09.Plan aktivnosti na kamenolomu, Vinjage - Rakovica (Zagađenje).pdf

8/9/2019 09.Plan aktivnosti na kamenolomu, Vinjage - Rakovica (Zagaenje).pdf

1/127

Rudarski institut d.d. TuzlaNauno istraivaki centar za ekologiju, zatitu, ventilaciju i ispitivanje materijala i konstrukcija

Plan aktivnosti Stranica 1od 127

PLAN AKTIVNOSTI

SA MJERAMA I ROKOVIMA ZA POSTUPNO SMANJENJE EMISIJA,ODNOSNO ZAGAENJA I USAGLAAVANJE SA NAJBOLJOM

RASPOLOIVOM TEHNIKOM

Eksploatacija i prerade tehnikog kamena dolomita na

PK-kamenolomu Rudnik Vinjage kod Rakovice

Tuzla, novembar 2010.godine

olaktex d.o.o

I LI A Broj kod UIO: 200459140003


2/127



UVOD

Prema Pravilniku o uvjetima (Sl.novine FBiH, br.68/05) operator pogona i postrojenja

duan je prije podnoenja zahtjeva za izdavanje okolinske dozvole izraditi Plan aktivnostisa

mjerama i rokovima za postupno smanjenje emisija odnosno zagaenja i sausaglaavanjem sanajboljom raspoloivom tehnikom.

Operator pogona i postrojenja nakon odobrenja Plana aktivnostipodnosi zahtjev za

izdavanje okolinske dozvole u skladu sa l.69 Zakona o zatiti okolia.

Preduzee olaktex d.o.o. posjeduje pravosnano Rjeenje (broj:UP-I/02-2-23-2-

13/00 od 06.09.2001 godine), izdato od strane Federalnog ministarstva prostornog ureenje,

kojim je data Urbanistika saglasnost za povrinsku eksploataciju mineralne sirovine

tehnikog kamena dolomita, montau tehnoloke opreme separacije za preradu kamena,postavljanje objekta za potrebe smjetaja uprave i radnika, priruna spremita privremenog

karaktera, na lokalitetu Rudnik Vinjage, na eksploatacionom polju okonturenom

prijelomnim takama 1, 2, 3, 4, 5, 6 i 7, sa koordinatama x i y, ukupne povrine od cca 3,25 ha.

Za pomenuto eksploataciono polje Investitor posjeduje svu zakonom propisanu

dokumentaciju.

Shodno Pravilniku o pogonima i postrojenjima za koje je obavezna procjena uticaja na

okoli i pogonima i postrojenjima koji mogu biti uraeni i puteni u rad samo ako imaju

okolinsku dozvolu (Slubene novine br.19/04), odnosno pogoni i postrojenja za koja su izdate

dozvole prije stupanja na snagu Zakona o zatiti okolia, a to je sluaj sa PK-kamenolomom

Rudnik Vinjage Rakovica, isti spada u tip pogona i postrojenja za koje se procjena uticaja na

okoli vri na osnovu ocjene Federalnog ministarstva (d.Estraktivna industrija-Kamenolomi i

otvoreni kopovi gdje povrina prelazi 2,5 ha -vrste stijene) i koji moraju pripremiti Plan

aktivnostio postupnom smanjenju emisija-zagaenja da bi dobili okolinsku dozvolu.

Sadraj Plana aktivnosti uraen je prema sadraju Pravilnika o uvjetima za podnoenje

zahtjeva za izdavanje okolinog doputenja za pogone i postrojenja koja imaju doputenja prijestupanja na snagu Zakona o zatiti okolia.


3/127



1. IME I ADRESA OPERATERA/INVESTITORAPOGONA I POSTROJENJA

Tabela 1.1.Lina karta preduzea

Naziv preduzea Privredno drutvo olaktex d.o.o. IlidaImenovana osoba (pravni zastupnik) olak Kemo

Identifikacioni broj 200459140003

Glavni ured Hrasnika cesta bb Ilida

Telefon: Fax: 033/405-061 E-mail: -

Adresa objekta Rudnik 83 Rakovica, opina Ilida

Opina: Potanski broj: 71 210 Zemlja: BiH

Datum izvoenja MOED-a: Godina na koju se podaci odnose: 2009

Osnovna djelatnost: Proizvodnja i prerada dolomitaVrsta preduzea (malo, srednje, veliko): srednje

Kontakt osoba: Senaid Tursunovi, dipl.in.rud.

2. LOKACIJA POGONA I POSTROJENJA

2.1. Osnovne karakteristike kamenoloma prostorna dispozicija

Lokalitet PK-kamenoloma Rudnik Vinjage nalazi se jugozapadno od Rakovice na

udaljenosti od oko 1,5 km, odnosno 12 km sjeverozapadno od Ilide i 6 km od Hadia. Na

slici 2.1. data je geografska karta ireg podruja leita dolomita Rudnika Rudnik Vinjage sa

ucrtanom dispozicijom leita.


4/127



PK Rudnik Vinjage

Slika 2.1.Geografska karta ireg podruja leita dolomita Rudnik Vinjage

sa ucrtanom dispozicijom leita

Leite Rudnika Rudnik Vinjage nalazi se na sjeverozapadnim obroncima Igmana,

koji je litoloki izgraeno od srednjetrijaskih dolomita i dolomita. U morfolokom pogledu

teren pripada brdovito planinskom podruju sa nadmorskom visinom od 600 do cca 1000m.

Najvia kota ireg podruja su Batalovo brdo (934 m.n.v.), Omanj (1000 m.n.v) i druga

uzvienja.

Na slici 2.2. dato je ue podruje Rudnika Vinjage, a na slici 2.3. dispozicija i izgledistoimenog kamenoloma (satalitski snimak-Google Earth)

.


5/127



Rudnik Rudnik Vinjage

Slika 2.2.Ue podruje Rudnika Rudnik Vinjage Rakovica(satalitski snimak-Google Earth)

ire podruje leita Rudnik Vinjage je u ataru sela Rudnik, a u hidrolokom smislu

pripada slivu rijeke Bosne, rijeke Lepenica, Zujevina i nekoliko manjih potoka koji presjecaju

istrani prostor ali ne prave smetnju pri eksploataciji leita.


6/127



PK-kamenolom

Rudnik Vinjage

Separacija

Slika 2.3. Dispozicija i izgled Rudnika Rudnik Vinjage

Na prostoru gdje se nalazi kamenolom, teren je slabo naseljen, a leite je otvoreno na

privatnim imanjima, koje je preduzee olaktex iz Ilide otkupilo. Teren je ispresjecan

lokalnim makadamskim putevima i na duini od 1,5 km povezan je asfaltnim putem Ilida-

Kiseljak kod Rakovice. Daljim ukrtanjem asfaltnih puteva kamenolom je povezan sa

Sarajevom, Hadiima i drugim okolnim mjestima.

Okolni teren je obrastao bjelogorinim drveem i rijetkim grmljem. Samo leite je

najveim dijelom ogoljela povrina.


7/127



Pomenuti eksploatacioni prostor nepravilnog je oblika i ogranien prijelomnim

takama ije su koordinate date u Tabeli 2.1.

Tabela 2.1.Koordinate prijelomnih taaka eksploatacionogpolja

Prijelomne take X Y1 4 858 550 6 515 478

2 4 858 853 6 515 523

3 4 858 854 6 515 572

4 4 858 783 6 515 572

5 4 858 784 6 515 618

6 4 858 750 6 515 640

7 4 858 557 6 515 610

Na slici 2.4. data je situaciona karta u karikiranoj razmjeri sa ucrtanim granicama

eksploatacionog polja nepravilnog oblika, kao i dispozicijom objekta prerade i ostalih objekata

u industrijskom krugu PK-kamenoloma Rudnik Vinjage kod Rakovice.


8/127



Slika 2.4. Situaciona karta sa ucrtanom granicom eksploatacionog polja idispozicijom objekata prerade i industrijskog kruga

2.2. Karakteristike prirodnih uslova

Reljef podruja Ilida, a kome pripada i kamenolom Rudnik Vinjage Rakovica,

razliitog je oblika -od tipinog ravniarskog do breuljkastog i karstnogu podruju planine

Igmankoja ju je prirodno ograniila s jugozapadne strane, s najviim vrhom (Crni vrh 1.499

m). Upravo padine planine Igman ine prirodni amfiteatar idui od Krupca na istoku, preko

Hrasnice do Blauja i Raskra na zapadu.


9/127



Ilida je smjetena na 490 m nadmorske visine. Kroz Ilidu prolaze vane prometnice

prema Jadranskom moru i Srednjoj Bosni, eljeznika pruga Sarajevo-Ploe, elektro, PTT,

kanalizacijska i plinska mrea, to je uz asfaltirane lokalne putove i tramvajsku prugu bitno

odreenje nivoa kvaliteta rada i ivljenja. Sarajevsku regiju ili njeno ire utjecajno podrujeini neto iri prostor Sarajevske upanije.

2.2.1. Flora i fauna

Flora na uem podruju lokacije je razmjerno siromana i pripada uglavnom nitrofilnim

vrstama, korovima i biljkama pridolicama. Moe se procijeniti da zbog planiranih radova

eksploatacije i prerade dolomita populacije ovih vrsta nee pretrpjeti znaajnije gubitke.Na podruju kamenoloma nije ustanovljena prisutnost osjetljivih, ugroenih vrsta.

Moe se pretpostaviti da su osjetljive vrste ve migrirale u nova stanita.Vrste prisutne na

ovom lokalitetu s velikim brojem jedinki su gavrani i vrane. Na eksploatacionom polju nisu

zastupljene jestive, ljekovite i vitaminozne biljke i nisu zastupljene posebne ivotinjske vrste.

2.2.2. Pedoloke karakteristike

Obzirom na geoloku grau, reljef i klimatske uvjete, na prostoru Sarajevskog polja,

(kome pripada i lokalitet leita Rudnik Vinjage), kao i i obodnih uzvienja mogu se nai

razliiti tipovi tla. U osnovi su dominantna hidromorfna aluvijalna tla, koja su mjestimino

zamovarena. Egzogenim procesima, prvenstveno denudacijom i erozijom, prouzrokovana je

pojava krasa i kraskih oblika u podzemlju. Prostori srednjih visina (od 700 do 1000 m NV) su

nesto slozeniji. Krecnjacka masa je zastupljena u manjim zonama izmedu kojih su

rasprostranjene zone verfenskih sedimenata. I tu je intenzivni egzogeni procesi uslovili

promjenu reljefnog izgleda, tako da je karakteristicna pojava osulina razlicitih velicina.

Pedoloke karakteristike na uem loklaitetu Rudnika Rudnik Vinjage

Prirodno zemljite iznad ela revira kamenoloma u odnosu na teksturu u gornjem dijelu

ini pjeskovita ilovaa, a dublji sloj ilovasta glinua sa sadrajem estica gline od 14,9% u

povrinskom dijelu do 33,9% u dubljem dijelu profila, te srednjim sadrajem humusa od 2,1 do

3,7%. Prirodno zemljite ima mali sadaj pristupanog fosfora (manje od 1 mg/100 g tla P2O5)

i srednji sadraj pristupanog kalija od 13,0 do 14,5 mg/100 g tla K2O.

Za potrebe eksploatacije mineralne sirovine dolomita na lokalitetu Rudnik Vinjage

izvrena su pedoloka istraivanja kvaliteta zemljita na uem prostoru lokaliteta deponije ilijevog krila eksploatacionog revira kamenoloma.


10/127



Tom prilikom utvreno je da poljoprivredno zemljita koje se nalazi iznad i ispod

novoformirane deponije krovinskog i ostalog otpadnog materijala (otkrivke) predstavlja

zemljita koje prema prirodnim svojstvima i proizvodnoj sposobnosti odgovara III bonitetnoj

kategoriji. Nanoenjem krovinskog materijala na povrini od 1,2 ha ovo zemljite je

pretvoreno u neplodno tlo VII bonitetne kategorije.

Poljoprivredno zemljite iznad ela kamenoloma

Povrine prirodnog zemljita koje se nalazi neposredno ispred ela eksploatacionog

revira kamenoloma, a koristi se kao livada, prema prirodnim svojstvima kao to su: dubina

soluma, sadraj humusa, reakcija tla, mehaniki sastva, inklinacija i sl. ima nedostataka koji ga

ograniavaju za ire koritenje u poljoprivrednoj proizvodnji i zato pripadaju IV bonitetnoj

kategoriji. Kao znaajna ogranienja koja spreavaju njihovo raznovrsnije koritenje je plitak

fiziki aktivni horizont soluma.

2.2.2.1. Geoloka graa i opis leita

Geoloku grau ire okoline leita PK-kamenolma Rudnik Vinjage ine sljedei

litoloki lanovi:

- donjetrijaske tvorevine /T1/

- krenjaki dolomiti anizijske starosti /T21/

- lednike tvorevine /T22

/- kredni kli /K2/

- lavanski konglomerati /M2,3/

- koevska serija /M3/

- rijene terase /t1-2/

- aluvijalni nanosi

Leite Rudnik Vinjage zasjeeno je radnim etaama pravca sjever-jug, du lokalnog

puta ukupne duine cca 450 m.

Eksploatacione etae su lokalno podjeljene na sjeverni i juni dio etae. Granica

podjele je kontakt izmeu dolomita na jugu i dolomita na sjeveru.

Juno od dolomita nalaze se dolomitne bankovite stijenske mase koje se eksploatiu

kao povrinski kop - kamenolom Rudnik Vinjage. Krenjak je izdvojen i kategorisan kao C1kategorija. Sjeverna etaa, litoloki pored dolomita ima i dolomitske stijenske mase na poetku

podsjecanja etae, sjevernije od dolomita.

Dolomiti su bankoviti, sive boje i u znaajnoj mjeri zaprljani humusnimmaterijalom, te

kao takvi mogu se koristiti samo kao tampon za puteve. Njihovo prisustvo na otvorenom dijelu

leita utvreno je u duini od cca 140 m.


11/127



Juni dio etae predstavljen je sivim, rjee crvenkastim bankovitim dolomitskim

masama i kao takav je veoma podesan za dobijanje tehnikog kamena i frakcija od kamena.

Prilaz na kamenolom vri se lokalnim makadamskim putem duine cca 1,5 km od Rakovice.

Ui prostor kamenoloma detaljno je kartiran, pri emu su utvreni sljedei litoloki lanovi:

dolomiti anizijske starosti, krenjaci anizijske starosti i deluvijalno raspadnuti dolomiti/humus/ i manje krenjak. Dolomiti su u osnovi sivi i rjee ute boje.

Na slici 2.5. data je pregledna geoloka karta leita Rudnik Vinjage, dok je na slici

2.6. data situaciona karta kamenoloma sa tano naglaenim rezervama dolomita na ovom

leitu, u sklopu odobrenog eksploataciong prostora, po kategorijama.


12/127



Slika 2.5. - Pregledna geoloka karta leita dolomita Rudnik Vinjage


13/127



Slika 2.6.- Situaciona karta Rudnika Rudnik Vinjage sa ucrtanim rezervama dolomita pokategorijama


14/127



2.2.2.2. Tektonika leita

Graa ireg podruja ima dosta podataka. Ovaj teren pripada zoni paleozojskih

kriljaca i mezozojskih dolomita. Na podruju lista Sarajevo, izdvojeno je vie strukturno-

facijalnih jedinica, koje su dalje podjeljene na odgovarajue tektonske jedinice.Za ire posmatrano podruje interesantne su sljedee strukturno-facijalne jedinice:

- Bosanske kriljave planine

- Bjelanica-Visoica

- Ledii Ozren

- Crepoljsko-Trebevi-Treskavica

- Paleozoik Prae

Tektonske karakteristike podruja leita Rudnik Vinjage mogu se sagledati u

lokalitetu sela Rudnik. Leite se nalazi u anizijskim sedimentima /dolomitima/, na kome sejasno uoavaju rasjedi sa donjotrijaskim tvorevinama, kao i sa anizijskim karbonatnim

sedimentima.

Detaljnim kartiranjem kamenoloma i neposredne okoline, kao tektonski diskontinuitet,

mogu se smatrati obje granice dolomita prema dolomitima. Pored utvrenih tektonskih

diskontinuiteta izmeu dolomita i dolomita na radnoj etai, kao tektonski diskontinuitet moe

se smatrati i vododerina koja se nalazi zapadno od kamenoloma. Za leita se moe rei da

nema znaajnih tektonskih naruavanja unutar dolomita, kao osnovne sirovine.

2.2.2.3. Hidroloke, hidrogeoloke i inenjersko-geolokekarakteristike leita

ire podruje leita Rudnik Vinjage je u ataru sela Rudnik, u hidrolokom smislu

pripada slivu rijeke Bosne. Rijeke Lepenica, Zujevina i nekoliko manjih potoka, koji

presjecaju istrani prostor, ne predstavljaju nikakvu smetnju pri eksploataciji leita, ali se

treba pridravati projektovanih kontura i zatitnih mjera predvienih projektom.

Kako je na kamenolomu Rudnik Vinjage utvreno prisustvo samo karbonatnih

sedimenata /dolomita i dolomita/, to ne treba oekivati zadravanje vode na povrinskom

kopu. Stijene su vodopropusne, tako da e se oborinske vode infiltrirati u dublje nivoe leita

koji nee biti zahvaeni eksploatacijom.

U ininjersko-geolokom pogledu dolomiti na ovom kamenolomu su litoloka sredina

koja ima povoljne osobine za eksploataciju leita povrinskom eksploatacijom. U

kamenolomu Rudnik Vinjage hidrogeoloka kategorizacija stijenskih masa, prema njihovim

funkcijama i svojstvima, izvrena je na osnovu hidrogeolokog kartiranja litostratigrafskog

sklopa ispitivanog leita.


15/127



Detaljno ralanjivanje i kategorizacija stijenskih masa, izvreno je na osnovu njihovih

litolokih karakteristika, tektonske oteenosti, poroznosti, kao i analogijom sa identinim i

bliskim terenima. Sve stijene koje uestvuju u grai istranog podruja moemo tretirati kao

hidrogeoloke izolatore sa slabim filtracionim svojstvima.

Na podruju eksploatacionog prostora nisu konstatovani izvori. U iroj zoni leitanalaze se izdani ije hranjenje se vri filtracijom atmosferilija sa okolnih uzvisina.

U dolinama rijeka konstatovani su deluvijalni nanosi koji su hidrogeoloki kolektori-

izolatori sa slabom filtracijom. Tokom izvoenja istranih radova u ovim nanosima nisu

konstatovane pojave podzemnih voda. Moe se zakljuiti da ne postoji opasnost od podzemnih

voda i njihovog znaajnog akumuliranja jer je strukturni poloaj stijena takav da omoguava

dreniranje padavina u nieleee slojeve mineralne sirovine. Na povrinskom kopu postoji

mogunost stvaranja akumulacija vode prilikom sputanja radova eksploatacije ispod kote

+560 m.Istrani teren u inenjersko-geolokom smislu, izgrauju sljedee klase stijena:

dolomit, krenjak i nevezane stijene.

Posmatrano sa aspekta stabilnosti zasjeka, kosina (radnih i zavrnih), dolomiti spadaju

u grupu stabilnih terena.

(Izvor podataka: Elaborat o klasifikaciji, kategorizaciji i proraunu rezervi dolomita

na lokalitetu Rudnik-Rudnik Vinjage Rakovicaopine Ilida, stanje 30.09.2008.godine)

2.2.2.4. Klimatske karakteristike

Klima u Sarajevskom kantonu je umjerena i blago kontinentalna. Prosjena godinja

temperatura iznosi 9,5 C, a prosjena koliina oborina je oko 900 mm. Najtopliji mjesec je

august, a najhladniji januar. Najvie oborina je u septembru, dok je najmanje u martu.

Prosjene ljetne i zimske temperature su:

1. prosjena ljetna temperatura 19,1 C

2. prosjena zimska temperatura 1,3 C

3. prosjena godinja temperatura 9,5 C

Jan Feb Mar Apr Maj Jun Jul Aug Sep Okt Nov DecNajvia prosjenatemperatura

3 5 12 16 22 25 27 28 20 18 10 4

Najnia prosjenatemperatura

-3 -2 2 5 9 12 14 14 10 8 4 -1

Padavine 51,6 55,3 36,7 67,4 68,5 72 79 58,2 113,4 72,6 80,7 69,9


16/127



Klima podruja u kojem se nalazi leite Rudnik Vinjage je umjereno-kontinentalna

sa prosjenim godinjim padavinama od 1070 ml godinje.

2.2.3. Pejzane vrijednosti

Leite dolomita Rudnik Vinjage zahvata sjeverozapadne obronke planine Igman. U

morfolokom smislu teren pripada brdovito-planinskom podruju sa nadmrskim visinama 600

1000 m. Leiteje u cijelosti izgraenood dolomita i rjee od dolomitinog vapnenca. Na

svakom kvadratnom metru skoncentrisano je 55,13 m3korisne mineralne sirovine. Povrina

leita na kojem je odobreno eksploataciono polje iznosi cca 32 500 m2. Utvreno je da je

prosjena debljina tehnikog kamena za obraun rudnih rezervi za leite Rudnik Vinjage u

sadanjem stanju kopa 29 m. Stvaranje dolomita izvreno je u toplim vodenim basenima

trijaske starosti.

Lokalitet Rudnik Vinjage ne karakterie ni jedna pejzana vrijednost koja bi ga

izdvojila u odnosu na okolno podruje. Formiranjem eksploatacionog polja, postrojenja i

pojavom svih prateih elemenata dolo je do promjena vizuelnih kvaliteta na podruju PK-

kamenoloma Rudnik Vinjage. Ve otvaranjem kamenoloma dolo je do naruavanja

prirodne slike pejzaa. S obzirom na vizuelnu izloenost zahvat ne predstavlja problem.

Naime, kamenolom Rudnik Vinjage nalazi se na vizuelno izolovanoj lokaciji, to znai da

nije vizuelno eksponiran.

Nakon prestanka rada kamenoloma i provedene sanacije doi e do pozitivnog uticajana vizuelne kvalitete pejzaa. Vegetacijski pokrov umanjit e strogost geometrije zavrnih

etaa i doprinjeti poveanju stepena prirodnosti na podruju zahvata.

2.2.4. Izgraena dobra i arheoloko naslijee

Na lokalitetu kamenoloma Rudnik Vinjage kod Rakovice i njegovoj blioj okolini

nema zatienih objekata kulturno-historijskog i prirodnog naslijea.

3. OPIS DJELATNOSTI, VRSTA PROIZVODA, GODINJIKAPACITET I BROJ ZAPOSLENIKA

Pribavljanjem potrebnih saglasnosti i izradom odgovarajue projektne dokumentacije,

preduzee olaktex je legalizovalo eksploataciju i preradu kamena dolomita po propisima

koji su aktuelni u Federaciji BiH.


17/127



Eksploatacioni radovi na ovom leitu obavljaju se diskontinuiranom tehnologijom

povrinske eksploatacije, primjerenom za uslove rada koji vladaju na lokalitetu leita i

planiranom kapacitetu kopa.

Nakon eksploatacije vri se prerada iskopane (rovne) mase, procesom usitnjavanja

drobilinim postrojenjem i klasiranjem.Preduzee olaktex raspolae opremom za izvoenje radova eksploatacije, prerade

(separacije) dolomita,

Koritenje dolomitnih agregata mogue je za:

- izradu donjih nosivih tamponskih slojeva,

- izradu betona razliitih marki

- proizvodnju betonske galanterije,

- kao agregat i punilo za izradu asfalta,

- izradu betonskih ploa za unutranje i vanjsko oblaganje.

Investitor raspolae opremom za izvoenje radova eksploatacije i prerade dolomita, za

planirani obim proizvodnje i registrovan je kod nadlenog Ministarstva FMERI za izvoenje

radova na eksploataciji i preradi dolomita. U tabeli 3.1. i 3.2. dati su osnovni podaci o

uslovima rada i aktivnostima, broju zaposlenih, radnom vremenu, te godinjem kapacitetu

pogona PK-kamenoloma i separacije na PK-kamenolomu Rudnik Vinjage.

Tabela 3.1. Uslovi radaUkupan

broj zaposlenih

Za planirane proizvodne (radne) procese na eksploataciji i preradi

kamena dolomita zaposlen je 15 zaposlenik

Smjene i aktivnosti

Smjene: 2(dvije)Aktivnosti:

1. Radni procesi dobivanja dolomita:- buenje i miniranje,- kopanje i utovar (bagerovanje)- Prerada dolomita- Transport do potroaa

Radno vrijemeRadni proces na eksploataciji:

2x8 h=16 sati

Broj radnih dana godinje: 23x10=230 radnih dana

Broj sati godinje:Tgod= 10 mjeseci x 23 radna dana x 16 sati =

3680 h/god

Sezonske varijacije: 2 mjeseca kamenolom ne radi (zimski period)

Smjene i broj radnika po smjeni 1 smjena ima u prosjeku 15 radnika u smjeni

Periodi kada

preduzee ne radi

Neradni dani su dravni i vjerski praznici

Napomena: Redovne obustave zbog remonta obavljaju se u vrijeme

sezonskog prekida proizvodnje


18/127



Tabela 3.2. Proizvodnja i prerada dolomita

Klasifikacijaproizvoda

Krajnji proizvod su frakcije kamenog agregata granulacije:0 do 4 mm; 4-8 mm; 8-16 mm, 16-32 mm, frakcije preko 32 mm

Godinjaproizvodnja

Prosjena godinja proizvodnja dolomita iznosi:50.000 m3..m

Nain skladitenja ipakiranja

(Direktna isporuka frakcija kamenog agregatapotroaima)

Komponente ilisvojstva materijalakoja su znaajna saokolinskog aspekta

Hemijska ispitivanja su pokazala da se radi o dolomitu ne ba velike vrstoesa slijedeim hemijskim sastavom::

CaCO3 51,20%MgCO3 41,25%

U primjesama preovladavaju oksid aluminijuma, i sulfata.

Broj i kvalifikaciona struktura zaposlenika

Brojno stanje po strukturi i vrstama rada, dat je u tabeli 3.3.

Tabela 3.3. Stanje zaposlenih na kamenolomu Rudnik Vinjage

Radno mjesto Broj izvrilaca Struna sprema

Tehniki rukovodilac VS 1Rukovalac bagera SSS 2

Rukovalac utovarivaa SSS 3Voza SSS 2

Rukovalac drobilicom iseparacijom

SSS 4

Bua SSS 1Pomoni radnik NK 1

Komercijalista SSS 1

UKUPNO: 15 zaposlenika


19/127



4. OPIS POGONA I POSTROJENJA (TEHNOLOKE ITEHNIKE CJELINE SA SHEMAMA I POMONIOBJEKTI, UKLJUUJUI OPREMU ZA SMANJENJENEGATIVNOG UTICAJA)

4.1. OSNOVNE TEHNIKE KARAKTERISTIKE OBJEKTA

Povrinska eksploatacija tehnikog kamena dolomita, na lokalitetu "Rudnik Vinjage"

Rakovica, bazira se na veoma pogodnim prirodnim i stvorenim tehniko tehnolokim i

drugim uvjetima. Pogone eksploatacije i prerade tehnikog kamena dolomita, vlasnitvo

preduzea olaktex d.o.o. Ilida,ine: PK-kamenolom Vinajge i pogon za preradu rovnog

dolomita (drobilino postrojenje i klasirnica - separacija) na istom lokalitetu. Strukturu

kompleksne mehanizacije na izvoenju rudarskih radova sainjavaju kompleti opreme po

proizvodnim i radnim procesima. Na osnovu svih uticajnih faktora na PK-kamenolomuRudnik Vinjage odabran je diskontinuirani sistem povrinske eksploatacije sa kamionskim

transportom od osnovnog utovarnog platoa do drobilinog postrojenja i bestransportnog sa

gravitacionim sputanjem miniranog materijala niz radnu kosinu do utovarnog platoa.

4.2. PROCESI PROIZVODNJE NA PK-KAMENOLOMURUDNIK VINJAGE

Proces proizvodnje na PK- kamenolomu dolomita Rudnik Vinjage ine osnovnitehnoloki procesi:

1. Proizvodni proces dobivanja otkrivke (jalovine)

2. Proizvodni proces dobivanja rovnog dolomita koji ine:

o buenje i miniranje stijenskog masiva, ripovanje i obaranje na osnovni plato

o utovar miniranog materijala primjenom utovarivaa i bagera,

o transport rovnog kamena do klasirnice unutranji kamionski transport,

2. Proizvodni proces prerade rovnog dolomita koji ine:

o priprema i klasiranje dolomita na standardne, trine frakcije drobljenje i

sijanje3. Otprema kamenih agregata (frakcija) vanjski kamionski transport.

4.2.1. Proizvodni proces dobivanja otkrivke (jalovine)

Leite Rudnik Vinjage" mjestimino je pokriven tankim slojem humusa (otkrivka)

debljine 0,4-1,0 m, koji je sa podruja predvienog za eksploataciju ve skinut. Navedene

koliine humusa smjetene su na privremena vanjska odlagalita, koje e se nakon zavretka

eksploatacije iskoristiti u cilju rekultivacije naruene prirodne sredine, odnosno ponovnogpoumljavanja terena.


20/127



4.2.2. Proizvodni proces dobivanja dolomita

Proizvodni proces dobivanja rovnog dolomita sa leita Rudnik Vinjage, inisistem

povrinske eksploatacije koji se sastoji iz slijedeih faza(tehnolokih procesa) i to:

Glavne faze

Priprema materijala (buenje minskih buotina, ripovanje)

Masovno miniranje

Guranje odminiranog materijala (zaostalog na etaama) na osnovni utovarno

transportni plato

Utovar i transport odminiranog materijala do postrojenja za preradu (klasiranje)

Primarna prerada

Sekundarna prerada Utovar i transport gotovih proizvoda

Pomone faze

Odravanje povrinskog kopa, puteva i radnog kruga

Odvodnjavanje povrinskog kopa

Odravanje rudarske opreme

Zatita okolia

Rekultivacija zemljita oteenog rudarskim radovima

Principijelna ema tehnolokog procesa dobijanja i prerade dolomita na PK-

kamenolomu Rudnik Vinjage, data je na slici 4.1.

Slika 4.1. Principijelna ema tehnolokog procesa dobijanja dolomita


21/127



Lb

l

Lep

700

lp

bo

a

b

L

pl

l

ep

ob

b

L

H

detonirajui tapin

DETALJ A-A

4.2.2.1. Buenje i miniranje

Povrinska eksploatacija dolomita na PK-kamenolomu Rudnik Vinjage kod

Rakovice izvodi se uz primjenu masovnih miniranja.

Na PK kamenolomu Rudnik Vinjage buenje se vri vertikalnim minskimbuotinama, koja je sastavni dio metode miniranja pomou dubokog buenja, odnosno

masovnog primarnog miniranja. Ovo buenje se izvodi na ravni prema liniji paralelno ivici

etae pod uglom 700, a na rastojanju od W=3,0 m od ivice etae. Rastojanje izmeu buotina je

a=3,3 m.

Promjer (prenik) minskih buotina je 76 mm, a nagib minske buotine 700. Buenje

se vri pomou buae garniture za udarno-rotaciono buenje.

Na povrinskim kopovima - kamenolomima miniranjase koriste za rastresanje stijena i

obaranje na osnovni utovarni plato, pri emu se uvjek naglaava potreba za odreenomgranulacijom odminiranog materijala, koja e omoguiti optimalizaciju tehnolokih faza koje

slijede iza miniranja.

Prilikom izbora optimalnih buako-minerskih parametara odluujuu ulogu imaju

fiziko-mehanike i akustine karakteristike radne sredine.

Primjenom energije eksploziva 50% izminiranog materijala se obara na osnovni

utovarno transportni plato, a 50% se zadrava na bermi etae u okviru koje je vreno

miniranje, kao i niim etaama.

Minimalna irina etae na kojoj se vri miniranje iznosi 1012 m, ako se miniranje

izvodi sa dva reda buotina, to je sluaj sa PK-kamenolom Rudnik Vinjage (Slika 4.2.)

Buaa garnitura

Slika 4.2. -Parametri minskih buotina

Punjenje i paljenje minskih buotina obavlja se prema vaeim propisima o miniranju

pri rudarskim radovima na povrinskim kopovima vrstih mineralnih sirovina.


22/127



Osnovno punjenje minskih buotina:

Na osnovu geoloko-fizikih i mehanikih svojstava dolomita u radnoj sredini leita

Rudnik Vinjage primjenjuju se privredni eksplozivi koji se nalaze na listi odobrenih

eksplozivnih sredstava FBiH: Amonal i ANFO eksplozivna sredstva.Koritenjem ovih eksplozivnih sredstava eliminie se postojanje posebnih potencijalnih

opasnosti po lica koja e manipulisati eksplozivnim sredstvima, te eventualno emitovanje

produkata eksplozivnog razlaganja tih sredstava, koji mogu predstavljati posebne potencijalne

opasnosti po radnu i ivotnu sredinu.

Za proraum koliine eksploziva po buotini neophodno je poznavati specifinu

potronju eksploziva, dubinu i promjer buotine, konstrukciju eksplozivnog punjenja, kao i

vrstu eksploziva i dimenzije patrone.

Minerski radovina PK-kamenolomu Rudnik Vinjage imaju primaran znaaj i iroku

primjenu, ime se postie velika proizvodnja u eksploataciji dolomita.

Ruenje dolomitnog masiva na etai, prilikom primarnog miniranja, nastaje

djelovanjem talasa naprezanja i ekspanzije gasova u buotini. Talas naprezanja izaziva

nastajanje pukotina u dolomitu, a ekspanzija gasova odrava unutranju energiju i uslovljava

odbacivanje miniranog materijala. Kod miniranja na PK-kamenolomu Rudnik Vinjage u

dolomitima koji je prirodno ispucao (prirodne pukotine), dolazi do oslabljenja talasanaprezanja i opadanje plinova u podruju ispred i iza pukotina. Prirodne pukotine i prsline

djelimino ili potpuno odbijaju talase naprezanja, te on djeluje samo na jedan dio masiva.

Ostali dio minirane mase se pomjera (potresa), ali se ne drobi. Na vei dio dolomitne mase

djeluje samo statiki pritisak, zbog ega dolazi do odvajanja komada dolomita, odnosno

drobljenja po prirodnim pukotinama i prslinama.

Prilikom izbora optimalnih buako -minerskih parametara odluujuu ulogu imaju

fiziko-mehanike i akustine karakteristike radne sredine.

Pozitivna oekivanja radnog procesa miniranja oituju se u pretpostavci povoljne

fragmentacije izminiranog materijala, te pretpostavci povoljnog smjera odbacivanja i oblika

rasprostiranja izminiranog materijala, kao i to je mogue manje negativno djelovanje

izvrenog miniranja u pogledu potresnog djelovanja, veliine zranog udara kao i u pogledu

po okoli tetnog odnosno opasnog razbacivanja izminiranog kamenja.

Sve ovo mogue je ostvariti ako su pravilno odreeni parametri miniranja, vrsta

eksploziva i konstrukcije eksplozivnog punjenja, te naina iniciranja.


23/127



4.2.2.2. Utovar i transport odminiranog materijala (rovnog dolomita)

Utovarodminiranog materijala, u ovom sluaju rovnog dolomita, vri se hidraulinim

bagerom sa dubinskom kaikom, a po potrebi i utovarivaima zapremine kaike >2,0 m3

, utransportne kamione, s kojim preduzee olaktex d.o.o. raspolae.

Na PK-kamenolomu Rudnik Vinjage je predvien unutranji transport od utovarnog

platoa do drobilinog postrojenja.

Radni proces transportdolomita od mjesta odminiranog, odnosno obruenog dolomita

na utovarnoj etai (E-600) do drobilinog postrojenja, obavlja se kamionima nosivosti do 15

tona.

Od separacije do korisnika, mineralna sirovina se transportuje prema potrebama i

zahtjevu kupaca, posredstvom kooperanata ili u vlastitoj reiji.

Slika 4.3. Utovaran rovnog dolomita -hidraulini bager kaikar(PK-kamenolom Rudnik Vinjage)

4.2.3. Tehniko-tehnoloka oprema koja se koristi na dobivanjurovnog dolomita Rudnika Rudnik Vinjage

Tehnoloku opremu PK-kamenoloma Rudnik Vinjage ine preteno mobilna orua

za rad, ureaji i oprema, koji imaju veome fleksibilne osobine u smislu promjene lokacije,

adaptivnosti na izmijenjene prostorne, namjenske i druge uslove.


24/127



Strukturu kompleksne mehanizacije na izvoenju rudarskih radova dobivanja dolomita

ine kompleti opreme po proizvodnim procesima (Tabela 4.1.).

Tabela 4.1. Struktura kompleksne mehanizacije po proizvodnim procesima

RADNI PROCESI RUDARSKA MEHANIZACIJA

Buenje i miniranje stijenske mase u ciljupripreme stijenske mase za utovar

Udarno-rotaciona buaa garnitura tipaBohler TC 11

Guranje zaostalog materijala na etaama,pomoni radovi, ienje etaa, izrada puteva

Buldozer

Utovar miniranog rovnog dolomita naosnovnom, utovarno-transportnom platou ukamione

Bager rovokopa tipa Komatsu PC 210zapremine kaike 1,2 m3, Caterpilar 213-Bzapremine kaike 0,80 i Caterpilar 215

zapremine kaike Vk= 0,8 m3

Utovar gotovih proizvoda-frakcija na platouseparacije

Utovariva, tipa Komatsu WA 450 iCaterpilar 950, zapremine kaike 4,20 i2,30 m3

Transport (unutranji) od radilita do istresita udrobilino postrojenje

Kamioni tipa Mercedes 2628, zapreminekorpe 10 m3,

Agregat (36 kW)

Mobilni kompresor (efektivnog kapaciteta oko 10 m3/min)

4.2.4. Proizvodni proces prerade rovnog dolomita - separacija

4.2.4.1. Lokacija postrojenja za preradu rovnog dolomita (klasirnica)

Lokacija postrojenja za preradu dolomita (separacija), odabrana je iz uslova

minimalnog obima transporta rovnog dolomita od zone otkopavanja u kopu do prijemnog

bunkera, kao i od otvorenih deponija za pojedine asortimane do glavnog transportnog puta za

otpremu dolomita potroaima. Odabrana lokacija zahtjeva minimalni obim radova za ureenjepovrina za smjetaj ureaja i postrojenja, minimalni i najpovoljniji izbor radova za trasu

transportnog puta za dopremu materijala, kao i ureenje deponije za smjetaj gotovih

proizvoda. Meusobna udaljenost postrojenja je dovoljno velika za nesmetan rad ali i dovoljno

blizu da se opsluivanje klasirnica moe vriti jednom mainom (utovariva, kamion).

Na bazi ovih uticajnih faktora kao optimalane lokacije klasirnica odabrana je etana

ravan k-601 u granici kopa, u neposrednoj blizini glavnog transportno izvoznog puta.

Separacija proizvodi agregate prema tehnikim standardima za proizvodnju betona,

maltera i ugljovodoninih smjea.


25/127



Dispozicija i izgled postrojenja za preradu i klasiranje rovnog dolomita vidlljiv je na

fotografiji (slika 4.4.).

Slika 4.4.-Dispozicija i izgled postrojenje za preradu i klasiranje rovnog dolomita

na Rudniku (PK-kamenolomu) Rudnik Vinjage

4.2.4.2. Opis tehnolokog procesa prerade i klasiranja dolomita

Materijal pripremljen na kopu (odminirani dolomit) se transportuje do postrojenja za

drobljenje i klasiranje, s ciljem dobijanja trinog asortimana, odnosno istog materijala

razliitih frakcija dolomita za primjenu u industriji.

Tehnoloki proces dobijanja gotovih frakcija na postrojenju za preradu (separaciji)

sastoji se od tri procesa:

1. Drobljenje i mljevenje (usitnjavanje)

3. Klasiranje

Tehnoloki proces separacije (drobljenje i klasiranje) prikazan je principijelnoj

tehnolokoj emi prerade dolomita (Slika 4.5.).


26/127



Slika 4.5.-Tehnoloka ema i tenike karakteristike postrojenjaseparacije

na PK-kamenolomu Rudnik Vinjage


27/127



Usitnjavanje (drobljenje i mljevenje) je proces smanjenja krupnoe sirovine radi njene

direktne upotrebe ili pripreme sirovine za proces klasiranja. Usitnjavanje se vri drobljenjem i

mljevenjem (Tehnoloka ema-slika 4.5.).

Klasiranje je pomona operacija u procesu usitnjavanja sa zadatkom da izmeu

pojedinih stadija usitnjavanja izdvoji razliita dovoljno usitnjena zrna prosijavanjem na sitima.Usitnjeni materijal potom odlazi na vibraciono sito. Vibraciono sito se sastoji iz rama u

kome je privrena prosjevna povrina mehanizma za izazivanje vibracija (vibrator) sa

prosjevnom povrinom i elektromotorom za pogon. Kretanje sirovine od ulaznog ka izlaznom

kraju sita uslovljeno je kretanjem rama sita i poloajem prosjevne povrine. Klasifikacija je

proces razdvajanja zrna po klasama krupnoe.

Tehnoloki proces klasiranja i rasijavanja dolomita na Rudniku Rudnik Vinjage

Rakovica je prilagoen dobijanju pet asortimana i to:

- frakcija 0-4 mm- frakcija 4-8 mm

- frakcija 8-16 mm

- frakcija 16-32 mm

- frakcija preko 32 mm

Doziranje postrojenja vri se utovarivaem koji rovni materijal sipa u prijemni bunker.

Iz prijemnog bunkera materijal se dozira na vibro selektor, ija je funkcija odvajanje istog

materijala, koji se transportuje u eljusnu drobilicu, dok se jalovina transportuje na deponiju(jalovite). Iz drobilice se materijal transporterom izvozi do prihvatnog bunkera odakle se

transporterom navozi na vibraciono sito, kojim se vri rasijavanje materijala na zahtjevane

frakcije. Dobijene frakcije se privremeno deponuju. Utovar gotovih proizvoda vri se

utovarivaem u kamione, koji potom vre transport glavnim transportnim putem do potroaa.

U cilju ostvarenja planirane proizvodnje (60.000 m3 rovnog dolomita) i poveanja

kapaciteta na kopu je nabavljena i nova oprema, te su sad na klasiranju angaovana sljedea

postrojenja:

I. Postrojenje Weserhute (d)-Hazemag (m)

II. Postrojenje Boringen (d) + Hazemag (m) + Extec (k)

III. Mobilna sijaica (kapaciteta 120 t/h)


28/127



Tehnoloka ema proizvodnih procesa i emisija polutanata na pogonu PK Rudnik

Vinjage

Da bi se predoila najjednostavnija slika odvijanja tehnolokog procesa eksploatacije i

prerade dolomita i kretanje materija u tom procesu, na slici 4.6. data je kroki skica odvijanja

procesa rada eksploatacije i prerade sa prikazanim ulaznim (sirovina, voda, energija) i izlaznimparametrima (gotovi proizvodi, emisije, otpad).

Otpadi - gasna faza

Buka

Gotovi proizvodi

Ulazne sirovine Tehnoloki proces (kamene frakcije)

(eksplozivna sredstva) eksploatacije i prerade Praina, plinovidolomita (nusproizvodi)

Goriva, ulja i maziva

vrsti otpad

Teni ispusti (otpadna oborinska voda)

Slika 4.6. ematski prikaz odvijanja procesa eksploatacije i prerade sa prikazanim ulaznim

i izlaznim parametrima

4.3. OBJEKTI INDUSTRIJSKOG KRUGA

Od objekata industrijskog kruga na PKkamenolomu Rudnik Vinjage nalaze se

sljedei objekti:

- Upravna zgrada

- Radionica za opravku i odravanje mehanizovane opreme

- Skladite ulja i maziva (objekat kontejnerskog tipa)

- Komandna kabina sa pripadajuom elektroopremom i instalacijama

- Dizel elektrini agregat

Dispozicija svih objekata, ureaja i postrojenja i platoa industrijskog kruga na PK

kamenolomu Rudnik Vinjage, prikazana je na slici 4.7.


29/127



Radionica

Upravna zgrada

Separacija

Slika 4.7. Situaciona karta PK-kamenoloma Vinjage sa ucrtanom granicom

eksploatacionog poljai i postrojenjima i objektima industrijskog kruga

.


30/127



4.3.1. Upravna zgrada

Upravna zgrada nalazi se na samom ulazu u PK-kamenoloma Rudnik Vinjage Rakovica.Zgrada ima prizemlje i dva sprata.

U PRIZEMLJU UPRAVNE zgrade nalaze se sljedee prostorije:

- 4 kancelarije

-1 ajna kuhinja

-1 mokri vor (WC)

PRVI SPRAT upravne zgrade ini:

- 4 kancelarije

- 1 mokri vor (WC)

DRUGI SPRAT upravne zgrade ini:

- 4 kancelarije

- Kupatilo i WC

Na slici 4.8. dat je izgled i dispozicija Upravne zgrade.

Slika 4.8. Izgled i dispozicija Upravne zgrade PK-kamenolomaRudnik Vinjage Rakovica


31/127



4.3.2. Skladite ulja i maziva

Na slici 4.9. dat je izgled skladita ulja i maziva koje se nalazi u industrijskom krugu

PK-kamenoloma Rudnik Vinjage.

Slika 4.9. Izgled i dispozicija skladita ulja i maziva na PK-kamenolomu Rudnik Vinjage

Skladite ulja i maziva je objekat kontejnerskog tipa. Ulje i mazivo skladiti se u

metalnimbavama na kojima se nalazi i pumpa za pretakanje.

Ukupna koliina ulja koja se skladiti je 200 litara, kao i dvije bave masti od po 200

kilograma, (2x200 kg= 400 kg).

4.3.3. Skladite gotovih proizvoda

Investitorposjedujeskladite gotovih proizvoda, mada se velike koliine proizvedene

frakcije odmah distribuiraju potroaima. Manje koliine razliitih frakcija dolomita deponuju

se privremeno na osnovnom platou deponiji (Slika 4.10.).


32/127



Slika 4.10. Deponija manjih koliina gotovih frakcija dolomita na utovarnom platou

4.3.4. Ostali objekti industrijskog krugaPK-kamenoloma Rudnik Vinjage

U sklopu industrijskog kruga na ulazu u PK-kamenolom Rudnik Vinjage Rakovica

smjetena je i radionica za remont mehanizovane opreme, koja je u vlasnitvu preduzea

olaktex Ilida.

Na slici 4.11. dat je izgled i dispozicija radionice za opravku mehanizovane opreme.


33/127



Slika 4.11. Izgled i dispozicija radionice za opravku i odravanje mehanizovane opremena ulazu u PK-kamenolom Rudnik Vinjage

U sklopu industrijskog kruga PK-kamenoloma Rudnik Vinjage nalazi se i komandna

kuica drobilinog postrojenja (separacije). Izgled i diospozicija komandne kuice (naranasti

objekat kontejnerskog tipa) dat je na slici 4.12.

Slika 4.12. Izgled i dispozicija komandne kuice pogona separacije


34/127



Pored pogona separacije, nkao zasebna cjelina nalazi se i mlin za drobljenje kamenih

agregata na frakcije 0-16 mm. Na slici 4.13. dat je izgled mlina za drobljenje na frakcije 0-16

mm.

Slika 4.13. Izgled mlina za drobljenje kamenih agregata na frakcije 0-16 mm u sklopuindustrijskog kruga PK-kamenoloma Rudnik Vinjage Rakovica

U industrijskom krugu PK-kamenoloma Rudnik Vinjage nema skladita eksplozivnih

sredstava, jer se ista dovoze od strane treih lica koja i obavljaju miniranja, u koliinama koje

su potrebne za jedno miniranje.

4.4. TEHNIKO RJEENJE OTPRAIVANJA NA SEPARACIJI

Najznaajniji emiseri mineralne praine u pogonu separacije su drobilice i vibracionasita separisanog dolomita, te faza istresanja u sipke i na transportere sa gumenom trakom.

Eliminisanja praine na ovakvim izvora iziskuje znaajnije zahvate, kao to je uvoenje

sistema na principu prskanja, usisavanja, ciklona, skrubera, filtera i dr.

Dobra organizacija i efikasnost sistema rada vodenih zavjesa (mlaznica), kome se mogu

pridodati poboljanja, kao to su: dobra oklapanja (zatvaranja) mjesta sa poveanim emisijama,

izgradnja elija za skladita sitnih frakcija, uvoenje blokade rada postrojenja separacije u

funkciji rada mlaznica, a to je i obaveza po stavu 3. lana 50. Pravilnika o tehnikim

normativima za povrinsku eksploataciju (Sl.list SFRJ, broj 4/85 i 62/87), primjenjuju se kao

mjere za eliminisanja praine i na ovoj separaciji.


35/127



4.4.1. Oprema za smanjenje negativnog uticaja zapraenosti

Postrojenja separacije je otvorenog tipa i predstavljaju znaajan izvor zapraenosti

vazduha u radnoj i ivotnoj sredini.Zato se namee potreba da se na ovim postrojenjima izvode sistemi adekvatne zatite

od emisija opasne mineralne praine i drugih tetnih manifestacija tehnolokog procesa

separisanja (prerade) dolomita na radnu i ivotnu sredinu.

Obaranje mineralne praine vri se vodenim mlaznicama, postavljenim iznad mjesta na

kojima se vri emisija praine (drobilice, sita i presipna mjesta), a njihova efikasnost je u

funkciji oblika i veliine mlaza, sistema rasprskavanja i svakako u funkciji uslovljenog rada

mlaznica u toku itavog toka odvijanja procesa rada separacije.

Snabdjevanje vodom za potrebe mlaznica (prskalica) na drobilinom postrojenjuobezbjeuje se iz bazena sa tehnolokom vodom, a preko pumpne stanice, pri emu je usisna

korpa postavljena u bazen i ista se preko izgraene pumpne stanice koristi za otpraivanje na

mlaznicama koje su postavljene na prijemnom kou drobilinog postrojenja, te na primarnoj i

sekundarnoj drobilici, kao i na presipnim mjestima transportnih traka.

Postavljanjem mlaznica na pomenutim mjestima drobilinog postrojenja uspostavlja se

sistem vodenih zavjesa, koje obaraju uzvitlanu prainu i vlae ukupnu masu, odnosno sav

materijal u podruju djelovanja vodene zavjese.

Da bi se sprijeio rad mlaznica na pojedinim mjestima, odnosno postrojenjima koja

nisu u pogonu (ukoliko se iskljui jedan dio separacije), te da bi se sprijeili nepotrebni gubici

vode, na svakoj mlaznici se mora postaviti otvaranje protoka ili drugi automatski ureaj za

ukljuivanje mlaznice u rad.

Na slici 4.14. prikazan je nain postavljanja mlaznica sa runim ventilom, a na slici

4.15. prikazano je tehniko rjeenje postavljanja automatskog ventila ispod transportne trake,

koji se ukljuuje u rad djelovanjem optereenja trake i iskljuuje kada traka radi bez tereta.

Na slici 4.16. dat je ematski prikaz vlaenja i obaranja praine na presipnim mjestima

transportera.

Princip rada vodenih mlaznica

Ukljuivanje i iskljuivanje rada mlaznica vri se pomou runog ventila.

Radni pritisak vode u sistemu razvodne mree iznosi 0,65 bara. Specifina potronja

vode po jednoj prskalici iznosi 4,0-6,0 l/min. Sistem se napaja vodom pomou pumpe..

Na slici 4.14. prikazan je nain postavljanja i opremanja mlaznice sa runim ventilom.


36/127



Slika 4.14.Nain opremanja mlaznice sa runim ventilom

1. Ventil za protok vode

2. Ventil za regulaciju

Slika 4.15. Tehniko rjeenje postavljanja automatskog ventila ispod transportne

trake

Specifina potronja vode u sistemu mlaznica zavisi od pritiska vode u sistemu i tipa

upotrijebljenih prskalica.

Slika 4.16.- ematski prikaz vlaenja i obaranja praine na presipnim mjestima transportera

Na kamenolomu Rudnik Vinjage nije instaliran sistem vodenih mlaznica, niti bilokoji sistem za obaranje praine, to e biti obaveza po ovom Planu aktivnosti.


37/127



Jo neke od metoda za smanjenje emisija praine u industrijskom krugukamenoloma Rudnik Vinjage.

Smanjenje emisije praine na utovarnim mjestima-deponijama gotovih proizvoda i

transportnim koridorima, vri se prskanjem materijala sa vodom uz pomo crijeva.

5. DATUM POETKA RADA POGONA/POSTROJENJA

Privredno drutvo olaktex d.o.o. Ilida-Sarajevo, poelo je sa radom 2001. godine.

Rjeenjem broj: UP-I/02/2-23-2-13/00 od 06.09.2001.godine, Federalno ministarstvo

prostornog ureenja i okolia, dalo je Urbanistiku saglasnost preduzeu olaktex d.o.o.

Ilida kod Sarajeva, za povrinsku eksploataciju mineralne sirovine dolomita, montau

tehnoloke opreme za preradu iste, promjenu namjene postojeeg stambenog objekta u

poslovni prostor za smjetaj osoblja, izgradnju novog objekta prirune radionice za servisiranje

mehanizacije, postavljanje tipskih kontejnera za smjetaj materijala i opreme (privremenog

karaktera), na lokalitetu Rudnik-Rudnik Vinjage kod Rakovice, podruje opine Ilida, u

umi i na umskom zemljitu u vlasnitvu podnosioca zahtjeva, ukupne povrine

eksploatacionogh polja od 3,25 ha.

Poetak rada PK-kamenoloma Rudnik Vinjage Rakovica, zapoela je istranim

radovima, nakon ega je uraen Elaborat o rezervama dolomita leita Rudnik Vinjage

Rakovica, koji je odobren od strane FMERI, Rjeenjem broj: UP/I-09-18-93/00 od28.06.2000.godine.

Preduzeu olaktex d.o.o.Ilida Rjeenjem Up/I broj:07-18-687/01, od

22.11.2001.godine izdatom od strane Federalnog ministarstva energije, rudarstva i industrije,

odobrena je eksploatacija industrijske mineralne sirovine dolomita na eksploatacionom polju,

PK-kamenoloma Rudnik Vinajge kod Rakovice, ogranienom pravolinijski sa prelomnim

takama oznaenim brojevima: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, ucrtanom na situacionoj karti. (Prilog Plana

aktivnosti).

Rjeenjem UP/I broj:07-18-364/02 od 17.07.2002.godine izdatom od strane FMERIovom preduzeu odobreno je izvoenje radova po Glavnom rudarskom projektu eksploatacije

leita dolomita Rudnik Vinjage kod Rakovice.

Preduzee olaktex d.o.o. Ilida, posjeduje i Rjeenje o vodnoj dozvoli, broj: UP-

I/25-3-40-310-7/10 od 14.07.2010.godine, izdato od Agencije za vodno podruje rijeke Save,

Sarajevo. Ova vodna dozvola odnosi se iskljuivo na isputanje tehnolokih otpadnih voda

koje nastaju na prostoru radnih i manipulativnih povrina od pranja postrojenja i internih

saobraajnica, te usljed slijevanja oborinskih voda sa povrinskog kopa.


38/127



6. NULTO STANJE KVALITETA OKOLIA(STUDIJA O TRENUTNOM STANJU OKOLIA NA DATOJLOKACIJI, POPIS MJERA NASTANKA I KVALITATIVNE I

KVANTITATIVNE KARAKTERISTIKE SVIH OTPADNIHTOKOVA (OTPAD, BUKA, EMISIJE U ZRAKU, OTPADNEVODE) UZ PRIKAZ EMISIONIH MJESTA NA MAPI LOKACIJE(PODACI O MONITORINGU STANJA OKOLIA NA DATOJLOKACIJI)

6.1. UVOD

Djelatnost preduzea olaktex d.o.o. Ilida predstavlja djelatnost koja je

karakterizirana emisijama praine i gasovitih tetnih polutanata u zrak i manjih koliina vrstih

otpadnih materija.

Kada se eli opravdati odreeni zahvat na nekoj lokaciji, kao to je povrinska

eksploatacija i prerada tehnikog kamena dolomita na PK-kamenolomu Rudnik Vinjage,

tada je potrebno izvriti kompletnu analizu ugroenosti ivotnog okolia izazvane radom te

tehnologije.

Prilikom ocjene uticaja tehnologije na stabilnost i sigurnost ivotog okolia moraju se

uzeti u obzir svi evidentni uticaji, a posebno:

- uticaj na tlo

- uticaj na vode- uticaj na kvalitet zraka (uticaj praine)

- uticaj na umsku vegetaciju i ivotni svijet

- uticaj na vizuelne vrijednosti okolice (pejzane promjene-reljef)

- uticaj buke na okoli

Analizom uticaja eksploatacije i prerade tehnikog kamena dolomita na okoli moraju

se uzeti u obzir sve promjene, kako za sluaj normalnog rada pogona, tako i u sluaju

nepredvienih okolnosti tj.ekoloke nesree koje bi se eventualno mogle dogoditi.

Uporeivanjem sa stanjem u prolosti i nekim recentnim i najavljenim aktivnostima,nastoje se identificirati odnosno realno preslikati budui odnosi i donijeti ispravni zakljuci u

pogledu negativnih posljedica i potrebnih mjera zatite i u narednom periodu eksploatacije.

Preduzee olaktexdo sada je izvrilo sve potrebne zakonom propisane radnje,

usmjerene ka legalizaciji tehnologije preduzea, odnosno pribavilo potrebna odobrenja.

Zatita okoliapodrazumijeva sve aktivnosti i mjere koje imaju za cilj prevenciju od

opasnosti, tete ili zagaivanja, te reduciranje ili odstranjivanje tete koja je nastala sa tenjom

povrata na stanje prije izazvane tete.


39/127



6.2. IZVORI OPASNOSTI I TETNOSTI NAPK RUDNIK VINJAGE

Izvori opasnosti i tetnosti na okolinu koji su vezani za eksploataciju i preradu

tehnikog kamena na PK-kamenolomima, prema elementima ivotne sredine koje mogu

ugroziti, dijele se na:

- Izvore zagaivanja zraka,

- Izvore zagaivanja voda,

- Izvore ugroavanja tla,

- Izvore nastanka buke i

- Miniranje, odnosno ruenje stijena energijom eksplozivnog razlaganja eksploziva, sa

posljedicama seizmikih i zvunih efekata miniranja.

Posljedice tehnolokog procesa eksploatacije koji se odvija unutar predmetnog

kamenoloma na analiziranom lokalitetu, teoretski uslovljavaju negativna dejstva i ekoloke

rizike. Procjenu uticaja tehnolokog procesa eksploatacije i prerade tehnikog kamena

dolomita na lokalitetu PK-kamenoloma Rudnik-Rudnik Vinjage dajemo za uslove

normalnog rada i za uslove moguih ekscesnih situacija pri pomenutim tehnolokim

procesima.

Teoretski razmatrano, uticaji tehnolokog procesa eksploatacije i prerade tehnikog

kamena dolomita na pomenutom lokalitetu, u uslovima normalnog rada ukljuuju:

- pejzane promjene (promjene vizuelnih kvaliteta okolia)

- promjene u kvalitetu zraka usljed:

- buenja minskih buotina

- ruenja stijena energijom eksplozivnog razlaganja eksploziva (miniranje)

- prerada dolomita (postrojenja klasirnice, naroito postrojenja za drobljenje,

mljevenje i prosijvanje)

- utovara gotovih proizvoda, odnosno pojedinih frakcija sa skladita klasirnice,- transporta dolomita

- padanje agregata sa transportera i formiranje kupa,

- ienje povrina radnih etaa i internih komunikacija,

- uzvitlavanje mineralne praine sa radnih povrina, saobraajnica, deponija i

slino djelovanjem zranih struja (vjetra).

- uticaj miniranja-vibracije tla (mikroseizmika)

- oneienje bukom:

- pri eksploataciji (detonacija od miniranja, rad teke mehanizacije),

- pri transportu,


40/127



Uticaji tehnolokog procesa eksploatacije i prerade tehnikog kamena dolomita na PK-

kamenolomu Rudnik Vinjage u sluaju ekoloke nesree (kao to je nekontrolisano

razlijevanja nafte prilikom pretakanja u radne strojeve ili nepropisno rukovanje eksplozivom i

eksplozivnim sredstvima) moe dovesti do promjena u kvalitetu podzemnih i povrinskih

voda, kao i promjene u kvalitetu tla.

6.3. PROCJENA TETNOG UTICAJA I KARAKTERNARUAVANJA OKOLIA USLJED RADOVAEKSPLOATACIJE I PRERADE DOLOMITA

NA PK - KAMENOLOMU RUDNIK VINJAGE

Za procjenu uticaja pojedinih faza tehnolokog procesa eksploatacije, te prerade

tehnikog kamena dolomita, potrebno je razmotriti navedene uticaje na tlo, povrinske i

podzemne vode, zrak, umsku vegetaciju i ivotinjski svijet (flora i fauna), te vizuelni kvalitet

okolia (pejza).

Pregled uticaja procesa eksplotacije i prerade na PK Rudnik Vinjage na okoli:

Emitovanja mineralne praina u procesu eksploatacije, utovara i istovara, prerade

tehnikog kamena, te dizanja i noenja pomouvjetra sa deponija gotovih proizvoda i

sa internih komunikacija,

Emitovanja gasovitih produkata eksplozivnog razlaganja eksplozivnih materija uprocesu miniranja i sagorijevanja tenih nafte u motorima sa unutranjim

sagorijevanjem.

Umjeren uticaj na zrak gasovitih polutanat, kao posljedica rada stojeva, postrojenja za

drobljenje, klasiranje, te prilikom miniranja.

Zagaivanje povrinskih i podzemnih voda gorivima i mazivima koji se koriste na

lokaciji.

Usljed predmetnih aktivnosti i specifinosti proizvodnje i prerade kamena ne oekuju

se nepovoljni uticaji na tlo. Dio tla koji se uklanja kao jalovina odlae se i uva za nazato odreenom odlagalitu.

Otkrivanje tla (uklanjanje jalovine-humusa) moe dovesti do erozije.

Oekuju se minimalni uticaji na biljni svijet u vrlo usko ogranienom podruju oko

kamenoloma u vidu poveane koncentracije praine, uklanjanja dijelova biljnog

pokrova i izmjene stanita preostalih ivotinjskih vrsta na eksploatacionom polju.

Miniranja e unijeti odreen nemir meu ivotinjski svijet.

Negativan uticaj nivoa buke na radnike bit e neznatan.

Povremeno poveanje intenziteta buke je samo tokom miniranja.


41/127



S obzirom na lokaciju predmetnog zahvata tokom eksploatacije doi e do uticaja na

vizuelni kvalitet podruja, na ogranienom podruju mikrolokacije, odnosno na

odobrenom eksploatacionom polju. Ove uticaje ublait e se provoenje mjera

tehniko-bioloke sanacije kamenoloma po prestanku eksploatacije.

Uticaj od odlaganja otpada je minimalan, budui da se komunalni otpad privremenoskladiti u kontejnere i PVC mobilne spremnike, te odvozi na deponiju komunalnog

otpada, a otpad od ulja i maziva skladiti u bave i odvozi od strane ovlatene

institucije,

Tehnoloki otpad (gume, komadi eljeza i sl.) odvozit e se prema potrebi od strane

ovlatene pravne osobe koja se bavi prikupljanjem i prometom industrijskog otpada.

Akcidenti koji se mogu dogoditi izlijevanjem tekuih ulja i goriva, s obzirom na

kapacitete i planirane mjere imat e vrlo ogranien uticaj.

Procjena i opis tetnog uticaja na okoli radnih procesa dobivanja i prerade tehnikogkamena dolomita na PK-kamenolomu Rudnik Vinjage data je pregledno u tabeli 6.1.

Tabela 6.1.Pregled moguih tetnih uticaja i karakter naruavanja okolia

Tehnoloki procesi tetni uticaji Opis tetnog uticaja

PrainaUticaj na zdravlje ljudi, tetni uticaj na

fizioloke procese biljki i tloBuenje minskihbuotina

BukaUtie na zdravlje

ljudi u neposrednoj bliziniPraina i plinovitiprodukti izgaranja

eksplozivnih sredstavaUticaj na zdravlje ljudi, tetni uticaj nafizioloke procese biljki i matino tlo

Seizmiki efektiMogue oteenjeokolnih objekata

Zrani udarMogua povreda ljudi i oteenjaobjekata u neposrednoj blizini PK

Miniranje

Razbacivanje komadastijenske mase

Mogua je povreda ljudi, objekata,postrojenja,

ureaja i maina

Utovar i transport Praina

Utie na zdravlje radnika, oteenje

biodiverziteta i oneienje i zapranostpostrojenja, ureaja i maina

PrainaUtie na zdravlje ljudi, oneienje

zraka i zapranost postrojenja, ureaja imaina

Usitnajvanje(drobljenje, mljevenje

i klasiranje)Buka i vibracija

Utie na zdravlje ljudi-radnika i radpostrojenja, ureaja i maina

Utovar klasirnihfrakcija dolomita

PrainaUtie na zdravlje radnika, oteenje

biodiverziteta i oneienje i zapranostpostrojenja, ureaja i maina

Transport klasirnih

frakcija Praina

Utie na zdravlje radnika, oteenje

biodiverziteta


42/127



6.4. PORIJEKLO I TIPOLOGIJA OSNOVNIH ZAGAIVAA URECIRKULACIONOJ ZONI PK-KAMENOLOMA ISEPARACIJE RUDNIK VINJAGE I NJIHOV UTICAJ NA

OKOLI

Bilans tetnih uticaja je zbir pojedinanih uticaja emisija pojedinih tetnosti u svakoj

recirkulacionoj zoni. U ovom sluaju mogu se posmatrati dvije recirkulacione zone koje su

meusobno povezane:

I. Zona povrinske eksploatacije tehnikog kamena dolomita na PK-kamenolomu

Rudnik Vinjage

II. Zona separacije (drobljenje i klasiranje) tehnikog kamena dolomita

6.4.1. Zona povrinske eksploatacije tehnikog kamena dolomita naPK-kamenolomu Rudnik Vinjage

Utjecaj tehnolokog procesa koji se odvija u PK dolomita Rudnik Vinjage kod

Rakovice na okolicu se moe razmatrati za uslove normalnog rada, ispravnosti i

funkcionalnosti opreme u zahvatu, te za uslove nekih akcidentnih situacija, koje se mogu

smatrati ekolokim nesreama. Normalni uslovi rada podrazumijevaju niske i tolerantne efekteove djelatnosti na okoli i njegove komponente i sisteme.

Uticaj na mikroklimatske usloveMijenjanje topografskih karakteristika na planiranoj eksploatacionoj povrini

kamenoloma gdje je zastupljeno visoko rastinje uticat e samo na lokalne mikroklimatske

prilike, samo na prostoru kamenoloma. Na razvijenijim povrinama kamenoloma temperaturne

razlike e biti neto vee u toku dana i godine zbog uklanjanja vegetacijskog pokrova. Vjetrovi

e imati neto vea turbulentnija strujanja radi uklanjanja visokog rastinja i formiranjavisinskih razlika povrina uslijed eksploatacije tehikog kamena.

Na radnim povrinama povrinskog kopa uticaj atmosferskih padavina e biti vei nego

u umskom ekosistemu. Prema tome, razlike svih mikroklimatskih elemenata e biti vee na

eksploatacionoj povrini kamenoloma nego u umskom ekosistemu.

Treba istai da uticaj na mikroklimu ovog prostora nije od bitnog znaaja za iru

okolinu, jer e klimatske promjene biti samo lokalnog karaktera na malom prostoru

(povrinskog kopa). Promjene mikroklime nee imati bitan uticaj na promjene klime ireg

predjela.


43/127



Uticaj na biljni i ivotinjski svijet (floru i faunu)Na eksploatacionom polju nisu zastupljene jestive, ljekovite i vitaminozne biljke i nisu

zastupljene posebne ivotinjske vrste.

Dakle, eksploatacija tehnikog kamena dolomita na povrinskom kopu "Rudnik

Vinjage" nee imati bitnog uticaja na umski ekosistem ovog podruja, odnosno na biljni iivotinjski svijet u odnosu na povrinu namijenjenu za eksploataciju tehnikog kamena,

neznatnu frekvenciju biljnog i ivotinjskog svijeta u odnosu na cjelokupan predio i neznatnu

ukupnu drvnu masu koja se nalazi na tom prostoru i s obzirom da to nije stanite posebnih

ivotinjskih vrsta.

Uticaj na kvalitet tlaTlo predsatvlja osnovni ekoloki uslov za rast i egzistenciju biljaka sa kojim su biljke

usko vezane kroz sistem ishrane i njihova produkcija je direktno ovisna od edafskih uslova.Eksploatacijom tehnikog kamena dolomita na lokalitetu Rudnik Vinjage dolo je do

devastacije terena, to je nuno vezano za planiranu tehnologiju, ali u blizini radnih povrina

nema jaih erozija, osiromaenja organskim materijama i sl.

Po okonanju eksploatacije tehnikog kamena bit e nuno izvriti tehniku i bioloku

sanaciju kamenoloma s ciljem pretvaranja antropogene pustinje u ekoloki sistem, odnosno s

ciljem vraanja prirodi oduzetog prirodno stvorenog kvaliteta na prostoru povrinskog kopa.

Uticaj na kvalitet zrakaNa kvalitet zraka e uticati gasoviti produkti eksplozionog razlaganja eksplozivnematerije u procesu miniranja i sagorijevanje tenih nafte u motorima na unutranje

sagorijevanje i mineralna praina koja e se izdvajati u tehnolokom procesu eksploatacije,

utovara istovara, transporta i prerade tehnikog kamena dolomita.

Ovdje ne razmatramo temperaturne promjene, koje su evidentne u pojedinim fazama

tehnolokog procesa, ali su zanemarive za nivo proizvodnje i broj angaovanih maina i kao

takve ne mogu imati nikakva uticaja na stanje ivotnog okolia, poto se njihovo djelovanje

vri iskljuivo unutar radnih povrina rudarskog objekta.

Iz ranije navedenih podataka je vidljivo da su emisije agresivne mineralne praine na

PK Rudnik Vinjage vezane za tehnoloki proces dobijanja, transporta i separisanja tehnikog

kamena dolomita i u tim fazama treba uvesti sistem zatite od agresivnog djelovanja praine.

Iz analize hemijskog sastava dolomita vidi se da nema sastojaka (iz lana 10.

Pravilnika) kao to su: olovo, kadmij, mangan, sulfati i natrij-fluorid), a to znai da ne postoji

uticaj praine na kvalitet zraka sa ovog aspekta.

lan 11. Pravilnika i graninih vrijednosti za sediment (taloni prah), propisuje

prosjenu godinju vrijednost 200 mg /md, odnosno visoku vrijednoost 350 mg / md, ali se

odnosi na sediment (taloni prah) koji sadri Pb, Cd, Zn, Ti, to nije sluaj sa prainom koja sejavlja na kamenolomima ovih mineralnih sirovina.


44/127



U cilju zatite zdravlja ljudi (lan 9. Pravilnika), GV kvaliteta zraka za prosjene

godinje vrijednosti, L 10 su 50 g/m odnosno 100 g/m visoke vrijednosti. Za UL

prosjene godinje vrijednosti su 150 g/m, a visoke vrijednosti su 350 g/m. Analizirajui

poloaj naselja u odnosu na kamenolom i injenicu da je mogua povremena emisija praine,

kratkog trajanja, njezin uticaj je procijenjen kao uticaj sa vrijednostima ispod GV propisanihPravilnikom, to je dokazano i mjerenjima.

Zagaenje zraka iz mobilnih izvoraEmisije plinovitih produkata nastaju izgaranjem pogonskog goriva u motorima sa

unutranjim sagorijevanjem. Mehanizaciju na dizel pogon, koja se koristi u tehnolokom

procesu preduzea. su utovarivai, buldozeri, kompresor zraka, buaa garnitutra, transportni

kamion. Na osnovu uvida u tehniku dokumentaciju i stanja na objektu moe se zakljuiti da

radni proces u djelatnosti preduzea olaktex odnosno PK dolomita Rudnik Vinjage neugroava ivotnu sredinu u smislu zagaivanja zraka. (Nalaz mjerenja dat u narednim

takama).

Buenje minskih buotinaMasovna miniranja se izvode sa minskim buotinama srednjeg prenika, buaim

garnituram zasnovanim na udarnom rotacionom buenju.

Prema literarnim podacima kod suhog buenja minskih buotina vre se emisije

agresivne praine u koncentraciji od 7 19 mg /m

3

pri emu su naglaene frakcije promjera 2,4 4,7 m.

Sa porastom dubine minskih buotina poveava se pritisak vazduha u sistemu

ispuhavanja minskih buotina, a time se poveavaju i koncentracije emisija agresivne

mineralne praine.

Zbog toga, kod minskih buotina srednjeg prenika nije preporuljivo buenje na

dubinu veu od 20 m.

Mineralna praina prenika estice vee od 150 m po izlasku iz buotine gubi

kinetiku energiju i taloi se uz samu buotinu, a poslije se koristi za zaepljenje minskih

buotina u procesu miniranja. estice sitne frakcije, zavisno od inteziteta struje vjetra se

raznose na manje ili vee udaljenosti od minske buotine i tamo se taloe ili lebde.

Iz pokazatelja datih u tabeli 6.2. je oigledno da se ukupna mineralna praina taloi

znatno bre i u bliem podruju minske buotine nego respirabilna mineralna praina. Prema

istim izvorima, estice agresivne i mineralne praine promjera ispod 5 m se taloe u

prijeniku do 310 m udaljenosti od mjesta emisija.


45/127



Tabela 6.2.Koncentracija praine na odreenim udaljenostima od mjernog mjestaKONCENTRACIJA PRAINE (mg/m3)Razmak od minske buotine

do mjernog mjesta Ukupna praina Respirabilna praina1 (m) 2390 955 (m) 245 64

10 (m) 56 18

Kada se uzmuu obzir podaci navedeni u tabeli 6.2, a uvaavajui udaljenost najbliih

individualnih objekata, koji gravitiraju eksploatacionom podruju PK Rudnik Vinjage (prvi

naseljeni objekat nalazi se na udaljenosti 0,5 km od kamenoloma), moe se zakljuiti da

respirabilna mineralna praina nastala u procesu buenja minskim buotinama ni u kom sluaju

nee ugroziti niti pojedinane blie individualne stambene objekte. Uticaj agresivne

mineralne praine se moe aplicirati na stanje radne sredine PK.

Disperzni sastav mineralne praine pri suhom buenju minskih buotina je, premaliterarnim podacima slijedei:

- Do 1,4 m 50 60 %

- 1,4 do 4 m 20 30 %

- 4 15 m 10 20 %

- 15 20 m 2 - 8 % i

- iznad 50 m 1 1,5 %.

Uzorak praine za izvoenje disperzne analize, ije rezultate smo naveli, je uzet na

udaljenosti od 40 m od minskog polja u pravcu struje i vjetra, to znai u okviru

eksploatacionog polja rudarskog preduzea, to je podlono znatnim promjenama na veim

udaljenostima.

Uticaj eksplozivnog razlaganja eksploziva (miniranje)Za ruenje stijena energijom eksplozivnog razlaganja eksploziva (miniranja), na PK-

kamenolomu Rudnik Vinjage, koriste se privredni eksplozivi ope namjene, prema uslovima

ponude eksplozivnih materija na naem tritu. a koji se nalaze na listi odobrenih eksplozivnih

materija F BiH. Pomenute eksplozivne materije sastoje se od 94,3% amonijum nitrata i 5,7%

dizel goriva.Prilikom aktiviranja minskih punjenja i minskih polja javlja se oblak praine razliitog

disperznog sastava, iji je intenzitet emitovanja u fukciji specifinog punjenja bloka stijene

eksplozivom.

Oblak praine koji nastaje pri miniranju u roku 15 do 20 sekundi dostie svoj

maksimum (100-130 m) nakon ega se, pod dejstvom vjetra premjeta i taloi i to preteno u

krugu radnih povrina kamenoloma.

Taloenje praine, u normalnim klimatskim prilikama, gdje postoje uslovi vjetrovitosti

u svim pravcima (ukoliko ne postoje zapreke njenom kretanju), vri se na maksimalnimudaljenostima od 500 m.


46/127



Plinovi nastali kao produkt miniranja javljaju se do etiri do pet puta godinje i u

vrijednostima koje nisu znaajne sa stanovita tetnih uticaja.

Granulometrijski sastav talone praine ukazuje da se manje frakcije taloe na veoj, a

vee na manjoj udaljenosti od minskog polja.

Uticaj utovara i transporta dolomitaPri tehnolokom procesu utovara odminiranih masa dolomitau strojeve (utovariva)

do izdvajanja praine dolazi u fazi istresanja kaike u transportno sredstvo (dampere).

Intenzitet emisije praine raste sa porastom visine utovara, zapremine kaike, smanjenja

vlanosti materijala itd.

Prilikom transporta praina se stvara istresanjem materijala u prijemne bunkere

drobilinog postrojenja, drobljenjem podloge puta, prenosom sitnog materijala na gumama

kamiona, prosipanjem materijala iz kamiona i uzvitlavanjem praine iza kamiona vrtlonimstrujanjem zraka.

Intenzitet emisija praine nastale transportom rovnog dolomita na etaama

kamenoloma zavisi od stanja puteva, brzini transporta, vlanosti habajueg sloja puta, odnosno

godinjem dobu i vjetrovitosti. Habajue povrine puta, koje su podlone drobljenju,

predstavljaju najvee izvore zapraenosti u transportu.

Stanje koje je evidentirano na PK-kamenolomu Rudnik Vinjage ukazuje da se

saobraajnice kao i osnovni plato kamenoloma po potrebi, a posebno u sunim danima bez

kie, odrava u stanju vlanosti, ime se zapraenost smanjuje.

Uzvitlavanje praine djelovanjem zranih strujaProces uzvitlavanja nataloene praine veoma je sloen, a intenzitet uzvitlavanja zavisi

od vie faktora, kao to su: stepen disperznosti i oblik estica praine, minerolokog sastava,

specifine mase, veliine sile adhezije, vlanosti praine i zraka i brzine vjetra.

Poveajem krupnoe estica adheziona sila se smanjuje, to ukazuje da se estice nie

frakcije bolje priljepljuju jedna za drugu, a to znatno smanjuje uzvitlavanje praine.

S druge strane adheziona sila se poveava s poveanjem vlanosti, to takoe stvara

otpor uzvitlavanju praine. Ovo ukazuje na ve pomenutu potrebu povremenog polijevanjaradnih povrina kamenoloma.

Opasnost od uzvitlavanja praine na PK-kamenolomu se poveava s razvojem kopa, te

je potrebno vriti odgovarajua mjerenja i praenja stanja (monitoring zapraenosti). Veoma je

vano utvrditi veliinu optimalne vjetrovitosti kopa i graninu vrijednost na kojoj je

neophodno poduzimanje mjera zatite.

Mineralna praina koja se izdvaja u procesu eksploatacije na PK-kamenolomu Rudnik

Vinjage i njeno tetno djelovanje se mora, prije svega razmatrati sa aspekta njenog

agresivnog djelovanja.


47/127



Agresivno djelovanje mineralne praine dolomita se bazira na sadraju SiO2i njegovih

modifikacija (kristobalit, trimidit). Iz rezultata hemijske analize prikazano, vidi se da se radi o

dolomitu sa malim primjesama SiO2(0,30%) iji je sadraj (dobiven analizama uzoraka) to

ukazuje da u osloboenoj mineralnoj sirovini nema tako visokog sadraja agresivnih

komponenti, koje bi imale znaajniji uticaj na zdravlje eksponiranih ljudi.

Uticaj na vizuelni kvaliteta okolia-pejzaS obzirom da se radi o trenutno aktivnom kamenolomu, sa sigurnou se moe utvrditi

da je iskop mineralne sirovine imao znaajan uticaj na degradaciju pejzanih vrijednosti

lokacije.

Proirenjem eksploatacionog polja ti e se uticaji poveati. Uticaj zahvata na pejza su

razliiti po vrsti i obimu odnosno dometu oteenja, te stepenu oteenja i trajnosti.

Tako e neki od zabiljeenih uticaja trajati samo u toku koritenja zahvata, dok e sedrugi zadrati i nakon zatvaranja odnosno provoenja projekta sanacije.

Fiziki uticaji ukljuuju promjenu geomorfoloke strukture, uklanjanja prirodne

vegetacije, smanjenju pejzane raznolikosti i zapraivanju okolnog prostora.

Uticaj na geomorfologiju je ostvaren u fizikom zadiranju u teren, promjeniprirodne

morfologije i stvaranju nove antropogene konfiguracije.

Ove su promjene trajnog karaktera, jednom iskopan teren nemogue je vratiti u poetno

stanje. Iskopom se nepovratno mijenja geomorfologija lokacije stvaranjem duboke zaravnjene

depresije omeene vrlo strmim terasiranim kosinama etaa koje i nakon sanacije imaju nagib

oko 650. Uklanjanje vegetacije ima za posljedicu u prvom redu ekoloke degradacije.

U pogledu vanosti za ovjeka, dolazi do naruavanja kvalitete ivotnog prostora kroz

negativne vizuelne uticaje, te smanjenje potencijala za druge djelatnosti. Uticaji su naroito

prisutno za vrijeme trajanja zahvata, ali i nakon sanacije. Skidanjem povrinskog sloja

prirodne vegetacije i degradacije prostora na kamenolomu dolazi do suavanja biotopa,

smanjenja koliine biomase to dovodi do poremeaja stabilnosti ekosistem i smanjenja

bioloke raznolikosti prostora, a time posredno i pejzane raznolikosti.

Fizike i strukturne promjene rezultiraju vizuelnom degradacijom prirodnog prostora

(uticaj na slikovitost prostora), te smanjenjem prepoznatljivosti odnosno gubitkom identitetaprostora.

Tokom eksploatacije negativni uticaji e se poveavati, stoga je potrebno provoditi

mjere sanacije (tehnike i bioloke) istovremeno s eksploatacijom, fazno po pojedinano

zavrenim etapama, kako bi se negativni uticaji smanjili.

Postepeno oblikovanje kosina trebalo bi olakati konano oblikovanje terena, dok bi

sadnja vegetacijskog pokrova na etaama trebala imati ulogu smanjenja antropogenih

pravolinijskih formi etaa, ali i smanjenje vizuelnih uticaja na ire podruje. Provoenjem

sanacije, koja se temelji na kvalitetnom projektu pejzanog ureenja, uticaji bi se trebaloznatno smanjiti i doprinjeti pozitivnom uticaju na vizuelne kvalitete pejzaa.


48/127



6.4.2. Izvori zapraenosti u zoni sparacije

Izvore zapraenosti u zoni sparacije predstavljalju slijedee tehnoloke operacije:

- istovar rovnog kamena dolomita u eljusnu drobilicu

- separiranje dolomita drobljenjem i prosijavanjem, te- depononovanjem frakcija i transportom

Vjetrovitost zone separacije je turbulentnog, a ne protonog tipa. Zbog toga se

emitirana praina taloi unutar zone kamenoloma pa se za njeme imisija izvan zone moe rei

da se javlja u neznatnim koncentracijama.

Za obaranje mineralne praine na postrojenju separacije treba postaviti prskalice na

mjestima koja su izvor zapraivanja. Na taj nainbi se uspostavio sistem vodenih zavjesa koje

obaraju uzvitlanu prainu i istovremeno vlae materijal koji se nalazi u podruju djelovanja

vodene zavjese.Izvore tetnih plinova, para i aerosola u pogonu separacije tehnikog kamena dolomita

predstavljaju produkti izgaranja tekueg goriva u motorima utovarno - transportne i

transportne opreme, te u motorima diezel -elektrinih agregata.

Koliina ovih plinovitih produkata ovisi o snazi pogona, vremenu rada strojeva,

specifinoj potronji goriva kao i stupnju iskoritenja instalirane snage pogona.

Uticaj na kvalitet vodaPostoji mogunost hemijskog oneienja samih otpadnih voda i drugih izvorita vode

u neposrednoj blizini sa naftinim derivatima, mastima i tehnikim uljem ukoliko doe do

njihovog nekontrolisanog rasipanja po povrini tla. Zato treba planirati i preduzeti potrebne

mjere zatite voda od zagaivanja sa ovim materijama.

Ukoliko doe do razlijevanja i dospijevanja nafte i naftnih derivata, isti dijelom prodiru

u porozno tlo i nastavljaju gravitaciono kretanje u dubinu do nepropusnog sloja. Kako se radi o

materijalima slabopropusnim u pliem dijelu, dio vode sa tenom naftom e i povrinski

otjecati prema prirodnim kanalima, ako se nagibima radnih povrina stvori taj uslov.Veliina prodiranja nafte uglavnom, zavisi o viskoziteta nafte i propusnosti tla na

mjestu izlijevanja. Kada se izvri penetracija, kretanje nafte u dubinu stijene nastavit e se tako

dugo dok isti ne bude sav apsorbiran od tla, zatim dok ne naie na nepropusne slojeve

(tehnikog kamena dolomita, alevritske tehnikog kamena dolomita i glinoviti alevriti) ili dok

ne doe do povrine podzemnih voda.

Nafta koja je prodrla do podzemnih voda ire se stvarajui specifini talog na povrni

vode i irenje ima identian smjer sa smjerom teenja podzemne vode. Proces irenja nafte

moe trajati vrlo dugo, dok se ne postigne kapacitet zasienja tla.


49/127



Kia koja pada na dio terena u koji se procjedila nafta ispire se i nosi prema dubljim

slojevima. Meutim, za naftu je ipak rijetkost da, kao tekua faza, odlaze dalje od neposrednog

okolia prosipanja, jer se apsorpcija u radne povrine vri relativno brzo, on se mijea sa

prainom, a i jedan dio bi ostao na povrini usljed zasiavanja povrine.

Jedan dio nafte prelazi u otopljenu fazu. Otopljena faza se iri jer je nosi i razrjeujepodzemna voda. Time je, uslijed razrjeenja, koncentracija nafte sve manja to je vea

udaljenost od mjesta prolijevanja.

Inae, mogunost da se dogodi situacija razlijevanja znaajnijih koliina nafte na

samom objektu kamenoloma usljed manipulativnih radova oko pretakanja i koritenja u

tehnolokom procesu je minimalna, obzirom da se pri svim tehnolokim operacijama

preduzimaju zatitne mjere da ne doe do krupnijih incidenata, te da se pret

Documents

09.Plan aktivnosti na kamenolomu, Vinjage - Rakovica (Zagađenje).pdf