િવવકિવવકિવવકિવવકેેેે �ડામણ�ડામણ�ડામણ�ડામણૂૂૂૂ

િનવદને :

�ીમ� ્શકરાચાયં � દસ ��ુય ઉપિનષદો ઉપર તમે જ ભગવ$્ ગીતા ઉપર િવ%�તૃ િવવચન'પે ભા(ય લ�*ુ ં છે તથા વદ-યાસનાે ં./01ોૂ ઉપર2ુ ંતમ2ે ુ ંભા(ય તો ત33વ4ાનના સા5હ3યમા ં જગિવ�યાત છે. આ ભા(યોમા ં તમણે ે અ9તૈ િસ;ાત2ં ં ુ<િતપાદન ક*ુ= છે. આ િવ%�તૃ ભા(યોમા ં તા5ક>ક પ5રભાષાઓમા ં વણાયલાે એ અ9તૈિસ;ાતનાં ��યુ �Aદાઓનુ ે સામાBય અCયાસી-Dજ4ા0 ુપણ સરળતાથી સમF શકG એ રHતે આ Iથમાં ં રJૂ કયાK છે. આમા ં ઘણા Mલોકો સરળ, Nદયગમં અને �ખપાઠુ કરH શકાય એવા છે. એથી અ9તૈ િસ;ાતનાં અCયાસીઓમા ંઆ Iથં Qબૂ િ<ય બનલોે અને <િસS; પામલોે છે.

�ીમ� શકરાચાય િવરચત�ીમ� શકરાચાય િવરચત�ીમ� શકરાચાય િવરચત�ીમ� શકરાચાય િવરચત્્્્ ંં ંં KK KK - િવવક �ડામણિવવક �ડામણિવવક �ડામણિવવક �ડામણે ૂે ૂે ૂે ૂ

Uણવા અશV છતા Wમન સવ વદાતના િસ;ાતથી Uણી શકાય છં ં ંે ે ેK , એ પરમ આનદ%વ'પ સ$ X' �ી ગોિવYદન Z <ણામ ક' [ં ં ં ં્ ુ ે ુ . (૧)

<ાણીઓન પહલા તો મ2(યજBમ $લભ છે G ેં ુ ુ K ; તમાય _'ષ થ` અન પછH ે ેં ંુ ુ.ા/ણપa મળવ` �Mકલ છુ ુ ું ંે G ે; .ા/ણ થયા પછH વદધમન અ2સર` અન પછH ે ે ેK ુ ુ ંિવ9ાન થ` ક5ઠન છું ે . ત પછH પણ આ3મા અન અના3મા2 _થcરણે ે ુ ૃં , અપરોd અ2ભવુ , આ3મા પોત ./'પ છ એ સમeયા પછHની f%થિત અન �fgતે ે ે ુ -એ તો કરોડો જBમોના _iયો િવના મળતા નથીં ંુ . (૨)

ભગવાની kપા જ Wમા કારણ છૃ ં ે, એ મ2(યજBમુ , સસારમાથી �gત થવાની ં ં ુઈmછા અન મહા_'ષોનો સમાગમ ે ુ – આ 1ણ $લભ જ છુ K ે . (૩)

કમ કરHન $લભ મ2(યજBમ મળવીન અન તમા પણ વદાતના િસ;ાત2 4ાન G ે ે ે ે ે ે ેુ K ુ ું ં ં ંથઈ શક એ` _'ષ3વ પામીન પણ W �ઢ pS;વાળો મ2(ય આ3માG ે ૂુ ુ ુ ું ની �fgત ુમાટ <ય3ન કરતો નથીG , એ આ3મઘાતક જ છે; અન એ સ� ે ્ – દહ વગર વ%�ઓ G ે G ુઉપર આસfgત ધરાવવાથી પોત જ પોતાન હણ છે ે ે ે . (૪)

$લભ મ2(યદહ અન તમા પણ _'ષ3વ પાsયા છતા W માણસ ત3વ4ાન'પી ુ K ુ ુG ે ે ં ં%વાથ સાધવામા આળસ કર છK ં G ે, એનાથી �ખ બીજો કોણ શક ૂ GK ? (૫)

ભલ કોઈ માણસ શાu સમWે -સમUવે, દવોની _U કરG ૂ G, અનક ે (wભુ) કમ કર K Gઅથવા દવોન ભWG ે , તોપણ ‘./ અન આ3મા એક જ છે ે’ એવા 4ાન િવના સો ./ા થઈ Uય તટલા કાળ પણ ે ે (તનીે ) �fgત થતી નથીુ . (૬)

કારણ ક G ‘ધનથી અમર થવાની આશા નથી’ એમ કહનાર વદ જ ચો�Q G ે ુ ં કહ છ G ેકG, ‘કમ �fgત2 કારણ નથીK ુ ુ ં .’ (૭)

4ાન મળવવાના ઉપાયે માટ િવ9ાન માણસ બાz િવષયોના 0ખની ઈmછાનો G ે ં ુ3યાગ કરH, મહા સત X'દવન શરણ જઈ એમના ઉપદશન બરાબર સમFન ં ુ G ે ે G ે ે�fgત માટ <ય3ન કરવોુ G . (૮) સ3ય આ3મ4ાન પર �;ા રાખી યોગમાગ જઈન� ે, સસારં 'પી સ�|મા }બલા ુ ં ૂ ેઆ3માનો પોત જ ઉ;ાર કરવોે . (૯)

આ3મ4ાનના અCયાસમા ત3પર ધીર િવ9ાનોએ સવ કમ�નો 3યાગ કરH ં Kસસાર'પી બધનથી �ટવા માટ <ય3ન કરવાં ં G . (૧૦)

કમ ચ�ની wS; માટ જ છK ુ G ે, ત33વ4ાન માટ નથીG . ત3વ4ાન તો િવચારથી જ થાય છે; કરોડો કમ�થી કાઈ થ� નથીં ંુ . (૧૧)

(અધારામા પડલાં G ) દોરડાન eયાર �મથી સપ માનવામા આવે G ેK ં , 3યાર ત �ાિતથી G ે ંમાનલાે -સપના ડરથી W $ઃખ થાય છ તનK ુ ે ે ે, બરાબર િવચાર કયા પછH K ‘આ તો દોર} છુ ં ે, આવો િન�ય જ $ર કર છૂ G ે . (૧૨)

(મહા3માઓના)ં 5હતકારક વચનોનો િવચાર કરવાથી જ (આ3મા'પ) વ%�નો ુિન�ય થાય છે; પણ %નાન, દાન અથવા સકડો <ાણાયામથી થતો નથી� . (૧૩)

આ3મ4ાનના અિધકારHઆ3મ4ાનના અિધકારHઆ3મ4ાનના અિધકારHઆ3મ4ાનના અિધકારH ફળિસS; અિધકારHન ખાસ કરH ઉપદશ દ છે G G ે; અન એમા દશે Gં , કાલ વગર ઉપાયો ે Gપણ સહાયક બન જ છે ે. (૧૪)

આથી ./4ાનીઓમા �(ઠં ે , દયાસાગર ઉ�મ X'ુના શરણ જઈ Dજ4ા0એ ે ુઆ3મત33વનો િવચાર કરવો. (૧૫)

ઉપર કહલા લdણોવાળો pS;માનG ં ુ , િવ9ાન અન તકિવતકમા ચ�ર મ2(ય ે K K ં ુ ુઆ3મિવ�ામા અિધકારH છં ે . (૧૬)

Wન સ$ અન અસ$ 2 4ાન હોયે ે્ ્ ુ ં , W વૈરા�યવાન, શમ-દમ વગર ે Gષ�સપિ�વાળો હોય અન W ��� હોયં ે ુ ુ ુ , એની જ ./Dજ4ાસા મા યો�યતા માની ંછે. (૧૭)

ચાર સાધનચાર સાધનચાર સાધનચાર સાધન િવ9ાનોએ ./Dજ4ાસામા ચાર સાદન કzા છં ં ે . એ (સાધન) હોય, તો જ સ3ય વ%�-ુઆ3મા ઉપર �;ા થાય છે; એ િવના ન થાય. (૧૮)

પહ� સાધન G ું – ‘િન3યાિન3યવ%�િવવકુ ે ’ કહવાય છG ે; બીJ સાધન ુ ં – ‘આ લોકના અને પરલોકના 0ખુ-ભોગ પર ‘વૈરા�ય’ છે;’ 1ીJ સાધન ુ ં – શમ, દમ, ઉપરિત, િતિતdા, �;ા અન સમાધાન ે – આ ષ�સપિ� છં ે; અને ચો� સાધન ું – ‘���પaુ ુ ુ ુ’ં છે. ‘./ સ3ય છ અન જગત િમ�યા છે ે ે’ એવો W િન�ય, એ ‘િન3યાિન3યવ%�િવવકુ ે ’ છે.(૧૯ – ૨૦)

(જગત2 �mછપaુ ુ ું ં નજરG) જોવાથી અન સાભળવા વગરથી આ દહથી માડH ે ે G Gં ં./લોક 0ધીના બધા અિન3ય ભો�ય પદાથ�ન તF દવાની W ઈmછા એ જ ુ ે G‘વૈરા�ય’ છે. (૨૧)

વારવાર દોષ|�(ટ કરHનં ે, િવષયોના સ�હથી વૈરા�ય પામીૂ , મનની પોતાના લ�યમા જ f%થર અવ%થાં , એ ‘શમ’ કહવાય છG ે . કમ�B|� ય અન 4ાન�B|ય બનન ે ે ે ેંતમના િવષયો તરફથી વાલીન પોતપોતાના %થાનમા જ f%થર કરવીે ે ં , એ ‘દમ’ કહવાય છG ે, અન ે (ચ�ની) `િ� બહારના િવષયો ઉપર ન ભટકૃ G, એ જ ઉ�મ ‘ઉપરિત’ છે. (૨૨ – ૨૩ – ૨૪)

ચYતા અન શોક િવના સવ $ઃખોન ઉપાય કયા વગર સહH લવાે ે ેK Kુ ,ં એ ‘િતિતdા’ કહવાય છG ે. (૨૫) શાuના અન X'દવના વચનોન સ3ય pS;થી Iહણ કરવાં ં ંે G ેુ ુ , એ ‘�;ા’ કહવાય છG ે; Wથી વ%� મળવી શકાય છુ ે ે . (૨૬)

pS;ન હમશા w; ./મા જ f%થર કરવીુ ુે ે ં ં , એ ‘સમાધાન’ કહવાય છG ે; ચ�ન ે%વmછાચારH કર`ે ુ,ં એ ‘સમાધાન’ નથી.(૨૭)

અહકંારથી માડH દહ 0ધીના Wટલા અ4ાનક��પત બધનો છં ં ં ંG ેુ , તમાથી પોતાના ે ંઆ3મ%વ'પના 4ાન 9ારા �ટવાની ઈmછા એ ‘���પaુ ુ ુ ુ’ં છે.(૨૮)

���પa મદ અથવા મ�યમ હોયુ ુ ુ ુ ં ં , તોપણ વૈરા�યથી, શમ વગર ષ�સપિ�થી ે G ંઅન X'ની kપાથી વદHન સફળ થાય છે ે ેુ ૃ . (૨૯)

Wનામા ંવૈરા�ય અન ���પa ે ુ ુ ુ ુ ં – બન તી� હોયં ે , તમા જ ે ં ‘શમ વગર ષ�સપિ�ે G ં ’

સાથક અન સફળ થાય છK ે ે . (૩૦)

પણ Wનામા વૈરા�ય અન ���પa બન મદ હોયં ં ં ંે ેુ ુ ુ ુ , તમા રહલી ે Gં ‘શમ વગર ે Gષ�સપિ�ં ’ મ'%થળ ના જળની પઠ મા1 દખાવની જ બન છ ે G G ે ે (૩૧)

�fgતના કારણોની સાુ ં મIીમા ભfgત જ સૌથી �(ઠ છં ે ે . પોતાના %વ'પ2 મનન ુંકર`ુ,ં એ જ ‘ભfgત’ કહવાય છG ે . કટલાક િવ9ાનો કહ છ ક G G ે G ‘પોતાના આ3મ3વ2 ંુમનન એ જ ભfgત છે.’ ઉપર જણાવલા ચાર સાધનવાળા અન આ3મત3વન ે ે ેંUણવા ઈmછતા _'ષ <ા4ુ ે -f%થત<4 પાસ જ`ે ુ,ં ક Wથી સસાર'G ં પ બધન �ટં G. W �ોિ1ય અન પાપર5હત હોયે , િવષય-વાસનાન વશ ન હોયે , ./વ�ાઓમા �(ઠ ે ેંહોય. ./4ાનમા અIસર હોયં ે , �ધણા વગરના અf�ન Wવો શાત હોયં ં , કારણ િવના દયાનો સ�| હોય ન શરણ આવલાનો બ� હોયુ ુે ે ે ં , એવા X'ન િવનયુ ે ,

ન�તા અન સવાથી ભfgત_વે ે ૂ Kક સવીન ત <સ� થાય 3યાર પાસ જઈ પોતાન ે ે ે G ે ેUણ` હોય ત આમ _છ`ઃ ુ ું ે ૂ (૩૨ – ૩૩ – ૩૪ – ૩૫ – ૩૬)

શરણ આવલા લોકના બ� અન દયાના સાગરે ે ેં ુ , હ X'દવ G Gુ ! <� ુ ! Z આપન ું ેનમ%કાર ક' [ં .ં સસાર'પીસ�|મા પડલા મારોં ંુ G , અિત ક'ણા'પી અ�ત વરસતી ૃઆપની સરળ કટાd|�(ટથી આપ ઉ;ાર કરો. (૩૭)

રોકવો �Mકલ એવા સસાર'પી દાવાનળથી Z દાઝલો [ અન $ભા�ય'પી ુ G ે ેં ં ંુ ુ K�ધીથી અિતશય થરથ' [ અન ડ' [ં ં ં ંે ; તથી Z આપન શરણ આ-યો [ે ે ેુ ં .ં આપ �3*થી મન બચાવોૃ ુ ે . આપ િશવાય બીUન શરણ લવા યો�ય Z નથી માનતોે ે ુ ં . (૩૮)

આ ભયકર સસાર'ં ં પી સ�|ન પોતાની મળ જ તરH ગયલાુ ે ે ે ે , બીUઓન પણ ેતારનારા અન વસતઋ�ની પઠ <ાણીમા12 5હત કરનારા ે ે Gં ંુ ુ (આપ Wવા) શાત ંસ3_'ષો ુ (આ $િનયામાુ )ં વસ છે ે. (૩૯)

પોતાની મળ જ બીUના $ઃખો $ર કરવા ત3પર રહ`ે ે Gં ંુ ૂ ,ુ એ મહા3માઓનો %વભાવ છે; Wમ 0યના આકરા તપથી તપલીૂ ેK _�વીન આ ચ|દવ પોતાની મળ જ શાત ૃ ે G ે ેં ંકર છG ે . (૪૦)

હ <� G ુ ! સસાર'પ દાવાનળની ઝાળથી દાઝલા અન આપન શરણ આવલા આં ે ે ે ે ે -મને, આપ ./ાનદના રસા2ભવવાળાં ંુ , પિવ1, અિત િશતળતાવાળા,ં આપના �ખ'પી 0વણકળશથી ઝરલા અન કાનન 0ખ આપનારા વચન'પ અ�તથી ુ ુ ુ ૃK G ે ેં ંિસYચો. Wઓ એક dણ પણ આપની (kપાૃ ) |�(ટના પા1 બBયા છ અન Wમન ે ે ેઆપ પોતાના તરHક %વીકાયા છે G ેK , તમન ધBય છે ે ે . (૪૧)

Z આ સસાર'પી સ�| કવી રHત ત' ુ ં ં ંુ G ે ? મારH શી ગિત થશ ે ? કયો ઉપાય છ ે ? એ કાઈ Z Uણતો નથીં ંુ . <� ુ! kપા કરH મન બચાવોૃ ે . અન મારા સસાર'પી $ઃે ં ુ ખનો નાશ કરો.’(૪૨)

X' તરફથી અભયદાનX' તરફથી અભયદાનX' તરફથી અભયદાનX' તરફથી અભયદાનુુુુ

એમ કહતાG , પોતાના શરણ આવલા અન સસાર'પી દાવાનળના તાપથી દાઝલા ે ે ે ેંએ િશ(યન જોઈ મહા3મા X'એ તરત જ પોતાના ક'ણારસથી -યા�ત |�(ટથી ે ુતન અભયદાન આપ`ે ે ુ.ં શરણ આવલાે ે , ���ુ ુ ,ુ આ4ા <મામ સારH રHત વતનારે ે K ,

શાત ચ�ં વાળા અન ષ�સપિ�*gત એ િશ(યન X'એ kપાથી ે ેં ુ ુ ૃ (આ <માણે) ત33વોપદશ કરવોઃ G (૪૩ – ૪૪)

X'ઃ ુ ‘હ િવ9ાન G ! � ડર માું . તારો નાશ ન5હ થાય. સસારસાગરન તરવાનો ં ેઉપાય છે. W માગ યોગીઓ આ સસારસાગરનો પાર પાsયા છ� ેં , એ જ માગ Z K ુ ંતન બતા` [ે ુ ં .ં (૪૫)

સસારના ભં યનો નાશ કરનાર કોઈ મોટો ઉપાય છે; એ ઉપાયથી � સસારસાગર ું ંતરHન પરમાનદ પામીશે ં . (૪૬)

વદાતના અથનો િવચાર કરવાથી ઉ�મ 4ાન થાય છે ેં K ; અન પછH તનાથી ે ેસસારના $ઃખનો અ3યત નાશ થાય છં ંુ ે . (૪૭ )

�;ા, ભfgત, �યાન અન યોગે -આ ચાર ��� માણસની �fgતના ઉપાય છુ ુ ુ ુ ે, એમ વદની વાણી કહ છે G ે . W માણસ આ ઉપાયોન વળગી રહ છે G ે . તનો અ4ાનથી ેઊપWલા દહબધનથી [ટકારો થાય છG ેં . (૪૮)

� પરમા3મા છું ે, છતા અ4ાનન કારણ જ તાર અના3મા'પ દહના બધનમા ં ં ંે ે G Gબધા` પડ¡ છં ં ંુ ુ ે; અન એથી જ તન સસાર વળ�યો છે ે ેં . આ3મા અન અના3મા ના ેિવવકથી ઊે પWલો 4ાન'પી અf�ન અ4ાનના કાયK-સસારન �ળમાથી બાળH ં ંે ૂનાખશે. (૪૯)

િશ(યઃ ‘હ <� G ુ ! kપા કરH આપ સાભળોૃ ં . Z <¢ ક' [ું ં .ં એનો જવાબ આપના �ખથી સાબળHન Z kતાથ થઈશુ ં ંે ુ ૃ K .(૫૦)

બધન ક* છં ંુ ે, એ કમ આ-*G ુ,ં એની f%થિત કવી છG ે, અન એમાથી કવી રHત �ટHે G ેં શકાય ? વળH અના3મા એ કોણ છે, પરમા3મા કોણ, પોતાનો આ3મા કોણ, અન એ ેબ�2 4ાન કવી રHત થાયં ંે G ેુ , એ આપ કહો.’ (૫૧)

X'ઃ ુ ‘તન ધBય છે ે. કરવાના બધા કામ � કરH �Vો છં ં ંુ ૂ ે . ત તારા kળન પિવ1 � ેુક* છુ= ે; કારણ ક � અ4ાન'પ બધનમાથી �ટH ./'પ થવા G ુ ં ં ં ઈmછ છે ે . (૫૨)

પોત જ <ય3નો કરવાની જ'ર પોત જ <ય3નો કરવાની જ'ર પોત જ <ય3નો કરવાની જ'ર પોત જ <ય3નો કરવાની જ'ર ેેેે

_1ો વગર િપતાના ઋણ થી ુ ે G (પોતાનો) [ટકારો કરનારા થઈ શકG; પણ આ સસાર'પ બધનમાથી પોતાન છોડાવનાર પોતાથી બીજો કોઈ નથીં ં ં ે . (૫૩)

Wમ પોતાના માથા ઉપર ઉપડલા ભાર2 $ઃખ બીU $ર કરH શક છG G ેુ ં ુ ૂ ; પણ �ખ ૂવગર $ઃખ તો પોતાનાે G ુ િસવાય બીU કોઈથી $ર કરH શકા� નથીૂ ુ ં . (૫૪)

W રોગી હોય ત જો પરF પાળ અન દવા લે G ે ે ે, તો જ તન આરો�ય <ા�ત થાયે ે ;

પણ બીF કોઈ 5£યાથી તની આરો�યિસS; થતી નથીે . (૫૫)

(Wમ) િવવકH _'ષ વ%�2 %વ'પ પોતાની મળ જ પોતાના 4ાન'પી ન1થી ે ે ે ે ેુ ુ ુ ંસમજ` જોઈએું . (કોઈ બીUથી ત ન સમUયે .) ચ|2 %વ'પ પોતાની જ ં ંુ�ખથી Uણી શકાય; બીUઓથી w ત જણાય ું ે ? (૫૬)

અ4ાન, િવષયની ઈmછા અન કમ વગરના પાશ'પ બધન છોડવાન સો કરોડ ે ે G ેK ંક�પો 0ધી પણ પોતાના િસવાય બીજો કોણ સમથ થઈ શક ુ K G ? (૫૭)

આ3મ4ાનની મહ�ાઆ3મ4ાનની મહ�ાઆ3મ4ાનની મહ�ાઆ3મ4ાનની મહ�ા યોગથી, સા�યથીં , કમથી ક િવ�ાથી મોd થતો નથીK G , એ તો મા1 ./ અન ેઆ3માની એકતાના 4ાનથી જ થઈ શક છG ે, બીF કોઈ રHત ન5હે . (૫૮)

Wમ વીણા2 'પું , એની 0દરતા અન એન બUવવાની મનોહર રHત માણસન ું ે ે ેમા1 Qશ કર છુ G ે, પણ એથી કાઈ સા�ાeય મળH શક ન5હં G ; એમ િવ9ાનોની ભાષાની ચ�રુાઈ, શ¤દોની ઝડH, શાuોના -યા�યાનની kશળતા અન િવ9તાં ુ ે -એ બ� મા1 ભોગ માટ છું G ે . મોd માટ નથીG . (૫૯-૬૦)

આ3મત3વ ન સમU*ુ,ં તો શાu2 ભણતર િન(ફળ છું ે, તમ જ આ3મત3વ ેસમUઈ ગ*ુ,ં તોપણ શાu2 ભણતર િન(ફળ છું ે . (૬૧)

શ¤દUળ એ તો ચ�ન ભટકાવનાે ' મો¥ જગલ છું ં ે, માટ G (શ¤દUળમા ફસાવાન ં ેબદલ કોઈે ) ત3વ4ાની પાસથી <ય3ન_વક આ3મા2 ત3વ સમજ` જોઈએે ૂ K ુ ું ં . (૬૨)

અ4ાન'પી સાપ Wન કરડ¦ો છે ે, તન ./4ાન'પી ઔષધ િવના વદોે ે ે , શાuો, મ1ો ક બીUં ઔષધોથી w થવા2 છ ં ં ંG ેુ ુ ? (૬૩)

Uતઅ2ભવની જ'રUતઅ2ભવની જ'રUતઅ2ભવની જ'રUતઅ2ભવની જ'રુુુુ

Wમ દવા પીધા િવના મા1 દવાના નામથી જ રોગ જતો નથી, તમ પોતાના ેUતઅ2ભવ િવના મા1 વદના શ¤દોથી �fgત થતી નથીુ ુે . (૬૪)

‘આ દખા� જગત છ જ ન5હG ેુ ં ’ એ` સમeયા િવના અન આ3મત3વન Uiયા િવના ું ે ેમા1 બોલવા'પ ફળવાળા બહારના શ¤દોથી મ2(યોની �fgત Vાથી થાયુ ુ ં ?

(૬૫)

શ¨ઓનો નાશ કયા િવના અન આખી _�વીની લ�મી મળ-યા િવના ુ ૃK ે ે ‘Z રાU ું[’ં એમ કહવાથી કોઈ રાU થવાન યો�ય થતો નથીG ે . (૬૬)

Wમ _�વીમા દાટ� ધન મળવ` હોયૃ ુ ું ં ંG ે , તો પહલા કોઈ Uણકાર િવ©ા0 માણસ G ં ુતરફથી મા5હતી મળવવી પડે G, ન પછH જમીન ખોદHે , કાકરાં -પથરા ખસડH ધનન ે ેબહાર કાઢવા 0ધીની મહનત કરવી પડુ G G, મા1 ઉપલક વાતો કરવાથી એ ધન બહાર નીકળ� નથીું ; એ જ રHત િનમળ આ3મત3વ પણ માયાના કાયથી ઢકાય� ે ેK K ં ંુહોઈ ./4ાની X'ના ઉપદશથીુ G , તના મનન થી તથા િન5દ�યાસન વગરથી ે ે GસમF શકાય છે, $(ટ *fgતઓથી ન5હુ ુ . (૬૭)

માટG રોગની Wમ સસારબધનમાથી �ટવા સા' િવ9ાનોએ પોતાની બધી શfgતથી ં ં ંUત જ <ય3ન કરવો જોઈએે . (૬૮)

<¢િવચાર<¢િવચાર<¢િવચાર<¢િવચાર આW ત W <¢ કય� છ� ે, એ શાuવ�ાઓન માBય અન બZ �(ઠ છે ે ે ે ેુ . આ <¢ 01 ૂWવો ¥કો છૂં ે, પણ એમા ગભીર અથ સમાયલો છં ં K ે ે, અન ���ે ુ ુ ઓુન એ સમજવા ેWવો છે. (૬૯)

હ િવ9ાન G ! ZW કZુ ું ,ં ત બરાબર �યાન દઈ સાભળ એ સાભળવાથી ખરખર � ે Gં ં ંુસસારબધનમાથી �ટHશં ં ં . (૭૦)

અિન3ય વ%�ઓ ઉપર અ3યત વૈરા�ય થવોુ ં , એ મોd2 <થમ કારણ કહવાય છું G ે . પછH શમ, દમ, િતિતdા અન મોહે -મમતાવાળા બધા કામોનો અ3યતં ં ં 3યાગ થવો જોઈએ. ત પછH વદાત2 �વણે ે ં ંુ , ત2 મનન અન લાબા વખત 0ધી હમશા ે ે ેુ ું ં ંિનરતર આ3મત3વ2 �યાન કર` જોઈએં ં ંુ ુ . એથી િવ9ાન િનિવªક�પ પરમા3માન ેપામી મોd2 0ખ મળવ છુ ું ે ે ે . (૭૧ – ૭૨)

હવ આ3મા અન અના3માનો Uણવા યો�ય િવવક તન Z કZ [ે ે ે ે ુ ું ં ;ં એન બરાબરે સાભળH ચ�મા � f%થર કરં ં ંુ . (૭૩)

%�ળ શરHર2 વણન%�ળ શરHર2 વણન%�ળ શરHર2 વણન%�ળ શરHર2 વણનૂૂૂૂ ુુ ુુ ંં ંં KK KK મ«U, અf%થ, મદે , માસં, લોહH, ચમ અન 3વચા આ સાત ધા�ઓથી આ દહ K ે Gુભરલો છG ે, તથા પગ, સાથળો, છાતી, હાથ, પીઠ અન મા� વગર એના ¬ગોપાગ ે ે Gુ ં ં ંછે. મોહ2 %થાન અન ું ે ‘Z અન મા'ું ંે ’ એમ કહવાતા આ દહન જ િવ9ાG G ે નો ‘%�ળ ુશરHર’ કહ છG ે . આકાશ, પવન, તજે , પાણી અન _�વી એ ે ૃ (પાચં) �તો ૂ (<થમ) 0�મ'પ હોય છૂ ે ે; પછH એકબીUના ¬શોથી મળલા ત �તો %�ળ બની શરHરના ે ે ૂ ૂં ંકારણ બન છે ે. એ �તોની જ તBમા1ાઓ Fવના િવષયભોગના 0ખ માટ શ¤દૂ Gુ ,

%પશK, 'પ, રસ અન ગધે ં -એ નામ પાચ િવે ં ષયો બન છે ે. W �ઢ લોકો એ ૂિવષયોમા મોહ'પી િવશાળ અન મજpત બધનથી બધાય છં ં ંે ૂ ે, તઓન એમના ે ે ંપોતાના કમ�'પી $તો વગથી ઘસડH Uય છં ૂ ે ે; તથી અનક ­ચીે ે -નીચી Uિતમા ં(જBમ લવાે ) આવ છ અન પાછા 3યાથી નીકળ છે ે ે ે ેં . (૭૪ – ૭૫ – ૭૬ – ૭૭)

િવષયિનYદા િવષયિનYદા િવષયિનYદા િવષયિનYદા શ¤દ, %પશK, 'પ, રસ અન ગધ વગર પાચ િવષયોમાથી મા1 એક એક િવષયથી ે ે Gં ં ંજ પોતપોતાના %વભાવ <માણ બધાયલા હરણે ેં ં , હાથી, પતગ*ં ં,ુ માછલી અન ેભમરો મરણ પામ છે ે, તો એ પાચય િવષયોથી બધાયલો મ2(ય મરં ંે ે Gુ , એમા w ં ંુકહG̀ ુ?ં (૭૮)

િવષયો કાળા સાપના ઝર કરતા પણ વધાર તી� છે G ેં , કારણ ક G ઝર તો મા1 ેખાનારન જ માર છે G ે; પણ િવષય તો નજર જોનારન પણ મારH નાખ છG ે ે ે . (૭૯)

W માણસ િવષયોની આશા'પી અિત $'3યજ મહાપાશથી �ટ®ો હોયુ , ત જ મોd ેમળવવા સમથ થાય છે ેK . બીજો છય દશન ે K (Bયાય, વશિષકે ે , સા�ય, યોગ, _વિમમાસા અન ઉ�રિમમાસા ૂ ેK ં ં ) ન Uણનારો ે હોય તોપણ ન5હ. (૮૦)

સસાર'પી સાગરનો પાર પામવા તૈયાર થયલા ઉપલક વૈરા�યવાળા ���ઓન ં ે ેુ ુ ુઆશા'પી ¯ડ વગથી પાછો ફરH ગ° પકડHન વmચ જ }બાડH દ છે ે ે G ેં ુ . (૮૧)

Wણ ઉ�મ વૈરા�ય'પી તલવારથી િવષયની ઈmછા'પી ¯ડન મારH ના�યો હોયે ે ,

ત જ માણસ િનિવª�ન સસારસ�|ે ે ં ુ નો પાર પામ છે ે . (૮૨)

િવષય'પી િવકટ માગ જનાર મલન pS;વાળા માણસન ડગલ ડગલ �3* સામ � ે ે ે ેુ ૃ ુજ આવ� રહ છું G ે, એમ તાર સમજ`G ુ;ં અન આ પણ સ3ય જ માનW ક 5હતm[ે G ે ,

સ«જન અથવા X'ની આ4ા <માણ ચાલનાર માણસન પોતાની *fgતથી ુ ુે ેમોd'પી ફળની િસS; સારH રHત ે થાય છે. (૮૩)

જો તન મોdની ઈmછા છે ે, તો િવષયન ઝરની પઠ અિત $રથી જ છોડH દે ે ે G Gૂ ; અન ેસતોષં , દયા, dમા, સરળતા, શમ અન દમ2 અ�તની પઠ િન3ય આદરથી સવન ે ે G ેુ ૃંકર. (૮૪)

દહ ઉપર મોહ ન રાખવોદહ ઉપર મોહ ન રાખવોદહ ઉપર મોહ ન રાખવોદહ ઉપર મોહ ન રાખવોGGGG

અના5દથી અ4ાનથી ઉપWલા બધનમાથી �ટવા2 કામ <િતdણ કરવા2 છં ં ં ં ંુ ુ ે; તને ે છોડH W મ2(ય કવળ પરાયા આ દહ2 જ પોષણ કરવામા લા�યો રહ છુ ુG G G ેં ં , ત ેએ દહ વડ પોતાનો જ નાશ કર છG G G ે . (૮૫)

W માણસ દહના જ પોષણની ઈmછાવાળો હોયG , છતા આ3મત3વન સમજવા ં ેઈmછે, ત નદHમા રહલા ¯ડન લાક} સમFન તન પકડHન નદH તરવા Uય છે G ે ે ે ે ે ેં ં ંુ . (૮૬)

શરHર વગરે G પદાથ� ઉપર મોહ રાખવો, એ ���2 મો¥ મરણ છુ ુ ુ ુ ં ંુ ે; Wણ મોહન ે ેF3યો હોય, ત જ મોdપદન યો�ય છે ે ે . (૮૭)

દહG , uી અન _1 વગર ઉપરના મોહનો � નાશ કરે ે Gુ ુ ં . એ મોહ જ મહા�3* છૃ ુ ે . એન Fતીન �િનઓ ભગવાનના <િસ; પરમ પદન પામ છે ે ે ે ેુ . (૮૮)

%�ળ શરHરની િનYદા%�ળ શરHરની િનYદા%�ળ શરHરની િનYદા%�ળ શરHરની િનYદાૂૂ ૂૂ ચામડH, માસં, લોહH, નસો, મદે , મ«U અન હાડકાથી -યા�ત તથા મળ�1થી ે ૂંભરલો આ %�ળ દહ િનYદાન જ પા1 છG ૂ G ે ે . (૮૯)

આ %�ળ દહૂ G , _વજBમના કમથી એકઠા કરલા પાચ ત33વો ૂ GK Kં ં ં ં (આકાશ, પવન, તજે , પાણી અન _�વીમા થી ઊપWલો છ અન એ જ આ3મા2 ભોગ%થાન છે ે ે ેૃ ું ં . એની અવ%થા UIત છે; કારણ ક એથી %�ળ G ૂ પદાથ�નો એ2ભવ થાય છુ ે. (૯૦)

‘આ દહ છ એ જ Z [G ે ુ ં ’ં એમ સમFન ±લોની માળાે , ચદન વગર અનક ં ે G ે'પોવાળા %�ળ પદાથ�ન બાz �5|યોથી ભોગવ છૂ ે ે ે; આથી UIત અવ%થામા આ ં%�ળ દહ2 ��યપa છૂ G ેુ ુ ું ં . (૯૧)

Wનો લવાથી Fવે ન આQ બાz જગત દખાય છે G ેુ ં , એ શરHરન જ Xહ%થના ઘર ે ૃWવો %�લદહ સમજવોૂ G . (૯૨)

જBમ, ઘડપણ, મરણ, %�ળતા વગર %�ળ દહના અનક ધમ� છૂ ે G ૂ G ે ે . બાળપણ વગર ે Gએની અવ%થાઓ છે; વણK, આ�મ વગર અનક Uતના એના િનયમો છે G ે ે . તથા માન, અપમાન વગર અનક Uતની એની ખાિસયત છે G ે ે . (૯૩)

દશ �5|યોદશ �5|યોદશ �5|યોદશ �5|યો કાન, 3વચા (ચામડH), �ખ, નાક, Fભ-આ પાચ 4ાન�B|યો છં ે ે; કારણ ક એનાથી G( શ¤દ, %પશK, 'પ, રસ અન ગધ એમ અ2£મ પાચ ે ેં ંુ ) િવષયો2 4ાન થાય છું ે; વાણી, પગ, હાથ, Xદા અન ઉપ%થુ ે -એ પાચ કમ�B|યો છં ² ે; કારણ ક એ �5|યો GJદાJદા કામો તુ ું ં રફ વળ છે ે. (૯૪)

¬તઃકરણના <કાર¬તઃકરણના <કાર¬તઃકરણના <કાર¬તઃકરણના <કાર પોતાની `િ�ઓના કારણ ¬તઃકરણ મનૃ ે , pS;ુ , ચ� અન અહકારે ં -એમ ચાર <કાર2 કહવાય છું G ે . સક�પં -િવક�પ (િવચાર ) કર છ તથી મનG ે ે , િન�ય કર છ G ેતથી pS;ે ુ , ‘Zુ’ં એ` 4ાન થાય છ તથી અહકાર અન ઈmછલી વ%�2 ચYતન કર ુ ુ ું ં ંે ે ે ે Gછ તથી ચ� નામ ત છે ે ે ે ે . (૯૫)

પાચ <ાણપાચ <ાણપાચ <ાણપાચ <ાણંંંં Wમ સોનાના Jદા Jદા આકાર ુ ુ ( ના ઘરણા ં ંG ) બનવાથી તના Jદા Jદા નામ ે ં ં ંુ ુપડ છ અન Wમ પાણીની JદH JદH અવ%થામા તના Jદા Jદા નામ પડ છG ે ે ે G ેુ ુ ુ ું ં ં ં , તમ ે<ાણના પણ Jદા Jદા -યાપારોના કારણ <ાણં ુ ુ ે , અપાન, -યાન, ઉદાન અને સમાન એવા નામ છં ે. (૯૬)

0�મ શરHર0�મ શરHર0�મ શરHર0�મ શરHરૂૂૂૂ ( ૧ ) વાણી વગર પાચ કમ5|યોે G ²ં , ( ૨ ) કાન વગર પાચ 4ાન5|યોે G �ં , ( ૩ ) પાચ ં<ાણો, ( ૪ ) આકાશ વગર પાચ �તે G ૂં ,( ૫ ) pS; વગર ચાર ¬તઃકરણુ ે G , ( ૬ ) અ4ાન, ( ૭ ) ઈmછા અન ે ( ૮ ) કમ K – આ આઠના સ�હન 0�મ શરHૂ ે ૂ ર કહ છG ે . (૯૭)

0�મ શરHર2 નામ ૂ ુ ં ‘લYગ શરHર’ પણ છે. અન અપચીkત ે ં ૃ ( ભગા ન5હ થયલા ે ેં ં – 0�મ ૂ ) �તો ૂ ( આકાશ, પવન, તજ પાણી અન _�વી ે ે ૃ ) માથી ઊપe* છં ંુ ે, વાસનાવા° છ અન Fવન કમ2 ફળ ભોગવાવ છં ંે ે ે ે ેK ુ ; અન આ3માન પોતાના ે ે%વ'પ2 4ાન હો� નથીુ ું ં , તથી ે એ આ3માન અના5દ કાળના ઉપાિધ'પ છે ે.(૯૮)

એની JદH અવ%થા %વ�ન છુ ે, Wમા મા1 પોત બાકH રહલ તરHક ભાસ છં ે G G ે ે; અન ેએ વખત pS; પોત જ UIત અવ%થાની અનક <કારની વાસનાઓથી કતાપa ે ે ેુ ુK ંવગર %વીકારHન જણાય છે G ે ે, આ3મા તો સવનો સાdી છK ે, pS; જ એન મા1 ુ ેઉપાિધ'પ છે, આથી pS;એ કરલા કમ�થી એ જરા પણ બધાતો નથીુ G ં ; કારણ ત ેઆ3મા અસગ છ ં ે ( એન કોઈનો સગ જ નથીે ં . ) આથી જ pS;એ કરલા કમ�ના ુ G ંનાશથી પણ એ લપાતો નથીે . (૯૯ – ૧૦૦)

એ લYગ દહ ચૈતBય'પ આ3માન દરક કામમા સાધન'પ છG ે G ેં -Wમ 0તાર2 સાધુ ુ ં ન વાસલો વગર છ ં ે G ે એટલ ક બધા કામો લYગ દહથી જ થાય છે G G ેં . ) અન તથી ે ેઆ3મા પોત અસગ છે ેં . (૧૦૧)

માણસ દખતો ક �ધળોG G , બહરો ક �ગોG G ૂં , �ખ ક િવ9ાન વગર ધમવાળો કહવાય ૂ G ે G GK Kછે, ત તની �ખે ે , કાન વગર �5|યોન કારણ જ કહવાય છે G ે ે G ે . એ બધા ધમ Kસવસાdી આ3માના નથીK , �5|યોના છે. (૧૦૨)

<ાણના ધમ<ાણના ધમ<ાણના ધમ<ાણના ધમKKKK ©ાસ, ઉmછવાસ, બગા0,ુ ચ³ક, મળ�1ન બહાર કાઢવાૂ ે ,ં એક શરHરમાથી લYગ ંદહન �3* વખત બીU શરHરમા લઈ જવો વગર 5£યાઓ પણ <ાણની જ છG ે ે ે G ેૃ ુ ં ;

એમ ત�વન Uણનારાઓ કહ છે G ે; તમ જ �ખ અન તરશ પણ <ાણના જ ધમ ે ૂ ે Kછે. ( આ3માના ન5હ ). (૧૦૩)

અઅઅઅહકારહકારહકારહકારંંંં

શરHરમા W �ખ વગર �5|યો છં ે G ે, તમા ¬તઃકરણ ચદા3માના તજ સાથ ે ે ેં ‘Z [ું ’ં એવા અભમાનથી રહ છG ે . (૧૦૪)

એન જ અહકાર Uણવોે ં . એ જ કરનાર, ભોગવનાર અન અભમાન કરનાર છે ે, અન એ જ સ3વે , રજસ અન તમસ એ 1ણ Xણોના સબધથી JદH JદH 1ણ ે ુ ં ં ુ ુઅવ%થા – ( UIત, %વ�ન અન 0´��ત ે ુ ુ ) ન પામ છે ે ે . (૧૦૫)

િવષયોની અ2kળતા હોયુ ૂ , તો ત અહકાર પોતાન 0ખી માન છે ે ે ેં ુ ; અન િવષયોની ેઅ2kળતા ન હોય તો $ઃખી થાય છુ ૂ ુ ે . આ રHત 0ખ અન $ઃખ અહકારના જ ધમ� ે ેુ ુ ંછે, િન3ય આનદ'પ આ3માના ન5હં . (૧૦૬)

આ3મા સૌન િ<ય છઆ3મા સૌન િ<ય છઆ3મા સૌન િ<ય છઆ3મા સૌન િ<ય છે ેે ેે ેે ે િવષયો પોતાની મળ કોઈે ે ન ગમતા નથીે , પણ આ3માન માટ જ ગમ છે G ે ે; કારણ ક Gસૌન પોતાની મળ જ અિતશય િ<ય મા1 આ3મા જ છે ે ે ે . (૧૦૭)

આથી જ આ3મા સદા આનદ'પ છં ે. એન Vારય $ઃખ નથીે G ુ , કારણ ક 0´��ત G ુ ુઅવ%થામા િવષયો હોતા નથીં , છતા આ3માનો આનદ અ2ભવાય છં ં ુ ે, આ બાબતમા વદં ે , <3યd, ઈિતહાસ અન અ2માન <માણ છે ેુ . (૧૦૮)

માયા2 %વ'પમાયા2 %વ'પમાયા2 %વ'પમાયા2 %વ'પુુુુ ંં ંં

W2 નામ ું ‘અ-યgત’ છે, ( સ3વ, રજ0 અન તમ0 ્ ્ે ) 1ણ Wના Xણો છ અન W ુ ે ેપરમા3માની શfgત છે, એ જ ‘અના5દ અિવ�ા’ અથવા ‘માયા’ કહવાય છG ે . એનાથી જ આ આQ જગત ઉ3પ� થાય છું ે . ( એ દખાતી નથીG , પણ ) pS;માન ુમાણસ એના કામ ઉપરથી એ2 અ2માન કર છુ ું G ે . (૧૦૯)

એ માયા સ� ક અસ� નથી્ ્G , તમ જ ે ( સµસ� ્) બય <કારની પણ નથીે . વળH JદHુ , ભગી ક ે G ( ભ�ાભ� ) બય <કારની પણ નથીે . વળH ¬ગવાળH ક ¬ગ Gવગરની નથી; તમ જ ે ( સાગ ં – અનગ ં ) બય <કારની પણ નથીે ; છતા અ3યત ં ંચ5કત કર એવી અG ન ે ( અિનવચનીય K ) વણન કરવાન અશV %વ'પવાળH છK ે ે . (૧૧૦)

Wમ દોરડાન Uણવાથી સાપનો �મ ભાગી Uય છં ંે ે, તમ w; અ9તૈ ./2 4ાન ે ુ ુ ંથવાથી એ માયાનો નાશ કરH શકાય છે, પોતપોતાના <િસ; કામો ઉપરથી જ ંજણાતા સ3વં , રજ0 અન તમ0્ ્ે -આ ત માયાના Xણો છે ેુ . (૧૧૧)

રજોXણરજોXણરજોXણરજોXણુુુુ રજોXણની ુ ‘િવdપે ’ નામની શfgત 5£યા'પ છે. એન લીધ જ Jના કાળની <`િ� ે ે ૂ ૃ<સરH છે. વળH એથી જ સૌન મનના િવકાર'પ રાગા5દ તથા $ઃખ વગર િન3ય ે ે Gુથાય છે. (૧૧૨)

કામ, £ોધ, લોભ, દભ વગર અ0યા ં ે G ૂ ( બીUના Xણોમા દોષનો આરોપ ુ ં ), અભમાન, ઈ(યા અન મ3સK ે ર ( 9ષ ે ) વગર ે G –આ ભયકર ધમ� રજોXણના છં ુ ે, Wથી Fવની <`િ� થાય છૃ ે, માટ રજોXણ આ3માન બધન2 કારણ છG ે ેુ ું ં . (૧૧૩)

તમોXણતમોXણતમોXણતમોXણુુુુ W ચીજ Wવી હોય તના કરતા બીW જ 'પ દખાય એ તમોXણની ે ે Gં ુ ‘આવરણ’ નામની શfgત છે. Fવના સસાર2 પહ� કારણ આ જ છં ં ંુ ુG ે, અન રજોXણની ે ુ‘િવdપે ’ શfgતના ફલાવા2 કારણ પણ આ જ છG ુ ં ે . (૧૧૪)

માણસ pS;માનુ , િવ9ાન, ચ�ર અન અ3યત 0�મ આ3મ|�(ટવાળો હોયુ ે ૂં , તોપણ ત તમોXણથી -યા�ત થયો હોય 3યાર અનક રHત ખરH વાત સમU-યા છતા ે G ે ેુ ંસમજતો નથી, અન �મન કારણ Jઠા પદાથ�ન પણ સાચા માન છ અન તે ે ે ે ે ે ે ેૂ ના Xણો Iહણ કર છુ G ે . અહો ! W2 પ5રણામ ખરાબ છ એવા તમોXણની એ ુ ું ેઆવરણશfgત મહા <બળ છ ે ! (૧૧૫)

એ શfgતના સબધમા આવલાન ં ં ં ે ે ( ઈ©ર ક ./ છ જ ન5હG ે , આવી ) અભાવના, ( શરHર જ આ3મા છે, એવી ) િવપરHત ભાવના, ( મોd વગર કાઈ સભવ� નથીે G ં ં ંુ ,

આવી ) સભાવના તથા ં ( શાસ1મા કહલી વાતો સાચી હશ ક કમ ં G ે G G ? આવી ) િવ<િતપિ� ખરખર છોડતી નથીG ; તમ જ િવdપશfgત તનો િનરતર નાશ કર છે ે ે G ેં . (૧૧૬)

અ4ાન, આળસ, જડપaુ,ં િન|ા, <માદ, �ખતા વગર $Xણો તમોXણના છૂ ે G ેK Kુ ુ ુ , આથી ઘરાયલો માણસ કાઈ સમF શકતો નથીે ે ં . એ તો ­ઘણશી અન થાે ભંલા Wવો જ ( જડ ) રહ છG ે . (૧૧૭)

સ3વXણસ3વXણસ3વXણસ3વXણુુુુ સ3વXણ પાણીના Wવો ઘણો પિવ1 છુ ે, તોપણ એ રજોXણ અન તમોXણ સાથ ુ ુે ેભળH જઈન માણસન સસાર2 કારણ જ બન છે ે ે ેં ંુ . એ સ3વXણમા <િતબYબ ુ ં ( ઓછાયો ) પડ� આ3મા2 બYબ G ુ ું ં ( %વ'પ ) 0યની Wમ સવ પદાથ�ન બતાવ છૂ ે ે ેK K . (૧૧૮)

િનરહકારપaં ં,ુ યમ, િનયમ, �;ા, ભfgત, મોdની ઈmછા, દ¶વી સપિ�ં , અન Jઠા ે ૂપદાથ�નો 3યાગ-આ િમ� ( રજોXણથી અન તમોXણથી દબાયલા ુ ુે ે ) સ33વXણના ધમ� છુ ે . (૧૧૯)

¬તઃકરણની <સ�તા, પોતાના આ3માનો અ2ભવ ુ ( િવષય0ખ િવના ુ ) પરમ શાિતં , ���ત ૃ ( સતોષ ં ), અિતશય આનદ અન પરમા3મા ઉપર �;ાં ે -એ w; ુસ3વXણના ધમ છુ K ે . આનાથી ��� સદા આનદરસ પામ છુ ુ ુ ં ે ે . (૧૨૦)

કારણ કારણ કારણ કારણ – શરHરશરHરશરHરશરHર આ 1ણ Xણોથી જોડાયલી માયા એ જ આ Fવ2 ે ેુ ુ ં ‘કારણ’ નામ શરHર છે ે . એની 0´��ત ુ ુ ( ગાઢ િન|ા ) નામની JદH અવ%થા છુ ે, Wમા સવ �5|યો અન pS;ં K ે ુ ની `િ�ઓ અ3યત લય પામલી છૃ ં ે ે . (૧૨૧)

eયા બધી Uત2 4ાન શમી Uય છ અન pS; મા1 બીજ'પ રહ છ એ 0´��ત ં ંુ ુ ુ ુે ે ે G ેઅવ%થા છે. માણસ 0´��ત અવ%થામા Uગીન કહ છુ ુ ં ે G ે, ક G ‘મન કાઈ ખબર ે ંનહોતી’ –આ જ આ ( અવ%થામા કવળ એક જ વ%�'પ રહલા આ3માની ં G ે Gુ ) ખાતરH છે. (૧૨૨)

જડ ત3વજડ ત3વજડ ત3વજડ ત3વ દહG , �5|ય, <ાણ, મન અન અહકાર વગર બધા િવકારે ે Gં , 0ખુ-$ઃખ વગર િવષયુ ે G ,

આકાશ વગર પાચ �ત અન માયા 0ધી2 આQ જગતે G ૂ ેં ં ંુ ુ ુ -આ બ� આ3મા નથીું -‘જડ’ છે. (૧૨૩)

માયા અન મહ�3વથી માડH દહ 0ધીના બધા માયાના કાયન � ઝાઝવાના ે G ેં ં ં ં ં ં ંુ ુKપાણી Wવા અસ� ં ્ ( િમ�યા ) અન જડ Uણે . (૧૨૪)

આ3મા2 %વ'પઆ3મા2 %વ'પઆ3મા2 %વ'પઆ3મા2 %વ'પુુુુ ંં ંં

હવ Z તન પરમા3મા2 %વ'પ કZ [ે ેુ ું ં ં ંુ , Wન Uણી માણસ બધનમાથી �ટH મોd ે ં ંપામ છે ે . (૧૨૫)

‘Z [ું ’ં એ` W 4ાન થાય છું ે, એ 4ાનનો િન3ય આધાર પોત જ'ર કોઈ છે ે, અન ેએ જ ‘આ3મા’ છે. એ 1ણય અવ%થા ે ( UIત, %વ�ન અન 0´��ત ે ુ ુ ) નો સાdી છ અન પચકોશથી ે ે ં ( અ�મય, <ાણમય, મનોમય, િવ4ાનમય અન આનદમય એ ે ંપાચ કોશ છં ે. એ માટ Jઓ Mલોક G ુ ૧૫૬ થી આગળ ) Jદો છુ ે . (૧૨૬)

UIત, %વ�ન અન 0´��તે ુ ુ -એ 1ણય અવ%થામા આ3મા pS;ને ેં ુ , એની `િ�ઓન ૃ ેતથા `િ�ઓના અભાવન ૃ ે ‘આ Zુ’ં એમ Uણ છે ે. (૧૨૭)

આ3મા પોત બધાન Jએ છે ે ેુ , પણ એન કોઈ જો� નથીે ુ ં , એ પોત pS; વગરન ે ે G ેુસતજ કર છે G ે, પણ pS; વગર એન સતજ કરH શકતા નથીુ ે G ે ે ં . (૧૨૮)

એનાથી આQ જગત -યા�ત છું ે, પણ એન કોઈ -યાપી શg� નથીે ુ ં . એ <કાશ છે ે, તથી તની પાછળ આભાસ ે ે ( છાયા ) 'પે આ બ� <કાશ છું ે ે . (૧૨૯)

એના મા1 સામી�યથી દહG , �5|ય, મન અન pS; પોતપોતાના િવષયોમા Uણ ે ેુ ં<રણા પાsયા હોય તમ વત છે ે � ેં . (૧૩૦)

િન3ય 4ાન%વ'પ એ આ3માના હોવાથી જ અહકારથી માડH દહ 0ધીના પદાથ�ં ં G ુ ,

શ¤દ, %પશK, 'પ, રસ અન ગધ વગર િવષયો અે ે Gં ન 0ખ વગર અ2ભવાય છ તમે ે G ે ેુ ુ . (૧૩૧)

આ ¬તરા3મા િનરતર અખડ 0ખના અ2ભવ'પ અન _રાણ ં ં ુ ુ ુે ( અના5દ ) _'ષ ુછે, W હમશા એક'પ અન મા1 4ાન%વ'પ છે ે ેં , એની જ <રણા પામલી �5|યો ે ેઅન <ાણ ચાલ છે ે ે . (૧૩૨)

સ3વXણવાળા ¬તઃકરણની ¬દર ુ ‘કારણ શરHર’ મા %વય<કાં ં શ'પ ચતન ેઆકાશ છે, એ જ આ3મા છ એ ­ચ આકાશમા રહલા 0યની Wમ પોતાના તજથી ે ે G ૂ ેં Kઆખા જગતન અજવાળતો <કાશ છે ે ે . (૧૩૩)

એ આ3મા મન અન અહકાર'પ િવકારન તથા દહે ે Gં , �5|ય અન <ાણની 5£યાઓન ે ેUણ છે ે. તપાવલા લોઢાના ગોળામા રહલો અf�ન Wમ કાઈ પણ 5£યા કરતો ે Gં ં

નથી, તમ આ3મા પણ એ બધામા રzો હોવા છતા પોત કાઈ કરતો નથી તમ ે ે ેં ં ંિવકાર પણ પામતો નથી. (૧૩૪)

આ3મા જBમતો નથી ક મરતો નથીG , વધતો નથી ક ઘટતો નથીG ; એ િન3ય છે, તથી િવકાર પામતો નથીે . આ દહ નાશ પામ છ 3યાર પણ ઘડો ±ટતા એની G ે ે G ં¬દર રહલા આકાશની પઠ આ3મા નાશ પાG ે G મતો નથી. (૧૩૫)

<kિત ૃ – માયા અન એના િવકારથી Jદોે ુ , w; 4ાન'પ તથા 'પ અન ુ ે ( આકાર વગર ે G ) િવશષોથી ર5હતે , એ પરમા3મા, સ� અન અસ� આ સવન <કાિશત કર ્ ્ે ે GKછ અન UIત વગર 1ણય અવ%થામા pS;ના સાdી'પ રહHન ે ે ે G ે ે ેં ુ ‘Zુ’ં 'પ સાdા� ે ્<કાશ છે ે . (૧૩૬)

ચ� ઠકાણ રાખીનG ે ે, pS; િનમળ બનાવીનુ K ે, ‘Zુ’ં એમ કહનારG , પોતાના ¬તરમા ંરહલ એ આ3માન � સાdા� Uણી લG ે ેુ ં ્ ; પછH જBમ-મરણ'પ તરગવાળા આ ંઅપાર સસારસાગરન તરH U અન ./%વ'પ બની kતાથ થાં ે ે ૃ K . (૧૩૭)

સસારબધનસસારબધનસસારબધનસસારબધનં ંં ંં ંં ં

માણસન દહ વગર જડ વ%તોમા ે G ે G ં ‘આ Z [ું ’ં એવી pS; થાય છુ ે, એ જ જBમ-મરણ'પ $ઃખ આવવા2 કારણ અન અ4ાનથી ઊપW� બધન છુ ુ ું ં ંે ે; એના કારણ જ ેઆ Fવ આ અસ� શરHરન સ3ય માનીન એન જ આ3મા માન છ્ ે ે ે ે ે; અન Wમ ેરશમનો કHડો કોશટાન તારથી વધારતો Uય છG ે ે ે, તમ િવષયોથી દહન પોષ છે G ે ે ે, સ³ચ છ ન રd છે ે ે ે ે . (૧૩૮)

અ4ાનન કારણ જ �ઢ માણસન અવ%�મા વ%�ે ે ૂ ે ુ ું -pS; થાય છુ ે. Wમ અ4ાનન ેકારણ જ દોરડામા સાપની pS; થાય છે ેં ુ , એવી ( �િમત pS;થી ુ ) વ%� Iહણ ુકરનારન ત જ કારણ અનક અનથ� <ા�ત થાય છે ે ે ે ે; માટ હ િમ1 સાભળG G ં ; તવી ેpS;થી અસ3યન સ3ય માની લ` એ જ ુ ુે ે ં બધન છં ે. (૧૩૯)

Wમ 0યના બYબન રાZ ઢાકH દ છૂ ે G ેK ુ ં , તમ અખડ િન3ય અન એક જ 4ાનશfgતથી ે ેં<કાશતા અનતવૈભવવાળા આ3મત3વન આ તમોXણની ં ે ુ ‘આવરણશfgત’ ઢાકH દ ં Gછે. (૧૪૦)

અિત િનમળ તજવા° આ3મત3વ ઢકાઈ Uય છK ે ેં ં , 3યાર મોહન કારણ FવG ે ે , જડ દહન જ G ે ‘આ Z [ું ’ં એમ માન છ અન તથી રજોXણની ે ે ે ે ુ ‘િવdપે ’ નામની મહાન શfgત, કામ-£ોધ વગર પોતાના બધનકારક Xણોથી એન હરાન કર છે G ે G G ેં ુ . (૧૪૧)

પછH હલકH ગિતવાળો થયલો kpS; આ Fવે ુ ુ , િવષય'પી ઝરથી ભરલા અપાર ે Gસસારસ�|મા ગળકા ખાઈન મહામોહ'પી ¯ડ ગળવાથી આ3મ4ાનથી �(ટ થાં ં ંુ ે G ય છે, અન pS;ની અનક અવ%થાઓન તના Xણો તરHક પોત જ દખાવ કરતો ે ે ે ે G ે Gુ ુભsયા કર છG ે . (૧૪૨)

Wમ 0યના તજથી ઊપWલા વાદળા 0યન જ ઢાકHન પોત િવશષ જણાય છૂ ે ૂ ે ે ે ે ેK Kં ં ં ,

તમ આ3માથી ઊપWલો અહકાર આ3માન જ ઢાકHન પોત િવશષ જણાય છે ે ે ે ે ેં ં . (૧૪૩)

‘આવરણશfgતઆવરણશfgતઆવરણશfgતઆવરણશfgત’ અન િવdપઅન િવdપઅન િવdપઅન િવdપે ેે ેે ેે ે ----શfgતશfgતશfgતશfgત Wમ ચોમાસામા ઘાટા વાદળાથી 0ય ઢકાઈ Uય છં ં ં ંૂ ેK . 3યાર ઉI ઠડો વટોળયો G ં ંઆ લોકોન હરાન કર છે G G ે, તમ ગાઢ તમોXણથી ે ુ ( એટલ તની આવરણશfgતથી ે ે ) આ3મા ઢકાઈ Uય છ 3યાર �ઢpS; માણસન ં ે G ૂ ેુ ( રજોXણની ુ ) ‘િવdપે ’ શfgત અનક $ઃખોથી હરાન કર છે G G ેુ . (૧૪૪)

સસાસસાસસાસસાંંંં ર%વ'પર%વ'પર%વ'પર%વ'પ આ બન શfgતથી જ Fવન બધન આ-* છ અન એ બથી જ મો5હત થઈ દહન ં ં ંે ે ે ે ે G ેુઆ3મા માની સસારચ£મા ત ભsયા કર છં ં ે G ે . (૧૪૫)

‘અ4ાન’ સસાર'પી `d2 બીજ છં ંૃ ુ ે, ‘દહન આ3મા માનવોG ે ’ એ તનો ફણગો છે ે, ‘મોહ’ એ ત `dના પાદડા છે ેૃ ં ં ં , ‘કમK’ એ (`dન પોષણ આપના'ૃ ે )ં પાણી છે, ‘શરHર’ એ2 થડ છું ે, ‘<ાણો’ એ એની ડાળHઓ છે, ‘�5|યોનો સ�દાયુ ’ એ તની ેઅણીઓ છે, ‘િવષયો’ એ એના ±લ છં ે, ‘અનક કમ�થી ઊપજતા $ઃખે ં ુ ’ એ એના ંઅનક Uતના ફળ છે ેં , અન એ ફળન એ ઝાડ ઉપર રહ� Fવ'પી પdી ખાય છે ે G ેુ ં . (૧૪૬)

અ4ાન'પ �ળવા° આ સસારબધનૂ ં ં ં %વાભાિવક, અના5દ અન અનત કહવાય છે G ેં ;

અન એ જ Fવન જBમે ે , મરણ, -યાિધ અન ઘડપણ વગર $ઃખના <વાહમા નાખ ે ે G ેુ ંછે. (૧૪૭)

આ3મા અન દહના ભદ4ાનની જ'રઆ3મા અન દહના ભદ4ાનની જ'રઆ3મા અન દહના ભદ4ાનની જ'રઆ3મા અન દહના ભદ4ાનની જ'રે G ેે G ેે G ેે G ે

િવધાતાની kપાથી ઉ«જવળ એન 0દર મોટH તલવાર િવના કોઈ અuથીૃ ે ુ ં , શu ( હિથયાર ) થી ક પવન અથવા અf�નથી અનG ે કરોડો ઉપાયોથી પણ એ બધન ંકાપી શકા� નથીું . (૧૪૮)

વદના <માણોમા W pS;વાળાન પોતાના ધમમા �;ા ઊપW છે ે ેં ં ંુ K , અન એથી જ ેએ2 ચ� w; થ* હોયુ ુ ું ં , એન જ પરમા3મા2 4ાન થાય છ અન એથી જ ે ે ેુ ંસસારનો �ળ સાથ નાશ થાય છં ૂ ે ે . (૧૪૯)

Wમ પાણીમાથી ઊપWલી શવાળથીં ે જ વાવ2 પાણી ઢકાઈન દખા� નથીુ ું ં ંે G , તમ ેપોતાની શfgતથી જ ઊપWલા ‘અ�મય’ વગર પાચ કોશોથી ઢકાયલો આ3મા ે G ેં ંદખાતો નથીG . (૧૫૦)

Wમ શવાળ $ર કરતા માણસની તરસન તથા તાપન $ર કરના' અન તરત જ ે ે ે ેૂ ૂં ં0ખ આપના' w; પાણી સારH રHત દખાય છુ ું ે G ે, તમ એ પાચય કોશોનો �ે ેં મ $ર ૂથતા w;ં ુ , િન3ય, આનદ'પ એક રસવાળો ¬તયામીં K , %વય<કાશ પરમા3મા દખાય ં Gછે. (૧૫૧ – ૧૫૨)

સસારં -બધનથી �ટવા માટ િવ9ાન ં G ે ‘આ3મા જડ દહથી Jદો છG ેુ ’ એમ સમજ` ંુજોઈએ; કોમ ક એથી જ પોતાન સ�G ે ,્ ચ� અન આનદ ે ં ( સ·mચદાનદ ં ) 'પ સમFન આનદH થાય છે ેં . (૧૫૩)

�gત કોણ �gત કોણ �gત કોણ �gત કોણ ુુુુ ?

W માણસ <3યકમા રહલ છતા અસગ અન િન�(£ય આ3માને G ે ેં ં ં , Wમ �જની સળHન ું ે�જથી JદH સમWું ુ , તમ દખાતા સવ પદાથ�થી Jદો સમF બધી વ%�ઓન ે G ેK ુ ુઆ3મામા જ લય પમાડH પોત ત આ3મા'પ જ રહ છં ે ે ે G ે, એ �gત છુ ે. (૧૫૪)

અ�મયકોશઅ�મયકોશઅ�મયકોશઅ�મયકોશ અ�થી ઊપજનારો આ દહ G જ ‘અ�મયકોશ’ છે; કારણ ક એ અ�થી જ Fવ છ G ે ેઅન અ� િવના નાશ પામ છે ે ે . 3વચા, ચામડH, માસં, લોહH, હાડકા અન મળ ં ેવગરનો સ�હ આ દહ પોત િન3ય w; આ3મા તરHક થવાન યો�ય નથીે G ૂ G ે G ેુ . (૧૫૫)

આ અ�મયકોશ અથવા દહ જનામ પહલા અન �3* પછH હોતો નથીG G ેં ૃ ુ ; dણમા ંજBsયો છે, એના Xણો પણ dણક છ અન ઘડાની પઠ |Mય પદાથ છુ ે ે ે G ેK ; તથી એ ેદહ ભાવો અન િવકારોન Uણનારો પોતાનો આ3મા કમ હોઈ શક G ે ે G G ? (૧૫૬)

હાથ, પગ વગર ¬ગોવા° આ શરHર આ3મા નથીે G ં ; કારણ ક ત2 કોઈ ¬ગ ઓ[ G ે ુ ં ંથાય છે, તોપણ ત Fવ છે ે ે, અન તની શfgતનો નાશ થતો નથીે ે . વળH ત ેઆ3માના Zકમ <માણ ચાલ છુ ે ે ે; તથી એ પોત Zકમ કરનાર ે ે ુ ( આ3મા ) કમ થઈ Gશક G ? (૧૫૭)

દહG , એના ધમK, એના કમ તથા એની અવ%થાઓ વગરના સાdી આ3માની એ ં K ે Gબધાથી િવલdણતા પોતાથી જ %વતઃિસ; છં ે. (૧૫૮)

હાડકાના ઢગ Wવોં , માસથી લ³પલોં ે , મળ�1થી ભરલો અનૂ G ે અિતશય ગદો આ ંદહ આ3મા કમ બની શક G G G ? કારણ ક આ3મા પોત એ દહથી Jદા જ લdણવાળો G ે G ુ ંછે. (૧૫૯)

3વચા, માસં, મદે , હાડકા અન મળ�1ના ઢગલા Wવા આ દહમા �ઢ માણસ જ ં ંે ૂ G ૂ‘અહ’ં ભાવ કર છG ે . િવચારશીલ માણસ તો પોતા2 ખ' %વ'પ એનાથી J$ જ ું ં ંુ ુસમW છે. (૧૬૦)

‘આ દહ એG જ Z [ું ’ં એવી pS; જડની હોય છુ ે . િવ9ાન માણસની pS; દહ તથા ુ GFવ એ બનમા ં ંે ‘અહ’ં ભાવવાળH હોય છે; પણ િવવક ે – 4ાનવાળા મહા3માની pS; તો ુ ‘Z ./ [ું ’ં એમ સદા આ3મામા જ હોય છં ે. (૧૬૧)

અર �ખ G ૂ K ! ચામડH, માસં, મદે , હાડકા અન મળ�1ના ઢગલા'પ આ દં ે ૂ Gહમા � ં ંુઆ3મpS; તF દુ G; અન દરકના આ3મા'પ િનિવªક�પ ./મા જ આ3મબS; કર ે G ંઅન પરમ શાિત પામે ં . (૧૬૨)

િવ9ાન, આ અસ� દહ અન �5|યો વગરમા eયા 0ધી ્ G ે ે G ં ં ુ ‘અહતાં ’ છોડતો નથી, 3યા ં0ધી એ વદાત શાuના પારન પાsયો હોય છતા એના મોdની વાત પણ ુ ે ેં ંસભંવતી નથી. (૧૬૩)

Wમ છાયા, <િતબYબ, %વ�ન અન મનમા જોયલા શરHરમા કોઈ <કાર તન ે ે G ેં ંઆ3મpS; થતી નથીુ , એ જ રHત આ Fવતા શરHરમા પણ તન આ3મpS; ન ે ેં ુથાઓ. (૧૬૪)

દહમા આ3મpS; એ જ $(ટ pS;વાળા મ2(યોન જBમા5દ $ઃખો2 કારણ G ેં ંુ ુ ુ ુુ ુ – આ સસાર2 બીજ બન છં ંુ ે ે; માટ એ pS;ન � <ય3નથી તF દG ે Gુ ુ ં ; કમ ક ચ�મા એનો G G ં3યાગ થતા ફરH જBમની આશા ન5હ રહં G. (૧૬૫)

<ાણમયકોશ<ાણમયકોશ<ાણમયકોશ<ાણમયકોશ પાચ કમ5|યો સ5હત આ <ાણ એ જ ં ² ‘<ાણમય કોશ’ છે. આ અ�મય કોશ ( દહ G) એ <ાણમયકોશ સાથ જોડાઈ Fવ*gત થઈ અ�_ણ બની અન દરક 5£યોમાે ૂ ે Gુ K ં<વત છ� ે. (૧૬૬)

એ ‘<ાણમયકોશ’ પણ આ3મા નથી, કારણ ક એ તો પવનનો િવકાર છ અન G ે ેપવનની Wમ જ શરHરની ¬દર અન બહાર Uયે -આવ છે ે. વળH એ િન3ય પરત1 છ અન 5હતં ે ે -અ5હત, પોતા2 ક પારk એ` કાઈ Uણતો નથીુ ું ં ં ંG ુ . (૧૬૭)

મનોમયકોશમનોમયકોશમનોમયકોશમનોમયકોશ પાચ 4ાન5|યો અન મન મળH ં � ે ‘મનોમય કોશ’ બન છે ે. ‘આ Z અન મા'ું ંે ’ એવી વ%�ના િવચાર2 કારણ મનોમયકોશ જ છુ ુ ં ે . દરક વ%�ઓના નામ વગર ભદની G ે G ેુ ંક�પના પણ એ જ કર છG ે . ઉપર જણાવલા બ� કોશન આ વશ રાખ છે ે ે ે ે, તથી ેવધાર બળવાન છG ે; તથા <ાણમયકોશની ¬દર રહH <કાશ છે ે . (૧૬૮)

આ મનોમય કોશ Uણ ક એક અf�ને G છે; પાચ 4ાન5|યો એ અf�નમા હોમ ં ં�કરનાર છે; પાચ િવષયો એ હોમવા2 ઘી છ અન વાસનાઓ એ �ધણા છં ં ંુ ે ે ે . એ �ધણાથી એ અf�ન વધાર સળગ છ અન આખા સસારન બાળH �ક છં ંG ે ે ે ે ૂ G ે . (અથા� K ્eયાર �5|યો પોત વાસના'પી �ધણાથી સળગાવલા મનોમય અf�નમા G ે ેં ંિવષયો'પી ઘી હોમ છે ે, 3યાર એ મનોમય અf�ન આખા સસારમા ભ�કH ઊઠ છG ૂ G ેં ં . ) (૧૬૯)

અિવ�ા એ મનથી JદH નથીુ , મન એ જ સસારં -બધન2 કારણ અિવ�ા છં ંુ ે . એ મન નાશ પાs* હોયું , તો બ� નાશ પાs* જ છુ ું ં ે, પણ એ જો ભાસ છે ે, તો આ બ� ંુભાસ જ છે ે. (૧૭૦)

%વ�ન એ સ3ય નથી, છતા મન એ %વ�નમા પોં ં તાની શfgતથી ભોgતા વગર બ� ે G ુ ંજગત બનાવ છે ે. એ જ રHત UIત અવ%થામા પણ ખરH રHત કાઈ છ જ ન5હે ે ેં ં . આ બ� W દખાય છું G ે, એ મા1 મનનો જ િવલાસ છે. (૧૭૧)

0´��તના સમય મન eયાર લીન થઈ Uય છુ ુ ે G ે, 3યાર કાઈ હો� જ નથીG ં ંુ , આ વાત સવ લોકમા <િસ; છK ં ે; માટ આ FG વન W સસાર જણાય છે ેં , ત મનની જ ક�પલી ે ેવ%� છુ ે, કરH રHત કાઈ છ જ ન5હે ેં . (૧૭૨)

વાદળા વા*થી જ લઈ જવાય છ અન પાછા લઈ અવાય છં ંુ ે ે ે; એ જ રHત મનથી ેજ સસાર'પ બધન રચાય છં ં ે, અન તનાથી જ મોd ક�પાય છે ે ે . (૧૭૩)

Wમ દોરડાથી પwન બાદં ંુ ે G, તમ આ મન જ દહ વગર સવે G ે G K વ%�ઓમા મોહ ુ ંઉપUવી એનાથી Fવન ે ( <થમ ) બાધ છં ે ે; અન પછH ઝર Wવા આ િવષયોમા ે ે ંિવરાગ ( અભાવો ) ઉપUવી એ બધનથી એન છોડાવ છં ે ે ે . (૧૭૪)

માટ મન જ આ Fવન બધન અન મોd કરવામા કારણ છG ે ે ેં ં . eયાર રજોXણથી G ુમ� હોય 3યાર Fવન બધ2 કારણ થાય છે G ે ેુ ું ં ં . અન રજોXે ણુ તથા તમોXણથી ુર5હત થઈ w; બB* હોયુ ુ ં , 3યાર Fવન મોd2 કારણ થાય છG ે ેુ ં . (૧૭૫)

િવવક અન વૈરા�ય Xણના વધવાથી મન wS; પામીન �fgત માટ થાય છે ે ે G ેુ ુ ુ . માટ GpS;માન ���ના એ બ Xણો જ <થમ |ઢ થવા જોઈએુ ુ ુ ુ ુે . (૧૭૬)

પાચ િવષય ં ( શ¤દ, %પશK, 'પ, રસ અન ગે ધં ) એ એક વન છે. તમા ે ં ‘મન’ નામનો વાઘ ફયા કર છK G ે, માટ ��� સ«જનોએ ત વનમા ન જ`G ેુ ુ ુ ું .ં (૧૭૭)

નાનામોટા દરક િવષયોન તથા આ શરHરG ે , વણK-.ા/ણ, dિ1ય, વૈMય અન w|ે ૂ ; આ�મ-./ચયK, Xહ%થૃ ,વાન<%થ અન સBય%તે ં ; Uિત વગર ભદો અન Xણે G ે ે ુ , 5£યા, કારણ તથા 5£યાના ફળ વગરન મન જ ભોgત ં ે G ે (Fવ) માટ િન3ય સWK છG ે . (૧૭૮)

ચતન આ આ3મા તો સગર5હત જ છે ેં , છતા તન મો5હત કરH દહં ે ે G , �5|ય, <ાણ વગર Xણોથી ે G ુ ‘ Z અન મા' ુ ં ંે ’ એમ તમા બાધી આ મન જ પોત ઊભા કરલા ે ે Gં ં ં ંકામો માટ તથા તના ફળ ભોગવવા માટ િનરતરG ે Gં ં ભમાવ છે ે . (૧૭૯)

�મના દોષથી જ આ3માન સસાર લાX થાય છે ેં ુ , અન એ �મ'પ બધન મન જ ે ેંક�પ� છે ેુ ં ; રજોXણ અન તમોXણના દોષવાળા અિવવકH Fવન જBમ વગર ુ ુે ે ે ે G$ઃખ2 �ળ કારણ આ જ છુ ુ ં ૂ ે . (૧૮૦)

આથી ત�વન સમજનારા િવ9ાનો મનન જ અિવ�ા કહ છે ે G ે . Wમ પવન વાદળાન ં ેઆમતેમ ભમાવ છે ે, એમ મન જ જગતન ભમાવ છે ે ે . (૧૮૧)

માટ ���એ મનન જ <ય3નથી w; કર` જોઈએG ેુ ુ ુ ુ ુ ં . એ w; થતા �fgત હાથમા ુ ું ંઆવી પડલા ફળ Wવી છG ે . (૧૮૨)

W માણસ મોdમા જ કવળ આસfgત કરHં G , િવષયો પરના રાગન િન�ળ કરHે ૂK , સવ Kકમ� 3યFન w; �;ાથી સાuે ુ 2 �વણું , મનન અન િન5દ�યાસન કર છે G ે, ત ેpS;નો રજોXણી %વભાવ $ર કર છ ુ ુ ૂ G ે ( અન એની pS; f%થર થાય છ ે ેુ ). (૧૮૩)

આ ‘મનોમયકોશ’ પણ ◌ા5દ-¬તવાળો, પ5રણામી %વભાવનો, $ઃખમય અન ુ ેિવષય'પ હોવાથી આ3મા હોઈ શક ન5હG , કારણ ક W µ(ટા G ( જોનાર ) હોય તન ે ે|%ય ( જોવાની ) વ%�'પ કોઈએ જોયો નથીુ ે . (૧૮૪)

િવ4ાનમયકોશિવ4ાનમયકોશિવ4ાનમયકોશિવ4ાનમયકોશ 4ાન5|યોની સાથ પોતાની `િ�ઓ સ5હત જોડાયલી pS; એ જ � ે ેૃ ુ ‘િવ4ાનમયકોશ’ છે. એ દરક કામનો કતા પોત જ છG ે ેK , એમ માન છ અન Fવન સસાર2 કારણ ે ે ે ે ં ંુથાય છે. (૧૮૫)

એ ‘િવ4ાનમયકોશ’મા ચતનની <િતબsબં ે -શfgત રહલી જણાય છG ે, માયા2 જ એ ુંકાય છ તથા K ે ‘Z 4ાનવાળો અન 5£યાવાળો [ું ંે ’ એમ દહ તથા �5|યો વગર પર G ે Gત ઘa જ અભમાન કર છે G ેુ ં . (૧૮૬)

આ ‘િવ4ાનમયકોશ’ નો %વભાવ અહકાર કરવાનો છ અન એ અના5દ કાળનો ં ે ેહોઈ Fવ'પ થઈન સમI -યવહારન ઉઠાવી લ છ એ _વની વાસે ે ે ે ૂ K નાથી *gત ુથઈ પાપ અન _iય કમ કર છ અન તના ફળો ભોગવ છે G ે ે ે ે ેુ K ; વળH ત JદH JદH ે ુ ુUતની યોિનઓ-Jદા Jદા જBમોમા ભમતો Vારક નીચ આવ છ અન Vારક ુ ુ ં G ે ે ે ે Gઉપર Uય છે. UIત, %વ�ન અન 0´��તે ુ ુ -1ણય અવ%થાઓે , 0ખુ-$ઃખ વગર ુ ે Gભોગ, દહ સાથ સબધ ધરાવતા આ�મો વગG ે ેં ં રના ધમG ં K, કમK, Xણ વગર2 ુ ુે G ંઅભમાન અન સદાની મમતાે -એ બ� આ ું ‘િવ4ાનમયકોશ’2 જ છું ે . આ કોશ �(ઠ આ3માની પાસ જ હોવાથી અિત <કાશવાળો છ તથા આ3માન ઉપાિધ'પ ે ે ે ેછે; એના પર W આ3મpS; કર છુ G ે, ત એ �મન લીધ સસારન પાsયા કર છે ે ે ે G ેં . (૧૮૭ ((૧૮૮ ((૧૮૯ ((૧૯૦)

આ3મા કોણ છ આ3મા કોણ છ આ3મા કોણ છ આ3મા કોણ છ ેેેે ? %વય<કાશં , િવ4ાનમય તથા Nદયની ¬દર <ાણોમા W <કાશ છં ે ે, ત આ3મા છે ે . એ િનિવªકાર ( િવકાર વગરનો ) હોવા છતા ઉપાિધમા રહલો હોઈ કતા અન ં ં G ેKભોgતા ( કમ કરનાર અન તના ફળ ભોગવનાર K ે ે ં ) બન છે ે, (૧૯૧)

એ પરમ આ3મા િમ�યા pS;થી ભમીન ુ ે ‘એ પોત જ છે ે’ એમ માનવાન કારણ ે ેપોત સવા3મા ે K ( સવ'પ K ) હોવા છતા Wમ માટHથી ઘડા Jદા Jએં ુ ુ , તમ ેપોતાનાથી બ� J$ દખ છું ંુ ુ G ે ે . (૧૯૨)

એ પરમ આ3મા %વભાવ તો એક જ 'પ છે ે ે, તોપણ ઉપાિધના સબધન વશ ં ં ેથવાથી ‘એના Xણો એ પોતાના જ Xણો છુ ુ ે’ એમ માનીન એના ધમ� ે (ઈmછા વગરે G) વાળો દખાય છG ે . ‘Wમ લોઢાની બનલી તપાવલી કોઈ ચીજમા -યાપલો ે ે ેંઅિવકારH અf�ન, એ ચીજના આકારવાળો દખાય છ તમG ે ે .’ (૧૯૩)

�fgત કવી રHત �fgત કવી રHત �fgત કવી રHત �fgત કવી રHત ુુુુ G ેG ેG ેG ે ? િશ(ય _છ છઃ ૂ ે ે ‘હ X'દવ G Gુ ! �મન કારણ હો ક કોઈ બીJ કારણ હોે ે G ુ ં , પણ પરમ આ3માન જ ે ‘Fવ’ બન` પડ¡ છુ ું ં ે, એ તો ખરH વાત; પણ એ ઉપાિધ તો અના5દ કાળની છે, અન W અના5દ હોય તનો નાશ થઈ શક ન5હે ે G .’ (૧૯૪)

‘આથી આ3માન િન3ય Fવ'પ જ રહ` પડ અન એનો સસાર પણ િન3ય હોઈ ે ે G G ેુ ં ંકદH $ર ન થાયૂ ; તો હ X'દવ G Gુ ! એનો મોd કવી રHત થાયG ે , એ મન કહોે .’ (૧૯૫)

આ3માના 4ાનથી જ �fgતઆ3માના 4ાનથી જ �fgતઆ3માના 4ાનથી જ �fgતઆ3માના 4ાનથી જ �fgતુુુુ

X'દુ Gવ ક¹ ે ું : ‘હ િવ9ાન G ! ત ઠHક _છ»� ૂ ુ.ં હવ સાવધાન થઈન ત સાભળ ે ે ે ં : �મન ેલીધ ઊપWલી મોહ*gત ક�પના <માણ�ત હોતી નથીે ૂુ . (૧૯૬)

Wમ આકાશનો વાદળH રગ દખાય છં G ે, એ મા1 �મ જ છે, તમ સગ વગરનાે ં ,

5£યા િવનાના અન આકારર5હત આ3માન કોઈ પણ પદાથ� ે ે ( િવષયો ) સાથનો ેસબધ �મ િવના ઘટતો જ નથીં ં . (૧૯૭)

સવનો સાdીK , માયાના Xણથી ર5હતુ , અ5£ય ( કોઈ પણ Uતની 5£યા ન5હ કરનાર ) અન -યાપક 4ાન તથા આનદ%વ'પ આ3માન pS;ના �મથી W ે ેં ુFવપa આ-* છ એ ખ' નથીુ ું ં ંે ; કારણ ક %વભાવથી જ એ કાઈ વ%� નથીG ં ુ , તથી ેમોહ $ૂર થતા એ કાઈ છ જ ન5હં ં ે . (૧૯૮)

eયા 0ધી �મ હોયં ુ , 3યા 0ધી જ દોરડામા સાપ દખાય છં ંુ G ે, �મનો નાશ થય ેસાપ છ જ ન5હે ; તમ <માદન લીધ eયા 0ધી �મ છે ે ે ેં ુ , 3યા 0ધી જ આ3માન ં ુ ેિમ�યા4ાનથી <કટ� Fવપa છG ેુ ું ં . ( �મ $ર થતા આ3માન Fવપa છ જ ન5હૂ ં ંે ેુ . ) (૧૯૯)

માયા અન એના કાય�2 અના5દપa જોક મનાય છે G ેં ં ંુ ુ , પણ Wમ U�યા પછH %વ�ન �ળમાથી નાશ પામ છૂ ે ેં , તમ 4ાન થયા પછH અિવ�ાથી ઊપW� ત2 કાય ે ેુ ું ં Kઅના5દ છતા નાશ પામ છં ે ે . આ અિવ�ાકાય અના5દ કાળ2 છK ુ ં ે, છતા ં‘<ાગભાવ’ ની પઠ િન3ય નથી એ ચોcસ છે G ે . ‘<ાગભાવ’ અના5દ છે, છતા તનો નાશ દખાય ં ે Gછે. (૨૦૦ ((૨૦૧)

કારણ ક pS;'પ ઉપાિધના સબધથી જ આ3મામા Fવપણાની ક�પના થઈ છG ેુ ં ં ં , ત ેિસવાય બીJ કોઈ કારણ જ નથીુ ં ; કમ ક Fવ પોત %વ'પથી િવલdણ જ છG G ે ે . િમ�યા4ાનન લીધ જ પોતાના આ3માનો pS; સાથ સબધ થયો છે ે ે ેુ ં ં . ઉ�મ <કારના 4ાનથી ત સબધ $ર થઈ શક છે G ેં ં ૂ . બીF કોઈ રHત ન5હે . ./ અન ેઆ3મા એ બન Jદા નથીં ે ુ , એક જ છે-આ` 4ાન એ જ ઉ�મ 4ાન છું ે . આમ વદ2 માન` છે ેુ ું ં . ( ‘Z ./ જ [ું ,ં’ એ` 4ાન થાય છું ે, 3યાર Fવપa નાશ પામ G ેુ ંછે. અન પછH પોત w; આ3મા'પે ે ેુ <કાશ છે ે . ) (૨૦૨ ((૨૦૩ ((૨૦૪)

એ 4ાન આ3મા તથા અના3માનો સારH રHત િવવક ે ે ( _થcરણ ૃ ) કરવાથી જ િસ; થાય છે; માટ એ િવવક કરવો જોઈએG ે , Wથી આ3મા અન ./ એક જ છે ે, એમ સમUય છે. (૨૦૫)

કાદવવા° પાણી કાદવ $ર થતા Wમ ચો�Q થઈ Uય છં ં ંૂ ુ ે, તમ માયા'પ દોષે $ર થતા આ3મા %¼ટ <ભાવાળો થઈ <કાશ છૂ ં ે ે . (૨૦૬)

( 4ાન 9ારા ) અસ� માયાની િન`િ� થાય છ્ ૃ ે, 3યાર ¬તરમા રહલા Fવા3મા2 G Gં ંુપરમા3મા'પ %પ(ટ 4ાન થાય છે ે . માટ અહકાર વગર વ%�ન સ�G ે G ેં ુ -્આ3મામાથી ંસારH રHત $ર કરવી જ જોઈએે ૂ . (૨૦૭)

ઉપર કહલો G ‘િવ4ાનમયકોશ’ પણ િવકારવાળો, જડ, અ�ક માપમા જ રહલોુ ં G , આ3મા Wન Jએ છ એવો ે ેુ ( |Mય ), તથા 0´��ત અવ%થામા ન5હ જણાતો ુ ુ ં ( -યભચારH ) હોવાથી આ3મા નથી. ( કારણ ક એ અિન3ય છG ે . ) અિન3ય વ%� ુિન3ય હોય જ ન5હ. (૨૦૮)

આનદમયકોશ અ2ભવાય છ Vાર આનદમયકોશ અ2ભવાય છ Vાર આનદમયકોશ અ2ભવાય છ Vાર આનદમયકોશ અ2ભવાય છ Vાર ંંંં ુુ ુુ ે Gે Gે Gે G ? ( અ4ાનથી ઢકાં યલા ે ) આ આનદ'પ આ3મા2 Wમા <િતબYબ પડ છં ં ંુ G ે, એવી તમો XણવાળH `િ� એ જ ુ ૃ ‘આનદમયકોશં ’ છે. એ િ<ય, આનદ અન અિત ં ેઆનદ એવા 1ણ Xણવાળો છં ુ ે . eયાર પોતાન વહાલી વ%� મળH આવG ે ેુ , 3યાર એ G<કટ છG ે . પોતાના _iયકમનો અ2ભવ થાય છં ુ ુK ે, 3યાર _iયશાળH માણસોન G ેુપોતાની મળ જ એ ે ે ‘આનદમયકોશં ’ જણાય છે. Wમા <ાણીમા1 પોત આનદ'પ ં ંેથઈ <ય3ન વગર જ અિત આનદH બન છં ે ે . (૨૦૯)

‘આનદમયકોશં ’ નો ઉ3કટ <કાશ તો 0´��ત વખત જ હોય છુ ુ ે ે, છતા UIત અન ં ે%વ�ન અવ%થામા પણ પોતાન વહાલી વ%� મળતા એનો કાઈક <કાશ થાય છં ં ંે ેુ . (૨૧૦)

એ ‘આનદમયકોશં ’ પણ સવ�(ટ આ3મા નથીK ે ; કારણ ક એ ઉપાિધવાળોG , માયાથી ઊપWલો, wભ કમ�ના ફળ'પ અન આ દહન આશર રહલો છુ ં ે G ે G G ે . (૨૧૧)

વદશાuની *fgતઓથી એ પાચય કોશોનો િનષધ થયા પછH ે ે ેુ ં ( ‘नेित नेित – એ ન5હ, એ ન5હ‘ ) એ િનષધની હદ'પ 4ાન%વ'પ સાdી આ3મા ે ે જ બાકH રહ છG ે . (૨૧૨)

W આ %વય<કાશં , ‘અ�મય’ વગર પાચય કોશોથી Jદો અન UXિત વગર ે G ે ે ે Gં ુ ૃ1ણય અવ%થાનો જોનાર છતા િવકાર વગરનોે ં , િનલપ અન િન3ય આનદ'પ છ� ે ેં ,

એન જ િવ9ાન માણસ પોતાનો w; આ3મા સમજવોે ે ુ . (૨૧૩)

આ3માના %વ'પ િવષ શકાઆ3માના %વ'પ િવષ શકાઆ3માના %વ'પ િવષ શકાઆ3માના %વ'પ િવષ શકાં ંં ંં ંં ંેે ેે

िशंय उवाच । િશ(યઃ ‘હ X'દવ G Gુ ! આ પાચય કોશ િમ�યા હોવાથી આ3મા નથી એમ િનષધ ં ે ેકરતા wBય િસવાય કઈ પણ મન દખા� નથીં ં ંૂ ે G ુ ; તો pS;માન માણસ આ જગતમા ુ ે ંકઈ વ%�ન પોતાના આ3મા તરHક Uણવી ુ ે G ?’(૨૧૪)

આ3મા2 ખ' %વ'પઆ3મા2 ખ' %વ'પઆ3મા2 ખ' %વ'પઆ3મા2 ખ' %વ'પુુુુ ં ંં ંં ંં ં

ौीग�ुउवाच । X'ઃ ુ ‘હ િવ9ાન G ! ત ક¹� ુ.ં િવચાર કરવામા � ઘણો ચ�ર છં ંુ ુ ે . અહકાર વગર W ં ે G

િવકારો છે, ત અન એનો અભાવ એ બ� Wન લીધ Uણી શકાય છ અન W પોત ે ે ે ે ે ે ેુ ંબીU કોઈથી Uણી શકાતો નથી, એ સૌન Uણનાર આ3માન � અિત 0�મ ે ે ૂુ ંpS;થી Uણુ .’ (૨૧૫ ((૨૧૬)

W કોઈ વ%� W કોઈ વડ અ2ભવાય છુ ુG ે, ત2 જ સાdા� હોે ુ ં ્ વાપa હોઈ શકું G, પણ કોઈએ ન5હ અ2ભવલી વ%� ુ ુે ( wBય ૂ ) 2 સાdા� હોવાપa ઘટH શક ન5હુ ું ં્ G . (૨૧૭)

આ3મા તો પોતાની જ સાdીવાળો પદાથ છK ે; કારણ ક ત પોતા વડ જ અ2ભવાય G ે G ુછે; માટ સવથી પર એવો પોત જ સાdા� આ3મા છG ે ેK ્ , બીજો કોઈ ન5હ.(૨૧૮)

UXિતૃ , %વ�ન અન 0ે ુ́ ��તુ -એ 1ણ અવ%થામા W આ અિત %પ(ટ <કાશ છં ે ે, W ¬તઃકરણમા ં‘Zુ-ંZુ’ં એમ એક જ ¬તરા3મા'પ સદા જણાય છ તથા W અહકારથી ે ે ંમાડH માયાના અનક આકારવાળા િવકારોન સાdી'પ જોતો હમશા સ�ં ંે ે ે ે ,્ ચ� અન ્ ેઆનદ'પી Nદયમા અ2ભવાય છં ં ુ ે, એન જ � પોતાનો આ3મા Uણે ું . (૨૧૯)

ઘડાના પાણીમા 0ય2 <િતબYબ જોઈન �ઢ માણસ એન જ 0ય સમW છં ંૂ ે ૂ ે ૂ ેK Kુ , તમ ેઅિવવકH ે ( આ3મા – અના3માનો ભદ ન5હ પારખનાર માણસ ે ) pS;'પ ઉપાિધમા ુ ંરહલા ચતન આ3માના <િતબYબન જ �મથી એ જ G ે ે ‘Z આ3મા [ું ’ં એમ માની લ ેછે. (૨૨૦)

પણ િવ9ાન _'ષ Wમ ઘડોુ , તમા ભર� પાણી અન એમા પડ� 0ય2 <િતબYબ ે G ે G ૂં ં ં ં ંુ ુ ુK( ઓછાયો ) – એ 1ણયન છોડH તટ%થે ે , તઓના <કાશક અન %વય<કાશ ે ે ંપોતાની મળ <કાશતા 0યન Jદો જ Jએ છે ે ે ેુ K ુ ુ , તમ આ દહે G , તમા રહલી pS; અન ે G ેં ુતમા પડ� ચતન ે ેં ંુ – આ3મા2 <િતબYબ ું ( ચદાભાસ ) – એ 1ણયન છોડH તટ%થે ે ,

તઓનો <કાશકે , pS;'પ Xફામા રહલુ ુ ં G , %વય<કાશં , સૌના |(ટા, અખડ 4ાનવાળાં ,

િન3ય, દરક ઠકાણ રહલા િવ�G G ે G ,ુ અિત 0�મ તથા ¬દર અન બહાર એવા ભદ ૂ ે ેવગરનો આ3મા પોતાથી Jદો નથીુ , પણ પોતા2 જ %વ'પ છું ે, એમ બરાબર Uણીન _'ષ પાપર5હતે ુ , િનમKળ અન અમર બન છે ે ે . (૨૨૧ ((૨૨૨ ((૨૨૩)

4ાની પોત કોઈ પણ હોય છતા શોકર5હત અન આનદ%વ'પ બની કોઈથીય ે ેં ંડરતો નથી. આમ ��� માટ આ3મત�વના 4ાન િસવાય આ સસારના ુ ુ ુ G ં ં ંબધનમાથી �ટવાનો બીજો કોઈ માગ નથીં ં K . (૨૨૪) ‘./ા અન આ3મા એક જ છે ે’ એ` 4ાન જ સસારનાું ં બધનથી �ટવાના કારણ ં ંછે, Wથી િવ9ાનો અS9તીય આનદ%વ'પ ./ન પામ છં ે ે ે . (૨૨૫)

./%વ'પ થયલો િવ9ાન ફરH જBમે -મરણ'પ આ સસારમા આવતો નથીં ં ; માટ G‘આ3મા’ની ./ા સાથની એકતા સારH રHત સમજવીે ે . (૨૨૬)

./ સ3ય, 4ાન'પ અન અનત ે ં ( અિવનાશી ) છ તથાે w;ુ, �(ઠ અન પોતાની ે ેમળ જ િસ; છે ે ે . ( એના અf%ત33વ િવષ એના િવના બીU કોઈ <માણની જ'ર ેનથી ); તમ જ િન3યે , મા1 આનદ'પ રસવા°ં ં, સૌની ¬દર રહલ અન સૌથી G ેઅભ� ( J$ ન5હ એ` ુ ુ ં ંુ ) ત િનરતર સવ�3k(ટ છે ેં ૃ . (૨૨૭)

./ અન જગતની એકતા./ અન જગતની એકતા./ અન જગતની એકતા./ અન જગતની એકતાેેેે આ િવ© એક જ વ%� ./'પ છુ ે. કમ ક આ3મ%વ'પ એ િસવાય બીF કોઈ વ%� G G ુજ નથી; આ ‘અ9તૈ’ ખરH વ%�2 બરાબર 4ાન થતા ુ ુ ં ં ( આ3મત33વ-./ િસવાય ) બીJ કાઈ રહ� જ નથીુ ં ં ંG ુ . (૨૨૮)

આ આQ જગત અનક Jદા Jદા 'પું ં ંે ુ ુ -રગવા° દખાય છં ં G ે, એ2 કારણ અ4ાન છું ે . ખરH રHત તોે એ બ� સમI ભાવના'પ દોષ િવના2 ુ ું ં ( િનિવªક�પ ) ./ જ છે. (૨૨૯)

ઘડો માટHમાથી બન છં ે ે, છતા માટHથી Jદો નથીં ુ ; કારણ ક એ આખોય માટH'પ જ Gછે. ‘ઘડો’ એ શ¤દ તો માટHમા ખોટH રHત ક�પ� નામમા1 જ છં ંે ે ેુ ; ત2 'પ ે ુ ંમાટHથી J$ નથીુ ુ ં . (૨૩૦)

ઘડા2 %વ'પ માટHથીું J$ કોઈ બતાવી શક ન5હુ ુ ં G ; માટ G ‘ઘડો’ મા1 મોહથી જ માની લીધલો છે ે; ખરH રHત તો એ માટH જ છે ે . (૨૩૧)

( એવી રHત ે ) સ3ય%વ'પ ./થી ઊપW� સમI જગત મા1 ./'પ જ છું ે, એથી J$ કાઈ પણ નથીુ ુ ં ; છતા W એમ કહ કં G G, એના િસવાય એનાથી J$ પણ ુ ુ ંકાઈક છં ે . તનો મોે હ હF ગયો નથી. એની એ વાત, ­ઘતા માણસના બકવાદ Wવી છે. (૨૩૨)

‘આ આQ જગત ./ જ છું ે .’ એમ અથવવદની અિત �(ઠ વાણી કહ છK ે ે G ે . માટ આ Gજગત મા1 ./ જ છે. કારણ ક Wમા W વ%� મા1 માની લીધલી હોયG ેં ુ , ત ેતનાથી JદH હોતી જ નથીે ુ . (૨૩૩)

જો આ જગત સ3ય હોય, તો સ3ય વ%�નો તો કદH નાશ જ ન હોયુ ; આથી જગતનો પણ ¬ત ન5હ આવે; અન ે ( વદે -ઉપિનષદ તો એમ જ કહ છ કG ે G, ‘./ સ3ય છ ન જગત િમ�યા છે ે ે’ એવી ) ઉપિનષદની વાત અ<માણ ઠરશે; વળH વદ ેક W ઈ©રની જ વાણી છ એ અ<માણ ઠરતા ઈ©ર પોત અસ3યવાદH ઠરશG ે ે ેં . આમ જગતન સ3ય માે નવાથી 1ણ દોષ ( વાધા ં ) આવ છે ે, એ મહા_½ષો માટ ુ ુ Gસારા ક 5હતકારક નથીG . (૨૩૪)

વળH વ%�ના ત33વન સમજનારા ભગવાન k(મચ| આમ ચો�ખચો�Q ક¹ છ કુ ુ ુે G ે ે Gૃ ં ં ં ,

‘Z આ જગતના પદાથ�મા રzો નથીું ં ; તમ જ એ બધા પદાથ� મારામા રzા ે ંનથી.’ ( જો આ જગત સ3ય હોય, તો ઈ©રની આ વાણી ખોટH પડG. ) (૨૩૫)

જો આ જગત સ3ય હોત, તો 0´��ત અવ%થામા પણ જણાતુ ુ ં , પણ 0´��તમા તો ુ ુ ંકઈ જણા� નથીં ંુ ; માટ આ જગત ખોટા %વ�ન W` િમ�યા છG ેુ ં . (૨૩૬)

આથી જગત પરમા3માથી J$ નથીુ ુ ં ; છતા J$ જણાય છં ંુ ુ ે, ત Wમ Xણવાનથી ે ુXણ Jદા Wવા જણાય છુ ુ ે, તમે િમ�યા જ છે. W વ%�ની બીF વ%�મા મા1 ુ ુ ંક�પના જ થઈ હોય, એવી ( આરોિપત ) વ%�2 ખ½ અf%ત3વ w હોય ુ ુ ું ં ંુ ? એ રHત ેઆ અિધ(ઠાન ( Wમા જગતની ક�પના જ થઈ છં ે, ત �ળ વ%� ./ જ ે ૂ ુ ) �મથી જગત'પ દખાય છે G ે . (૨૩૭)

Wમ છHપમા �મથી દખાતી ચાદH છ જ ન5હં ંG ે , ખરH રHત એ છHપ જ છે ે; તમ �ાિત ે ંપામલા અ4ાનીન �મ'પ અ4ાનન લીધ W W દખાય છે ે ે ે G ે, એ બ� ./ જ છું ે . ‘આ જગત છે’ એ વાVમા ં‘આ’ શ¤દ Wન લાX પડ છે G ેુ , એ ./ જ છે, એ ./મા ંજગતનો મા1 આરોપ જ થયો છ ે – મા1 ક�પનાથી જ માની લીધલ છે ે, અન ત ે ેનામ મા1 જ છે.(૨૩૮)

./ા2 %વ'પ./ા2 %વ'પ./ા2 %વ'પ./ા2 %વ'પુુુુ ંં ંં આથી પર./ સ�,્ એક જ અ3યત w;ં ુ , 4ાનમય, િનલપ� , અિત શાતં, આ5દ-¬ત વગર2ુ,ં 5£યા િવના2 અન િનરતર આનદ%વ'પ છું ં ંે ે . (૨૩૯)

એ માયાના ક��પત સવ ભદ િવના2K ે ુ,ં િન3ય, 0ખ'પુ , અવયવો વગર2ુ,ં <માણોથી Uણ` અશVું , 'પ િવના2 �5|યોથી Uણી ન શકાય એ`ુ ું ,ં નામર5હત તથા અિવનાશી તજ%વ'પ છે ે; અન ત પોત જ ે ે ે ‘આ કઈક છં ે’ એમ <કાશ છે ે . (૨૪૦)

ડાzા માણસો, એ પરમ ત33વન 4ાતા ે ( Uણનાર ), 4ય ે ( Uણવા2 ંુ ) અન ે4ાન ( Uણ` ંુ) – એ 1ણ ય ભદથી ર5હતે ે , અિવનાશી, માયાના Xણો વગર2ુ ુ ંઅન કવળ અખડ ચતન મા1 સમW છે G ે ેં . (૨૪૧)

‘./’ એ ‘Zુ’ં એમ સૌ2 પોતા2 જ %વ'પ હોવાથી છોડH શકાય ક લઈ શકાય ુ ું ં Gએ` નથીું ; એન મન અન વાણી સમF ક કહH શકતા નથીે ે G ં , તથા માપમા ન આવ ં ેએ`ુ,ં આ5દ ક ¬ત વગર2G ુ,ં સવમા રહ� એ મહાન તજ'પ છK ં ંG ે ેુ . (૨૪૨)

‘મહાવાVમહાવાVમહાવાVમહાવાV’ નો િવચારનો િવચારનો િવચારનો િવચાર છાદો�ય ઉપિનષદ ં G ‘ત � છે ેુ ં ’ એ વાVના ‘તે’ અન ે ‘�ુ’ં એ બ શ¤દથી કહલા ે G‘ઈ©ર’ અન ે ‘Fવ’ eયાર ઉપાિધર5હત બન છG ે ે, 3યાર એ બન એક જ છG ે ેં , એમ વારવાર િસ; ક* છં ુ= ે . (૨૪૩)

0ય અન પતગ*ૂ ેK ં ં;ુ રાU અન સવકે ે ; સ�| અન kવોુ ે ૂ ; મ½ અન પરમાaે ેુ -ુ એ બધા Wમ એકબીUથી Jદા છુ ે, તમ પર%પર િવ'; ધમવાળા ઈ©ર અન Fવ બન ે ે ેK ંવાmય અથમા તો Jદા જ છK ં ુ ે- પણ એ બનનો W લ�ય અથ ં ે K (ઉપાિધ િવના2 w; ુ ું./%વ'પ ) છે; ત જોતા તો બન એક જ છે ે ેં ં . (૨૪૪)

Fવ અન ઈ©રમા W િવરોધ છ એ ઉપાિધન લીધ જ છે ે ે ે ેં , અન એ ઉપાે િધ તો ક�પનામા1 છે. ખરH રHત છ જ ન5હે ે . ઈ©રની માયા મહત33વ વગર2 કારણ છ ે G ેુ ંઅન પાચ કોશ એ Fવ2 કાય છે ેં ંુ K , અથા� ./ પોત eયાર માયાથી 0K ્ ે G ,ૃ�(ટ રચવા ઈmછ છે ે, 3યાર એ ./2 નામ G ુ ં ‘ઈ©ર’ છ અન eયાર ે ે G ‘પાચ કોશં ’'પી ઉપાિધમા ંપડ છG ે, 3યાર એ G ‘Fવ’ કહવાય છG ે . (૨૪૫)

માયા અન પચકોશ એ બ ઈ©ર અન Fવની ઉપાિધ છે ે ે ેં , ત સારH રHત $ર થતા ે ે ૂ ંઈ©ર નથી ક Fવ પણ નથીG . Wમ રાeય એ રાUની ઉપાિધ છ અન ઢાલ એ ે ેલડવૈયાની ઉપાિધ છે, એ બન $ર થતા કોઈ રાU નથી ક લડવૈયો નથીં ંે Gૂ . (૨૪૬)

‘अथा�त आदेशः’ ( बहृदार�यक २-३-६) આ વદ પોત કહ છ કે ે G ે G, આ ./ ‘કાયK’ નથી અન ે ‘કારણ’ પણ નથી એમ માયા અન પચકોશ એ બન ./મા ક��પત ે ેં ં ંહોઈન છ જ ન5હે ે , માટ વદના <માણથી Iહણ કરલા 4ાન વડ એ બન છ જ G ે G G ે ેંન5હ, એમ તન $ર કરવા જ જોઈએે ે ૂ . (૨૪૭)

આ જગત નથી, નથી જ, ત ક��પત છે ે; તથી દોરે ડામા દખાતા સાપની માફક અન ં G ે%વ�નની Wમ સ3ય નથી. આમ |Mય-જગતન ઉ�મ *fgતથી $ર કરHન પછH ે ેુ ૂFવ અન ઈ©રની W એકતા છે ે, ત સમજવીે . (૨૪૮)

માટ Fવ અન ઈ©રન એ લdણા નામની શ¤દશfgતથી સારH પઠ UણવાG ે ે ે G . એ બન એક જ અન આનદ'પ જ છં ંે ે ે, એમ િસ; કરવા માટ G ( ‘ત � છે ેુ ં ’ એ ઉપિનષદના મહાવાVમા ં ) ‘જહતી લdણા’ થી ક G ‘અજહતી લdણા’થી ચાલ� ંુનથી; પણ ‘જહ3યજહતી’ નામની બય લdણા હોવી જોઈએ ે ( ત નીચ <માણ છ ે ે ે ે). (૨૪૯)

‘એ દવદ� આ છG ે.’ આ વાVમા ં‘એ’ અન ે ‘આ’ એ બય શ¤દો Jદા Jદા હોય ે ુ ુએમ ( ઉપર ઉપરથી ) લાગ છ છતાે ે ંબન શ¤દના અથની ં ે K ‘દવદ�G ’મા જ એકતા ંકહવાય છG ે, તમ ે ‘तत %वम अिस ् ् - ત � છે ેુ ં ’ એ વાVમા પણ ં ‘તે’ અન ે ‘�ુ’ં એ

બન Jદા Jદા હોય એમ પહલા લાગ છં ંે G ે ેુ ુ , છતા ં‘તે’ એટલ ઈ©ર અન ે ે ‘�ુ’ં એટલ ેFવ – એ બનમા રહલી ઉપાિધ'પ ધમના િવ½; ¬શ ં ંે G K ુ – ( સવ4પa અK ુ ં ન ેઅ�પ4પa ંુ) નો 3યાગ કરH ચન'પ બનની એકતા કહH છે ે ે ેં . (૨૫૦)

આમ ‘ तत %वम अिस ् ् ’ એ વાVમા ં‘ લdણા ’ નામની શ¤દશfgતથી Fવા3મા અન પરમા3માન મા1 ચતન'પ Uણીન pS;માનો ે ે ે ે ુ ‘./ અખડ છ ં ે ’ એમ સમW છે, અન આવા સકડો વાVોથી ./ અન આ3માની ે � ેં એકતા શાuોમા કહH છં ે . (૨૫૧)

./ભાવના./ભાવના./ભાવના./ભાવના W મો¥ નથીું , ના2 નથીું ; ¥k નથીૂં ંુ , લાp નથીં ંુ . વગર વદવાVથીે G ે , આ3મામા ંનાના – મોટા વગરની અસ� ક�પના તFન આકાશની Wમ બધ રહનાર છતા ં ંે G ે ે G્િવચારમા આવી ન શક એ` એ આ3મત33વ પોતાની મળ જ િસ; થાય છં ંG ે ે ેુ ; માટ Gઆ3મા'પ %વીકારલા આ દહ વગર બધા પદાથ� Jઠા છે G G ે G ેૂ , એમ સમF એ બધાન ેહવ � આ3મા માનીશ ન5હે ુ ં , અન ે ‘Z ./ [ું ’ં એમ અિત w; pS;થી સમFન ુ ુ ેપોતાના આ3માન અખડ 4ાન%વ'પ � Uણે ં ંુ . (૨૫૨)

Wમ માટHમાથી બનલ ઘડો વગર કાય સદાકાળ અન ચાર બાJ માટH જ ં ે ે G ે GK ુ છે, તમ ેસ� થી ઊપW� અન સ� 'પ આ આQ જગત સત જ છ્ ્ુ ું ંે ે, કારણ ક સ� િસવાય G ્બીJ કાઈ છ જ ન5હુ ં ં ે ; એ જ સ3ય છ અન એ પોત જ આ3મા છે ે ે ે, માટ શાતG ં , િનમળ Kઅન એક જ W પર./ છ એ જ � છે ે ેુ ં . (૨૫૩)

Wમ %વ�નમા ­ઘન કારણ ક��પત દશં ે ે G , કાળ, પદાથ� અન એ બધાન Uે ેં ણનાર – એ બ� િમ�યા છું ે; એમ UIત અવ%થામા પણ આ જગત પોતાના અ4ાન2 જ ં ંુકાય હોવાથી િમ�યા જ છK ે. આ રHત આ શરHરે , �5|યો, <ાણ અન અહકાર વગર ે ે Gંબ� અસ3ય છું ે; અન � તો શાતે ું ં , િનમળ અન અ9તૈ મા1 પર./ જ છK ે ે . (૨૫૪)

W ./ Uિત, નીિત, kળ ક ગોુ G 1થી ર5હત છે, નામ, 'પ, Xણ ક દોષ િવના2 છુ ુG ેં , અન દશે G , કાળ તથા િવષયથી પણ અલગ છે, ત જ � છ ે ેુ ં – આમ � ચ�મા ું ંિવચાર કર. (૨૫૫)

W માયાથી અલગ છે, W સકળ વાણીનો િવષય નથી, પણ મા1 િનમળ 4ાન'પી K�ખથી જ Wન જોઈ શકાય છે ે; અન W w; ચતનમય અના5દ વ%� ે ેુ ુ છે, એ જ ‘./ � છું ે’ એમ ચ�મા � િવચાર કરં ંુ . (૨૫૬)

ઘડપણ, મરણ વગર છ ે G ( ઉિમªઓ ) ની અસરથી ર5હત, યોગીઓએ પણ Nદયમા ં�યાન કર�G ુ;ં �5|યોથી ન5હ જણાય�ેુ,ં pS;થી Uણ` અશV અન િનદ�ષ ુ ુ ં ેઐ©યવા° W ./ છK ં ે, ત � છે ેુ ં , એમ મનમા � �યાન કરં ંુ . (૨૫૭)

�ાિતથી ક�પલા જગત'પ ¬શનો આધારં ે , પોત જ પોતાના આધારવા°ે ં, સ� ્અન અસ� બનથી અલગે ે્ ં , અવયવ િવના2ુ,ં ઉપમા વગર2 ંુ( કોઈના W` નથી ુંત ે ) અન પરમ સ�S;વા°ે ૃ ં, W ./ છે, ત જ � છે ેુ ં , એમ � મનમા િવચાર કરું ં . (૨૫૮)

W જBમ`ુ,ં વધ`ુ,ં બદલા`ુ,ં ઘટ`ુ,ં રોગી થ` અન િવનાશ પામ` ુ ું ંે – આ Uતના િવકારોથી ર5હત છે, અિવનાશી છ તથા જગતની 0�(ટે ૃ , રdણ તથા નાશ2 W ુંકારણ છે, એ જ ./ � છું ે, એમ � મનમા િવચાર કરું ં . (૨૫૯)

Wમા ભદ નથી અન કોઈ રdણ નથીં ે ે ; Wમા મોUં ન ઊછળતા હોય એવા ં ંજળાશય W` W અચળ છ અન W સદા �ુ ું ે ે gત છ તથા �િતªિવભાગથી ર5હત છે ૂ ે, એ જ ./ � છું ે, એમ મનમા �યાન કરં . (૨૬૦)

W પોત એક જ છે ે, છતા અનક પદાથ�2 કારણ છં ંે ેુ , અન Wન એમ કહH શકાય ક ે ે Gએના િસવાય જગત2 બીJ કોઈ કારણ જ નથીું ંુ , છતા W કાય અન કારણપણાથી ં K ેઅલગ, એ જ ./ � છું ે, એમ મનમા � �યાં ંુ ન કર. (૨૬૧)

W િન�ય'પ, માપી ન શકાય એ`ુ,ં અિવનાશી, શરHર અન Fવથી િવલdણે , પર, િન3ય, અિવકારH, આનદ%વ'પ તથા િનલપ છં � ે, એ જ ./ � છું ે, એમ મનમા � ં ંુ�યાન કર. (૨૬૨)

W પોત હમશા સ� તથા સોનાની Wમ િવકાર વગર2 છે ે ેં ં્ ુ , તપણ �મન કારણ ે ે ેનામ, 'પ, Xણ અન િવકાર'પ અનક <કાર દખાય છુ ે ે ે G G ે, એ જ ./ � છું ે, એમ મનમા � �યાન કરં ંુ . (૨૬૩)

Wનાથી વધી Uય એ` કોઈ નથીું ; W માયાથી પર-�(ઠ છે ે, તથા W <3યકમા ે ંરહલG , એકરસ અન સૌનો આ3મા છે ે; તથા સ�,્ ચ�,્ આનદ'પં , અનત અન ં ેઅિવકારH છે; એ જ ./ � છું ે, એમ મનમા � �યાન કરં ંુ . (૨૬૪)

ઉપર કહલી વાતન � તારH pS; <માણ <િસ; *fgતઓથી મનમા િવચાયા કરG ે ેુ ુ ું ં K ,

તથી તન હથળHમા રહલા જળની પઠ શકા અન �મ વગર2 ત33વ4ાન થશે ે ે G ે G ે ેં ં ંુ . (૨૬૫)

લMકરની વmચ રહલા રાUની Wમ પાચ �તો ે G ૂં ( _�વીૃ , પાણી, તજે , વા* અુ ન ેઆકાશ ) ના સ�હ'પ શરHરની ¬દર રહલા %વય4ાન'પ w; આ3મત33વન ૂ ે G ેં ુસમFન હમશા � પોત પોતાના એ આ3મ%વ'પમા f%થર થા અન આખા જગતન ે ે ે ે ેં ં ંુઆ ./મા સમાવી દં G. (૨૬૬)

W સ� નથી અન અસ� પણ નથી્ ્ે ; ત અS9તીય સ3ય પર./ pS;'પ Xફામા ે ુ ુ ંબરાW છે, W માણસ એ આ3માની સાથ એક જ બની દહ'પ Xફામા રહ છે G G ેુ ં , તનો ેફરH શરHર'પી Xફામા <વશ થતો નથી ુ ં ે ( એન ફરH સસારમા જBમ લવો પડતો ે ેં ંનથી. ) (૨૬૭)

વાસનાના 3યાગની જ'રવાસનાના 3યાગની જ'રવાસનાના 3યાગની જ'રવાસનાના 3યાગની જ'ર આ3મા'પ વ%� Uiયા પછH પણુ , અના5દ કાળની અિત બળવાન વાસના રહH Uય તો એ વાસના જ ‘Z કતા [ું ંK ’ અન ે ‘Z જ ફળ ભોગવનાર [ું ’ં આવા �મ'પ ેમજpત થઈ Fવન સસાર2 કારણ બન છૂ ે ે ેં ંુ ; માટ આ3મ|�(ટથી આ3મા2 �યાન G ુ ંકરતા મ2(ય એ વાસનાનો <ય3નથી 3યાગ કરવો જોઈએં ુ ે ; કમ ક �િનઓ કહ છ G G G ેુકG, ‘વાસનાનો 3યાગ એ જ મોd છે.’ (૨૬૮)

દહG , �5|ય વગર પદાથ� ઉપર ે G Fવન ે ‘Z અન મા½ું ંે ુ’ એવો W ભાવ છે, એ જ ‘અ�યાસ’ કહવાય છG ે . આ3મામા f%થિત કરHન િવ9ાન માણસ એન $ર કરવોં ે ે ે ૂ . (૨૬૯)

<3યકમા રહલા પોે Gં તાના આ3માન pS; અન એની `ે ેુ િૃ�ઓનો સાdી સમF ‘ત જ ેZ [ું ’ં એવી સ3ય 4ાન'પ `િ� વડ જડ પદાથ� ઉપર થયલી આ3મૃ G ે pS;નો � ુ ુ ં3યાગ કર. (૨૭૦)

લોકોન અ2સરવા2 છોડHે ુ ુ ં ;શરHરન અ2સરવા2 તFે ુ ુ ં , શાuોન અ2સરવા2 પણ ે ુ ુ ંછોડHન પછH દહ વગર જડ પદાથ� ઉપર ે G ે G ‘Zપaું ં,ુ મારાપaુ’ં એ` W િમ�યા 4ાન ુંછે, તન $ર કરે ે ૂ . (૨૭૧)

લોકો પરની, શાuો પરની તથા દહ પરની વાસનાથી Fવન સG ે 3ય 4ાન થ� જ ુંનથી. (૨૭૨)

W માણસ આ સસાર'પી કદમાથી �ટવા ઈmછ છં ંG ે ે, તન ઉપર કહલી 1ણ ે ે Gવાસનાઓ પગમા બાધલી લોઢાની સાકળ Wવી છં ં ંે ે . એમ ./ન Uણનારા કહ છે G ે . W મ2(ય એ 1ણ વાસનાઓથી �ટ છ ત �fgત પામ છુ ુે G ે ે ે ે . (૨૭૩)

Wમ 0ખડ ઉપર જળ વગરના સબધથીુ ે G ં ં ઉ3પ� થયલી $ગધથી તની 5દ-ય ે ેુ =0ગધ આવતી નથીુ ં , પણ eયાર એ 0ખડન Qબ ઘસીન બહારની $ગધન સારH G ે ૂ ે ેુ ુ =રHત $ર કરવામા આવ છે ે ેૂ ં , 3યાર જ 0ગધ આવવા લાગ છG ે ેુ ં ; તમ ¬તરમા રહલા ે Gંપરમા3મા પરની વાસના, Nદયમા રહલી અનત $રત વાસનાઓ'પી �ળથી ં ં ંG ૂુદટાઈ ગઈ છે; તને ે ઉ3k(ટ 4ાન'પી ઘષણથી eયાર સારH રHત $ર કરવામા ૃ K G ે ૂ ંઆવ છે ે, 3યાર પલા ચદનની 0ગધની પઠ %પ(ટ %વ'પ ત જણાય છG ે ે G ે ે ેં ંુ .(૨૭૪ ((૨૭૫)

જડ પદાથ� પરની વાસનાઓના Uળાથી આ3મા પરની વાસના ઢકાઈ ગઈ છં ં ં ે; માટ હમશા આ3મા2 ચYતન કરવાથી ત વાસનાઓનો નાશ થતા આ3માG ે ેં ં ંુ ઉપરની વાસના પોતાની મળ %પ(ટ <કટ છે ે G ે . (૨૭૬)

Wમ Wમ મન આ3માના �યાનમા f%થર થાય છં ે, તમ તમ બહારના પદાથ�ની ે ેવાસનાન ત છોડ� Uય છે ે ેુ ં . અન પછH બધી વાસનાઓ �ટH Uય છે ે, 3યાર Gઆ3માનો અ%ખલત અ2ભવ થવા લાગ છુ ે ે . (૨૭૭)

�મના 3યાગની જ'ર�મના 3યાગની જ'ર�મના 3યાગની જ'ર�મના 3યાગની જ'ર આ3માના %વ'પમા જ સદા f%થર થવાથી યોગ2 મન નાશ પામ છ અન ં ંુ ે ે ેવાસનાઓનો પણ નાશ થાય છે; માટ � તારા દહ ઉપરની G Gુ ં ‘Zુ’ં પણાની �ાિતન ં ે$ર કરૂ . (૨૭૮)

રજોXણ અન સ3વXણથી તમોXણ નાશ પામ છુ ુ ુે ે ે; સ3વXણથી રજોXણ નાશ ુ ુપામ છે ે; તથા w; સ3વXણથી ુ ુ ( િમ� ) સ3વXણ નાશ પામ ુ ે છે; માટ w; G ુસ3વXણનો આ�ય કરH તારા �મન � $ર કરુ ુે ં ૂ . (૨૭૯)

<ાર¤ધકમ જ શરHર2 પોષણ કર છK ુ ં G ે, એમ િન�ય કરH f%થર થઈ ધીરજ ધરHન ેય3ન_વક પોતાના �મન � $ર કરૂ ેK ુ ં ૂ . (૨૮૦)

‘Z Fવ નથી પણ w; ./ જ [ું ંુ ’ એમ <થમ પોતાના Fવભાવન $ર કયા પછH ે ૂ Kવાસનાના વગથી ઊપWલા પોતાના �મન � $ર કરે ે ુ ં ૂ . (૨૮૧)

‘सव) ख+,वदं ॄ/ – આ બ� ./ છું ે’ આવા વદવાVથીં ે , *fgતથી અન પોતાના ુ ેઅ2ભવથી ુ ‘આ3મા જ સવ%વ'પ છK ે’ એમ સમFન દહા5દ પરના િમ�યાભાસથી ે Gકોઈ કાળ ઊપWલી તારH �ાિતન � $ર કરે ેં ંુ ૂ . (૨૮૨)

આ3મ4ાની માટ કોઈ પણ વ%� લવાથી ક છોડH દવાથી લગાર 5£યા રહતી G ે G G G Gુનથી; માટ હમશા આ3મા ઉપર જ �;ા કરHન પોતાનો �મ � $ર કરG ે ેં ંુ ૂ . (૨૮૩)

‘त%वमिस – ત � છે ેુ ં ’ વગર મહાવાVોથી ઊપWલા આ3મા અન ./ના ે G ેએકપણાના 4ાનથી ./મા જ આ3માપa |ઢ કરવાન � ં ં ંુ ુે તારH �ાિતન $ર કરં ે ૂ . (૨૮૪)

‘આ દહ છ એ જ Z [G ે ુ ં ’ં એવી Uત2 દહ ઉપર રહ� ુ ું ંG G ‘Zપaું ં’ુ સ_ણ નાશ પામં ૂ ેK ,

3યા 0ધી સાવધાન થઈ ચ�ન f%થર કરH તારH �ાિતન � $ર કરં ં ંુ ુે ે ૂ . (૨૮૫)

હ િવ9ાન G ! eયા 0ધી આ Fવ અન જગત %વ�નની Wમ તન જણાયા કરં ુ ે ે G, 3યા ં0ધીુ � િનરતર એ �મન $ર કયા કરું ં ે ૂ K . (૨૮૬)

­ઘમા,ં વાતચીતમા,ં શ¤દ, %પશK, 'પ રસ, ગધ વગર િવષયોના અ2ભવમા અન ં ંે G ેુઆ3માના િવ%મરણમા કદH સમય ગા¿યા િવના Nદયમા � આ3મા2 જ ચYતન ં ં ં ંુ ુકયા કરK . (૨૮૭)

માતા અન િપતાના ે ( રજ અન વીય'પ ે K ) મલથી ઊપW� શરHર ે ું મળ-માસથી ંભર� છG ેુ ં , તન ચાડાલની પઠ $ર તFે ે ે Gં ૂ -એના ઉપર2 ંુ‘Zપaું ં’ુ છોડH, ./%વ'પ થઈ � kતાથ થાું ૃ K . (૨૮૮)

હ િવચાર કરનાર િવ9ાન G ! ઘડો ±ટH જવાથી Wમ ઘડાની ¬દર રહ� આકાશG ું ,

બહારના આકાશમા મળH Uય છં ે, તમ � તારા આ3માન પરમા3મામા અખડપણ ે ે ેુ ં ં ંએક કરH દઈ સદાન માટ શાત થાે G ં . (૨૮૯)

%વય<કાશ અન સવ2 �ળ%થાન W ./ છં ંે ૂ ેK ુ , ત 'પે ે, � પોત જ સદા થઈનું ે ે, પછH શરHરન તથા ./ાડન પણ કચરાના ટોપલાની માફક ફકH દે ે Gં À -એના ઉપરનો મોહ $ર કરૂ . (૨૯૦)

દહ ઉપર W Zપણાની pS; 'ઢ થઈ છG ેુ ં ુ , તન સદા આનદ અન ચતને ે ે ેં 'પ આ3મા ઉપર %થાપીન તથા ે ‘0�મ શરHરૂ ’નો પણ 3યાગ કરH � કવળ ./'પ જ સદા ું G ેરહG. (૨૯૧)

Wમ દપણમા <િતબYબ'પ દખા� નગર મા1 આભાસ જ છK ં ંે G ેુ , તમ ./મા દખા� ે Gં ંુઆ જગત મા1 આભાસ જ છે, એમ સમFન � kતાથ થઈશે ું ૃ K . (૨૯૨)

W સ3ય%વ'પ, ચતને , મા1 એક જ, આનદ'પ અન 5£યા વગર2 છં ંે ેુ , એ ./ જ પોતા2 �ળ%વ'પ છું ૂ ે, એમ ત %વ'પ થઈે , Wમ નાટક કરનારો માણસ પોતાનો બનાવટH વશ છોડH દ છે G ે, તમ � આ િમ�યા દહન તF દ અથા� તના પરના ે G ે G ેુ ં K ્અભમાનન છોડH દે G. (૨૯૩)

‘ZZZZુુુુ ંં ં’ં શ¤દનો અથશ¤દનો અથશ¤દનો અથશ¤દનો અથKKKK આ W દખાય છG ે, ત જગત ે ( તથા શરHર વગર ે G ) િમ�યા �મ જ છ તથા dણક ેછે; dણ dણ બદલાયા કર છે ે G ે; એથી એ (શરHર વગરે G) ‘Zુ’ં શ¤દનો અથ હોઈ શક K Gન5હ; કારણ ક અહકાર વગર dણક ત33વોન G ે G ેં ‘Z બ� જa [ું ં ં ંુ ુ ’ એ` 4ાન કમ થઈ ું Gશક G ? (૨૯૪)

W અહકાર વગરનો પણ સાdી ં ે G (જોનાર) છે, એ જ ‘Zુ’ં શ¤દનો અથ K (આ3મા ) છે;

કારણ ક 0´��ત અવ%થામા પણ િન3ય એની હયાતી હોય છG ેુ ુ ં . વદ પોત પણ ે ેએન ે ‘अजो िन%यः शा2तोयम-् Wનો જBમ જ નથી, W અના5દ કાળથી છ તથા ેિન3ય છે’ એમ કહ છG ે; માટ ¬તરા3મા કાય તથા કારણથી Jદો છG ેK ુ . (૨૯૫)

એ આ3મા, િવકારH વ%�નાુ સવ િવકારન UણનારK ે , િન3ય અન િવકાર વગરનો ેહોવો જોઈએ. આ શરHર તથા અહકાર બ� મનના િવચારો વખતં ે ે, %વ�નમા અન ં ે0´��તના વખત વારવાર %પ(ટ દખાતા જ નથીુ ુ ે Gં , (એથી એન આ3મા કમ કહવાય ે G G? ) (૨૯૬)

માટ માસના િપYડા'પ આ શરHર િવષ તથા એના અભમાની pS;ક��પત અG ેં ુ હકાર ંવગર ઉપર ે G ‘Zુ’ંપણા2 અભમાન � છોડH દુ ું ં G; અન પોતાના આ3માન ે ે (�તૂ, વતમાન તથા ભિવ(યK ) 1ણ કાળમા રહનાર અન અખડ 4ાન%વ'પ સમF શાિત ે G ેં ં ંપામ. (૨૯૭)

kળુ , ગો1, નામ, 'પ અન આ�મ ે – એ બધા2 અભમાન � છોડH દં ં ંુ ુ G, કારણ ક એ Gતો તરતના �ડદા Wવા શરHરનુ ે જ આધાર રહલા છG G ેં ; તમ જ કતાપa અન ે ેK ુ ંભોgતાપa વગર W લYગશરHરના ધમ� છ એન પણ છોડHન અખડ 0ખ%વ'પ ુ ું ંે G ે ે ેથા. (૨૯૮)

અહકાર સસાર2 �ળ છઅહકાર સસાર2 �ળ છઅહકાર સસાર2 �ળ છઅહકાર સસાર2 �ળ છં ં ંં ં ંં ં ંં ં ંુુ ુુ ૂ ેૂ ેૂ ેૂ ે માણસન સસારના કારણે ં ં । બીUં અનક બધનો જોવામા આ-યા છે ેં ં ં , એ બધા2 ં ંુએક �ળ પહલો િવકાર અહકાર જ છ ૂ G ેં (કારણ ક G ‘Zપંુaુ’ં આવવાથી જ અ4ાન2 ંુજોર વધ છે ે. ) (૨૯૯)

eયા 0ધી $(ટ અહકારનો આ3માન સબધ છં ં ં ંુ ુ ે ે, 3યા 0ધી �fgતની અદ�ત વાત ં ુ ુ ુલશમા1 પણ સભવતી નથીે ં . (૩૦૦)

આ3મા'પી ચ|ન અહકાર'પી રાZએ ઘરH લીધો છં ંે ે ેુ ; એનાથી �ટ®ા પછH તે, ચ|ની ંWમ િનમળK , પ5ર_ણૂK, િન3ય, આનદ%વ'પ અન %વય<કાશ થઈ પોતા2 %વ'પ ં ં ંે ુપામ છે ે . (૩૦૧)

મોXણથી અિત �ઢ બનલી pS;એ જ ક�પ� ુ ુ ુૂ ે ે ં ‘Zપaુ ુ’ં આ શરHર પર જણાય છે; અન એ જ અહકાર છે ેં ; તનો સ_ણ નાશ થાયે ૂં K , 3યાર જ G ‘./ એ આ3મા જ છે’ એમ અખડ 4ાન થાય છં ે. (૩૦૨)

./નો આનદ એ એક ખUનોં છે, પણ મહાબળવાન અન ભયકર અહકાર'પી ે ં ંસપK, 1ણ Xણ'પી ઉI પોતાના મ%તકો વડ એ ખUનાન વ³ટાઈ વળHન પોતામા ુ ં ંG ે ેરાખી બઠો છે ે; પણ eયાર ધીર _'ષ અ2ભવ4ા'પી મોટH તી�ણ તલવારથી એ G ુ ુ1ણય માથાન કાપી નાખી એ સાપનો નાશ કર છે ે G ેં , 3યાર જ પરમ 0ખકારક એ G ુધનભડાં રન ભોગવી શક છે G ે . (૩૦૩)

eયા 0ધી શરHરમા થો} પણ ઝર રહH ગ* હોય 3યા 0ધી આરો�ય કવી રHત ં ં ં ં ંુ ુ ુુ ે G ેથાય ? એમ થોડો પણ અહકાર રહH ગયો હોયં , 3યા 0ધી યોગીની �fgત કમ થાય ં ુ ુ G? (૩૦૪)

અહકાર અ3યત $ર થાયં ં ૂ , 3યાર જ એનાથી ઊપWલા અનક તકિવતક� નાશ પામ G ે ેKછે; અને પછH આ3મત3વ2 4ાન થવાથી ુ ં ‘ આ આ3મા ત જ Z [ ે ુ ં ં ’ એમ ત3વ સમW છે. (૩૦૫)

અહબાવ કરનારં , િવકાર'પ, આ3માના <િતબYબવાળો અન આ3મા2 %વ'પ ચોરH ે ુ ંલનારા આ અહકાર ઉપરની ે ં ‘ Z ંુ ’ પણાની pS;ન તરત � તF દુ ુે Gં ; કમ ક એ G Gઉપરના ‘ Z ંુ’ પણાના �મથી જ તન જBમે -મરણ અન ઘડપણના $ઃખથી ભરલો ે Gં ુઆ સસાર <ા�ત થયો છં ે; કારણ ક � તો ચૈતBય�િતª આનદ'પ ¬તરા3મા જ છG ૂ ેુ ં ં . (૩૦૬)

જો એ અહકાર ઉપરનો અહભાવ'પ �મ ન હોય તો સદા એક'પં ં , ચતને , બધ ેઠકાણ રહનારG ે G , આનદ'પં , િનદ�ષ કHિતªવાળા અન અિવકારH તને ે-આ3માન સસાર ે ંકદH હોય જ ન5હ. (૩૦૭)

માટ જમવા બઠલા માણસના ગળામા Wમ કાટો ખટક તમ ખટકતા આ G ે G G ેં ંઅહકાર'પી પોતાના શ¨ન અ2ભવ'પી મોટH તલવારથી કાપી નાખી આ3માના ં ુ ુેસા�ાeય2 Q�� 0ખ � ઈmછા <માણ ભોગવુ ુ ુ ુ ું ં ં ે . (૩૦૮)

પછH અહકાર વગરની ં ે G ( કતાપaK ુ-ંભોગવનારપa ંુ ) વગર `િ�ઓને G ેૃ $ર કરHૂ ,

./4ાન'પ પરમ વ%�નો લાભ થવાથી િવષયોની <ીિત તFનુ ે, આ3મ0ખના ુઅ2ભવથી તક િવતક ચોડH મૌન રહHન _ણ %વ'પ ./મા જ f%થિત કરુ K K Kે ૂ ે ં . (૩૦૯)

આ મહાન અહકાર �ળમાથી ઊખડH ગયો હોયં ંૂ , તોપણ ચ� 9ારા જો dણવાર પણ <રણા પામે ે, તો ફરH Fવતો થઈન Wમ ચોમાસામા પવનથી <રણા પામલા ે ે ેં ંવાદળા અનક Uત2 2કસાન કર છં ંે G ેુ ુ , તમ સકડો િવdપ કર છે � ે G ે-સાધકન અનક ે ે<કાર ભમાવી દ છG G ે . (૩૧૦)

માટ એ અહકાર'પ શ¨ન બરાબર વશ કયા પછH ફરH િવષયોના ચYતન 9ારા G ેં ુ KકદH એન તક જ ન આપવીે ; કારણ ક Wમ 0કાઈ ગયલા બજોG ેુ રાના ઝાડન પાણી ેફરH તાJ કર છુ ં G ે, તમ એ રHત આપલી તક જ આપણન ફરH તાજો કર છે ે ે ે G ે . (૩૧૧)

5£યા5£યા5£યા5£યા, િવષયચYતન અન વાસનાનો 3યાગિવષયચYતન અન વાસનાનો 3યાગિવષયચYતન અન વાસનાનો 3યાગિવષયચYતન અન વાસનાનો 3યાગેેેે

W માણસ દહન જ આ3મા માની બઠો છG ે ે ે, એન જ અનક <કારની ઈmછાઓ થાય ે ેછે; પણ Wન દહની સાથ સબધ જ ન હોયે G ે ં ં , તન િવષયની ઈmછા કમ થાય ે ે G ?

(આ3મા િસવાય બીF વ%�ઓ પણ જગતમા છુ ં ે, એવી ) ભદpS;થી જ િવષય2 ે ુ ુ ંચYતન થાય છ અન એ જ સસારબધન2 કારણ છે ે ેં ં ંુ . (૩૧૨)

કાય�ન વધાય જવાથી જ તના બીજની પણ `S; દખાય છે � ે G ેં ૃ ; ( Wમ `dોનો ૃવધારો થાય તમ તના બીજ પણ વધ જ ે ે ેં ) અન કાય�નો નાશ કરવાથી તઓના ે ે ંબીજ પણ નાશ પામ છે ે; માટ G ( સૌની પહલા G ં ) કાય� જ બધ કરH દવાં ંG . (૩૧૩)

વળH વાસના વધવાથી જ કાય� વધ છ અન કાય� વધવાથી વાસના વધ છે ે ે ે ે; આમ થતા મ2(યનો સસાર સવ <કાર વધ જ છં ંુ K G ે ે; પણ અટકતો નથી. (૩૧૪)

માટ સયમી માણસ સસાર'પી બધનન કાપવા માટ વાસના અનG ે ે G ેં ં ં કાય એ બ�ન K ે ેબાળH નાખવા જોઈએં ; કમ ક મનના િવચાર અન બહારની 5£યાG G ે , એ બ�થી જ ે ( િવષયોની ) વાસના વધ છે ે. (૩૧૫)

( એમ ) એ બ�થી વધતી ત વાસના આ3માન સસાર ઉ3પ� કર છે ે ે G ેં , માટ હરકોઈ Gઅવ%થામા ં( િવષયવાસના, િવષયોનો િવચાર અન િવષયો માટની બહારની 5£યાે G ) એ 1ણનો નાશ કરવાનો આ ઉપાય હમશા કરવો જોઈએે ે ં . દરક ઠકાણG G ે, દરક GરHતે, મા1 ./'પ જો`ે ુ,ં એ ./વાસના છે; એ ./વાસના |ઢ થવાથી ઉપર જણાવલી 1ણ વ%� નાશ પામ છે ે ે ેુ . (૩૧૬ ((૩૧૭)

5£યાઓનો નાશ થયા િવષયના ચYતનનો નાશ થાય છ અન એ િવષયચYતનનો ં ે ેનાશ થતા વાસના પણ નાશ પામ છં ે ે, એમ વાસનાનો W નાશ, એ જ મોd છે; અન એ જ Fવન�fgત કહવાય છે G ેુ . (૩૧૮)

અ'ણ2 અજવા° થતા જ Wમ ર3ન િવના ઘોર ¬ધારH રાતનો સારH રHત નાશ ું ં ં ેથાય છે, તમ ./વાસના <કટ થતા જ મોટામા મોટH પણ અહકાર વગરની ે ે Gં ં ંવાસના નાશ પામ છે ે . (૩૧૯)

Wમ 0ય ઊ�યા પછH ¬ધા' ક ¬ધારામા થતા ૂ GK ં ં ‘ચોરH’ વગર અનથ દખાતા જ ે G GKનથી, તમ અ9તૈઆ3માના આનદનો રસ અ2ભ-યા પછH સસાર'પ બધન ક ે Gં ં ંુ$ઃખની ગધ પણ રહતા નથી જુ ં ંG . (૩૨૦)

તા' <ાર¤ધ ં ( કરલા G ં ) કમ'પ બધન હF જો બાકH હોય તો દખાતા આ જગતન K ં G ે./ની ¬દર સમાવવાનો <ય3ન કર; તથા બહાર અન ચ�ની ¬દર સાવધાન ેરહH પોતાના આનદમય %વ'પ2 ચYતન કરતો સમય િવતાવં ંુ . (૩૨૧)

<માદના 3યાગની જ'ર<માદના 3યાગની જ'ર<માદના 3યાગની જ'ર<માદના 3યાગની જ'ર ./ િવષ f%થિત કરવામા Vારય �લ ન કરવીે G ૂં ; કારણ ક ./ાના _1 ભગવાન G ુસન3kમાર ક¹ છ કુ G ે Gુ ં , ‘�લ એ મરણ જ છૂ ે.’ (૩૨૨)

સમJ માણસ ./ચYતનમા �લ કરવીુ ે ૂં ; એનાથી બીJ કોઈ 2કસાન નથીુ ં ુ ; કારણ ક એથી મોહ ઊપW છG ે; મોહથી pS; અહકાર*gત થાય છુ ું ે; તથી બધન અન તથી ે ે ેં$ઃખ થાય છુ ે. (૩૨૩)

Wમ કોઈ kલટા uી તના Uર _'ષન pS;ના દોષન લીધ ભમાવી �ક છુ ે ે ે ે ૂ G ેુ ુ , તમ ેમાણસ િવ9ાન હોય, તોપણ જો િવષયોમા જોડાયં , તો તન આ3માની િવ%�િતે ે ૃ , pS;ના દોષોન લીધ ભમાવી �ક છુ ે ે ૂ G ે . (૩૨૪)

Wમ પાણી ઉપરની ઘણી શવાળ dણ વાર પણ $ર થતી નથીે ૂ , પર� પથરાઈન ં ુ ેપાણીન ઢાકH દ છ તમ આ3માનો િવચાર ન કરનાર માણસ િવ9ાન હોય તોપણ ે G ે ેંમાયા એન ઘરH લ છે ે ે ે . (૩૨૫)

Wમ હાથમાથી �ટH પડલો રમવાનો દડો સીડH ઉપર પડતા એક પછH એક ં ંGપગિથયા ઊતરતો ઠઠ નીચ પડ છં G ે G ે, તમ ચ� <માદન લીધ આ3મચYતનથી ે ે ે�કHન લગાર પણ િવષયોમા પડH Uયૂ ે ં , તો 3યાથી પડ� પડ� છક અધોગિતએ ં ં ંુ ુ ેપહÁચ છે ે . (૩૨૬)

િવષયોમા પસ� ચ� એના Xણોનો જ િવં ંે ુ ુ ચાર કર છG ે; અન એમ િનરતર ચYતન ે ંકરવાથી એ િવષયોની ઈmછા કર છG ે; અન પછH એ ઈmછા _રH કરવા માટ માણસ ે ૂ G<`િ� કર છૃ G ે . (૩૨૭)

પછH માણસ આ3મા2 %વ'પ �ક છ અન એમ �કલો ત અધઃપતન પામ છું ૂ G ે ે ૂ G ે ે ે . એ રHત પડલા ત માણસનો નાશ થયા િવના ફરH ત2 ઉપર ચઢ` દખા� ને G ે ે Gુ ુ ું ં ં થી; માટ Gદરક અનથ2 કારણ સક�પ G K ુ ં ં ( િવષયોના િવચાર ) નો 3યાગ કરવો. (૩૨૮)

માટ િવવકH અન ./4ાની માણસન આ3માના ચYતનમા <માદ G ે ે ે ં ( આળસ – આ3મચYતન2 િવ%મરણ ું ) િવના બીJ કોઈ મરણ નથી ુ ં – <માદ એ જ ત2 મરણ ે ુ ંછે, ચ�ન આ3મચYતનમા જોડનાર માણસ જ �fgતે ં ુ ન પામ છે ે ે; માટ � સાવધાન G ુ ંબની ચ�ન આ3મામા જ લગાડH દે Gં . (૩૨૯)

ભદ|�(ટનો 3યાગભદ|�(ટનો 3યાગભદ|�(ટનો 3યાગભદ|�(ટનો 3યાગેેેે

Wની Fવતા જ �fgત થઈ હોયં ુ , ત જ દહ પડ¦ા પછH w; ./%વ'પ થાય છે G ેુ ;

માટ Fવતા W થોડો પણ ./ િવષ ભદ G ે ેં ( ./ િસવાય પણ બીJ કાઈ છુ ં ં ે, એમ ) Jએ છુ ે, તન ફરHે ે જBમ – મરણનો ભય છ જે , એમ યJવદ કહ છુ � G ે . (૩૩૦)

હરકોઈ સમય એ 4ાની અનત ./મા જરા પણ ભદ Jએ છે ે ેં ં ુ , એટલ ત જ વખત ે ે ેતન સસારનો ભય <ા�ત થાય જ છે ે ેં ; કારણ ક <માદથી ભદ|�(ટ થવાન લીધ જ G ે ે ેસસારનો ભય દખાય છં G ે . (૩૩૧)

વદે , %�િત અન સકડો *fgતઓથી આૃ ુે � દખા� જગત િમ�યા કહવા* છG G ેુ ું ં ; છતા દહ ં Gવગર પદાથ� ઉપર W આ3મpS; કર છે G G ેુ , ત ન કરવા2 કરનાર ચોરની પઠ ે ે Gુ ંઉપરાઉપરH $ઃખો પામ છુ ે ે . (૩૩૨)

W માણસ સ3ય-./2 જ ચYતન કર છું G ે, એ �gત થઈન સદાકાળની પોતાની ુ ેમોટાઈન પામ છે ે ે; પણ W િમ�યા જગત2 જ ચYતન ું કર છG ે, ત નાશ પામ છે ે ે; આ વ%� સ«જન અન ચોરમા દખાય છુ ે G ેં . ( સ«જન માણસ સા� જ િવચાર છું G ે, બોલ ેછ અન આચર છે ે G ે; તથી લોકમા <માણક મનાઈન આનદ કર છે ે G ેં ં ; પણ ચોર ખો¥ ુંન ખરાબ જ િવચાર છે G ે, બોલ છ ન આચર છે ે ે G ે; તથી Wલ ભગો થઈ $ઃખી થાય છે ે ેુ . ) (૩૩૩)

માટ FતG ે�B|ય મ2(ય સસારબધન2 કારણ ખોટા સક�પો અન ભદ|�(ટ તFન ુ ુે ે ે ેં ં ં ં ‘

Z સાdા� ./ જ [ ું ં્ ’ એમ આ3મ|�(ટ કરHન જ રહ` જોઈએે G ુ ં ; કરાણ ક પોતાના Gઅ2ભવથી થયલો ./ િવષનો <મ 0ખ આપ છ અન માયાના <પચથી ુ ુે ે ે ે ે ે ંઊપWલા Uણીતા $ઃખ $ર કર છં ં ુ ૂ G ે . (૩૩૪)

$ુિનયાના િવષય2 ચYતનું , $(ટ વાસના'પ ફળન અિધકાિધક વધાય Uય છુ ે � ે; માટ િવવક4ાનથી આ3મા2 %વ'પ સમFન $િનયાના પદાથ� છોડH હમશા G ે ે ેુ ં ંુપોતાના આ3મા2 જ �યાન કર`ુ ું .ં (૩૩૫)

બહારના િવષયો 3યજતા મન િનમળ થાય છ અન મન w; થતા પરમા3મા2 ં ં ંK ે ે ુ ુદશન થાય છK ે; અન ત પરમા3મા2 દશન સારH રHત થયા પછH સસાર'પ બધન ે ે ેુ ં ં ંKનાશ પામ છે ે; આમ બહારના િવષયો છોડવા એ જ �fgતનો માગ છુ K ે . (૩૩૬)

કયો pS;માન સ� ુ ્ – અસ� પદાથ�ન સમજતો હોય્ ે , વદના વચનોન માનતો ે ેંહોય, પરમ સ3ય આ3મત33વન જોતો હોય અન �fgતન ઈmછતો હોયે ે ેુ , છતા Uં ણી જોઈન બાળકની પઠ પોતાના પતન માટ િમ�યા પદાથ�મા ફસાય ે ે G G ં ? (૩૩૭)

Wન દહ વગર જડ પદાથ� ઉપર મોહ હોયે G ે G , તની �fgત થતી નથીે ુ ; અન W ેFવતા જ �fgત પાsયો હોયં ુ , તની દહ વગર પદાથ� ઉપર ે G ે G ‘Z પaું ં’ુ થ� નથીું ;

Wમ ­ઘતા માણસન UIત અવ%થાની ખબર હોતી ને થી; અન W Uગ છે ે ે, તન ે ે%વ�ન આવતા નથીં ; કારણ ક એ બય અવ%થાઓ G ે ( બધં-મોd તથા %વ�ન-UIત ) Jદા Jદા XણવાળH છુ ુ ુ ે . (૩૩૮)

Fવન�gત કોણ Fવન�gત કોણ Fવન�gત કોણ Fવન�gત કોણ ુુુુ ?

%થાવર અન જગમ દરક પદાથમા ¬દર અન બહાર પોતાન જ 4ાન%વ'પ તથા ે G ે ે ેં ંKઆધાર'પ રહલો W Jએ છ અન દરક ઉપાિધ છોડHે G ે ે Gુ અખડ અન પ5ર_ણ ં ે ૂ Kઆ3મા'પ W રzો હોયે , એ Fવતા જ �gત છં ુ ે . (૩૩૯)

આ3મ<મઆ3મ<મઆ3મ<મઆ3મ<મેેેે દરક ઉપર આ3મ|�(ટ કરવીG , એ જ સસારબધનથી �ટવામા કારણ છં ં ં ે; આ સવ3મભાવથી બીજો કોઈ ઉપાય નથીK ; અન દરક ઉપરની એ આ3મ|�(ટ દખાતા ે G Gપદાથ�2 Iહણ ન થાયું ; પણ હમશા આ3મામા ે ં ં જ f%થિત કરવામા આવ 3યાર ં ે Gથાય છે. (૩૪૦)

W માણસ દહન જ આ3મા માન અન $િનયાના પદાથ�નો અ2ભવ કરવામા જ G ે ે ે ુ ુ ંઆસgત મનવાળો રહH ત ત 5£યા કયા કરે ે GK , તન ે ે ‘આ સસાર છ જ ન5હં ે ’ એમ Vાથી સમUય ં ? માટ િન3ય આનદન ઈmછતા ત33વવ�ાઓએ દરક ધમG ે ે Gં K., કમ Kઅન િવે ષયોનો 3યાગ કરH િનરતર આ3મા ઉપર જ <મ કરવો અન આ3માની ં ે ે¬દર દખા� આ જગત ય3નથી Iહણ ન કર`G ુ ું .ં (૩૪૧)

Wણ વદાત�વણ ક* હોયે ે ં ુ= , એવા સBયાસીન દરક ઉપર આ3મ|�(ટ થવા માટ વદ ં ે G G ેઆવી સમાિધ શીખવ છે ે. ક તણ શમG ે ે , દમ અન ઉપરિતવાળા થ`ે ુ.ં ( એટલ ેચ�ન શાે તં કર`ુ,ં Â5|યોન િવષયોથી રોકવીે , ચ�ની `િ�ન f%થર કરવીૃ ે ; તમ જ ેસહન કરતા શીખ` અન મનન f%થર કરH ¬તઃકરણમા જ આ3માન જોવોં ં ંુ ે ે ે . ) (૩૪૨)

‘અહકારનો 3યાગઅહકારનો 3યાગઅહકારનો 3યાગઅહકારનો 3યાગંંંં ’ ઘણો જ �Mકલ છઘણો જ �Mકલ છઘણો જ �Mકલ છઘણો જ �Mકલ છુુુુ G ેG ેG ેG ે Wની શfgત Uમલી છે ે, એવા અહકારનો એકદમ નાશ કરવો ત પ5ડતો માટ પણ ં ંે GશV નથી; કGમ ક Wઓ િનિવªક�પ સમાિધમા િન�ળ થયા હોય છG ેં , તવા _'ષોન ે ેુપણ અનત જBમોની વાસનાઓ વmચ વmચ આવી Uય છં ે ે ે . (૩૪૩)

‘ િવdપશfgત િવdપશfgત િવdપશfgત િવdપશfgત ેેેે ‘ 2 બળ2 બળ2 બળ2 બળુુુુ ંં ંં

રજોXણની ુ ‘િવdપે ’ શfgત તમોXણની ુ ‘આવરણ’ શfgતના બળથી માણસન મોહ ેપમાડનારH અહકારpS; સાથ જોડH દઈ તના Xણોથી ભમાં ુ ુે ે વ છે ે . (૩૪૪)

‘ આવરણશfgત આવરણશfgત આવરણશfgત આવરણશfgત ‘ 2 બળ2 બળ2 બળ2 બળુુુુ ંં ંં

‘આવરણ’ શfgતન સ_ણ $ર કયા વગર ે ૂં K Kૂ ‘િવdપે ’ શfgતન Fતવી કઠણ છે ે. Wમ $ધ અન પાણી એ JદH JદH વ%� છૂ ે ેુ ુ ુ , તમ આ3મા અન જગત એ બન JદH JદH ે ે ેં ુ ુવ%� છુ ે, એ` %પ(ટ 4ાન થયા પછH આ3મા ઉપર Uમલી ું ે ‘આવરણ’ શfgત પોતાની મળ ે ે જ નાશ પામ છે ે . પછH Jઠા સાસા5રક પદાથ� ઉપર મોહ ન ઊપWૂ ં ,

તો અવMય સસાર'પ બધનથી ર5હત થાય છં ં ે . (૩૪૫)

િવવકથી �fgતિવવકથી �fgતિવવકથી �fgતિવવકથી �fgતેેેે ુુ ુુ

આ આ3મા એ |(ટા ( જગતન જોનાર ે ) છ અન આ જડ પદાથ� એ |Mય છ ે ે ે – આ િવભાગ કરH %પ(ટ 4ાનથી ઊપWલો ઉ�મ િવવક માયાએ કર� મોહબધન કાપીે G ુ ં ં નાખ છે ે, Wથી �gત થયલા માણસન ફરH સસાર <ા�ત થતો નથીુ ે ે ં . (૩૪૬)

સ3ય 4ાનસ3ય 4ાનસ3ય 4ાનસ3ય 4ાન ./ અન આ3મા એક જ છે ે, એ 4ાન'પ અf�ન માયા'પી વનન સ_ણ બાળH ે ૂં Kનાખ છે ે; પછH એ અ9તૈ ( આ3મા અન ./ની એકતા ે ) ભાવન પામલા Fવમા ે ે ંફરH સસાર2 બીજ w થાય છ ં ં ંુ ુ ે ? ( નથી જ થ� ુ.ં ) (૩૪૭)

આ3મા'પ ઉ�મ પદાથના દશનથી K K ( માયા2 ંુ ) આવરણ $ર થાય છૂ ે, એથી િમ�યા4ાનનો નાશ થાય છ અન ે ે ‘િવdપે ’ શfgતથી ઊપજ� $ઃખ અટકH Uય છું ુ ે . (૩૪૮)

માણસ eયાર સમW છ કG ે G, Z Wન સાપ માનતો હતોુ ં ે , ત સાપ ન હતોે , પણ દોર} ુ ંજ હ� ુ,ં 3યાર દોરડા2 G ુ ં અ4ાન ( આવરણ ), સપનો �મ K ( િમ�યા4ાન ) અન ેસપથી બીક K ( િવdપ ે ) – એ 1ણનો નાશ દખાય છે G ે; માટ આ સસારબધનથી G ં ં�ટવા સા' િવ9ાન આ3મવ%�ના રહ%યન Uણ` જોઈએે ેુ ુ ં . (૩૪૯)

Wમ અf�નના સબધથી ં ં ( તપ� ે ું ) લોÃ અf�ન W` જ દખાય છું ંુ G ે, તમ આ3માના ેસબધથીં ં જ pS; આ3માના ધમવાળH ુ K ( |(ટા, દશન અન |Mય'પ K ે ે ) દખાય છG ે; પણ �ાિતં , %વ�ન અન મનના િવચારો વખત pS;2 4ાન ખો¥ જ દખાય છે ે G ેુ ુ ં ંુ ,

તથી સાબત થાય છ ક pS;2 કાય ે ે G ુ ુ ં K ( એ |(ટા આ5દ 1ણ ે ) ખો¥ છું ે . (૩૫૦)

માટ અહકારથી માડH દહ 0ધીના માG Gં ં ુ યાના સવ િવકારો અન િવષયો dણ dણ K ે ે ેબદલાતા હોવાથી Jઠા છ અન આ3મા કદH બદલાતો નથીૂ ે ે ; માટ એ સ3ય છG ે . (૩૫૧)

‘Zુ’ં એમ કહવાથી W સમUય છG ે, એ આનદ %વ'પ પરમા3મા તો સદા એક ંઅખડં, ચતન એક જ 'પવાળોે , pS; વગરનો સાdીુ ે G , સ�-્અસતથી Jદોુ , દરકમા G ં-યા�ત અને સદા આનદ_ણ છં ૂ ેK . (૩૫૨)

આમ િવ9ાન માણસ સ� અન અસતનો ભદ સમF પોતાની 4ાન|�(ટથી ્ ે ેત3વવ%�નો િન�ય કરH પોતાના આ3માન અખડ 4ાન%વ'પ Uણી માયાના ુ ે ંપદાથ�થી �ટો થાય છ અન પોતાની મળ જ શાત થાય છે ે ે ે ેં . (૩૫૩)

અ4ાનનો નાશ Vાર અ4ાનનો નાશ Vાર અ4ાનનો નાશ Vાર અ4ાનનો નાશ Vાર GGGG ? eયાર િનિવªક�પ સG માિધથી અ9તૈ આ3મ%વ'પ2 દશન થાય છું K ે, 3યાર અ4ાન'પી GNદયની ગાઠનો સ_ણ નાશ થાય છં ં ૂ ેK . (૩૫૪)

સમાિધની જ'રસમાિધની જ'રસમાિધની જ'રસમાિધની જ'ર એક જ અન િવશષ ે ે – નામ'પ વગરના પરમા3મામા pS;ના દોષથી જ ં ુ ‘Zુ,ં � આ ું$િનયાુ ’ વગર ક�પના થાય છે G ે; પર� એ સવ િવક�પ સમાિધમા આ3મત3વનો ં ંુ Kિન�ય થવાથી નાશ પામ છે ે . (૩૫૫)

સયમી _'ષ ચ�ની શાિત રાખ છં ંુ ે ે, �5|યોન વશ કર છે G ે; િવષયોથી $ર રહ છૂ G ે, સૌની ઉપર dમા રાખ છ અન સમાિધનો િનરતર અCયાસ કર છે ે ે G ેં ; તથી ે ‘બ� ંુઆ3મા'પ જ છે’ એમ સમW છ અન ત 9ારા માયાના અધકારથી ઊપWલા તક ે ે ે K – િવતકન $K ે ૂર કરH 5£યાર5હત અન સશયર5હત થઈ 0ખ_વક ./'પ રહ છે ૂ ે G ેં ુ K . (૩૫૬)

Wઓ બહારની �5|યોને, ચ�ન અન પોતાના અહકારન ચતન આ3માની ¬દર ે ે ે ેંસમાવી દઈ સમાિધમા રહ છં G ે, તઓ જ સસાર'પ પાશના બધનમાથી �ટH ગયલા ે ેં ં ંછે; પણ બીU ઉપર ઉપરની વાતો જ કરનારા સસારથી �ટતાં નથી. (૩૫૭)

¬તઃકરણ વગર ઉપાિધના ભદથી જ આ3મામા ભદ જણાય છે G ે ે ેં ; પણ ઉપાિધઓ $ર થતા પોતાની મળ જ આ3મા એકલો થઈ રહ છૂ ં ે ે G ે; માટ ઉપાિધઓનો નાશ Gકરવા સા' િવ9ાન હમશા દરક િવચાર છોડH ે ે Gં ( િનિવªક�પ ) સમાિધમા જ રહ`ં ંG .ુ (૩૫૮)

એકિન(ઠાથી હમશા ./2 જ �યાને ં ંુ કરતો માણસ ./%વ'પ થાય છે; Wમ કHડો ( પોતાન પકડHન મારH નાખનાર ે ે ) ભમરH2 �યાન કરતો ભમરH બની Uય છું ે . (૩૫૯)

Wમ બીF 5£યાઓ છોડH મા1 ભમરH2 જ �યાન કરતો કHડો ભમરH બની Uય ુંછે, તમ યોગી પરમા3મા'પ ત33વ2 �યાન કરH તમા જ f%થિત કરવાથી તમન જ ે ે ે ેુ ં ંપામ છે ે . (૩૬૦)

પરમા3મા'પ ત33વ અિતશય 0�મ છૂ ે, તથી %�ળ pS;થી ત સમF શકા� નથીે ૂ ેુ ુ ં ;

આથી અિત પિવ1 pS;વાળા ઉ�મ માણસોએ એ ત33વન સમાિધ 9ારા અિતશય ુ ે0�મ pS;થી સમજ` જોઈએૂ ુ ુ ં . (૩૬૧)

Wમ કો5ડયામા નાખી અf�નમા w; કર� સો2 કચરો $ર કરHં ં ંુ ુ ુG ૂ પોતાના �ળ ૂXણન પામ છુ ે ે ે, તમ મન પણ �યાન 9ારા ત33વે , રજ અન તમ'પી મલન તF ે ે ેઆ3મત33વન પામ છે ે ે . (૩૬૨)

િનરતરના અCયાસથી eયાર મન ./મા જ લીન થાય છં ંG ે, 3યાર પોતાની મળ જ G ે ે./ાનદના રસનો અ2ભવ કરાવનારH િનિવªક�પ ં ુ ( બીU િવચારો િવનાની ) સમાિધ િસ; થાય છે. (૩૬૩)

એ િનિવªક�પ સમાિધથી સવ વાસના'પ ગાઠ �ટH Uય છ અન બધા કમ�નો � ે ેં ંનાસ થાય છે. પચી બહાર અન ¬દર ે – બધ િવના <ય3ન સવદા આ3મ%વ'પનો ે ે K<કાશ થાય છે. (૩૬૪)

વદાBતશાu સાભળવા કરતા એ2 મનને ં ં ંુ -ચYતન સોગa ઉ�મ છું ે; અન તના ે ેકરતા પણ િન5દ�યાસન ં ( આ3મભાવનાન ચ�મા વારવાર f%થર કરવી ત ે ેં ં ) લાખગa ઉ�મ છું ે; અન એનાથી પણ િનિવªક�પ ે ( કોઈ પણ Uતના િવચાર િવનાની ) સમાિધ અનતગણી ઉ�મ છ ં ે ( કારણ ક એ સમાિધ <ા�ત થતા ચ� G ંકદH ચચળ થ� નથી ં ંુ ). (૩૬૫)

િનિવªક�પ સમાિધથી ચોcસ ./ત33વ2 %પ(ટ 4ાન થાય છું ે; બીF કોઈ રHત ેએ` 4ાન થ� નથીુ ું ં ; કારણ ક સમાિધ િસવાય બીF અવ%થામા ચ�ની ગિત G ંચચળ રહવાથી ત બીU િવચારોથી િમ� રહ છં G ે G ે . (૩૬૬)

માટ િનરતર �5|યોન વશ કરHG ેં , શાત મનવાળો થઈ ¬તરા3મામા ચ� f%થર કરં ં ;

અન ./મા આે ં 3માની એકતા જોઈન અના5દ માયાથી ઊપWલા અ4ાન'પ ે¬ધકારનો નાશ કર. (૩૬૭)

યોગનો પહલો દરવાજોયોગનો પહલો દરવાજોયોગનો પહલો દરવાજોયોગનો પહલો દરવાજોGGGG

વાણીન િનયમમા રાખવીે ં , કોઈ વ%�નો સIહ ન કરવોુ ં , આશાર5હત થ`ુ,ં સવ Kઈmછાનો 3યાગ કરવો અન હમશા એકાતમા રહ` ે ે Gં ં ં ંુ – એ યોગ2 પહ� 9ાર છુ ું ંG ે . (૩૬૮)

એકાતમા રહ`ં ં ંG ,ુ ત �5|યો વશ થવામા કારણ છે ેં ; ત વશ થવાથી મન વશ થાય ેછે; મન વશ થવાથી અહકારની વાસના નાશ પામ છ અન વાસનાનો નાશ થતા ં ંે ે ે./ાનદના રસનો અચળ અ2ભવ યોગીન સદા થાય છં ુ ે ે; માટ મનનશીલ મ2(ય G ેુહમશા ચ�ન વશ કરવામા જ <ય3ન કરવોે ેં ં . (૩૬૯)

� વાણીન મનમાું ંે , મનને pS;મા અન pS;ન તના સાdી આ3મામા લીન કરH દુ ું ંે ે ે G; અન પછH તનો પણ િનિવªક�પ ./મા લય કરH પરમ શાિતન પામે ે ેં ં . (૩૭૦)

શરHર, <ાણ, �5|ય, મન, pS; વગર W W ઉપાિધઓ સાથ ચ�ની `િ� જોડાય ુ ૃે G ેછે, ત ત ભાવ યોગીન થાય છ ે ે ે ે ( તથી આ3મ%વ'પ2 િવ%મે ુ ં રણ થાય છે. ) (૩૭૧)

માટ એ બધી ઉપાિધઓથી ચ�`િ�ન રોકવાથી જ યોગીન _ણ શાિત2 0ખ G ે ે ૂૃ ુ ુK ં ંબરાબર દખાય છ અન સદા ./ાનદના રસના અ2ભવથી પોત તરબોળ બન G ે ે ે ેં ુછે. (૩૭૨)

વૈરા�યવૈરા�યવૈરા�યવૈરા�ય Wન વૈરા�ય ઊપeયો હોયે , ત જ ¬દરના િવષયોની વાસનાઓનો અન બહારના ે ેશ¤દ, %પશK, 'પ, રસ, ગધ વગર િવષયોનો 3યાગ કરH શક છં G G ે; કારણ ક એવો Gિવરgત જ �fgતની ઈmછાથી ¬દરના તથા બહારના િવષયોનો સગ તW છુ ં ે . (૩૭૩)

વળH ./મા f%થર થયલો િવરgત જ બહારના િવષયોનો અન ¬દરના અહકાર ં ંે ેવગરનો સગ તજવા સમથ થાય છે G ેં K . (૩૭૪)

હ િવ9ાન G ! Wમ પdીન બે ે પાખો હોય છં ે, તમ માણસન પણ વૈરા�ય અન 4ાન ે ે ેબ પાખો Wવા � Uણે ં ં ંુ ; કારણ ક એ િવના બીU કોઈ પણ સાધનથી �fgત'પી G ુમહલના છક ઉપરના માળ ચઢ` બની શક� નથીG ે ે ુ ું ં . (૩૭૫)

Wનો વૈરા�ય |ઢ – f%થર હોય, તન જ સમાિધ થાય છે ે ે; Wન સમાિધ થતી હોયે ,

તન જ |ઢ 4ાને ે થાય છે; Wણ એ 4ાનથી ત33વ Ui* હોયે ુ ં , ત જ સસાર'પ ે ંબધનમાથી �ટ છં ં G ે; અન W એ બધનમાથી �ટ®ો હોયે ં ં , તન જ િન3ય0ખનો ે ે ુઅ2ભવ થાય છુ ે. (૩૭૬)

Wણ મન F3* હોયે ુ ં , તન વૈરા�યથી બીJ 0ખકારક Z દખતો નથીે ે Gુ ં ંુ ુ ; અન ત પણ ે ેઅિત w; આ3મ4ાનવા° જો થ* હોુ ું ં ય, તો %વગના સા�ાeય2 0ખ આપ છK ુ ું ે ે . �fgત'પી *વતી2 બારa આ જ છુ ુ ુ ું ં ે; માટ હ વ3સ G G ! ક�યાણ સા' � બધ િનઃ%_હ ુ ૃં ેથઈ સદા સ� ્– આ3મામા જ pS; કરં ુ . (૩૭૭)

ઝરના Wવા િવષયોની આશા � છોડH દે Gુ ં ; કારણ ક એ જ �3*નો માગ છG ેૃ ુ K ; અન ેUિત, kળ તથા આ�મ વગુ ેર2 અભમાન છોડH દરક 5£યાઓન અિત $રથી જ G G ેુ ં ૂતF દG; દહ વગર િમ�યા પદાથ� ઉપરની આ3મpS; $ર કર અન આ3મામા જ G ે G ેુ ૂ ંpS; કરુ ; કારણ ક ખરH રHત � પોત જ આ બધા પદાથ�નો |(ટાG ે ેુ ં , િનમળ અન K ેએક જ પર./ છે. (૩૭૮)

�યાનની રHત�યાનની રHત�યાનની રHત�યાનની રHત ચ�ન ./'પ લ�યમાે ં જ અિત |ઢ %થાપી, કમ5|યોન તના િવષયોથી ખચી ² ે ે �લઈ, પોતપોતાન ઠકાણ જ f%થર કરે G ે ; શરHરન f%થર રાખી એની f%થિત તરફ ે�યન ન દG; આમ ./ અન આ3માની એકતા પામીન િનરતર તBમય થઈ ે ે ંઆ3મામા જ અખડ `◌્િ� વડ આનદથી ./નો આનદરસ પીં ં ં ંૃ G ; બીF નકામી �મણાઓથી w ફળ છ ું ે ? (૩૭૯)

જગતના િવષયો2 ચYતન કર`ુ ું ,ં એ જ $ઃખ2 કારણ મોહ છુ ુ ં ે; માટ તન તF G ે ેઆનદ%વ'પ આ3મા2 �યાન કરં ંુ ; કમ ક એ જ �fgત2 કારણ બનશG G ેુ ુ ં . (૩૮૦)

આ %વય<કાશ અન સૌનો સાdી આ3મા િવ4ાનમય કોશમા િનરતર િવશષ ં ં ંે ે<કાશ છે ે; ત અિન3ય પદાથ�થી Jે ુદો છે; એન જ �યાન2 લ�ય બનાવી અખડ ે ુ ં ં`િ�થી આ3મા'પ � ચYતવૃ ુે ં . (૩૮૧)

બીU બધા િવચારો િવનાની અખડ `િ�થીં ૃ , એ એક જ આ3મા2 ચYતન કરતા ું ંકરતા,ં એન જ પોતા2 %પ(ટ %વ'પ સમજ`ે ુ ું .ં (૩૮૨)

અહકાર વગર ઉપર આ3મpS; તF દઈ એ આ3મા ઉપર જ આ3મpS;ન f%થં ે G ેુ ુ ર કરH ઘડો, કપડા વગર બીU ં ે G ( જડ ) પદાથ�ની Wમ એ અહકાર વગર તરફ ં ે Gઉદાસીનપણ રહ`ે G ુ.ં (૩૮૩)

આ3મ|�(ટઆ3મ|�(ટઆ3મ|�(ટઆ3મ|�(ટ સાdી અન 4ાન%વ'પ આ3મામા જ w; ¬તઃકરણ લગાડHન ધીર ધીર f%થર ે ે G Gં ુકરH, છવટ પોતાન જ _ણ %વ'પ જોવોે G ે ૂ ેK . (૩૮૪)

મા1 અ4ાનન લીધ જ જણાતા દે ે Gહ, �5|ય, <ાણ, મન અન અહકાર વગર બધી ે ે Gંઉપાિધઓથી ર5હત, અખડ અન _ણ આ3મત3વન જ આકાશની પઠ બધ રહ� ં ંે ૂ ે ે G ે GK ુજો`ુ.ં (૩૮૫)

Wમ આકાશ લોટામા,ં ઘડામા,ં કોઠHમા, સોયના નાકામા વગર દરક ઠકાણ ર¹ છં ંે G G G ે ેુ , છતા ત ત ઉપાિધઓથી ર5હત હોઈ એક જ છ ં ે ે ે – ત અનક <કાર2ે ે ુ ંથ� નથી જું ,

તમ અહકારે ં , દહ વગર ઉપાિધઓથી ર5હત w; આ3મા એક જ છ G ે G ેુ – ત અનક ે ે<કારનો કદH થતો જ નથી. (૩૮૬)

./ાથી માડH ઘાસના �મડા 0ધીની દરક ઉપાિધ ખોટH જ છં ૂ G ેુ ; માટ પોતાના Gઆ3માન _ણ એક જ %વ'પ રહલો જોવોે ૂ ે GK . (૩૮૭)

W વ%�મા �ાિતથી બીF ક��પુ ં ં ત વ%� જણાઈ હોય ત �ળ વ%�2 4ાન થતા ુ ુ ુે ૂ ં ંપલી �મથી ઊપWલી ક��પત વ%� તથી JદH હતી જ ન5હ ે ેુ ુ – મા1 �ળ વ%� જ ૂ ુહતી, એમ સમUય છે. Wમ �ાિત નાશ પાsયા પછH દોરડામા દખાયલો સપ ં ં G ે Kમા1 દોરડH 'પ જ દખાય છે G ે, તમ અ4ાન નાશ પાsયા પછH આ3માની ¬દર ેદGખાય� ક��પત જગત મા1 આ3મત3વ'પ જ જણાય છે ે ેુ ં . (૩૮૮)

પોત જ ./ા છે ે, પોત જ િવ(a છે ેુ , પોત જ �| છે ે, પોત જ િશવ છે ે, પોત જ આQ ે ુંિવ© છે; પોતાથી J$ કાઈ છ જ ન5હુ ુ ં ં ે . (૩૮૯)

પોત જ ¬દર છે ે, પોત જ બહાર છે ે, પોત જ આગળ છે ે, પોત જ પાછળ છે ે; પોત ેજ જમણી તરફ છે, પોત જ ડાબી તરફ છે ે, પોત જ ­ચ છ અન પોત જ િનચ છે ે ે ે ે ે ે . (૩૯૦)

Wમ પાણીના મોUંં , ફHણ, ( તમા પડતી ે ં ) ÄઘરHૂ , પરપોટા વગર બ� %વ'પ તો ે G ેુ ંપાણી જ છે, તમ દહથી માડH અહકાર 0ધી2 આ આQ જગત કવળ ચતન'પ ે G G ેં ં ં ંુ ુ ુરસવા° w; ચતન'પ રસવા° w; ચતન જ ં ંુ ુે ે છે. (૩૯૧)

મન અન વાણીથી અ2ભવા� આ આQ જગત સ� ે ુ ુ ું ં ્ – %વ'પ જ છે. W મ2(ય ુમાયાથી પર રહલા આ3માના %વ'પમા જ f%થત થયો હોયG ં , તની |�(ટએ સ� ે ્િસવાય બીJ કઈ છ જ ન5હુ ં ં ે . કલશ, ઘડો, kભ આ5દ નામોથી જણાય� 'પ ુ ં ંે ુમાટHથી J$ w છ ુ ુ ં ંુ ે ? કઈ જ નથીં . W મ2(ય માયાુ 'પી મ5દરાથી ભમી ગયો હોય, ત જ ે ‘Zુ’ં અન ે ‘�ુ’ં એવી ( ભદવાળH ે ) વાણી બોલ છે ે . (૩૯૨)

‘આ જગત’ અન ે ‘આ ./’ એવો ભદ છ જ ન5હ ે ે – એ બ� એક જ છે ે. આ રHત ેવદ પોત એ ખોટો �મ $ર કરવા માટ વારવાર કહ છે ે G G ેૂ ં . (૩૯૩)

આકાશ W` િનમળું K , કોઈ પણ Uતના ભદ વગર2ે ુ,ં સીમા વગર2ુ,ં અચળ, િવકાર વગર2ુ,ં ¬દર અન બહાર એવા ભાગ વગર2ે ુ,ં સવના આ3મા'પ અન એક પોત K ે ેજ ./ છે; એથી બીJ w Uણવા W` છ ુ ં ં ંુ ુ ે ? (કઈ જ નથીં .) (૩૯૪)

આ બાબતમા વધાર w કહવા2 છ ં ં ંG G ેુ ુ ? Fવ પોત ./ જ છે ે, અન એ ./ જ ેજગત'પ ફલાય� છે ે ેG ુ ં ; કારણ ક વદ પણG ે કહ છ કG ે G, ‘./ અS9તીય છે’ – ./ િસવાય બીJ કાઈ છ જ ન5હુ ં ં ે . વળH આ Q�� છ કુ ું ે G, ‘Z ./ [ું ’ં એવા 4ાનન ેપામલી pS;વાળા _'ષો �5|યોના િવષયોન તF ./'પ થઈન સદા ે ે ેુ ુ - સ� ્– ચ� ્– આનદ ં – %વ'પ જ રહ છે G ે . (૩૯૫)

કચરાથી ભરલા આ %�ળ શરHG ૂ ર ઉપર અહpS;થી ઊપWલી આશાન � છોડH દં ંુ ુે G; પછH લગભગ વા* Wવા 0�મ શરHર ઉપરની પણ આશા � છોડH દુ ુૂ Gં ; ત પછH ેવદ પણ Wની કHિતª ગાય છે ે, એ` આનદ%વ'પ ./ ું ં ‘Z પોત જ [ું ંે ’ એમ સમFન ./'પ રહે ે G. (૩૯૬)

વદ પણ એ જ કહ છ કે G ે G, ‘ eયા 0ધી માણસ �ડદા ં ુ ુ Wવો પોતાના શરHરન મા' ે ંમાની વળગી રzો છે, 3યા 0ધી એ અપિવ1 છં ુ ે; અન 3યા 0ધી જBમે ં ુ , મરણ તથા રોગો2 ઘર બનલા તન બીUઓથી $ઃખ થાય છું ે ે ે ેુ ; પણ eયાર પોતાન G ેક�યાણ%વ'પ, અચળ અન w; તરHક ઓળખ છે G ે ેુ , 3યાર એ બધામાથી �ટ છG G ેં ં . ’(૩૯૭)

પોતાના આ3મામા માં 1 ક�પનાથી જણાયલા બધા આભાસ'પ પદાથ�ન ે ે3યજવાથી Fવ પોત જ એકે , અ5£ય અન પ5ર_ણ ./ તરHક રહ છે ૂ G G ેK . (૩૯૮)

જગત છ જ ન5હજગત છ જ ન5હજગત છ જ ન5હજગત છ જ ન5હેેેે

જો કોઈ Uતનો ભદ છ જ ન5હ એવા પરમા3મા પર./મા ચ�ની `િ� f%થર ે ે ં ૃથાય, તો આ ક�પના'પ િમ�યા જગત દખા� જ નથીG ુ ં ; અન પછH માે 1 બકવાદ'પ જ બાકH રહ છ ે G ે – ખો¥ જણાય છું ે . (૩૯૯)

મા1 એક જ વ%� ./મા આ આQ જગત િમ�યાુ ું ં -ક�પના'પ જ છે; કમ ક G Gિવકાર, આકાર તથા િવશષણ વગરના ./મા જગત'પ ભદ Vાથી હોઈ શક ે ે Gં ં ! (૪૦૦)

./'પ એક જ વ%� |(ટાુ , દશન અન |Mય આ5દ ભાવથી ર5હK ે ત છે; તમ જ ેિવકાર, આકાર અન િવશષ ધમ�થી પણ ર5હત છે ે ે; તો તમા જગત'પ ભદ હોય જ ે ેંVાથી ં ? (૪૦૧)

<લય વખતનો સ�| Wમ છલોછલ ભરલો હોય છુ G ે, તમ અ3યત પ5ર_ણ એક જ ે ૂં Kવ%�'પ િવકારુ , આકાર અન િવશષ ધમ�થી ર5હત ./મા જગત'પ ભદ Vાથી ે ે ેં ંહોઈ શક G ? (૪૦૨)

Wમ તજમા ¬ધા' નાશ પામ છે ે ેં ં , તમ જ ./મા �મ2 કારણ ે ં ંુ – અ4ાન નાશ પામ છે ે; એ એક જ િવશષર5હત ./મા જગત'પ ભદ Vાથી હોય ે ેં ં ? (૪૦૩)

િવશષર5હત એક જ પરમ ત3વમા ભદની વાત જ કમ રહ ે ે G Gં ? મા1 0ખ'પ ુ0´��ત અવ%થામા ભદ કોણ જોયો છ ુ ુ ં ે ે ે ? ( કોઈએ ન5હ. ) (૪૦૪)

પરમ ત3વ2 4ાન થયા પછH સ� %વ'પ અન િનિવªક�પભદર5હત પર./મા આું ં્ ે ે

જગત છ જ ન5હે . �તૂ, વતમાન અન ભિવ(યK ે , 1ણ કાળ દોરડામા કોઈએ સપ ે ે ં Kજોયો નથી; અન ઝાઝવાના જળમા પાણી2 ટH_ પણ હો� જ નથીે ં ં ં ં ંુ ુ ુ . (૪૦૫)

વદ પણ કહ છ કે G ે G, આ દખાતો જગત'પ ભદ મા1G ે માયા જ છે; ખરH રHત અ9તૈે -./ જ છે. આ વ%� 0´��તમા સાdા� અ2ભવાય છુ ુ ુ ું ્ ે . (૪૦૬)

દોર} અન સપ વગરમા pS;શાળH માણસોએ જો* છ ક �ાિતથી દખાયલો સપ ુ ં ં ં ંે ે G ે G G ેK Kુ ુવગર દોરડા વગરથી Jદા હોતા નથી ે G ે Gં ુ ( આ જ રHત ./મા જણા� જગત ./થી ે ં ંુJ$ નથી જુ ુ ં ) ભદ2 Fવન �ાિત જ છ ે ેુ ં ં – �મ િવના ભદ ઊપજતો જ નથીે . (૪૦૭)

આ3મા2 ચYતનઆ3મા2 ચYતનઆ3મા2 ચYતનઆ3મા2 ચYતનુુુુ ંં ંં

આ ભદ દખાય છે G ે, ત ચ�ન કારણ જ છે ે ે ે . ચ� ન હોય તો કઈ જ નથીં ; માટ Gપહલા ચ�ન ¬તરા3મા ./મા f%થર કરG ેં ં . (૪૦૮)

િવ9ાન માણસ િન3ય 4ાન%વ'પ, કવળ આનદ'પG ં , ઉપમાર5હત, કાળથી પણ ન5હ મપાયલે , સદા�gતુ , 5£યા વગર2ુ,ં આકાશની પઠ સીમા િવના2ે G ુ,ં અવયવર5હત િવશષ ે ( ભદ ે ) ર5હત અન પ5ર_ણ ./ન સમાિધમા Nદય િવષ અ2ભવ છે ૂ ે ે ે ેK ં ુ . (૪૦૯)

<kિતના િવકારોથી ર5હતૃ , ક�પનાથી ર5હત %વભાવવાળા, એકરસ, અખડં, ઉપમાર5હત, <માણો ના અિવષય, વદનાે ંવચનોથી સાબત થયલે , િન3ય અન ે ‘ Z ંુ’ 'પ <િસ; પ5ર_ણ ./ન િવ9ાન માણસ સમાિધમા Nદય િવષ અ2ભવ છે ૂ ે ે ે ેK ં ુ . (૪૧૦)

અજર ( ઘડપણ િવના2 ંુ ), અમર ( નાશર5હત ) આભાસ વ%�ના Wવા %વ'પ ુિવના2 ંુ( સ3ય ), અચળ સ�| W`ુ ુ,ં નામ – 'પ વગર2ુ,ં 1ણય Xણોના િવે ુ કાર વગર2 િન3યું , શાત અન એક જ _ણ ./ન િવ9ાન મ2(ય સમાિધમા Nદય િવષ ં ંે ૂ ે ેK ુઅ2ભવ છુ ે ે . (૪૧૧)

પોતાના %વ'પમા ¬તઃકરણન f%થર કરH અખડ વૈભવવાળા આ3માનો � ં ં ંે ુઅ2ભવ કરુ ; સસારની ગધથી ગધાતા બધનન કાપી નાખં ં ં ં ે ; અન <ય3ન કરH ેમ2(યજBમન સફળ કરુ ે . (૪૧૨)

દરક ઉપાિધથી ર5હતG , એક જ, સ·mચદાનદ'પ અન પોતાના ¬તરમા જ રહલા ં ંે Gઆ3મા2 � ચYતન કરુ ું ં ; તથી ફરH સસારના માગમા � ન5હ આવે ેં ં ંK ુ . (૪૧૩)

|(યનો 3યાગ|(યનો 3યાગ|(યનો 3યાગ|(યનો 3યાગ આ શરHર પોતાની છાયા W` મા1 આભાસ'પ જ દખાય છું ે G ે; મહા3મા _'ષ ુ�ડદાની પઠ એક વાર એન 3યFન ફરH તનો ુ ે G ે ે ે િવચાર પણ કરતો નથી. (૪૧૪)

િનરતર િનમળ 4ાન અન આનદ%વ'પ આ3માન સમeયા પછH મળ'પ આ જડ ં ંK ે ેઉપાિધનો $રથી જ 3યાગ કર અન ફરH એન યાદ પણ ન કરૂ ે ે ; કારણ ક ઓકH Gકાઢલી વ%� ફરH યાદ કરH હોયG ુ , તો ત િનYદા2 જ કારણ બને ેુ ં . (૪૧૫)

િવ9ાનોમા �(ઠ ગણાતો _'ષ આ જગતનં ે ેુ એના �ળ કારણ ૂ ( માયા ) સાથ ેિનિવªક�પ સ� %વ'પ ./'પ અf�નમા બાળH નાખીન પછH પોત િન3ય અન ્ ં ે ે ેિવw; 4ાનાનદ'પ રહ છુ ં ે G ે . (૪૧૬)

Wમ ગાય પોતાના ગળામા પહરાવલી માળા રહ ક Uય તના તરફ �યાન દતી ં G ે G G ે Gનથી, તમ આનદ'પ ./મા મ�ન `િ�વાળો ત3વ4ાે ં ં ૃ ની <ાર¤ધકમ'પી દોરHમા K ંપરોવાય� આ શરHર રહ ક પડH Uયે G Gુ ં , એની ચYતા ફરH કરતો નથી. (૪૧૭)

અખડ આનદ'પ આ3માન એના �ળ %વ'પ સમF લીધા પછH કઈ ઈmછાથી ં ં ે ૂ ેઅથવા કયા કારણથી ત3વ4ાની શરHર2 પોષણ કર ું G ? (૪૧૮)

આ3મ4ાન2 ફળઆ3મ4ાન2 ફળઆ3મ4ાન2 ફળઆ3મ4ાન2 ફળુુુુ ંં ંં

Fવન�gત યોગીન સારH રHત મળલાુ ે ે ે આ3મ4ાન2 ફળ આ છું ે, ક એ િનરતર G ંપોતાના આ3મામા જ ¬દર અન બહાર સદા આનદરસનો %વાદ અ2ભ-યા કર ં ંે Gુછે. (૪૧૯)

વૈરા�ય2 ફળ 4ાન છું ે; 4ાન2 ફળ ઉપરિત ું ( િવષયોથી અટક` ત ું ે ) છે; અન ેઉપરિત2 ફળ એ જ છ કું ે G, આ3માનદના અ2ભવથી શાિત થાયં ંુ . (૪૨૦)

ઉપર જણા-યા <માણ જો પછH પછH2 ન હોયે ુ ં , તો _વ _વ2 િન(ફળ છ ૂ ૂ ેK K ુ ં ( એટલ ેક આ3મશાિત િવના ઉપરિતG ં , ઉપરિત િવના 4ાન અન 4ાન િવના વૈરા�ય િન(ફળ ેછ ે ). િવષયોથી પોત અટક` એ જ પરમ ���ત છ અન એ જ અ2પમ આનદ ે ે ેુ ૃ ું ંછે. (૪૨૧)

( <ાર¤ધકમથી આવી પડલા K G ં ) $(ટ $ઃખોથી હારH ુ ુ ન જ`ુ,ં એ જ આ3મ4ાન2 ંુચા� ફળ છુ ે; કારણ ક �ાિતના સમય W અનક <કારના િનY� કમ� કયા હતાG ે ેં ં ં= , તન ે ે4ાન થયા પછH પણ મ2(ય કરુ G, ત w યો�ય છ ે ેુ ં ? (૪૨૨)

અસ� ્– િમ�યા પદાથ�થી અટક`ુ,ં એ જ 4ાન2 ફળ છ અન િમ�યા પદાથ� માટ ું ે ે G<`િ� કરવીૃ , એ જ અ4ાન2 ફળ છું ે . એ બનના ફળ 4ાની અન અ4ાનીન ં ંે ે ેમળતા સૌએ જોયા છ ં ં ે : ઝાઝવાના પાણીમા 4ાની ફસાતો નથી અન અ4ાની ં ં ેફસાય છે; એમ ઉપર કહ� 4ાન2 ફળ જો ન મ¿* હોયG ુ ુ ું ં ં , તો 4ાનીન ત2 બીJ ે ે ુ ં ંુ<3યd ફળ w મળવા2 છુ ું ં ે? ( સસારિન`િ� િવના બીJ 4ાં ંૃ ુ ન2 ફળ જ નથીું . ) (૪૨૩)

Nદયની અ4ાન'પી ગાઠનો જો સ_ણ નાશ થયો હોયં ં ૂ K , તો િવષયોન ન5હ ેઈmછનાર એ માણસન િવષયો પોત જ પોતામા <`િ� કરાવવા2 કારણ w થાય ે ે ં ં ંૃ ુ ુ? (૪૨૪)

ભોગવવા Wવી વ%�ન ભોગવવા માટ વાસના પણ ન થાયુ ે G , એ વૈરા�યની છ�લી ેહદ છે; અન નાશ પામલીે ે ચ�ની `િ�ઓ ફરH જBમ ન5હૃ ે , એ ઉપરિતની છ�લી ેહદ છે. (૪૨૫)

ધBય એ _'ષન ધBય એ _'ષન ધBય એ _'ષન ધBય એ _'ષન ુુુુ ેે ેે !!!! હમશા ./'પ જ રહવાન લીધ Wની pS;એ સસારના િવષયો છોડ¦ા હોયે ે G ે ેં ંુ , અન ેW ­ઘમા માણસની Wમ અથવા બાળકની Wમ બીUએ આપલી ચીજોનો જ ં ેઉપભોગ કરG, અન કોઈ વળા pS; િવષય તરફ વે ે ુ ળ 3યાર જ આ સસારન ે G ેં%વ�નમા જોયલા લોક Wવો જ જોતો રહં ે G, એવો અનત _iયોના ફળન ભોગવનાર ં ુ ેકોઈ 4ાની ધBય છ અન ત જ _�વી પર માન આપવા યો�ય છે ે ે ેૃ . (૪૨૬)

f%થત<4 કોણ f%થત<4 કોણ f%થત<4 કોણ f%થત<4 કોણ ? W યોગી પર./મા ચ�ન લગાડH દઈ િવકાર તથા કમ�થી ર5હત થઈન સદા ં ે ેઆનદ અ2ભવ છં ુ ે ે, એ ‘ f%થત<4 ’ કહવાય છG ે . (૪૨૭)

સારH રHત Uણલા ./ અન આ3માના એકપણાન સમજનારHે ે ે ે , તકK-િવતક Kવગરની અન મા1 ચૈતBય'પ બનલી `િ�ન ે ે ેૃ ‘ <4ા ’ કહવાય છG ે; અન Wનામા ે ંએ <4ા સવકાળ રહH હોયK ે , એ f%થત<4 કહવાય છG ે . (૪૨૮)

FવB�gત કોણ FવB�gત કોણ FવB�gત કોણ FવB�gત કોણ ુુુુ ?

Wની <4ા f%થર હોય, Wન હમશા આ3માનદનો અ2ભવ હોયે ે ં ં ુ , અન આ જગત'પ ે<પચ Wન લગભગ �લાઈ ગયો હોયં ે ુ , એ ‘ FવB�gત ુ ’ કહવાય છG ે. (૪૨૯)

Wની pS; ./મા જ લીન હોયુ ં , છતા W Uગ છ ં ે ે – Uગતાની પઠ બ� સમW છે G ેુ ં ,

પણ UIત અવ%થાના ધમ�થી ર5હત હોય છે, અન W2 4ાન વાસના વગર2 ે ુ ું ંહોય છે, એ ‘ FવB�gત ુ ’ કહવાય છG ે . (૪૩૦)

Wની સસારની વાસના શમી ગઈ હોયં , W -યવહારમા હોવાથી િવકારવાળો ંદખાયG , છતા Wનામા િવકાર નથીં ં ; અન W ચ�વાળો હોવા છતા પણ િનિ�Åત છે ેં ,

એ ‘ FવB�gત ુ ’ મનાય છે. (૪૩૧)

( <ાર¤ધકમK હોય 3યા 0ધી ં ુ ) છાયાની Wમ પોતાની સાથ જ રહ� શરHર હયાત ે G ુ ંછતા Wન એના પર ં ે ‘ Z અન મા' ુ ં ંે ’ એવી ભાવના ન હોય, એ FવB�gત2 લdણ ુ ુ ંછે. (૪૩૨)

W થઈ ગ* હોય એન યાદ ન કર`ુ ું ંે , W થવા2 હોય એની ચYતા ન કરવી અન ું ે ( ચા� ુ) W આવી મ¿* હોય ત તરફ પણ ઉદાસીનું ે રહG̀ ુ,ં એ FવB�gત2 લdણ ુ ુ ંછે.(૪૩૩)

Xણ ુ – દોષવાળા અન %વભાવથી જ િવલdણ આ સસારમા સૌ ઉપર સમાન ે ં ં|�(ટ રાખવી, એ FવB�gત2 લdણ છુ ુ ં ે . (૪૩૪)

પોતાન ઈ(ટ ક અિન(ટ વ%� મળે G ેુ , તોપણ એ બન ઉપર મનમા સમાન ભાવ ં ંેહોવાથી Wન િવકાર ન થાયે , એ FવB�gત2 લdુ ુ ં ણ છે. (૪૩૫)

./ના આનદરસનો %વાદ લવામા જ ચ� લાગ� હોવાથી મનમા ક બહાર કોઈ ં ં ં ંે ે Gુપણ વ%� પર �યાન ન Uયુ , એ FવB�gત લdણ છુ ે. (૪૩૬)

દહG , Â5|યો વગર અન કરવાના કામકાજ ઉપર મમતા અન અહકાર િવનાનો W ે G ે ેં ંઉદાસીન ભાવ જ રહે G, એ FવB�gત કહવાય છુ G ે . (૪૩૭)

Wણ વદના બળથી ે ે ‘ પોતાનો આ3મા ./ જ છ ે ’ એમ સમF લી� હોય અન W ું ેસસાર'પ બધનમાથી �ટH ગયો હોયં ં ં , એ FવB�gત છુ ે. (૪૩૮)

Wન દહ તથા �5|યો ઉપર ે G ‘ Z ંુ’ પa હો� નથીુ ું ં ; તમ જ $િનયાના પદાથ� પર ે ુWન ે ‘ આ ’ પa હો� નથીુ ું ં , એ FવB�gત મનાય છુ ે. (૪૩૯)

W પોતાના આ3મામા અન ./મા તથા ./મા અન સસારમા pS;થી કદH ભદ ં ં ં ં ંે ે ેુUણતો નથી, એ FવB�gત છુ ે. (૪૪૦)

આ શરHરનો સારા માણસો સ3કાર કર અથવા $Æનો તન $ઃખ દG ે ે Gુ ુ , તોપણ Wન સૌ ેઉપર સમાન ભાવ રહG, એ FવB�gત મનાય છુ ે. (૪૪૧)

Wમ નદHના <વાહો સ�|મા ભળHન ત 'પ બની Uય છુ ં ે ે ે, તમ Wમા બીU ે ંમાણસો 9ારા <ા�ત થયલા િવષયો ./'પ જ લીન થઈ Uય છે ે ે, પણ િવકાર ઉ3પ� કરતા નથી, ત Dજત5|ય _'ષ FવB�gત છે � ેુ ુ . (૪૪૨)

Wણ ./2 ત3વ બરાબર Ui* હોય તની |�(ટએ સસાર પહલાના Wવો રહે ે G Gુ ું ં ં ં તો જ નથી. છતા જો એવો ન એવો રહ તો સમજ` ક એ સસારH જ છ ં ં ંે G G ેુ – એણ ./ત3વ ેUi* જ નથીું . (૪૪૩)

કદાચ કોઈ કહ કG G, _વની વાસનાના વગથી એ સસારના કામોમા વત છૂ ે � ેK ં ં ં , તો એ ખો¥ છું ે; કારણ ક એક ./ જ સ3ય છG ે, એ` 4ાન થયા પછH વાસના ઓછH થઈ ુંUય છે. (૪૪૪)

_'ષ ઘણો જ કામી હોયુ , છતા તની `િ� માતામા ં ંે ૃ ( િવષયભોગ માટ G ) અટક છG ે; ત જ <માણ _ણ આનદ %વ'પ ./2 4ાન થયા પછH 4ાનીની `િ� સસારથી ે ે ૂ K ં ં ંુ ૃઅટક છG ે . (૪૪૫)

<ાર¤ધ<ાર¤ધ<ાર¤ધ<ાર¤ધ W હમશા આ3માના ચYતનમા જ લા�યો રહ છે G ેં ં , તન પણ ે ે ( Vારક G ) બહારના ( જગતના ) પદાથ�2 ભાન થાય છું ે; એ 'પી ફળ દખવાથી વદ કહ છ કG ે G ે G, ‘ એ એ2 ંુ<ાર¤ધ છે. ’ (૪૪૬)

eયા 0ધી 0ખ ં ુ ુ – $ઃખનો અ2ભવ થાય છુ ુ ે, 3યા 0ધી <ાર¤ધ માન` પડ છં ંુ ુ G ે, કારણ ક હરકોઈ ફળની <ા��ત _વના કમન લીધ જ થાય છG ૂ ે ે ેK K , કમ વગર Vાય K ંફળ ઊપW ન5હ. (૪૪૭)

­ઘમાથી U�યા પછH %વ�નની 5£યા Wમ નાશ પામ છં ે ે, તમ ે ‘ Z ./ [ ું ં ’ એ` ંુ4ાન થવાથી કરોડો ક�પોના સચત કમ� નાશ પામ છં ં ે ે . (૪૪૮)

%વ�ન વખત W મોટામા મોટા _iય ક પાપ કયા હોયે Gં ં ુ = , ત2 ફળ ે ુ ં ( U�યા પછH ) %વગ ક નરક'પ w મળ છ K G ે ે ેુ ં ? ( નથી જ મળ�ુ;ં એવી જ રHત અ4ાન અવ%થામા ે ંકરલા કમ�2 ફળ 4ાન થયા પછH ભોગવ` પડ� નથીG ં ં ં ંુ ુ ુ . ) (૪૪૯)

પોતાના આ3માન આકાશની Wમ સગ વગરનો તથા સૌથી અળગો Uણીન ે ેંDજત5|ય મ2(ય ભિવ(યના કમથી પણ કદH લપાતો નથી� ેુ ં K . (૪૫૦)

Wમ આકાશ ઘડાથી ક ઘડામા રહલા દા'ની ગG Gં ધંથી લપા� જ નથીે ુ ં , તમ આ3મા ેઉપાિધનો સબધ હોયં ં , છતા તના ધમ�થી લપાતો જ નથીં ે ે . (૪૫૧)

4ાન થયા પહલા કરલા G Gં ં ( <ાર¤ધ ) કમ 4ાન થયા પછH પણ નાશ પામતા K ંનથી. Wમ િનશાન તરફ બરાબર ફક� બાણ િનશાન વ³�યા િવના રહ� નથીÀ ુ ુG Gં ં . તમ એ <ાર¤ધકમ પણ ફળ આ�યાે K િવના રહતા નથીG ં . Wમ સામ વાઘ ઊભો છે ે, એમ ધારHન છોડ� બાણ તન છોડ¦ા પછH ે G ે ેુ ં ‘ એ તો ગાય છ ે ’ એમ પાછળથી જણાયા છતા અટક� નથીં ંુ ; પણ વગથી િનશીનન સ_ણ વ³ધ જ છ ે ે ૂ ે ેં K ( તમ ે<ાર¤ધકમ પણ 4ાન થયા છતા ફળ આપ જ છK ં ે ે . ) (૪૫૨ ((૪૫૩)

4ાનીઓના <ાર¤ધકમ વધારં K G બળવાન હોય છે; એના ફળ ભોગ-યાથી જ એનો ંનાશ થાય છે; પણ _વના સચત કમ� અન ભિવ(યના કમ�નો ત ત3વ4ાન'પ ૂ ે ેK ં ં ંઅf�નથી સ_ણ નાશ થાય જ છં ૂ ેK . Wઓ ./ અન આ3મા એક જ છ એમ સમFન ે ે ે./'પ જ રહ છે G ે, તઓની |�(ટએ તો ે ( <ાર¤ધ, સચત અન ભિવ(યના ં ંે ) 1ણય ે<કારના કમ કદH છ જ ન5હં K ે ; તઓ તો િનXણ ે ુK ( માયાના Xણર5હત ુ ) ./ જ થયા છે. (૪૫૪)

W મનનશીલ _'ષ ઉપાિધમા આ3મpS; 3યFન કવળ ./%વ'પ આ3મામા જ ુ ું ંે G ેf%થર થયો હોય, તન માટ %વ�નમા જોયલા પદાથના સબધની વાત Wમ Uગતા ે ે G ેં ં ંKમાણસન ઘટ ન5હે G , તમ <ાર¤ધકમની હયાિતની વાત ે K ( પણ ) ઘટતી જ નથી. (૪૫૫)

­ઘમાથી Uગલો માણસ %વ�નમા જોયલા ખોટા શરHર ઉપર તથા દહન ં ં ં ંે ે G ેઉપયોગી બીU પદાથ� ઉપર અહતામમતા ં ( શરHર ઉપર ‘ Z ંુ’ પa અન બીF ું ેચીજો ઉપર ‘ મારા ’ પa ંુ) કરતો નથી, પણ ( એ બ� િમ�યા માની ું ) UIત અવ%થામા જ રહ છં G ે . (૪૫૬)

Uગલા તન %વ�નાની બધી ચીજો ખોટH હતીે ે ે , એમ સાબત કરવાની ઈmછા પણ થતી નથી. ( કારણ ક એ િમ�યા જ છG ે; એન સાબત કરવાની જ'ર જ Vા છ ે ેં ? )

વળH %વ�નમા જોયલા િમ�યા જગતનો સIહ પણ એની પાસ દખાતો નથીં ંે ે G . છતા એ િમ�યા પદાથ� ઉપર ં એનો મોહ હF રzો હોય, તો જ'ર સમજ` ક હF ું Gએની ­ઘ બરાબર ઊડH નથી. (૪૫૭)

એવી જ રHત સદા પર./મા રહતો _'ષ સદા આ3મા'પ જ રહ છે G ે G ેં ુ ; ત બીJ ે ુ ંજોતો નથી. Wમ %વ�નામા જોયલા પદાથ�2 %મરણ રહ છં ંે G ેુ , તમ ./4ાનીન પણ ે ેખાવા – પીવાની અન લવા ે ે – �કવાૂ ની 5£યાઓ2 %મરણ તો રહ જ છું G ે . (૪૫૮)

દહ કમન કારણ જ બBયો છG ે ે ેK , માટ <ાર¤ધ પણ એ2 જ સમજ` જોઈએG ુ ું ં , પણ અના5દ આ3મા2 માન` ત ઠHક નથીુ ું ં ે , કારણ ક આ3મા કમ�થી બનલો નથીG ે . (૪૫૯)

‘ अजो िन%यः- આ3મા જBમતો નથી; એ તો અના5દ અન િન3ય છ ે ે ’ એમ સ3ય વાણીવાળો કહ છG ે; માટ આ3મ%વ'પ જ રહનાર એ માણસ2 <ાર¤ધકમ બાકH G ે G ુ ં Kહોય, એમ ક�પના પણ Vાથી થાય ં ? (૪૬૦)

જો દહ'પ f%થિત હોયG ે , તો જ <ાર¤ધકમ િસ; થાયK ; પણ દહન આ3મા માનવોG ે , એ 4ાનીન તો ઈ(ટ જ નથીે ; માટ <ાર¤ધ2 અf%ત3વ છોડ` જ જોઈએG ુ ું ં . (૪૬૧)

ખરH રHત દહના <ાર¤ધકમ� માનવા એ પણ �મ જ છે G ેં ં ; કારણ ક દહ પોત જ G G ે�મથી ક�પાયલો છે ે, તો તની હયાતી જ Vા છ ે ેં ? અન Wની હયાતી જ નથીે ,

એનો જBમ પણ Vાથી હોય ં ? અન W જBsયો જ નથીે , એનો નાશ પણ કવી રHત G ેથાય ? આમ દહ છ જ ન5હG ે ; તથી એ2 <ાર¤ધ પણ Vાે ુ ં થંી હોય ? (૪૬૨)

કોઈ જડ માણસોન એવી શકા થાય કે Gં , ‘ જો 4ાનથી અ4ાન અન તના કાયનો ે ે Kસ�ળગો નાશ થતો હોયૂ , તો માણસન 4ાન ઊપeયા પછH અ4ાન2 કાય આ દહ ે Gુ ં Kકમ રહ છ G G ે ? ’ આવી શકા કરનારાઓ2 સમાધાન કરવા માટ વદ ં ંુ G ે ‘ <ાર¤ધ દહ2 G ુ ંકારણ છ ે ’ એમ ઉપલક |�(ટથી બતાવ છે ે, પણ સમJ માણસોન ુ ે ‘ દહ વગર સ3ય G ે Gછ ે ’ એમ જણાવવા વદ એ` ક¹ નથીે G ુ ું ં ; કરાણ ક સ3ય એક પર./2 જ વણન G ુ ં Kકરવાનો વદનો અભ<ાય છે ે . (૪૬૩ ((૪૬૪)

ભદનો િનષધભદનો િનષધભદનો િનષધભદનો િનષધે ેે ેે ેે ે વદ કહ છ કે G ે G, ‘ દરક ઠકાણ પ5ર_ણG G ે ૂ K, અના5દ, ¬તવગર2ુ,ં સમF ન શકાય એ` ંુઅન િવકાર વગર2ે ુ ંએક જ અ9તૈ ./ છે; એ ./મા J$ J$ કઈ છ જ ન5હં ં ં ંુ ુુ ુ ે . ’ (૪૬૫)

W કવળ સ�G ,્ ચ� અન આનદમય છ્ ે ેં , એ િન3ય 5£યા વગર2 અન એક જ ./ ું ેછે; એ ./મા J$ J$ કઈ છ જ ન5હં ં ં ંુ ુુ ુ ે . (૪૬૬)

W ¬તરા3મા એકરસ, પ5ર_ણૂK, અનત અન સવ-યાપક છં ે ેK , ત એક જ અ9ૈે ત ./ છે; એમા J$ J$ કઈ છ જ ન5હં ં ં ંુ ુુ ુ ે . (૪૬૭)

W તF શકાય ક લઈ શકાય એ` નથીG ુ ં , W Iહણ કરા� નથી અન આ�ય ું ેિવના2 છું ે, ત એક જ અ9તૈ ./ છે ે; એમા J$ J$ કઈ છ જ ન5હં ં ં ંુ ુુ ુ ે . (૪૬૮)

W Xણ અન િવભાગ વગર2 છુ ુે ેં ; 0�મ ૂ ( ઝીણામા ઝીa ં ંુ ), િનિવªક�પ ( ભદ ેવગર2 ંુ) તથા િનમળ છK ે, એ` એક જ અ9તૈ ./ છું ે; એમા J$ J$ કઈ છ જ ં ં ં ંુ ુુ ુ ેન5હ. (૪૬૯)

W %વ'પ2 વણન થઈ શક� નથીુ ું ંK , Wન મન અન વાણી પહÁચી શકતા નથીે ે ં ,

એ` એક જ અ9તૈ ./ છું ે; એમા J$ J$ કઈ છ જ ન5હં ં ં ંુ ુુ ુ ે . (૪૭૦)

W સ3ય, વૈભવવા°ં, પોતાની મળ જ િસ;ે ે , w;ુ, 4ાન%વ'પ તથા ઉપમા િવના2 ંુછે. ત એક જ અ9તૈ ./ છે ે; એમા J$ J$ કઈ છ જ ન5હં ં ં ંુ ુુ ુ ે . (૪૭૧)

આ3મ4ાનથી શાિતઆ3મ4ાનથી શાિતઆ3મ4ાનથી શાિતઆ3મ4ાનથી શાિતંંંં W મહાન યોગીઓ મોહ અન ભોગો તF શાત અન Dજત5|ય થયા હોય છે ે � ેં , તઓ ેછવટ આ3મા સાથના સબધથી જ એ પરમ ત3વન Uણી પરમે G ે ેં ં શાિત પાsયા છં ે . (૪૭૨)

આ3મ4ાનનો ઉપદશઆ3મ4ાનનો ઉપદશઆ3મ4ાનનો ઉપદશઆ3મ4ાનનો ઉપદશGGGG માટ � પણ આ3માના %વ'પન પરમ ત3વ'પ અન આનદ_ણ િવચારHન G ે ે ૂ ેુ ં ં Kપોતાના મનથી ક�પલો મોહ છોડH દઈ �gત થા અન ઉ�મ <કાર બોધ પામી ે ે Gુkતાથ થાૃ K . (૪૭૩)

સમાિધથી ચ�ન સારH રHત f%થર કરH %પ(ટ 4ાનચ�થી આ3મત3વે ે ુ ન જોે ; કારણ ક સાભળલી વ%�ન સારH રHત શકા વગર નજર જોઈ હોયG ે ે ે Gં ંુ , તો જ ફરH એમા ંસદહ થતો નથીં G . (૪૭૪)

પોતાના અ4ાન'પ બધનનો સબધ �ટH જવાથી સ� ં ં ં ્ – ચ� ્ – આનદ'પ ંઆ3માની <ા��ત થાય છે; તમા શાu*fgત અન X'2 વાV <માણ છે ે ેં ંુ ુ ુ ; તમ જ ે¬તરથી નcH કરલો પોતાનો અ2ભવ <માણ છG ેુ . (૪૭૫)

બધનં , મોd, સતોષં , ચYતા, ત$ર%તીં ુ , �ખ અન તરસ વગરન પોત જ Uણી શક ૂ ે ે G ે ે Gછે; બીUન તો અ2માનથી જ તની ખબર પડ છે ે G ેુ . (૪૭૬)

વદની Wમ X'ઓ પણ મા1 તટ%થ રહHન જ 4ાન આપ છે ે ે ેુ ; માટ સમJ માણસ G ેુઈ©ર kપા કરલી pS;થીG Gૃ ુ જ ( આ3મત3વનો અ2ભવ કરH ુ ) સસારસાગર તરH ંજવો. (૪૭૭)

પોતાના અ2ભવથી પોતાની મળ જ પોતાન અખડ આ3મ%વ'પ સમF _ણતા ુ ે ે ે ૂં Kપામલો માણસ િનઃસશય %વ'પ આ3મામા જ f%થિત કરે ે Gં ં . (૪૭૮)

વદાત2 િસ;ાત'પ કહ` આ છ કે ે G ે Gં ં ં ંુ ુ , ‘ Fવ અન આ આQ જગત ./ જ છે ેુ ં ; અન ે./મા અખડ ં ં – એક'પ રહ` એ જ મોd છે G ેુ ં . ’ ./ એક જ છે, એ બાબતમા ંવદના મ1ો <માણ છે ેં . (૪૭૯)

4ાનની <ા��ત4ાનની <ા��ત4ાનની <ા��ત4ાનની <ા��ત એ <માણ વદના <માણવાળા X'ના વચનથી અન પોતાના અ2ભવથી ે ે ેં ંુ ુપરમા3મત3વન સમFન એ િશ(ય ચ�ન એકાI અન �5|યોન શાત કરH કોઈ ે ે ે ે ે ં%થળ `િ�થી ે ૃ ( રહH ) આ3મ%વ'પમા f%થરતાવાળો થયોં . (૪૮૦)

એમ કટલાક કાળ 0ધી પર./મા ચ�ન એકાI કયા પછH સમાિધમાથી ઊઠH G ેુ ં ંKપરમ આનદથી આ <માણ એ કહવા લા�યોઃ ં ે G (૪૮૧)

અહો ! ./ અન આ3મા એક જ છે ે, એ` Uiયા પછH મારH pS; ુ ું ( ની `િ� ૃ ) તો એકદમ નાશ જ પામી ગઈ અન <`િ� જતી રહHે ૃ . હવ Z ે ુ ં ‘ આ પદાથ છ K ે ’ એમ Uણતો નથી ક G ‘ આ પદાથ નથી K ’ એમ પણ Uણતો નથી; આ ./0ખ ક` ન ુ ુG ેંકટ� અપાર છ G ેુ ં ? (૪૮૨)

Wમ ચોમાસાના કરા સ�|મા પડH ગળH જઈ તÇપ થાય છુ ું ે, એમ મા' મન પણ ં./ાનદ'પી અ�તના સ�|મા ં ંૃ ુ તના એક ¬શના પણ ¬શમા }બી તÇપ બની ે ં ૂ ુલીન થ* છું ે; અન હવ આનદ%વ'પ થઈ શાિત પાs* છે ે ેં ં ંુ . એ આ3માનદના ંઅ�તના _રથી ભરલો પર./'પી સ�|નો વૈભવ વાણીથી કહવો અશV છ ૃ ુૂ G G ેઅન મનથી િવચારH શકાતો પણ નથીે . (૪૮૩)

પલો સસાર Vા ગયો ે ં ં ? તન કોણ લઈ ગ* ે ે ુ ં ? એ Vા ં}બી ગયો ૂ ? અહો ! મો¥ ુંઆ�ય કK G, W સસારન મ હમણા જ જોયો હતોં ંે � , એ w નથી ું ? (૪૮૪)

અખડ આનદ'પ અ�તથી ભરલા ./સ�|મા કઈ વ%� લવા Wવી અન કઈ ં ં ંૃ ુ ુG ે ેછોડવા Wવી છ ે ? કઈ ચીજ JદH છ અન કઈ Jદા લdણવાળH છ ુ ુે ે ે ? ( કોઈ જ ન5હ. ) (૪૮૫)

અહ³ ./ િસવાય Z કાઈ જોતો નથીું ં , સાભળતો નથી ક Uણતો નથીં G . Z તો ુ ંપોતાના આ3મા'પ જ િન3ય આનદ%વ'પ બની પહલા કરતા Jદો જ બની ગયો ે Gં ં ં ુ[.ં (૪૮૬)

Wમના કટાd'પી ઘાટH ચાદની પડતા જ સસારનો બધો સતાપ $ર થવાથી મન ં ં ં ં ૂ ેdણવારમા અખડ સપિ� અન આનદ'પ અિવનાશી આ3મપદ મ¿*ં ં ં ં ંે ુ છે, એ સગર5હતં , સતોમા ઉ�મં ં , િન3ય, એક જ, આનદરસં -%વ'પ, અિત મોટા તથા સદા અપાર દયાના સાગર મહા3મા X'દવન વારવાર નમ%કાર હો ુ G ે ં ! (૪૮૭ ((૪૮૮)

મન ધBય છે ે; મારા દરક કામ _રા થયા છં ં ંG ૂ ે; એ �ી X'દવની kપાથી સસાર'પ ુ G ૃ ંકદખાનામાથી Z �ટ®ો [G ં ં ંુ , અન ે િન3ય આનદ'પ તથા પ5ર_ણ થયો [ં ંૂ K . (૪૮૯)

Z સગ વગરનોું ં , શરHર વગરનો, ચÈ િવનાનો, અિવનાશી, અ3યત શાતં ં , અનત ં ( ¬તવગરનો ) 5£યા િવનાનો તથા િનિવªકાર [.ં (૪૯૦)

Z અકતા ુ ં K ( કોઈ પણ કાય ન5હ કરનારો K ) [;ં અભોgતા ( કોઈ પણ Uતના ભોગ ભોગવનારો ) નથી; અિવકારH - િવકાર િવનાનો, 5£યા વગરનો, w; 4ાન%વ'પુ ,

એક જ અન સદા ક�યાણ'પ [ે .ં (૪૯૧)

જોનાર, સાભળનારં , બોલનાર, કરનાર અન ભોગવનાર એ બધાથી Z Jદો જ [ે ુ ં ંુ . Z તો િન3યું , ¬તર િવનાનો, 5£યા િવનાનો, હદ વગરનો, સગ િવનાનો અન _ણ ં ે ૂ K4ાન'પ [.ં (૪૯૨)

Z આ નથીું ક પ� નથીG ે ુ ં ; પણ એ બન ં ે ( %�ળ અન 0�મ ૂ ે ૂ ) ન <કાશ આપનારે ,

¬દર અન બહાર એવા ભદ િવનાનોે ે , _ણૂK, એક જ અન w; પર./ [ે ુ .ં (૪૯૩)

ઉપમાર5હત W અના5દ ત3વ છે, અન W ે ‘ �ુ,ં Zુ,ં આ, ત ે ’ વગર ક�પનાથી $રે G ૂ , િન3ય આનદના જ રસ'પં , સ3ય અન એક જ છે ે, ત .ે / Z [ું .ં (૪૯૪)

નરકા0રન મારનાર નારાયણ Z [ુ ે ુ ં ;ં િ1_રા0રનો નાશ કરનાર શકર Z [ુ ુ ં ં ંુ ; Z ંુપરમ _'ષ [ અન Z જ ઈ©ર [ુ ં ં ંે ુ . Z અખડ 4ાન%વ'પું ં , સૌનો સાdી, %વત1 ંઅન અહતાે ં -મમતા વગરનો [.ં (૪૯૫)

Z જ આ�ય'પ હોઈ દરક <ાણીમા ¬દર અન બહારું ંG ે રહલો [G ;ં પહલા W W G ંપદાથ� Jદા Jદા 'પ દખાતા હતાુ ુ ે G . એ સવ'પ Z પોત જ [K ે ેુ ં .ં Z જ ભોગવનાર ુ ંઅન ભોગવવાના પદાથ'પ [ે K .ં (૪૯૬)

અખડ 0ખના સ�| મારામા માયા'પી વા*ના ભમવાથી જગત'પી અનક ં ંુ ુ ુ ેUતના તરગો ઊછળ છ અન શમ છં ે ે ે ે ે . (૪૯૭)

Wમ અવયવો અન ક�પનાે વગરના કાળમા ખરH રHત ક�પં ે , વષK, અયન, ઋ�,ુ માસ, 5દવસ વગર િવભાગની ક�પના સાચી નથીે G , એમ મારામા માણસોએ મા1 ં�મન કારણ જ %�લે ે ુ , 0�મ વગર ભાવો મા1 આભાસ'પ જ ક�પલા છૂ ે G ે ે ે . (૪૯૮)

pS;ના દોષથી $િષત અ4ાની માણસોએ કોઈ વ%�મા કોઈ વ%�નો આરોપ કુ ુ ુૂ ં ં ય� હોય ( મા1 માની જ લીધી હોય ), તો તથી ત �ળ વ%� દોિષત ઠરતી નથી ે ે ૂ ુWમ ઝાઝવાના પાણીનો મોટો <વાહ 3યાની ખારH જમીનના ભાગન ભીની કરતો ં ં ં ેનથી. (૪૯૯)

Z આકાશની Wમ િનલપ [ું ં� , 0યની Wમ <કાશ કરાતી વ%�ઓથી Jદો [ૂ K ુ ુ ,ં

પવતની Wમ સદા અચળ [K ;ં અન સ�ે |ુની Wમ પાર વગરનો [.ં (૫૦૦)

Wમ આકાશન વાદળાનો સબધ નથીે ં ં ં , તમ માર શરHર સાથ સબધ નથીે G ે ં ં , આથી એ શરHરના UIત, %વ�ન અન 0´��ત વગર ધમ� મારામા Vાથી હોય ે ે Gુ ુ ં ં ?

(૫૦૧)

ઉપાિધ જ આવ છ અન Uય છે ે ે ે; તમ જ કમ� કર છ અન તના ફળ પણ એ જ ે G ે ે ે ંભોગવ છે ે; વળH એ જ ઘડપણ આવતા મર છં G ે . Z તો મોટા પવતની Wમ સદા ુ ં Kઅચળ જ રZ [ું .ં (૫૦૨)

Z તો સદા એકરસ અન અવયવો િવનાનો [ું ંે , તથી Z કોઈ કામ શ' કરતો નથી ે ુ ંક છોડH દતો નથીG G . અર G ! W હમશા એક જ -યાપક અન આકાશની Wમ દરક ે ે Gંઠકાણ ખીચોખીચ ભરલો છG ે G ે, ત કોઈ Uતની 5£યા કવીે G રHત કર ે G ? (૫૦૩)

Z તો �5|યું , ચ�, િવકાર અન આકાર વગરનો [ે ;ં તમ જ મા' %વ'પ અખડ ે ં ંઆનદ'પ છં ે; તો મન પાપ અન _iય કમ હોઈ શક ે ે G Gુ ? વદ પણ ે ‘ આ3માન _iય ે ુક પાપ સાથ સબધ નથી G ે ં ં ’ એમ જ કહ છG ે . (૫૦૪)

માણસનો પડછાયો ઊની-ટાઢH, સારH-નરસી કોઈ પણ ચીજન અડHે Uય, તથી ેમાણસન પોતાન તનો જરા પણ %પશ થતો નથીે ે ે K ; કારણ ક માણસ પોત G ેપડછાયાથી Jદો જ છ અન િવલdણ સાdીન સા�ય દહા5દથી ધમ� %પશ કરતા ુ ે ે ે G Kનથી, Wમ ઘરના ધમ� દHવાન અડતા નથીે . તમ શરHરે , �5|યો અન મનના ધમ� ેઆ3માન અડતા નથીે ; કારણ ક આ3મા એ પદાથ�G થી અલગ અન િવકાર વગરનો ેછે. (૫૦૫ ((૫૦૬)

Wમ 0ય કમનો સાdી છૂ ેK K , લોઢામા અf�ન2 જ દાહકપa છ અન દોરHન ક��પત ં ં ંુ ુ ે ે ેસાપ વગરનો Wવો સબધ છે G ેં ં ; તમ જ મારા અિવકારH ચતન આ3માનો િવષયો ે ેસાથ ક��પત સબધ છે ેં ં . (૫૦૭)

Z કામ કરનાર ક કરાવનાર નથીું G , ભોગવનાર ક ભોG ગવાવનાર પણ નથી અન ેજોનાર ક બતાવનાર પણ નથીG . Z તો તવા ધમ�થી ર5હત %વય<કાશ આ3મા [ું ં ંે . (૫૦૮)

Wવી રHત પાણી વગરના ચાલવા ક Éજવાથી તમા પડ� 0ય વગર2 બYબ ે ે G G ે G ૂ ે Gુ ુ ું ં ંK ( ઓછાયો ) પણ ચાલ છે ે, તથી �ઢ pS;વાળાઓ માન છ કે ૂ ે ે Gુ , 0ય વગર ચાલ છ ક ૂ ે G ે ે GKÉWુ છે, એ રHત 0યની પઠ 5£યા વગરના આ3માન ે ૂ ે G ેK ‘ Z કરનાર [ું ,ં Z ભોગવનાર ુ ં[;ં અર G ! Z મરH UÊ [ ું ં ’ એમ અ4ાનીઓ જ માન છે ે . (૫૦૯)

Wમ ઘડાના ધમથી આકાશ લપા� નથીK ે ુ ં , તમ આ જડ દહ પાણીમા ક જમીન ે G Gંઉપર ગમ 3યા આળોટે Gં , તોપણ Z તના ધમથી લપાતો નથીુ ં ે ેK . (૫૧૦)

કતાપaK ુ,ં ભોgતાપaુ,ં $(તતાુ , ગાડપણં , �ખતાૂ K , બધનં , મોd વગર pS;ની જ ે G ુક�પનાઓ છ ે – ખરH રHત માયાથી ર5હત આ3મામા એ કઈ છ જ ન5હે ેં ં ; કારણ ક Gએ તો એક જ મા1 ./%વ'પ જ છે. (૫૧૧)

માયાના દસ Uતના, સો Uતના ક હUર Uતના િવકારો ભલ થાયG ે ; પણ મને-અસગ ચતન આ3માન એનો શો સબધ છ ં ં ંે ે ે ? વાદળા આકાશન Vાય અડH શgતા ં ં ંેનથી. (૫૧૨)

માયાથી માડH %�ળ દહ 0ધી2 આ આQ જગત Wની ¬દર મા1 ખોટા ં ં ંૂ G ુ ુ ુદખાવ'પ જ ભાસ છG ે ે ે, એ આકાશ W` 0�મ તથા આ5દું ૂ -¬ત વગર2 W ./ છું ે, ત જ Z [ે ુ ં .ં (૫૧૩)

સૌનો આધાર, દરક વG %�ન <કાશ આપનારુ ે , સવ'પK , બધ ઠકાણ રહનારે G ે G , દરક Gવ%�થી અળXુ ુ,ં િન3ય, w;ુ, અચળ અન ભદ વગર2 W એક જ ./ છે ે ેુ ં , ત જ Z ે ુ ં[.ં (૫૧૪)

Wમાથી માયાના દરક ભદો $ર થાય છં G ે ેૂ , W ¬તરા3મા'પ pS;થી સમF ન શકાય ુએ` સ3ય%વ'પું , અનતં, એક અન આનદ'પ છે ેં , ત જ ./ Z [ે ુ ં .ં (૫૧૫)

Z 5£યા વગરનોુ ં , િવકાર વગરનો, િવભાગ વગરનો, આકાર વગરનો, ભદ વગરનોે ,

િન3ય, આ�મ િવનાનો અન એક જ [ે .ં (૫૧૬)

Z સૌનો આ3માુ ં , સવ'પK , સૌથી Jદો અન એક જ [ તમ જ Z મા1 અખડ ુ ે ેં ં ંુ4ાન'પ, સદા આનદ'પ અન ¬તર િવનાનો [ં ંે . (૫૧૭)

હ X'દવ G Gુ ! આપની તથા ઈ©રની kપાથી મન આ %વરાeય અન સા�ાeયની ૃ ે ેસ�S; <ા�ત થઈ છૃ ે. આપ મહા3માન મારા વારવાર નમ%કાર હો ે ં ! (૫૧૮)

Z માયાએ કરલા જBમું ંG , ઘડપણ અન મરણથી અ3યત બહામણા મોટા %વ�નમા ે ં ંભટકHન અનક <કારના $ઃખથી હમશા હરાન થતો હતો ે ે ે Gં ંુ તથા અહકાર'પી વાઘથી ંબZ જ 1ાસ પાsયો હતોુ ; હ X'દવ G Gુ ! આપ મને ે-દHનન મોટH ­ઘમાથી જગાડH ે ંસારH રHત બચા-યો છે ે . (૫૧૯)

હ X'રાજ G ુ ! આપના એ અવiય તજન Z નમ%કાર ક' [K ે ે ુ ં ં ,ં W સત'પ તથા એક જ છે; છતા આ િવ©'પ શોભી ર¹ છં ંે ેુ . (૫૨૦)

છવટનો ઉપદશછવટનો ઉપદશછવટનો ઉપદશછવટનો ઉપદશે Gે Gે Gે G એમ આ3મા2 0ખ તથા ત3વ2 4ાન પામલા એ ઉ�મ િશ(યન <ણામ કરતો ુ ુ ું ં ે ેજોઈ ત મહા3મા X'દવ અ3યત હિષªત Nદયથી ફરH આ �(ઠ વચન ક¹ ે G ે ેુ ું ં : (૫૨૧)

� આ3મા ઉપર જ |�(ટ રાખી અ3યત શાત મનથી દરક અવ%થામા સસારન ું ં ં ં ંG ેમા1 ./4ાનનો જ <વાહ માન; અન બ�ે ુ ં સ3ય'પ ./મા જ છં ે, એમ જો. �ખવાળાઓન 'પ િસવાય બીF કઈ વ%� જોયલી દખાય છ ે ે G ેુ ? એવી જ રHત ે./4ાનીની pS;ન ./ િસવાય બીF કોઈ વ%� િવહાર2 %થાન છ ુ ુ ુે ેં ? (૫૨૨)

એ પરમ આનદરસના અ2ભવન તF કયો સમJ માણસ બીF wBય વ%�ઓમા ં ંુ ુે ૂુઆનદ પામ ં ે ? અ3યત ં આનદ દનાર ચ| <કાશતો હોયં ંG , 3યાર કયો માણસ Gચ1મા ચીતરલા ચ|ન જોવા ઈmછ ં ંG ે ે ? (૫૨૩)

અસ�-્િમ�યા પદાથ�ના અ2ભવ વડ જરા પણ ���ત થતી નથી અન $ઃખનો ુ ૃG ે ુનાશ પણ થતો નથી; માટ � એ એક જ ./ના આનદરસનો અ2ભવ કરH ��ત G ુ ુ ૃં ંથઈન સદા આ3મામા જ f%થિત કરH 0ે ં ખુી રહG. (૫૨૪)

હ મહાpS;માન G ુ ! ચારય તરફ � પોતાન જ જોતોG ેુ ં , પોતાન જ એક જ માનતો ેઅન પોતાના જ આનદન ભોગવતો સમય િવતાવે ેં . (૫૨૫)

અખડ 4ાન'પ અન ભદ િવનાના આ3મામા કોઈ પણ Uતનો ભદ ક�પવો એ ં ંે ે ેઆકાશમા શહરની ક�પના કરવા Wવી વાત છં G ે . માટ એક આનદમય આ3મા વડ G Gંસદા પરમ શાિત પામીન મૌન સવં ે ે . (૫૨૬)

Jઠા તકૂ K -િવતક કરનાર pS;ની W મૌન f%થિત એ પરમ શાિત છK ુ ં ે; Wમા ./4ાની ંમહા3માન િનરતર ./'પ અ9તૈે ેં -આનદ0ખનો અ2ભવ થાય છં ુ ુ ે . (૫૨૭)

Wણ આ3મા2 %વ'પ Ui* છ અન આ3માનદનો રસ અ2ભ-યો છે ે ે ેુ ુ ું ં ં , તન માટે ે G વાસનાર5હત મૌનાવ%થા િસવાય બીJ કઈ પણ 0ખકારક અન ઉ�મ નથીુ ં ં ુ ે . (૫૨૮)

િવચારશીલ િવ9ાન ચાલતાે -ંફરતા,ં બસતાે -ંઊઠતા,ં 0તા ક Uગતાૂ Gં ,ં ઈmછા <માણ ેસદા આ3મામા રમણ કરતા રહ`ં ંG .ુ (૫૨૯)

Wની `િ� હમશા આ3મ%વ'પમા જ લાગી રહતી હોય અન Wણ આ3મત3વ ૃ ે G ે ેં ંબરાબર સમF લી� હોયું , એવા મહા_'ષન દશુ ે G , કાળ, આસન, 5દશા, યમ, િનયમ વગર અથવા કોઈ લ�ય વગરની જ'ર નથીે G ે G ; કારણ ક આ3મ%વ'પન સમF G ેલીધા પછH િનયમ વગરની શી જ'ર છ ે G ે ? (૫૩૦)

આ ઘડો છ એમ સમજવા માટ Wનાથી પદાથ2 4ાન થાય છે G ેK ુ ં , એવા ઉ�મ ં<માણ િસવાય કયા િનયમની જ'ર રહ છ G ે ? (૫૩૧)

એ રHત <માણ હોયે , તો આ િન3યિસ; આ3મા Uણી શકાય છે. ત દશે G , કાળ ક GwS;ની જ'ર ધરાવતો નથીુ . (૫૩૨)

Wમ ‘ Z દવદ� [ ું ંG ’ એમ સમજવા માટ કોઈની જ'ર નથીG , તમ ./4ાનીન ે ે ‘ Z ંુ./ [ ં’ એમ સમજવા માટ પણ કશાની જ'ર નથીG . (૫૩૩)

Wમ 0યથી સવ જગત <કાશ છૂ ે ેK K , તમ Wના <કાશથી જડે , JË અન �mછ છતા ૂ ુ ં ંે ુબ� <કાશ છું ે ે, એન <કાશ કરનાર ે ( એના પોતાના િસવાય ) બીJ w હોઈ શક ુ ં ંુ G ? (૫૩૪)

વદે , શાu, _રાણ અન દરક �ત ુ ે G ૂ ( _�વીૃ , તજે , પાણી, વા*ુ,ં આકાશ ) એ બધા ંWન લીધ જ સાથક ે ે K છે; એ સ_ણ Uણનાર પરમા3માન બીJ કોણ <કાિશત કર ં ંૂ ે GK ુ ?

(૫૩૫)

આ આ3મા %વય<કાશ ં ( પોતાની મળ જ <કાશનાર ે ે ) અનત શfgતવાળોં , માપી ન શકાય એવો અન સૌના અ2ભવમા આવી શક એવો છે G ેુ ં ; એન જ બરાબર Uણી ેલઈ ./4ાનીઓમા �(ઠ બનલો આ _'ષ સસાર'પ બધનમાથી ં ં ં ંે ે ુ �ટH જઈ સવ�3k(ટ બન છૃ ે ે . (૫૩૬)

એ મહા3મા િવષયોથી આનદ પામતો નથી ક ખદ પામતો નથીં G ે ; તઓમા આસgત ે ંથતો નથી ક તઓથી કટાળતો નથીG ે ં ; એ તો હમશા આ3મામા જ રમ છે ે ેં ં , આનદ ંપામ છ અન િનરતર આનદરસથી ��ત રહ છે ે ે G ેં ં ૃ . (૫૩૭)

Wમ બાળક �ખ અન શરHર2 $ઃખ �લી જઈ રમવાૂ ે ૂુ ં ુ ની વ%�મા રમ છુ ં ે ે, એમ 4ાની અહકાર અન મમતાથી ર5હત તથા 0ખી થઈન આ3મામા જ રમણ કર છં ંે ે G ેુ . (૫૩૮)

./4ાનીઓ2 ભોજન ચYતા અન દHનતા વગર2 ભdા2 અ� જ હોય છુ ુ ું ં ંે ે; તઓ ેનદHઓના પાણી પીએ છં ે, %વત1 રHત કોઈની રોકટોક િવના ગમ 3યા રહ છં ંે ે G ે; એમન કોઈ પણ Uે તની બીક હોતી નથી; જગલમા ક %મશાનમા તઓ ­ઘ છં ં ંG ે ે ે; તઓના કપડા ધોવાે ં ં -0કવવાની જ'ર િવનાના ઝાડની છાલો જ હોય છૂ ેં , 5દશાઓ એમ2 ઘર છું ે, જમીન શÌયા છે, વદાત'પી ગલીઓમા તઓ ફર છ અન મા1 ે ે G ે ેં ંપર./મા જ તઓની રમત હોય છં ે ે . (૫૩૯)

W આ3મ4ાની હોય, ત અભમાનરે 5હત શરHરનો આ�ય કરH બાળકની Wમ બીUઓની ઈmછાથી મળલા િવષયોન ભોગવ છે ે ે ે; એના કોઈ Uતના <કટ ચહનો ંહોતા નથી અન બહારના પદાથ� ઉપર ત આસgત હોતો નથીં ે ે . (૫૪૦)

ચતન'પ વuન જ ધારણ કરતો એ _'ષ ે ે ુ ( કોઈ વળા ે ) 5દગબરં , વuધારH અથવા વ�કલધારH પણ હોય; એ તો ઉBમ�ની પઠ અથવા બાળકની પઠ અથવા ે G ે G�તુ-<તની પઠ _�વી પર ફર છે ે G G ેૃ . (૫૪૧)

સવના આ3મા'પ રહલો ત �િન સદા પોતાના આ3માથી જ સતોષી રહH પોત K ે G ે ેુ ંએકલો ફર છ અન િન(કામ %વ'પ િવષયોન ભોગવ છG ે ે ે ે ે ે . (૫૪૨)

એ ./4ાની Vારક �ખG ૂ K, Vારક િવ9ાનG , VારGક મહારાUના ઠાઠવાળો, Vારક G�ાિતવાળોં , Vારક શાતG ં , Vારક અજગર Wવા આચારવાળોG , Vારક પા1 Wવો Gજણાતો, Vારક અપમાન પામલો અન Vારક અUiયો રહ છG ે ે G G ે . એમ િન3ય પરમ આનદથી 0ખી થઈ ફયા કર છં ુ K G ે . (૫૪૩)

એ મહા3મા િનધન હોય તોપણ સદા સતોષી હોય છK ં ે; સહાય િવનાનો હોય છતા ંમહાબળવાન હોય છે; જમ ન5હ છતા િન3ય ��ત રહ છ અન પોત અ��ય હોયે G ે ે ેં ૃ ુ -સવથી �(ઠ હોય છતા સૌ ઉપર સમાન |�(ટવાળો હોય છK ે ેં . (૫૪૪)

એ બધા કામો કર છતા કાઈ કરતો નથીં ં ંG ; અનક Uતના ફળ ભોગવ છતા ભોકતા ે ેં ં( ભોગવનાર ) નથી; શરHરધારH હોય છતા શરHં ર વગરનો છે; અન થોડH ેજ�યામા રહ છતા દરક ઠકાણ રહનાર છં ંG G G ે G ે . (૫૪૫)

હમશા શરHરના અભમાન િવનાના એ ઉ�મ ./4ાનીન િ<ય ક અિ<યનો તથા ે ે Gંwભ ક અwભનો Vાય સબધ થતો જ નથીુ ુG ં ં ં . (૫૪૬)

Wન %�ળ તથા 0�મ દહનો સબધ હોય અન તના પર Zપણા2 અભમાન હોે ૂ ૂ G ે ેં ં ં ંુ ુ ય, એન જ 0ખે ુ -$ઃખ અન wભ ક અwભ જણાય છુ ે G ેુ ુ ; પણ Wના દહબધન નાશ પાsયા ં ં ંGહોય, અન W સદા આ3મા'પ f%થિત કરતો હોય એવા �િનન wભ ક અwભ ફળ ે ે ે Gુ ુ ુશાથી જણાય ? (૫૪૭)

વ%�%વ'પ ન5હ સમFન Wમ માણસો �ાિતથી જ રાZએ ન5હ ગળલા 0યન પણ ુ ે ે ૂ ેં ુ Kગળલો કહ છે G ે; તમ ./ે 4ાનીઓમા �(ઠ _'ષ દહા5દના બધનથી �gત જ થયો ં ંે Gુ ુહોય, તોપણ તના મા1 આભાસ'પ શરHરન જોવાથી અ4ાનીઓ એન દહધારH ે ે ે GWવો Jએ છુ ે. (૫૪૮ ((૫૪૯)

Wમ સાપ કાચળH ઉતારHન અલગ રહ છં ે G ે, તમ ./4ાની પણ પોતાના શરHર ેઉપરની અહતાં -મમતા તFન તથી અલગ રહ છે ે G ે . મા1 ત2 શરHર <ાણવા*થી ે ુ ુંઆમતમ લગાર હર�ફર� જણાય છે ેુ ું ં . (૫૫૦)

Wમ પાણીનો <વાહ લાકડાન ­ચે ે-નીચ ઠકાણ લઈ Uય છે G ે ે, એમ ત 4ાનીના ેશરHરન દ¶વ જ વખતસર ખા`ે -ુપી` વગર ભોગો તરફ લઈ Uય છું ે G ે . (૫૫૧)

ઉપરના અહભાવથી �gત થયલો ત _'ષ <ાર¤ધકમથી ક�પાયલી વાં ુ ુે ે ેK સનાઓથી સસારH _'ષની Wમ અનક ભોગો ભોગવ છં ુ ે ે ે; છતા એ િસ; _'ષ ચાકડાના ં ુ�ળની પઠ પોત િવતક વગરનો થઈ સાdીની પઠ �પચાપ આ લોકમા રહ છૂ ે G ે ે G ૂ G ેK ં . (૫૫૨)

એ ./4ાની, આ3માનદના ઘાટા રસ2 પાન કરવાથી Uણ અિત મદ*gત ં ંુ ુેચ�વાળો હોય એવો બની સાdીના Wવા લdં ણોમા રહH �5|યોન િવષયોમા ં ંેજોડતો નથી; તમ જ િવષયોથી તમન રોકતો નથીે ે ે . વળH ત પોતાના કમના ફળ ે K ંતરફ તો લશમા1 પણ જોતો જ નથીે . (૫૫૩)

જણાતી અન ન5હ જણાતી વ%�નો િવચાર છોડH દઈ W મા1 આ3મા'પ જ રહ છે ે G ેુ ,

એ ./4ાનીઓમા �(ઠ છં ે ે; અન ત સાdા� િશે ે ્ વ પોત જ છે ે . (૫૫૪)

એવો ઉ�મ ./4ાની Fવતા જ સદા �gત છં ુ ે; એણ પોતાના બધા કામ _રા ે ૂં ં ંકયા છ= ે; અન શરHર નાશ પાsયા પછH પણ એ ./'પ જ થઈન અ9તૈ ./મા ે ે ે ંમળH Uય છે. (૫૫૫)

Wમ નટ વશ પહય� હોય ક ન પહય� હોય તોપણ મા1 માણસ જ છે G G G ે, ત જ �ે ે(ઠ ./4ાની પણ ઉપાિધવાળો હોય ક ન હોય તોપણ સદા ./ જ છG ે, બીજો કોઈ નથી. (૫૫૬)

./'પ થયલા યોગી2 શરHર ઝાડના ખરH પડલા પાદડાની પઠ ગમ 3યા પડ ે G ે G ે Gુ ં ં ં ં ં ંતની તન પરવા નથીે ે ે ; કારણ ક એ શરHર તો અગાઉથી જ ચતન'પ અf�નમા G ે ંબળ� હોય છે ેુ ં . (૫૫૭)

આ3મા'પ ./મા હમશા _ણ અન અ9તૈ આનદ રસ'પ જ રહતા એ મહા3માન ં ં ંે ૂ ે ે G ેKચામડH, માસ અન મળ�1ના િપYડા W` આ શરHર છોડવા માટ યો�ય દશકાળની ં ંે ૂ G Gુરાહ જોવાની જ'ર નથી. (૫૫૮)

કારણ ક Nદયની અ4ાન'પી ગાઠ �ટH UયG ં , એ જ મોd છે; શરHર ક દડG ં -કમડળનો 3યાગ એ મોdં નથી. (૫૫૯)

ઝાડ2 પાન નદHમાું ,ં નાળામાં ,ં મ5દરમા ક ચૌટામા પડ તથી ઝાડન કયો લાભ ક ં ં ંG G ે ે G2કસાન છ ુ ે ? (૫૬૦)

Wમ ઝાડના પાનં , ±લ અન ફળ ખરH પડ છે G ે, તમ Fવના દહે Gં , �5|યો, <ાણ અન ેpS; વગરનો નાશ થાય છુ ે G ે; પણ સદા આનદ'પ આ3માનો પોતાનો Vારય નાશ ં Gથતો જ નથી. એ તો ઝાડની પઠ નાશ ન5હ પામલો જ રહ છે G ે G ે . (૫૬૧)

આ3મા 4ાન'પ છે, એ જ એ2 અિવનાશીપa 0ચવ� લdણ છુ ુ ું ં ંૂ ે; એમ કહHન ે4ાનીઓ ઉપાિધવાળH વ%�નો જ નાશ જણાવ છુ ે ે . (૫૬૨)

‘ અર G ! આ આ3મા અિવનાશી છ ે ’ આમ કહHન વદ જણાવ છ કે ે ે ે G, િવકારવાળા પદાથ� નાશ પામ છે ે તોપણ આ3મા ( અિવકારH હોવાથી ) નાશ પામતો નથી. (૫૬૩)

Wમ પ�થર, ઝાડ, ઘાસ, અનાજ, સાદડH અન કપડા વગર બળH Uય તો તની ે ે G ેંમાટH ( રાખ ) જ થાય છ ે ; તમ દહે G , �5|ય, <ાણ અન મન વગર દરક |Mય ે ે G Gપદાથ�, 4ાન'પી અf�નથી બાળHન પરમા3મા'પ જ બની Uય છે ે. (૫૬૪)

Wમ 0યનો <કાશ થતા એનાથી ઊલટા %વભાવ2 ¬ધા' એમા જ લય પામ છ ૂ ે ેK ં ં ં ંુ( Uણ એમા }બી ગ* હોય એમ લાગ છ ે ે ેં ંૂ ુ ), તમ ે ( 4ાન થયા પછH ) આ આQ ંુ|Mય જગત ./મા જ લય પામ છં ે ે-ત ે %વ'પ જણાઈ અ|Mય થાય છે. (૫૬૫)

Wમ ઘડો ±ટH જતા એમા રહ� આકાશ મોટા આં ં ંG ુ કાશ'પ જ થઈ Uય છે, તમ ેશરHર'પ ઊપાિધનો નાશ થતા ./વ�ા _'ષ પોતાની મળ જ ./'પ થઈ Uય ં ે ે ેુછે. (૫૬૬)

Wમ $ધમા નાખ� $ધૂ ૂં ંે ુ , તલમા નાખ� તલ અન પાણીમા નાખ� પાણી મળHન ે ે ે ે ે ેં ં ં ંુ ુએક થઈ Uય છે, તમ ./4ાની મહા3મા આ3મામા મળHન એક'પ થઈ Uય છે ે ેં . (૫૬૭)

એમ કવળ અખડ ./'પ જ થ` એ G ેં ંુ ‘ િવદહ ક¶વ�ય G – િવદહ�fgત G ુ – દહ3યાગ GપછHની �fgત ુ ’ છ એ રHત ./પણાન પામીન યોગી ફરH સસારમા પાછો આવતો ે ે ે ે ં ંનથી. (૫૬૮)

‘ ./ અન આ3મા એક જ છ ે ે ’ એવા 4ાન'પ અf�નથી અિવ�ા આ5દના કારણ ેઊપWલી શરHર'પ ઉપાિધ Wની બળH ગઈ હોય છ એવો ./4ાની ./'પ જ ેથયો હોય છે; તથી એ ./નો જBમ Vાથી હોય ે ં ? (૫૬૯)

માયાથી ક�પાયલા બધન અન મોd ખરH રHત આ3મામા છ જ ન5હ ે ે ે ેં ં ં – Wમ 5£યા વગરના દોરડામા ં( �મથી ) સાપ2 દખા` અન ન5હ દખા` છ જ ન5હુ ુ ું ં ંG ે G ે . (૫૭૦)

eયા 0ં ધુી આવરણશfgત હોય 3યા 0ધી સસાર2 બધન છ એન eયાર એ શfgત ં ં ં ંુ ુ ે ે G4ાનથી નાશ પામ 3યાર મોd થાય છે G ે, એમ કહH શકાય; પણ ./ન તો કોઈ ેઆવરણ ( ઢાકનાર ં ) છ જ ન5હે ; કારણ ક ./ િસવાય બીF કોઈ વ%� જ નથી G ુતથી ./ે , કોઈ બીF વ%�થી ઢકાઈ જ� નથીુ ું ં ; છતા તં ેન આવરણ છ એમ ે ેમાનીએ તો ‘ ./ એક જ છ ે ’ એમ ત2 અ9તૈપa સાબત થ� નથીે ુ ુ ું ં ં ; અન વદ ે ેતો 9તૈ વ%� સહન કરતો જ નથીુ , અથા� ./ િસવાય બીF કોઈ વ%� જ નથી K ્ ુએમ વદ કહ છે G ે . (૫૭૧)

બધન અન મોd એ pS;ના જ Xણ છં ે ેુ ુ ; તન અ4ાનીઓ આ3મા'પ વ%�મા ખોટા ે ે ુ ંજ ક�પી લ છે ે . – Wમ વાદળા આપણી જ નજરન ઢાક છં ંે G ે, છતા અણસમJ લોકો ં ુમાન છ કે ે G, ‘ 0ય ઢકાઈ ગયોૂ K ં . ’ ( પણ એ` માન` �લભર� છુ ુ ું ં ંૂ G ે; કારણ ક G ) ./ તો અ9તૈ, અસગં, ચૈતBય'પ, એક અિવનાશી છે. (૫૭૨)

કોઈ વ%�મા ુ ં ‘ ત છ અન નથી ે ે ે ’ એ` W સમUય છું ે, ત pS;નાે ુ જ Xણ છુ ે, િન3ય વ%� ુ( આ3મા ) ના Xણ નથીુ . (૫૭૩)

માટ બધ અન મોd એ બન માયાથી જ ક�પાય છG ે ે ેં ં , ( પણ ) આ3મામા છ જ ન5હં ે ;

કારણ ક આકાશની Wમ અવયવ વગરનાG , 5£યાવગરના, શાતં, િનમળK , િનલપ �અન એક જ પરમ ત3વમા એની ક�પના Vાથી થાય ે ં ં ? (૫૭૪)

માટ ખરH વાતG તો એ જ છ ક કોઈ ચીજનો નાશ ક ઉ3પિ� નથીે G G , કોઈ બધા� ં ંુનથી ક કોઈ સાધક નથીG , કોઈ �fgતની ઈmછાવા° નથી ક કોઈ �gત નથીુ ું G . (૫૭૫)

( હ વ3સ G ! ) તન કલ*ગના દોષ વગરનો િવષયોની ઈmછાર5હત pS;વાળો અન ે ેુ ુ�fgતની ઈmછાવાળો Uણી પોતાના _1 Wવો માનીન મ દરુ ુ ે � Gક ઉપિનષદોના રહ%ય ( િસ;ાત ં ) 'પ આ અિત X�ત 4ાન આW તન વારવાર બતા-* છુ ુે ેં ં . (૫૭૬)

િશ(યની િવદાયિશ(યની િવદાયિશ(યની િવદાયિશ(યની િવદાય �ી X'દવના એ વચન સાભળH િશ(ય �ી X'દવના ચરણોમા િવનયથી <ણામ ુ ુG ે Gં ં ંકયાK; અન સસારના બધનમાથી �ટH તમની આ4ા મળવી 3યાથી ત ચા�યો ે ે ે ેં ં ં ંગયો. (૫૭૭)

અન X'દવ પણ હમશા એમ સ� ે G ેુ ં ્ – ચ� ્– આનદના સ�|મા મ�ન મનવાળા ં ંુથઈ આખી _�વીન પિવ1 કરતા ફરવા લા�યાૃ ે . (૫૭૮)

એમ X' અન િશ(યના સવાદ'પ ���ઓન સહલાઈથી 4ાન થવા માટ ુ ુ ુ ુે ે ે G Gંઆ3મ4ાન જણા-* છું ે . (૫૭૯)

વદોgત કમ� કરવાથી Wમના ચ�ના બધા દોષે $ર થયા હોયૂ , Wઓ સસારના ં ં0ખથી અટVા હોયુ , શાત ચ�વાળા હોયં , વદના ઉપદશમા રસ લતા હોય અન ે G ે ેંમોdન ઈmછતા હોયે , તવા સયમી મ2(યો આ 5હતકારક ઉપદશન %વીકારોે G ેં ુ . (૫૮૦)

સસાર'પી માગમા ં ંK ( આ�યાD3મક, આિધભૌિતક અન આિધદ¶ િવક એ 1ણ ે ) તાપ'પી 0યના 5કરણોૂ K ં થી ઊપજતા દાહની પીડાથી ગભરાઈન થાકન લીધ ે ે ેિનÆળ ( 4ાન'પ જળ િવનાના <દશમા G ં ) પાણીની ઈmછાથી ભટકતા માણસો ંમાટ અ9તૈ ./'પી અ3યત આનદ દનારG Gં ં , અિત નFકમા અ�તનો સ�| ં ૃ ુબતાવતી �ીસકરાચાયની આ પરમ શાિત આપનારH વાણી સવ�3k(ટ છં ંK ૃ ે . (૫૮૧)

�ીમ� ્પરમહસ પ5ર�ાજકાચાય �ીગોિવYદ ભગવાનના િશ(ય �ીમતશકરાચાય ં ંK Kભગવાન રચ� ે ે ુ ં ‘િવવક�ડામણ ે ૂ ’ સમા�ત.

* િન5દ�યાસન ( આ3મભાવનાન ચ�મા વારવાર f%થર કરવી ત ે ેં ં ) લાખગa ંુઉ�મ છે; અન એનાથી પણે િનિવªક�પ (કોઈ પણ Uતના િવચાર િવનાની) સમાિધ અનતગણીં ઉ�મ છે. ઉપરિત ( િવષયોથી અટક` ત ું ે ) W યોગી પર./મા ચ�ન લગાડH દઈ િવકાર તથા કમ�થી ર5હત થઈન સદા આનદ ં ંે ેઅ2ભવ છુ ે ે, એ ‘ f%થત<4 ’ કહવાય છG ે . સારH રHત Uણલા ./ અન આ3માના ે ે ેએકપણાન સમજનારHે , તકK-િવતક વગરની અન મા1 ચૈતBય'પ બનલી `િ�ન K ે ે ેૃ ‘

<4ા ’ કહવાય છG ે; અન Wનામા એ <4ા સવકાળ રહH હોયે ેં K , એ f%થત<4 કહવાય Gછે.