43
09.25.42 / Líf í alheimi fræði/eðlisfræði efnafræði lífvísindi jarðvísindi/plán •Atóm – efnatengi •Efnatengi kolefnis •Atóm og sameindir í geimnum; Upplýsingaöflun skv. litrófsmælingum(?) •Sameindir í alheimi; Tilvist og tilurð(?) •Samspil “ljóss” og sameinda; ljósefnafræði, ljósjónun, ljósrofnun •Varmaefnafræði •Lífefnafræði

09.25.42 / Líf í alheimi

  • Upload
    jared

  • View
    75

  • Download
    0

Embed Size (px)

DESCRIPTION

09.25.42 / Líf í alheimi. Stjörnufræði/eðlisfræði – efnafræði – lífvísindi – jarðvísindi/plánetufræði. Atóm – efnatengi. Efnatengi kolefnis. Atóm og sameindir í geimnum; Upplýsingaöflun skv. litrófsmælingum(?). Sameindir í alheimi; Tilvist og tilurð(?). Samspil “ljóss” og sameinda; - PowerPoint PPT Presentation

Citation preview

Page 1: 09.25.42 / Líf í alheimi

09.25.42 / Líf í alheimi

Stjörnufræði/eðlisfræði – efnafræði – lífvísindi – jarðvísindi/plánetufræði

•Atóm – efnatengi•Efnatengi kolefnis•Atóm og sameindir í geimnum;

Upplýsingaöflun skv. litrófsmælingum(?)•Sameindir í alheimi;

Tilvist og tilurð(?)•Samspil “ljóss” og sameinda;

ljósefnafræði, ljósjónun, ljósrofnun•Varmaefnafræði•Lífefnafræði

Page 2: 09.25.42 / Líf í alheimi

2x

::

2x

2xn = 1

n = 2

n = 3

::

E ::

::

::

n = 1

n = 2

n = 3

::

Es

Orka sameinda(svigrúma) líka skömmtuð

?

Page 3: 09.25.42 / Líf í alheimi

- -

--+ +

Aðdráttar-Kraftar, F-

fráhrindi-kraftur, F+

Netto kraftur = F = F+ + F-

Þ.e. orkan háð fjarlægð milliatómamættisferill

drdUF

U

r

Page 4: 09.25.42 / Líf í alheimi

n = 1

n = 2

n = 3

::

E

n = 1

n = 2

n = 3

::

E

A A - B

A(n=1) +B

A(n=2) + B

A(n=3) + B

A(n=1)

A(n=2)

A(n=3)

rAB

Page 5: 09.25.42 / Líf í alheimi

A - B rAB

A(n) + B

A - B

A(n) + B

rABv = 0

v = 1v = 2

v = 3

E(v)

Page 6: 09.25.42 / Líf í alheimi

A - B

A(n) + B

rAB

E(v) =Etotal

Upot

EkinEkin

Upot

Ekinmax = Evib

Evib vex með v

A B

Page 7: 09.25.42 / Líf í alheimi

A - B

A(n) + B

rAB

E(v) =Etotal Evib vex með v

A B

EvibC(v+1/2)

Page 8: 09.25.42 / Líf í alheimi

J=0J=1

J=2

J=3

J=4

J=5

E(J)

E(J) vex með J

E(J) = BJ(J+1)

Page 9: 09.25.42 / Líf í alheimi

E(n)

n=1

n=2

n=3

n :

A

E(n)

2nRE 2)(

nRE

A-B

E(n)

::

E(v) E(J)

::

::

)21( vCE

)1( JJBE

Page 10: 09.25.42 / Líf í alheimi

E(n)

n=1

n=2

n=3

n :

A

E(n)

2nRE 2)(

nRE

A-B

E(n) E(v) E(J)

)21( vCE

)1( JJBE

2)(1n

E vE 2JE

Page 11: 09.25.42 / Líf í alheimi
Page 12: 09.25.42 / Líf í alheimi
Page 13: 09.25.42 / Líf í alheimi

E(n)

n=1

n=2

n=3

n :

A

E(n)

2nRE

A-B

E(n) E(v) E(J)

2)(1n

E vE 2JE

Page 14: 09.25.42 / Líf í alheimi

Gamma

röntgen

Útfjólubl. Sýni-legt innrautt

Útvarps-bylgjur

örbylgjur

Page 15: 09.25.42 / Líf í alheimi
Page 16: 09.25.42 / Líf í alheimi

E(n)

n=1

n=2

n=3

n :

A

E(n)

2nRE 2)(

nRE

A-B

E(n)

::

E(v) E(J)

::

::

)21( vCE

)1( JJBE

AR ABR AB ABC ABB

Page 17: 09.25.42 / Líf í alheimi
Page 18: 09.25.42 / Líf í alheimi

...eða útgeislun:

Page 19: 09.25.42 / Líf í alheimi
Page 20: 09.25.42 / Líf í alheimi

E(n)

n=1

n=2

n=3

n :

A

E(n)

2nRE

A-B

E(n) E(v) E(J)

2)(1n

E vE 2JE

Page 21: 09.25.42 / Líf í alheimi
Page 22: 09.25.42 / Líf í alheimi
Page 23: 09.25.42 / Líf í alheimi

http://www.astro.uiuc.edu/~kaler/sow/spectra.html

Orion nebula

H atóm

Page 24: 09.25.42 / Líf í alheimi

Gler-strendingur

Bylgju-lengd

Page 25: 09.25.42 / Líf í alheimi

E(n)

n=1

n=2

n=3

n :

A=H

E(n)

2nRE

A-B

E(n) E(v) E(J)

2)(1n

E vE 2JE

Page 26: 09.25.42 / Líf í alheimi

H2

Page 27: 09.25.42 / Líf í alheimi
Page 28: 09.25.42 / Líf í alheimi

E(n)

n=1

n=2

n=3

n :

A

E(n)

2nRE

A-B

E(n) E(v) E(J)

2)(1n

E vE 2JE

Page 29: 09.25.42 / Líf í alheimi

Glycinemetanol

kolmonoxíð

Örbylgjuróf/snúningsróf

Page 30: 09.25.42 / Líf í alheimi

2 atoms 3 atoms 4 atoms 5 atoms 6 atoms 7 atomsH2 C3* c-C3H C5* C5H C6H

AlF C2H l-C3H C4H l-H2C4 CH2CHCN

AlCl C2O C3N C4Si C2H4* CH3C2H

C2** C2S C3O l-C3H2 CH3CN HC5N

CH CH22005

C3S c-C3H2 CH3NC CH3CHO

CH+2005 HCN C2H2* H2CCN CH3OH CH3NH2

CN HCO NH3 CH4* CH3SH c-C2H4O

CO HCO+ HCCN HC3N HC3NH+ H2CCHOH

CO+ HCS+ HCNH+ HC2NC HC2CHOC6H

2006

CP HOC+ HNCO HCOOH NH2CHO

SiC H2O HNCS H2CNH C5N

HCl H2S HOCO+ H2C2O l-HC4H* (?)

KCl HNC H2CO H2NCN l-HC4N

NH HNO H2CN HNC3c-H2C3O2006

NO MgCN H2CS SiH4* H2CCNH (?)2006

NS MgNC H3O+ H2COH+

OH N2O CH3*

PN NaCN

SO OCS

SO+ SO2

SiN c-SiC2

SiO CO2*

SiS NH2

CS H3+*

HF H2D+, HD

2+

SH* SiCN

HD AlNC

FeO (?) SiNC

O2 (?)2005

CF+2006

SiH (?)

8 atoms 9 atoms 10 atoms 11 atoms 12 atoms 13 atoms

CH3C3N CH3C4HCH3C5N2006

HC9N C6H6* (?) HC11N

HCOOCH3 CH3CH2CN (CH3)2CO2005CH3C6H2006

C2H5OCH3 (?)2005

CH3COOH (CH3)2O (CH2OH)22005

C7H CH3CH2OH CH3CH2CHO

H2C6 HC7N

CH2OHCHO2006

C8H

l-HC6H* (?) CH3C(O)NH22006

CH2CHCHO (?)

CH2CCHCN2006

Molecules in the Interstellar Medium or Circumstellar Shells(as of 11/2006) :

http://www.ph1.uni-koeln.de/vorhersagen/molecules/main_molecules.html

Page 31: 09.25.42 / Líf í alheimi

2 atoms 3 atoms 4 atoms 5 atoms 6 atoms 7 atomsH2 C3* c-C3H C5* C5H C6H

AlF C2H l-C3H C4H l-H2C4 CH2CHCN

AlCl C2O C3N C4Si C2H4* CH3C2H

C2** C2S C3O l-C3H2 CH3CN HC5N

CH CH22005

C3S c-C3H2 CH3NC CH3CHO

CH+2005 HCN C2H2* H2CCN CH3OH CH3NH2

CN HCO NH3 CH4* CH3SH c-C2H4O

CO HCO+ HCCN HC3N HC3NH+ H2CCHOH

CO+ HCS+ HCNH+ HC2NC HC2CHOC6H

2006

CP HOC+ HNCO HCOOH NH2CHO

SiC H2O HNCS H2CNH C5N

HCl H2S HOCO+ H2C2O l-HC4H* (?)

KCl HNC H2CO H2NCN l-HC4N

NH HNO H2CN HNC3c-H2C3O2006

NO MgCN H2CS SiH4* H2CCNH (?)2006

2 atoms 3 atoms 4 atoms 5 atoms

NaCl N2H+ c-SiC3

OH N2O CH3*

PN NaCN

SO OCS

SO+ SO2

SiN c-SiC2

SiO CO2*

SiS NH2

CS H3+*

HF H2D+, HD

2+

SH* SiCN

HD AlNC

FeO (?) SiNC

O2 (?)2005

CF+2006

SiH (?)

8 atoms 9 atoms 10 atoms 11 atoms 12 atoms 13 atoms

CH3C3N CH3C4HCH3C5N2006

HC9N C6H6* (?) HC11N

HCOOCH3 CH3CH2CN (CH3)2CO2005CH3C6H2006

C2H5OCH3 (?)2005

CH3COOH (CH3)2O (CH2OH)22005

C7H CH3CH2OH CH3CH2CHO

H2C6 HC7N

CH2OHCHO2006

C8H

l-HC6H* (?) CH3C(O)NH22006

CH2CHCHO (?)

CH2CCHCN2006

2 atoms 3 atoms 4 atoms 5 atoms 6 atoms 7 atomsH2 C3* c-C3H C5* C5H C6H

AlF C2H l-C3H C4H l-H2C4 CH2CHCN

AlCl C2O C3N C4Si C2H4* CH3C2H

C2** C2S C3O l-C3H2 CH3CN HC5N

CH CH22005

C3S c-C3H2 CH3NC CH3CHO

CH+2005 HCN C2H2* H2CCN CH3OH CH3NH2

CN HCO NH3 CH4* CH3SH c-C2H4O

CO HCO+ HCCN HC3N HC3NH+ H2CCHOH

CO+ HCS+ HCNH+ HC2NC HC2CHOC6H

2006

CP HOC+ HNCO HCOOH NH2CHO

SiC H2O HNCS H2CNH C5N

HCl H2S HOCO+ H2C2O l-HC4H* (?)

KCl HNC H2CO H2NCN l-HC4N

NH HNO H2CN HNC3c-H2C3O2006

NO MgCN H2CS SiH4* H2CCNH (?)2006

2 atoms 3 atoms 4 atoms 5 atoms

NaCl N2H+ c-SiC3

OH N2O CH3*

PN NaCN

SO OCS

SO+ SO2

SiN c-SiC2

SiO CO2*

SiS NH2

CS H3+*

HF H2D+, HD

2+

SH* SiCN

2 atoms 3 atoms

FeO (?) SiNC

O2 (?)2005

CF+2006

SiH (?)

8 atoms 9 atoms 10 atoms 11 atoms 12 atoms 13 atoms

CH3C3N CH3C4HCH3C5N2006

HC9N C6H6* (?) HC11N

HCOOCH3 CH3CH2CN (CH3)2CO2005CH3C6H2006

C2H5OCH3 (?)2005

CH3COOH (CH3)2O (CH2OH)22005

C7H CH3CH2OH CH3CH2CHO

H2C6 HC7N

CH2OHCHO2006

C8H

l-HC6H* (?) CH3C(O)NH22006

CH2CHCHO (?)

CH2CCHCN2006

:Molecules in the Interstellar Medium or Circumstellar Shells(as of 11/2006) :

Page 32: 09.25.42 / Líf í alheimi

2 atoms 3 atoms 4 atoms 5 atoms 6 atoms 7 atomsH2 C3* c-C3H C5* C5H C6H

AlF C2H l-C3H C4H l-H2C4 CH2CHCN

AlCl C2O C3N C4Si C2H4* CH3C2H

C2** C2S C3O l-C3H2 CH3CN HC5N

CH CH22005

C3S c-C3H2 CH3NC CH3CHO

CH+2005 HCN C2H2* H2CCN CH3OH CH3NH2

CN HCO NH3 CH4* CH3SH c-C2H4O

CO HCO+ HCCN HC3N HC3NH+ H2CCHOH

CO+ HCS+ HCNH+ HC2NC HC2CHOC6H

2006

CP HOC+ HNCO HCOOH NH2CHO

SiC H2O HNCS H2CNH C5N

HCl H2S HOCO+ H2C2O l-HC4H* (?)

KCl HNC H2CO H2NCN l-HC4N

NH HNO H2CN HNC3c-H2C3O2006

NO MgCN H2CS SiH4* H2CCNH (?)2006

2 atoms 3 atoms 4 atoms 5 atoms

NaCl N2H+ c-SiC3

OH N2O CH3*

PN NaCN

SO OCS

SO+ SO2

SiN c-SiC2

SiO CO2*

SiS NH2

CS H3+*

HF H2D+, HD

2+

SH* SiCN

HD AlNC

FeO (?) SiNC

O2 (?)2005

CF+2006

SiH (?)

8 atoms 9 atoms 10 atoms 11 atoms 12 atoms 13 atoms

CH3C3N CH3C4HCH3C5N2006

HC9N C6H6* (?) HC11N

HCOOCH3 CH3CH2CN (CH3)2CO2005CH3C6H2006

C2H5OCH3 (?)2005

CH3COOH (CH3)2O (CH2OH)22005

C7H CH3CH2OH CH3CH2CHO

H2C6 HC7N

CH2OHCHO2006

C8H

l-HC6H* (?) CH3C(O)NH22006

CH2CHCHO (?)

CH2CCHCN2006

:Molecules in the Interstellar Medium or Circumstellar Shells(as of 11/2006)

http://www.ph1.uni-koeln.de/vorhersagen/molecules/main_molecules.html

Page 33: 09.25.42 / Líf í alheimi

12

3

S1

0

10

20

30

40

50

60

70

80

%

% þungavægi frumefna

Vetni(H)

Annað(C,O,N,Si..)

75%

25%

1%

Helíum(He)

Page 34: 09.25.42 / Líf í alheimi

tegunda- og magngreining möguleg

MEIRA?

Innbyrðis styrkur litrófslína, samaefnis breytilegur (?)

Page 35: 09.25.42 / Líf í alheimi

E(n)

n=1

n=2

n=3

n :

A

E(n)

2nRE

A-B

E(n) E(v) E(J)

2)(1n

E vE 2JE

Page 36: 09.25.42 / Líf í alheimi

E(n)

n=1

n=2

n=3

n :

A

E(n)

2nRE

A-B

E(n) E(v) E(J)

2)(1n

E vE 2JE

Page 37: 09.25.42 / Líf í alheimi

E(n)

n=1

n=2

n=3

n :

A

E(n)

2nRE

A-B

E(n) E(v) E(J)

2)(1n

E vE 2JE

Page 38: 09.25.42 / Líf í alheimi

E(n)

n=1

n=2

n=3

n :

A

E(n)

2nRE

A-B

E(n) E(v) E(J)

2)(1n

E vE 2JE

Page 39: 09.25.42 / Líf í alheimi

)2()1( kinkin EE

(1) (2)

)2()1( TT

TEkin

Page 40: 09.25.42 / Líf í alheimi

“Hitamælir”:

Calc.

measured

KT 40

Page 41: 09.25.42 / Líf í alheimi

Hiti mismikill í geimnum, sbr.:

...sameindaský “giant molecular clouds” / GMC

Heit sameindaský:

..í nánd við stjörnur / ljósorku

Köld sameindaský:

Fjarri stjörnum / ljósorku

Page 42: 09.25.42 / Líf í alheimi

Köld sameindaský:

Page 43: 09.25.42 / Líf í alheimi

Köld sameindaský:

12

3

S1

0

10

20

30

40

50

60

70

80

%

% þungavægi frumefna

75%

25%

1%H2