Vullkanet H.Rr, 2012 Pag. 1

10 VULLKANET ME TE FAMSHEM NE BOTE

1. Vezuvi 2. Krakatoa 3. Mount Shen Helens 4. Mount Tambora 5. Mauna Loa 6. Eyjafjallajokull 7. Mount Pele 8. Thera 9. Nevado del Ruiz 10. Mount Pinatubo

1. VEZUVI

Vezuvi, vullkan aktiv që gjendet afer gjirit te Napolit në jug të Italisë, ai ka shpërthyer mbi 30 herë që njihen per te megjithatë, shpërthimi i tij më i famshem u zhvillua vitin 79, kur shpërthimi disa ditor i llavës dhe hirit mbuluan qytetet e Pompeit dhe Stabiae në hi. Plini i Riu, permendet si i vetëmi shikonjes i mbijetuar, qe përshkroi shpërthimin e papritur të pasuar nga shtresat e hirit I cili ra mbi njerëzit qe përpoqeshin për të shpëtuar Numri total i viktimave Vezuvit (me shumë gjasa sepse eshte ende i pa njohur), sipas arkeologëve, eshte jo me pak se 1.000 persona.

2. KRAKATOAS

Vullkan i vitit 1883, gjendet në ishullin indonezian të Krakatoas shpërtheu me nje fuqi sa 13,000 bomba atomike. Sasia e madhe e tymit te përhapur dhe shkëmbejve te zjarrte thuhet se u dëgjua mijëra kilometra larg, deri ne ishujt e bregdetit lindor të Afrikës , një qytet afër Sumatras u zhduk pothuajse menjëherë kur llava e zjarrte dogji shtëpitë e tij, dhe shumë më tepër u permbyten nga megacunamet qe pasuan Vleresohen se 36.000 persona apo më shumë u zhdukën në total. Krakatoa eshte aktive ne thellësitë e oqeanit, një ishull i ri u formua në vitin 1927, Ai ende nganjëherë erupton llavë në qiell Ajo është quajtur Anakut Krakatoa, ose Fëmijët e Krakatoas

Vullkanet H.Rr, 2012 Pag. 2

3. SHEN HELENE

Mali i Shen Helenes ka dhene shenjat per shperthim dy muaj rrjesht, për më shumë se 120 vjet ishte në gjumë, shpërthimi ishte parashikuar, Ne mënyrën se si ka ndodhur ishte krejtësisht e pashembullt. Në orën 8:32 në mëngjes e dates 18 Maj 1980, një tërmet me magnitudë 5.1 shkalle rihter shkaktoi një shpërthim anash që përfshiu krahun verior të malit duke hedhur nje lume llave Pjerresia dhe furia e hedhjes se hirit dhe gurëve të nxehtë shkoi deri 15 milje (25 km)me shpejtësi perhapje te llaves së paku 300 m/ore Në Në të njëjtën kohë, një shtrese e hirit dhe tymit kapi lartesine rreth 27 kilometra në ajër, dhe mbuloi tre shtete. Errësira e plotë mbuloi Spokane, Wash, dhe një qytet rreth 400 kilometra në verilindje të vullkanit. Kur hiri zbriti ai ra në formën e shiut të zi qe mbuloi Uashingtonin, Idaho dhe pjesë te Montana. Pesëdhjetë e shtatë njerëz dhe mijëra të kafshëve u vranë ,rreth 200 kilometra katrorë të pemëve u zhdukën. Në vitin 1982, Kongresi dhe presidenti Ronald Reagan e caktuan Monument Vullkanik Kombëtar te Shën Helens

4. TAMBORA

Indeksi i vullkanik i shperthimit shkon deri në 8. Në vitin,1815 Tambora shpërtheu me

nivelin 7 te forces shperthyese qe eshte teper shkatërruese. Shpërthimi ndodhi në ishullin e

Sumbawa (atëherë në Indie hollandeze Lindore, sot Indonezi) duke e zhytur rajonin në

errësirë, efektet e tij izoluan gjithçka . Dhjetëra mijëra njerëz u vranë nga shpërthimi

Vullkanet H.Rr, 2012 Pag. 3

apokaliptik, cunamet e mevoneshme dhe uria që pasoi shkaktuan mjaft sëmundje.

Shpërthim vullkanik me i madh regjistruar në histori qe ka ndryshuar klimën shumë (madje

edhe të lashtat në Evropë dhe Amerikën e Veriut nuk arritën te zhvilloheshin) ,viti 1816 u bë i

njohur në botë si "viti pa verë." Tambora vetë u zvogelua disa mijë këmbë dhe ne kulmin e

ka një krater masiv .

5. MAUNA LOA

Mauna Loa eshtë vullkani me i madh në botë i krijuar nga një zinxhir ishujsh vullkanike. Mauna Loa

ndodhet në ishullin Big te Hawait dhe kap 4175.76 meter lartësi, eshte nje nga vullkanet me aktive

ne bote. Që nga viti 1843, Mauna Loa ka shpërthyer 33 herë, shperthimi i fundit në vitin 1984. Ai

perfshin 60 mile gjatesi dhe 30 milje gjeresi , Mauna Loa, emertohet"mali" i gjate i Havait, dhe

perfshin gjysmen e ishullit te madh. Ai arrin 85 për qind të të gjithë ishujve te tjerë te Havait se

bashku

Vullkanet H.Rr, 2012 Pag. 4

6. EYJAFJALLAJOKULL

Ajo u kthye ne nje shkateruese te vertete . Një re vigane e hirit vullkanik islandez u perhap ne të gjithë kontinentin Evropian,duke shkaktuar mbylljen e aeroporteve dhe humbur fluturime per ne vende te ndryshme te botes nga dhe per ne Evrope. Në të gjithë globin, njerëzit mallkonin vullkanin – prandaj edhe u quajt me emrin Eyjafjallajokull, pavarësisht nga të gjitha nivelet e teknologjise bashk kohore dhe, zgjuarsise se njeriut veprimi ndaj tymit vullkanik ishte i pa fuqishem . Eyjafjallajokull, emri i të cilit do të thotë " Mali i ishullit te akullt “ në islandisht, shpërtheu më 20 mars.deri 14 prill 2010 duke bllokuar gjithçka per shoqerite e transportit ajror dhe duke shkaktuar nje dem prej me shume se 1 Miliard dollare

EYJAFJALLAJOKULL Islande

Islande Krater i ngrire

7. MOUNT PELE

Mount Pele, ndodhet ne nje lartesi prej 417 metra në ishullin francez Martinique të Karaibeve, shpërtheu furishem në maj të vitit 1902, dhe vrau rreth 30,000 njerëz duke goditur qytetin port te Shën Pierre. Shperthimi katastrofik u shoqerua me nje lloj të veçantë

Vullkanet H.Rr, 2012 Pag. 5

hirit dhe gazit zjarrtë, shpërthim qe u bë pjesë e gjuhës se folur vullkanike. Ka patur paralajmërime me dalje te avullit, tronditje të lehta toke dhe hirit ne forme shiu, por ato janë injoruar. Pasi perfshiu qytetin, Pelé ra në gjumë për disa muaj, deri sa gjeologët zbuluan një kupole llavë, qe u quajt kulla e Pelée Ajo u ngrit më shumë se 304 metra mbi bazen e kraterit dhe ekzistoi deri në mars 1903.

8. THERËS

Rreth 3,500 vjet më parë, një ngjarje me përmasa kataklizmike tronditi Mesdheun. Vullkani në Therës e qe më vonë mori emrin ishullit grek të Santorinit) shpërtheu me fuqine e vlerësuar në katër deri në pesë herë me e madhe se ajo e shpërthimit te Krakatoa në vitin 1883, duke hapur nje vrime ne Egje dhe dërguar valë tronditëse që, sipas historianëve, jane ndier për shekuj me radhë me vone. Qytetërimi i madh bregdetar i Minoanit, me kulture dominante greke e kohës, u mbulua pas rese se hirit qe pushtoi qytetet e saj dhe valët e mëdha cunamit shkaterruan flotën detare. Tregimet per një shpërthim me lëkundje qe zgjatem në botë e në të gjithë Mesdheun dhe u kthyen ne legjenda. Për vite të tëra, arkeologët kërkojnë perms studimeve e kerkimeve per Therën në kërkim të qytetit sajuar humbur të Atlantis. Egjiptianet e Lashtë nepermjet kalendarit yjor kronikojne afërsisht në të njëjtën epokë një stuhi vullkanike që "shkaktoi errësirën në rajonin Perëndimor" duke "asgjësuar" qytetet dhe tempujt. Disa dijetarë biblikë mendojne se efektet shkatërruese Therës jane ne tregimet e Dhiatës së Vjetër

9. NEVADO DEL RUIZ

Shpërthim ishte i vogël - në aspektin vullkanik, ai shkarkoi vetëm rreth 3 për qind të hirit qe doli nga vullkani i Shën Helenes në vitin 1980. Ishte i njejte me ate te rrjedhes se

Vullkanet H.Rr, 2012 Pag. 6

llaves se Nevado del Ruiz te Kolumbisë ne vitin 1985 i cili eshte vleresuar si shpërthim i dytë vdekjeprurës në shekullin e 20 dhe i renditur i katërt vdekjeprurës ne në historine e rregjistruarper vullkanet. Vullkani është I hapur ne majën e tij që nga epoka e akullnajave dhe ka shpërthyer tri herë në historinë moderne, duke përfshirë edhe ato te viteve 1595 dhe 1845. Me 13 nëntor 1985, një shpërthim relativisht i vogël ,përfshiu mbi 1.500 njerëz në një anë të malit. Nga ana tjetër ishte qyteti i Armeros, vendi i shkatërrimit te madh. Shpejtesia e perhapjes se llaves ishte 25 m/ore duke mbuluar qytetin në pleh gri. Per shkak te shkarjes humben jeten, 23.000 njerëz dhe dëmi u vlerësua në 1 miliard $ ose një e pesta e prodhimit kombetar te Kolumbisë në kohën kur ai shpertheu.

.

10. PINATUBO

Kur vullkani Pinatubo shpërtheu në vitin 1991, sasia e hirit sulfurik qe ai ka hedhur në stratosferë ka ftohur temperaturat globale te tokes nga 1 ° F (0.058 °C) për dy vitet vijuese. Ai nuk kishte shpërthyer për gjashtë shekuj me radhë, Një vit para shpërthimit, një tërmet me 7,8 balle goditi rreth 95 kilometra në verilindje nga Pinatubo, duke shkaktuar rrëshqitje të tokës dhe një rritje të erupsionit te avujve ne nje prej zonave gjeotermale te vullkanit, qe ka vendosur bazat për shpërthimin e vitit 1991. Shpërthimi u shoqerua me më shumë se 700 vdekje. Shumë shkencëtarë parashikuan shpërthimin, duke shpëtuar jetën e rreth 5,000 te tjereve. Ky shpërthim ka shkaktuar një nga skenat më dramatike mjedisore te pa para ndonjëherë. Me hirin e tij që u rrit 22 milje (35 km)në atmosfere, ai është konsideruar shpërthimi i dytë më i madh vullkanik i shekullit të 20.

Vullkanet H.Rr, 2012 Pag. 7

Renditja e vullkaneve sipas numurit

te vdekjeve te shkaktuara

Renditja

Vend ndodhja e Vullkanit

Viti Te vdekur.

Tambora, Indonezia 1815 92,000 Krakatau, Indonezia 1883 36,417 Mali Pele, Martinike 1902 29,025 Ruiz Kolombia 1985 25,000 Unzen Japoni 1792 14,300 Laki Island 1783 9,350 Kelut Indonezia 1919 5,110 Galungung Indonesia 1882 4,011. Vezuvi, Itali 1631 3,50 Vezuvi, Itali 79 3,360

Vullkanet H.Rr, 2012 Pag. 8

Vullkanet ne bote, dhe vitet e erupsioneve apo aktivizimeve

prej 1995 e deri me 2010

( me shkrimin e nxire jane aktivet e viteve 2008 .2009 dhe 2010)

Nr Vullkani dhe vend ndodhja Viti i erupsionit te fundit apo aktivizimit

1 Adatara, Honshu, Japoni 1997

2 Akan, Hokkaido, Japoni 2006

3 Akutan, Alaska 1996

4 Ambrym Ishull, Vanuatu 2007

5 Amukta, Alaska 1996

6 Anatahan, Mariana Ishull 2007

7 Aoba, Ambae Ishull, Vanuatu 2006

8 Arenal, Kosta Rika vazhdon

9 Asama, Honshu, Japoni 2003

10 Aso, Kyushu, Japoni 2004

11 Atka, Aleutian Ishull,Sh.B.A. 2006

12 Augustine, Cook Inlet, Alaska, Sh.B.A. 2006

13 Axial SeaMali 1998

14 Bamus, Britain e RE Ishull, Papua Guinea e RE 2006

15 Bdheai, Honshu, Japoni 2000

16 Bagana, Bougainville, Guinea e Re Papua vazhdon

17 Ishulli Barren , Oqeani Indian 2008

18 Batu Tara, Lesser Sunda Ishull, Indonezi 2007

19 Bezymianny, KamÇatka, Russia 2009

20 Bromo, Java, Indonezi 2000

21 Bulusan, Filipine 2007

22 Mali Kamerun, Camerun 2000

23 Kanlaon, Filipine 2006

24 Kerro Azul, Galápagos Ishull, Ecuador 1998

25 Kerro Negro, Nicaragua 1999

26 Kaitén,Kile 2008

27 Çikuraçki, Kurile Ishull, Rusia 2005

28 Çiginagak, Alaska 1997

29 Çuginadak, Alaska 2005

30 Kleveldhe, Çuginadak Ishull, Alaska 2008

31 Kolima, Meksiko vazhdon

32 konception, Ishull Ometepe, Nikaragua 2010

33 Kopahue, Argentina dhe Kile 2000

34 Dempo, Sumatra Indonezi 2006

35 Dukono, Indonezi vazhdon

36 East Epi, Vanuatu 2004

37 Eastern Gemini Deti Mali, Vanuatu 1996

38 Ebeko, Kuril ishull , Russia 2007

39 Egoni, Indonezi 2004

40 Erta Ale, Ethiopia 2003

Vullkanet H.Rr, 2012 Pag. 9

Nr Vullkani dhe vend ndodhja Viti i erupsionit te fundit

apo aktivizimit

41 Etna, Siçili, Itali 2007

42 Eyjafjallajokull, Iceldhe 2010

43 Ferndheina, Galápagos 1995

44 Fogo, Kape Verde 1995

45 Piton de la Fournaise, France 2010

46 Fourpeaked, gadishull Alaska , Sh.B.A. 2006

47 Fuego, Guatemala vazhdon

48 Fukutoku-Okanoba, Japoni 2010

49 Galeras, Kolumbia 2008

50 Gamalama, Indonezi 2003

51 Gaua, Vanuatu 2009

52 Grimsvotn, Iceldhe 1998

53 Guagua Piçinça, Ecuador 2006

54 Haçijo-Jima, Izu ishull , Japoni 2002

55 Hakkoda, Japoni 1997

56 Heard Ishull, Oqeani Indian Jugor , Australia 2006

57 Hekla, Iceldhe 2000

58 Mali Hili Aludo, Indonezi 1997

59 Hokkaido, Japoni 2006

60 Home Reef, Tonga Ishull, Tonga 2006

61 Hosho, Kyushu, Japoni 1995

62 Ijen, Java, Indonezi 2001

63 Iwate-san, Honshu, Japoni 1998

64 Xhekson Segment, N. Gorda Ridge (nr. Oregon) 2001

65 Kaba, Sumatra, Indonezi 2000

66 Mali Karangetang, Indonezi 2007

67 Karthala, Comoros Ishull, Indian Ocean 2007

68 Karymsky, Kamçatka, Russia vazhdon

69 Kavaçi Deti Mali, Solomon Ishull 2004

70 Kelut, Java, Indonezi 2006

71 Kick-'em-Jenny (nr. Grenada) 2003

72 Kikai, Japoni 2004

73 Kilauea, Hawaii vazhdon

74 Kirishima, Japoni 2010

75 Kliuçevskoi, Kamçatka, Russia 2009

76 Komagatake, Hokkaido, Japoni 2000

77 Korovin, Alaska 1998

78 Krakatau, Indonezi 2001

79 Langila, Britain e RE , P.N.G. 2007

80 Lamongan, Indonezi 2003

81 Lascar, Kili 2007

82 Leroboleng, Indonezi 2003

83 Mali Lewotobi, Indonezi 2003

84 Llaima, Kili 2008

Vullkanet H.Rr, 2012 Pag. 10

Nr Vullkani dhe vend ndodhja Viti i erupsionit te fundit

apo aktivizimit

85 Loihi deti Mali, Hawaii 1996

86 Lokon, Sulawesi, Indonezi 2003

87 Lugina e gjate kaldera, Kaliforni 1996

88 Lopevi, Central Ishull, Vanuatu 2007

89 La Madera, Nikaragua 1996

90 Manam, Papua e RE Guinea vazhdon

91 Maroa, Zealanda e RE 2001

92 Masaya, Nikaragua vazhdon

93 Mauna Loa, Hawaii 2003

94 Mayon, Filipine 2009

95 McDonald Ishull, Australia 1996

96 Merapi, Indonezi 2007

97 Metis Shoal, Tonga 1995

98 Momotombo, Nikaragua 1996

99 Monowai SeaMali, Kermadek Ishull 1997

100 Nevado Del Huila, Colombia 2007

101 Nyamuragira, Kongo (Dem. Rep.) 2010

102 Nyiragongo, Congo (Dem. Rep.) 2003

103 Okmok, Alaska 1997

104 Ol Doinya Lengai, Tanzania, Afrika 2006

105 Oyama, Miyake-jima, Izu Ishull, Japan 2006

106 Pakaya, Guatemala 2007

107 Pagan, Mariana Ishull,Oqean central Paqesor 2006

108 Pago, PapuaGuinea e RE 2004

109 Papdheayan, Java, Indonezi 2002

110 Pavlof, Alaska 1997

111 Peuet Sague, Indonezi 1998

112 Piparo, Trinidad 1997

113 Piton de la Fournaise, Réunion 2007

114 Poas, Kosta Rika 2006

115 Popokatepetl, Meksiko 2007

116 Rabaul, Papua Guinea e RE 2008

117 Raoul Ishulli, Zealanda e RE 2006

118 Redoubt, Alaska 2009

119 Reventador, Ekuador 2007

120 Rinkon de la Vieja, Kosta Rka 1998

121 Ritter Ishulli, Papua Guinea e RE 2006

122 Rotorua, Zealanda e RE 2001

123 Ruapehu, Zealanda e RE 2006

124 Ruby SeaMali, Mariana ishull 1995

125 Mali St. Helens, Washington vazhdon

126 Sakura-Jima, Japoni vazhdon

127 San Kristobal, Nicaragua 2006

128 San Miguel, El Salvador 2006

Vullkanet H.Rr, 2012 Pag. 11

Nr Vullkani dhe vend ndodhja Viti i erupsionit te fundit

apo aktivizimit

129 Sangay, Ekuador vazhdon

130 Santa Ana, El Salvador 2006

131 Santa Maria, Guatemala vazhdon

132 Semeru, Java, Indonezi vazhdon

133 Shiveluç, Kamçatka, Rusia vazhdon

134 Shin-dake, Kuçinoerabujima Ishull, Japan 1999

135 Shishaldin, Unimak Ishull, Alaska 2000

136 Simbo, Solomon Ishull 2006

137 Slamet, Java Indonezi 2007

138 Soputan, Indonezi 2006

139 Soufriere Hills, Montserrat, West Indies vazhdon

140 South Sister, Oregon 2001

141 Stromboli, Itali vazhdon

142 Sulu Range, Britain Ishull, Papua Guineae RE 2006

143 Suwanose-Jima Ryukyu Ishull, Japan vazhdon

144 Tavurvur, Papua Guinea e Re 2000

145 Taal, Filipine 2006

146 Talang, Indonezi 2007

147 Telika, Nikaragua 2007

148 Tengger Kaldera, Java, Indonezi 2006

149 Terkeira, Azores 1999

150 Tonga (vullkan i pa emertuar) 1999

151 Tongariro Qendra Vullkanike, Zelanda e re 2006

152 Tungurahua, Ekuador vazhdon

153 Turrialba, Kosta Rika 2010

154 Ubinas, Peru 2007

155 Ulawun, Papua Guinea e RE 2007

156 Usu, Japoni 2000

157 Veniaminof, Alaska 2006

158 Villarrica, Kili 2009

159 White Ishulli,Zelanda e Re 2007

160 Yasur, Tanna Ishull, Vanuatu 2004

161 Yellowstone, Wyoming 1998

162 Zakatekas, Meksiko 1997

Lista e vullkaneve me numurin e vdekjeve

Tabela liston erupsionet vullkanike vdekjeprurëse në botë me të dhënat sipas shkakut, emrin, vitit numri i vdekjeve,numurit te vdekjeve. Në 1812, Tambora vullkan në Indonezi shpërtheu duke shkaktuar 92,000 të vdekur.

Vullkanet H.Rr, 2012 Pag. 12

Nr Vullkani Viti Numuri i Vdekjeve

Shkaku kryeesor i vdekjeve

1 Tambora, Indonezi 1815 92,000 Uria

2 Krakatau, Indonezi 1883 36,417 Cunami

3 Mount Pelee, Martinique 1902 29,025 Hiri vullkanik

4 Ruiz, Kolumbia 1985 25,000 Llave vullkanike

5 Unzen, Japoni 1792 14,300 Shperthimi i Vullkanit, Cunami

6 Laki, Iceland 1783 9,350 Uria

7 Kelut, Indonezi 1919 5,110 Llave vullkanike

8 Galunggung, Indonezi 1882 4,011 Llave vullkanike

9 Vezuvi, Itali 1631 3,500 Llave vullkanike,llava

10 Vezuvi, Itali 79 3,360 Hiri vullkanik, llava

11 Papandayan, Indonezi 1772 2,957 Hiri vullkanik

12 Lamington, Papua Ginea e Re 1951 2,942 Hiri vullkanik

13 El Chichon, Meksiko 1982 2,000 Hiri vullkanik

14 Soufriere, St. Vincent 1902 1,680 Hiri vullkanik

15 Oshima, Japoni 1741 1,475 Cunami

16 Asama, Japoni 1783 1,377 Hiri vullkanik, Llave

vullkanike

17 Taal, Filipine 1911 1,335 Hiri vullkanik

18 Mayon, Filipine 1814 1,200 Llave vullkanike

19 Agung, Indonezi 1963 1,184 Hiri vullkanik

20 Kotopaksi, Ecuador 1877 1,000 Llave vullkanike

21 Pinatubo, Filipine 1991 800 semundjet

22 Komagatake, Japoni 1640 700 Cunami

23 Ruiz, Colombia 1845 700 Llave vullkanike

24 Hibok-Hibok, Filipine 1951 500 Hiri vullkanik

Vullkanet H.Rr, 2012 Pag. 13

H:RR.2012