1. Uvod u kliničku farmaciju

1

Klinička farmacija

Katedra za farmakokinetiku i kliničku farmaciju


Integrisane akademske studije

☺ Farmakokinetika (VII semestar)

☺ Odabrana poglavlja kliničke

farmakokinetike (VIII semestar)

☺ Klinička farmacija (X semestar)

2


Poslediplomske studije

☺ Doktorske studije iz farmakokinetike i

kliničke farmacije

☺ Specijalističke (zdravstvene) studije iz

kliničke farmacije

☺ Specijalističke (akademske) studije iz

farmaceutske zdravstvene zaštite

☺ Prof. dr Branislava Miljković, redovni profesor, Šef katedre

☺ Dr sc. Sandra Vezmar Kovačević, docent☺ Dr sc. Katarina Vučićević, asistent☺ Mr sc. Milica Ćulafić, saradnik☺ Dipl. farm. Bojana Golubović, asistent☺ Dipl. farm. Marija Jovanović, asistent


3

O PREDMETU� FOND ČASOVA: 45 + 45, 6 ESPB

� PREDAVANJA: prisustvo se boduje 0-5 p

� VEŽBE: obavezne (9 termina po 5 časova), aktivnost se boduje 0-5 p, kolokvijumi u toku vežbi – ko ne položi biće vraćen sa vežbi

� KOLOKVIJUMI: 1 kolokvijum (min 10 – max 20 p) uslov za dobijanje potpisa;

� ISPIT: 2h, max 70 p, uslov za izlazak na ispit su položena Farmakokinetika i Farmakoterapija,

� Literatura: predavanja i pisani materijal sa sajta

Koncept današnjeg predavanja

1. Nastanak kliničke farmacije

2. Dužnosti i odgovornosti kliničkog farmaceuta

3. Aktivnosti kliničkog farmaceuta

4. Kompetencije kliničkog farmaceuta

5. Sadržaj predmeta klinička farmacija

4

1. Razvoj medicine i farmacije

• Sve veći broj lekova koji se propisuju pacijentima

• Starenje populacije – multimorbidnost

• Samomedikacija

• Interakcije lekova

• Neželjene reakcije

1. Tradicionalna uloga farmaceuta

5

1. Moderna uloga farmaceuta

Farmaceutskazdravstvena

zaštita

Klinička farmacija

Farmaceutske aktivnosti kao podrška

Kontakt sa pacijentom

Kontakt sa lekarom

Aktivnosti iza oficine

Orjentacija ka individualnom pacijentu

Orjentacija ka bolesti

Orjentacijaka logistici

6

7

1. Definicija kliničke farmacije

�Oblast farmacije koja se bavi naučnim i praktičnim aspektom racionalne upotrebe lekova

�Klinički farmaceut pruža zdravstvenu zaštitu koja ima za cilj optimalnu upotrebu lekova, promociju zdravlja i prevenciju bolesti

8

1. Razvoj kliničke farmacije

• Nastanak kliničke farmacije se vezuje za sekundarnu zdravstvenu zaštitu

• Farmaceutska zdravstvena zaštita – odgovorno pružanje terapije u cilju postizanja ishoda koji poboljšavaju kvalitet života pacijenta

• FZZ – se vezuje za primarnu zdravstvenu zaštitu

• FZZ je praktični aspekt – veština kliničke farmacije

1. U fokusu pacijentLekari Farmaceuti

Poboljšanje ishoda terapije PACIJENTA

9

1. Farmaceut – stručnjak za lekove

Far

mac

euts

kahe

mija

Far

mak

ogno

zija

Far

mac

euts

kate

hnol

ogija

Far

mak

olog

ija/te

rapi

ja

Soc

ijaln

afa

rmac

ija

FARMACIJAKlinička farmacija

1. Naučni aspekt

• doprinosi novim saznanjima koja unapređuju zdravlje i kvalitet života

• racionalna primena lekova na osnovu medicine/farmacije zasnovane na dokazima

10

1. Gde se pojavljuje klinička farmacija?

Kliničko-farmaceutske

usluge u bolničkom

sektoru

Farmaceutska zdravstvena

zaštita u apoteci

Farmako-epidemiologija

i farmako-ekonomija

Kliničko-farmaceutsko istraživanje

Menadžment bolesti

Klini čkafarmacija

Koncept današnjeg predavanja1. Nastanak kliničke farmacije





6. Mesto kliničke farmacije

11

2. Dužnosti i odgovornosti

• Učešće u individualnoj terapiji

• Primena medicine/farmacije zasnovane na dokazima

• Doprinos radu zdravstvenog tima

• Identifikacija i redukovanje rizika primene lekova

• Edukacija pacijenata i zdravstvenih stručnjaka

• Naučno-istraživački rad

2. Individualna terapija

• Ko je pacijent?

• Starost, telesna masa, pol?

• Polifarmacija?

• Multimorbidan?

• Funkcija jetre i bubrega?

• itd...

12

2. Primena EBM/EBP

• Izvori informacija o lekovima

• Kliničke studije

• Farmakoekonomske studije

• Vodiči

• Sekundarna literatura

2. Moderan zdravstveni timLekari

FarmaceutiMedicinske setre

PACIJENT

13

2. Identifikacija i redukovanje rizika primene lekova

• Prikupljanje znanja od individualnih pacijenata

• Literaturni podaci

• Kliničke studije

2. Edukacija pacijenata i zdravstvenih stručnjaka

Šta saopštiti?Kako saopštiti?

Pacijentu Zdravstvenom stručnjaku

14

2. Naučno-istraživački rad

• Hipoteza: postojanje klinički relevantnog problema

• Način prikupljanja i obrade podataka – metodologija

• Rezultati

• Zaključci

Farmacija zasnovana na

dokazima







15


• Prema SHPA– izrada precizne istorije terapije– procena upravljanja terapijom– identifikacija kliničkih problema– postavljanje terapijskih ciljeva– procena terapijskih opcija– donošenje odluka o propisivanju lekova

3. Aktivnosti kliničkog farmaceuta– nadzor nad terapijom lekovima– učestvovanje u vizitama – pružanje informacija o lekovima

zdravstvenom timu– obezbeđivanje lekova za pacijente– informisanje o toku lečenja– intervencije pri neželjenim reakcijama na

lekove i alergijama

16

3. Istorija terapije• u roku od 24 h po prijemu

• opšti podaci (starost, visina, težina)

• režim doziranja svih lekova do prijema

• promene koje su se desile

• problemi vezani za terapiju

• neželjene reakcije

• trudnoća

• imunizacija

3. Dokumentacija podataka• obrasci • procena da li je bilo grešaka u istoriji

primene lekova– neodgovarajući režim doziranja– prekoračene maksimalne terapijske

doze/koncentracije– interakcije– neodgovarajuće praćenje terapije

17

3. Da li je terapija odgovarajuća?

• stanje pacijenta• stanje bolesti• starost• renalna i hepatička funkcija• režim doziranja• alergije• istorija neželjenih reakcija• itd

• da li postoje indikacije za sve lekove• da li su sve indikacije pokrivene terapijom• interakcije• neželjene reakcije• način primene (ujuro, uveče, hrana) i dužina• praćenje ishoda terapije• adherenca

3. Da li je terapija odgovarajuća?

18

3. Usaglašavanje sa lekarom• Lekar vodi terapiju

• Farmaceut ukazuje na adekvatnost terapije i predlaže alternative po potrebi

• Lekar ne mora da prihvati sugestije farmaceuta

• Farmaceut treba da dokumentuje svoje predloge i izbor lekara

3. Profil kliničkog farmaceuta

• Aktivnosti farmaceuta mnogobrojne

• Potrebno:

– znanje i razumevanje terapije

– kliničke veštine

– ponašanje

19







4. Kompetencije farmaceuta

• Prema ACCP1. Rešavanje kliničkih problema, procena i

donošenje odluka2. Komunikacija i edukacija3. Procena i upravljanje medicinskim

informacijama4. Menadžment populacije pacijenata5. Terapijsko znanje

20

4. Rešavanje kliničkih problema, procena i donošenje odluka

• Praćenje pacijenata u zdravstvenom sistemu

• Prikupljanje i procena specifičnih medicinskih problema pacijenata

• Procena specifičnih terapijskih problema pacijenata

• Saradnja sa pacijentima, starateljima i članovima zdravstvenog tima

4. Komunikacija i edukacija

• Edukacija pacijenata

• Edukacija članova zdravstvenog tima

• Efektivna komunikacija

• Dokumentacija intervencija u zdravstveni karton pacijenta

21

4. Procena i upravljanje medicinskim informacijama

• Motivacija i posvećenost doživotnom učenju i usavršavanju

• Nalaženje biomedicinske literature korišćenjem odgovarajućih strategija

• Interpretacija biomedicinske literature

• Integracija podataka iz različitih izvora u cilju donošenja zaključaka i pronalaženja odgovora

4. Menadžment populacije pacijenata

• Procena terapije lekovima i bezbednosti pacijenata

• Kritični putevi

– dijagnoze, procedure ili lekovi koji su povezani sa povišenim rizikom, velikim brojem pacijenata, velikom varijabilnosti ili visokim troškom

22

4. Poznavanje farmakoterapije• Primena znanja:

– anatomija, fiziologija, patofiziologija

– epidemiologija, etiologija, poznavanje faktora rizika, znaka i simptoma

– prirodni tok bolesti i prognoza

– interpretacija laboratorijskih i dijagnostičkih testova

4. Poznavanje farmakoterapije• Kompetencije u farmakoterapiji:

– Kostiju i zglobova

– Kardiovaskularnog sistema

– Kožnih bolesti

– Endokrinoloških bolesti

– Gastrointestinalnog trakta

– Genitourinarnog trakta

– Hematoloških oboljenja

– Imunoloških oboljenja

– Infektivnih oboljenja

23

4. Poznavanje farmakoterapije• Kod bolesti, populacije pacijenata i/ili

terapije primena:

– farmakokinetika, farmakodinamika, farmako- ekonomija, farmakogenomika, toksikologija

– empirijska terapija antibioticima

– zdravstveni skrining, održavanje zdravlja

– interakcije lekova

– nefarmakološka terapija, lekovi koji se izdaju bez recepta, biljni lekovi

– imunizacija

– specifičnosti farmakoterapije starijih i dece

– ishrana (enteralna i parenteralna)

– tečnosti, elektroliti, acido-bazna ravnoteža

4. Poznavanje farmakoterapije

24







5. Sadržaj predmeta1. Uvod u kliničku farmaciju

2. Dizajn i evaluacija kliničkih studija

3. Dizajn i evaluacija farmakoekonomskih studija

4. Izvori informacija o lekovima i farmacija zasnovana na dokazima

Kako doći do informacije i

kako je proceniti

kompetencija: procena i

upravljanje medicinskim

informacijama

25

5. Sadržaj predmeta5. Koncept farmaceutske

zdravstvene zaštite

6. Uzimanje podataka od pacijenta i identifikacija terapijskih problema

7. Izrada terapijskog plana

8. Praćenje uspeha terapije

kompetencija:

komunikacija i edukacija, rešavanje kliničkih

problema, procena i

donošenje odluka

5. Sadržaj predmeta

9. Interpretacija laboratorijskih parametara

10. Veštine komunikacije

11. Adherenca12. Interakcije lekova13. Neželjene reakcije14. Farmakovigilanca

kompetencija:

rešavanje kliničkih

problema, procena i

donošenje odluka, menadžment populacije pacijenata

26

5. Sadržaj predmeta

15. Razvoj kliničke farmacije i farmaceutske zdravstvene zaštite

Razvoj kompetencija

kliničkog farmaceuta







27


• U SAD, Australiji, Velikoj Britaniji: klinička farmacija sastavni deo zdravstvene zaštite

• U Evropskoj Uniji: situacija različita od zemlje do zemlje – u Holandiji, Švedskoj, Španiji razvoj farmaceutske zdravstvene zaštite

• U Srbiji: prvi koraci u razvoju KF i FZZ

28

29

30

Rezime1. Nastanak kliničke farmacije






Documents

1. Uvod u kliničku farmaciju