Programma

Emmy VErhEy50 ja ar in het vak

prijs €1,50

vrienden nnO grat is

dir igent StEfan aSbury | V iool Emmy VErhEy

e m m y V e r h e y | n n o 2

Emmy VErhEy 50 ja ar in hEt Vak

> woensdag 14 september|20.15uur*Groningen|DeOosterpoort> donderdag 15 september|20.15uur*Leeuwarden|DeHarmonie

Dirigent Stefan AsburyViool Emmy VerheyPiano Paul KomenCello Godfried Hoogeveen

Diepenbrock DevogelsBeethoven TripelconcertinCgr.t.,opus56

pauze

Rachmaninov Symfonischedansen,opus45

*Gratisinleidingéénuurvooraanvangconcert.InGroningenbegintdeinleidingom19.00uur.

hEt noorD nEDErLanDS orkESt

HetNoordNederlandsOrkest(NNO)ishetgrootsteregionalesymfonieorkestinNederland.StefanAsburyismetingangvanseptember2011chef-dirigentenneemtdaarmeehetstokjeovervanMichelTabachnik,dievanaf2005dezelfdefunctiebekleedde.HetNNO,inclusiefzijnvoorlopers,viertin2012zijn150-jarigbestaan.HetkandaarmeealshetoudstenogbestaandesymfonieorkestvanNederlandgezienworden.HetNNOverzorgtzo’n140concertenperseizoenindeprovinciesGroningen,FrieslandenDrenthe,maarookopbelangrijkepodiainderestvanNederland,waaronderhetConcertgebouwinAmsterdamendeDoeleninRotterdam.Hetorkesttreedtregelmatigopinhetbuitenland,zoalsin2007indeSallePleyelendeCitédelaMusiqueinParijsenin2009inPerugia,Italië,tijdensde64eSagraMusicaleUmbra.HetNNOisgeregeldtebeluisterentijdensradio-uitzendingenenheeftdeafgelopenjarendiversecd’sopgerenommeerdelabelsuitgebracht.Deprogrammeringvanhetorkestonderscheidtzichdoordurfenoriginaliteit.Elkseizoenbiedtcross-oversmetanderemuziekstijlenzoalsjazzenpopmuziek,naastbijzondersamengesteldeprogramma’svanmuziekuitdebaroktotde21eeeuw.VerderorganiseerthetNNOsamenmetdiversepartnerselkjaareenfestivalrondomeenprominentehedendaagsecomponist,zoalsWolfgangRihm(2001),TerryRiley(2002),HansWernerHenze(2003),ArvoPärt(2004),SirHarrisonBirtwistle(2005),HeinerGoebbels&SofiaGubaidulina(2006),PhilipGlass(2007),LaurieAnderson(2008),MichaelNyman(2009)enSteveVai(2010).Kijkvoordemeestactueleinformatieoveronzeconcertenopwww.nno.nu.

e m m y V e r h e y | n n o3

AsburytreedtregelmatigopalsgastdirigenttijdensfestivalsalsAutomneenNormandie,deMünchenerBiennale,WienModern,deWienerFestwochen,deSalzburgerFestspieleenLaBiennalediVenezia.TijdenshetPerthInternationalArtsFestivalin2009dirigeerdehijJohnAdams’operaA Flowering Tree.VerderdirigeerdehijondermeerdeoperaJakob LenzvanWolfgangRihmtijdensdeWienerFestwochenin2008.Asburygeeftsinds1995lesophetTanglewoodMusicCenterinBoston,waarhijopditmomenthoofddocentisopdefaculteitvoordirectie.Bovendienwashijervan1999tot2005mededirecteurvandeNewMusicActivities.

StefanAsbury,sinds2011chef-dirigentvanhetNNO,iseenveelgevraagddirigentbijgroteorkesten,ensemblesenfestivalsoverdehelewereld.Van2001tot2005washijchef-dirigentvanhetRemixEnsembleinPortoensindshetseizoen2007-2008ishijvastegastdirigentvanhetTapiolaSinfonietta(Finland).AsburydirigeerdedeafgelopenseizoenenbijhetKoninklijkConcertgebouworkest,hetSymphonieorchesterdesBayerischenRundfunks,hetLondonSymphonyOrchestra,deDresdnerPhilharmonie,hetFilharmonischOrkestvanSeoelenhetLosAngelesPhilharmonic.Verderwerktehijmetradio-orkestenalshetWDRSinfonieorchesterKöln,hethr-SinfonieorchesterinFrankfurt,hetNDRSinfonieorchesterinHamburg,hetOrchestraSinfonicaNazionaledellaRAIinTurijn,hetSWRSinfonieorchesterBaden-BadenundFreiburgenhetORFRadio-SymphonieorchesterWien.

StEfan aSburydir igent

e m m y V e r h e y | n n o 4

Haarbetrokkenheidbijjongemusicileiddein1991medetotdeoprichtingvanhetstrijkersensembleCamerataAntonioLucio,waarinjongtalentdemogelijkheidkrijgtpodiumervaringoptedoeninbinnen-enbuitenland.Verheymaaktetallozeopnamesvoorradioentelevisie,opgrammofoonplatenencd’s.EmmyVerheybespeelteenGuaneriusuit1676.

EmmyVerheyzitditseizoen50jaarinhetvakenviertdatbijhetNNO.

NietalleenopdeNederlandsemuziekpodiamaarookinconcertzalenvaninternationalebetekenisisVerhey’svioolspelregelmatigtehoren.Deopmerkelijkediversiteitvanhaarrepertoireisillustratiefvoorhaarmuzikaleveelzijdigheidentechnischevakmanschap.

Dewegnaareeninternationalecarrièrebegonophaarzeventiende(1966)inMoskoualsfinalistevanhetprestigieuzeTsjaikovskiConcours,gevolgddoorhetwinnenvanhetNederlandsNationaalVioolconcoursOskarBackin1967.DeprijsdiehieraanwasverbondenmaaktehethaarmogelijkomeenjaarlanginRuslandtestuderenbijDavidOistrach.TeruginNederlandin1971wonzijhetTrompconcours.

AlssolistetradEmmyVerheyopmetdirigentenalsChailly,Dorati,Haitink,Kersjes,Marriner,Vonk,DeWaart,Fournet,Benzi,EntremontenSpanjaard.VerheyconcerteerdeonderanderensamenmetYehudiMenuhin,IgorOistrach,MishaMaisky,AntonioMeneses,YouriEgorovenJanosStarker.

Emmy VErhEyV iool

e m m y V e r h e y | n n o5

Inhetseizoen2000-2001speeldeKomende32sonatesvanBeethovenineenserievanzesconcertenonderandereinhetConcertgebouwinAmsterdameninhetBeethovenhausinBonnenmaaktehijtweeEuropesetourneesmethetOrkestvandeAchttiendeEeuwo.l.v.FransBrüggenalssolistinhetEerste en Derde pianoconcertvanBeethoven.OokspeeldehijmethetOrchestredesChamps-Elyséeso.l.v.PhilippeHerreweghe.MomenteelishijbezigmethetafrondenvandeintegraleopnamevandeBeethovensonates.NaastzijnsolooptredensgeeftPaulKomenveelkamermuziekconcertenenheefthijeenpianoduometdeGeorgischepianisteNataTsvereli.PaulKomenisverbondenalshoofdvakdocentpianoendocentkamermuziekaanhetPrinsClausConservatoriumenalshoofdvakdocentpianoaanhetKoninklijkConservatoriuminDenHaag.

PaulKomenmaaktezijndebuutop13-jarigeleeftijdmeteenradio-opnamemetwerkenvanBachenSkriabin.HijstudeerdepianoaanhetSweelinckConservatoriumteAmsterdambijJanWijn,waarhijcumlaudeafstudeerde.HijvervolgdezijnstudiebijHansLeygrafinHannover,inNewYorkbijGyörgySándoreninBloomingtonbijGyörgySebök.In1989maaktehijzijndebuutindeVSmetrecitalsinCarnegieHallinNewYorkenindeNationalGalleryinWashington.VanPaulKomenverschenencd’smetwerkenvanondermeerMompou,Skriabin,Beethoven,Schubert,Schumann,BrahmsenChopin.Vooreenvandezecd’sontvinghijin1994eenEdison.DeafgelopenjarenspeeldePaulKomennietalleenopdemodernevleugelmaarookophistorischeinstrumenten,hetgeenleiddetottallozeconcertenopinternationalefestivals,zoalshetFestivalOudeMuziekinUtrecht,deDresdnerMusikfestspiele,FestspieleSanssouciinPotsdam,hetFestivalvanVlaanderen,LeFestivaldePianodeLaRoqued’Anthéron,LesAcadémiesMusicalesinSaintesenMusicaAntiguainBarcelona.

PauL komEnP iano

e m m y V e r h e y | n n o 6

AlstoegewijdkamermuziekspelerishijvastmedewerkeraanfestivalsinSeattle,Hawaï,NewYorkenhetReizendMuziekgezelschapteAmsterdam.GodfriedHoogeveenwaseerstesolocellistbijhetResidentieOrkestvan1976tot1990enheeftsinds1990dezelfdepositiebijhetKoninklijkConcertgebouworkest.In1995vroegSirGeorgSoltihemeerstesolocellisttezijnbijhetWorldOrchestraforPeacetergelegenheidvandevijftigsteverjaardagvandeVerenigdeNaties.In2001speeldehijin‘Slava!’kamermuziekmetRostropovitsj.HijheeftsolowerkenvanondermeerEnescu,Françaix,DebussyenBrahmsopgenomenvoorOttava,GlobeenC.B.S.

GodfriedHoogeveeniseenvandemeestgevraagdeNederlandsecellosolisten.Hijbegonzijncellostudieo.l.v.MaxBudnitzkyenJacobusvanderBeekteHilversum.BijTibordeMachulastudeerdehijverderaanhetAmsterdamseMuzieklyceumenbehaaldedaarzijnsolistendiplomacumlaude.HoogeveenzettezijnstudievoortbijdelegendarischeGregorPiatigorskyaandeUniversiteitvanZuid-Californië.TijdensdezestudiespeeldehijkamermuziekmetzijnleraarenJaschaHeifetzengafhijcellolesaandeUniversiteitvanCaliforniëteLosAngeles(U.C.L.A.).Gewapendmetondermeer35celloconcertenbegonHoogeveeneenindrukwekkendecarrièrealssolistenrecital-spelerbinnenenbuitenEuropa.ZowashijsolistmetdemeesteNederlandseorkestenenconcerteerdehijinonderandereDuitsland,Engeland,Oostenrijk,Italië,Griekenland,Indonesië,IsraëlendeVerenigdeStaten.HeteigentijdsrepertoireneemteenbelangrijkeplaatsinhetwerkvanHoogeveenin;hijintroduceerdeinNederlanddecelloconcertenvanGuldaenDutilleuxenverschillendecomponistenhebbenconcertenaanhemopgedragen.

goDfriED hoogEVEEnCello

e m m y V e r h e y | n n o7

Zelfsineenvanzijnmeestonbekommerdewerken,dethansdevertolkenOuverture De vogelswelkedeeluitmaaktvandetoneelmuziekdieDiepenbrockin1917bijhetgelijknamigeblijspelvandeGrieksedichterAristophanes,waarinhetdraaitomeenaantalburgersvanAthenediedestadwillenverlatenomindewerelddervogelsinheilstaattestichten,schreef.DeaanleidingbetrofeenopvoeringvanditdichtwerkdooreengroepAmsterdamsegymnasiastenineenvertalingvanDr.C.Deknatel.

fluitcantileneDeopbouwvandeouvertureisheeloverzichtelijkenisgebaseerdopdealoudeklassiekehoofdvorm:A-B-A.InhetA-deelwordthetklankbeeldinoverheersendematebepaalddoorstrijkersenkoper,terwijlinhetcontrasterendeenbijuitsteklyrischopgezetteB-gedeeltedeschijnwerpersvooralopdehoutblazersstaangericht.HetisookdiezelfdefraaiemiddensectiewaarindevoorDiepenbrockzokarakteristiekeweemoedomdehoekkomtkijken,inwelkkadereenbreedgewelfdeenbijkanseindeloosvoortstromendefluitcantileneapartevermeldingverdient.Hetiseenmelodievaneenschoonheidenalluredieonwillekeurig,zonderdatdaaroverigensookmaaréénnootuitwordtgeciteerd,eenvergelijkbaregedachtevoorhetzelfdeinstrumentuitdeTweede suitevanRavelsballetDaphnis et Chloéinherinneringbrengt.

Zijn,omslechtstweevoorbeeldentenoemen,findesièclefigurenalsdeEngelsecomponistFrederickDeliusendeDuitsemuziekvinderAlexanderZemlinskiindenbredebijhetmuziekminnendepubliekbekendeninternationaalgevierd,datismetdeNederlanderAlphonsDiepenbrock(1862-1921)allerminsthetgeval.Ditterwijldekwaliteitvanzijnbetoverendeklanktaalgeenszinsonderdoetvoordievantweebovengenoemdetoondichters,integendeel.NiemandminderdanGustavMahlerkoesterdeoverigensdegrootstdenkbarebewonderingvoorDiepenbrockwienswerkhijdankzijzijnvruchtbarecontactenmetdirigentWillemMengelberghadlerenkennen.Diepenbrockwasclassicusvanprofessieenalscomponistvanhuisuitautodidact.NetalsdievanZemlinskienDeliuskanzijnstijlwordenbeschouwdalseenintrigerendemixvanDuitseenFranseinvloeden,waarbijvalttedenkenaancomponistenalsDebussy,Mahler,StraussenWagner.Ennietalleendat,ookdeoudemuziekheeftinzijnwerkhaarsporengetrokken,speciaaldievanPalestrina.Inéénvanzijnomvangrijkstbezettestukken,hetmonumentaleTe Deumuit1902,komthettoteenfascinerendefusievaneenlaat-renaissancistischestemvoeringeneenBruckneriaansegrandeur,zodatmenkanstellendatditopushetmeestbelangrijkeTe DeumisnadatvanBruckner.EenanderkenmerkvandecomponistengeneratiewaarDiepenbrocktoebehoordeishetdikwijlsbalancerenhalverwegeextaseenmelancholie.

alphons Diepenbrock (1862 - 1921)

Ouverture De vogels (1917)

>

e m m y V e r h e y | n n o 8

Tijdensdeovergangvandezeepisodenaarderecapitulatie(waarinzelfszuidelijke,omniettezeggenhaastSpaansetinten-strijkers!-bespeurbaarzijn)vandeouverturewintdemuziekaanextatischegeladenheid,totdatin

deeigenlijkecodadezangvandevogelshetgeheelfeestelijkenbruisendbeëindigt.

Maarten Brandt

e m m y V e r h e y | n n o9

Deomvangvanhetconcertdoetechterandersverwachten.WiezichrekenschapgeeftvanBeethovenslyrischeaard,zijnintiemespelmetdemuziekenzijnvrolijkheidzalvanditconcertkunnengenieten.Wantditconcert,datomvoordehandliggendepraktischeredenennietvaakopdeprogramma’swordtgeplaatst,heeftalleeigenschappenvanBeethoveninzich:revolutionairekrachtenemotioneletragiek.Nietalleenindeopzet,BeethovenbetiteldehetwerkalsGrand Concerto Concertant,maarookindethematiekvanheteerstedeelenhetkortelargohaddecomponistkennelijkdemuziekderbarokingedachtenwatblijktuitdegepuncteerderitmiekendefugatischeinzettenvandesolisten.Inhetsolotriovormendebeidestrijkersmeestaleensprekendpaar,depianistgaatdaarnaasteeneigen,ongecompliceerdeweg.Deeenvoudvandepianopartijisopzettelijk,wantaarts-hertogRudolfwasindietijdpianistischnognietvergevorderd.Indefinale,hetRondoallapolacca,datbeheerstwordtdooreenprachtigpolonaise-themabereikthetvrolijkeenintiemesamenspelvandesolistenzijnhoogtepunt.Deorkestbegeleidingisinditconcertveelmindersymfonischdanindeandereconcertenenblijftbeperkttotonder-steuningbehalveindekorteintroductieenindetussenspelen.

Archief NNO

Beethovencomponeerdevijfpianoconcerten,eenvioolconcertenhetzeldentehorenTripelconcert.Deconcertvormvoormeer-deresolo-instrumentenindialoogmethetorkest,hetconcertogrossouithetbarok-tijdperk,isaanhetsolo-concertderklassiekemeestersenderomanticivoorafgegaan.Slechtsenkelemalenhebbendecomponistenteruggegrepennaardeoudemusiceertrant,waarbijdevirtuositeitvandesolistnogniethetmiddelpuntvandecompositiehoefdetezijn.VanMozartbezittenwehetConcertone voor twee violen(weinigbekend),hetConcert voor fluiten harp(bestelddooreenvaderdiehetsamenmetzijndochterwildespelen)enhetprachtigeConcert voor viool en altviool.JohannesBrahmsschreefookeenmeesterwerkmettweesolo-instrumenten,hetConcert voor viool en cello.Ineenlangeperiodeduswelgeteldvijfconcertenvandegrotenonderdecomponistentegenoverdemassa’sconcertenvandebarok.HetTripelconcertwordtvaaktelaagaangeslagen.Beethovenschreefhetin1804,indetijddathijwerkteaandeEroï ca,Fidelio,Waldstein-sonateendeAppasionata.TussendezemachtigeromantischewerkenvalthetTripelconcertalshetwareuitdetoondoorzijndiverterende,probleemlozekarakter.HetisofBeethoveninditwerk,dathijschreefvoorzijnvorstelijkeleerlingaartshertogRudolfdiedepianopartijspeelde,uitrusttevandeenormeopgavendiehijzichindeanderewerkenhadgesteld.

Ludwig van beethoven (1770 - 1827)

Tripelconcert in C gr.t., opus 56(1804) Allegro Largo Rondo alla polacca

e m m y V e r h e y | n n o 10

voorgrondtredend,eenvandegrotethema’sindeSymfonische dansen,eenomstandigheiddieookkanwordentoegeschrevenaanhettijdstipvanontstaan(1940).Ditbrengtonsopeenanderintrigerendeverband,namelijkdattussendansendoodendatdoorniemandzosuggestiefisverbeeldalsdoorIgorStravinskyinzijngeruchtmakendeballetLe sacre du printemps.DebuisklokkenineerdergenoemdslotdeelvandeSymfonische dansenkanvoortsalseentoespelingopdefinalevanBerlioz’Symfonie fantastiquewordengezien.En‘fantastisch’ishettrefwordbijuitstekomRachmaninovsdansdrieluik(eerstwasdemakervanzinshetwerk‘Fantastischedansen’tenoemen)meetetyperen.Overigens,hetgebruikvanreligieuzebronnenineensymfonischeomgevingisinRachmaninovsoeuvrebepaaldnietnieuw.ZostoelthetthematischemateriaaluitzijnEerste symfonie, opus 13 vooreenbelangrijkdeelopmelodieënuitdeRussischorthodoxeliturgieen,toevalofniet,vlakvoordeafsluitingvanhetopeningsdeelvandeSymfonische dansenwordtuitdiesymfoniegeciteerd.VerderklinkttegenhetslotvanhetlaatstedeeleenontleninguitRachmaninovsVespers,ompreciestezijnuithetnegendegedeelte(“OHeer,Uzijgezegend”).Vlakbijdieplekindepartituurheeftdecomponistnietvoorniets(welteverstaaninRomeinseletters!)hetwoord‘Alleluiah’genoteerd.Dezeenaanverwantezakenmakeneens

ErisnietalteveelfantasievoornodigdeSymfonische dansenvandeRussischecomponistSergejRachmaninovalsdiensVierdesymfonietebeschouwen.Daardoethetfeitdatditwerkuitdriedelenbestaatgeenafbreukaan.ImmersookdeDerde symfonie in a, opus 44kenteendriedeligeopzet.Hoehetookzij,deSymfonische dansen (erbestaatookeendoordecomponistzelfvervaardigdebewerkingvoortweepiano’svan)zijnnietalleenRachmaninovscompositorischezwanenzang,zezijnbovendienzoweldesamenvattingalsdebekroningvanzijnsymfonischeoeuvre.Mentrefterzoweldebontesonoriteitvandedriesymfonieëninaanalseensomskamermuzikaleintimiteit.Metanderewoorden,“lesextrèmessetouchent”inditbijzondereopus,datquaorkestraalraffinementzijnsgelijkeinRuslandnauwelijkskent,ofhetmoetendesymfonieënenballettenvanTsjaikovskizijn. Wereldlijke en liturgische elementenVoortskunnendeSymfonische dansenalseenmixvanwereldlijkeenliturgischeelementenwordengezien.ZopasseertinhetlaatstedeelhetDiesiraemotiefeenaantalmalenderevue,hetzelfdegegevendatondermeerookinhetsymfonischegedichtDodeneiland, opus 29voorkomtenisgeïnspireerdophetgelijknamigedoekvandeDuitsekunstschilderArnoldBöcklin.Opzijnbeurtisdedood,aldannietopde

Sergej rachmaninov (1873 - 1943)

Symfonische dansen, opus 45(1940)

Non allegro Andante con moto, tempo di valse Lenti assai - Allegro vivace

e m m y V e r h e y | n n o11

Middelpuntzoekendeen–vliedendekrachtenstrijdenhieromhetvoorstegelid,wanthetstrevennaareenlyrischeontplooiingvandewalsthematiekverhoudtzichhaakstotelementendiedevoortgangdaarvanbelemmeren.HetresultaatlaatzichbijvlagenbeluisterenalseenRussischependantvanRavelsLa Valse.Alsergensdezinsnede“middeninhetlevenzijnwedoordedoodomgeven”inklinkendemuntisomgesmeeddanhier.Hetlaatstedeelishetmeestuitvoerigevandedrieenooknogsymfonischervankarakterdandevoorgaande‘dansen’.Hieraangekomenzijnogmaalsonderstreept,dathetzekeristerechtvaardigendeSymfonische dansenalsRachmaninovsVierde symfonietezienof,ommetdevermaardeopnametechnicusJohnCulshawtespreken:“Hetwerkvaltheelgoedtekarakteriserenalseenreeksvangeïdealiseerdedansmotievendiezijnbelichaamdineenvrijesymfonischevorm,waarbijhetaccenteerderophetsymfonischedanhetdansanteligt.”

Maarten Brandt

temeerduidelijkdatookRachmaninovzelferzichterdegevanbewustwasdatdeSymfonische dansenzijnmuzikaletestamentwaren.HetfeitdatindeSymfonische dansennaarbuitenmuzikaleonderwerpenwordtverwezen(dathetopusooitwasvoorbestemdvooreen-nooitvandegrondgekomen-balletkanhiereenrolhebbengespeeld)wilnietzeggendathethieromprogrammamuziekgaat.DitverklaartookwaaromRachmaninovdeaanvankelijkeopschriftenbovendedelen-‘Middag’,‘Schemering’en‘Middernacht’-nadienheeftgeschraptenheeftvervangendoorpuurmuzikaleaanduidingen. instrumentale effectenAleerderwerdgesprokenoverhetorkestraleraffinementvandeSymfonische dansen.Datblijktalmeteenuitheteerstedeel,datopvaltdooreenhoogstuitgekiendkoloriet,getuigedenaarhetvervreemdendeneigendeendoorpianoensaxofooninhetlevengeroepeninstrumentaleeffecten.Hetgevolgiseenfascinerendheterogeenklankbeeld,waarbijhetorkestsomsingroepenlijktteopereren.Hettweededeeliseenhoogstcurieuzewalsparafrasediewordtingeleiddoorwrangeendissonerendekoperfanfares.

s t e u n h e t o r k e s tw o r d v r i e n d v a n h e t n n om e e r in fo ve rkri jgba ar bi j de vrie n de n balie e n op www.nno.nu

e m m y V e r h e y | n n o 12

Chef-Dirigent Stefan aSbury

ProkofjevS romeo & julia

Wagner uit triStan und iSolde: Prelude en liebeStod

Pärt Stabat mater (ned. Première)

Prokofjev delen uit romeo en julia

Dirigent Stefan aSbury | koor CaPella friSiae / nnCk

24/11 | GroninGen | de ooSterPoort | 20.15 uur

29/11 | StadSkanaal | theater Geert teiS | 20.00 uur

30/11 | emmen | theater de muzeval | 20.15 uur

01/12 | mePPel | SChouwburG oGteroP | 20.15 uur

02/12 | leeuwarden | de harmonie | 20.15 uur

NNO_A6_onbereikbare liefde_DEF.indd 1 27-07-11 14:35