24
AZA CH-7460 Savognin P. P. /Journal 17 d’otgover 2019 | 73 avla annada da Surmeir La Pagina Las nursas restan attractivas Chegl ò er demusso la 16avla ediziun dalla Tundeida. Er graztga alla stupenta ora è sonda passada rivada gliout an massa. Perveia dallas nursas tgi èn neidas tundeidas, perveia dalla degustaziun digls caschiels d’alp e perveia da tot gl’oter anturn tgi è nia purschia. Piglier la tema dall’electronica Chegl ò lia en luvratori ainten la clavadeira dad ANiM. Oz è tant anturn nous dirigia e funcziunga cun l’electronica. Sainza electronica giaro strousch ple ensatge agl avigneir. Igl migler è da sa fatschantar activamaintg cun ella. Chegl è sto igl scopo digl luvratori. 4 9 Treis persungas tgi on gronds marets tgi igls deis da cultura a Vaz èn ansomma nia realisos e tgi gl’èn gartageas schi bagn: (da san.) Elisabeth Sigron, Donat Rischatsch ed Annina Giovanoli. SURVISTA La giuventetna fò surstar Chegl eneda daple sonda passada, noua tgi igl orchester sinfonic da giuven- tetna Grischun ò concerto a Salouf cun solts digl ost. 13 cuntinuaziun p. 2 Brinzauls: la bova è viglia Bler è nia discurria, scretg e musso igl davos taimp dalla bova da Brinzauls. Chel fenomen è pero gio vigl ed ancunaschaint. 14 pb. Venderde, sonda e dumengia passada vevigl nom a Vaz «Auch hier ist Welt – Er qua è mond». Durant chels treis deis è sto ainten las fracziuns Lain, Muldain e Zorten ensatge scu en festival da cultura. La cultura da Vaz ò da far bler cun igls sies emigrants. Igl onn 1849 è Largias Rischatsch da Lain emigro an America. El veva stibgia masdegna an diversas universitads dall’Europa. Er an Tera tudestga. Lò veva el piglia se igl spiert liberal tgi rigiva lez mument. El è turno a Vaz per leir practitgier lò scu medic. El leva er purtar chel spiert liberal ainten la sia patria. Ma igls sies convaschigns vevan paca ancli- gientscha per las sias ideias novas. Chegl ò fatg malaveta a Largias Rischatsch e sen re- cumondaziun dad en amei ò el decidia dad emigrar an America. Sen la traversada sur igl atlantic ò el scretg ena brev agls sies a tgesa. Chella brev è ancunaschainta ainten l’istor- gia locala scu «la brev atlantica». Da chella ins è an possess graztga agl perscrutader digls emigrants da VAZ: deis da cultura ainten las fracziuns da tschep Vaz ò festivo la cultura ed igls sies emigrants CULTURA emda 42

024 pagi 01 2019-10-16 - Kultur am Pass · Igl cumegn da Vaz ò adegna tgiro bagn la sia cultura. Chegl eneda cun las sias numerou-sas uniuns culturalas tgi èn anc oz fitg acti-vas

  • Upload
    others

  • View
    3

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: 024 pagi 01 2019-10-16 - Kultur am Pass · Igl cumegn da Vaz ò adegna tgiro bagn la sia cultura. Chegl eneda cun las sias numerou-sas uniuns culturalas tgi èn anc oz fitg acti-vas

AZA CH-7460 SavogninP.P./Journal

17 d’otgover 2019 | 73 avla annada

da SurmeirLa Pagina

Las nursas restan attractivas

Chegl ò er demusso la 16avla ediziun dalla Tundeida. Er graztga alla stupenta ora è sonda passada rivada gliout an massa. Perveia dallas nursas tgi èn neidas tundeidas, perveia dalla degustaziun digls caschiels d’alp e perveia da tot gl’oter anturn tgi è nia purschia.

Piglier la tema dall’electronica

Chegl ò lia en luvratori ainten la clavadeira dad ANiM. Oz è tant anturn nous dirigia e funcziunga cun l’electronica. Sainza electronica giaro strousch ple ensatge agl avigneir. Igl migler è da sa fatschantar activamaintg cun ella. Chegl è sto igl scopo digl luvratori.4 9

Treis persungas tgi on gronds marets tgi igls deis da cultura a Vaz èn ansomma nia realisos e tgi gl’èn gartageas schi bagn: (da san.) Elisabeth Sigron, Donat Rischatsch ed Annina Giovanoli.

SURVISTA

La giuventetna fò surstar

Chegl eneda daple sonda passada, noua tgi igl orchester sinfonic da giuven-tetna Grischun ò concerto a Salouf cun solts digl ost. 13

cuntinuaziun p. 2

Brinzauls: la bova è viglia

Bler è nia discurria, scretg e musso igl davos taimp dalla bova da Brinzauls. Chel fenomen è pero gio vigl ed ancunaschaint. 14

pb. Venderde, sonda e dumengia passada vevigl nom a Vaz « Auch hier ist Welt – Er qua è mond». Durant chels treis deis è sto ainten las fracziuns Lain, Muldain e Zorten ensatge scu en festival da cultura. La cultura da Vaz ò da far bler cun igls sies emigrants.

Igl onn 1849 è Largias Rischatsch da Lain emigro an America. El veva stibgia masdegna an diversas universitads dall’Europa. Er an Tera tudestga. Lò veva el piglia se igl spiert liberal tgi rigiva lez mument. El è turno a Vaz per leir practitgier lò scu medic. El leva er purtar chel spiert liberal ainten la sia patria. Ma igls sies convaschigns vevan paca ancli-gientscha per las sias ideias novas. Chegl ò fatg malaveta a Largias Rischatsch e sen re-cumondaziun dad en amei ò el decidia dad emigrar an America. Sen la traversada sur igl atlantic ò el scretg ena brev agls sies a tgesa. Chella brev è ancunaschainta ainten l’istor-gia locala scu «la brev atlantica». Da chella ins è an possess graztga agl perscrutader digls emigrants da

VAZ: deis da cultura ainten las fracziuns da tschep

Vaz ò festivo la cultura ed igls sies emigrants

CULTURA emda

42

Page 2: 024 pagi 01 2019-10-16 - Kultur am Pass · Igl cumegn da Vaz ò adegna tgiro bagn la sia cultura. Chegl eneda cun las sias numerou-sas uniuns culturalas tgi èn anc oz fitg acti-vas

2 La Pagina da Surmeir 17 d’otgover 2019

Vaz, Donat Rischatsch. Tranter oter veva Largias Rischatsch scretg ainten la sia brev « Auch hier ist Welt – Er qua è mond». E chel-la construcziun ò 170 onns pi tard do igl nom agls deis da cultura dalla fegn d’emda passa-da.

Cultura è a Vaz betg casualitadIgl cumegn da Vaz ò adegna tgiro bagn la sia cultura. Chegl eneda cun las sias numerou-sas uniuns culturalas tgi èn anc oz fitg acti-vas. Cò ins dastga numnar la societad da mu-sica scu er chella digls giuvenils, igl Chor viril baselgia Vaz, igl Chor da donnas Vaz, la grup-pa da teater ed otras. Avant divers onns da- vigl a Lai regularmaintg gis libers inscenos digl indigen barmeir, Philipp Lenz cun giuie-ders laics digl li. Igl cumegn ò er instituziuna-liso da surdar regularmaintg a miritevels per lour lavour culturala en premi da cultura. Ma er per cultura moderna ed «importada» ins è sto avert. «Cultura agl pass» è ena uniun tgi promova la cultura an general e porta er sezza ideias per projects culturals. Tant scu pussebel cugl focus sen projects regiunals. «Cultura agl pass» sa cumpona ainten la sia suprastanza da persungas tgi represchaintan la politica, l’economia, la gastronomia, igl tu-rissem ed er organisaziuns culturalas. Elisa-beth Sigron scu commembra dalla supra-stanza communala represchainta cò igl cu-megn politic da Vaz. Scu persunga digl rom è cò la regissoura, autoura e manadra da pro-gram Annina Giovanoli-Tuffli. Ella è stada inizianta digl festival da cultura « Auch hier ist Welt – Er qua è mond» e chella tgi ò gia las ideias ed ò insceno las diversas parts e mess mang ve dallas installaziuns. Naturalmaintg cun sustign da blers oters. Per chests deis da cultura ò ella dastgea chintar cun igl ferm su-stign da Donat Rischatsch. El ò las duevlas cunaschientschas dall’istorgia locala e las istorgias digls emigrants ed ò er ena retga sa-veida ed er publitgia chellas ainten en co-desch. El ò er scretg divers texts per inscena-

ziuns cun actours ed actouras laics e profes-siunals tgi èn neidas preschentadas chels treis deis u preligias. Els dus on cun tot lour gidanters mess se igl bol agls deis da cultura.

Ena purscheida enormaLa purscheida culturala durant chels treis deis ainten las treis vischnancas è stada schi vasta, tgi fiss nunpussebel ainten chel rom da menziunar tot. Da visitar tot n’è er betg sto pussebel, essend tgi las occurrenzas gevan digl taimp annò egna sur l’otra. Uscheia lain-sa piclar or en pêr ivettas tgi ans paran zont remarcablas. Per exaimpel ena guidada sce-nica tras la vischnanca da Lain. Tschintg donnas ed en om von tras vischnanca, giuie-ders laics, sa ferman tar la truasch, tar ena tgesa e davant la baselgia da son Glezi e gio-ian scenas tgi èn u pudessan esser succedei-das da maniera sumiglianta avant ca. 150 onns. Uscheia la viseta dad ena donna a Paris per lascher operar igl «grauer Star » ed igl

success da chella operaziun niva considero scu mesa miracla. Gido vevan en tant las novas cunachientschas dalla masdegna, en tant igls daners dad emigros da Vaz ed en tant la corda paternoss. En’otra scena era davant la tgesa dad en retg vaschign da Vaz tgi era turno an patria e veva survagnia viseta sen igl sies aniversari. Betg tots emigrants on gia adegna furtegna. Uscheia er betg en cafetier a Milang tgi veva pers bler dall’amprema ghera mundiala e per saveir paer igls dabets e tigneir igl café ò el stuia dumandar sustign agls sies paraints a Vaz. Egn digl pi prominents emigrants è bagn sto igl Largias Ritschatsch cun la sia brev atlenti-ca. L’inscenaziun tenor igl text da Donat Ri-schatsch visavia alla tgesa son Duno a Zorten è an mintga cass stada er egna da chellas ivet-tas digls deis da cultura. Igl actour professiu-nal René Schnoz scu Largias Rischatsch, an-semen cun l’actoura laica Gabi Schumacher

La brev atlantica digl emigrant Largias Rischatsch ò gia ena muntada centrala digls deis da cultura ed er do igl tetel a chels «Auch hier ist Welt - Er qua è mond». I vasagn l’inscenaziun tar la tgesa son Duno a Zorten.

Ainten las belas giassas a Lain èn an divers lis neidas reconstrueidas scenas scu tgi vessan pudia esser succedeidas igl taimp digls emigrants avant ca. 150 onns.

Ena ivetta culturala è sto igl concert cun canzungs popularas rumantschas ainten la baselgia a Zorten cun igl trio da donnas: (da san.) Corin Curschellas, Urina Giger ed Astrid Alexandre.

Page 3: 024 pagi 01 2019-10-16 - Kultur am Pass · Igl cumegn da Vaz ò adegna tgiro bagn la sia cultura. Chegl eneda cun las sias numerou-sas uniuns culturalas tgi èn anc oz fitg acti-vas

317 d’otgover 2019 La Pagina da Surmeir

tgi ò giuia la sia beadia ed alloura igl conturn musical da Chiara Jacomet cun piano e cant e Larissa Cathomen scu ghitarista.

La TavolataScu scumanzamaint digls deis da cultura è stada igl venderde seira ainten la sala da gim-nastica a Zorten la «Tavolata». Ena tschagna festiva cun accumpagnamaint da musica, cant, prelecziuns, inscenaziuns ed oters in-termezzos. Ena seira fitg frestga ed interes-santa. Er cò èn naturalmaintg igls emigrants e lour episodas stadas agl center. Ena rolla fitg bela ò cò surpiglia igl Chot da Donnas Vaz sot la direcziun da Lukas Moos. Donat Rischatsch ò do interessantas infur-maziuns an connex cun igls emigrants. Ed er èn chels emigrants ias ainten las pi diversas parts digl mond. Magari ainten las teras va-schignas scu Frantscha ed Italgia, ma alloura er an Spagna e savens er ainten las teras digl ost. Ed alloura er sur mar an America e Mexi-co. Igl chor da donnas ò fatg chel viadi tras las diversas teras cun las sias canzungs. Cun canzungs ple u manc ancunaschaintas da chellas teras. Ma betg steril e mengia serious, mabagn cun bler spass e humor ed er cun ena stupenta performanza.

En spiert avert ò rigiaAnsomma èn igls deis da cultura graztga agl spiert avert ed innovativ dad Annina Giova-noli stos fitg locs e plaschevels an tots gros. Digl reminent èn las treis vischnancas da Zorten, Muldain e Lain stadas ena belezza culissa per chels treis deis da cultura. Las treis vischnancas èn mantigneidas fitg bagn ed on catto en bung mix tranter vigl e nov. La seira dalla Tavolatta è Elisabeth Sigron, la responsabla per cultura tar igl cumegn da Vaz e commembra dalla «cultura agl pass» sa drizzada agl publicum. Igl cumegn ò surpi-glia igl patronat da « Auch hier ist Welt – Er

qua è mond». Elisabeth Sigron ò resumo tgi igl intent principal cun «cultura agl pass» se-ia da far vasibel ed evenimentar la cultura e l’istorgia dalla regiun. Ella ò er angraztgea a tots involvos e protagonists, pero an spezial allas dus persungas da clav Annina Giovano-li e Donat Rischatsch.

An mintga cass betg mengia pac …Durant chels treis deis ainten las vischnan-cas da Vaz on igls visitaders, tants indigens scu giasts, gia en’enorma schelta da tscher-ner chels punct digl program tgi eran per els igls pi interessants e plaschevels. Pero betg angal chegl. Ins pudeva er eir cun igl auto da posta istoric dad ena vischnanca an l’otra. Ins ò er pudia sager tratgas tgi nivan matagn gio fatgas da chel taimp tgi Vaz ò gia tants emi-grants, ma tgi vignan er anc cuschinadas oz. Tiers tgi igls deis da cultura vevan en tema istoric local cun l’emigraziun ò igl festival er gia plaz per tgossas pi modernas. Tar chellas

ins pudess numnar igls rachints dalla Sursil-vana Anna Cathomas u la canzung dalla pa-tria tgi la cantadoura Jolanda Maria Casutt ò catto er versiuns pi modernas. Ma er musica e cant tradiziunal è sto segl program. En punct culminont è er sto igl concert dalla sonda seira cun igl chor da giuventetna gri-schun dirigia da Martin Zimmermann. Ena ivetta musicala bagn en po speziala è sta-da la dumengia siva mezde ainten la baselgia a Zorten cun igl tetel « La Triada». Las canta-douras Corin Curschellas, Ursina Giger ed Astrid Alexandre on canto canzungs popula-ras rumantschas ainten tot igls tschintg idioms. Ed or da chellas canzungs on ellas fatg belezza musica cun lour interpretaziuns. Alla fegn da « Auch hier ist Welt – Er qua è mond» ins era dalla madema ideia, tgi cun gronda passiun seia nia presto ensatge gron-dious e schibagn giasts scu indigens on catto tgi igls deis dad cultura vegian dad aveir ena successiun!

Remigius Deflorin è sto ena impurtanta figura ainten l’istorgia locala da Vaz. Cò igl sies purtret ve dalla tgesa «Junkerhaus» a Muldain.

Tot cun material sto duvro eneda ed ossa betg ple ò Marcel Frischknecht stgaffia chella gruppa da figuras per igls deis da cultura.

Er star se legher an buna cumpagneia era en motto digl deis da cultura. Per exaimpel tar «La Maisetta» a Lain.

Page 4: 024 pagi 01 2019-10-16 - Kultur am Pass · Igl cumegn da Vaz ò adegna tgiro bagn la sia cultura. Chegl eneda cun las sias numerou-sas uniuns culturalas tgi èn anc oz fitg acti-vas

4 La Pagina da Surmeir 17 d’otgover 2019

EXPOSIZ IUNS

SAVOGNIN: Tundeida 2019

Mintg’onn ensatge nov

pb. Nursas on ena tscherta fascina-ziun sen igl carstgang. Chegl ò demusso er la 16avla Tundeida da sonda passada. Belezza d’ora e bungas temperaturas on attratg gliout sainza fegn. Ea, an amprema lengia perveia dallas nursas. Pero er per tot chegl anturn.

La nursa è en animal tgi accumpogna igl car­stgang gio da tschentaners e millenis. Gio tar la naschientscha da Jesus a Bethlehem eran las nursas preschaintas. Ed alloura sessour durant la veta da Jesus ò la nursa resp. igl tschot adegna accumpagnea la sia veta anfi­gnen tar igl tschot pascal tar la restizanza. La nursa ò igl nom dad esser en animal paztgaint e sainza las minimas agressiuns e tgi lascha capitar cun sasez ple u manc tot. Damais en animal tgi pudess tenor igl sies «caracter » esser exaimpel er pigls carstgangs. Siva è la nursa scu animal da tgesa er gio du­rant tschentaners stada en ferm ageid vital per igl carstgang: ella dat a nous langa per far la pi differenta vistgadeira, ella dat a nous tgern ed ella dat er a nous latg per far ordlon­der caschiel. Ella è er fitg adattada per pascu­lar pastgiras ed alps teissas tgi la biestga gros­sa so betg nizigier. Perchegl veva pi da bod mintga pour er en tschert andomber nursas. Cun neir la mecanisaziun ainten l’agricultura e l’invenziun da materials sintetics per vis­tgadeira e la fabricaziun industriala e pi paca

dumonda per la tgern, è la nursa davantada adegna pi rara ainten igls travagls purils. Igl 1985 davigl an Svizra anc 271 780 nursas. La politica agrara ò stuia reager e sustigneir pi ferm igls elevatours da nursas. Chegl ò gia igl sies effect, ma principalmaintg cun pours tgi vevan betg nursas scu antrada principala, mabagn pours tgi faschevan chegl scu hobi. Igl domber dallas nursas è carschia igl onn 2000 e suandonts anfignen tar 451 000 tocs

per restar sen chel nivel anfignen igl 2014. Sessour ègl puspe mido ensatge ainten la practica da subvenziuns e vetiers èn nias igls problems cugls loufs. Igl domber è puspe sa redutgia e sa mova igls davos onns tranter 300 000 e 340 000 tocs.

En 1000avel è sto alla TundeidaDa chellas 300 000 nursas è angal en 1000avel sto alla Tundeida. Davent da Flex ò igl clan

Cò vasainsa sanester las nursas avant tgi eir tigl frisunz e dretg siva la tundeida.

Igls treis frars Cotti durant la Tundeida vurdavan tgi las nursas rivavan tigls tundeiders: (da san.) Pirmin, Manuel e Linard.

Page 5: 024 pagi 01 2019-10-16 - Kultur am Pass · Igl cumegn da Vaz ò adegna tgiro bagn la sia cultura. Chegl eneda cun las sias numerou-sas uniuns culturalas tgi èn anc oz fitg acti-vas

517 d’otgover 2019 La Pagina da Surmeir

digls Cottis mano tgavalgiond la malgia a Savognin. Igl davos toc tras vischnanca ed igl punct culminont da chel viadi è la marscha-da sur igl Punt Crap, igl segn turistic da Savo-gnin. Ed alloura vogl dalunga vedlonder da tonder ellas. Igls tundeiders professiunals sustignias da tants gidanters, tgi son gio dad onns scu tgi tot marscha, fon ena lavour im-pressiunonta. Els on antschet allas 11.00, fatg ena curta pôssa sur mezde e la seira anc avant las 16.00 on igls treis frars Pirmin, Manuel e Linard Cotti tundia las davosas treis. La mot-ta da langa veva gio contanschia ena dètga dimensiun. Ella vign bagn duvrarada, ma igl

prietsch è fitg modest. Digl reminent ègl bung schi l’ora è bela chel de. Vot deir agl-manc sost. Pertge nursas cun la langa bletscha von betg schi bagn da tonder.Ma puncto ora stat la Tundeida veiramaintg sot ena bunga steila. Chegl è gio sto igl cass avant 16 onns tar la premiera antras l’inizian-ta Lucia Netzer e durant chels onns ègl sto angal dus gedas ora manc favorevla. Ed er igls davos onns tgi l’Uniun purila Alvra ò surpi-glia l’organisaziun, sustignias da Turissem Savognin, ègl adegna sto bel’ora e per solit er anc bung tgod. E chellas relaziuns externas positivas on naturalmaintg er gia influenza

sen las frequenzas. Gl’è sto totta de en travagl da gliout da tot la parts dalla Svizra e da tot las generaziuns. En pêr tgi discurriva franzos ò detg tgi vignan se digl Jura. Giatgen Arpagaus seia sto la sagonda fegn d’emda d’avost tar els alla festa digls tgavals. Ossa vegian els fatg la cuntervisita ed ad els plaia fitg bagn. Chegl seia ossa veiramaintg ensatge oter, ma fitg simpatic.

Lutgaders on conquisto la TundeidaDasperas tots chels stands tgi porschan pro-ducts fatgs cun la langa, igl latg u la tgern dal-las nursas dattigl er anc tants oters stands tgi porschan products indigens. Zont mangiati-vas, ma er roba decorativa e digl artisanat. La Tundeida è er ena festa populara, uscheia è er dapertot ustareia da festa ed ins survign er speisas e bavrondas da tottas sorts. Er per igl divertimaint è precuro an diversas fumas. Seia chegl per igls unfants u er per igls carschias. Er la Musica Instrumentala Savo-gnin ò delecto igl publicum e scu musica giast era la musica instrumentala da Lunkho-fen er preschainta. Ella ò cumbino chegl cun igl viadi dall’uniun tgi mintgamai en com-member u ena commembra organisescha. A chella fò part er Ivana Biavaschi, uriunda da Savognin. Ed ella ò naturalmaintg betg la-schea passar l’occasiun da manar la sia uniun alla Tundeida. Da nov alla Tundeida ins ò pudia veir igls lu- tgaders. Segl plaz da scola vevan els lour rentg cun razgem e pitschen e grond ò pudia eir ainten las tgotschas da teila d’atscha e mi-sirar las forzas u pitost igl anschign da metter igl adversari an dies.

Flavio Sterli (da mez) ò eneda daple modero tras la Tundeida e do agl publicum infurmaziuns da tottas sorts. Cò an connex cun la musica da Lunkhofen tgi ò fatg viseta ed an discurs cun Ivana Biavaschi e sies fegl Ricardo.

On ampruo las forzas: Matteo Dosch (san.) e Denniz Wanner.

Na, betg gist angal nursas eran alla Tundeida. Er las tgoras da Dino Balestra passavan regularmaintg tras la fiera.

Page 6: 024 pagi 01 2019-10-16 - Kultur am Pass · Igl cumegn da Vaz ò adegna tgiro bagn la sia cultura. Chegl eneda cun las sias numerou-sas uniuns culturalas tgi èn anc oz fitg acti-vas

6 La Pagina da Surmeir 17 d’otgover 2019

AGRICULTURA

TUNDEIDA SAVOGNIN: degustaziun e premiaziun caschiels d’alp

Tot igls caschiels èn bungs …pb. Agl rom dalla Tundeida da sonda passada on 9 alps dalla regiun da Surmeir er preschento lour caschiel per lascher degustar igls visitaders ed er lascher valutar tenor lour gost. Gudagnea la premiaziun gio per la sagond’eda siva digl onn passo, ò puspe l’alp Bual Lantsch.

Eneda daple ò la degustaziun digls caschiels d’alp durant la Tudeida attratg blera gliout. Dalla dumang anfignen la seira era colonna davant la sala masanga tar la tgesa da scola Grava a Savognin. Tots tgi levan sager igls ca-schiels, cumparagler ed alloura dar la vousch agl caschiel preferia. Igl interess è sto fitg grond e chegl schibagn davart digls giasts scu er digls indigens. E naturalmaintg ins veva er l’occasiun da cumprar en toc caschiel d’alp u er en’antiera caschiela. Er chegl seia marscho bagn tenor indicaziuns digls tgeas d’alp e digls pours preschaints fitg bagn. I sa mossa adegna puspe tgi igl caschiel d’alp è en pro-duct da qualitad tgi è fitg stimo. El ò angal en problem : frestg scu ossa ins survign el angal en curt taimp ed an quantitad limitada.

455 vatgas e 126 portgsAinten la nossa regiun da Surmeir dattigl atgnamaintg 10 alps da vatgas. 9 da chellas èn mintgamai preschaintas alla degustaziun cun lour caschiels. L’alp da Salategnas sen l’alp Flex è per divers muteivs betg preschain-

ta. Sen chellas 9  alps èn cargedas durant chels treis meis da stad total 455 vatgas. Chel-las sa repartan sen las diversas alps uscheia : Alp Bual Lantsch 32, Alp d’Err Tinizong 103, Alp Foppa Salouf 59, Alp da Mot 45, Alp Ozur Casti 35, Alp Plazbi Barvogn 64, Alp Prosot Filisour 60, Alp Suraqua Beiva 22 alp da Tagn 35. Las ples alps èn cargedas tranter igls 20 da zarcladour ed igls 20 da settember. L’o-tezza sur mar da chellas alps schea tranter 1900 e 2200 meter sur mar. Chegl è l’otezza

digls bietgs d’alp. Las pastgiras von alloura orase anfignen ca. 2500 m. En product secundar tgi vign fatg dasperas igl caschiel ed igl pantg d’alp èn igls portgs d’alp. Cun cascher resta anavos la scotga. Per saveir valutar er chella on la ples alps en domber different da portgs tgi vignan angarscheas e cattan adegna cumpraders igl aton.

Alp Bual: en’alp spezialaTar la premiaziun digls caschiels d’alp on igls visitaders dalla Tundeida savia dar la vousch a chels treis caschiels tgi plaschevan igl pi bagn. Lour criteri è sulettamaintg igl aroma. Da chella tscherna digl publicum èn sortias scu amprems treis : 1. Alp Bual Lantsch, 2. Alp Plazbi Barvogn, 3. Alp d’Err Tinizong. Tranter tot chellas alps è l’Alp Bual Lantsch en po ena speziala. Ella sa catta gist angal sur Lantsch sen 1400 m sur mar. Sen la madema otezza scu l’Arena da biatlon. Uscheia so ella neir cargeda gio pi bod. Chest onn gio igls 8 da zarcladour. Igl latg vign pero betg elaboro a Bual. El vign transporto mintga de tar la ca-schareia d’alp da Parpan. Chella schea betg bler pi ot, numnadamaintg sen 1550 m sur mar. Igl latg da diversas alps vign mano a cò tar l’alp tgi totga agl Plantahof. E chegl er da diversas otras alps. An ena stad vignan fatgas 23 tonnas caschiel. Visitaders survagnian in-vista schibagn aint igl travagl dalla caschare-ia scu er aint igl schler da caschiel tras ena fanestra. Ins so er cumprar divesas sorts ca-schiel.

Las treis alps tgi igls degustaders on via segl podest dalla premiaziun da caschiels (da san.) Silvia Gregori dall’alp Plazbi Barvogn scu sagonda, Daniel Ulber dall’alp Bual Lantsch scu victoura e Gion-Franzestg Schaniel dall’Alp d’Err scu terza.

Ve da parager igl caschiel per la degustaziun: (san.) Flurin Frigg, cunsiglieder puril; Alfred Wyss, Mot; Annetta Risch, Alvagni e Susann Augustin, Mon.

Page 7: 024 pagi 01 2019-10-16 - Kultur am Pass · Igl cumegn da Vaz ò adegna tgiro bagn la sia cultura. Chegl eneda cun las sias numerou-sas uniuns culturalas tgi èn anc oz fitg acti-vas

717 d’otgover 2019 La Pagina da Surmeir

COMMUNICAZIUNS

Surses

Chor viril Surses La radunanza generala cun tschagna digl Chor viril Surses ò li sonda, igls 26 d’otgover 2019 allas 19:00 an l’ustareia LA SCUNTRA-DA a Tinizong. Dasper las tractandas statuta-ricas vign preschento igl project 21 « Riei-schs». Part da chel project è er en’ovra sinfo-nica da canzungs popularas Surmiranas, tgi vignan manadas se a Savognin, Coira e Ber-na. Tgi tgi vot condecider ed esser part digl onn da cant nov è cordialmaintg anvido da piglier part. Igl onn da cant ò puspè radond 20 provas gio publitgeidas sen www.chorvi-rilsurses.ch. Supplica da s’annunztgier per SMS + 41 79 202 08 14 u per email a [email protected] per muteivs organisatorics.

Sivamezde da dar a tgertasNous anvidagn gugent puspe las senioras, igls seniors ed oters interessos da Surses,

Mon e Stierva agl proxim sivamezde da dar a tgertas e dar a gi cun igls cussadents dalla tgesa d’attempos agl Center da Sanadad Savognin SA, Gievgia , igls 14 da november 2019 allas 14.00

Cordialmantg anveidanCenter da Sanadad Savognin SA elas uniuns da donnas da Surses

Alvra

Gruppa da seniors AlvraInvitaziun alla 46avla scuntrada dalla sta-schung, mesemda, igls 30 d’otgover 2019, al-las 14.00 ainten sala da gimnastica ad Alva-schagn. Annunztgas anfignen igls 25 d’otgo-ver 2019. Ulteriouras infurmaziuns dattan las persungas da contact localas.

IMPRESSUMPagina da Surmeir

Organ da publicaziun per circuits, cumegns, las pleivs, uniuns e societads da Surmeir.

Editoura: Uniun rumantscha da Surmeir ( URS) Stradung 23, 7460 Savognin

Redacziun: Stradung 23, 7460 Savognin tel. 081 684 28 38, fax 081 684 32 62 e-mail [email protected]

Stampa: Somedia Partner AG Cumpara: 1 × l’emda la gievgia Prietsch d’abunamaint: 120.– fr. ad onn Cassa URS Riom 70-3430-0

Abunents: 1400

Format: 23,0 × 31,0 cm

Fegn da redacziun per artetgels ed inserats: marde seira allas 17.00 ( excepziuns tar firos )

Prietsch d’inserats: alv/neir: fr. 0.78 per collona e millimeter calour: fr. 1.14 per collona e millimeter

inserat front alv/neir 4,8 x 5,5 cm 120.– fr

inserat front calour 4,8 x 5,5 cm 150.– fr

Rabat: 5% tar fr. 1000.– anfignen 2000.–/onn 10% tar fr. 2000.– anfignen 3000.–/onn 15% tar fr. 3000.– anfignen 4000.–/onn 20% sur fr. 4000.–/onn

Cass spezials vignan trattos individualmaintg.

BREV DA LECTOURS

Stimadas SursettrasStimos Sursetters

Displaschevlamaintg vaia tar las elecziuns communalas digls 6 d’otgover 2019 betg con-tanschia la pluralitad absoluta ed uscheia sunga er betg nia reeligia scu suprastant digl cumegn da Surses. A vista a mies resultat fatg tar las elecziuns sunga nia tar la conclusiun da betg ple am metter a disposiziun per en post an suprastanza digl cumegn da Surses.An amprema lengia lessa anc piglier l’occas-siun d’angraztger a tot chels tgi on do la sia vousch a mè e demusso còtras lour confidan-za an mia persunga. La decisiun da betg ple candidar am è betg crudada lev, savond da chella confidanza ed uscheia spera sen Vossa tgapientscha per mia decissiun.La mia carriera politica vaia antschet igl 2004 e la terminesch ossa siva da 16 onns sen la fegn 2019. Sto sunga 8 onns an suprastanza digl cumegn da Salouf e sessour 4 onns scu mastral digl cumegn da Salouf. Uscheia lessa an amprema lengia angraztger alla popula-ziun ed agls mies anteriours consuprastants/As da Salouf per igl sustgin tgi ia va savia pi-glier ancunter durant dodesch onns an uffeci per igl cumegn da Salouf.

Cun la realisaziun digl project dalla fusiun digls cumegns da Surses egl sa do per me er lò la pussebladad da continuar cun la politi-ca. Igls davos quatter onns scu suprastant va-ia gia l’occassiun da gidar instradar igls pro-cess per realisar la fusiun digl cumegn Sur-ses. Scu anteriour parsoura digl project da fusiun, lessa angraztger cordialmaintg alla populaziun da Surses per igl sustign durant las preparativas e la realisaziun dalla fusiun. Scu suprastant digl nov cumegn Surses en grond paiadia per igl sustign e la collabora-ziun durant igls davos quatter onns. Angraztger lessa er agls anteriuors mastrals digls cumegns da Surses ed er agls differents collaboratours e funcziunaris dad uniuns ed associaziuns da scopo per la collaboraziun.Ia va adegna pruvo da far la mia lavour con-sequentamaintg ed objectiv e vign er agl avi-gneir a mantigneir chella tenuta, seia chegl an fatgs politics u privats.

Angraztg fitgGian Sonder

Stimadas votantas e stimos votants da Surses

Er da mia vart en cordial angraztg per voss sustign e surtot per las numerousas e cordia-las gratulaziuns. Chegl am ò fatg en immens plascheir, mademamaintg pero er do fitg da pansar. Tge spetgan tot chella gliout da tè? Ist te abel da neir siva a lour giaveischs e speran-zas? Ia sung persvadia bagn, pero an nign cass sulet! Er betg angal aint igl ravogl dalla suprastanza – na – mabagn ansemen cun vu-soters, cun igl pievel da Surses. Nous tots an-semen savagn dar a Surses puspe chella splendour scu segls maletgs da Giovanni Segantini. Betg singulas persungas, mabagn la cuminanza dat la forza! E gist chella duvrainsa per surveiver ainten nossa bela val Surses. Cun chellas elecziuns vez demusso igl voss fitg grond interess per la nossa patria. Ia sung persvadia tgi chella tenuta vainsa da tigneir er venavant e perchegl cugls pleds da Pader Lozza : «Surses sen nossa carta angal en stretg, ma stretg dad ôr!» En cordial angraztg fitg e sen ena fritgevla collaboraziun!

Otmar Netzer

Page 8: 024 pagi 01 2019-10-16 - Kultur am Pass · Igl cumegn da Vaz ò adegna tgiro bagn la sia cultura. Chegl eneda cun las sias numerou-sas uniuns culturalas tgi èn anc oz fitg acti-vas

«Per las Grischunas ed ilsGrischuns a Berna.»

vicepresident dil Cussegl naziunal

2x SIN VOSSA GLIESTAGliesta 16 (entochen dacheu)

svp-gr.ch

En il Cussegl naziunal.

�n ussa

RomanHug

HeinzBrand

ValérieFavre Accola

RonnyKrättli

HanueliSalis

er en il Cussegl dals chantuns! Glista 16

GIANNALUZIO

CARMELIA

MAISSENYVONN

E

BRIGGER-

VOGEL GLISTA 10

HELVETIA CLOMA.

NOUS DAGN RASPOSTA.

GL’È OURAS PER DAPLE DONNAS AINT IGL

PARLAMAINT. ANGRAZTG FITG PER

VOSS SUSTIGN IGLS 20 D’OTGOVER 2019.

wahlen-gr.ch

FUNDAZIUN MUSEUM CURVANERA SAVOGNIN

Museum Regiunal Savognin tschertga en/a survigilader/ra Taimps d’avertura: fanadour – otgover marde 19.30 – 21.00 gievgia 15.00 – 18.00 december – Pasca marde 16.30 – 18.00 A parteir digl dezcember ischans sen la tschertga d’en/a survigilader/ra pigl Museum Regiunal Savognin. Ast te plascheir ve dad utensils vigls ed ist te avert per amprender ensatge sur dall’istorgia digls noss perdavants? U sast te casualmaintg gio rachintar ensatge digl taimp passo? Interessent(a)s dastgan gugent s’annunztgier tar Aaron Bellini 078 656 13 13 u sen [email protected] Collaboraziun parziala è pussebla. Igls taimps d’avertura menziunos son er neir adattos e las ouras vignan indemnisadas.

WernerNatter

MartinWieland

SusanneKrättli-Lori

Leo Thomann

Simi Valär

Gemeinsam weiterkommen. Liste 17 wählen.Liberale Politik aus Graubünden gehört nach Bern.

Am 20. Oktober in den Nationalrat.

Per igl noss cliaint a Savognin tschartgainsa en

PEDEL/A an pensum parzial

tgi surpeglia da nattager las parts generalas (stgellas, schlers, pastregl da lavar), da tagler igl pastg, rumager la neiv, survigilar igl scaldamaint etc. Ulterioours sclarimaints dat l’admionistraziun:

Rupp Treuhand AG Petra Fausch Bondastrasse 32 7000 Chur Tel. 081 252 44 55

da SurmeirLa Pagina

Disgrazià en las muntognas?Malsaun a l’exteriur?

Transportà da la Rega!

Sco fautura u fautur da la Rega faschaisvus en mintga cas dal bun: per vus

sezs u per auters. Telefonai simplamain u dai in’egliada en nossa website:

Tel. 0844 834 844www.rega.ch

La Rega porta agid da tuttas uras, da di e da notg. Era a vus. Passa 1500 000 fauturas e fauturs pussibiliteschan quest servetsch. La Rega quinta era cun vus. Telefonai simplamain Telefon 0844 834 844u dai in’egliada en la website da la Rega: www.rega.ch

…ed immediat è laRega sin il plaz!

Ils passa 1,5 milliuns fauturs e fauturas astgan esser loschs da lurRega. Grazia ad els pon ils profis da la Rega purtar spert agid adumans en cas d’urgenza – di per die da tuttas uras. E grazia ad els na custa quest agid gnanc in rap al stadi. La Rega engrazia a sias fauturas ed a ses fauturs cun avan tatgs considerabels. In motivpia da s’annunziar immediat tar laRega.

Guardia AviaticaSvizra da SalvamentTelefon 0844 834 844www.rega.ch

Bun ch’i dat la Rega

Meglier,sch’ins na la dovra mai!

Las fauturas ed ils fauturs han avantatgs. Dumandai infurmaziuns:

0844 834 844www.rega.ch

Disgrazià en las muntognas?

Malsaun a l’exteriur?

Transportà da la Rega! www.rega.ch

Daventai uss fautur/a – Telefonai simplamain: 0844 834 844

La Rega gida.

Gidai ellasco fautura

u fautur!

Tel. 0844 834 844www.rega.ch

rega…e sche jau dovrella Rega?

rega

rega

rega

rega

rega

Page 9: 024 pagi 01 2019-10-16 - Kultur am Pass · Igl cumegn da Vaz ò adegna tgiro bagn la sia cultura. Chegl eneda cun las sias numerou-sas uniuns culturalas tgi èn anc oz fitg acti-vas

917 d’otgover 2019 La Pagina da Surmeir

ELECTRONICA

ANIM: luvratori per «tarmagler» cun l’electronica

Nigna tema dall’electronicapb. ANiM dat adegna puspe impuls an diversas direcziuns. Per exaimpel da nizigier er ainten las regiuns periferas igls avantatgs dalla digitali-saziun. Uscheia on els da curt pur-schia ainten la clavadeira a Savognin en luvratori da dus deis per experimentar cun l’electronica.

Siva digl onn passo è chegl gio sto la sagonda ediziun da en tal luvratori da dus deis. Gio avant e onn è igl interess sto dètg grond. I duvrava betg ena annunztga. Tots chels tgi vevan interess pudevan passar ainten la cla-vadeira agl Stradung 26. Niki Wiese e Florian Wieser on retschet tots cun lour curtascheia usitada. E chegl èn stadas tuttegna 97 per-sungas tgi on fatg viseta. Carschias, giuvenils ed alloura principalmaintg unfants. Els sa laschan incantar igl pi ferm per l’electronica ed on er las pi pacas retignientschas anvers la tecnica ed on er las pi grondas marveglias tge tgi sa lascha tot far cun l’electronica. Tranter igls visitaders eran indigens, giasts dalla regiun ed er passants tgi on do aint en tgit. «Tar la dumonda schi eran daples mat-taschs e giuvenils tgi mattatschas e giuveni-las, savessa betg dar ena raspostas tgenegns tgi on ple interess ve dalla tecnica», resume-scha Niki Wiese.

En gioven scu instructerEssend tgi l’electronica è pitost la tgossa dalla generaziun giovna, vevan igls organisatours dad ANiM er anvido en gioven per gidar in-strueir u migler detg mussar dad eir anturn cun l’electronica. Chegl era Noah Piqué (16). El vign digl cantun Argovia ed absolva en am-prendissadi d’electronica agl institut Paul Scherrer. El veva preparo diversas tgossas e cun el veva el er piglia igl sies frarign tgi è diesch onns pi gioven. « La fegnameira da chels dus deis è da mussar tge tgi ins so tot far cun l’electronica», ò Noah Piqué managea. «Gist cun unfants e giuvenils ins fò chegl igl migler da maniera giuionta ed an ena moda divertenta», dei el anavant. Ea, unfants fetschan igl pi gugent gis cun l’electronica. E da chels dettigl gio tants. Seia chegl direct online u er cun consolas u er cun tants appa-rats. Chest luvratori vegia pero er igl scopo da mussar a mang dad exaimpels simpels scu tgi l’electronica funcziunga. Igl amprendist d’electronica veva preparo u biagia ansemen cun igls participants simplas tgossas tgi visualisavan igls divers pass e

tschartgevan da mussar la logica tgi schea ainten l’electronica e chegl tgi ins so far ordlonder.

Igl computer scu centralaPer Noah Piqué e naturalmaintg er per Niki Wiese e Florian Wieser, è l’intenziun d’en tal luvratori er da piglier la tema dall’electroni-ca. Ins dovra savens ella e nizegia chels mas-sa avantatgs e chel confort tgi tot l’electronica ans porta aint igl mintgade, ma s’interesse-scha pi pac per la funcziun da chella. Noah Piqué ò er savia mussar tgi agl center da tot las funcziuns electronicas stat oz igl com-puter. Lez dirigia tot, survigilescha tot e pus-sibilitescha da programar igls apparats e da far midadas tenor giaveisch. Igl internet por-scha er bleras pussebladads online e cun apps per metter a strada tot ansemen. Sen las meisas ainten la clavadeira stavan er cabels, cameras, gleischs, sensors, microfons, mo-duls interactivs e programs da musica. Cun chels divers apparats tecnics sa lascha tot er cumbinar. Uscheia ò Noah Piqué gist registro songs lò cun visitaders ed a madem mument filmo la persunga e tot ansemen ins ò alloura masdo cun maletgs muantos e fatg ordlonder en video spectacular. Ena mattatscha ò cun ageid digls manaders biagia se gist lò ena website. Mattatschs on construia ena consola da gis, oters on fatg en pitschen film animo e puspe oters on experi-

mento cun igl lungatg da programar «scratch».

I fiss bung daple electronica an scolaNoah Piqué, igl gioven giast tar ANiM è digl meini tgi seia impurtant dad eneda piglier la tema dall’electronica. E chegl seia gartagea dètg bagn. I vala, zont cun igls giovens e fitg giovens, betg dad eir mengia serious vedlon-der, mabagn cun ena tscherta legeradad e plascheir. « Ia manetg tgi per dar daple anim e sviglier daple interess per l’electronica tgi vign adegna pi impurtanta, i fiss d’avantatg dad aveir instrucziun d’informatica ainten scola. Ainten tschertas scolas vign chegl fatg, ma betg dapertot ». Ed er lò seia impurtant dad eir vedlonder da maniera locca e betg cun enala seriousadad e sterilitad da scola. Tge pussebladads tgi dat alloura e tgi ins so er duvrar aint igl mintgade mossa igl exaimpel tgi cun dar schlops cun la detta ins so vidar la gleisch e cun dar segls mangs pi lev u pi ferm reagescha er la gleisch e vign pi intensiva u pi leva. Igl madem ins pò er far cun la musica tgi reagescha sen segns acustics. La tecnica ò bagn las sias maleztgas, ma so er sustigneir da maniera fitg practica igl min- tgade. E bung ègl schi ins so er aglmanc en tant scu ella funcziunga. Uscheia ins è betg gist cumplettamaintg surlaschea agls profis tgi fon per nous l’electronica. Chegl è er stada egna dallas fegnameiras digl luvratori dad ANiM.

Noah Piqué cun igl sies frarign Yves ed en colleg èn vedlonder da schliier en angiavign cun gleischs an moda electronica.

Page 10: 024 pagi 01 2019-10-16 - Kultur am Pass · Igl cumegn da Vaz ò adegna tgiro bagn la sia cultura. Chegl eneda cun las sias numerou-sas uniuns culturalas tgi èn anc oz fitg acti-vas

10 La Pagina da Surmeir 17 d’otgover 2019

UNIUNS

UNIUN CANTUNALA DIGLS VETERANS DA MUSICA: dieta 2019 a Lai

Reelecziun onorevla digl presidentG.N.S. Josef Schaniel resta er pigls proxims treis onns president da chella uniun tgi reunescha igls vete-rans da musica digl noss cantun. Undros èn er nias 12 musicants tg’èn da nov veterans d’onour. Egn da chels è Hubert Brazerol dalla Musica instrumentala Farrera.

Per l’organisaziun dalla 44avla dieta è stada responsabla la Musica instrumentala Vaz. Igls 410 veterens e numerous giasts èn allou-ra er nias beneventos da Lucas Margreth, igl president dalla musica hospitanta e digl co-mite d’organisaziun. Cugls sies musicants e sias musicantas ò el organiso an moda fitg cordiala la dieta da dumengia passada.

Ansomma nign dung da far musicaA pled è er nia Aron Moser, igl mastral da Vaz. Cun otg onns vegia el fatg en sondadi per su-nar en instrumaint e chegl tar Leza Antoni Margreth. Bagnspert seia pero sa musso tg’el vegia ansomma nign talent musical. Cura tg’el seia sto cumandant d’en battagliun da militer aint igl Tessin, veva el aglmanc la mu-sica da militer tgi tutgiva tigl sies battagliun. Da chella seia el adegna sto losch er cun betg aveir igl dung da far musica. Aron Moser ò cunzont fatg attent alla gronda valour dallas uniuns localas e tar chellas totgan er las so-cietads da musica. Mintga cumegn duess su-

stigneir las societads da musica, scu er las otras uniuns tg’ins vegia an vischnanca, ò accentuo Aron Moser. El ò er detg tgi veterans e veteranas da musica maretan respect per lour angaschamaint.

Tots restan an uffeziScu adegna è la dieta er chest onn stada aint igl center digl s’antupar, discutar e tgirar igls bungs contacts. Cun bler humor e cun en ca-risma singular ò Josef Schaniel mano la radu-

nanza tg’è pitost secundara tar la dieta. An tavla èn stadas elecziuns e cun bler applaus on igls veterans reeligia Josef Schaniel scu lour president pigls proxims treis onns. Presi-dent è igl om da Tinizong siva digl 2013. Con-firmos an lour uffezis èn nias Gion Ragettli, Fidaz, Claudio Cajacob, Tavo, Gaudenz Lütscher, Domat ed Evelina Lehner, Ftan. La proxima dieta ò li a Clostra e per l’organsia-ziun segnan dus furmaziuns da musica, Ser-neus e Madrisa.

Amprem veteran d’onour federalSiva dalla davosa dieta a Breil igl 2018 ò l’U-niun cantunala digls veterans da musica gia da piglier cumgea da 25 commembers. Chegl seia tuttegna en bel domber, ò detg Josef Schaniel. Digl reminent ò l’uniun 1350 com-members e commembras tgi dereivan dad 80 societads da musica. En act festiv è adegna l’onorificaziun digls novs veterans d’onour dall’uniun e da chels musicants tg’èn anc pi dei tgi 50 onns activs ainten ena musica in-strumentala. A Lai ò gia li ena absoluta pre-miera ainten l’istorgia da 133 onns dall’Uniun cantunala da musica digl Grischun. Per l’am-prema geda è cun Teofil Manetsch da Coira nia undro en musicant scu veteran d’onour federal. Siva da 70 onns è igl Sursilvan tgi ò 88 onns en musicant activ. Egn digls amprems gratulants è alloura sto Alessandro Della Ve-dova, igl president digl cunsegl grond. Cun en lung applaus on igls veterans gratulo a Teofil Manetsch tgi è er blers onns sto bandirel dall’uniun tetgala da musicantas e musicants.

Josef Schaniel (dretg) cun Alessandro Della Vedova, igl president digl cunsegl grond.

Hubert Brazerol è da nov veteran d’onour cun esser 50 onns en musicant activ. 15 onns è el er sto president dalla Musica instrumentala Farrera.

Tar la dieta è er Andy Kollegger nia a pled, igl president cantunal da musicants e musicantas. El ò catto angal bungs pleds pigls veterans, igls pi fidevels commembers dallas societads da musica.

Page 11: 024 pagi 01 2019-10-16 - Kultur am Pass · Igl cumegn da Vaz ò adegna tgiro bagn la sia cultura. Chegl eneda cun las sias numerou-sas uniuns culturalas tgi èn anc oz fitg acti-vas

1117 d’otgover 2019 La Pagina da Surmeir

LUNGATG

RUMANTSCH GRISCHUN U IDIOM?

Fegl sgulant cun arguments per part falombers Pertge Surmiran? Infurmaziuns per tutgant l’iniziativa « Reintroduc­ziun digl Surmiran an las scolas da Surses», uschia il titel d’in fegl sgulant dal comité d’iniziativa. Il fegl sgulant empermetta «arguments e fatgs ed infurmaziuns uschè cumplettas sco pussaivel». Quest fegl sgulant na dastga betg restar senza ina replica, e quai per dus motivs principals :

1. Il fegl sgulant maschaida fatgs cun opi-niuns e cun infurmaziuns apparentamain sbagliadas.2. Il fegl sgulant numna persunas sco infur-mants, senza dumandar quellas persunas e senza laschar controllar quellas persunas la correctadad da «lur » infurmaziuns.

Infurmaziuns sbagliadas en il fegl d’infurmaziunL’infurmaziun che la Scola auta da pedagogia vegnia mo pli ad instruir en rg n’è mai vegni-da fatga ni dad uffizis chantunals ni dad ex-ponents da la Scola auta da pedagogia. Las infurmaziuns davart il rumantsch a la Scola auta da pedagogia che duain sa basar sin mias infurmaziuns èn per part nuncumplet-tas e quatras er betg dal tut correctas. Ils meds d’instrucziun da lingua idiomatics na vegnan betg surlavurads actualmain, ma-bain realisads da nov entaifer il project ME-DIOMATIX. Ils meds da rg, utilisads en las scolas dal Grischun Central (Surses ed Alvra) n’han betg 15 onns. Ils emprims èn vegnids edids 2008 (cun reediziun surlavurada), ils

davos il 2014, quai vul dir els han ina veglia-detgna da maximal 11 onns fin 5 onns. Els èn elavurads da maniera orientada a las cumpe-tenzas, quai vul dir els èn actuals, correspun-dan al plan d’instrucziun 21 e resguardan ina didactica da lingua moderna. Tut ils meds nunlinguistics che vegnan realisads per rumantsch vegnan era realisads per rg. Ina scola che alfabetisescha en rg ha pia la mede-ma qualitad da meds sco las scolas idiomati-cas ed igl è l’incumbensa dal chantun da ga-rantir era qua la cuntinuitad.La mancanza da persunas d’instrucziun è in fenomen general. In return al surmiran sco lingua d’alfabetisaziun accentuescha den-tant anc la difficultad da chattar persunas d’instrucziun per ina regiun idiomatica pitschna. La remartga en il fegl sgulant ch’ins n’haja betg savì occupar in plazza malgrà il rg, tuna gia bunamain fatalistica e n’è nagin argument encunter il rg.

Opiniuns versus fatgs« Rumantsch grischun fa donn a l’idiom ed uschè a la cultura». Questa pretensiun n’ha absolutamain nagina basa reala u scientifica. La substanza principala tant linguistica sco culturala d’ina cuminanza linguistica vegn da la lingua discurrida. La muntada actuala da la lingua scritta vegn qua survalitada. Il fatg da scriver ina varianta surregiunala n’ha naginas consequenzas nuschaivlas per la va-rianta discurrida, anzi ella savess garantir ina preschientscha ed era ina impurtanza pli gronda dal rumantsch e cun quai era rinfor-zar sia posiziun en general, quai che va era a favur da la varianta regiunala discurrida.

Linguas minoritaras ston vegnir discurridas e scrittas per lur mantegniment, quai con-stat. Il rumantsch grischun sco tetg e varianta scritta surregiunala sustegna gist en las re-giuns pli pitschnas la preschientscha scritta dal rumantsch insumma.

Indicaziuns «seriusas» da funtaunasInditgar ina persuna cun num e funcziun sin in fegl sgulant senza dumandar la persuna e senza la dar la pussaivladad da pudair leger «sias» infurmaziuns avant la publicaziun, n’è betg gist in bun stil da communicaziun. Ina tala strategia chaschuna infurmaziuns fa-lombras ed irritaziuns per las persunas cita-das da maniera mal seriusa.

Ponderaziuns persunalasTge gudogna e tge perda la giuventetgna sur-mirana cun il return tar l’idiom?La necessitad e l’urgenza da scriver ru-mantsch en il mund professiunal actual è de-plorablamain modesta. La schanza da duair u dastgar scriver pli tard rg è dentant consi-derablamain pli gronda che da scriver surmi-ran. En il mund professiunal surregiunal cun administraziun, medias, economia e cultura vegn duvrà dapli rg che idioms, oravant tut idioms pitschens. Cun l’alfabetisaziun en rg è la giuventetgna per uschè dir en la « pole-position» quai che pertutga las cumpetenzas da scriver per quest sectur professiunal. Cun in return a l’idiom giess il Surmeir da libra voluntad da la pole-position sin las davosas plazzas en quest reguard.La scola surmirana funcziuna bain cun la si-tuaziun actuala da scriver rg e da discurrer surmiran. Ils meds d’instrucziun en actuals e buns en quantitad e qualitad, gist il Surmeir n’ha anc mai gì tants meds da buna qualitad. La situaziun da discurrer ina varianta regiu-nala e da scriver ina varianta standardisada surregiunala è la situaziun normala per ina gronda part dad uffants e creschids da diffe-rentas cuminanzas linguisticas, senza che quels sajan dischavantagiads en ina maniera u l’autra.Cun tut questas ponderaziuns na datti nagins motivs raschunaivels dad interrumper in process che funcziuna bain dapi passa 10 onns e da turnar en ina situaziun che na por-ta nagut auter che irritaziuns, blera lavur e custs ed absorbescha resursas en ina regiun pitschna ch’ins savess impunder per projects pli creativs ed innovativs.

Gian Peder GregoriGian Peder Gregori, il responsabel per l’instrucziun da rumantsch a la Scola auta da pedagogia prenda posiziun sin il cuntegn dal fegl sgulant dal comite d’iniziativa.

Page 12: 024 pagi 01 2019-10-16 - Kultur am Pass · Igl cumegn da Vaz ò adegna tgiro bagn la sia cultura. Chegl eneda cun las sias numerou-sas uniuns culturalas tgi èn anc oz fitg acti-vas

12 La Pagina da Surmeir 17 d’otgover 2019

EXPOSIZ IUNS

SALA SEGANTINI SAVOGNIN: Thomas Grisch expona maletgs dalla regiun

En artist da Beiva tgi veiva a Turitgpb. Scu gio igls davos onns ò la Sala Segantini a Savognin er chest onn gia davert las sias portas er durant la Tundeida. Passa 100 visitaders on fatg adiever da chella occasiun. Allas 16.00 è alloura stada la vernissascha dall’exposiziun da Thomas Grisch tgi mossa 18 maletgs dalla cuntrada da Surses.

Schi ensatgi expona alla Sala Segantini a Sa-vognin tschartgainsa adegna, schinavant pussebel, da cattar la relaziun tranter igl arti-st e la regiun. Tar Thomas Grisch n’era chegl betg grev. Gio igl nom tradescha la sia deri-vanza. Sies bab niva da Beiva ed uriund fiss el sto da Sur. Preschaints alla vernissascha eran er anc dus frars ed ena sora. Igl frar vigl Gion Antona è spertamaintg sa musso scu pleda-der dalla famiglia. El ò do pled e fatg e declaro las relaziuns e detagls or dallas relaziuns da famiglia.

La famiglia è rivada a TuritgIgl bab da Thomas Grisch, Meltger, veva fatg igl amprendissadi tar la banca a Son Murez-za. Siva è el ia a Turitg ed ò luvro 40 onns tar la «Volksbank » (oz CS). A Turitg ò el ampren-dia a canoscher Nesa Pool da Savognin. Els èn maridos ed on gia igls quatter unfants menziunos. A tgesa discurrivan els natural-maintg rumantsch e discorran anc oz. Tgi mi-gler e tgi manc. Pertge Turitg era lour domi-cil. Ma dallas vacanzas nivan e vignan els anc ossa a Savognin. Er an lour vigliadetna avan-zada. « La tgesa a Savognin vagn nous anse-men e vurdavan da neir egn sper l’oter ve cun las vacanzas», ò detg Gion Antona Grisch. E tgi lour frar Thomas Grisch ò ossa dastgea expo ner ainten la Sala Segantini seia en’o-nour per l’antiera famiglia. Uscheia seia chegl cun sasez tgi tot igls fardagliuns seian pre-schaints. Digl reminent ò Heidi Wenig, la survigiladra alla Sala Segantini e manadra dalla gallareia Toissa organiso l’exposiziun. Ella cunasche-va Thomas Grisch.

Adegna malagea e malegia anc ozMa ossa definitivamaintg tar Thomas Grisch (82) sez. El ò gia la sia davosa exposiziun a Turitg cun occasiun digl sies 80avel anniver-sari. E chegl ainten la tgesa d’attempos, noua tgi el stat oz. El malegia anc adegna. An diver-sas tecnicas : ieli sen platta, aquarell sen ve-der, ieli sen teila, acril sen teila. Tot igls

18  maletgs tgi el expona actualmaintg alla Sala Segantini. Tots on en rom da lenn tgi igl sies nev ò fatg. E tot igls maletgs tgi èn expo-nias mossan principalmaintg cuntradas da divers lis an Surses. Ple u manc tots an Sotgôt. Chels maletgs èn tots davent da sia giuven-tetna anfignen igl 1985. Igl pi vigl è la baselgia da Salouf. Igls maletgs èn er adegna concrets ed on gia ena vischnanca, ena val, en lai al-pin, en piz u damais er ena baselgia scu mo-ster. Angal dus maletgs ins so betg localisar : egn mossa ena cuntrada muntagnarda tenor

fantascheia ed egn en’atmosfera speziala cun neivlas.

En om digl romThomas Grisch è betg egn da chels artists tgi èn ensacuras nia casualmaintg tar la pictura. Igl sies talent era evident gio igl taimp da sco-la. Siva la scola secundara ò el er gio fatg en amprendissadi tgi geva ainten chella di-recziun. El ò amprendia da decoratour e luvro igl amprem tar « Möbel Pfister » e siva tar la Migros. Igl sies pensum scu decoratour era per exaimpel la preschentaziun dallas vi-trinas.Chegl era per Thomas Grisch igl mastier digl pang. Dasperas ò el antschet la scola d’art a Turitg ed er fatg igls examens. El ò er mess or maletgs alla tgesa d’art ad Aarau ed a Solo-thurn. Taranteraint è el er s’occupo dalla che-ramica. Chegl eran principalmaintg animals tgi el ò stgaffia. Er alla Sala Segantini èn da veir en pêr exemplars.Tar igls maletgs eran la nateira cun la sia cun-trada, pizzas, valladas e vischnancas igls mo-tivs principals. E chels motivs cattava el an amprema lengia ainten la patria digls sies perdavants e noua tgi el passantava igl pi sa-vens las sias vacanzas. L’exposiziun da Thomas Grisch alla Sala Segantini a Savognin è daverta anfignen igls 27 d’otgover 2019.

Igls fardagliungs preschaints alla vernissascha: (da san.) Gion Antona Grisch, Maria Agatha Arnold-Grisch, Thomas Grisch (artist) e Carli Grisch.

Egn digls maletgs exponias alla Sala Segantini mossa la Val d’Err.

Page 13: 024 pagi 01 2019-10-16 - Kultur am Pass · Igl cumegn da Vaz ò adegna tgiro bagn la sia cultura. Chegl eneda cun las sias numerou-sas uniuns culturalas tgi èn anc oz fitg acti-vas

1317 d’otgover 2019 La Pagina da Surmeir

MUSICA

SALOUF: concert digl orchester sinfonic da giuventetna Grischun

Remarcabel tge tgi la giuventetna porschapb. Siva dad en’emda dad en camp da musica a Breil è igl orchester sinfonic da giuventetna Grischun sa preschen-to an treis concerts. Egn sonda passa-da a Salouf. Chegl tgi igl auditori ò pudia santeir fò surstar an tots gros.

Igl orchester sinfonic da giuventetna Gri-schun è nia fundo igl 2005. Purto organisato-rica- e finanzialmaintg vign el dall’associa-ziun dallas scolas da cant e da musica digl cantun Grischun. Essend tgi las scolas da musica èn reparteidas sur igl antier cantun e las distanzas èn relativamaintg grondas, dat-tigl difficultads per neir ansemen regular-maintg an ena furmaziun pi gronda ad exer-citar e sa preschentar an concerts. En’emda d’orchester intensiva mintgamai durant las vacanzas a Breil duess per part cumpensar chel deficit. Chell’emda d’execezis è stada digls 5 anfignen igls 13 d’otgover. Sessour ègl do treis concerts : igl amprem igl venderde a Breil sez, igl sagond la sonda a Salouf ed igl terz la dumengia a Coira.

Nov vent cun nova direcziunSiva da chest onn stat igl orchester sinfonic da giuventetna Grischun sot la direcziun da Christian Barenius. Naschia a Trier an Ger-mania e stibgia violina e direcziun d’orche-ster a Saarbrücken e Vienna. Siva ò el suno e dirigia cun divers orchesters an diversas teras dall’Europa. E siva digl 1999 er scu do-cent agl conservatori a Feldkirch e pi tard er a Turitg.Siva digl 2015 stat Christian Barenius cun la sia famiglia a Trun. El ò marido Rosvita, egna dallas soras Scherrer. El docescha agl conser-vatori da musica a Turitg, instruescha allas scolas da musica Coira e Surselva. Alla scola da musica Surselva dirigia el er igl orchester « Acorda», fundo dad el. E da nov ò el la di-recziun generala digl orchester sinfonic da giuventetna Grischun. Agl frataimp ò el am-prendia e discorra stupent rumantsch.Cun la sia cumpetenza musicala e didactica è nia en vent frestg e bler nov anim aint igl or-chester da giuventetna. Schi chel dumbrava anfignen ossa strousch 20 commembers, schi è el sa preschento siva l’emda da camp a Breil cun passa 40 commembers. Cotras cre-scha er la pussebladad dad er eir ve dad ovras pi gronda e pretensiousas. « I vagn gia durant igl camp a Breil provas fitg intensivas dad an-fignen diesch ouras an de. Blers vessan per-fign lia far anc daple. Els eran schi incantos»,

ò Christian Barenius resumo l’atmosfera tgi rigia igl mument aint igl orchester.

«La magia dalla danza»Chegl è sto igl tetel ed igl motto digl concert. La direcziun digl de ò gia Claudio Barberi tgi instruescha clavazign alla scola da musica Poschiavo e Nagiadegn’ota. Antschet ò igl concert cun ena sinfonia per zufladers da Ga-etano Donizetti. Igls solts per instru maints da corda on antschet cun dus tocs digl cum-ponist ungares Sandor Veress. Gio cò è sto da santeir la homogenitad digl orchester e la fre-stgezza giuvenila. Cun chel domber da com-memberas e commembers èn er igls registers bagn repartias. Gido a lascher resanteir l’uni-tad dalla musica ò er la sala polivalenta a Sa-louf. Fludrada cun laresch furma ella daspe-ras igl corp da resonanza digl instrumaint sez, anc en corp da resonanza per igl antier orchester. Tgi igl orchester da giuventetna ò fatg en pro-gress enorm mossa betg angal la litteratura tgi ins ò tscharnia per igl concert, mabagn er tgi er la qualitad individuala digls musicists è fitg ota. Uscheia per exaimpel da Pierina Däppen (18) da Coira tgi ò suno virtuousa-maintg igl solo per violina Csardas da Vitto-rio Monti. Ella viseta igl gimnasi da musica alla scola media a Schiers ed ò er gio in-strucziun da violina alla scola da musica digl conservatori a Turitg. En veir talent tgi ò in-canto igl publicum ansemen cun igl orche-ster accumpagnont.Anc pi fitg ferm ò fatg surstar Simon Gabriel (11) da S-chanf cun igl sies solo per trumbet-ta aint igl toc da Friedrich Dionys Weber «Va-riationen in F ». El sunga an sia vigliadetna

ainten las pi diversas furmaziuns ed ò er gio retschet divers prietschs.

Igls solts digl ost e Domenic JanettIgl concet ò cuntinuo cun igls pi ancuna-schaints solts ungares nr. 5 e nr. 6 da Johannes Brahms. Er cò ò igl orchester da giuventetna musso tgi el è sainz’oter capavel dad eir ve da litteratura mundiala e dad interpretar chella da maniera professiunala. Belezza musica ar-monica cun las sias midadas cuntinuadas tranter las parts plangas e levas ed alloura las parts furiousas alla moda ungaresa. Er igls solts slavs dad Antonin Dvorak èn stos en gaudi musical per tots. Igl orchester ò betg angal domino tecnicamaintg chellas ovras pretensiousas, mabagn on igls musicists mess bler’olma ainten la musica. Alla fegn digl concert ò igl publicum anc sur-vagnia en dessert mecta spezial. Segl figl da program stava « Rondo svizzer » da Domenic Janett. Anc mai santia chel tetel ed er betg sa-via tgi igl noss musicist e cumponist indigen geia ve dad ovras da tala dimensiun. I sa trac-tava damais dad en tema tradiziunal e popu-lar : la benedicziun sen las alps cun igl cul da lenn tgi igl signung u igl zezen fon la seira sen la darandeida. Zont deraso ainten la Svizra centrala. Ma tge tgi Domenic Janett ò fatg ordlonder è fantastic. Cun igls corns era ma-gari gio da santeir igls tungs digls scalots dal-la malgia. Pi concret èn igls tungs dall’alp nias cura tgi igls corns on mido sen las tibas e vers la fegn on igls scalots ainten igls divers tungs domino l’ovra e suandada è l’oraziun dall’alp da Marcel Albin da Breil tras igl cul da lenn. An rumantsch. En’ovra tgi ò fatg grond plascheir.

Igl orchester sinfonic da giuventetna Grischun durant igl concert da dumengia passada a Salouf.

Page 14: 024 pagi 01 2019-10-16 - Kultur am Pass · Igl cumegn da Vaz ò adegna tgiro bagn la sia cultura. Chegl eneda cun las sias numerou-sas uniuns culturalas tgi èn anc oz fitg acti-vas

14 La Pagina da Surmeir 17 d’otgover 2019

GEOLOGIA

BRINZAULS: igl «rutsch» e las consequenzas

Igl «rutsch» da Brinzauls è ena viglia istorgiapb. Igl davos taimp, zont igls davos dus onns, è nia discurria e scretg bler sur dalla bova sur Brinzauls. An connex cugl prievel antras preci­pitaziuns da crappa u zont ena bova gronda tgi sutteress tot e rivess anfignen passo l’Alvra. Igl «rutsch» scu tgi igls indigens nomnan la costa an muvimaint, è pi vigl tgi la vischnanca sezza.

Tenor igls geologs saro l’antiera costa anturn Brinzauls e confinant er cun las vischnancas vaschignas, siva digl davos taimp glacial sen ena surfatscha da ca. 2,5 km2 an muvimaint. Damais gio ca. 10 000 onns. Igl muteiv pigl muvimaint è la geologia speziala. Sen chella surfatscha dattigl ena stresa dad anfignen 150 m grossezza da material instabil. Da tge material tgi sa tracta ins è vedlonder dad in­tercurreir. Sot chella è crepla stabila. Vign ava vetiers sglischa l’antiera costa oragiu. Daple ava e pi grond igl muvimaint.

Gio dadei ancunaschia igl prievelBrinzauls saro nia coloniso gio durant igl taimp da bronz tranter 2200 ed 800 avant Cri­stus. La posiziun suglialeiva ed igl taragn pla­neiv agl coturn èn stos en bung muteiv per urbarisar e cultivar igl fons e porscher en’exi­stenza allas famiglias. Gio lez mument era la costa an muvimaint. Bagn cuntinuo, ma minimal. Chegl influen­

zava strousch la veta da mintga de, caschuna­va betg donns pi gronds ve da bietgs tgi eran per gronda part an lenn e lengias sutteranas davigl betg anc. Betg cun franchezza, ma prubabel è en muvi­maint pi intensiv agl «rutsch» da Brinzauls nia iniziia igl 1874. Lez onn ègl do ena gronda arsa an vischnanca. Per la reconstrucziun digls bietgs èn neidas tarradas bleras plantas agl conturn. Igl taratsch pigliva betg se ple tant’ava e chella geva a fons. Ins discorra digl november 1878 siva dad ena perioda intensi­va da plievgia tgi gl’è do daple muvimaint

segl «rutsch». Lò principalmaintg cun mate­rial loc tgi niva oragiu en meter agl de. Ena sagonda perioda d’activitad pi ferma ins ò registro tranter igl 1902 ed igl 1907. Igl 1905 è nia construia davent dallas aclas da Propissi Saura en canal per manar a val l’ava ed impe­deir tgi chella geia aint igl territori digl «rutsch» e promova cotras bovas e percipita­ziuns da crappa. Igl 1976 è igl canal nia ram­plazzo antras ena lengia sutterana da pvc tgi funcziunga anc oz. Tranter igl 1947 – 1955 ins ò er fatg amplantaziuns agl conturn digl «rutsch». Chellas maseiras on effectuo tgi igl muvimaint dalla costera è sa stabiliso sen en nivel bass.

Sot igl «Bot da Propissi»Tar chest fenomen geologic a Brinzauls dat­tigl dus aspects tgi vala da risguardar. Eneda chel menziuno tgi l’antiera costa sen chels 2,5 km2 sa sglischa vers la sola dalla val. L’oter è chel, tgi tranter igl territori instabil ed igl territori stabil soura sa distatga ena part da l’otra. Chegl è sot igl schinumno « Bot da Pro­pissi». Damais sot las aclas. Lò ins veva gio constato avant blers onns tgi dava sfessaglias aint igl taratsch essend tgi la part sot geva a val e tranteraint rumpevigl aint. La bova sur Brinzauls e las precipitaziuns da crappa èn damais ena consequenza digl muvimaint dall’antiera costa. Cun sa distatger la part sot instabila vignan libers sen ena largezza da ca. 200 m crappungs tgi smanatschan da neir a val. Capito ples gedas igls davos onns. Els montan alloura en prievel pigl traffic sen la veia cantunala Brinzauls – Lantsch, ma per

Vista da sensom la bova vers Brinzauls. Permanent smanatscha da neir oragiu ensatge. Crappa locca dattigl adegna daple. Per part crappungs pulit gronds.

Las plantas tgi davan anfignen ossa sustign crodan sivamang. Igl taratsch an muvimaint sa distatga dalla part soura stabila.

Page 15: 024 pagi 01 2019-10-16 - Kultur am Pass · Igl cumegn da Vaz ò adegna tgiro bagn la sia cultura. Chegl eneda cun las sias numerou-sas uniuns culturalas tgi èn anc oz fitg acti-vas

1517 d’otgover 2019 La Pagina da Surmeir

buna sort betg per la vischnanca. Els reivan oragiu dafor la vischnanca. Digl reminent ins ò avant ca. 35 onns fatg en fop an furma da rampar per tigneir se mate-rial ed er impedeir tgi la gronda part dalla crappa vigna giu e passa la veia cantunala. Avant strousch diesch onns ò igl cantun fatg en fop en po pi anor gist sur la veia da cantun cugl madem scopo.Igl muvimaint dall’antiera costera e l’activi-tad dalla bova sur Brinzauls stattan an ena corelaziun directa. Pi grond igl muvimaint dalla costa e daple activitad digl «rutsch». Igls davos onns èn la sfessaglias sot igl « Bot da Propissi» davantadas pi grondas. An con-sequenza da chegl dattigl agl conturn er ade-gna daples plantas tgi von a tera. Sen indica-ziun da persungas pi segls onns èn er sendas duvradas pi bod betg ple passablas essend tgi vign tot a val. Er ena veia da gôt tgi ins duvra-va anc avant 40 onns per manar aint la lenna cugl tgaval reiva or ainten mez las sfessaglias cugls crappungs libers.

Ampremas misiraziuns gio igl 1924Essend tgi ins era consciaint digl prievel tgi smanatscheva sur la vischnanca ins ò er an- tschet gio bod a survigilar la situaziun. Am-prems puncts da misiraziun ins ò installo gio igl 1924. Anfignen igl onn 2000 ins ò registro en muvimaint cuntinuo ma minimal da ca. 5 cm/onn. Las consequenzas eran seglple lengias dad ava ed otras tgi eran betg stabilas.Digl onn 2000 – 2005 ègl do en augmaint dad anfignen 22 cm/onn. Igls onns suandonts anfignen igl 2010 è igl muvimaint puspe sa redutgia a 10 cm/onn. La gronda midada ègl alloura do digl 2010 – 2015 cun muvimaints annuals dad anfignen 55 cm/onn. Chegl èn er chels onns tgi ins ò gia daple precipita-ziuns da material e crappa giu digl «rutsch» e la veia cantunala è stada per part sarada. Igl 2017 èn nias registros ple tgi 100 cm/onn ed igl onns siva anc daple ed i vo ossa vers igls 200  cm/onn. E chegl savess tuttegna esser

dramatic. È igl muvimaint pi ot tgi 200 cm/onn davainta la vischnanca da Brinzauls betg ple abitabla. Ena farmada dall’Alvra fiss er pussebla ed ena evacuaziun inevitabla. Gio da divers onns dattigl per Brinzauls en scu-mond absolut da biagier. Ainten las maseiras da 200  cm/onn muvimaint e passa dessigl prievels statics tigls bietgs ed en veiver liaint fiss betg ple pussebel.En aspect an chella tgossa è er la dumonda dalla sieranza. La sieranza da bietgs paia tar donns tgi succedan antras en proceder spert scu lavegnas, bovas, inundaziunas, precipi-taziuns da crappa ed orcan, pero betg sieros èn donns antras muvimaints plangs e cunti-nuos scu a Brinzauls. Ins è igl mument vedlonder da cattar schliaziuns cun la sie-ranza per cass extrems existenzials e prievels statics.

Davent l’ava, davent igl prievel?La relaziun tranter igl muvimaint digl ta-ratsch e l’ava è atgnamaintg clera. Igl muteiv

tgi igl muvimaint è s’accellero igls davos dus onns da tala veisa è atgnamaintg er cler : dus anvierns cun blera neiv e dus onns cun rela-tivamaintg blera plievgia. Suandessan ossa onns cun pi pacas precipitaziuns, alloura niss igl muvimaint a sa stabilisar puspe sen en nivel pi bass. Ma tge, schi vessan da suan-dar puspe onns schi bletschs? Tenor igls re-sponsabels digl project per far abitabel Brin-zauls a lunga vista dattigl angal chella schlia-ziun da trer l’ava tant scu pussebel or dalla costa. Chegl è pero pi spert detg tgi fatg. Per cattar ena schliaziun persistenta ins vot eir vedlonder da maniera scientifica e far las examinaziuns basignevlas. An collaboraziun cun divers uffezis, interpresas e biros tgi la-vouran an chella direcziun ins è gio ia vedlon-der igl aton 2018 cun egna da set sondaschas aint igl taratsch. Chella è stada gist dafor vi-schnanca. Antras las provas or dalla fonsezza digl taratsch ins spera da survagneir indica-ziuns pi exactas sur dalla cumposiziun digl material, concentraziun dad ava ed otras. Ulteriouras amprovas duessan er dar infur-maziuns noua tgi l’ava sa catta da maniera concentrada. Tot ansemen dovra pero taimp. Vot deir ples onns. Alla finala ins vess da cat-tar sen fundamaint da tot las infurmaziuns ena metoda per drenar la surfatscha an mu-vimaint, uscheia tgi ella davainta pi stabila. La dumonda dalla realisabladad e digls costs gioia cò naturalmaintg er ena rolla. Igls abitants da Brinzauls on gio oz ena tscherta siertad antras igl sistem da survigila-ziun tgi è gio installo divers onns ed è nia cumpletto e migliuro. Dattigl indezis per en muvimaint pi grond ins ò taimp seis ouras per ena evacuaziun. Tot igls puncts da misi-raziun son angal registrar muvimaints alla surfatscha. Per saveir predeir gio pi bod mu-vimaints è participada er en’otra scienza, la seismologia. Antras apparaturas spezialas ins less er registar tge tgi capeta agl fons digl taratsch.

Chel crappung è nia a val igl mez avost faschond talas rosnas aint igl pro. El è passo la veia cantunala.

Sur la bova dattigl sfessaglias an divers lis. Er igl gôt cun las plantas è instabil.

Page 16: 024 pagi 01 2019-10-16 - Kultur am Pass · Igl cumegn da Vaz ò adegna tgiro bagn la sia cultura. Chegl eneda cun las sias numerou-sas uniuns culturalas tgi èn anc oz fitg acti-vas

16 La Pagina da Surmeir 17 d’otgover 2019

POLIT ICA

REGIUN ALVRA: pcd tranter la gliout

Louf, clima, ed anc bler oterIgls candidats dalla pcd per igl cun­segl naziunal on sa musso alla populaziun a Lantsch, Lai e Savognin.

La fegn d’emda passada ò gia li’occurrenza « pcd tranter la gliout ». Igls candidats per igl cunsegl naziunal Martin Candinas, Gianna Luzio e Carmelia Maissen, scu er igl candidat digls stands, Stefan Engler on visito Lantsch, Lai e Savognin. Els èn nias accumpagneas digls deputos Romano Paterlini, Lai; Gaby Ulber, Lantsch e Reto Crameri, Surava. Scu tgi Romano Paterlini ò detg vegian els gia in-teressants discurs sur digl louf, las premias carschaintas dallas cassas da malsangs e la polarisaziun cuntinuonta an Svizra. Vetiers on igls represchentants dalla pcd rimno pas-sa 100 sottascripziuns per l’iniziativa da fre-nar igls costs dalla sanadad publica.

Referat da Stefan EnglerTenor Reto Crameri è la bilantscha da chell’acziun stada fitg positiva ed ins ò l’in-tenziun da far mintg’onn uscheia en’occur-renza per esser pi manevel alla populaziun e per santeir uscheia noua tgi schean propi igls problems.Igl «hock dalla sessiun» tradiziunal dalla pcd Alvra/Surses è nia salvo cun buna participa-ziun ainten l’ustareia Post a Surava. Cunsi-glier digls cantuns, Stefan Engler ò referia sur digl louf, digl clima e digl sistem d’elecziun digl Grischun, tgi è nia declero da curt per part per nunvalevel dalla dertgira federala. Tigl tema louf, declera el tgi chel davainta veaple en problem ed el ò demusso quant spert tgi el sa derasa. Oz saptga igl louf angal neir sagetto schi el vegia gio fatg donns. an avigneir duess pero esser pussebel da piglier maseiras preventivas gio avant. « Igl sistem

actual noua tgi la confederaziun ò da dar la lubientscha per sagettar igl louf, è antiqua-da», manegia Stefan Engler. Tar las maseiras actualas dalla lescha da CO₂, tgi igl cunsegl digls stands ò concludia da curt, demossa el tgi igl territori da muntogna profitescha fitg da chellas. Tar la discussiun sur digl sistem d’elecziuns èn tots dalla madem’ideia, tgi chel duess neir luvro or uscheia, tgi las re-giuns periferas vegia venavant ena ferma vousch a Coira. Perchegl è er sa cumprovo igl sistem tgi eligia persungas e betg parteidas. Er igls 120 deputos a Coira èn giustifitgias, pertge mintga val dovra igl sies represchan-tant aint igl cunsegl grond.

Divers affarsIgl deputo Reto Crameri ò dilucido divers af-fars dalla sessiun d’otgover digl cunsegl grond. Crititgia ò el surtot igls credit supple-mentar per la cumischung parlamentara da perscrutaziun digl cartell da biagier. El ma-negia tgi igls costs creschan ad en crescher sainza tgi ins veia en resultat. Er la dumonda da Maurus Tomaschett pertu- tgont las antennas 5G è neida beneventada. Igls cumegns saptgan planisar chellas e deci-der noua tgi chellas duessan neir plazzadas e chegl seia en fatg fitg positiv. Alla fegn vign tracto a caschung da chell’oc-currenza en postulat da Reto Crameri, tgi sa fatschainta cun l’avertura digl Pass digl Alvra. La regenza demossa tgi ella vegia piglia di-versas maseiras per tigneir avert pi dei igl pass ed i vegia ossa da neir evaluo sch’ins sa-vess far anc daple.Alla fegn ò igl president dalla pcd, Stefan En-gler intimo igls preschaints da pigleir part allas elecziuns ed eliger la pcd , la parteida da mez tgi s’angascha per bunas schliaziuns.Reto Crameri/transl. pi.

(da san. alla Tundeida a Savognin): Reto Crameri, deputo, Surava, Romano Paterlini, deputo, Lai, Stefan Engler, cunsiglier digls cantuns, Coira/Surava, Carmelia Maissen, deputada, Castrisch, Gianna Luzio, secretaria generala pcd Svizra, Martin Candinas, cunsiglier naziunal, Rabius, e Daniel Ulber, president comite d’organisaziun Tundeida Savognin, Lantsch.

ORIGEN

GELGIA: Tor cotschna

Requiem russcom./pi. Venderde passo è stada la premau-diziun digl « Requiem russ» da Kirill Richter. Igls plazs eran vandias or tots. Igl gioven star tranter igls cumponists russ ò luvro or l’istorgia ambivalenta dalla sia patria e deditgia chell’ovra a sies basat, tgi è sto un-frenda da repressiuns stalinistas ed è sto blers onns innocent ainten en camp da la-vour. Avant igl Requiem è stada la preschentaziun dalla Suita nr. 1 da Kirill Richter. Chella è sa fatschentada cun ghera, dolour e speranza. Chegl è sto ena meditaziun sur da taimps pers, suffrentscha, abandung e perdita. Anromo d’ena magnifica culissa d’aton segl pass digl Gelgia, on igls grondious musicists russ preschento ena belezza ovra da gronds ciclus dalla veta.

RTR

Telesguard d’elecziuns

Ils (novs) parlamentaris Grischuns a Berna – live sin SRF infoDa rar è la tensiun tar elecziuns naziunalas stada pli gronda : D’ina vart vai per la du-monda, sche la PPS e la PBD san tegnair lur candidats en uffizi. E da l’autra vart, sch’i vegn a reussir a la PLD u als verd-liberals, da puspè esser cun ina represchentanta u in re-preschentant en il cussegl naziunal. Il «Telesguard d’elecziuns» vul savair, tge po-litica ch’il Grischun vegn a far a Berna ils pro-xims quatter onns cun ses novs deputads. E co ch’i va vinavant cun las partidas perden-tas. Las respostas datti dumengia, ils 20 d’oc-tober 2019, a las 17:30 sin SRF info.

Tut ils resultats da las elecziuns, reacziuns ed analisas datti dumengia a partir da las 12:00 sin www.rtr.ch ed al Radio Rumantsch.

sonda, ils 26-10-2019, 17:15 sin SRF1mesemna, ils 31-10-2019, 10:05 sin RTS2u en nossa rait : www.rtr.ch

Page 17: 024 pagi 01 2019-10-16 - Kultur am Pass · Igl cumegn da Vaz ò adegna tgiro bagn la sia cultura. Chegl eneda cun las sias numerou-sas uniuns culturalas tgi èn anc oz fitg acti-vas

1717 d’otgover 2019 La Pagina da Surmeir

TURISSEM

LAI: «Zauberwald» 2019

Bleras bands svizrasG.N.S. An dus meis è gio l’avertura dalla 7avla ediziun digl «Zauberwald» a Lai. Ossa èn er ancunaschaintas las bands tgi sa preschaintan durant chels 16 deis agl public. Tranter oter er la gruppa grischuna «77 Bombay Street ».

Igl «Zauberwald» a Lai ò attratg igl 2013 per l’amprema geda en grond interess da giasts ed indigens. Gl’onn passo on radond 47 000 per-sungas visito igl «gôt magic», en record ed en interess scu anc mai. La cumbinaziun d’in-stallaziuns da gleisch particularas, musica sot tschiel avert e culinara ò sa cumprovo di-gltottafatg. Oz totga igl «Zauberwald» aint igl Grischun tar egn digls gronds events turi-stics. L’occurrenza sveglia igl interess da vigl e gioven, da giasts ed indigens e da persungas da gliunsch e da manavel. Vetiers vign tgi cun davantar igl «gôt magic» adegna pi popular mossan artists tgi segnan per las installa-ziuns da gleisch adegna daple interess da preschentar lour ovras durant dus emdas aint igl meis da december a Lai. Igl madem vala er per las bands tgi dattan all’occurrenza en oter maletg e blera veta.

«Sina» fò l’antschattaGio igl amprem de digl «Zauberwald», igls 13 da december 2019 vignigl tar ena culmina-ziun digl event cun sa preschentar la canta-

doura vallesana «Sina» agl public. Da pre-schaint è ella sen turnea e chegl cugl program da giubileum 25 onns «Sina». Igl èn ossa var-saquants onns tgi la cantadoura digl Valleis è betg ple sa preschentada agl public grischun. La davosa fegn d’emda era annunztgia ad Arosa en concert da «Sina», pero ò chel betg gia li cun esser la cantadoura malsanga. En de siva «Sina» è da vaseir e santeir igl rapper svizzer « Manillio». Ad el suonda alloura ena gronda nomra digl hip-hop e rap naziunal, numandamaintg «Stress». En’aventura mu-

sicala vign alloura ad esser la furmaziun «Saint City Orchestra», tgi sunga igls sies gronds hits igls 16 da december 2019. La band da Son Giagl è ancunaschainta per la sia mu-sica populara irlandesa e per musica da folk e punk.

«Patent Ochsner» èn er dalla parteidaCun luschezza on igls organsiatours digl «Zauberwald» communitgia tgi igls 17 da de-cember concertescha la band bernesa « Pa-tent Ochsner » a Lai aint igl «gôt magic». Cò ins dastga deir an veir senn: chegl è musica. La furmaziun è on tour cugl nov album «cut up» e vo da success a success. La band è gio onns egna dallas miglras furmaziuns svizras. Sa fatg en nom ò « Patent Ochsner » cugl grond hit «W. Nuss vo Bümpliz», oz anc en semper verd tg’ins sainta adegna puspe aint igl radio. En de siva la band bernesa cugl can-tadour Büne Huber vign la generaziun giovna ad aveir plascheir. « Bastian Baker » canta nu-merous digls sies gronds hits ed incantar uscheia igl auditori. Igls 20 da december 2019 sa preschainta la band grischuna «77 Bom-bay Street » siva dus onns absenza eneda puspe agl public. Igls quatter frars vignan bagn a procurar per ena buna atmosfera anmez igl gôt aint igl nord da Lai. Er anc dalla parteida èn « Dabu Fantastic», «Zibbz» e «The Murphys.»

La prevendita ò gio scumanzo e tickets ins pò reservar online sur la pagina d’internet : www.zauberwald-lenzerheide. ch.

Da vaseir e santeir a Lai an bung dus meis: la gruppa bernesa «Patent Ochsner».

Gl’onn passo era l’atmosfera fitg singulara aint igl «Zauberwald», er perveia dalla blera neiv.

Page 18: 024 pagi 01 2019-10-16 - Kultur am Pass · Igl cumegn da Vaz ò adegna tgiro bagn la sia cultura. Chegl eneda cun las sias numerou-sas uniuns culturalas tgi èn anc oz fitg acti-vas

18 La Pagina da Surmeir 17 d’otgover 2019

GASTRONOMIA

STIERVA: Ustareia Belavista

Surdada an famiglia

Celina Sonder cun Quirin, Romi Sonder cun Talina (tschantos) e Pascale Wasescha ed Ivan Sonder cun Rayan (davos).

pb. Cun igls 27 d’otgover dattigl tar l’ustareia Belavista a Stierva ena midada da generaziun. Celina e Romi Sonder sa reteiran e surdattan agl fegl Ivan Sonder e sia donna Pascale Wasescha.

L’ustareia Belavista a Stierva è egna da chel-las ustareias da vischnanca cun lunga tradi-ziun da famiglia. Gl’èn ossa 50 onns tgi Celina Sonder magna l’ustareia ed er gio 45 onns tgi igl sies om Romi Sonder è nia vetiers. Scu travagl da famiglia on els mano l’ustareia principalmaintg cun atgnas forzas ed adegna cun l’occasiun da saveir clamar an cass da basigns sustign or digl ravogl dalla famiglia, zont dallas soras da Celina Sonder. Gio dad onns è igl Belavista a Stierva en’adressa an-cunaschainta gliunsch sur la regiun per igls sies capuns d’amprema classa tgi on er gio catto resung ainten diversas publicaziuns per gourmets. Er davigl tantas otras tratgas per igls giasts ed er per festas da famiglia, so-cietads e las pi differentas occurrenzas. Cun igls 27 d’otgover vo chest tgapetel dall’u-stareia a fegn e Celina e Romi Sonder vottan sa retrer e galdeir lour pensiun miritada. Venderde, igls 25 d’otgover lessan igls ustiers partents piglier l’occasiun da far en viva da partenza cun la fidevla clientella durant tot chels onns ed offereschan siva dallas 14.00 en refrestg. Gl’è ad els er en basigns dad an-graztger a tots chels tgi èn rivos a Stierva ed

on er cunsiglia anavant, uscheia tgi blers clia-ints indigens e giasts rivavan adegna puspe a galdeir igls stupents capuns e las otras bun-gas tratgas or dalla cuschigna da Celina Sonder.

Vacanzas da menaschi – reaverturaDigls 27 d’otgover anfignen igls 27 da novem-ber è all’ustareia Belavista vacanzas da me-naschi. Siva è reavertura cun igls novs ustiers Pascale Wasescha ed Ivan Sonder. Els pun-ctueschan tgi ve digl concept digl travagl meida an sasez navot. Vot deir tgi igls capuns restan anavant la spezialitad dalla tgesa. Ed er igls deis d’avertura restan scu anfignen os-sa cun igl marde scu de da pôss. Els vignan a vurdar scu tgi corresponda per els e sa luier losiva. Ed er la batgareia da tgesa scu offerta speziala vign a cuntinuar. L’amprema gio alla fegn d’emda digl 29/30 da november. «Gl’è er betg uscheia tgi igls ustiers partents fissan cumplettamaintg davent. Els vignan ans sustigneir tenor basigns er venavant », deian Pascale Wasescha ed Ivan Sonder. Damais dattigl all’ustareia Belavista Stierva betg grondas midadas, mabagn pitost ena cuntinuaziun cun la surdada interna ainten famiglia e la midada da generaziun. Igls novs ustiers vardan er da saveir clamar sustign, schi dat travagl pi grond u occurrenzas pi spezialas. E cugl taimp son els alloura er chintar cun en tant sustign da lour treis un-fants Rayan, Talina e Quirin.

TELEVIS IUNCuntrasts repetiziun

TATUADAS – dunnas e tattoos

La stad flureschan els sin la pel: Rosas e sti-lets, serps e draguns. E mintga stad vegnan da plirs a la surfatscha, surtut tar las dunnas. En ils «Cuntrasts» da RTR raquintan trais dun-nas da lur relaziun cun ils tattoos.Ina statistica tudestga pretenda, che mintga segunda dunna tranter 25 e 35 saja tatuada. Il trend actual dals purtrets sut la pel è dimena giuven – è feminin.

Collecziunadra ed esteta Melina NiccaMelina Nicca è collecziunadra d’art passiu-nada cun in cler senn per l’estetica. Ils ma-letgs, ch’ella collecziunescha na penda ella dentant betg vi da la paraid ma lascha sa fu-rar els sut la pel. Sco ultimamain ina flur sin il schanugl. Sche Melina Nicca fa si las mon-gias revelescha ella bratscha plain tattoos.

Patruna da lavur e pertutgada persunalmain en ina Sandra BrunnerQuai ch’è vegnì oz in purtret pli e pli usità, na saja, avant radund 20 onns, anc betg stà ima-ginabel en la gastronomia, raquinta l’ustiera Sandra Brunner. Ozendi percunter porta passa mintga segunda da sias camarieras in u plirs tattoos e mintgina dad ellas saja ina col-lavuratura preziusa en sia squadra.

Affarista da tattoos en in mund dad umens Daniela HirsigerL’affarista Daniela Hirsiger procura per ch’il purtret sin las vias ed en ils bogns averts gri-schuns vegn pli e pli colurà. Cun ses um mai-na ella gia dapi passa 15 onns in studio da tatuar. Tar sias clientas tutgan dunnas giuvnas e veglias. Ils motivs van da la patta da giat fin al dinosaur.Las trais dunnas mussan: Tattoos èn trendy – la relaziun da dunnas e tattoos n’è dentant insumma betg in novum. Dapertut nua ch’i deva umans cun pel clera tutga la decoraziun permanenta da la pel dad um e dunna tar las tradiziuns. In cuc en ils studios da tatuar dad oz mussa che l’idea dal ritus d’iniziaziun u l’animal preferì che dat forza sa repeta puspè en l’un-da actuala dals maletgs sin la pel.

Data d’emissiun:mesemna, ils 23-10-2019, 08:35, 09:35, 10:35, 12:50 e las 14:20 sin SRF infogievgia, ils 24-10-2019, 11:00 e las 12:25 sin SRF info

Page 19: 024 pagi 01 2019-10-16 - Kultur am Pass · Igl cumegn da Vaz ò adegna tgiro bagn la sia cultura. Chegl eneda cun las sias numerou-sas uniuns culturalas tgi èn anc oz fitg acti-vas

1917 d’otgover 2019 La Pagina da Surmeir

FIGL UFFIZ IAL

■ ALBULA/ALVRAwww.albula-alvra.ch

Widerruf Netzunterbruch ganzes Gemeindegebiet Alvaneu, Hof Gerber und Hof Simeon (Ranch Farsox), Alvaneu Bad Der angekündigte Netzunterbruch vom Montag, 28.10.2019, 23 Uhr, bis Diens-tag, 29.10.2019, 5 Uhr, sowie Mittwoch, 30.10.2019, 23 Uhr, bis Donnerstag, 31.10.2019, 4 Uhr, wird hiermit widerrufen. Aus technischen Gründen können die ge-planten Arbeiten nicht ausgeführt werden.

Wir bitten Sie um Kenntnisnahme danken Ihnen für Ihr Verständnis. Gemeinde Albula/Alvra

Kehrichtabfuhr an AllerheiligenGilt für Alvaneu-Dorf, Brienz, Vazerol, Tiefencastel:Die Abfuhr von Freitag, 1. November 2019, fällt aus. Sie wird vorgeholt am Donnerstag, 31. Oktober 2019, vormittags.Gilt für Alvaschein, Mon, Stierva:Die Abfuhr von Freitag, 1. November 2019, fällt aus. Sie wird vorgeholt am Donnerstag, 31. Oktober 2019, nachmittags. Geschäftsstelle AVM

Elecziuns digl cunsegl naziunal e digl cunsegl digls stands digls 20 d’otgover 2019Tenor la lescha da votaziun e d’elecziun digl cumegn Albula/Alvra, messa an vigour per igl 1. d’otgover 2019, vign l’urna exponeida ain-ten la tgesa communala a Casti, davent dallas 9.30 anfignen allas 10 ouras.Igl certificat da votar sottascretg ò da neir pre-schento igl mument dalla votaziun resp. da neir cunsignia. Persungas cun dretg da votar, tgi èn betg anc an possess digl material da votaziuns e d’elecziun, duessan pretender tal per plascheir dalla canzleia communala (081 681 12 44/[email protected]). La suprastanza communala

Invitaziun alla radunanza communala digl cumegn Albula/AlvraDatum: mesemda, igls 23 d’otgover 2019Ouras: 20.00 Li: tgesa da scola Cumpogna, CastiTractandas:1. Bavagnaint 2. Elecziun digls dombravouschs3. Protocol dalla radunanza communala digls

19 da fanadour 20194. Alvagni: Amplificaziun digl concept da pastgiras e ba-

vradoirs

a) Preschentaziun e discussiun b) Approvaziun d’en credit supplementar da

frs. 300 000.00 (incl. TPV)5. Surava: Concept da pastgiras e bavradoirs a) Preschentaziun e discussiun b) Approvaziun d’en credit brut da frs.

330 000.00 (incl. TPV)6. Chint annual 2018 digl cumegn Albula/Alvra a) Preschentaziun e discussiun b) Rapport da revisiun dalla cumischung da

gestiun c) Approvaziun digl rendachint annual 2018 7. Albula/Alvra: Rapport da gestiun/rendachints finals – Casti: Veia Gelgia – sanaziun dallas lengias

d’ovra8. Varia

Viadi da cuminanza:Abitantas ed abitants digl cumegn Albula/Alvra tgi porschan en sarvetsch da transport u tgi vottan far adiever d’en tal, vignan supplitgi-as da s’annunztgier tar la canzleia communala anfignen igls 18 d’otgover 2019.Siva la radunanza communala az anvidainsa ad en aperitif.Casti/Tiefencastel, igls 3 d’otgover 2019 La suprastanza communala Albula/Alvra

■ BERGÜN FILISURwww.berguenfilisur.ch

Elektrizitätswerk Bergün FilisurFür die Sanierung der Trafostation Clavadi muss die Stromzufuhr zu den folgenden Lie-genschaften zweimal unterbrochen werden:Clavadi Nr. 300, 300B, 300C, 300E, 300F, 300G, 301, 302, 303, 303A, 303P, 304, 305, 307, 308, 308A, 309, 309A, 309B, 310, 310A, 311, 312, 313Er da Ses Nr. 1D, 1E, 1F, 1G, 1H, 1K, 1L, 1M, 1P, 1S, 1T, 1U, Fastez Nr. 1B, 1J, 351, 352, 353Die Unterbrüche dauern jeweils maximal 1 Stunde. Dies erfolgt im folgenden Zeitrahmen:Montag, 14. Oktober 2019, zwischen 13 und 17 Uhr und amFreitag, 18. Oktober 2019, zwischen 8 und 11.30 Uhr.Da die Einschaltung zu einem früheren Zeit-punkt erfolgen kann, sind die Anlagen immer als unter Spannung stehend zu betrachten.Wir danken Ihnen für Ihr Verständnis. Elektrizitätswerk Bergün Filisur

Grabaufhebungen im Friedhof FilisurGemäss gültiger Friedhofsverordnung der

ehemaligen Gemeinde Filisur, Art. 9, beträgt die Dauer der Grabesruhe 25 Jahre. Gemäss Beschluss des Gemeindevorstandes werden daher auf dem Friedhof Filisur im Herbst 2019 nach Ablauf der gesetzlichen Ruhefrist folgen-de Gräber aufgehoben:Barandun-Müller Ernst 1902–1988, 31 JahreClavadetscher-Fischbacher Hans 1903–1975, 44 Jahreinkl. Urne Clavadetscher Klara 1907–1999, 20 JahreSchmidt Bigna 1899–1976, 43 JahreSchmid-Michael Peter 1897–1976, 43 Jahreinkl. Urne Schmid Anna 1906–1992, 27 JahreMeuli-Kast Duri 1890–1977, 42 JahreOberist-Jecklin Marie 1896–1979, 40 JahreMüller-Sutter Ernst 1907–1980, 39 Jahreinkl. Urne Müller Betti 1907–2001, 18 Jahreund Urne Müller Erika 1953–2004, 15 JahreAmbühl-Schmidt Margreth 1902–1980, 39 JahreLorenz Babette 1904–1980, 39 JahreLuzi-Trepp Ursula 1894–1982, 37 JahreLorenz Anton 1896–1982, 37 JahreEggenberger-Schaniel Ursula 1911–1982, 37 JahreLutz-Beer Hans 1909–1983, 36 Jahreinkl. Urne Lutz-Beer Marie 1910–2005, 14 JahreMeuli-Kast Alice 1895–1984, 35 JahreObrist Ludwig 1892–1986, 33 JahreEggenberger Andreas 1907–1987, 32 JahreSchmidt Valentina 1908–1987, 32 JahreAmbühl-Schmid Benedikt 1904–1987, 32 JahreMeuli-Sommerau Hans 1902–1987, 32 JahreMeuli Lili 1910–1988, 31 JahreBarandun-Lorenz Jakob 1911–1988, 31 Jahreinkl. Urne Barandun Marieli 1922–1996, 23 JahreSchaniel-Odermatt Arno 1944–1989, 30 JahreTscharner-Clavadetscher Christian 1913–1982, 37 JahreMüller-Schmid Johann 1906–1983, 36 JahreLucas-Mondgenast Luzia 1898–1984, 35 JahreBarandun-Oberli Miggi 1913–1988, 31 Jahreinkl. Urne Barandun Stephan 1913–2006, 13 JahreConrad-Jecklin Hedwig 1923–1987, 32 Jahreinkl. Urne Conrad Erwin 1922–1992, 27 JahreSommerau-Jecklin Paul 1902–1984, 35 Jahreinkl. Urne Sommerau-Jecklin Anna 1911–1986, 33 JahreGilly Eduard 1914–1988, 31 Jahreinkl. Urne Gilly Lina 1923–1999, 20 JahreAmbühl-Brasser Christianinkl. Urne Ambühl-Brasser Lisa 1918–1992, 27 JahreAmbühl-Schmid Peter 1908–1991, 28 Jahre Gemeindevorstand Bergün Filisur

Beschlüsse der Gemeindeversammlung vom 3. Oktober 2019 in FilisurAn der von 44 Stimmberechtigten besuchten Gemeindeversammlung vom 3. Oktober 2019 in Filisur wurden folgende Beschlüsse gefasst:– Die Gemeindeversammlung hat einen

Figl UffizialPublicaziuns Uffizialas:Albula/Alvra, Bergün/Bravuogn, Filisur, Lantsch/Lenz, Schmitten, Surses, Vaz/Obervaz

Page 20: 024 pagi 01 2019-10-16 - Kultur am Pass · Igl cumegn da Vaz ò adegna tgiro bagn la sia cultura. Chegl eneda cun las sias numerou-sas uniuns culturalas tgi èn anc oz fitg acti-vas

20 La Pagina da Surmeir 17 d’otgover 2019

F IGL UFFIZ IAL

Verpflichtungskredit von Fr. 280 000.– für die Sanierung der Meteorleitung und die Erneuerung der Strasse im Quartier Su-mas-chels (Latscherhalde) genehmigt.

– Die Gemeindeversammlung hat einen Verpflichtungskredit von Fr. 270 000.– für die Fertigstellung der Rohranlage zwischen Bergün und Preda (Camping bis Tischbach und Toua bis Naz) genehmigt.

– Die Gemeindeversammlung hat den Verkauf der Liegenschaft «Altes Schulhaus Bergün» gemäss dem vorliegenden Kaufvertrag ge-nehmigt.

– Die Gemeindeversammlung hat beschlossen, den Entscheid über die Trägerschaft zu ei-nem Alters- und Pflegeheim zu verschieben bis die entsprechenden kantonalen gesetz-lichen Grundlagen geregelt sind.

Gemeindevorstand Bergün Filisur

Abstimmung 20. Oktober 2019Wanderurne: Gemeindepräsident Luzi Schutz und Gemeindekanzlistin Pina Fischer sind am Abstimmungssonntag, 20. Oktober 2019, wie folgt mit der Abstimmungsurne anwesend:– 8.30 bis 9.00 Uhr Chesa da Scola in Latsch– 9.15 bis 9.45 Uhr Schulhaus BergünWir würden uns freuen, Sie dort persönlich begrüssen zu dürfen.

Die weiteren Urnenöffnungszeiten sind zu-dem wie folgt:Donnerstag: 16.00 bis 18.00 Uhr Gemeindehaus FilisurFreitag: 15.00 bis 17.00 Uhr Gemeindehaus FilisurSonntag: 9.00 bis 9.45 Uhr Gemeindehaus Filisur Gemeindeverwaltung Bergün Filisur

■ LANTSCH/LENZwww.lantsch-lenz.ch

Elecztgauns digl cunsegl naziunal a digl cunsegl digls stadis, dumengia igls 20 d’october 2019L’urna e messa soi an canzloia communala:

venderse, igls 18-10-2019, 14.30–17dumengia, igls 20-10-2019, 9.30–10

Vi da l’urna so ins angual vutar personalmainz.

La votaztgaun par breaf (far igl bain a francar) e betg valevla, schi:– igl certificat digl drez da votar mantga ni e

betg sottascrez– igl cuvert da consegna e betg saro– igl cuvert da consegna cuntigna daple cu-

verts cun cedels da votar tgi certificats digl drez da votar.

Votants, tg’òn betg anc survagni igls cedels da votar, son ratrer quels an canzloia communala. Canzloia communala Lantsch

National- und Ständeratswahlen vom 20. Oktober 2019

Die Urne ist zu folgenden Zeiten bei der Gemein-dekanzlei aufgestellt:

Freitag, 18.10.2019, 14.30–17 UhrSonntag, 20.10.2019, 9:30–10 Uhr

An der Urne darf nur persönlich abgestimmt werden.

Die briefliche Stimmabgabe (bitte frankieren!) ist ungültig, wenn:– der Stimmrechtsausweis nicht beiliegt oder

nicht unterschrieben ist– das Zustellkuvert nicht verschlossen ist– im Zustellkuvert mehr Stimmzettelkuverts

als Stimmrechtsausweise liegenStimmberechtigte, welche die Stimmunterla-gen nicht erhalten haben, können diese bei der Gemeindekanzlei anfordern. Gemeindekanzlei Lantsch/Lenz

Werkhof am Samstag, 19.10.2019, offen für AbfallentsorgungDer Werkhof wird je einmal im Herbst und im Frühjahr am Samstagvormittag für die Abfal-lentsorgung geöffnet.Samstag, 19.10.2019 von 9.00–11.30 UhrSamstag, 18.4.2020 von 9.00–11.30 UhrDazu ist der Werkhof wie üblich jeweils am Mittwoch und Freitag von 15 bis 17 Uhr geöffnet. Werkhof Lantsch/Lenz

Strassensperre Voia las Bovas Aufgrund von Bauarbeiten muss die Strasse Voia las Bovas am Freitag, 18. Oktober 2019, von 8 bis ca. 12 Uhr gesperrt werden. Im Voraus besten Dank für Ihr Verständnis. Bauamt Lantsch/Lenz

Kehrichtabfuhr an AllerheiligenDie Abfuhr in Lantsch/Lenz von Freitag, 1. November 2019, fällt aus. Sie wird vorgeholt am Donnerstag, 31. Oktober 2019, vormittags. Geschäftsstelle AVM

Publikation Vorstandsbeschlüsse 3. Quartal 2019Gemeindevorstand Lantsch/Lenz: Im 3. Quartal 2019 hat der Gemeindevorstand unter anderem folgende Geschäfte behandelt:Baubewilligung erteilt an:– Fritschi Roland und Barbara, Anbau Balkon,

Parzelle 243– STWEG Montana, Neubau Parkplätze und

Böschungsanpassung, Parzelle 176– Heusi Beatrice, Neugestaltung Umgebung

mit Trockensteinmauer, Parzelle 974– Ruf Stefan, Projektänderung Anbau Kat-

zen-Wintergarten, Parzelle 112– Ulber Daniel und Claudia, Therm. Fassa-

densanierung Wohnhaus, Parzelle 375– Ferienkolonieverein Winterthur-Lind, Um-

bau 2. OG Estrichausbau zu Aufenthalts-raum, Parzelle 432

– Notter Bruno und Hemminki Riitta, Neubau EFH, Parzelle 576

– Reinert Stefan, Ausbau Estrich zu Wohnzwe-

cken, Parzelle 155– Gemeinde Lantsch/Lenz, Sanierung Werk-

leitungen Strasse Tgampi Dameaz– Gemeinde Lantsch/Lenz, Sanierung Sport-

und Eisplatz, Parzelle 69– Biathlon Arena Lenzerheide AG, Wachscon-

taineranlage für temporäre Nutzung, Parzel-le 704

– Gemeinde Lantsch/Lenz, Unterhalt Gerinne Val Tgietschen

– digitales Gipfelbuch Lenzerhorn und Aroser Rothorn

– Meier Erwin und Frances, Erstellung Natur-steinmauer, Parzelle 515

– Kelle Franziska, Innenausbau Gewer-beraum, Parzelle 1352

Übrige Geschäfte:– Kredit von Fr. 4550.– für die Sanierung der

Brücke Wanderweg Sanaspans bewilligt– Kreditfreigabe über Fr. 18 000.– für Bachsa-

nierung beim Spielplatz– Beitrag von Fr. 25 000.– für das Projekt

Schlittelbahn «Lutopia» der LBB AG, vorbe-haltlich der Realisation, gesprochen

– Nachtragskredit von Fr. 40 500.– für Sicher-heitsmassnahmen Biathlon Arena geneh-migt

– Sanierung/Ersatz Wärmepumpe Gemeinde-verwaltung/Calusterhof, entschieden, ge-trennte Anlage zu installieren, Bruttokredit Fr. 106 000.–

– Beiträge von total Fr. 12 000.– an Taxi Ro-thorn GmbH für 5-Liber-Shuttle, Wintersai-son 2019/2020 und Sommersaison 2020 bewilligt

– Arbeitsvergabe für das Massnahmenkon-zept Hochwasserschutz vorgenommen

– Arbeitsvergabe an Green Terra AG für Bohr-arbeiten Erdwärmesonden Heizungssanie-rung Gemeindeverwaltung durchgeführt

– Arbeitsvergabe für Erdwärmeerzeugung Hei-zung Gemeindeverwaltung an Simeon Hau-stechnik AG vorgenommen

– Auftrag der Baumeisterarbeiten Verbauung Val Tgietschen an Parpan Bau AG erteilt

– Zuschlag für Sanierungsarbeiten Sport- und Eisplatz an Schutz Sport- und Gartenbau AG erfolgt

– Arbeitsvergabe für Tiefbau-/Belagsarbeiten GEP Tgampi Dameaz an Bergamin & Söhne AG vorgenommen

– Arbeiten der sanitären Installationen GEP Tgampi Dameaz an Simeon Haustechnik AG erteilt

– entschieden, unabhängiges BAB-Verfahren für die Waldstrasse Tschividains und Erwei-terung Rollskibahn durchzuführen

– aufgrund illegaler Eingriffe am Ual auf Par-zelle 253 Baustopp verfügt

– Duldungsvereinbarung baulicher Zustand Gebäude Nr. 15 in Tschividains, Parzelle 684, genehmigt

– die Benützung des Parkplatzes Foppa als temporäres Schneedepot bewilligt

– Strassensperrung vom 23.8.–25.8.2019 für «Tavolata in der Gasse» genehmigt

Page 21: 024 pagi 01 2019-10-16 - Kultur am Pass · Igl cumegn da Vaz ò adegna tgiro bagn la sia cultura. Chegl eneda cun las sias numerou-sas uniuns culturalas tgi èn anc oz fitg acti-vas

2117 d’otgover 2019 La Pagina da Surmeir

FIGL UFFIZ IAL

– Fahrbewilligung an Pifron GmbH für das Be-fahren der Feld-/Waldwege erteilt

– Gesuch vom Verein Bike Weltcup für Lager-platz Container in Stavels abgelehnt

– eingereichte Initiative zur Wiedereinführung von Rumantsch Surmiran in der Volksschule auf Beginn des Schuljahres 2020/2021 als gültig erklärt

– Vertrag mit ewz betreffend Unterlizenzen Ökostrom für die Periode 2020 bis 2023 ab-geschlossen

– Stromtarife 2020 zuhanden der Publikation ElCom, unter Vorbehalt der Genehmigung durch die Gemeindeversammlung, verab-schiedet

– Leistungsvereinbarung zwischen Gemeinde und Lantsch/Lenz Tourismus genehmigt

– Verlängerung Leistungsvereinbarung für ein Jahr zwischen Gemeinde und Verein Kultur am Pass vorgenommen

– Leistungsvereinbarung mit Verein Lolly-pop-Galaxy «Offene Jugendarbeit Albula-tal» sowie Reglement, Konzept und Budget 2020 genehmigt

– Teilrevision Gebührenverordnung Gemein-deverwaltung bewilligt

– Vernehmlassung der Region Albula zum Ge-setz zur Förderung der digitalen Transforma-tion in Graubünden befürwortet

– Vernehmlassung Teilrevision des Gesetzes über die Förderung der wirtschaftlichen Ent-wicklung in Graubünden – Stellungnahme an die Region Albula mitgeteilt

– Auswertung der Vernehmlassungen zum Kommunalen Räumlichen Leitbild (KRL) vor-genommen

– Zusammenstellung der Vernehmlassungen zum Tourismusgesetz zur Kenntnis genom-men

– Jahresrechnung 2018/19 der Biathlon Arena Lenzerheide AG zur Kenntnis genommen

– Budget 2020 Region Albula, Spitexverein Albula/Churwalden, Steueramt und Musik-schule Grischun Central zur Kenntnis ge-nommen

– Gut zum Druck Beschriftung Sicht-schutzwand Biathlon Arena genehmigt

– Projektkontrolle Investitionsprojekte zur Kenntnis genommen

– ausstehende Debitorenforderungen behan-delt

– Verstoss gegen die Feiertagsruhe gemahnt– Verjährungs- und Verwirkungsverzichtser-

klärungen für Alters- und Pflegeheime un-terzeichnet

– Kostengutsprache für dringliche Massnah-me der Kesb genehmigt

– Angebot für Kauf Weiderechte Alp Faller ein-gereicht

– Pachtvertrag mit Korporation Alp Faller und Giatgen Jegher für Wiesen und Gebäude Alp Faller verabschiedet

– Pachtvertrag mit Biathlon Arena Lenzerhei-de AG für Bodenfläche Wachscontaineran-lage PP Foppa genehmigt

– einverstanden mit Übertragung Baurecht «Schiessstand Bual» vom Verein Biathlon

Arena an die Biathlon Arena Lenzerheide AG– Beschlossen die Verhandlung über den Er-

werb der Parzelle 167 weiterzuführen– Information durch Noemi Panier über die

«Offene Jugendarbeit Albulatal»– Orientierung Pachtvertrag Parc Ela durch Pe-

ter Naegeli und Dieter Müller – Ergänzung Protokoll Gemeindeversamm-

lung vom 17.6.2019 Trakt. 6 gutgeheissen– Formular für Mitarbeitergespräche verab-

schiedet, entschieden, Arbeitsverträge und Stellenbeschriebe der Gemeindeangestell-ten zu überarbeiten

– IKS-Grundlagenkonzept für Gemeinde ver-abschiedet und Gemeindeschreiber als IKS Beauftragter bestimmt

– Umsetzung und Massanahmen aus der Vi-sion «Anavant Lantsch/Lenz – Lebensquali-tät für alle» besprochen

– Grundsatzentscheid Sanierung Feldstras-sen getroffen

– Betreuungskonzept und weitergehende Ta-gesstrukturen für Schüler behandelt und beschlossen, ins Budget 2020 aufzuneh-men

– Varianten Notausgang Sala sot igl Tez Schul-haus besprochen und für Variante «Innen-treppe» entschieden

– Umfrage zum Pachtvertrag Parc Ela ausge-füllt

– Erwerb von je drei Aktien der LMS AG von Lenzerheide Bergbahnen und Lenzerheide Tourismus beschlossen

– Unterstützungsbeitrag von Fr. 300.– für «Auch hier ist Welt» genehmigt

– Unterstützungsbeitrag von Fr. 1000.– für Ro-manischkurs genehmigt

– Beitragsgesuch für Förderbeitrag Fotostif-tung Graubünden abgelehnt

– Bestattungsgesuch auf Friedhof Lantsch/Lenz entsprochen

– zwei Lotteriebewilligungen erteilt– kostenlose Benützung von Parkplätzen ge-

mäss Anfrage während Tour de Ski bewilligt– Veranstaltungsbewilligung für die Biathlon

IBU Jugend- und Juniorenweltmeisterschaf-ten erteilt

– diverse Gesuche für die Benützung der Ge-meindelokalitäten bewilligt

– Diverse Festwirtschaftsbewilligungen erteilt Der Gemeindevorstand

■ SCHMITTENwww.schmitten-gr.ch

GemeindeversammlungFreitag, 25. Oktober 2019, um 20 Uhr,Turnhalle Schulhaus SchmittenTraktanden:1. Begrüssung2. Wahl der Stimmenzähler3. Protokoll der Gemeindeversammlung vom

14. Juni 2019*4. Jahresrechnung und Revisorenberichte 2018 a) Information b) Genehmigung

5. Wahl eines/r Rechnungsrevisors/in und zwei Rechnungsrevisoren Stv.

6. Varia/Informationen

*Zu Traktandum 4.:Die Jahresrechnung 2018 und der Bericht über die Anpassung der Bilanz p. 1.1.2018 im Zusammenhang mit der Umstellung auf das Harmonisierte Rechnungslegungsmodell 2 (HRM2) werden ab 14. Oktober 2019 in der Gemeindekanzlei zur Einsicht aufgelegt. Der Gemeindevorstand

National- u. Ständeratswahlen vom 20. Oktober 2019Die Wahlurne ist wie folgt aufgestellt:Donnerstag, 17.10.2019 10.00–11.00 Uhr GemeindekanzleiFreitag, 18.10.2019 14.00–15.00 Uhr GemeindekanzleiSonntag, 20.10.2019 9.00–9.30 Uhr Gemeindehaus Der Gemeindevorstand

BürgergemeindeversammlungFreitag, 25. Oktober 2019, anschliessend an die Gemeindeversammlung, Turnhalle Schulhaus SchmittenTraktanden:1. Begrüssung2. Wahl der Stimmenzähler3. Protokoll4. Einbürgerung Petra Ahonen5. Jahresrechnung 20186. Varia Der Bürgervorstand

GemeindeversammlungFreitag, 25. Oktober 2019, um 20 Uhr, Turnhalle Schulhaus SchmittenTraktanden:1. Begrüssung2. Wahl der Stimmenzähler3. Protokoll der Gemeindeversammlung

vom 14. Juni 2019*4. Jahresrechnung und Revisorenberichte 2018 a) Information b) Genehmigung5. Wahl eines/r Rechnungsrevisors/in und zwei Rechnungsrevisor-Stv.6. Varia / Informationen

*Zu Traktandum 4.:Die Jahresrechnung 2018 und der Bericht über die Anpassung der Bilanz p. 1.1.2018 im Zusammenhang mit der Umstellung auf das Harmonisierte Rechnungslegungsmodell 2(HRM2) werden ab 14. Oktober 2019 in der Gemeindekanzlei zur Einsicht aufgelegt. Der Gemeindevorstand

National- und Ständeratswahlen vom 20. Oktober 2019Die Wahlurne ist wie folgt aufgestellt:Donnerstag, 17.10.2019 10–11 Uhr GemeindekanzleiFreitag, 18.10.2019 14–15 Uhr

Page 22: 024 pagi 01 2019-10-16 - Kultur am Pass · Igl cumegn da Vaz ò adegna tgiro bagn la sia cultura. Chegl eneda cun las sias numerou-sas uniuns culturalas tgi èn anc oz fitg acti-vas

22 La Pagina da Surmeir 17 d’otgover 2019

F IGL UFFIZ IAL

GemeindekanzleiSonntag, 20.10.2019 9–9.30 Uhr Gemeindehaus Der Gemeindevorstand

Kehrichtabfuhr an AllerheiligenDie Abfuhr in Schmitten von Freitag, 1. November 2019, fällt aus. Sie wird vorgeholt am Donnerstag, 31. Oktober 2019, vormittags. Geschäftsstelle AVM

Zurückschneiden von Bäumen und SträuchernWir bitten alle Grund- und Hauseigentümer, welche an öffentliche und private Strassen an-grenzen, überhängende Äste und Sträucher bis zur Grenzlinie bis 31. Oktober 2019 zurückzu-schneiden.

Andernfalls müsste das Zurückschneiden durch die Gemeinde Schmitten vorgenommen werden und hätte eine Rechnungsstellung zur Folge. Besten Dank für das Verständnis. Gemeindevorstand Schmitten

■ SURSES

Elecziuns communalas Surses (2. scrutini)A caschung digl 1. scrutini dallas elecziuns communalas ègl betg gartagea d’occupar tot igls quatter posts dalla suprastanza commu-nala, causa tgi betg tots igls candidats on contanschia la pluralitad absoluta. Uscheia ègl necessari da far en sagond scrutini. Scu termin è nia fixo igl 1. da december 2019.Tenor art. 13 alinea 6 dalla lescha da vota-ziuns e d’elecziuns digl cumegn da Surses valan las propostas electoralas fatgas pigl amprem scrutini er per igl sagond scrutini, schinavant tg’igl candidat resp. la candidata na reteira betg sia candidatura.

Igls suandonts candidats on retratg sia candi-datura e stattan cotras betg a disposiziun pigl sagond scrutini: – Erb Werner, Rona (nov)– Sonder Gian, Salouf (an uffezi)– Sonder Toni, Salouf (an uffezi)

Per igl sagond scrutini an connex cun l’eleczi-un d’en commember resp. commembra dalla suprastanza communala stattan damai vena-vant a disposiziun– Lienhard Madeleine, Savognin (nov)– Poltera Romeo, Savognin (nov)

Gl’è pussebel da far ulteriouras propostas electoralas pigl sagond scrutini. Talas ston neir surdadas an scretg anfignen igl pi tard glindesde, igls 11 da november 2019, allas 18.00, all’administraziun communala a Tini-zong (u agl canzlist ni agl spurtegl digls sar-vetschs d’abitants). Propostas tgi aintran pi tard n’èn betg valevlas.Pertutgont las propostas electoralas per igl sagond scrutini valan las mademas determi-naziuns scu pigl amprem scrutini.

Igls formulars per far propostas electoralas pon neir retratgs a parteir d’immediat agl spurtegl digls sarvetschs d’abitants tar l’ad-ministraziun communala a Tinizong u neircargeas giu dalla pagina d’internet www.sur-ses.ch (rubrica politica / suprastanza commu-nala).Las persungas cun dretg da votar survignan igl material da votar (glistas cun igls noms dallas candidatas resp. digls candidats tgi èn pro-ponias per l’elecziun ed igls cedels da votar) aglmanc 14 deis avant la votaziun all’urna.Tant la constituziun communala scu er la lescha da votaziuns e d’elecziuns pon neir retratgas tar la canzleia communala u neir cargedas giu dalla pagina d’internet www.surses.ch (rubrica administraziun / leschas ereglamaints).Nous supplitgagn da piglier cunaschientscha. Suprastanza communala Surses

Gemeindewahlen Surses (2. Wahlgang)Anlässlich des ersten Wahlgangs der Gemein-dewahlen konnten nicht alla vier Sitze im Gemeindevorstand besetzt werden, da nicht alle Kandidierenden die absolute Mehrheit erreicht haben. Deshalb muss ein zweiter Wahlgang durchgeführt werden. Der entspre-chende Termin wurde auf den 1. Dezember 2019 festgesetzt.Gemäss Art. 13 Abs. 6 des Abstimmungs- und Wahlgesetztes der Gemeinde Surses gelten Wahlvorschläge für den ersten Wahlgang auch für den zweiten, sofern der Kandidat sei-ne bzw. die Kandidatin ihre Kandidatur nicht zurückzieht.

Folgende Kandidaten haben ihre Kandidatur zurückgezogen und stehen somit für den 2. Wahlgang nicht zur Verfügung: – Erb Werner, Rona (neu)– Sonder Gian, Salouf (bisher)– Sonder Toni, Salouf (bisher)

Für den zweiten Wahlgang im Zusammenhang mit der Wahl eines Vorstandsmitglieds stehen somit weiterhin zur Verfügung– Lienhard Madeleine, Savognin (neu)– Poltera Romeo, Savognin (neu)

Für den zweiten Wahlgang können weitere Wahlvorschläge eingereicht werden. Diese müssen schriftlich bis spätestens Montag, 11. November 2019, um 18 Uhr bei der Ge-meindeverwaltung in Tinizong (entweder dem Gemeindeschreiber oder am Schalter der Ein-wohnerdienste) abgegeben werden. Später eingehende Wahlvorschläge sind ungültig.Bezüglich der Gemeindewahlen für den zwei-ten Wahlgang gelten die gleichen Bestimmun-gen wie für den ersten Wahlgang.Wahlvorschlagslisten können ab sofort am Schalter der Einwohnerdienste bei der Ge-meindekanzlei in Tinizong bezogen oder ab unserer Internetseite www.surses.ch (Rubrik Politik/Gemeindevorstand) heruntergeladen werden.

Die stimmberechtigten Personen erhalten das Abstimmungsmaterial (Namenslisten der Kandidatinnen bzw. der Kandidaten, die für die Wahl vorgeschlagen worden sind, sowie die Stimmzettel) mindestens 14 Tage vor der Urnenabstimmung.Sowohl die Gemeindeverfassung als auch das Abstimmungs- und Wahlgesetz können bei der Gemeindekanzlei in Tinizong bezogen oder ab unserer Internetseite www.surses.ch (Rubrik Verwaltung/ Gesetzte und Reglemen-te) heruntergeladen werden.Wir bitten um Kenntnisnahme. Der Gemeindevorstand Surses

Kehrichtabfuhr an AllerheiligenGilt für Cunter, Riom-Parsonz, Salouf:Die Abfuhr von Freitag, 1. November 2019, fällt aus. Sie wird vorgeholt am Donnerstag, 31. Oktober 2019, nachmittags.Gilt für Cunter Zumvei, Savognin:Die Abfuhr von Freitag, 1. November 2019, fällt aus. Keine Kompensation! Geschäftsstelle AVM

Dumondas da biagierAlla suprastanza communala da Surses è nei-da inoltrada la suandonta dumonda da biagi-er:Proprietari: Balestra Arnold e Ballat Giatgen, La Vischnanchetta 6, 7452 Cunter Object: pompa da caleira aria-avaProfilaziun: nignaTermin d’exposiziun: digls 18-10-2019 anfig-nen 06-11-2019Nr. da parcella: 5190, La Vischnanchetta 6Li: Cunter

Proprietari: Christine e Marc Luterbacher, Steinbühlweg 11, 4123 Allschwil Object: annexa e reconstrucziun tgesa da va-canzasProfilaziun: statTermin d’exposiziun: digls 18-10-2019 anfig-nen 06-11-2019Nr. da parcella: 3709, Veia Soras 30Li: Savognin

Protestas pertutgont igl dretg public èn d’inoltrar alla suprastanza communala Surses an terma da 20 deis.I vign ranviia allas prescripziuns dalla lescha da biagier communala. Uffezi da biagier Surses

BauausschreibungenBeim Gemeindevorstand Surses wurde nach-stehendes Baugesuch eingereicht.Bauherr: Balestra Arnold und Ballat Giatgen, La Vischnanchetta 6, 7452 CunterBauobjekt: Luft-Wasser WärmepumpeBaugespann: keinsAuflagefrist: vom 18.10.2019 bis 6.11.2019Parzelle Nr. 5190, La Vischnanchetta 6Ort: Cunter Bauherr: Christine und Marc Luterbacher, Steinbühlweg 11, 4123 Allschwil

Page 23: 024 pagi 01 2019-10-16 - Kultur am Pass · Igl cumegn da Vaz ò adegna tgiro bagn la sia cultura. Chegl eneda cun las sias numerou-sas uniuns culturalas tgi èn anc oz fitg acti-vas

2317 d’otgover 2019 La Pagina da Surmeir

FIGL UFFIZ IAL

Bauobjekt: Anbau und Umbau FerienhausBaugespann: erstelltAuflagefrist: vom 18.10.2019 bis 6.11.2019Parzelle Nr. 3709, Veia Soras 30 Ort: Savognin

Öffentlich-rechtliche Einsprachen gegen ob-genannte Bauausschreibung sind innert 20 Tagen dem Gemeindevorstand Surses einzu-reichen.Es wird auf die Bestimmungen des Gemeinde-baugesetzes hingewiesen. Gemeindebauamt Surses

■ VAZ/OBERVAZwww.vazobervaz.ch

Einladung zur 8. Sitzung des Gemeinderatsvom Freitag, 25. Oktober 2019, 14 Uhr, Gemeindehaus, Saal 2. OG, Plam dil Roisch 2, Lenzerheide

Traktanden1. Begrüssung2. Melioration «Erneuerung Güterstrassennetz

Vaz/Obervaz» – Nachtragskredit – Beschluss-fassung zuhanden der Urnengemeinde

3. Protokoll der Gemeinderatssitzung vom 20. August 2019

4. Budget 2020 – Beschlussfassung zuhanden der Gemeindeversammlung

5. Informationen und Varia Gemeinderatspräsidentin Alberta Kercho-Sigron Gemeindeschreiber Johann Gruber

BauausschreibungenBauherrschaft: Blattmann-Oetiker Michelle, Habüelstrasse 10, 8704 HerrlibergVertreter: Plan4 AG, Voa Principala 68, 7078 LenzerheideVorhaben: FenstervergrösserungLage der Baute: Crapera damiez 26b – Parzelle 3530 – LenzerheideNutzungszone: Wohnzone 0.2

Bauherrschaft: Lerch Hans, Schützenstrasse 9, 8707 Uetikon am SeeVertreter: Projer Architektur, Dorfstrasse 36, 7477 FilisurVorhaben: GartenhausLage der Baute: Voa Valschameala seura 15 – Parzelle 1679 – ValbellaNutzungszone: Wohnzone 0.15

Bauherrschaft: Caviezel Martina und Markus, Voa Sporz 61, 7078 LenzerheideVertreter: Nussbaum Manfred, Wildbachstrasse 15, 8008 ZürichVorhaben: Umnutzung, Ausbau BalkonLage der Baute: Voa Sporz 61 – Parzelle 3629 – LenzerheideNutzungszone: Übriges Gemeindegebiet

Bauherrschaft: Gosswiler Rita, Aabachstrasse 8,

6300 ZugVertreter: Ritter Schumacher AG, Ottostrasse 4, 7000 ChurVorhaben: Abbruch und Neubau EinfamilienhausLage der Baute: Voa Valschameala sot 29 – Parzelle 2187 – ValbellaNutzungszone: Wohnzone 0.15

Bauherrschaft: Schmitter Verena, Elfenauweg 69, 3006 BernVertreter: Rudolf Burkhardt c/o K Burkhardt und Sohn AG, 7430 ThusisVorhaben: Dachsanierung und Wärmedämmung, Einbau von 2 DachfensterLage der Baute: Voa Crestas 22 – Parzelle 4582 – LenzerheideNutzungszone: Wohnzone 0.2

Bauherrschaft: Giancarlo Vitali, Penasch sot 4, 7078 LenzerheideVorhaben: Neubau Wohn- und Gewerbehaus (Projektänderung)Lage der Baute: Penasch sot 14b – Parzelle 4897 – LenzerheideNutzungszone: Wohngewerbezone

Endtermin für Einsprachen: öffentlich-rechtliche schriftlich und begründet an den Gemeindevor-stand Vaz/Obervaz bis zum 7. November 2019 Bauverwaltung

Delegiertenversammlung Gemeindeverband «Spitalregion Churer Rheintal»Am 30. September 2019 fand die Delegier-tenversammlung des Gemeindeverbandes «Spitalregion Churer Rheintal» statt. Gemäss Art. 13, Absatz 2 der Verbandsstatuten sind Voranschlag, Rechnung sowie Rechenschafts-bericht nach Beschlussfassung durch die De-legiertenversammlung in den angeschlosse-nen Gemeinden während 30 Tagen öffentlich aufzulegen.

Wir machen die geschätzten Einwohnerinnen und Einwohner darauf aufmerksam, dass die oben erwähnten Unterlagen vom 18. Oktober 2019 bis 17. November 2019 bei der Gemeinde-verwaltung in Lenzerheide eingesehen werden können. Gemeindevorstand Vaz/Obervaz

«Retgantasliger…veiverpibagn»

Seiradaligerpertots!Gievgia,igls24d’otgover2019allas19:00anSalaSegantiniaSavognin

LaBibliotecapopularaSavogninanveidacordialmaintgseniors,seniorasetotiglsameisdallalecturaadenaseiradaligertenoriglmotto«motivaziunliger».

IglnosslectourEdyHubacher,campiunolimpic,sportistd’atleticalevaebobist,reivacunenavalischaplagnaideiasdaligertarnousaintenlaBibliotecapopularaSavognin.

Sivadallaprelecziun:Guidadatraslabiblioteca,aperitivestardacumpagneia.

Antradalibra,donaziunvoluntaria

Annunztgasanfigneniglpitardmarde,igls22d’otgover2019:BibliotecapopularaSavognin,0816371477,[email protected]

Page 24: 024 pagi 01 2019-10-16 - Kultur am Pass · Igl cumegn da Vaz ò adegna tgiro bagn la sia cultura. Chegl eneda cun las sias numerou-sas uniuns culturalas tgi èn anc oz fitg acti-vas

24 La Pagina da Surmeir 17 d’otgover 2019

MUSICA

PALAVER BAR SAVOGNIN: concert cun Carmen Cresta da Surava

Carmen Cresta aint igl Palaverpb. Sonda proxima, igls 19 d’otgover dattigl ainten la Palaver Bar a Savognin en concert en po spezial. Ena cantadoura dalla regiun vign sen viseta : Carmen Cresta (28) da Surava. Ella canta rock e pop masdo cun blues e funk. E chegl atgnas canzungs an dialect grischun e magari er an rumantsch (vallader).

Anc è ella betg schi ancunaschainta, la matta da Surava, Carmen Cresta. E tuttegna ins pu-dess canoscher ella. Pertge igls 25 da schaner 2019 è cumparia igl sies amprem album cun igl tetel « Aurora». E gist dalunga è neida ella ainten la parada da hits svizra tigl charts sen plaz 16. Gio avant ò ella gia pitschens con-certs en po dapertot e cun diversas ca-schungs. Principalmaintg aint igl Grischun. Uscheia er agl «Churerfest » gl’onn passo e chest onn. Ella vign se giaveisch er cun la sia band u er scu solista ad ena party u schiglio ena occurrenza privata.

En «newcomer» Carmen Cresta è igl mument vedlonder da conquistar igl Grischun e lò ò ella gio sa fatg santeir. Ella ansemen cun la sia band Vali (drums, vocals), Silla (bass), Marco (piano)ed Andy (guitar). E scu gio menziuno ò igl quintet tgi sa preschainta cun igl nom «Car-men Cresta» edia igl sies amprem album « Aurora». Ainten chel pendulescha ella tran-ter entusiassem e malancolia giuvenila. Igls sies texts èn savens pansarous ed i dat mu-ment quiets. Ed ella less er dar anavant agl auditori da far patratgs tar las diversas tgos-sas tgi pudessan ans fatschantar e tgi fatschaintan nauturlamaintg er ella. Chels agens texts èn per gronda part an dia-lect grischun. Pero betg angal. Tranteraint dattigl er texts an rumantsch. Pero, er schi carscheida se a Surava, canta ella betg surmi-ran, mabagn vallader. Schi pertge chegl? Ella ò bagn en bab rumantsch, ma veiramaintg saveir rumantsch d’unfant anse na so ella betg. Er schi ella è stada quatter onns a Lantsch ed a Casti a scola, cura tgi la famiglia stava a Vasarauls.

Antschet cun la trumbettaScu mattatscha dad otg onns è Carmen Cre-sta eida ainten la scola da musica ed ò am-prendia trumbetta. Siva la scola ò ella fatg en amprendissadi scu gidantra da medic a Son Murezza. Sessour ò

ella luvro quatter onns segl mastier a Zernez. Ella veva bung contact cun la giuventetna, sunava anc adegna trumbetta ed è antrada ainten la societad da musica ed ò amprendia rumantsch, vallader. Oz discorra ella chel idiom perfetg. Carmen Cresta ò sessour anc luvro segl ma-stier a Flem ed a Glion ed ossa è ella aint igl cantun Argovia. Betg ena decisiun digl cor per la regiun, mabagn ena discisiun dall’a-mour. Scu è ella neida da midar dalla trumbetta sen la ghitarra? «Chegl è sto dad en camp da mu-sica. Ensanouas stava anturn ena ghitarra. Ia va piglia no chella ed ampruo, catto plascheir ed amprendia alloura per mamezza», dei la donna da Surava. Cun la ghitarra è er mido igl stil da musica. Ella ò antschet a screiver canzungs. Adegna igl amprem la melodia e siva igl text. Ed er pir alloura decida ella, schi chel è tudestg u rumantsch. Ella vegia alloura telefono agls collegas tgi ella cunascheva e faschevan musica per igl project «Carmen Cresta». Chel nom è resto ed ella è cleramaintg la schefa. Igls musicants èn stos ancletgs da sunar cun ella e da furmar ena band. Els èn igls ples Grischuns ed igl local d’exercezi on els a Vazsot. An tge direcziun von las sias fegnameiras musicalas? Chegl ins saptga betg defineir da-vant or, mabagn seian pitost giaveischs. Ella vess plascheir eneda sa saveir sunar dad en grond open air. Ea, chel da Val Lumenzia fiss

gio fitg bung, ma Son Giagl anc migler. Igl no-vember vegian els er registraziuns per ena nova canzung tgi sa cloma «Jo oder nei». Cun chella spera er da neir ainten igls single-charts.

Betg neir u alvIgls texts da Carmen Cresta èn savens pansa-rous. Schi ella vegia en messadi? Ea, en mes-sadi ins vegia adegna, ma ella less betg sa fixar sen ensatge. I detta betg angal alv e neir. I detta er ensatge tranteraint. Ella viglia er ve-navant aveir en bung mix. Er chegl tgi per-totga igls stils. « I niro a dar canzungs legras e canzungs trestas», manegia ella. A Savognin reiva Carmen Cresta suletta. Na, betg gist suletta. La sia ghitarra pegl’la cun ella. Ella è er leda da neir ainten la sia patria pi strètga e dar concerts. Veiver dalla musica, fiss chegl ensatge? An mintga cass betg ensatge realistic. Ella vegia plascheir ve digl sies mastier e vigna er a far chel anavant. Ella seia leda da survagneir mintga meis la paia e betg da stueir spitgier sen antradas tgi vignan forsa betg. Uscheia possa ella er venavant aveir plascheir da far musica. Er da santeir an sia patria è Carmen Cresta la premaveira 2020. E chegl agl rom dalla festa da musica digl Parc Ela. E chegl igls 20 da zarcla-dour. Igl li da preschentaziun seia sen la plazza da scola a Casti/Cumpogna. Ma ossa igl am-prem sonda proxima, igls 19 d’otgover, noua tgi ela canta live alla Palaver Bar a Savognin.

Sonda seira canta Carmen Cresta scu solista cun la sia ghitarra aiten la Palaver Bar a Savognin. Per part covers e per part atgnas canzungs.