09. mes sfidës dhe aspiratës.pdf

8/17/2019 09. mes sfidës dhe aspiratës.pdf

1/49


2/49

EDITORIALI Xheladin Leka“Dëlirje dhe Edukim” mes sdës dhe aspira ës .........................2

Qendra Imam Albani‐Jordani Besimi i Muslimani Sunij III ...................................................... 4

Ebu Islam Salih ibën Taha Abdulvahid Gjurmë e besimi ë vër e ë mbi njeriun gja ë vdekjesdhe në je ën e amshuar ........................................................... 11

Shuajb RexhaAli ibën ebi Talib ....................................................................... 14

Bali Musli SadikuKon ribut i abi’inëve në ruaj jen e Sunnet ........................... 20

Fidan XheliliPara hënia e “Suneni ” ë Ibën Maxhes ................................... 22

Xheladin LekaHyrje në shkenca e khu (III) ................................................. 26

Prof. Dr. Ibrahim bin Amir Err‐Rruhejli Denicioni i bidat ................................................................... 31

Dr. Ahmed ibën U hman el‐Mezid dhe Dr. Adil ibën Alij esh‐Shiddij Disa këshilla për edukimin e ëmijëve ...................................... 33

Lirim SadikuPendimi i sinqer ë i njeriu që vrau 99 njerëz .......................... 35

Unejs MuratDije ari Salih el‐Fevzani ............................................................ 41

Sabahudin Selimi Malik ibën Enesi ....................................................................... 45

Zejd Haziri Këshilla e ar ë nga Imami i qar ë ............................................ 48

PËRMBAJTJA

Kryeredak or:

Zejd Haziri Anë arë e revis ës:

Unejs MuratFidan Xhelili

Xheladin LekaBashkëpunë orë :

Adem AvdiuMuhamed Abdullahi

Sabahudin SelimiBali Sadiku

Lirim Sadiku

Namik VehapiRedak or gjuhësor:

Arian Koçi

Redak or Teknik:Avni G. Gashi

Ballina/Dizajni:

Avni G. Gashi

Bo on:

Sh ëpia bo uese Atk

Gjilan, Republika e Kosovës

Tirazhi: 1000

Adresa:Rr. M. Idrizi p.n 60000 Gjilan

Republika e KosovësTel: 044 988 400

e‐mail:[email protected]

Ndihmo Revis ën:Nr. i llog.: 1150‐138922‐0101‐09

ProCredi Bank o KosovoSwif Code: MBKORS22

Gjilan, Republika e Kosovës


3/49

Editorial

“DËLIRJE & EDUKIM”MES SFIDËS DHE ASPIRATËS

2 Dëlirje&Edukim | J A N A R 2 0 1 0

Përballë të gjitha problemeve dhe sdave të ndryshme që i paraqiten kësaj reviste, kemi menduatë ofrojmë edhe një shërbim për lexuesit e dashur, në mënyrë që çdoherë të jemi afër tyre, në korehatie apo me probleme. Shërbimi në alë ka për qëllim të krijojë një kënd të veçantë në revistënë të cilën do të parashtrohen pyetjet e lexueseve. Përgjigjet e këtyre pyetjeve do të jenë prej dijetabashkëkohorë, ekskluzivisht për revistën tonë. Këndi do të emërtohet “Lexuesit pyesin, dijetapërgjigjen”.

Lexues i nderuar, misioni i të Dërguarvetë Zotit ishte t’i thërrisnin njerëzit nënjëshmërinë e Allahut dhe në çdo

vepër tjetër të ndershme, por në të njëjtënkohë t’i largonin ata nga mosbesimi dhe çdovepër tjetër e ndyrë duke i edukuar ato gjen-erata në këto vepra madhështore. Një fali etillë mund të shkurtohet me dy falë: dëlirjedhe edukim.Në këtë mision të shenjtë kanë ecur edhe di- jetarët e ummetit, duke u munduar të nguli-tin te muslimanët çdo vepër me të cilën janëurdhëruar nga Allahu dhe Muhammedi alejhi selam dhe t’i largojnë ata nga çdo vepërprej së cilës ka ndaluar Allahu dhe i Dërguarii ij.Nisur nga kuptimi madhështor që përmba- jnë këto dy falë, edhe revista jonë dhe e juaja

mori këtë emër, duke shpresuar që edhe puna e saj të jetë në pajtim me emrin që mban.Secili prej nesh e di sakricën e madhe të Pe-

jgamberëve dhe të dijetarëve në realizimin ekëtij qëllimi, madje shumë prej tyre janëarmiqësuar nga populli i tyre ose janë vrarë.Me sda të mëdha balla aqohemi edhe nesot, pra revista “Dëlirje dhe Edukim”. Ky ba-lla aqim nganjëherë nuk është i lehtë e nganj-ëherë lë gjurmë negative, duke bërë qëambiciet të zmbrapsen, aspiratat të ngecin,realizimi i tyre të vonohet e nganjëherë edhevazhdimi dhe përparimi në disa usha të cak-tuara bëhet i pamundur.Mirëpo gjithë këto probleme duhet të merr-en në natyrshmërinë e tyre dhe nuk ka pset’u jepet një dozë e tepruar rëndësie, ngase urealizua një projekt apo nuk u realizua, tek e

undit, ashtu siç e ka caktuar Allahu do tëndodhë. Ajo që kërkohet prej nesh në raportme thirrjen në rrugën e Allahut është që të

mundohemi sa më shumë të sakrikojmë përkëtë thirrje, ngase është puna më e mirë qëekziston në ytyrën e okës. Ne nuk duhet të


4/49

3Dëlirje&Edukim | J A N A R 2 0 1 0

ngutemi kurrë për arritjen e ryteve, sepsekëto ryte ka mundësi të realizohen sa jemigjallë, por ka mundësi që bereqeti i tyre tëvijë atëherë kur trupin tonë e ka mbuluardheu. Kur thirrësi e di se ecja e tij në këtërrugë është shpërblim më vete, i realizoi apo

jo qëllimet e tij, atëherë ai kurrë nuk do tëzmbrapset dhe nuk do të bëhet pesimistsepse e di që asnjëherë nuk do të mbetet nëvend numëro.Përballë të gjitha problemeve dhe sdave tëndryshme që i paraqiten kësaj reviste, kemimenduar të o rojmë edhe një shërbim përlexuesit e dashur, në mënyrë që çdoherë të

jemi a ër tyre, në kohë rehatie apome probleme. Shër-bimi në falë ka përqëllim të krijojë njëkënd të veçantënë revistë,në të cil-ën do tëparashtro-hen pyetjet elexueseve. Për-gjigjet e këtyrepyetjeve do të jenëprej dijetarëve bash-këkohorë, ekskluzivi-sht për revistën tonë.Këndi do të emërtohet

“Lexuesit pyesin, dije-tarët përgjigjen”.Për ta realizuar këtë qël-lim madhështor, kohët e unditkemi pasur disa takime me disa dijetarë nga Meka dhe Medina dhe nga të gjithë kemimarrë dritën e gjelbër për ta vazhduar këtënismë të hajrit, Allahu ua shpërble të me tëmira. Mirëpo kjo elitë dijetarësh nuk do tëpërkuzohet vetëm në Mekë dhe Medinë,por do të për shijë edhe dijetarë të tjerë nga vendet e tjera arabe.

Pyetjet tuaja mund t’i dërgoni në adresën erevistës e më pas sta i revistës do të bëjëpërzgjedhjen e tyre dhe do të botojë në çdonumër një ose dy pyetje të lexueseve bashkëme përgjigjen e tyre nga dijetarët. Nëse pye-tja juaj ka nevojë për një studim më të thellë,

atëherë ashtu do ta kërkojmë nga dijetarët,në mënyrë që problemi në falë të trajtohetnë ormë të detajuar nga dijetarët islamë, njëmundësi që jepet për herë të parë në trevattona.Revista do të shërbejë si urë lidhëse mes jushdhe dijetarëve islamë, në mënyrë që të lidh-emi sa më shumë me personalitete me amë

botërore dhe që kanë ndikimpozitiv në gjithë botën.Nuk harrojmë që revista “Dël-irje dhe Edukim”, duke u nisur

nga kryeredaktoridhe anëtarët e saj,mirëpret çdo vëre-

jtje, sugjerim ose idenga lexuesit e saj tëdashur. Pra, na shkruani, mos ngur-roni!Kjo është mundësia qëka o ruar revista juajpër ju, mundësi të cilënnuk e keni pasur më

herët. Tani ju mbetet

juve që ta sh rytëzoni dhetë përtoni nga kjo mun-dësi.

Në emër të redaksisë Xheladin Leka


5/49

Dëlirje&Edukim | J A N A R 2 0 1 04

BESIMI IMUSLIMANIT SUNIJ

III“Sigurisht që ti nuk mund të bësh të vdekurit të dëgjojnë (t’iu sjellësh përtim atyre dhe po kështmosbesimtarëve) as nuk mund të bësh të shurdhët të dëgjojnë thirrjen, kur ata ikin duke kthyershpinën.”Neml: 80 “As të gjallët (besimtarët) dhe të vdekurit (mosbesimtarët) nuk janë njësoj.Sigurisht që Allahu bën të dëgjojë kë të dojë Ai, ndërsa ti nuk mund t’i bësh të dëgjojnë ata q

janë në varre.”Fatir: 2221. Cila është dispozita e sheriatit mbi lutjen e tjetërkujt përveç Allahut, si evlijatë, etj.? - Lutja e tillë është shirk, që të undos në Zjarr.- Allahu i Lartësuar thotë:“Kështu, mos lut ilah(zot, të adhuruar) tjetër me Allahun, se përndry hedo të jesh prej atyre që ndëshkohen.”Shuara: 213- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:"Kush vdes duke lutur ndokënd tjetër përveç All-ahut, do të hyjë në Zjarr." Buhariu22. A është lutja adhurim ndaj Allahut? - Po, lutja është adhurim ndaj Allahut.- Allahu i Lartësuar thotë:“Dhe Zoti juaj thotë:‘Lutmuni Mua (më adhuroni Mua, Një e të Vetëm,dhe kërkoni ç’të doni vetëm tek Unë), Unë do t’jupërgjigjem.”Gar: 60- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:

"Duaja (lutja) është adhurim." irmidhiu, sahih23. A i dëgjojnë të vdekurit duatë (lutjet)? - ë vdekurit nuk i dëgjojnë duatë (lutjet) dheasgjë tjetër.- Allahu i Lartësuar thotë:“Sigurisht që ti nukmund të bësh të vdekurit të dëgjojnë (t’iu sjellëshpërtim atyre dhe po kështu mosbesimtarëve) as nukmund të bësh të shurdhët të dëgjojnë thirrjen, kurata ikin duke kthyer shpinën.”Neml: 80“As të gjallët (besimtarët) dhe të vdekurit (mosbes-imtarët) nuk janë njësoj. Sigurisht që Allahu bën tëdëgjojë kë të dojë Ai, ndërsa ti nuk mund t’i bësh të

dëgjojnë ata që janë në varre.”Fatir: 22- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:"Allahu ka melaike të shpërndara nëpër tokë, të cilat përcjellin përshëndetjet për mua nga ummetiim." Ahmedi, sahih

24. A lejohet të kërkojmë ndihmë prej atyre që nuk janë të pranishëm apo prej të vdekurve?

- Jo, nuk kërkojmë ndihmë prej tyre, por kërko- jmë prej Allahut.- Allahu thotë në Kur’an:“(Përkujtoni) kur jukërkuat ndihmë te Zoti juaj dhe Ai u përgjigj (dukeju thënë): ‘Do t’ju ndihmoj me një mijë melekëradhë-radhë.”El En al; 9- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, nëse ika ndodhur ndonjë atkeqësi apo pikëllim, ka thënë:“Ja Hajju, ja Kajjum (O i që je i Përjet-

shëm dhe Mbajtës e Mbrojtës i gjithçkaje që ekziston!), në Mëshirën ënde kërkoj ndihmë!”Hadithhasen

25. A lejohet mbështetja në ndihmën e dikujt tjetër përveç Allahut?- Kjo gjë nuk lejohet, sepse është shirk. Përndihmë mbështetemi vetëm tek Allahu i Mad-hëruar.- Allahu i Lartësuar thotë:"Vetëm ty të adhurojmëdhe vetëm y të mbështetemi e të kërkojmë ndihmë(kudo, në çdo kohë e për çdo gjë)."El Fatiha: 5- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:


6/49


7/49


- Nuk i besojmë atyre dhe as nuk shkojmë tek ata!- Allahu i Lartësuar thotë:“Tuaj: Askush në qiejdhe në tokë nuk e di gajbin (të fshehtën, të panjo-hurën) veç Allahut, as nuk mund ta ndiejnë se kurdo të ringjallen.”Neml: 65- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:"Kush shkon te magjistari dhe e beson atë që e thotë ai, vetëm se ka mohuar atë që është zbritur mbi Muhammedin." [Ahmedi, sahih]

33. A e di të shehtën dikush nga krijesat? - Jo, askush nuk e di të shehtën përveç Allahuttë Vetëm.- Allahu i Lartësuar thotë:“Dhe vetëm me ë janëçelësat e gajbit (gjithçka të fshehtë e të panjohur),

askush nuk i di përveç Atij. Ai di gjithë ç’ka në tokëe det; nuk ka asnjë gjethe që bie dhe Ai të mos ketëdijeni për të; nuk ka asnjë grimcë në errësirën etokës, asgjë të njomë ose të thatë që të mos jetëshkruar në Shkrim të Qartë.”En'am: 59- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:"Nuk e di të shehtën (askush) pos Allahut."abera-niu, hasen

34. Me ç'ligj duhet të gjykojnë muslimanët? - Obligohen të gjykojnë me Kur’an dhe Sunnet,qo shin ata grupime, persona apo udhëheqës.- Allahu i Lartësuar thotë:“Dhe në këtë mënyrë(ti, o Muhammed) gjyko mes tyre me atë që të kashpallur Allahu dhe mos u shko pas dëshirave të tyretë kota, por tregohu i vëmendshëm ndaj tyre që mostë të kthejnë e të të largojnë nga disa gjëra, të cilatAllahu t’i ka zbritur ty (o Muhammed). Por nëseata largohen, atëherë dije se është Dëshira e Allahut

për t’i ndëshkuar ata për disa mëkate të tyre. Dhevërtet shumica e njerëzve janë fasikunë (të pabindure të panënshtruar ndaj Allahut).”Maideh: 49- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:“Allahu është Ai që gjykon dhe për undimi është te Ai.” Ebu Davudi: hasen.

35. Cila është dispozita e sheriatit për ligjet e ven-dosura nga njerëzit, të cilat e kundërshtojnë sheri-atin?- Puna me të është ku ër i madh, nëse e lejon osethotë se është më i mirë se Ligji i Allahut apo e

mbivlerëson para Ligjit të Kur’anit.- Allahu thotë në Kur’an:“...dhe kushdo që nukgjykon me atë që ka shpallur Allahu (me Ligjin eAllahut), të këtillët janë kara.”Maideh: 44- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:“Derisa të gjykojnë prijësit me ligj tjetër dhe e lënatë që e ka zbritur Allahu, Allahu do të krijojë mestyre armiqësi.” Sahih36. A lejohet betimi në dikë tjetër përveç Allahut? - Nuk lejohet betimi në asgjë tjetër, përveç në All-ahun.- Allahu thotë në Kur’an:“Ata që nuk besuan,mbahen se ata nuk do të ringjallen më kurrë (përtë dhënë llogari). Tuaju (o Muhammed): ‘Po! PërZotin tim! Ju pa asnjë dyshim që do të ringjalleni,

pastaj ju do të njoftoheni (dhe do të shpërbleheni)për çfarë punuat dhe kjo është mjaft e lehtë për Al-lahun.” agabun: 7- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:"Kush betohet në tjetër gjë pos Allahut, vetëm se kbërë shirk." Ahmedi, sahih

37. A lejohet vendosja e hajmalive? - Nuk lejohet vendosja e tyre ngase kjo është nga veprat e shirkut.- Allahu thotë në Kur’an:“Dhe nëse Alahu ju prekme ndonjë të keqe, askush nuk mund ta largojë atëpërveç Atij dhe nëse Ai ju prek ju me ndonjë të mirë,atëherë Ai është i Zoti për të bërë çdo gjë.”En’Am:17- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:"Kush ka vendosur hajmali, vetëm se ka bërë ku ër. Ahmedi, sahih

38. Si mund të ndërmjetësojmë tek Allahu i Lartë-suar? - Ndërmjetësojmë tek Allahu me Emrat dheCilësitë e ij të Larta si dhe me punë të mira.- Allahu i Lartësuar thotë:“Dhe të Allahut janëgjithë emrat më të bukur, kështu që luteni Atë meta dhe largojuni shoqërisë së atyre të cilët i përgën-jeshtrojnë (dhe përdhosin) emrat e ij. Ata shpejtdo të shpërblehen për çfarë kanë vepruar.” A’ra ë:180- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:" ë lutem y me të gjitha Emrat e ua, me të cilat


8/49


i e ke quajtur Veten ënde!" Ahmedi, sahih

39. A ka nevojë lutja për ndërmjetësimin e ndonjë krijese? - Lutja nuk ka nevojë për ndërmjetësimin e as-njërës prej krijesave.- Allahu i Lartësuar thotë:“Dhe kur robërit e Mi

të pyesin y (o Muhammed) për Mua, atëherë(përgjigju atyre): Vërtet Unë jam pranë (tyre meDijen ime), Unë u përgjigjem duave (lutjeve) tëlutësit kur ai më drejtohet Mua me lutje (pa ndër-mjetësues a ndërlidhës). Kështu pra, ata le të mëbinden Mua dhe le të më besojnë Mua, që në këtëmënyrë të mund të udhëhiqen drejt!”Bekare: 186- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:"Me të vërtetë ju i luteni Atij që dëgjon dhe është

a ër, Atij që është me ju." (d.m.th: ju dëgjon dhe jusheh juve)Muslimi

40. Cila është detyra e Pejgamberëve? - Detyra e Pejgamberëve është komunikimi, qar-tësimi dhe ngritja e argumenteve.- Allahu i Lartësuar thotë:“O i Dërguar (Muha-mmed)! Shpalle (Mesazhin) i cili të është zbriturty nga Zoti yt dhe nëse nuk e bën këtë, atëherë nuke ke shpallur Mesazhin e ij (nuk e ke çuar në vendporosinë e ij). Allahu do të të mbrojë ty nganjerëzit. Sigurisht që Allahu nuk e udhëzon një pop-ull që nuk beson.”Maideh: 67Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:"O Zoti im! Dëshmo!" E tha këtë si përgjigje për falëne shokëve të tij kur thanë: "Dëshmojmë që ti e kreve shpalljen, e çove në vend amanetin dhe këshillove." Muslimi.

41. Nga kush e kërkojmë ndërmjetësimin e Pejgam-berit, paqja dhe bekimi i Allahut qo shin mbi të? - Ndërmjetësimin e Muhamedit, paqja dhebekimi i Allahut qo shin mbi të, e kërkojmëvetëm nga Allahu i Lartësuar.- Allahu thotë në Kur’an:“Allah! La ilahe il-laHuve (Askush nuk ka të drejtë, nuk meriton dhenuk duhet të adhurohet përveç Atij),El-Haj-ju El-Kaj-jum (i Përjetshmi, i Pallim dhe i Pambarim,Mbajtësi dhe Mbrojtësi i gjithçkaje që ekziston). Askotje e as gjumë nuk e kap Atë. Atij i përkasin gjithëç’është në qiej e gjithë që është në tokë. E kush është

ai që mund të ndërhyjë tek Ai përveç se me Lejen eij?”Bekareh: 255

“Tuaju: Allahut i takon gjithë ndërmjetësimi. Atiji përket Mbizotërimi i qiejve dhe i tokës. Pastaj tekAi do të ktheheni.”Zumer: 44- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, më-sonte njërin nga shokët e vet që të thoshte:“O Zot, bëje Muhamedin ndërmjetësues për mua!” ir-midhiu, sahih

42. Si ta duam Allahun dhe të Dërguarin e ij? - Dashuria jonë është në respektimin dhe pasi-min/zbatimin e urdhrave të tyre.- Allahu thotë në Kur’an:“Tuaj (o Muhamed):‘Nëse vërtet e doni Allahun, atëherë më ndiqni mua(pranoni Islamin, ndiqni Kur’anin dhe Sunnetin,

Rrugën time), Allahu do t’ju dojë ju dhe do t’juafalë gjynahet tuaja. Dhe Allahu është gjithnjë Falësi Madh, Mëshirëplotë.” Alu Imran: 31- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:"Nuk ka besuar askush nga ju derisa mos të jemmë i dashur për të se ëmija i tij, prindi i tij dhenjerëzit në përgjithësi." Buhariu

43. A lejohet ta teprojmë në lavdërimin e Muha-mmedit, paqja dhe bekimi i Allahut qo shin mbtë? - Jo, nuk lejohet ta teprojmë në lavdërimin dhengritjen e Muhammedit, paqja dhe bekimi i Al-lahut qo shin mbi të.- Allahu i Lartësuar thotë: "Tuaj (o Muha-mmed):“Unë jam vetëm një njeri si edhe ju, (por)mua më është frymëzuar e më është shpallur se i ad-huruari juaj është Një i Adhuruar i Vetëm, Allahu;kështu pra, kushdo që shpreson për akimin me

Zotin e ij, le të punojë mirësi e drejtësi dhe të mosi bashkojë askënd për shok në adhurim Zotit të ij.”Keh : 110- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:"Mos më lavdëroni/ngrini ashtu siç e kanë lav-dëruar/ngritur të krishterët të birin e Merjemes(Isain alejhis selam), sepse unë nuk jam veçse ro prandaj thoni: rob i Allahut dhe i Dërguar i ij." Buhariu

44. Cila është krijesa e parë? - Nga njerëzit Ademi, ndërsa nga sendet është


9/49


lapsi.- Ai Lartësuar thotë:“Kujto kur Zoti yt u thamelekëve: “Me të vërtetë që Unë do të krijoj njeriunnga balta.”Sad: 71.- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:"Nga gjërat e para që krijoi Allahu është lapsi."EbuDavudi dhe irmidhiu; Hadithi është sahih.

45. Nga ç arë është krijuar Muhamedi sal-lAllahualejhi ve sel-lem? - Allahu e ka krijuar Muhammedin, paqja dhebekimi i Allahut qo shin mbi të, si çdo krijesëtjetër njerëzore.- Allahu thotë në Kur’an:"Tuaj (o Muha mmed):“Unë jam vetëm një njeri si edhe ju, (por) mua mëështë frymëzuar e më është shpallur se i adhuruari

juaj është Një i Adhuruar i Vetëm, Allahu; kështupra, kushdo që shpreson për akimin me Zotin eij, le të punojë mirësi e drejtësi dhe të mos i

bashkojë askënd për shok në adhurim Zotit të ij.”Keh : 110“(Allahu) është Ai i Cili ju ka krijuar ju nga dheu(Ademin), pastaj nga nutfah [Lëngu i ngjizur i kri-juar nga bashkimi i farës së vezës mashkullore meatë femërore] (pasardhësit e Ademit), pastaj nga një

copë gjaku e mpiksur, pastaj ju nxjerr jashtë si fos-hnja, pastaj ju jep rritje që të mund të arrinimoshën e fuqisë dhe më pas të jeni të moshuar,-edhepse disa prej jush vdesin më përpara,- dhe që të ar-rini një kohë të përcaktuar, me qëllim që mbasekuptoni (e toni mençuri).”Gar: 67- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:"Vërtet çdo njeri nga ju ormohet në barkun e nënës së tij 40 ditë si pikë (nut e’)..." Buhariu dhe Mus-limi

46. Cili është gjykimi i sheriatit për lu tën-xhihadinnë Rrugë të Allahut? - Xhihadi është obligim mbi muslimanët, qo tëai me pasuri, trup apo gjuhë.- Allahu thotë në Kur’an:“Ecni përpara qoftë kure keni të lehtë (jeni të shëndoshë, në moshë, të pasur,të armatosur) ose të rëndë (të sëmurë, të moshuar,të varfër, pa mjete) dhe përpiquni fort me pasurinë

tuaj dhe me jetën tuaj në Çështjen e Allahut. Kjoështë më e mira për ju, veç sikur ta dinit.”evbe:41

- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem!) ka thënë:"Lu toni mushrikët (politeistët) me pasurinë tuaj, trupin/zionominë tuaj dhe me gjuhën tuaj.” (që është ard ajn - obligim për të gjithë që kanëmundësi kur okupohet një vend nga vendet emuslimanëve a ër e më a ër). Ebu Davudi, sahih47. Cila është miqësia ndaj muslimanëve?- Miqësia ndaj muslimanëve është dashuria ndajtyre - ndihma e besimtarëve të cilët janë të pastërnë njëshmërinë e Allahut.- Allahu thotë në Kur’an:“Besimtarët dhe bes-imtaret janë eulija (ndihmues, mbrojtës e miq) përnjëri-tjetrin, ata u mëshirojnë(njerëzve) El-Ma’rufë(Islamin me gjithë përmbajtjen e tij çfarë urdhëronai) dhe i ndalojnë (njerëzit) nga El-Munker (mos-besimi, politeizmi i çdo lloji dhe gjithçka tjetër që endalon Islami), ata i kryejnë rregullisht dhe nëmënyrë të përkryer faljet e përcaktuara ditore, japinzekatin dhe i binden Allahut dhe të Dërguarit të

ij...” evbe: 71- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:"Muslimanët janë si një ndërtesë, e orcojnë njëritjetrin." Muslimi

48. A lejohet miqësia me jobesimtarët dhe ndihma

e tyre? - Nuk lejohet miqësia me jobesimtarët dhe asndihma e tyre, sepse kjo është nga gjërat që tëlargojnë nga besimi i sinqertë.- Allahu i Lartësuar thotë:“E nëse ndonjë prej jushi zë ata eulija, atëherë nuk ka dyshim se ai është njëprej tyre.”Maide: 51- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:"Me të vërtetë amilja e lanit nuk janë miqtë e mi[për arsye se ata nuk ishin besimtarë]...” Buhariudhe Muslimi

49. Kush është (konsiderohet) mik (i a ërt dhe idashur)? - Mik është besimtari i devotshëm sunni (i cili i

rikësohet Allahut, punon me Kur’an dhe Sunnetsipas selet).- Allahu thotë në Kur’an:“ a dini se eulijatë (tëdashurit e Allahut) nuk kanë frikë (në botën tjetër)

e as ndonjë brengosje. (Ata) të cilët besuan dhe ishintë ruajtur.” Junus: 62-63- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:


10/49


“I a ërt i imi është Allahu dhe besimtarët e mirë.” Buhariu dhe Muslimi

50. Përse Allahu zbriti Kur’anin? - Allahu e zbriti Kur’anin për ta lexuar, medituardhe për të punuar ne me të.- Allahu i Lartësuar thotë:“(Tuaj o Muha mm-

ed këtyre idhujtarëve, arabëve paganë): “Ndiqniçfarë ju është zbritur juve nga Zoti juaj (Kur’anin,Pejgamberin alejhi selam dhe rrugën e tij) dhe mosshkoni pas asnjë eulijai (ndihmues a mbrojtës që juurdhëron të adhuroni të tjerë përveç a përkrah Al-lahut)tjetër përveç Atij (Allahut). Sa pak që përku-jtoni!" A’ra ë: 3- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:"Lexojeni Kur’anin dhe punoni me të." Ahmedi,

sahih51. A na mja ton vetëm Kur’ani pa Sunnetin? - Jo, nuk na mja ton Kur’ani pa Sunnet.- Allahu thotë në Kur’an:“(Ne i dërguam të Dër-guarit) me shenja të qarta dhe me Libra, ndërsaedhe ty (O Muhammed) të kemi zbritur Përku-jtuesin me këshilla (Kur’anin), që ti të mund t’u sh-pjegosh njerëzve qartë se çfarë u është zbritur atyredhe që të mund të mendojnë.”Nahl: 44- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:"Mua më është dhënë Kur’ani dhe i një i ng- jashëm me të." Ebu Davudi, sahih

52. A i japim përparësi falës së ndonjë krijese para Fjalës së Allahut dhe të Dërguarit të ij? - Jo, nuk i japim përparësi falës së askujt tjetërpara Fjalës së Allahut dhe të Dërguarit të ij,kushdo qo të ai.- Allahu i Lartësuar thotë:“O ju që keni besuar!Mos vendosni para se të vendosë Allahu dhe i Dër-guari i ij dhe kini frikë Allahun. Vërtet Allahuështë Gjithëdëgjues, i Gjithëditur.”Huxhurat: 1- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:"Nuk ka respekt ndaj askujt në mëkat ndaj Allahut, Me të vërtetë respektimi është në të mirë - punë të mbara." Buhariu dhe Muslimi

53. Ç'duhet të bëjmë nëse kundërshtohemi –polem-

izojmë - në mes vete? - Duhet të kthehemi tek Libri i Allahut dhe Sun-neti i të Dërguarit të ij, sipas të kuptuarit të se-

let, duke pyetur dijetarët e sinqertë - sele.- Allahu thotë në Kur’an:“O ju që keni besuar!Bindjuni Allahut dhe bindjuni të Dërguarit dheatyre prej jush që janë në drejtimin e udhëheqjestuaj! Dhe nëse keni mosmarrëveshje për ndonjë gjëmes jush, drejtohuni Allahut (Fjalës së ij -Kur’anit) dhe të Dërguarit të ij (Sunnetit të tëDërguarit), nëse besoni Allahun dhe Ditën e Fun-dit. Kjo është më e mirë dhe më e përshtatshme përpërcaktimin e fundit.”Nisa: 59- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:“Jua kam lënë dy gjëra, me të cilat, po qe se kape për to, kurrë nuk do të devijoni: Librin e Allahudhe Sunnetin tim.” Sahih

54. Ç'është bidati (risia) në din ( e)?

- Bidat është çdo gjë me të cilën adhurohet Al-lahu pa pasur ndonjë argument në e.- Allahu i Lartësuar thotë:“Apo kanë ata shokë etë barabartë me Allahun (zota të rremë të tyre), tëcilët kanë themeluar e përcaktuar për ta ndonjë fetë cilën nuk e ka urdhëruar e përcaktuar Allahu?Dhe po të mos kishte qenë për një Fjalë Vendimtare(tashmë të kaluar), çështja do të gjykohej mes tyre.Dhe pa dyshim që për dhalimunët (politeistët, ke-

qbërësit), për ta është dënim i dhimbshëm.”Shura:21- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, ka thënë:"Kush shpik diçka (të re) në enë tonë e qnuk është nga ne, ajo është e re uzuar."Buhariudhe Muslimi

55. A ka në dinin ( enë) tonë bidat (risi) të mirë?- Jo, nuk ka në dinin ( enë) tonë bidat (risi) tëmirë, por çdo gjë e shpikur është nga epshet dhe

shijet vetjake.- Allahu thotë në Kur’an:“...Këtë ditë, ata të cilëtnuk besuan, kanë humbur të gjitha shpresat për fenëtuaj (që t’ju joshin e t’ju largojnë nga Besimi Islam),kështu që mos i kini frikë ata, por frikësomuniMua. Këtë ditë Unë përsosa fenë tuaj, plotësovaMirësinë ime mbi ju dhe zgjodha për ju Islaminsi Fe...”Maideh: 3- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem!) ka

thënë:"Ruajuni nga gjërat e shpikura, se çdo e sh pikur është risi, çdo risi është lajthitje dhe çdo l jthitje është në zjarr." Ebu Davudi, sahih


11/49


12/49


Etërë lavdia qo të për Allahun. Atë e alën-derojmë dhe prej ij ndihmë dhe aljekërkojmë. Kërkojmë mbrojtje prej Allahut

nga të këqijat e shpirtit tonë dhe nga veprimet ekëqija në punët tona. Atë që e udhëzon Allahu,nuk ka kush që e devijon dhe atë që Allahu ehumb, nuk ka kush që e udhëzon. Dëshmoj senuk ka të adhuruar me të drejtë përveç Allahut,Një të vetmit, që nuk ka shok, dhe dëshmoj seMuhamedi është rob dhe i Dërguari i ij.Vëllezër në Islam!Në xhumanë e kaluar kemi theksuar se vërtetakideja vjen e para [1] për arsye se lumturia enjeriut në jetën e kësaj bote është e lidhur me aki-den e vërtetë dhe, nëse do Allahu, edhe sot do tëllojmë duke deklaruar se akideja është e para,për arsye se lumturia e njeriut dhe shpëtimi i tijnë jetën e amshuar gjithashtu është e mbështeturmbi akiden e vërtetë.O robër të Allahut! ema jonë në këtë ditë ështëmbi gjurmët e akides së vërtetë te njeriu në jetëne përhershme, që t'ju sqarohet juve, o ummet iIslamit, që lumturia e njeriut në këtë jetë dhe në jetën tjetër është e mbështetur mbi akiden evërtetë. Jeta e amshuar për njeriun llon prejvdekjes e derisa të banojë ose në xhennet ose nëxhehennem.Vëllezër në Islam! Ejani dhe shikoni akiden evërtetë, se ç arë vepron ajo gjatë vdekjes me pose-duesin e saj. I Dërguari sal-lAllahu alejhi ve sel-lem thotë:"Kush vdes duke mos i bërë shirk (shok) Allahut asnjë gjë, hyn në xhenet. E, kush vdes duke i bërë shirk Allahut, hyn në xhehenem." [2]Pra, kup-tojmë se kush vdes në tevhid, me akide të vërtetë,

hyn në xhenet. E, kush vdes në shirk, me akidetë prishur, hyn në zjarr. Poseduesit e akides sëvërtetë, kur u vjen vdekja, u zbresin melaiket nga qielli duke i përgëzuar me xhenet, hapësira e tëcilit është sa e qiejve dhe e tokës, dhe u thuhetatyre: “Mos u rikësoni e as mos u brengosuni”,ashtu siç na ka treguar për këtë Zoti ynë i Lartë-suar në librin e ij, ku thotë: "E s'ka dyshim seata që thanë: “Allahu është Zoti ynë” dhe ishintë paluhatshëm, atyre u vijnë engjëjt (në prag tëvdekjes dhe u thonë): “ ë mos rikësoheni e astë mos pikëlloheni, keni myzhde xhennetin që upremtohej. (u thonë) Ne kujdesemi për ju si në jetën e kësaj bote ashtu edhe në botën tjetër, kudo të keni atë që dëshironi dhe gjithçka kërkoni.Pritje e nderuar nga Falësi i madh, Mëshirë-ploti."[3] Këta pra janë poseduesit e akides sëvërtetë, të cilëve u zbresin engjëjt gjatë agonisë sëvdekjes. Këta janë ata që Zoti i tyre i ka orcuarme falën e ortë duke i larguar nga kjo botë dukethënë “La ilahe il-lallah”, ndërsa Pejgamberi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem thotë:"E kush e ka falëne undit në këtë bote la ilahe il-lallah, hyn n xhenet." [4] Nga kjo kuptojmë se kush e shqiptonfalën la ilahe il-lallah, d.m.th. besimin e vërtetë,dhe vdes me të, hyn në xhenet.Ndërsa poseduesve të akides së prishur, kur uvjen vdekja, u zbresin melaiket dhe i godasin në

ytyrë dhe në shpinë e ata nuk munden kurrë, nëasnjë mënyrë, si do që të jenë, të thonë gjatë ag-onisë së vdekjes la ilahe il-lallah, për arsye se falae tevhidit nuk del nga goja e idhujtarit, vetëmnëse ai e ka thënë atë gjatë jetës dhe që ka qenë ibindur në të me zemër dhe ka punuar me gjym-

GJURMËT E BESIMIT TË VËRTETËMBI NJERIUN GJATË VDEKJES DHE NË

JETËN E AMSHUAR

I Dërguari sal-lAllahu alejhi ve sel-lem thotë: "Kush vdes duke mos i bërë shirk (shok) Allaasnjë gjë, hyn në xhenet. E, kush vdes duke i bërë shirk Allahut, hyn në xhehenem."

______________[1] Gjëja më kryesore dhe më parësore që duhet ta mësojmë drejt, ta reektojmë në praktikë dhe t’i thërrasim të tjerët në të. Akide ka kuptimin besim(sh.p).[2] "Sahihul Xhami” 6427.[3] Fusilet: 30-32.[4] Sahihul Xhami 6479.


13/49


tyrët e tij sipas saj para vdekjes. I tillë ështëFaraoni, mallkimi i Allahut qo të mbi të, i cili embushi tokën me padrejtësi dhe u tha njerëzve:“Unë janë zoti juaj i lartë” , por kur po undosej,u mundua të thotë la ilahe il-lallah për të shpë-tuar nga dënimi i Allahut, mirëpo a del fala etevhidit nga goja e jobesimtarit gjatë vdekjes?! Al-

lahu i Lartësuar thotë:"Ne i kapërcyem beni is-railët përtej detit dhe araoni e ushtria e tij i ndoqi mizorisht dhe armiqësisht derisa e për shiu atë përmbysja. E ai tha: “Besova se nuk ka të adhuruar me të drejtë përveç Atij që i besuan beni israilët,edhe unë jam nga muslimanët." [5] Faraoni dëshiroitë shqiptojë falën e të Madhëruarit, mirëpo ajonuk del nga goja e jobesimtarit dhe Allahu ia re-

uzoi atij pendesën e rrejshme dhe i tha:" i tani beson, ndërsa më parë kundërshtove dhe ishe njëri

prej shkatërruesve! Sot po të shpëtojmë ty (po të nx- jerrim prej detit) me trupin tënd (të vdekur) që të shërbesh si argument për ata që vijnë pas teje.Vërtet, ekziston një shumicë njerëzish që ndaj argumenteve ona janë mospërllës." [6] E sa prej idh-ujtarëve e prej jobesimtarëve u larguan nga kjobotë para syve tanë dhe nuk mundën të thonë la ilahe il-lallah?! Atëherë, akideja është e para, nësenjeriu dëshiron të largohet nga kjo botë me falënla ilahe il-lallah.

Vëllezër në Islam! Shikoni akiden dhe gjurmët esaj mbi poseduesin e saj në varr. Njeriu, kurlargohet nga kjo botë dhe mbartet mbi supe, ven-doset në varr dhe i hidhet dheu mbi të, atëherë ivijnë atij dy engjëj qortues, të rreptë. E qortojnëatë dhe i ulen pranë e i thonë:“Kush është Zoti yt? Cila është eja jote? E ç arë thoni për këtë njeri,i cili është dërguar tek ju?” Pasuesi i akides sëvërtetë, kur e pyesin engjëjt se kush është Zoti yt,përgjigjet:“Zoti im është Allahu.” Cila është eja

jote? Totë: “Feja ime është Islami”. Dhe kur pyetet se ç arë thotë për këtë njeri, i cili është dërguar tek ata, përgjigjet: “Ai është Muhammedi, i Dërguari i Allahut sal-lAllahu alejhi ve sel-lem.Po, pra ky njeri shpëton në këtë sprovë të vështirë. Kjosprovë është shumë e rëndë dhe prej saj shpëtonvetëm ai që ka vdekur me la ilahe il-lallah, e ka thënë këtë me gjuhën e tij, i bindur në të mezemrën e tij dhe kanë vepruar me të gjymtyrët etij. Ndërsa kur vendoset në varr pasuesi i akides

së prishur, i cili nuk e ka shqiptuar me gjuhën e

tij falën la ilahe il-lallah apo e ka shqiptuar pornuk është bindur në të, si hipokritët, dhe nuk kanë punuar gjymtyrët e tij me la ilahe il-lallah,atij i thuhet:“Kush është Zoti yt?” Përgjigjet: “Ah,ah nuk e di!” Cila është eja jote?” Totë: “Ah, ahnuk e di!” Ç arë thua për këtë njeri, i cili është dër guar tek ju?” Përgjigjet: “Ah ah nuk e di” ! A e har-

ruat poetin që kur pyetej thoshte nuk e di. Ekështu ndodh me ata që i ngjajnë këtij, sepse kurhyjnë në varr dhe pyeten, ata përgjigjen: “Nuk edi, nuk e njoh!” E si ta dinë kur gjatë tërë jetëskanë rendur pas dynjasë, ndërsa natën ka qën-druar me njerëz të këqij dhe nuk kanë qarë asnjënatë për Allahun? Asnjëherë nuk i kanë zgjaturduart për të lutur Allahun! Nuk e kanë njohurZotin e tyre asnjë ditë! Kjo jetë i ka bërë të har-rojnë dhe i ka mashtruar derisa u ka ardhur

vdekja. E kur hyjnë në varr e të pyeten, atëherëbien nga provimi.Ummet i Islamit! A e kuptuat se si shpëtoni nga sprova në varr? Pra, me akiden së pari. Shikoni,o ju robër të Allahut, Ditën e Gjykimit, kur dotë qëndroni në tokën e mahsherit (ringjalljes,tubimit) të zbathur, të zhveshur, të pabërë synet,me trupat tuaj lakuriq, me sytë e rikësuar, mezemrat e tronditura, dielli do të jetë mbi koka,djersa duke ju rrjedhur në trupa. Aty sillen regjis-

trat, të cilët disa i marrin nga e djathta e disa nga e majta. A e dini se kush e merr librin nga edjathta e tij? Ai është poseduesi i akides së mirë.Lexoni librin e Zotit tuaj:"Kujt t’i jepet libri i vet nga e djathta e tij, ai do të thotë: “O ju, qe, lexoni librin tim! Unë kam qenë i bindur se do të jap llog-arinë time.” Dhe ai atëherë është në një jetë të kë-naqshme. Në një xhennet të lartë. Pemët e tij i ka krejt a ër. (E thuhet) Hani e pini shijshëm, ngase në ditët e kaluara ju e përgatitët këtë." [7] Unë jam

i bindur se do të jap llogari dhe po ashtu jam ibindur se do të qëndroj para Allahut të Madhë-ruar.Ndërsa pasuesi i akides së prishur e merr librin etij nga e majta. Allahu i Lartësuar thotë:"Ndër-kaq, kujt i jepet libri i vet nga e majta e tij, ai thotë:“O i mjeri unë, të mos më jepej are libri im. Dhetë mos dija are se çka është llogaria ime. Ah, sikutë kishte qenë ajo (vdekja e parë) mbarim i amshueshëm për mua. Pasuria ime nuk më bëri are

dobi. U hoq prej meje çdo kompetencë e imja.” U______________[5] Junus: 90.[6] Junus: 91-92.[7] Hakka 19-24


14/49


thuhet zebanive: “Kapeni atë, vërini prangat! Pastaj uteni në xhehennem. Mandej lidheni me një zinx-hir të gjatë shtatëdhjetë kut, pse ai ka qenë që nuk besoi Allahun e Madhëruar. Ai nuk nxiste për t’i ushqyer të var rit. Ai sot nuk ka këtu ndonjë mik. As ushqim tjetër përveç të shpëlarave, që atë nuk e ha kush pos mëkatarëve." [8] Ishte në dynja e nuk e

dinte se ç'është llogaria e as shpërblimi dhe pyeste"kur është Dita e Kiametit?" [9] Akide e prishur kjo.O robër të Allahut, akideja vjen e para sepse ështëshkak për aljen e mëkateve. Zoti ynë i Lartësuarthotë:"Është e vërtetë se Allahu nuk al (mëkatin)t’i bëhet Atij shokë, e pos këtij (mëkati), të tjerat ia al atij që dëshiron. Ai që i përshkruan shok Al-lahut, ai ka humbur dhe bërë një largim të madh(prej së vërtetës)." [10]Nga kjo kuptojmë se Allahunuk e al kurrë pasuesin e akides së prishur. Ai

lut tjetërkënd përveç Allahut në dynja dhe pretqë Allahu ta alë në amshueshmëri?! Kërkonndihmë nga tjetërkush përveç Allahut në dynja e shpreson që ta alë Allahu në Ditën e Kiametit?!Mbështetet te dikush tjetër përveç Allahut nëdynja dhe mendon se Allahu do ta alë Ditën eKiametit?! Pejgamberi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem thotë:"Allahu i Lartësuar thotë: O bir i Ademit! Vërtet çka më lute ti dhe shpresove në Mua,Unë t’i kamë alur ato që i bëre e nuk më intereson

(ve la ubali). O biri i Ademit! Sikur mëkatet e tua të arrijnë kupën qiellore e pastaj kërkon alje tek Unë, të kam alur ty dhe nuk më intereson. O bir i Ademit! Sikur të arrish tek Unë sa toka me gabime e pastaj më takon Mua duke mos më përshkruar Mua asnjë gjë, Unë do të të jap po aq alje." [11]Kuptojmë se nëse lutesh, lutju Allahut, pra kjoështë akideja (e vërtetë). Besimtari është i bindurse vërtet nuk i al gabimet askush tjetër përveç Allahut, domethënë kuptimi është që nëse e

takon Allahun me gabime të shumta e të mëdha sa toka, por duke mos i shoqëruar asnjë gjë, Aido të të japë po aq alje. Pejgamberi sal-lAllahualejhi ve sel-lem thotë:"Tirret një njeri nga um-meti im Ditën e Kiametit përballë krijesave dhe i paraqiten atij nëntëdhjetë e nëntë regjistra, secili regjistër sa sheh syri (largësi). Dhe pastaj i thotë Al-lahu i Lartësuar: “A mohon gjë prej kësaj?” Totë:“Jo, o Zot.” E i thotë (Allahu): “A të kanë bërë

padrejtësi shkruesit ruajtës (të veprave)?” Përgjig“Jo, o Zot.” Pastaj e pyet: “A ke arsye? A posedndonjë të mirë?” Frikësohet ky njeri e thotë: “Jo.thuhet: “Po, si! Nga ti tek Ne është një e mirë dhvërtet nuk do të ketë padrejtësi ndaj teje në këtë ditI nxirret letra (bitaka) dhe në të (është shkruar)“Dëshmoj se nuk ka të adhuruar me të drejtë përve

Allahut dhe dëshmoj se Muhammedi është rob dhi Dërguari i ij.” E thotë (ky njeri): “O Zot! E ç arbën kjo kur janë gjitha këta regjistra?” I thotë (Alahu): “Vërtet ndaj teje nuk do të bëhet padrejtësVendosen regjistrat në njërën anë të peshores dhletra (me shahadetin) në anën tjetër të peshores dhngrihen regjistrat e rëndohet letra." [12] Njeriu dësh-mon nga zemra e tij se nuk ka të adhuruar me tëdrejtë përveç Allahut dhe se Muhammedi ështërob dhe i Dërguari i ij. Nuk e thotë këtë ashtu

siç e thonë hipokritët, me gjuhë, por nuk u zëvend në zemrat e tyre. O robër të Allahut! Akideja e vërtetë është çelësi i xhennetit.“La ilahe il-lallah, Muhammedun resulullah” është çelës ixhennetit.Vëllezër në Islam! Akideja e vërtetë është shkakpër lumturinë e njeriut në këtë jetë dhe nëamshueshmëri. Atëherë përse akideja së pari? Jukeni dëgjuar se lumturia e njeriut në këtë jetë dhenë amshueshmëri është te besimi i vërtetë. Kjo

është ajo që më shtyu të as për akiden dhe nësekam ende jetë, do të llojmë xhumanë e ardh-shme duke sqaruar akiden gjerësisht, që t'usqarohet dhe t'u bëhet e ditur të gjithëve, pasishumica e muslimanëve me keqardhje nuk e njo-hin akiden (besimin) dhe praktikojnë atë që e ka ndaluar Allahu dhe bien në shirk për shkak të in- jorancës ndaj akides.

Lus Allahun që të jetojmë me akiden e vërtetë e

të na arrijë vdekja me të. E lus Allahun të na urnizojë me sukses dhe orcë!

Marrë nga libri “El Akidetu Evvelen” 1/61 nga EbuIslam Salih ibën aha Abdulvahid

Përshtati: Adem Avdiu

______________

[8] Hakka: 25-37.[9] Kijame: 6.[10] Nisa: 116.[11] Sahihut- irmidhij 2805.[12] Sahihul Xhamius-Sagir 8095.


15/49


ALI IBËN EBI TALIBIAi ishte larg lakmimit të kësaj bote dhe bukurive të saj, e donte natën për shkak të ibadetit qëbëhej në të, nuk i jepte rëndësi ushqimit dhe veshjes, i madhëronte muslimanët, i mbante afër tëvarfrit ...

A i ishte Ali ibën ebi alibi, djali i xhaxhaittë Pro etit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem. Umartua me vajzën e Pro etit sal-lAllahualejhi ve sel-lem dhe është hali i katërt i drejtë,njëri prej dhjetë të përgëzuarve me xhenet. Lindidhjetë vjet para shpalljes.[1] Babai i tij ishte Ebu

alib ibën Abdul Mutalib ibën Hashim ibën Abdi Mena. Aliu, Allahu qo të i kënaqur prejtij, njihet me pseudonimin Ebu Sibtejni, babai idy nipave të Pro etit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem,Hasanit dhe Husejnit, dhe me pseudonimintjetër Ebu urab.

ISLAMI I IJ

A liu ishte i pari që e pranoi Islamin nga

ëmijët dhe jetonte nën kujdestarinë ePro etit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, i cili

mori përsipër ta rriste dhe edukonte që të lehtë-sonte barrën për xhaxhanë e tij. Kur i erdhi sh-pallja Pro etit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, ai e

toi Aliun në Islam dhe ai iu përgjigj thirrjes dheia vërtetoi falën Pro etit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem.[2] Kjo ndodhi kur Aliu ishte 8 ose 10 vjeç.

DISA CILËSI Ë IJ

A liu, Allahu qo të i kënaqur prej tij, ishte idijshëm, i zgjuar, i jepte rëndësi të veça-ntë përmbushjes dhe respektimit të pre-mtimeve dhe u bë i njohur për karakterin,

oratorinë dhe trimërinë e tij. Ai ishte larg lak-mimit të kësaj bote dhe bukurive të saj, e dontenatën për shkak të ibadetit që bëhej në të, nuk i jepte rëndësi ushqimit dhe veshjes, i madhërontemuslimanët, i mbante a ër të var rit dhe thoshteduke iu drejtuar kësaj bote: “Koha jote është eshkurtër, qëndrimi me ty është i nënçmuar dherreziku yt është i vogël.[3] Ah, ah, sa pak po për-gatitemi për një udhëtim të largët dhe sa rrugë evështirë është!”[4] Në një falë tjetër të transmet-uar prej tij ai thotë: “Po ikën kjo botë duke na kthyer shpinën dhe po na a rohet bota tjetër, kuçdonjëra prej tyre do të ketë banorët e saj. Pran-daj bëhuni prej banorëve të botës tjetër dhe mosu bëni banorë të dhënë pas kësaj bote dhe dijenise sot është koha e punës (e angazhimit dhe e ve-prave) dhe nuk ka llogari, ndërsa nesër ështëkoha e llogarisë dhe nuk ka më mundësi për ve-pra.”[5] Aliu nuk kursente asgjë në rrugën e Alla-hut duke sakrikuar gjithçka kishte, derisa pranoi të ijonte edhe veten, duke u shtrirë nështratin e Pro etit sal-lAllahu alejhi ve sel-lemnatën e hixhretit të tij, edhe pse e dinte se kure- jshët do të vinin atë natë për të vrarë Pro etin sal-lAllahu alejhi ve sel-lem në shtratin e tij. Ai ka marrë pjesë me Pro etin sal-lAllahu alejhi ve sel-lem në të gjitha lu tërat. përveç asaj të ebukut.[6]

______________[1] “El Isabeh” 4/269 dhe “Fet-hul barij” 7/91 e Ibnu Haxherit.

[2] “Sirah nebeuijeh” 1/229 e Ibnu Hishamit.[3] D.m.th. vështirësitë dhe lëndimet e dynjasë janë të papërllshme me dënimin që i kanoset njeriut në ahiret.[4] Marrë nga libri “el Hule a er-rashidun”, q 87, i Eminul Kudah.[5] ransmeton Ahmedi në “Fedailu es-sahabeh”, nr. 881.[6] “Sirah nebeuijeh” 2/91 e Ibnu Hishamit dhe “el Isabeh” 4/270 e Ibnu Haxherit.


16/49


17/49


9. Nga Sehl ibën Sa’di transmetohet se Pro eti sal-lAllahu alejhi ve sel-lem në ditën e Hajberit tha:“Do t’ia jap nesër këtë amur një personi nëpë-rmjet të cilit Allahu do të na japë çlirimin (-toren), person ky që e do Allahun dhe Pro etin e

ij, gjithashtu dhe Allahu dhe Pro eti i ij e duankëtë person.” Totë Sehli: “Atë natë të gjithënjerëzit nuk fetën duke diskutuar se kujt do t’i jepet amuri. Kur u gdhi mëngjesi, njerëzit umblodhën rreth Pro etit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem duke shpresuar gjithsecili që t’i jepej ky a-mur. Pro eti sal-lAllahu alejhi ve sel-lem tha: “Kuështë Ali bin Ebi alibi?” Tanë: “O i Dërguari i Allahut, ankohet nga sytë (nuk shikon mirë, ka dhimbje).” Ta: “Ma thërrisni.” E sollën Aliundhe Pro eti sal-lAllahu alejhi ve sel-lem ia bërisytë me pështymën e tij të bekuar dhe e luti All-ahun xheleshanuhu që ta shëronte dhe u shërua sikur të mos kishte pasur kurrë dhimbje. Dhe ia dha amurin. Aliu tha: “O Rasulullah, do t’i lu-toj derisa të bëhen si ne (muslimanë).” Pro eti

sal-lAllahu alejhi ve sel-lem tha: “Vazhdo në atëqë je nisur, derisa të zbresësh në tokën e tyre, pas-taj thërriti në Islam dhe lajmëroji për detyrat qëkanë ndaj Allahut xheneshanuhu. Vallahi, sikur Allahu të udhëzojë nëpërmjet teje një person tëvetëm, kjo është më e mirë për ty sesa të kesh njëkope me deve të kuqe.”[15]10. Dah-hak ibën Muzahimi thotë: “Pro eti sal-lAllahu alejhi ve sel-lem ka thënë: “O Ebu urab,a dëshiron të të tregoj për dy njerëzit më të këqij(më të prishur) të të gjitha kohërave?” Ta: “Pat- jetër, o i Dërguari i Allahut.” Ta: “Uhejmiri, ipopullit Temud, ai i cili theri devenë, dhe ai icili do të të godasë ty këtu (bëri me shenjë balline Aliut) derisa të laget kjo (mjekra) nga gjaku.”[16]11. Sejneh ibën Ebi Abdurrahmani thotë: “Ekam dëgjuar Pro etin sal-lAllahu alejhi ve sel-lemduke thënë “Hali ati (i drejtë) pas meje do të jetë30 vjet, pastaj do të jetë sundim (mbretëri).” Se-

neh thotë: “Ebu Bekri e mbajti hali atin dy vjet,pastaj Umeri dhjetë vjet, pastaj Uthmani dym-bëdhjetë vjet dhe më pas Aliu gjashtë vjet.”[17]12. Ebu Seidi thotë: “Pro eti sal-lAllahu alejhi vesel-lem ka thënë: “Do të vritet Amari nga pala zullumqare. Ai i thërret ata për në xhenet, ndërsa ata e thërrasin për në zjarr.”[18] Amari tha:“Kërkoj mbrojtje tek Allahu nga tnet.” Amariishte pjesëtar i ushtrisë së Aliut, Allahu qo të i kë-naqur prej tij.”[19]

MARRJA E HALIFA I DHE BESA IMI ISAHABËVE

Pas vrasjes së Uthmanit, Allahu qo të i kë-naqur prej tij, muslimanët zgjodhën si pri- jës të tyre Aliun, i cili në llim nuk pranoi,

por kur pa këmbënguljen e sahabëve e mori për-sipër hali atin që t’u jepte und tneve dhe t’ilargonte rebelët, komplotistët të cilët kishin nëdorë Medinën. Këta të undit u dhanë ultimatumsahabëve se nëse nuk zgjidhnin një hali brenda dy ditësh, atëherë do të vrisnin anëtarët e kon-sultimit (shuras), sahabët e mëdhenj: Aliun, al-han, Zubejrin dhe kë të mundnin tjetër. Dukeparë këtë gjendje, muhaxhirët dhe ensarët umblodhën rreth Aliut, i cili e pa si obligim ta me-rrte përsipër drejtimin e hali atit, kështu që më19 Dhulhixheh, Aliu doli në xhami, hipi në min-ber dhe aty ia dhanë besën muhaxhirët, ensarëtdhe kush ishte tjetër aty. Mes tyre ishin Zubejribën Avami dhe alha ibën Ubejdullahu. Allahu xheleshanuhu është i Gjithëdijshmi, iUrti, i Drejti në caktimin e ij dhe gjykimin e

ij. Nga caktimi i Allahut xheleshanuhu ishte qëtë zgjaste tneja pas vrasjes së Uthmanit, Allahuqo të i knëaqur me të, si sprovë me të cilën Al-lahu i sprovoi muslimanët, tne kjo që u ripërtërime ngjarje të reja të organizuara dhe të nxituara nga armiqtë e Islamit me në krye çi utin Abdu-

______________[15] ransmeton Buhariu, nr. 3701; Muslimi 4/1872.[16] ransmeton Ahmedi në “Fedailu es-sahabeh”, nr. 953, Nesaiu në “Veçoritë e Aliut”, q. 39, Begaui, nr. 301. Albani e konsideroi hasen.[17] ransmeton Ahmedi 5/220, Ebu Daudi, nr. 4647, irmidhiu, nr. 2226, dhe tha hadith hasen. Ndërsa Albani e vlerësoi hadithin të saktë.Hadh el Hakemij në “Mearixhul Kabul” 3/1380 ka thënë: “Seneh veproi siç ishte zakoni i arabeve duke i rrumbullakosur shi rat, sepse llogaritë etë katër hali ëve nuk i plotësojnë 30 vitet e përmendura në hadith, përveçse nëse i shtojmë dhe gjashtë muajt e sundimit të Hasan ibën Aliut. Më pas ashkak i pajtimit mes dy palëve në konikt, duke u dorëhequr nga pushteti në avor të Muavies. Kjo i bashkoi njerëzit në një hali të vetëm, ndaj dhe uviti i bashkimit, duke qenë Muavia mbreti i parë në Islam dhe më i miri i të gjitha kohëve pas hali atit pro etik.[18] ransmeton Buhariu, nr. 447.[19] “Fet-hul Barij” 7/95.


18/49


llah bin Sebe’e.

PUNË MË KRYESORE Ë NDËRMARRA NGA ALIU PASI MORI HALI

FA IN

1. Aliu ndërroi disa përgjegjës të kohës së Uth-manit prej të cilëve njerëzit ankoheshin si dhelargoi çdo përgjegjës që nuk pajtohej me poli-tikën e tij.2. Aliu e pa më të arsyeshme që ta vonontendëshkimin e vrasësve të Uthmanit derisa të or-cohej pushteti i tij dhe të mblidheshin rreth tijedhe muslimanët e vendeve të tjera, të largëta.Shumë prej këtyre përgjegjësve iu përgjigjën ur-dhrit të Aliut, por një pjesë prej tyre re uzuan t’ipërgjigjen urdhrit të tij. Në krye të atyre që nuk iu përgjigjën ishte Muavie ibën Ebi Sufani, All-ahu qo të i kënaqur prej tij.Shkak për këtë mospërgjigje ishte këmbëngulja etij për domosdoshmërinë e ndëshkimit urgjenttë vrasësve të Uthmanit para se t’i jepej besa Aliutdhe ky ishte llimi i mosmarrëveshjeve. Ajo qëndodhi mes Aliut dhe Muavies ishte e ndërtuarmbi ixhtihadin e gjithsecilit prej tyre, prandajEhlu Sunneh uel Xhemah kanë vendosur seçdonjëri prej atyre të dyve është i shpërblyer (ka sevape), ai që ia ka qëlluar së vërtetës ka dy sh-përblime, ndërsa ai që ka gabuar ka një shpër-blim, siç thotë dhe Pro eti sal-lAllahu alejhi vesel-lem:“Kur përpiqet gjykatësi (dijetari) dhe gjykon, nëse ia qëllon të vërtetës ka dy shpërblime,ndërsa nëse gabon ka një shpërblim.” [Buhari]Dijetari Ibën el Uthejmini në shpjegimin e librit“Akidetul Vasitijeh” thotë: “Ajo që ndodhi mes Aliut dhe Muavies ishte ndërtuar në bazë të ix-htihadit (përpjekjes për të gjetur të vërtetën)mirëpo nuk ka dyshim se Aliu ishte më a ër tëvërtetës sesa Muavia, Allahu qo të i kënaqur prejtij, bile për pak sa nuk mund të themi në mënyrëtë prerë se Aliu ishte në të vërtetën. Si argumentqë na tregon se Aliu ishte më a ër së vërtetës ështëfala e Pro etit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem:“Mjerë

për Amarin, do të vritet nga pala zullumqare!” Dihet se Amari, Allahu qo të i kënaqur prej tij,u vra nga ushtarët e Muavies, prandaj arrihet në

për undimin se pala e Muavies ishte pala zul-lumqare, që doli kundër imamit (prijësit),mirëpo ata e bën këtë në bazë të ixhtihadit (pran-daj mëkati i tyre është i alur). Duke qenë se Alla-hu xheleshanuhu i ruajti duart tona nga pjesëmarrja në këto tne, atëherë le t’i ruajmëdhe gjuhët tona që të mos asim rreth tyre atë qënuk është e vërtetë.” Si rezultat i këtyre mosmar-rëveshjeve, të cilat u sh rytëzuan nga armiqtë eIslamit, ndodhën dy lu tëra të padëshiruara, pasisecila palë mendonte se ishte në të vërtetën.

LUF A E PARË: BE EJA E DEVESË 36h)

Shkak i kësaj lu te ishte dalja e Aishes, Al-lahu qo të i kënaqur prej saj, së bashku me

alhan, Zubejrin dhe shumë njerëz të tjerëdrejt Basras me nijetin e mirë për të qetësuargjendjen, për të a ruar zemrat e për të pajtuarnjerëzit, duke pasur parasysh falën e Allahut xhe-leshanuhu:“Nuk ka dobi në shumë biseda të fshe-hta që bëhen përveç ata që urdhërojnë për sadakaapo vepra bamirësie apo pajtim mes njerëzve.”Nisa:114Kur Aliu dëgjoi për daljen e Aishes drejt Basras,mori ushtrinë e tij dhe doli të takohej me ta dukedëshiruar edhe ai pajtimin dhe përmirësimin.Kjo gjë shihet qartë nga dialogu që zhvilloi medisa njerëz të tij, kur u pyet: “Për ku je nisur, oemiri i besimtarëve?” “Jemi nisur për pajtim dhepërmirësim, nëse pranon Aishja dhe ata që janëme të.” I thanë: “Po nëse ata nuk përgjigjen ashtusiç dëshiron ti?” Ta: “I lëmë ata në justikimine tyre, u japim hakun që u takon dhe vazhdojmënë rrugën tonë.” I thanë: “Po nëse nuk kënaqenme këtë?” Ta: “Do t’i lëmë (rehat) për aq kohësa ata na lënë ne.” I thanë: “Po nëse nuk na lënë?”Ta: “Atëherë do të mbrohemi.” ë dyja palët utakuan. Aliu bisedoi me Aishen, Allahu qo të ikënaqur prej tyre, dhe u arrit mirëkuptimi. Ush-tritë kaluan një natë të mirë dhe të qetë. Nxitësite tnes (Abdullah bin Sebe me shokët e tij) ia kishin rikën kësaj marrëveshjeje dhe këtij mirë-

kuptimi sepse do të zbulohej çështja e tyre dhedo të vriteshin, prandaj aty rreth mëngjesit undanë munakët në dy grupe dhe secili grup sul-


19/49


moi kampin e tjetrit duke krijuar idenë se u shkelmarrëveshja dhe secila ushtri po sulmonte tjetrën.Kjo bëri që njerëzit të merrnin armët dhe të l-lonte lu ta. Kjo lu të u ndërpre vetëm pasi u vra deveja e Aishes, Allahu qo të i kënaqur prej saj,dhe ajo u rrëzua. Ky moment shënoi undin ekësaj beteje. Aliu përgatiti udhëtimin e kthimittë Aishes së bashku me të vëllanë e saj Muhamedbin Ebi Bekr dhe i shoqëroi vetë në Medinë.

LUF A E DY Ë: BE EJA E SIFINËS37 h

Edhe kjo betejë, si ajo e para, ishte rezultati nxitjes së munakëve, të cilët sh ry-tëzuan mosmarrëveshjen që ekzistonte

mes Aliut dhe Muavies (shkaqet e kësaj mosmar-rëveshjeje i kemi sqaruar më lart). Pala e Aliutkishte nënshkruar një marrëveshje me palën eMuavies, në të cilën përcaktohej një periudhë 6-mujore për zgjidhjen e mosmarrëveshjes, çka tre-gon se të dyja palët e urrenin lu tën dhe kërkoninzgjidhje me mirëkuptim. Mirëpo edhe kjo gjënuk çoi në zhbllokimin e situatës dhe si pasojëlloi lu ta. Në llim u zhvilluan ca përleshje tëvogla për shkak të ujit që gjendej nën zotërimine ushtrisë së Muavies. Ushtarët e Aliut dolëntimtarë dhe i përzunë ushtarët e Muavies,mirëpo Aliu i urdhëroi ushtarët e tij që të mer-rnin ujë aq sa kishin nevojë dhe t’ia linin ujinpërsëri ushtarëve të Muavies. Lu ta mes dy ushtrive vazhdoi pa një epërsi të dukshme nga as-njëra palë, megjithëse torja anonte më shumënga ana e Aliut.

NDALIMI I GJAKDERDHJES MESUSH RISË SË IRAKU DHE ASAJ Ë

SHAMI

Disa besimtarë të sinqertë u shqetësuanshumë dhe kishin rikë se me këtolu tëra muslimanët do të shkatërroninnjëri-tjetrin, prandaj duhej ndërprerë lu ta sa më

parë. Një nga këta besimtarë të sinqertë ishte Amru bin el Asi, i cili propozoi çështjen “egjykimit”. Ky propozim i pëlqeu Muavies, pran-

daj urdhëroi ushtrinë e tij që t’i ngrinin lartmus’ha ët (Kuranat) si shenjë për ndalimin elu tës. Kur ushtarët e Aliut, Allahu qo të i kë-naqur prej tij, e panë këtë, u ndalën dhe e ndër-prenë lu timin. Çështja e “gjykimit” kishte siparim që të zgjidhej një për aqësues nga ana e Aliut dhe një për aqësues nga ana e Muavies.Këta të dy do të diskutonin me njëri-tjetrin dhedo të arrinin një marrëveshje të kënaqshme përtë dyja palët. Aliu zgjodhi si për aqësues të tijEbu Musa el Esharijun, ndërsa Muavia zgjodhi Amru ibën el Asin. Dy për aqësuesit e palëveranë dakord që të mblidheshin vitin e ardhshëmdhe ta gjykonin këtë çështje pas një shqyrtimi tëhollësishëm. U mblodhën për aqësuesit e dy palëve dhe u përpoqën që të arrijnë pajtimin,mirëpo pa rezultat. Mosarritja e një marrëveshjejee bëri të pavle shme çështjen e gjykimit dhe si pa-sojë vazhdonte gjendja ashtu siç ishte. Pas një arëkohe, ata vendosën t’u riktheheshin përsëri bised-imeve dhe si për undim ranë dakord që Aliu tësundonte në Irak, ndërsa Muavia në Sham.

NGJARJA E NEHRAVANI

Pas çështjes së gjykimit, ushtritë u kthyenpër në vendet e tyre. Kur Aliu iu a rua Ku ës, një pjesë e ushtrisë së tij (rreth 12

mijë vetë) u shkëput duke urryer dhe qortuardisa gabime që, sipas tyre i kishte bërë, Aliu. Këta njerëz ishin hauarixhët. Aliu, Allahu qo të i kë-naqur prej tij, dërgoi Abdullah bin Abasin që tëpolemizonte me ta dhe t’i bindte se ishin nëgabim. Si rezultat i kësaj polemike u kthyen passhumica (rreth 8 mijë), ndërsa pjesa tjetër vazh-duan në humbjen e tyre. Këta (havarixhët) lluantë bënin shkatërrime në tokë, derdhnin gjakun,ndërprisnin rrugët dhe shkelnin shenjtërinë emuslimanëve. Ndër ata të cilët u vranë nga hauarixhët ishte edhe Abdullah ibën Hababi sëbashku me gruan e tij (së cilës ia çanë barkun dhei nxorën oshnjën që kishte) dhe tri gra të tjera.Këto ngjarje e tronditën Aliun, i cili dërgoi një

të dërguar tek ata për të vërtetuar lajmet e ard-hura, mirëpo i dërguari i Aliut u vra nga hauar-ixhët. Aliu u nis me ushtrinë e tij drejt


20/49


21/49


abi'inët ishin gjenerata e ndritshme, gjenerata të cilët i kishte zgjedhur Allahu subhanehu veteala për të shoqëruar shokët e Pejgamberit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, për të mësuar prej tyrobligimet dhe dispozitat e sheriatit...

Falënderimet qo shin për Allahun subhanehuve teala. Atë e alënderojmë dhe vetëm prejtij ndihmë dhe alje kërkojmë. Përshëndetjetdhe selamet qo shin për Pejgamberin tonë, Muha-medin, për amiljen e tij, për shokët e tij dhe për tëgjithë ata që e ndjekin dhe e pasojnë rrugën e tijderi në Ditën e Kiametit.Para se të asim për kontributin e tabi’inëve në ru-ajtjen e Sunnetit, është e arsyeshme që të japim njëpasqyrë të shkurtër rreth asaj që nënkuptojmë mefalën tabi’ij.Sa i përket kësaj, dijetarët kanë dhënë mendime tëndryshme, ashtu siç kanë dhënë edhe te denicionii shprehjes sahabij. Këtë e kemi sqaruar në aqen23 të numrit 3 të kësaj reviste.Hatib el-Bagdadij thotë: " abi’ij është ai person icili ka shoqëruar ndonjërin prej sahabëve."[1]Sipas këtij përkuzimi, kuptohet se nuk mja tonvetëm takimi me të, sahabin, por duhet patjetër qëta shoqërojë atë, pra një gjë e tillë nuk është si tek sahabi, ngase siç e kemi përmendur, mendimi më iqëlluar është se sahab konsiderohet ai person qëvetëm e ka parë Pejgamberin sal-Allahu alejhi vesel-lem, i ka besuar, pa marrë parasysh a e ka shoqëruar atë apo nuk e ka shoqëruar.[2] Ekzistonky dallim i tillë për shkak të pozitës dhe vlerës sëlartë që ka Pejgamberi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem,të qëndruarit me të dhe të shikuarit e tij.[3]Ndërsa imam Hakimi thotë: " abi'ij është ai per-son që vetëm e ka takuar ndonjërin prej sa-habëve."[4]Sipas këtij përkuzimi, kuptohet se tabi'ij numë-

rohet kushdo që ka parë ndonjërin prej sahabëve,pa marrë parasysh a e ka shoqëruar atë apo jo. Këtëmendim e përkrah Ibën Salahu[5] dhe imam Neve-viu.[6] Ndërsa disa të tjerë thonë se tabi'iu, kur ta takojë sahabin, patjetër duhet të jetë në moshën kurka mundësi të mësojë diçka përmendësh. E, nëseështë shumë i vogël dhe nuk ka mundësi për një gjëtë tillë, atëherë nuk ka ndikim shikimi apo takimii ndonjë sahabi prej tij, siç është Hale ibën Hali eh.Dijetarët e kanë konsideruar prej etbai et-tabi'in, janë gjenerata pas tabi'inëve, edhe pse e ka parë Amër ibën Hurejthin, ngase në kohën kur ai e ka parë atë ka qenë i vogël. Një mendim të tillë epërkrah Ibën Hibbani,[7] Hadh el-Irakiu[8] dhe eka përmendur imam Sujutiu.[9]

abi'inët ishin gjenerata e ndritshme, gjenerata tëcilët i kishte zgjedhur Allahu subhanehu ve teala për të shoqëruar shokët e Pejgamberit sal-lAllahualejhi ve sel-lem, për të mësuar prej tyre obligimetdhe dispozitat e sheriatit, për ta ngritur këtë e meemrin e Allahut subhanehu ve teala, përderisa e më-suan, medituan dhe e praktikuan atë ç arë kishinmarrë prej sahabëve dhe ua mësuan të tjerëve. Al-lahu subhanehu ve teala ishte i kënaqur me ta kudhe thotë në Kur’an: "Allahu është i kënaqur me tëhershmit e parë muhaxhirëve (migruesve) dhe prejensarëve (vendasve- ndihmëtarëve) dhe prej atyreqë i pasuan ata me punë të mira, e edhe ata janë tëkënaqur ndaj ij…" evbe: 100Edhe Pejgamberi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:"Njerëzit më të mirë janë njerëzit e shekullit tim, emë pas ata që vijnë pas tyre, e më pas ata që vijnë

KONTRIBUTI I TABI’INËVEN Ë R U A J T J E N E S U N N E T I T

______________[1] El-Ki ajeh: 59.[2] Shiko Dëlirje dhe Edukim (3\23).[3] “ edribu er-Ravij” (2\699-700), me disa shkurtime.[4] “Ulumu el-Hadithi”, q. 271.[5] “Ulumu el-Hadith” i ibën Salahut, q. 302.[6] Shiko “ akribu en-Nevevij” me tedrib.[7] “Eth-Tikat” (6\269).[8] “Et-tebsireh ve et- edhkireh” (3\45).[9] “ edribu er-Ravij” (2\701).


22/49


pas tyre…"[10]Pra, sipas këtij hadithi kuptohet se gjenerata më emirë pas sahabëve janë ata të cilët i kanë parë shokëte Pejgamberit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, ata qëkanë mësuar prej tyre enë dhe sunnetet e Pejgam-berit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem.Sa i përket dobisë që kthehet te njohja e tabi'inëve,

ajo është shumë e madhe.Ibën Salahu, Allahu e mëshiro të, thotë: "Njohja etabi'inëve dhe e sahabëve është bazë e ortë në enëislame, gjegjësisht në Sunnetin e Pejgamberit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, ngase përmes saj bëhetdallimi mes hadithit mursel[11] dhe atij musned[12],i ngjitur". Përderisa po kalonte koha e sahabëve dhea rohej koha e tabi'inëve, lluan të lindin disa përçarje, bidate dhe mospajtime në ummetin islam.Një gjë e tillë vinte prej armiqve të Islamit, çi utëve

dhe të krishterëve, por edhe lozo ëve, të cilëtkishin lluar ta shtrembëronin kuptimin e drejtë tëIslamit, atë të cilin na e kishin përcjellë sahabët nga Pejgamberi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem. E lluannjë gjë të tillë atëherë kur nuk kishin mundësi ta lu tonin dhe ndalonin përhapjen e Islamit me

orcë. E lluan një gjë të tillë duke utur dyshimedhe përçarje mes muslimanëve, posaçërisht tek ata persona që ishin të rinj në enë e Allahut subhanehuve teala. Fillimi i këtyre tneve-përçarjeve ishte

vrasja e prijësit të besimtarëve, kalit të drejtë Umeribën elHat-tabit, Allahu qo të i kënaqur me të. Mevrasjen e tij u hap dera e përçarjeve dhe dyshimevete muslimanët e më pas lluan të përhapen kurthete çi utëve në ummetin islam, me në krye Ibën Se-be'en, i cili më pas u bë si bazë dhe nisje e çdopërçarjeje tek muslimanët. Kështu vazhduan tëpërhapen bidate të mëdha në enë e Allahut, si:bidati i kaderive, bidati i xhehmijve, bidati i radivedhe i mutezilëve. Kur lluan të përhapen këto

përçarje, doli në pah kontributi i tabi'inëve për ru-ajtjen e Sunnetit të Pejgamberit sal-lAllahu alejhive sel-lem. Kontributi i tyre ishte i përqendruar nëdisa pika:1. Kontributi i tyre në të mësuarit përmendësh tëhaditheve.2. Pyetja rreth isnadit-zinxhirit të haditheve.

3. Hulumtimi rreth transmetuesve të hadithit, përt’u bërë më vonë një gjë e tillë prej gjërave të cilat edallojnë këtë ummet prej ummeteve të tjera.4. ë shkruarit e hadhitheve.5. Udhëtimet e gjata në kërkim të haditheve. Ata i mësonin përmendësh hadithet e Pejgamberitsal-lAllahu alejhi ve sel-lem dhe i përsëritnin ato.

Ata e pranonin hadithin vetëm prej njerëzve besnik dhe të sinqertë. Ata lluan të pyesnin rreth isnadit-zinxhirit të haditheve dhe nëse transmetuesit e ha-ditheve ishin besnik e të sinqertë, atëherë ipranonin hadithet e tyre. Nëse jo, kundërshtonindhe i hidhnin poshtë ato.

ransmetohet prej Muhamed ibën Sirinit, i cilithotë: "Më parë nuk pyetnin për zinxhirët e ha-ditheve, por kur ndodhën tnet dhe përçarjet nëummetin islam, dijetarët e hadithit thoshin: “Na

tregoni emrat e transmetuesve të këtij apo atij ha-dithi”. Atëherë shikonin nëse ishin transmetuesitprej Ehli Sunnetit, ua pranonin hadithin atyre.Nëse ishin prej pasueseve të epsheve dhe bidateve,nuk ua pranonin hadithet."[13]Ndërsa sa u përket udhëtimeve të gjata të tyre nëkërkim dhe mësim të haditheve të Pejgamberit, atoishin të shumta. Pasi sahabët e Pejgamberit sal-lAl-lahu alejhi ve sel-lem ishin shpërndarë nëpër vendetë ndryshme pas zgjerimit të madh të shtetit islam,

ata mbartnin me vete trashëgiminë e Pejgamberitsal-lAllahu alejhi ve sel-elem, kështu që nuk ishte emundur për dikë që të për shinte dhe mësonte ha-dithet e Pejgamberit pa bërë udhëtime të largëta nëmënyrë që t’i takonte sahabët dhe të mësonte prejtyre atë që mbartnin nga trashëgimia e Pejgamberitsal-lAllahu alejhi ve sel-lem. Seid ibën Musejibithotë: "Udhëtoja natë dhe ditë vetëm e vetëm përta mësuar një hadith të Pejgamberit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem."[14]Ebi el-Alijeh err-Rrejhanij shpre-

het: "Nëse dëgjonim ndonjë hadith në Basra prejshokëve të Pejgamberit, që ishin në Medinë, nuk ishim të kënaqur përderisa ia mësynim Medinës, qëta dëgjonim prej gojëve të tyre (sahabëve) atë ha-dith."[15]Vijon

Përgatiti: Bali Musli Sadiku______________[10] ransmeton Imam Buhariu, nr. 3650, shiko “Fet'hu el-Barij’ (7\5).[11] Hadith mursel është ai hadith që ka shkëputje në zinxhirin e vet tek tabi'iu. Pra, nëse tabi'iu thotë “ka thënë Pejgamberi sal-lAllahu alejhi ve sePra, ky është denicioni më i qëlluar prej denicioneve të përmendura nga dijetaret e ummetit islam dhe duhet ditur se hadithi mursel është prej llhadithit të dobët, gjë që na jep të kuptojmë rëndësinë e madhe që ka njohja e tabi'inëve dhe sahabëve.[12] Ndërsa hadith musned është hadithi i cili transmetohet me zinxhir të ngjitur deri te Pejgamberi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem.[13] ransmeton Imam Muslimi në parathënien e “Sahihut” të tij (1\15). Për më gjerësisht rreth temës, shikoni "Vlera dhe dobitë e isnadit", shkruvëllai ynë Fidan Xhelili në nr. 1 të kësaj reviste. Allahu e shpërble të me të mira.[14] ransmeton Ibën Abdul Berri në “el-Xhami” (1\94),[15] ransmeton Darimiu në “Sunenin” e tij (1\144: 570).


23/49


... dijetarët këtë hadith e kanë cilësuar si bazament për refuzimin e çdo risie-bidati në fe, prandajështë më se e domosdoshme për hoxhallarët që këtë hadith ta madhërojnë, t'i kushtojnë rëndëst’ua mësojnë njerëzve dhe të argumentojnë me të për refuzimin e risive (bidateve) si në alë, vepapo bindje.

PARATHËNIAE “SUNENIT” TË

IBËN MAXHES

Hadithi nr 14 në vazhdim

Transmetohet nga Aishja, Allahu qo tëi kënaqur prej saj, se i Dërguari sal- Allahu alejhi ue sel-lem ka thënë:"Kush shpik në enë tonë diçka që nuk është me

urdhrin tonë, ajo është e re uzuar." (Sahih-au-tentik)Hadithin e transmeton Buhariu (nr. 2697),Muslimi (nr. 4467) dhe të tjerët.

RËNDËSIA E HADI HI

K y hadith, që është ndër hadithet emëdha dhe me vlerë të madhe, ështënga falët përmbledhëse të Muha-

medit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem. Dijetarëte kanë vlerësuar si ndër më të rëndësishmitdhe kanë thënë se është bazë e re uzimit të tëgjitha risive, shpikjeve, marrëveshjeve, kon-tratave të cilat janë në kundërshtim me enëe Allahut. Pra, me këtë hadith re uzohen tëgjitha risitë si në adhurime (ibadate) ashtu

edhe në marrëdhënie (muamelate). Ndodh

që dikush të thotë se me këtë hadith ështëpër qëllim personi i cili e ka shpikur risinëdhe jo ai i cili e praktikon atë më pas. Atëherëthemi se është transmetimi tjetër në Muslim,po ashtu nga Aishja, Allahuqo të i kënaqur

prej saj, ku i Dërguari sal-lAllahu alejhive sel-lem thotë:"Kush vepron një vepër që nuk është nga eja jonë,ajo vepër është e re uzuar." [1] Pra, ky hadith nëmënyrë të qartë re uzon çdo lloj vepre qëështë risi, e shpikur në enë tonë, qo të ai sh-pikësi i veprës apo ai që e praktikon mëvonë.[2]Për këtë arsye, dijetarët këtë hadith e kanëcilësuar si bazament për re uzimin e çdo risie-bidati në e, prandaj është më se e domos-doshme për hoxhallarët që këtë hadith ta madhërojnë, t'i kushtojnë rëndësi, t’ua më-sojnë njerëzve dhe të argumentojnë me të përre uzimin e risive (bidateve) si në falë, vepërapo bindje.Imam Ibën Rexheb el Hanbeli, Allahu e

mëshiro të, thotë: "Ky hadith është bazë nga

KAPITULLI:RESPEKTIMI MADHËRIMI I HADITHIT TË TËDËRGUARIT SAL LALLAHU ALEJHI VE SEL LEM DHE ASHPËRSIA

NDAJ ATYRE QË E KUNDËRSHTOJNË ATË

______________[1] ransmeton Muslimi, hadithi nr. 4468.[2] Shiko për më shumë: "El Minhaxh" të imam Neveviut (12\242), "Fet'hul-Barij" Ibën Haxher El Askalanij (6\3315-3316), "Xhamiul ulum uel hikem"IRexheb el Hanbelij”.


24/49


bazat e Islamit dhe është peshore e vepravepraktike ashtu sikurse hadithi"Veprat janë sipas qëllimit" është peshore e veprave sh-pirtërore. Pra, ashtu si për çdo vepër me tëcilën nuk është për qëllim Allahu i Mad-hëruar, kryesi i saj dihet se nuk ka shpërblim

për të, ashtu çdo vepër që nuk është meurdhërin e Allahut dhe të Dërguarit tëij ajo është e re uzuar. ransmetohet

nga imam Ahmedi se ka thënë:“Bazat e Islamit janë të ngritura mbi tre hadithe; hadithi i Umeritradijallahu anhu,"Veprat janë sipas qëllimit" , hadithi i Aishes,

"Kush shpik në enë tonë diçka që nuk është prej saj, ajo është e re- uzuar" dhe hadithi i En-Nu'-man ibën Beshirit,"Hallalli është i qartë dhe harami është i qartë" . Ndërsa imamIs'hak ibën Rahavejhu

( R a h u j a )thotë: “Katër hadithe janë prej

bazave të Islamit: tre që u përmendën më lartdhe hadithi"Me të vërtetë krijimi juaj bëhet në barkun e nënës…" [3]Këso falësh që tregojnë rëndësinë e këtij ha-dithi kanë thënë edhe shumë dijetarë të tjerë.

KUP IMI I KË IJ HADI HI

K y hadith me kuptimin e tij të drejtëtregon se çdo vepër që nuk ka argu-ment në e (sheriat), është e re uzuar,ndërsa me kuptimin e tij jo të drejtpërdrejtëtregon se çdo vepër që ka argument në e nuk është e re uzuar.

Me falën" emrina hadha - në çështjen tonëkëtë" është për qëllim eja dhe ligji, d.m.th."kush shpik diçka në enë tonë…” , pra janë përqëllim gjërat e shpikura në e e jo siç dëgjo jmë shumë prej "hoxhallarëve" kur u argu-

menton kundër bidateve të përhapura

në vendin tonë, ata duke u tallur tëthonë se edhe automobilat, aeroplanëte çdo gjë e kësaj bote janë risi. Atyreu themi se ju në realitet ose talleni me

enë e Allahut ose hadithin në falënuk e keni kuptuar, sepse i Dër-guari sal-l Allahu alejhi ve sel-

lem shumë qartë thotë"

emrina hadha - në çështjentonë këtë" , ndërsa në njëtransmetim tjetër është"në enë tonë".Prandaj, udrejtohemi të gjithë atyreqë mendojnë kështu, qët'ia kenë rikën Allahutdhe të mundohen t'i

kuptojnë falët e të Dër-guarit sal-lAllahu alejhi ve sel-

l-lem ashtu si janë.Pra, e gjithë krejt kjo na bën të kup-tojmë se çdo vepër që është jashtëurdhrave të esë dhe jashtë binarëvetë saj apo është në kundërshtim meparimet e esë, është e re uzuar.

Fjala e tij“që nuk është me urdhrin

tonë” tregon se veprat e të gjithë njerëzveduhet të jenë nën urdhrin e esë dhe se ligjete esë të jenë zotëruese dhe vendimtare meurdhrat dhe ndalesat e saj dhe pastaj vepra qëështë nën urdhrat e sheriatit dhe në ujdi metë është e pranuar. Në të kundërtën është ere uzuar.Imam Kadij Ijadi këtë hadith e sqaronkështu: "Kush shpik në Islam ndonjë men-

______________[3] "Xhamiul ulum uel hikem"Ibën Rexheb el Hanbelij,( aqe 5-6).


25/49


dim (thënie) që nuk e mbështet në Kur'anapo Sunnet me ndonjë argument, qo të ai ar-gument i qartë apo i shehur, qo të i shqip-tuar apo i nxjerrë me meditim, ai mendimështë i re uzuar pra, i papranuar, dhe hadithialudon për atë se muslimanët e kanë obligim

ta re uzojnë këtë mendim apo thënie dhenuk lejohet për askënd që ta pasojë atë.Mirëpo, mund të thuhet se me këtë hadithështë për qëllim vetë personi, që do të thotëështë i re uzuar dhe i papranuar."[4]Imam Ibën Rexhebi, Allahu e mëshiro të,duke e sqaruar këtë hadith thotë:"Veprat janë dy llojesh: adhurime dhe

transaksione, marrëdhënie (marrëveshje).Sa u përket adhurimeve, atëherë themi se çdoadhurim që në tërësi është jashtë ligjit të Al-lahut dhe të Dërguarit sal-Allahu alejhi uesel-lem, ai adhurim është i re uzuar dhekryesi i atij adhurimi hyn nën falën e All-ahut:"A mos kanë ata ortakë (zota ose idhuj)që u përcaktuan atyre fe, të cilën nuk e urdhëroiAllahu?”Sure Shuura: 21Pra, kush a rohet tek Allahu me ndonjë ad-hurim që Allahu dhe i Dërguari i ij nuk ekanë cilësuar si adhurim, ai është i kotë dhei re uzuar (p.sh. estimi i ditëlindjes së Mu-hamedit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, d.m.th.Mevludi apo tubimi i a ro pesëdhjetë person-ave në ditën e shtatë të vdekjes së ndokujt përtë kënduar dëshminë -La ilahe il-Allah-, që

tek ne njihet si Qelime e shumë e shumë ad-hurime të tjera, të cilat nuk kanë are bazë nëKur'an apo në Sunnet), ndërsa kush kryenndonjë adhurim që në esencë është i ligj-shëm, mirëpo më vonë është shtuar në të di-çka që nuk ka argument apo është lënëmangët diçka që është e kërkuar, atëherëthemi se ky adhurim është në kundërshtimme ligjin e Allahut sipas masës së asaj që i

është shtuar, gjegjësisht që i është pakësuar.Por, a është vepra e tij e re uzuar apo jo? Këtunuk mund të themi se është e pranuar apo ere uzuar, mirëpo shikohet në gjënë të cilën eka lënë mangët; në qo të se ajo është nga pje-sët apo kushtet e adhurimit dhe bën që ad-

hurimi të jetë i papranuar, si p.sh. në qo tëse nuk merr abdest për namaz duke pasurmundësi ose lë rukunë apo sexhden gjatë na-mazit, atëherë themi se kjo vepër është e kotëdhe e re uzuar dhe personi obligohet që ta përsërisë, mirëpo në qo të se gjëja që lë nuk çon deri te prishja e adhurimit, si p.sh. kushlë namazin me xhemat, këtij personi nuk i

thuhet se vepra e tij është e re uzuar, porthuhet është e mangët, kuptohet tek ata tëcilët thonë se namazi me xhemat është obli-gim.E në qo të se ka shtuar diçka në adhurim qënuk është e ligjshme, atëherë ajo shtesë ështëe re uzuar, d.m.th. nuk mund të jetë adhu-rim dhe nuk shpërblehet për të, mirëpo nga-njëherë shtesa që vepron në adhurim e prishadhurimin dhe e bën të papranueshëm që nëesencë, si p.sh. kush shton një rekat me qëll-im në namaz etj. Nganjëherë shtesa në ad-hurim nuk e bën adhurimin të kotë dhe nuk e largon nga esenca e tij, si p.sh. kush merrabdest nga katër herë apo agjëron natën sëbashku me ditën e kështu me radhë.Ndërsa sa u përket marrëdhënieve (muame-

lat), si p.sh. kontratat, prishjet e tyre etj.,atëherë themi se në qo të se ndryshohen ligjet e esë, atëherë ato vendime janë të re-

uzuara që në esencë, bie fala: të vendoset qëligji për amoralitet të jetë dënim me të holla etj. Për këtë tregon ngjarja [5] në kohën e tëDërguarit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, kur itha personit i cili i rrë eu se djali i tij kishtebërë amoralitet me gruan e një personi dhe

______________[4] "Sherhu Sunen ibën Maxheh", autor: Ebul Hasen el Hanej Es-Sindi (1\17 nr. 14).[5] ransmeton Buhariu (2696, 6633, 6634, 6842 shiko"Fet'hul Bari të Ibën Haxher el Askalanit (6\3315).


26/49


27/49

HYRJE NË SHKENCAT E

FIKHUTIII


Allahu thotë: “Ne nuk kemi harruar asgjë në Librin onë.”En’am: 37 Gjithashtu thotë: “Neta zbritëm ty Librin, si shpjegim për çdo çështje.”Nahel: 89 Dhe thotë: “Në të vërtetë, ky Kur’anudhëzon drejt asaj që është më e mira.”Isra: 9

BURIME E FIKHU

Burimet e khut në ormë të përgji-thshme janë: Kur’ani, Sunneti, Ixh-mai dhe Kijasi.

Tashë në ormë të përgjithshme ngase disa dijetarë nuk e pranuan kijasin si burim tëkhut, pasi konsideruan se për një gjë të tillënuk ka argument në Kur’an apo Sunnet.Madje i pari që e ka përdorur kijasin ishte Ib-lisi, kur krahasoi gjendjen e krijimit të tij nga zjarri me gjendjen e krijimit të njeriut nga

dheu dhe si rezultat i këtij krahasimi arriti nëpër undim që ai është më i mirë sesa njeriu. Atëherë si t’i përkulej atij?I pari që mohoi haptazi kijasin ishte Nedh-

dhami nga mu’tezilitët[1] i cili tha: “Nuk lejo-het t’i bëhet adhurim Allahut përmes kijasit,as logjikisht dhe as etarisht.” Pastaj këtëmendim e pasuan disa grupime të humbura,në mesin e të cilëve edhe shiitët. Edhe dijetarii madh Ibën Hazmi, Allahu e mëshiro të, emohoi kijasin kategorikisht, por për dallimnga shiitët ose mu’tezilitët, ai nuk e mohoiqë kijasi mund të unksionojë sipas logjikës,d.m.th. logjika e pranon një gjë të tillë. Por,sipas tij, një gjë e tillë nuk pranohet në she-riatin islam dhe nuk lejohet nxjerrja e dispoz-

itave islame përmes tij.[2]Përballë këtij mendimi kemi mendimintjetër, i cili mendon se adhurimi i Allahutpërmes kijasit është obligim etar, pra, kijasi

______________[1] Ebu Is’hak, Ibrahim ibën Jesar, i njohur me no kën En-nedh-dham, koka e mu’tezilive në kohën e tij. Ka mohuar ixhmain, kijasin, ka yer sahabshumë gabime të tjera të mëdha. Vdiq në vitin 221 hixhri. “el Va bi el Va ajat”(2/227) es Sa edi.[2] Shiko në librin e tij “El ihkam Usulil Ahkam” (1/74). Kjo ishte vetëm sa për ilustrim, ngase Ibën Hazmi po në këtë libër në disa vende të tjera kamendur kotësinë e kijasit. Po ashtu ka vepruar edhe në librat e tjerë, sidomos në librin e tij voluminoz të k’hut “el Muhal-la”, ku në shumë vende mohuar kijasin dhe u është përgjigjur atyre të cilët e obligojnë apo e lejojnë atë. Ibën Hazmi nuk është mja tuar me kaq, pasi për të mohuar kijasin sedhe një libër të veçante, i cili titullohet “Ibtalul Kijas”, “Mohimi i kijasit”.

Vlen te theksohet se këtë dallim që bëra mes Ibën Hazmit dhe Nedh-dhamit dhe shiitëve në mohimin e kijasit e bëra duke u mbështetur te disa dijetaUsulit, ashtu siç e ka përmendur Amidiu në “el Ihkam” (4/28), Ibnul Haxhib shiko në librin “Re ’ul Haxhib an Muhtesari Ibnil Haxhib” (4/373) dhtjerët. Mirëpo Ebul Meali el Xhuvejni ka përmendur në librin e tij “El Burhan Usulil Fikh” (2/90), që mu’tezilitët dhe ata që u janë bashkangjitur atyregrupimet e tjera e kanë mohuar kijasin në e, por jo edhe logjikisht, ashtu siç ka vepruar Ibën Hazmi dhe hoxha i tij, Davud edh-Dhahirij. Ky mendimështë komplet i kundërt me atë që ceka më lart. Kurse Ibën Kudame në librin e tij “Ravdatun-Nadhir” (2/709) përmend që mohimi i kijasit logjikisht

etarisht është mendimi i Nedh-dhamit dhe i dhahirive (Davud edh-Dhahirij, Ibën Hazmi etj).


28/49


konsiderohet burim i patjetërsueshëm i she-riatit, burim obligativ i tij.[3]Mendoj se e vërteta nuk qëndron as me mo-huesit e kijasit dhe as me obliguesit e tij. Evërteta është mesatarja mes këtyre dy skajsh-mërive, inshAllah. Kijasi është i lejuar, por jo

që të bëhet zgjerim i tepërt dhe i panevo- jshëm. Ai përdoret në rastet kur mungon ar-gumenti nga Kur’ani dhe Sunneti për ndonjëçështje adekuate, sepse nëse kemi argumentnga Kur’ani dhe Sunneti për atë çështje, nuk na nevojitet kijasi dhe as ixhmai. Allahu e dimë së miri!Para se të vazhdoj me komentin e këtyre

burimeve, më duhet të theksoj se përveç kë-tyre burimeve, të cilat në ormë të përgji-thshme janë të pranuara nga të gjithë,ekzistojnë edhe disa burime të tjera për tëcilat ka mospajtim mes dijetarëve në konsid-erimin e tyre si burime të khut apo jo. Ato janë: 1) istihsani, 2) el maslahatul murse-leh, 3) istishabi, 4) el ur u, 5) sed-dudh-dhera’i, 6) kavlus-sahabi, 7) sher’u menkablena.[4]

KUR’ANI

K ur’ani është falë e Allahut, e mbi-natyrshme, eshpallur Pro etit Mu -

hammed në gjuhënarabe nëpërmjetmelaikes Xhibril,i shkruar në mu-s’ha , i transmetuar nga një grup njerëzish te tjetrigrup me besnikëri brez pas brezi.

Me leximin e tij bëhet adhurim dhe ai llonme suren el Fatiha dhe mbaron me suren en-Nas.[5]Kur’ani është burimi i parë i islame, ai që sqa ron të gjitha çëshjet për të cilat ka nevojë nj-eriu në këtë botë dhe në botën tjetër.

Kur’ani sqaron hollësisht çështjet e besimit,kurse në ormë të përgjithshme çështjet e dis-pozitave dhe të ligjeve. Allahu thotë:“Ne nukkemi harruar asgjë në Librin onë.”En’am: 37.Gjithashtu thotë:“Ne ta zbritëm ty Librin,si shpjegim për çdo çështje.”Nahel: 89 Dhethotë:“Në të vërtetë, ky Kur’an udhëzon drejtasaj që është më e mira.”Isra: 9

Dispozitat që qartëson Kur’ani janë të shu-mta dhe të ndryshme, duke lluar nga çësht- jet e besimit, pastaj rreziku nga mosbesimidhe dy ytyrësia, pastaj tregon për të drejtatqë ka besimtari ndaj vetes së tij, ndaj qin- jëve, ndaj të a ërmve, por edhe ndaj jobesimtarëve, kur është në lu të me ta apo në paqe.

regon pastaj për rregullat e shitblerjes dhetërheq vërejtjen nga gjërat të cilat humbinbereqetin në tregti, siç është kamata, padre- jtësia, gënjeshtra etj., madje tregon edhe për

rregullat që duhet të përllë muslimani nështëpinë e tij, qo të kur ai

është ëmijë i vogël apoprind, qo të i gjinisë

emërore apo mash-kullore.

Shikojeni pra kushtetutëndhe ligjin që

nxirret nga Kur’ani. A ka mundësi të barazo-

het me të ndonjë ligj apokushtetutë, e cila është pjellë e

______________

[3] Allahu i Lartësuar i ka urdhëruar njerëzit të pasojnë Kur’anin dhe Sunnetin e Muhamedit alejhi selam, prandaj si ixhmai ashtu edhe kijasi nuk kmundësi të jenë obligim ne vete, ngase, që të dyja nëse nuk kanë mbështetje në Kur’an dhe Sunnet mbeten pa vlerë, bile ixhmai nuk ka mundësi të siderohet ixhma nëse nuk është ngritur mbi argumente të nxjerra nga Kur’ani dhe Sunneti. E njëjtë është gjendja edhe me kijatin. Nga këtu vërehethënia për obligueshmërinë e kijasit kështu në mënyrë të përgjithshme është një teprim dhe largim nga e vërteta të cilën jemi urdhëruar ta pasojmë[4] Në numrin e radhës do të asim për këto burime më gjerësisht, nëse do Allahu i Lartësuar.[5] “Mesadiru Et-teshri’i el-islamij” ( q 79), “Mebahithu Ulumi el Kur’an” ( q 17).


29/49


mendjeve njerëzore të mangëta?!Kurrsesi! As që mund t’i a rohen kësaj kush- tetute të përher- shme, e cila vjen nga iGjithëdijshmi, i Urti, Krijuesi dhe Sunduesiabsolut. Atëherë, pra, përse njerëzit akoma qëndrojnë

në gjumë?!

SUNNE I

Sunneti është burimi i dytë i sheriatitpër nga renditja, por jo edhe për nga nxjerrja e vendimeve, ngase falët eMuhamedit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem kanë

të njëjtën uqi në nxjerrjen e dispozitaveashtu si kanë uqi edhe falët e Allahut nëKur’an, ngase edhe falët e Muhamedit alejhiselam janë shpallje nga Allahu, pra edhe ato janë nga Allahu ashtu siç është Kur’ani, ve-tëm se janë thënë nga goja e Muhamedit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem dhe nuk bëhetadhurim me to ashtu siç bëhet adhurim meKur’anin. Me një falë, edhe Kur’ani edheSunneti (falët e Muhamedit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem) janë nga Allahu, prandaj kanëtë njëjtën uqi kur është fala për nxjerrjen edispozitave prej tyre.Sunneti, sipas dijetarëve të usulit, ështëajoqë është transmetuar nga Muhamedi sal-lAl-lahu alejhi ve sel-lem, prej veprave, falëve apo pëlqimeve.[6] Pra, dispozitat që nxirren në

çështje të khut apo çështje të tjera nga Sun-neti ose janë prej veprave të Muhamedit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem ose prej falëve apoprej pëlqimeve të tij.Sunneti dhe ndikimi i tij në nxjerrjen e dis-pozitave në krahasim me Kur’anin ndahet nëkëto lloje:Lloji i parë:Ky lloj ka norma të ngjashme dhe

përputhet tërësisht me Kur’anin, duke urd-hëruar për në atë që urdhëron Kur’ani dheduke ndaluar atë që e ndalon ai, për shem-bull urdhërimi për namazin, për zekatin, përagjërimin, për mbajtjen e lidhjeve aresnore,për ndalimin e alkoolit, amoralitetit, kamatës

etj.Lloji i dytë:Sunneti i cili sqaron, komenton,specikon, detajon disa urdhra apo ndalesa të cilat janë përmendur në Kur’an, mirëponuk ka mundësi të kuptohen nëse nuk janëqartësuar në Sunnet.P.sh., në Kur’an jemi urdhëruar për namaz,mirëpo mënyrën se si duhet të alemi na e ka

qartësuar Sunneti, gjithashtu edhe mënyrënsi të japim zekatin, si të kryejmë haxhin etj.Lloji i tretë:Sunneti i cili derogon (sh uqizon,ngre) ndonjë dispozitë të Ku

Documents

09. mes sfidës dhe aspiratës.pdf