· Web viewund Humblot, Berlin 2001, (w :) „Stosunki Międzynarodowe-International Relations“, nr 3-4(tom 26)/2002 (s. 267-272). V. PRAWO TRAKTATÓW A. Wprowadzenie do prawa

1

Przewodnik do przedmiotu „ PRAWO MIĘDZYNARODOWE PUBLICZNE ” ; pierwszy rok studiów dziennych w Instytucie Europeistyki Uniwersytetu Warszawskiego, rok akademicki 2015/2016, semestr letni. Prowadzący zajęcia (wykład + ćwiczenia) oraz autor przewodnika : mgr Jacek Kosiarski (Instytut Stosunków Międzynarodowych UW, ul. Żurawia 4; [email protected] ). CZĘŚĆ PIERWSZA : wybrana bibliografia (uwzględnione w niej publikacje podano za każdym razem w kolejności alfabetycznej)

A. Główne podręczniki polskie i niektóre inne, najbardziej rekomendowane, publikacje książkowe :

1) Antonowicz L., Podręcznik prawa międzynarodowego, Warszawa 2003 (wydanie ósme zaktualizowane lub następne), Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis

2) Barcik J., Srogosz T., Prawo międzynarodowe publiczne , Warszawa 2014 (2. wydanie), Wydawnictwo C. H. Beck

3) Bierzanek R., Symonides J., Prawo międzynarodowe publiczne , Warszawa 2004 (wydanie ósme zmienione lub następne), Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis

4) Czapliński W., Wyrozumska A., Prawo międzynarodowe publiczne. Zagadnienia systemowe, Warszawa 2014 (3. wydanie zmienione i uaktualnione), Wydawnictwo C. H. Beck

5) Frankowska M., Prawo traktatów , Warszawa 1997 (lub wydanie z 2007 r.), Oficyna Wydawnicza Szkoły Głównej Handlowej

6) Góralczyk W., Obszary morskie i ich delimitacja, Warszawa 1993, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego

7) Góralczyk W., Sawicki S ., Prawo międzynarodowe publiczne w zarysie , Warszawa 2003 (wydanie dziewiąte lub następne; poprzednio ukazywało się jako : W. Góralczyk, Prawo międzynarodowe publiczne w zarysie ), Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis

8) Kamiński T., Myszona-Kostrzewa K., pod red. S. Sawickiego, Prawo międzynarodowe publiczne w pytaniach i odpowiedziach, Warszawa 2009, LexisNexis

9) Kosiarski J., Polska wobec prawa międzynarodowego (w :) S. Bieleń (red.), Polska w stosunkach międzynarodowych, Warszawa 2007, rozdział IX (s. 151-183), WDiNP UW, Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR

10) Łazowski A., Zawidzka A., Prawo międzynarodowe publiczne, Warszawa 2003 (wydanie drugie poprawione i uzupełnione), Wydawnictwo C. H. Beck

11) Sandorski J., Nieważność umów międzynarodowych, Poznań 1978, UAM

B. Niektóre podręczniki/publikacje autorów obcych : 1) Crawford J., Brownlie’s Principles of public international law, Oxford 2012, 8th ed.,

Oxford University Press2) Heintschel von Heinegg W., Casebook Völkerrecht, München 2005, Verlag C.H.

Beck3) Herdegen M., Völkerrecht, München 2015, 14., überarbeitete und erweiterte

Auflage 2015, Verlag C. H. Beck4) Ipsen K., Völkerrecht, München 2004, 5. Auflage, Verlag C. H. Beck

2

5) Shaw M. N., Prawo międzynarodowe, Warszawa 2011 (wyd. 3 popr. i uzup.), Wydawnictwo Książka i Wiedza (oryginał ang. : International Law, Cambridge 2014, 7th ed., Cambridge University Press)

6) Verdross A., Simma B., Universelles Völkerrecht : Theorie und Praxis, Berlin 1981, 2. Auflage, Duncker&Humblot

7) Wallace R., Martin-Ortega O., International Law, London 2013, seventh edition, Sweet&Maxwell

C. Dalsze, wybrane publikacje książkowe : 1) Bała P., Wielomski A., Prawa człowieka i ich krytyka. Przyczynek do studiów o ideologii

czasów ponowożytnych, Chicago-Warszawa 20082) Barcz J., Górka M., Wyrozumska A., Instytucje i prawo Unii Europejskiej : podręcznik dla

kierunków prawa, zarządzania i administracji, Warszawa 2015 (4. wyd.)3) Basak A., Historia pewnej mistyfikacji. Zbrodnia katyńska przed Trybunałem Norymberskim,

Wrocław 19934) Białocerkiewicz J., Prawo międzynarodowe publiczne. Zarys wykładu, Olsztyn 2003 (lub inne

wydanie : J. Białocerkiewicz, Prawo międzynarodowe publiczne. Zarys wykładu, Toruń 2007)5) Bierzanek R., Studia nad społecznością międzynarodową. Źródła prawa

międzynarodowego, Lublin 19916) Bugajski D. R., Prawa żeglugowe okrętu w świetle prawa międzynarodowego, Warszawa

20097) Civikov G., Proces Miloszewicia. Relacja obserwatora, Warszawa 20098) Czapliński W., Odpowiedzialność za naruszenia prawa międzynarodowego w związku z

konfliktem zbrojnym, Warszawa 20099) Dróżdż D., Międzynarodowe trybunały karne. Geneza, jurysdykcja, skład, postępowanie,

działalność, Łódź 201110) Dynia E., Uznanie rządu w prawie międzynarodowym, Lublin 199711) Flemming M., Jeńcy wojenni. Studium prawno-historyczne, Warszawa 200012) Galicki Z., Kamiński T., Myszona-Kostrzewa K. (red. nauk.), 40 lat minęło – praktyka i

perspektywy Konwencji Wiedeńskiej o prawie traktatów, Warszawa 200913) Gawłowicz I., Międzynarodowe prawo dyplomatyczne – wybrane zagadnienia, Warszawa

201114) Gruszczyński K. J. J., Szyjko C. T. , Immunitet jurysdykcyjny państwa w prawie

międzynarodowym publicznym : aktualne zagadnienia teoretyczno-praktyczne, tomy 1-2, Warszawa 2014

15) Grzebyk P., Odpowiedzialność karna za zbrodnię agresji, Warszawa 201016) Heydecker J. J., Leeb J., Proces w Norymberdze, Warszawa 200917) Iwanek T., Zbrodnia ludobójstwa i zbrodnie przeciwko ludzkości w prawie

międzynarodowym, Warszawa 201518) Jasudowicz T. (red.), Międzynarodowe prawo humanitarne we współczesnym świecie –

osiągnięcia i wyzwania, Toruń 200719) Kamiński T., Status poczty dyplomatycznej. Studium prawnomiędzynarodowe, Warszawa

2003 20) Karski K., Osoba prawna prawa wewnętrznego jako podmiot prawa międzynarodowego,

Warszawa 200921) Karski K. (red.), Kierunki rozwoju współczesnego prawa międzynarodowego, Warszawa 201522) Klafkowski A., Prawo międzynarodowe publiczne, Warszawa 1981 (wydanie szóste)23) Kolasa J., Kozłowski A. (red.). Prawo międzynarodowe publiczne a prawo europejskie,

Wrocław 200324) Kranz J., Pojęcie suwerenności we współczesnym prawie międzynarodowym, Warszawa

201525) Królikowski M., Wiliński P., Izydorczyk J., Podstawy prawa karnego międzynarodowego,

Warszawa 200826) Kubiak K., Interesy i spory państw w Arktyce w pierwszych dekadach XXI wieku, Warszawa

201227) Kulińska L., Partacz Cz., Ludobójstwo niepotępione. Zbrodnie OUN-UPA na Polakach 1939-

1945, Warszawa 201528) Kuźniak B. (red.), Prawo dyplomatyczne i konsularne – wykład wprowadzający, Warszawa

201529) Kuźniak B. (red.), Sądy i trybunały oraz pozasądowe sposoby załatwiania sporów

międzynarodowych. Perspektywa polska, Warszawa 201530) Kuźniar R., Prawa człowieka. Prawo, instytucje, stosunki międzynarodowe, Warszawa 2000

(lub nowsze wydanie)31) Kwiecień R. (red.), Państwo a prawo międzynarodowe jako system prawa, Lublin 2015

3

32) Łuszczuk M. (red.), Arktyka na początku XXI wieku. Między współpracą a rywalizacją, Lublin 2013

33) Matyasik M., Domagała P., Międzynarodowe trybunały karne oraz inne instrumenty sprawiedliwości tranzytywnej, Warszawa 2012

34) Menkes J. (red.), Prawo międzynarodowe – problemy i wyzwania. Księga pamiątkowa Profesor Renaty Sonnenfeld-Tomporek, Warszawa 2006

35) Menkes J. (red.), Prawo międzynarodowe. Księga pamiątkowa Profesor Renaty Szafarz, Warszawa 2007

36) Menkes J., Cała-Wacinkiewicz E. (red.), Państwo i terytorium w prawie międzynarodowym, Warszawa 2015

37) Mielnik B., Kształtowanie się pozapaństwowej podmiotowości w prawie międzynarodowym, Wrocław 2008

38) Mielnik B., Wnukiewicz-Kozłowska A. (red.), Podmiotowość w prawie międzynarodowym, Wrocław 2013

39) Mik C., Marciniak K. (red.), Konwencja NZ o prawie morza z 1982 r. W piętnastą rocznicę wejścia w życie, Toruń 2009

40) Mikos-Skuza E., Myszona-Kostrzewa K., Poczobut J. (red.), Prawo międzynarodowe – teraźniejszość, perspektywy, dylematy, Warszawa 2013

41) Nowakowska-Małusecka J. (red.), Międzynarodowe prawo humanitarne. Antecedencje i wyzwania współczesności, Bydgoszcz-Katowice 2010

42) Ostropolski T., Zasada jurysdykcji uniwersalnej w prawie międzynarodowym, Warszawa 2008

43) Płachta M., Kidnaping międzynarodowy w służbie prawa. Studium prawnomiędzynarodowe i porównawcze, Warszawa 2000

44) Płachta M., Międzynarodowy Trybunał Karny, tomy I-II, Kraków 200445) Problem reparacji, odszkodowań i świadczeń w stosunkach polsko-niemieckich 1944-2004,

tom I : Studia, pod red. W. M. Góralskiego, tom II : Dokumenty, pod red. S. Dębskiego i W. M. Góralskiego, Warszawa 2004

46) Rau Z., Tulejski T. (red.), Bellum iustum versus bellum sacrum. Uniwersalny spór w refleksji średniowiecznej. Konstancja 1414-1418, Toruń 2014

47) Rudkowski D., Interwencja humanitarna w prawie międzynarodowym, Warszawa 200648) Sandorski J., Bohdan Winiarski. Prawo. Polityka. Sprawiedliwość, Poznań 200449) Sandorski J., Opieka dyplomatyczna a międzynarodowa ochrona praw człowieka.

Zagadnienia wybrane, Poznań 200650) Sawicki S., Prawo konsularne. Studium prawnomiędzynarodowe, Warszawa 2003 (wydanie

drugie)51) Siemaszko W., Siemaszko E., Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na

ludności polskiej Wołynia 1939-1945, tomy I-II, Warszawa 200652) Skomerska-Muchowska I. (red.), Ewolucja immunitetów mających swe źródło w prawie

międzynarodowym, Łódź 201453) Słowik A., Konflikt w Darfurze w świetle prawa międzynarodowego, Toruń 201454) Sutor J., Immunitet państwa, Warszawa 201155) Sutor J., Prawo dyplomatyczne i konsularne, Warszawa 2003 (wydanie siódme uaktualnione

lub następne) 56) Symonides J., Debates and Controversies Concerning International Legal Aspects of the

Struggle against Terrorism, Warszawa 200857) Symonides J., Nowe prawo morza, Warszawa 198658) Symonides J. (red.), Organizacja Narodów Zjednoczonych. Bilans i perspektywy, Warszawa

200659) Szpak A., Międzynarodowe prawo humanitarne, Toruń 201460) Waldenberg M., Rozbicie Jugosławii. Od separacji Słowenii do wojny kosowskiej, Warszawa

2003 (lub nowsze wydanie)61) Wierzbicki B. (red.), Prawo międzynarodowe publiczne. Podręcznik dla studentów

prawniczych studiów zaocznych, Białystok 199762) Wojtanowska N., Aspekty prawne katastrofy smoleńskiej. Wybrane problemy, Kraków 201563) Wyrozumska A., Ewolucja statusu prawnego Antarktyki a państwa trzecie, Łódź 199564) Wyrozumska A., Umowy międzynarodowe. Teoria i praktyka, Warszawa 2006 65) Zdanowicz M., Wielokrotne obywatelstwo w prawie międzynarodowym i krajowym,

Warszawa 200166) Zielińska E. (red.), Międzynarodowy Trybunał Karny. USA i UE : dwa różne podejścia,

Warszawa 2004

D. Niektóre/wybrane artykuły w czasopismach/rozdziały książkowe : 1) Bugajski D. R., Dzierżawa terytorium na przykładzie praktyki rosyjskiej, „Stosunki

Międzynarodowe-International Relations”, nr 1(tom 47)/2013 (s. 55-83)

4

2) Bugajski D. R., Klimatyczna deterytorializacja państwa na przykładzie Tuvalu, „Stosunki międzynarodowe-International Relations”, nr 1-2(tom 41)/2010 (s. 203-221)

3) Czubik P., Zakon Maltański jako reliktowy podmiot prawa międzynarodowego, (w :) B. Mielnik, A. Wnukiewicz-Kozłowska (red.), Podmiotowość w prawie międzynarodowym, Wrocław 2013 (s. 167-182)

4) Gadkowski T., Problematyka samoobrony na tle zakazu użycia siły zbrojnej w prawie międzynarodowym, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny”, nr 3/2013 (s. 5-21)

5) Iwanek T., Prawo międzynarodowe wobec piractwa morskiego, „Państwo i Prawo”, nr 10/2009 (s. 18-33)

6) Janczarek Sz., Immunitet jurysdykcyjny państwa a bezwzględnie obowiązujące normy prawa międzynarodowego, „Państwo i Prawo”, nr 12/2009 (s. 57-68)

7) Karski K., Agresja ZSRR na Polskę w 1939 roku. Aspekty prawnomiędzynarodowe, „Międzynarodowe Prawo Humanitarne”, tom I/2010 (s. 205-225)

8) Karski K., Mord katyński jako zbrodnia ludobójstwa w świetle prawa międzynarodowego, „Sprawy Międzynarodowe”, nr 2/2011 (s. 51-82)

9) Krzan B., Udział Rady Bezpieczeństwa w inicjowaniu postępowania przed stałym MTK – uwagi na tle rezolucji 1593 (2005), „Nowa Kodyfikacja Prawa Karnego”, t. XXIII/Wrocław 2008 (s. 55-68)

10) Kuźniar-Plota M., Kwalifikacja prawna Zbrodni Katyńskiej – wybrane zagadnienia, (w :) S. Kalbarczyk (red.), Zbrodnia Katyńska. W kręgu prawdy i kłamstwa, Warszawa 2010 (s. 42-51)

11) Muszyński M., Ograniczenie immunitetu państwa w zakresie niektórych działań iure imperii, „Ius Novum”, nr 4/2013 (s. 60-83)

12) Muszyński M., Prawo międzynarodowe wobec problemu niewypłacalności państw, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny”, nr 2/2013 (s. 29-43)

13) Myszona-Kostrzewa K., Kierunki rozwoju międzynarodowego prawa kosmicznego, (w : ) K. Karski (red.), Kierunki rozwoju współczesnego prawa międzynarodowego, Warszawa 2015 (s. 133-147)

14) Olas E., Immunitet jurysdykcyjny państwa (uwagi na tle wyroku MTS), „Państwo i Prawo”, nr 12/2013 (s. 73-86)

15) Olas E., Immunitet jurysdykcyjny państwa w wybranych orzeczeniach sądów krajowych, „Problemy Współczesnego Prawa Międzynarodowego, Europejskiego i Porównawczego”, vol X/2012 (s. 48-62)

16) Płachta M., Międzynarodowe trybunały karne : próba typologii i charakterystyki, „Państwo i Prawo”, nr 3/2004 (s. 14-31)

17) Sandorski J., Polska mniejszość narodowa w Niemczech w świetle prawa międzynarodowego, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny”, nr 2/2010 (s. 89-111)

18) Sandorski J., Zrzeczenie się w 1953 r. przez Polskę reparacji wobec Niemiec w świetle prawa międzynarodowego, (w :) W. M. Góralski (red.), Problem reparacji, odszkodowań i świadczeń w stosunkach polsko-niemieckich 1944-2004, tom I : Studia, Warszawa 2004 (s. 123-155)

19) Skrzydło J., Rzeczpospolita Polska przed Sądem Apelacyjnym w Chicago (roszczenia obywateli amerykańskich przeciwko Polsce), „Państwo i Prawo”, nr 2/2001 (s. 37-43)

20) Smoleń M., Wymiana terytoriów między Polską a ZSRR w 1951 r., (w :) J. Diec, A. Tyszkiewicz (red.), Związek Radziecki wobec krajów Europy Środkowej i Wschodniej w latach 1920-1991, Kraków 2004 (s. 85-101)

21) Symonides J., Organizacja Narodów Zjednoczonych : geneza, cele i zasady funkcjonowania, struktura, organy główne i pomocnicze, system Narodów Zjednoczonych, (w :) J. Symonides (red.), Organizacja Narodów Zjednoczonych. Bilans i perspektywy, Warszawa 2006 (s. 20-73)

22) Symonides J., Status prawny i roszczenia do Arktyki oraz Bieguna Północnego, „Państwo i Prawo”, nr 1/2008 (s. 31-45)

23) Symonides J., Walka z terroryzmem w świetle międzynarodowego prawa humanitarnego, (w :) J. Nowakowska-Małusecka (red.), Międzynarodowe prawo humanitarne. Antecedencje i wyzwania współczesności, Bydgoszcz-Katowice 2010 (s. 158-180)

24) Symonides J., Wojna z Irakiem a prawo międzynarodowe (w :) „Rocznik Strategiczny 2003/2004” (s. 366-375)

25) Symonides J., [Rozdział XVI.] Wyznaczanie granic obszarów morskich w Arktyce. Spory delimitacyjne i ich rozwiązywanie, (w :) J. Menkes, E. Cała-Wacinkiewicz (red.), Państwo i terytorium w prawie międzynarodowym, Warszawa 2015 (s. 467-489)

26) Szawłowski R., Ludobójstwo, (w :) Encyklopedia „białych plam”, tom XI, Radom 2003 (s. 171-178)

27) Szawłowski R., Przedmowa, (w :) W. Siemaszko, E. Siemaszko, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na ludności polskiej Wołynia 1939-1945, tom I, Warszawa 2006 (s. 11-32)

28) Szawłowski R., Trzy ludobójstwa, „Nasz Dziennik” z 28 marca 2008 r.

5

29) Szpak A., Karanie zbrodni wojennych, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny”, nr 1/2010 (s. 13-29)

30) Szpak A., Secesja państwowa w świetle prawa międzynarodowego (na przykładzie Kosowa i Krymu), „Państwo i Prawo”, nr 12/2014 (s. 38-53)

31) Szymański J., Klauzula rebus sic stantibus w prawie traktatów z perspektywy historycznej, „Miscellanea Historico-Iuridica”, t. XII/2013 (s. 353-380)

32) Wasiński M., Immunitet państwa a jurysdykcja terytorialna (na tle orzeczenia SN w sprawie Natoniewski v. RFN), „Państwo i Prawo”, nr 10/2012 (s. 76-88)

33) Wasilkowski A., Kilka uwag w kwestii użycia siły we współczesnym prawie międzynarodowym, (w :) J. Menkes (red.), Prawo międzynarodowe – problemy i wyzwania. Księga pamiątkowa Profesor Renaty Sonnenfeld-Tomporek, Warszawa 2006 (s. 528-539)

34) Wasilkowski A., Suwerenność w prawie międzynarodowym i w prawie europejskim, (w :) J. Kolasa, A. Kozłowski (red.), Prawo międzynarodowe publiczne a prawo europejskie, Warszawa 2003 (s. 11-24)

35) Wielomski A., Prawa człowieka, (w :) Encyklopedia „białych plam”, tom XV, Radom 2005 (s. 12-15) lub (w :) J. Bartyzel, B. Szlachta, A. Wielomski, Encyklopedia polityczna, tom 1 : Myśl polityczna : główne pojęcia, doktryny i formy ustroju, Radom 2007 (s. 318-321)

36) Zając P., Informacja odnośnie do oceny karnoprawnej zdarzeń na terenie ówczesnego województwa wołyńskiego z lat 1939-1945 w oparciu o ustalenia śledztwa OKŚZPNP w Lublinie, (w :) B. Paż (red.), Prawda historyczna a prawda w badaniach naukowych. Tom I : Ludobójstwo na kresach południowo-wschodniej Polski w latach 1939-1946, Kraków 2015 (s. 103-125)

37) Zbaraszewska A., Dylematy międzynarodowej odpowiedzialności państw, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny”, nr 1/2007 (s. 45-63)

38) Zięba-Załucka H., Instytucja ekstradycji w prawie konstytucyjnym i międzynarodowym, (w :) E. Dynia (red.), Nauka prawa międzynarodowego u progu XXI wieku. Materiały pokonferencyjne, Rzeszów 2003 (s. 252-271)

39) Żylicz M., Katastrofa państwowego statku powietrznego w świetle prawa międzynarodowego, (w :) E. Mikos-Skuza, K. Myszona-Kostrzewa, J. Poczobut (red.), Prawo międzynarodowe – teraźniejszość, perspektywy, dylematy, Warszawa 2013 (s. 407-423)

40) Żylicz M., Katastrofa smoleńska w świetle międzynarodowego prawa lotniczego, „Państwo i Prawo”, nr 4/2011 (s. 3-17)

E. Wybory źródeł/materiałów :

1) Bieleń S. (oprac.), Prawo w stosunkach międzynarodowych. Wybór dokumentów , Warszawa 2004 (wydanie trzecie zmienione i uzupełnione), Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR, Fundacja Studiów Międzynarodowych

2) Bieńczyk-Missala A. (wybór i opracowanie), Międzynarodowa ochrona praw człowieka. Wybór dokumentów, Warszawa 2008

3) Brownlie I. (red.), Basic Documents in International Law, Oxford 20024) Daranowski P., Połatyńska J. (red.), Prawo międzynarodowe

publiczne. Wybór orzecznictwa , Warszawa 2011, Wydawnictwo C. H. Beck

5) Durys P., Jasiński F. (oprac.), Prawo konsularne. Wybór źródeł, Warszawa 20006) Filipek P., Kuźniak B., Prawo międzynarodowe publiczne. Testy.

Kazusy. Tablice. Słownik. Zadania i ćwiczenia. Leksykon , Warszawa 2014 (5. wydanie rozszerzone i zmienione), Wydawnictwo C. H. Beck

7) Flemming M., Międzynarodowe prawo humanitarne konfliktów zbrojnych. Zbiór dokumentów, uzupełnienie i red. M. Gąska, E. Mikos-Skuza, Warszawa 2003, Akademia Obrony Narodowej

8) Flemming M., Wojciechowska J., Zbrodnie wojenne. Przestępstwa przeciwko pokojowi, państwu i obronności. Rozdział XVI, XVII, XVIII Kodeksu karnego. Komentarz, Warszawa 1999

9) Izydorczyk J., Wiliński P., Międzynarodowy Trybunał Karny. International Criminal Court. Powstanie. Organizacja. Jurysdykcja. Akty prawne, Kraków 2004

10)Królikowski M., Wiliński P., Izydorczyk J., Znojek M., Prawo karne międzynarodowe. Wybór źródeł, Warszawa 2010

6

11)Lankosz K., Międzynarodowe prawo humanitarne konfliktów zbrojnych. Wybór dokumentów, Bielsko-Biała 2007

12)Łazowski A. (wybór i wprowadzenie), Prawo międzynarodowe publiczne. Zbiór przepisów, Kraków 2003

13)Muszyński M., Hambura S., Wprowadzenie. Traktat o Unii Europejskiej. Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej. Załączniki, protokoły, deklaracje. Euratom. Wersje skonsolidowane po wejściu w życie Traktatu z Lizbony, Bielsko-Biała 2010

14) Przyborowska-Klimczak A. (wybór i oprac.), Prawo międzynarodowe publiczne. Wybór dokumentów , Lublin 2006, Oficyna Wydawnicza VERBA

15)Przyborowska-Klimczak A., Staszewski W. (oprac.), Prawo dyplomatyczne i konsularne. Wybór dokumentów, Lublin 2001

16) Wierzbicki B. (red.), Prawo międzynarodowe. Materiały do studiów, Białystok 2000 (wydanie trzecie uzupełnione i poprawione), wydawca : Temida 2

CZĘŚĆ DRUGA : szczegółowy program przedmiotu

I. ZAGADNIENIA OGÓLNE PRAWA MIĘDZYNARODOWEGOA) Pojęcia podstawowe. Tzw. społeczność międzynarodowa a prawo międzynarodowe publiczne. Charakterystyczne cechy społeczności i prawa międzynarodowego – m.in. brak centralnego ustawodawcy, zorganizowanego aparatu przymusu i obowiązkowego sądownictwa międzynarodowego; zagadnienie hierarchii norm w prawie międzynarodowym, partykularyzm norm prawa międzynarodowego. Pojęcie, nazwa, systematyka i podstawa obowiązywania prawa międzynarodowego (doktryny naturalistyczna i pozytywistyczna); prawo międzynarodowe publiczne a prawo międzynarodowe prywatne. Podstawowe zasady prawa międzynarodowego.Problem skuteczności i sankcji przepisów prawa międzynarodowego. Rodzaje sankcji w prawie międzynarodowym ; sankcje wyróżniane w Karcie Narodów Zjednoczonych (art. 5, 6, 19, 41, 42). Przyczyny sprawiające, że moc obowiązująca prawa międzynarodowego doznaje istotnych ograniczeń (obrona konieczna i stan wyższej konieczności, wojna i represalia, klauzula rebus sic stantibus).B) Prawo międzynarodowe a prawo wewnętrzne państw. Teorie monizmu (monizm z prymatem prawa wewnętrznego i monizm z prymatem prawa międzynarodowego) oraz dualizmu. Stosowanie prawa międzynarodowego wewnątrz państwa. Zasada pierwszeństwa prawa wspólnotowego w orzecznictwie (ówczesnego) Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości - sprawy Van Gend en Loos (1963), Costa przeciwko ENEL (1964), Internationale Gesellschaft (1970), Simmenthal (1978) . Miejsce prawa międzynarodowego w polskim porządku prawnym (analiza wybranych postanowień Konstytucji RP z 1997 r.). Umowy międzynarodowe podlegające ratyfikacji i podlegające zatwierdzeniu; rozróżnienie poszczególnych trybów ratyfikacji umów międzynarodowych w świetle art. 90 i 91 Konstytucji RP. Analiza wybranych orzeczeń polskiego Trybunału Konstytucyjnego (w tym wydanych w 2005 r. i dotyczących Europejskiego Nakazu Aresztowania i Traktatu akcesyjnego).Literatura podstawowa :1. R. Bierzanek, J. Symonides, Prawo międzynarodowe publiczne, Warszawa 2004 (wydanie ósme zmienione), rozdz. I (s. 13-30).2. W. Góralczyk, S. Sawicki, Prawo międzynarodowe publiczne w zarysie, Warszawa 2003 (wydanie dziewiąte), rozdz. I (s. 15-37).3. M. Frankowska, Prawo traktatów, Warszawa 1997, rozdz. IV – p.1.2 („Przestrzeganie umów międzynarodowych a prawo wewnętrzne”; s. 103-110).4. J. Kosiarski, Polska wobec prawa międzynarodowego (w :) S. Bieleń (red. nauk.), Polska w stosunkach międzynarodowych, Warszawa 2007, rozdz. IX (s. 151-183) .

7

5. Artykuły 4, 8, 9, 87-91, 116, 117, 121, 122, 125, 126, 133, 146, 188-193, 235 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. (w :) „Rzeczpospolita” z 3 kwietnia 1997 r.6. Artykuły 26, 27, 46 i 53 Konwencji Wiedeńskiej o prawie traktatów z 23 maja 1969 r. (w :) M. Frankowska …,op.cit. (aneks I) lub S. Bieleń (oprac.), Prawo w stosunkach międzynarodowych. Wybór dokumentów, Warszawa 2004 (wydanie trzecie zmienione i uzupełnione) lub A. Przyborowska-Klimczak (wybór i opracowanie), Prawo międzynarodowe publiczne. Wybór dokumentów, Lublin 2006 lub A. Łazowski (wybór i wprowadz.), Prawo międzynarodowe publiczne. Zbiór przepisów, Kraków 2003.7. Karta Narodów Zjednoczonych z 26 czerwca 1945 r. (w :) S. Bieleń (oprac.), Prawo …, op.cit. (s.30-47) lub A. Przyborowska-Klimczak (wybór i opracowanie), Prawo międzynarodowe publiczne …, op.cit. (s. 9-30) lub A.Łazowski (wybór i wprowadz.), Prawo …, op.cit. (s. 25-56).8. Deklaracja zasad prawa międzynarodowego z 24 października 1970 r. oraz Akt Końcowy KBWE z 1 sierpnia 1975 r. (Deklaracja zasad rządzących wzajemnymi stosunkami między państwami uczestniczącymi) (w :) S. Bieleń (oprac.), Prawo …, op.cit. (s. 57-63 i 401-405).Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) : 9. J. Ciechański, Prawo międzynarodowe – normy i regulacja (w :) E. Haliżak, R. Kuźniar (red.), Stosunki międzynarodowe. Geneza, struktura, dynamika (rozdział XIII), Warszawa 2006 (wydanie IV zmienione ; s. 327-352).10. W. Czapliński, A. Wyrozumska, Prawo międzynarodowe publiczne. Zagadnienia systemowe, Warszawa 2014 (3. wydanie zmienione i uaktualnione), rozdz. 1. „Zagadnienia wstępne”, § 1. „Prawo międzynarodowe w systemie prawa” (s. 1-19).11. Do wyboru :a) Wyrok [Trybunału Konstytucyjnego] z 11 maja 2005 r. K 18/04. Członkostwo Polski w Unii Europejskiej (Traktat akcesyjny) (w :) www.trybunal.gov.pl lub b) Wyrok Trybunału Konstytucyjnego [ z dnia 11 maja 2005 r.] w sprawie zgodności z Konstytucją Traktatu akcesyjnego (w :) J. Barcz, A. Michoński (wstęp, wybór i oprac. dokumentów), Polska w Unii Europejskiej. Wybór dokumentów. Traktat akcesyjny. Traktaty stanowiące podstawę Unii. Prawo polskie – dokumenty, Warszawa 2006 (wydanie trzecie uzupełnione ; s. 993 – 1088).12. K. Wójtowicz, Konstytucja RP z 1997 r. a członkostwo Polski w Unii Europejskiej (w :) J. Barcz (red.), Prawo Unii Europejskiej. Zagadnienia systemowe, Warszawa 2006 (wydanie trzecie) (s. I-517 – I-539).13. Wyroki Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich w sprawach : Van Gend en Loos (1963), Costa przeciwko ENEL (1964), Internationale Gesellschaft (1970), Simmenthal (1978) (w :) P. Mikłaszewicz (oprac.), Zasada pierwszeństwa prawa wspólnotowego w krajowych porządkach prawnych według orzecznictwa ETS i Sądu Pierwszej Instancji. Omówienia wybranych orzeczeń (1963-2005), [Warszawa, Biuro Trybunału Konstytucyjnego. Zespół Orzecznictwa i Studiów] 2005 (s. 3-7; www.trybunal.gov.pl ).14. Nt. niektórych prawnych aspektów członkostwa Polski w Unii Europejskiej (w tym orzecznictwa polskiego Trybunału Konstytucyjnego) : a) J. Barcz, M. Górka, A. Wyrozumska (red.), Instytucje i prawo Unii Europejskiej. Podręcznik dla kierunków prawa, zarządzania i administracji, Warszawa 2015 (4. wydanie), rozdz. XX i XXI - „Konstytucyjne podstawy członkostwa Polski w UE”, „Zapewnianie efektywności prawu UE w Polsce” (s. 448-491, w tym „Stanowisko polskiego Trybunału Konstytucyjnego”, s. 480-490); b) bardzo krytyczna ocena prawnych aspektów członkostwa Polski w UE i orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego w tym przedmiocie – zob. : K. Pawłowicz, Czy polska konstytucja jest jeszcze ważna ?, „Rzeczpospolita” z 25 marca 2008 r. ; K. Pawłowicz, Czy polska władza sprzeniewierza się woli narodu ?, „Rzeczpospolita” z 23 kwietnia 2008 r. ; K. Pawłowicz, Kto obroni naszą suwerenność, „Rzeczpospolita” z 13 lipca 2009 r.15. Krytyczne spojrzenie na współczesne prawo międzynarodowe (w tym na zawartą w nim delegalizację wojny i na eksponowaną przez nie ochronę praw człowieka) : a) A. Wielomski, Prawo międzynarodowe jest fikcją http://nczas.com/publicystyka/prawo-miedzynarodowe-jest-fikcja/ ; b) W. Hoff, Imigracja jest bronią, „Rzeczpospolita” z 16-17 stycznia 2016 r. („Plus Minus”), s. 36-38.16. R. Bierzanek, Studia nad społecznością międzynarodową. Źródła prawa międzynarodowego, Lublin 1991, (fragment pt. „Granice mocy obowiązującej prawa międzynarodowego”, s. 141 – 145).

II. ZARYS HISTORII PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO [wyłącznie wykład]

8

Zasadnicze etapy historii prawa międzynarodowego i historii nauki prawa międzynarodowego.Literatura podstawowa :1. R. Bierzanek, J. Symonides …, op.cit., rozdz. II (s. 31-74).2. W. Góralczyk, S. Sawicki …, op.cit., rozdz. II (s. 38-59).3. Nt. polskiej szkoły prawa narodów XV wieku - do wyboru : a) G. Kucharczyk, Mała historia polskiej myśli politycznej, Dębogóra 2007, rozdz. II („Polska nauka o prawie narodów i prawie wojny”; s. 15-20) lub b) J. Krzyżaniakowa, J. Ochmański, Władysław II Jagiełło, Wrocław-Warszawa-Kraków 2006, rozdz. pt. „Polacy na soborze w Konstancji” (s. 230-260) lub c) S. Wielgus, Paweł Włodkowic (w :) Encyklopedia „białych plam”, tom XIV, Radom 2004 (s. 82-86) lub d) H. Łowmiański, Polityka Jagiellonów, Poznań 2006, rozdz. II „Pogrom Zakonu Niemieckiego (1385-1422)”, pkt. 6 „Pokój toruński 1411 roku i próby rewizji jego postanowień”, pkt. 7 „Spory polsko-krzyżackie w latach 1414-1422” (s. 116-123) lub e) R. Grodecki, S. Zachorowski, J. Dąbrowski, Dzieje Polski średniowiecznej, oprac. J. Wyrozumski, Kraków 2011 (reedycja na podstawie wydania z 1926 r.), rozdz. pt. „Wybuch wielkiej wojny polsko-krzyżackiej 1409/1411 r.”, „Zewnętrzne położenie Polski i Zakonu”; „Wyprawa przeciwko Krzyżakom 1410 r.”, „Bitwa pod Grunwaldem, 15 lipca 1410 r.”, „Pokój toruński”, „Sobór w Konstancji. Stosunek Polski do rozłamu w Kościele”, „Polacy na soborze”, „Spór polsko-krzyżacki przed soborem. Traktaty Pawła Włodkowica”; „Wyniki soboru w Konstancji w stosunku do Polski” (s. 673-676; 679-681; 683-684; 693-698)lub f) T. Szczech, Paweł Włodkowic i jego adwersarze na soborze w Konstancji, (w :) Z. Rau, T. Tulejski (red.), Bellum iustum versus bellum sacrum. Uniwersalny spór w refleksji średniowiecznej. Konstancja 1414-1418, Toruń 2014 (s. 164-183).Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) : 4. Cz. Madajczyk, Faszyzm i okupacje 1938-1945. Wykonywanie okupacji przez państwa Osi w Europie, tom II : Mechanizmy realizowania okupacji, Poznań 1984, rozdz. I („Koncepcje prawne w Rzeszy hitlerowskiej a jej okupacje”, s. 11-33).5. Orędzie Prezydenta Stanów Zjednoczonych Jamesa Monroe`ego w sprawie polityki nieinterwencji. Waszyngton, 2 grudnia 1823 r. ; Pakt pomiędzy Niemcami, Włochami i Japonią (tzw. Pakt Trzech). Berlin, 27 września 1940 r. (w :) W. Dobrzycki, Historia stosunków międzynarodowych 1815-1945. Wydanie nowe, Warszawa 2003 (s. 149-150 i 652).

III. ŹRÓDŁA PRAWA MIĘDZYNARODOWEGOPojęcie źródeł prawa międzynarodowego – w sensie materialnym, formalnym i poznawczym. Podstawy wyrokowania sądów międzynarodowych – na przykładzie artykułu 38 Statutu Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości w Hadze.Podstawowe i bezsporne źródła prawa międzynarodowego : umowa międzynarodowa i zwyczaj międzynarodowy. Elementy obiektywny i subiektywny zwyczaju. Inne kategorie źródeł : „ogólne zasady prawa uznane przez narody cywilizowane”, orzecznictwo sądów, doktryna prawa, uchwały organów organizacji międzynarodowych, akty jednostronne państw. Tzw. soft law. Zagadnienie kodyfikacji prawa międzynarodowego.Literatura podstawowa :1. R. Bierzanek, J. Symonides …, op.cit., rozdz. rozdz. III – § 1, § 2-p.1, § 7, § 8, § 9, § 10 ; rozdz. VIII - § 3 (s. 75-79, 106-116, 294-298).2. W. Góralczyk, S. Sawicki …, op.cit., rozdz. III – § 1 oraz początek § 2 - do „Definicji w Konwencji Wiedeńskiej” włącznie ; § 3, § 4, § 5 ; rozdz. V - § 4 (s. 60-68, 96-114, 161-164).3. Artykuły 38 i 59 Statutu Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości z 26 czerwca 1945 r. (w :) S. Bieleń (oprac.), Prawo …, op.cit. lub A. Przyborowska-Klimczak, Prawo międzynarodowe publiczne …, op.cit. lub A. Łazowski (wybór i wprowadz.), Prawo …, op.cit.4. J. Barcik, T. Srogosz, Prawo międzynarodowe publiczne, Warszawa 2014 (2. wydanie), rozdz. 4, § 16, 18, 19, 20 („Źródła prawa międzynarodowego” – „Katalog źródeł”, „Zwyczaj”, „Wiążące i prawotwórcze uchwały organów organizacji międzynarodowych”, „Akty jednostronne państw”, s. 99-101, 127-139).Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) :

9

5. M. Frankowska, Prawo traktatów …, op.cit., rozdz. II – p. 1 i 2 („Umowa w systemie źródeł prawa międzynarodowego”, „Pojęcie umowy międzynarodowej”; s. 33-41).6. W. Czapliński, A. Wyrozumska, Prawo międzynarodowe publiczne. Zagadnienia systemowe…, op.cit., , rozdz. 2. „Tworzenie prawa międzynarodowego”, § 1. „Źródła prawa międzynarodowego – zagadnienia wstępne”, § 3. „Tworzenie prawa międzynarodowego poprzez zwyczaj”, § 4. „Ogólne zasady prawa jako źródło prawa międzynarodowego”, § 5. „Tworzenie prawa międzynarodowego poprzez akty jednostronne” (s. 33-56, 97-166).

IV. ZAGADNIENIE PODMIOTOWOŚCI W PRAWIE MIĘDZYNARODOWYMA) Pojęcie podmiotowości w prawie międzynarodowym. Zdolność prawnomiędzynarodowa i zdolność do czynności prawnomiędzynarodowych. Zakres treściowy podmiotowości prawnomiędzynarodowej.B) Państwo w prawie międzynarodowym. Elementy państwa : władza najwyższa, terytorium, ludność. Suwerenność, prawa zasadnicze i immunitet państwa. Orzecznictwo sądów krajowych(np. Polska, USA, Włochy, Grecja) i sądów międzynarodowych (np. MTS) dotyczące immunitetu jurysdykcyjnego państwa obcego. Pozwy przeciwko Republice Federalnej Niemiec przed sądami włoskimi (np. sprawa Ferrini) i greckimi (np. sprawa Distomo); Natoniewski v. Niemcy (SN RP 2010); Niemcy v. Włochy (MTS, 2012); Haven i Welbel v. Polska i PZU (Chicago, 2001). Powstawanie, tożsamość i upadek państw. Rodzaje państw z punktu widzenia ich struktury oraz ze względu na ograniczenie ich zdolności do czynności prawnomiędzynarodowych.C) Zagadnienie innych niż państwa podmiotów prawa międzynarodowego. Organizacje międzyrządowe (w tym Organizacja Narodów Zjednoczonych). Stolica Apostolska, Zakon Maltański, tzw. terytoria autonomiczne, tzw. wspólnoty powstańcze. Kwestia podmiotowości osób fizycznych i prawnych jako przedmiot sporu w nauce prawa międzynarodowego.Literatura podstawowa :1 . R. Bierzanek, J. Symonides …, op.cit., rozdz. IV - § 1, § 2, § 3, § 4, § 5 ; rozdz. VIII - § 1, § 2, § 3, § 4 ; rozdz. X - § 10 p. 3 („Neutralność wojenna w świetle Karty NZ“); (s. 117 – 139, 285-300, 439-440).2. A. Wasilkowski, Suwerenność w prawie międzynarodowym i w prawie europejskim (w :) J. Kolasa, A. Kozłowski (red.), Prawo międzynarodowe publiczne a prawo europejskie, Wrocław 2003 (s. 11-24).3. L. Antonowicz, Podręcznik prawa międzynarodowego, Warszawa 2003 (wydanie ósme zaktualizowane), rozdz. I - § 1, § 4 ; rozdz. II - § 2, § 3 ; rozdz. III - § 1, § 2, § 4, § 5 ; rozdz. IV (s. 13-16, 21-23, 40-47, 59-68, 72-78, 81-94).4. W. Góralczyk, S. Sawicki …, op.cit., rozdz. IV - § 1, § 2, § 3, § 4, § 5 ; rozdz. XII - § 1 – p. A, B, C (s. 114-147, 288-290).5. Łącznie : a) 11.2.1929 r., Rzym. Układy laterańskie. Traktat między Stolicą Apostolską a Włochami (w :) S. Sierpowski, Źródła do historii powszechnej okresu międzywojennego, tom drugi : 1927-1934, Poznań 1992 (s. 121-130) ; b) 26.12.1933 r., Montevideo. Konwencja o prawach i obowiązkach państw zawarta na 17 Konferencji Panamerykańskiej (w :) tamże (s. 482-486).6. Łącznie nt. immunitetu państwa : a) J. Skrzydło, Rzeczpospolita Polska przed Sądem Apelacyjnym w Chicago. (Roszczenia obywateli amerykańskich przeciwko Polsce), „Państwo i Prawo”, nr 2/2001 (s. 37-43) ; b) Sz. Janczarek, Immunitet jurysdykcyjny państwa a bezwzględnie obowiązujące normy prawa międzynarodowego, „Państwo i Prawo”, nr 12/2009 (s. 57-68); c) M. Wasiński, Immunitet państwa a jurysdykcja terytorialna (na tle orzeczenia SN w sprawie Natoniewski v. RFN), „Państwo i Prawo”, 10/2012 (s. 76-88); d) E. Olas, Immunitet jurysdykcyjny państwa (uwagi na tle wyroku MTS), „Państwo i Prawo”, nr 12/2013 (s. 73-86); e) E. Olas, Immunitet jurysdykcyjny państwa w wybranych orzeczeniach sądów krajowych, „Problemy Współczesnego Prawa Międzynarodowego, Europejskiego i Porównawczego”, vol. X/2012 (s. 47-62; http://www.europeistyka.uj.edu.pl/documents/3458728/606fbc35-da6e-485c-b3a3-fd6fc254cec7 ); f) W. Czapliński, A. Wyrozumska, Prawo międzynarodowe

10

publiczne. Zagadnienia systemowe…, op.cit., , rozdz. 3. „Stosowanie prawa międzynarodowego – podmioty”, § 2 „Kompetencje państwa i ich ochrona”, II. „Immunitet państwa” (s.300-319).7. D. R. Bugajski, Klimatyczna deterytorializacja państwa na przykładzie Tuvalu, „Stosunki Międzynarodowe-International Relations”, nr 1-2(tom 41)/2010 (s.203-221) – także do tematu dot. prawa morza.Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) : 8. K. Karski, Problem statusu korporacji ponadnarodowych w prawie międzynarodowym (globalizacja a podmiotowość prawa międzynarodowego) (w :) E. Dynia (red.), Nauka prawa międzynarodowego u progu XXI wieku. Materiały pokonferencyjne, Rzeszów 2003 (s. 114-134).9. L. Antonowicz, Status prawnomiędzynarodowy Republiki Chińskiej na Tajwanie (w :) E. Haliżak (red.), Tajwan w stosunkach międzynarodowych, Warszawa 1997 (s. 33-42).10. J. Zajadło, Prawo międzynarodowe wobec problemu „państwa upadłego”, „Państwo i Prawo”, nr 2/2005 (s. 3-20).11. Łącznie : a) Artykuł I-6 („Prawo Unii”) Traktatu ustanawiającego Konstytucję dla Europy, Bruksela, 29 października 2004 r. (w :) Konstytucja dla Europy. Traktat ustanawiający Konstytucję dla Europy, Bielsko-Biała 2005 (s. 13) ; b) 17. Deklaracja odnosząca się do pierwszeństwa (w :) J. Barcz, Przewodnik po Traktacie z Lizbony. Traktaty stanowiące Unię Europejską. Stan obecny oraz teksty skonsolidowane w brzmieniu Traktatu z Lizbony , Warszawa 2008, rozdz. 4, pkt. 4.1 „Deklaracje odnoszące się do postanowień Traktatów” (s. 620) lub M. Muszyński, S. Hambura, Wprowadzenie. Traktat o Unii Europejskiej. Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej. Załączniki, protokoły, deklaracje. Euratom. Wersje skonsolidowane po wejściu w życie Traktatu z Lizbony, Bielsko-Biała 2010 (s. 380-381) ; c) Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej – Tytuł I „Kategorie i dziedziny kompetencji Unii” (art. 2, 3, 4, 5, 6) (w :) J. Barcz, Przewodnik po Traktacie z Lizbony …, op.cit. (s. 302-304) lub M. Muszyński, S. Hambura, Wprowadzenie. Traktat o Unii Europejskiej. Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej. Załączniki, protokoły, deklaracje. Euratom. Wersje skonsolidowane po wejściu w życie Traktatu z Lizbony …, op.cit. (s. 76-78).12. Nt. immunitetu państwa zob. łącznie m. in. następujące omówienia :a) J. Sutor, Immunitet państwa, Warszawa 2011, rozdz. III „Immunitet jurysdykcyjny państwa”, rozdz. VI „Doktryna absolutnego i doktryna ograniczonego immunitetu państwa, doktryna aktu państwa i non-justiciability oraz kwestia stosowania zasad : wzajemności i lex retro non agit , rozdz. VIII „Zasady i normy współczesnego prawa immunitetu państwa”, rozdz. IX „Immunitet państwa w świetle orzecznictwa polskiego i w stosunkach Polski z niektórymi obcymi państwami” (s. 56-80, 119-153, 182-234, 235-268);b) K. J. Gruszczyński, C. T. Szyjko, Immunitet jurysdykcyjny państwa w prawie międzynarodowym publicznym. Aktualne zagadnienia teoretyczno-praktyczne, tom I : Analiza kazusów krajowych i międzynarodowych, Warszawa 2014, rozdz. 3.2. „Immunitet jurysdykcyjny państwa w orzecznictwie sądów międzynarodowych” i rozdz. 3.3. „Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka“ (s. 150-169);c)M. Kałduński, Immunitet państwa. Nowe tendencje i wyzwania (w: ) I. Skomerska-Muchowska (red.), Ewolucja immunitetów mających swoje źródło w prawie międzynarodowym, Łódź 2014 (s. 15-35).13. Nt. orzecznictwa związanego z immunitetem państwa zob. łącznie : a) Jurisdictional Immunities of the State (Germany v. Italy : Greece Intervening), 3 February 2012. Judgment (w :) www.icj-cij.org ; b) Postanowienie Sądu Najwyższego RP z 29 X 2010 r. w sprawie z powództwa Winicjusza Natoniewskiego przeciwko Republice Federalnej Niemiec – Federalnemu Urzędowi Kanclerskiemu w Berlinie o zapłatę. Sygn. akt CSK 456/09 .14. Nt. specyficznej kwestii nabywania podmiotowości prawnomiędzynarodowej (jako państwa) przez twory w istocie kryminalne (w tym nt. akcji zbrojnej przeciwko Jugosławii, secesji Kosowa i związków albańskich klanów kryminalnych z tzw. Armią Wyzwolenia Kosowa) zob. : P. Borawski, Albańska przestępczość zorganizowana we współczesnej Europie, „Arcana”, nr 105 (3/2012) (s. 126-148).15. K. Karski, Osoba prawna prawa wewnętrznego jako podmiot prawa międzynarodowego, Warszawa 2009, rozdz. 1 pt. „Miejsce osób prawnych prawa wewnętrznego w teorii podmiotowości prawnomiędzynarodowej” (s. 17-57), rozdz. 3 pt. „Organy międzynarodowe, przed którymi osoby prawne prawa wewnętrznego mogą pozywać lub być pozywane przez państwa” (s. 151-195), rozdz. 6 pt. „Rodzaje osób prawnych prawa wewnętrznego występujących w obrocie prawnomiędzynarodowym” (s. 268-395).16. J. Ruszkowski, Ekskluzywny status międzynarodowy pozaunijnych regionów w granicach Unii Europejskiej na przykładzie Wyspy Man i Wyspy Jersey (w :) M. Giedrojć, M. Mieczkowska, D. Rdzanek, J. Mieczkowski (red.), Niemcy w integrującej się Europie XX w. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Wiesławowi Stanisławowi Burgerowi, Toruń 2005 (s. 300-307).

11

17. W. Jakubowski, M. Solarczyk, Ustrój Kościoła Rzymskokatolickiego. Wybrane zagadnienia instytucjonalne, Warszawa 2002, rozdz. II „Stolica Apostolska jako prawna personifikacja Kościoła” ; rozd. IV ”Relacje Stolicy Apostolskiej z Państwem Miasta Watykańskiego”; rozdz. V „Relacje Stolicy Apostolskiej z Suwerennym Rycerskim Zakonem Maltańskim” (s. 54-61, 116-138).18. A. Przyborowska-Klimczak, Ewolucja prawnomiędzynarodowej sytuacji europejskich państw miniaturowych (w :) J. Menkes (red. nauk.), Prawo międzynarodowe – problemy i wyzwania. Księga pamiątkowa Profesor Renaty Sonnenfeld-Tomporek, Warszawa 2006 (s. 439-455).19. Łącznie nt. specyficznej podmiotowości Zakonu Maltańskiego : a) B. Mielnik, Kształtowanie się pozapaństwowej podmiotowości w prawie międzynarodowym, Wrocław 2008, rozdz. II, pkt. D „Zakon Kawalerów Maltańskich” (s. 134-143); b) P. Czubik, Zakon Maltański jako reliktowy podmiot prawa międzynarodowego (w :) B. Mielnik, A. Wnukiewicz-Kozłowska (red.), Podmiotowość w prawie międzynarodowym, Wrocław 2013 (s. 167-182).D) Uznanie międzynarodowe. Pojęcie, formy, rodzaje oraz przedmiot uznania międzynarodowego. Konsekwencje uznania państwa (teorie konstytutywna i deklaratywna). Uznanie rządu i kryteria uznania rządu na przykładzie doktryn Tobara, Wilsona i Estrady. Doktryna Stimsona (obowiązek nieuznawania sytuacji sprzecznych z prawem). Doktryna Hallsteina. Uznanie za powstańców i za stronę wojującą.Literatura podstawowa :1. R. Bierzanek, J. Symonides …, op.cit., rozdz. IV - § 6 (s. 140-148).2. W. Góralczyk, S. Sawicki …, op.cit., rozdz. IV - § 5 – fragment : „Powstańcy i strona wojująca” ; § 6 (s. 142-143, 148-152).3. J. Barcik, T. Srogosz, Prawo międzynarodowe publiczne, Warszawa 2014 (2. wydanie), rozdz. 6 „Uznanie w prawie międzynarodowym” (s. 179-204).4. W. Czapliński, A. Wyrozumska, Prawo międzynarodowe publiczne. Zagadnienia systemowe…, op.cit., , rozdz. 3 „Stosowanie prawa międzynarodowego – podmioty”, § 3.”Zmiany terytorialne, uznanie i sukcesja państw”, II. „Uznanie w prawie międzynarodowym” (s. 379-399).Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) : 5. E. Dynia , Uznanie rządu w prawie międzynarodowym, Lublin 1997 (s. 11-114).6. S. Dąbrowa, Uznanie za powstańców, Uznanie za stronę wojującą (w :) Encyklopedia prawa międzynarodowego i stosunków międzynarodowych, Warszawa 1976 (s. 422-423).7. Nt. doktryny Hallsteina : J. Kosiarski, recenzja książki W. Kilian, Die Hallstein-Doktrin. Der diplomatische Krieg zwischen der BRD und der DDR 1955-1973. Aus den Akten der beiden deutschen Aussenministerien, Duncker und Humblot, Berlin 2001, (w :) „Stosunki Międzynarodowe-International Relations“, nr 3-4(tom 26)/2002 (s. 267-272).

V. PRAWO TRAKTATÓW A. Wprowadzenie do prawa traktatów. Definicja, nazwy, klasyfikacja, forma i procedura zawierania umów międzynarodowych. Przygotowywanie projektu, parafowanie, podpisanie, ratyfikacja lub zatwierdzenie, wejście w życie umowy międzynarodowej. Casus Ihlena (Dania v. Norwegia, STSM, 1933). Rejestracja umów międzynarodowych w Sekretariacie ONZ. Typowe klauzule występujące w umowach międzynarodowych.Literatura podstawowa :1. R. Bierzanek, J. Symonides …, op.cit., rozdz. III - § 2, § 3 (s. 77-91).2. Konwencja Wiedeńska o prawie traktatów z 23 maja 1969 r. (w :) S. Bieleń (oprac.), Prawo …, op.cit. (s. 124-142) lub A. Przyborowska-Klimczak (wybór i opracowanie), Prawo międzynarodowe publiczne …, op.cit. (s. 43-65) lub M. Frankowska, Prawo traktatów …, op.cit (aneks I ; s. 195-240) lub A. Łazowski (wybór i wprowadz.), Prawo …, op.cit. (s. 69-100). 3. M. Frankowska, Prawo traktatów …, op.cit., rozdz. II – p. 2, p. 3, p. 4 ; rozdz. III – p. 1, p. 2 (2.1. do 2.8. włącznie oraz 2.10 i 2.11) ; (s. 35-92, 96-100).4. W. Góralczyk, S. Sawicki …, op.cit., rozdz. III - § 2 – p. 2.1, 2.2 (s. 66-78).5. L. Antonowicz, Podręcznik …, op.cit., rozdz. IX - § 2 („Zawieranie umów międzynarodowych” ; s. 197-204).6. Instrukcja o formie umów międzynarodowych (załącznik do zarządzenia nr 20 Prezesa Rady Ministrów z 14 lutego 1969 r.) (w :) B. Wierzbicki (red.), Prawo międzynarodowe. Materiały do studiów, Białystok 2000 (wydanie trzecie), rozdz. III – p. 1 (s. 76-87).7. Ustawa o umowach międzynarodowych z 14 kwietnia 2000 r. i Rozporządzenie Rady Ministrów z 28 sierpnia 2000 r. w sprawie wykonania

12

niektórych przepisów ustawy o umowach międzynarodowych (w :) A. Łazowski (wybór i wprowadz.), Prawo …, op.cit. (s. 103-109, 110-119) lub A. Przyborowska-Klimczak (wybór i opracowanie), Prawo międzynarodowe publiczne …, op.cit. (s. 500-521). B. Obowiązywanie i kres obowiązywania traktatów.Zakres mocy obowiązującej umów międzynarodowych. Zastrzeżenia do umów międzynarodowych i rodzaje (skutki) sprzeciwów do zastrzeżeń (sprzeciw zwykły i kwalifikowany). Zasada nieretroakcji traktatów. Przykłady traktatów retroaktywnych (np. umowa waszyngtońska z 1871 r. i umowa londyńska z 1945 r.). Traktaty a państwa trzecie. Pojęcie ius cogens . Nieważność traktatów (przyczyny związane z naruszeniem prawa wewnętrznego stron dotyczącego zawierania traktatów, tzw. wady oświadczenia woli, zastosowanie przymusu, niezgodność z normami ius cogens; podział przesłanek nieważności na względne i absolutne). Ocena ważności oświadczenia rządu ówczesnej PRL o zrzeczeniu się niemieckich reparacji wojennych (1953).Wygaśnięcie traktatów (przyczyny przewidziane lub nie przewidziane w samej umowie – w tym zwłaszcza omówienie klauzuli rebus sic stantibus). Wypowiedzenie i zawieszenie stosowania umowy międzynarodowej. Przestrzeganie i wykładnia traktatów (szkoły, rodzaje i zasady interpretacji).Literatura podstawowa :1 . R. Bierzanek, J. Symonides …, op.cit, rozdz. III - § 4, § 5, § 6 (s. 91-106).2. Konwencja Wiedeńska o prawie traktatów z 23 maja 1969 r. (w :) jak poprzednio.3. M. Frankowska, Prawo traktatów …, op.cit., rozdz. III – p. 2.9. ; rozdz. IV – p. 1.1., p. 1.3, p. 2, p. 3, p. 4, p. 5 ; rozdz. V ; rozdz. VI; rozdz. VIII – p. 1, p. 2 (s. 92-96, 101-103, 110-166, 181-188).4. W. Góralczyk, S. Sawicki …, op.cit., rozdz. III - § 2 – p. 2.3., 2.4., 2.5., 2.6., 2.7., 2.8. (s. 78-96).5. B. Wierzbicki (red.), Prawo międzynarodowe. Materiały …, op.cit., rozdz. III – p. 3 (od fragmentu : „Artykuły 46 i 47”) oraz p. 4 (s. 100-112).6. J. Sandorski, Zrzeczenie się w 1953 r. przez Polskę reparacji wobec Niemiec w świetle prawa międzynarodowego (w :) W. M. Góralski (red.), Problem reparacji, odszkodowań i świadczeń w stosunkach polsko-niemieckich 1944-2004, tom I : Studia, Warszawa 2004 (s. 123-155). Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) : 7. J. Sandorski, Nieważność umów międzynarodowych, Poznań 1978 (s. 1-214). 8. W. Czapliński, A. Wyrozumska, Prawo międzynarodowe publiczne. Zagadnienia systemowe…, op.cit., , rozdz. 4 „Stosowanie prawa międzynarodowego – modus operandi”, § 1. „Stosowanie umów międzynarodowych” (s. 609-649).9. A. Wyrozumska, Umowy międzynarodowe. Teoria i praktyka, Warszawa 2006, rozdz. VII i VIII („Nieważność umowy międzynarodowej”, „Wygaśnięcie, wycofanie się i zawieszenie działania umowy” ; s. 387 -473).10. [Dokument] 64. 23 sierpnia 1953, protokół z posiedzenia Rady Ministrów wraz z oświadczeniem – sprawa odszkodowań niemieckich (w :) S. A. Dębski, W. M. Góralski (red.), Problem reparacji, odszkodowań i świadczeń w stosunkach polsko-niemieckich 1944-2004, tom II : Dokumenty, Warszawa 2004 (s. 269-271).11. T. Kamiński, Nieważność traktatu w świetle art. 46 konwencji wiedeńskiej z 1969 r. a progresywny rozwój prawa międzynarodowego (w :) Z. Galicki, T. Kamiński, K. Myszona-Kostrzewa (red. nauk.), 40 lat minęło – praktyka i perspektywy Konwencji Wiedeńskiej o prawie traktatów, Warszawa 2009 (s. 169-192).C. Zagadnienie sukcesji w prawie międzynarodowym (w tym zwłaszcza wobec traktatów). Pojęcie sukcesji państw. Skutki sukcesji państw w zakresie umów międzynarodowych (typy sukcesji państw wyróżnione przez Konwencję Wiedeńską z 1978 r.- umowy zlokalizowane (terytorialne), cesja terytorialna, powstanie państwa na terytorium zależnym (dekolonizacja), rozpad i zjednoczenie państw - i reguły prawne przypisywane każdemu z tych typów sukcesji, np. zasada przesuwalności granic traktatowych (ruchomych granic traktatowych) w przypadku cesji terytorialnej). Pozostałe zagadnienia związane z sukcesją państw.

13

Literatura podstawowa :1. M. Frankowska, Prawo traktatów …, op.cit., rozdz. VII (s. 167-179).2. R. Bierzanek, J. Symonides …, op.cit., rozdz. IV - § 2 - od fragmentu : „Sukcesja” (s. 126-127).3. L. Antonowicz, Podręcznik …, op.cit., rozdz. III - § 6 (s. 78-80).4. Konwencja Wiedeńska o sukcesji państw w odniesieniu do umów międzynarodowych z 23 sierpnia 1978 r. (w :) A. Przyborowska-Klimczak (wybór i opracowanie), Prawo międzynarodowe publiczne …, op.cit. (s. 66-82) lub S. Bieleń (oprac.), Prawo …, op.cit. (s. 143-157).5. W. Czapliński, A. Wyrozumska, Prawo międzynarodowe publiczne. Zagadnienia systemowe…, op.cit., , rozdz. 3. „Stosowanie prawa międzynarodowego – podmioty”, § 3. „Zmiany terytorialne, uznanie i sukcesja państw“, III. „Sukcesja państw” (s. 399-424).Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) : 6. W. Czapliński, Zmiany terytorialne w Europie Środkowej i Wschodniej i ich skutki międzynarodowoprawne (1990-1992), Warszawa 1998, rozdz. VII – p. 1, p. 2, p. 3.1., p. 4.1., p. 4.2. („Sukcesja w odniesieniu do umów międzynarodowych” ; s. 81-93, 124-137).

D. Przegląd wybranych kazusów z zakresu prawa traktatów (fakultatywnie). Literatura podstawowa :1. J. Sandorski, Nieważność umów międzynarodowych …, op.cit., Aneks do rozdz. II „Stany faktyczne dotyczące nieważności umów międzynarodowych w związku z naruszeniem prawa wewnętrznego i odpowiedzi na pytania prawne”, s. 95-97 : Aneks do rozdz. III „Stany faktyczne dotyczące nieważności umów międzynarodowych ze względu na wady oświadczenia woli i odpowiedzi na pytania prawne”, s. 126-128 ; Aneks do rozdz. IV „Stany faktyczne dotyczące nieważności umów międzynarodowych ze względu na przymus i odpowiedzi na pytania prawne”, s. 167-170 ; Aneks do rozdz. V „Stan faktyczny dotyczący nieważności umów międzynarodowych ze względu na ich sprzeczność z ius cogens i odpowiedzi na pytania prawne”, s. 208-209.2. P. Filipek, B. Kuźniak, Prawo międzynarodowe publiczne. Testy. Kazusy. Tabele, Słownik. Zadania i ćwiczenia. Leksykon, Warszawa 2014, część B – kazusy 1-20 włącznie (s. 125-145).

VI. ODPOWIEDZIALNOŚĆ PRAWNOMIĘDZYNARODOWA PAŃSTWA Źródła odpowiedzialności międzynarodowej państwa : klasyczna odpowiedzialność deliktowa za czyny zakazane (state responsibility), odpowiedzialność nie wynikająca z naruszenia prawa międzynarodowego (state liability). Omówienie wybranych kazusów : incydent w Cieśninie Korfu (W. Brytania v. Albania, 1946), sprawa Rainbow Warrior (N. Zelandia v. Francja, 1985), sprawa satelity Kosmos 954 (Kanada v. ZSRR, 1979), sprawa zakładników w Teheranie (USA v. Iran, 1979-1980), sprawa Trail Smelter (USA v. Kanada, 1941). Pojęcie deliktu i zbrodni międzynarodowej.Prace kodyfikacyjne Komisji Prawa Międzynarodowego (projekt artykułów dot. odpowiedzialności państw z 2001 r.). Formy ponoszenia przez państwo odpowiedzialności prawnomiędzynarodowej. Środki odwetu : retorsje i represalia, ograniczenia dotyczące stosowania represaliów.Literatura podstawowa :1 . R. Bierzanek, J. Symonides …, op.cit., rozdz. IV - § 7 ; rozdz. IX - § 7 (s. 148-156, 376-378).2. W. Góralczyk, S. Sawicki …, op.cit., rozdz. VI - § 1, § 2 („Uwagi ogólne”, „Odpowiedzialność państwa”; s. 165-171) ; rozdz. XV - § 9 („Środki odwetowe” ; s. 390-391).3. A. Łazowski, A. Zawidzka, Prawo międzynarodowe publiczne, Warszawa 2003 (wydanie drugie popraw. i uzupełn.), rozdz. X („Odpowiedzialność międzynarodowa państwa” ; s. 235-246).4. J. Barcik, T. Srogosz, Prawo międzynarodowe publiczne, Warszawa 2014 (2. wydanie), rozdz. 17, § 76 „Odpowiedzialność państwa za naruszenie prawa międzynarodowego”, § 77 „Sankcje w prawie międzynarodowym”, § 78 „Odpowiedzialność państwa za czyny niezabronione” (s. 470-490).5. B. Wierzbicki (red.), Prawo międzynarodowe. Materiały …, op.cit., rozdz. V – p. 1 („Odpowiedzialność międzynarodowa państw” ; s. 158-179).

14

6. Draft articles on Responsibility of States for internationally wrongful acts adopted by the International Law Commission at its fifty-third session (2001) (w :) http://legal.un.org/docs/?path=../ilc/texts/instruments/english/draft_articles/9_6_2001.pdf&lang=EF lub I. Brownlie (red.), Basic Documents in International Law, Oxford 2002 (s. 300-310 ; zbiór dostępny w BUW-ie).Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) : 7. W. Czapliński, Odpowiedzialność za naruszenia prawa międzynarodowego w związku z konfliktem zbrojnym, Warszawa 2009, rozdz. 3 pt. „Formy odpowiedzialności międzynarodowej państw. Odpowiedzialność za nielegalne wszczęcie wojny”, pkt. 3.1 do 3.4 włącznie (s. 156-211). 8. W. Czapliński, A. Wyrozumska, Prawo międzynarodowe publiczne. Zagadnienia systemowe…, op.cit., , rozdz. 5. „Odpowiedzialność międzynarodowa i egzekwowanie prawa międzynarodowego”, § 1. „Odpowiedzialność międzynarodowa” , § 3. „Egzekwowanie prawa międzynarodowego środkami pokojowymi” (s. 734-784, 836-842).9. M. Frankowska, Artykuły Komisji Prawa Międzynarodowego dotyczące odpowiedzialności państw – nowa forma kodyfikacji prawa międzynarodowego ? (w :) J. Menkes (red. nauk.), Prawo międzynarodowe – problemy i wyzwania. Księga pamiątkowa Profesor Renaty Sonnenfeld-Tomporek, Warszawa 2006 (s. 167-193).10. A. Zbaraszewska, Dylematy międzynarodowej odpowiedzialności państw, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny”, nr 1/2007 (s. 45-63).11. E. M. Lis, Okoliczności wyłączające bezprawność aktu państwa (w :) A. Kozłowski, B. Mielnik (red.), Odpowiedzialność międzynarodowa jako element międzynarodowego porządku prawnego, Wrocław 2009 (s. 235-262).12. Cz. Łuczak, Dzieje gospodarcze Niemiec 1871-1990, tom I : Druga Rzesza i Republika Weimarska, Poznań 2004, rozdz. III, pkt. 1 pt. „Ekonomiczne i demograficzne skutki pierwszej wojny światowej dla Niemiec” (chodzi o obowiązki reparacyjne nałożone na Niemcy po Wielkiej Wojnie, s. 101-106).13. Łącznie : a) Sprawa Cieśniny Korfu (w :) P. Daranowski, J. Połatyńska (red.), Prawo międzynarodowe publiczne. Wybór orzecznictwa, Warszawa 2011 (s. 70-73); b) K. Kubiak, Działania sił zbrojnych po drugiej wojnie światowej, Warszawa 2007, rozdz. 1 „Incydent w Cieśninie Korfu” (s. 9-16)._____________________________________________________________________________________

VII. ZAGADNIENIE ODPOWIEDZIALNOŚCI PRAWNOMIĘDZYNARODOWEJ OSÓB FIZYCZNYCH A) Wprowadzenie do zagadnienia i rys historyczny. [pkt. A - wyłącznie wykład]Koncepcja tzw. jurysdykcji uniwersalnej i jej ocena (w tym omówienie wyroku MTS-u z 2002 r. w sporze Konga i Belgii – spór dotyczący nakazu aresztowania wydanego przez sąd belgijski w postępowaniu przeciwko b. szefowi dyplomacji Konga, Abdulaye Yerodia Ndombasi). Typologia międzynarodowych sądów karnych. Odpowiedzialność osób fizycznych po I i po II wojnie światowej. Casus Wilhelma II Hohenzollerna. Procesy w Norymberdze i Tokio. Tzw. prawo norymberskie i jego zasady. Zapobieganie i karanie zbrodni ludobójstwa. Pojęcie tzw. ludobójstwa kwalifikowanego (genocidium atrox). Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na ludności polskiej Kresów Wschodnich jako przykład tzw. ludobójstwa kwalifikowanego (genocidium atrox),B) Zagadnienie odpowiedzialności prawnomiędzynarodowej osób fizycznych od początku lat 90-tych XX wieku. Trybunały dla byłej Jugosławii, dla Rwandy i dla Sierra Leone – różnice dotyczące usytuowania prawnego i zakresu jurysdykcji. Główne postanowienia Statutu (stałego) Międzynarodowego Trybunału Karnego. Sposoby uruchamiania (i zawieszania) jurysdykcji MTK (państwo-strona Statutu Rzymskiego, Rada Bezpieczeństwa ONZ, Prokurator MTK). Zakres jurysdykcji rzeczowej MTK (zbrodnie przeciwko ludzkości, zbrodnia ludobójstwa, zbrodnie wojenne, zbrodnia agresji, kontrowersje dotyczące tej ostatniej). Stany Zjednoczone a MTK. Wybrane sprawy przed współcześnie działającymi międzynarodowymi sądami karnymi (Krstić, Taylor, Lubanga Dyilo, Al-Bashir).Literatura podstawowa :1. Łącznie : a) R. Szawłowski, Ludobójstwo; Ludobójstwo porównawcze na Polakach 1939-1945/47 (w :) Encyklopedia „białych plam”, tom XI, Radom 2003 (s. 171-

15

178) ) ; b) R. Szawłowski, Procesy norymberskie (w :) Encyklopedia „białych plam”, tom XV, Radom 2005 (s. 63-71) ; c) A. L. Szcześniak, Katyńska zbrodnia (w :) Encyklopedia „białych plam”, tom IX, Radom 2002 (s. 163-182 ; w szczególności pkt. VII „Sprawa katyńska w Norymberdze”, s. 180-181) ; d) do wyboru : R. Szawłowski, Przedmowa (w :) W. Siemaszko, E. Siemaszko, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na ludności polskiej Wołynia 1939-1945, tom I, Warszawa 2006 (s. 11-32) [wersja angielska Przedmowy R. Szawłowskiego - tom II, s. 1091-1104] lub R. Szawłowski, Kwalifikacja prawna tzw. akcji antypolskiej na Kresach Wschodnich w latach czterdziestych XX wieku jako ludobójstwa (w :) Wołyń 1943 – rozliczenie. Materiały przeglądowej konferencji naukowej „W 65. rocznicę eksterminacji ludności polskiej na Kresach Wschodnich dokonanej przez nacjonalistów ukraińskich”, Warszawa 10 lipca 2008, Warszawa 2010 (s. 48-62); e) W. Materski, Katyń. Od kłamstwa ku prawdzie, Warszawa 2012, rozdz. „Proces norymberski” (s. 111-130).2. R. Bierzanek, J. Symonides …, op.cit., rozdz. VII - § 5 ; rozdz. X - § 5 – p. 12 („Odpowiedzialność za przestępstwa wojenne”) ; (s. 275-277, 411-418).3. A. Łazowski, A. Zawidzka …, op.cit., rozdz. IX - § 2 („Odpowiedzialność jednostki za naruszenie prawa międzynarodowego” ; s. 224-233).4. Porozumienie międzynarodowe w przedmiocie ścigania i karania głównych przestępców wojennych Osi Europejskiej, Karta Międzynarodowego Trybunału Wojskowego, Londyn, 8 sierpnia 1945 r. ; Konwencja w sprawie zapobiegania i karania zbrodni ludobójstwa, Nowy Jork, 9 grudnia 1948 r. ; Statut Międzynarodowego Trybunału do Sądzenia Osób Odpowiedzialnych za Poważne Naruszenia międzynarodowego Prawa Humanitarnego Popełnione na Terytorium byłej Jugosławii od 1991 r., Nowy Jork, 25 maja 1993 r. ; Statut Międzynarodowego Trybunału do spraw Rwandy, Nowy Jork, 8 listopada 1994 r. ;Porozumienie dotyczące Specjalnego Trybunału do spraw Sierra Leone i Statut Specjalnego Trybunału do spraw Sierra Leone, Freetown, 16 stycznia 2002 r.(w :) M. Flemming, Międzynarodowe prawo humanitarne konfliktów zbrojnych. Zbiór dokumentów, uzupełn. i redakcja M. Gąska, E. Mikos-Skuza, Warszawa 2003 (s. 489-496, 522-538).5. Rzymski Statut Międzynarodowego Trybunału Karnego z 17 lipca 1998 r. (w :) S. Jarosz-Żukowska (red.), Prawa człowieka i systemy ich ochrony. Teksty źródłowe, Wrocław 2002 (s. 142-216) lub A. Łazowski (wybór i wprowadz.), Prawo …, op.cit. (s. 418-499) lub M. Flemming, Międzynarodowe prawo humanitarne …, op.cit. (s. 538-587) lub S. Bieleń (oprac.), Prawo …, op.cit. (s. 63-116) lub M. Płachta, Międzynarodowy Trybunał Karny, tom II, Kraków 2004 (s. 47-171) lub J. Izydorczyk, P. Wiliński, Międzynarodowy Trybunał Karny. International Criminal Court. Powstanie. Organizacja. Jurysdykcja. Akty prawne, Kraków 2004 (s. 121-365) lub A. Przyborowska-Klimczak (wybór i opracowanie), Prawo międzynarodowe publiczne…, op.cit. (s. 244-306) .6. Do wyboru : a) łącznie : M. Płachta, Statut Stałego Międzynarodowego Trybunału Karnego : podstawowe zasady kompetencyjne, organizacyjne i procesowe, „Państwo i Prawo”, nr 12/1998 (s. 17-35) ; M. Płachta, Immunitet obywateli USA wobec Międzynarodowego Trybunału Karnego, „Państwo i Prawo”, nr 1/2003 (s. 27-42) ; M. Płachta, Międzynarodowe trybunały karne : próba typologii i charakterystyki, „Państwo i Prawo”, nr 3/2004 (s. 14-31)lub b) M. Płachta, Międzynarodowy Trybunał Karny, tom I, Kraków 2004, Prolog; cz. II – p. 1, 2, 3 ; cz. III – p. 1, 2, p.4 – pp. 4.1., p.5 ; cz. VI – p. 1, 2, p.3-pp.3.1 ; cz. VIII; cz. IX – p. 1 (s. 49-117, 265-301, 350-409, 450-459, 509-539, 921-961, 1132-1209, 1210-1235).7. J. Izydorczyk, P. Wiliński, Międzynarodowy Trybunał Karny …, op.cit. , część I (s. 15-118).8. W. Czapliński, A. Wyrozumska, Prawo międzynarodowe publiczne. Zagadnienia systemowe…, op.cit., , rozdz. 3. „Stosowanie prawa międzynarodowego – podmioty”, § 5. „Podmioty o ograniczonych kompetencjach – jednostka w prawie międzynarodowym”, III. „Obowiązki jednostek na gruncie prawa międzynarodowego” (s. 582-605).9. Łącznie nt. immunitetu wysokich funkcjonariuszy państwa :a) R. Kownacki, Problemy z wykonaniem decyzji Międzynarodowego Trybunału Karnego o ściganiu prezydenta Sudanu, Biuletyn PISM, nr 51 (583) z 3 września 2009 r.; b) W.

16

Czapliński, Immunitet wysokich funkcjonariuszy państwa w orzecznictwie MTS (w :) I. Skomerska-Muchowska (red.), Ewolucja immunitetów mających swoje źródło w prawie międzynarodowym …, op.cit. (s. 153-161); c) T. Ostropolski, Immunitet personalny najwyższych funkcjonariuszy państwa – problemy najnowszej praktyki (w :) tamże (s. 169-188); d) K. Wierczyńska, Immunitet urzędującej głowy państwa – kilka uwag na marginesie spraw toczących się przed Międzynarodowym Trybunałem Karnym ( w :) tamże (s. 188-206).10. B. Krzan, Udział Rady Bezpieczeństwa w inicjowaniu postępowania przed stałym MTK – uwagi na tle rezolucji 1593 (2005), „Nowa Kodyfikacja Prawa Karnego”, t. XXIII/Wrocław 2008 (s. 55-68; http://nkp.wuwr.pl/preview/udzial-rady-bezpieczenstwa-w-inicjowaniu-postepowania-przed-stalym-mtk-uwagi-na-tle-rezolucji-1593-2005-1784 )Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) : 11. D. Heidrich-Hamera, Międzynarodowe trybunały karne (w :) J. Symonides (red.), Organizacja Narodów Zjednoczonych. Bilans i perspektywy, Warszawa 2006 (s. 391-424).12. J. Barcik, T. Srogosz, Prawo międzynarodowe publiczne, Warszawa 2014 (2. wydanie), rozdz. 14, § 71 „Prawo norymberskie”, rozdz. 17, § 81 „Odpowiedzialność osób fizycznych za naruszenie prawa międzynarodowego” (s. 369-373, 500-514).13. W. Czapliński, Odpowiedzialność za naruszenia prawa międzynarodowego w związku z konfliktem zbrojnym …, op.cit., rozdz. 4 pt. „Odpowiedzialność jednostek z tytułu zbrodni przeciwko pokojowi i z tytułu zbrodni wojennych” (s. 232-256). 14. D. Dróżdż, Międzynarodowe trybunały karne. Geneza, jurysdykcja, skład, postępowanie, działalność, Łódź 2011 (s. 15-280).15. M. Matyasik, P. Domagała, Międzynarodowe trybunały karne oraz inne instrumenty sprawiedliwości tranzytywnej, Warszawa 2012 (s. 34-294).16. M. Królikowski, P. Wiliński, J. Izydorczyk, Podstawy prawa karnego międzynarodowego, Warszawa 2008, rozdz. II „Typy, geneza i działalność międzynarodowych trybunałów karnych”, rozdz. V „Zbrodnie międzynarodowe”, rozdz. VIII „Jurysdykcja uniwersalna oraz zasada komplementarności”, rozdz. X pkt. 1 „Pojęcie i rodzaje uczestników postępowania. Organy trybunałów”, pkt. 2 „Pozycja i rola organów orzekających MTK”, pkt. 3 „Prokurator”, rozdz. XII, pkt. 1 „Uwagi ogólne o modelu postępowania”, pkt. 2 „Przesłanki wszczęcia i wszczęcie postępowania karnego”, pkt. 4.7. „Wymiar kary” (s. 50-72, 113-149, 242-261, 283-293, 325-329, 350-353).17. M. Morris, Stany Zjednoczone a Międzynarodowy Trybunał Karny (w :) E. Zielińska (red.), Międzynarodowy Trybunał Karny. USA i UE : dwa różne podejścia, Warszawa 2004 (s. 125-142). 18. W. Stankiewicz, Proces ścigania i sądzenia zbrodniarzy wojennych w świetle rozwoju struktur i procedury przed Międzynarodowym Trybunałem Karnym, „Przegląd Politologiczny”, nr 2/2005 (s. 53-75). 19. Do wyboru : a) K. Karski, Odpowiedzialność podmiotów zbiorowych na podstawie przepisów międzynarodowego prawa karnego (uwagi de lege lata i de lege ferenda) (w :) J. Menkes (red. nauk.), Prawo międzynarodowe. Księga Pamiątkowa Profesor Renaty Szafarz … , op.cit. (s. 227-257)lub b) K. Karski, Osoba prawna prawa wewnętrznego jako podmiot prawa międzynarodowego …, op.cit., rozdz. 5 pt. „Obowiązki i prawa osób prawnych prawa wewnętrznego na podstawie przepisów międzynarodowego prawa karnego” (s. 215-267).20. Łącznie : a) A. Basak, Historia pewnej mistyfikacji. Zbrodnia katyńska przed Trybunałem Norymberskim, Wrocław 1993 (s. 7-128) ; b) K. Komorowski (red. nauk.), Katyń. Zbrodnia nieukarana, Warszawa 2009, rozdz. pt. „Anty-Katyń”, „Wina i odpowiedzialność” (s. 109-140) ; c) J. J. Heydecker, J. Leeb, Proces w Norymberdze, Warszawa 2009, fragm. pt. „Zbrodnia katyńska” oraz „Aneksy. Postanowienie – oskarżenie – wyrok” (s. 341-353, 479-523); d) F. Kadell, Kłamstwo katyńskie. Historia pewnej manipulacji. Fakty, dokumenty, świadkowie, Wrocław 2008, rozdz. IV „Manipulacja i ukrywanie prawdy” (s. 105-141).21. Łącznie : a) J. Wieliczka-Szarkowa, Wołyń we krwi 1943, Kraków 2013, rozdz. „Genocidium atrox – ludobójstwo okrutne” (s. 338-347); b) L. Kulińska, Przebieg eksterminacji ludności polskiej Kresów Wschodnich w latach 40.tych XX w., Glaukopis, nr 19-20/2010 (s. 56-85) ; c) do wyboru : Z. Palski, Operacja „Wisła” – dwa spojrzenia, „Przegląd Historyczno-Wojskowy”, nr 2/2007 (s. 174-182) lub Z. Palski, Operacja „Wisła” : komunistyczna akcja represyjna czy obrona konieczna Rzeczypospolitej ?, „Nasz Dziennik” z 30 maja 2008 r.22. T. Sommer, „Operacja polska” czyli ludobójstwo Polaków dokonane przez Związek Sowiecki w latach 1937-1938 (w :) T. Sommer (oprac.), Rozstrzelać Polaków. Ludobójstwo Polaków w Związku Sowieckim w latach 1937-1938. Dokumenty z centrali, Warszawa 2010 (s. 13-32).23. G. Civikov, Proces Miloszewicia. Relacja obserwatora, Warszawa 2009 (s. 7 – 233).24. P. Grzebyk, Odpowiedzialność karna za zbrodnię agresji, Warszawa 2010, cz. II, rozdz. 3, pkt. 3.7. „Statut MTK“ i 3.8. „Konkluzje“ (s. 158-172).25. Łącznie nt. zasady tzw. jurysdykcji uniwersalnej i – budzących kontrowersje - prób jej urzeczywistniania (w tym nt. tzw. sprawy Yerodii, tj. nakazu aresztowania) : a) S. Zeichen, J. Hebenstreit, Kongo v. Belgien. Sind Außenminister vor Strafverfolgung wegen

17

völkerstrafrechtlicher Verbrechen immun ? Zur Entscheidung des IGH im Fall „Arrest Warrant of 11 April 2000 (Democratic Republic of the Congo v. Belgium)”, “Archiv des Völkerrechts”, nr 2/Juni 2003 (s. 182-200); b) Sprawa nakazu aresztowania (w :) P. Daranowski, J. Połatyńska (red.), Prawo międzynarodowe publiczne. Wybór orzecznictwa …, op.cit. (s. 202-205); c) T. Ostropolski, Zasada jurysdykcji uniwersalnej w prawie międzynarodowym, Warszawa 2008, rozdz. I „Zasada jurysdykcji uniwersalnej w prawie międzynarodowym – podstawy teoretyczne” - pkt. 4 „Klasyczne zasady jurysdykcji karnej”, pkt. 5 „Zasada jurysdykcji uniwersalnej”, pkt. 7.5. „Krytyka jurysdykcji uniwersalnej”, rozdz. II „Zakres przedmiotowy zasady jurysdykcji uniwersalnej”, rozdz. IV „Jurysdykcja uniwersalna w prawie i praktyce krajowej” - pkt. 4 „Belgia”, pkt. 5 „Niemcy”, rozdz. V „Immunitety funkcjonariuszy obcego państwa jako przeszkoda dla wykonywania jurysdykcji uniwersalnej” (s. 24-44, 62-64, 67-83, 147-176, 188-243).26. B. Krzan, Immunitet głowy państwa a bezkarność za popełnienie zbrodni międzynarodowych – uwagi na tle sprawy prezydenta al Bashira przed MTK (w :) A. Wnukiewicz-Kozłowska (red.), Aksjologia współczesnego prawa międzynarodowego, Wrocław 2011 (s. 61-90).27. Głosy w dyskusji na temat kwalifikacji prawnej zbrodni katyńskiej : a) M. Kuźniar-Plota, Kwalifikacja prawna Zbrodni Katyńskiej – wybrane zagadnienia (w :) S. Kalbarczyk (red.), Zbrodnia Katyńska w kręgu prawdy i kłamstwa, Warszawa 2010 (s. 42-51) ; b) Sąd nad Katyniem. [Istniał kompleksowy plan działania przywódców Związku Sowieckiego obliczony na wyniszczenie polskiej grupy narodowościowej]. Z mec. Marią Szonert-Biniendą rozmawia Piotr Falkowski, „Nasz Dziennik” z 14-15 maja 2011 r. (s. 8-9); c) materiały zamieszczone w numerze 2/2011 czasopisma „Sprawy Międzynarodowe” : K.Karski, Mord katyński jako zbrodnia ludobójstwa w świetle prawa międzynarodowego; P. Grzebyk, Mord katyński – problematyczna kwalifikacja (w związku z artykułem Karola Karskiego); K. Karski, Mord katyński jako zbrodnia ludobójstwa – w odpowiedzi na polemikę Patrycji Grzebyk; P. Grzebyk, Mord katyński – replika, wszystkie teksty w : „Sprawy Międzynarodowe”, nr 2/2011 (s. 51-122).28. D. Baliszewski, Trzecia strona medalu, Wrocław 2010, rozdz. pt. „Niemieccy zbrodniarze” (s. 134-138).

VIII. ORGANY PAŃSTWA W STOSUNKACH MIĘDZYNARODOWYCH A. Prawo dyplomatyczneOrgany państwa w stosunkach zewnętrznych. Stosunki i służba dyplomatyczna. Ustanowienie stosunków dyplomatycznych. Funkcje misji dyplomatycznej. Członkowie misji dyplomatycznej i zagadnienie precedencji. Ograniczenia swobody państwa wysyłającego w zakresie mianowania składu misji dyplomatycznej w państwie przyjmującym. Przywileje i immunitety dyplomatyczne : zakres przedmiotowy, podmiotowy, czasowy i terytorialny. Azyl dyplomatyczny. Literatura podstawowa :1 . R. Bierzanek, J. Symonides …, op.cit., rozdz. V - § 1, § 2, § 3, § 4, § 5, § 6, § 7 (s. 157-185).2. W. Góralczyk, S. Sawicki …,op.cit., rozdz. XI - § 1, § 2 (s. 264-279).3. Regulamin w sprawie stopni pierwszeństwa agentów dyplomatycznych z 19 marca 1815 r. ; Protokół w sprawie ministrów rezydentów z 21 listopada 1818 r. (w :) L. Gelberg (wstęp i oprac.), Prawo międzynarodowe i historia dyplomatyczna. Wybór dokumentów, tom I, Warszawa 1954 (s. 20 i 28) lub S. Bieleń (oprac.), Prawo …, op.cit. (s. 163) lub A. Przyborowska-Klimczak, W. Staszewski (oprac.), Prawo dyplomatyczne i konsularne. Wybór dokumentów, Lublin 2001 (s. 7-8).4. Konwencja Wiedeńska o stosunkach dyplomatycznych z 18 kwietnia 1961 r. ; Konwencja o misjach specjalnych z 8 grudnia 1969 r. (w :) A. Przyborowska-Klimczak (wybór i opracowanie), Prawo międzynarodowe publiczne …, op.cit. (s. 83-94, 119-133) lub S. Bieleń (oprac.), Prawo …,op.cit. (s. 164-173, 193-204) lub A. Łazowski (wybór i wprowadz.), Prawo …, op.cit. (s. 123-138, 171-190) lub A. Przyborowska-Klimczak, W. Staszewski (oprac.), Prawo dyplomatyczne i konsularne …, op.cit. (s. 9-23, 93-110). 5. Do tematów XII i XIII : W. Czapliński, A. Wyrozumska, Prawo międzynarodowe publiczne. Zagadnienia systemowe…, op.cit., , rozdz. 3 „Stosowanie prawa międzynarodowego – podmioty”, § „Kompetencje państwa i ich ochrona”, VII. „Prawo dyplomatyczne i konsularne jako środki ochrony kompetencji i interesów państwa” (s. 339-370).

18

Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) : 6. J. Sutor, Prawo dyplomatyczne i konsularne, Warszawa 2003 (wydanie siódme uaktualnione), rozdz. IV „Funkcje dyplomatyczne”, V „Rodzaje, klasy, rangi, tytuły szefów i członków misji dyplomatycznych, zasady precedencji oraz korpus dyplomatyczny”, VI „Początek i koniec funkcji dyplomatycznych”, VII „Przywileje i immunitety dyplomatyczne”, VIII „Misje specjalne” (s. 105-322).7. Łącznie : a) W. Michowicz (red.), Historia dyplomacji polskiej, tom V – 1939-1945 , Warszawa 1999, rozdz. I – p. 1. A, B („Ewakuacja MSZ i obcego korpusu dyplomatycznego z Polski we wrześniu 1939 r.” ; „Losy polskich placówek dyplomatycznych we wrześniu 1939 r.” ; s. 9-20) ; b) M. Kruszyński, Ambasada RP w Moskwie 1921-1939, Warszawa 2010, rozdz. 1, pkt. pt. „Ostatnie chwile – wrzesień, październik 1939 r.” (s. 60-65).8. P. Jaworski, Marzyciele i oportuniści. Stosunki polsko-szwedzkie w latach 1939-1945, Warszawa 2009, rozdz. 2, pkt. pt. „Losy dyplomatów szwedzkich w Warszawie” i pkt. pt. „Reprezentacja interesów Polski w Niemczech przez Szwecję” (s. 57-72).9. E. Pałasz-Rutkowska, A.T. Romer, Historia stosunków polsko-japońskich 1904-1945, Warszawa 2009, rozdz. 4, pkt. pt. „Wybuch drugiej wojny światowej a stosunki dyplomatyczne między Polską i Japonią”, „Likwidacja Ambasady RP w Tokio” (s. 204-212, 214-218).10. T. Kamiński, Status poczty dyplomatycznej. Studium prawnomiędzynarodowe, Warszawa 2003, rozdz. III, IV i VI (s. 63-118 i 151-183).11. W. Stankiewicz, Prawnomiędzynarodowy status poczty dyplomatycznej, „Przegląd Politologiczny”, nr 1/2007 (s. 89-101).12. G. Sobol, Instytucja azylu w prawie międzynarodowym, ze szczególnym uwzględnieniem azylu dyplomatycznego i azylu morskiego (w :) K. Lankosz, G. Sobol (red.), Wybrane problemy współczesnego prawa międzynarodowego (publikacja pokonferencyjna), Kraków 2013 (s. 96-107).13. Sprawa personelu dyplomatycznego i konsularnego Stanów Zjednoczonych w Teheranie (w :) P. Daranowski, J. Połatyńska (red.), Prawo międzynarodowe publiczne. Wybór orzecznictwa …, op.cit. (s. 143-148).14. Łącznie : P. Filipek, B. Kuźniak, Prawo międzynarodowe publiczne. Testy …, op.cit., część B – kazusy 22-26 włącznie (s. 130-134).B. Prawo konsularneStosunki i służba konsularna. Źródła prawa konsularnego ; funkcje konsularne ; członkowie urzędu konsularnego ; przywileje i immunitety konsularne. Sprawy przed MTS-em dotyczące Konwencji Wiedeńskiej o stosunkach konsularnych (i naruszeń jej art. 36) : Brearda (Paragwaj v. USA, 1998), braci La Grand (RFN v. USA, 1999), Aveny (Meksyk v. USA, 2001).Literatura podstawowa :1. R. Bierzanek, J. Symonides …, op.cit., rozdz. V - § 8 (s. 185-191).2. W. Góralczyk, S. Sawicki …, op.cit., rozdz. XI - § 3 (s. 279-287).3. Konwencja Wiedeńska o stosunkach konsularnych z 24 kwietnia 1963 r. (w :) A. Przyborowska-Klimczak (wybór i opracowanie), Prawo międzynarodowe publiczne …, op.cit. (s. 95-118) lub S. Bieleń (oprac.), Prawo …, op.cit. (s. 173-192) lub A. Łazowski (wybór i wprowadz.), Prawo …, op.cit. (s. 139-170) lub P. Durys, F. Jasiński (oprac.), Prawo konsularne. Wybór źródeł, Warszawa 2000 (s. 7-25) lub A. Przyborowska-Klimczak, W. Staszewski (oprac.), Prawo dyplomatyczne i konsularne …, op.cit. (s. 29-63).4. Przykład dwustronnej konwencji konsularnej : Konwencja konsularna między Rzecząpospolitą Polską a Federacją Rosyjską (22 V 1992 r.) (w :) ibidem (s. 198-209).5. J. Sandorski, Opieka dyplomatyczna a międzynarodowa ochrona praw człowieka. Zagadnienia wybrane, Poznań 2006, cz. V „Prawo do porozumiewania się jako podstawa skuteczności opieki dyplomatycznej i konsularnej”, p. V.1. „Kwestie prawne związane z porozumiewaniem się konsula z obywatelami pozbawionymi wolności w państwie pobytu”, p. V. 2. „Naruszenie art. 36 Konwencji Wiedeńskiej z 1963 r.” (s. 289-318).Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) : 6. J. Sutor, Prawo dyplomatyczne i konsularne …, op.cit., rozdz. XII „Nazwa, zarys historyczny, pojęcie, źródła i kodyfikacja prawa konsularnego”, XIII „Ustanawianie stosunków konsularnych”, XIV „Organy do spraw realizacji stosunków konsularnych”, XV „Funkcje konsularne”, XVI „Początek i koniec funkcji konsularnych”, XVII „Przywileje i immunitety konsularne” (s. 375-512). 7. Sprawa La Grand (w :) P. Daranowski, J. Połatyńska (red.), Prawo międzynarodowe publiczne. Wybór orzecznictwa …, op.cit. (s. 197-201).

19

8. W. Skóra, Porwanie kierownika polskiej placówki konsularnej w Kijowie Jerzego Matusińskiego przez władze radzieckie w 1939 r. (w :) H. Stroński, G. Seroczyński (red.), Polska dyplomacja na Wschodzie w XX – początkach XXI wieku, Olsztyn-Charków 2010 (s. 414-437).

IX. TERYTORIUM W PRAWIE MIĘDZYNARODOWYM - A. Zagadnienia ogólneZagadnienia ogólne dotyczące terytorium. Rodzaje terytoriów. Sprawa zakupu działek na Księżycu i sprzedaży praw do nazywania ciał niebieskich. Istota prawna i skład terytorium państwowego. Integralność terytorialna. Zwierzchnictwo terytorialne. Szczególne ograniczenia w wykonywaniu zwierzchnictwa terytorialnego (demilitaryzacja, neutralizacja, pobyt obcych sił zbrojnych, rzeki międzynarodowe). Zmiany terytorialne a obywatelstwo ludności. Nabycie i utrata terytorium państwowego ; cesja terytorialna i jej rodzaje (cesja wzajemna, odpłatna i plebiscytarna). Granice państw. Kształtowanie się granic Polski po drugiej wojnie światowej.Status prawny obszarów podbiegunowych (Arktyka, Antarktyka). Spór o delimitację obszarów morskich w Arktyce (zwłaszcza o granice szelfu kontynentalnego rozciągającego się poza 200 milami morskimi od tzw. linii podstawowych – roszczenia rosyjskie dot. tzw. Grzbietu Łomonosowa).Literatura podstawowa :1. R. Bierzanek, J. Symonides …, op.cit., rozdz. VI - § 1, § 2, § 3, § 4, § 5, § 6, § 7, § 9 (s. 193-219, 243-244).2. W. Góralczyk, S. Sawicki …, op.cit., rozdz. VII (s. 174-195).3. Układ w sprawie Antarktyki, Waszyngton, 1 grudnia 1959 r. (w :) M. Flemming, Międzynarodowe prawo humanitarne …, op.cit. (s. 64-68) lub W. Multan, Porozumienia rozbrojeniowe po drugiej wojnie światowej, Warszawa 1985 (s. 258-267).4. Łącznie: a) J. Symonides, Status prawny i roszczenia do Arktyki oraz Bieguna Północnego, „Państwo i Prawo”, nr 1/2008 (s. 31-45); b) J. Symonides, Wyznaczanie granic obszarów morskich w Arktyce. Spory delimitacyjne i ich rozwiązywanie, (w :) J. Menkes, E. Cała-Wacinkiewicz (red.), Państwo i terytorium w prawie międzynarodowym, Warszawa 2015 (rozdz. XVI, s. 467-489).5. L. Antonowicz, Podręcznik …, op.cit., rozdz. V - § 1 (s. 95-109).6. W. Czapliński, A. Wyrozumska, Prawo międzynarodowe publiczne. Zagadnienia systemowe…, op.cit., , rozdz. 3 „Stosowanie prawa międzynarodowego – podmioty”, § 3. „Podmioty o pełnych kompetencjach : państwa”, II. „Terytorialny zakres suwerenności państwowej”, 6. „Terytoria niepodlegające suwerenności państwowej” – fragmenty pt. ”Antarktyka”, „sytuacja prawna Arktyki”, 7. „Granice państwowe” (s. 217-222, 224-239).7. J. Machowski, Czterdziestolecie Traktatu Antarktycznego, „Sprawy Międzynarodowe”, nr 4/1999 (s. 84-100).8. M. Smoleń, Wymiana terytoriów między Polską a ZSRR w 1951 r. (w :) J. Diec, A. Tyszkiewicz (red.), Związek Radziecki wobec krajów Europy Środkowej i Wschodniej w latach 1920-1991, Kraków 2004 (s. 85-101).9. D. R. Bugajski, Dzierżawa terytorium na przykładzie praktyki rosyjskiej, „Stosunki Międzynarodowe-International Relations”, nr 1(tom 47)/2013 (s. 55-83).10. J. Barcik, T. Srogosz, Prawo międzynarodowe publiczne …, op.cit., rozdz. 11 „Obszary podbiegunowe” (s. 285-290).Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) : 11. A. Wyrozumska, Ewolucja statusu prawnego Antarktyki a państwa trzecie, Łódź 1995, rozdz. II i III („Kwestia suwerenności w Antarktyce”, „Roszczenie państw trzecich do wspólnego dziedzictwa ludzkości w Antarktyce” ; s. 32-83).12. J. J. Ratajczak, Droga do uznania granicy na Odrze i Nysie Łużyckiej. Aspekty prawne (w :) K. Fiedor, E. Stadtmüller (red.), Wybrane problemy historii Polski i Niemiec XIX i XX wieku (seria : Acta Universitatis Wratislaviensis No 2056, Niemcoznawstwo 8), Wrocław 1998 (s. 157-181).13. Łącznie : a) do wyboru : M. Wołłejko, Czeski atak na Zaolzie 1919 r., „Inne Oblicza Historii”(„Wiedza i Życie”), nr 5/2012 (s. 4047) lub M. Wołłejko, Jak Czesi zrabowali Zaolzie, „Uważam Rze (Historia)”, nr 9/2012 (s. 36-38); b) K. Jonca, Dekrety prezydenta Edwarda Benesa. Niemcy w czechosłowackiej doktrynie politycznej i prawnej lat 1920-1945, Wrocław 2005, rozdz. III – p. 4 „`Problemy terytorialne`” i p. 5 „`Casus belli` ziemia kłodzka” (s. 117-128).14. Łącznie : a) E. Gigilewicz, Prusy Wschodnie (w :) Encyklopedia „białych plam”, tom XX (Suplement), Radom 2006 (s. 159-167) ; b) M. L. Krogulski, Północna Grupa Wojsk (w :) tamże

20

(s. 143-149); c) A. L. Szcześniak, J.J. Kasprzyk, Curzona linia (w :) Encyklopedia „białych plam”, tom IV, Radom 2000 (s. 141-146).15. Łącznie : a) N. Jackowska, Spór graniczny PRL- NRD w Zatoce Pomorskiej, „Przegląd Zachodni”, nr 3/2008 (s. 145-159) ; b) D. R. Bugajski, Polsko-niemiecki spór o status wód redy w Zatoce Pomorskiej, „Prawo Morskie”, tom XXVII, Gdańsk 2011 (s. 357-370); c) R. Wiechecki, Konflikt w Zatoce Pomorskiej, „Myśl.pl”, nr 13/2009 (s. 42-45); d) B. Musiał, Szczecin z woli Stalina, „Uważam Rze Historia” (miesięcznik), nr 1/kwiecień 2012 (s. 64-67).16. Łącznie : a) S. Ciara, Słuszna sprawa górę wzięła, Morskie Oko nasze …, „Mówią Wieki”, nr 10/2009 (s. 26-30); b) Sprawa granicy w rejonie Morskiego Oka (w :) P. Daranowski, J. Połatyńska (red.), Prawo międzynarodowe publiczne. Wybór orzecznictwa …, op.cit. (s. 7-9).17. A. Kastory, Konferencja w Belgradzie w 1948 r. i nowa organizacja żeglugi dunajskiej (w :) J. Diec, A. Tyszkiewicz (red.), Związek Radziecki wobec krajów Europy Środkowej i Wschodniej w latach 1920-1991 …, op.cit. (s. 151-167).18. J. Białocerkiewicz, Prawo międzynarodowe publiczne. Zarys wykładu, Olsztyn 2003 , rozdz. IV „Terytorium w prawie międzynarodowym” – p. 1, 2, 3, 4.1, 4.5, 5, 7 i 9 (s. 145-158; 175-183; 190-192; 214-217; 222-224).19. M. Sobczyński, Państwa i terytoria zależne. Ujęcie geograficzno-polityczne, Toruń 2006, rozdz. 4- p. 4.2.2 („Klasyfikacja państw pod względem kształtu ich terytorium”, w tym m.in. enklawy, eksklawy, enklawy jurysdykcyjne) ; rozdz. 6- p. 6.8 i 6.16 („Kondominia”, „Terytoria dzierżawione”) ; rozdz. 7- p. 7.1, 7.2, 7.3 („Pozostałe terytorialne jednostki geopolityczne” : „Terytoria neutralne”, „Terytoria niezawłaszczone”, „Terytoria umiędzynarodowione”) (s. 180-190; 327-333; 385-395; 396-413).20. Łącznie : a) A. Makowski, Arktyka – wspólne dziedzictwo czy wspólny problem ?, „Prawo Morskie”, tom XXIV, Gdańsk 2008 (s. 145-159); b) A. Makowski, Szelf kontynentalny Arktyki : źródło kryzysu czy współpracy międzynarodowej, (w :) M. Łuszczuk (red.), Arktyka na początku XXI wieku. Między współpracą a rywalizacją, Lublin 2013 (s. 41-56) ; c) M. Mieczkowski, Jurysdykcja państwowa na obszarach morskich Arktyki, (w :) tamże (s. 21-40). 21. K. Kubiak, Interesy i spory państw w Arktyce w pierwszych dekadach XXI wieku, Warszawa 2012, rozdz. 2.3. „Roszczenia Kanady do szelfu na Morzu Arktycznym – sytuacja prawna”; rozdz. 2.5. „Spór o wyspę Hans (Hans Island)”; rozdz. 3.1. „Grenlandia – duński tytuł do roszczeń w Arktyce”; rozdz. 4.3. „Roszczenia Norwegii do szelfu w Arktyce”, rozdz. 4.4. „Problemy Morza Barentsa”; rozdz. 5.5. „Roszczenia Rosji do szelfu w Arktyce”, rozdz. 6.3. „Arktyka w praktyce politycznej Stanów Zjednoczonych”, rozdz. 6.4. ”Spór z Kanadą o delimitację obszarów morskich” (s. 83-90, 99-103, 113-124, 152-154, 154-165, 228-234, 247-255, 255-260).22. Łącznie : a) J. Symonides, Delimitacja obszarów morskich na Morzu Barentsa i Oceanie Arktycznym między Rosją a Norwegią (w :) Współczesne problemy prawa. Księga Pamiątkowa dedykowana Profesorowi Jerzemu Młynarczykowi, red. nauk. U. Jackowiak, I. Nakielska, P. Lewandowski, Gdynia 2011 (s. 57-80); b) M. J. Filipek, Prawnomiędzynarodowe kontrowersje odnośnie do statusu obszarów morskich wokół archipelagu Svalbard, „Stosunki Międzynarodowe-International Relations”, nr 2(tom 46)/2012 (s. 131-154).23. D. R. Bugajski, Demilitaryzacja i neutralizacja przestrzenna w prawie i praktyce międzynarodowej, „Stosunki Międzynarodowe-International Relations”, nr 3-4(tom 34)/2006 (s. 9-32).24. M. Skalski, Płonące granice, Warszawa 2013 (s. 7 -174).25. Łącznie : a) A. Szpak, Secesja państwowa w świetle prawa międzynarodowego (na przykładzie Kosowa i Krymu), „Państwo i Prawo”, nr 12/2014 (s. 38-53); b) C. Mik, Opinia prawna w sprawie statusu prawnomiędzynarodowego przestrzeni powietrznej nad Półwyspem Krymskim po zajęciu Krymu przez Federację Rosyjską (ze szczególnym uwzględnieniem kompetencji ICAO), „Zeszyty Prawnicze”, nr 3(43)/2014 (s. 81-101).B. Międzynarodowe prawo morzaKlasyfikacja i delimitacja obszarów morskich. Obszary morskie wchodzące w skład terytorium państwowego (morskie wody wewnętrzne, morze terytorialne, wody archipelagowe). Obszary morskie podlegające ograniczonej jurysdykcji państwa nadbrzeżnego (morska strefa przyległa, strefa wyłącznego rybołówstwa, szelf kontynentalny, wyłączna strefa ekonomiczna). Morze otwarte; wolności morza otwartego. Wyjątki od zasady wyłącznej jurysdykcji państwa bandery na morzu otwartym : prawo wizyty i rewizji (w tym kwestia piractwa), prawo pościgu. Cieśniny i kanały morskie. Dno i podziemie mórz i oceanów poza granicami jurysdykcji państwowej.Literatura podstawowa :1. R. Bierzanek, J. Symonides …, op.cit., rozdz. VI - § 8 (s. 219-242).2. Do wyboru : a) W. Góralczyk, S. Sawicki …, op.cit., rozdz. VIII „Międzynarodowe prawo morza” (s. 196-232) lub b) W. Góralczyk, Obszary morskie i ich delimitacja, Warszawa 1993, rozdz. II „Obszary morskie”, rozdz. III „Delimitacja obszarów morskich” – pkt. 2 „Linia podstawowa”, pkt. 3 „Szerokość morza terytorialnego i innych stref

21

przybrzeżnych”, pkt. 5 „Granica zewnętrzna szelfu kontynentalnego”, pkt. 6 „Rozgraniczenie obszarów morskich między państwami sąsiadującymi ze sobą” (s. 23-82, 85-110, 114-126).3. Konwencja Narodów Zjednoczonych o prawie morza z 10 grudnia 1982 r. ; Porozumienie w sprawie implementacji części XI Konwencji (w :) A. Przyborowska-Klimczak (wybór i opracowanie), Prawo międzynarodowe publiczne …, op.cit. (s. 307-484).4. J. Barcik, T. Srogosz, Prawo międzynarodowe publiczne …, op.cit., rozdz. 8 „Międzynarodowe prawo morza” (s. 217-259).5. L. Antonowicz, Podręcznik …, op.cit., rozdz. VI - § 1, § 2, § 3, § 4, § 5 (s. 129-146). 6. Do wyboru : a) J. Symonides, Warto mieć morską strefę przyległą, „Rzeczpospolita” z 28 grudnia 2005 r.lub b) J. Symonides, Status prawny strefy przyległej w międzynarodowym prawie morza. Celowość jej ustanowienia przez Polskę, „Prawo Morskie”, tom XXI, Gdańsk 2005 (s. 5-26).7. Do wyboru : a) J. Symonides, Konwencja Narodów Zjednoczonych o prawie morza z perspektywy ćwierćwiecza (w :) C. Mik, K. Marciniak (red.), Konwencja NZ o prawie morza z 1982 r. W piętnastą rocznicę wejścia w życie, Toruń 2009 (s. 15-45) lub b) J. Symonides, Polska wobec konstytucji mórz i oceanów, „Rocznik Polskiej Polityki Zagranicznej 2005” (s. 211-227) lub c) J. Symonides, Konstytucja mórz i oceanów – refleksje w dziesięciolecie wejścia w życie konwencji o prawie morza, „Prawo Morskie”, tom XX, Gdańsk 2004 (s. 165-186).8. D. R. Bugajski, Gazociąg północny w świetle prawa morza i polityki bałtyckiej, „Stosunki Międzynarodowe-International Relations”, nr 3-4(tom 36)/2007 (s. 71-87).9. Do wyboru : a) D. R. Bugajski, Prawa żeglugowe okrętu w świetle prawa międzynarodowego, Warszawa 2009, rozdz. VI, pkt. 6.7. pt. „Problem żeglugi międzynarodowej w Cieśninie Pilawskiej i na Zalewie Wiślanym” (s. 281-294) lub b) D. R. Bugajski, Prawo do żeglugi w Cieśninie Pilawskiej a praktyka międzynarodowa, „Prawo Morskie”, tom XXIV, Gdańsk 2008 (s. 209-228).10. T. Iwanek, Prawo międzynarodowe wobec piractwa morskiego, „Państwo i Prawo”, nr 10/2009 (s. 18-33).Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) : 11. D. R. Bugajski, Prawa żeglugowe okrętu w świetle prawa międzynarodowego…, op.cit., rozdz. I „Pojęcie i status prawny okrętu”, rozdz. II „Przestrzenny i terytorialny zakres obowiązywania praw żeglugowych”, rozdz. III, pkt. 3.1. pt. „Nieszkodliwy przepływ”, rodz. IV „Prawo przejścia tranzytowego i żegluga w cieśninach morskich”, rozdz. V „Prawo przejścia archipelagowym szlakiem morskim”, rozdz. VII „Żegluga okrętu w międzynarodowych kanałach morskich” (s. 29-100, 103-123, 151-182, 183-191, 295-306).12. J. Symonides, Prawnomiędzynarodowe regulacje dotyczące układania podmorskich rurociągów w wyłącznej strefie ekonomicznej, na szelfie kontynentalnym i morzu otwartym, „Prawo Morskie”, tom XXII, Gdańsk 2006 (s. 7-25).13. Ł. Kułaga, Zwalczanie współczesnego piractwa morskiego w świetle regulacji Konwencji o prawie morza z 1982 r. oraz innych regulacji prawnomiędzynarodowych (w :) C. Mik, K. Marciniak (red.), Konwencja NZ o prawie morza z 1982 r. W piętnastą rocznicę wejścia w życie…, op.cit. (s. 219-251).14. J. Symonides, Spory terytorialne na Morzu Południowochińskim. Czy powrót „dyplomacji kanonierek” ?, „Stosunki Międzynarodowe-International Relations”, nr 2(tom 46)/2012 (s. 33-58).15. J. Symonides, Tytuł i prawa państwa bandery do wraków okrętów wojennych i statków państwowych, „Stosunki Międzynarodowe-International Relations”, nr 3-4(tom 36)/2007 (s. 29-47).16. R. Tarnacki, Flaga rosyjska na podmorskim dnie Arktyki nie ma znaczenia prawnomiędzynarodowego, „Rzeczpospolita” z 30 sierpnia 2007 r. 17. M. H. Koziński, Problematyka prawna obszarów podmorskich, „Prawo Morskie”, tom XXIV, Gdańsk 2008 (s. 47-64).18. J. Białocerkiewicz, Prawo międzynarodowe publiczne …, op.cit., rozdz. IV „Terytorium w prawie międzynarodowym” – p. 4.2, 4.3, 4.4, 4.6, pkt. 6.1., 6.2., 6.3., 6.4., 6.5. (s. 158-175, 183-186, 192-211).19. W. Czapliński, A. Wyrozumska, Prawo międzynarodowe publiczne. Zagadnienia systemowe…, op.cit., , rozdz. 3 „Stosowanie prawa międzynarodowego – podmioty”, § 3. „Podmioty o pełnych kompetencjach : państwa”,4. „Obszary morskie”, 5. „Międzynarodowe drogi wodne”, 6. „Terytoria niepodlegające suwerenności państwowej” (s. 194-216).20. P. Filipek, B. Kuźniak, Prawo międzynarodowe publiczne. Testy …, op.cit., część B – kazusy 27-36 włącznie (s. 134-144).

22

C. Międzynarodowe prawo lotnicze i kosmiczne Źródła międzynarodowego prawa lotniczego (umowy tworzące tzw. system chicagowski, umowy tworzące tzw. system warszawsko-montrealski, umowy tworzące tzw. system tokijsko-hasko-montrealski). Status prawny przestrzeni powietrznej. Statki powietrzne. Międzynarodowa żegluga powietrzna. Wolności lotnicze. Sprawa katastrofy smoleńskiej (2010) i wyboru prawnej podstawy badania jej przyczyn (załącznik 13 konwencji chicagowskiej). Sytuacja prawna i granice przestrzeni kosmicznej.Literatura podstawowa :1. R. Bierzanek, J. Symonides …, op.cit., rozdz. VI - § 10 (s. 244-253).2. W. Góralczyk, S. Sawicki …, op.cit., rozdz. IX (s. 233-246). 3. Układ o zasadach działalności państw w zakresie badań i użytkowania przestrzeni kosmicznej łącznie z księżycem i innymi ciałami niebieskimi z 27 stycznia 1967 r. (w :) M. Flemming, Międzynarodowe prawo humanitarne …, op.cit. (s. 70-73) lub M. Flemming, J. Wojciechowska, Zbrodnie wojenne. Przestępstwa przeciwko pokojowi, państwu i obronności. Rozdział XVI, XVII, XVIII Kodeksu karnego. Komentarz, Warszawa 1999 (s. 642-648).4. J. Barcik, T. Srogosz, Prawo międzynarodowe publiczne …, op.cit., rozdz. 10 „Międzynarodowe prawo lotnicze i kosmiczne” (s. 267-284).5. K. Myszona-Kostrzewa, Kierunki rozwoju międzynarodowego prawa kosmicznego, (w :) K. Karski (red.), Kierunki rozwoju współczesnego prawa międzynarodowego, Warszawa 2015 (s. 133-147).Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) : 6. Łącznie : a) Wyrok [Trybunału Konstytucyjnego] z 30 września 2008 r.. K 44/07 [Możliwość zestrzelenia samolotu pasażerskiego w sytuacji niebezpieczeństwa użycia go do działań sprzecznych z prawem oraz zagrożenia bezpieczeństwa państwa] - www.trybunal.gov.pl ; b) M. Żylicz, Zestrzelenie cywilnego statku powietrznego jako delikt prawa międzynarodowego, „Państwo i Prawo”, nr 6/2009 (s. 24-36).7. Łącznie nt. prawnych aspektów katastrofy smoleńskiej : a) do wyboru - M. Żylicz, Katastrofa smoleńska w świetle międzynarodowego prawa lotniczego, „Państwo i Prawo”, nr 4/2011 (s. 3-17) lub M. Żylicz, Katastrofa państwowego statku powietrznego w świetle prawa międzynarodowego (w :) E. Mikos-Skuza, K. Myszona-Kostrzewa, J. Poczobut (red.), Prawo międzynarodowe – teraźniejszość, perspektywy, dylematy, Warszawa 2013 (s. 407-423); b) W. Marciniak, Międzypaństwowy Komitet Lotniczy jako produkt rozpadu Związku Sowieckiego, „Arcana”, nr 98-99/(marzec-czerwiec)2011 (s. 57-69); c) Mamy pretensje do Rosjan (Rozmowa z Prof. M. Żyliczem), „Rzeczpospolita” z 23 maja 2011 r. ; d) Nie ma możliwości zaskarżenia raportu MAK (Rozmowa z Mec. P. Schrammem), „Rzeczpospolita” z 4 sierpnia 2011 r.; e) Mógł być wspólny zespół śledczy (Fragmenty opinii prawnej doc. dr Beaty T. Bieńkowskiej z Instytutu Prawa Karnego Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, sporządzonej na zamówienie Biura Analiz Sejmowych 22 listopada 2010 r.), „Nasz Dziennik” z 17 stycznia 2011 r.; f) N. Wojtanowska, Aspekty prawne katastrofy smoleńskiej. Wybrane problemy, Kraków 2015, rozdz. II „Lot”, rozdz. III „Po katastrofie” (s. 41-108). 8. L. Antonowicz, Podręcznik …, op.cit., rozdz. VI – § 6 i § 7 (s. 146-151). 9. J. Białocerkiewicz, Prawo międzynarodowe publiczne …, op.cit., rozdz. IV „Terytorium w prawie międzynarodowym” – p. 4.7. „Przestrzeń powietrzna”, i 6.6. „Przestrzeń kosmiczna” (s. 186-190, 211-214).

X. LUDNOŚĆ W PRAWIE MIĘDZYNARODOWYMA. Kwestie ogólneZagadnienia ogólne dotyczące ludności. Nabycie i utrata obywatelstwa. Ius soli i ius sanguinis. Kwestia tzw. podwójnego lub wielorakiego obywatelstwa. Sprawa Nottebohma (Liechtenstein v. Gwatemala, MTS, 1955). Apatrydzi i uchodźcy. Definicja uchodźcy według konwencji genewskiej z 1951 r. Azyl terytorialny. Ekstradycja i wydalanie cudzoziemców. Substytuty ekstradycji (w tym kidnaping międzynarodowy, sprawa Eichmanna, 1960).Literatura podstawowa :1. R. Bierzanek, J. Symonides …, op.cit., rozdz. VII - § 1, § 2, § 3, § 4 (s. 255-267).2. W. Góralczyk, S. Sawicki …, op.cit., rozdz. X - § 1, § 2, § 3, § 4, § 5 (s. 247-259).3. A. Łazowski, A. Zawidzka, Prawo …, op.cit., rozdz. VI - § 2 („Ludność“ ; s. 128-137).4. Artykuły 34, 52, 55, 56, 137 Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 r.

23

5. Europejska konwencja o ekstradycji z 13 grudnia 1957 r. (w :) B. Wierzbicki (red.), Prawo międzynarodowe. Materiały …, op.cit., rozdz. VI – p. 2.1. (s. 217-232) lub Wybór konwencji Rady Europy. Wersja polska, Warszawa 1999 (s. 311-333) lub A. Łazowski (wybór i wprowadz.), Prawo …, op.cit. (s. 396-417).6. H. Zięba-Załucka, Instytucja ekstradycji w prawie konstytucyjnym i międzynarodowym (w :) E. Dynia (red.), Nauka prawa międzynarodowego u progu XXI wieku …, op.cit. (s. 252-271).Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) : 7. Łącznie : a) Ustawa z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim (w :) B. Mikołajczyk (oprac.), Wybór polskich aktów prawnych z zakresu prawa międzynarodowego publicznego i praw człowieka, Tychy 2004 (s. 93-100); b) Ustawa z dnia 2 kwietnia 2009 r. o obywatelstwie polskim, „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, Warszawa, dnia 14 lutego 2012 r., Pozycja 161.8. Europejska Konwencja o obywatelstwie z 6 listopada 1997 r. (w :) Wybór konwencji Rady Europy …, op.cit. (s. 437-450) lub S. Bieleń (oprac.), Prawo …, op.cit. (s. 331-339).9. Deklaracja o azylu terytorialnym z 14 grudnia 1967 r. (w :) B. Wierzbicki (red.), Prawo międzynarodowe. Materiały …, op.cit., rozdz. VI – p. 1 (s. 208-210).10. Konwencja dotycząca statusu uchodźców z 28 lipca 1951 r. ; Protokół dotyczący uchodźców z 31 stycznia 1967 r. (w :) A. Przyborowska-Klimczak (wybór i opracowanie), Prawo międzynarodowe publiczne …, op.cit. (s. 197-212).11. W. Czapliński, A. Wyrozumska, Prawo międzynarodowe publiczne. Zagadnienia systemowe…, op.cit., , rozdz. 3 „Stosowanie prawa międzynarodowego – podmioty”, § 1. „Podmioty o pełnych kompetencjach : państwa”, III. „Personalny zakres suwerenności państwowej” (s. 239-271).12. Stosowanie europejskiego nakazu aresztowania do obywateli polskich (wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 27 kwietnia 2005 r.) (w :) www.trybunal.gov.pllub Wyrok Trybunału Konstytucyjnego [z dnia 27 kwietnia 2005 r.] w sprawie Europejskiego Nakazu Aresztowania (w :) J. Barcz, A. Michoński (wstęp, wybór i oprac. dokumentów), Polska w Unii Europejskiej. Wybór dokumentów …, op.cit. (s. 953-991).13. M. Mozgawa, Ekstradycja i jej substytuty. Zarys problematyki, „Wojskowy Przegląd Prawniczy”, nr 3/2008 (s. 38-51).14. M. Płachta, Kidnaping międzynarodowy w służbie prawa. Studium prawnomiędzynarodowe i porównawcze, Warszawa 2000, „Wstęp : male captus bene detentus”, rozdz. I „Niedoskonałość i niewydolność systemu ekstradycyjnego jako źródło atrakcyjności metod alternatywnych”, pkt. pt. „Zasady ekstradycyjne”, rozdz. III „Czasoprzestrzenna powszechność kidnapingu”, pkt. pt. „Causes celebres : Eichmann i Noriega” , rozdz. VI „Amerykańska doktryna kidnapingu międzynarodowego” (s. 13-32, 189-202, 271-322).15. Łącznie : a) M. Zdanowicz, Wielokrotne obywatelstwo w prawie międzynarodowym i krajowym, Warszawa 2001, rozdz. 2 „Nabycie obywatelstwa” (s. 38-68), rozdz. 3 „Utrata wielokrotnego obywatelstwa” (s. 69-92), rozdz. 8, p.8.2. „Sprawa F. Nottebohma – Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości” (s. 180-185); b) Sprawa Nottebohma (w :) P. Daranowski, J. Połatyńska (red.), Prawo międzynarodowe publiczne. Wybór orzecznictwa …, op.cit. (s. 92-95).B. Zagadnienie ochrony grup ludzkich i praw człowiekaUmowy ogólne, umowy dotyczące specyficznych zagadnień (np. ludobójstwa), umowy odnoszące się do wybranych grup ludzkich. Tzw. niederogowalne prawa człowieka. Międzynarodowa kontrola przestrzegania praw człowieka. Środki mające gwarantować wykonywanie postanowień umów dotyczących praw człowieka : sprawozdania, skargi państw, badania na miejscu, petycje. Organy kontrolne. Mechanizmy Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych. Postępowanie przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka. Wybrane orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka dotyczące Polski (w tym np. tzw. skarga katyńska).Literatura podstawowa :1. R. Bierzanek, J. Symonides …, op.cit., rozdz. VII - § 5 (s. 267-283).2. B. Wolniewicz, O tzw. prawach człowieka ; Z. Musiał, O wartości życia (w :) Z. Musiał, B. Wolniewicz, Ksenofobia i wspólnota, Kraków 2003 (s. 91-101, 139-155) [również w : Z. Musiał, B. Wolniewicz, Ksenofobia i wspólnota. Przyczynek do filozofii człowieka, wydanie II poszerzone, Komorów 2010, s. 91-101 i 139-155].3. R. Kuźniar, Prawa człowieka. Prawo, instytucje, stosunki międzynarodowe, Warszawa 2000, rozdz. I, II, rozdz. III – p. I, II, III ; rozdz. VI – p. I, II, III (s. 19-119, 165-185).4. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka z 10 grudnia 1948 r. ; Międzynarodowe Pakty Praw Człowieka z 16 grudnia 1966 r. (w :) S. Bieleń (oprac.), Prawo …, op.cit. (s. 223-249) lub A. Przyborowska-Klimczak (wybór i opracowanie), Prawo międzynarodowe publiczne …, op.cit. (s. 134-167) lub S. Jarosz-

http://www.trybunal.gov.pl/

24

Żukowska (red.), Prawa człowieka …, op.cit. (s. 11-53) lub A. Łazowski (wybór i wprowadz.), Prawo …, op.cit. (s. 273-314).5. Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 4 listopada 1950 r. (wraz z dołączonymi do niej Protokołami) (w :) S. Bieleń (oprac.), Prawo …, op.cit. (s. 249-269) lub A. Przyborowska-Klimczak (wybór i opracowanie), Prawo międzynarodowe publiczne …, op.cit. (s. 213-243) lub Wybór konwencji Rady Europy …, op.cit. (s. 27-61) lub S. Jarosz-Żukowska (red.), Prawa człowieka …, op.cit. (s. 227-262) lub A. Łazowski (wybór i wprowadz.), Prawo …, op.cit. (s. 315-345).6. A. Wielomski, Prawa człowieka (w :) Encyklopedia „białych plam”, tom XV, Radom 2005 (s. 12-15) lub (w :) J. Bartyzel, B. Szlachta, A. Wielomski, Encyklopedia polityczna. Tom 1. Myśl polityczna : główne pojęcia, doktryny i formy ustroju, Radom 2007 (s. 318-321). Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) : 7. J. Barcik, T. Srogosz, Prawo międzynarodowe publiczne …, op.cit., rozdz. 13 („Ochrona praw człowieka w prawie międzynarodowym”, s. 303-349).8. W. Czapliński, A. Wyrozumska, Prawo międzynarodowe publiczne. Zagadnienia systemowe…, op.cit., , rozdz. 3 „Stosowanie prawa międzynarodowego – podmioty”, § 5. „Podmioty o ograniczonych kompetencjach – jednostka w prawie międzynarodowym”, II. „Ochrona praw człowieka” (s. 540-582).9. 28.6.1919 r., Wersal. Traktat między Głównymi Mocarstwami Sprzymierzonymi i Stowarzyszonymi a Polską (tzw. Mały Traktat Wersalski lub traktat mniejszościowy) (w :) S. Sierpowski, Źródła do historii powszechnej okresu międzywojennego, tom pierwszy : 1917-1926, Poznań 1989 (s. 125-131).10. Konwencja w sprawie niewolnictwa podpisana w Genewie dnia 25 września 1926 r. ; Uzupełniająca Konwencja w sprawie zniesienia niewolnictwa, handlu niewolnikami oraz instytucji i praktyk zbliżonych do niewolnictwa podpisana w Genewie dnia 7 września 1956 r. (w :) S. Jarosz-Żukowska (red.), Prawa człowieka i i systemy ich ochrony …, op.cit. (s. 54-62).11. A. Łazowski, A. Zawidzka, Prawo …, op.cit., rozdz. IX - § 1 (s. 211-224).12. J. Zajadło, Dyskusja na temat tortur w Stanach Zjednoczonych Ameryki, „Państwo i Prawo”, nr 5/2006 (s. 32-47).13. Łącznie : a) J. Bartyzel, Ojkofobia (w :) Encyklopedia „białych plam”, tom XIII, Radom 2004 (s. 223-227) ; b) A. Wielomski, Wielokulturowość (w :) Encyklopedia „białych plam”, tom XVIII, Radom 2006 (s. 86-88).14. Nt. kary śmierci : a) B. Wolniewicz, Są czyny, które wymagają kary śmierci, „Rzeczpospolita” z 14 września 2007 r. ; b) P. Bukowczyk, Kara śmierci we współczesnym prawie międzynarodowym publicznym, „Pro Fide, Rege et Lege”, nr 2/2011.15. P. Bała, A. Wielomski, Prawa człowieka i ich krytyka. Przyczynek do studiów o ideologii czasów ponowożytnych , Chicago-Warszawa 2008 (s. 5-203).

XI. ORGANIZACJE MIĘDZYNARODOWEOrganizacje międzyrządowe i pozarządowe. Klasyfikacja, funkcje, organy i struktura organizacji międzynarodowych. Organizacja Narodów Zjednoczonych. Podstawa prawna i istota ONZ. Członkostwo, cele i zasady, struktura organizacyjna ONZ. Podział kompetencji między Zgromadzenie Ogólne i Radę Bezpieczeństwa ONZ. Procedura podejmowania uchwał w Zgromadzeniu Ogólnym i Radzie Bezpieczeństwa. Kwestia reformy ONZ. Organizacje wyspecjalizowane.Międzynarodowe organizacje rządowe poza systemem ONZ.Literatura podstawowa :1 . R. Bierzanek, J. Symonides …, op.cit., rozdz. VIII (s.285-336).2. Karta Narodów Zjednoczonych z 26 czerwca 1945 r. (w :) patrz literatura do tematu I.3. W. Góralczyk, S. Sawicki …, op.cit., rozdz. XII, XIII, XIV (s. 288-368).4. J. Symonides, Organizacja Narodów Zjednoczonych : geneza, cele i zasady funkcjonowania, struktura, organy główne i pomocnicze, system Narodów Zjednoczonych (w :) J. Symonides (red.), Organizacja Narodów Zjednoczonych. Bilans i perspektywy, Warszawa 2006 (s. 20-73).5. Łącznie : a) I. Popiuk-Rysińska, Instytucje międzynarodowe (fragment pt. „Organizacje międzynarodowe”) ; b) R. Kuźniar, System Narodów Zjednoczonych (w :) E. Haliżak, R. Kuźniar (red.), Stosunki międzynarodowe …, op.cit. ( rozdz. XIV - § 1 ; rozdz. XV ; s. 353-361, 376-402).

25

6. A. Łazowski, A. Zawidzka, Prawo …, op.cit., rozdz. VIII („Organizacje międzynarodowe”, s. 163-208).Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) : 7. I. Popiuk-Rysińska, Organizacje międzynarodowe. Zarys problematyki, (w :) S. Parzymies, I. Popiuk-Rysińska (red.), Udział Polski w organizacjach międzynarodowych, Warszawa 2012 (s. 13-47).

XII. ZAŁATWIANIE SPORÓW MIĘDZYNARODOWYCH. MIĘDZYNARODOWY TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCIDefinicja i rodzaje sporów międzynarodowych. Środki pokojowego załatwiania sporów międzynarodowych : dyplomatyczne i sądowe (lub inaczej : nie prowadzące do wiążącego dla stron rozstrzygnięcia oraz kończące się wiążącym rozstrzygnięciem). Rokowania, dobre usługi, mediacja, komisje badań, koncyliacja. Arbitraż międzynarodowy i stałe sądy międzynarodowe.Skład, funkcje i kompetencje (ratione personae, ratione materiae, ratione iuris) Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości w Hadze. Tzw. fakultatywna i obligatoryjna jurysdykcja MTS-u : formy wyrażania przez państwo zgody na kompetencję Trybunału (tzw. zgoda ex post – wyrażona w odrębnej umowie zawartej już po zaistnieniu sporu lub wyrażona wskutek uznania powództwa strony przeciwnej, klauzula sądowa zawarta w umowie, deklaracja jednostronna złożona na podstawie tzw. klauzuli fakultatywnej, tj. w oparciu o art. 36 ust. 2 Statutu MTS). Międzynarodowy Trybunał Prawa Morza. Stałe sądy regionalne. Załatwianie sporów w systemie ONZ.Literatura podstawowa :1. W. Góralczyk, S. Sawicki …, op.cit., rozdz. XV (s. 369-391).2. R. Bierzanek, J. Symonides …, op.cit., rozdz. IX (s. 337-378).3. J. Barcik, T. Srogosz, Prawo międzynarodowe publiczne …, op.cit., rozdz. 18 „Pokojowe załatwianie sporów międzynarodowych” (s. 515-537).4. Rozdziały VI i XIV Karty Narodów Zjednoczonych (w :) jak poprzednio.5. Statut Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości z 26 czerwca 1945 r. (w :) S. Bieleń (oprac.), Prawo …, op.cit. (s. 48-57) lub A. Przyborowska-Klimczak (wybór i opracowanie), Prawo międzynarodowe publiczne…, op.cit. (s. 31-42) lub A. Łazowski (wybór i wprowadz.), Prawo…, op.cit. (s. 528-544).6. Konwencja o pokojowym załatwianiu sporów międzynarodowych z 18 października 1907 r. (w :) S. Bieleń (oprac.), Prawo …, op.cit. (s. 11-22) lub A. Przyborowska-Klimczak (wybór i opracowanie), Prawo międzynarodowe publiczne …, op.cit. (s. 485-499) lub A. Łazowski (wybór i wprowadz.), Prawo …, op.cit. (s. 505-527).7. Deklaracja USA dotycząca przyjęcia obowiązkowej jurysdykcji MTS-u (w :) B. Wierzbicki (red.), Prawo międzynarodowe. Materiały …, op.cit., rozdz. X – p. 3.2.2. (s. 371-373).Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) : 8. W. Czapliński, A. Wyrozumska, Prawo międzynarodowe publiczne. Zagadnienia systemowe…, op.cit., , rozdz. 5. „Odpowiedzialność międzynarodowa i egzekwowanie prawa międzynarodowego”, § 2. „Pokojowe załatwianie sporów międzynarodowych” (s. 784-836).9. Łącznie : a) J. Symonides, Międzynarodowy Trybunał Prawa Morza, „Prawo Morskie”, tom XVII, Gdańsk 2002 (s. 151-167) ; b) S. Pawlak, Jurysdykcja Międzynarodowego Trybunału Prawa Morza, „Prawo Morskie”, tom XXV, Gdańsk 2009 (s. 101-111).

XIII. PRAWNE ASPEKTY UŻYCIA SIŁY ZBROJNEJ W STOSUNKACH MIĘDZYNARODOWYCH A. Ius ad bellum (prawo do wojny) Zagadnienia tzw. prawa przeciwwojennego. Środki zapobiegania międzynarodowym konfliktom zbrojnym. Zakaz agresji w świetle współczesnego prawa międzynarodowego. Interpretacja pojęcia agresji oraz prawa do samoobrony indywidualnej i zbiorowej. Bezpieczeństwo zbiorowe. Tzw. interwencja humanitarna, koncepcja tzw. odpowiedzialności za ochronę. Zagadnienie tzw. uprzedzenia wyprzedzającego i wojny prewencyjnej. Rozbrojenie i ograniczanie zbrojeń.

26

Literatura podstawowa :1. R. Bierzanek, J. Symonides …, op.cit., rozdz. X - § 1, § 2, § 3, § 4 (s. 379-394).2. A. Łazowski, A. Zawidzka, Prawo …, op.cit., rozdz. XII („Użycie siły zbrojnej w stosunkach międzynarodowych” ; s. 263-282).3. W. Góralczyk, S. Sawicki …, op.cit., rozdz. XVI („Prawo przeciwwojenne” ; s. 392-410). 4. J. Barcik, T. Srogosz, Prawo międzynarodowe publiczne …, op.cit., rozdz. 19 („Użycie siły w stosunkach międzynarodowych” - p. 85 „Ius ad bellum” ; s. 539-585).5. J. Symonides, Wojna z Irakiem a prawo międzynarodowe (w :) „Rocznik Strategiczny 2003/2004”, Warszawa 2004 (s. 366-375).6. W. Czapliński, Interwencja w Iraku z punktu widzenia prawa międzynarodowego, „Państwo i Prawo”, nr 1/2004 (s. 18-34).7. W. Czapliński, A. Wyrozumska, Prawo międzynarodowe publiczne. Zagadnienia systemowe…, op.cit., , rozdz. 5. „Odpowiedzialność międzynarodowa i egzekwowanie prawa międzynarodowego”, § 4. „Akcja zbiorowa w celu utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa”, § 5. „Egzekwowanie prawa międzynarodowego przy użyciu siły zbrojnej” (s. 842-930).8. Łącznie : a) Traktat o wyrzeczeniu się wojny z 27 sierpnia 1928 r. (tzw. pakt Brianda-Kellogga) ; b) Konwencja londyńska o określeniu napaści z 3 VII 1933 r.; c) Rezolucja Zgromadzenia Ogólnego ONZ Nr 3314/XXIX w sprawie definicji agresji z 14 grudnia 1974 r. (w :) M. Flemming, Międzynarodowe prawo humanitarne …, op.cit. (s. 36-38, 90-92). 9. Łącznie : a) J. Symonides, Przyjęcie zasady „odpowiedzialności za ochronę” w procesie reformowania Narodów Zjednoczonych ; b) A. Wasilkowski, Kilka uwag w kwestii użycia siły we współczesnym prawie międzynarodowym (w :) J. Menkes (red. nauk.), Prawo międzynarodowe – problemy i wyzwania. Księga pamiątkowa Profesor Renaty Sonnenfeld-Tomporek, Warszawa 2006 (s. 514-527, 528-539).Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) : 10. J. Kranz, Pojęcie suwerenności w prawie międzynarodowym, Warszawa 2015, rozdz. 6 („Użycie siły zbrojnej”, s. 155-203)11. W. Czapliński, Odpowiedzialność za naruszenia prawa międzynarodowego w związku z konfliktem zbrojnym …, op.cit., rozdz. 1 pt. „Zakaz użycia siły w prawie międzynarodowym” (s. 9-74). 12. D. Rudkowski, Interwencja humanitarna …, op.cit., rozdz. II, p. 2 i 4 („Zakaz agresji w prawie międzynarodowym”, „System bezpieczeństwa zbiorowego Narodów Zjednoczonych” ; rozdz. III, IV i V („Dotychczasowa praktyka stosowania przez państwa instytucji interwencji humanitarnej”, „Prawna dopuszczalność interwencji humanitarnych w obowiązującym prawie międzynarodowym”, „Tendencje rozwojowe w prawie międzynarodowym dotyczące interwencji humanitarnej”, s. 42-52, 59-69, 76-98, 99-202 i 203-237).13. M. Marcinko, Wyprzedzające a prewencyjne użycie siły, „Międzynarodowe Prawo Humanitarne” (Akademia Marynarki Wojennej, Gdynia), nr 1/2010 (s. 43-62).14. J. Zajadło, Od interwencji humanitarnej do odpowiedzialności za ochronę, „Międzynarodowe Prawo Humanitarne” (Akademia Marynarki Wojennej, Gdynia), nr 1/2010 (s. 23-42).15. K. Karski, Agresja ZSRR na Polskę w 1939 roku. Aspekty prawnomiędzynarodowe, „Międzynarodowe Prawo Humanitarne” (Akademia Marynarki Wojennej, Gdynia), nr 1/2010 (s. 205-225).16. T. Gadkowski, Problematyka samoobrony na tle zakazu użycia siły zbrojnej w prawie międzynarodowym, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny”, nr 3/2013 (s. 5-21).17. Sprawa skutków prawnych budowy muru na okupowanym terytorium palestyńskim (w :) P. Daranowski, J. Połatyńska (red.), Prawo międzynarodowe publiczne. Wybór orzecznictwa …, op.cit. (s. (s. 206-210).18. Nt. oryginalnego stanowiska polskiego prawnika międzynarodowego Bohdana Winiarskiego wobec kwestii obrony koniecznej i wojny prewencyjnej : J. Sandorski, Bohdan Winiarski. Prawo, polityka, sprawiedliwość, Poznań 2004 - fragment rozdz. pt. „Internacjonalista i wizjoner” (s. 37-43).19. W. Łysiak, Stulecie kłamców, Chicago-Warszawa 2000 (wydanie II), część III : „aNATOmia kłamstwa” (fragment niezwykle dosadnie komentujący interwencję NATO w Jugosławii w 1999 r.; s. 251-309).20. M. Waldenberg, Rozbicie Jugosławii. Od separacji Słowenii do wojny kosowskiej, Warszawa 2003, część IV : „Problem Kosowa” (s. 239-414).B. Ius in bello / prawo konfiktów zbrojnych [pkt. B - wyłącznie wykład]

27

Zagadnienia międzynarodowego prawa wojennego. Pojęcie i klasyfikacja konfliktów zbrojnych. Podstawy prawne ograniczania swobody stron wojujących w doborze środków i metod walki. Zagadnienie dopuszczalności użycia broni atomowej. Poglądy ograniczające moc obowiązującą prawa wojennego (zasada konieczności wojennej, zasada proporcjonalności). Klauzula Martensa. Początek wojny (konwencja haska III z 1907 r.). Skład sił zbrojnych. Ograniczenia dotyczące środków szkodzenia nieprzyjacielowi. Ochrona ofiar wojny. Kontrowersje wokół statusu prawnego zatrzymywanych po 2001 r. talibów i członków al-Kaidy (pojęcie „wrogi kombatant” a III konwencja genewska z 1949 r.). Okupacja wojenna. Zakończenie konfliktów zbrojnych. Neutralność wojenna. Konflikty zbrojne niemiędzynarodowe.Literatura podstawowa :1. W. Góralczyk, S. Sawicki …,op.cit., rozdz. XVII (s. 411-438).2. R. Bierzanek, J.Symonides …, op.cit., rozdz. X - § 5, § 6, §7, § 8, § 9, § 10 (s. 394-440).3. Do wyboru : a) Opinia doradcza MTS-u w sprawie legalności użycia broni nuklearnej lub jej groźby z 8 lipca 1996 r. (w :) B. Wierzbicki (red.). Prawo międzynarodowe. Materiały …, op.cit. (s. 434-435) lub b) Legalność groźby lub użycia broni nuklearnej. Opinia doradcza Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości z 8 lipca 1996 r. (Legality of the Threat or Use of Nuclear Weapons, Advisory Opinion of 8 July 1996) (w :) T. Jasudowicz, M. Szuniewicz, M. Balcerzak (oprac.), Wojna i pokój. Prawa człowieka w konfliktach zbrojnych, Toruń 2008 (s. 354-361) lub c) Sprawa legalności grożenia użyciem lub użycia broni nuklearnej (w :) P. Daranowski, J. Połatyńska (red.), Prawo międzynarodowe publiczne. Wybór orzecznictwa …, op.cit. (s. 172-178). 4. J. Symonides, Walka z terroryzmem w świetle międzynarodowego prawa humanitarnego (w :) J. Nowakowska-Małusecka (red.), Międzynarodowe prawo humanitarne. Antecedencje i wyzwania współczesności, Bydgoszcz-Katowice 2010 (s.158-180).5. J. Barcik, T. Srogosz, Prawo międzynarodowe publiczne …, op.cit., rozdz. 19 („Użycie siły w stosunkach międzynarodowych” - p. 86 „Ius in bello” ; s. 585-618).6. A. Łazowski, A. Zawidzka, Prawo …, op.cit., rozdz. XIII (s. 283-301).Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) : 7. Konwencja dotycząca rozpoczęcia kroków nieprzyjacielskich (III konwencja haska) z 18 października 1907 r. ; Konwencja dotycząca praw i zwyczajów wojny lądowej (IV konwencja haska) z 18 października 1907 r. oraz Regulamin dotyczący praw i zwyczajów wojny lądowej (załącznik do IV konwencji haskiej) ; Konwencja dotycząca praw i obowiązków Mocarstw i osób neutralnych w razie wojny lądowej (V konwencja haska) z 18 października 1907 r. ; Konwencja dotycząca praw i obowiązków Mocarstw neutralnych w razie wojny morskiej (XIII konwencja haska) z 18 października 1907 r.; Cztery konwencje genewskie o ochronie ofiar wojny z 12 sierpnia 1949 r. oraz dwa protokoły dodatkowe (z 8 czerwca 1977 r.) do konwencji genewskich(w :) M. Flemming, Międzynarodowe prawo humanitarne …, op.cit. (s. 174-183, 189-192, 241-410).8. Protokół dodatkowy do konwencji genewskich z 12 sierpnia 1949 roku dotyczący przyjęcia Dodatkowego Znaku Rozpoznawczego (Protokół III) (w :) T. Jasudowicz (red.), Międzynarodowe prawo humanitarne we współczesnym świecie – osiągnięcia i wyzwania. Materiały Toruńskiej Konferencji Naukowej 13 grudnia 2006 roku, Toruń 2007 (s. 257-263). 9. M. Flemming, J. Wojciechowska, Zbrodnie wojenne …, op.cit., fragmenty nt. konieczności wojskowej i nt. środków masowej zagłady (s. 27-31, 53-66).10. K. Jonca, Polityka neutralności Niemiec w wojnie polsko-radzieckiej 1920 roku, „Przegląd Prawa i Administracji”, tom XLIII, Wrocław 2000 (s. 39-78).11. A. Knorowski, Paragrafy niezgody. Agresja sowiecka na Polskę w 1939 r. w świetle ówczesnych norm międzynarodowego prawa wojennego, Warszawa 2002, rozdz. II, III i IV (s. 64-241).12. M. Borowiak, Stalowe drapieżniki. Polskie okręty podwodne w wojnie, Gdańsk 2005, rozdz. 2, pkt. pt. „Wrześniowa Odyseja dumy floty” (fragment nt. niezgodnego z XIII konwencją haską z 1907 r. internowania ORP Orzeł w Tallinie we wrześniu 1939 r., s. 107-120).13. E. Mikos-Skuza, Koncepcja okupacji w świetle prawa haskiego i genewskiego a współczesna praktyka okupacji (w :) J. Nowakowska-Małusecka (red.), Międzynarodowe prawo humanitarne. Antecedencje i wyzwania współczesności …, op.cit. (s. 100-119 ).14. Łącznie : a) A. Szpak, Status jeńca wojennego na przykładzie zatrzymanych w Guantanamo Bay, na Kubie ; b) M. Górzyńska, Okupacja wojenna w prawie międzynarodowym – wybrane

28

zagadnienia (w :) T. Jasudowicz (red.), Międzynarodowe prawo humanitarne we współczesnym świecie – osiągnięcia i wyzwania …, op.cit. (s. 153 – 193).15. J. Sandorski, Opieka dyplomatyczna a międzynarodowa ochrona praw człowieka. Zagadnienia wybrane …, op.cit., cz. V „Prawo do porozumiewania się jako podstawa skuteczności opieki dyplomatycznej i konsularnej”, p. V.3. „Sprawa kombatantów afgańskich” (s. 318-382).16. M. Żeligowski, Nadmierne cierpienie jako granica dopuszczalności środków walki zbrojnej, „Stosunki Międzynarodowe-International Relations”, nr 3-4(tom 38)/2008 (s. 163-173).17. W. Bieńkowski, Bronie powodujące nadmierne cierpienia i mające niekontrolowane skutki, „Międzynarodowe Prawo Humanitarne” (Akademia Marynarki Wojennej, Gdynia), nr 1/2010 (s. 103-129).18. M. Gąska, Zagadnienie konieczności wojskowej, „Międzynarodowe Prawo Humanitarne” (Akademia Marynarki Wojennej, Gdynia), nr 2/2011 (s. 159-184).