"I ha e r tamed m this place the term Raj1 for the reason that 11 tramhterates the Per •an, but I am mdebted to

Mr. E G Browne for the followmg note "If the readmg 1s nght 11 mu t mean 'm the language of one who

pray' (a petJtmn, from a 'prayer', or 'hope'), or 1fyou can find the reading (razi) it might be in the dialect of Rey,'

but there no 'Ra]t dJdlect' that I ever heard of "M. Huart adopt the readmg "en d alecte de Re1 "It Will be seen on

referenceto the text that the (J) and the (z) are interchangeable m this dialect

The e Schefer MSS Are mduded m the "Supplement Persan," nos. 1303-1578

138

Baba Taher

THE RUBA'IYAT OF BABATAHER

139

Baba Taher

ANG RUBA'IYAT NI BABA TAHER

Ako'y isang nomadiko, isang panatikong lagalag, Walang saysay ang buhay para sa isang batugang buhong;

Walang direksiyon kung lumakad sa umaga, at pagsapit ng gabi'yNagiging himbingan ko ang bato, at ang buwan ang aking lampara.

***Sa umaga't gabi ang disyerto ang aking tahanan,

Tolda ko ang malawak na nag-aanyayang b6bida ng kalangitan, Natitinag ng hapdi at karamdaman, subalit batid ko

Na dala ko ang kalungkutan ng gabi at araw sa aking paglagalag.***

Bumubukadkad ang mga rosas sa kanlungan ng dibdib ng tagsibol,Mula sa mga sanga humuhuni ang sanlibong Kanaryo,

Ngunit hindi nakapalibot sa mundo ang kaligayahang para sa akin,Isang maalab na pusong naghahatid ng kaligayahan sa akin.

***Hindi nakaaalpas sa aking puso ang imahen ng Kagandahan,

Ang malambot na pisngi' y kaisa ng aking sarili, Mahigpit kong ipipikit ang aking mga mata, upang ang Pag-ibig, na siyang aking Buhay, bago ang Imahen, ay tuluyang maglaho.

***Sa aking pangangaso, isang agila ang sa aki'y tumambad;

Pinalipad ko ang aking palaso mula sa aking pakpak nagmula. Magsilbi itong babala, sa isang walang kamalay-malay na

lagalag, Mag-ingat sa paghubog sa rurok ng malakas na pana.***

Kung wala kayo sa hardin, Panginoon, alam kongHindi makasisibol ang mga rosas na matamis ang halimuyak;

Maging ang luha ng Lungkot, ngunit ang mga labi'y dapat ngumiti. Magpaanod sa pagragasa ng Kaluwalhatian.

***Ako'y pinanlulumo ng kalupitan at paniniil,

Nagugunita ng aking puso ang natatanaw ng aking mga mata, Huhubugin ko ang isang matalas na espada,

At hugutin ang aking mga mata, nang sa gayo'y Ang kalunos-lunos kong puso 'y makawala.

***140

THE RUBA'IYAT OF BABA TAHER

Baba Taher

I am a nomad, a Fanatic Tramp. Life has no ties for such an idle scamp: Aimless by day I wander, and at night

A stone's my pillow, and the Moon my lamp.***

By day and night the Desert is my home.My tent the friendly Heaven's spreading Dome,

Nor pain nor fever rack me, but I know That night and day I sorrow as I roam.

***The roses bloom upon the breast of Spring,From every bough a thousand Bulbuls sing.

But earth contains no Pleasure- ground for me,A Burning Heart to every joy I bring.

***Thy pictured Beauty, Love, ne'er leaves my Heart,

Thy downy cheek becomes of me a part, Tightly I'll close mine eyes, 0 Love, that

so My Life before thine Image shall depart.***

Out hunting, with a Falcon, once I went;Sudden an Arrow through my wing was sent. Be warned, 0 heedless Wanderer!

By me,Against the Height the strongest Bows are bent.

***Without thee in the Garden, Lord. I know

The sweetly- perfumed cannot grow.Nor Tears of Grief, although the Lips should smile.

Be washed away in Joy's bright overflow.***

I am beset by cruel Tyranny.My heart remembers all mine Eyes must see, I'll fashion, straight, a pointed sward of steel, Put out mine Eyes, and set my poor Heart free

***

141

Baba Taher

0, ikaw na nagmamay-ari ng pagkukulang at kasukdulan, Ng Dakilang Kaibatiran ng karunungan ng Taverna,

At Iabat nang ito'y Kawalan! 0, hindi mo maasahan Ang hindi matuklasan ang mundo?

***Maging Leon o Tigre ka man,

Sa aking puso, ang aking puso, ay makikidigma sa akin; Sa aming pagtatagpo'y, ang dugo nila'y dadaloy,

At doon ko lamang matatanto ang kanilang kapalaran.

***Ang Pag-ibig, mula noong panahon ko, dahilan sa kaniyang

pagalpas

ay nagdidilim. Halika at bigyang-liwanag ang aking gabi; Subalit sa iyong mga kilay na marikit, natitiyak kong

Lumbay lamang ang kasiping tuwing nag-iisa.***

Kamahalan! Ang aking puso'y bihag ng pagdurusa,Ito ang aking nararamdaman sa magdamag,

Lagi't lagi akong nagluluksa sa aking pagdadalahamhati Kaya, kung sino ka man, angkinin mo ang nahahabag kong puso!

***Mahal ko, hayaan mo akong umalis,

Damit ko ang Lungkot na nagpapabigat sa akin, Ngunit tulad ng pagmamalaki ng bukang-liwayway saAraw,

gayundin ako,Hanggang sa matangay ang Lahat ng Nilikha sa mundo!

***Ako ang dakilang Finix,

Magliliyab ang lungsod dala ng aking mga pakpak: Kung ako ma'y ipipinta sa dingding,

Aba, ang pobreng tiraha'y tiyak na matutupok.***

Ang kasabihang "Tunay, Siya ang Maykapal," ay nakababagabag,Ang aking mga sala ay tila mga dahon sa puno; A, pag nabasa nila ang Aklat ng Paghuhukom, Anong nakahihiyang tala ang makikita roon?

***

142

0 thou who dost posses no less, no more, Of heavenly Knowledge than of Tavern -lore, And that is- Nothing! Oh, canst thou expectAught from worlds thou never wouldst explore?

***A lion and Tiger thou might's be,

Ever, 0 Heart, 0 Heart, at War with me; Fall but into my Hands, I'll spill thy Blood,

That I may then know what to make of thee.***

Love, since my Day, by reason of thy FlightIs all so dark, 0 come, illume my night;

But those fair curves that are thy Brows, I swear Grief only shares my bed in my despite.

***Prince! Through my Heart I am Affliction's prey.

Itis the same all night and all the day,I often grieve that I should grieve so much;- 0 someone take my graceless

Heart away!***

0 love, in purple thou dost bid me go,Grief, like an extra garment, weights me low, Yet will I boast thee as Dawn boasts the Sun,

Till Israfil the.Final Trump shall blow.***

I am the Phoenix, of such great RenownThe beating of my Wings inflames the town:

If one should paint me on a house- wall, why.That luckless house straightway be burned

down.***

That phrase. "Yes, He is God, troubles me,My Sins are like the Leaves upon a tree;

Oh when the Readers read the Book of Doom, What must my shame, with such a Record, be!

***

Baba Taher

143

Baba Taher

Ngayon, gaano katagal ang aking pagdadalamhati? Nawala na ang lahat, at walang-patid ang aking pagluha; Itinakwil ako sa bawat pintuan, sa 'yo ngayo'y sumasamo;

At kung ako'y iyong itatwa, saan ako ngayon tutungo?***

Nakabaon sa aking mga hibla, Mahal ko, aug makinang kong Rehab!Tila hindi maaninag ditto ang aking kalunos-lunos na kalagayan!

At kahit hindi ako ang pinipintig ng iyong puso, at 'di ka maging akin, Bakit sa aking pananaginip, ikaw ay nagpapahiwatig?

***Darating ka ba? Aug aking Pagdating ay 'di matatawaran:At kung 'di ka dumating, kanino magbubunga aug aking

pighati? lpaubaya mo sa akin, at ako'y masasawi ng iyong kalungkutan.

0 'di kaya'y lalamunin, o akin nang haharapin.

***Nais ko, sa isang Sandali'y makapiling ang aking Sinisinta,

Kailangang magmadali, para niyo nang awa, Mamang Kutsero!Bihag niya ang aking puso, at dahil sa

pagmamahal, Ako'y isang hamak na lagalag sa Biyahe ng Buhay.

***At kahit tayo'y malango, sa'yo kami nananalig,

Nanghihina man at hindi matatag, sa'yo pa rin kami nananalig, Guebres man, o Nazarenes, o Musulman,Gaano man aug kasakiman, aug aming

pananampalataya'y Sa'yo at iyo lamang.

***Masuwerte ang sinumang malapit sa iyong puso,

Nasa kaniyang mga Aral ay 'di matatalikdan: Duwag man akong sasangguni

sa'yo,Ako pari' y makikipagsalamuha sa mga kakilala

mo Na tila bang ito'y isang sining.***

144

Also how long, then, must I sorrow so? Bereft of all, my Tears unceasing flow;

Baba Taher

Turned from each Threshold I will turn to Thee, And if Thou fail'st me, whither shall I

go?

***Strung with thy Hair, 0 Love, my Rehab gleams;

How far from thee my Degradation seems! Thou lov'st me not, and wouldst not be my love, Then wherefore comest thou to me in Dreams?

***Com'st thou? My Welcome thou shalt not contemn;

Come not, and who my bitter Grief Shall Stem?

Give them to me, and of thy Woes I'll die Or be consumed, or I'll put up with them.

***A moment's space to seek my Love I ran, -Hurry not so, for God's sake, Camel-man!

She holds my heart a Prisoner, and through Love,I'm but a laggard in Life's Caravan.

***Though we be drunk, our Faith its all in

thee,Weak and unstable, still our Faith's in thee,

Guebres, or Nazarene, or Musulmans, Whate'er Greed, our Faith is Thine, and Thee.

***Happy is he who's nigh to Thee in heart,Whom from thy Teachings never need

depart; Too feeble to approach Thee, I can still

Consort with those who know Thee as Thou art.***

145

Baba Taher

Halina kayo mga bagong kaanib, huwag kayong mabibigo; Lumikha tayo ng bilog at managhoy ng ating paghihinagpis, Dalhin ang mga timbangan at sukatin ang ating Panatisismo,

Ang panukat sa rurok ng Kaligayaban ang magpapataob saTimbangan.

***Ang dagat na nasa loob ng tasa-ito ang aking Panukat,

Ang Natuldukang Titik ang bumubuo sa pabina, Isa sa milyun-milyong tao, ang binatang tulad ko, Ako ang ma alinong Huwaran ng aking panabon.

***Isinilang para sa akin ang mas matamis pa sa Hyacinths

Ang hangin na, pag bumuntong-hininga'y, nababawi ang hibla ng aking

buhok:Tuwing gabi pag kayakap ko ang iyong larawan Umaapaw ang amoy ng Rosas

Sa aking upuan pag sumilay ang bukang-liwayway.

***A, kailan manunumbalik ang Sigla sa aking Matamlay na Puso!

Ang Nakabubuting Payong ibinibigay ko'y itinatanggi nito, Inihabagis sa Hangin, at di magpapatangay,Ipukol man saApoy, aba, hindi ito masusunog

***Sinong napasong gamugamo ang kasing tanga ko?

0, sa isang Baliw na nagaaksaya ng kaniyang hininga? Mabuti ang mga Langgam atAbas ay may mapupugaran,

Samantalang ako ay walang guhong matitirhan.***

Dabil sa Pagmamabal ko sa'yo, ang puso ko'y puno ng pighati,Upuan ko ang Mundo, singbaba ng aking Unan,

Ang tangi kong pagkakasala 'y ang mabalin ka nang lubusan. Siguro nama'y hindi Iabat ng iyong mangingibig nagdudusa tulad ko?

***Itago mo sa akin ang masilayan na magulo mong buhok,At matanaw ang mga luha sa iyong kaaya-ayang mata, lpinagkait mo sa akin ang Umaga, ang iyong Pag-ibig-

A, huwag mo ako agarang itapon sa kawalang-pag-asa ng Gabi.

***146

Come ye Initiates no one fail; Form we a Circle and our Woes bewail, Bring Scale and our Fanaticism weigh,

The most Ecstatic most shall tip the Scale.***

The Sea within a Cup-this is my Gauge,The Dotted Letter that completes the page.

One in a Million's such a Man as I, I am the bright Exemplar of my

age.***

Sweeter than Hyacinths to me is borneThe Breeze that, sighing, from thy Curls is

torn: All night when I have pressed thy picture close The scent of Roses fills my Couch at

Dawn.***

Ah, when will Health to my Sick Heart return!The Good Advice I give it does but spurn.

Flung to the Winds, 'twill not be borne away, Cast in the Flames, alas, it will not

burn.***

What flame-singed Moth's as blundering as I?On such a Madman who would waste a Sigh? Even the Ants and Serpents have their nests,

But I have not a Ruin where to lie.***

For Love of Thee my Heart is filled with woe,My Couch the Earth, my Pillow is as

low, My only Sin is loving thee too well. Surely not all thy Lovers suffer so?

***Spare me the sight to thy Dishevelled Hair,

The sight of Tear in those thine Eyes most fair, Thou wouldst deprive me of the sun, thy

Love, Oh, plunge me not too soon in Night's Despair.

***

Baba Taher

147

Baba Taher

Kapag ika'y wala, pinadidilim ng lumbay ang aking paningin, Ang aking Puso ng Pag-asa'y tigang nasa

Kagalakan,At pag ako, ay wala, at nag-iisa,

Ay tatalungko, at uupo hanggang sa ang aking kaluluwa'y makalipad.

***At kung wala ka ang aking puso'y may garbong nagluluksa,

Mabanaag ko man lang ang iyong mukha, at agaran akong matutuwa; Kung ang Iabat ng binata ay nakikibabagi sa paghihinagpis ng aking

puso,Walang puso sa buong mundo ang makapagpapaligaya sa

aking kalungkutan.

***Hindi maaaring Makita ang kaparangan ng aking Pagkabumaling

Liban na lamang ang malungkuting-kulay Rosas ng dalarnhati ang umihip,

Mula sa aking naghihinagpis na puso, ito ay nagiging patapon,Maging ang maputlang pananim ng kawalang pag-asa'y di tutubo.

***Nagiging lsa ang Mangingibig at ang

Iniibig, Ang hangganan ng isa ay Panimula ng isa; Ang puso kong kapiling ang

sinisintaAy pinaghabi tulad ng masinsing tela.

***Luntiang troso akong pinutol sa kaboy,

0, Pusong Bato, hindi ka pumipintig para sa akin, Subalit sino nga ba naman, ang maniniwalang nagliliyab ang bato? Ngunit kailangan kong magbaga hangga't sa mapagpaalab kita.

***Dala ng Pag-ibig ang pagkabalisa ng aking

Puso, Rumaragasa sa mugto kong mata ang mga luha.

Ay, puso ng nagmamahal ay tila 'sang sariwang troso,

Sa isang dulo naghuhunos ng dagta, sa kabila nagliliyab ng apoy.***

148

When thou art absent Sorrow dims my sight, My tree of Hope is barren of Delight,

And I.when thou art absent, all alone,Sit, and shall sit until my Soul takes flight.

***Without thee is my Heat in Mourning clad,

Show but thy Face, and straightway I am glad;If all men had a share in my Heart's Grief,

No Heart in all the World but would be sad.

***Nought can the Meadows of my Fancy showSave only grief's sad-colored Rose in blow,

From my poor Heart, 'it is such as Arid waste, Even Despair's pale Herbage will not grow.

***The Lover and the Loved are so much One,

Each endeth where the Other is begun; My Heart with my Beloved's little

Heart Is interwove Like Fabric closest spun.

***I'm a green Log fresh cut from off the Tree,0 Heart of Stone, thou burnest not for me,

Though who, indeed, expects a Stone to burn? But I must smoulder till I kindle thee.

Baba Taher

***My Hearth is nigh distraught with Love's Emprise,

Tears gush in Torrents from my throbbing eyes.A Lover's Heart is like a fresh-hewn Log,

One end sheds Sap, Flames from the other rise.

***

149

Baba Taher

Sa sinumang gamay ang Pighati, ang dalamhati' y dapat ibunyag, Tulad ng ispesyalistang kumikilatis sa Ginto,

Ay sino pa kundi ang BaguhangNa natutunan ang kaaalamang taglay ng kaniyang Pagpapasimula?

***Nabanggit mo, kinikilingan ng puso ang katiwalian,

Tunay nga! Hindi nga ba't nagsisimula ito sa ating paningin?

Kung hindi nila nasilayan ang tukso,Ang pusong di nakababatid, ay mananatili ang pagkadalisay.

***Ang iyong mga mata'y naliliman ng

kolorete, Ang iyong katawan ang aking panaklolo, Napapatanga ako ng iyong

buhok,Hindi kaya ang Katahimikan ang gumigiyagis sa aking kaluluwa?

*

***

*Isinalin sa Filipino ni: Elyrah Loyola Salanga

150

By him who knoweth Grief, may Grief be told, Just as the Expert can divine Pure Gold,

And who but an Initiate shall gain The Knowledge his Initiations

hold?

***The Heart of Man, you say, is prone to Sin,

Oh yes! But did not first the Eyes begin? Ifon the tempting Face they did not look,

The Heart, unknowing, would be pure within.

***0 thou whose eyes are shadowy with kohl,

0 thou whose slender figure works my dole, Whose locks with musk are laden, art thou

dumb, That thus with silence thou shouldst rend my soul?

***

Baba Taher

151

Baba Taker

RUBA'IYAT Nl BABA TAHER "ORYAN"

Hardinero 'y naghihinagpis habang nagtatanim ng rosas; Kanyang kalungkutan at luha'y sa mga dahon mababakas.

At sa gitna ng pagbuhungkal, sa halaman ay naibulong,"Tayo nga'y nagtatanim ngayon ngunit sa hukay din ang wakas."

***

Ang binhi ng pighati sa puso ko'y lumago. Sakit ay nadarama bago pa man tumubo. Kaya't samantalahin. sinta ko, ang sandali

Pagkat ang Kamatayan, 'di makapagtatago.

***

Mas maitim sa amber ang magandang mong buhok, Mga mangingibig mo ay pila't walang-tugot.

Ngunit ang pagsamo ko'y lagi mong binibigo; Puso mo'y kasintigas ng

pinatuyong bunot.

***

Ako ay nawaglit nasa iyong alaala, Wala man lang bulaklak o liham na padala.

Subalit libo-libo'ng sa iyo'y umiiibig.Mapapansin pa kaya ang pagsinta kong aha?

***

Bitui'y binibilang ko para masilayan ka lang. Hanap-hanap ang mukha mo sa naglalakbay na buwan.

Maingat ang bawat hakbang upang sa iyo'y malapit. Hanggang kaylan maghihintay ang puso bago

mamatay?

***

152

RUBA'IYAT BABA TAHER "ORYAN"

The gardener was planting roses while crying, Using his tears to water them, he was just trying,

Talking to his plants, he was thus sighing: "Planting now, but all we end up is dying!"

***

Baba Taher

The seed of sorrow, have grown deep, Inside my heart!It has always been, all along, from the very

start! 0 my beloved! Enjoy the moment, if you would,

Death shall snatch you soon, Whether you're dumb or you're smart!

***

Your lovely hair is much darker than an amber musk!Your lovers are all so eager to be taken to task!

But my crying, begging with you has never worked!Your heart is harder than any hardened and dried husk!

***

You don't ask about his lonely lover, anymore! You don't send me love notes or flower, anymore!

But, then you do have thousands,Who love you so dearly!

How could you think of, The one who's lower, anymore!

***

Every night I count every star just to see you! Look at the moon, hoping, thinking, it to be

you! I watch all steps, hoping to see you, close up!

How long could I hold, before my heart just blows up!

***

153

Baba Taher

Ang aking puso 'y tila isang lasing na uwak0 bangka sa pasiga't walang sagwang tutulak. At hiling mo, "0, Tahir, gitara'y

patugtugin." Matamis ba ang awit ng gitara kung basag?

***

Kubkob ako ng pighati at patuloy ang pag-iyak Tulad ng ulan o apoy ng kandilang 'di maawat. Dito sa ulilang daan buong araw maghihintay

Hanggang sa muling makita ang iyong mukhang kayrilag.

***

Ako ay isang Sufi. "Lakan ng mga Lakan" At taglay ko ang putong sa aking talampakan! Ang tunay na lalaki'y kaylan ma'y 'di susuko, Tulad ni Hallaj, kahit may bantang kamatayan!

***

Bahagi ang dalamhati ang mahalin ka nang tunay At mahalin ka'y simula ng sakit at kahibangan

Ang lahat ng kagandahan sa mundong ito't higit pa Ay mga salamin lamang ng sining ng pagmamahal.

***

Sinta, ang buong buhay ko't pag-ibig ay iyo lamang!Para sa iyo lamang din ang aking ligaya't laban!

Hind ko batid ang bukal ng lahat kong paghihirap.Ang alam ko'y iyo lang din ang buhay ko'tkamatayan!

***

154

Baba Taker

I have got a heart, which is like a stoned crow!Like a boat at the shore, and no sailors around it to row!

And you're telling me, 0, Tahir, play your guitar? But broken guitars will never ever be

mellow!

***I always do cry, I am sad, and I am in pain!

Like a candle on fire, I do weep just like rain! I shall sit on the way, waiting all day and

night!Till you pass my way, and I see your face

again!

***I am Sufi "King of the Kings"I have my crown at my shoe-

strings! True men never bow to the sissies!

Even if like Hallaj, painful death it brings!

***

Misery is just a part of loving you! Madness and sorrow, the start of loving you!

All the beauties of this world and beyond, Are just mirrors of, the art of

loving you!

***

Darling' all my love and my life, is just for you! All my happiness, and my strife, is just

for you!I don't even know the source of all my miseries!

All I know is that my death and my life is just for you!

***

155

Baba Taher

Kahit dukutin nila ang aking mga mata, Kahit sunugin ako hanggang sa huling hibla, 0 kahit na hilahin ang aking mga

kuko,Pag-ibig ko sa iyo ay hindi

mabubura.

***

Tulad ako ng kandila na lumuluha ng apoy. Mga sinta ko'y namatay, pangungulila'y dumaloy.

Gabi-gabi'y umiiyak, araw-araw tumatangis. Patuloy na mananaghoy hanggang hininga'y mataboy.

***

Malalim na ang gabi't mga lobo'y nangayam. At ayaw magpatulog ang mata mong mapungay.

Sinta, bigyan mo ako ng matamis na halik;Kunwari'y 'di binalak at aksidente lamang.

***Ang malaman niyang ako'y nasasaktan,

imposible! 0 kaya nama'y wakasan ang pagsuyo, imposible!

Udyok nila ay maghanap ng iba't Iayuan siya. Ang iwanan ang dalisay na pag-ibig, imposible!

***Kagabi lamang, ang ibon ay malungkot na umawit.

Hanggang magbukang-liwayway, taghoy niya'y naririnig. Kausap ang mga rosas, paulit-ulit na sinasabi: "Nananabik ako, Sinta. Sa iyo ay nananabik!"

***

156

Baba Taher

If they plucked out, my very own eyes! Ifthey burned me alive, down to the last size!

Ifthey pierced all the nails, in every nail of mine! My love for you darling, shall never be

otherwise!

***

I am like a candle, and I cry out fire!All my lovers die, and what way, they inspire!

I cry every night, and wail everyday,I shall wail, I shall hail, till I too, do expire!

***

The night is very dark, and the wolves out for sheep!Your lovely black eyes have but killed my

sleep! Give me a kiss of your seductive cherry lips!

Say it was not planned, it was just a slip!

***

To tell her how I am hurting, that's impossible!Or to stop from flirting that's impossible!

They tell me leave "her" and get another lover,

A true "lover" deserting, that's impossible!

***

Last night a nightingale was singing a song, Till morning she was mourning too strong!

Talking to roses, she was thus crying:How I long, how I long, how I long, how I long!

***

157

Baba Taher

Kung sakaling makausap ko ang Panginoon nitong mundo, Siya ay aking uusigin; tanong ko ay dapat sagutin!

Panginoon, bakit sa iba, biyaya mo ay sobra-sobra, Sarnantalang sa tulad namin, kahit simpleng papag ay

wala!

***

Ang aking panaghoy, sa langit ang tungo; Mata ko'y duguan ngunitluha'y tuyo! Kayong puro saya ang danas ng

buhay,Hindi mababatid ang hirap ng puso aking Helen ..

***

0 giliw, patuloy ang aking pag-iyak Hanggang ang mata ko'y magdisyertong harnak.

Gabi-gabi'y lubos ang aking hagulhol Hanggang ang daigdig, maging luhang

dagat.

***

Gising na, mahal, at nagbalik na ang tagsibol Kung katulad kong may pag-ibig na sumibol!

Maikli larnang ang buhay para !aging mag-alala, Kaya gumising tayo at buhay ay gawing

masaya!

***

Ayaw kong mga rosas kung wala ka sa paligid; Walang ligaya ang hardin patina palaruan!

Malungkot ang paglalakad kung hindi ka kasamaNi ang pagsimsim ng alak na kapiling ang iba!

***

158

Baba Taher

If ever I could reach the Master of this world,I shall ask questions, demand answers, too bold! Why hath Thou given some people all the good

things And others, not even decent beds to unfold!

***

My cry goes, upward, unto heaven! My eyes are bloodied, but no tears even!

And you who were hurt, in your happy life! How could you ever feel my ache my Helen!

***

My darling, endlessly, I cry over you! Till my eyes run dry, I cry over you;

I cry every night, I shed tears in sorrow,To flood everything, with tears, come tomorrow!

***

Wake up, the spring is back, my darling! If you, too, are love struck my darling! Life is too short, to just sit and to worry, Let's wake up and make our lives a glory!

***

I don't want roses, if you are not around!No joy in garden, or the playground!

Woe unto me ifl go sans you anywhere, Or drink some wine, with

any lover!

***

159

Baba Taker

Wala akong ibang iniisip kundi ikaw, sinta; Taglamig man o tagsibol, ikaw lamang ang alaala! Ang puso't diwa ko ay nakatuon lamang sa iyo,

0 aking sinisinta, ikaw ang !aging hanap-hanap ko!

***

Pasok na, sinta, ang rosas ng aking buhay, Pag-ibig mo ay tula't prosa na !aging

taglay!Batid ng Panginoon, sa araw-araw kong

paghinga, Pag-ibig mo ang tangi kong hangad at ligaya!

***

Tanging Iaman ng isip ko ay ang pag-ibig mo, Sa sobrang pangungulila'y kumikirot ang

puso! Batid ng Maykapal na ang ligaya kong hangad Ay ang makapiling ka at !aging

mayakap!

***

Lumbay ng iyong pag-ibig ang aking kayamanan!Ang makasalubong ka ay higit pa sa anumang kaligayahan!

Sa aking paningin, ang alabok sa iyong paanan Ay higit pa sa anumang yaman ng sandaigdigan!

***

Ang lito kong isip ay walang taglay na kaligayahan, Ang nagdurugo kong puso ay wala nais mahalikan, Ang lahat ng pananampalataya ay aking binitawan!

Hindi ko na sila hangad, hindi ko na kailangan!

***

160

Baba Taher

I think of nothing, but you my darling! Winter or spring, but you my darling!

My heart and mind are set to you, onlyMy eyes seek nothing, but you my darling!

***

0' dear come on in, you're the rose of my life! Your love is the poem and prose of my life! God only knows that in every day that I live,

Your love is the main, only purpose of my life!

***

My mind thinks of nothing, but your love only!My heart has so shrunk, I feel so lonely!

God only knows that of all the joys in this world, This lover wants nothing, but your love only!

***

The sorrow of your love is my treasure! Meeting you is more than any

pleasure;The dust of your feet is, far better, in my

eyes, Than all this world has, and all in its measure!

***

My confused mind could have no bliss! My blessing heart, wants no one to kiss! I have lost my faith, in every

religion,I want none of that, I need none of this!

***

161

Baba Taker

0, anong saklap! Ako ay malas na nilalang, Buntung-hininga at pag-iyak ang siyang tanging alam! Ang tangi kong hiling, sigalot ay huwag nang lumapit;

Maging higaan ang lupa at ang kumot ay langit!

***

Kung hindi iibig, aanhin pa ang puso? Talo ang sinumang walang sinusuyo!

Ang isang pusong madurog sa iyo 0 mahal!Ay sanlibo pang mainam kay sa walang kirot! 0' Bathaluman!

***

Sana'y walang matulad sa aking masakit ang ulo, Sana'y walang pusong katulad kong nabigo!

Tanging sila lamang ang makauunawa sa aking pait.Silang may mga pusong maaari din makadama ng sakit!

***Wala akong ibang mithi kundi ang aking sinisinta.

Ang kanyang kaaya-ayang mukha ay tila isang tala! Kahit ialay nila sa akin ang "Kaharian ng Shiraz,"

Wala nang hahanapin pa kundi ang iniibig kong wagas!

***

Ako ay may pusong nasa larangan ng pagsinta, Sa ibaba man o itaas ay wala itong pita Suot kong damit ay habi sa aking puso,

N g sinulid ng pighati at hibla ng pagsuyo!

***

162

Baba Taher

Woe unto me, I am such unlucky guy! Sigh is all I know, and yes, how to cry!How I wish bad luck would leave me alone, My bed is just earth, and my

blanket, sky!

***

If a heart doesn't love, then what's the use?Hearts without lovers are so to lose!

A heart that is broken, in loving you, 0' Love!

Is better than a thousand, without heartache! 0' Muse!

***

I wish nobody, will have my heartache! And pray that no one's heart will ever break! Only they can understand this pain of mine, Who have had their own very hearts at stake!

***

I want just nothing but my sweet love! Her charming face is like my star above! Even if they gave me "Kingdom ofShiraz!" I look for nothing, but my "gentle dove!"

***

!have got a heart, in business of love! It wants nothing else, below or above! It wear a cloak, fashioned to my heart,

Of threads of sorrow, and threads of love!

***

163

Baba Taher

Ang taong umiibig ay hindi tulad ng ibong takot, Kayang harapin ang anumang pahirap na mapasuot!

Ang pusong umiiibig ay tulad ng lobong gutom, Hindi tumatakbong katulad ng tumatakas na ibon.

***

Nais kong maglakbay, malayong-malayo, Magtutungo sa Tsina o sa mas malayo pang dako!

Tanong ko sa makasasalubong na hadji na galing Makka, "Malayo na ba ito" o may ibang landas na lalakbayin pa?

***

Walang katapusan ang aking lungkot at pasakit, Kung gaano kita kamahal, Diyos lang ang nakakabatid.

Tila ka isang mangangasong ang palaso ay pag-ibig, Iyong kinikitil ang sila ng may tuwang labis.

***

Ako' y nasa hilahil at puno ng kalungkutan; Iilan Iaman ang may

ganitong kabaliwan!Kailanma' y hindi ako lumaya sa abang kalagayan,Ang aking malungkot na puso ay kapus-kapalaran.

***

Ako ay "ibong nagliliyab" sa kaitaasan, Na kayang sunugin ang lupa at kalangitan. Kung sa hardin ako ay gagawan ng larawan,

Mga halama'y masusunog at tiyak na mamamatay!

***

164

Baba Taher

He who is in love, can't fear like a dove!Of hardships and tortures, he can't keep above!

A lover's heart is like a hungry wolf, A wolf in hunger won't run like a dove!

***

I want to venture, far and far away! Go on to China, or beyond all the way! Ask Mecca pilgrims whenever we meet,

Is this "Far enough" or there is some more way?

***

My pains and my sorrows have no end in sight! God knows how I love, your eyes, so bright! You're such a hunter, with arrows

oflove,You kill your prey, with such a delight!

***

Weary heavy laden, I am full of sadness! Few souls, if ever, have had my madness!

Never, ever, felt I free or happy, In my lonely heart, is no gladness!

***

I am a "fire bird" that is up and high, Which could bum the earth or even the sky Ifpaintings were made of me in orchards,

The orchards would bum, and they would sure die!

***

165

Baba Taher

Tila ako isang uling na nagbabaga sa iyong pagsinta. Kaluluwa 't katawan ko'y nagliliyab sa iyong

hininga! Kahit na ang mga bakas ng alaga mong namamasyal, Buong ligaya kong lalapitan at

habalikan!

***

I am like a coal, on fire with your love! The body and soul, on fire with your love! Even if your pet. walked on the

ground,I would kiss those steps, with pleasure no bound!

***

166

Omar X{tm_pjam1044-1123

167

168

OMAR KHAYYAM

Omar Khayyam

ANG MAKATANG-ASTRONOMO NG PERSIA

Si Omar Khayyam ay ipinanganak sa Naishapur sa Khorassan sa huling hating ating ikalabing-isa, at pumanaw noong Unang Ikaapat na bahagi ng ating ikadalawampung siglo. Ang kakaunting kuwento ng kanyang buhay ay pinanghihinalaang inimbento ng dalawang pang kinikilalang tao ng kanilang panahon at bansa: isa sa kanila ay nagsalaysay ng Kuwento ng lahat ng tatlo. Siya ay si Nizam ul Mulk, Vizyr hanggang kay Alp Arslan, ang Anak, at Malik Shah ang apong lalaki, ng toghrul Beg ang Tartar, na siyang umagaw sa Persia mulang mahinang Tagapagmana ng Mahmud ang Dakila, at nagtatag ng dinastiyang Saljuqian na nagtulak sa Europa upang simulan ang mga Krusada. Si Nizam ul Mulk, sa kanyang Wasiyat- o Testamento--na kanyang isinulat at iniwan bilang alaala para sa mga magiging estadista kaugnay ng sumusunod, na sinabi sa Calcutta Review, No.lix., mulang Mirkhond's History of the Assassins.

"Isa sa pinakamatalinong tao ng Khorassan ay ang Imam Mowaffak ng Naishapur, ang lalaking labis na pinupuri at iginagalang nawa'y pagkalooban ng kasiyahan ng Diyos ang kanyang kaluluwa; ang kanyang mga tanyag na taon ay higit sa walumpu't lima, at sinuman ay naniniwala noong ang bawat batang lalaki na nagbabasa ng Koran at nag-aaral ng mga tradisyon sa kanyang presensya, ay makasisigurong makakamit ng pagdakila at kaligayahan. Ito ang dahilan kung bakit ipinadala ako ng aking Ama mulang Tus patungong Naishapur kasama ni Abd-us-samad, ang doktor ng batas, sa pagbabakasakaling magustuhan ko ang pag-aaral at ang matuto sa ilalim ng patnubay ng tanyag na gurong iyon. Malapit sa akin ipinakita niya ang kanyang kagandahang loob at kabaitan, at bilang kanyang mag-aaral, nakaramdam ako sa kanya ng masidhing pagmamahal at debosyon, kaya pinalipas ko ang apat na taon sa paglilingkod sa kanya. Nang una akong dumating doon, nadatnan ko ang dalawa pang mag-aaral na kasing gulang ko at kararating lamang din, si Hakim Omar Khayyam, at ang

*Isinalin sa Filipino ni: Genaro R. Gojo Cruz

169

Omar Khayyam

malas nasi Hassan Ben. Sila ay parehong pinagkalooban ng katalasan ng pag-iisip at ng mataas na likas na kapangyarihan; at kami tatlo ay naging matalik na magkakaibigan. Nang ang Imam ay nagsimula sa kanyang panayam, ako ay lagi nilang isinasali, at inuulit namin sa isa't isa ang ruga araling narinig namin. Ngayong si Omar ay tubong Naishapur, samantalang ang amani Hasan Sabbah ay isang Ali, walang rangyang sa buhay at gawa, ngunit erehe sa kanyang pananampalataya at pangangaral. Isang araw sinabi ni Hasan sa akin at kay Khayyam, "Pinaniniwalaan ng lahat na ang mga mag-aaral ni Imam Mowaffak ay makakamit ng magandang kapalaran. Ngayon, kahit na lahat tayo ay hindi makakamit nito, siguradong isa man sa atin; ano ngayon ang ating magiging pangako at bigkis sa isa't isa?" Sagot namin, "Anuman ang iyong gusto.''- "Buweno," sabi niya, "gumawa tayo ng taimtim na pangako, na kung kanino man mapunta ang kapalaran, kanya itong ibabahagi nang pantay sa iba, at hindi dapat maglaan ng kadakilaan sa kanyang sarili,"-"Sige," ang tugon namin pareho, at taimtin kaming sumumpa sa aming salita sa kasunduang iyon. Tumakbo ang maraming taon, at ako ay pumunta mulang Khorassan patungong Transoxiana, at naglibot sa Ghazni at Kabul; at nang ako ay bumalik. nabigyan ako ng kapangyarihang mamuno, at ako ay tumaas bilang administrador ng mahahalagang bagay sa panahon ng Sultanato ng Sultan Alp Arslan."

"Siya ay nagpatuloy sa kanyang kalagayan, sa ruga lumipas na taon, at nasaksihan ng dalawa niyang kaibigan ang kanyang pag-alis, at pagdating at humiling ng bahagi sa kanyang magandang kapalaran, alinsunod sa taimtim na pangako noong panahon kami ay nasa paaralan. Ang Vizier ay mapagbigay at tumutupad sa kanyang ruga salita. Humiling si Hasan ng katungkulan sa gobyemo, na ipinagkaloob naman ng Sultan sa kahilingang ng Vizier; ngunit, dahil sa kawalang kasiyahan sa mabagal na pag-angat, siya ay nalublob sa kalituhan sanhi ng pailalim na gawa ng Korteng Oriental, at, bumagsak sa pinakahamak na pagtatangkang halinhan ang kanyang tagapagtaguyod, siya ay nalagay sa kahihiyan at bumagsak. Pagkaraan ng maraming kasawian at pagkaligaw, si Hasan ay naging pin uno ng sekta ng Persian ng Ismailians,-isang pangkat ng mga bulag na tagasunod na malaga! na bumubulong-bulong sa karimlan, ngunit bumangon siya mulang makasalanang katanyagan sa pamamagitan ng patnubay ng kanyang malakas at masamang kalooban. Noong A.D.

170

Omar Khayyam

1090, nilupig niya ang kaharian ng Alamut, sa probinsya ng Rudbar, na matatagpuan sa bulubunduking timog ng Dagat Caspian; at mulang tahanang bundok na ito nakamit niya ang katanyagan ng kasamaan kasama ng mga nagkukrusada bilang ang MATANDANG LALAKI NG MGA BUNDOK, at ikinalat ang kalupitan sa lahat ng dako ng Mohammedan; at pinagtatalunan pa kung ang salitang Mamamatay (Assassin), na kanilang naiambag sa modernong wika ng Europa bilang tanda ng kanilang malagim na alaala, ay nagmula sa hashish, o apyan ng dahong hemp (ang Indian bhang), na nagpagalit sa kanilang mga sarili sa pagtatampong ipinukol ng kawalang pag-asa ng Oriental, o mulang pangalan ng tagapagtatag ng dinastiya, na ating nakita sa kanyang pagiging walang kibo noong kanyang panahon sa kolehiyo, sa Naishapur. Isa sa mga hindi mabilang na biktima ng punyal ng Mamamatay ay walang iba kundi si Nizam ul Mulk, ang dating kaibigan lalaki sa paaralan.

"Si Omar Khayyam ay nagtungo rin sa Vizier upang kunin din ang kanyang bahagi; ngunit hindi upang humiling ng isang titulo o posisyon. "Ang pinakamainam na ginhawa na maaaring mong maipagkaloob sa akin," ang sabi niya, "ay hayaan akong mabuhay sa lilim ng iyong kapalaran, upang higit na maipalaganap ang pakinabang saAgham, at manalangin para sa iyong mahabang buhay at kasaganaan." Sinabi sa amin ng Vizier, na, kapag natagpuan niya si Omar na taimtim sa pagtanggi nita, hindi na niya ito pipilitan pa, ngunit ipagkakaloob niya ang pensiyong 1200 mithkals ng ginto, galing sa ingat-yaman ng Naishapur.

"Sa Naishapur nabuhay at pumanaw si Omar Khayyam, 'abala,' dagdag ng Vizier, "na makarnit ang kaalaman ng lahat ng bagay, at !along higit sa Astronomiya, kung saan nakamit niya ang pinakamataas na katanyagan. Sa ilalim ng Sultanato ng Malik Shah, nagtungo siya sa Merv, at nakamit niya ang pinakamataas na papuri dahil sa kahusayan niya sa agham, at ipinagkaloob ng Sultan ang lahat ng kanyang naisin."

"Nang malaman ni Malik Shah na kailangan ng baguhin ang kalendaryo, si Omar ay isa sa walong kinuha niyang maalam upang gawin ito; ang kinalabasan ay ang panahon ng Jalali (kaya tinatawag mulang Jalal-ud-din, isa sa mga pangalan ng hari)- "ang pagkalkula sa oras," ang sabi ni Gibbon, "na hinigitan ang Julian, at halos katulad ng

171

Omar Khayyam

kawastuhan ng istilong Gregorian." Siya rin aug may-akda ng ilang talahanayan sa astronomikal, na may pamagat na Ziji-Malikshahi," at pagkatapos ay muling inilathala ng Pranses at isinalin aug kanyang Arabic Treaties sa Algebra.

"Ang kanyang Takhallus o matalinghagang pangalan (Khayyam) ay sumisimbolo sa pagiging tagagawa ng toida, at sinasabing may isang pagkakataong ginawa niya ito bilang kalakal, ito ay maaari noong bago pa lamang siyang hinuhubog aug kanyang kalayaan ng pagiging pagkabukas palad ni Nizam ul Mulk. Maraming makatang Persiano ang kumukuha ng kanilang pangalan sa kanilang mga hanapbuhay; kung kaya mayroon tayong Attar, "aug parmasyutiko," Assar, "ang tagapiga ng langis," at iba pa. Si Omar mismo ang tumukoy sa kanyang pangalan sa sumusunod na kakaibang taludtod:

"Khayyam, na tumahi ng kulandong ng agham,Ay nahulog sa pugon ng dalarnhati at bigla'y nagliyab.Aug talas ng kapalaran ay pumutol sa lubid ng kulandong ng kanyang buhay,At ang tagapagdala ng pag-asa'y ipinagbili siya sa wala!"

"Mayroon lamang tayong isang anekdota na maibibigay ukol sa kanyang buhay, at maiuugnay ito sa nakasaradong; ito ay sinabi sa walang pangalang panimula na kung minsan ay ginamit na simula sa kanyang mga tula; ito ay inilathala sa Persiano saApendiks sa Hyde's Veterum Persarum Religio, p. 499; at tinukoy ni D'Herbelot sa kanyang Bibliotheque, sa ilalim ng Khiam:-

"Ito ay nakasulat sa sinaunang kasaysayan na itong Hari ng Pantas, Omar Khayyam, pumanaw sa Naishapur sa taon ng Hegira 517 (A.D. 1123); walang sinuman ang nakahihigit sa kanya sa agham,-aug tanging huwaran ng kanyang panahon. Si Khwajah Nizami ng Samarcand, isa sa kanyang mga mag-aaral, ay nag-ugnay ng isang kuwento: "Ako ay !aging nakikipag-usap sa aking guro Omar Khayyam sa isang hardin; at isang araw sabi niya sa akin, 'Aug aking puntod ay dapat nasa Iugar kung saan aug hanging mulang hilaga ay makapagsasabog ng rosas sa ibabaw nito.' Ako ay nagtaka sa kanyang sinabi, ngunit alam kong ito ay makahulugang mga salita.

172

Omar Khayyam

Pagkaraan ng maraming taon, nang magkaroon ako ng pagkakataong muling makadalaw sa Naishapur, nagpunta ako sa kanyang huling hantungan, at ito ay nasa labas ng hardin, at ang mga puno ay hitik sa bun gang ang mga nakabukang sanga ay lagpas sa pader ng hardin, at bumabagsak ang mga bulaklak nito sa puntod, kung kaya ang bato ay natatakpan ng mga bulaklak."

Sa gayong kalayo-at sa kawalang-takot na dumaan nang walang pahintulot-mulang Calcutta Review. Ang may-akda nito, sa pagbasa sa India ang kuwentong ito ng puntod ni Omar, ay nagpaalala, ang sabi niya, ng salaysay ni Cicero nang matagpuan niya ang puntod ni Archimedes sa Syracuse, na nalibing sa sukal at mga damo. Sa aking palagay, hinahangad ni Thorwaldsen na lumago ang rosas sa kanyang ibabaw; isang kahilingang matapat na tumupad para sa kanya hanggang sa kasalukuyan, sa aking paniniwala. Gayon pa man, bumalik ako sa Omar.

Kahit na ipinagkaloob ng Sultan ang Iabat ng kanyang naisin, ang kaluguran ng katapangan ng kanyang pag-iisip at pananalita ay naging dahilan upang magkaroon ng pag-aalinlangan sa sarili niyang panahon at bansa. Sinasabing siya ay kinamuhian at kinatakutan ng mga Sufis, na nilibak niya ang mga gawa, at ang paniniwala ay bahagyang nakahihigit lamang ng sa kanya, nang ang sinag ng kababalaghan at pormal na pagkilala ng Islamismo na hindi itinatago ni Omar. Ang kanilang mga makata, kabilang si Hafiz, (maliban kay Firdausi) na kilalang-kilala sa Persia, ay malawakang humiram, sa kahusayan, sa mga gawa ni Omar, ngunit ginawa niya itong rnistikal para sa kanilang kapakanan at sa mga taong kanilang pinag-aalayan; mga taong agad na may pag-aalinlangan tulad ng kanilang paniniwala; tulad ng kasidhian ng pandama ng katawan hanggang sa pangkaisipan; at nasiyahan sa nililikhang kalabuan ng mga ito, kung saan malay a silang lumulutang sa pagitan ng Kaluwalhatian at Daigdig, at sa Mundong ito at sa susunod, sanhi ng kanilang matalinghagang pangungusap, na maaaring magsilbi nang magkaiba sa kanila. Lubhang tapat ang puso ni Omar maging ang kanyang isip para rito. Sa kanyang kabiguang (bagamat sa pagkakamali) matagpuan ang anumang awa at tulong ng Maykapal ngunit ang kapalaran, at ang anumang mundo maliban ito, ay ibinigay niya ang Iabat ng kanyang

173

Omar Khayyam

magagawa; may ginusto niyang pahinahunin ang kaluluwa sa pamamagitan ngpPandama sa pagtanggap ng mga bagay habang nakikita niya ang mga ito, sa halip na mataranta sa kapalaluan ng pagkabalisa pagkatapos ng maaaring kalabasan nito. N akikita na, kahit papaano, na ang lantaran niyang ambisyon ay hindi napakataas; at maaaring naging katawa-tawa o salunga! na kagalakan sa pagdakila sa pagbibigay-kasiyahan ng pandama higit pa sa pag iisip, kung saan nakatamo siya ng mataas na kasiyahan. kahit na may kabiguang sagutin ang mga tanong, na maging siya tulad ng iba at lubhang interesado.

Sa anumang kadahilanan, gayon pa man, si Omar, tulad ng nasabi na, ay hindi naging popular sa kanyang sariling bansa, kung kaya babahagya siyang naisalin sa ibang bansa. Ang MSS. ng kanyang mga tula, ay nasira higit pa sa kabuuang pagkasira ng sipi ng Oriental, ay nakapabihira sa silangan tulad ng kakulangan na umabot hanggang sa bahaging Kanluran, sa kabila ng malawakang pagkakamit ng mga Sangay at Agham. Walang anumang siping matatagpuan sa India House, wala rin sa Bibliotheque Nationale sa Paris. May isang kopya sa Inglatera: No. 140 ng Ouseley MSS, sa Bodleian, na isinulat sa Shiraz, A.D. 1460. Ito ay binubuo ng 158 Ruba'iyat. Ang isang sipi ay makikita sa aklatan ngAsiatic Society sa Calcutta (na may kopya kami) ay binubuo (at hindi kompleto) ng 516, kahit na marami sa mga ito ay may iba't ibang pag-uulit at nawala. Kaya nagsalita si Von Hammer gam it ang kanyang kopya na binubuo ng 200, samantalang kinatalogo ni Dr. Sprenger ang Lucknow MS. na doble ang bilang. Maging ang scribes, ng Oxford at Calcutta MSS, ay tila gumagawa ng kanilang sariling gawa bilang isang protesta: bawat isa ay nagsisimula sa tetrastich (maaaring lantay o hindi). at hindi sa paalpabeto nitong pagkakasunud-sunod; ang Oxford na may paghingi ng paumanhin; ang Calcutta na may isang pangangatwiran, (ayon sa isang isinulat sa MS) sa pagalay na maaaring nagmula sa panaginip, na hiniling ng ina ni Omar na alamin ang tungkol sa naghihintay na kapalaran ng kanyang anak. Ito ay maisasalin sa ganito-

"0 sinumang nag-aalab sa puso ng sinumang nag-alab sa kasalanan, ang taglay kong apoy ang gagatong:

174

Omar Khayyam

Gaano katagal itong pagtangis. "Kaawaan mo sila, Diyos ko!" Bakit, kaninong likha ang mapagtuturo at dapat niyang matalos?"

Ipinagtatanggol ng Bodleian Quatrain ang paniniwala sa pamamagitan ngdahilan.

"Kung ako sa aking sarili ay higit sa talunang kredo Ay bumitaw sa gintong gawa ng Diyos,Hayaan mo ang isang bagay na ito ang aking pakiusap: Ang isang ito ay sa dalawang tiyak kong nabasa."

Ang Reviewer, na pinaghanguan ko ng mahahalagang impormasyon ukol sa buhay ni Omar, ay nakapagbigay ng hinuha sa pamamagitan ng paghahambing kina Omar at Lucretius, taglay nila kapwa ang hinahon at talino, at hinarap ang mga pangyayari sa kanilang panahon. Sila ay kapwa tunay na dalubhasa, matatag, at may malalim na pag-iisip, makulay na imahinasyon, at pusong masidhing naghahangad ng katotohanan at katarungan; makatarungang maghimagsik sa maling paniniwala ng kanilang bansa, sa mali, o kasinungalingan, pagmamalasakit laban dito; ngunit naging bigo na palitan ng kanilang ipinaglalaban ang pag-asa na taglay rin ng iba, na walang mabuting pagpapahayag na gumabay sa kanila, ngunit nakagawa ng alituntunin para sa kanilang sarili. Si Lucretius, sa katunayan, sa mga tulong ni ipinagkaloob ni Epicurus, ay binigyang kasiyahan ang sarili ng mga paliwanag ng di sinasadyang pagkakalikha ng mga makina, at kumilos batay sa mga tuntunin na walang lurnikha; at hinubog ang sarili bilang matiisin kaysa pagiging malupit, saglit na turnigil upang pagnilay-nilayan ang mekanikal na drama ng Sansinukob na bahagi rin siya; ang kanyang sarili at ang Iabat ng ukol sa kanya (tulad ng kanyang dakilang paliwanag ukol sa teatrong Romano), ay naglahong kulay ng nagliliwanag na kurtina na nabinbin sa pagitan ng manonood at ilaw. Si Omar, sa matinding niyang kagustuhan, kawalan ng pag-iingat sa magulong sistema, na nagresulta sa kawalan ng pag asa, ay iwinaksi ang kanyang talino at pagkatuto na may masaklap o nakatutuwang biro sa pangkalahatang pagkasira ng kakulangan sa pagsulyap na nagsiwalat lamang sa isiniwalat; at, pagkukunwari dulot ng kaluguran ng hangarin sa buhay, inilayo ang sarili sa mga di-praktikal na problema ng Diyos, kapalaran, bagay at kaluluwa, kabuluhan at

175

Omar Khayyam

kasamaan, at iba pang mga problema, madali ang magsimula kaysa pagtugis na lubhang nakakapagod na gawain!

Kaugnay ng kasalukuyang pagsasalin, ang orihinal na Ruba' iyat (na nawalan ng Arabic guttural, ang Tetrastichs ay higit na ginagamit sa musika) ay mga nagsasariling saknong, na pare parehong binubuo ng apat na taludtod, at iba't iba ang sukat at tugma; minsan ay may tugma, ngunit madalas (tulad ng kinopya rito) ang ikatlong taludtod ay blangko. Tulad ng Greek Alcaic, ang taludtod na penultimate ay tila pataas at may hinto, ang indayog na nasa hulihan. Tulad ng mga tulang Oriental, sumunod ang Rubaiyat batay sa tugmang alpabeto-ang kakaibang pagsusunod-sunod ng tuldik sa malumi at masigla. Ang mga kinopya rito ay binibigkas tulad ng Eclogue, na maaaring kulang tulad ng "pag-inom at pagsasaya," na (lantay o hindi) na makikita sa orihinal. Sa anumang paraan; ang kinalabasan ay lubhang malungkot ; pinakamalungkot marahil sa marangyang pagsasaya; mas akma upang alisin ang lungkot kaysa galit sa matandang giuagawa ng kulandong, na matapos ang mayabang na pagpupunyaging kalagin ang tadhana sa kanyang mga hakbang, a upang matunghayan ang tunay na pagsulyap sa bukas, na nagaganap (na nagtagal nang maraming bukas !) bilang tanging saligan na kanyang ginamit upang manaili, gayon pa man sa isang sandali ay napahamak sa kanyang sariling kagagawan.

176

OMAR KHAYYAM

Omar Khayyam

THE ASTRONOMER-POET OF PERSIA

Omar Khayyam was born at Naishapur in Khorassan in the latter half of our Eleventh, and died within the First Quarter of our Twelfth Century. The slender Story of his Life is curiously twined about that two other very considerable Figures in their Time and Country: one of whom tells the Story of all Three. This was Nizam ul Mulk, Vizyr to Alp Arslan the Son, and Malik Shah the Grandson, ofToghrul Beg the Tartar, who had wrested Persia from the feeble successor of Mahmud the Great, and founded that Saljuqian Dynasty which finally roused Europe into the Crusades. This Nizarn ul Mulk, in this Wasiyat

-or Testament- which he wrote and left as a memorial for futurestatesmen- relates the following, as quoted in the Calculta Review,No. lix., from Mirkhond's Histary of the Assassins.

"One of the greatest of the wise men of Khorassan was the Imam Mowaffak ofNaishapur, a man highly honored and reverenced-may God rejoice his soul; his illustrious years exceeded eighty-five, and it was the universal belief that every boy who read the Koran or studied the traditions in his presence, would assuredly attain honour and happiness. For this cause did my father send me from Tus to

Naishapur with Abd-us-samad, the doctor of Jaw, that I might employ myself in study and learning under the guidance of that illustrious teacher. Towards me, he turned an eye of favour and kindness, and as his pupil I felt for him extreme affection and

devotion, so that I passed four years in his service. When I first carne there, I found two other pupils of mine own age newly

arrived, Hakim Omar Khayyarn, and the ill- fated Ben Sabbah. Both were endowed with sharpness of wit and the highest natural powers;

and we three formed a close friendship together. When the Imam rose from his lectures, they used to join me, and we repeated to each other the lessons we had heard. Now Omar was a native ofNaishaur, while Hassan Ben Sabbah's father was one Ali, man of austere life and practice and, but heretical in his creed and doctrine. One day

Hassan said to me and to Khayyarn, "It is a universal belief that the pupils of the Imam Mowaffak will attain to fortune.

Omar Khayyam

Now, even if we all do not attain thereto, without doubt one of us will; what then shall be our mutual pledge and bond?" We answered, "'Be it what you please." - "Well. " he said, "Let us make a vow, that to whomsoever this fortune falls, he shall share it equally with the rest, and reserve no pre-eminence for himself' - " Be it so, " we both replied, and on those terms we mutually pledged our words. Years rolled on, and I went from Khorassan to Transoxiana, and wandered to Ghazni and Cabul; and when I returned, I was invested with office, and rose to be administrator of affairs during the Sultanate of Sultan AlpArslan.'

"He goes on to state, that years passed by, and both his old school-friends found him out, and came and claimed a share in his good fortune, according to the school-day vow. The Vizier was generous and kept his word. Hasan demanded a place in the government, which the Sultan granted at the Vizier's request; but, discontented with a gradual rise, he plunged into the maze of intrigue of an oriental court, and. failing in a base attempt to supplant his benefactor, he was disgraced and fell. After many mishaps and wanderings, Hasan became the head of the Persian sect of the lsmailians, - a party of fanatics who had long murmured in obscurity, but rose to an evil eminence under the guidance of his strong and evil will. In A.D. 1090, he seized the castle of Alamut. in the province of Rudbar, which lies in the mountainous tract south of the Caspian Sea; and it was from this mountain home he obtained that evil celebrity among the Crusaders as the OLD MAN OF THE MOUNTAINS, and spread terror through the Mohammedan world; and it is yet disputed whether the word assassin, which they have left in the language of modern Europe as their dark memorial. is derived from the hashish, or opiate of hemp-leaves (The Indian bhang). with which they maddened themselves to the sullen pitch of oriental desperation, or from the name of the founder of the dynasty, whom we have seen in his quiet collegiate days, at Naishapur. One of the countless victims of the assassin's dagger was Nizam ul Mulk himself. the old school-boy friend.

178

Omar Khayyam

"Omar Khayyam also came to the Vizier to claim his share; but not to ask title or office. 'The greatest boon you can confer on me, 'he said, 'is to let me live in a corner under the shadow of your fortune, to spread wide the advantages of science, and pray for your long life and prosperity.' The Vizier tells us, that, when he found Omar was really sincere in his refusal, he pressed him no further, but granted him a yearly pension of 1200 mithkals of gold, from the treasury of Naishapur.

"At Naishapur thus lived and died Omar Khayyam, 'busied,' adds the Vizier, 'in winning know ledge of every kind, and especially in astronomy, wherein he attained to a very high pre-eminence. Under the sultanate of Malik Shah, he came to Merv, amd obtained great praise for his proficiency in science, and the Sultan showered favours upon him.

"When Malik Shah determined to reform the calendar, Omar was one of the eight learned men employed to do it; the result was the 1alali era (so called from Jalal-ud-din, one of the king's names)- 'a computation of time,' say Gibbon. 'which surpasses the Julian, and approaches the accuracy of the Gregorian style.' He is also the author of some astronomical tables, entitled Ziji-Malikshahi," and the French have lately republished and translated an Arabic Treatise of his on Algebra

"His Takhallus or poetical name (Khayyam) signifies a tentrnaker, and he is said to have at one time exercised that trade, perhaps before Nizam ul Mulk's generosity raised him to independence. Many Persian poets similarly derive their names from their occupations; thus we have Attar, 'a druggist,' Assar, 'an oil presser,' etc.

Omar himself alludes to his name in the following whimsical

lines- '"Khayyam, who stitched the tents of science,Has fallen in grief's furnace and been suddenly burned,The shears of Fate have cut the tentropes of his life, And the broker of hope has sold him fornothing!"

Fnend Omar tRub uvu.), "When Ntlan ul Mulk was Jn the Agony (of Death) he s.ud, 'Oh God' I dl1l passmg dW.<Y m the bd!ld of the wmd '"

Though .111 these, hk.e our SJruth<, Archen.. Mtllern. Fletcbers. etc. mdy stmply ret:un the Surname of an heredmuy callmg, he himself d!ludes

to h" name m the followmg "'htmstcdl hnes •

179

Ornar Khayyarn

We have only one more anecdote to give of his life, and that relates to the close; it is told in the anonymous preface which is sometimes prefixed to his poems; it has been printed in the Persian in the Appendix to Hyde's Veterum Persarum Religio, p.499; and D'Herbelot alludes to it in his Bibliotheque, under Khiam:-

It is written in the chronicles of the ancients that this King of the Wise, Omar Kayyam, died at Naishapur in the year ofthe Hegira 517 (A.D 1123); in science he was unrivalled,- the very paragon of his age. Khwajah Nizami of Samarcand. who was one of his pupils, relates the following story:

"I often used to hold conversations with my teacher Omar Khayyam, in a garden; and one day he said to me, 'My tomb shall be in spot where the north wind may scatter roses over it.' I wondered at the words he spake, but I knew that this were no idle words.' Years after, when I chanced to revisit Naishapur, I went to his final resting place, and lo! it was just outside a garden, and trees laden with fruit stretched their boughs over the garden wall, and dropped flowers upon his tomb, so that the stone was hidden under them.

Thus far- without fear of trespass- from tbe Calculta Review. The writer of it, on reading in India this story of Omar's grave, was reminded, he says, of Cicero's account of finding Archimedes' tomb at Syracuse, buried in grass and weeds. I think Thorwaldsen desired to have roses grow over him; a wish religiously fulfilled for him to the present day, I believe. However, to return to Omar.

'Phli<N>phe Mu,ulmJn qlll J " U en Odeur <k S,untete d.tn, ''' ReilgHm, 'U' ] fm Ju pr nucre et le Ccmmencement d >ec<md S1e!

No part ot which, \cept the "Ph!lo,ophe," c.tn .tpph to "ur Kh.ty'v.tlll

The R."hne" of the Word,, .tccurJmg to D'Herb k>t, om11ted m hemg '" "PPO'cd to tho•e m the KflrJn "N" M.1n !<.now' where he

'h.tll dn: ·· Thl\ >Inn ol Om r remmlh me ot .tnother '" ll.Jtur.tlly - .tnd when one runcmt>e,-., how "1de uf h" humble mJrk the noble

'-'Lior JlmCd- '" p.tthenullv told b\ (\.tpt.un Con - not by Doctor H.Jwl..c·,wnnh- m h•> Second Vlly.Jge 11 3741 WhGn kJ mg Uhetea,

'Orw'< ) ,r r qu q '>IJ' tor me to r turn Wh n h 'JW he could m>t obt.1rn th,tt pnnm>e. he ·"keJ the name of my Mat • thurymg placet

A,, -rrJn e J t)lilltl<m -l-' th" "'J.'· I he'IIJ.ted not a moment tu tc!l hnn pncy', the pJr"h m whrch I h'e when rn London I wa' tnJJe

to repeat rt 'ever l tunc' over tr!l the' could pnnnuun•c tt, Jnd then 'Sterne} M.rr l nu lnote' 'WJ' • hoed thr<Jugh an hundred muuth'

.11 nn e I aftctVIJ.id' fllund the ,,1me que,tr<Jn hJd heen put tlJ Mr for,rer hy .t .1mn on ;horc, but he )'.Jve ,, drlterem, Jnd tndced more

180

Omar Khayyam

Though the Sultan "showered Favour upon him," Omar's Epicurean Audacity of Thought and Speech caused him to be regarded askance in his own time and country. He is said to have been especially hated and dreaded by the Sufis, whose 'Practice he ridiculed, and whose Faith amounts to little more than his own, when stript of the Mysticism and formal recognition of Islamism under which Omar would not hide. Their poets, including Hafiz, who are (with the exception ofFirdausi) the most considerable in Persia, borrowed largely, indeed, of Omar 's material, but turning it to a mystical use more convenient to themselves and the people they addressed; a people quite as quick of doubt as of Belief; as keen of bodily Sense as of intellectual; and delighting in a cloudy composition of both, in which they could float luxuriously between heaven and earth, and this world and the next, on the wings of a poetical expression, that might serve indifferently for either. Omar was too honest of heart as well as head for this. Having failed (however mistakenly) of finding any providence but destiny, and any world but this, he set about making the most of it; preferring rather to soothe the soul through the senses into acquiescence with thongs as he saw them, than to perplex it with vain disquietude after what they might be. It has been seen, however, that his worldly ambition was not exorbitant; and he very likely takes a humorous or perverse pleasure in exalting the gratification of sense above that of the intellect, in which he must have taken great delight, although it failed to answer the questions in which he, in common with all men, was most vitally interested.

For whatever reasons, however, Omar, as before said, has never been popular inhis own country, and therefore has been scantily transmitted abroad. The MSS. of his poems, multilated beyond the average casualties of oriental transcription are so rare in the East as scare to have reacht Westward at all, in spite of all the acquisitions of arms and science. There is no copy at the India House, none at the Bibliotheque Nationale of Paris. We know but of one in England: No 140 of the Ouseley MSS. at the Bodleian, written atShiraz,A.D.1460.

This contains but 158 Rubaiyat. One in the Asiatic Society's Library at Calcutta (of which we have a copy) contains (and yet incomplete) 516, though swelled to that by all kinds ofrepitition and corruption. So Von Hammer speaks of his copy as containing about 200,

181

Omar Khayyam

while Dr. Sprenger catalogues the Lucknow MS. at double that number. The scribes. too, of the Oxford and Calcutta MSS. seem to do their work under a sort of protest; each beginning with a tetrastich (whether genuine or not), taken out of its alphabetical order; the Oxford with one of Apology; the Calcutta with one of expostulation. supposed (says a notice prefixed to the MS.) to have arisen from a dream, in which Omar's mother asked about his future fate. It may be rendered thus-

"Oh Thou who burn'st in Heart for those who burn In Hell, whose fires thyself shall feed in turn; How long be crying. 'Mercy on them, God!

'Why, who art Thou to teach, and He to learn?'

The Bodleian Quatrain pleads Pantheism by way of justification

I myself upon a looser creedHave loosely strung the jewel of good deed, Let this one thing for my atonement plead:

That one for two I never did mis-read."

The Reviewer, to whom I owe the particulars of Omar's life. concludes his review by comparing him with Lucretius, both as to natural temper and Genius, and as acted upon by the circumstances in which he lived. Both indeed were men of subtle, strong. and cultivated intellect. fine imagination, and hearts passionate for truth and justice; who justly revolted from their country's false Religion, and false, or foolish. devotion to it; but who fell short of replacing what they subverted by such better hope as others. with no better revelation to guide them, had yet made a law to themselves. Lucretius, in deed, with such material as Epicurus furnished. satisfied himself with the theory of a vast machine fortuitously constructed. and acting by a Law that implied no legislator; and so composing himself into a Stoical rather than epicurean severity of attitude, sat down to contemplate the mechanical drama of the universe which he was part actor in; himself and all about him (as in his own sublime description of the roman threatre) discoloured with the lurid reflex of the curtain

182

Omar Khayyam

suspended between the spectator and the Sun. Omar, more desperate, or more careless of any so complicated system as resulted in nothing but hopeless Necessity, flung his own Genius and Learning with a bitter or humorous jest into the general ruin which their insufficient glimpses only served to reveal; and, pretending sensual pleasure as the serious purpose of life, only diverted himself with speculative problems of deity, destiny, matter and spirit, good and evil, and other such questions, easier to start than to run down, and the pursuit of which becomes a very weary sport at last!

With regards to the present translation. The original Ruba'iyat (as, missing an Arabic guttural, these tetrasticks are more musically called) are independent stanzas, consisting each of our four lines of equal. though varied, prosody; sometimes all rhyming, but oftener (as here imitated) the third line a blank. Somewhat as in the Greek Alcaic, where the penultimate line seems to lift and suspend the wave that falls over in the last. As usual with such kind of oriental verse, the Ruba'iyat follow one another according to alphabetic rhyme- a strange succession of grave and gay. Those here selected are strung into something of an eclogue, with perhaps a less than equal proportion of the "Drink and make-merry," which (genuine or not) recurs over-frequently in the original. Either way; the result is sad enough: saddest perhaps when most ostentatiously merry: more apt to move sorrow than anger toward the old tentmaker, who, after vainly endeavoring to unshackle his steps from destiny, and to catch some authentic glimpse of TO MORROW, fell back upon TO-DAY (which has outlasted so many to-morrows!) as the ground he had got to stand upon, however momentarily slipping from under his feet.

"Smce lht Paper was wntten" I Adds the Revtewer m a The BodleMn Qudtratn plead' Pantheism by way of JusuficattOn Note I,

"We ha e met wtth a Copy of a very rare Edl!JUO, pnnted at Calcuatta m 1836 Tlus contams 438 Tetra•tLch wnh J.O AppendiX

wntammg 54 other not lound m 'orne MSS

Professor CnwelL

183

Omar Khayyam

RUBA 'IYAT NI

OMAR KHAYYAM NG NAISHAPUR

I

Magmulat! Para saAraw, na nakahatag sa paglipad

Ang mga Bituin sa kanyang harapan mulang lambong ng gabi,

Natangay nila ang gabi mulang kalangitan, at pinatunog

Ang tore ng Sultan ng mga sinag ng liwanag.

II

Bago pumanaw ang guniguni ng bulaang umaga,

Sa palagay ko'y galing sa tabema ang tumatangis na

tinig, "Nang ang lahat ng Templo ay naghanda,

Bakit nakayukayok ang inaantok na mananampalataya sa labas?"

III

At, sa pagtilaok ng tandang, ang mga nagsitindig

bago Pumalahaw ang taberna-"Kaya buksan ang

pnito!

A lam mong saglit lamang ang ating paglagi,

At, kapag ako 'y umalis, hindi na akong magbabalik."

IV

Ngayong ibinabalik ng Bagong Taon ang dati nitong nasa,

Ang mapag-alalang kaluluwa ay lumigpit nasa pag-iisa,

Kung saan ang maputing kamay ni Moses sa sanga

Ay lumabas, at mulang ibaba ay si Hesus.* fsmalin sa Filipino ni: Gcnuro R. Gojo Cru;

184

Omar Khayyam

RUBA'IYAT Of

OMAR KHAYYAM OF NAJSHAPUR

I

WAKE! For the Sun, who scatter'd into flight

The Stars before him from the Field of Night,

Drives Night along with them from Heav'n, and

Strikes The Sultan's Turret with a Shaft of Light.

nBefore the phantom of False morning died,

Methought a Voice within the Tavern cried,

"When all the Temple is prepared within,

Why nods the drowsy worshipper

outside?" III

And, as the Cock crew, those who stood before

The Tavern shouted- "Open then the Door!

You know how little while we have to stay,

And, once departed, may return no more."

IV

Now the New Year reviving old Desires,

The thoughtful Soul to Solitude retires,

Where the WHITE HAND OF MOSES on the Bough

Puts out, and Jesus from the ground breathes.

185

Omar Klwyyam

vSa katunayan ang Iram ay lumisan dala ang lahat ng Rosas,

Ttasa ni Jamshyd na may pi tong korona na walang sinumang nakakaalam;

Ngunit tanging rubi ang nagningas sa may baging

At maraming hardin ang tin angay ng tubig.

VI

At napinid ang bibig ni David; ngunit sa banal

Mataas na pitong Pehlevi, kasabay ng "Alak! Alak!

Alak!

Pulang alak!"-tumatangis ang sinta sa gabi sa rosas

Na ang kanyang maputlang pisngi nagkahugis.

VII

Halika, punan mo ang tasa, at sa bumukal na apoy

Ang iyong balabal sa lamig sa pagsisisi ay maalis;

Ang paglipad ng oras ay naubos na

Upang ipagaspas-at angoras ay lumipad na.

VIII

Kung sa Naishapur o Babylon

man, Kumalat man ang tamis o

pait,

Ang alak ng buhay ay patuloy na dumadaloy,

Ang dahon ng buhay ay isa-isang napipigtal.

186

vlram indeed is gone with all his

Rose,

Omar Khayyam

And Jamshyd's Sev'n-ring' d Cup where no one

knows; But still a Ruby kindles in the Vme,

And many a Garden by the Water blows.

VI

And David's lips are lock!; but in divine

High-piping Pehlevi, with "Wine! Wine! Wme!

Red Wine!" -the Nightingale cries to the

RoseThat sallow cheek of hers to incarnadine.

VII

Come, fill the Cup, and in the fire of Spring

Your Winter-garment of Repentance fling:

The Bird of Time has but a little way

To flutter- and the Bird is on the Wing.

VIII

Whether at Naishapur or Babylon,

Whether the Cup with sweet or bitter

run,

The Wine of Life keeps oozing drop by

drop, The Leaves of Life keep falling one

by one.

187

Omar Khayyam

IX

Sa bawat umaga'y Jibo-libong rosas ang dala, sabi mo;

Oo, ngunit nasaan ang rosas ng kahapon?

At unang buwan ng tag-araw na nagdala ng mga

rosas Na nagpaalis kay Jamshyd at Kaikobad.

X

Kung gayon, hayaan na! Ano pa bang magagawa

Kasama ang Dakilang si Kaikobad, o Kaikhosru?

Hayaang sina Zal at Rustum ay ngumalngal hanggang nais

nil a, 0 magtawag ng hapunan si Hatim-huwag

pakinggan.

XI

Nasa akin ang hanay ng mga yerbas

Ang naghiwalay ng disyerto sa lupaing may tanim,

Kung saan ang pangalan ng alipin at sultan ay nalimutan

At kapayapaan kay Mahmud sa kanyang ginintuang trono.

XII

Ang aklat ng mga Berso sa ilalim ng sanga,

Ang banga ng alak, ang pan ng tinapay-at ikaw

Na umaawit sa aking tabi sa kaparangan-

0, ngayon'y sa kaparangan ng paraiso.

188

Omar Khayyam

IX

Each Morn a thousand Roses brings, you say;

Yes, but where leaves the Rose of Yesterday?

And this first Summer month that brings the

Rose Shall take Jamshyd and Kaikobad away.

X

Well, let it take them! What have we to

do With Kaikobad the Great, or

Kaikhosru? Let Zal and Rustum bluster

as they will, Or Hatim call to Supper-

heed not you.

XI

With me along the strip of Herbage strown

That just divides the desert from the sown,

Where name of Slave and Sultan is forgot-

And Peace to Mahmud on his golden

Throne!

:xnA Book of Verses underneath the Bough,

A Jug of Wine, a Loaf of Bread- and

Thou Beside me singing inthe

Wilderness

Oh, Wilderness were Paradise enow!

189

Omar Khayyam

xmAng ilan sa mga luwalhati sa daigdig; at ang

ilang Darating na himutok sa paraiso ng

Propeta;

A, kunin ang salapi, at hayaang maw ala ang utang,

Huwag pakinggan ang dagundong ng mga tambol sa malayo.

XIV

Pagmasdan ang nililipad nating mga Rosas-"Tignan,

Ang pagtawa," sabi niya, "sa daigdig na aking hinipan,

Sa isang beses na ang sedang borlas ng aking pitaka'y

Napunit, at natapon sa hardin ang taglay nitong halaga."

XV

At sa sinumang nagtipid ng gintong butil,

At sa mga inihagis ito sa hangin tulad ng

ulan, Walang katulad kundi ang mundong

naging

Tulad, minsang nalibing, nais muling hukayin ng tao.

XVI

Ang makamundong pag-asa nasa puso ng mga tao

Ay naging abo--o kaya'y magliwanag; at mayamaya'y,

Tulad ng niyebeng nasa maalikabok na disyerto,

Nangliliwanag ng sandaling oras-pagkaraa'y naglaho.

190

Omar Khayyam

xmSome for the Glories of This World; and

some Sigh for the Prophet's Paradise to

come; Ah, take the Cash, and let the

Credit go, Nor heed the rumble of a

distant Drum!

XIV

Look to the blowing Rose about us- "Lo,

Laughing," she says, "into the world I

blow. At once the silken tassel of my

Purse

Tear, and its Treasure on the Garden throw."

XV

And those who husbanded the Golden grain,

And those who flung it to the winds like

Rain, Alike to no such aureate Earth are tum'

d

As, buried once, Men want dug up again.

XVI

The Worldly Hope men set their Hearts

upon Turns Ashes- or it prospers; and anon,

Like Snow upon the Desert's dusty

Face, Lighting a little hour or two- is

gone.

191

Omar Khayyam

XVII

Magnilay, sa hinampas na bahay-pahingahan

Na ang mga lagusan ay nag-iiba sa gabi at araw,

Paanong pagkaraan ng Sultan at isa pang Sultan na may dalang rangy a

Ay nanahan sa kanyang takdang panahon, at pumunta sa kanyang daan.

XVIII

Sinasabi nilang ang Leon at ang Butiki na nag-iingat

Sa korte kung saan si Jamshyd ay dinak.ila at

nalasing;

At si Bahram, ang mahusay na mangangaso-ang mabangis na Asno

Ay nag tatadyak sa kanyang ulo, ngunit hindi maputol ang kanyang pagtulog.

XIX

Minsa'y ak.ing naiisip na di kailanman namumukadkad nang kay

tingkad Ang Rosas kung saan dinugo ang sinumang nailibing na Ceasar

Na ang bawat Jacinto na suot ng Hardin

Ay nangalaglag sa Kandungan nang minsa'y kaygandang Ulo.

XX

At itong nakapagpapagaling na Yerba na ang mura't Luntiang daho'y

Kumakampay sa Labi ng Ilog kung saan tayo' y nakahilig

Ah, humilig ka nang kay gaan! Pagkat walang nakakababatid

Kung saang minsa'y kay gandang Labi ito bumukal nang tahimik!

192

XVII

Think, in this batter'd Caravanserai

Omar Khayyam

Whose Portals are alternate Night and Day,

How Sultan after Sultan with his Pomp

Abode his destined Hour, and went his way.

XVIII

They say the Lion and the Lizard keep

The Courts where Jamshyd gloried and drank deep:

And Bahram, that great Hunter- the Wild Ass

Stamps o'er his Head, but cannot break his Sleep.

XIX

I sometimes think that never blows so red

The Rose as where some buried Caesar bled;

That every Hyacinth the Garden wears

Dropt in her Lap from some once lovely Head.

XX

And this reviving Herb whose tender

Green Fledges the River-Lip on which we

lean Ah, lean upon it lightly! for who

knows

From what once lovely Lip it springs unseen!

193

Omar Khayyam

XXI

Ah, aking Mahal, punuin ang Tasa na nakapaglilinaw

Ngayon ng mga nakaraang Panghihinayang at Paparating na Pangamba:

Bukas!-Aba, Bukas maaaring ako'y maging

Ako sa Lumipas na Pitong libong Taon.

XXII

Para sa ating mga inibig, ang pinakamagaganda at pinakamabubuti

Nasa paglipas ng panahon ay nangagdiin

Ang uminom sa Kopa nang minsan o dalawang ulit noon

At paisa-isang gumapang nang tahimik tungo sa paghimbing.

XXIII

At ngayon, na tayo'y nagdiriwang sa Silid

Na kanilang nilisan at ang Tag-araw ay nagbabagong-bihis

Marapat bang tayo' y pumanaog sa ilalim ng Himlayan ng

Lupa Pumanaog-pang maging himlayan-ng kung sino?

XXIV

Ah, marapat na pagyamanin ang kung ano ngayo'y ating

angk:in, Bago tayo'y sa Alikabok pumanaog:

Alikabok sa Alikabok, at sa ilalim ng Alikabok ay

mahimlay Nang walang Alak, walang Awit, walang

Mang-aawit, at- walang Katapusan!

194

XXI

Ah. my Beloved, fill the Cup that clears

Omar Khayyam

TO-DAY of past Regrets and Future Fears:

To-morrow!- Why, To-morrow I may be

Myself with Yesterday's Sev'n thousand Years.

XXII

For some we loved, the loveliest and the best

That from his Vintage rolling Time hath prest,

Have drunk their Cup a Round or two before,

And one by one crept silently to rest.

xxmAnd we, that now make merry in the Room

They left, and Summer dresses in new bloom,

Ourselves must we beneath the Couch of Earth

Descend- ourselves to make a Couch- for whom?

XXIV

Ah, make the most of what we yet may spend,

Before we too into the Dust descend;

Dust into Dust, and under Dust to lie

Sans Wine, sans Song, sans Singer, and- sans End!

195

Omar Khayyam

XXV

Maihalintulad sa kanila nasa Ngayo' y nanghahanda,

At para naman sa kanilang sa Bukas ay nakatunghay

May Muezzin na humihiyaw mula sa Tore ng Dilim,

"Mga hangal! Ang inyong pabuya'y wala rito o

roon!"

XXVI

Aba, lahat ng mga Banal at Pantas ay nagtalakayan

Nang mahusay ukol sa Dalawang Daigdig-sila'y itinaboy

Tulad ng mga bulaang Propeta; ang kanilang mga

SalitangIpinanghamak

Ay ikinalat, at ang mga Bibig nila'y pinuno ng Alikabok.

XXVII

Ako nasa pagkabata'y !aging dumudulog

Sa Pantas at Banal at nakarinig ng kayraming

pagtatalo Tungkol dito at dito; ngunit sa kinalauna'y

lumabas

Sa parehong pinto kung saan ako nagmula.

XXVIII

Mula sa kanila ang pun Ia ng Talino ay aking

ipinunla At sa sarili kong kamay ay aking

pinagyaman;

At ito ang siyang aking Inani-

'"Ako nagmula sa tubig, at sa hang in ako'y lilisan.''

196

XXV

Omar Khayyam

Alike for those who for TO-DAY prepare,

And those that after some TO-MORROW stare,

A Muezzin from the Tower of Darkness cries,

"Fools! Your Reward is neither Here nor

There!"

XXVI

Why, all the Saints and Sages who discuss"d

Of the Two Worlds so wisely- they are

thrust

Like foolish Prophets forth; their Words to Scorn

Are scatter'd, and their Mouths are stopt with Dust.

XXVII

Myself when young did eagerly frequent

Doctor and Saint, and heard great argument

About it and about: but evermore

Came out by the same door where in I went.

XXVIII

With them the seed of Wisdom did I sow,

And with mine own hand wrought to make it

grow; And this was all the Harvest that I reap'd-

"I came like Water, and like Wind I go."

197

Omar Khayyam

XXIX

Tungo sa Sansinukob na ito, at walang nakababatid kung bakit

0 kailan, na dumadaloy na di iniinda ang panahon tulad ng

Tubig;

At mula rito ang Hangi 'y bumabaybay sa

Kaparangan, At di ko rin batid, umiihip nang

walang hanggan.

XXIX

Into this universe, and why not knowing

Nor Whence, like Water willy-nilly flowing;

And out of it, as Wind along the Waste,

I know not Whither, willy-nilly blowing.

198

1207-1273

199

]alal-e-din Rumi

... :.-*" :- ·j

)'

200

JALAL-E-DIN RUM/*

Jalal-e-din Rumi

Si Jalal-e-din Rumi ay isinilang sa Balkh (Khorassan) noong 1207A.D. Ang siyudad sa panahong iyon ay maunlad sa pamamahala ni Muhammad ang Shah ng Khwarazm. Ang parnilyang kinabibilangan ng ating mahiwagang makata ay nanirahan sa Balkh sa maraming henerasyon; ito ay labis na kapuri-puri at, ayon sa kanyang manunulat ng talambuhay, ay nakalikha ng mga tanyag na mambabatas at ng mga dak:ila.

Noong 1219, si Baha-e-din Walad, an ama ni Jalal-e-din Rumi , ay biglang nakaisip na umalis sa Balkh kasama ang kanyang buong pamilya at naglakbay pakanluran. Walang pag-aalinlangang nakaalis si Baha-e-din bago pa man marating ng kawan ng Mongol ang kanyang tinubuang bayan. Ang Zarandeh ang kanilang unang tahanan sa Rum (Turkey) at Konia, ang kapital ng kanlurang imperyong Seljuk, ang kanilang huling tinirhan. Si Jalal-e-din, sa ilalim ng impluwensya ni Burhan-e-din, ay napuno ng sigasig sa larangan at aral ng Sufism. Inilaan niya ang sarili sa pagtutulad ng kanyang patnubay (pir) at nalagpasan ang Iabat ng yugto ng mahiwagang buhay hanggang sa kamatayan ni Burhan-e-din (1240). Pagkaraan ay ipinagpatuloy niya ang kanyang tungkulin bilang shaykh at ang kanyang marubdob na katangian ay gumanyak sa mga alagad sa Rum. Noong 1244, isang gumagalang na dervish, na kilala sa salinlahi sa pangalang Shams Tabrizi, ay dumating sa Konia. Natagpuan ni Jalal-e-din sa dayuhan ang ganap na imahen ng Dak:ilang Lumikha na matagal na niyang hinahanap. Binuksan niya ang kanyang tahanan at hindi sila mapaghiwalay sa loob ng dalawang taon. Sa kabilang banda, ang mga alagad ng Rumi, ay ganap na bumitaw sa aral ng kanilang pinuno at mapait na nag-ukol ng damdamin ukol sa patuloy niyang pagmamalasakit sa Shams nang mag-isa, at pagtuligsa sa mga nanggigiit ng kanilang pagsasamantala at pagbabanta ng karahasan. Sa huli ang dervish ay lumisan patungong Damascus ngunit matagumpay siyang naibalik sa pamamagitan ng anak ni Jalal e-din, si Sultan Walad.

*Isinalin sa Filipino ni: Genaro R. Gojo Cruz

201

]a/al-e-din Rumi

Si Jalal-e-din, na lubhang nabali sa sa pagkawala ng kanyang matalik na kaibigan, ay nagpadala ng mga taong maghahanap. Dahil dito ang mga alagad ay nagsisi at sila ay pinata wad. Pagkaraan nito, napalitan ng bagong silakbo ng panibugho, na naging dahilan kay Shams upang magkubli sa Damascus sa ikalawang pagkakataon at muling ipinatawag ni Sultan Walad upang maibalik ang dating kalagayan. Sa huli, noong 1247, ang mahiwagang lalaki ay naglaho nang walang anumang iniwang bakas ng paglisan. Matapos ang pagkawala ni Shams, lumikha si Rumi ng maraming kalipunan ng mistikal na oda sa pangalan ni Shams at inialay niya ito sa kanyang alaala (Divah Shams Tabrizi).

Ang sumunod na panahon ( 1252-1261) sa ispirituwal ng buhay ni Rumi ay ma1amlam na pag-uulit lamang ng mga huling pangyayari. Sa maraming taon, iniukol ni Jalal-e-din ang sarili kay Salah-e-din Zarkub, na bilang kanyang kinatawan na may tungkuling turuan ang mga tagasunod ni Rumi.

Sa pagkamatay ni Salah-e-din, ang sigasig ng makata ay nakatagpo ng bago at mayamang bukal ng inspirasyon sa ibang alagad na si Salah-e-din Zarkub, na ang pangalan ay mahimala niyang iniugnay sa kanyang natatanging likha, ang bantog na "Mathnavi". Sa huling sampung taon ng buhay ng makata ang huli niyang tagasunod ay gumanap bilang kanyang kinatawan, at pumalit sa kanya nang siya ay pumanaw noong 1273 bilang Puno ng kautusan ng Mewlevi.

Dapat nating isaalang-alang na ang ispiritwal na uri ng mahimalang pag-ibig ay malaon ng nilinang sa pamamagitan ng sufis bago pa man ipahayag ni Rumina siya at si Shams Tabrizi na sila ay "dalawang katawang may iisang kaluluwa". Sa pagsasanib ng mga mapagkalingang kaluluwa lahat ng pagtatangi ay naglaho: walang nagtatagal kundi ang mahalagang pagsasanib ng pag-ibig na ang "mangingibig" at ang "sinisinta" ay pinag-isa ang kanilang magkahiwalay na pagkakakilanlan. Sa pagtawag sa kanyang mga tula ng damdamin ang Divan ng Shams, ginamit ni Rumi ang pangalan ni Shams na parang si Shams at siya ay naging magkatulad at naging iisang tao. Ang hugis

202

Jalal-e-din Rumi

kung saan niya isinunod ang kanyang paniniwalang panrelihiyon ay nakaugalian bago pa siya sa pamamagitan ng dalawang bantog na makatang sufi, sina Sana'i at Attar. Kahit na hindi niya inililihim ang kantang utang sa parehong nabanggit na makata. ang kanyang katanyagan ay higit na masaklaw, ang kanyang mga materyal ay higit na mayaman at ang kanyang paraan ng pagtalakay sa paksa ay orihinal na masasabing taglay ng mga akdang pampanitikan ni Rumi ang 'bagong paraan'. Sa Jalal-e-din, ang mahiwagang palaisip ng Persian ay nakatagpo ng pinakadakilang pagpapahayag. Ang mga salitang ginarnit niDante sa pagsangguni sa "Divina Commedia" ay nagsisilbing pinakamainam na paglalarawan sa "Mathnavi": "Ang tula ay nabibilang sa moral at etikal na sangay ng pilosopiya, ang katangian nito ay hindi mapag-isip kundi kapaki-pakinabang, at ang tunay na wakas ay nagpapasimula ng kaligayahan, sa mga ngayong nagtitiis sa nakayayamot na buhay ng tao". Ang kahiwagaan ni Rumi ay hindi doktrinal kundi eksperimental. Higit siyang tumitimo sa puso kaysa isip.

203

}a/al-e-din Rumi

JALAL-E-DIN RUM/

Jalal-e-din Rumi was born atBalkh (Khorassan) in 1207A.D. The city at that time flourished under the rule of Muhammad the Shah of Khwarazm. The family to which our mystical poet belonged had been settled in Balkh for several generations; it was respected and. according to his biographers. had produced a notable succession of jurists and divines.

In 1219. Baha-e-din Walad, the father of Jalal-e-din Rumi, suddenly departed from Balkh with his family and journeyed westward. There can be no doubt that Baha-e-din fled before the terrible Mongol hordes which where already approaching his native city. Zarandeh was theirfirst home in Rum (Turkey) and Konia, the capital of the western Seljuk empire, their final residence. Jalal-e-din. under the influence of Burhan-e-din, became imbued with enthusiasm for the discipline and doctrine of Sufism. He devoted himself to imitation of his guide (pir) and passed through all the stages of the mystical life until the death of Burhan-e-din (1240). He in turn assumed the rank of shaykh and his ardent personality attracted disciples in Rum. In 1244, a wandering dervish. known to posterity by the name of Shams Tabrizi, arrived in Konia, Jala-e-din found in the stranger that perfect image of the Divine Beloved which he had long been seeking. He took him away to his house and for two years they remained inseparable. Meanwhile the disciples ofRumi. entirely cut off from their master's teaching and bitterly resenting this continued devotion to Shams alone, assailed the intruder with abuse and threats of violence. At last the dervish fled to Damascus but was brought back in triumph by the son of Jalal-e-din. Sultan Walad.

Jalal-e-din. deeply agitated by the Joss of his bosom friend, sent out people in search of him. Thereupon the disciples "repented" and were forgiven. Soon, however. a renewed outburst of jealousy on their part caused Shams to take refuge in Damascus for the second time and again Sultan Walad was called upon to restore the situation. Finally, in 1247, the man of mystery vanished without leaving a trace behind. After the disappearance of Shams. Rumi composed an immense collection of

204

]a/al-e-din Rumi

mystical odes in the name of Shams and dedicated to his memory (Divah Shams Tabrizi).

The next period (1252-1261) in Rumi's spiritual life is a fainter repetition of the last. For many years, Jalal-e-din devoted himself to Salah-e-din Zarkub, who as his deputy (Khalifeh) was charged with the duty of instructing the Rumi 's followers.

On the death of Salah-e-din, the poet's enthusiasm found a new and abundant source of inspiration in another disciple Husam-e-din ibn Akhi turk, whose name he has mystically associated with his greatest work, the celebrated "Mathnavi". During the last ten yearsofthe poet's life this last follower acted as his deputy, and upon his death in 1273 succeeded him as Head of the Mewlevi order.

We must note that a platonic type of mystical love had been cultivated by sufis long before Rumi declared that he and Shams Tabrizi were "two bodies with one soul". In this union of loving souls all distinctions vanish: nothing remains but the essential unity oflove in which "lover" and "beloved" have merged their separate identities. In calling his lyrics the Divan of Shams, Rumi of course uses the name Shams as though Shams and himself had become identical and were the same person. The forms in which he clothes his religious philosophy had been fashioned before him by two great sufi poets, Sana'i and Attar. Though he makes no secret of his debt to them both, his flight takes a wider range, his materials are richer and his method of handling the subject is so original that we can say the Rumi's literary works have a 'new style'. In Jalal-e-din, the Persian mystical genius found its supreme expression. The words used by Dante in reference to the "Divina Commedia" would serve excellently as a description of the "Mathnavi": "The poem belongs to the moral or ethical branch of philosophy, its quality is not speculative but practical, and its ultimate end is to lead into the state of felicity, those now enduring the miserable life of man". Rumi 's mysticism is not doctrinal but experimental. He appeals to the heart more than to the mind.

Jamal AI Ahmad

205

Jalal-e-din Rumi

LARAWAN NG PAG-IBIG

Ang tunay na mangingibig ay nasusubok sa kirot ng puso; Walang ibang karamdaman tulad ng karamdaman ng puso.Ang karamdaman ng mangingibig ay kaiba sa ibang mga karamdaman; Ang pag-ibig ay instrumento ng kahiwagaan ng Diyos.Maaaring mithiin ng isang mangingibig ang pag-ibig na ito o ang ibang pag-ibig,Ngunit sa huli'y mahihikayat siya ng Haring pag-ibig.Gayunpaman gaano man natin ilarawan at ipaliwanag ang pag-ibig, Kapag nahulog ang ating loob nahihiya tayong ipaliwanag ito. Linilinaw ng pagpapaliwanag ang halos lahat ng bagay,Ngunit ang pag-ibig na hindi naipaliliwanag ang pinakamaliwanag. Kapag ang panulat ay nag-apura sa pagsulat,Pagsaling sa paksa ng pag-ibig ito ay nahahati sa dalawa.Kapag nasaling ng pagtalakay ang mga bagay na ukol sa pag-ibig, Ang panulat ay hindi maipangsusulat at napupunit ang papel.Sa pagpapaliwanag na ito, ang katwiran ay dagling kumakapit tulad ng asno sa pusali;Wala kundi ang pag-ibig ang nagpapaliwanag sa pag-ibig at mangingibig!Wala kundi ang araw makapagpapakita ng araw, Kung ito'y iyong nakikita, lumayo rito.Ang lilim, sa katotohanan, ay nagpapahiwatig ng pagkakaroon ng araw, Ngunit tanging ang araw ang makapagpapakilala ng liwanag ng buhay. Ang lilim ay nakapagpapaantok, tulad ng mga pag-uusap sa gabi, Ngunit sa pagsikat ng araw ang "buwan ay nalalansag".Walang kasinghiwaga ang araw sa mundong ito,Ngunit ang araw ng kaluluwa ay walang hangga at kahapon. Kahit ang araw ay naiiba at nag-iisa,Maaari nating ang kahawig na araw.Ngunit ang araw ng kaluluwa, lagpas sa kalangitang ito- Walang katulad ang nakikitang tunay o mahirap maunawaan. Kung saan may silid sa pag-unawa sa kanyang esensya,Kay a ang pagwawangis sa kanya 'y kailangang pag-isipan?

206

DESCRIPTION OF LOVE

A true lover is proved such by his pain of heart; No sickness is there like sickness of heart.The lover's ailment is different from all ailments; Love is the astrolabe of God's mysteries.A lover may hanker after this love or that love, But at the last he is drawn to the KING of love. However much we describe and explain love,When we fall in love we are ashamed of our words.Explanation by the tongue makes most things clear, But love unexplained is clearer.When pen hasted to write,On reaching the subject of love it split in twain. When the discourse touched on the matter of love, Pen was broken and paper torn.In explaining it Reason sticks fast, as an ass in mire; Naught but Love itself can explain love and lovers! None but the sun can display the sun,If you would see it displayed, turn away from it. Shadows, indeed, may indicate the sun's presence, But only the sun displays the light oflife.Shadows induce slumber, like evening talks,But when the sun arises the "moon is split asunder." In the world there is naught so wondrous as the sun, But the Sun of the soul sets not and has no yesterday. Though the material sun is unique and single,We can concieve similar sun like to it.But the sun of the soul, beyond this firmament, No like thereof is seen in concrete or abstract. Where is there room in conception of His essence, So that similitudes of HIM should be conceivable?

]a/al-e-din Rumi

207

Jalal-e-din Rumi

PAGKALITO NG MGA SANTO SA MGA MAPAGKUNWARI

Pag-ibig at pananampatalaya ay mabisang panghikayat

0 Ayaz, ano itong iyong pag-ibig sa mga lumang sapatos,Na kahawig ng pag-ibig ng isang mangingibig sa kanyang kerida? Ang mga lumang sapatos na ito ay iyong naging pag-ibig,Tulad ni Majnun na ginawang idolo ng kanyang Laila! Iyong iginapos ang pag-ibig ng iyong kaluluwa sa kanila, At ibinitin mo ito sa lihim na silid-tulugan.Hanggang kailan mo uusalin ang mga dasal sa mga lumang pares na sapatos?At ihinga ang lagi mong sinasabing mga sikreto sa walang buhay napandinig?Tulad ng isang Arabing mangingibig sa tahanan ng kanyang namatay na kerida,Sinabi mo sa kanila ang iyong mahabang panalangin ng pag-ibig.Anong dakilang Asaf ng iyong mga sapatos sa bahay? Ang iyong lumang damit, isiping mo, ang lanan ni Yusuf? Tulad ng isang Kristiyano na nangumpisal sa isang pariAng kanyang nakalipas na mga makasalang taon, pandaraya, at pagsisinungaling:Upang mailigtas siya ng pari sa mga kalasanan;Iniisip niyang ang pagpapatawad ng pari ay tulad ng sa Diyos! Walang kakayahan ang pari upang humatol o magpawalang-sala; Ngunit ang pag-ibig at pananampatalaya ay mabisang panghikayat!

Nakikipag-ugnayan ang Diyos nang kitang-kita sa kaluluwa

Ang alak ay galing sa mundong iyon, ang lalagyan ay galing dito; Ang lalagyan ay nakikita, ngunit ang alak ay nakatago !-Tunay na nakatago sa paningin ng mga mahalay,Ngunit bukas at nakikita para sa banal! 0 Diyos, ang mga mata namin ay bulag!0 patawarin kami, ang aming mga kasalanan ay mabigat na pasanin! Ang iyong paraan ay nakatago sa amin, kahit na ang kalangitan ay puno na

208

Jalal-e-din Rumi

Sa pamamagitan ng liwanag, na higit pang maliwanag kaysa araw at buwan!Nakakubli ang iyong paraan, ngunit nagsisiwalat ng arning mga lihim! Ang paraan na pinagmumulan ng dahilan ng pagdaloy ng ilog. Nakakubli ang iyong paraan ng iyong kaakuhan, ngunit nakikita ang kasaganaan.Tulad ka ng tubig, at kami ay tulad ng gilingang-bato.Ang iyong paraan ay tulad ng hangin, at kami ay tulad ng alikabok; Ang hangin ay hindi nakikita, ngunit ang alikabok ay nakikita ng Iabat. Ang iyong paraan ang bukal, at kami ang matamis na luntiang hardin; Ang bukal ay hindi nakikita, kahit na ang mga biyaya nita ay nakikita. Ang iyong paraan ang kaluluwa, kami bilang kamay at paa;Iniuutos ng kaluluwa sa kamay at paa na humawak at kumuha. Ang iyong paraan ang katwiran, kaming tulad ng dila;Ang katwirang ito ang nagtuturo sa dila upang magsalita.Ang iyong paraan ang ligaya, at kami ay natutuwa; Ang pagkatuwa ang bung a ng ligaya.Ang aming bawat pagkilos ay nagpapatunay sa bawat sandali. Nagpapatunay ito ng pagkakaroon ng Walang-kamatayang Diyos. Kung kaya ang himagsikan ng mga bato, napakaranas, Nagpapatunay sa pagkakaroon ng bukal ng tubig.0 ang iyong paraan ay higit sa aming pag-unawa at paliwanag, Maging alikabok sa aming mga isip, at sa aming pagkakawangis sa iyo!Ngunit ang mga alipin ay walang humpay sa paglikha ng iyong imahen;Umiiyak silang lagi sa iyo, "Ang buhay ko ay iyong pahingahan!" Tulad ng sa pasto! na umiiyak, "0 aking Diyos!!Lumapit ka sa iyong tapat na pasta!, Maaaring niyang linisin ang iyong darnit,At ayusin ang iyong sapatos, at halikan ang tupi ng iyong bata!" Walang makapapantay sa pag-ibig at pagmamalasakit ng pasta!, Kahil na mali ang paraan niya ng pagpapahayag ng mga ito. Tinayo ng kanyang pag-ibig ang tolda saka lanigitanSiya sa kanyang sarili ay asong sa lagusan ng tolda. Kapag ang dagat ng pag-ibig ng Diyos ay nagalit,Sasalingin nita ang puso, ngunit hanggang sa kanyang pandinig lamang.

209

]alal-e-din Rumi

Ang nakakubling tisis ay nagpapahayag nang malalim na damdamin ng pagpapahayag, samantalang ang kahusayan sa pagpapahayag ay maaaring maglarawan na ang pandinig lamang, at hindi ang pandama, ang nasaling, ay susunod na ipapakita ng nakatutuwang anekdota ng isang dwendeng nagkunwaring isang babae, at ipinakita aug sarili sa isang pangaral patungkol sa kababaihan. Ang duwendeng ito ay nagpaki ta ng salamangka sa babaeng katabi niya, na naging dahilan ng pag-iyak ng babae, at ipinalagay ng mangangaral na ang kanyang pangaral ay sumaling sa puso ng babae; ngunit sinabi ng duwende na kung ang kanyang puso ay nasaling, hindi niya pagtataksilan ang kanyang nararamdaman sa pamamagitan ng pagsisiwalat nito sa buong kongregasyon.

Pinilit ng hari noon si Ayaz upang ipaliwanag ang misteryo bilang paggalang ang ukol sa mga lumang sapatos at damit. upang bigyang-babala ang mga taga palasyos, kanyang sinabi na ang kagandahan ng tunay ng kabanalan ay nasa kung mahihikayat nito maging ang mga walang Diyos. At upang maipakita ito isinalaysay niya ang anekdota ng isang Musulman na sumubok na mapalitan ng Gueber sa panahon ng Bayazid. Sinabi ng Gueber na kanyang hinahangaan at kinaiinggitan ang pananampalataya ng Bayazid, kahit na walang siyang kapangyarihan upang tularan ito; ngunit para sa katapatan ng misyonerong sumubok na siya ay hikayating magbagong-loob, nagdulot ito sa kanya ng pagkaayaw. dahil ito ay hindi tapat at mapagkunwari lamang. At isinalaysay niya ang isang anekdota ng isang malupit na tinig ng Mu' azzin na nagtungo sa paganong bayan at doon ay sin ambit ang panawagan sa pagdarasal. Nangyari ito nang may isang batang babae sa Iugar na iyon na malaon nang yumayakap sa Islam, na ipinagluluksa ng kanyang mga magulang; ngunit nang kanyang marinig ang marahas na tawag, siya ay muling pinagaling ng kanyang kahilingang talikuran ang kanyang sariling relihiyon. Lubas na nagalak ang kanyang amasa nangyari kaya siya ay lumabas at pinuno ng regalo ang Mu'azzin. Sinabi ng Gueber na ginamot siya ng misyonero sa kanyang kahilingang yakapin ang Islam, tulad ng batang babae na ginamot ng marahas na tinig ng Mu'azzin. Ngunit sinabi niyang nananatili

210

Jalal-e-din Rumi

pa rin ang kanyang paggalang para sa pananampalata ng Bayazid, bagamat bigo siyang maintindihan ang tunay na kabanalan tulad ng makikita sa Bayazid na maaaring taglayin ng katawang lupa. Nagbigay siya ng kakaibang paliwanag sa kanyang pakahulugan. Nag-uwi ang lalaki ng isang kapirasong karne na may bigat na kalahating tao, upang makapaghain ng pagkain sa isang bisita; ngunit ang kanyang maybahay, na Jubhang sakim, ay kinain itong lahat. Nang hanapin ng lalaki ang kame, tinanong niya ang kanyang asawa, at sinabing ng kanyang maybahay na kinain ito ng pusa. Kinuha ng lalaki ang pusa at tinimbang ang kanyang asawa, at nalamang siya ay may timbang na kalahati ng tao. Kaya sinabi niya sa kanyang maybahay, "Kung ang kalahating-taong ito ay ang lahat pusa, nasaan ang karne?-at kung ito ang kame, nasaan ang pusa?" Sinabi ng Gueber na ito ang kahirapang kanyang nadarama ukol sa espiritu at katawan ng Bayazid. Nagpalagay siya sa pamamamagitan ng pagsasabi, ng mga salita ng Hadis, "Ang tunay na naniniwala ay may malasakit sa iba, at ang iba ay may malasakit sa kanya, ngunit ang taong mapagkunwari ay hindi nakapagdudulot ng pagmamahal sa sinuman.''

211

Jalal-e-din Rumi

CONFUSION OF SAINTS WITH HYPOCRITES

Love and faith are a mighty spell

0 Ayaz, what is this love of yours for your old shoes, Which resembles the love of a lover for his mistress? You have made these old shoes your object of devotion, Just as Majnum made an idol of his Laila!You have bound the affection of your soul to them, And hung them up in your secret chamber.How long will you say orisons to this old pair of shoes?And breathe your oft-told secrets into inanimate ears? Like the Arab lover to the house of his dead mistress, You address to them long invocations of love.Of what great Asaf were your shoes the house?Is your old garment, think you, the coat ofYusuf? Like a Christian who confess to a priestHis past year's sins of fornication, fraud, and deceit; In order that the priest may absolve his of those sins; He thinks the priest's absolution the same as God's! That priest is unable to condemn or to absolve; But faith and love are a mighty enchantment!

God's dealings visible to the spiritual

The wine is from that world, the vessels from this; The vessels are seen, but the wine is hidden! Hidden indeed from the sight of the carnal,But open and manifest to the spiritual! 0 God, our eyes are blinded!0 pardon us, our sins are a heavy burden!Thou art hidden from us, though the heavens are filled With Thy light, which is brighter than sun and moon! Thou art hidden, yet reveal est our hidden secrets! Thou art the source that causes our rivers to flow.Thou art hidden in Thy essence, but seen by Thy bounties.

212

Thou art like the water, and we like the millstone. Thou art like the wind, and we like the dust;The wind is unseen. but the dust is seen by all.Thou art the spring. and we the sweet green garden; Spring is not seen, though its gifts are seen.Thou art as the soul. we as hand and foot; Soul instructs hand and foot to hold and take. Thou art as reason, we like the tongue;'Tis reason that teaches the tongue to speak.Thou art as joy, and we are laughing;The laughter is the consequence of the joy. Our every motion every moment testifies,For it proves the presence of the Everlasting God.So the revolution of the millstone, so violent, Testifies to the existence of a stream of water.

]a/al-e-din Rumi

0 Thou who art above our conceptions and descriptions. Dust be on our heads, and upon our similitudes of Thee! Yet Thy slaves never cease devising images of Thee; They cry to Thee always. "My life is Thy footstool!"Like that shepherd who cried, "0 Lord! Come nigh to thy faithful shepherd,That he may cleanse thy garment of vermin,And mend thy shoes, and kiss the hem of thy robe!" No one equalled that shepherd in love and devotion, Though his manner of expressing it was most faulty. His love pitched its tent on the heavens,He himself was as the dog at the tent -door.When the sea of love of God boiled up.It touched his heart, but it touches your ears only.

The thesis that silence may indicate emotions too deep for expression, while eloquence may indicate that the ears only, and not the heart, have been touched, is next illustratedby a ludicrous anecdote of a dwarf who disguised himself as a woman, and presented himself at a sermon addressed to women. This dwarf played a trick on a woman sitting next him, which made her cry out, and the preacher fancied that his sermon had touched her heart; but the dwarf said

213

]alal-e-din Rumi

that if her heart had been touched she would not have betrayed her feelings by publishing them to the whole congregation.

The king then again pressedAyaz to explain the mystery of his regard for the old shoes and rags. in order to admonish the courtiers, for he said that the beauty of true holiness is such that it attracts even infidels. To illustrate this he told an anecdote of a Musulman who tried to convert a Gueber in the time of Bayazid. The Gueber said that he admired and envied the faith of Bayazid, though he had no power to imitate it; but as for the faith of the missionary who was trying convert him, it only inspired him with aversion, because it was plainly insincere and hypocritical. And he told an anecdote of a harsh voiced Mu' azzin who went into a heathen country and there uttered the call to prayer. It happened that there was a girl in that place who had long been inclined to embrace Islam, much to the grief of her parents; but when she heard this harsh call she was at once cured of her wish to forsake her own religion. Her father was so delighted at this that he ran out and loaded the Mu' azzin with gifts. The Gueber said the missionary had cured him of the wish to embrace Islam, just as the girl was cured by the Mu' azzin's harsh voice. But he said he still retained his reverence for the faith ofBayazid, though he failed to understand how so much spirituality as was seen in Bayazid could be contained in an earthly body. He gave a curious illustration of his meaning. A man brought home a piece of meat weighing over a half a man, to provide a meal for a guest: but his wife, who was very greedy. ate it all up secretly. When the man missed his meat he asked his wife for it. and she said the cat had eaten it. The man took the cat and weighed her. and found she weighed only half a man. Then he said to his wife. "If this half-man is all cat, where is the meat?-and if it is meat. where is the cafl" The Gueber said this was exactly the difficulty he felt about the spirit and the body of Bayazid. He concluded by saying . in the words of the Had is, "The true believer is attached to others, and others are attached o him. but the hypocrite inspires affection on no one."

214

Sa'di1200-1292

.....,jlJill

215

Sa'di

,.,,

...'

tf!':f'; ' I' C!!

k·::. I . . 1"'

,L

216

KARUNUNGAN Nl SA'DISa'di

SHAIKH MOSLEHUDDIN ABDULLAH SA'DI SHIRAZI *

"Si Shaikh Moslehuddin Abdullah Sa'di Shirazi ay hindi lamang isa sa pinakakinikilalang Iranian, kundi siya rin ay isa sa magagaling na manunulat sa mundo. Sa mga manunulat ng wikang Persiano, mayroon lamang isa o dalawang maihahalintulad sa kanya. Sa ibang mga manunulat ng ibang nasyon, sinauna man o moderno, kakaunti lamang ang maipapantay sa kanya. Sa Iran, walang makapapantay sa kanyang katanyagan, at kapwa ang matatalino at mga pangkaraniwang tao na pamilyar sa kanyang mga akda. Kundi man siya kilala ng mga pangkaraniwang tao sa labas ng Iran, kabit papaano ay kinikilala ng maraming iskolar ang kanyang katanyagan". Ito ang paraan ng ng kinikilalang kritiko ng panitikang Iranian nasi Mohanuned Ali Foroughi ng pagkilala sa natatanging makata, pilosopo at paham.

Si Sa'di ay ipinanganak noong 1184 o 1185 sa Shiraz. Siya ay lumaki sa isang pamilya ng mga alagad ng simbaban at naulila sa batang edad. Matapos niyang matanggap ang kanyang edukasyon sa Shiraz, nagpunta siya ng Baghdad at doon ay nag-aral sa Nezamieh Academy at sa iba pang kinikilalang institusyon ng mataas na pagkatuto. Doon, sa loob ng 30 taon, sa mga lupain ng Islam, mulang India sa Timog hanggang sa Syria at Hejaz sa Kanluran. Binisita niya ang Balkh. Ghazna, India, Yemen, Hejaz at iba pang mga babagi ng Arabia, Abyssinia, Syria, Baalbek, Hilagang Africa at Asia Minor. Siya ay naglakbay tulad ng isang tunay na pulubi, sa anumang paraan at nakihalubilo sa Iabat ng uri ng tao.

Bumalik siya ng Shiraz habang papatapos na ang panunungkulan ni Abu Bakr ibn Sa'd ibn Zangi at nagsagawa ng maagap na mga hakbang upang mahikayat ang kanyang pagtangkilik. Dinanas rin niya ang mabuting pakikitungo ni Sa'd, ang anak na lalaki ng pinuno, na pinangkunan niya ng pangalang din nom de plume Sa'di. Ang Boostan ang kanyang unang naitalang akda at natapos niya at iniharap kay Abu Bakr ibn Sa'd noong 1257.

*Isinalin sa Filipino ni: Genaro R. Gojo Cru:::.

217

Sa'di

Si Propesor Reuben Levy ay nagbigay ng kanyang pananawukol sa aklat: "Ang Boostan ay bumuo ng natatanging paghawan sa kabuuan ng didaktikong mathnavis ng Persiano ng mitikal-etikal na mga kaalaman, kung saan marami ang naging mahusay. Ang sampung kabanata nito ay pinangungunahan ng sumusunod: katarungan. Pagkakapantay-pantay at Pagpapatakbo ng Pamahalaan: Kabaitan; Pag-ibig (Pisikal at !spiritual): Kababaan: Pagtanggap; Kasiyahan; Disiplina: Utang na loob; Pagsasakripisyo; Tapat na Pagninilay-nilay."

Ayon kay Propesor A.J. Arberry. "Agad na kinilala ang Boostan at mula pa noon ay kinilala ang katanyagan nito na halos walang katulad sa panitikang Persiano. Marami na ang lumilikha ng mga tulang didaktiko bago pa man kay Sa'di. Ngunit nahigitan ni Sa'di ang kanyang mga sinundan at maging ang lahat ng mga sumunod sa kanya, sa pamamagitan ng kanyang madaling pagpapaunawa at kapayakan ng kanyang mga pananalita. Itinuring bilang mga halimbawa ng kasabihan ang karamihan sa mga berso sa Boostan, bilang natatanging patunay ng kahusayan. Dahil sa natatanging kahusayan, naisagawa pagsasanib ng mga tanyag na kaisipan sa mga kaugnay na kasabihan. Naipakita ni Sa'di ang sarili bilang bihasa sa pagsasalaysay ng mga payak na kuwento, at sa mga kuwentong ito mababakas ang maraming pangyayari sa kanyang mga pakikipagsapalaran sa buhay. Patuloy na ikinakalat ng aklat ang taglay nitong mahika sa mga kababayan ni Sa'di."

Si Mohammad Ali Forouuhi ay nagbigay ng kanyang pananaw tungkol sa Boostan: "Maituturing na walang katulad o kapantay ang aklat na ito, sa Persiano man o sa iba pang wika. kung pag-uusapan ang kahusayan, kahusayan sa pananalita, katatasan, kapinuhan. panghalina, karunungan. at pananaw'".

Isinulat ni Sa'di ang Golestan ng sumunod na taon noong 1258. Ang walong bahagi ng aklat ay tumalakay sa Moral ng mga Hari: Moral ng Kapus-palad: Kasiyahan: Kabutihan ng Pananahimik: Pag-ibig; Pagkakulang-kulang at Katandaan: Bunga ng Edukasyon: Panuntunan ng A sal sa Buhay. lnihalintulad ng makata ang kanyang Golestan sa hardin ng Persiano. at matalino ang ginawang paghahalintulad. Ang

218

Sa'di

walong bahagi nito kung saan ito nahahati ay nagtataglay ng mga kuwentong nakatutuwa at malungkot, sa pagsasanib ng may tugmang prosa at berso na ngayon ay itinuturing na mahalagang taglayin ng isang mahusay na akda.

Sa mga pananalita ni Propesor E.G. Browne, "Kapag si Sa'di ay inilarawan bilang totoong etikal na makata, dapat isipin na ang kanyang etika ay naiiba sa mga teorya na kalimitang ipinahahayag ng Kanlurang Europa. Sa katunayan, ang tunay na panghalina ni Sa'di at ang lihim ng kanyang kasikatan ay dahil sa kanyang pagkakatoliko."

Sa paunang salita ng unang Amerikanong edisyon ng salin ni Francis Gladwin ng Golestan, ang kinikilalang manunulat naAmerikano nasi Ralph Wlado Emerson ay nagbigay ng puna kay Sa'di at sa Golestan sa ganitong paraan: "Taglay ni Sa'di ang talas ng isip, katalinuhan at wastong damdamin sa pag-uugali. Nasa kalikasan niya ang magturo, at kailangang makuha sa bawat pangyayari ang aral, tulad ni Franklin. Siya ay makata ng pagkakaibigan, pag-ibig, pagmamalasakit at kahinahunan. Makikita sa pahinang ito ang kaisahan, at, hayag na pagpapakita ng kasiglahan, na naging dahilan upang maiugnay ang kanyang pangalan sa pagpapala. Pinukaw niya ang pag-asa sa mga mambabasa. Anong kabaligtaran ng mapang uyam na tono ni Byron at ng karunungan ni Sa'di. Iginiit niya ang pagiging unibersal ng mga batas pang-moral, at ang walang-hanggang paghihiganti. Ipinagdiwang niya ang walang hanggang kapangyarihan ng malinis na kaluluwa. Isang tiyak na katapatang-loob at sinumpaang kabanalan ang palaging makikita sa kanya. Lahat ng uri ng pagkamagalang at ng gawain sa pang-araw-araw na buhay ay nababahiran ng relihiyon, tulad ng ginawa ng mga taga-Europa noong Gitnang Panahon".

Ayon sa dating Poet Laureate at natatanging manunulat nasi Mohammad Taqi Bahar, "Matatagpuan sa Golestan na dapat tuklasin ang sining ni Sadi, pagiging bihasa at katauhan. Taglay ng aklat na ito, na maliit lamang ang sukat, ngunit taglay nito ang yaman, kung hindi mapapanatili, ay malaking bahagi ng katauhan ng lumikha at ang kanyang dakilang kalagayan ay maaaring maglaho, at makabubuting

219

Sa'di

ang prosang Persiano ay habambuhay na na hindi ituring bilang maningning at mahalagang yaman".

Dagdag sa Golestan at Boostan, isinulat ni Sa'di ang kanyang Kulliyat o ang Koleksyon ng mga Akda, na binubuo ng Arabic at Persianong panegyrics, threnodies, ng mga tulang ang ilan ay nasa Persiano at ang iba naman ay nasa Arabic, Tarji-band, ghazals o oda na iniayos sa apat na pangkat, alalaong baga'y ang mga unang tula, mainam na oda, mga tusong oda at signet-rings o mga hiyas. Sumulat rin siya ng mga apatang taludtod, maiikli at isahang mga berso.

Sa muling pagbanggit sa sinabi ni Propesor A.J. Arberry, "Naisulat ni Sa'di ang takdang bilang ng panegyrics, ngunit ito ang katangian ng kanyang katapangan na hindi siyang nahihiyang sabihin nang tahasan sa kanyang mahaharlikang tagatangkilik kung paanong dapat silang magpakita ng kaasalan, at kung bakit. At upang ipagtanggol ang kabutihan at katotohanan sa panahon ng pagkatakot at upang maituro ang katarungan sa prinsesang naghahangad ng kagitingan ng bihirang kaayusan, at ang hindi matatawarang pagmamahal sa mataas na tuntutin nglslam".

N apan sin ni Mohhamad Ali Foroughi. "Ang mga tulang papuri ni Sa'di ay hindi katulad ng ibang panegyrists na naging lubusang nagpapaalipin. Ang kanyang panegyrics sa katotohanan ay nangangaral at mga diskursong moral. Pinuna niya ang palapuri at nangatwiran sa kanyang mga tagatangkilik na maging makatarungan, bukas-palad, mabait at mabuti. lpinagmakaawa niyang tumulong sila upang mabawasan ang karalitaan ng mahihirap at ng nangangailangan. Kanyang ipinayo na sila ay matakot sa Diyos, gumawa ng mga paghahanda para sa mundo mula ngayon, at magsikap upang makamit ang malinis na pang alan sa kanilang mga sarili".

Maituturing din si Sa'di bilang mahusay na manlilikha ng tulang liriko. Sa pananalita ni Foroughu, "Tinalakay niya ang bawat paksa sa pinakamabuting paraan na ito ay matatalakay, ngunit sa paksang tulad ng pag-ibig. siya ay napuno ng iba't ibang uri ng kagalakan at kataimtiman. Walang sinumang ang nakaranas ng malinaw na mundo ng

220

Sa'di

pag-ibig tulad ni Sa'di, at walang sinuman ang nakapagpabuti nito tulad niya. Ang pag-ibig ni Sa'di ay hindi lamang isang pagkahibang, ngunit isang mahalagang bagay. Ito ay dakila, lantay, mapagsakripisyo at mapagpakasakit sa sarili. Ang kanyang pag-ibig ay nagsimula sa mga nilalang ng Diyos, ngunit sa huli ay humantong sa pag-ibig sa Diyos".

Ayon kay Propesor E.G. Browne, "Sa kanyang ghazal o oda, si Sa'di ay hindi maituturing huli sa sinumang makatang Persiano, maging kay Hafez."

Binanggit ni Propesor A.J. Arbeery, "Bago ang panahon ni Sa'di, hindi nabibigyan ng kaukulang pansin ang mga makatang nagsusulat ng tulang liriko, at sinasabing ang sangay na ito ay unang kinilala ang kahalagahan sa kanyang panahon, at dahil sa kanyang natatanging kahusayan nakamit ang ituktok ng pag-unlad at pagkilala. Maaaring ang kanyang tagumpay na siya ang nagpasimula ng daan para kay Hafez. Kinilala ang katimpian ng kanyang mga tulang liriko, magaan at matatas na pananalita, nakalulugod na kaayusan, at ang napapanahong pagtimo ng isang dakila".

Sa muling pagbanggit sa sinabi ni Mohhamad Ali Foroughi, "Ang Golestan at Boostan ay mabuting batayan para sa tunay na karunungan. Sinulat ni Sa'ding tungkol sa politika, etika, kahinahunan at pamamahala sa kapuri-puring paraan. Bagamat ang kanyang mga paksa ay maselan, nagpakita si Sa'di kung minsan ng pagbibiro at pagpapatawa. Sa kanyang mga pananalita, pinaghalo niya ang mapait na gamot sa pagbibigay payo at ang katamisan ng katalinuhan, kung kaya tinanggap ang tunay na pagkarnabisa ng mga ito. Sa katunayan, walang sinuman ang mapapagod sa pagbabasa ng Golestan at Boostan. Walang ibang manunulat na nakapagbigay patnubay sa mga hari at mga makapangyarihang pin uno ukol sa mabuting pamamalakad, katarungan at ang kabutihan ng paksa hanggang kay Sa'di. Walang sinuman ang nagbigay pansin sa mga paksang ito. Ipinaalala rin niya ang iba pang bahagi ng lipunan, tulad ng mga administrador at pinuno ng militar, ang mapapalad at ang mga salat, ang makapangyarihan at mahihina, ang mahihirap at mayaman, ang mga banal at walang Diyos, ang mga negosyante at mangangalakal, ang mga mangingibig at mapaglustay, ang mga makalupa at espiritista, ang tungkol

221

Sa'di

sa kanilang mga gawain at tungkulin. Sinamantala niya ang mga pagkakataon upang mangaral at balaan sila, at ipinakita niya ang malasakit sa kanilang mga interes at kapinsalaan. Tunay na relihiyoso si Sa'di, ngunit hindi siya maituturing na isang panatiko. Siya ay larawan ng pag-ibig at pagsuyo, at isang mabait, mapagkawanggawa at makatarungan sakanyang mga kaibigan, kaaway, kamag-anak at sa mga hindi kilala. Siya ay makatao sa tunay na kahulugan ng salitang ito. Hindi matatakdaan ang kanyang pagdamay sakanyang mga kapwa tao. Ang kanyang kabaitan at pagkahabag ay yumakap maging sa mga hayop".

Si Shaikh Sa'di ay pumanaw noong 1292 at inilibing sa labas ng siyudad. Ang kanyang mauseleo ay naging sentro ng paglalakbay ng kanyang hindi mabilang na tagahanga at deboto.

Dahil tumatalakay ang aklat sa Golestan at Boostan ni Sa'di, bibigyan kong paliwanag ang ilan sa kanyang matatalinong kaisipan ukol sa iba't ibang paksa.

Si Shaikh Sa'di ay matatag na naniniwala at tagapanguna ng unibersal na pagkakapatiran ng lahat ng sangkatauhan at maalab niya itong ipinalaganap. Kanyang binatikos ang kawalang malasakit ng tao sa paghihirap ng kanyang kapwa tao, at itinuring ang mga walang malasakit na mga taong ito na malulupit:

Ang tao ay tulad ng bahagi ng katawan, na nilikha sa magkatulad nitong kahalagahan. Kapag ang mundo ay nagdulot ng sakit sa isang bahagi. ang ibang bahagi rin ay hindi makadarama ng ginhawa. Kung wala kang malasakit sa paghihirap ng ibang tao, hindi ka karapat-dapat na tawaging tao.

Ang humanismo ay binubuo kagandahang loob at kabaitan. Huwag isiping tumutukoy lamang ito sa mga materyal bagay. Kailangan ang kabanalan, dahil sa ang mga larawan ay maipipinta sa haligi ng palasyo na may matingkad na pula at taing tanso. Kung ang tao ay hubad sa kagalingan at kabaitan, ano na ang pagkakaiba niya sa nakapintang pigura sa haligi? Ang magmana ng makalupang yaman ay hindi isang sining. lpagwagi manna kaawaan kung iyong magagawa.

222

Sa'di

Ang tanyag nasi Shaikh ay tagapagsulong ng kapayapaan at matatag naipinapayo na ang karunungan ng pagsusulong ng kapayapaan sakabuuang sakop ng buhay, na ang kapayaan ay likas na taglay ng tao, at ang digmaan ay ang kanyang kasamaan atkahihiyan. Marubdob niyang pinuna ang mga kaaway ng kapayapaan at naniniwala siyang higit na may mararating at matatamo ang tao sakapayapaan kaysa ang dumulog sadigmaan. Makikilala ang digmaan hindi sa kung ang tao ay kitilin ang buhay, kundi sa siya ay kinitilan ng buhay, pinahirapan at nilupig ng kabagsikan, ng kawalang katanmgan, ng paglilinlang at ng makasalanang kamay ng tao.

Ang limang natatanging kaaway ng kapayapaan na nananahan sa atin ay ang katakawan, pangarap, inggit, poot at kapalaluan. Kung ang mga kaaway na ito ay maglalaho, maaari nating panghabambuhay na danasin ang kapayapaan. Ang sumusunod ay ilan sa mga couplet na nagpapatunay ng malasakit ng makata sa kapayapaan:

Huwag pagsalitaan ng masasakit ang taong mahinahon; huwag mapoot sa taong kumakatok sa pinto ng kapayapaan.

Ikaw man ay may lakas tulad ng sa elepante at ng mga kuko ng leon, sa aking pananaw, ang kapayapaan ay higit na mabuti kaysa digmaan.

Sumusumpa ako sa kalalakihan na ang Iabat ng kaharian sa mundo ay walang halagang malupig sa pamamagitan ng halaga na bawat patak ng dugong dumanak sa digmaan. Narinig ko sa Jikas na mapalad nasi Jamshid ay nagsulat nang ganito sa bato sa ulunan ng bukal: "Sinakop natin ang buong mundo sa pamamagitan ng ating katapangan at kapangyarihan, ngunit hindi natin ito dinala sa ating mga hukay".

Kapag ang isang bagay ay binigyang lunas sa mabuting paraan, mas mabuting magpakita ng kahinahunan sa kaaway kaysa makidigma.

223

Sa'di

Ang paglilingkod sa sangkautahan ay kailangan sa pagmamahalasa Diyos. Kalahati ng paghihirap ng sankatauhan ay maaaring mapawi. kung babawasan ng tao ang pangkalahatang sumpa sa kanilang buhay, sa pamamagitan ng damayan sa pakikiramay, kabaitan at pagiging makatao. Siya na naghahangad na kaligtasan ng ibang tao, ay nailigtas na rin ang sarili:

Ang paglilingkod sa sangkatauhan ay ang tunay na daan ng relihiyon patungo sa Diyos. Hindi ang rosaryo, ang banig sa pagdarasal at ang sutana. (Ang mga ito ay hindi lumilikha ng kahana/an dahil ito ay mga simbolo lamang ).

Itinagubilin ng kahanga-hanga makata ang pagkamasunurin ng Makapangyarihan, binanggit niya ang kagandahang loob na patuloy na ibinibigay ng Diyo sa tao. Bilang ganti, kailangan sundin ng tao ang Diyos at magpasalamat sa Kanya sa lahat ng Kanyang kabutihang-loob. Ang pagsunod sa Diyos pinakatiyak na patunay nang tapat at taimtim na pag-ibig sa Kanya. Bumubukal ang lahat ng iba pang kabanalan sa pagkamasunurin at pagpapasailalim, tulad ng lahat ng kasalanan na sanhi sariling pagpapasya at katigasan ng loob:

Ang ulap, ang hangian, ang buwan, ang araw at ang kalangitan ay kumikilos lahat nang sa gayon ay kumita ka ng iyong ikabubuhay at huwag na lamang kumain na walang alaga (nang hindi nagpapasalamat sa Diyos). Lahat ng ito ay nagkakagulo at naging sunud-sunuran sa iyo. Hindi makatarunf?all kung hindi Siya ang ivong susundin.

Ang iginagalang na paham ay matatag na nartiniwala sa mga palagay ng Islam ukol sa Araw ng Paghuhukom, kung kaya pinaalalahanan niya ang mga taong mapang-api at malupit tungkol sa kawalang-kabuluhan ng buhay at ang katiyakan ng pananagutan sa Araw ng Paghuhukom. Ipinayo niya sa kanila na !aging bantayan ang Araw ng Pagbabayad, at balangkasin ang bawat pagkilos at plano kaugnay ng mga hindi mababagong pasiya:

224

Sa'di

!sang mabigat na kasalanan na pahirapan ang mahihirap at mahihina ng iyong kapangyarihan at mapanggaping lakas. Hindi ba siya na walang malasakit sa mga inaapii, na hindi natatakot na walang sinuman ang tutulong sa kanyang pagbagsak? Kung sinuman ang nagtanim ng kasamaan at umasa ng magandang ani, ay gumawa ng maZing paniniwala sa pagtatasa ng mga bagay, at makagawa ng mating palagay. Huwag maging bingi at bigyang katarungan ang mga tao, na kung hindi ito magagawa, tandaan may Araw ng Paghuhukom (kung saan ikaw ay hahatulan).

Binigyang-diin ng marangal na makata ang pakikiramay at ang pagtalakay sa paksa. ltinuring niyang ang pakikiramay ay ang buod ng sangkatauhan, na makikita sa bersong ito:

Tulungan ang mga nasa kaguluhan kung ikaw ay ligtas at matiwasay, bilang tulong sa mahihirap na pipigil sa mga unos na maaaring dumating sa iyo. Kung ang pulubi ay humingi ng limos, taos-puso mo siyang bigyan, kung hindi, sapilitan itong aagawin sa iyo ng malulupit.

225

Sa'di

SHAIKH MOSLEHVDDIN ABDULLAH SA'DI SHIRAZI

"Shaikh Moslehuddin Abdullah Sa'di Shirazi is not only one of the most honourable Iranians, but is also one of the greatest writers of the world. Among the writers in the Persian language. there are only one or two who may be compared to him. From among the writers of other nations, both ancient and modem, only a few may equal him. In Iran, his fame is rarely matched, and both the intelligentsia and the common man are familiar with his works. Ifhe is not known by the masses outside Iran, at least scholars have recognised his greatness". This is how the eminent Iranian literary critic Mohammed Ali Foroughi eulogies the distinguised poet. philosopher and sage.

Sa' di was born in 1184 or 1185 in Shiraz. He hailed from a family of clerics and was orphaned at an early age. After receiving his early education in Shiraz, he went to Baghdad and there studied at the Nezamieh Academy and other reputable institutes of higher learning. Thereafter, for 30 years, he wandered hither and thither in the lands of Islam, from India on the East to Syria and Hejaz on the West. He visited Balkh, Ghazna, India, Yemen, Hejaz and other parts of Arabia, Abyssinia, Syria, Baalbek, North Africa and Asia Minor. He travelled in true dervish-fashion, in all sorts of ways. and mixed with all sorts of people.

He returned to Shiraz towards the end of the reign of Abu Bakr ibn Sa'd ibn Zangi and made quick strides in winning his patronage. He also enjoyed great favour with Sa'd, the son of the ruler, from whose name he derived his nom de plume Sa'di. The Boostan is his first dated composition and was completed and presented to Abu Bakr ibn Sa'd in 1257.

Professor Reuben Levy comments thus on the book: "The Boostan forms an excellent introduction to the whole range of Persian didactic mathnavis of mystic-ethical lore, of which many a great exist. Its ten chapters are headed respectively: Justice, Equity and Government Administration; Benevolence; Love (Physical and Mystical): Modesty; Resignation: Contentment: Self-Restraint: Gratitude: Penitence; Devout Meditation."

226

Sa'di

According to Professor A.J. Arberry. "The Boostan quickly attained and has ever since enjoyed a popularity almost unexampled in Persian literature. Not a few before Sa'di had composed didactic poetry. Sa'di, however, excelled all his predecessor and all his successors too, by the fluent affability and artless simplicity of his diction. Many verses from the Boostan have achieved the status of proverbs. the surest proof of epigrammatic brilliance. The interweaving of popular wisdom with appropriate anectode is done with great skill. Sa'di shows himself a master at telling simple stories. and in his stories he includes numerous incidents from his own adventurous life. The book continues to cast its magic spell over Sa'di's countrymen".

Mohammad Ali Forouughi has the following opinion to express about the Boostan: "Perhaps one can say that this book has no like or parallel, either in Persian or in any other language, as regards elegance, eloquence, fluency. delicacy, charm, wisdom and insight".

Sa'di wrote his Golestan in the following year in 1258. The eight sections of the Book deal with Morals of Kings; Morals of Dervishes; Contentment; Advantages of Silence; Love: Imbecility and Old Age; Effects of Education; Rules of Conduct in Life. The poet compares his Golestan with a Persian garden. and the comparison is very apt. The eight partitions into which it is divided are planted each with its own cluster of gay and sombre stories, in the deductive intermixture of ryhmed prose and verse which had by now come to be regarded as the prerequisite of elegant composition.

In the words of Professor E.G. Browne. "When Sa'di is described as essentially an ethical poet. it must be borne in mind that his ethics are somewhat different from the theories commonly professed in Western Europe. Indeed, the real charm of Sa'di and the secret of his popularity lies in his catholicity".

In the preface to the first American edition of Francis Gladwin's translation of the Golestan, the great American essayist Ralph Waldo Emerson comments on Sa'di and his Golestan in the following manner: "Sa'di has wit. practical sense and just moral sentiments. He

227

Sa'di

has the instinct to teach, and from every occurrence must draw the moral, like Franklin. He is the poet of friendship. love, devotion and serenity. There is a uniform force in his page, and, conspicuously, a tone of cheerfulness, which has also made his name a synonym for his grace. He inspires in the reader a great hope. What a contrast between the cynical tone of Byron and the benevolent wisdom of Sa'di. He asserts the universality of moral laws, and the perpetual retributions. He celebrates the omnipotence of a virtuous soul. A certain intimate and avowed piety is habitual to him. All the forms of courtesy and of business in daily life take a religious tinge, as did those of Europe in the Middle Age".

To quote former Poet Laureate and distinguised writer Mohammad Taqi Bahar. "It is in the Golestan that one must look to discover Sa'di's art, mastery and personality. Had this book, small in size, but large in substance, not existed, two thirds of the master's personality and sublime rank would vanish, and it may well be that Persian prose would have been deprived forever of such a splendid and valuable treasure".

In addition to Golestan and Boostan, Sa'di wrote his Kulliyat or Collected Works, comprising Arabic and Persian panegyrics, threnodies, poems partly in Persian and partly in Arabic, Tarji-band, ghazals or odes arranged in four groups, namely early poems, fine odes, cunning odes and signet-rings or gems. He also wrote many quatrains, fragments and isolated verses.

To quote Professor A.J. Arberry once again. "Sa'di composed his quota of panegyrics, but it is characteristic of his boldness that he did not hesitate to tell his royal patrons bluntly how they ought to conduct themselves, and why. To advocate virtue and truth in a time ofterror and to preach justice to princess called for courage of a rare order, and an unwavering devotion to the high principles oflslam".

Mohammad Ali Foroughi observes, "Sa'di's laudatory poems are not like those of other panegyrists who were absolutely serville. His panegyrics are in reality sermons and moral discourses. He criticises

228

Sa'di

the sycophants and pleads with his patrons to practise justice, generosity, kindness and benevolence. He implores them to spare no effort in alleviating the misery of the poor and the destitute. He advises them to fear God, make provisions for the world hereafter, and to strive to earn a good name for themselves".

Sa'di is also a supreme composer of lyrics. In the words of Foroughi, "He deals with every subject in the best possible manner, but on the subject oflove, he is overwhelmed with a different kind of ecstasy and fervour. Nobody has ever felt the palpable world of love like Sa'di, and nobody has ever elaborated upon it like him. Sa'di 's love is not mere infatuation, but a very serious matter. It is sublime, pure, self sacrificing and self-denying. His love begins with God's creatures, but ultimately culminates in love for God Himself'.

According to Professor E.G. Browne, "In his ghazals or odes, Sa'di is considered as inferior to no Persian poet, not even Hafez".

Professor A.J. Arberry mentions, "Before Sa'di 's time, not much attention had been paid by the poets to the writing of lyrics, and it may be said that this genre first acquired importance in the master's own age, and through his genius reached the pinnacle of advancement and esteem. It is perhaps his greatest glory that he pioneered the way for Hafez. His use of the lyric is marked by perfect technical control, ease and fluency of diction, a pleasing formality, and an occasional true touch of the sublime".

To quote Mohhamad Ali Foroughi once more, "The Golestan and Boostan are a perfect syllabus of pratical wisdom. Sa'di has written about politics, ethics, prudence and administration in the most admirable style. Although the subjects are serious, Sa'di is also witty and humourous at times. In his own words, he has blended the bitter medicine of advice with the honey wit, so that it is accepted for greater effectiveness. In fact, one can never tire of reading the Golestan and Boostan. No other writer has ever guided the kings and powerful officials regarding good management, justice and the welfare of subjects to the extent of Sa'di. Nobody has laid greater emphasis on these subjects.

229

Sa'di

He has also reminded the other sections of society, such as the administrators and military officials. the previleged and disadvantaged. the powerful and weak, the poor and rich, the pious and gnostics, the merchants and businessmen, the lovers and profligates, the materialists amd spiritualists, about their duties and obligations. He has availed himself of every opportunity to advise and even admonish them, and has concerned himself with their interests and detriments. Sa'di is deeply religious. but he is not a fanatic. He is embodiment of love and affection and is kind. benevolent and just to friends, foes, relatives and strangers. Verily. he is a humanitarian in the true sense of the word. Hb sympathy for his fellow human beings is boundless. His kindne" and compassion embrace even the animals".

Shaikh Sa'di died in Shiraz in 1292 and was buried in a suburb of that city. His mausoleum has ever since been the centre of pilgrimage of his countless admirers and devotees.

Since the books deals exclusively with Sa'di's Golestan and Boostan, I shall elaborate upon a few of his brilliant thoughts in various subjects.

Shaikh Sa·di is a strong believer and proponent of the universal brotherhood of mankind and fervently propagates it. He denounces the indifference of man to the sufferings of his fellow human beings. and considers such indifferent people to be grossly inhuman:

Human beings are like parts of a body (literally: limbs of one another), as they are created from the same substance. When the world causes pain to a single part. the other parts also cannot be at ease. You who are indifferent to the sufferings of others. do not deserve to be called humang being.

Humanism is comprised ofliberality and kindness. Do not think that it is only the material form. Virtue is a must, since pictures can be painted on the walls of a palace with vermilion and verdigrease. If a man is devoid of excellence and benevolence, what is the difference between him and the painted figure on the wall" Acquiring worldly riches is not an art. Win over a single heart if you can.

230

Sa'di

The great Shaikh is basically a votary of peace and strongly advises the wisdom of pursuing peace in all spheres oflife, as peace is the happy natural state of man, and war is his corruption and disgrace. He vehemently criticises the enemies of peace and believes that man can achieve and gain much more through peace than by resorting to war. What distinguises war is not that man is slain, but that he is slain, spoiled and crushed by the cruelty, the injustice, the treachery and the murderous hand of man.

The five great enemies to peace which inhabit with us are avarice, ambition, envy, anger and pride. If these enemies were to be banished, we would infalliby enjoy perpetual peace. The following are some of the couplets which prove the great poet's concern for peace:

Speak not harshly to man of gentle manners; seek not hostility with one who knocks at the door of peace.

Even if you have the strength of an elephant and the claws of a lion, in my opinion, peace is preferable to war.

I swear by manliness that all the kingdoms on earth are not worth conquering at the cost of a drop of blood being spilled in war. I have heard that the auspicious-natured Jamshid wrote thus on a stone at a fountain-head: "We conquered the entire world with our bravery and might, but did not take it with us to our grave".

When a matter can be resolved with tact, showing moderation to an enemy is better than war.

Service to humanity is an essential prerequisite of devotion to God. Half of the misery of human life might be extinguised, if men would alleviate the general curse they live under. by mutual offices of compassion, benevolence and humanity. He who wishes to secure the good of others, has already secured his own:

231

Sa'di

Service to humunity is the true path of religion which leads to God. It is not the rosary, the prayer mat and the cassock. (These do not constitute devoutness, as they are mere symbols).

The great poet recommends the obedience to the Almighty, citing the bounties that have been showered upon man by God. In return. man should obey God and be grateful to Him for all His favours. Obedience to God is the most infallible evidence of sincere and supreme love for Him. From obedience and submission spring all other virtues, as all sin does from self-option and self-will:

The clouds, the wind, the moon, the sun and the heavenly sphere are all at work to enable you to earn your daily bread and not eat it carelessly (without thanking God). All of them are bewildered and are subservient to you. It will be unjust on your part to disobey Him.

The respected sage is a firm believer in the Islamic tenet of the Day of Jugdement, and accordingly reminds oppressors and tyrants about the vanity of life and the certainty of accountability of the Day of Judgement. He advises them to always keep the Day of Reckoning in view. and frame every action and plan with a reference to its unchanging decisions:

It is a crime to break the hands of poor and helpless men with your powerful arms and overwhelming strength. Does not the one who is unhelpful to the downtrodden, not afraid that no one will come to his assistance when he falls? Whoever sows bad seeds and expects a good harvest, has made an erroneous assessment of things, and arrived at a wrong conclusion. Remove the cotton from you ears and render justice to people, for if you do not do so, remember there is a Day of Judgement (when you will he judged).

The honourable poet stresses upon the universality of compassion and treats the topic with due emphasis. He considers

232

Sa'di

compassion to be the essence of humanity, as is evident from the following verses:

Help those who are in trouble when you are safe and secure, as assistance to the poor will prevent a calamity to you. If a mendicant pleads for alms, give it to him willingly. Otherwise, a tyrant will takeit by force from you.

233

Sa'di

GOLESTAN *( Mga Piling Berso)

Ano ang gam it ng bandeha ng bulaklak sa iyo0 Dalhin mo ang dahon galing sa aking Golestan (Hardin ng Bulaklak). Ang mga bulaklak ay tumatagal lamang sa loob ng lima o anim na araw, samantalang itong Golestan ay ]aging magbibigay ng kaligayahan.

Sa mata ng mga kaaway. ang tagumpay ay isang malaking kasiraan. Si Sa'di ay tunay na rosas. ngunit tinik sa mata ng kanyang mgakaaway.

Ang ating layunin ay ang magbigay payo, at ito naman ay ating nagawa. Ipinagkatiwala ka namin sa pangangalaga ng Diyos, at paglisan.

lhinigay namin ang aming payo sa kaangkupan nito at inilaan ang aming habambuhay upang isagawa ito. Napipilitan lamang ang mcnsahero na ihatid ang mensahe, kahit na ito ay hindi maunawaan, sa pamamagitan ng mga payong iyon.

Kakayalza11

Ang matalino at naliwanagang tao ay hindi nagtitiwala sa taong may mababang kakayahan sa mahahalagang gawain. Kahit na ang taga-gawa ng banig ay maghahabi. hindi siya manggagawa sa isang pagawaan ng seda.

Kung ang sapatcro ay naglukbay sa ibang Iugar. hindi siya makararanas ng paghihirap at pagdadalamhati. Ngunit kung ang Hari ng Necmrooz ay gnmala sa labas ng kanyang kaharian. matutulog siyang kumakalam ang sikmura.

Tala: Ang Haring Neemroos (sinaunang Sistan) ay isa sa mga titulo ng dakilung paladin Roswm ng Slwnameh ni Ferdowsi.

:f.Jsmulill sa l·ilipino 11i. Gt'lutro R Gojn Cru::

234

Kasabwat

Sa'di

Kung iyong sinuportahan at tinangkilik ang isang masamang tao, makagagawa siya ng masasama gamit ang iyong kapangyarihan, at gagawin ka niyang kanyang katuwang.

Tagubilin

Intindihin ang tagubilin ng maalam, kahit na hindi niya ginagawa ang kanyang ipinapangaral. Hindi tamang para sa isang nagsasalaysay na sabihin, "Paanong siya na natutulog, ay mapapagising ang iba?" Kailangan magkaroon ng pakinabangan ang tao sa mga tagubilin, kahit ang mga ito ay nakasulat sa dingding.

Kahit na alam mong tiyak na hindi makikinig ang mga tao sa iyo, sabihin mo ang sa palagay mo ay karapat-dapat at kung ano ang kanilang kagustuhan. At makikita mong ang taong matigas na ulo na hindi nakinig sa iyo ay mahuhuli ang paa ng patibong. Hinahampas niya ang kanyang mga kamay at bumulalas ng, "Sayang! Hindi ako naniwala sa kanyang tagubilin."

Alam mo bang iyong makikita na nakagapos ang iyong mga paa, dahil hindi mo inunawa ang tagubilin ng matalinong tao? Sa kabilang banda, kung hindi mo matitiis ang sakit ng kagat, huwag mong ilagay ang iyong daliri sa butas na tinitirhan ng mga alakdan.

Ibinigay na namin ang aming payo sa kaangkupan nito at inilaan ang aming habambuhay upang isagawa ito. Napipilitan lamang ang mensahero na ihatid ang mensahe, kahit na hindi niya maingat na inunawa sa pamamagitan ng mga tagubiling iyon.

Nakahihiya kung siya na tagapayo ng hari, ay nagbibigay sa kanya ng mga maling payo.

Ang bato ay tumatanda upang maging isang rubi. Mag-ingat kung hindi mo ito madaling mabiyak sa pamamagitan din ng bato.

235

Sa'di

Kaliksihan

Kung nakikita mo ang labanan sa iyong mga kaaway, manatiling palagay sa iyong mga kaibigan. Ngunit kung nakita mo silang nagkakaisa, ihanda mo ang pana at lagyan ng bato ang iyong tanggulan.

Angkan

Dahil si Can' aan (anak ng Propetang si Noah), ay hubad sa kabanalan, ang kanyang pagiging anak ng Propeta ay hindi makadaragdag ng kanyang kahalagahan. Ipakita mo ang iyong nagawa, kung mayroon ka man, at hindi ang iyong angkan, tulad ng rosas na tumubo sa mga tinik at ni Abraham na mulang Azar.

Tala: ltinuturing na isa sa mga pangunahing Propeta si Abraham, na kinikilala ng mga Hudyo, Kristiyano at Muslim.

Galit

Siya na agad na binubunot ang kanyang espada sa galit, ay maaaring magsisi sa kanyang maling ginawa.

Pag-aalala

Bakit ang mapapalad at matagumpay na tao ay takot na maghirao? 0 aking nakaaakit na kaibigan! Humayo ka at paligayahin ang sarili ngayong araw, hindi tamang pagdusahan mo ngayon ang ligalig na dala ng mga darating na araw.

Araw ng Paghuhukom

!sang mabigat na kasalanan na pahirapan ang mahihirap at mahihina ng iyong kapangyarihan at mapanggaping lakas. Hindi ba siya na walang malasakit sa mga inaapii, na hindi natatakot na walang sinuman ang tutulong sa kanyang pagbagsak? Kung sinuman ang nagtanim ng kasamaan at umasa ng magandang ani. ay gumawa ng mating paniniwata sa pagtatasa ng mga bagay, at makagawa ng mating patagay. Huwag maging bingi at bigyang katarungan ang mga tao, na

236

Sa'di

kung hindi ito magagawa, tandaan may Araw ng Paghuhukom (kung saan ikaw ay hahatulan).

Tala: AngAraw ng Paghuhukom o Pagpaparusa ay angAraw na ang tao ay hahatulan ng Diyos para sa kanilang mga tama at maling ginawa. Ang mahigpit na paniniwala sa Araw ng Paghuhukom ay isang pangunahingsimulainngIslam.

Kamatayan

Ngayon araw, matatagpuan mo ang isang taong matagumpay at ang isa namang bigo (ang puso ay sugatan dahil sa pagagawa). Hintaying lumipas ang mga araw, kapag tinupok ng mundo ang utak ng hambog na mapagmalaki. Kapag ipinatupad na ang hatol ng kapalaran, wala nang pagkakaiba ang hari at ang pulubi. Maybukas man ng puntod, makikitang walang pagkakakilanlan ang mayaman sa mahirap.

Sinumang matagumpay na mananakop, o ang isang pulubi na nangangailangan ng tinapay: Kapag sila ay namatay, parehong silang walang madadala bukod sa kanilang mga damit pamburol. Sa iyong pagyao sa mundo. ang pag-alis na pulubi ay mas mabuti kaysa monarka.

Ako ay umasa na uubusin ko ang mga natitirang bahagi ng aking buhay sa kaginhawahan. Aba! Nahihirapan akong huminga ngayon. Nakahihiyang nilamon ako ng kasaganaan ng buhay sa maikling panahon, at naipaglakat na ito ay sapat na.

Lo! Tunay na masaya ang aking puso sa tuwing ang hardin ay napapalamutin ng mga halaman sa tagsibol. 0 kaibigan! Maghintay ka sa susunod na pagdating ng tagsibol, kung saan iyong mahahawakan ang mga halaman na lumalago sa aking puntod.

Hindi mo ba napansin ang matinding sakit na nararamdaman ng tao kapag siya ay binubunutan ng ngipin? Isipin mona lamang kung ano ang kanyang magiging kalagayan sa oras na iyon kung lilisan ang kanyang kaluluwa sa kanyang katawan?

237

Sa'di

Walang dahilan upang ipagdiwang ko ang kamatayan ng akingkaaway, dahil ang aking buhay ay mayroon din namang wakas.

Panlilinlang

Hindi ko itinuturing ang sarili na ligtas nasa serpyente, dahil nalalaman ko ang kalikasan nito. Ang sugat na nilikha ng ngipin ng kaaway ay higit na lumalala kapag ibinigay sa pamamagitan ng mapagbalatkayong pagkakaibigan.

Gawain

Alang-alang sa akin, ipaalam mo sa Haji na nagpahamak at walang awang nagparusa sa sangkatauhan, na hindi ikaw ang tunay na nagsasakripisyo sa pagla\akbay, kundi ang kawawang kamelyo na pinakakain ng mga tinik at pasan ang maraming kargado.

Kawalang pag-asa

0 tusong tao! Sindakin mo siya na takot sa iyo, kahit na kayang kaya mong makipagbuno sa maraming tao na tulad niya. Tinuka ng ahas ang paa ng magsasaka dahil sa pangambang baka durugin ng bato ang kanyang ulo. Hindi mo ba nakita na kapag ang isang pusa ay nawalan nang pag-asa. pinababagsik nito ang mata ng tigre (na siyang lulusob)?

Sa araw ng digmaan. huwag mong ituring ang sarili na ligtas sa mahihinang kaaway, dahil ang kawalang pag-asa ay maaaring humating sa pagkawala ng takot sa kamatayan at durugin ang ulo ng tigre.

Tadhana

Inililigaw ng tadhana ang sinuman na naging biktima ng malaking pagbabago ng mundo. Itinuturo ng kapalaran sa ibon na hindi na nakatadhanang makita ang sariling nito pugad. ang mga buto at ang patibong.

238

Sa'di

Kapag sinundan ka ng mamamatay na kaaway, iginagapos ng tadhana ang paa ng iyong matuling kabayo. At sa oras na sumalakay ang kaaway galing sa likuran, hindi niya mahuhugot ang malaharing pana ng Kiyanian.

Huwag kang masaktan kung nagdulot man sa iyo ng kasiraan ang mga tao, dahil walang ginhawa o kapahamakang nagmumula sa kanila. lsipin ang pagsalungat ng mga kaaway at pag-ibig ng mga kaibigan na galing sa Diyos, dahil siya ang tanging kontrol sa kanilang mga puso. Kahit na ang palasong ginamit ay nanggaling sa busog. alam ng matalino na ang mamamana ang gumawa nito.

Ang magandang kapalaran at kayamanan ay hindi nakukuha sa sariling kakayahan lamang. Nakakamit lamang ito sa pamamagitan ng pagpapala ng Diyos. Laging nangyayari na ang hindi nakikita ay pinararangalan, ngunit ang matatalino ay hinahamak sa mundo. Ang alchemist ay pumanaw na nagdadalamhati at bigo, ngunit ang hangal ay nakatagpo ng sa mga kayamanan sa mga guho

Nagsikap ka man o hindi upang magkaroon ng makakain, ipagkakaloob ito sa iyon ng pinaka maluwalhati at Marangala na Diyos, at kung ikaw man ay kainin ng mga leon at tigre, hindi ka nila kayang silain, maliban sa mismong araw na ang kamatayan ay itinakda.

Hindi maaaring palitan ang kapalaran, ng ating mga libong pananangis at paghihimutok. ng ating kawalan ng utang-na-loob at mga daing. Ano ang gagawin ng Archangel na siyang namamahala sa yaman ng hangin, kung ang lampara ng balo ay namatay?

Gaano kadalas na ang isang mabilis na kabayo ay napag iiwan an, samantalang ang isang pilay na asno ay nakararating sa pupunthahan. Gaano kadalas tayong naglilibing ng malulusog na tao, samantalang ang mga sugatan ay nakaligtas.

Siya na lumikha ng tao at nagkakaloob ng pagkain sa araw araw, pagkalooban man ng kabutihan o ng mabuting kapalaran sa pamamagitan niya.

239

Sa'di

Nagiging mayaman aug isaug tao dahil sa kanyaug pagsisikap atpaggawa, ngunit dumating aug isaug tao at kinuha aug yamau nang walang ginawa at paghihirap.

Pinupunasan niya sa buong magdamag ang lalaking maysakit, ngunit kinabukasan, siya ay namatay at ang lalaking maysakit ay gumaling.

N arinig mo bang si Alexander ay nagtungo sa hindi pa natutuklasang rehiyon at matapos ang kanyang matitinding pagsubok, hindi siya nagtagumpay na makainom ng tubig ng buhay.

Tala: Pinaniniwalaan ang tubig ng buhay ay natagpuan sa madilim at hindi pa natutuklasang rehiyon. Naranasan ni Alexander ang matinding pasakit upang matagpuan ang tubig, ngunit hindi nakalaan na makainom siya ng tubig, at siya ay pumanaw sa batang gulang.

Kadahupan

Ang mga kawawang tao na naghihirap sa mapang-aping pagdarahop ay makapapasok sa tarangkahan ng kamatayan na magaan ang dala, ngunit ang mga taong nabubuhay sa karangyaan, kaginbawahau at kapanatagan, ay walang-alinlangan makararanas ng nakapanghihilakbot na kamatayan. Sa anumaug pagyayari, ang isang bilanggo pinalaya mulaug kulungan, ay higit na maligaya kaysa emir na ikinulong.

Paanong siya na nabubuhay sa kapanatagau at karangyaraan ay nakaaalam sa pagkagutom ng iba? Tanging ang nababahala lamaug aug makauunawa sa paghihirap ng mga walang-kaya.

Maraming tao ang natutulog na gutom, ang hindi napapansin. Maraming tao ang namatay, na walang kaluluwa ang nagluluksa para sa kanya.

Pasasalamat

Ako aug langgam na dinudurog ng talampakan ng mga tao.

240

Sa'di

Hindi ako putakti na may masakit na kagat na nagpapaiyak sa mga tao. Paano ko maipapahayag ang aking utang-na-loob sa Diyos dahil sa hindi niya ako binigyan ng kapangyarihang apihin ang sangkatauhan?

Tala: Ang yumaong si Ayatollah Motahhari, hiniram ang sinabi ng maalam na autoridad, ay binigyan ng sumusunod na bersong nasa itaas:

Hindi ako ang langgam na kanyang durugin ng talampakan ng mga tao. Hindi ako ang putakti na may masakit na kagat na nagpapaiyak sa mga tao. Paano ko maipahahayag ang aking utang na-Ioob sa Diyos, na kahit ako ay may kapangyarihan, hindi ako nagdudulot ng pangamba kaninuman?

Magpasalamat sa Diyos dahil sa pagkilalang sa iyong mga tagumpay sa pagtupad sa mabubuting gawa, at hindi para sa pag aalis sa iyo ng Kanyang mga kagandahang-Ioob at tulong. Huwag maging mayabang kung ikaw ay may katungkulan sa ilalim ng hari, ngunit magpasalamat sa kanya sa pagkakaloob ng karangalang ito sa iyo.

Kapinsalaan

Kahit na ang kawawang asno ay hindi nakauunawa, siya ay mahalaga dahil sa pagdadala ng mga kargada. Ang mga baka at asnong tagapagdala ay mas mabuti kaysa mga taong nagpapahamak ng iba.

Huwag mong pahirapan ang mahihirap, kung hindi ikaw ang magdurusa sa kamay ng malalakas.

Pagmamadali

0 ikaw na naghahangad na marating ang pupuntahan! Huwag magmadali. Makinig sa payo ko at maging matiisin. Agad na namamahinga Arabong kabayo sa maikling paglalakbay, samantalang ang kamelyo naglalakad nang mabagal sa buong gabi at araw.

241

Sa'di

Pag-asa

Ang mga tao mulang malalayong lupain ay naglalakbay upang makapunta at makapagdasal sa Ka 'ba, dahil ito ang sentro ng pagkaganap ng pag-asa. Kaya dapat mong tiisin ang pagsisigasig ng mga tulad namin, dahil walang sinuman ang bumabato sa punong walang bunga.

Kapag ang isang tao ay naglingkod sa hari sa loob ng dalawang araw, tiyak na mapipilitan ang hari na pagpakitaan siya ng mabuti sa ikatlong araw. Kung kaya ang mga tapat na mananampalataya ay umaasang hindi sila uuwing walang dala mulang pintuan ng Diyos.

Kung walang inaasahang kaginhawahan at pasakit, makatutuntong sa kalangitan ang mga pulubi. Kung kinakatakutan ng ministro ang Diyos tulad ng pagkatakot niya sa hari, maaari siyang maging anghel.

Inaasahan ng tao ang kabutihan sa iba. Hindi ko inaasahan ang anumang kabutihan na galing sa iyo; magbibigay ito ng kapahamakan sa akin.

Huwag kang mabahala sa iyong mga kabiguan at huwag mag alala, dahil ang tubig ng buhay umaagos sa madilim na rehiyon.

Humanismo

Ang tao ay tulad ng mga bahagi ng katawan, na nilikha sa magkatulad nitong kahalagahan. Kapag ang mundo ay nagdulot ng sakit sa isang bahagi, ang ibang bahagi rin ay hindi makadarama ng ginhawa. Kung wala kang malasakit sa paghihirap ng ibang tao, hindi ka karapat dapat na tawaging tao.

Matapos ang manatili sa sinapupunan sa loob ng apatnapung araw, ang isang patak ng tubig (semilya) ay napigil na maging tao, ngunit sa taong apatnapung gulang, at hub ad pa rin sa katwiran at mabuting pag-uugali, ay tunay na hindi dapat na taw aging tao.

242

Sa'di

Ang humanismo ay binubuo kagandahang loob at kabaitan. Huwag isiping tumutukoy lamang ito sa mga materyal bagay. Kailangan ang kabanalan, dahil sa ang mga larawan ay maipipinta sa haligi ng palasyo na may matingkad na pula at taing tanso. Kung ang tao ay hubad sa kagalingan at kabaitan, ano na ang pagkakaiba niya sa nakapintang pigura sa haligi? Ang magmana ng makalupang yaman ay hindi isang sining. Ipagwagi manna kaawaan kung iyong magagawa.

Kababaang-loob

Matiyaga mong tiisin ang kapinsalaang dulot ng iyong kapwa. sa iyong pagpapatawad sa kanya, patatawarin ng Diyos ang iyong mga kasalanan. 0 kapatid! Kung ikaw ay mamamatay. Maging mapagkumbaba tulad ng abo, bago ka maging abo.

Kung sinuman ang dumurog sa ulo ng elepante. ay hindi maituturing na magiting, kung hindi siya makatao. Ang mga anak ni Adam ay nilikha mulang abo. at kung hindi sila mapagkumbaba, hindi sila mga tao.

Kahit na magandang lalaki ako sa harap ng mga tao, yumuyukod ako sa kahihiyan dahil aking masamang paghahangad sa kanila. Ang pabo ay pinupuri ng mga tao sa makulay nitong kagandahan, ngunit ikinahihiya dahil sa pangit nitong mga kuko.

Gutom

May kakayahan ang tengang hindi pakinggan ang tunog ng tamburin, alpa at plauta sa habambuhay. Kayang pigilin ng mata na makita ang hardin, at ang ilong kahit wala ang mabangong amoy ng rosas. Angulo ay maaaring ipahinga sa palayok kung walang malambot na unan. Kung wala ang giliw sa tabi. sa halip ay maaaring yakapin ang sarili. Ngunit ang hungkag na sikmura ay walang tiyagang tiisin ang pagkagutom.

0 ikaw na busog nang husto! Ang mararning barley ay hindi na kaakit-akit sa iyo. Kahit na ang mga ito ay pangit sa iyo, mahalaga sa akin ang panna ito. Para sa mga diwata ng Paraiso, ang Purgatoryo

243

Sa'di

ay tulad ng lmpiyemo. Tanungin mo ang mga nakatira sa lmpiyemo, at sasabihin nila sa iyo na tunay na Paraiso ang Purgatoryo.

Tala: Ang Purgatoryo ay Iugar na tinitirhan ng kaluluwa ng mga makasalanan na pinagbabayaran ang kanilang mga kasalanan bagong pumunta sa Kalangitan.

Sa mata ng mga taong busog, ang inihaw na manok ay hindi nakatatakam kaysa luntiang leek sa hapagkainan. Ngunit para sa mga walang yaman at kabuhayan, ang nilagang singkamas ay kasinsarap na ng inihaw na manok.

Huwag mong isipin na ang isang taong nanguluntoy sa pagkauhaw ay mamatakot na humarap sa galit na galit na elepante kapag nakakita ng isang malinis na bukal ng tubig. Maling paniwalaan na ang isang taong gutom na walang relihiyon ay magkakaroon ng anumang paggalang sa buwan ng pag-aayuno ng Ramadam. kapag nakita niya ang pagkain sa kainang banig sa isang walang taong bahay.

Kahit na mayroon siyang tunay na ginto, ang isang manlalakbay ay hindi papasanin ang paglalakbay kung walang baon. Para sa mga taong mahirap at nagugutom sa disyerto, ang nilagang singkamas ay higit na mabuti kaysa kulay pilak na krudo.

Hindi ko gaanong inaalala kung wala mang putaheng kame sa aking hapag-kainan. Para sa isang taong gutom, ang tinapay ay tulad na ng putaheng kame.

Ang pangingilin ay hindi mapakikinabangan kung ang isang tao ay nagdurusa matinding gutom; sinusubok ng kahirapan ang kakayahang magtimpi sa kamay ng kabanalan.

Kapag ang isang matakaw na aso ay nakakita ng kame, hindi na nito itinatanong kung ito ba ay Iaman ng kamelyo ni Propetang Saleh, o ng asno ng Dajjal.

244

Sa'di

Tala: Si Dajjal (Anti-Kristo) ay personal na kalaban ni Krista, na inaasahan ng unang Simbahan na magpapakita bago magunaw ang mundo.

Tala: Ang asno ng Dajja/ napakalaking asno na sinasakyan ng Impostor bago ang pagsapit ng banal ng ikalabing-dalawang Imam

Pagkukunwari

Tinuruan nila ang tao upang pabayaan ang mundo, kasabay ng kanilang pagiging abala at pagpupuno sa kanilang mga kaban. Ang marunong na tao na nagtuturo lamang, ay hindi makikintal kaninuman. Ang marunong ay siyang hindi nakagawa ng anumang mali, at hindi ang nagsasabi sa mga tao na gumawa ng mabuti, at hindi ang gumagawa ng mabuti sa sarili.

Nakita mo ba kung paanong inawit ng mga tao ang papuri sa isang taong taglay ang kadakilaan, at nagtiklop ng kanilang kamay sa pagsunod sa kanya? Ngunit kung ang kapalaran ay ukol sa kanya, yuyurakan siya ng buong mundo sa kanyang isip.

Huwag mong isalaysay sa iyong mga kaaway ang iyong kalungkutan, dahil tahasang silang makikidalamhati sa iyo at sasabihing, "I!ayo sana ng Diyos ang kasamaan," ngunit ang katotohanan ay nagsasaya siya sa iyong kalungkutan.

Sa iyong harapan, sila ay maamong tulad ng mga tupa; sa iyong likuran, sila ay tila mga taong lobong lumalamon.

Kung aking isasagawa ang aking ipinangangaral, maaari akongmaging banal at mabuting tao.

Taong-mangmang

Ano ang iyong nalalaman sa kalangitan, kung hindi mo kilala kung sino ang nasa iyong bahay?

Tala: Ang tinutukoy ay ang isang astronomo na ang maybahay ay may kalaguyo kapag siya ay nasa kanyang gawaan.

245

Sa'di

Kamangmangan

Gayunpaman Iabat ay maaari mong pag-aralan, mangmang ka kung hindi mo gagamitin ang mga ito. Hindi siya palaisip na iskolar o isang marunong na tao, ngunit isang nilalang na may pasang mga aklat. Ano ang nalalaman ng isang hangal na nilalang kung ang mga pasan ay mga aklat o panggatong?

Nang min san ang pagbabangon ay naganap sa Syria at nilisan ng mga tao ang kanilang mga tirahan. Ang matatalinong anak ng mga magsasaka ay naging mga ministro ng hari, subalit ang mga mangmang na anak ng mga ministro ay nagpatuloy sa paghingi ng limos sa mga nayon.

Ang pagdalo ng isang matalinong tao ay tulad ng isang tunay na ginto, ang kanyang halaga at kabuluhan ay kinikilala saan man siya magtungo. Ngunit ang mangmang na anak ng isang mataas na opisyal ay tulad ng salaping may halaga lamang sa isang tiyak na Iugar. at walang halaga saanmang labas ng Iugar na iyon.

Kung ikaw ay makikipaglaban sa isang nambabato, mabibiyak ang iyong ulo dahil sa iyong kamangmangan. Kapag itinudla mo ang tunod sa iyong kaaway, dapat mong isipin na ang iyong sarili ay nasa panudlaan din.

Ikaw na naglalaro nang lasing, ay makararanas ng pagkasira ng ulo dahil dito.

Sinumang kabilang sa tribo ang gumawa ng maling gawain, nawawala ng dignidad ng mga bata at ng matatanda.

Pagiging bugnutin

Kapag ang isang taong bugnutin ay nagpunta sa langit upang tumakas sa kalamidad, kalamidad pa rin ang kanyang masusumpungan dahil sa masama niyang asal.

Ang pagiging bugnutin ng tao ay hindi mawawala hanggang sa kanyang kamatayan.

246

Sa'di

Aking anak! Ang aking mga payo ay sapat nasa iyo, kung inunawa mo ang mga ito tulad ng payo ng iyong ama. Ngunit kung hindi mo inunawa ang aking payo ngayong araw, sana ay hindi mo ito pagsisihan kinabukasan. At kung kailangan mo man ng mahusay na tagapayo kay sa akin, hindi ko alam kung anong kapalaran ang naghihintay sa iyo pagkamatay ko.

Walang puwang ang kapaguran sa mga akda ni Sa'di, dahil taglay niya ang kagandahan sa likod ng lambong. Ang hanay ng aking nakapagliliwanag na mga salita ay tulad ng apoy na may kapangyarihang magliwanag at magsindi. Walang anuman sa akin kung ang aking mga katunggali ay malito, sapagka't sila'y inaapoy ng lagnat mula sa apoy na ito ng Persiano.

Itinatala ng Diyos nang makasampu ang bawat mabuting gawa ng mga tao. Kapag nakita mo ang isang mabuting gawain sa sinuman, nakakapanibago kung hindi mo makakaligtaan ang kanyang iba pang kasalanan. Huwag mong bilangin ang kanyang minsang pagkakamali, at huwag mong ituring na wala itong halaga sa mundong puno ng kabanalan. Tulad ng mga kaaway na galit sa mga berso ni Sa'di dahil sa kanilang mapagkunwaring puso. Hindi niya binibigyang-pansin ang kayraming dalisay na gawa, ngunit nagpapalahaw kapag nakakita ng kahit munting bahid. Ang tanging dahilan nito ay ang inggit na lumukob sa mata ng nagmamasid na nakakakitang-masamang tao.

Ngunit noon pa mang ang kaisipan ay bumubukadkad sa hardin, walang ibang ibon ang umaawit nang malambing dito. Tunay na kagulat gulat kung ang ibong ito ay mamamatay, at ang mga bulaklak ay hindi lalaki buhat sa ugat nito.

Pagtanggap

May sumulat sa isang taong nababalisa, tinanong siya, "Hangad mo ba ay Impiyerno o Kalangitan?" Sumagot siya, "Huwag mo akong tanungin ukol sa mga bagay na ito, dahil handa akong tanggapin ang anumang nais Niyang ipagkaloob sa akin."

247

Sa'di

Nagawa

Kung ang isang tao ay pinagkalooban ng tagumpay, hindi siya kundi ang kanyang mga nagawa ang magsasalita para sa kanya. Kung hindi ka nagtataglay ng dalisay na pabango, hindi mona marapat ipagsabi ito sa iba. Datapwa't kung taglay mo ito, ipahahayag ng mismong pabango ang taglay nitong halimuyak. Ano ang pangangailangan sa pagtatapat na ang iyong ginto ay tunay? Ang bagong urian ng ginto ang maghahayag ng sarili nitong tadhana.

Pangangasiwa

0 mapanglupig na monarko! Kailangan mong tangkilikin ang dawalang uri ng tao: Isa sa kanila ay lalaking batikan sa labanan. at ang isa naman ay mahinahon at mautak. Mamighati hindi sa lalaking gumamit ng panulat o ng espada. Tangkilikin ang mautak na lalaki at ang lalaking may espada. ngunit hindi ang mga mang-aawit, dahil ang pagkamaginoon ay hindi nangmumula sa mga babae. Hindi maganda sa isang lalaking tulad mona taglayin ang tunog ng alpa at malango sa kopita, kapag ang iyong mga kaaway ay handa ng makipaglaban sa may tarangkahan. Maraming matagumpay na pinuno ang nawalan ng kanilang kaharian dahil sa kanilang pagiging abala sa mga laro at kasayahan.

Mas mabuting putulin ang kamay ng isang pinuno na malupit sa kanyang mga pinamumunuan. Ang gumagawa ng batas na siyang nagpapatupad ng mga maling patakaran. ang siyang nag dada\ a sa iyo kasama niya sa kasamaan.

Kunin ang taong may takot sa Diyos bilang administrador, dahil ang isang taong mabuti ay tagapagtayo ng isang masaganang kaharian. Ngunit siya na nagpapahirap sa tao upang iyong mapakinabangan. ay mapaghangad ng masama at isang mabangis na pmuno.

248

GOLESTAN(Selected Verses)

Sa'di

Of what use is a tray of flowers to you? Carry a leaf from my Golestan (Rose Garden). Flowers last only for five days or six, whereas this Golestan will always provide joy.

In the eyes of the enemy, accomplishment is a great flaw. Sa'di is indeed a rose, but is a thorn in the eyes of his enemies.

Our intention was to advise, and we have done so. We have entrusted you to God's care, and departed.

We have offered our advice in its propriety and spent a lifetime in doing so. A messenger is only obliged to convey the message, even if it is not carefully heeded by those advised.

Ability

A wise and enlightened man does not entrust a person of mean abilities with important tasks. Although a mat-maker is a weaver, he is not employed in a silk-weaving workshop.

If a cobbler travels to another place, he will suffer no hardship and affliction. But if the King ofNeemrooz were to wander out of his kingdom, he would have to sleep hungry.

Note: The King of Neemrooz (ancient Sistan) is one of the titles of the great paladin Rostam of Ferdowsi's Shanameh.

Accessory

If you support and patronize a malicious person, he will commit crimes with your authority, and make you his partner.

249

Sa'di

Advice

Heed the advice of a learned man. although he does not practise what he preaches. It is wrong for a claimant to say. "How can he who is asleep. awaken others?" A man should benefit from an advice, even if it is written on a wall.

Although you are what he preaches. It is wrong for a claimant to say. "How can he who is asleep, awaken others?" A man should benefit from an advice, even if it is written on a wall.

Although you are certain that people will not listen to you, say whatever you consider to be advisable and in their interest. You will soon see how the obstinate man who has not listened to you will have his feet caught in a trap. He smites his hand and exclaims, "Alas! I did not heed the advice of the wise man."

Did you not know that you would see your feet in chains, since you did not heed the advise of wise men? Alternately, if you cannot bear the pain of a sting, do not put your finger into the scorpion's hole.

We have offered our advice in its propriety and spent a lifetime in doing so. A messenger is only obliged to convey the message. even if it is not carefully heeded by those advised.

It will be a pity if he who is a counsellor to the king. advises him incorrectly.

A stone takes ages to be converted into a ruby. Beware that you do not break it in a moment with a stone.

Alertness

When you see a conflict among your enemies, rest at ease with your friends. But if you find them to be united, string your bow and place stone,; on your fortifications.

Ancestry

Sa'di

Since Can'aan (the son of Prophet Noah), was devoid of virtue, his being a son of a Prophet did not increase his worthiness. Display your accomplishment, if you have any, and not your lineage, for a rose comes from thorns and Abraham comes fromAzar.

Note Prophet Abraham is one of the major Prophets, who is revered !by Jews, Christians and Muslims alike.

Anger

He who swiftly draws his sword in anger, will bite the back of his hand in regret.

Anxiety

Why should fortunate and prosperous people fear hardship by ancipating it? 0 may enchanting friend! Go and enjoy yourself today. for it is improper to suffer today the anxieties of tomorrow.

Day of Judgement

Itis a crime ro break the hands of poor and helpless men with your powerful arms and overwhelming strength. Does not the one who is unhelpful to the downtrodden, not afraid that no one will come to his assistance when he falls? Whoever sows bad seeds and expects a good harvest, had made an erroneous assessment of things, and arrived at a wrong conclusion. Remove the cotton from your ears and render justice to people, for if you do not do so, remember there is a Day of Judgement (when you will be judged).

Note: The Day of Judgement or Retribution is the Day when men will be judged by God for their deeds and misdeeds. Firm belief in the Day of Judgement is one of the basic tenets of Islam.

251

Sa'di

Death

Today, you will find someone successful and another who is frustrated (literally: heart is wounded by labour). Wait for some days to pass, when the earth will consume the brain of the vain braggart. When the decree of fate is implemented, there will be no difference between a king and a pauper. If anyone opens a grave, he will find that there is nothing to distinguish the rich from the poor.

Whether a successful conqueror, or a mendicant who is in need of bread: Both cannot take with them anything except their shrouds when they die. As you have to depart from the world, the plight of the beggar is better than that of the monarch.

I was hopeful that I would spend the remaining part of my life in comfort. Alas! I can hardly breathe now. It is a pity, that I had eaten at the bangquet of life for a brief time, and it was announced that it is enough.

Lo! How happy does my heart become whenever the garden is bedecked by greenery in spring. 0 friend! Wait for another season of spring to come, when you will behold greenery growing from my grave.

Have you not observed how much pain a person suffers when they extract a tooth from his mouth? Just imagine what will be his state at that hour when his soul departs from his precious body.

There is no reason for me to rejoice over my enemy's death, as my own life is also not eternal.

Deception

I never considered myself immune form a serpent, as I was well aware of its nature. A wound inflicted by the enemy's teeth is more severe when it is given in the guise of friendship.

252

Deed

Sa'di

On my behalf, inform the Haji who harms and mrcilessly torments mankind, that it is not you who are the true pilgrim, but your poor camel which feeds on thorns and carries loads.

Desperation

0 wise man! Dread him who fears you, although you may be able to grapple with a hundred men like him. The snake bites the foot of a farmer bacause it fears that he may crush its head with a stone. Do you not see that when a cat becomes desperate, it plucks out the eyes of a leopard (which attacks it)?

On the day of battle, do not consider yourself to be safe from a weak enemy, as desperation may enable him to overcome the fear of death and crush a lion's head.

Destiny

Fate misguides anyone who becomes a victim of the vicissitudes of the world. Destiny directs the pigeon which is not fated to see its nest again, to the seeds and the snare.

When the murderous enemy pursues you, destiny ties the legs of your swift horse. At the time when the enemy assaults from behind, one is unable to draw the royal Kiyanian bow.

Do not feel hurt ifyou are harmed by people, since neither comfort nor harm proceeds from them. Consider the opposition of enemies and love of friends to come from God, as only He has control over their hearts. Although the arrow is shot from the bow, the wise know that it is the archer who has shot it.

Good fortune and wealth are not attained by one's ability. They are achieved only by God's Grace. It has often occurred that an undiscerning is honoured, while the wise is despised in the world. The alchemist has died ingrief and frustration, whereas the fool has found a treasure in the ruins.

253

Sa'di

Whether you endeavour or not to get your daily bread. the MostGlorious and Honourable God will bestow it upon you, and if you enter the jaws of lions and leopards, they will not devour you, except on the day when death is destined.

Destiny cannot be altered, either by our thousand lamentations and sighs, or by our ingratitude and complaints. What does the Archangel who presides over the treasures of wind care if the lamp of a widow is extinguished?

How often has a swift horse been left behind, while a lame donkey has reached its destination. How frequently have we buried healthy men, while the wounded man has survived.

He Who has created man and provides daily bread, either bestows virtue or good fortune upon him.

A person acquires riches with great hardship and effort, while another man comes along and takes it away without any effort and hardship.

A person wept all night beside a sick man, but on daybreak, he died and the sick man recovered.

Have you heard that Alexander wentto the unexplored dark regions and after suffering great hardship, he did not succeed in drinking the water oflife?

Note: It was believed that the water of life was found in dark and unexplored regions. Alexander took great pains tofind water, but was not destined to drink it, and died young.

Destitution

The indigent man who suffers the oppressive pangs of destitution will enter the gate of death lightly loaded, whereas he who lives in luxury, comfort and ease, will undoubtedly find death to be dreadful. In any case. the prisoner who is released from confinement. is happier that the emir who is taken prisoner.

254

Sa'di

How can he who lives in comfort and luxury know the pangs of hunger of others? Only he who is distressed can understand the suffering of the helpless.

Many a person has slept hungry, which has gone unnoticed. Many a person had died, without a soul mourning for him.

Gratitude

I am the ant which men crush under their feet. I am not the wasp whose sting make people cry out inpain. How can I express my gratitude to God for not giving me the power to oppress mankind?

Note: Late Ayatollah Motahhari, quoting a /eanzed authority, has given the following version of the above verses:

I am not the ant which men crush under their feet. I am not the wasp whose sting makes people cry out in pain. How can I express my gratitude to God, that although I have the power, I do not cause distress to anyone?

Be grateful to God for honouring you with success in perfonning good deeds, and for not excluding you from His bounties and favours. Do not boast that you are holding an office under the king, but be grateful to him for having conferred this honour on you.

Hann

Although the poor donkey is devoid of discernment, it is valuable because it carries load. The load-bearing cows and donkeys are better than people who harm others.

strong.Do not injure the weak, or else you will suffer at the hands of the

255

Sa'di

Haste

0 you who desire to reach your destination! Do not hurry. Heed my advice and be patient. An Arab steed gallops for a short distance, whereas the camel moves slowly throughout the night and day.

Hope

People from distant lands travel many a mile to go and pray at Ka'ba, because it is the centre of fulfilment of hopes. You should therefore bear the importunities of men like us. as nobody flings a stone at a tree which bears no fruits.

When a person devotedly serves his king for two days, the king is bound to look at him favourably on the third day. Sincere worshippers are therefore hopeful that they will not return empty-handed from the threshold of God.

If there was no expectation of comfort and pain, the mendicant's feet would be in the heavenly sphere. If the minister feared God as much as he fears the king, he would become an angel.

Men expect goodness from people. Ihave no expectation of any goodness from you; only cause me no harm.

Do not be upset about your failures and be not distressed, because the water of life exists in dark regions.

Humanism

Human beings are like parts of a body (literally: limbs of one another). as they are created from the same substance. When the world causes pain to a single part, the other parts also cannot be at ease. You who are indifferent to the sufferings of others, do not deserve to be called a human being.

256

Sa'di

After remaing for forty days in the womb, a drop of water (semen) obtains human form, but the man who is forty years old, and is yet devoid of reason and good manners, truly does not deserve to be called a human being.

Humanism is comprised ofliberality and kindness. Do not think that it is only the material form. Virtue is a must, since pictures can be painted on the walls of a palace with vermilion and verdigrease. If a man is devoid of excellence and benevolence, what is the difference between him and the painted figure on the wall? Acquiring worldy riches is not an art. Win over a single heart if you can.

Humility

Patiently bear the harm you suffer at someone's hands, as by forgiving him, your sins will be pardoned by God. 0brother! As you have to die. Be as humble as dust, before you are ruduced to dust.

If someone is able to smash an elephant's forehead, he will not be considered to be brave, if he is not humane. Children of Adam are created from dust, and if they are not humble, they are not human beings.

Although I appear handsome to people. I bow my head with shame due to my malevolence . The peacock is praised for its colourful beauty by people, but it is ashamed of its ugly claws.

Hunger

The ear can afford not to listen to the sound of the tambourine, harp and flute for a lifetime. The eye can abstain from seeing the garden, and the nose can do without the fragrance of the rose and the jonquil. The head can rest on earthenware if there is no feather pillow. If the beloved is not beside one inbed, one can embrace oneself instead. But the wretched belly cannot patiently bear the pangs of hunger.

0 you who are sated! A lot of barley will not appear attractive to you. Although it seems ugly to you, this loaf is my beloved. To the

257

Sa'di

nymphs of Paradise, Purgatory is like Hell. Ask those dwelling in Hell, and they will tell you that Purgatory is indeed Paradise!

Note: Purgatory is a place inhabited by the souls of sinners who are expiating their sins before going to Heaven.

In the eyes of men who are satiated, a grilled chicken is of lesser value than green leek on a dining table. But to him who has no wealth and means, a boiled turnip is as good as a grilled chicken.

Do not imagine that a person who is scorched by thirst will be afraid of facing a furious elephant when he sees a spring of clear water. It will be unreasonable to believe that a hungry infidel will have any regard for the fasting month of Ramadan, when he sees food on the dining mat in an empty house.

Even if he has pure gold, a traveller does not undertake a journey without provisions. For a poor and famished man in the desert, a boiled turnip is better than crude silver.

I am least concerned if there is no dish of meatballs on my dining table. For a hungry man, plain bread is like a dish of meatballs.

Abstinence is of no avail when one suffers the pangs of hunger; poverty snatches the controlling reins from the hands of piety.

When a voracious dog finds meat, it does not ask whether the flesh is that of the camel of Prophet Saleh, or the donkey ofDajjal.

Note: Dajjal (Anti-Christ) is the personal opponent of Christ, expected by the early Church to appear before the end of the world.

Note: The donkey of Dajjal is the monstrous ass on which the Impostor rides before the advent of the holy twelfth Imam.

258

Hypocrisy

Sa'di

They teach people to forsake the world, whilst they are busy accumulating wealth and filling up their granaries. A learned man who only preaches, will never be able to impress anyone. A learned man is he who commits no wrong, and not he who asks people to do good, and does not perform a good deed himself.

Do you not see how people sing the praises of a man who enjoys grandeur, and fold their hands in obedience to him? But if fortune deserts him, the entire world tramples on his head.

Do not narrate your grief to enemies, as they will outwardly sympathise with you and say, "May God avert this evil," although in reality, they are oveijoyed by your grief.

To your face, they are as meek as Jambs; behind your back, they are like man-devouring wolves.

man.IfI were to practise what I preach. I would be a virtuous and moral

Ignoramus

What do you know of the heavenly sphere, when you do not know who is in your house?

Note: The reference is to an astronomer whose wife was having an affair with her paramour when he was in his shop.

Ignorance

However much you may study, you are ignorant ifyou do not make practical use of it. He is neither a profound scholar nor a learned person, but a beast of burden which is is laden with books. What does the stupid beast know whether it is laden with books or firewood?

259

Sa'di

Once. an insurrection took palce in Syria and people desertedtheir dwelling places. The wise sons of peasants became ministers of the king, whereas the ignorant sons of the ministers took to begging in the villages.

The presence of an intelligent man is like pure gold, as his worth and value are appreciated wherever he goes. But the ignorant son of a high-ranking official is like money which is valid only in a certain place, and has no value whatsoever outside that place.

When you fight with one who slings stones, you break your own head due to your ignorance. When you shoot an arrow at your anemy, you should realize that you have placed yourself within his shooting range.

You who play with the ram with your head, will soon find your forehead broken by it.

When somebody from a tribe commits a foolish deed, both the young and the elders lose their dignity.

Ill- nature

If an ill-natured man goes to the heavenly sphere to escape from a calamity, he will still be in calamity due to his own evil disposition.

The ill nature of a man does not leave him until his death.My son! The advice is sufficient for you, if you heed it like

the advice of your father. But if you do not heed my advice today, I hope you will not have to regret it tomorrow. And if you need a better counsellor than me, I do not know what will be your fate after me.

There is no scope for weariness in Sa'di's pages, since he has so much beauty behind the veil. These assembly-illuminating words of mine are like fire which has the power to light and burn. I am unaffected if my rivals are confounded, for they are burning in fever from this Persian fire.

260

Sa'di

God credits tenfold every good deed performed by men of good judgement. When you also see a single accomplishment in anyone, it will be strange if you do not overlook his ten faults. Do not count on your fingers his single fault, and do not consider as nothing his world full of virtues. Like the enemy who hatefully looks upon the verses of Sa'di due to his corrupt heart. He pays no attention to a hundred refined points, but raises a cry when he sees a single blemish. The only reason for this is that envy has gouged out the eye of good regard of that evil seemgman.

But ever since thought blossomed in the rose garden, no other nightingale has sung so melodiously in it. It will be a wonder if such a nightingale dies, and a rose does not grow from his bones.

Acceptance

Someone wrote to a distressed man, asking him, "Do you desire Hell or Heaven?" He replied, "Do not question me about such matters, for I readily accept whatever He wills to grant me."

Accomplishment

If a man is endowed with accompishment, not him but his accomlishment will speak for itself. If you do not possess pure musk, you need not announce it. But if you have it, musk will reveal itself by its fragrance. What need is there to swear that your gold is pure? The touchstone itself will proclaim its destiny.

Administration

0 conquering monarch! You should patronize two types of men: One of them is the man who is a veteran in combat, and the other is he who is prudent and wise. Mourn not for the man who neither wields the pen nor the sword. Patronize the wise man and the swordsman, but not the minstrel, as manliness cannot come from women. It is unmanly on your part to be occupied with the sound of the harp and intoxicated by the cupbearer, when the enemy is ready

261

Sa'di

for battle at your gate. Many prosperous rulers have lost their kingdoms as they were busy with games and entertainment.

Itis better to cut off the hands of an administrator who is cruel to hissubordinates. The law-giver who enacts a bad regulation, carries you with himself to Hell.

Appoint a God-fearing man a' an administrator, for a virtuous person is a builder of a prosperous kingdom. But he who harms people to benefit you, is in reality your ill-wisher and a bloodthirsty tyrant.

262

!llafez1310-1389

263

Hafez

264

Hafez

Si Khajeh Shamseddin Mohammad Hafez Shirazi, aug maningning na bituin ng mayamang panitikan ng Persiya, ay ipinanganak sa Shiraz noong 726 AH. Sa kanyang pitumpu' t pitong mabungang buhay, inilaan niya aug kanyang pagtula at serbisyong pang-ispiritwal para sa panitikan ng Persya at kultura ng Iran.

Lumikha si Hafez ng mahuhusay na konseptong pampanitikan at ispiritwal sa pamamagitan ng mapanghimok at maiigsing Iiriko. Nalampasan nito aug mga konsepto ng kanyang mga kapanahong pilosopo, pantas at iskolar. Aug kanyang mga kahanga-hangang tula, na hindi sumunod sa umiiral na pamantayan ng kanyang panahon, ay nakaambag sa mahalaga at katangi-tanging kayamanan ng literatura ng Persiya. Ang kanyang mahusay na paggamit ng alusyon, metapora, parabula at iba pang tayutay ay hindi kailanman nagawa ninuman bago o pagkatapos niya.

Si Hafez ay isa sa mga pambihirang makatang may kakayahang ipahayag aug panglaw ng mangingibig, damdaming ng nag-aalab na paruparo, buntung hininga ng kandila at pagsinta ng ruwisenyor sa napakahusay na paraan. Napangalaga niya ang kanyang mga salita sa pamamagitan ng mga imahen at kahulugan na pawang madaling maintindihan at natatangi, na isang malaking karangalan para sa kultura ng Persiya.

Mula sa kanyang malaking kalipunan ng mga tula, mahigit kumulang sa 400 kilalang berso at liriko ang muling isinulat at inilathala nang ilan libong beses at isinalin sa sampung wika.

Binigkas ni Hafez aug Qur'an nang napakainam at isinaulo niya aug mga mahahalagang bahagi nito na ayon sa pitong maaasahan at magkakaungay ng paraan ng pagbigkas.

Namatay si Hafez noong 803 AH. Inilibing siya sa tabi ng pampublikong lugar-dasalan sa karatig-bayan ng Shiraz. Ang kanyang puntod ay Iugar ng peregrinasyon para sa mga mistiko, mapagmahal

265

Hafez

sa poetikang kahusayan at mga naghahanap ng katotohanan at humauismo.

Kabilang sa pamanang pampanitikan ni Hafez ay ang halos4000-5000 na berso. 400-500 na tulang liriko, ilang mahahabang elehiya, maiikling kopla at piraso ng inskripsyon ng ikasiyam na siglo.

Mataas ang pagtingin ng maraming Persyanong tagapagsalita, tagasunod at Muslim sa kanyang mga liriko dahil pinaniniwalaang kaloob ito ng Diyos at sumusunod sa mensahe ng Qur'an. Labis ang paggalang ng tao sa dakilang makatang ito kung kaya't ang kanyang Divan ay makikita sa halos Iabat ng tahanan.

Bago magsimula ng ano mang gawain, o kaya ay bantulot sa ana mang partikular na desisyon, sumasangguni ang mga tao sa kanyang Divan upang maghanap na kapani-paniwalang sagot, na madalas naman nilang matagpuan.

266

Hafez

Khajeh Shamseddin Mohammad Hafez Shirazi, the shining star of the rich Persian literature, was born in Shiraz in 726 AH. He presented his great Gnostic and poetic services to the Persian literature and Iranian culture during the 77 years of his prolific life.

Hafez created the best literary and Gnostic concepts in the form of eloquent and pithy lyrics. His concepts surpassed those of other contemporary philosophers, thinkers and scholars. His marvelous poems, not complying with the existing norms of his time, contributed a valuable and unique treasure to the Persian literature. He made excellent use of allusions, metaphors, parables and other figures of speech, never achieved before or after him.

Hafez is one of the rare poets capable of expressing the lovers' grief, the feellings of burning butterflies, a candle's sigh and a nightingale's love with great eloquence. He has preserved his words in an ocean of accessible and unique definitions and images, which are an honor for the Persian culture.

From his large collection of poems, nearly 400 well-know verses and lyrics has so far been rewritten and printed thousands of times and translated into tens of other languages.

Hafez recited the Qur 'an beautifully and cited Qur 'anic passages by heart according to all the seven reliable related versions of pronunciations.

Hafez died in 803 AH. He was buried adjacent to the public prayer ground in a suburb of Shiraz. His shrine is the place of pilgrimage for the yearning mystics, lovers of poetic perfection and the seekers of truth and humanism.

The poetic heritage ofHafez includes approximately 4000-5000 verses, 400-500 lyric-poems, several long elegies, short couplets and a few pieces of 9th century inscriptions.

His lyrics, attributed to divine grace and the complete messagesof the great Qur'an, have always been held in great esteem by Persian

267

Hafez

speakers, enthusiasts and Muslims. People's respect of this great poet is so great that his Divan is found in almost every house.

Before beginning any venture, or when hesitant about any particular decision, people consult his Divan to seek a convincing answer, which they often find.

268

MGA SONETO*

Hafez

0, tagapagpaunawa! Ipagpatuloy ang sariling gawain; anong gulo ito? Mula sa kamay ay nahulog ang aking puso, ano ang nangyari sa iyo? Ang Iyong nguso ay kayhaba tulad ng talahib at nalirnot ko

ang aking nais.Sa aking tainga, ang payo ng buong mundo ay tila simoy.

Ang kaugnayan ko sa Kanya, na nilikha ng Diyos mula sa wala Ay isang kadalisayan hindi maipaliwanag ng sino mang nilalang.

Ang tiwalag sa walong tahanan ng Paraiso ay isang pulubi sa lansangan; Ang malayo sa parehong mundo ay Iyong nakagapos na bihag. Bagama't hindi ko pa nadadama nakalalasing na pag-ibig, subalit Dahil sakalasingang iyon, ang haligi ng aking pag-iral ay masagana.

0damdarnin, huwag itaghoy ang kawalang-katarungan ng karahasan ngMinamahal.

Pagkat isinawalat Niya ito sa akin, at ito ay katarungan.Hafez! Humayo, huwag bumigkas ng salaysay, huwag umusal ng

dakilang berso,Pagkat naaalala ko ang bawat isa sa mararning kahanga-

hangang panJilinlang at mahiwagang berso

SONNETS0 admonisher! Go about thy own work: what is this tumult? From the hand, my heart hath fallen: what hath befallen thee?

So long as His lip causeth me not to reach my desire, like the reed.In my ear, the counsel of the whole world is like wind.

The connection with Him, which God out of naught hath created Is a subtlety which no created being hath solved.

Independent of the eight abodes of Paradise is the beggar of Thy street: Free of both worlds is Thy bound captive.

Although love's intoxication hath received me; yet,By that intoxication, the foundation of my own existence is prosperous. 0 heart! Bewail not of the injustice of Thy beloved's violence. For, the

BelovedHath thus advised thee; and this is justice.

Hafez! Go; utter no tale; breathe no majestic verse,For I remember many a one of these wondrous conceits and magic

verses.

* lsinalin sa Filipino ni: John Enrico C. Torralba

269

Hafez

MGA SONETO*

0 Saki, ipaikot na at ialay ang mangkok,Pagkat ang pag-ibig na kaydali sa unang malas ay dumanas nang

marnming hilabil.Dabil sa halimuyak ng pabango, nasa huli'y nilalaro ng simoy sakanyang buhok,Hanggang sa ikit ng kanyang mabangong kulot, kayraming kirot ang nadama ng mga puso!Sapamamagitan ng alak, kulayan ang banig-dasalan kung iniatas ngPirngmgaMagian;Pagkat ang baybayin ang mga yugto na walang kaalaman ay banal na manlalakbay.Sa yugto ng Minamahal, sa akin ang ginhawa kung kahit sa sansaglit,Nagkatinig ang kampana at sinasabing, ·'Bigkisin na ang mga laruan ng buhay!"Ang gabing madilim, ang takot sa alon, at ang uliuling nakapanghihilakbot.Batid ba nilang mga walang alalahanin sa dalampasigan ang ating kalagayan?Dahil sa pagsunod sa aking kagustuhan, kasawian ang aking natanggap'Lihim, bakit nananatili kang malaking rnisteryong pinag-uusapan ng mga nagtitipon?Hafez, kung nais mong ang Kanyang presensya ay !aging manatili,Sa pagbisita saMinamahal, kalimutan ang mundo; bitiwan ito.

* Isinalin sa Filipino ni: John Enrico C. Torralba

270

SONNETSHafez

0 Saki, pass around and offer the bowl:For Jove at first appeared easy, but difficulties have occurred.By reason of the perfume of the musk-pod, that, at the end, the

breeze displayeth from that fore-lock,From the twist of its musky curl, what blood befell the hearts!With wine, becolour the prayer-mat if the Pir of the Magians bid thee; For of the way and usage of the stages not without knowledge is the holy traveler.In the stage of the Beloved, mine what ease and pleasure, when momently,The bell giveth voice. saying: "Bind ye up the chattels of existence!" The dark night, and the fear of the wave, and the whirlpool so fearful. The light-burdened ones of the shore, how know they our state?By following my own fancy. me to illfame all my work brought: Secret, how remaineth that great mystery whereof assemblies speak? Hafez! if thou desire the presence from Him be not absent:When thou visitest thy Beloved, abandon the world; and let it go.

271

Hafez

MGA SONETO*

Bumalik nasa Kinan ang naligaw nasi Yusuf; huwag kang maghinagpis.Balang araw, ang nalulumbay na binhi ay lalagong hardin; huwag

kang maghinagpis.Ang pusong nagdadalarnhati ay maghihilom, mawawala ang kirot na nadarama,Magbabalik ang katwiran sa nalilitong isipan; huwag kang

maghinagpis.Kung ninais na sa loob ng dalawang araw ang mundo ay manatili.Subalit, kahit anong gawin, ito ay hindi naganap, huwag kang maghinagpis.Kung ang lupa sa paanan ng trono ay muling maging bukal ng buhay, 0 ibong sa gabi, maaaring kumanlong sa talulot ng rosas; huwag

kang maghinagpis.0, aking puso! Kung tinitibag ng agos ng pagpanaw ang haligi ng pag-

iral,Sapagkat si Nub ang panginoon ng bangka sa gitna ng baha, huwag

kang maghinagpis.Ho! Huwag mawalan ng loob sapagkat hindi mawari ang nakakubling

misteryo;Sa pagitan ng mga dingding ay may nakatagong libangan; huwag

kang maghinagpis.Kung ninanais ang mga paa ay maiyapak sa disyerto ng Kaba Subalit inaaglahi ng mga tinik ang talampakan, huwag kang

maghinagpis.Kahit ang tanawin ay puno ng ligalig at hindi batid ang tunguhin,Walang daang ang dulo ay walang katapusan; huwag kang

maghinagpis.Sa pagkawalay sa Minamahal at may pangungutya ang mganagmamasid,Batid Iabat ng Diyos ang iyong kinalalagyan; huwag kang maghinagpis. Kahit sa sulok ng kahirapan at sa pag-iisa sa gabi, Hafez,Basta't hindi nawawaglit ang pagdarasal at pagbabasa ng Kuran,

hindi ka maghihinagpis.

* lsinalin sa Filipino ni: John Enrico C. Torralba

272

SONNETS

Hafez

Back to Kinan, lost Yusuf cometh: suffer not grief:One day, the sorrowful cell becometh the rose-garden: suffer not grief.0 grief-stricken heart! better, becometh thy state; display not the ill-heart: Back to reason, cometh this distraught head: suffer not grief.If,for a space of two days, to our desire, the sphere's revolution turned not,Ever, in one way, the state of revolution is not: suffer not grief. If on the sward's throne, again be the spring of life,0bird, night-singing! over thy head, thou mayst draw the canopy of the rose: suffernot grief.0heart! if the foundation of thy existence, the torrent of passing away pluck up,Since Nuh is thy boat-master, of the deluge, suffer not grief.Since thou art not acquainted with the hidden mystery, be not hopeless: Within the screen, are hidden pastimes; suffer not grief.If,from desire to the Kaba thou wilt plant thy foot in the desert, Ifthe Arabian thorn makes reproofs (criticism), suffer not grief. Although the stage is very fearsome; and the purpose hidden, There is not a road, whereof is no end; suffer not grief.In separation from the Beloved, and vexing of the watcher, our state:All, God, our state causing, knoweth; suffer not griefIn the comer of poverty and in the solitude of dark nights, Hafez,So long as thine are the practice of praying and the reading of the Kuran suffer not grief.

273

Hafez

MGA SONETO*

Kung hanap ng puso ko ang amoy ng alak, ito'y nararapat lamang; Hindi umuusbong mula sa kalupitan at panlilinlang ang halimuyak ng kabutihan.Kung ipagbawal ng lahat ng tao sa mundo ang umibig, Na siyang ipinag-utos ng Panginoon. ito ay gagawin ko.Huwag putulin ang pag-asang magkaroon ng biyaya. Likas sa Maunawainat nagmamahalan ang magpatawad ng kasalanan.Ang manatili sa sirkulo ng zikr ay pagkakaroon ng pusong may pagasa,Pag-asang ang tirintas ng Minamahal ay luluwag at lulugay.Sa sinumang binigyan ng Diyos ng kagandahan at kasaganahan, Ano ba ang nararapat na maging kasuotan?Kasiya-siya ang lupa; nasa simoy ang pusong kaakit-akit, dalisay an alak.Ngayon, panatilihing masaya ang puso at wala nang mahihiling pa.0, kayganda ng kabiyak ng mundo. Subalit panatilihin ang katwiran, Sapagkat sa pangungulila, darating ang isang dalagita.Manghihikayat ka at sasabihin. "0,mukhang kasing-ganda ng buwan, Paano kung bigyan mo ako ng matamis na ngiti at basagin ang pamamahinga ?"Nakatawa siyang tutugon, "H'afez, sa ngalan ng Diyos, huwag mong isipin Na dadampi ang aking mga pisngi sa iyong halik."

* lsinalin sa Filipino ni: Jnhn Enrico C. Torralba

274

SONNETS

Hafez

If the heart draw me to musky wine, it befitteth:For, from austerity and hypocrisy, the perfume of goodness cometh not. If all the people of the world forbid me love,That which the Lord commandeth. I shall do.Severnot hope of bounty of blessing. For the nature of the Merciful Pardoneth sin; and lovers, forgiveth.The dweller of the circle of zikr, is the heart in the hope That, the circle of the Beloved's tress-tip, it may loose.For thee, whom God hath given beauty and the chamber of fortune, Is what need that, thee, the attirer should attire?Pleasant is the sward; heart-alluring is the air; pure is the wine: Now, save thejoyous heart, naught is wanting.Beautiful is the bride of the world. But keep sense: For, into no one's bond, cometh this young maiden.To hear, coaxingly, I said: "0 moon of face! what will it be if, "With a piece of sugar from thee, a heart shattered one resteth ?" Launghingly, she spake saying: "Hafez for God's sake, think not ''That, my moon-face, thy kiss shall stain."

275

Hafez

KAGABI*

Sumisilay ang liwanag sa gabi nang palayain ako sa aking pagdurusa. At sa kalaliman ng gabi, ipinagkaloob sa akin ang agos ng buhay. Napatanga ako sa kaningningan ng Kanyang diwa.lnalok sa akin ang alak mula sa kopita ng Kanyang kaibuturan. Nakalulugod ang sandaling yaong mapalad ang umaga! Nagpataw sila ng kautusan noong ang gabi'y makapangyarihan: Nababanaag sa salamin ang rurok ng Kagandahan;Pagkat taglay nito ang balita ng kaniyang kakisigan. Nakapagtataka bang ako'y maging ambisyoso?Karapat-dapat lamang na ang mistulang limos ay aking tanggapin. Ibinalita ng banal na sugo ang aking kapalaran:Nasa pagitan ng karahasan at kalupitan, ipinagkaloob sa akin ang katatagan.Sa pamamagitan ng ginhawa ng umaga't basbas ni Hafez,Pumiglas ako mula sa gapos ng panahon at kapighatian.

LAST NIGHT

Last night, at morning time, me freedom from grief, they gave. And, in the darkness of night, me the water-of-life they gave.Through the effulgence of the ray of His essence, me senseless, they made:From the cup of splendour of His qualities, me wine they gave. It was a morning, how auspicious! And a moment how joyous! That "Night-ofPower" when me, this new command, they gave: After this my face and the mirror of the glory of Beauty:For in it, me news of His splendour they gave.Ifl became desire-gainer and happy of heart, what wonder? Deserving, I was; and me, these as alms they gave.That day, me glad tidings of this fortune the invisible messenger gave: That in respect to that violence and tyranny, me, patience and endurance they gave.The blessing of Hafez and the breathings of morning-risers it was That me, freedom from the bond of Time's grief they gave.

* lsinalin sa Filipino ni: Elyrah Loyola Salanga

276

MULA SA AJ(JNG DIBDIB *Hafez

Ang hindi nakayanan ng aking gawain, nagawa kong maisilang mula sa aking dibdib.lpinanganak ko ang sarili, at tinungo ang lniirog na 'di dumating. Kung matuldukan man ang aking pag-iral,Sa huli, hindi mapapahamak ang Kaniyang mahabang buhok.Magpapahinga na ako sa nagdadalamhating abo sa aking pintuan, Na 'di ko masisilayan ang agos ng buhay.Hindi mabilang ng amihan ang mga salaysay ng aking puso: Subalit mapalad akong ang umaga'y di babaguhin ng gabi.Hindi natin naialay sa kaibigan ang buhay at karangyaan. Sayang! Hindi natin saklaw ang 'di pagtugon ng gawain ng pag-ibig. Nakasisindak ang puso ni Hafez sa madla.Ngayon, hindi na maisulong ang pangungulot ng Kaniyang mga hibla.

OUT FROM MY HEART

Out from my heart, I came; and, out the work cometh not. Out from myself, I went; and in, the Beloved cometh not. If this fancy, lief's time ended; yet,To an end, the calamity of His long tress cometh not. In regret for the dust of Thy door, I so die,That, into my sight the water-of-life cometh not.To the morning-breeze, many are the stories of my heart; But, by my fortune, the morning, to night becometh not. Life and wealth, we sacrificed not for the Friend. Alas! From us this extent, love's work cometh not.Much affrighted of all men, became the heart of HafezNow, forth from the curl of His tress, it cometh not.

* lsinalin sa Filipino ni: Elyrah Loyola Salanga

Hafez

Ang Kanyang tirintas ay ang patibong ng kawalang-katapatan at Pananalig:Maliit na bagay larnang ito para sa Kanyang gawain.Ang Kanyang kagandahan ay ang milagro ng kagandahan. Subalit, Ang salaysay ng Kanyang sulyap ay malinaw na hiwaga.Paano maiaalis ang sariling buhay sa Kanyang marangal na paningin, Na !aging niyuyukuran ng marami?Isaandaan mang Afrin, sa madilim na matang iyon,Na siyang pumapaslang ng mangingibig, nagmumula ang hiwaga. Isang karnangha-manghang agham ang anyo ng agham ng pag-ibig; Sapagkat ang ikapitong langit ay ang ikapitong lupa.Huwag iisiping lumisan at pumanaw na ang tagapagsalita ng masama;Ang kanyang salaysay ay nasa dalawang dakilang tagapagtala. Hafez, huwag maging palagay ang loob sa patibong ng Kanyang tirintas.Ang inangkin ng puso ay maaari na ngayong paimbabaw na relihiyon.*

The curve of Thy tress is the snare of infidelity and of Faith: This matter is a little from His work-shop.Thy beauty is the miracle of beauty. But, The tale of Thy glance is clear magic.How can one take one's life from Thy bold eye. That ever is in ambuscade with the bow?Be a hundred Afrin! on that dark eye,Which, in lover-slaying is the creator of magic.A wonderful science is the science of love's form: For the seventh sky is the seventh land.Thou thinkest not that the evil-speaker departed, and took his life: His account is with the two noble recorders.Hafez! be not secure from the snare of His tress. That taketh the heart; and is now in fancy religion.

* Jsinalin sa Filipino ni: Elyrah Loyola Salanga

278

Documents

Table · Web viewanak ni afrasiab, ay pinatay ni keykhosro 64 Ill Si gushtasb, and pinsipe ng persiya, ay nagpakitang-gilas sa arena 66 Nagpadala ng menshae si bahman kay rostam 68