+

Tumačenje prava

+Tumačenje i razumjevanje

  Osnovni uslov za postupanje po pravnim pravilima jeste razumjevanje tekstova kojima su ova izražena.   Da bi se opšta pravna norma konkretizovala pojedinačnom pravnom normom kao i

da bi se pojedinačna pravna norma primjenila na odgovarajuće činjenično stanje neophodno je protumačiti pravni tekst kojim je odgovarajuća norma izražena.

  Višeznačnost pravnog teksta.   Čak i kada se čini da je jedan član zakona jasno i razgovjetno napisan pokazuje se da

taj tekst može imati više značenja.   “Ko tuđu pokretnu stvar oduzme drugom u namjeri da sebi ili drugom pribavi

protivpravnu imovinsku korist, kazniće se novčanom kaznom ili zatvorom do tri godine.”   Da li se sticanje protipravne imovinske koristi odnosi na slučajeve

kleptomanije?   Šta je sa slučajevima kada nije ostvarena korist ili kada nije bilo namjere da se

korist ostvari?   U zavisnosti od čega treba utvrditi visinu kazne u konkretnom slučaju?   Da li se se pod drugim kojem je stvar oduzeta podrazumjeva bilo koje lice ili su

neki ljudi (npr. članovi porodice izuzeti)?

+Hermeneutika i pojam tumačenja

  Tumačenje je aktivnost pripisivanja značenja određenim znacima (najčešće tekstu ili govoru)   Tumačenje je medijativna radnja kojom tumač dovodi do

razumjevanja smisao teksta koji mu je postao problematičan. (Karl Larenc)

  Tumačenje je misaona djelatnost kojom se utvrđuje značenje jedne nedovoljne, nejasne ili višeznačne poruke polazeći od njenog materijalnog supstrata i društvenog konteksta. (Nikola Visković)

  Hermeneutika je disciplina koja se bavi tumačenjem   Teološka, filološka i pravna hermeneutika

  Pravno tumačenje   Umješnost razumjevanja pravnih akata i pravnih normi i otkrivanje

njihovog značenja

Pravno tumačenje

u užem smislu

Jezičko

Logičko Sistematsko

Ciljno

+Jezičko tumačenje

  Jezičko tumačenje pravnih normi je početno i nezaobilazno   Sastoji se u otkrivanju značenja pravne norme na osnovu riječi, izraza i rečenica

kojima je norma izražena.

  Jezičke formulacije pravnih normi nikada nisu potpuno jasne i precizne   Vremenom se mijenja kontekst u kojem je norma donjeta, te i jasan izraz norme

može postati nejasan   Čak se i jasne norme nekada mogu nejednako razumjeti zbog vrjednosnih i

ideoloških orjentacija tumača.

  Razlozi neodređenosti i višeznačnosti   Korišćenje pravnih pojmova koji nisu poznati laicima koji takođe moraju

razumjeti pravna pravila   Pravom se regulišu različite oblasti društvenog života tako da raznovrsna

terminologija postaje sastavni dio pravnih akata koja ne mora biti poznata ni pravnicima

  Upotreba termina sa neodređenim značenjem (pravnih standarda)

+Pravila jezičkog tumačenja

  Pravila jezičkog tumačenja   Iskorišćene izraze ne treba smatrati suvišnim ili besmislenim   Svakoj riječi prije svega treba pridati značenje koje ova uobičajeno ima   Značenje riječi treba utvrditi u njihovoj vezi s drugim iskorišćenim riječima   Istim riječima iskorišćenim u pravnom aktu treba pridavati isto značenje

  Utvrđivanjem jezičkog značenja pravnog teksta se ne završava postupak tumačenja:   Utvrđeno značenje može biti besmisleno, neodređeno, dvosmisleno ili

višesmisleno   Takav je slučaj s pravnim standardima (savjesnost, poštenje, dobar domaćin i

sl.) ali s riječima u uobičajenoj upotrebi koje u određenom kontekstu imaju više značenja

  Posao sudije se ne iscrpljuje u utvrđivanju značenja već u rješenju slučaja   Pravo štiti određene društvene vrijednosti te se tumač uvijek mora voditi

praktičnim razlozima zbog kojih je pravilo ponašanja ustanovljeno

+Višeznačnost pravnog teksta

  Primjer:   Riječ:

  Vozilo…

  Pravno pravilo I

  Vozači motornih vozila su dužni da poštuju saobraćanje znake.

  Pravno pravilo II

  Zabranjena je upotreba vozila u parku.

  Član x Zakona o državnim praznicima

  Zabranjena je upotreba vozila u parku.

  Sudjenje vozacu kola hitne pomoći

  Zabranjena je upotreba vozila u parku?

+Sistematsko tumačenje

  Sistematsko tumačenje se sastoji u utvrđivanju značenja pravne norme prema njenom mjestu i smisaonoj povezanosti s drugim pravnim normama u sistemu prava   Pravnu normu nije moguće tumačiti izlolovano od ostalih pravnih normi jednog pravnog

sistema   Veza norme s drugim normama   Veza norme s zakonom ili kodifikacijom   Veza norme s pravnim sistemom u cjelini

  Značenje pojedinih pravnih termina je različito u zavisnosti od toga u kojoj se grani prava upotrebljavaju   Tako je npr. nehat u građanskom pravu određen objektivno (pažnja koja se očekuje od

dobrog domaćina, dok je u rivičnom pravu određen subjektivno (tj istražuje se da li postoji taj stepen vinosti s obzirom na lične karakteristike počinioca)

  Sami pravni propisi referiraju na druge propise ili pravne principe   Krivićni zakon propisuje krivična djela vođenja štrajka suprotno propisima koji ovu oblast

regulišu. U tom slučaju je jasno da je ovu normu nemoguće protumačiti bez referiranja na tekst zakona koji reguliše štrajk.

+Primjer sistematskog tumačenja

  Prvostepenim rješenjem Okružnog suda u Beogradu je utvrđeno da nema mjesta optužbi protiv policajaca za prekoračenje službenih ovlašćenja u namjeri pribavljanja sebi protivpravne imovinske koristi (krivično djelo zloupotreba službenog položaja, KZS čl. 359) na taj način što su kao radnici obezbjeđenja radili u agenciji za poslovnu pratnju.

  Sud je utvrdio da se postupak obustavlja iz zbog toga što su okrivljeni u agenciji radili isključivo nakon radnog vremena i u civilu te nisu nosili službene značke i pištolje.

  Drugostepeni sud po žalbi tužioca ukida prvostepenu rješenje na osnovu toga što je prvostepeni sud nepotpuno utvrdio činjenično stanje. Tužilac se u žalbi poziva na obavezu službenih lica da, bez obzira na to da se službeno lice nalazi na službenoj dužnosti ili ne, obavlja poslove sprječavanja i otkrivanja krivičnih djela. (član 20. Zakona o unutrašnjim poslovima RS)

+Ciljno tumačenje

  Ciljnim tumačenjem se utvrđuje jedno od više značenja pravne norme koje u najvećoj mjeri odgovara ostvarenju utvrđenog cilja pravne norme (ratio legis).   Cilj norme nije istovjetan sa interesima lica koja su učestvovala u stvaranju

pravne norme

  Cilj zakona (ratio legis) se utvrđuje na osnovu motiva istorijskog zakonodavca i na osnovu istraživanja razloga za donošenje zakona i ciljeva koji se njima trebaju ostvariti.

  Granice teleologije   Nije dozvoljeno ciljnim tumačenjem izvrtati značenje teksta norme, ne

uzimati u obzir jezičko, sistematsko i logičko tumačenje.

+Tumačenje u širem smislu

  O tumačenju u širem smislu se govori kad postoji potreba da se riješi slučaj koji predstavlja pravnu prazninu

  Osnovna sredstva za popunjavanje pravnih praznina:   Analogija

  Rasuđivanje koje pretpostavlja primjenu određene pravne norme na slučaj koji nije obuhvaćen pretpostavkom te norme te se ne može pod nju podvesti.

  Popunjavanje pravne praznine na osnovu rasuđivanja po analogiji je opravdano ako:   Između slučaja koji je opisan u dispoziciji norme i slučaja koji se rješava

moraju postojati bitne sličnosti   Mora postojati identičnost ciljeva i interesa koji se normom štite (isti ratio

iuris)   Razlog suprotnosti (argumentum a contrario)

  Rasuđivanje na osnovu razloga suprotnosti je opravdano ako:   Između slučaja koji treba riješiti i slučaja opisanog u dispoziciji norme postoje

sličnosti koje se ne smatraju bitnim   Norma je propisana za jedan slučaj upravo zbog svih obilježja tog slučaja.

+Primjeri

  Zakon o braku i bračnim odnosima obezbjeđuje pravno na izdržavanje razvedenog a neosiguranog bračnog druga prema drugom bračnom drugu ako to ne predstavlja očiglednu nepravdu. Da li isto pravo pripada i supružniku koji nije razveden ali živi odvojeno od bračnog druga?

  Zakon o nasleđivanja propisuje da se testament mora načiniti u pisanom obliku, izuzev u slučaju rata kada se može sačiniti u usmenoj formi. Da li ce će priznati usmeni testament za vrijeme mobilizacije ili neposredne ratne opasnosti?

  Norma zakona propisuje da se u penziju ide s navršenih 65 godina. Zakon o visokom obrazovanju propisuje da se nastavniku može produžiti radni odnos do navršenih 67 godina. Može li se produžiti radni odnos na ovaj način i vannastavnom osoblju na univerzitetu?

+Završni kolokvijum

  Završni rad   Spisak studenata   Zadatak za rad

  Termin:

  Primjeri pitanja:   Šta su dispozitivne dispozicije?   Odredi i navedi vanredne pravne ljekove?   Šta znači nasciturus pro iam nato…?   Navedi osnovne razlike između subjektivnog prava i nadležnosti.

  Identifikovati pravnu normu i njene sastavne djelove.   Identifikovati subjekt obaveze, subjekt ovlašćenja i pravni osnov.

  Indeks obavezan. Čekati prozivku ispred sale.