20
1 L06 Modelet e përcaktimit të pagës dhe punësimit në tregjet konkurente të punës Dr. Avdullah Hoti

1 L06 Modelet e përcaktimit të pagës dhe punësimit në ...valmirnuredini.weebly.com/uploads/6/6/9/9/6699756/l06_ekonipunes... · 4 Përcaktimi i W dhe L në tregje konkurente

  • Upload
    others

  • View
    6

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: 1 L06 Modelet e përcaktimit të pagës dhe punësimit në ...valmirnuredini.weebly.com/uploads/6/6/9/9/6699756/l06_ekonipunes... · 4 Përcaktimi i W dhe L në tregje konkurente

1

L06

Mo

dele

te p

ërc

akti

mit

tëp

ag

ës

dh

ep

un

ësim

itn

ëtr

eg

jet

ko

nku

ren

tetë

pu

nës

Dr.

Avd

ullah

Ho

ti

Page 2: 1 L06 Modelet e përcaktimit të pagës dhe punësimit në ...valmirnuredini.weebly.com/uploads/6/6/9/9/6699756/l06_ekonipunes... · 4 Përcaktimi i W dhe L në tregje konkurente

2

Hyrj

e

•N

ëk

ap

itu

jtp

ara

pra

ës

htë

an

ali

zu

ar

(de

fin

imi)

:–

Ofe

rta

për

pu

(OP

):

•e

in

div

idit

dh

eto

tale

–K

ërk

esa

për

pu

(KP

):•

e f

irm

ës

dh

ee

tre

gu

t

•K

ur

OP

pri

tet

me

KP

ca

kto

he

t:–

pag

ae e

ku

ilib

rit

e t

reg

ut

(We)

–N

um

rii in

div

idëve

tëp

un

ësu

ar

(Le)

•F

igu

ra6

.1:

Ek

uil

ibri

tre

gu

ne

pu

s–

eku

ilib

ër

treg

up

astr

oh

et

–P

ag

an

om

inale

= o

rët

e p

un

ës

x ç

mim

ip

ër

orë

–P

ag

are

ale

= m

allra

t q

ëm

un

dtë

ble

hen

me p

ag

ën

no

min

ale

–P

ag

are

ale

vare

tn

ga

pag

an

om

inale

dh

en

iveli

i çm

imeve

Page 3: 1 L06 Modelet e përcaktimit të pagës dhe punësimit në ...valmirnuredini.weebly.com/uploads/6/6/9/9/6699756/l06_ekonipunes... · 4 Përcaktimi i W dhe L në tregje konkurente

3

Page 4: 1 L06 Modelet e përcaktimit të pagës dhe punësimit në ...valmirnuredini.weebly.com/uploads/6/6/9/9/6699756/l06_ekonipunes... · 4 Përcaktimi i W dhe L në tregje konkurente

4

Përc

akti

mii W

dh

e L

treg

je k

on

ku

ren

te

•K

ara

kte

risti

kat

e t

reg

ut

tëp

un

ës

ko

nku

ren

tëp

lotë

:1

.N

r i m

ad

hi fi

rma

ve

ko

nk

uro

jnë

me

sve

tep

ër

tëp

un

ës

ua

rn

jëllo

jtë

ca

ktu

ar

tëp

un

ëto

rëve

2.

Nr

i m

ad

hi p

un

ëto

rëve

ka

aft

ës

id

he

sh

kath

tës

itë

një

jta

(pra

as

një

rin

uk

ka

fu

qip

ër

ko

nktr

ollim

ine

pa

gës)

3.

Info

rma

cio

nip

ër

tre

gje

tës

htë

i p

lotë

dh

em

un

dtë

gje

nd

et

me

k

os

totë

lirë

4.

viz

sh

ria

/mo

bilit

eti

ës

htë

i lirë

–K

ytr

eg

i p

un

ës

ësh

tëefi

çie

nt

përd

ori

min

e

resu

rsev

e

–N

ëp

rakti

ke k

y t

reg

nu

k h

aset,

po

r ë

sh

tëi n

evo

jsh

ëm

r stu

dim

in e

fo

rma

ve

tje

ra t

ëtr

eg

jeve

.

Page 5: 1 L06 Modelet e përcaktimit të pagës dhe punësimit në ...valmirnuredini.weebly.com/uploads/6/6/9/9/6699756/l06_ekonipunes... · 4 Përcaktimi i W dhe L në tregje konkurente

5

Si

rca

kto

he

tW

dh

eL

tëll

oj

tre

gu

?•

Pa

ga

rca

kto

he

tn

ga

pre

rja

e O

P d

he

KP

•F

irm

at

pu

so

jnë

pa

kp

un

ëto

rën

ën

ive

ltë

tre

gu

t,–

nu

km

un

dtë

nd

iko

jnë

pag

ën

e t

reg

ut

Du

ke

qe

e d

W,

sa

pu

torë

pu

so

nfi

rma

?•

Le

su

po

zo

jmë

W=

6 E

uro

–M

eW

=6, fi

rma p

un

ëso

np

un

ëto

rëaq

sa

dësh

iro

n

•A

sn

jëp

un

ëto

rën

uk

pu

no

nn

ën

W=

6•

Ko

sto

ma

rgji

na

lee

pa

s(M

WC

)–

nd

rysh

imin

ko

sto

nto

tale

tëp

ag

ës

ku

rfi

rma r

rit

ose

pakë

so

nm

e n

jën

jësifa

kto

rin

pu

–N

ëko

nku

ren

tëp

lotë

, M

WC

=A

WC

=W

•S

he

mb

ull

: T

ab

ela

6.1

rte

ton

tëp

oh

im.

Page 6: 1 L06 Modelet e përcaktimit të pagës dhe punësimit në ...valmirnuredini.weebly.com/uploads/6/6/9/9/6699756/l06_ekonipunes... · 4 Përcaktimi i W dhe L në tregje konkurente

6

Page 7: 1 L06 Modelet e përcaktimit të pagës dhe punësimit në ...valmirnuredini.weebly.com/uploads/6/6/9/9/6699756/l06_ekonipunes... · 4 Përcaktimi i W dhe L në tregje konkurente

7

•A

WC

=T

WC

/ L

dh

e M

WC

=A

WC

•K

ur

dih

et

pag

ae t

reg

ut

(W),

çd

op

un

ëto

rësh

tesë

e

sh

ton

ko

sto

nto

tale

tëp

un

ës

për

aq

sa

ësh

tëp

ag

ae

treg

ut

•D

uk

e d

itu

rq

ëku

rba

e K

P t

ën

jëfi

rme

para

qet

ku

rbën

e

tëard

hu

rave

marx

hin

ale

tëp

rod

ukti

vit

eti

tn

ga

pu

na

(MR

PL),

mu

nd

tëp

ërc

akto

jmë

niv

elin

op

tim

al të

L p

ër

firm

ën

•P

ër

tëven

do

su

rp

ër

niv

elin

op

tim

al të

L, fi

rma k

rah

aso

nM

RP

L m

e M

WC

–M

RP

L >

MW

C

pu

so

np

un

ëto

rës

hte

–M

RP

L <

MW

C

nu

kd

uh

et

tëp

un

ës

ojë

pu

tori

ne

fu

nd

it–

MR

PL

= M

WC

n

uk

nd

rys

ho

np

un

ës

imin

•P

ra:

firm

a a

rrin

niv

elin

op

tim

al të

L k

ur:

MR

PL

= M

WC

=W

Page 8: 1 L06 Modelet e përcaktimit të pagës dhe punësimit në ...valmirnuredini.weebly.com/uploads/6/6/9/9/6699756/l06_ekonipunes... · 4 Përcaktimi i W dhe L në tregje konkurente

8

Përc

akti

mi i W

dh

e L

treg

je jo

-ko

nku

ren

te

•N

ëre

ali

tet,

tre

gu

ka

plo

t jo

rso

sm

ëri

:–

treg

un

uk

fun

ksio

no

nsin

ëtr

eg

un

me k

on

ku

ren

tëp

lotë

–P

.sh

. R

oli

i sin

dik

ata

ve

•R

as

tet

ku

rp

ara

qit

en

jop

ërs

os

ritë

:1.

Fir

ma ë

sh

tëm

on

op

oln

ëtr

eg

un

e p

rod

ukti

td

he

pu

nëso

np

un

ëto

rën

ëtr

eg

un

e p

un

ës

me

ko

nku

ren

tëp

lotë

(sh

em

bu

ll:

KE

K)

2.

Mo

no

pso

n:

Fir

ma ë

sh

tëb

lerë

se

e v

etm

ee n

jëllo

jtë

caktu

ar

pu

ne

(sh

em

bu

ll:

Inxh

inie

rp

ër

en

erg

jib

ërt

h.)

3.

Olig

op

ol:

fir

mat

bëjn

ëm

arr

ëv

esh

jep

ër

përc

akti

min

e W

dh

eL

4.

Mo

no

po

lib

ilate

ral:

ku

rn

ëkërk

esën

për

pu

nd

od

het

mo

no

pso

ni, k

urs

en

ëa

nën

e o

fert

ës

për

pu

nd

od

het

sin

dik

ata

Page 9: 1 L06 Modelet e përcaktimit të pagës dhe punësimit në ...valmirnuredini.weebly.com/uploads/6/6/9/9/6699756/l06_ekonipunes... · 4 Përcaktimi i W dhe L në tregje konkurente

9

1.

Fir

ma ë

sh

tëm

on

op

oln

ëtr

eg

un

e p

rod

ukti

td

he

pu

nëso

np

un

ëto

rën

ëtr

eg

un

e p

un

ës

me

ko

nku

ren

tëp

lotë

(KE

K)

•N

ëtr

eg

un

e p

rod

uk

tev

efi

rma

ka

mo

no

po

l–

Fir

ma c

akto

nçm

imin

e p

rod

ukti

t

•F

irm

a p

un

ës

on

pu

torë

tre

gm

e k

on

ku

ren

tëp

lotë

–N

uk

ven

do

sp

ër

W, p

ërb

all

et

me O

P q

ëësh

tëkre

jtësis

ht

ela

sti

ke

–P

raku

rba

e O

P:

SL

=A

WC

=M

WC

•M

on

op

oli

rba

llo

nn

ëtr

eg

ku

rbë

ne

rke

sm

e p

jerr

tës

in

eg

ati

ve

:–

Mu

nd

tërr

isë

sh

itje

td

uke u

lur

çm

imin

–N

ëm

on

op

olP

>M

R

–F

igu

ra6.2

Page 10: 1 L06 Modelet e përcaktimit të pagës dhe punësimit në ...valmirnuredini.weebly.com/uploads/6/6/9/9/6699756/l06_ekonipunes... · 4 Përcaktimi i W dhe L në tregje konkurente

10

Page 11: 1 L06 Modelet e përcaktimit të pagës dhe punësimit në ...valmirnuredini.weebly.com/uploads/6/6/9/9/6699756/l06_ekonipunes... · 4 Përcaktimi i W dhe L në tregje konkurente

11

•F

igu

ra 6

.2:

–S

up

ozo

jmë

P=

20 d

he

mo

no

po

lish

et

3n

jësi

–P

ër

tërr

itu

rsh

itje

tp

ër

1 n

jësid

uh

et

P=

18

–M

on

op

oli

do

hu

mb

ë:

2 E

ur

x 3

një

si=

6 E

uro

–D

o t

ëfi

tojë

: 1 n

jësix 1

8 E

uro

= 1

8 E

uro

–P

ra,

MR

=12

Qx

P=

TR

MR

3x

20

=60

12

4x

18

=72

–N

ëkëtë

rast

P>

MR

Page 12: 1 L06 Modelet e përcaktimit të pagës dhe punësimit në ...valmirnuredini.weebly.com/uploads/6/6/9/9/6699756/l06_ekonipunes... · 4 Përcaktimi i W dhe L në tregje konkurente

12

Si

rca

kto

he

tW

dh

e L

?

•F

igu

ra6

.3

•P

as

ije

min

ëtr

eg

ko

nk

ure

nt

tëp

un

ës

, O

P ë

sh

tëk

rejt

ës

ish

te

las

tik

e(h

ori

zo

nta

le)

•P

ag

aW

op

ërc

ak

toh

et

ng

ap

rerj

ae

OP

me

KP

•D

uk

eq

en

ëe

dh

ën

ëW

, s

ap

un

ëto

rëp

un

ës

on

firm

a?

–V

len

rreg

ulli:

MR

PL

= M

WC

•K

yb

ara

zim

arr

ihe

tn

ëp

ikë

ne

ku

L=

Lo

•N

ës

e f

irm

a d

o i

sh

te n

ëk

on

ku

ren

tëp

lotë

tre

gu

n e

pro

du

kte

ve

do

pu

so

nte

L1

pu

torë

:–

Ko

nklu

zio

n:

Tre

gu

mo

no

po

l i p

rod

ukte

ve ë

sh

tëjo

efi

çie

nt

Page 13: 1 L06 Modelet e përcaktimit të pagës dhe punësimit në ...valmirnuredini.weebly.com/uploads/6/6/9/9/6699756/l06_ekonipunes... · 4 Përcaktimi i W dhe L në tregje konkurente

13

Page 14: 1 L06 Modelet e përcaktimit të pagës dhe punësimit në ...valmirnuredini.weebly.com/uploads/6/6/9/9/6699756/l06_ekonipunes... · 4 Përcaktimi i W dhe L në tregje konkurente

14

6.3

. P

ërc

ak

tim

ii

pa

sd

he

pu

sim

it:

Mo

de

lii m

on

op

so

nit

tre

gu

ne

pu

s

•M

on

op

so

ni

zo

tëro

nfu

qin

ëe

tre

gu

tp

ër

tëb

lerë

fak

torë

te

pro

dh

imit

(pu

n)

•M

on

op

so

ni

infl

ue

nc

on

rca

kti

min

e W

dh

eL

•P

ër

tëa

na

lizu

ar

se

si

rca

kto

he

tW

dh

eL

tëra

st

su

po

zo

jmë

:–

TP

ekzis

tojn

ësh

um

ëp

un

ëto

rëq

ëja

ho

mo

gje

nd

he

nu

kka s

ind

ikatë

–P

un

ëto

rët

kan

ëlë

viz

sh

mëri

tëu

lët

(im

ob

ilit

et

gje

og

rafi

k o

se p

rofe

sio

nal:

ka im

plikim

e f

inan

cia

re

lëviz

ja n

ga n

jëfi

rmë

tjetr

ën

)

–P

asi

firm

a ë

sh

ëm

on

op

so

n, ven

dim

et

e s

aj

për

niv

elin

e p

un

ësim

it(L

) n

dik

ojn

ën

ën

dry

sh

imin

e W

–F

irm

a e

sh

et

pro

du

kti

nn

ëko

nku

ren

tëp

lotë

, p

raP

=M

R

•S

he

mb

uj

tëm

on

op

so

nit

: m

inie

rat,

se

kto

ri p

ub

lik

Page 15: 1 L06 Modelet e përcaktimit të pagës dhe punësimit në ...valmirnuredini.weebly.com/uploads/6/6/9/9/6699756/l06_ekonipunes... · 4 Përcaktimi i W dhe L në tregje konkurente

15

Si

rca

kto

he

tW

dh

eL

tëll

oj

tre

gu

?

•K

ur

ek

zis

ton

një

firm

ën

ëtr

eg

, k

urb

ae

OP

rfi

rmë

rpu

the

tm

e k

urb

ën

e O

P p

ër

tre

gu

n

•K

urb

ae

OP

ës

htë

me

pje

rrtë

si

po

zit

ive

–F

irm

a d

uh

et

tëp

ag

uajë

pag

ëm

ëtë

lart

ëp

ër

tëtë

rheq

ur

sh

um

ëp

un

ëto

–K

urb

ae O

P ë

sh

tëku

rba

e k

osto

sm

esata

ree f

akto

rit

pu

•T

ab

ela

6.2

: T

reg

ue

sit

e p

un

ës

tëm

on

op

so

nit

–N

ga

ko

lon

a1 d

he

2:

ku

rfi

rma r

rit

L r

rite

ted

he

W

–W

pag

uh

et

për

pu

nëto

rin

e f

un

dit

merr

et

pu

pag

uh

et

për

tëg

jith

ëp

un

ëto

rët

•K

jop

as

ip

un

ëto

rët

jan

ëh

om

og

jen

rn

ga

aft

ës

itë

e t

yre

Page 16: 1 L06 Modelet e përcaktimit të pagës dhe punësimit në ...valmirnuredini.weebly.com/uploads/6/6/9/9/6699756/l06_ekonipunes... · 4 Përcaktimi i W dhe L në tregje konkurente

16

Page 17: 1 L06 Modelet e përcaktimit të pagës dhe punësimit në ...valmirnuredini.weebly.com/uploads/6/6/9/9/6699756/l06_ekonipunes... · 4 Përcaktimi i W dhe L në tregje konkurente

17

•N

ëk

olo

n4

, k

os

tom

arg

jin

ale

e p

ag

ës

e

tejk

alo

nta

rifë

ne

pa

s,

pa

si

firm

a m

on

op

os

on

du

he

t të

pa

gu

ajë

pa

tëla

rtë

r të

tërh

eq

ur

pu

torë

sh

tes

ë–

P.s

h. W

për

pu

nëto

rin

e 5

-të

ësh

të10, p

or

ko

sto

marg

jin

ale

për

pu

nëto

rin

e p

estë

ësh

të14 p

asi

ed

he

për

katë

rp

un

ëto

rëe t

jerë

du

het

rrit

ur

W n

ga

9 n

ë10

•N

ive

lim

ak

sim

al

i L

arr

ihe

ta

tëh

erë

ku

r:–

MR

PL=

MW

C

–K

joarr

ihet

pik

ën

d n

ëF

igu

rën

6.4

ku

L=

Lm

Page 18: 1 L06 Modelet e përcaktimit të pagës dhe punësimit në ...valmirnuredini.weebly.com/uploads/6/6/9/9/6699756/l06_ekonipunes... · 4 Përcaktimi i W dhe L në tregje konkurente

18

Page 19: 1 L06 Modelet e përcaktimit të pagës dhe punësimit në ...valmirnuredini.weebly.com/uploads/6/6/9/9/6699756/l06_ekonipunes... · 4 Përcaktimi i W dhe L në tregje konkurente

19

Cil

id

o j

etë

niv

eli

i W

firm

a d

o j

up

ag

ua

jëp

un

ëto

rëv

e?

•F

irm

a d

o j

up

ag

ujë

pu

torë

ve

pa

nW

m k

ur

niv

eli

i p

un

ës

imit

(në

pik

ën

d)

pri

tet

me

ku

rbë

ne

o

fert

ës

rp

un

ë(p

ika

C)

Sa

efi

çie

nte

ës

htë

firm

a m

on

op

so

nn

ëtr

eg

un

e

pu

s?

•F

igu

ra6

.4

•N

ës

ek

a k

on

ku

ren

tëp

lotë

, a

tëh

erë

–L

=L

e

dh

eW

=W

e

•P

ran

ëk

on

ku

ren

tëp

lotë

–p

un

ësim

iësh

tëm

ëi la

rtë

(pasiL

e >

Lm

)

–P

ag

aësh

tëm

ëe lart

ë(p

asiW

e >

Wm

)

Page 20: 1 L06 Modelet e përcaktimit të pagës dhe punësimit në ...valmirnuredini.weebly.com/uploads/6/6/9/9/6699756/l06_ekonipunes... · 4 Përcaktimi i W dhe L në tregje konkurente

20

Ko

ncep

tet

kyçe

•K

ur

arr

ihet

eku

ilib

rin

ëtr

eg

un

e p

un

ës

•P

ag

an

om

inale

dh

ep

ag

are

ale

•K

ara

kte

risti

kat

e t

reg

ut

tëp

un

ës

ko

nku

ren

tëp

lotë

•K

ur

arr

ihet

niv

eli

op

tim

al i p

un

ësim

itn

ëko

nku

ren

cën

e p

lotë

•R

aste

tku

rp

ara

qit

en

jop

ërs

osm

ëri

•S

a e

fiçie

nte

ësh

tëfi

rma

mo

no

pso

nn

ëtr

eg

un

e p

un

ës