[123doc.vn] Nghien Cuu Van de Chuyen Gia Cua Cac Doanh Nghiep Fdi Tren Dia Ban Thanh Pho Ho Chi Minh Thuc Trang Va Giai Pha p

7/21/2019 [123doc.vn] Nghien Cuu Van de Chuyen Gia Cua Cac Doanh Nghiep Fdi Tren Dia Ban Thanh Pho Ho Chi Minh Thuc Trang Va Giai Pha p

http://slidepdf.com/reader/full/123docvn-nghien-cuu-van-de-chuyen-gia-cua-cac-doanh-nghiep-fdi-tren-dia 1/165

ỦY BAN NHÂN DÂN TP.HCM BỘ GIÁO DỤC ĐÀO TẠO

SỞ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM

BÁO CÁO NGHIỆM THU ( Đã chỉnh sửa theo góp ý của Hội đồng nghiệm thu)

NGHIÊN CỨU VẤN ĐỀ CHUYỂN GIÁ CỦA CÁC

DOANH NGHIỆP FDI TRÊN ĐỊA BÀN TP.HỒ CHÍMINH: THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP

CÁC THÀNH VIÊN THAM GIA:

1.TS Phan Hiển Minh2.Ths. Phan Trần Trung Quang. 3. GS.TS. Võ Thanh Thu.4. TS. Nguyễn Văn Sơn.

5.PGS.TS. Mai Hoàng Minh.6. Ths.Nguyễn Văn Cương. 7. TS.Đinh Thị Thu Oanh

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

THÁNG 1/2014





Tp.HCM trên 5 khía cạnh: thể chế, pháp lý phục vụ cho kiểm soát

chuyển giá; đánh giá cơ sở vật chất và dữ liệu thông tin; đánh giá hoạt

động liên kết, hợp tác kiểm soát chuyển giá; phân tích thực trạng giám

sát thanh tra thuế và đánh giá thực trạng nguồn nhân lực ở cơ quan thuế,

đã rút ra được những thành công và những tồn tại hạn chế; nghiên cứu

những nhân tố khách quan và chủ quan tác động bao gồm nhân tố tác

động thuận lợi và không thuận lợi.

Chương 4: Các giải pháp nâng cao hiệu quả kiểm soát chuyển giá đối với

doanh nghiệp FDI trên địa bàn TP.HCM: Trong chương 4 nhóm

nghiên cứu đề xuất 02 nhóm giải pháp kiến nghị với cơ quan quản lý

Nhà nước ở cấp TW và thành phố , các giải pháp tập trung vào 07 vấn

đề: Hoàn thiện hệ thống pháp lý, chính sách, cơ chế có liên quan tớiquản lý hoạt động chuyển giá tại các doanh nghiệp FDI có hoạt động

liên kết; Nâng cấp cơ sở vật chất kỹ thuật và xây dựng dữ liệu thông tin

phục vụ cho kiểm soát chuyển giá;Tăng cường hợp tác trong và ngoài

nước để hỗ trợ kiểm soát chuyển giá;Tăng cường công tác thanh tra,

kiểm tra đối với các trường hợp nghi vấn chuyển giá ;Vấn đề tổ chức

quản lý và đào tạo nguồn nhân lực quản lý chuyên sâu phục vụ cho

công tác kiểm soát chuyển giá; Từng bước áp dụng cơ chế APA trong

các doanh nghiệp FDI và các biện pháp khác.Khóa từ : Chuyển giá trong các công ty FDI, Giá thỏa thuận trước APA; Kiểm soát

hoạt động chuyển giá...





numerous objective and subjective factors that we need to pay close attention towhen proposing solutions in later chapter.

Chapter 4: Solutions to improve the efficiency of transfer pricing control forFDI enterprises in HCM City

In Chapter 4, the authors have proposed 7 solutions for controlling transfer pricingmore effectively including the improvement of current legal system and taxation

policies which are closely related to the management of transfer pricing in FDIenterprises, the advancement of information network infrastructure, thesynchronization in action between different authorities in different geographicareas, the solidification of tax inspection and regular examination for suspectedcases of transfer pricing as well as extensive training for governmental workforceabout the application of the APA in FDI and other measures to control transfer

pricing.

Keywords: transfer pricing in FDI enterprises, advance pricing agreements, APA ;consolidated base taxation



MỤC LỤC

Mục số Tên chương; mục Trang

Các chữ viết tắt trong nghiên cứu 1

Lời mở đầu 2

1 Ý nghĩa và tính cấp thiết của công trình nghiên cứu 2

2 Mục tiêu nghiên cứu 3

3 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3

4 Nhiệm vụ nghiên cứu 4

5 Tổng quan các công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài 4

5.1. Các tác phẩm nước ngoài 5

5.2 Các tác phẩm trong nước 66 Điểm mới của công trình nghiên cứu 8

7 Phương pháp nghiên cứu 8

8 Nội dung nghiên cứu 9

Chương 1 Chuyển giá và kiểm soát chuyển giá trong hoạt động

FDI

10

1.1. Các khái niệm cơ bản 10

1.1.1. Khái niệm về Chuyển giá trong hoạt động đầu tư trực tiếpnước ngoài (FDI) 101.1.2. Vì sao có hiện tượng chuyển giá 11

1.1.2.1. Nguyên nhân khách quan 11

1.1.2.2. Nguyên nhân chủ quan 14

1.1.3 Vai trò và hậu quả của hoạt động chuyển giá của các côngty Quốc tế

18

1.1.3.1. Đối với các tập đoàn đa quốc gia MNC’s 18

1.1.3.2. Đối với các nước xuất khẩu vốn đầu tư 19

1.1.3.3. Đối với nước tiếp nhận đầu tư 20

1.1.4.Hình thức chuyển giá trong giai đoạn đầu của quá trìnhĐTQT

21

1.1.5.Hình thức chuyển giá trong giai đoạn triển khai dự án

21

1.1.5.1. Nhập khẩu nguyên liệu từ công ty mẹ hoặc các công tythành viên trong cùng 1 tập đoàn ở nước ngoài

22



1.1.5.2.Làm quảng cáo ở nước ngoài với chi phí cao

22

1.1.5.3.Chuyển giá thông qua hình thức nâng chi phí các đơn vịhành chính và quản lý

22

1.1.5.4. Thực hiện chuyển giá thông qua điều tiết giá mua bán, hànghóa

22

1.1.5.5.Chuyển giá bằng hình thức tài trợ qua nghiệp vay từ côngty mẹ

22

1.1.5.6. Lập nhiều công ty ở nước tiếp nhận đầu tư để điều tiết chi phí giữa các công ty thành viên .

23

1.1.5.7. Chuyển giá bằng hoạt động tài trợ 231.1.6.

Các hình thức chuyển giá khác

23

1.1.6.1.Chuyển giá thông các trung tâm tái tạo hóa đơn

23

1.1.6.2.Sử dụng chứng khoán hỗn hợp

23

1.1.7. Các dấu hiệu nhận biết chuyển giá ở các doanh nghiệp FDI 231.2. Các phương pháp kiểm soát hoạt động chuyển giá 251.2.1. Xây dựng các phương pháp phương pháp định giá thị

trường đối với các giao dịch quốc tế 25

1.2.1.1. Nguyên tắc xác định giá thị trường đối với các giao dịch

Quốc tế

25

1.2.1.2. Phương pháp xác định giá truyền thống 26

1.2.1.3. Nhóm phương pháp xác định lợi nhuận giao dịch 29

1.2.2. Ký kết hiệp định chống đánh thuế 2 lần. 31

1.2.2.1. Nội dung 31

1.2.2.2. Mục đích ký hiệp định 31

1.2.3. Cơ chế thỏa thuận định giá trước (Advance PricingAgreement- APA) trong công tác chống chuyển giá

32

1.2.3.1 Khái quát chung 321.2.3.2 Cách thức thực hiện thỏa thuận APA 321.2.3.3 Các loại APA 351.2.3.4 Phạm vi áp dụng APA 361.2.3.5 Nhận xét về phương pháp APA 36

Kết luận chương 1 38

Chương 2 Nghiên cứu kinh nghiệm chống chuyển giá của các nướcvà các bài học rút ra cho Việt nam

39

2.1. Ý nghĩa nghiên cứu kinh nghiệm kiểm soát chuyển giácủa các nước trên thế giới

39



2.1.1. Lý do nghiên cứu kinh nghiệm chuyển giá của các nước 392.1.2. Chuyển giá của các công ty đa quốc gia trên toàn cầu rất

trầm trọng và phức tạp , đòi hỏi phải có sự liên kết giữa cácnước mới thực hiện chống chuyển giá

46

2.2. Nghiên cứu kinh nghiệm kiểm soát chuyển giá ở cácnước công nghiệp phát triển

40

2.2.1. Nghiên cứu kinh nghiệm của Hoa Kỳ 41

2.2.1.1 Tình trạng chuyển giá của Hoa Kỳ rất trầm trọng 41

2.2.1.2. Hoa Kỳ nỗ lực kiểm soát chuyển giá 44

2.2.2. Nghiên cứu kinh nghiệm của Anh quốc 51

2.2.2.1. Tình trạng chuyển giá của Anh cũng rất trầm trọng 51

2.2.2.2. Kinh nghiệm kiểm soát chuyển giá tại Anh 52

2.2.3. Kinh nghiệm kiểm soát chuyển giá tại Nhật Bản 532.3. Kinh nghiệm của các nước châu Á khác 54

2.3.1. Kinh nghiệm của Trung Quốc 54

2.3.1.1. Tại sao Việt Nam phải nghiên cứu kinh nghiệm kiểm soátchuyển giá của Trung Quốc ?

54

2.3.1.2. Các bài học kiểm soát chuyển giá của Trung Quốc 55

2.3.2 Kinh nghiệm của Ấn độ 57

2.3.3. Kinh nghiệm của Hàn Quốc 59

2.3.4 Kinh nghiệm kiểm soát chuyển giá của một số nướcASEANs

60

2.4 Bài học kinh nghiệm rút ra cho Việt Nam và thành phố HồChí Minh

61


Chương 3 Phân tích thực trạng chuyển giá và kiểm soát chuyển

giá ở các doanh nghiệp FDI trên địa bàn thành phố HồChí Minh

64

3.1. Tình hình chung về hoạt động chuyển giá tại các doanhnghiệp FDI

64

3.1.1. Khái quát chung về hiện tượng kê khai lỗ của các doanhnghiệp FDI tại Việt Nam

64

3.1.2. Thực trạng công tác thanh tra kiểm tra của ngành thuế đểchống chuyển giá

65

3.2. Thực trạng hoạt động chuyển giá của các doanh nghiệpFDI trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh 66



3.2.1. Nghiên cứu các hình thức chuyển giá trong các giai đoạn hoạt động của các doanh nghiệp FDI trên địa bàn thành phốHCM hoạt động của các doanh nghiệp FDI hoạt động trênđịa bàn thành phố Hồ Chí Minh

67

3.2.1.1. Hình thức chuyển giá trong giai đoạn đầu của quá trình đầutư của các doanh nghiệp FDI

67

3.2.1.2. Nghi vấn chuyển giá ở các doanh nghiệp FDI đang hoạtđộng trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh ở giai đoạn triểnkhi dự án

68

3.2.2. Nghiên cứu hiện tượng chuyển giá trong ngành may tại cácKCN & KCX của TP.HCM

76

3.2.2.1. Tình hình chung các doanh nghiệp FDI ngành dệt – mayđang hoạt động tại các KCN & KCX TP.HCM

76

3.2.2.2 Tình hình hoạt động kinh doanh và tài chính của các doanhnghiệp FDI trong ngành dệt may đang hoạt động tại cácKCN & KCX TP.HCM.

77

3.2.2.3 Những dấu hiệu chuyển giá ở nhóm doanh nghiệp FDIngành dệt may tại các KCN & KCX TP.HCM

79

3.2.2.4. Một số điển hình về nghi vấn chuyển giá ở các doanh

nghiệp may đang hoạt động tại KCN và KCX TP. Hồ ChíMinh

81

3.2.3 Nghi vấn chuyển giá tại công ty trách nhiệm HH Coca colaViệt Nam

86

3.2.4. Kết quả khảo sát về tình hình chuyển giá của các doanhnghiệp FDI trên địa bàn TP. HCM.

87

3.3. Phân tích hoạt động kiểm soát chuyển giá tại các cơquan thuế TP. Hồ Chí Minh

94

3.3.1. Về hành lang pháp lý để tổ chức kiểm soát chuyển giá 94

3.3.1.1. Giai đoạn (1988-1997) 94

3.3.1.2. Giai đoạn (1997-2004) 94

3.3.1.3. Giai đoạn từ năm 2004 đến nay 95

3.3.2. Đánh giá cơ sở VC và dữ liệu thông tin phục vụ cho côngtác kiểm soát chuyển giá.

101

3.3.3. Thực trạng hợp tác, phối hợp kiểm soát chuyển giá. 104

3.3.4. Giám sát nghĩa vụ thuế của các doanh nghiệp 105



3.3.5. Đánh giá thực trạng bộ máy quản lý và nhân sự phục vụcho công tác kiểm soát chuyển giá.

107

3.3.5.1. Về bộ máy kiểm soát chuyển giá 1073.3.5.2. Về năng lực cán bộ quản lý kiểm soát chuyển giá 108

3.3.6. Kết quả khảo sát về tình hình kiểm soát chuyển giá hiệnnay tại cục thuế TP. Hồ Chí Minh

109

3.4. Kết luận về hoạt động kiểm soát chuyển giá ở thành phốHồ Chí Minh

112

3.4.1. Những thành công cần phát huy 1123.4.2. Những hạn chế cần khắc phục 113

3.4.3. Các nhân tố tác động đến hoạt động chuyển giá và chốngchuyển giá trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh

115


Chương 4 Các giải pháp nâng cao hiệu quả kiểm soát chuyển giá

đối với các doanh nghiệp FDI trên địa bàn TP.HCM.

118

4.1. Quan điểm và cơ sở đề xuất giải pháp 1184.1.1. Quan điểm đề xuất giải pháp 118

4.1.1.1 Phù hợp thông lệ quốc tế, tiếp thu kinh nghiệm các nước đitrước

118

4.1.1.2 Phù hợp tình hình thực tiễn và khả năng quản lý thuế củaViệt Nam

118

4.1.1.3 Các giải pháp đưa ra phải có khả năng thực thi (Có thể chấpnhận được

118

4.1.1.4 Không làm giảm tính hấp dẫn của môi trường thu hút đầutư đầu tư nước ngoài vào Việt Nam

119

4.1.2. Cơ sở đề xuất giải pháp 119

4.2. Các nhóm giải pháp đề xuất 1204.2.1 Nhóm giải pháp kiến nghị với cấp quản lý Trung ương 1204.2.1.1 Hoàn thiện hệ thống pháp lý , chính sách, cơ chế có liên

quan tới quản lý hoạt động chuyển giá tại các doanh nghiệpFDI có hoạt động liên kết

120

4.2.1.2 Xây dựng cơ sở thông tin và nâng cấp cơ sớ VCKT phụcvụ cho công tác kiểm soát chuyển giá.

125

4.2.1.3 Giải pháp tăng cường hợp tác phối hợp kiểm soát chuyểngiá trong các doanh nghiệp FDI có hoạt động liên kết.

129



4.2.2. Nhóm giải pháp kiến nghị với cơ quanquan3 lý Nhà nước

thành phố

129

4.2.2.1. Xây dựng cơ sở dữ liệu thông tin tại cục thuế TP.Hồ ChíMinh 130

4.2.2.2. Tăng cường phối hợp giữa các cơ quan quản lý Nhà nướctrên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh

131

4.2.2.3 Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra 133

4.2.2.4. Tuyển dụng và đào tạo cán bộ phục vụ cho công tác kiểmsoát chuyển giá

137

4.2.3.Từng bước áp dụng cơ chế APA (Advance PricingAgreement – cơ chế thỏa thuận giá trước) trong các doanhnghiệp FDI

140

4.2.4 Các biện pháp khác 141Kết luận chương 4 143Kết luận chung 144Danh mục tài liệu tham khảo 145





may hoạt động tại các KCN & KCX TP.HCM (2009-2011)

Bảng 3.13 Tỷ suất lợi nhuận ròng tài sản của doanh nghiệp dệt may2009-2011

80

Bảng 3.14 Số lượng doanh nghiệp dệt may tại các KCN & KCXcủa thành phố thực hiện giao dịch liên kết theo từngquốc gia

81

Bảng 3.15 Danh sách doanh nghiệp có dấu hiệu chuyển giá 82

Bảng 3.16 Tình hình bán hàng của công ty A với các bên liên kết2009-2011

82

Bảng 3.17 Tình hình tài chính công ty A 2009-2011 82

Bảng 3.18 Tỷ lệ chi phí sản xuất so vớ i doanh thu của công ty A

2009-2011

83

Bảng 3.19 Tình hình vay nợ ngắn hạn và dài hạn của công ty mayA 2009-2011

83

Bảng 3.20 Tốc độ tăng doanh thu và tăng tổng chi phí của công tyB

85

Bảng 3.21 Tỷ suất lợ i nhuận kinh doanh của công ty B 85

Bảng 3.22 Nghiệ p vụ giữa công ty B và công ty liên k ết chủ đầu tư 85

Bảng 3.23 So sánh tổng hợp giữa ba công ty con của Coca Cola tại ba quốc gia (%)

86

Bảng 4.1. Minh họa về thống kê chỉ số tài chính cho ngành cungcấp dịch vụ lưu trú của IRS Hoa Kỳ.

127

Bảng 4.2. Cơ chế phối hợp giữa cục thuế TP.HCM với các cơquan ban ngành trong và ngoài nước.

132

Bảng 4.3 Các biện pháp chế tài đề xuất 136





Biểu đồ 3.9 Chuyển giá thông qua mua nguyên liệu ,máy móc từcông ty mẹ

90

Biểu đồ 3.10 Chuyển giá thông qua bán hàng cho công ty phụ thuộcở nước ngoài

90

Biểu đồ 3.11 Chuyển giá thông qua góp vốn bằng công nghệ, thươnghiệu ( TS vô hình )

91

Biểu đồ 3.12 Chuyển giá thông qua tài trợ nghiệp vụ vay vốn từcông ty mẹ

92

Biểu đồ 3.13 Chuyển giá thông qua hoạt động quảng cáo ở nướcngoài với chi phí cao

92

Biểu đồ 3.14 Chuyển giá thông qua huấn luyện , đào tạo 93

Biểu đồ 3.15 Chuyển giá thông qua thuê chuyên gia nước ngoài

và trả lương cao

93

Hình 3.16 Kiểm soát hoạt động chuyển giá của các công ty Quốctế

94

Biểu đồ 3.16 Đánh giá về cơ chế quản lý thuế và chống chuyển giátại Việt Nam

109

Biểu đồ 3.17 Tính bất hợp lý của quy chế Nhà nước có liên quan đếnchống chuyển giá.

109

Biểu đồ 3.18 Mức độ không phù hợp của cơ chế quản lý của Việt

Nam trong xác định các loại chi phí so với thông lệQuốc tế

110

Biểu đồ 3.19 Mức thuế trực thu đánh vào các doanh nghiệp FDI sovới các nước trong khu vực

111

Biểu đồ 3.20 Hiệu quả của công tác thanh tra , kiểm tra của cơ quanthuế đối với hoạt động chuyển giá của các doanhnghiệp FDI

112

Biểu đồ 3.21 Đánh giá năng lực cán bộ thuế làm công tác chốngchuyển giá trong các doanh nghiệp FDI có hoạt

động liên kết.

112

Biểu đồ 4.1 Đánh giá mức độ khó khăn trong hoạt động kiểm soát chuyển giá

119

Biểu đồ 4.2 Tính cấp thiết của tăng cường kiểm soát chuyển giá đốivới các doanh nghiệp FDI

120

Biểu đồ 4.3 Hoàn thiện cơ chế kiểm soát chuyển giá 121



Biểu đồ 4.4 Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra tại các doanhnghiệp FDI

130

Biểu đồ 4.5 Tăng cường công tác huấn luyện đào tạo chông chuyểngiá cho cán bộ thuế

133

Biểu đồ 4.6 Tăng cường công tác tuyên truyền cơ chế chính sáchchống chuyển giá cho các doanh nghiệp FDI

140



[Type text]

1

CÁC CH Ữ VI Ế T T Ắ T TRONG NGHIÊN C Ứ U

ALP - Arm’s length Principle - Nguyên tắc xác định giá tr ị trườ ngAPA - Advance Pricing Agreement - Phương pháp thỏa thuận giá trướ c

CUP - Comparable Uncontrolled Price Phương pháp định giá chuyển giao trên cơ sở giá tự

do có thể so sánh đượ c

FDI - Foreign Direct Investment - Đầu tư trực tiếp nướ c ngoài

GDP - Gross Domestic Products - Tổng sản phẩm quốc nội

HEPZA - Ban quản lý khu công nghiệ p-khu chế xuất TP.HCM

HMRC - HM Revenue & Custom - Cơ quan thuế vụ Hoàng gia Anh.

IRS - Internal Revenue Service - Cơ quan thuế Hoa K ỳ

MNCs - Multinational Corporations - Công ty đa quốc gia.

ODA - Official Development Assistance - Hỗ tr ợ phát triển chính thức

OECD - Oganization for Economic Co-operation and Development - Tổ chức hợ p tác và phát triển kinh tế.

RPM - Resales Price Method-Phương pháp giá bán lại

ROA- Return on Assets - Tỷ số lợ i nhuận ròng trên tài sản

ROE - Return On Equity - Tỷ số lợ i nhuận ròng trên vốn chủ sở hữu.

TIEAs- Tax information exchange agreements- Thỏa thuận trao đổi thông tin về thuế.

TNMM - Transaction Net Margin Method - Phương pháp lợ i nhuận ròng nghiệ p vụ chuyểngiao.

VCKT- Vật chất k ỹ thuật

WTO: World Trade Organization - Tổ chức Thương mại thế giớ i



2

LỜ I MỞ ĐẦU

1. Ý NGHĨA VÀ TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨ U

Trên 25 năm kể từ khi có luật đầu tư nướ c ngoài (12/1987 – 09/2013) Việt Nam

đã thu hút trên 15.298 dự án vớ i tổng số vốn đăng ký lên trên 223,040 tỷ USD1. Các dự án

đầu tư FDI đã góp phần quan tr ọng thúc đẩy nền kinh tế Việt Nam phát triển nhanh, hội

nhậ p có hiệu quả vớ i nền kinh tế thế giớ i. Cụ thể, năm 2012 các dự án FDI chiếm 20,1%

GDP; 66% kim ngạch xuất khẩu; nhiều ngành kinh tế quan tr ọng của Việt Nam có sự tham

gia của hoạt động FDI như khai thác dầu khí, sản xuất hàng điện điện tử, bưu chính viễn

thông, dịch vụ du lịch, tài chính, ngân hàng… góp phần đưa nền kinh tế Việt Nam phát triển

hội nhậ p nhanh vớ i nền kinh tế khu vực và thế giớ i. Các dự án đầu tư đã thu hút trực tiế p

gần 1 triệu lao động và giải quyết hàng trăm ngàn lao động gián tiế p khác. Việt Nam đang là

1 trong 5 nướ c có tốc độ tăng trưở ng cao nhất thế giớ i trong gần 12 năm qua vớ i đóng góp

không nhỏ của hoạt động đầu tư trực tiếp nướ c ngoài. Tuy nhiên, bên cạnh các thành tựu,

hoạt động FDI còn bộc lộ nhiều tồn tại, trong đó dấu hiệu chuyển giá nhằm tối thiểu hóa số

thuế phải nộ p tại Việt Nam gây thất thu cho ngân sách của Việt Nam, tạo ra sự cạnh tranhkhông lành mạnh và thiếu bình đẳng giữa các nhà đầu tư.

Thành phố Hồ Chí Minh là địa phương thu hút vốn FDI lớ n nhất nướ c, tính đến

ngày 20.09.2013 đã thu hút 4.613 dự án vớ i tổng số vốn đăng ký trên 33,486 tỷ USD, nhưng

cũng là một trong những địa phươ ng có nhiều doanh nghiệ p FDI bị nghi vấn thực hiện

chuyển giá nhất. Năm 2012, Cục thuế Tp.HCM thực hiện thanh tra 312 doanh nghiệp kê

khai lỗ liên tục, trong đó có doanh nghiệp giao dịch liên kết có dấu hiệu chuyển giá. Số liệu

của Cục Thuế TP.HCM cũng cho thấy, số doanh nghiệ p FDI khai báo lỗ trên 4 năm chiếm

trên 50%, cụ thể hơn doanh nghiệ p FDI chỉ chiếm khoảng 3% tổng số doanh nghiệ p trên địa bàn nhưng mức lỗ mà khối doanh nghiệ p này khai báo chiếm hơn 20% tổng số tiền mà các

doanh nghiệ p trên địa bàn khai báo lỗ; có những doanh nghiệ p thành lập cách đây 5-10 năm,

năm nào cũng khai báo lỗ số tiền lớn hơn vốn chủ sở hữu, nhưng doanh thu lại tăng liên tục.

Hiện tại, hiện tượ ng chuyển giá đã lan sang cả các doanh nghiệ p trong nướ c vớ i tốc độ ngày

càng tăng và thủ thuật ngày càng tinh vi ảnh hưở ng xấu đến nguồn thu ngân sách quốc gia

và địa phương, làm giảm tính cạnh tranh lành mạnh của môi trườ ng kinh doanh. Các vi

phạm phổ biến nhất của doanh nghiệ p FDI đã bị phát hiện là: sai phạm trong việc hạch toán

chi phí trước nhưng chưa chi; trích lậ p dự phòng chưa đúng quy định; chi phí không có hóađơn, chứng từ, vượt định mức; hạch toán chi phí không phục vụ sản xuất kinh doanh; chi

phí tiền lương, khấu hao không đúng quy định của Bộ Tài chính; hạch toán chi phí lãi vay

không đúng quy định. Ví dụ, công ty mẹ phân bổ chi phí cho công ty con tại Việt Nam mà

1 Bộ K ế hoạch đầu tư 20.09.2013

http://www.thanhnien.com.vn/pages/20121209/that-thu-lon-tu-chuyen-gia.aspx



http://www.thanhnien.com.vn/pages/20120221/chong-chuyen-gia-tu-trung-nuoc.aspx







3

thực chất các khoản chi phí này phải hạch toán cho công ty mẹ tại nước ngoài. Đặc biệt, có

đến 90% doanh nghiệ p FDI hoạt động trong lĩnh vực may mặc trên địa bàn thành phố có k ết

quả kinh doanh thua lỗ, trong khi hầu hết các doanh nghiệ p trong nước cng ngành nghề

đều có lãi cao. “Chuyển giá” tại các doanh nghiệ p FDI tr ở nên phổ biến và tinh vi mà các cơ

quan quản lý Nhà nướ c gần như rất khó kiểm soát. Đứng trướ c tình hình này cần nghiêm túc

đánh giá thực tr ạng chuyển giá của các doanh nghiệ p FDI trên địa bàn thành phố nơi chiếm

gần 30 % dự án FDI của cả nướ c; nghiên cứu những nhân tố tác động và đề xuất hệ thống

các giải pháp giúp cho các cơ quan quản lý Nhà nướ c kiểm soát hiện tượ ng này đối vớ i

doanh nghiệ p FDI.

2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨ U

+ Phân tích thực tr ạng “chuyển giá” của các công ty có vốn đầu tư nướ c ngoài trên

địa bàn thành phố Hồ Chí Minh

+ Nghiên cứu những nhân tố tác động khách quan và chủ quan đến hiện tượng chuyển

giá và kiểm soát chuyển giá của các cơ quan Nhà nước đối với các doanh nghiệp FDI trên

địa bàn thành phố Hồ Chí Minh. Đặc biệt nghiên cứu hành lang pháp lý có liên quan hoạtđộng chuyển giá của các công ty có hoạt động liên kết; nêu các hạn chế, mâu thuẫn của các

văn bản mang tính luật đã và đang gây trở ngại cho kiểm soát và ngăn ngừa hiện tượng

chuyển giá ở các doanh nghiệp FDI.

+ Đề xuất hệ thống các giải pháp về mặt chính sách, tổ chức quản lý Nhà nước nhằm

kiểm soát hoạt động chuyển giá của các công ty có vốn đầu tư nước ngoài trên địa bàn thành

phố Hồ Chí Minh.

3. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU

3.1. Đối tượng nghiên cứu:

Hiện tượng chuyển giá trong các doanh nghiệp FDI.

Hoạt động kiểm soát chuyển giá của Việt Nam , tập trung vào hoạt động kiểm soát

chuyển giá của cơ quan thuế

3.2. Phạm vi nghiên cứu:

Nghiên cứu cụ thể hiện tượng chuyển giá trong các doanh nghiệp FDI ngành may và

cơ khí là hai ngành có tỷ lệ doanh nghiệp FDI thua lỗ lớn.

Địa bàn nghiên cứu là thành phố Hồ Chí Minh

4. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU:

Để thực hiện các mục tiêu nghiên cứu, nhiệm vụ mà nhóm nghiên cứu đề tài sẽ thực hiện

như sau:

Làm rõ bản chất của hoạt động chuyển giá ở các doanh nghiệp FDI: vai trò và hậu

quả của chuyển giá.



4

Các cách thức kiểm soát chuyển giá áp dụng với các doanh nghiệp FDI.

Nghiên cứu kinh nghiệm kiểm soát chuyển giá của một số nước và rút ra các bài học

hữu ích cho Việt Nam và cho TP. Hồ Chí Minh.

Đánh giá thực trạng các hành vi “chuyển giá” của các doanh nghiệp FDI trên địa bàn

thành phố Hồ Chí Minh để rút ra các kết luận làm cơ sở cho nghiên cứu các biện

pháp kiểm soát chuyển giá mang tính thực tiễn và khoa học.

Đánh giá các văn bản pháp lý liên quan đến kiểm soát chuyển giá ở Việt Nam, nêuđược tồn tại, mâu thuẫn làm hạn chế việc kiểm soát chuyển giá tại Việt Nam nói

chung và thành phố Hồ Chí Minh nói riêng.

Đánh giá hoạt động kiểm soát chuyển giá của cơ quan thuế trên địa bàn thành phố

Hồ Chí Minh rút ra những thành công và những hạn chế, tồn tại .

Đề xuất hệ thống giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động kiểm soát chuyển giá đối với

các doanh nghiệp FDI trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh.

5. TỔNG QUAN VỀ CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI:

Khi thực hiện đề tài này nhóm nghiên cứu đã tiếp cận các kết quả nghiên cứu, luận án tiếnsĩ, luận văn thạc sĩ, các bài báo... trong và ngoài nước về cách thức định giá chuyển giao,

thực hiện chuyển giá của các tập đoàn đa quốc gia; các bộ luật và cách thức kiểm soát

chuyển giá của OECD, của các nước trên thế giới và ở Việt Nam. Một số nghiên cứu điễn

hình được đề cập dưới đây.

5.1. Các tác phẩm nước ngoài:

1. Price Water House Cooper “ International transfer pricing 2012” . Nội dung gồm 2

phần: phần 1 giớ i thiệu về các hình thức chuyển giá trên thế giớ i, phần 2 giớ i thiệu

về các hình thức kiểm soát chuyển giá nói chung và cụ thể ở từng quốc gia - trong đócó Việt Nam. Nghiên cứu này đề cậ p nguyên tắc định giá chuyển giao của các công

ty đa quốc gia mà hợ p luật, không bị kiện tr ốn thuế. Tài liệu cho thấy có những công

ty như PWC ở Hoa K ỳ sẵn sàng cung cấ p dịch vụ cho các công ty đa quốc gia về

chuyển giá.

2. Elliott, Jamie (1999) Managing international transfer pri cing poli cies: a grounded

theory study. Luận án tiến sĩ tại Đại học Glasgow. Luận án đề cậ p chính sách kiểm

soát chuyển giá của các nướ c công nghiệ p phát triển như Anh, Hoa Kỳ… áp dụng để

chống lại hiện tượ ng chuyển giá của các công ty đa quốc gia ngày càng gia tăng cng

vớ i quá trình toàn cầu hóa, tác giả phân tích những điểm mạnh và tồn tại của các

chính sách này và đề xuất hệ thống các quan điểm về hoàn thiện các chính sách kiểm

soát chuyển giá.

3. Mansour M Moussavi, The economic impact of multi national tr ansfer pri cing in

T hird World countries: The case of Iran” . Trong luận án tiến sĩ nghiên cứu sự tác



5

động kinh tế của các tập đoàn đa quốc gia đến các nướ c thế giớ i thứ 3, trườ ng hợ p

của Iran. Cụ thể tác giả đề cập đến hiện tượ ng chuyển giá tại các công ty dầu mỏ của

các tậ p đoàn đa quốc gia, khiến Iran bị thất thu thuế, tạo môi trườ ng kinh doanh bất

bình đẳng đối vớ i các doanh nghiệ p nội địa. Tác giả đề xuất các biện pháp mà OECD

xây dựng để thực hiện kiểm soát chuyển giá trong điều kiện cụ thể của Iran.

4. E. Baistrocchi and I. Roxan (eds.), 2012. Resolving Transfer Pri cing D isputes: A

Global Analysis ” London: Cambridge University Press. Các tác giả đã phân tích hơn

180 trườ ng hợ p chuyển giá từ 20 khu vực pháp lý đại diện trên toàn cầu, nêu rõ cách

thức giải quyết tranh chấ p chuyển giá, giải thích pháp luật về chuyển giá như thế nào

trong thực tế và xem xét xử lý tranh chấ p giữa ngườ i nộ p thuế và cơ quan thuế như

thế nào trên thế giớ i. Tài liệu cung cấ p các kiến thức, k ỹ năng để là một bổ sung cần

thiết để hướ ng dẫn tài liệu của OECD về giá chuyển giao, kiểm soát chuyển giá cho

các doanh nghiệ p đa quốc gia và các cơ quan hành chính thuế, trong đó tậ p trung vào

các vấn đề chuyển giá, nhưng không đề cậ p tớ i tranh chấ p cụ thể.

5.

Tài liệu của OECD “OECD Transfer Pricing Guidelines for MultinationalEnterprises and Tax Administrationsal” năm 2010. Đây là tài liệu hướ ng dẫn cho

các công ty đa quốc gia; cơ quan quản lý thuế của các nướ c về cách thức thỏa thuận

giá giao dịch quốc tế để hạn chế tối thiểu việc tránh thuế gây thiệt hại cho nướ c tiế p

nhận đầu tư FDI, nhưng cũng tránh đánh thuế 2 lần là tổn hại đến hoạt động của các

công ty đa quốc gia. Trong tài liệu hướ ng dẫn của OECD năm 2010 cũng nêu những

thay đổi của điều khoản 25 so vớ i ấn phẩm hướ ng dẫn 2009.

Nh ận xét v ề các tài li ệu nướ c ngoài : Các tác phẩm trên nêu những vấn đề lý luận cơ bản về

chuyển giá; các phương pháp mà các nước đã áp dụng chống lại hiện tượ ng chuyển giá; cáchiện tượ ng chuyển giá tiêu biểu và xu hướng các công ty đa quốc gia hay áp dụng chuyển

giá khi đầu tư trực tiếp nướ c ngoài những năm gần đây. Tuy nhiên, chưa có tác phẩm nướ c

ngoài đề cậ p tớ i hiện tượ ng chuyển giá của các công ty đa quốc gia đang hoạt động tại Việt

Nam, cũng chưa có công trình đánh giá việc quản lý, kiểm soát chuyển giá của các cơ quan

quản lý Nhà nướ c Việt Nam thờ i gian qua.

5.2. Các tác phẩm trong nướ c:

6. Ban cải cách và hiện đại hóa của Tổng cục thuế Việt Nam, “Đánh giá thự c tr ạng

qu ản lý thu ế vàchuy ể n giá t ại Vi ệt Nam giai đoạn 2006- 2010 và định hướ ng nângcao hi ệu qu ả qu ản lý thu ế đố i v ớ i ho ạt động này tr ong th ờ i gian t ới” , phát hành

năm 2011. Nội dung gồm 4 phần: Phần 1 đề cậ p những vấn đề lý luận cơ bản về

chuyển giá và kiểm soát chuyển giá; Phần 2 nêu kinh nghiệm của một số nướ c trong

hoạt động kiểm soát chuyển giá và các bài học rút ra cho Việt Nam. Phần 3 đánh giá

thực tr ạng quản lý thuế đối vớ i hoạt động chuyển giá tại Việt Nam gia đoạn 2006-



6

2010; Phần 4 nêu giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý thuế đối vớ i hoạt động chuyển

giá tại Việt Nam. Đây là tài liệu bổ ích về hoạt động chuyển giá tại Việt Nam, lý giải

một phần các nguyên nhân dẫn tớ i hoạt động chuyển giá ngày càng nhiều. Tuy nhiên,

tính toàn diện và chuyên sâu của đề án vẫn còn nhiều hạn chế, các giải pháp đề xuất

thiếu tính triệt để.

7. Bộ tài chính Việt Nam “Tài liệu tham kh ảo kinh nghi ệm qu ố c t ế v ề qu ản lý thu ế” .

Tài liệu gồm: Phần 1, Nhóm vấn đề đơn giản hoá thủ tục hành chính về thuế - nghiên

cứu kinh nghiệm của 6 nướ c: Hàn Quốc, Anh, New Zealand... trong vấn đề quy định thờ i

gian thu thuế; Phần 2, Nhóm vấn đề về phục vụ mục tiêu cải cách - hiện đại hoá và

hội nhậ p, phù hợ p thông lệ quốc tế - Nghiên cứu kinh nghiệm của 8 nướ c về thỏa

thuận giá trướ c (APA) và rút ra bài học kinh nghiệm cho Việt Nam; Phần 3, nhóm

vấn đề về nâng cao hiệu lực, hiệu quả của quản lý thuế đề phù hợ p vớ i thực tế và các

văn bản pháp luật có liên quan. Tài liệu đề cậ p kinh nghiệm của các nướ c ở 1 số vấn

đề liên quan đến chuyển giá và kiểm soát chuyển giá. Những nghiên cứu về cơ sở

pháp lý thực hiện quản lý hành vi chuyển giá, cơ chế phối hợ p giữa các quốc gia...chưa được đề cậ p.

8. Nitin Jain “ Chuyể n giá tr ong ngành may Vi ệt Nam ” . Chuyên gia phụ trách lĩnh

thuế quốc tế (Chuyển giá của Ernst & Young tại Việt Nam). Hội thảo tổ chức tại Hà

nội từ ngày 27/02 đến ngày 1/03/2013 trong bài báo cáo của mình tác giả có 13 năm

kinh nghiệm trong lĩnh vực chuyển giá đã phân tích sâu về khả năng chuyển giá diễn

ra như thế nào tại các công ty FDI ngành may có hoạt động liên k ết, tác giả cũng đề

xuất các kiến nghị cụ thể mang tính chuyên sâu về kiểm soát chuyển giá trong các

doanh nghiệ p FDI ngành may đang hoạt động tại Việt Nam.9.

TS. Lê Xuân Trườ ng, 2011. Kiểm soát chuyển giá ở Việt Nam: Tiếp tục hoàn

thiện khung pháp lý và các điều kiện thự c hiện. Tạ p chí tài chính số 7/2011. Bài

viết này khái quát những nỗ lực trong hoạt động kiểm soát chuyển giá của ngành thuế

thờ i gian qua, lý giải căn nguyên những hạn chế trong hoạt động kiểm soát chuyển

giá và đề xuất một số giải pháp để nâng cao hiệu quả hoạt động kiểm soát chuyển giá

ở các cơ quan thuế.

10. Phan Thị Thành Dương, 2010. Pháp luật về kiể m soát chuyể n giá ở Việt Nam. Luận

án phân tích khá sâu sắc cơ sở pháp lý điều chỉnh kiểm soát chuyển giá ở Việt Nam,tình hình áp dụng pháp luật về kiểm soát chuyển giá và thiết lập cơ sở cho việc hoàn

thiện pháp luật về kiểm soát chuyển giá ở Việt Nam.

Nh ận xét v ề các tác ph ẩ m vàcông trình nghiên c ứu trong nướ c mà nhóm nghiên cứu đã

tiế p cận về vấn đề “chuyển giá” trong hoạt động đầu tư FDI: các công trình đã khắc họa

được khá đầy đủ các lý thuyết về bản chất của “chuyển giá” và các thủ thuật chuyển giá của



7

các công ty đa quốc gia; nghiên cứu hiện tr ạng chuyển giá của các doanh nghiệ p FDI đang

hoạt động tại Việt Nam và các nghiên cứu đã đề xuất một số giải pháp cho các cơ quan quản

lý thuế của Nhà nướ c Việt Nam kiểm soát hiện tượ ng chuyển giá của các công ty FDI.

Hạn chế của các tác phẩm trên: chưa đánh giá toàn diện; về lý luận các tác phẩm trên

chưa lý giải triệt để tại sao quá trình kiểm soát chuyển giá thực hiện r ất khó khăn? Tại sao

luật chống lại hiện tượng “chuyển giá” mớ i xuất hiện tại Hoa k ỳ vào năm 1998, còn các

nước khác đưa ra luật này từ năm 2000 trở lại đây; Ngoài ra, các tác phẩm chưa nghiên cứu

k ỹ hiện tượ ng chuyển giá đượ c các doanh nghiệ p FDI thực hiện ở tất cả các giai đoạn trong

quá trình tổ chức hoạt động đầu tư và triển khai kinh doanh ở Việt Nam nói chung và thành

phố Hồ Chí Minh nói riêng. Cụ thể,

Ở giai đoạn góp vốn đầu tư;

Trong khâu chuyển giao công nghệ;

Trong vay vốn;

Trong khâu mua, bán nguyên nhiên vật liệu, thiết bị máy móc;

Trong khâu thực hiện các dịch vụ tư vấn quản lý, huấn luyện đào tạo…. Ít tác phẩm đánh giá cơ chế chính sách và thực hiện kiểm soát chuyển giá của Việt Nam: về

cơ chế hạch toán k ế toán; chế độ kiểm toán; chính sách thuế; cơ chế quản lý hoạt động FDI

thông qua chính sách thanh tra, kiểm tra, kiểm soát. Đặc biệt chưa có tác phẩm nào nhận xét

hạn chế của thông tư 66 của Bộ tài chính ban hành ngày 22.4.2010, hướ ng dẫn thực hiện

việc xác định giá thị trườ ng trong giao dịch kinh doanh giữa các bên có quan hệ liên k ết. Do

đánh giá chưa toàn diện, nên giải pháp đề xuất của các tác phẩm nghiên cứu k ể trên còn

chung chung, khó áp dụng nên hiện tượng “chuyển giá” ở các doanh nghiệ p FDI có xu

hướ ng mở r ộng, làm ảnh hưở ng xấu đến môi trường kinh doanh và Nhà nướ c thất thu thuế.6. ĐIỂM MỚI CỦA CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU:

Đề tài có những điểm mớ i sau:

V ề lý thuyế t : nghiên cứu không chỉ đề cậ p những mặt trái của chuyển giá, mà cả tác

động khác của hiện tượng này đối với nướ c tiế p nhận đầu tư và đây cũng nhằm tr ả lờ i

tại sao các nướ c chậm ban hành luật kiểm soát chuyển giá; một số nướ c không quyết

liệt kiểm soát hiện tượ ng chuyển giá của các công ty đa quốc gia. Nhóm nghiên cứu

đề cậ p kinh nghiệm của các nướ c công nghiệ p phát triển như Hoa kỳ, Anh, Nhật và

các nước đang phát triển như Thái Lan, Malaysia Trung Quốc về kiểm soát chuyển

giá đối vớ i công ty đa quốc gia và rút ra bài học bổ ích cho Việt Nam nói chung và

cho thành phố Hồ Chí Minh nói riêng.

V ề thự c tiễ n: nghiên cứu đánh giá hiện tượ ng chuyển giá của các doanh nghiệ p FDI

hoạt động trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh thực hiện ở tất cả các khâu: tiền đầu



8

tư; đầu tư; hoạt động kinh doanh và thực tr ạng “kiểm soát chuyển giá” của Việt Nam

hiện nay trên 5 khía cạnh: về thể chế chính sách; cơ sở vật chất k ỹ thuật và dữ liệu

thông tin; về thực tr ạng hợ p tác liên k ết trong kiểm soát chuyển giá; về giám sát,

thanh tra thuế; và nguồn nhân lực… và nghiên cứu các nhân tố tác động khách quan

và chủ quan đến “chuyển giá” và “kiểm soát chuyển giá” hiện nay trên địa bàn thành

phố.

Đề xuất hệ thống chính sách, giải pháp tổ chức quản lý nhà nướ c nhằm hạn chế hoạtđộng “chuyển giá” của doanh nghiệ p FDI trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh, nâng

cao hiệu quả hoạt động “kiểm soát chuyển giá” nhằm tăng hiệu quả nhà nước đối vớ i

hoạt động FDI mà không làm ảnh hưởng đến sự hấ p dẫn của môi trường đầu tư ph

hợ p vớ i thông lệ quốc tế, không gây khó khăn cho các nhà đầu tư hoạt động chân

chính.Nhóm giải pháp chia làm 02 nhóm : Nhóm kiến nghị với các cơ quan quản lý

Trung ương và nhóm kiến nghị vớ i các Sở ,Ban ngành của thành phố

7. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨ U:

Trên căn bản của phương pháp nghiên cứu định tính, phương pháp nghiên cứu đượ c áp

dụng để thực hiện đề tài này bao gồm:

7.1. Phương pháp thu thập thông tin:

Nghiên cứu tại bàn để thu thậ p thông tin thứ cấ p từ cơ sở dữ liệu có liên quan về thuế

thuộc khối doanh nghiệ p FDI của Tổng cục thuế Việt Nam, Cục thuế Tp.Hồ Chí

Minh, Ban quản lý các khu công nghiệ p và khu chế xuất Tp. Hồ Chí Minh

(HEPZA)… Đồng thờ i, nghiên cứu thông tin thứ cấ p từ các tài liệu sách, báo, tạ p chí

chuyên ngành thuế và tra cứu thông tin có liên quan trên mạng internet.

Phỏng vấn chuyên gia và điều tra thực tế để thu thập thông tin sơ cấ p từ các doanh

nghiệ p và các chuyên gia thuộc đối tượ ng khảo sát.

7.2. Phương pháp xử lý thông tin: áp dụng phối hợ p giữa các phương pháp thống kê

mô tả, phân tích tài chính doanh nghiệ p… Nghiên cứu này sử dụng phần mềm SPSS

20.0 để phân tích dữ liệu.

7.3. Thiết k ế nghiên cứ u: Hoạt động nghiên cứu đượ c thiết k ế qua các bướ c sau:

7.3.1. Nghiên cứu sơ bộ:

- Trướ c hết, nhóm tiến hành nghiên cứu điển hình trên một số đối tượ ng khảo sát cụ thể (doanh nghiệ p FDI về dệt may và cơ khí tại Tp.Hồ Chí Minh) để có căn cứ soạnthảo bảng câu hỏi khảo sát phù hợ p.



9

-

Sau đó, tiến hành thảo luận vớ i các chuyên gia về tài chính và kiểm toán để hoànthiện bảng câu hỏi và lậ p phiếu khảo sát chính thức.

7.3.2. Nghiên cứ u chính thứ c:

- Tiến hành điều tra khảo sát thực tế. Mẫu điều tra bao gồm 164 nhân viên, chuyên giavà cán bộ quản lý về tài chính và k ế toán – kiểm toán (Phụ lục 3).

- Thực hiện phân tích về mặt định lượ ng k ết quả nghiên cứu, thảo luận nội bộ và viết báo cáo tổng hợ p.

- Tổ chức hội thảo khoa học để ghi nhận ý kiến phản biện của các chuyên gia và cácnhà khoa học có liên quan nhằm hiệu chỉnh nâng cao chất lượ ng của đề tài nghiêncứu.

8. NỘI DUNG NGHIÊN CỨ U:

Nghiên cứu gồm 145 trang, 34 bảng số liệu, 34 biểu đồ, 5 phụ lục, chia làm 4 chương:

Chương 1: Chuyển giá và kiểm soát chuyển giá trong hoạt động FDI.

Chương 2: Nghiên cứu hiện tượ ng kiểm soát chuyển giá của các nướ c và bài học cho Việt Nam

Chương 3: Phân tích thực tr ạng kiểm soát chuyển giá ở các doanh nghiệ p FDI trên địa bàn

thành phố Hồ Chí Minh.

Chương 4: Các giải pháp nâng cao hiệu quả kiểm soát chuyển giá đối vớ i doanh nghiệ p

FDI trên địa bàn TP.HCM



10

CHƯƠNG 1: CHUYỂN GIÁ VÀ KIỂM SOÁT CHUYỂN GIÁ TRONG HOẠT

ĐỘNG FDI

1.1 Các khái niệm cơ bản

1.1.1 Khái niệm về chuyển giá trong hoạt động đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) :

Cho đến nay có khá nhiều khái niệm về chuyển giá được nêu ra trong các nghiên cứu trước

đây, có thể nêu điển hình như sau:

Khái niệm 1: Chuyển giá (transfer price) là một hành vi chủ ý thông đồng giữa các công ty

trong cùng tập đoàn để thỏa thuận giá cả không dựa trên giá thị trườ ng, nhằm chuyển lợ i

nhuận từ công ty này sang công ty khác ở các nướ c khác nhau nhằm tránh nộ p thuế đầy đủ,

từ đó nâng cao hiệu quả kinh doanh của cả tập đoàn. Cơ sở thiết lậ p giá giao dịch như vậy

xuất phát từ quyền tự do kinh doanh. Theo đó, các doanh nghiệ p liên k ết có quyền quyết

định giá giao dịch mà họ cho là phù hợ p (Garry, 2012).

Khái niệm 2: Chuyển giá là việc định giá hàng hóa dịch vụ chuyển giao giữa các công ty

liên k ết đóng ở các quốc gia khác nhau nhằm tối ưu hóa lợ i nhuận của tập đoàn (KPMG,

2012). Khái niệm 3: Chuyển giá là hoạt động mang tính chủ quan, cố ý của các tập đoàn đa quốc

gia nhằm tối thiểu hóa số thuế phải nộ p bằng cách định giá mua bán sản phẩm, nguyên vật

liệu… giữa các công ty trong cùng một tập đoàn, không theo giá thị trườ ng nhằm thu đượ c

lợ i nhuận cao nhất (E. Baistrocchi, 2007).

Khái niệm 4 :Chuyển giá đượ c hiểu là việc thực hiện chính sách giá đối vớ i sản phẩm (tài

sản hữu hình, tài sản vô hình, dịch vụ, lãi tiền vay) đượ c chuyển dịch giữa các bên có quan

hệ liên k ết không theo giá giao dịch thông thườ ng trên thị trườ ng, nhằm tối thiểu hoá tổng

số thuế phải nộ p của tất cả các bên liên k ết trên toàn cầu2

.Cần phân biệt trườ ng hợ p chuyển giá với trườ ng hợ p khai giá giao dịch thấp đối vớ i

cơ quan quản lý để tr ốn thuế: đối với trườ ng hợ p khai giá giao dịch thấp đối với cơ quan

quản lý để tr ốn thuế nhưng các bên giao dịch vẫn thực hiện thanh toán đầy đủ theo giá thỏa

thuận. Trong khi đó, nếu giao dịch chuyển giá, giá cả trong giao dịch chính là giá thoả thuận

nên các bên sẽ không phải thực hiện việc thanh toán khoản chênh lệch giữa giá giao dịch

nội bộ và giá thị trườ ng.

Đặc điểm của chuyển giá: d được định nghĩa như thế nào thì hoạt động chuyển giá

cũng có những đặc điểm cơ bản sau: Chuyển giá chỉ xảy ra ở các công ty có các giao dịch đượ c thực hiện giữa các chủ

thể trong nhóm liên k ết (các bên liên k ết). Cơ sở để xác định mối quan hệ liên k ết

2 OECD Announcement And Report Concerning Advance Pricing Agreements , March 25, 2013



11

giữa các chủ thể là yếu tố quản lý, điều hành hay góp vốn (phụ lục 1-13 trườ ng

hợp được xác định có giao dịch liên k ết). Đây chính là những điều kiện quyết

định sự ảnh hưở ng, sự giao hòa về mặt lợ i ích của các chủ thể. Xét theo cơ sở này

thì các doanh nghiệ p liên k ết có thể đượ c hình thành trong cùng một quốc gia

hoặc có thể ở nhiều quốc gia khác nhau. Do đó, về nguyên tắc, chuyển giá không

chỉ diễn ra trong các giao dịch quốc tế mà có thể cả trong những giao dịch trong

nướ c. Trên thực tế, chuyển giá thường đượ c tậ p trung vào các giao dịch quốc tế

hơn do sự khác biệt về chính sách thuế giữa các quốc gia.

Giá cả mua bán được xác định không theo thị trườ ng, mà dựa trên tính toán của

các nhà quản lý các tập đoàn đa quốc gia.

Định giá chuyển giao (Price Transfering) là việc sử dụng các phương pháp để xác

định giá chuyển giao nội bộ của một công ty đa quốc gia (MNCs).

Các công ty thực hiện chuyển giá vớ i nhau có mối quan hệ cộng sinh đặc biệt về

quyền lợ i tài chính và tổ chức.

Mục đích chuyển giá là tối thiểu hóa số thuế phải nộ p của cả tập đoàn đóng ở cácnướ c khác nhau, nhằm tối đa hóa lợ i nhuận thu đượ c.

Hành vi chuyển giá về cơ bản không vi phạm pháp luật của từng quốc gia, vì các

công ty đa quốc gia tính toán k ỹ, điều này khiến cho công tác kiểm soát chuyển

giá của từng quốc gia gặp khó khăn. Ông Margaret Hodge (chủ tịch Ủy ban

kiểm toán công Quốc hội Anh) cho rằng: “Chúng tôi không buộc tội các tập

đoàn đa quốc gia vi phạm pháp luật. Chúng tôi tố cáo họ vô đạo đức"3

1.1.2. Vì sao có hiện tượ ng chuyển giá?

1.1.2.1. Nguyên nhân khách quan:

Hành vi chuyển giá xuất phát từ quyền tự do định đoạt trong kinh doanh của các

chủ thể kinh tế, họ hoàn toàn có quyền quyết định giá cả của một giao dịch. Do

đó họ hoàn toàn có quyền mua hay bán hàng hóa, dịch vụ vớ i giá mong muốn,

chính nguyên nhân này khiến cho đa số hành vi chuyển giá của các công ty liên

k ết “ hợp pháp”, gây khó khăn cho hoạt động kiểm soát chuyển giá.

Toàn cầu hóa đang trong quá trình phát triển mạnh mẽ, gây sức ép đến các nướ c

phải mở cửa nền kinh tế để dòng chảy của hàng hóa, dịch vụ và vốn đầu tư đượ c

tự do lưu thông. Điều này tạo thuận lợ i cho công ty đa quốc gia mở r ộng sản xuất

kinh doanh theo hình thức thành lậ p công ty con ở nướ c ngoài. Đây là điều kiện

quan tr ọng để các MNCs thực hiện “chuyển giá”.

3 http://www.independent.co.uk/news/people/profiles/margaret-hodge-companies-have-to-pay-their-share-tax-is-a-moral-issue-



12

Tồn tại sự khác biệt về chính sách thuế của các quốc gia dựa vào đặc điểm kinh tế

- xã hội và chiến lượ c thu hút FDI của các nướ c ( Phụ l ục 2- Các mứ c thuế của

các nướ c trên thế giớ i). Vì vậy, chênh lệch mức độ điều tiết thuế giữa các quốc

gia hoàn toàn có thể xảy ra và dựa vào đặc điểm này mà các công ty đa quốc gia

xây dựng chiến lược “chuyển giá”.

Tồn tại nhiều thiên đườ ng thuế trên thế giớ i: nơi mà thủ tục thành lậ p công ty dễ

dàng; mức thuế thu nhậ p doanh nghiệ p thấ p hoặc bằng 0; cam k ết giữ bí mậtthương mại… để tăng cườ ng thu hút các doanh nghiệ p FDI đến đăng ký lậ p công

ty, chuyển lợ i nhuận thu đượ c từ hoạt động kinh doanh trên toàn cầu về nơi có

thuế suất thấp để giảm nghĩa vụ đóng thuế.

Cơ chế hạch toán k ế toán và kiểm toán ở các nướ c có những điểm khác biệt cũng

là chỗ hở để cho hoạt động “chuyển giá” phát triển.

Sự không chuyển đổi đượ c hoặc chuyển đổi khó khăn của đồng tiền khi tiến hành

đầu tư ở nước ngoài, thêm vào đó lạm phát, chính sách tài chính và thuế bất ổn…

đã kích thích các công ty đa quốc gia khi đầu tư ra nướ c ngoài tìm mọi cáchchuyển lợ i nhuận về nước, trong đó có cách thực hiện “chuyển giá” trong kinh

doanh.

Ở nhiều nướ c, khu vực lãnh thổ và nhiều tổ chức quốc tế có cơ chế bảo vệ bí mật

thông tin về tài sản cho các doanh nghiệ p và cá nhân.Ví dụ, Hiệp định TRIPs của

WTO bảo hộ: ”Bí mật thông tin thương mại”, buộc 159 nướ c thành viên của tổ

chức này phải tuân thủ nghiêm túc. Cho nên, việc khai thác thông tin để kiểm soát

và ngăn chặn hiện tượ ng chuyển giá của các công ty quốc tế không dễ dàng.

Một số nước, trong đó có Việt Nam từ năm 2003 về trướ c, duy trì thuế chuyển lợ inhuận ra nướ c ngoài vớ i mức thuế bình quân là 5%, khiến các công ty đa quốc gia

tìm mọi cách “né” loại thuế này, trong đó có phương thức “chuyển giá” khi giao

dịch vớ i công ty mẹ.

Kiểm soát hoạt động “chuyển giá” rất khó, vì hoạt động của các công ty quốc tế

vượ t ra ngoài kiểm soát của một quốc gia. Trong khi đó, sự phối hợ p giữa cơ

quan Chính phủ của các nước chưa chặt chẽ khiến cho hoạt động “chuyển giá”

của các công ty đa quốc gia có điều kiện phát triển.





14

British Virgin Islands. Đáng lưu ý, có trên 500 nhà đầu tư đế n t ừ hòn đảo này đầu tư trên 15

t ỷ USD vào Việt Nam, đứ ng thứ 5 trong t ổ ng số 101 nướ c và khu vự c lãnh thổ đầu tư nhiề u

vào Việt Nam.

5. Đảo Cayman tuy chỉ g ồm 56.000 dân nhưng lại có đế n 9.438 qu ỹ đầu tư (tính đến đầu

năm 2013) và đượ c xem là trung tâm tài chính l ớ n thứ 5 trên thế giớ i. Bí quyế t của hòn đảo

này trong thu hút các công ty và cá nhân t ới đăng ký kinh doanh và mở tài khoản là: t ấ t cả

các loại thuế liên quan đế n doanh nghiệp đề u bằ ng 0 và chế độ bảo mật tuyệt đố i.

Nguồn: Theo t ờ Newsweek và t ổ chứ c Citizens for Tax Justice của M ỹ 2013

1.1.2.2. Nguyên nhân ch ủ quan

Cơ chế chính sách kiểm soát chuyển giá ở nhiều nước chưa hoàn thiện, đặc biệt ở

các nước đang và kém phát triển. Điều này khiến việc kiểm soát và tr ừng phạt đối

vớ i hiện tượ ng chuyển giá của các công ty quốc tế bị hạn chế.

Trình độ điều hành tài chính doanh nghiệ p của các công ty đa quốc gia r ất cao.

Họ có những nhà quản tr ị và phân tích tài chính giỏi, có thể che đậy hiện tượ ng

“chuyển giá” một cách tinh vi. Trong khi đó, thông thườ ng ở các nướ c tiế p nhận

đầu tư, trình độ của cán bộ quản lý nhà nướ c về tài chính và thuế đối vớ i các công

ty quốc tế còn nhiều hạn chế. Ví dụ, tập đoàn công nghiệ p General Electric (GE),

năm 2011, Báo New York Times cho biết, GE thuê hẳn 975 chuyên gia về thuế,

trong đó có nhiều ngườ i từng làm trong Cục Thuế của Mỹ (IRS) hoặc Bộ Tài

chính nướ c này. Nhờ đó, GE d đạt lợ i nhuận 10,5 tỷ USD tại Mỹ trong 3 năm,

vẫn không phải đóng một đồng thuế nào cho liên bang và đượ c chính phủ Hoa K ỳ

hoàn thuế số tiền 4,7 tỷ USD4.

Các công ty đa quốc gia chi những khoản tiền lớn để vận động hành lang, tạo ra

môi trườ ng thể chế chính sách thuận lợ i cho việc “né” thuế thông qua hoạt động

chuyển giá. Ngay tại Hoa K ỳ có luật lệ đầy đủ và nghiêm khắc, cán bộ trong lĩnh

vực thuế quốc tế có trình độ cao nhưng không thể ngăn chặn hiện tượ ng tr ốn thuế

thông qua hoạt động chuyển giá. Theo Newsweek, tổ chức Citizens for Tax

Justice của Mỹ mới đây đã đưa ra một “danh sách đen” bao gồm 30 công ty tr ốn

thuế nhiều nhất ở nướ c này. Trong số này, có những doanh nghiệ p dẫn đầu ở

nhiều lĩnh vực khác nhau như Wells Fargo, Mattel, Verizon, GE, Boeing… Đây

là những công ty đã kiếm hàng chục tỷ USD lợ i nhuận trong thờ i gian 2008-2010,

nhưng lại không phải nộ p một đồng tiền thuế nào. Trên thực tế, có tớ i 29/30 công

ty này có thuế suất âm, đồng nghĩa vớ i việc họ đượ c nhận tiền hoàn thuế từ Bộ

Tài chính Mỹ. Tính chung, 30 công ty của Hoa K ỳ trong danh sách mà Citizens

4 http://www.nytimes.com/2011/03/25/business/economy/25tax.html?_r=0

http://www.nytimes.com/2011/03/25/business/economy/25tax.html?_r=0






15

for Justice đưa ra đã trốn thuế đượ c tổng số tiền 67,9 tỷ USD trong giai đoạn

2008-2010. Để làm được điều này, 30 công ty đã chi nửa tỷ USD trong 3 năm để

vận động hành lang tại Quốc hội Mỹ bên cạnh chuyển lợ i nhuận sang các thiên

đườ ng thuế. Ví dụ, Wells Fargo làm ăn thuận buồm xuôi gió, trong 3 năm từ

2008-2010, ngân hàng này đạt tổng lợ i nhuận 49 tỷ USD, nhưng vẫn đượ c hoàn

thuế 680 triệu USD. Wells Fargo vận động hành lang về thuế hết 11 triệu USD

trong thờ i gian 2008-2010 và thêm 7,8 triệu USD nữa đượ c Wells Fargo chi ra

cho hoạt động này vào năm ngoái. Hãng viễn thông hàng đầu của Mỹ Verizon đã

chi 52,2 triệu USD để vận động hành lang về thuế tại Quốc hội Mỹ trong 3 năm

từ 2008-2010, song đổi lại đượ c những thứ lớn hơn nhiều. Trong 3 năm đó,

Verizon đạt tổng lợ i nhuận 32 tỷ USD, nhưng đượ c hoàn thuế tớ i 950 triệu USD.

Vớ i thuế suất 35%, thì khoản hoàn thuế như vậy tương đương vớ i một khoản tr ợ

cấ p 12 tỷ USD từ Chính phủ5.

Công tác kiểm toán, k ế toán còn nhiều hạn chế nên khó phát hiện “chuyển giá”

trong hoạt động đầu tư quốc tế. Ở nhiều nướ c có sự tiế p tay của các công ty kiểmtoán, khiến cho các cơ quan thuế khó k ết luận chính xác hiện tượ ng chuyển giá

của các công ty đa quốc gia. Các công ty kiểm toán hàng đầu thế giới như

Deloitte & Touche, Ernst & Young, PwC - Price Waterhouse Coopers, KPMG;

Grant Thornton, Mc Gladrey & Pullen, BDO Seidman… công khai quảng cáo

nhận dịch vụ hỗ trợ các tập đoàn quốc tế thực hiện chuyển giá trên toàn cầu. Đây

là nguyên nhân quan trọng khiến công cuộc đấu tranh kiểm soát chuyển giá trên

toàn cầu gặp khó khăn.

5 http://www.salon.com/2011/11/03/the_great_corporate_tax_scam).

http://www.deloitte.com/

http://www.ey.com/

http://www.pwc.com/

http://www.kpmg.com/

http://www.grantthornton.com/

http://www.mcgladrey.com/

http://www.bdo.com/

http://www.bdo.com/

http://www.mcgladrey.com/

http://www.grantthornton.com/

http://www.kpmg.com/

http://www.pwc.com/

http://www.ey.com/

http://www.deloitte.com/



16

Hộp 2: Minh họa quảng cáo dịch vụ hỗ trợ chuyển giá của các công ty kiểm toán quốc

tế

a. Quảng cáo của Ernst & Young: Chuyển giá và quản lý thuế hiệu quả theo chuỗi

cung ứng (Transfer Pricing and Tax Effective Supply Chain Management)6

Chúng tôi công ty kiểm toán Ernst & Young mang lại cho bạn một cái nhìn toàn cầu dựa

trên kinh nghiệm lâu dài của chúng tôi về những gì thực sự làm trong chuyển giá và hiệu

quả quản lý thuế theo chuỗi cung ứng (TESCM).

Đội TESCM đa ngành của chúng tôi làm việc với bạn về thiết kế chuỗi cung ứng, tái cơ

cấu kinh doanh để giúp định giá chuyển giao tối ưu , các nghiệp vụ về thuế trực tiếp và

gián t iếp, hải quan, kế toán.Chúng tôi có thể giúp bạn xây dựng và thực hiện các cấu trúc

có ý nghĩa cho doanh nghiệp của bạn, cải thiện quy trình và quản lý chi phí thương mại…

Các chuyên gia định giá chuyển nhượng của chúng tôi giúp bạn xem xét, tài liệu, quản lý

và bảo vệ chính sách chuyển giá và các quy trình - xếp chúng với chiến lược kinh doanh

của bạn. Nhân tài của chúng tôi làm việc với bạn để xây dựng các chiến lược chủ động,

thực dụng và tích hợp để giải quyết các rủi ro về thuế của các doanh nghiệp hiện nay và

giúp doanh nghiệp của bạn đạt được tiềm năng của nó. b. Quảng cáo của công ty kiểm toán KPMG tại Việt Nam7:

Ích lợi khi sử dụng dịch vụ chuyển giá: Dịch vụ Chuyển giá giúp cho các tổ chức quản lý

các rủi ro về chuyển giá của họ, thực hiện việc tuân thủ chính sách, pháp luật và thiết kế

các chính sách hiệu quả về chuyển giá.

Vì sao dịch vụ tư vấn Chuyển giá lại quan trọng? Cùng với việc các công ty đa quốc gia

tìm cách cạnh tranh hiệu quả trong thị trường toàn cầu, các giao dịch xuyên quốc gia giữa

các công ty liên quan ngày càng tăng về cả số lượng và độ phức tạp.

Trước xu hướng này, các cơ quan thuế trên khắp thế giới đang ngày càng trở nên nhạy

cảm với các cách thức mà hoạt động chuyển giá ảnh hưởng đến số thu thuế trong phạm vi

từng quốc gia. Nhiều quốc gia và vùng lãnh thổ đang ứng phó bằng cách tăng cường hệ

thống luật pháp, triển khai các yêu cầu nghiêm ngặt hơn về hồ sơ thuế, và áp dụng các

hình thức phạt đối với vi phạm.

Vì sao nên chọn KPMG làm đơn vị tư vấn? Việc bố trí các chuyên gia chuyên trách về

chuyển giá theo hướng tập trung vào từng ngành và phương pháp tiếp cận đa ngành cho

phép chúng tôi có thể cung cấp cho khách hàng các chiến lược chuyển giá hiệu quả và bảo

đảm tính tuân thủ.

Chúng tôi cho rằng, đầu tiên và trước hết, bất kỳ hoạt động chuyển giá nào cũng đều phảiđược thực hiện dựa trên các nguyên tắc vững chắc và có thể bảo vệ được. Ngoài ra, chúng

tôi sẽ tận dụng một phương pháp tiếp cận có tham vấn, tức là chúng tôi luôn xem xét các

6 Nguồn: http://www.ey.com/UK/en/Services/Tax/Transfer-pricing-and-tax-effective-supply-chain-management 7 http://www.kpmg.com/vn/vi/services/tax/pages/dichvuchuyengia.aspx

http://www.ey.com/

http://www.ey.com/

http://www.ey.com/

http://www.ey.com/

http://www.ey.com/

http://www.ey.com/UK/en/Services/Tax/Transfer-pricing-and-tax-effective-supply-chain-management



http://www.kpmg.com/vn/vi/services/tax/pages/dichvuchuyengia.aspx





http://www.ey.com/

http://www.ey.com/



17

mục tiêu kinh doanh, yêu cầu hoạt động và thực tiễn hoạt động của khách hàng. Chúng tôi

tạo ra hiệu quả về thuế và giảm nhẹ rủi ro về các thách thức tiềm tàng xuất phát từ các cơ

quan thuế.

Nhóm Dịch vụ Chuyển giá Toàn cầu của KPMG có kinh nghiệm hợp tác với khách hàng

trong suốt quá trình chuyển giá. Chúng tôi có thể tận dụng được kinh nghiệm tổng hợp của

mạng lưới chuyên gia Chuyển giá Toàn cầu bao gồm trên 1.400 chuyên gia tại tất cả các

quốc gia và vùng lãnh thổ chủ yếu trên toàn cầu.

KPMG có thể hỗ trợ khách hàng như thế nào? Nhóm dịch vụ Chuyển giá của chúng tôibao gồm các dịch vụ sau:

Rà soát đánh giá rủi ro

Dịch vụ lập hồ sơ và tuân thủ

Dịch vụ bảo vệ hồ sơ trước thanh tra thuế

Thỏa thuận xác định giá trước

Các thủ tục của cơ quan có thẩm quyền

Lập kế hoạch chuyển giá

Rà soát đặc biệt Phân tích chuỗi cung ứng .

c. Trang web của các công ty kiểm toán khác như

http://www.pwc.com/vn/vn/tax/index.jhtml

http://krestonaca.vn/pub/Kreston-ACA-Gioi-thieu-dich-vu-thue.pdf

Một nguyên nhân quan tr ọng nữa là do chiến lượ c thôn tính của các công ty đa

quốc gia đặc biệt khi thâm nhậ p vào các thị trườ ng nơi mà luật lệ kinh doanh chưa

đầy đủ hoặc không phù hợ p vớ i thông lệ quốc tế (luật chống độc quyền, luậtchống cạnh tranh không lành mạnh…). Thông qua hoạt động “chuyển giá”, bên

phía nướ c ngoài dần “thôn tính” đối tác trong liên doanh hoặc nhờ sự tr ợ giúp của

công ty mẹ về tài chính mà làm phá sản các công ty nội địa ở cùng ngành hàng.

Sự ra đờ i của nhiều công ty “bình phong”giúp các công ty đa quốc gia và cá

nhân né thuế thông qua hoạt động chuyển giá. Hoạt động của các công ty này r ất

phức tạ p. Theo Guardian, BBC và liên minh các nhà báo điều tra quốc tế (ICIJ)

đã cng phối hợp điều tra để lật tẩy một mạng lưới khổng lồ các công ty bình

phong ở Anh và nhiều quốc gia khác trên thế giới. Kết quả điều tra bước đầu đanggây chấn động: một nhóm vỏn vẹn 28 “giám đốc đại diện” làm “quản lý” cho

21.500 công ty trên thế giới. Các “giám đốc đại diện” này đóng vai trò quan trọng

là che giấu hàng trăm ngàn giao dịch thương mại trên toàn cầu. Họ bán tên để các

công ty bình phong này sử dụng trên giấy tờ công ty và đăng ký địa chỉ giả mạo.

Ở Anh, có hàng loạt hãng chuyên cung cấp “giám đốc đại diện” cho các công ty



18

ma này mà phần lớn đang đăng ký hoạt động tại Vương quốc Anh, Ireland, New

Zealand, Belize và thiên đường trốn thuế là quần đảo British Virgin (BVI). Các

chuyên gia tài chính cho biết hệ thống các công ty bình phong và “giám đốc đại

diện” nhằm giúp các ông chủ thật sự che giấu tài sản và trốn thuế8.

1.1.3.

Vai trò và hậu quả của hoạt động chuyển giá của các công ty quốc tế

1.1.3.1. Đối vớ i các tập đoàn đa quốc gia - MNCs

Vai trò:

Chuyển giá đóng vai trò rất quan trọng trong việc đưa ra quyết định về tài chính

của doanh nghiệp có hoạt động liên kết, bởi qua hoạt động chuyển giá các nhà

quản trị có khả năng điều chỉnh lợi nhuận, điều chỉnh dòng vốn đầu tư, tăng khả

năng thanh toán...Vì vậy, chuyển giá là công cụ hữu ích của doanh nghiệp để tạo

ra khả năng cạnh tranh trên thị trường, tiết kiệm chi phí thuế, kiểm soát lưu

chuyển tiền tệ và phân bổ các nguồn lực một cách tối ưu nhất.

Nhờ đạt được lợi nhuận cao thông qua hoạt động chuyển giá kích thích các công

ty đa quốc gia và xuyên quốc gia mở nhiều công ty ở nước ngoài để chiếm lĩnhthị trườ ng, khai thác lợi thế của các quốc gia khác, phân tán rủi ro ngoài mục tiêu

chuyển giá.

Nâng cao hiệu quả sử dụng tài sản hữu hình và vô hình của tập đoàn bằng cách

định giá cao khi chuyển các nguồn vốn này ra nước ngoài để đầu tư.

Việc nâng khống giá trị tài sản góp vốn làm thiệt hại cho bên liên doanh nước sở

tại, tạo lợi thế trong quản lý, phân chia lợi nhuận và chuyển nhượng cổ phần cho

bên đối tác nước ngoài…

Kích thích các tập đoàn đa quốc gia đa dạng hóa ngành nghề phục vụ cho hoạtđộng “chuyển giá”: tư vấn, huấn luyện đào tạo, cung cấp bao bì, in ấn, may mặc

(cung cấp đồng phục cho các công ty thành viên), quản lý…

Các tập đoàn xây dựng chiến lược kinh doanh và chiến lược tài chính năng động,

đáp ứng bối cảnh toàn cầu hóa gia tăng nhanh.

Vai trò lớn nhất của hoạt động chuyển giá nhằm tối thiểu các khoản thuế phải

nộp, để tối đa hóa lợi nhuận thu được.

Việc chuyển giá còn giúp cho các MNCs nhanh chóng chiếm lĩnh thị trường nội

địa, đánh bật và thâu tóm các công ty nhỏ tại nước mà họ thâm nhập dựa vào

nguồn lực tài chính dồi dào của mình. Khi thực hiện việc xâm chiếm thị trường

thì chi phí sẽ được chia sẻ cho các công ty con khác và cả công ty mẹ. Vì vậy

8 http://www.dailymail.co.uk/news/article-2238626/Tens-thousands-bogus-British-companies-run-sham-directors-cheat-tax-millions-aggressive-evasion-practices.html

http://www.dailymail.co.uk/news/article-2238626/Tens-thousands-bogus-British-companies-run-sham-directors-cheat-tax-millions-aggressive-evasion-practices.html







19

đứng trên phương diện tài chính thì MNCs sẽ không bị áp lực nhiều về tình tr ạng

thua lỗ.

Hậu quả

Hậu quả của hoạt động chuyển giá đối với chủ đầu tư là nếu hành vi chuyển giá

được phát hiện thì các MNCs sẽ bị phạt về hành vi chuyển giá ty theo mức độ vi

phạm và theo quy định về kiểm soát chuyển giá của từng quốc gia. Hình thức phạt

có thể là tỷ lệ % áp dụng trên số thuế phải nộp hoặc phạt chuyển giá bằng mứcthuế bổ sung cho những điều chỉnh vượt ngoài phạm vi mục tiêu, phạt trên số tiền

trốn thuế.

Kết quả hạch toán của từng công ty con của tập đoàn không phản ánh thực chất

kết quả hoạt động kinh doanh, cho nên từng công ty thiếu cơ sở thực tiễn tin cậy

để xây dựng chiến lược kinh doanh cho chính mình.

Phân tích hoạt động tài chính của tập đoàn phức tạp vì chính sách thuế, chi phí

của từng nước thay đổi dẫn tới chiến lược chuyển giá của công ty thay đổi.

Không đóng góp thuế đầy đủ cho nước tiếp nhận đầu tư, sẽ bị phương tiện truyềnthông đại chúng nêu danh, làm hình ảnh của công ty có hiện tượng chuyển giá bị

xấu đi trước công chúng, một số trườ ng hợ p bị công chúng tẩy chay như hiện

tượ ng của Starbucks: nhiều người dân Anh đã biểu tình ở London cuối năm 2012

để phản đối hành vi trốn thuế của Starbucks, kêu gọi dân chúng tẩy chay sản

phẩm của công ty này. Cuộc biểu tình càng trở nên nóng hơn khi Starbucks tuyên

bố sẽ "tình nguyện" đóng thêm 20 triệu bảng (32 triệu USD) tiền thuế. Nhiều

người chỉ trích số tiền này chỉ là "muối bỏ biển" so với, việc Starbucks có hơ n

700 cửa hàng ở vương quốc Anh, đạt doanh thu hơn 3 tỉ bảng Anh (4,8 tỉ USD)đạt được ở Anh năm 20129

1.1.3.2. Đối với các nướ c xuất khẩu vốn đầu tư

Vai trò

Thông qua chuyển giá, các công ty con ở nướ c ngoài chuyển lợ i nhuận, doanh thu

về nước dướ i các hình thức: mua giá cao đối vớ i hàng hóa, nguyên vật liệu, tr ả chi

phí tư vấn, cung cấ p nguồn nhân lực... Nướ c xuất khẩu vốn thu đượ c ngoại tệ

nhiều hơn nhờ đó góp phần cải thiện cán cân thương mại, cán cân thanh toán quốc

tế.

Sự hoạt động của các công ty mẹ tốt hơn về hình thức thì cũng tác động tốt hơn

đến hiệu quả kinh tế - xã hội: đóng góp nhiều thuế hơn, tác động tốt đến tăng

trưở ng GDP.

9 http://uk.reuters.com/article/2012/10/15/us-britain-starbucks-tax-idUK





21

Khi doanh nghiệ p FDI tham gia vào một nước nào đó dướ i hình thức liên doanh,

chính sách chuyển giá sẽ dẫn đến thua lỗ kéo dài ở các liên doanh – công ty con,

dẫn đến phía đối tác ở nướ c chủ nhà bị giảm dần, có thể dẫn đến tình tr ạng mất

vốn, từ đó các công ty mẹ thôn tính hoàn toàn, chuyển thành công ty 100% vốn

đầu tư nướ c ngoài vớ i quyền sở hữu hoàn toàn thuộc về MNCs (hiện tượ ng thôn

tính các công ty nội địa của Pepsi, Coca cola ở Việt Nam là minh chứng)10

Qua mục 1.1.3.3. ta thấy đối với nướ c tiế p nhận đầu tư, hiện tượ ng chuyển giá của các côngty MNCs mang lại thiệt hại nhiều hơn so vớ i lợ i ích, cho nên cần kiểm soát chuyển giá để

xây dựng môi trường kinh doanh bình đẳng, lành mạnh, chống thất thu thuế.

1.1.4. Hình thức chuyển giá trong giai đoạn đầu của quá trình đầu tư quốc tế

Đặc điểm của “chuyển giá” trong giai đoạn này chính là nâng cao (nâng khống) giá trị tài

sản góp vốn:

Tài sản hữu hình (tài sản cố định). Ví dụ, nâng khống giá trị góp vốn bằng máy

móc trang thiết bị;

Tài sản vô hình (giá trị thương hiệu, bản quyền công nghệ). Do việc định giáchính xác những giá tr ị này r ất khó nên bên đầu tư nướ c ngoài có thể nâng phần

vốn góp của mình lên.

Ích lợi của chuyển giá thông qua hình thức nâng cao giá trị tài sản góp vốn

a. Khi thực hiện liên doanh đầu tư:

Thu lợ i nhuận ở thời điểm góp vốn đầu tư.

Tăng giá trị phần góp phía nướ c ngoài, nhờ đó tăng quyền lực chi phối trong quản

tr ị dự án đầu tư.

Tỷ lệ lợ i nhuận đượ c chia nhiều hơn khi dự án có lợ i nhuận. Tỷ lệ giá tr ị tài sản đượ c chia nhiều hơn khi dự án k ết thúc hoặc giải thể.

b. Khi đầu tư 100% vốn nước ngoài:

Việc chuyển giá giúp các doanh nghiệp tăng mức khấu hao hàng năm cao hơn, có thể

Hoàn vốn đầu tư nhanh, giảm thiểu rủi ro trong đầu tư.

Giảm thuế thu nhập doanh nghiệp phải đóng cho nước tiếp nhận đầu tư.

1.1.5.

Hình thức chuyển giá trong giai đoạn triển khai dự án

Đặc điểm chính của giai đoạn này là tìm cách nâng cao chi phí để giảm thuế thu nhập

doanh nghiệp hoặc chuyển tiền về công ty mẹ thông qua các loại chi phí phát sinh.

10 Nguồn: http://vtc.vn/1-360923/kinh-te/ly-ki-coca-cola-thau-tom-doi-tac-viet.htm vàhttp://www.doanhnhansaigon.vn/online/kinh-doanh/chuyen-lam

http://vtc.vn/1-360923/kinh-te/ly-ki-coca-cola-thau-tom-doi-tac-viet.htm

http://www.doanhnhansaigon.vn/online/kinh-doanh/chuyen-lam

http://www.doanhnhansaigon.vn/online/kinh-doanh/chuyen-lam

http://vtc.vn/1-360923/kinh-te/ly-ki-coca-cola-thau-tom-doi-tac-viet.htm



22

1.1.5.1. Nhập khẩu nguyên liệu từ công ty mẹ hoặc các công ty thành viên trong

cùng tập đoàn ở nước ngoài

Từ việc thanh toán hàng nhậ p khẩu thì lợ i nhuận được chuyển ra nướ c ngoài, bên

cạnh đó giúp tránh thuế thu nhậ p doanh nghiệ p do giá thành sản xuất tăng cao.

1.1.5.2. Làm quảng cáo ở nước ngoài với chi phí cao

Các phim quảng cáo trong công ty FDI thường do công ty nước ngoài này thực hiện

hoặc công ty quảng cáo cũng là công ty con của cùng một tập đoàn. Chi phí quảng

cáo cũng làm chi phí kinh doanh tăng cao, lợ i nhuận giảm từ đó đóng thuế thu nhậ p

doanh nghiệ p ít hoặc không phải đóng.

1.1.5.3. Chuyển giá thông qua hình thức nâng chi phí hành chính và quản lý

Các công ty FDI phải chịu một khoản chi phí r ất lớ n từ việc thuê chuyên viên nướ c

ngoài, chuyên gia tư vấn kinh doanh hoặc đưa nhân viên đi đào tạo, tuy nhiên công ty

cho thuê chuyên viên và công ty đào tạo lại có thể là công ty con của phía liên doanh

nướ c ngoài,vậy nên đó là hình thức chuyển lợ i nhuận về nướ c của các công ty FDI.

Một hình thức nữa của chuyển giá của công ty FDI là tr ả lương, chi phí cho chuyêngia tư vấn đượ c mờ i đến từ công ty mẹ. Loại hình tư vấn r ất khó xác định số lượ ng và

chất lượng để xác định chi phí cao hay thấ p, nên lợ i dụng điều này nhiều công ty FDI

thực hiện hành vi chuyển giá mà thực chất chuyển lợ i nhuận về nước dướ i danh

nghĩa là phí dịch vụ tư vấn.

1.1.5.4. Thực hiện chuyển giá thông qua điều tiết giá mua bán, hàng hóa

Khi thuế nhậ p khẩu cao thì công ty mẹ định giá bán nguyên liệu, hàng hóa vớ i giá

thấ p nhằm tránh nộ p thuế nhậ p khẩu. Trong trườ ng hợ p này, công ty liên k ết ở nướ c

ngoài sẽ tăng cườ ng hoạt động tư vấn, huấn luyện, hỗ tr ợ tiế p thị với giá cao để bùđắ p lại hoặc mua lại sản phẩm vớ i giá thấp. Đối vớ i hàng hóa nhậ p khẩu mà thuế suất

thấ p, thì công ty ký hợp đồng nhậ p khẩu vớ i giá cao nhằm nâng chi phí chi phí kinh

doanh, giảm lợ i nhuận chịu thuế.

1.1.5.5. Chuyển giá bằng hình thức tài trợ qua nghiệp vay từ công ty mẹ

Bằng hình thức này các công ty FDI tạo ra cơ cấu vốn và nguồn vốn bất hợp lý như

dùng nguồn vốn vay từ công ty mẹ để tài tr ợ cho tài sản cố định và tài sản đầu tư dài

hạn (không tăng vốn góp và vốn góp chủ sở hữu) nhằm đẩy chi phí tài chính lên cao

như chi phí chênh lệch tỉ giá, chi phí lãi vay…và chuyển 1 phần lợ i nhuận về nướ cdướ i dạng lãi vay và chi phí bảo lãnh vay vốn để tránh thuế thu nhậ p doanh nghiệ p,

giảm lỗ do chênh lệch tỷ giá về sau.



23

1.1.5.6. Lập nhiều công ty ở nước tiếp nhận đầu tư để điều tiết chi phí giữa các

công ty thành viên

Một tập đoàn nước chấm nổi tiếng tại Việt Nam bị nghi vấn thực hiện chuyển giá

thông qua việc lập nhiều công ty con tại nhiều địa phương vào những thời điểm khác

nhau để hưởng ưu đãi thuế. Các công ty khác trong tập đoàn sẽ dồn doanh thu cho

công ty được hưởng ưu đãi thuế nhằm giảm số thuế phải nộp. Nhiều doanh nghiệp

khác lách bằng cách ngưng hoạt động hoặc giải thể khi hết ưu đãi, sau đó lập công ty

khác để hưởng ưu đãi từ đầu.

1.1.5.7. Chuyển giá bằng hoạt động tài trợ

Trong các dự án ODA, nước tiếp nhận vốn vay thường dành sự ưu tiên cung cấp thiết

bị, máy móc dịch vụ tư vấn cho nước tài trợ vốn. Nhiều nhà cung cấp ở các quốc gia

này sẽ thực hiện chuyển giá thông qua việc nâng giá thiết bị, công nghệ, dịch vụ.

1.1.6. Các hình thức chuyển giá khác

1.1.6.1. Chuyển giá thông các trung tâm tái tạo hóa đơn (reinvoicing center)

Trung tâm tái tạo hóa đơn đóng vai trò ngườ i trung gian giữa công ty mẹ và các côngty con. Hàng hóa trên chứng từ hóa đơn thì đượ c bán từ công ty nơi sản xuất hàng

hóa qua trung tâm tái tạo hóa đơn và sau đó thì trung tâm này lạ i bán lại cho công ty

phân phối bằng cách xuất hóa đơn và chứng từ kèm theo. Thông qua việc này sẽ định

vị lại loại ngoại tệ của cả đơn vị sản xuất. Nhưng trên thực tế, hàng hóa đượ c chuyển

giao tr ực tiế p từ công ty sản xuất qua thẳng công ty phân phối mà không qua trung

tâm tái tạo hóa đơn. Hình thức này thườ ng xảy ra trong ngành dượ c phẩm.

1.1.6.2. Sử dụng chứng khoán hỗn hợp

Chứng khoán này đượ c xem là nợ đối vớ i nướ c chủ nhà và là vốn cho nướ c mà cáckhoản thu nhập đượ c tạo ra. Các công ty lợ i dụng các khó khăn của cơ quan thuế

trong việc phân định giữa các khoản nợ đượ c giảm tr ừ thuế và và tài sản phải đánh

thuế. Việc sử dụng các chứng khoán này đặc biệt hiệu quả trong việc tiết kiệm thuế

khi mà quốc gia tiế p nhận sử dụng hệ thống các khoản thu nhập đượ c miễn tr ừ.

Công ty mẹ tại nướ c ngoài ký hợp đồng sản xuất, kinh doanh dịch vụ vớ i các công ty

các nướ c với đơn giá cao, sau đó giao lại cho công ty con tại ở một quốc gia thứ 3 vớ i

giá thấ p.

1.1.7.

Các dấu hiệu nhận biết chuyển giá ở các doanh nghiệp FDITừ những tài liệu về chuyển giá do các cơ quan quản lý Nhà nướ c về thuế, các tổ

chức quốc tế công bố, nhóm nghiên cứu tóm tắt những dấu hiệu nhận biết hiện tượ ng

chuyển giá có thể xảy ở các doanh nghiệ p FDI nêu trong bảng 1.1 sau đây.



24

Bảng 1.1. Tóm tắt dấu hiệu chuyển giá của các doanh nghiệp có giao dịch liên k ếtxuyên quốc gia

STT Dấu hiệu nghi vấn chuyển giá Mô tả chi tiết

1 Hoạt động thua lỗ kéo dài, hoặc k ếtquả kinh doanh lờ i lỗ mang tính chuk ỳ khiến doanh nghiệ p không thể đóng thuế TNDN

−

DN thua lỗ nhưng vẫn mở r ộng quy mô kinh doanh.−

Mức lợ i nhuận thấp hơn bình quân của ngành hàng vớ icng 1 điều kiện kinh doanh

2. Có giao dịch mua bán vớ i các côngty liên k ết trên 50% tổng giá tr ị thương mại của doanh nghiệ p

−

Giá bán thấp hơn chi phí. −

Giá mua nguyên vật liệu cao hơn giá bình quân nhậ pkhẩu

3 Những giao dịch quan tr ọng vớ i bênliên quan đều diễn ra ở những khuvực thuế thấ p

Việc định giá sai (định giá chuyển giao) các giao dịch sẽ làm gia tăng lợ i nhuận tại các khu vực có thuế suất thấ pđối vớ i những giao dịch này

4 Tình tr ạng vay nợ quá mức Các khoản vay nợ kéo dài, vượ t quá khả năng trả nợ hoặclãi suất đi vay cao hơn nhiều so vớ i lãi suất thị trườ ng.

5 Tái cấu trúc doanh nghiệ p có giaodịch liên k ết với nướ c ngoài

Việc tái cấu trúc kinh doanh thường đi kèm vớ i việc tái phân bố lợ i nhuận giữa các thành viên trong tập đoàn cáccông ty đa quốc gia ngay lậ p tức hoặc sau đó một vài năm.Trong một số trườ ng hợ p, việc tái cấu trúc này sẽ tạo cơ

hội cho các doanh nghiệ p thực hiện chuyển giá khi địnhgiá chuyển giao tài sản vô hình.6 Lựa chọn những phương pháp thanh

toán đặc biệtThanh toán các khoản lãi suất tín dụng, chi phí bảo hi m,quảng cáo, chi phí tư vấn, tr ả bản quyền sở hữu trí tuệ,thương hiệu… vớ i các công ty có quan hệ liên k ết ở nướ cngoài

7 Thuế suất hiệu dụng (Effective TaxRate)

Có những khác biệt đáng kể giữa thuế suất hiệu dụng đượ c báo cáo giữa các công ty cùng tập đoàn và lãi suất danhnghĩa mà đó có thể là k ết quả của việc chuyển giá khi phân bổ quá nhiều lợ i nhuận cho các khu vực có mức thuế suấtthấ p.

8 Chứng từ phục vụ cho công tác hạch

toàn k ế toán không đầy đủ

Không có hồ sơ và chứng từ đầy đủ và đáng tin cậy để

chứng tỏ việc định giá các giao dịch liên k ết. Nguồn: Nhóm tác giả t ổ ng hợ p t ừ các tài liệu của OECD và các tài liệu khác.

Lưu ý:

Từ những chỉ dẫn của OECD giúp cho cơ quan thuế các nướ c và các nhà nghiên cứu

tậ p trung phân tích có tr ọng điểm hiện tượ ng chuyển giá của các công ty đa quốc gia

có giao dịch liên k ết.

Những dấu hiệu chuyển giá nêu tại bảng 1.1 mang tính chất tham khảo chứ không thể

khẳng định chắc chắn sẽ có chuyển giá trong những doanh nghiệ p có dấu hiệu đó.

Tuy nhiên, khi một trong những dấu hiệu nêu tại bảng 1.1 xuất hiện kèm theo nhữnghiện tượ ng như: thiết bị sản xuất của doanh nghiệ p đó được mua đượ c công ty mẹ ở

nướ c ngoài; nguyên liệu hoặc các bộ phận của sản phẩm đượ c cung cấ p bở i các công

ty mẹ hoặc công ty liên k ết trong cùng tập đoàn hay sản phẩm của doanh nghiệ p

đượ c bán cho công ty mẹ hoặc những doanh nghiệ p liên k ết khác, thì khả năng xảy ra

hiện tượ ng chuyển giá là r ất cao.



25

1.2. Các phương pháp kiểm soát chuyển giá. Để thực hiện kiểm soát chuyển giá nhưng

không làm ảnh hưởng tới quyền kinh doanh và tính tự chủ trong kinh doanh của các công ty

đa quốc gia, các nước thường áp dụng 03 nhóm biện pháp cơ bản như sau:

Xây dựng phương pháp định giá thị trườ ng đối vớ i các giao dịch quốc tế;

Ký hiệp định tránh đánh thuế 2 lần;

Cơ chế thỏa thuận định giá trước (APA).

1.2.1. Xây dựng các phương pháp định giá thị trườ ng đối vớ i các giao dịch quốc tế.1.2.1.1. Nguyên tắc xác định giá thị trường đối vớ i các giao dịch quốc tế. Hướ ng

dẫn về chuyển giá của OECD đượ c xem là nguồn tư liệu quan tr ọng cho Chính phủ

các nướ c trong vấn đề kiểm soát chuyển giá. Nhiều quốc gia đã áp dụng theo hướ ng

dẫn của OECD để quản lý vấn đề chuyển giá, trong đó có Việt Nam.

Nguyên tắc xác định giá thị trường (Arm’s length Principle-ALP) là nội dung quan

tr ọng nhất trong hướ ng dẫn của OECD, nguyên tắc này đượ c áp dụng để phân tích

giao dịch liên k ết và các yếu tố có liên quan để xác định giá thị trườ ng cho các giao

dịch liên k ết. Từ đó tránh đượ c tình tr ạng các doanh nghiệ p tự định giá các giao dịchliên k ết của mình nhằm tránh thuế. ALP là một nguyên tắc hướ ng dẫn của OECD

nhằm xác định giá thị trườ ng có thể chấ p nhận đượ c. Theo nguyên tắc này, các giao

dịch nội bộ trong cùng tập đoàn đượ c so sánh vớ i các giao dịch giữa các bên không

liên quan dưới các điều kiện kinh tế. Các giao dịch liên k ết sẽ đượ c kiểm tra và điều

chỉnh nếu giá giao dịch sai lệch so vớ i giá thị trường dng để so sánh.

OECD giớ i thiệu hai nhóm phương pháp chủ yếu được dng để xác định các giao

dịch thương mại hoặc quan hệ tài chính giữa các công ty liên k ết có phù hợ p vớ i

nguyên tắc xác định giá thị trườ ng hay không. Đó là “phương pháp xác định giá giaodịch truyền thống” (traditional transaction methods) và “phương pháp xác định lợ i

nhuận giao dịch” (transactional profit methods).

a. Phương pháp xác định giá giao dịch truyền thống bao gồm:

Phương pháp định giá chuyển giao trên cơ sở giá tự do có thể so sánh đượ c

(Comparable Uncontrolled Price – CUP);

Phương pháp giá bán lại (Resales Price Method);

Phương pháp giá vốn cộng lãi (Cost Plus Method).

b.

Phương pháp xác định lợ i nhuận bao gồm:

Phương pháp chiết tách lợ i nhuận (Profit Split Method);

Phương pháp lợ i nhuận ròng của nghiệ p vụ chuyển giao (Transactional Net Margin

Method – TNMM);



26

MNCs có quyền chọn phương pháp xác định giá giao dịch dựa trên những hướ ng dẫn

cụ thể. Tuy nhiên, mỗi phương pháp đều có những ưu điểm và nhượ c điểm riêng, do

đó cần lựa chọn phương pháp thích hợ p nhất trong từng trườ ng hợ p cụ thể. Trong

nhiều trườ ng hợ p phức tạ p, việc k ết hợp các phương pháp này cũng đượ c khuyến

khích thực hiện.

1.3.1.2. Phương pháp xác định giá truyền thống

a 1 . P hương pháp đị nh giá chuy ển giao trên cơ sở giá t ự do có th ể so sánh đượ c(Comparable Uncontrol led Price – CUP)

P hương pháp tính: CUP cho phép so sánh giá cả của tài sản hoặc dịch vụ trong

một giao dịch không thể kiểm soát đượ c vớ i giá của tài sản và dịch vụ đó trong

một giao dịch kiểm soát đượ c.

Trườ ng hợ p có bất cứ điểm khác biệt nào giữa việc định giá giữa hai giao dịch này,

có thể k ết luận: giao dịch thương mại hoặc quan hệ tài chính giữa các bên liên quan

không phù hợ p vớ i giá thị trườ ng, và giá giao dịch không kiểm soát đượ c sẽ điều

chỉnh để phù hợ p vớ i giá giao dịch kiểm soát đượ c. Trườ ng hợ p áp d ụng CUP : Phương pháp so sánh giá giao dịch độc lập thườ ng

đượ c áp dụng cho các trườ ng hợ p:

Các giao dịch riêng lẻ về từng chủng loại hàng hóa trên thị trườ ng;

Các giao dịch riêng lẻ về từng loại hình dịch vụ, bản quyền, khế ướ c vay nợ ;

Cơ sở kinh doanh thực hiện cả giao dịch độc lậ p và giao dịch liên k ết về cùng

một chủng loại.

Ưu điể m của phương pháp CUP : Đây là phương pháp đượ c xem là gần vớ i

nguyên tắc căn bản giá thị trườ ng, là phương pháp trực tiế p, nên CUP sẽ ít bị ảnhhưở ng bở i những khác biệt bở i các nhân tố không liên quan đến chuyển giá (như

là khác biệt trong cách phân bổ các chi phí k ế toán giữa bên liên k ết và bên độc

lậ p). CUP là phương pháp phân tích hai chiều bởi vì giá đượ c sử dụng là giá thỏa

thuận giữa hai bên không có quan hệ liên k ết, cho nên nếu có đủ điều kiện cũng

như dữ liệu so sánh để áp dụng thì phương pháp này khá hiệu quả và đem lại k ết

quả chính xác.

H ạn chế của phương pháp CUP : nhượ c điểm lớ n nhất của phương pháp này là

việc tìm kiếm đượ c các giao dịch độc lập làm căn cứ so sánh, thỏa mãn đượ c

những tiêu chuẩn, đặc biệt là trong so sánh các loại hàng hóa mới, hàng hóa độc

quyền, tài sản trí tuệ hoặc dịch vụ.

a 2 . Phương pháp giá bán lại (Resales Price Method- RPM )



27

P hương pháp tính: RPM dựa vào giá bán lại của sản phẩm do doanh nghiệ p bán

cho bên độc lập để xác định giá mua vào của sản phẩm đó từ bên liên k ết. Từ giá

bán lại cho một bên độc lập, xác định phần lợ i nhuận ướ c tính của bên liên k ết thứ

2 (thông qua tỷ suất lợ i nhuận lấy từ một nguồn có đủ giá tr ị pháp lý để so sánh)

r ồi từ đó xác định giá giao dịch giữa hai bên liên k ết trước đó theo nguyên tắc giá

thị trườ ng ALP. Có thể mô tả đơn giản bằng sơ đồ sau:

Giả sử doanh nghiệ p liên k ết thứ 2 mua hàng hóa từ doanh nghiệ p liên k ết thứ 1 vớ i

giá X, sau đó bán lại cho doanh nghiệ p độc lậ p vớ i giá 100$. Vớ i chiết khấu (suất lợ i

nhuận + chi phí của liên k ết 2) dng để so sánh là 20%, có thể xác định giá thị trườ ng

của giao dịch liên k ết mua hàng hóa ban đầu là giá bán lại (100USD) tr ừ đi lợ i nhuậngộ p (20% x 100USD =20USD ) sẽ ra đượ c giá thị trườ ng của giao dịch giữa doanh

nghiệ p liên k ết 1 và 2 là 80USD.

Trườ ng hợ p áp dụng RPM. Phương pháp giá bán lại đượ c áp dụng trong trườ ng

hợ p thỏa mãn một trong hai điều kiện: (1) Không có bất cứ sự khác biệt lớ n nào

(nếu có) giữa những giao dịch đượ c so sánh hoặc không có bất cứ sự khác biệt

nào giữa các doanh nghiệ p có thể ảnh hưở ng tr ọng yếu đến việc tính tỷ suất lợ i

nhuận gộ p giá bán ra trên thị trườ ng; (2) có những điều chỉnh hợp được để giảm

thiểu tác động tr ọng yếu của những khác biệt.Phương pháp giá bán lại thường đượ c áp dụng cho các trườ ng hợ p giao dịch đối vớ i

các sản phẩm thuộc khâu cung ứng dịch vụ đơn giản và thương mại phân phối có thờ i

gian quay vòng - từ khi mua vào đến khi bán ra ngắn, ít chịu biến động về tính thờ i

vụ. Đồng thờ i, sản phẩm trước khi đượ c bán ra không qua khâu gia công, chế biến,

lắp ráp, thay đổi tính chất sản phẩm hoặc gắn vớ i nhãn hiệu thương mại để làm tăng

đáng kể giá tr ị sản phẩm.

Các trườ ng hợ p không thể áp d ụng phương pháp giá bán l ại (RPM) do có những

yếu tố tác động đến tỷ suất lợ i nhuận gộ p và các chi phí khác. Các yếu tố đó là: Hàng hoá được các công ty thương mại mua về sau đó đem gia công chế biến

thêm và làm thay đổi đáng kể giá tr ị của sản phẩm.

Hàng hoá mua về sau đó đem thay đổi nhãn hiệu bằng nhãn hiệu có uy tín hơn và

bán ở mức giá cao hơn.

DN liên k ếtthứ 1

DN liên k ếtthứ 2

DN độc lập

Giá giao dịch cầnxác định

Giá bánlại



28

Thờ i gian từ lúc mua hàng đến lúc bán hàng quá lâu và khoảng cách địa lý làm

tăng r ủi ro về tỷ giá, lạm phát và những biến động của nền kinh tế.

Khác nhau về mặt chức năng kinh doanh (ví dụ như đại lý phân phối độc quyền,

thực hiện các chương trình quảng cáo, khuyến mãi, bảo hành).

Khác nhau về chủng loại, qui mô, khối lượ ng, thờ i gian quay vòng của sản phẩm

và tính chất hoạt động của thị trường như là công ty thươ ng mại này là bán buôn

hay bán lẻ. Nhữ ng hạn chế phương pháp RPM:

Khó khăn trong việc tìm kiếm dữ liệu so sánh về lợ i nhuận biên do chế độ k ế toán ở

các nướ c khác nhau. Mặt khác, không thể áp dụng một cách máy móc tỷ suất lợ i

nhuận chung của toàn ngành để so sánh được. Do đó, phương pháp này phụ thuộc

khá nhiều vào việc xác định đượ c tỷ suất lợ i nhuận gộ p của các doanh nghiệ p. Nếu

không xác định chỉ số này, thì việc áp dụng phương pháp RPM không thể thực hiện

đượ c.

a 3 . Phương pháp giá vố n c ộng lãi (Cost plust Method or Mark Up M ethod)

N ội dung của phương pháp: Giá bán ra của sản phẩm cho bên liên k ết đượ c xác

định trên cơ sở lấy giá vốn (hoặc giá thành) của sản phẩm cộng lợ i nhuận gộ p.

Đối với phương pháp này, điều quan tr ọng là phải xác định phần lợ i nhuận tăng thêm

bao nhiêu là hợ p lý.

Trườ ng h ợ p áp d ụng phương pháp giá vố n c ộng lãi. Phương pháp này thườ ng

đượ c áp dụng trong trườ ng hợp hai phương pháp nêu trên tỏ ra không hiệu quả,

đượ c sử dụng trong các trườ ng hợ p sau:

Đối vớ i công ty sản xuất, chế biến, lắ p ráp, chế tạo và bán cho các bên liêndoanh liên k ết, gia công chế biến sản phẩm và phân phối.

Giao dịch giữa các bên liên k ết thực hiện hợp đồng liên doanh, hợp đồng hợ p

tác kinh doanh để sản xuất, lắ p ráp, chế tạo, chế biến sản phẩm, hoặc thực hiện

các thỏa thuận về cung cấ p các yếu tố đầu vào và bao tiêu sản phẩm đầu ra.

Giao dịch cung cấ p dịch vụ cho các bên liên k ết.

Nhữ ng hạn chế khi áp d ụng phương pháp giá vố n cộng lãi

Có thể có mối liên hệ không chặt chẽ giữa mức chi phí và giá bán làm cho

phương pháp này không chính xác.

Dữ liệu về tỷ lệ phần lợ i nhuận tăng thêm không dng để so sánh đượ c do sự

không thống nhất trong chế độ k ế toán và một số yếu tố ảnh hưở ng khác.



29

Phương pháp này đượ c áp dụng dựa trên chi phí thực tế, nhà sản xuất có thể

không cố gắng kiểm soát hay cắt giảm chi phí, nên tính chính xác của phương

pháp sẽ không cao.

1.2.1.3. Nhóm phương pháp xác định lợ i nhuận giao dịch

a 1 .Phương pháp tách lợ i nhu ận (Profi t Spli t Method)

P hương pháp tính. Phương pháp chiết tách lợ i nhuận dựa vào lợ i nhuận thu đượ c

từ một giao dịch liên k ết tổng hợ p do nhiều thành viên MNCs liên k ết thực hiện,từ đó thực hiện tính toán lợ i nhuận thích hợ p cho từng thành viên tham gia vào

liên k ết đó theo cách mà các bên giao dịch độc lậ p phân chia lợ i nhuận trong điều

kiện tương đương. Phương pháp tách lợ i nhuận có 2 cách tính:

Cách thứ nhất: phân bổ lợ i nhuận cho từng bên liên k ết trên cơ sở chi phí

đóng góp; theo đó, lợ i nhuận của mỗi doanh nghiệ p liên k ết tham gia trong

giao dịch được xác định trên cơ sở phân bổ tổng lợ i nhuận thu đượ c từ giao

dịch liên k ết tổng hợ p theo tỷ lệ chi phí đóng góp thực tế trong giao dịch liên

k ết của doanh nghiệ p đó trong tổng chi phí thức tế để tạo ra sản phẩm cuốicùng.

Cách tính thứ hai: phân chia lợ i nhuận theo 2 bước như sau:

Bướ c thứ nhấ t : phân chia lợ i nhuận cơ bản. Mỗi doanh nghiệ p tham gia giao

dịch liên k ết đượ c nhận phần lợ i nhuận cơ bản tương ứng vớ i các chức năng

hoạt động của mình. Phần lợ i nhuận cơ bản này phản ánh giá tr ị lợ i nhuận của

giao dịch liên k ết tổng hợ p mà doanh nghiệ p thu đượ c do thực hiện chức năng

hoạt động của mình và chưa tính đến các yếu tố đặc thù và duy nhất (ví dụ độc

quyền sở hữu hoặc sử dụng tài sản vô hình hoặc quyền sở hữu trí tuệ).Phần lợ i nhuận cơ bản đượ c tính theo tỷ suất lợ i nhuận gộ p hoặc tỷ suất sinh

lời tương ứng vớ i giá tr ị phù hợ p nhất thuộc biên độ giá thị trườ ng chuẩn theo

tỷ suất lợ i nhuận gộ p hoặc tỷ suất sinh lờ i

Bướ c thứ hai: phân chia lợ i nhuận phụ tr ội: mỗi doanh nghiệ p tham gia giao

dịch liên k ết đượ c nhận tiế p phần lợ i nhuận phụ tr ội tương ứng vớ i tỷ lệ đóng

góp tạo ra tổng lợ i nhuận phụ tr ội (tức là tổng lợ i nhuận thu đượ c tr ừ tổng lợ i

nhuận cơ bản đã phân chia ở bướ c thứ nhất) của giao dịch liên k ết tổng hợ p.

Phần lợ i nhuận phụ tr ội này phản ánh lợ i nhuận của giao dịch liên k ết tổnghợ p mà doanh nghiệ p thu đượ c ngoài phần lợ i nhuận cơ bản nhờ các yếu tố

đặc thù và duy nhất.

Phần lợ i nhuận phụ tr ội của mỗi doanh nghiệ p đượ c tính bằng tổng lợ i nhuận

phụ tr ội thu đượ c từ giao dịch liên k ết tổng hợ p nhân vớ i tỷ lệ đóng góp các

chi phí hoặc tài sản dưới đây của mỗi doanh nghiệ p:



30

Chi phí nghiên cứu và phát triển sản phẩm;

Giá tr ị (sau khi đã trừ khấu hao) của tài sản vô hình hoặc quyền sở hữu trí tuệ

đượ c sử dụng để sản xuất, kinh doanh sản phẩm.

Chi phí nghiên cứu và phát triển, giá tr ị của tài sản vô hình, quyền sở hữu trí

tuệ phải được xác định trên cơ sở giá thị trườ ng hoặc chi phí thực tế đóng góp

của mỗi bên phù hợ p vớ i nguyên tắc hạch toán k ế toán đối vớ i chi phí hoặc tài

sản. Điề u kiện áp d ụng phương pháp: OECD khuyến cáo nên áp dụng phương pháp

tách lợ i nhuận trong trườ ng hợ p các bên giao dịch liên k ết có liên quan chặt chẽ

vớ i nhau về các đặc tính của sản phẩm. Ví dụ như các sản phẩm chuyên dụng hay

các sản phẩm mang tính độc quyền, hoặc các giao dịch liên k ết khép kín giữa các

bên có liên quan. Các mối liên k ết này thườ ng kéo dài cả vòng đờ i sản phẩm từ

lúc mua nguyên vật liệu đầu vào, đến sản xuất, lắ p ráp sản phẩm cho đến cả khâu

phân phối sản phẩm đến tay ngườ i tiêu dùng.

H ạn chế áp d ụng phương pháp:

Phương pháp này phụ thuộc vào nguồn dữ liệu so sánh về thuế ở nước ngoài đối

vớ i các MNCs. Do đó, trong trườ ng hợ p mà nguồn dữ liệu này không thể thu thậ p

đượ c (do quốc gia nào cũng muốn bảo vệ quyền đánh thuế của mình, hoặc đối vớ i

các thiên đườ ng thuế, bảo mật thông tin cho các doanh nghiệp) thì phương pháp

này khó có thể áp dụng đượ c.

Khó khăn trong việc phân bổ chi phí cho từng công đoạn của quá trình sản xuất

giữa các giao dịch liên k ết và các hoạt động khác của các bên có quan hệ liên k ết.

a 2 . Phương pháp lợ i nhu ận ròng c ủa nghi ệp v ụ chuy ể n giao (Transaction Net

Margin Method – TNMM):

P hương pháp tính. Theo phương pháp này thì lợ i nhuận thu đượ c từ các bên liên k ết

sau khi tr ừ đi định phí và biến phí liên quan, đượ c xem xét theo tỷ lệ phần trăm của

một khoản mục cơ sở nào đó, ví dụ là doanh số bán hàng, tổng giá vốn hàng bán ra

hay tổng giá tr ị tài sản… thích hợ p nhất là khi lợ i nhuận này đượ c so sánh vớ i lợ i

nhuận của các hoạt động giao dịch độc lậ p khác của cng công ty mà chúng ta đề cậ p

đến.

Trong trườ ng hợ p nếu không tồn tại các giao dịch độc lậ p có thể so sánh đối vớ i công

ty con của MNCs thì ta có thể lấy lợ i nhuận thu đượ c trong các chuyển giao có thể so

sánh đượ c của hai công ty không liên k ết khác làm cơ sở .

Tính ưu việt của phương pháp TNMM.



31

Phương pháp này có khá nhiều ưu điểm so với các phương pháp truyền thống như

những chỉ số về lãi ròng (ROA, lãi từ hoạt động kinh doanh và một số phương pháp

đo lườ ng lãi ròng khác) ít bị ảnh hưở ng bở i sự khác biệt về giá, như trong trườ ng hợ p

sử dụng phương pháp CUP. Các chỉ số lãi ròng cũng tỏ ra hiệu quả hơn khi so sánh

vớ i các tỷ suất lợ i nhuận gộ p. Bở i vì những sự khác biệt trong chức năng sản xuất

giữa các doanh nghiệ p thường đượ c phản ánh trong sự thay đổi chi phí hoạt động và

nó có thể ảnh hưởng đến một loạt các tỷ suất lợ i nhuận gộp nhưng vẫn không ảnhhưởng đến tính chính xác các tỷ số lợ i nhuận hoạt động ròng.

Một ưu điểm khác của phương pháp này, cũng giống như bất k ỳ phương pháp phân

tích một chiều khác, chỉ cần phân tích một hoạt động của các bên liên quan, sẽ không

cần thiết phải kiểm soát tất cả hồ sơ và sổ sách của tất cả các bên tham gia hoạt động

kinh doanh trên nền tảng chung hoặc phân bổ chi phí cho tất cả các bên tham gia như

trườ ng hợ p sử dụng phương pháp tách lợ i nhuận.

Phương pháp này tỏ ra r ất hiệu quả khi một bên có nhiều giao dịch phức tạ p và có

nhiều hoạt động liên hoặc hoặc khó khăn trong việc thông tin đáng tin cậy của một bên khác.

H ạn chế của phương pháp TNMM

Các chỉ số lãi sau thuế của công ty đóng thuế có thể bị ảnh hưở ng bở i những nhân tố

hoặc ảnh hưởng không thườ ng xuyên hoặc ảnh hưở ng tr ực tiếp đối vớ i giá hoặc lợ i

nhuận gộ p riêng giữa các bên độc lậ p.

Một hạn chế của phương pháp này nữa là những thông tin để xác định giá thị trườ ng

trong những giao dịch không kiểm soát đượ c có thể không cùng thờ i gian vớ i các

giao dịch kiểm soát được dng để so sánh.1.2.2. Ký k ết hiệp định chống đánh thuế 2 lần

1.2.2.1. N ội dung

Hiệp định chống đánh thuế 2 lần nhằm xác định quyền đánh thuế đượ c phân chia giữa

hai nướ c có liên quan đến nhà đầu tư nướ c ngoài. Khi quyền đánh thuế đượ c phân

định trong hai nướ c, thì căn cứ vào nội luật của nướ c có quyền đánh thuế để xác định

chế độ tính thuế trên thu nhậ p của các doanh nghiệ p có hoạt động đầu tư nướ c ngoài.

1.2.2.2. M ục đích ký hiệp đị nh

Xác định nơi đánh thuế đối vớ i doanh nghiệ p nướ c ngoài, tránh đánh thuế hai lần,

làm giảm động cơ chuyển giá của các MNCs. Thật vậy, nghĩa vụ về thuế của nhà đầu

tư không chỉ được qui định bở i chính sách, pháp luật thuế tại quốc gia của họ mà còn

được điều chỉnh bở i chính sách, pháp luật thuế của các quốc gia, vùng lãnh thổ mà họ

đến đầu tư. Như vậy, về mặt pháp lý nhà đầu tư vừa thực hiện nghĩa vụ nộ p thuế đối



32

vớ i quốc gia của mình, lại phải thực hiện nghĩa vụ thuế đối vớ i quốc gia nơi thực

hiện đầu tư, dẫn đến việc nộ p thuế trng. Do đó các nhà đầu tư sẽ tìm cách chuyển

thu nhậ p của họ về một nơi có mức thuế suất thấ p nhất để giảm thiểu mức thuế phải

nộp. Để bảo đảm quyền lợ i của nhà đầu tư, cũng như phân chia quyền lợ i về thuế

giữa các quốc gia liên quan, cần có một giải pháp hợ p lý về vấn đề này. Trong bối

cảnh đó, Chính phủ các nướ c thống nhất ký k ết hiệp định tránh đánh thuế hai lần và

ngăn ngừa việc tr ốn lậu thuế đối vớ i thuế đánh vào thu nhậ p và tài sản.

Thông qua hiệp định tránh đánh thuế hai lần: hai nước có liên quan đến doanh nghiệ p

FDI thỏa thuận quyền đánh thuế duy nhất hoặc phân chia quyền đánh thuế giữa 2

nướ c thông qua 2 hai phương pháp: phương pháp miễn tr ừ và phương pháp khấu tr ừ.

Hiệp định tránh đánh thuế 2 lần giúp ngăn chặn sự tr ốn tránh nghĩa vụ tài chính của

ngườ i nộ p thuế; tháo gỡ những tranh chấ p giữa cơ quan thuế vớ i doanh nghiệ p và

giữa cơ quan thuế các nướ c; ngăn chặn sự phân biệt đối xử về thuế.

Lợ i ích của hiệp định chống đánh thuế 2 lần còn là tạo khuôn khổ pháp lý cho việc

hợ p tác và hỗ tr ợ lẫn nhau giữa cơ quan thuế nướ c này với cơ quan thuế các nướ ckhác ký k ết trong công tác quản lý thuế quốc tế trong trao đổi thông tin; Hỗ tr ợ thu

thuế, nhằm ngăn ngừa việc tr ốn lậu thuế đối vớ i các loại thuế.

1.2.3. Cơ chế th ỏa thu ận định giá trướ c (Advance Pricing Agreement - APA) trong công

tác ki ể m soát chuy ể n giá

1.2.3.1. Khái quát chung. Theo định nghĩa của OECD: “APA là thoả thuận giữa ngườ i

nộ p thuế và cơ quan thuế về một hệ thống các tiêu chí như: phương pháp xác định giá

thị trườ ng; các công ty độc l ập để so sánh, các điề u chỉ nh cần thiế t và các giả định

mang tính chấ t quan tr ọng liên quan đến điề u kiện kinh doanh trong tương lai nhằ m mụcđích xác định trướ c giá chuyể n giao cho các giao d ịch nhất định trong một khoảng thờ i

gian xác định...

APA thường được đề xuấ t bởi ngườ i nộ p thuế, và đượ c thỏa thuận giữa ngườ i nộ p

thuế vớ i một hoặc các bên liên k ế t, vớ i một hoặc các cơ quan thuế . Các thỏa thuận xác

định giá chuyể n giao làm căn cứ xác định thuế được các bên thương thảo đưa ra quyế t

định, bên nộ p thuế thường có xu hướng đề nghị giảm, ngượ c l ại các cơ quan quản lý

thuế , muố n doanh nghiệ p nộ p thuế cao. M ứ c nộ p thuế bao nhiêu phụ thuộc vào chứ ng

cứ , tài liệu và năng lực đàm phán của các bên tham gia”.1.2.3.2. Cách th ứ c th ự c hi ện th ỏa thu ận APA

Khái quát chung:

Các thoả thuận định giá trướ c đượ c đàm phán trong một môi trườ ng hợ p tác, khi đó cơ

quan thuế và doanh nghiệ p sẽ đạt đượ c thỏa thuận về phươ ng pháp định giá chuyển

giao nhằm tiến tớ i một sự phân bổ doanh thu và chi phí cho các bên liên quan một



33

cách thích hợ p. Thỏa thuận định giá tr ướ c đạt đượ c thông thườ ng sẽ duy trì từ 3-5 năm

và có thể tiế p tục thực hiện nếu điều kiện kinh doanh trong tương lai không thay đổi.

Để bắt đầu một thoả thuận định giá chuyển giao, cơ quan thuế sẽ làm việc vớ i doanh

nghiệ p nướ c ngoài để có đượ c hiểu biết về ngành nghề kinh doanh hoạt động của

doanh nghiệ p và sự đóng góp tươ ng ứng của các bên khác nhau. Sau đó, các bên liên

quan sẽ tiến hành đàm phán trên các nguyên tắc để đạt đượ c một sự thỏa thuận mang

tính pháp lý làm cơ sở cho xác định giá chuyển giao.

Quy trình ti ế n hành th ỏa thu ận APA: Để có thể hình dung thỏa thuận APA đượ c thực

hiện thế nào? Nhóm nghiên cứu giớ i thiệu 2 quy trình tại Hoa K ỳ và Trung Quốc.

+ Quy trình thự c hiện thỏa thuận APA t ại Hoa K ỳ: Gồ m7 bướ c thể hiện tóm tắt trong

bảng 1.2 sau đây.

Bảng 1.2: Tóm tắt các bướ c tổ chứ c thự c hiện APA tại Hoa K ỳ

Bướ c 1 Họp trướ c khi nộp hồ sơ:

Họ p giữa ngườ i nộ p thuế và Cơ quan phụ trách APA để tìm hiểu vấn đề và yêu cầu về hồ sơ cần nộ p.

Ngườ i nộ p thuế cung cấ p bản giải trình sơ bộ về công ty bằng văn bản 1 tuần trướ c cuộchọ p.Bướ c 2 Nộp hồ sơ gồm:

“Đơn đề nghị” APA tạo thẩm quyền pháp lý cho Cơ quan phụ trách APA. “Bản giải trình” chính thức: cung cấ p thông tin về ngườ i nộ p thuế trong vòng 120 ngày

k ể từ khi nộp đơn đề nghị.Bướ c 3 Đàm phán giữa ngườ i nộp thuế với Cơ quan thuế nội địa:

Chỉ định nhóm thảo luận APA trong vòng 45 ngày k ể từ khi nhận đượ c hồ sơ.

Tổ chức hội thảo mở trong vòng 60 ngày k ể từ khi nhận đượ c hồ sơ. Lên kế hoạch vàlịch trình đàm phán APA tại cuộc họ p mở .

Bướ c 4 Cơ quan thẩm quyền áp dụng với APA song phương: khuyến khích ngườ i nộ p thuế cung cấ pthông tin tương tự (Nêu tại bướ c 2 và k ết quả đám phán tại bướ c 3) cho cơ quan thuế nướ c

ngoài có liên quan.Bướ c 5 Dự thảo và thực hiện APA

Thoả thuận giữa cơ quan thuế có và ngườ i nộp đượ c chấ p nhận, sẽ được đưa vào APA. Cơ quan thuế nội địa xây dựng thoả thuận APA mẫu.

Bướ c 6 Ngườ i nộ p thuế phải báo cáo về tuân thủ APA hàng năm cho cơ quan có thẩm quyềnBướ c 7 Gia hạn APA khi k ết thúc.

Nguồn: Nhóm tác giả tóm lượ c t ừ tài liệu của T ổ ng cục thuế Việt Nam – năm 2010

Thờ i gian xử lý để hoàn thành thỏa thuận APA đơn phương là 24 tháng và APA song

phương/đa phương là 45 tháng.

Phí tham gia APA: doanh nghiệ p tham gia phải nộ p phí cố định là 50.000 US$.

Thờ i gian nộ p hồ sơ gia hạn: 90 ngày trướ c khi APA hết hạn.

Phí gia hạn: 35.000 US$.

+ Quy trình thự c hiện thỏa thuận APA t ại Trung Quố c: Gồm 6 bướ c thể hiện qua bảng 3

sau đây.





35

Từ năm 1999 thì biện pháp APA mới được các nước quy định các thể chế mang tính luật,

nhưng trước đó 1 số nướ c khuyến khích áp dụng mang tính thử nghiệm, tự nguyện áp dụng.

Biểu đồ 1.1. Số doanh nghiệp áp dụng APA hàng năm ở các quốc gia tiêu biểu

Nguồn: Korea: National Tax Service’s 2008 APA Report; Japan: National Tax agency’ s APA program Report 2008;

Australia: Advance Pricing Arrangement Program, 2008-2009 update, August 2009; United State: Announcement and

Report concerning advance Pricing Agreement (March 29, 2010); Canada: Canada Revenue agency, APA programreport 2008-2009; Italy: Agenzia entrade, International Standard Ruling Report, April 2010 (covers 2004-2009).

Timing for APAs is average months to complete new APAs where this is differentiated from renewals; only multilateral

APA statistics available for Japan; Only unilateral APA statistics available for Italy; processing times are for the most

recent year statistics available for China are estimated based on prior APAs and analysis of regulations

1.2.3.3.Các loại APA. Có ba (3) loại APA: thỏa thuận đơn phương, song phương và

đa phương

+ Thỏa thuận đơn phương (Unilateral APA): đây là thỏa thuận giữa ngườ i nộ p

thuế/doanh nghiệ p và cơ quan thuế của quốc gia đó. Ví dụ doanh nghiệ p FDI tại Việt Nam thỏa thuận với cơ quan thuế Việt Nam. Tuy nhiên, thỏa thuận này sẽ có thể dẫn

đến tình tr ạng trùng thuế khi có hoạt động kinh doanh quốc tế. Và do đó, loại APA

đơn phương chỉ phù hợp để áp dụng đối vớ i những giao dịch trong nướ c (không có

hoạt động xuất nhậ p khẩu) hoặc vớ i những giao dịch liên k ết, xuất nhậ p khẩu nhưng

không có r ủi ro về chuyển giá, trùng thuế, các giao dịch đơn giản...

+ Thỏa thuận song phương (Bilateral APA) và thỏa thuận đa phương (Multilateral

APA) là thỏa thuận giữa doanh nghiệp, cơ quan thuế trong nướ c và một hoặc các cơ

quan thuế nướ c ngoài. Về cơ bản, đây là loại thỏa thuận giữa hai hoặc nhiều nướ c về phương pháp xác định giá. Ưu điểm của hai loại này là tránh tình tr ạng trùng thuế.

Loại thỏa thuận này phải tr ải qua một quá trình gồm các thỏa thuận khác nhau và ít

nhất là có ba thỏa thuận:

Thỏa thuận giữa cơ quan thuế trong nướ c với cơ quan thuế nướ c ngoài;

Thỏa thuận giữa doanh nghiệ p xuất khẩu với cơ quan thuế nướ c xuất khẩu;





37

H ạn ch ế khi áp d ụng phương pháp APA

thườ ng chỉ áp dụng đối vớ i những công ty lớ n.

Việc đưa nhiều nướ c cùng tham gia vào thỏa thuận APA là khó, nhất là khi có sự

tham gia của những quốc gia mà mức thuế r ất thấ p hoặc không đánh thuế nhậ p

khẩu.

Độ bảo mật thông tin thương mại thấ p vì thỏa thuận APA không bao gồm điều

khoản về bảo mật thông tin thương mại cho doanh nghiệ p, trong khi đó để đạtđượ c thỏa thuận APA doanh nghiệ p buộc phải cung cấ p nhiều thông tin có liên

quan tớ i chi phí, giá mua, bán, lợ i nhuận…. cho các cơ quan thuế của các bên. Do

đó có thể gây bất lợ i cho doanh nghiệ p thực hiện APA.

Thỏa thuận APA không làm cho doanh nghiệ p tránh đượ c việc kiểm toán liên

quan đến các vấn đề tài chính khác không thuộc phạm vi điều chỉnh của APA.

Đám phán APA đòi hỏi cao về trình độ nguồn nhân lực của các bên tham gia, cho

nên ở các nướ c có nhân viên thuế có trình độ nghiệ p vụ k ế toán, kiểm toán quốc

tế không cao, tiếng Anh yếu, năng lực đàm phán kém khó có thể áp dụng APA.

Chi phí tiền bạc và thời gian để xây dựng một APA là khá lớ n (xem biểu đồ 1.2),

nhưng thờ i hạn có hiệu lực của thỏa thuận APA ngắn chỉ 3-5 năm.

Biểu đồ 1.2. Thời gian bình quân đàm phán APA của các nướ c trên thế giớ i

(tháng/đàm phán)

Nguồn:Announcement and report concerning advance Pricing Agreements March 25,2013

Đàm phán đơn phương

Đàm phán đa phương



38

Kết luận chương 1

“Chuyển giá” là hoạt động định giá sản phẩm hoặc dịch vụ mang tính chủ quan của các

tập đoàn đa quốc gia , nhằm chuyển giao giữa các công ty trong cùng tập đoàn với mục

đích tối thiểu hóa số thuế phải nộp, tối đa hóa lợi nhuận thu được mà hiện trạng kinh

doanh không thay đổi. Cách thức chuyển giá rất đa dạng , có thể xảy ra ở bất cứ giai

đoạn nào của quá trình đầu tư và kinh doanh của các tập đoàn đa quốc gia. Hiện tượng

chuyển giá đều có vai trò tích cực và tác động hạn chế đối với cá c bên có liên quan:

MNCs , nước xuất khẩu vốn , nước tiếp nhận vốn FDI. Tuy nhiên, đứng trên giác độ quản

lý vĩ mô , hiện tượng chuyển giá gây tác hại lớn hơn so với mặt lợi ích, khiến Nhà nước

thất thu lớn, làm cho môi trường kinh doanh thiếu sự bình đẳng, doanh nghiệp chân

chính bị chèn ép cho nên các nước tăng cường áp dụng nhiều phương pháp để kiểm soát

chuyển giá, một trong những phương pháp mà OECD khuyến cáo nên áp dụng đó là cơ

chế thỏa thuận định giá trước ( APA). Việt Nam đã có qui định mô tả, hướng dẫn áp

dụng APA, nhưng cho đến nay chưa có trường hợp APA nào chính thức được ký kết áp

dụng. Cho nên, việc nghiên cứu kinh nghiệm của các nước để đúc kết bài học kiểm soátchuyển giá ở Việt Nam nói chung và TP. Hồ Chí Minh nói riêng có ý nghĩa lý luận và

thực tiễn sâu sắc.



39

CHƯƠNG 2: NGHIÊN CỨU KINH NGHIỆM KIỂM SOÁT CHUYỂN GIÁ CỦA

CÁC NƯỚC VÀ BÀI HỌC CHO VIỆT NAM.

2.1.Ý nghĩa nghiên cứu kinh nghiệm kiểm soát chuyển giá của các nước trên thế giới

2.1.1. Lý do nghiên cứu kinh nghiệm kiểm soát chuyển giá của các nước

Gần 16 năm kể từ khi Việt Nam có văn bản pháp lý đầu tiên liên quan đến kiểm soát

chuyển giá đối với các doanh nghiệp FDI - Thông tư 74-TC/TCT ngày 20/10/1997

của Bộ Tài chính hướng dẫn thực hiện các quy định về thuế đối với các hình thứcđầu tư theo Luật đầu tư nước ngoài tại Việt Nam, cho đến nay cơ quan có thẩm

quyền gần như chưa chính thức công bố có hiện tượng chuyển giá trong các doanh

nghiệp đầu tư nước ngoài, mà tất cả chỉ nêu tình trạng nghi vấn. Cho nên, nếu không

nghiên cứu thấu đáo kinh nghiệm của các nước khác trong kiểm soát chuyển giá , thì

khó lòng có thể đưa ra giải pháp mang tính thực tiễn và khoa học cho Việt Nam.

Trong những năm qua Tổng cục thuế Việt Nam và các cục thuế địa phương chủ yếu

sử dụng các biện pháp thanh tra, kiểm tra để phát hiện trường hợp gian lận thuế của

các doanh nghiệp, buộc họ phải nộp thêm thuế. Nhưng hiện tượng chuyển giá trongcác doanh nghiệp FDI là hành vi né thuế hợp pháp, việc kiểm soát chuyển giá rất khó

vì nếu nhìn hoạt động tài chính của doanh nghiệp trong phạm vi một quốc gia không

trái với pháp luật và không trái với các quy luật kinh tế thị trường trong điều kiện

toàn cầu hóa, như Ông Tổng thư ký hiện nay của OECD Angel Gurria thừa nhận:

“Chúng ta cần phải thay đổi luật bởi hành vi né thuế về cơ bản là hợp pháp”

Từ năm 2010 Bộ Tài chính đã bạn hành cơ chế giá thỏa thuận (APA) để tính thuế cho

các doanh nghiệp FDI có hoạt động liên kết, nhưng tới tháng 10. 2013 chưa có

trường hợp nào chính thức được áp dụng APA. Vì vậy, nếu chỉ nghiên cứu thực trạngkiểm soát chuyển giá tại Việt Nam sẽ không đủ cơ sở khoa học để đề xuất giải pháp

kiểm soát chuyển giá nói chung và áp dụng APA nói riêng.

Nhiều nước có cơ quan kiểm soát chuyển giá mạnh (xem bảng 1.4), do vậy, nghiên

cứu kinh nghiệm của các nước sẽ rút ra những bài học cho Việt Nam nói ch ung và

Tp.Hồ Chí Minh nói riêng.



40

Bảng 2.1. Những nước có hoạt động chuyển giá mạnh trên thế giới

Quốc gia Xếp hạng năm 2010 Xếp hạng năm 2007 Thay đổi

Nhật Bản 1 1 -

Ấn Độ 2 6 Tăng 4

Trung Quốc 3 8 Tăng 5

Canada 4 9 Tăng 5

Hoa Kỳ 5 3 Giảm 2 Pháp 6 5 Giảm 1

Đức 7 2 Giảm 5

Úc 8 4 Giảm 4

Hàn Quốc 9 7 Giảm 2

Anh 10 10 - Nguồn: “Asian countries top aggressive tax Authority poll,” TP week, 16 June 2010: “Top 10 toughest tax authorities

for transfer pricing,” TP week, December 6, 2007

2.1.2. Chuyển giá của các MNCs trên toàn cầu khá phứ c tạp, đòi hỏi phải có sự liênk ết giữ a các quốc gia về kiểm soát chuyển giá.

Tại châu Âu gần như tất cả các tập đoàn lớn như như Apple, Amazon, Google, Starbucks...

cho đến các công ty nhà nước Pháp đều bị cáo buộc đã né thuế, EU ước tính riêng v ùng

Eurozone đã thiệt hại 1.000 tỉ euro (1.340 tỉ USD) tiền thuế mỗi năm.

Còn tại Hoa Kỳ tình tr ạng né thuế cũng cao: tháng 9-2012, Ủy ban điều tra Thượ ng viện Mỹ

(PSOI) công bố báo cáo khẳng định hầu như tất cả tập đoàn đa quốc gia từ Google,

Microsoft, A pple cho đến Hewlett-Packard (HP), General Electric, JPMorgan Chase... đều

áp dụng chiêu né thuế thu nhậ p doanh nghiệp. “Các tập đoàn đa quốc gia” đang lợ i dụng hệ thống thuế hiện nay để thực hiện né thuế - báo Huffington Post dẫn lời thượ ng nghị sĩ Carl

Levin, chủ tịch PSOI, khẳng định - Họ chuyển hàng tỉ USD ra nước ngoài để tránh đóng

hàng tỉ USD tiền thuế. Theo phân tích của trang web tài chính NerdWallet, 10 công ty ăn

nên làm ra nhất ở Mỹ chỉ đóng mức thuế trung bình 9% trong năm 2011, thấp hơn nhiều

mức thuế 35% Chính phủ Mỹ đặt ra. Mỗi năm Mỹ bị thiệt hại vài trăm tỷ USD do có hiện

tượ ng chuyển giá ở các tập đoàn có hoạt động liên k ết.

Báo cáo của OECD cho biết thủ đoạn của các tập đoàn này giống nhau. Họ thành lập chi

nhánh ở những quốc gia có mức thuế thấp như Ireland, Hà Lan, rồi chuyển lợi nhuận quacác quốc gia này tới những “thiên đường trốn thuế” như Bermuda, các MNCs còn né thuế

bằng cách trả tiền bản quyền, phí ngượng quyền ... với mức cắt cổ cho các công ty con, hoặc

vay vốn kinh doanh với lãi suất cực cao cũng từ các công ty con này, để giảm mức lợi nhuận

chịu thuế tại một quốc gia. Nghiên cứu của OECD cho thấy từ năm 1970-2009, các chi phí

trả tiền bản quyền, giấy phép giữa các công ty con của từng tập đoàn đã tăng vọt tới 170 lần.



41

Tóm lại hoạt động chuyển giá trên toàn cầu rất phổ biến, ta có thể hình dung sự tổn thất về

thuế rất lớn trong quan hệ so sánh với chi phí chăm sóc sức khỏe người dân qua biểu đồ 2.1.

sau.

Biểu đồ 2.1. Chi phí chăm sóc sức khỏe so sánh với tổng thuế bị thất thoát

ở các khu vực trên thế giới 201111 ;ĐVT : triệu USD

Nguồn: Tax Justice Network, the cost of tax abuse: A briefing paper on the cost of tax evasion worldwide, November 2011, p.3.

Đứng trước nguy cơ chuyển giá của các công ty quốc tế ngày càng lan rộng, lãnh đạo các

quốc gia đang nỗ lực hợp tác với nhau kiểm soát chuyển giá của các MNCs , Bộ trưởng Tài

chính Anh Osborne thừa nhận từng quốc gia riêng lẻ sẽ không thể ngăn chặn hành vi né

thuế của MNCs. “Chúng ta cần một chiến lược hành động chung. Không một quốc gia riêng

lẻ nào có thể tạo ra một hệ thống thuế quốc tế” - ông Osborne nhấn mạnh trong tháng 7-

2013, Tổ chức Hợp tác và phát triển kinh tế (OECD) sẽ đề ra một kế hoạch hành động cụ

thể cho G-20. Báo Guardian đưa tin sẽ có ba ủy ban hỗ trợ OECD để lập kế hoạch hành

động kiểm soát chuyển giá: Anh sẽ đóng vai trò chủ tịch một ủy ban giám sát hành vi

chuyển giá (phương thức mà tập đoàn đa quốc gia tính toán chuyển các khoản chi qua các

chi nhánh ở nhiều nước khác nhau); Đức sẽ chủ trì một ủy ban điều tra cách các công ty phù

phép giảm lợi nhuận và tài sản chịu thuế; Pháp và Mỹ sẽ dẫn đầu một ủy ban xác định

quyền đánh thuế lên các hành vi kinh doanh, đặc biệt là thương mại điện tử. Vì vậy, cơ quan

có thẩm quyền Việt Nam nên lập ra bộ phận theo dõi, để xây dựng kế hoạch phối hợp hành

động kiểm soát chuyển giá đối với các MNCs tại Việt Nam. 2.2. Nghiên cứu kinh nghiệm kiểm soát chuyển giá ở các nước công nghiệp phát triển

2.2.1. Nghiên cứu kinh nghiệm của Hoa Kỳ

2.2.1.1. Tình hình chuyển giá tại Hoa Kỳ

11 http://www.stwr.org/economic-sharing-alternatives/4-stop-tax-avoidance.html

http://www.stwr.org/economic-sharing-alternatives/4-stop-tax-avoidance.html






42

Theo báo cáo năm 2012 của Tiểu ban Thượng viện Hoa Kỳ12 về lợi nhuận của các MNCs

Hoa Kỳ ở nước ngoài cho thấy: có hơn 1,700 tỷ USD lợi nhuận của các công ty không bị

đánh thuế thu nhập ở nước ngoài, cất giấu như khoản lợi nhuận chưa phân phối và các công

ty này giữ ít nhất 60% tiền mặt của họ ở nước ngoài? Bản điều trần cũng cho thấy lợi nhuận

tuyệt đối của các tập đoàn Hoa Kỳ đã tăng 400% trong thập kỷ qua, nhưng sự đóng góp thuế

thu nhập doanh nghiệp cho ngân sách các bang tại Hoa Kỳ giảm về tỷ trọng . Nếu sau Thế

chiến II, đỉnh điểm vào năm 1952, thuế doanh nghiệp tạo ra 32,1% doanh thu thuế Liên

bang Hoa Kỳ, cũng trong năm này, thuế thu nhập cá nhân chiếm 42,2% doanh thu của Liên

bang, và thuế lương chiếm 9,7% doanh thu. Đến năm 2010 thuế thu nhập doanh nghiệp chỉ

còn chiếm 8,9% doanh thu thuế liên bang Hoa Kỳ, trong khi thuế thu nhập cá nhân và thuế

lương tạo ra 41,5% và 40,0% doanh thu của liên bang (xem biểu đồ 2.2)

Biểu đồ 2.2. Cơ cấu các loại thuế đóng góp cho Ngân sách Hoa Kỳ từ năm 1950 -2010 (%)

Nguồn: Budget of the United States Government, Fiscal year 2012, Historical Tables: table 2.1;

http://www.whitehouse.gov/omb/budget/historical

Báo cáo này cho rằng thông qua chuyển giá, các công ty MNCs “hút máu” nền kinh tế Mỹ.

Thật vậy, các công ty xuyên quốc gia đã có nhiều phương sách để hạn chế đóng góp thuế

cho Chính phủ, trong thực tế hoạt động sản xuất kinh doanh của MNCs rất đa dạng, các

nghiệp vụ mua bán diễn ra với khối lượng lớn và độ phức tạp cao, việc xác định hành vichuyển giá rất khó. Tương tự, khó xác định lợi nhuận nào được tạo ra trên đất Mỹ và lợi

nhuận nào được tạo ra từ bên ngoài một cách chính xác. Các hình thức “né” thuế phổ biến

của các công ty là:

12 http://www.hsgac.senate.gov/subcommittees/investigations/hearings/offshore-profit-shifting-and-the-us-tax-code

Thu ế thu

nhập cá nhân

Thu ế thu

nhập DN

Thu ế lương

Thu ế tiêuthụ đặc biệt

http://www.hsgac.senate.gov/subcommittees/investigations/hearings/offshore-profit-shifting-and-the-us-tax-code








44

Mỹ vay với lãi suất cao, các công ty con của Apple thường lập trụ sở, chi nhánh ở các

“thiên đường thuế thấp” như Luxembourg, Hà Lan, Ireland, quần đảo British Virgin... để

MNCs chuyển lợi nhuận đến các quốc gia này và hưởng mức thuế thấp ở đây.

Các tập đoàn hàng năm bỏ ra khoản tiền lớn để vận động hành lang, nhằm tạo khung

pháp lý thuận lợi cho việc chuyển giá và được Chính phủ Mỹ hoàn thuế rất lớn (xem

mục 1.1.2.2).

Chuyển giá thông qua nhận hoặc chuyển giao quyền sở hữu trí tuệ: cũng theo báo cáocủa tiểu ban điều tra thuế của Thượng viện Hoa Kỳ, từ năm 2009 đến năm 2011, bằng

cách chuyển giao một số quyền sở hữu trí tuệ của mình cho một công ty con của

Microsoft tại Puerto, tập đoàn Microsoft đã chuyển ra nước ngoài gần 21 tỷ USD, tương

đương gần một nửa doanh số bán lẻ doanh thu thuần tại Mỹ của Microsoft, tiết kiệm lên

đến 4,5 tỷ USD tiền thuế đối với hàng hoá của công ty này bán ở Hoa Kỳ, hoặc công ty

đã “né” 4 triệu USD tiền thuế của Mỹ mỗi ngày.

2.2.1.2. Chính phủ Hoa Kỳ nỗ lực kiểm soát chuyển giá

a. Hoàn thiện hệ thống pháp lý phục vụ cho công tác kiểm soát chuyển giá. Để đối phó vớ i vấn đề chuyển giá quốc tế, Quốc hội Hoa K ỳ đã ban hành và chỉnh sửa

nhiều lần các luật và quy định theo thời gian như sau:

Năm 1934, các cơ quan quản lý thuế của đã xây dựng các chuẩn mực giá chuyển giao

đượ c sử dụng để đánh giá liệu các giao dịch xuyên quốc gia của các công ty có tr ụ sở

tại nhiều nước có đượ c thực hiện theo đúng mục đích về thuế thu nhậ p doanh nghiệ p

của liên bang hay không.

Năm 1968, Cơ quan thuế nội địa Mỹ - IRS (Internal Revenue Service) đã ban hành

bộ luật các chuẩn mực giá chuyển giao và phương pháp định giá đặc biệt để đánh giácác đặc điểm về chuyển giao của các k ết quả chuyển giá. Các phương pháp dựa trên

chuyển giao này, bao gồm CUP, phương pháp định giá bán lẻ và cộng thêm chi phí

đã đượ c chấ p thuận r ộng rãi trên thế giớ i.

Năm 1986, Quốc hội Hoa K ỳ quyết định bổ sung mục 482 bằng việc bổ sung một vài

điều khoản tương ứng vớ i tiêu chuẩn về thu nhậ p của việc chuyển giao tài sản vô

hình. Theo đó, giá chuyển giao giữa các tài sản hữu hình và vô hình của các doanh

nghiệ p ở các nướ c khác nhau phải được xác định tương đương vớ i giá cung cấ p cho

bên thứ 3 hoặc tương đương vớ i giá của một doanh nghiệ p có sản phẩm tương tự.

Từ năm 1988 đến năm 1992, Quốc hội tiế p tục chỉnh sửa điều khoản 482, 6038A và

6038C, 6503K của luật thuế nhằm yêu cầu những ngườ i nộ p thuế phải cung cấp đầy

đủ những tài liệu có liên quan và dễ tiế p cận, thêm vào điều khoản 6662e và h để quy

định mức xử phạt khi phát hiện có hiện tượ ng chuyển giá. Cũng trong năm 1992, IRS







47

Biểu đồ 2.4. Thờ i gian thự c hiện 1 thỏa thuận APA năm 2012(Năm).

Nguồn: Announcement And Report Concerning Advance Pricing Agreements, Tháng 3, 2013

Bảng 2.5. Thờ i gian thự c hiện 1 thỏa thuận APA năm 2012 Thờ i gian thự c hiện 1 thỏa thuận APA (Năm) Số lượ ng thỏa thuận APA đã ký năm 2012

1 3

2 33 4

4 7

5 57

6 17

7 27

8 11

9 3

10 4

11 312 0

13 3

14 3

Nguồn: Announcement And Report Concerning Advance Pricing Agreements, Tháng 3, 2013



48

Chính vì thủ tục phức tạ p, thời gian đàm phán kéo dài cho nên hàng năm Hoa Kỳ chỉ thực

hiện đàm phán hoặc tái đàm phán khoảng 80 APA, tr ừ năm 2012 đạt đượ c gần 140 APA, số

doanh nghiệ p chờ đàm phán APA hàng năm gấ p 3 lần, số đượ c giải quyết (Biểu đồ 2.5 và

2.6).

Biểu đồ 2.5. Số APA đượ c thự c hiện qua các năm tại Hoa K ỳ

Nguồn: Announcement and Report Concerning Advance Pricing Agreements, tháng 3, 2013

Biểu đồ 2.6. Số các doanh nghiệp chờ đượ c thỏa thuận APA tại Hoa K ỳ hàng năm

Nguồn: Announcement and Report Concerning Advance Pricing Agreements, tháng 3, 2013

Qua nghiên cứu tình hình thực hiện APA tại Hoa K ỳ ta thấy đây là quá trình đàm phán phức

tạ p, tốn về thờ i gian và chi phí.

d. Cơ quan thuế Hoa K ỳ yêu cầu các công ty xuyên quốc gia phải cung cấp đầy đủ

thông tin và tài liệu phục vụ cho công tác đàm phán APA và kiểm soát hoạt động

chuyển giá (Xem hồ sơ nêu tại phụ lục số 3).



49

Các công ty ở Mỹ đượ c yêu cầu phải có văn bản đính kèm công khai các hoạ t động

liên quan đến việc định giá chuyển giao khi nộ p hồ sơ khai báo thuế. Việc chuẩn bị

và nộ p hồ sơ phải cùng lúc vớ i việc khai báo lợ i nhuận nộ p thuế. Việc chuẩn bị phải

trong vòng 9 tháng cho đến khi k ết thúc năm tài khóa, và hạn cuối cho việc nộp hồ

sơ là 30 ngày k ể từ ngày đượ c yêu cầu phải nộ p.

Trong hồ sơ khai báo hoạt động định giá chuyển giao phải có các nội dung sau:

Tổng quan về hoạt động kinh doanh của tổ chức nộ p thuế, trong đó nêu rõ tìnhhình kinh tế và các nhân tố pháp lý ảnh hưởng đến việc định giá sản phẩm và dịch

vụ.

Cơ cấu tổ chức của tổ chức nộ p thuế, trong đó có sơ đồ mô tả tất cả các bên có liên

quan trong giao dịch định giá chuyển giao

Phân tích mối liên k ết trong kinh doanh trong hệ thống toàn cầu của doanh nghiệ p.

Phân tích r ủi ro

Các thỏa thuận liên công ty trong hệ thống.

Đặc điểm các giao dịch chịu sự quản lý của công ty mẹ đối vớ i các công ty thànhviên, và các dữ liệu nội bộ để phân tích giao dịch định giá chuyển giao.

Mô tả các phương pháp định giá chuyển giao có thể đượ c xem xét và lý do tại sao

không chọn.

Mô tả các giá dng để so sánh và lý do, mức độ so sánh vớ i giá chuyển giao.

Trong đó cụ thể, Sec1.482-7T (Luật thuế Mỹ) yêu cầu cần có thỏa thuận tính chi phí

giữa các công ty, và Sec1. 482-9T yêu cầu phải có phương pháp tính giá dịch vụ và

thỏa thuận phân chia giá dịch vụ.

e. Tăng cườ ng sự phối hợ p giữa cơ quan thuế và hải quan trong kiểm soát giá

chuyển giao. Xây dựng nguồn dữ liệu thông tin và công khai giá tính thuế của các doanh

nghiệ p hoặc giá thỏa thuận APA.

f . Tăng cườ ng nhân sự về thuế và tăng cườ ng hoạt động kiểm tra về hoạt động chuyển

giá. Ở Hoa K ỳ, Cục thuế IRS đã bổ sung thêm 1.200 và 800 nhân viên cho các năm 2009

và 2010 để giải quyết các vấn đề thuế quốc tế. IRS cho biết cho biết mục tiêu của họ là

có đượ c 1200 nhà chuyên gia về chuyển giá trong đội ngũ nhân sự của mình để giám sát,

xử lý các hoạt động chuyển giá quốc tế.

i. Tăng cườ ng các biện pháp chế tài khi doanh nghiệp có hoạt động chuyển giá. Căn

cứ theo Sắc lệnh điều chỉnh ngân sách (Omnibus Budget Reconciliation Act), Đạo luật

IRC Sec1.6662 ra đờ i. Theo IRC Sec1.6662 có hai loại phạt cho việc vi phạm:

Phạt chuyể n giá trong giao d ịch (Transaction penalty): là loại hình chế tài khi có

chênh lệch đáng kể trong giá chuyển giao nếu so sánh vớ i giá thị trườ ng theo quy





51

nếu như những doanh nghiệp này có hoạt động kinh doanh tại Mỹ, chịu sự kiểm soát

của cơ quan thuế Hoa Kỳ (IRS).

Các bài học t ừ nghiên cứ u hoạt động kiể m soát chuyể n giá của M ỹ :

Phải luôn xem xét hoàn thiện các văn bản pháp luật nhằm đặt cơ sở pháp lý cho việc

phát hiện và phạt hiện tượ ng chuyển giá của các công ty đa quốc gia.

Tùy vào từng trườ ng hợ p mà áp dụng các phương pháp định giá chuyển giao phù

hợ p, có thể k ết hợ p nhiều phương pháp để xác định hiện tượ ng chuyển giá. Phương pháp thỏa thuận giá APA áp dụng không đơn giản, tốn kém chỉ nên áp dụng

vớ i các công ty có doanh thu lớ n và tự nguyện thực hiện.

Chuẩn hóa các tài liệu, hồ sơ mà các công ty đa quốc gia buộc phải nộp cho cơ quan

thuế.

Coi tr ọng công tác lưu trữ tài liệu tài chính của các công ty đa quốc gia để theo dõi

một cách có hệ thống.

Tuyển chọn, đào tạo về nghiệ p vụ và trình độ nhân viên thuế của các cơ quan quản lý

để có nghiệ p vụ giỏi đối phó với các công ty đa quốc gia.

Tăng cường đối thoại, đàm phán với đại diện tài chính của các công ty đa quốc gia

nhằm phát hiện các hành vi chuyển giá của các công ty này.

Tăng cườ ng biện pháp chế tài đối vớ i hoạt động chuyển giá.

2.2.2. Nghiên cứu kinh nghiệm của Anh

2.2.2.1 Tình hình chuyển giá của Anh

Công cuộc kiểm soát chuyển giá tại Anh Quốc cũng k hông dễ dàng, hiện tượ ng chuyển giá

của các công ty đa quốc gia hoạt động tại nướ c này cũng phổ biến. Theo tờ Sunday Times,

khảo sát cho thấy tổng doanh thu năm 2010 của eBay tại Anh đạt 789 triệu bảng, nếu mức

lợ i nhuận trung bình của công ty là 23% thì lợ i nhuận của eBay tại Anh sẽ đạt 181 triệu

bảng, do đó nếu tính thuế doanh thu 28%, eBay ở Anh phải nộ p khoảng 51 triệu bảng. Thực

tế, eBay chỉ đóng 1,2 triệu bảng Anh (0,15 % so vớ i doanh thu) Tuy nhiên, eBay Anh cho

biết tất cả hành vi của công ty đều "tuân thủ đầy đủ các quy định về thuế"13.

Theo báo cáo của cơ quan thuế của Anh thì Starbucks có hơn 700 cửa hàng ở vương

quốc Anh, đạt doanh thu hơn 3 tỉ bảng Anh (4,8 tỉ USD). Nhưng 14 năm qua, công ty này

chỉ nộp vỏn vẹn 8,6 triệu bảng Anh (13,7 triệu USD) tiền thuế thu nhập doanh nghiệp,

nhưng số tiền nộ p thuế chưa tớ i 1%14. Ngoài ra, một số chi nhánh của các công ty Mỹ tại

Anh cũng bị phát hiện thông qua các thủ đoạn hợp pháp khác nhau để không nộ p thuế.

Starbucks né được thuế nhờ chuyển lợi nhuận qua một công ty "chị em" ở Hà Lan theo hình

thức trả tiền bản quyền, trả mức lãi suất rất cao cho các khoản tiền vay .

13 http://www.loveforum.net/threads/71653-BBC-News-EBay-pays-only-%C2%A31-2m-in-UK-tax 14 http://www.accountingweb.co.uk/article/starbucks-tax-bill-stirs-transfer-pricing-spat/532784



52

Tương tự, Tập đoàn Amazon xử lý lợi nhuận thu được tại Anh từ trụ sở đặt ở Luxembourg -

quốc gia áp mức thuế rất thấp.

2.2.2.2.Kinh nghiệm kiểm soát chuyển giá tại Anh

- Xây dựng cơ chế kiểm soát chuyển giá dựa theo chỉ dẫn của OECD về chuyển giá

quốc tế. Điều này khiến cho các công ty đa quốc gia dễ dàng nắm bắt cơ chế, thay vì xây

dựng cơ chế riêng biệt cho nước Anh. Luật chuyển giá ban hành gần đây tại Anh - TIOPA

2010, phần 4, được ban hành vào tháng 2 năm 2010, có hiệu lực từ ngày 1.4.2010, thay thế

cho các luật trước đó được xem như một cải cách đáng kể nhất của nướ c Anh về thuế và các

vấn đề có liên quan, bao gồm chuyển giá, trong đó có một số điểm cần lưu ý như:

Luật này áp dụng kiểm soát chặt các bên giao dịch mà “những điều kiện tham gia”

đượ c luật quy định rõ. Điều kiện tham gia chính là việc các bên tham gia phải có liên

quan theo kiểu có một bên nắm quyền kiểm soát hoặc quản lý các chi nhánh hoặc bộ

phận còn lại hoặc ít nhất là các bên kiểm soát lẫn nhau, đó có thể là công ty, đối tác,

hoặc thậm chí là cá nhân. Khái niệm kiểm soát theo TIOPA 2010 bao gồm: các công

ty cổ phần có lợ i suất từ 40% và những công ty được xác định có mức độ chuyển giácao.

Tại Anh còn có một số các quy định về cách xác định những công ty lớ n, vừa và nhỏ

dựa vào số nhân viên, doanh thu… để từ đó xác định việc chuyển giá có diễn ra giữa

các công ty này hay không vớ i mức độ như thế nào. Luật kiểm soát chuyển giá ở Anh

chỉ áp dụng cho công ty hoạt động tại Anh vớ i công ty liên k ết ở nướ c ngoài. Ngành

thuế ở Anh không thanh tra các giao dịch giữa các công ty trong nướ c vì nếu công ty

này tăng chi phí lên để tăng lỗ thì ngượ c lại công ty kia phải giảm chi phí để tăng lợ i

nhuận của mình, tóm lại, mức thu nhậ p về thuế và mức ngân sách nhà nướ c vẫnkhông có gì thay đổi.

Nhận xét, việc quy định rõ trong luật: đối tượ ng cần tăng cườ ng giám sát hoạt động

chuyển giá, giúp cơ quan thuế quốc tế của Anh xây dựng chương trình hành động kiểm

soát tậ p trung vấn đề chuyển giá ở những công ty đa quốc gia đang hoạt động tại Anh.

- Các biện pháp chế tài đối vớ i hoạt động chuyển giá:

Mức độ xử phạt tại Anh theo mức độ phạm lỗi, từ 30% đến 100% mức thuế bị truy

thu, mức xử phạt này đượ c đánh giá là còn quá thấp để có thể chế tài vi phạm này.

Theo báo Guardian, Chính phủ Anh vừa hoàn thành dự luật (2012) cấm các công tyné thuế được tham gia đấu thầu các dự án công tại Anh. Theo điều luật sẽ được áp

dụng từ ngày 1.4.2013, các công ty và cá nhân muốn tham gia đấu thầu dự án công

của Chính phủ Anh sẽ phải cung cấp đầy đủ hồ sơ thuế. Các công ty bị phát hiện né

thuế sẽ bị loại bỏ ngay từ khâu nộp hồ sơ dự thầu.



53

- Người tiêu dùng tại Anh biểu tình, tẩy chay các công ty đa quốc gia có hiện tượ ng

chuyển giá rõ rệt: trong trường hợp này hình ảnh, thương hiệu của các công ty đa quốc gia

bị tổn thương nhất định. Báo Telegraph cho biết dư luận Anh đòi hỏi các tập đoàn đa quốc

gia phải đóng thuế một cách công bằng khi nước Anh đang kiệt quệ về tài chính và người

dân chịu mức thuế cao. Khảo sát của Hãng YouGov cho thấy gần 80% dân Anh ủng hộ việc

Chính phủ buộc các tập đoàn đa quốc gia phải trả thêm thuế. Thậm chí, nhiều người dân

Anh đã biểu tình ở London tuần trước để phản đối hành vi trốn thuế của Starbucks. Cuộc

biểu tình càng trở nên nóng hơn khi Starbucks tuyên bố sẽ "tình nguyện" đóng thêm 20 triệu

bảng tiền thuế. Nhiều người tiêu dùng chỉ trích số tiền này chỉ là "muối bỏ biển" so với lợi

nhuận Starbucks thu được ở Anh. Hiện nay, hình ảnh của Starbucks tại Anh và nhiều nơi

khác trên toàn cầu bị giảm đáng kể

- Tăng ngân sách để phục vụ công tác kiểm soát chuyển giá

Theo BBC, mới đây Bộ Tài chính Anh tuyên bố sẽ cung cấp cho cơ quan thuế vụ Hoàng gia

Anh (HMRC) 77 triệu bảng (tương đương 123 triệu USD) để HMRC truy quét các công ty

và cá nhân né thuế. Bộ Tài chính Anh cho biết Chính phủ hi vọng sẽ thu thêm 2 tỉ bảng (3,2tỉ USD) tiền thuế mỗi năm. Bộ trưởng Tài chính Anh George Osborne sẽ đàm phán với các

lãnh đạo G8 về những biện pháp chống hành vi né thuế.

2.2.3. Kinh nghiệm kiểm soát chuyển giá tại Nhật Bản. Bảng 1.4 cho thấy từ năm

2007 đến nay Nhật Bản là nước dẫn đầu thế giới về kiểm soát chuyển giá, việc nghiên

cứu kinh nghiệm của Nhật cho phép rút ra những bài học tốt áp dụng cho Việt Nam.

- Xây dự ng và hoàn thiện đạo luật kiểm soát chuyển giá. Đạo luật về các biện pháp đặc

biệt liên quan đến hoạt động kiểm soát chuyển giá (STML), được ban hành vào năm 1986.

Trong luật kiểm soát chuyển giá của Nhật Bản mô tả r ất chi tiết các hành vi chuyển giá củacác công ty liên k ết, điều này giúp giảm thiểu tranh cãi giữa cơ quan thuế và công ty đa

quốc gia là có hay không hiện tượ ng chuyển giá.

- Cơ quan thuế xây dự ng bảng danh sách các công ty liên k ết để tập trung theo dõi và

thanh tra thuế, đó là các đối tượ ng:

Các giao dịch vớ i một bên liên quan ở quốc gia “thiên đườ ng thuế” hoặc các luật

pháp về thuế thấ p;

Thu hẹ p lợ i nhuận (mức lợ i nhuận thấ p so vớ i bình quân ngành) hoặc lỗ liên tục

tại Nhật Bản nhưng vẫn mở r ộng kinh doanh;

Giao dịch tài sản vô hình hoặc các dịch vụ nội bộ của tập đoàn;

Những doanh nghiệ p có thay đổi trong phương pháp định giá chuyển giao.

Ngoài ra, còn tậ p trung kiểm tra thanh tra một số doanh nghiệ p có hoạt động liên k ết vớ i các

hiện tượ ng:

Khối lượ ng giao dịch nhiều vớ i các công ty chi nhánh nướ c ngoài;



54

Giá nội bộ, tr ả hoa hồng và tính tỷ lệ tiền bản quyền đượ c thiết lậ p nhưng sau đó thay

đổi để các bên liên quan của nướ c ngoài nhận đượ c lợ i thế hay lợ i ích;

Thiệt hại khi bán các sản phẩm mua từ chi nhánh công ty nướ c ngoài vớ i giá thấ p gây

thua lỗ;

Các chức năng thực hiện bở i các công ty chi nhánh nướ c ngoài không đượ c xác định

rõ ràng;

Các doanh nghiệ p không xác định rõ phí bản quyền tr ả cho các công ty liên k ết ở nướ c ngoài;

Các doanh nghiệ p mà ở đó có sự phân bổ thu nhậ p giữa công ty và chi nhánh nướ c

ngoài dường như không hợ p lý.

- Cơ quan thuế Nhật Bản quy định các hồ sơ chứ ng từ mà các doanh nghiệp có hoạt

động liên k ết với nướ c ngoài phải nộp khi quyết toán thuế

Một khi đã xác định được đối tượ ng thực hiện chuyển giá, cơ quan thuế tiến hành

điều tra và thực hiện kiểm toán. Nhân viên thanh tra có quyền đòi hỏi bất k ỳ thông

tin nào mà họ cho là cần thiết để xác định lại giá chuyển giao.

Hai loại tài liệu đượ c yêu cầu xuất trình hoặc nộ p khi kiểm toán định giá chuyển

giao. Đó là:

Văn bản quy định chi tiết của giao dịch chi nhánh nướ c ngoài của ngườ i nộ p

thuế;

Các tài liệu đượ c sử dụng cho ngườ i nộ p thuế để tính giá chuyển giao trong

chuỗi giao dịch liên k ết

2.3. Kinh nghiệm của các nướ c Châu Á khác

2.3.1. Kinh nghiệm của Trung Quốc

2.3.1.1. Tại sao Việt Nam phải nghiên cứu kinh nghiệm kiểm soát chuyển giá của

Trung Quốc? Trung Quốc tương tự như Việt Nam trong nhiều năm đóng cửa kinh tế để

phát triển mô hình quản lý nền kinh tế dựa trên nguyên tắc “Kế hoạch hóa tập trung”,

đi trước Việt Nam khoảng gần 10 năm trong chiến lược mở cửa để đẩy mạnh thương mại

quốc tế và thu hút vốn đầu tư nước ngoài. Trong khoảng 10 năm đầu tiên của quá trình

mở cửa để hội nhập, Trung Quốc ít quan tâm đến kiểm soát chuyển giá, nhằm tạo môi

trường kinh doanh hấp dẫn để thu hút nhiều vốn FDI phục vụ cho tăng trưởng nhanh ở

đất nước này. Tuy nhiên, hiệu quả thu hút vốn FDI không cao, tình hình chuyển giá ở

Trung Quốc rất phức tạp. Trung Quốc dẫn đầu các nước đang phát triển thu hút nhiều

vốn FDI, mỗi năm thu hút từ 80-100 tỷ USD, hiện nay có khoảng gần 1 triệu dự án FDI

đang hoạt động. Tuy nhiên, có trên ½ số dự án này hoạt động thua lỗ nhiều năm, nhiều

trong số này vẫn mở rộng kinh doanh, tăng doanh thu bán hàng , trước tình hình này,



55

chính phủ Trung Quốc đồng thời áp dụng các biện pháp để kiểm soát chuyển giá mà Việt

Nam có thể nghiên cứu áp dụng (Olivia, 2007).

2.3.1.2. Các bài học kiểm soát chuyển giá của Trung Quốc

- Xây dựng và hoàn thiện cơ chế kiểm soát chuyển giá

Ngay từ giữa thập niên 80 cơ quan thuế của Trung Quốc đã ban hành một số biện pháp kiểm

soát chuyển giá đối vớ i các công ty FDI có giao dịch liên k ết, tuy nhiên, đến năm 1991 thì

luật kiểm soát chuyển giá mới được ban hành như một phần của luật thuế thu nhậ p doanh

nghiệ p dành cho các công ty nướ c ngoài và có vốn đầu tư nướ c ngoài. K ể từ đó đến nay, các

cơ chế pháp lý phục vụ cho kiểm soát chuyển giá luôn đượ c xem xét hoàn thiện, nhiều văn

bản cụ thể mang tính pháp lý cao hỗ tr ợ cho hoạt động kiểm soát chuyển giá. Cụ thể,

Ngày 16.03.2007, Trung Quốc xây dựng hệ thống thuế áp dụng chung cho doanh

nghiệp trong nước và doanh nghiệp FDI nhằm chống lại hiện tượng các doanh nghiệp

trong nước lập các công ty “giả danh” nước ngoài nhằm hưởng lợi mức thuế suất

thấp áp dụng cho các doanh nghiệp FDI.

Pháp luật điều chỉnh chuyển giá hiện nay Trung Quốc đang áp dụng các quy định chủ yếu theo các luật sau: Luật Thuế thu nhậ p doanh nghiệ p (2007); Thực hiện Quy phạm

pháp luật thuế thu nhậ p doanh nghiệ p (2007); Thông tư Guoshuifa số 2 (2009). Luật

thuế thu nhậ p doanh nghiệ p qui định như sau: các doanh nghiệ p có các giao dịch tài

sản hữu hình liên quan đến các bên liên k ết có giá tr ị hằng năm trên 200 triệu nhân

dân tệ hoặc có các giao dịch giữa các bên liên k ết trên 40 triệu nhân dân tệ phải

chuẩn bị tài liệu mang tính cậ p nhật để giải trình rõ.

- Cơ quan thuế Trung Quốc xác định đối tượ ng cần giám sát chặt chẽ hiện tượ ng

chuyển giá và thự c hiện kiểm toán để xác định:

Các chủ thể, công ty có giao dịch vớ i các khu vực có luật thuế thấ p hoặc có giao dịch

vớ i các thiên đườ ng thuế.

Các công ty FDI có giao dịch liên quan đến tiền bản quyền và phí dịch vụ lao động;

Cơ quan thuế Trung Quốc tập trung giám sát nghĩa vụ nộ p thuế các công ty FDI

thuộc các các ngành may mặc, điện tử và viễn thông, thự c phẩm và nướ c giải

khát, bán lẻ, công nghiệp, ô tô, dượ c phẩm, và các ngành công nghiệp dịch vụ,

cũng như về các vấn đề tài chính liên quan đến xây dựng cơ sở hạ tầng và các công ty

có vốn đầu tư ra bên ngoài;

Có các giao dịch giá tr ị lớ n và phức tạ p vớ i các bên liên quan;

Lỗ dài hạn, tỷ suất sinh lợ i thấ p và có mẫu hình lợ i nhuận hoặc thua lỗ ổn định;

Tỷ suất sinh lợ i thấp hơn các công ty khác trong cng ngành, hoặc tỷ suất sinh lợ i

không phù hợ p vớ i khả năng hoặc r ủi ro của công ty;



56

Có giao dịch kinh doanh vớ i các bên liên quan có thể tránh, tr ốn thuế;

Không chuẩn bị đầy đủ các chứng từ cần thiết liên quan đến minh bạch hoạt động tài

chính của doanh nghiệ p;

Vi phạm rõ ràng các tiêu chuẩn giá thị trườ ng.

- Đa dạng hóa các phương pháp kiểm soát hiện tượng chuyển giá của các công ty FDI.

Bao gồm những phương pháp dựa trên giao dịch truyền thống như: so sánh giá giao dịch

độc lập (CUP), giá bán lại (RPM), giá vốn cộng lãi (CPM) và những phương pháp lợi nhuậngiao dịch như phương pháp so sánh lợi nhuận (PCM), tách lợi nhuận (PSM) và những

phương pháp dựa trên lợi nhuận ròng như phân bố lợi nhuận, thỏa thuận định giá

trước...Nhiều phương pháp được áp dụng ở Trung Quốc, bao gồm cả các phương pháp theo

nguyên tắc xác định giá thị trường. Điều này tạo thuận lợi cho cơ quan thuế trong việc kiểm

soát chuyển giá trong điều kiện thiếu nguồn nhân lực chất lượng cao và điều kiện về cơ sở

dữ liệu.

Trên thực tế, để kiểm soát những giao dịch liên k ết ở Trung Quốc, thường đượ c sử dụng

nhất là phương pháp đượ c gọi là ướ c tính thu nhập chịu thuế (assessing taxableincome). Cơ quan thuế Trung Quốc có thể sử dụng những phương pháp sau đây để ướ c tính

thu nhậ p chịu thuế của một doanh nghiệ p khi doanh nghiệ p đó thất bại trong việc đưa ra

những thông tin chính xác về giá giao dịch hay chi phí của mình:

Ướ c tính thu nhậ p chịu thuế bằng cách sử dụng tỷ suất lợ i nhuận của chính doanh

nghiệ p đó hoặc một doanh nghiệ p tương tự.

Ướ c tính thu nhậ p chịu thuế bằng cách sử dụng phương pháp chi phí cộng vớ i phí tổn

hợ p lý hoặc lợ i nhuận biên.

Ướ c tính thông qua thu nhậ p của doanh nghiệ p theo một tỷ lệ hợ p lý tổng lợ i nhuậncủa cả tập đoàn

Ướ c tính bằng các phương pháp khác.

Lưu ý: Tại Trung Quốc luật cũng đề cập đến 02 phương pháp kiểm soát chuyển giá được đề

nghị bở i OECD: phương pháp so sánh giá giao dịch và so sánh lợ i nhuận. Tuy nhiên 02

phương pháp này trong thực tế ít áp dụng vì muốn áp dụng đượ c tốt phải có đầy đủ thông

tin, năng lực của cán bộ thuế phải giỏi. Tại Trung Quốc hiện nay thườ ng dùng những

phương pháp ướ c tính thu nhậ p chịu thuế trong hầu hết các trườ ng hợp, đặc biệt là khi

doanh nghiệ p đóng thuế là những công ty vừa và nhỏ.

- Kinh nghiệm áp dụng phương thứ c thỏa thuận định giá trướ c (APA) ở Trung Quốc

là: do phương thức APA phức tạ p, thời gian đàm phán dài, chi phí tốn kém nhưng cơ quan

thuế Trung Quốc không thu bất cứ khoản nào có liên quan đến doanh nghiệp, hơn nữa đây

là phương thức muốn áp dụng tốt phải có nhân viên thuế giỏi, đàm phán tốt, có thông tin





58

Ấn Độ không phải là một nướ c thuộc OECD, do đó họ không tuân thủ những quy định của

OECD về vấn để chuyển giá. Tuy nhiên, những quy định về định giá chuyển giao ở Ấn Độ

có hiệu lực từ ngày 01.04.2001, chủ yếu dựa trên hướ ng dẫn của OECD về chuyển giá. Theo

đó, luật này áp dụng cho tất cả các giao dịch xuyên biên giớ i giữa các doanh nghiệ p liên k ết,

nhằm tính toán mức thuế thu nhậ p doanh nghiệ p hợ p lý, công bằng để phần doanh thu chịu

thuế ở Ấn Độ không đượ c chuyển đi các nướ c khác bằng cách thay đổi giá tr ị tính và thanh

toán trong các giao dịch nội bộ dẫn đến thất thoát thuế ở Ấn Độ. Những bài học kinh

nghiệm của Ấn độ mà Việt Nam có thể tham khảo như sau.

Coi trọng công tác đào tạo cán bộ thuế. Trong các cơ quan thuế của Ấn Độ, có một

đơn vị đặc biệt dành riêng cho công tác quản lý chuyển giá, chịu trách nhiệm phát hiện

chuyển giá của các doanh nghiệ p FDI có hoạt động liên k ết trong quá trình tính thuế.

Nhìn chung, Chính phủ Ấn Độ coi tr ọng công tác đào tạo nâng cao chất lượng đội ngũ

cán bộ thuế quốc tế bằng cách tổ chức huấn luyện đào tạo ngắn hạn và dài hạn, gửi họ đi

hội thảo ở nướ c ngoài. Ấn Độ có một đội ngũ đặc biệt giỏi về vấn đề định giá chuyển

giao trong các cơ quan thuế. Nhóm này đượ c TPOs đào tạo thành những ngườ i có thể đối phó vớ i các vấn đề chuyển giá phát sinh trong quá trình kiểm toán.

Những cán bộ thuế có nhiều quyền hạn, bao gồm kiểm tra, khảo sát và yêu cầu. Những cán

bộ thuế này đượ c hỗ tr ợ bở i những chuyên viên điều tra và nhân viên trong đơn vị quản lý

chuyển giá. (Mỗi nhân viên này phải xử lý gần 250 trườ ng hợ p có hiện tượ ng chuyển giá

mỗi năm).

Làm tốt công tác tích hợ p dữ liệu phục vụ cho công tác kiểm soát chuyển giá. Ấn

Độ quy định r ằng những dữ liệu đượ c dùng trong so sánh giao dịch độc lậ p và giao dịch

liên k ết là những số liệu có liên quan đến năm tài chính mà giao dịch liên k ết diễn ra phải được lưu giữ. Dữ liệu của các doanh nghiệ p FDI có hoạt động liên k ết được cơ quan

thuế lưu giữ trong nhiều năm, dng làm cơ sở so sánh giá cả và chi phí để phát hiện sự

bất hợ p lý trong giao dịch của các doanh nghiệ p có liên k ết với nướ c ngoài, đáng chú ý

là hồ sơ của các doanh nghiệ p có khả năng thực hiện chuyển giá đượ c mô tả r ất tỉ mỉ,

nhằm dễ dàng phát hiện những bất hợ p lý trong hạch toán tài chính… Trong trườ ng hợ p

xuất hiện nhiều giá thị trườ ng, thì cơ quan thuế Ấn Độ cho phép lấy giá tr ị trung bình số

học của các giá tr ị đó để làm giá thị trườ ng. Nếu khác biệt giữa giá giao dịch độc lậ p và

giao dịch liên k ết không vượ t quá 3% thì giá chuyển giao trong giao dịch liên k ết sẽ đượ c xem là giá thị trường. Trong trườ ng hợp vượt quá dung sai đó, giá chuyển giao sẽ

được điều chỉnh trên cơ sở giá tr ị trung bình của thị trườ ng.

c. Về thỏa thuận định giá trướ c (APA) là vấn đề mớ i vớ i Ấn độ, các trườ ng hợ p

đầu tiên mới đang trong quá trình thương thảo vì luật thuế mới đề cậ p vấn đề này ở năm



59

2010 và bắt đầu có hiệu lực từ 1/07/2012. Tuy nhiên, luật của Ấn Độ chỉ cho phép các thỏa

thuận APAs đơn phương mà hạn chế các APAs song phương và đa phương vì tính phức tạ p.

Ấn Độ áp dụng biện pháp chế tài mạnh đối với trườ ng hợ p bị phát hiện “chuyển giá”

để né thuế mức phạt lên đến 300% số thuế tránh được. Trườ ng hợ p nộ p tr ễ thuế sẽ bị

chịu tính lãi suất lên đến 18%/năm.

2.3.3. Kinh nghiệm của Hàn Quốc. Hàn Quốc ban hành Luật điều phối các vấn đề thuế

quốc tế (LCITA), có hiệu lực k ể từ năm 1997. Hàn Quốc so với các nướ c châu Á khác sớ m ban hành luật giám sát và kiểm soát chuyển giá, nước này cũng là nướ c ký k ết nhiều thỏa

thuận định giá trướ c (APA) nhất, đến hết năm 2012 đã ký trên 250 APA vớ i các doanh

nghiệ p. Nghiên cứu kinh nghiệm kiểm soát chuyển giá của Hàn Quốc, nhóm nghiên cứu rút

ra đượ c 03 bài học như sau:

Bắt đầu từ năm 2008, Cơ quan thuế quốc gia Hàn Quốc (NTS-National Tax Service)

xuất bản báo cáo thườ ng niên, đưa ra những chỉ dẫn không những cho các nhà đầu tư

nước ngoài đang hoạt động tại Hàn Quốc, mà còn cho công ty Hàn Quốc tại nướ c ngoài

về cách sử dụng hiệu quả APA. Thành lập phòng chuyên trách về thuế quốc tế tr ực thuộc Tổng cục thuế, ta có thể

hình dung bộ máy của phòng thuế quốc tế ở sơ đồ 1.

Sơ đồ 1. Bộ máy tổ chức Phòng thuế Quốc tế của Hàn Quốc.

Phó Tổng cục Trưở ng Tổng cục Thuế Hàn Quốc

Trưở ng Phòng thuế quốc tế

Nhóm

Hoa K ỳ

Nhóm

Nhật Bản

Nhóm

Trung Quốc

Nhóm

EU

Nhóm

Khác

Nhân viên các nhóm phụ trách chuyên từng thị trườ ng, họ là các luật sư chuyên về

thuế; chuyên gia phân tích tài chính được đào tạo chuyên môn kiểm toán, có trình độ ngoại

ngữ tốt, có năng lực đàm phán tốt phục vụ tốt cho ký k ết APA. Phòng thuế quốc tế của Hàn

Quốc duy trì mối quan hệ hợ p tác trao đổi thông tin, hỗ tr ợ cung cấ p tài liệu… với cơ quan

thuế của nhiều nướ c trên thế giới đặc biệt với 4 nhóm nước nêu trong sơ đồ trên. Cácchuyên viên nhóm APA tích cực tham gia vào các hội thảo OECD, thảo luận rà soát về bình

luận Mẫu Hiệp định OECD và hướ ng dẫn giá chuyển nhượ ng OECD với đại diện các nướ c

OECD khác. Đây cũng là một phần nỗ lực của cơ quan thuế Hàn Quốc trong xây dựng cơ

chế quản lý kiểm soát chuyển giá để phục vụ các doanh nghiệ p đa quốc gia phù hợ p vớ i tiêu

chuẩn thuế quốc tế.



60

2.3.4. Kinh nghiệm kiểm soát chuyển giá của một số nướ c ASEANs :

Ở khu vực Đông Nam Á, 2 nước Thái Lan và Malaysia đã xây dựng và thực

hiện Luật Chống chuyển giá cách đây 12 năm. Đây cũng là 2 quốc gia nơi hoạt động

chuyển giá diễn ra r ất phổ biến và tinh vi. Những quy định kiểm soát chuyển giá ở 2

nước này cũng giống Việt Nam là mô phỏng lại quy định của Tổ chức Hợ p tác và

Phát triển Kinh tế (OECD) và áp dụng cho cả công ty trong nước và nướ c ngoài. Cụ

thể như sau:

a/.T ại M alaysia . Song song các bộ luật đã đượ c ban hành, gần đây Malaysia

ban hành 2 tờ khai về chuyển giá, 1 tờ khai dành cho các doanh nghiệp (DN) nướ c

ngoài và 1 tờ khai dành cho các DN trong nướ c. Hai tờ khai này đượ c phát cho những

đối tượ ng nộ p thuế đượ c chọn, sau khi khai đầy đủ, các DN này sẽ nộ p tờ khai lại cho

Cục Thuế Malaysia. Sau đó, cục thuế sẽ xem xét, rà soát liệu có nên thanh tra DN này

hay không. Điều chủ yếu cục thuế muốn thấy ở tờ khai này là cấu trúc của tập đoàn,

những chi phí mà công ty phải tr ả như chi phí bản quyền, chi phí quản lý DN, những

bằng chứng chứng minh DN có hưở ng những dịch vụ đó và trả đúng vớ i những dịch

vụ mà DN đã hưởng hay không. Cơ quan thuế ở Malaysia sẽ dùng các tờ khai này để

thanh tra thuế và thanh tra chuyển giá đối vớ i các công ty.

Khi xử lý vi phạm: được quy định riêng biệt, áp dụng quy định xử phạt vi

phạm thuế chung trong luật. Mức phạt dao động từ100-300% số thuế bị phát hiện

gian lận. Hiệu lực: từ 02/07/2003.

b/.T ại Thái Lan.

Để đối phó vớ i hiện tượ ng chuyển giá từ năm 2004, Thái Lan thiết lập cơ sở dữ

liệu thông tin về các công ty đang là mục tiêu để tiến hành kiểm tra sổ sách và điều

tra - cụ thể là các công ty có các chỉ số “rủi ro cao”, như là thua lỗ liên tục hơn 2

năm; tổng số lợ i nhuận âm; không nộ p thuế trong một giai đoạn; có các giao dịch

đáng kể của cùng nhóm liên quan; và khả năng sinh lãi thấ p so với các đối thủ cạnh

tranh.

Cơ quan thuế của Thái Lan tậ p trung vào các chứng cứ giá cả chính xác, tất cả

cần hợp lý để chứng tỏ sự minh bạch, tài liệu cậ p nhật để chỉ ra cơ cấu và mối liên hệ

của nhóm các công ty, bao gồm tính chất của mỗi một kinh doanh, ngân sách của nó,



61

k ế hoạch kinh doanh và các chiến lượ c tài chính. Cùng với đó là tài liệu giải thích

doanh số của công ty, k ết quả hoạt động, các giao dịchquốc tế của công ty vớ i các tổ

chức kinh doanh liên k ết ; Cơ quan thuế Thái Lan nắm chắc các chính sách giá, khả

năng sinh lãi của mỗi một sản phẩm và thông tin thị trườ ng, sự đóng góp lợ i nhuận

của mỗi bên nhận các chức năng thực hiện, các tài sản đã sử dụng, và sự r ủi ro tất cả

phải được đưa vào tính toán và có khả năng sử dụng cho việc khảo sát tườ ng tận.

C ục thuế Thái Lan thườ ng xem xét những công ty được ưu đãi về thuế và so

sánh lợ i nhuận của các công ty này vớ i những công ty không được ưu đãi về thuế

xem lợ i nhuận của 2 nhóm công ty này có giống nhau hay không và thực hiện bướ c

thanh tra tiếp theo. Vì đã thực hiện Luật Chống chuyển giá 10 năm nay nên cơ quan

thuế Thái Lan có cơ sở dữ liệu riêng và từ đó có thể dễ dàng đối chiếu đượ c doanh

nghiệ p nào giao dịch theo hoặc không theo giá thị trường. Đặc biệt, cơ quan thuế ở

Thái Lan thanh tra r ất k ỹ, kiểm tra k ỹ các chi phí trong nội bộ tập đoàn chẳng hạnnhư chi phí quản lý, chi phí bản quyền. Họ không chỉ xem công ty có hợp đồng

nghiêm túc hoặc hóa đơn hợ p lệ, mà còn nhìn vào bản chất giao dịch xem có giao

dịch đó diễn ra hay không hoặc đối vớ i chi phí quản lý chung thì đó là chi phí thật sự

hay chi phí chia ra cho những ngườ i nắm giữ hợp đồng đó.

Hiện nay, Thái Lan đã kết luận được 3 APA song phương vớ i Nhật Bản vớ i

thờ i gian 2-3 năm.

2.4. Bài học kinh nghiệm rút ra cho Việt Nam và thành phố Hồ Chí Minh.

Các công ty đa quốc gia xuất hiện lâu đời trên thế giới, góp phần thúc đẩy tiến trình toàn cầu

hóa về kinh tế, khoa học kỹ thuật, văn hóa... Bên cạnh những vai trò tích cực, các công ty đa

quốc gia có những hoạt động ảnh hưởng hạn chế đến nền kinh tế của các quốc gia nơi họ

thâm nhập, một trong những hạn chế đó là hoạt động chuyển giá, khiến các nước thất thu

thuế, ngoài ra còn làm cho môi trường cạnh tranh thiếu bình đẳng và minh bạch. Hoạt động

chuyển giá của các công ty đa quốc gia ngày càng tinh vi, phức tạp khiến nhiều nước thất

thu lớn về thuế. Khoảng 15 năm gần đây các nước và tổ chức OECD tiến hành nhiều biện pháp để kiểm soát chuyển giá, nhiều kinh nghiệm mà Việt Nam là nước phát triển sau có thể

học tập để kiểm soát thành công và hạn chế ở mức thấp nhất hiện tượng chuyển giá của các

công ty đa quốc gia như sau.

Thứ nhất, phải xây dựng hệ thống pháp lý gồm luật và các văn bản dưới luật phục vụ cho

công tác kiểm soát chuyển giá đầy đủ, rõ ràng, dễ thực thi và việc xây dựng các thiết chế





63

KẾT LUẬN CHƯƠNG 2

Hiện nay hiện tượng chuyển giá của các công ty đa quốc gia trên thế giới ngày càng

gia tăng mạnh, thủ đoạn ngày càng tinh vi hơn, chẳng những các nước đang phát triển,

các nước có nền kinh tế mới nổi, mà còn các nước công nghiệp phát triển như Hoa Kỳ,

Canada, EU, Nhật Bản.. cũng đang gặp rất nhiều khó khăn trong đối phó với hiện

tượng chuyển giá vì cơ bản xét trên giác độ của từng quốc gia, họ không vi phạm pháp

luật. Trong khoảng 05 năm gần đây đặc biệt trong 02 năm 2012-2013 Chính phủ các

nước quyết liệt hơn, áp dụng nhiều biện pháp mang lại kết quả khả thi trong đấu tranh

với hiện tượng chuyển giá, khiến cho các nền kinh tế thiệt hại hàng ng àn tỷ USD mỗi

năm. N ghiên cứu kinh nghiệm của các nước tiêu biểu của nhóm nước công nghiệp phát

triển như Hoa Kỳ, Anh, Úc, Nhật Bản ... và các nước châu Á khác như Trung Quốc, Ấn

Độ, Hàn Quốc , Thái Lan , Malaysia ..cho phép rút ra những cơ sở khoa học và thực

tiễn đa dạng và sinh động: về thể chế chính sách, về tổ chức quản lý nhà nước đến

nguồn lực... để giúp phân tích sâu sắc hơn thực trạng hoạt động chuyển giá và kiểm

soát chuyển giá ở thành phố Hồ Chí Minh nói riêng và Việt Nam nói chung ở chương 3.Và tạo cơ sở để nhóm nghiên cứu đề xuất giải pháp trong chương 4 của đề án nghiên

cứu này.



64

CHƯƠNG 3: PHÂN TÍCH THỰC TRẠNG CHUYỂN GIÁ VÀ KIỂM SOÁT

CHUYỂN GIÁ Ở CÁC DOANH NGHIỆP FDI TRÊN ĐỊA BÀN TP . HỒ CHÍ MINH

3.1 Khái quát chung về nghi vấn chuyển giá tại các doanh nghiệp FDI

3.1.1. Khái quát chung về hiện tượng kê khai lỗ của doanh nghiệp FDI tại Việt Nam

Tính đến hết tháng 9.2013 cả nướ c còn 15.298 dự án FDI hoạt động, thu hút trên 223,04

tỷ USD vốn đăng ký, riêng T p. Hồ Chí Minh thu hút 4.613 dự án chiếm gần 30% số dự án

của cả nướ c, vớ i số vốn đăng ký là 33,49 tỷ USD15, các dự án FDI góp phần không nhỏ vào

sự phát triển kinh tế xã hội của Việt Nam. Tuy nhiên, qua số liệu cho thấy hiệu quả hoạt

động của các dự án FDI không cao, nhiều dự án thua lỗ. Tại Hội nghị tổng kết 25 năm ban

hành Luật Đầu tư nướ c ngoài tổ chức tại Hà Nội vào ngày 27.3.2013, Bộ Tài chính gửi báo

cáo đến hội nghị cho r ằng thờ i gian qua “hiện tượ ng các doanh nghiệ p FDI kê khai lỗ là khá

phổ biến, chiếm khoảng 50% tổng số doanh nghiệ p FDI đang hoạt động trên cả nướ c, trong

đó nhiều doanh nghiệ p kê khai lỗ liên tục trong 3 năm”. Theo Bộ Tài chính, tại TPHCM, có

460/3.890 doanh nghiệp có vốn FDI khảo sát mức báo lỗ quá vốn chủ sở hữu; tại Bình

Dương, Đồng Nai lần lượt là 200/1.490 và 72/987. R iêng năm 2010, tỷ lệ doanh nghiệp kêkhai lỗ tại TP.HCM là 47% đặc biệt có đến 90% doanh nghiệ p FDI hoạt động trong lĩnh

vực may mặc ở TP.HCM có k ết quả kinh doanh thua lỗ trong khi hầu hết các doanh nghiệ p

trong nướ c cùng ngành nghề đều có lãi; tương ứng tại Bình Dương 50,6%, Đồng Nai

43,2%16. Trừ một số dự án mới đi vào hoạt động chưa có lãi, một số doanh nghiệp gặp khó

khăn trong kinh doanh, còn lại nhiều doanh nghiệp FDI có hoạt động liên kết với các công

ty phụ thuộc ở nước ngoài có hiện tượng chuyển giá rất rõ : doanh nghiệp thua lỗ dẫn đến

mất vốn chủ sở hữu và doanh nghiệp liên tục lỗ trong nhiều năm nhưng vẫn tiếp tục mở

rộng quy mô.Doanh nghiệp FDI có hoạt động liên kết thường thực hiện hoạt động chuyển giá qua 2 hình

thức là chuyển giá lãi và chuyển giá lỗ:

+ Về hình thức chuyển giá lãi, thời gian qua, một số doanh nghiệp FDI xin chuyển đổi thành

công ty cổ phần.Trong quá trình đó, nhiều doanh nghiệp đã định giá không xác thực tài sản,

làm tăng lợi nhuận để niêm yết sàn giao dịch chứng khoán, đồng thời làm cho trị giá cổ

phiếu cao khi niêm yết; lợi dụng việc chuyển đổi để bán bớt cổ phần, thậm chí chuyển toàn

bộ vốn ra khỏi Việt Nam; làm ảnh hưởng đến cán cân thanh toán, đặc biệt là dòng vốn FDI

thực vào. + Về chuyển giá lỗ , có các biểu hiện: thông qua nâng cao giá trị tài sản góp vốn: mua bán

nguyên vật liệu, bán thành phẩm với công ty mẹ ở nước ngoài hoặc các công ty liên kết: qua

cung cấp dịch vụ, phí quản lý, phí bản quyền, phí hỗ trợ kỹ thuật; qua nâng chi phí cho vay,

15 Bộ k ế hoạch đầu t ư -www.mpi.gov.vn 16 Báo cáo của Tổng cục thuế 2009- 2012





66

FDI năm 2011 tăng 11,3% so với năm 2010 có phần đóng góp của những nỗ lực kiểm

soát chuyển giá. 17

Trong 5 tháng đầu năm 2012, qua thanh tra, kiểm tra tại 463 doanh nghiệp có dấu hiệu

chuyển giá, có giao dịch liên kết và kinh doanh lỗ triền miên, toàn ngành đã truy thu và

phạt 253,4 tỷ đồng, giảm khấu trừ qua thanh tra là 47,7 tỷ đồng, giảm lỗ qua thanh tra là

1.035,5 tỷ đồng.

3.2. Thực trạng hoạt động chuyển giá của các doanh nghiệp FDI trên địa bàn thànhphố Hồ Chí Minh.

Thành phố Hồ Chí Minh là địa bàn thu hút dự án FDI nhiều nhất nước chiếm đến 30% tổng

số dự án, thu hút đến 33,5 tỷ USD vốn đăng ký. Đồng thời, thành phố Hồ Chí Minh cũng

nhiều doanh nghiệp FDI thu lỗ, có biểu hiện chuyển giá nhiều nhất (khoảng 47 % số doanh

nghiệp FDI trên địa bàn thành phố họat động trong tình trạng thua lỗ). Ta có thể hình dung

tình hình báo lỗ của các doanh nghiệp FDI trên địa bàn thành phố qua số liệu ở biểu đồ 3.1.

Biểu đồ 3.1: Tình hình khai báo lỗ của các doanh nghiệp FDI trên địa bàn TP. HCM

Nguồn: Cục thuế Tp.HCM, 2012

Số liệu của Cục Thuế Tp.Hồ Chí Minh cũng cho thấy, số doanh nghiệp FDI khai báo lỗ qua

4 năm chiếm trên 50%, đáng báo động là số lượng doanh nghiệp FDI chỉ chiếm khoảng 3%

số doanh nghiệp trên địa bàn nhưng chiếm hơn 20% tổng số tiền các doanh nghiệp trên địa

bàn khai báo lỗ; có những doanh nghiệp thành lập cách đây 5-10 năm, năm nào cũng khai

báo lỗ nhưng doanh thu lại tăng liên tục; năm 2010, trên địa bàn TP.HCM có tới hơn 460

doanh nghiệp FDI khai báo lỗ với số tiền lớn hơn vốn chủ sở hữu. Tình trạng này dẫn tới

hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp FDI thông qua chỉ tiêu ICOR rất cao (Biểu đồ

17 Nguồn TCT online. Kiểm soát chuyển giá cần giải pháp đồng bộ [Ngày truy cậ p : 03-08-2012]

Biểu đồ thể hiện tỉ lệ các doanh nghiệp FDIkhai báo lỗ qua các năm

100% 100% 100% 100% 100% 100%

70%

50%

60%

48%

60%

50%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

120%

2007 2008 2009 2010 2011 2012

DN FDI

DN FDI báo lỗ



67

3.2). Trừ một số doanh nghiệp FDI gặp khó khăn thực sự khi kinh doanh tại thị trường Việt

Nam, thêm vào đó lại gặp khó khăn về thị trường dưới sự tác động của cuộc khủng hoảng

kinh tế tài chính thế giới 2007-2011, còn lại hiện tượng lỗ của nhiều doanh nghiệp FDI có

hoạt động liên kết là chủ đích của nhà đầu tư nhằm thực hiện chuyển giá. Việc nghiên cứu

hiện tượng chuyển giá của các doanh nghiệp FDI trên địa bàn tp.Hồ Chí Minh cho phép

nhóm nghiên cứu nhận diện rõ hành vi, nghiên cứu những nguyên nhân dẫn tới hiện tượng

chuyển giá của các doanh nghiệp FDI có hiện tượng liên kết, từ đó đề xuất các giải pháp

kiểm soát chuyển giá có hiệu quả.

Biểu đồ 3.2. Hiệu quả đầu tư của các khu vực kinh tế thông qua chỉ số ICOR

Nguồn: http://sgtt.vn/Goc-nhin/157890/Hieu-qua-dau-tu-cua-khu-vuc-FDI-kem-hon-ca-Nha-nuoc.html

3 .2.1 Nghiên cứu các hình thức chuyển giá trong các giai đoạn hoạt động của các

doanh nghiệp FDI hoạt động trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh

3.2.1.1. Hình thức chuyển giá trong giai đoạn đầu của quá trình đầu tư của các doanhnghiệp FDI. Trường hợp này khá phổ biến khi đối tác nước ngoài góp vốn bằng tài sản hữu

hình, họ thường nâng cao giá trị vốn góp, việc này chẳng những cho phép họ tăng vốn góp,

tăng lợi thế quyền lực trong điều hành doanh nghiệp, mà còn thu được nhiều lợi nhuận hơn.

Một ví dụ khá điển hình: Công ty liên doanh gia cầm Việt Thái đi vào hoạt động với phần

vốn góp của đối tác Thái Lan là dây chuyền giết mổ, giá trị thực tế của dây chuyền này được

thẩm định chỉ có 400.000 USD. Nhưng khi tham gia góp vốn bên đối tác Thái Lan đã kê

khai khống nâng giá trị vốn góp của dây chuyền này lên đến 600.000 USD. Giá trị vốn góp

nâng lên chiếm đến 50% giá trị thật của dây chuyền giết mổ. Ngay khi góp vốn nếu máymóc này được mua từ công ty mẹ thì đối tác nước ngoài đã chuyển 200.000 USD này về cho

công ty mẹ. Và nếu máy móc này được khấu hao theo đường thẳng trong 10 năm thì mỗi

năm chi phí khấu hao tăng thêm do phần định giá nâng lên là 20.000 USD một năm. Thuế

suất hiện nay là 25% thì Chính phủ Việt Nam mỗi năm mất thêm 5.000 USD tiền thuế thu

http://sgtt.vn/Goc-nhin/157890/Hieu-qua-dau-tu-cua-khu-vuc-FDI-kem-hon-ca-Nha-nuoc.html

http://sgtt.vn/Goc-nhin/157890/Hieu-qua-dau-tu-cua-khu-vuc-FDI-kem-hon-ca-Nha-nuoc.html





69

HV -4.154.326,7 13 91,13 Vay từ công ty mẹ

HIE -1.084.431,7 12 198,95 Mua nguyên vật liệu, bán thành phẩm

KT -2.097,1 17 106,15 Mua nguyên vật liệu, bán thành phẩm

RC -266,2 17 97,28 Bán sản phẩm

SY -3.105.261,3 10 93,98 Mua nguyên liệu

TES -462,7 10 93,87 Mua nguyên vật liệu

HT -2.227.143,6 10 93,79 Mua nguyên vật liệu, bán thành phẩm

Nguồn: Tính toán t ừ d ữ liệu do HEPZA cung cấ p 5.2012

Một điều bất hợ p lý là trang thiết bị của các doanh nghiệp FDI ngành cơ khí đang hoạt động

tại các KCN&KCX của thành phố hiện đại hơn so vớ i các doanh nghiệ p trong nướ c cùng

ngành. Họ mua nguyên liệu, bán sản phẩm cho các công ty liên k ết, không phải chi cho tiế p

thị, giao dịch thương mại, nhưng giá vốn trên doanh thu cao hơn so vớ i các doanh nghiệ p

nội địa (bảng 3.3)

Bảng 3.3. Tỷ lệ bình quân giá vốn hàng bán vớ i doanh thu của các doanh nghiệp nướ c

ngoài và doanh nghiệp trong nướ c đang hoạt động trong lĩnh vực cơ khí tại các KCN

& KCX Tp.HCM giai đoạn 2009-2011

ĐVT: %

Năm 2009 2010 2011

Doanh nghiệ p FDI 90,04 83,04 86,09

Doanh nghiệ p trong nướ c 80,06 78,64 82,98

Nguồn: Tính toán t ừ d ữ liệu do HEPZA cung cấ p tháng 5.2012K ết quả phân tích tình hình tài chính của các doanh nghiệp FDI ngành cơ khí cho thấy tỷ

suất lợ i nhuận gộ p của doanh nghiệ p trong nướ c cao hơn các doanh nghiệ p FDI thuộc lĩnh

cơ khí từ 1,5 đến 2 lần (xem minh họa ở bảng 3.4), trong khi vốn đầu tư của các doanh

nghiệ p FDI lớn hơn, công nghệ hiện đại hơn. Mặt khác, nguồn nguyên vật liệu và máy móc

của ngành cơ khí chủ yếu đượ c nhậ p từ nước ngoài. Đối vớ i các doanh nghiệ p FDI, là mua

từ công ty mẹ, nhưng giá lại cao hơn của doanh nghiệ p trong nướ c (có thể xem là giá thị

trườ ng vì nhậ p khẩu từ các bên không có quan hệ liên k ết).



70

Bảng 3.4. Lợ i nhuận, thuế thu nhập doanh nghiệp và tỷ lệ thuế/thu nhập bình quân của

các doanh nghiệp cơ khí tại khu công nghiệp – Khu chế xuất Tp.HCM

giai đoạn 2009-2011

Đơn vị tính: 1000 VNĐ

Doanh

nghiệpChỉ tiêu Năm 2009 Năm 2010 Năm 2011

FDIs

Lợ i nhuận 1.567.991 7.818.443 8.944.323

Thuế thu nhậ p doanh nghiệ p 280.967 518.416 692.036

Tỷ lệ thuế/thu nhậ p bình quân 17,92% 6,63% 7,74%

Trong

nướ c

(Nội địa)

Lợ i nhuận 2.884.580 2.202.957 1.238.724

Thuế thu nhậ p doanh nghiệ p 454.930 482.668 300.365

Tỷ lệ thuế/thu nhậ p bình quân 15,77% 21,91% 24,25%

(Nguồn: Tính toán t ừ d ữ liệu do HEPZA cung cấ p tháng 5.2012)

Hai ví dụ điển hình khác: Một là, doanh nghiệ p FDI Y ở quận Bình Tân có ba năm liền kêkhai giá bán thấp hơn giá vốn. Doanh thu xuất khẩu luôn chiếm trên 99%. Theo số liệu Cục

Thuế TP.HCM thống kê cho thấy tổng chi phí năm 2007 của công ty Y là 15.328 tỉ đồng,

trong khi tổng doanh thu là 12.974 tỉ đồng. Đến năm 2008 tổng chi phí vượ t lên 20.961 tỉ

đồng thì tổng doanh thu là 18.293 tỉ đồng. Năm 2009 tổng chi phí còn 15.434 tỉ đồng, còn

tổng doanh thu là 12.780 tỉ đồng. Một cán bộ thuế lâu năm cho rằng các báo cáo quyết toán

của doanh nghiệ p Y này cho thấy tổng doanh thu bán hàng thấp hơn giá vốn của hàng hóa

dịch vụ bán ra.

Hai là, doanh nghiệ p lớ n Z trong ngành thuốc lá có tr ụ sở tại quận 1, Tp.HCM. Tại doanhnghiệp cũng xảy ra tình tr ạng doanh thu thấp hơn giá vốn hàng hóa. Sáu năm gần đây, tổng

chi phí sản xuất kinh doanh của đơn vị này luôn cao hơn rất nhiều so với doanh thu. Năm

2007 chi phí sản xuất của doanh nghiệ p này là 1.237 tỉ đồng nhưng doanh thu chỉ 785 tỉ

đồng. Năm 2008, doanh thu từ hàng hóa dịch vụ giảm chỉ bằng hơn một nửa so vớ i chi phí,

còn năm 2009 là 60%. Hoạt động thương mại của công ty Z chủ yếu thực hiện vớ i công ty

liên k ết ở nướ c ngoài.

b. Mua nguyên liệu từ công ty liên k ết vớ i giá cao, xuất khẩu vớ i giá thấp: Trườ ng hợ p

điển hình của một doanh nghiệp cơ khí đang hoạt động tại khu công nghiệ p Tp.HCM cóhiện tượ ng mua nguyên liệu từ công ty mẹ vớ i giá cao, bán hàng vớ i giá thấp hơn giá thành,

dẫn tớ i thua lỗ nhưng vẫn mở r ộng quy mô kinh doanh của mình. Đó là trườ ng hợ p của

Công ty TNHH TOWA Nhật Bản vớ i TOWA Việt Nam là quan hệ chủ đầu tư. Trong giai

đoạn từ 2009 đến 2011, TOWA Việt Nam đã thực hiện nhiều giao dịch liên k ết vớ i TOWA



71

Nhật Bản, cụ thể là giao dịch mua nguyên vật liệu, tài sản cố định, bán thành phẩm và cho

vay dài hạn.



72

Biểu đồ 3.3. Thể hiện nguyên liệu nhập khẩu từ TOWA Nhật Bản và giá vốn

hàng bán của công ty TNHH TOWA giai đoạn 2009 đến 2011.

(Đơn vị tính: ngàn USD)

Nguồn: Tính toán t ừ số liệu do HEPZA cung cấ p

Qua biểu đồ 3.3, có thể nhận thấy giá tr ị nguyên liệu nhậ p khẩu từ công ty TOWA Nhật Bảnvà giá vốn hàng bán của công ty TNHH TOWA Việt Nam có xu hướng tăng dần qua các

năm từ 2009 đến 2011. Bên cạnh đó, tỷ lệ nguyên liệu nhậ p khẩu từ TOWA Nhật Bản trong

giá vốn hàng bán của TOWA Việt Nam khá cao, khoảng 41% vào năm 2009, tăng lên thành

gần 70% vào năm 2010, và giảm xuống còn 62% năm 2011. Do chiếm tỷ tr ọng khá cao

trong giá vốn hàng bán, nên giá giao dịch nguyên liệu nhậ p khẩu từ công ty mẹ sẽ đóng vai

trò lớ n trong quyết định giá thành của sản phẩm. Tuy nhiên, giá giao dịch này có thể đượ c

TOWA Việt Nam và TOWA Nhật Bản quyết định, do đó, giá vốn hàng bán có thể thay đổi

tùy vào hai công ty này.Bảng 3.5. Cơ cấu chi phí của Doanh nghiệp TOWA Việt Nam

Đơn vị tính: %

2009 2010 2011 Trung bình

Doanh thu 100 100 100 100

Giá vốn hàng bán/tổng doanh thu 124.71 94.22 101.91 106.95

Chi phí tài chính 1.02 0.29 0.15 0.49

Chi phí bán hàng 0.00 0.00 3.47 1.16Chi phí quản lý doanh nghiệ p 7.60 3.53 3.54 4.89

Tỷ lệ suất lợ i nhuận % so vớ i doanh

thu-33.33 1.97 -9.07 -13.48

Nguồn: Tính toán t ừ số liệu do HEPZA cung cấ p tháng 5.2012

2.142

7.1758.589

5.230

10.293

13.801

-

2,000

4,000

6,000

8,000 10,000

12,000

14,000

16,000

2009 2010 2011

N g à n U S D

Nguyên liệunhập khẩu từTOWA NhậtBản

Giá vốn hàng bán



73

Thành phẩm của TOWA Việt Nam chủ yếu đượ c bán cho công ty mẹ TOWA Nhật Bản,

chiếm đến 93% năm 2009, và 97% vào năm 2010 và 2011. Bảng 3.5 cho thấy tình hình hoạt

động của TOWA Việt Nam giai đoạn 2009 đến 2011 trung bình là lỗ. Nguyên nhân chủ yếu

là do giá bán thấp hơn tổng giá vốn. Trong khi đó, doanh thu của công ty không ngừng tăng,

từ 4,2 triệu USD năm 2009, tăng 160% lên 11 triệu USD năm 2010, và đạt mức 13,5 triệu

USD năm 2011 (tăng 24% so với năm 2010) [biểu đồ 3.3]. Tỷ lệ giá vốn hàng bán quá lớ n,

mà doanh thu vẫn tăng thấp hơn, dẫn tớ i việc công ty đã lỗ 1,32 triệu USD năm 2009 và

0,67 triệu USD năm 2011. Mặt khác, TOWA Việt Nam nâng vốn điều lệ lên là 8,5 triệu

USD, đến cuối năm 2011 thì TOWA Nhật Bản đã góp 90% vốn điều lệ (ứng vớ i 7,65 triệu

USD). Điều này khá bất hợ p lý vì hầu hết nguyên vật liệu, máy móc đều đượ c TOWA nhậ p

từ công ty mẹ, sau đó bán thành phẩm cho công ty mẹ. TOWA Việt Nam đóng vai trò như

một công ty gia công cho TOWA Nhật Bản, nhưng giá trị hàng hóa bán cho công ty mẹ sau

khi gia công còn thấp hơn trướ c khi gia công, và tuy hoạt động kinh doanh lỗ, nhưng

TOWA vẫn tiế p tục mở r ộng kinh doanh. Đây có thể xem như một dấu hiệu khá rõ ràng của

hành vi chuyển giá, khi mà giá nhân tố đầu vào và giá bán thành phẩm đều do hai bên liênk ết quyết định, và việc định giá kiểu này làm giảm đi lợ i nhuận sau thuế, làm cho lỗ lũy kế

nên TOWA không phải đóng thuế thu nhậ p doanh nghiệ p giai đoạn 2009-2011.

c. Thự c hiện quảng cáo ở nướ c ngoài vớ i chi phí cao

Việc chuyển tr ả cho công ty liên k ết ở nướ c ngoài vớ i số tiền lớn để làm quảng cáo, nhưng

sản phẩm lại không đượ c tiêu thụ tại Việt Nam, thực chất là hình thức chuyển lợ i nhuận ra

nướ c ngoài mà không phải đóng thuế. Cụ thể, Adidas Việt Nam thanh toán cho Công ty

Adidas AG một khoản tiền bản quyền chi phí bằng 6%, chi phí tiếp thị quốc tế bằng 4%

doanh thu ròng của sản phẩm và sản phẩm được cấp phép. Ngoài ra, hợp đồng dịch vụ Đông Nam Á giữa Adidas Singapore và Adidas Việt

Nam có nội dung: Adidas Singapore và các công ty con địa phương (Adidas Việt Nam)

cung cấp một dịch vụ và thỏa thuận việc thu các khoản phí liên quan. Theo Adidas Việt

Nam, đây là chi phí quản lý vùng và hạch toán vào chi phí quản lý doanh nghiệp, được trừ

vào trong kỳ và có kê khai nộp phí nhà thầu.

Adidas Việt Nam trả chi phí hoa hồng mua hàng cho Adidas International Trading

B.V, với tỷ lệ 8,25% giá trị mỗi giao dịch. Theo đó, những chi phí này phát sinh từ hợp

đồng đại lý mua hàng giữa Adidas Việt Nam và Adidas International Trading B.V. Theohợp đồng này, Adidas Việt Nam chỉ định Adidas International Trading B.V thay mặt Adidas

Việt Nam thực hiện các dịch vụ như tìm nhà sản xuất cho hàng hóa liên quan, tìm nguồn

cung ứng mẫu, đặt đơn hàng, kiểm tra vật liệu, thành phần và hàng hóa, giám sát sự tuân

thủ…



74

Bên cạnh đó, Adidas Việt Nam chuyển tiền hỗ trợ vật dụng cho nhà bán lẻ như cung

cấp tủ kệ, đồ nội thất, ngoại thất… cho nhà bán lẻ sử dụng, nhưng không yêu cầu thanh

toán. Nếu nhà bán lẻ có bất kỳ hành vi vi phạm nào đến quyền sở hữu của Adidas Việt Nam

đối với các thiết bị này thì phải bồi thường. Điều đáng nói ở đây là, Adidas Việt Nam là nhà

bán buôn nhưng lại hạch toán chi phí cho bán lẻ trên vào tài sản cố định, trích khấu hao và

hạch toán vào chi phí bán hàng được trừ trong kỳ. Theo chuyên gia thanh tra thuế trực tiếp

đơn vị này, cách hạch toán như thế là không hợp lý.

d. Chuyển giá thông qua hình thức nâng chi phí các đơn vị hành chính và quản lý.

Công ty P&G cũng đã sử dụng hình thức này để chuyển lợi nhuận về nước, ngoài các khoản

quảng cáo này thì các khoản chi phí khác cũng vượt xa so với luận chứng kinh tế ban đầu

nhất là quỹ lương năm đầu tiên xây dựng trong luận chứng kinh tế là 1 triệu USD nhưng

thực tế đã chi đến 3,4 triệu USD, tức là gấp 3,4 lần. Nguyên nhân chủ yếu là do P&G đã sử

dụng đến 16 chuyên gia là người nước ngoài trong khi trong luận chứng kinh tế chỉ đưa ra

từ 5 đến 6 người.

e. Chuyển giá thông qua hình thức tài trợ bằng nghiệp vụ vay từ công ty mẹ. Một sốdoanh nghiệp thuộc khu vực FDI mặc d có vốn nhưng vẫn không đưa vào sản xuất mà đi

vay vốn bên ngoài với lãi suất cao để đưa lãi suất vào chi phí, làm tăng giá trị đầu vào.

Thông qua các hợp đồng tài trợ vốn của dự án, thậm chí tinh vi hơn khi các khoản vốn vay

của chủ đầu tư trong cơ cấu tài chính của dự án FDI đã được xây dựng ngay trong phương

án đệ trình để cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền của Việt Nam chấp thuận ghi vào

giấy phép đầu tư, không ít doanh nghiệp đã thực hiện việc “chuyển giá” qua lãi suất một

cách hợp pháp.

Ví dụ, một ngân hàng chi nhánh nước ngoài có trụ sở đóng tại TP.HCM vay vốn của ngânhàng mẹ thể hiện qua bảng 3.6. Lãi suất mà ngân hàng này cao hơn 2 lần lãi suất thương mại

trên thị trường tài chính khu vực, thực chất đây là một dạng chuyển lợi nhuận về công ty

mẹ, tránh nộp thuế thu nhập doanh nghiệp ở Việt Nam.

Chi phí lãi tiền vay được hạch toán căn cứ vào khế ước vay mượn giữa các doanh nghiệp

gắn với một số điều kiện bất lợi về giá đầu ra hoặc đem lại lợi ích b lại cho bên cho vay

cũng là một thủ thuật bóp méo giá đầu vào hoặc đầu ra của doanh nghiệp hướng vào việc

giảm nghĩa vụ thuế và chuyển lợi nhuận về nước.



75

Bảng 3.6 Chi phí lãi vay do ngân hàng BNP tại Việt Nam chi trả cho trụ sở chínhĐVT: USD

Năm Chi phí lãi vay không đượ c chấ p

nhận trong chi phí tính thuế

Tổng chi phí Tỷ lệ (%)

(1) (2) (1)/(2)

19951996

1997199819992000

90.8113830.543

865.762813.875758.711947.263

6.843.370,797.480.629,19

6.173.234,714.767.552,893.117.668,644.909.583,49

1311

14172419

Nguồn: C ục thuế TP.HCM

f . Chuyển giá thông qua trả tiền chi phí cho công ty liên kết cao. Thực chất là chuyển lợi

nhuận về công ty liên kết dưới hình thức chuyển tiền trả chi phí bản quyền . Một trong

những ví dụ điển hình là trường hợp công ty bia Việt Nam có trụ sở tại T p. Hồ Chí Minh,

k hi đưa hoạt động sản xuất kinh doanh, thì tình trạng kinh doanh thua lỗ của công ty kéo dài

qua các năm, nguyên nhân chủ yếu là do phải trả cho chi phí bản quyền quá cao và tăng dầnqua các năm (xem minh họa tại bảng 3.7)

Bảng 3.7. Chi phí bản quyền của công ty liên doanh bia Việt Nam

Niên độ Tổng chi phí Thuế TTĐB Chi phí khôngthuế TTĐB

Tiền bản quyền Tỷ lệ trả phí bảnquyền(%)

1 2 3 = 1-2 4 5= 4/3

93-94 446.853.424.000 209.481.555.500 237.371.868.500 10.025.884.000 4,22

94-95 998.320.819.000 469.821.389.000 528.499.430.000 26.956.537.371 5,10

95-96 1.222.334.898.000 576.656.418.000 645.678.480.000 47.377.320.108 7,34

96-97 1.376.707.829.000 613.430.924.818 763.276.904.182 55.372.981.110 7,25

97-98 1440.338.570.314 685.084.166.771 755.254.403.543 59.971.785.217 7,94

98-99 1.352.849.717.065 621.516.313.888 731.333.403.177 73.165.364.230 10,00

99-00 1.328.680.609.305 567.358.781.153 761.321.827.882 69.046.000.000 9,07

00-01 1.387.590.671.447 682.526.028.195 705.604.643.252 89.890.402.930 12,75

Tổngcộng 9.553.676.537.861 4.425.875.577.325 5.127.800.960.357 431.806.274.966 8,24

Nguồn: Cục thuế TP.Hồ Chí Minh i. Các hình thứ c chuyển giá khác. Đã có doanh nghiệp FDI chuyển giá lãi bằng cách

chuyển đổi thành công ty cổ phần và trong quá trình này họ đã định giá không xác thực tài

sản, làm tăng lợi nhuận để niêm yết trên sàn chứng khoán; rồi lợi dụng việc chuyển đổi để

“tư bản hóa tài sản”, bán bớt cổ phần, thậm chí chuyển toàn bộ vốn ra khỏi Việt Nam...

Doanh nghiệp cũng có thể chuyển giá thông qua nâng cao giá trị tài sản vốn góp.



76

3.2.2. Nghiên cứu hiện tượng chuyển giá trong ngành may tại các khu công nghiệp &

k hu chế xuất tại Tp. Hồ Chí Minh. Để kết luận, nhóm đề tài thực hiện khảo sát hoạt động

tài chính của các doanh nghiệp dệt may FDI tại các khu công nghiệp và k hu chế xuất thành

phố và đưa ra kết quả nghiên cứu như sau.

3.2.2.1. Tình hình chung các doanh nghiệp dệt may FDI đang hoạt động tại các khu

công nghiệp và k hu chế xuất TP. Hồ Chí Minh

Tính đến hết năm 2011 (cho đến thời điểm viết đề tài nghiên cứu này các doanh

nghiệp ngành may chưa nộp quyết toán tài chính năm 2012 về Ban quản lý khu công

nghiệp và k hu chế xuất Tp.HCM - HEPZA) có 92 doanh nghiệp FDI thuộc ngành

may đang hoạt động tại các khu công nghiệp và khu chế xuất của thành phố, tăng 14

doanh nghiệp so với năm 2010, hầu hết được thành lập dưới dạng 100 % vốn nước

ngoài, chỉ có 2 doanh nghiệp liên doanh với số vốn góp rất ít về phía Việt Nam . Việc

lựa chọn hình thức 100% vốn nước ngoài đem lại nhiều thuận lợi hơn cho các doanh

nghiệ p FDI trong xác lậ p quyền quyết định trong quản lý và điều hành doanh nghiệ p,

thực hiện chiến lượ c kinh doanh toàn cầu của tập đoàn, trong đó có chiến lượ cchuyển giá nhằm tối thiểu hóa số thuế phải đóng, tối đa hóa lợ i nhuận thu đượ c cho

toàn bộ chuỗi kinh doanh. Thờ i gian hoạt động của các doanh nghiệ p dệt may trong

các k hu công nghiệp và khu chế xuất của thành phố thể hiện trong bảng 3.8.

Bảng 3.8: Thờ i gian hoạt động của doanh nghiệp dệt may FDI tại các khu công

nghiệp và khu chế xuất Tp.HCM đến thời điểm 2011.

<5 năm 5 - 10 năm 10 - 15 năm 15-20 năm >20 năm Tổng cộng

Anh 1 3 3 1 0 8

Bỉ 1 0 0 0 0 1Đài Loan 1 2 15 9 2 29

Đức 0 0 1 0 0 1

Hàn Quốc 2 2 8 3 2 17

Hồng Kông 0 1 4 2 1 8

Malaysia 1 0 1 0 0 2

Mỹ 2 1 1 0 0 4

Nhật Bản 1 3 0 12 0 16

Singapore 1 0 1 0 0 2Thái Lan 1 2 3 0 0 6

Trung Quốc 0 0 2 0 0 2

Tổng cộng 11 14 39 27 5 92

Nguồn: T ổ ng hợ p số liệu t ừ HEPZA



77

Qua bảng 3.8 cho thấy chỉ có 11 doanh nghiệ p dệt may có thờ i gian hoạt động dưới 5 năm

(chiếm gần 12 %), còn 88 % doanh nghiệ p có thờ i gian hoạt động trên 5 năm.

3.2.2.2 Tình hình hoạt động kinh doanh và tài chính của các doanh nghiệp FDI trong ngành

dệt may tại các k hu công nghiệp và k hu chế xuất của thành phố:

Dựa trên báo cáo đầy đủ k ết quả hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệ p dệt may trong

giai đoạn 2009-2011, nhóm nghiên cứu tiến hành khảo sát 75 doanh nghiệ p dệt may FDI và

so sánh hoạt động này vớ i 7 doanh nghiệ p dệt may có vốn đầu tư trong nướ c. Các doanh

nghiệ p đượ c chọn trong mẫu nghiên cứu đều hoạt động liên tục và không có dấu hiệu là các

doanh nghiệ p sẽ không còn hoạt động trong những năm tiế p theo.

Nhóm nghiên cứu đánh giá hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệ p ngành may trên các

chỉ tiêu cơ bản.

Về tài sản, doanh thu và chi phí của doanh nghiệp dệt may FDI

Bảng 3.9. Tốc độ tăng/giảm tài sản, doanh thu và chi phí bình quân của doang

nghiệp FDIs tại các k hu công nghiệp và k hu chế xuất Tp.HCM (2009-2011)

ĐVT: %Chỉ tiêu 2010/2009 2011/2010 Bình quân 2009-2011

Doanh thu thuần 126,65 130,03 114,03

Chi phí phí hoạt động 118,35 123,23 111,01

Giá vốn hàng bán 121,87 127,92 111,40

Tài sản 111,47 134,34 105,58

Nguồn: T ổ ng hợ p và tính toán số liệu t ừ HEPZA

Nhận xét:

Bảng 3.9 cho thấy, tất cả các chỉ tiêu kinh doanh chủ yếu của các doanh nghiệ p FDI tại cáck hu công nghiệp và k hu chế xuất của thành phố bình quân đều gia tăng nhanh, thể hiện quy

mô kinh doanh tăng. Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp bị báo lỗ tình hình kinh doanh bị thua

lỗ ( bảng 3.11).

Cơ cấu chi phí hoạt động kinh doanh



78

Bảng 3.10 Cơ cấu chi phí hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp dệt may

2009-2011

ĐVT: %

Chỉ tiêu

2009 2010 2011 2009-2011

D o a n h n g h i ệ p F D

I

D o a n h n g h i ệ p V i ệ t N a m


I



I



I


M ứ c c a o ( t h ấ p )

D N N N / D N V N

Giá vốn hàng bán 88,79 80,34 87,76 74,77 86,61 74,05 87,72 76,37 +14,86

Chi phí bán hàng 2,88 1,39 3,01 1,62 2,71 0,98 2,87 1,33 +115,79

Chi phí quản lý DN 14,41 7,58 12,74 10,67 11,59 10,92 12,91 9,72 +32,82

Chi phí tài chính 1,23 2,1 1,78 6,92 1,95 15,08 1,66 8,03 - 79,33

Nguồn: Tính toán số liệu t ừ HEPZA.Nhận xét:

Đối vớ i doanh nghiệp FDI: trung bình giai đoạn 2009-2011, cứ 100 đồng doanh thu, thì

phải bỏ ra 87,72 đồng cho giá vốn hàng bán, 2,87 đồng cho chi phí bán hàng, 12,91 cho

chi phí quản lý doanh nghiệ p, 1,66 cho chi phí tài chính. Như vậy doanh nghiệ p FDI

ngành may để có 100 đồng doanh thu trong giai đoạn này thì doanh nghiệ p phải bỏ chi

phí đến là 106,3 đồng. Vậy doanh nghiệ p FDI lỗ 6,3 đồng (chưa kể chi phí phát sinh

khác).

Đối vớ i doanh nghiệp Việt Nam18, thì trung bình trong giai đoạn 2009-2011, cứ 100

đồng doanh thu, thì doanh nghiệ p bỏ ra tổng chi phí 95, 47 đồng bao gồm: 76,37 đồng

cho chi phí giá vốn hàng bán, 1,33 cho chí phí bán hàng, 9,72 đồng cho chi phí quản lý

doanh nghiệ p, 7,03 đồng cho chi phí tài chính. Vậy, doanh nghiệ p lời 4,53 đồng (chưa kể

chi phí phát sinh khác).

Các doanh nghiệ p FDI ngành may có cơ sở vật chất phục vụ cho kinh doanh cao hơn so

vớ i các doanh nghiệ p ngành may trong nướ c, nhiều doanh nghiệ p FDI chỉ mua bán vớ i

các công ty liên k ết trong chuỗi kinh doanh toàn cầu (giảm đượ c chi phí tiế p thị, tìmkiếm khách hàng), hoạt động quản lý doanh nghiệ p mang tính chuyên nghiệp cao hơn so

vớ i các doanh nghiệ p ngành may Việt Nam, nhưng bảng 3.10 thể hiện chi phí ở tất cả

các chỉ tiêu giá vốn hàng bán, chi phí bán hàng, chi phí quản lý doanh nghiệ p đều cao

hơn.

18 Doanh nghi ệp Vi ệt Nam đề cậ p ở đây là doanh nghiệ p do cá nhân hoặc công ty Việt Nam bỏ vố n t ạo l ậ p.



79

Tình hình lãi lỗ của doanh nghiệp dệt may FDI

Như đã nói ở trên, mặc dù kim ngạch xuất khẩu của ngành dệt may cả nướ c nói chung và

TP.HCM nói riêng đều tăng trong giai đoạn 2009-2011, nhưng trên thực tế thì số lượ ng

doanh nghiệ p khai báo lỗ lại r ất lớ n.

Bảng 3.11. Tình hình lãi lỗ của doanh nghiệp dệt may FDI giai đoạn 2009-2011

Năm Lãi Lỗ

Số lượng DN Tỷ trọng (%) Số lượng DN Tỷ trọng (%) 2009 43 56,58 33 43,42

2010 48 63,16 28 36,84

2011 50 65,79 26 34,21

Lãi/lỗ lũy kế đến 2011 29 38,16 46 61,84

Nguồn: Tính toán và T ổ ng hợ p số liệu t ừ HEPZA

Theo tính toán, thì có đến 46 doanh nghiệ p có tình tr ạng lỗ lũy kế tình thời điểm năm 2011,

chiếm 61,84% trong tổng số doanh nghiệ p thực hiện khảo sát, trong đó có 11 doanh nghiệ p

có lỗ lũy kế vượ t vốn điều lệ. Số lượ ng doanh nghiệ p có dấu hiệu thực hiện giao dịch liên

k ết vớ i các bên liên quan là 25/46 doanh nghiệ p, 3/11 doanh nghiệ p có lỗ lũy kế vượ t vốn

điều lệ có giao dịch liên k ết (công ty TNHH May Đan Goodtop, TNHH X và TNHH Việt

Hưng)

3.2.2.3. Những dấu hiệu chuyển giá ở nhóm doanh nghiệp FDI ngành dệt may tại các

khu công nghiệp & khu chế xuất TP.HCM

Ở nội dung này nhóm nghiên cứu cũng sử dụng phương pháp so sánh vớ i các doanh nghiệ p

Việt Nam cng ngành cũng đang hoạt động tại các khu công nghiệp & khu chế xuất của

thành phố để làm nổi bật dấu hiệu chuyển giá của các doanh nghiệ p FDI ngành dệt may.

Tỷ suất lợi nhuận tính trên doanh thu: thể hiện ở bảng 3.12

Bảng 3.12. Tỷ suất lợ i nhuận trên doanh thu của doanh nghiệp dệt may hoạt

động tại các khu công nghiệp & khu chế xuất TP.HCM (2009-2011) ĐVT: %

Năm

Doanh nghiệp

2009 2010 2011

Nước ngoài -5,76 -4,10 -1,18

Việt Nam 10,82 1,15 0,62 Nguồn: T ổ ng hợ p và tính toán số liệu t ừ HEPZA

Nhận xét: Tuy có tốc độ tăng trưở ng doanh thu tốt qua các năm, nhưng tốc độ tăng chi phí

sản xuất (bao gồm cả giá vốn hàng bán và chi phí hoạt động) lớn hơn nên lợ i nhuận ròng

của doanh nghiệ p FDI đều bị âm qua các năm. Tuy có cng xu hướ ng giảm trong suất sinh

lợi trên doanh thu, nhưng có một sự khác biệt quá lớ n giữa hai doanh nghiệ p vốn Việt Nam



80

và doanh nghiệ p FDI. Năm 2009, trong khi 100 đồng doanh thu của doanh nghiệ p dệt may

Việt Nam có thể sinh lời đến 10,82 đồng, thì dệt may FDI lại lỗ đến 5,76 đồng. Hai năm sau

đó, tình trạng cũng hoạt động của doanh nghiệ p cũng có dấu hiệu bớ t lỗ, đến năm 2011 thì

một đồng doanh thu đem đến cho doanh nghiệ p Việt Nam là 0,62 đồng lãi trong khi doanh

nghiệ p FDI vẫn tiế p tục lỗ 1,18 đồng.

Tỷ suất sinh lợ i trên tài sản là một tỷ số tài chính dng để đo lườ ng khả năng

sinh lợ i trên mỗi 100 đồng tài sản của doanh nghiệ p, chỉ tiêu này trong các doanhnghiệ p dệt may đang hoạt động tại các khu công nghiệ p & khu chế xuất của thành

phố đượ c thể hiện qua bảng 3.13.

Bảng 3.13. Tỷ suất lợ i nhuận ròng tài sản của doanh nghiệp dệt may 2009-2011

ĐVT: %

Năm

Doanh nghiệp

2009 2010 2011

Nước ngoài -0,11 -0,23 2,14Việt Nam 6,34 -2,81 3,03

Nguồn: T ổ ng hợ p và tính toán số liệu t ừ HEPZA

Bảng 3.13 cho thấy hiệu quả sử dung tài sản của các doanh nghiệ p FDI r ất thấ p và thấ p

hơn so vớ i doanh nghiệ p dệt may Việt Nam

Hiện tượng giao dịch của các doanh nghiệp FDI ngành may với các doanh

nghiệp liên kết

Theo khảo sát của nhóm nghiên cứu có đến 42/75 (56%) doanh nghiệp nướ c ngoài cógiao dịch liên k ết. Các giao dịch liên k ết này chủ yếu là các hoạt động như giao dịch liên

k ết vớ i công ty mẹ để mua nguyên liệu, phụ tùng, máy móc, thiết bị và các tài sản cố

định khác, chi tr ả phí dịch vụ tư vấn và quản lý từ công ty mẹ, dịch vụ bán hàng hóa; gia

công sản phẩm sản phẩm; cung cấ p dịch vụ quản lý xuất khẩu bán hàng cho các công ty

cùng tập đoàn, hoặc các các hình thức tài chính khác như góp vốn, vay (từ công ty mẹ và

các thành viên quản lý chủ chốt như tổng giám đốc, chủ đầu tư…) và cho vay, thưở ng lễ

tết cho nhân viên quản lý cấ p cao ở nước ngoài…Tình hình các doanh nghiệ p ngành dệt

may có hoạt động liên k ết thể hiện trong bảng 3.14.



81

Bảng 3.14. Số lượ ng doanh nghiệp dệt may tại các k hu công nghiệp và k hu chế

xuất của thành phố thự c hiện giao dịch liên k ết theo từ ng quốc gia

Quốc gia Số lượng DN

thực hiện

giao dịch liên

kết

Số lượng DN

thực hiện

khảo sát

Tỷ lệ DN thực hiện

giao dịch liên kết/số

lượng DN khảo sát

(%)

Tỷ lệ DN thực hiện giao

dịch liên kết theo quốc

gia/tổng số lượng DN thực

hiện giao dịch liên kết (%)

Anh 5 7 71,43 11,90

Đài Loan 8 26 30,77 19,05

Đức 1 1 100,00 2,38

Hàn Quốc 7 13 53,85 16,67

Hong Kong 4 6 56,67 9,52

Malaysia 0 1 0,00 0,00

Mỹ 1 1 100,00 2,38

Nhật Bản 11 14 78,57 26,19

Singapore 1 1 100,00 2,38

Thái Lan 2 3 66,67 4,76

Trung Quốc 2 2 100,00 4,76

Tổng cộng 42 75 55,26 100,00

Nguồn: T ổ ng hợ p số liệu t ừ HEPZA

Khảo sát của nhóm nghiên cứu cho thấy hoạt động sản xuất của các doanh nghiệ p trên chủ

yếu là hoạt động gia công hàng hóa, ít r ủi ro, thờ i gian hoạt động cũng tương đối lâu tại Việt

Nam.Tuy nhiên, mặc dù thua lỗ liên tiế p, nằm trong vùng nguy hiểm, có nguy cơ phá sản

cao, nhưng các doanh nghiệ p này đều tăng doanh thu, gia tăng đầu tư tài sản, trong đó cóđến 9 doanh nghiệ p có tốc độ tăng doanh thu và tốc độ tăng tài sản đều lớn hơn tốc độ tăng

doanh thu trung bình (14,03%) và tốc độ tăng tài sản trung bình (5,58%) của tất cả doanh

nghiệ p thực hiện khảo sát.Các doanh nghiệ p thua lỗ đều có liên k ết trong kinh doanh vớ i các

cơ sở ở trong cùng một tập đoàn ở nướ c ngoài.

3.2.2.4. Một số điển hình về nghi vấn chuyển giá ở các doanh nghiệp may đang hoạt động

tại k hu công nghiệp và k hu chế xuất Tp. Hồ Chí Minh: Việc phân tích điển hình cho phép

nhận diện rõ hoạt động chuyển giá của các doanh nghiệp FDI.

a. Trường hợp Công ty TNHH A (Vi ệt Nam) : là một doanh nghiệ p 100% vốn đầu tư nướ cngoài đượ c thành lậ p tại Việt Nam trong thời gian 50 năm theo Giấy phép đầu tư số

41/GPĐT vào ngày 18.3.1995 do Ban quản lý các khu chế xuất và khu công nghiệ p

TP.HCM cấ p. Chủ đầu tư là công ty A Limited (16%) và B Co. LTD. (84%), là công ty

đượ c thành lậ p tại Nhật Bản. Hoạt động chủ yếu của công ty là sản xuất và xuất khẩu hàng

may mặc (dệt-dệt kim-hoàn tất-cắt may); dịch vụ cung cấ p hàng hóa cho các doanh nghiệ p



82

trong khu chế xuất Tân Thuận từ các nguồn trong nước và nước ngoài để phục vụ sản xuất

của các doanh nghiệ p này; mua hàng hóa ở nước ngoài để bán lại tại nướ c thứ ba; thu mua,

bảo quản, gia công tái chế, đóng gói các sản phẩm trong nước và nướ c ngoài.

Trong quá trình hoạt động, doanh nghiệ p có thực hiện giao dịch liên k ết vớ i công ty chủ đầu

tư là A Limited và B Co.Ltd và các công ty cùng tập đoàn khác là Thai A Co. Ltd.,

Shanghai A New Packing, A International Hong Kong Ltd, Chonbang A Co, Ltd, A

Shanghai International Trading, Tohoku A Co., Ltd, A International Pte. Ltd., A Butsuryu

Kabushikigaisha. Các nghiệ p vụ vớ i bên liên quan chủ yếu là bán hàng, mua hàng, thanh lý

tài sản cố định, vay, vận chuyển hàng hóa, các khoản phải tr ả và phải thu khác.

Bảng 3.15. Tình hình bán hàng của công ty A vớ i các bên liên k ết 2009-2011

2009 2010 2011

Doanh thu bán hàng cho bên liên

kết (1.000 VNĐ) 219.381.830 259.480.988 393.915.319

Doanh thu thuần (1.000 VNĐ) 235.500.419 274.798.510 413.373.774

Tỷ lệ DT bán hàng cho bên liên kết

và DT thuần (%) 93,16 94,43 95,29

Chi phí mua NVL, máy móc thiết bị

từ bên liên kết (1.000 VNĐ) 13.218.749 18.883.798 26.473.866

CP giá vốn hàng bán (1.000VNĐ) 222.325.661 273.870.084 439.452.825

Tỷ lệ chi phí bán hàng cho bên liên

kết/chi phí giá vốn hàng bán (%) 5,95 6,90 6,02

Nguồn: Tác giả tính toán số liệu t ừ BCTC công ty A

Nhận xét:

Các bên liên k ết là đối tác chính trong các hoạt động bán hàng của công ty A, chiếm đến

hơn 93% trên doanh thu bán hàng. Cng vớ i việc tăng doanh thu thuần, thì doanh thu bán

hàng của công ty A cho các bên liên quan cũng tăng qua các năm, do đó tỷ lệ bán hàng cho

bên liên k ết trên doanh thu thuần cũng tăng.

Giao dịch cũng diễn ra song song hai chiều, các bên đối tác liên k ết cũng cung cấ p hàng hóa

cho công ty A nhằm đảm bảo các hoạt động sản xuất, chiếm trung bình khoảng 6% tổng chi

phí giá vốn hàng bán, từ các hoạt động mua nguyên vật liệu, máy móc và thiết bị.

Ngượ c lại vớ i việc tăng doanh thu, trừ năm 2009, hai năm 2010 và 2011 thì doanh nghiệ p

đều báo lỗ.

Bảng 3.16. Tình hình tài chính công ty A 2009-2011, ĐVT: %

Chỉ tiêu tài chính 2009 2010 2011

Lợi nhuận gộp/doanh thu 5,59 0,34 -6,31

EBIT/ Doanh thu 1,29 -3,49 -9,35



83

Tỷ suất lợi nhuận hoạt động kinh doanh 1,01 -3,97 -9,64

Lợi nhuận ròng/doanh thu 1,04 -3,53 -9,42

Nguồn: Tính toán số liệu t ừ báo cáo tài chính của công ty A

Nhận xét:

Là một công ty sản xuất các mặt hàng may mặt và hoạt động thương mại, nhưng tỷ lệ chi

phí giá vốn hàng bán trên doanh thu của công ty lại chiếm tỷ lệ r ất cao.

Bảng 3.17. Tỷ lệ chi phí sản xuất so vớ i doanh thu của công ty A 2009-2011ĐVT: %

2009 2010 2011

Giá vốn hàng bán 94,41 99,66 106,31

Chi phí bán hàng 0,74 0,78 0,33

Chi phí quản lý doanh nghiệp 3,85 3,53 3,01

Chi phí tài chính 0,70 0,55 0,46

Nguồn: Các tác giả tính t ừ d ữ liệu trên báo cáo tài chính của công ty A

Từ k ết quả tính toán, ta có thể thấy đượ c chi phí giá vốn hàng bán của công ty A là quá cao,cao hơn hẳn các doanh nghiệ p FDI và doanh nghiệ p Việt Nam trong ngành may đang hoạt

động trong các k hu công nghiệp và khu chế xuất của Tp.HCM. Trong khi, trung bình của

giá vốn hàng bán trên doanh thu của các doanh nghiệ p có xu hướ ng giảm (lần lượ t qua các

năm là 88,79%, 87,76%, 86,61% - xem bảng 2.5 & 2.6) thì tỷ tr ọng giá vốn hàng bán trên

doanh thu của công ty A lại có xu hướng tăng, đến năm 2011 thì giá vốn hàng bán đã vượ t

qua doanh thu.

Kinh doanh thua lỗ, đang nằm trong tình tr ạng có nguy cơ phá sản cao (hệ số nguy cơ phá

sản Z’’=-0,79 <1,1) nhưng doanh nghiệ p vẫn tiế p tục các hoạt động đầu tư (thông qua việctăng đầu tư mua máy móc thiết bị đã trình bày ở bảng 2.9), vay nợ từ ngân hàng và các bên

liên k ết.

Bảng 3.18: Tình hình vay nợ ngắn hạn và dài hạn của công ty may A 2009-2011

Vay và nợ ngắn hạn 2009 2010 2011

Vay ngắn hạn từ ngân hàng Mizuho Corporate

Bank,Ltd-Chi nhánh TP.HCM (VNĐ)

5.282.028.000 49.989.964.852

Vay ngắn hạn từ Bank of Tokyo-Mitsubishi UFJ

Ltd.-Chi nhánh TP.HCM

695.000 USD 14.190.678.756

Vay ngắn hạn từ A International Hong Kong.Ltd 10.414.000.000

Khoản vay 1 (lãi suất 0.94%/tháng) 935.000 USD

Khoản vay 2 (lãi suất 0.94%) 410.000 USD

Nợ dài hạn đến hạn phải trả 25.463.540.000

T ng cộng 30.745.568.000 68.594.643.608

Vay và nợ dài hạn



84

Vay dài hạn từ A International Hong Kong Ltd. 29.249.940.000 32.179.260.000

Đến hạn trả 25.463.540.000

Chưa đến hạn trả 3.786.400.000

Khoản vay 1 * 410.000 USD 19.474.180.000

Khoản vay2 * 935.000 USD 8.539.480.000

Khoản vay 3 * 200.000 USD 4.165.600.000

Tổng chi phí lãi vay phải trả cho bên liên kết 48.907.166 287.747.678 335.323.584

Nguồn: Tính toán và thố ng kê số liệu t ừ BCTC công ty A.*

( lãi suất thả nổi:0,66 - 1,16%/tháng)Việc bán hàng giá thấp hơn chi phí cho các công ty liên kế t, hoặc vay vốn và tr ả lãi cao cho

các công ty liên k ết ở nướ c ngoài, khiến cho công ty A ở Việt Nam thua lỗ, trong nhiều năm

không đóng thuế tại Việt Nam. Thực chất công ty A đã chuyển lợ i nhuận cho các công ty

thành viên ở nướ c ngoài thông qua các hoạt động giao dịch thương mại và tài chính của

mình vớ i các công ty thành viên liên k ết.

b. Trườ ng h ợ p công ty may B . Công ty TNHH B đượ c thành lậ p vào 31/10/2002, là công ty

100% vốn đầu tư nướ c ngoài (Thái Lan), thờ i gian hoạt động là 50 năm theo giấy phép đầu

tư do Ban quản lý khu công nghiệ p & khu chế xuất TP.HCM cấ p. Ngành nghề kinh doanhchủ yếu của công ty là sản xuất và gia công hàng thêu. Trong quá trình hoạt động, công ty B

có giao dịch vớ i công ty chủ đầu tư là công ty Emroidery (1999) Co. Ltd thông qua các hoạt

động mua tài sản cố định, vay và tr ả lãi vay. Như đã trình bày ở phần trên, công ty B là một

trong ba công ty có tình tr ạng lỗ lũy kế vượ t số vốn điều lệ đăng ký. Bên cạnh đó, theo nhận

xét của cơ quan kiểm toán Phương Đông năm 2011, số vốn chủ sở hữu thực góp vớ i số tiền

là 571.635,88 USD vượ t số vốn điều lệ (540.000 USD) dăng ký trong giấy chứng nhận đầu

tư là 31.635,88 USD nhưng chưa đượ c các cấ p có thẩm quyền phê duyệt.

Theo báo cáo tài chính thì doanh thu của công ty trong ba năm 2009-2011 chủ yếu là từ đặthàng gia công nội địa, công ty không có doanh thu từ các hình thức tự tổ chức sản xuất hàng

gia công xuất khẩu. Gia công là hình thức kinh doanh ít r ủi ro nhất, đem lại lợ i nhuận định

k ỳ, tuy nhiên, công ty lại liên tục báo lỗ. Trong khi đó, tốc độ tăng doanh thu trung bình của

công ty B qua các năm lớ n, hơn rất nhiều so vớ i tốc độ tăng doanh thuần trung bình của các

doanh nghiệ p dệt may khảo sát.

Bảng 3.19. Tốc độ tăng doanh thu và tăng tổng chi phí của công ty B

Chỉ tiêu 2009 So sánh

2010/2009

So sánh

2011/2010

Tốc độ tăng trưởng

BQ 2009-2010Tốc độ tăng doanh thu thuần (%) 100,0 259,31 103,96 16,10

Tốc độ tăng chi phí (%) 100,0 207,45 107,15 14,40

Nguồn: Tính toán t ừ báo cáo tài chính công ty Vina





86

k ết luận về tình tr ạng chuyển giá của doanh nghiệ p này. Ngoài ra, sự gia tăng vốn điều lệ

mà công ty B tăng chưa đượ c phê duyệt của các cơ quan có thẩm quyền.

3.2.3. Nghi vấn chuyển giá điển hình tại công ty trách nhiệm HH Coca cola Việt Nam

Cục Thuế TP.HCM cho biết từ khi thành lập (tháng 2.1994) đến nay chưa năm nào công ty

Coca Cola Việt Nam có lãi dù doanh thu tăng liên tục qua mỗi năm. Lỗ lũy k ế đến tháng

12/2011 là 3.768 tỉ đồng, vượ t cả số vốn đầu tư ban đầu là 2.950 tỉ đồng, bình quân mỗi

năm lỗ hơn 100 tỷ đồng, có năm mức lỗ chiếm gần 1/3 doanh thu.Tuy thua lỗ nặng nhưng

Coca- Cola vẫn có k ế hoạch mở r ộng đầu tư vào Việt Nam. Chuyên gia ngành thuế cho

r ằng, doanh nghiệ p này có thể liên tục kê khai lỗ do chi phí nguyên phụ liệu, trong đó chủ

yếu là hương liệu đượ c nhậ p tr ực tiế p từ công ty mẹ vớ i giá r ất cao. Trung bình chi phí

nguyên phụ liệu chiếm trên 70% giá vốn, cá biệt năm 2006-2007 chi phí nguyên phụ liệu lên

đến 80-85% giá vốn (trong khi đó so sánh vớ i các công ty Coca cola ở nướ c khác tỷ lệ này

thấp hơn nhiều - bảng 3.23). Năm 2010, chi phí nhậ p nguyên vật liệu từ công ty mẹ lên đến

1.671 tỉ đồng vớ i doanh thu 2.329 tỉ đồng.

Biểu đồ 3.4. Doanh thu và lỗ của Công ty Coca Cola Việt Nam 2004-2010

Nguồn: Số liệu của C ục thuế TP.HCM cung cấp.

Thật vậy qua bảng 3.23 sau đây ta thấy tỷ trọng giá trị nguyên liệu trong giá thành sản phẩm

của công ty Coca cola Việt Nam đã từ lâu bất hợp lý so với Coca Cola các nước khác.

Bảng 3.22: So sánh tổng hợp giữa ba công ty con của Coca Cola tại ba quốc gia (%)Năm Coca Cola Enterprises (Úc) Coca Cola Amati (Canada) Coca Cola Chương Dương

NVL/DTT NVL/

GVHB

GVHB/DTT NVL/DTT NVL/

GVHB

GVHB/DTT NVL/DTT NVL/

GVHB

GVHB/DTT

1996 20.20 32.67 61.81 15.49 25.01 59.80 66.82

1997 22.16 35.23 62.92 17.87 31.68 56.41 52.42 81.00 74.80

1998 23.11 36.94 12.55 20.00 34.84 57.38 70.00 86.87 89.13



87

Nguồn C ục thuế TP. H ồ Chí Minh

(DDT: doanh thu thuần; GVHB: giá vố n hàng bán; DT: doanh thu, NVL: nguyên vật liệu)

Xem xét bảng phân tích, chúng ta có thể thấy đượ c là tỷ lệ nguyên vật liệu trên giá bán của

công ty Coca Cola Enterpises (Úc) and Coca Cola Amati (Canada) ch ỉ chiếm từ 31% đến

37%. Trong khi tỷ lệ nguyên vật liệu trên giá vốn hàng bán tại Coca Cola Chương Dương

luôn luôn lớ n hơn 80% trong cả hai năm 1997 và 1998. Sự khác biệt quá lớ n về tỷ tr ọng chi

phí nguyên vật liệu trong cùng một ngành sản xuất nướ c giải khát phần nào khẳng định là có

hành vi chuyển giá trong các nghiệ p vụ mua nguyên vật liệu từ công ty mẹ. Thời điểm năm

2011 nếu so sánh với doanh nghiệp nước giải khát qui mô nhỏ cng ngành nghề của Việt

Nam là Chương Dương – với chỉ hai sản phẩm là soda chai và nước xá xị, doanh thu chỉ có

422 tỉ đồng nhưng lợi nhuận lên đến 30 tỉ đồng với số thuế nộp cho ngân sách lên đến 7,5

tỉ đồng. Như vậy có thể thấy ẩn đằng sau con số lỗ của Coca Cola có thể là khoản lãi rất lớn

hằng năm chuyển về cho công ty mẹ dưới dạng tiền trả nguyên phụ liệu. Đến nay, Coca

Cola Việt Nam đã “âm” vốn chủ sở hữu đến 818 tỉ đồng, nhưng nghịch lý ở chỗ d thua lỗ,

công ty này vẫn liên tục mở rộng sản xuất, dự kiến Coca Cola rót thêm 300 triệu USD với

mục tiêu tăng doanh thu gấp đôi ở thị trường Việt Nam vào năm 2020. Dấu hiệu là bất

thường, nhưng việc đấu tranh để các doanh nghiệp này thừa nhận chuyển giá không phải

đơn giản. Bởi khi thực hiện việc chuyển giá, Coca cola Việt Nam đã chuẩn bị đầy đủ hồ sơ,

chứng từ chặt chẽ, hợp đồng có giá trị pháp lý quốc tế. Còn Cục thuế Tp. Hồ Chí Minh thiếu

dữ liệu đối chứng giá nguyên liệu mua bán của công ty Coca Cola mẹ với các công ty liên

kết ở các thị trường khác, Cục thuế Tp.HCM cũng chưa được tiếp xúc với các cơ quan thuế

nước ngoài như Hoa Kỳ, Singapore… để làm rõ sự việc. Cho đến nay, Cục thuế TP.HCM

mới chỉ có động thái là báo cáo lên cấp trên và cung cấp thông tin cho giới truyền thông,

việc này có thể ảnh hưởng hạn chế đến môi trường đầu tư thành phố, khi chưa đấu tranh

bằng phương pháp chính xác và khoa học làm sao cho Coca Cola Việt Nam phải đóng thuế

thu nhập doanh nghiệp tại Việt Nam.

3.2.4. K ết quả khảo sát về tình hình chuyển giá của các doanh nghiệp FDI trên địa bàn

TP. HCM. Nhóm nghiên cứu tiến hành khảo sát (mẫ u phiế u ở phụ l ục 3) đến 164 ngườ i am

hiểu về hoạt động chuyển giá của các doanh nghiệ p FDI có hoạt động liên k ết với nướ c

ngoài, k ết quả khảo sát đượ c xử lý theo phần mềm SPSS 20.0 và dng phương pháp thống

kê mô tả để đánh giá. Cơ cấu ngườ i tr ả l ờ i phi ế u kh ảo sát



88

Bi ểu đồ 3.5

(DN nướ c ngoài: Doanh nghiệ p FDI, Doanh nghiệp trong nướ c: doanh nghiệ p vố n Việt Nam)

K ết quả khảo sát về hiện tượ ng chuyển giá của doanh nghiệp FDI:

Giá tr ị trung bình, độ l ệch chuẩ n - Xem phụ l ục 4-K ế t quả xử lý SPSS 20.0 ) Bi ểu đồ 3.6

Qua biểu đồ 3.6. cho thấy ở tất cả các khâu của quá trình kinh doanh của doanh nghiệ p đều

có hiện tượ ng chuyển giá ở trên mức trung bình (3,5/7), đặc biệt trong các khâu mua, bán

nguyên liệu máy móc giữa các bên liên k ết, sau đó là hoạt động chuyển giao công nghệ, bán

hàng cho các công ty liên k ết thành viên.

Qua các biểu đồ 3.7, 3.8 và 3.9 cho ta thấy những ngườ i tr ực tiế p tiế p cận vớ i hồ sơ tài

chính như: cán bộ kiểm toán, thuế và bản thân các k ế toán của các doanh nghiệ p FDI

thường đánh giá độ tr ầm tr ọng cao đối vớ i hiện tượ ng chuyển giá.

21%

17%

52%

3%7%

Số người trả lời

Cục Thuế

Công ty kiểm toán Công ty trong nước

Công ty nước ngoài

Công ty nhà nước

5.04

4.83

4.74

4.484.45

4.39

4.16

4.04

0 2 4 6

CG thông qua mua nguyên…

CG thông qua chuyển giao …

CG thông qua bán hàng cho…

CG thông qua thuê chuyên gia…

CG thông qua góp vốn dưới …

CG thông qua hình thức tài trợ …

CG thông qua Quảng cáo ở…

CG thông qua huấn luyện đào taọ

Đánh giá các hình thức chuyển giá củadoanh nghiệp



89

Biểu đồ 3.7

Biểu đồ 3.8

Biểu đồ 3.9

0

12

3

4

5

CụcThuế

Công tykiểmtoán

Công tytrongnước

Công tynướcngoài

Công tynhà

nước

giá trịtrung bình

5 5

4

5

3

4.38

Mức độ chuyển giá trong các doanh nghiệpFDI theo đánh giá của các bên liên quan

Cục Thuế

Công ty kiểm toán

Công ty trong nước



giá trị trung bình

4.45

5.61

4.22 43.5

4.45

0

1

2

3

4

5

6

Cục Thuế Công ty kiểmtoán

Công ty trongnước

Công ty nướcngoài

Công ty nhànước

Giá trị trung bình

Đánh giá về hình thức chuyển giá thôngqua góp vốn tài sản hữu hình



90

Đối vớ i hình thức chuyển giá thông qua mua nguyên vật liệu, máy móc từ công ty mẹ, mức

điểm đánh giá trung bình là 5,04 điểm. Các công ty kiểm toán đánh giá cao nhất vớ i 5,79

điểm, tiếp đó là Cục Thuế đánh giá 4,82 điểm và công ty nhà nướ c với 4,33 điểm.

Biểu đồ 3.10.

0 1 2 3 4 5 6

Cục Thuế






4.82

5.79

4.98

5

4.33

5.04

Chuyển giá thông qua mua nguyên liệu, máymóc từ công ty mẹ

4.2

4.4

4.6

4.8

5

5.2

5.4

Cục Thuế Công tykiểm toán

Công tytrong nước

Công tynước ngoài

Công tynhà nước

Giá trịtrung bình

4.56

4.93

4.71

5.25

4.92

4.74

Chuyển giá thông qua bán hàng cho côngty phụ thuộc ở nước ngoài



91

Biểu đồ 3.11.

Quan điểm về hình thức chuyển giá thông qua chuyển giao công nghệ, góp vốn bằng thương

hiệu (tài sản vô hình) khá giống nhau đối vớ i công ty kiểm toán, công ty trong nướ c và cục

Thuế vớ i mức điểm vào khoảng từ 4,9 – 5/7điểm, gần vớ i mức trung bình. Còn lại, các công

ty nước ngoài đánh giá mức phổ biến của hình thức này là 5.5/7 điểm, cao nhất so vớ i các

khối doanh nghiệ p khác, còn mức điểm thấ p nhất là 3,83 /7 do công ty Nhà nước đánh giá.

4.88 4.95 4.88 5.5

3.83

4.83

0

1

2

3

4

5

6






Chuyển giá thông qua chuyển giao công nghệ, gópvốn bằng thương hiệu (TS vô hình)



92

Biểu đồ 3.12.

Biểu đồ 3.13.

Quan điểm của cục Thuế, công ty kiểm toán và các công ty nướ c ngoài khá giống nhau đối

vớ i mức phổ biến của hình thức chuyển giá thông qua quảng cáo ở nướ c ngoài vớ i chi phí

cao, số điểm đánh giá vào khoảng từ 4,5 đến 4,6 /7 điểm. Các công ty tư nhân trong nướ c và

công ty Nhà nướ c lần lượ t đánh giá 3,99 và 3,33/7 điểm ở hình thức chuyển giá này, làm

cho giá tr ị trung bình đạt mức 4,16 /7 điểm.

4.5 4.573.99

4.5

3.33

4.16

0

0.51

1.52

2.53

3.54

4.55






CHUYỂN GIÁ THÔNG QUA QUẢNG CÁO ỞNƯỚC NGOÀI VỚI CHI PHÍ CAO



93

Biểu đồ 3.14.

Biểu đồ 3.15.

Đối vớ i hình thức chuyển giá thông qua thuê chuyên gia nướ c ngoài từ các công ty liên k ết

và tr ả lương cao, các công ty nước ngoài đánh giá mức phổ biến của hình thức chuyển giá

này ở mức cao nhất 5,25 điểm. Tiếp đó là mức 5 của công ty kiểm toán, mức 4,68 của Cục

Thuế, 4,3 của khối các công ty trong nướ c, và thấ p nhất là công ty nhà nướ c vớ i mức 3,67

điểm, làm cho trung bình điểm của hình thức này ở mức 4,48 điểm.

Tóm lại, qua k ết quả khảo sát thể hiện qua 11 biểu đồ k ể trên cho thấy các chuyên gia, đặc biệt chuyên gia kiểm toán và chuyên gia thuế đều đánh giá hoạt động chuyển giá tại các

công ty FDI có hoạt động liên k ết với nướ c ngoài là cao ở tất cả các giao dịch của quá trình

kinh doanh.

4.094.75

3.82

5

3.454.04

0

1

2

3

4

5

6






Chuyển giá thông qua huấn luyện đào taọ

4.685

4.3

5.25

3.67

4.48

0

1

2

3

4

5

6






Chuyển giá thông qua thuê chuyên gia nướcngoài và trả lương cao

Cục Thuế








94

3.3. Phân tích hoạt động kiểm soát chuyển giá tại các cơ quan thuế Tp.Hồ Chí Minh:

Trong hướ ng dẫn của Liên hiệ p Quốc về kiểm soát chuyển giá ở các nước đang phát triểnnăm 2013 cho thấy: muốn kiểm soát hoạt động chuyển giá của các công ty quốc tế có hoạtđộng liên k ết, cần thực hiện đồng bộ các biện pháp đượ c tóm tắt trong hình 3.16 sau đây.

Hình 3.16

Nguồn: T ổ ng hợ p t ừ tài liệu của OECD hướ ng d ẫ n kiể m soát chuyển giá cho các nước đang phát triể n.

Dựa vào gợ i ý của OECD theo hình 3.16, nhóm nghiên cứu phân tích thực tr ạng kiểm soát

chuyển giá ở Việt Nam nói chung và thành phố Hồ chí minh nói riêng.

3.3.1. Về hành lang pháp lý để tổ chức kiểm soát chuyển giá

Hệ thống pháp lý để kiểm soát chuyển giá ở Việt Nam từ khi ban hành lần đầu đến nay có

thể chia làm 3 giai đoạn:

3.3.1.1. Giai đoạn (1988-1997): tháng 12.1987 Luật đầu tư nước ngoài ra đời tạo hành lang

pháp lý quan trọng để thu hút nguồn vốn FDI. Sau 10 năm, Việt Nam có được 2257 dự án,

với tổng số vốn đăng ký 31,438 tỷ USD. Tuy là khu vực kinh tế mới, nhưng nguồn vốn FDI

đã đóng góp vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế Việt Nam. Tuy nhiên, trong giai đoạn ban đầu này đã có những hiện tượng “bất thường”, có nghi vấn chuyển giá. Trong số 375

doanh nghiệp FDI được kiểm toán có đến 286 doanh nghiệp bị lỗ (chiếm tỷ trọng 76,3 %),

trong số này có đến 74,1 % doanh nghiệp liên doanh, 84,8% doanh nghiệp 100% vốn nước

ngoài bị lỗ. Một số ngành kinh doanh có tỷ lệ lớn như: dược phẩm 6/7 doanh nghiệp báo lỗ;

100 % doanh nghiệp FDI kinh doanh khách sạn, khu vui chơi giải trí, trung tâm thương mại

báo lỗ; 4/6 bệnh viện FDI báo lỗ. Những doanh nghiệp FDI có hoạt động liên kết trong giai

đoạn này có tình trạng thua lỗ lớn như liên doanh Coca-Cola Chương Dương, Samsung-

Vina Việt Nam... (Nguyễn Ngọc Thanh, 2001). Trong giai đoạn đầu tiên kể từ khi có luật đầu tư nước ngoài Việt Nam không có quy định

mang tính pháp lý nào nói về hoạt động chuyển giá và kiểm soát chuyển giá.

3.3.1.2. Giai đoạn 1997-2004: Giai đoạn hình thành và hoàn thiện hệ thống pháp lý

kiểm soát hoạt động chuyển giá.

Đặc điểm của giai đoạn này là,

Ki ểm soát hoạt động chuy ển gia của các công ty qu ố c t ế

Hành lang

pháp lý

Cơ sở vật ch ấ t

kỹ thuật và

thông tin

Hợp tác – liên

k ế t ki ểm soát

chuy ển giá

Giám sát nghĩa

vụ thu ế của

doanh nghiệp

Bộ máy &

ngu ồn nhân

lực



95

Các khu vực kinh tế khác nhau được điều tiết bởi các Luật khác nhau (Luật đầu tư

nước ngoài, Luật doanh nghiệp Nhà nước, luật hợp tác xã, luật doanh nghiệp tư

nhân, luật khuyến khích đầu tư trong nước...)

Trong giai đoạn này hiện tượng chuyển giá đã lan sang cả các doanh nghiệp trong

nước: lợi dụng những khe hở của luật khuyến khích đầu tư trong nước ban hành

năm 1994 nhiều doanh nghiệp nội địa thành lập ra các công ty con, bán hàng cho

các công ty con mới thành lập đang được hưởng ưu đãi thuế với giá thấp, muanguyên liệu hàng hóa với giá cao... tránh thuế thu nhập doanh nghiệp cho công ty

mẹ.

Việt Nam tham gia tích cực vào quá tr ình hội nhập khu vực và liên khu vực: Ký

kết hiệp định thương mại Việt-Mỹ năm 2000, đàm phán ở giai đoạn cuối gia nhập

WTO... tạo môi trường hấp dẫn hơn để thu hút vốn FDI.

Văn bản pháp lý kiểm soát chuyển giá ở giai đoạn này:

Thông tư 74/1997/TT-BTC được Bộ Tài chính ban hành ngày 20.10.1997 hướng

dẫn về thuế đối với nhà đầu tư nước ngoài. Quy chế mang tính pháp lý ban đầuthể hiện dưới dạng thông tư nội dung đơn giản liên quan đến hoạt động chuyển

giá và các biện pháp chống chuyển giá. Tuy nhiên, nội dung của thông tư khó vận

dụng trong thực tế và chỉ áp dụng đối với các doanh nghiệp FDI.

Thông tư 89/1999/TT-BTC của Bộ Tài chính thay thế cho thông tư 74/1997/TT-

BTC, và 02 năm sau được thay thế bởi Thông tư 13/2001/TT-BTC. Nội dung

thông tư 13 có thay đổi so với các văn bản trước đó là quy định pháp luật về kiểm

soát chuyển giá được đổi thành “ Biện pháp xác định giá thị trường trong quan

hệ giao dịch giữa các doanh nghiệp liên kết” thay cho “biện pháp chốngchuyển giá” .

Các văn bản của Bộ Tài chính trong giai đoạn này đặt cơ sở quan trọng cho kiểm soát

chuyển giá tại Việt Nam. Tuy nhiên, các văn bản chỉ điều chỉnh hoạt động chuyển giá đối

với các doanh nghiệp FDI và nội dung của khá đơn giản, chưa đầy đủ. Vì vậy, trong thời

gian các thông tư có hiệu lực, các cơ quan thuế Việt Nam chưa kết luận bất cứ trường hợp

nào có hiện tượng chuyển giá.

3.3.1.3. Giai đoạn 2005 đến nay: Giai đoạn bổ sung và hoàn thiện hệ thống pháp lý liên

quan đến quản lý hoạt động chuyển giá

Đặc điểm của giai đoạn này là,

Năm 2005, ban hành Luật doanh nghiệp và Luật đầu tư áp dụng chung cho các khu

vực kinh tế.



96

Các văn bản pháp lý kiểm soát hoạt động chuyển giá áp dụng chung cho khu vực

kinh tế trong nước và vốn đầu tư nước ngoài.

Các văn bản pháp lý quan trọng có liên quan đến kiểm soát hoạt động chuyển giá là:

Thông tư 117/2005/TT-BTC ban hành ngày 29/12/2005 là văn bản hướng dẫn khá

chi tiết về giá thị trường các bên được coi là "có quan hệ liên kết". Bổ sung các

nguyên tắc, phân tích so sánh và loại trừ khác biệt, xác định rõ các yêu cầu về hồ sơ

để xác định giá thị trường, kê khai và xử lý vi phạm của các bên có quan hệ liên kết.Xây dựng 05 phương pháp xác định giá thị trường (phương pháp so sánh giá giao

dịch độc lập; phương pháp giá bán lại; phương pháp giá vốn cộng lãi; phương phá p

so sánh lợi nhuận; phương pháp tách lợi nhuận. Tuy vậy, thông tư 117/2005/TT-BTC

chưa quy định quy trình điều tra hoạt động chuyển giá, khiến các cục thuế địa

phương áp dụng không thống nhất, gây phản ứng của các nhà đầu tư.

Thông tư 66/2010/TT-BTC của Bộ Tài Chính ban hành ngày 20/04/2010 có hiệu lực

từ ngày 6/06/2010 hướng dẫn thực hiện xác định giá thị trường trong giao dịch kinh

doanh giữa các bên có quan hệ liên kết . Thông tư 66/2010/TT-BTC thay thế thông tư177, quy định tương đối đầy đủ các tiêu chí định tính, định lượng để xác định các

giao dịch liên kết, giao dịch độc lập. Qui định rõ khác biệt trọng yếu, sử dụng biên độ

giá thị trường, hướng dẫn kê khai thông tin giao dịch liên kết cụ thể hơn như: quốc

gia xuất xứ, địa chỉ mã số thuế của các bên liên kết. Vẫn áp dụng 05 phương pháp

xác định giá thị trường. Các phương pháp này áp dụng với từng loại giao dịch được

thực hiện tương ứng với từng đối tượng liên kết.

Điểm lưu ý: Các quy định ở thông tư 117 và 66 chủ yếu dựa trên hướng dẫn về định giá

chuyển giao của OECD. Tuy nhiên, hướng dẫn có điểm khác so với OECD như sau:

Hướng dẫn của OECD chỉ áp dụng cho các doanh nghiệp có giao dịch xuyên quốc

gia. Thông tư 117 và 66 được áp dụng cho các doanh nghiệp có giao dịch liên kết

xuyên quốc gia và cả giao dịch liên kết trong nước.

Hai thông tư vẫn chưa đề cập đến cơ chế “Thoả thuận giá trước - APA”.

−

Công văn số 9052/VPCP-KTTH ngày 21 tháng 12 năm 2011 của Văn phòng

Chính phủ về việc thí điểm thực hiện thỏa thuận xác định giá trước (APA).

Theo đề nghị của Bộ Tài chính thống nhất đề xuất việc thí điểm áp dụng APA

đối với Công ty trách nhiệm hữu hạn Samsung Electronics Việt Nam (SEV),đảm bảo ph hợp với Hiệp định tránh đánh thuế hai lần đã ký giữa Việt Nam

và Hàn Quốc và thông lệ quốc tế.

−

Quyết định số 1250/QĐ-BTC phê duyệt chương trình hành động kiểm soát

hoạt động chuyển giá giai đoạn 2012-2015 nhằm thực hiện chiến lược cải cách

hệ thống thuế giai đoạn 2011-2020. Chương trình hành động kiểm soát hoạt



97

động chuyển giá giai đoạn 2012-2015 tập trung vào 09 nhiệm vụ chủ yếu sau:

Thứ nhất , nghiên cứu sửa đổi bổ sung nhằm hoàn thiện chính sách pháp luật

theo hướng đưa ra các quy định, hướng dẫn cụ thể để kiểm soát, ngăn ngừa,

hạn chế hoạt động chuyển giá nhằm làm giảm nghĩa vụ thuế phải nộp tại Việt

Nam của các doanh nghiệp có mối liên hệ liên kết; Thứ hai, xây dựng hệ thống

cơ sở dữ liệu tỷ suất lợi nhuận của các doanh nghiệp độc lập theo từng ngành

nghề kinh doanh có rủi ro cao trong quản lý giá chuyển nhượng và danh mục

giá giao dịch trên thị trường của một số hàng hoá chủ yếu trên cơ sở tham

khảo giá hàng hoá cng loại tại các nước trong khu vực và trên thế giới làm cơ

sở chung cho các Cục Thuế sử dụng, phân tích rủi ro trong công tác quản lý

giá chuyển nhượng; xử lý thông tin thu thập phục vụ cho công tác quản lý thuế

đối với hoạt động chuyển giá và lưu trữ hồ sơ theo quy định. Thứ ba, thu thập,

nghiên cứu các dấu hiệu chuyển giá đang được các chủ thể kinh doanh tại Việt

Nam thực hiện; kết quả đạt được và những tồn tại hạn chế trong quản lý thuế

đối với hoạt động chuyển giá của ngành thuế trong thời gian vừa qua. Thứ tư ,xây dựng tài liệu đào tạo về quản lý giá chuyển nhượng trên cơ sở thu thập,

tìm kiếm kinh nghiệm quốc tế và những kinh nghiệm rút ra từ thực tiễn quản

lý; soạn thảo quy trình thanh tra, kiểm tra thuế đối với hoạt động chuyển giá.

Thứ năm, đào tạo, trang bị kiến thức chuyên môn sâu, rộng cho đội ngũ công

chức làm công tác quản lý giá chuyển nhượng để có khả năng đảm đương

nhiệm vụ khó khăn này trong tương lai. Thứ sáu, tập trung đẩy mạnh công tác

thanh tra đối với hoạt động chuyển giá của các doanh nghiệp tại cơ quan thuế

các cấp, đảm bảo việc lập kế hoạch thanh tra và cũng như thực hiện thanh trathực tế đối với hoạt động chuyển giá chiếm ít nhất 20% số cuộc thanh tra

trong 01 năm. Thứ bảy, xây dựng và thực hiện các chương trình hợp tác quốc

tế về tăng cường năng lực quản lý nhà nước, kiểm soát hoạt động chuyển giá

của các doanh nghiệp liên kết. Nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế, xây dựng các

cơ chế xác định giá trị tài sản cố định và giá nguyên, nhiên, vật liệu đầu vào;

nghiên cứu các giải pháp quản lý đối với hoạt động chuyển giá đã được các

nước áp dụng hiệu quả. Thứ tám, xây dựng và thực hiện các chương trình

truyền thông về giá chuyển nhượng để tuyên truyền, phổ biến, giáo dục nhằmnâng cao ý thức tuân thủ của các doanh nghiệp, cán bộ thuế và các cơ quan

quản lý Nhà nước có liên quan. Thứ chín, tăng cường phối hợp với các Bộ,

ngành, địa phương nhằm nhận diện, đấu tranh có hiệu quả đối với hành vi lợi

dụng chuyển giá để tránh thuế của các doanh nghiệp Việt Nam có mối quan hệ

liên kết và chống thất thu ngân sách Nhà nước.



98

Luật số 21/2012/QH13 ngày 20/11/2012 sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quản

lý thuế của Quốc hội. Luật này đề cập đến 2 vấn đề quan trọng có liên quan đến quản

lý hoạt động chuyển giá là: “Áp dụng cơ chế quản lý rủi ro trong quản lý thuế” và

“Thỏa thuận trước về phương pháp xác định giá tính thuế”. Cụ thể:

−

Điều 1, khoản 1 của Luật số 21/2012/QH13: Bổ sung vào khoản 4 Điều 4 của

Luật quản lý thuế như sau: Áp dụng cơ chế quản lý rủi ro trong quản lý thuế:

Việc áp dụng cơ chế quản lý rủi ro trong quản lý thuế bao gồm: thu thập thôngtin, dữ liệu liên quan đến người nộp thuế; xây dựng các bộ tiêu chí quản lý thuế;

đánh giá việc tuân thủ pháp luật của người nộp thuế; đề xuất, áp dụng các biện

pháp quản lý thuế;

Cơ quan quản lý thuế quản lý, ứng dụng hệ thống thông tin nghiệp vụ để đánh giá

rủi ro về thuế, mức độ tuân thủ pháp luật của người nộp thuế, lựa chọn đối tượng

kiểm tra, thanh tra về thuế và hỗ trợ các hoạt động nghiệp vụ khác trong quản lý

thuế.

+ Tại điểm d, khoản 2, điều 10, luật Giá số : 11/2012/QH13 ngày 20 tháng 6năm 2012 của Quốc Hội, có hiệu lực thi hành từ ngày 01 tháng 01 năm 2013, quiđịnh : Hành vi bị cấm trong lĩnh vực giá đối với tổ chức, cá nhân sản xuất, kinhdoanh là “Các hành vi chuyển giá, thông đồng về giá dưới mọi hình thức để trục lợi.

Do đó, về phạm vi áp dụng theo điều 2 của Thông tư 66/2010/TT -BTC : “Cácgiao dịch mua, bán, trao đổi, thuê, cho thuê, chuyển giao hoặc chuyển nhượng hànghóa, dịch vụ trong quá trình kinh doanh (được gọi chung là giao dịch kinh doanh)giữa các bên có quan hệ liên kết, trừ các giao dịch kinh doanh giữa doanh nghiệp tại

Việt Nam với các bên có quan hệ liên kết liên quan đến các sản phẩm thuộc diện điềuchỉnh giá của Nhà nước được thực hiện theo quy định của pháp luật về giá.”, khôngcòn hiệu lực áp dụng và cần thiết phải thay đổi nội dung này.

+ Điều 1 khoản 11 của Luật số 21/2012/QH13, quy định: thỏa thuận trước về phương pháp

xác định giá tính thuế là thỏa thuận bằng văn bản giữa cơ quan thuế với người nộp thuế hoặc

giữa cơ quan thuế với người nộp thuế và cơ quan thuế các nước, vng lãnh thổ mà Việt Nam

đã ký Hiệp định tránh đánh thuế hai lần và ngăn ngừa việc trốn lậu thuế đối với thuế thu

nhập cho một thời hạn nhất định, trong đó xác định cụ thể các căn cứ tính thuế, phương pháp xác định giá tính thuế hoặc giá tính thuế theo giá thị trường. Thỏa thuận trước về

phương pháp xác định giá tính thuế được xác lập trước khi người nộp thuế nộp hồ sơ khai

thuế.



99

Nghị định 83/2013/NĐ-CP ngày 22/7/2013 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành

một số điều của Luật quản lý thuế và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật

quản lý thuế: một số nội dung liên quan đến việc quản lý tình trạng chuyển giá như:

−

Điều 4. Áp dụng quản lý rủi ro trong quản lý thuế, bao gồm 02 khoản : k hoản

1: á p dụng quản lý rủi ro trong quản lý thuế của cơ quan thuế; khoản 2: áp

dụng quản lý rủi ro của cơ quan hải quan trong quản lý thuế.

−

Điều 5 khoản 6 của Nghị định quy định: thỏa thuận trước về phương pháp xácđịnh giá tính thuế (sau đây viết tắt là APA)

− Bổ sung Điều 36: thỏa thuận trước về phương pháp xác định giá tính thuế

(APA), quy định về: đối tượng áp dụng APA; các nội dung cơ bản của APA

−

Điều 34, ấn định từng yếu tố liên quan đến việc xác định số tiền thuế phải nộp,

quy định một số trường hợp ấn định liên quan đến hoạt động chuyển giá.

− Điều 35, căn cứ ấn định thuế. Căn cứ thông tin để cơ quan quản lý thuế ấn

định thuế là “thông tin về các giao dịch kinh tế giữa người nộp thuế với tổ

chức, cá nhân có liên quan;”( điều 35 khoản 1 điểm b). Dự thảo Thông tư hướng dẫn việc áp dụng thỏa thuận trước về phương pháp xác định

giá tính thuế (APA) trong quản lý thuế: Dự thảo thông tư hướng dẫn về APA được

chia thành 5 Chương và 27 điều, cụ thể: Chương I - “Quy định chung” bao gồm 5

điều, quy định về đối tượng áp dụng, phạm vi áp dụng, nguyên tắc áp dụng, giải thích

từ ngữ và thẩm quyền giải quyết hồ sơ APA; Chương II – “Trình tự, thủ tục và nội

dung APA” bao gồm 10 điều, quy định về: Trình tự, thủ tục giải quyết một hồ sơ

APA; Lựa chọn hình thức APA, chuyển đổi hình thức APA; lựa chọn dữ liệu thông

tin để so sánh; việc tham gia của chuyên gia độc lập; việc rút đơn và dừng đàm phánAPA; Chương III – “Quản lý, giám sát tuân thủ và một số quy định khác” bao gồm 6

Điều, quy định về phí giải quyết hồ sơ APA; quyền và nghĩa vụ của người nộp thuế

trong quá trình thực hiện APA; quyền và trách nhiệm của cơ quan thuế; bảo mật

thông tin của người nộp thuế; điều chỉnh thu nhập chịu thuế khi thực hiện APA; trách

nhiệm pháp lý của người nộp thuế trong việc cung cấp thông tin; Chương IV – “Hiệu

lực APA” bao gồm 4 điều, quy định về: hiệu lực thi hành của APA; các vấn đề liên

quan đến gia hạn, sửa đổi APA, hủy bỏ và thu hồi APA; Chương V – “Tổ chức thực

hiện” bao gồm 2 điều, quy định về xử phạt vi phạm hành chính thuế khi thực hiệnAPA và hiệu lực thi hành của thông tư.

Đánh giá hành lang pháp lý phục vụ cho công tác kiểm soát chuyển giá:

Ưu điểm:



100

−

Cơ quan có thẩm quyền Nhà nước, Chính phủ trong những năm gần đây sửa

đổi ban hành nhiều văn bản mang tính pháp lý phục vụ cho công tác kiểm

soát, ngăn ngừa hoạt động chống chuyển giá của các công ty đa quốc gia.

−

Các văn bản pháp lý phục vụ cho công tác quản lý thuế luôn được hoàn thiện,

các qui định mới đã được bổ sung, cập nhật như: khác biệt cơ bản trong so

sánh giá giao dịch liên kết với giá giao dịch độc lập đã được lượng hóa; xác

định giá trị tính thuế đã được quy định riêng đối với trường hợp mua và

trường hợp bán; mẫu biểu kê khai thông tin giao dịch liên kết được quy định

cụ thể, rõ ràng, thuận tiện hơn trong kê khai thuế.

− Từ cuối năm 2012 văn bản luật đã chứa đựng các điều khoản phục vụ cho

công tác quản lý hoạt động chuyển giá, tháng 7/2013 Chính phủ đã ban hành

Nghị định về thuế, trong đó có nhiều điều khoản liên quan đến công tác quản

lý hoạt động chuyển giá (thay vì trước thời điểm này Nhà nước chỉ quản lý

hoạt động chuyển giá bằng các thông tư do bộ tài chính ban hành tính pháp lý

có nhiều hạn chế) − Các văn bản pháp lý hiện hành về cơ bản đã đáp ứng được phần nào yêu cầu

công tác quản lý thuế đối với các doanh nghiệp FDI, đảm bảo công tác quản lý

thuế ph hợp với các quy định quốc tế vì việc xác định giá thị trường đối với

sản phẩm trong giao dịch kinh doanh giữa các bên có quan hệ liên kết được

dựa trên hướng dẫn của OECD, có tính đến thực tiễn quản lý thuế ở Việt Nam.

Hạn chế:

−

Chưa có Luật và Nghị định ban hành riêng về chuyển giá và kiểm soát chuyển

giá, mà các nội dung về vấn đề này mới chỉ nằm rải rác trong các luật về thuế.− Nhóm nghiên cứu cho rằng, hành lang pháp lý hiện nay chưa đủ mạnh vì điều

chỉnh hoạt động kiểm soát hoạt động chuyển giá mới chỉ dừng lại ở các th ông

tư do Bộ Tài chính ban hành, giá trị pháp lý không cao, chưa bao quát hết các

trường hợp chuyển giá.

− Chưa có văn bản pháp lý nào quy định rõ trường hợp nào cần phải tập trung

xem xét hiện tượng chuyển giá, khiến cho việc kiểm tra, thanh tra còn tràn lan,

tác động hạn chế đến môi trường đầu tư, có thời điểm gây phản ứng trong

cộng đồng các doanh nghiệp đầu tư nước ngoài. −

Các văn bản mang tính pháp lý ở Việt Nam hiện nay chưa đề cập đến mối

quan hệ giữa trị giá hải quan và giá giao dịch giữa các bên có quan hệ liên kết.

Giá xuất nhập khẩu hiện nay về cơ bản do doanh nghiệp nhập khẩu tự kê khai

và tự chịu tránh nhiệm về tính trung thực trong kê khai giá để tính thuế xuất

khẩu, nhập khẩu. Tuy nhiên, trị giá hải quan cho phép cơ quan quản lý Nhà





102

doanh, vốn, lao động, tr ạng thái hoạt động…); thông tin về báo cáo k ết quả sản xuất kinh

doanh, bảng cân đối k ế toán; thông tin về tình hình thanh tra, kiểm tra; tình hình thực hiện

kê khai, nộ p thuế của ngườ i nộ p thuế. Hệ thống cơ sở dữ liệu ngườ i nộ p thuế và các ứng

dụng quản lý và khai thác thông tin nói trên đã hỗ tr ợ đáng kể cho cán bộ thuế trong công

tác quản lý thuế đối vớ i hoạt động chuyển giá như: rà soát, lên danh sách các doanh nghiệ p

theo từng ngành nghề, địa bàn quản lý, loại hình hoạt động; tổng hợ p k ết quả sản xuất kinh

doanh lãi/lỗ trong nhiều năm liên tiế p; tính toán các chỉ tiêu cần thiết phục vụ cho việc phân

tích, so sánh (tỷ suất lợ i nhuận, quy mô vốn, doanh thu…)

Ngoài ra, để thu thậ p thông tin của các doanh nghiệ p tại nướ c ngoài có quan hệ liên k ết vớ i

doanh nghiệ p FDI tại Việt Nam, trong năm 2007, Tổng cục Thuế cũng đã thực hiện mua

thông tin như hệ thống cơ sở dữ liệu OSIRIS. Mặc dù việc khai thác thông tin từ các nguồn

dữ liệu này chưa thực sự hiệu quả nhưng đã góp phần hỗ tr ợ cho cán bộ thanh tra trong công

tác phân tích hồ sơ giá chuyển nhượ ng...

Về ứ ng dụng: Cục thuế Tp.HCM đã xây dựng và phát triển một số ứng dụng phục vụ cho

công tác chống gian lận thuế và thanh tra thuế như: Ứ ng dụng quản lý đăng ký thuế cho phép tra cứu thông tin định danh về doanh

nghiệ p (TINC, TINTC);

Ứ ng dụng quản lý thuế cho phép tra cứu thông tin về tình hình thực hiện nghĩa vụ

thuế của doanh nghiệ p (kê khai, nộ p thuế) (QLT, QTT);

Ứ ng dụng quản lý nợ cho phép tra cứu tình hình nợ thuế (QTN);

Ứ ng dụng báo cáo tài chính cho phép tra cứu thông tin về báo cáo tài chính (Báo cáo

k ết quả sản xuất kinh doanh, bảng cân đối k ế toán) (BTD);

Ứ ng dụng thanh tra, kiểm tra, cho phép tra cứu tình hình thanh tra, kiểm tra ngườ inộ p thuế (TTR); ứng dụng tập trung cơ sở dữ liệu ngườ i nộ p thuế (TPH).

3.3.2.2. Tồn tại, hạn chế

Mặc d cơ sở dữ liệu và các ứng dụng hiện hành của ngành thuế đã bao quát tương đối đầy

đủ các thông tin cơ bản về ngườ i nộ p thuế nhưng mớ i chỉ đáp ứng một phần cho công tác

quản lý thuế đối vớ i hoạt động chuyển giá. Một số hạn chế có thể k ể đến như:

Về cơ sở dữ liệu

Còn thiếu một số thông tin hỗ tr ợ cho công tác theo dõi, rà soát các doanh nghiệ p

thực hiện kê khai thông tin giao dịch liên k ết theo quy định tại Thông tư số

66/2010/TT-BTC và công tác phân tích, so sánh trong thanh tra giá chuyển nhượ ng:

thông tin về các bên có quan hệ liên k ết với ngườ i nộ p thuế; thông tin về cơ cấu tổ

chức, chức năng hoạt động; thông tin về quan hệ sở hữu vốn trong tập đoàn; thông tin

về sản phẩm, quy trình sản xuất sản phẩm; thông tin về giao dịch vớ i các bên liên k ết;

thông tin về tình hình hoạt động của ngành (xu hướ ng phát triển, tốc độ tăng trưở ng,



103

đặc điểm hoạt động của ngành, tỷ suất lợ i nhuận ngành); đặc điểm của loại hình

doanh nghiệ p sản xuất; Hiện nay khó khăn của các cơ quan quản lý thuế là chưa có

dữ liệu về tỷ suất lợ i nhuận bình quân của các ngành nghề nghề để áp dụng khi tiến

hành kiểm tra hay thanh tra thuế. Đây chính là vấn đề khó khăn mà cơ quan thuế hay

gặ p khi xem xét tỷ suất sinh lợ i tại một công ty vì không có một cơ sở pháp lý rõ ràng

để làm căn cứ khi tiến hành thanh tra thuế. Trong thực tế có nhiều doanh nghiệ p kinh

doanh trong những ngành nghề có tỷ suất lợ i nhuận r ất cao nhưng doanh nghiệ p này

lại thườ ng xuyên thua lỗ kéo dài hoặc tỷ suất sinh lợ i r ất thấ p, thấp hơn cả lãi suất

ngân hàng nhưng khi cơ quan thuế kiểm tra thì không có cơ sở pháp lý vững chắc là

tỷ suất lợ i nhuận bình quân ngành để so sánh nên cơ quan thuế thườ ng không dám

mạnh dạn thực hiện các hướ ng dẫn của thông tư 117 mặc dù phát hiện có dấu hiệu

chuyển giá tại doanh nghiệ p.

Mức độ tích hợ p thông tin, dữ liệu còn thấ p, mớ i chỉ tích hợ p một số thông tin cơ bản

theo từng ngườ i nộ p thuế, chưa tích hợp đượ c các thông tin của bên liên k ết vớ i

ngườ i nộ p thuế trên hệ thống tin học ngành thuế. Tổng cục thuế nói chung và Cục thuế Tp.HCM nói riêng chưa bố trí nguồn kinh phí

để hoàn thiện hệ thống cơ sở dữ liệu của ngành thuế phục vụ cho công tác kiểm soát

chuyển giá;

Việc phối hợp trao đổi, cung cấ p thông tin với cơ quan quản lý và cấp phép đầu tư,

cơ quan quản lý giá, cơ quan thống kê, cơ quan thuế nướ c ngoài còn hạn chế nên việc

tìm kiếm thông tin, dữ liệu phục vụ cho việc xác định giá thị trường đối vớ i giao dịch

liên k ết là r ất khó khăn, đặc biệt là đối vớ i những trườ ng hợ p mà sản phẩm, hàng hoá,

máy móc thiết bị không có bán tại thị trườ ng Việt Nam.

Cục Thuế thành phố chưa thực hiện kiểm soát chất lượ ng kê khai thông tin giao dịch

liên k ết của các doanh nghiệ p FDI và chưa thực hiện xử phạt đối với các trườ ng hợ p

chậm kê khai thông tin giao dịch liên k ết;

Cho đến nay, chưa hề có dữ liệu chính xác về số thuế thu đượ c, số lỗ xác định giảm

đượ c thực hiện thông qua việc đấu tranh kiểm soát chuyển giá theo quy tắc chuyển

giá.

Về thự c hành kiểm soát chuyển giá

Các ứng dụng hiện nay còn mang tính độc lập và chưa hỗ tr ợ hiệu quả cho việc khai

thác thông tin theo nhiều tiêu thức, các báo cáo đầu ra còn thiếu và tương đối đơn

giản, do đó cán bộ thuế gặ p nhiều khó khăn trong việc thu thậ p, phân tích thông tin,

xác định các trườ ng hợ p có r ủi ro chuyển giá cũng như xác định giá thị trườ ng trong

các giao dịch liên k ết của doanh nghiệ p.



104

Thông tin thu thậ p từ bên thứ 3 và thông tin về giao dịch liên k ết mà doanh nghiệ p

phải kê khai theo mẫu GCN-01/QLT (phụ lục 1-GCN/CC ban hành kèm theo Thông

tư số 66/2010/TT-BTC) vẫn chưa được lưu trữ trên hệ thống tin học ngành thuế và

chưa có ứng dụng để khai thác. Các thông tin trao đổi vớ i các Bộ, ngành cũng chưa

đượ c k ết nối tự động vớ i hệ thống tin học ngành thuế.

Nguyên nhân

Thờ i gian qua, Cục thuế Tp. HCM mớ i chỉ chú tr ọng xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệuđể phục vụ cho công tác quản lý thuế nói chung, chưa có sự quan tâm đúng mức đến

việc xây dựng cơ sở dữ liệu cho công tác quản lý thuế đối vớ i hoạt động chuyển giá

có yếu tố quốc tế, trong khi giá chuyển nhượ ng là một lĩnh vực đặc th, đòi hỏi phải

đượ c quản lý trên cơ sở thông tin đa chiều về nhà đầu tư FDI có giao dịch liên k ết

trong và ngoài nướ c.

Để quản lý hiệu quả hoạt động chuyển giá của các doanh nghiệ p FDI có hoạt động

liên k ết thì cần có sự phối hợ p chặt chẽ giữa cơ quan thuế với các bên liên quan như

Ngân hàng, K ế hoạch và đầu tư, Quản lý giá, Thống kê, Thuế nước ngoài,…để tạonguồn dữ liệu thông tin từ nhiều phía giúp cơ quan thuế có thể kiểm chứng, xác định

giá thị trườ ng trong giao dịch liên k ết của doanh nghiệ p. Tuy nhiên, sự phối hợ p giữa

Cục thuế Tp.Hồ Chí Minh và các đơn vị nói trên còn hết sức hạn chế và chưa có sự

đồng bộ về công nghệ nên gặ p nhiều khó khăn trao đổi thông tin, dữ liệu.

3.3.3.Thự c trạng hợ p tác, phối hợ p kiểm soát chuyển giá

Nhữ ng thành công:

Tính đến thời điểm tháng 2/2013 Việt Nam đã ký hiệp định chống đánh thuế 2 lần

với 63 nướ c và khu vực lãnh thổ thực hiện khấu tr ừ thuế tại nguồn, đây là những hiệ pđịnh hỗ tr ợ kiểm soát chuyển giá (Phụ lục 5).

Tổng cục Thuế cũng đã phối hợ p vớ i Tổng cục Hải quan xây dựng 06 thông tư liên

tịch về trao đổi thông tin vớ i các Bộ, Ngành tạo cơ sở pháp lý cho việc thu thậ p thông

tin từ bên thứ 3, phục vụ cho công tác quản lý thuế nói chung cũng như quản lý thuế

đối vớ i hoạt động chuyển giá nói riêng. Bao gồm: Thông tư liên tịch giữa Bộ Tài

chính, Bộ Nông nghiệ p và Phát triển nông thôn, Bộ Y tế; Thông tư liên tịch giữa Bộ

Tài Chính, Ngân hàng Nhà nướ c Việt Nam; Thông tư liên tịch giữa Bộ Tài chính, Bộ

Công an, Bộ Quốc phòng.

Nhữ ng hạn chế :

Đã có 100 nướ c và khu vực lãnh thổ đầu tư vào Việt Nam, nhưng chỉ có 63 % nướ c

ký hiệp định chống đánh thuế 2 lần vớ i Việt Nam. Nhiều nước như: Hoa k ỳ, các lãnh

thổ được xem là “thiên đường” trốn thuế: British Virgin Islands, Cayman Islands,

Campuchia …chưa ký hiệp định vớ i Việt Nam (Phụ lục 5).



105

Tổng cục thuế Việt Nam nói chung, cũng như cục thuế Tp. Hồ Chí Minh chưa ký kết

các thỏa thuận hợ p tác với cơ quan thuế các nướ c về kiểm soát chuyển giá như: cung

cấ p thông tin, phối hợp điều tra doanh nghiệ p liên k ết có nghi vấn chuyển giá, trao

đổi chuyên gia, đào tạo nguồn nhân lực.

Bộ Tài chính, Tổng cục thuế Việt Nam chưa cử chuyên gia, đại diện tham dự các

cuộc họ p của OECD bàn về hợ p tác kiểm soát hoạt động chuyển giá của các MNCs.

Các thông tư về cơ chế phối hợ p giữa các cơ quan trong nướ c trong quản lý và cungcấ p thông tin kiểm soát chuyển giá thiếu cụ thể, không đề cập đến biện pháp tổ chức

thực hiện, tính pháp lý thấ p. Việc phối hợ p giữa Cục thuế Tp. Hồ Chí Minh vớ i các

cơ quan có liên quan đến cung cấp, trao đổi thông tin để kiểm soát, đánh giá hiện

tượ ng chuyển giá như Ngân hàng, Hải quan, Ban quản lý thị trườ ng, Cục thuế của

các tỉnh thành phố khác (nhiều doanh nghiệ p FDI mở công ty, chi nhánh ở nhiều địa

bàn trong nước)…còn rất hạn chế, không thườ ng xuyên.

3.3.4. Giám sát nghĩa vụ thuế của các doanh nghiệp

Thành công

Chính phủ trong thờ i gian gần đây ban hành nhiều văn bản pháp quy kiểm soát hoạt

động chuyển giá,hiện qua 02 văn bản:

− Chỉ thị số 1617/CT-TTg ngày 19.09.2011 của Thủ tướ ng Chính phủ về việc

“T ăng cườ ng thự c hiện và chấ n chỉ nh công tác quản lý đầu tư trự c tiếp nướ c

ngoài trong thờ i gian t ớ i” Tại điểm 5 phần II của Chỉ thị về một số giải pháp

chủ yếu có nêu: Nghiên cứu, xây dựng và hoàn thiện cơ chế, chính sách nhằm

hạn chế và ngăn chặn tình trạng chuyển giá của các doanh nghiệp có vốn đầu

tư nước ngoài.Tại tiết a điểm 1 phần III của chỉ thị có nêu: Bộ Kế hoạch -Đầu tư chủ trì, phối hợp với Bộ Tài chính, Bộ Công Thương và Ủy ban nhân

dân các địa phương xây dựng Đề án ngăn ngừa và hạn chế tình trạng chuyển

giá của các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài.

−

Quyết định số 1250/QĐ-BTC ngày 21/5/2012 của BTC về việc “ Phê duyệt

chương trình hành động kiể m soát hoạt động chuyển giá giai đoạn 2012-

2015” Mục tiêu của chương trình là xây dựng, thực hiện các giải pháp nhằm

nâng cao chất lượ ng, hiệu quả công tác quản lý thuế đối vớ i hoạt động chuyển

giá; hạn chế, ngăn ngừa, tình tr ạng các doanh nghiệ p có mối quan hệ liên k ếtlợ i dụng chuyển giao giá tr ị hàng hoá, dịch vụ, quyền sở hữu trí tuệ, bí quyết

kinh doanh… để làm giảm nghĩa vụ thuế theo quy định của pháp luật; tăng

cườ ng tính tuân thủ pháp luật của ngườ i nộ p thuế; tạo môi trườ ng kinh doanh

bình đẳng, lành mạnh giữa các doanh nghiệ p.



106

Về công tác thanh tra, kiểm tra năm 2012 Cục Thuế T p.HCM đã thanh tra

1.509 doanh nghiệp, qua đó truy thu, truy hoàn và phạt 2.609 tỉ đồng, giảm

khấu trừ 75 tỉ đồng và giảm lỗ 2.643 tỉ đồng. Cục Thuế cũng thanh tra 277

doanh nghiệp kê khai lỗ và doanh nghiệp giao dịch liên kết có dấu hiệu chuyển

giá, kết quả đã giảm lỗ 2.217 tỉ đồng, giảm khấu trừ 25,7 tỉ đồng, truy thu, truy

hoàn và phạt 260,4 tỉ đồng. Doanh nghiệp chuyển giá thuộc nhiều ngành nghề

khác nhau, nhưng phổ biến nhất trong lĩnh vực dệt may. Chiêu thức mà cácdoanh nghiệp này thường áp dụng là khai chi phí đầu vào cao, giá gia công

thấp dẫn đến lỗ liên tục trong nhiều năm. Cục Thuế TP.HCM đã thanh tra 16

doanh nghiệp dệt may có dấu hiệu chuyển giá, kết quả đã giảm lỗ 367,8 tỉ đồng

và truy thu 11,3 tỉ đồng.

Năm 2013 : Cục thuế TP.HCM đã tiến hành thanh tr tra: 29 DN – truy thu và phạt 60,24 tỷ, truy hòan 324 triệu, giảm lỗ 512 tỷ, giảm khấu trừ 12,4 tỷ.

Cục thuế TP.HCM đã tập trung thanh tra các doanh nghiệp DN của Hàn Quốc,Đài Loan có nghi vấn chuyển giá .

Tóm lại , Cục Thuế TP.HCM là một trong những đơn vị tiên phong trong việckiển sóat họat động chuyển giá, đã tự nghiên cứu khảo sát ngành dệt may vềgiá giao dịch độc lập (1 đơn vị) và chủ yếu kháo sát giá vốn cộng lãi để đấutranh với các DN có giao dịch liên kết trong ngành dệt may. Ngòai ra, qua côngtác thanh tra kiểm tra, Cục thuế thành phố còn còn động viên DN có giao dịchliên kết tự xác giá bán, giá gia công để tăng DT tính thuế TNDN, tăng thu cho

NSNN. Kết quả qua thời gian thanh kiểm tra giá chuyển nhượng, các DN FDInói chung và DN có giao dịch liên kết nói riêng đã có ý thức hơn trong việc kêkhai họat động SXKD có lãi. Năm 2013, TCThuế đã hỗ trợ khảo sát tỷ lệ lãitrên vốn đối với ngành dệt may da giày làm cơ sở cho các Cục Thuế có dữ liệuTT-KT giá chuyển nhượng.

Hạn chế:

Hầu hết kết quả truy thu, phạt, giảm lỗ trên là do thực hiện các biện pháp thanh tra

thông thường chứ không phải áp dụng các quy định về định giá chuyển giao tại

Thông tư 66/TT-BTC.

Cho đến thời điểm tháng 10.2013 Tổng cục thuế, cũng như Cục thuế Tp.HCM chưa

xác định chính thức doanh nghiệp FDI nào có hiện tượng chuyển giá tại Việt Nam,

tất cả mới chỉ dưới dạng nghi vấn.

Tổ chức thanh tra, kiểm tra thuế chưa tập trung vào đối tượng FDI mà OECD khuyến

cáo ( bảng 1.1), điều này ảnh hưởng nhất định đến môi trường đầu tư.



107

Các biện pháp chế tài chưa đủ mạnh đối với các trường hợp liên quan đến khai báo

hồ sơ và cung cấp thông tin của các nhà đầu tư FDI, cho nên hiện nay mặc d nghị

định 66/TT-BTC ban hành gần 3 năm, nhiều nhà đầu tư FDI vẫn chưa cung cấp đủ

thông tin, khiến cho công tác kiểm soát chuyển giá gặp khó khăn, nhưng cơ quan

thuế thành phố vẫn chưa áp dụng biện pháp có hiệu quả buộc các nhà đầu tư FDI có

hoạt động liên kết phải thực hiện tốt các Thông tư 66 của Bộ tài chính vì thiếu biện

pháp chế tài cụ thể. Đây cũng là nguyên nhân, hiện tượng chuyển giá vẫn gia tăngtrong điều kiện Cục thuế TP.HCM tăng cường công tác thanh tra kiểm, tra thuế.

3.3.5. Đánh giá thực trạng bộ máy quản lý và nhân sự tổ chứ c kiểm soát chuyển giá

3.3.5.1. Về bộ máy kiểm soát chuyển giá. Trước năm 2012, Tổng cục thuế Việt Nam và

Cục thuế TP. Hồ Chí Minh chưa thành lậ p bộ phận riêng nhằm tiến hành kiểm soát chuyển

giá đối vớ i các doanh nghiệ p FDI có hoạt động liên kết. Cách thức thực hiện quản lý thuế

đối vớ i các doanh nghiệ p FDI ở cục thuế TP.HCM như sau:

Trước năm 2007, ngành thuế tổ chức bộ máy quản lý thuế đối với đối tượ ng nộ p

thuế, công chức thuế theo dõi tất cả các khâu của quá trình quản lý thuế đối vớ i ngườ i(công ty) nộ p thuế.

Từ năm 2007, ngành thuế tổ chức bộ máy quản lý thuế theo mô hình chức năng. Mô

hình này có ưu điểm là cán bộ công chức thuế đượ c chuyên môn hóa, làm việc,

chuyên sâu tại một chức năng vớ i mục tiêu phát huy tối đa tính tự giác tuân thủ theo

pháp luật thuế của ngườ i (công ty) nộ p thuế.

Tuy nhiên, ưu điểm này lại chính là khó khăn khi triển khai thực hiện quản lý thuế đối vớ i

hoạt động chuyển giá, do các doanh nghiệ p có liên hệ liên k ết thườ ng là những doanh

nghiệ p lớ n, phạm vi hoạt động r ộng tại nhiều quốc gia, có nhiều kinh nghiệm để “lách và

trốn thuế” mà vẫn không vi phạm luật thuế của Việt Nam. Công chức thuế làm việc tại các

bộ phận chức năng thực hiện nhiệm vụ quản lý trong phạm vi chức năng của bộ phận mình

đối vớ i nhiều doanh nghiệ p không phân biệt quy mô, tính chất hoạt động. Việc quản lý thuế

đối vớ i hoạt động chuyển giá tại các bộ phận chức năng chưa mang tính chuyên sâu và chưa

đạt đượ c hiệu quả (Chẳng hạn công chức thuộc phòng kê khai và k ế toán thuế thực hiện các

công việc liên quan đến kê khai và k ế toán thuế nhiều doanh nghiệ p, không quản lý kê khai

theo mảng chuyên biệt về giá chuyển nhượ ng). Vì vậy, vớ i mô hình tổ chức bộ máy như

hiện tại, việc tổng hợp đánh giá một cách chuyên sâu về hoạt động chuyển giá của bất cứ

doanh nghiệ p liên k ết nào là việc hết sức khó khăn.



108

Ngày 15/02/2012, Tổng cục Thuế đã thành lậ p Tổ chuyên trách quản lý thuế đối vớ i hoạt

động chuyển giá gồm 23 thành viên (Tổng cục thuế: 19 ngườ i, cục thuế Hà Nội: 02 ngườ i và

TP.HCM: 02 ngườ i)19

Dự thảo lần thứ 4 ngày 19.07.2013 của Bộ tài chính về thông tư “Hướ ng dẫn việc áp dụng

thỏa thuận trướ c về phương pháp xác định giá tính thuế (APA) trong quản lý thuế” ở điều 5

quy định Bộ tài chính xét duyệt phương án đàm phán, ký kết, sửa đổi gia hạn, thu hồi hủy

bỏ APA; Tổng cục thuế là đơn vị tiế p nhận, xử lý hồ sơ, tiến hành đàm phán ký kết APA,

giám sát việc thực hiện APA. Cục thuế địa phương tham gia đàm phán, xử lý hồ sơ và giám

sát việc thực hiện. Ưu điểm nội dung dự thảo thông tư về bộ máy tổ chức quản lý Nhà nướ c

về APA mang tính tậ p trung, phù hợ p vớ i bối cảnh ngành thuế nguồn nhân lực cao cấp, đạt

chuẩn mực quốc tế còn nhiều hạn chế. Tuy nhiên, chỉ tậ p trung quyền lực quản lý chuyển

giá và ký hiệp định APA ở Trung ương, sẽ dẫn tớ i quản lý thiếu chặt chẽ, có khả năng dẫn

tới đn đẩy trách nhiệm, vì hiện nay các cục thuế địa phương, đặc biệt là thành phố Hồ Chí

Minh đang quá tải, khó huy động tham gia quản lý hoạt động chuyển giá trong khi cơ chế

quy định không rõ trách nhiệm cục thuế địa phương. 3.3.5.2. Về năng lực cán bộ quản lý hoạt động chuyển giá

+ Ưu điểm

Nhiều lớ p tậ p huấn ngắn hạn có sự tham gia của các chuyên gia nướ c ngoài chuyển

giao cách thức, kinh nghiệm kiểm soát chuyển giá đượ c tổ chức tại Hà Nội và Tp. Hồ

Chí Minh. Qua đó, đa số công chức đã nắm bắt đượ c các vấn đề cơ bản về giá chuyển

nhượng, đồng thời nâng cao trình độ chuyên môn nghiệ p vụ trong quản lý thuế đối

vớ i hoạt động chuyển giá.

Các công ty kiểm toán có uy tín đang hoạt động tại Việt Nam tham gia huấn luyệntheo các chuyên đề giúp cán bộ ngành thuế nâng cao kiến thức trong phát hiện hiện

tượ ng chuyển giá; phân tích hồ sơ chuyển giá...

+Hạn chế

Số lượng cũng như trình độ, năng lực của công chức thuế tại Cục Thuế thành phố vẫn chưa

đáp ứng đầy đủ các yêu cầu cần thiết giúp cho việc quản lý hiệu quả đối vớ i một lĩnh vực

tương đối khó và mới như giá chuyển nhượ ng. Cụ thể:

Về mặt số lượ ng: có thể thấy Cục thuế thành phố vẫn chưa bố trí nguồn lực riêng để

thực hiện nhiệm vụ quản lý thuế đối vớ i hoạt động chuyển giá; nhiệm vụ này đượ cthực hiện mang tính chất kiêm nhiệm tại các phòng thanh tra, kiểm tra và kê khai, k ế

toán thuế, do đó cũng chưa có công chức chuyên trách quản lý thuế đối vớ i hoạt động

chuyển giá.

19 Báo cáo của T ổ ng cục thuế VN 2.2013.



109

Về mặt chất lượ ng: mức độ hiểu biết của công chức thuế về giá chuyển nhượ ng mớ i

dừng ở cấp độ cơ bản, kiến thức về kinh tế ngành còn hạn chế nên gặ p nhiều khó

khăn trong phân tích hồ sơ giá chuyển nhượ ng (k ỹ năng thu thậ p thông tin, phân tích,

so sánh; phân tích r ủi ro và xác định giá thị trường…). Ngoại ngữ cũng là một rào

cản đối vớ i công chức thuế khi thực hiện thu nhậ p thông tin về các bên liên k ết vớ i

ngườ i nộ p thuế ở nướ c ngoài. Nhìn chung công chức thuế Tp.HCM ở thời điểm hiện

tại chưa đủ năng lực để đàm phán, giao dịch vớ i các công ty thuế nướ c ngoài trongvấn đề điều tra hoạt động chuyển giá của các công ty FDI tại Việt Nam. Năng lực cán

bộ hạn chế sẽ r ất khó khăn trong đám phán vớ i các doanh nghiệ p nướ c ngoài về giá

thỏa thuận trướ c (APA), đây là công việc phức tạp như đã trình bày tại chương 2.

Đối chiếu với điểm 4.6.2.1, chương 4 tài liệu chỉ dẫn của Liên hiệ p quốc (United

nations, 2012) về nguồn nhân lực tham gia quản lý hoạt động chuyển giá, thì ở Việt

Nam nói chung và ở thành phố Hồ chí Minh nói riêng, nguồn nhân lực chưa đáp ứng

yêu cầu.

Về đạo đứ c : Theo thống kê của Thanh tra Chính phủ, từ năm 2007 đến năm 2011,toàn ngành thuế, trong đó có cục thuế thành phố đã kiểm tra nội bộ 6.944 cuộc, kiến

nghị và thu hồi về cho ngân sách nhà nước 189,181 tỷ đồng, phát hiện 1.068 cán bộ

thuế, ủy nhiệm thu vi phạm kỷ luật. Lỗi chủ yếu là chậm nộp tiền thuế vào ngân sách,

xâm tiêu tiền thuế, tham ô; đã chuyển xử lý hình sự 46 người, xử lý kỷ luật 1.022

người với các hình thức. Tại Cục thuế thành phố, công tác kiểm tra nội bộ của ngành

thuế chưa thực sự được quan tâm, số lượng các cuộc kiểm tra còn ít, chất lượng chưa

cao.

3.3.6. K ết quả khảo sát về tình hình kiểm soát chuyển giá hiện nay tại Cục thuế TP. Hồ Chí Minh. Để đánh giá độc lậ p và khách quan những thành công và hạn chế hoạt động

kiểm soát chuyển giá của các doanh nghiệ p FDI có hoạt động liên k ết trên địa bàn TP. HCM

hiện nay, nhóm nghiên cứu thực hiện khảo sát vớ i k ết quả thể hiện trong các biểu sau.

Biểu đồ 3.16.



110

Biểu đồ 3.17.

Biểu đồ 3.17 cho thấy, cơ chế quản lý nhà nướ c Việt Nam liên quan đến hoạt động kiểm

soát chuyển giá khá bất hợ p lý, giá tr ị trung bình đánh giá của các chuyên gia làm ở các cơquan, doanh nghiệ p khác nhau là 4,42/7. Đặc biệt các chuyên viên kiểm toán cao cấp đánh

giá mức bất hợ p lý của cơ chế kiểm soát chuyển giá khá cao (4,97/7). Sự bất hợ p lý này thể

hiện qua các tiêu chí: tính phù hợ p của quy định mang tính pháp lý xác định các loại và mức

phí hoạch toán chi phí để xác định thuế của các doanh nghiệ p; Tính phù hợ p của thể chế,

chính sách của Việt Nam về công tác kiểm soát chuyển giá so với quy định của thế giớ i

(xem đánh giá của các chuyên gia qua các biểu 3.18 và 3.19).

Biểu đồ 3.18.

4.12

4.79 4.53 4.253.67

4.42

0

1

2

3

4

5

6






Tính bất hợp lý của quy chế Nhà nước cóliên quan

Cục Thuế Công ty kiểm toán





4.03

5.46

4.28 4.54

4.42

0

1

2

3

4

5

6

Cục Thuế Công ty kiểm toán Công ty trong nước Công ty nước ngoài Công ty nhà nước Giá trị trung bình

Mức độ không phù hợp của cơ chế Việt Nam trong việc xácđịnh các loại chi phí so với thông lệ quốc tế

Giá trị trung

bình



111

Đối vớ i mức độ không phù hợ p của cơ chế Việt Nam trong việc xác định các loại chi phí

theo thông lệ quốc tế, các công ty kiểm toán đánh giá mức không phù hợ p là 5,46 /7 điểm,

tiếp đó là các công ty nướ c ngoài vớ i 4,5/7 điểm, công ty trong nướ c vớ i 4,28/7 điểm. Cục

Thuế và các công ty nhà nướ c có số điểm đánh giá giống nhau vào khoảng 4/7 điểm. Mức

độ không phù hợp được đánh giá là 4,42/7 điểm.

Biểu 3.19

Đối vớ i mức thuế tr ực thu đối vớ i các doanh nghiệ p FDI so với các nướ c trong khu vực, các

công ty kiểm toán có số điểm đánh giá cao nhất vớ i 5,25 /7 điểm, các công ty nhà nướ c và

Cục thuế có mức đánh giá lần lượ t là 4,17 và 4,12 /7 điểm, tiếp đó là mức 3,88/7 điểm của

các công ty trong nướ c, mức đánh giá thấ p nhất thuộc về các công ty nướ c ngoài vớ i mức

2,75 /7điểm. Điểm trung bình chung cho câu hỏi này là 4,16/7 điểm.Qua biểu 3,26/7 cho thấy các chuyên gia đánh giá khá khác biệt về hiệu quả công tác thanh

tra thuế của Cục thuế TP. Hồ Chí Minh: các chuyên gia kiểm toán đánh giá có hiệu quả vớ i

mức điểm bình quân là 4,82/7. Trong khi đó đại diện của doanh nghiệ p nhà nướ c và công ty

trong nước đánh giá thấ p hiệu quả công tác thanh tra kiểm tra thuế, điểm bình quân đánh giá

chỉ 2,83/7 và 2,94/7 mà thôi.

Biểu 3.20.

0123456




Công tynhà nước Giá trị

trung bình

4.125.25

3.88

2.754.17 4.16

Mức thuế trực thu đánh vào các doanh nghiệp FDI so vớicác nước thấp hay cao so với các nước trong khu vực



112

Biểu 3.21. Đánh giá năng lực cán bộ thuế làm công tác kiểm soát chuyển giá trong các

doanh nghiệp FDI có hoạt động liên kết.

Năng lực cán bộ thuế làm công tác kiểm soát chuyển giá được đánh giá ở mức độ trung bình

3,63/7; Cục thuế tự đánh giá năng lực cán bộ thuế liên quan đến các doanh nghiệp FDI là 4;các chuyên gia kiểm toán đánh giá khá tốt 4,46/7, trong khi đó các nhà quản lý các doanh

nghiệp đánh giá thấp hơn.

3.4. Kết luận về hoạt động kiểm soát chuyển giá ở thành phố Hồ Chí Minh.

3.4.1. Những thành công cần phát huy

Hệ thống văn bản pháp lý phục vụ cho công tác kiểm soát chuyển giá ngày càng hoàn

thiện, về cơ bản đáp ứng các chuẩn mực của tổ chức OECD.

Ngày 21/5/2012, Bộ Tài chính đã ban hành Quyết định 12501, phê duyệt chương

trình hành động kiểm soát vấn đề chuyển giá giai đoạn 2012 – 2015. Quyết định nàyđược ban hành dựa trên quyết định về chiến lược cải cách hệ thống thuế giai đoạn

2011- 20202 và thông báo ngày 16.2.2012 đối với việc “Tăng cường công tác quản lý

kiểm soát chuyển giá của doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài tại Việt Nam”.

Chương trình hành động này là cơ sở quan trong cho Cục thuế thành phố Hồ Chí

Minh tăng cường hoạt động kiểm soát chuyển giá.

3.654.82

2.944

2.833.43

0 1 2 3 4 5 6

Cục Thuế Công ty kiểm … Công ty trong… Công ty nước …

Công ty nhà nước Giá trị trung bình

Hiệu quả của tăng cường công tác thanh tra, kiểm soátcủa cơ quan thuế đối với hoạt động chuyển giá của

doanh nghiệp FDI



113

Cục thuế TP. Hồ Chí Minh đã xây dựng chương trình hành động kiểm soát thanh tra

hoạt động chuyển giá tại các doanh nghiệp FDI có hoạt động liên kết trong năm 2013

và các năm tiếp theo.

Lãnh đạo cục thuế đã làm khá tốt công tác quan hệ công chúng, kịp thời cung cấp

thông tin về công tác thanh tra, kiểm tra các doanh nghiệp FDI có biểu hiện chuyển

giá cho báo chí và các cơ quan có thẩm quyền để tạo dư luận thuận lợi cho công tác

kiểm soát chuyển giá. Cục thuế Tp.HCM trong năm 2012 đã lập ra tổ chuyên kiểm soát hoạt động chuyển

giá gồm 10 người, tổ quản lý về chuyển giá cũng được lập ra với 12 thành viên, đây

là tiền đề tiến tới thành lập phòng thuế quốc tế độc lập, nhằm chuyên nghiệp hóa hoạt

động kiểm soát chuyển giá.

Cục thuế thành phố chủ động phối hợp với Tổng cục thuế tổ chức một số hội thảo

“Tăng cường công tác kiểm soát chuyển giá” có sự tham gia của các chuyên gia quốc

tế, nhằm trang bị những kiến thức cho các cán bộ thuế.

Cục thuế đã coi trọng công tác huấn luyện đào tạo trang bị các kiến thức về phương pháp kiểm soát chuyển giá cho các cán bộ thuế thông qua các hình thức cử cán bộ

tham gia các lớp huấn luyện kiểm soát chuyển giá do Bộ Tài chính, Tổng cục thuế

Việt Nam tổ chức, khuyến khích nhân viên tự nâng cao trình độ ngoại ngữ...

Tăng cường công tác thanh tra kiểm tra thuế các doanh nghiệp FDI có dấu hiệu

chuyển giá và đã truy thu hàng ngàn tỷ đồng trong những năm gần đây.

3.4.2. Những hạn chế cần khắc phục.

Cơ chế, chính sách phục vụ cho công tác kiểm soát chuyển giá chưa đầy đủ, có lỗ

hổng, thiếu chi tiết, tính luật chưa cao.

Chưa có sự phối hợp giữa các luật: luật thuế thu nhập, luật doanh nghiệp, luật cạnh

tranh... trong quy định đồng bộ vấn đề chuyển giá và kiểm soát chuyển giá.

Thể chế chính sách liên quan đến kiểm soát chuyển giá chưa đầy đủ, còn có những lỗ

hổng, thiếu biện pháp chế tài cụ thể đối với các doanh nghiệp FDI không thực hiện

tốt công tác khai báo, cung cấp tài liệu theo các quy định của các thông tư bộ tài

chính đối với các thông tin giao dịch liên kết, cụ thể năm 2012 ngành thuế cũng đã

thống kê được 3.144 doanh nghiệp có giao dịch liên kết phải kê khai, nhưng chỉ có

2.070 doanh nghiệp (65,8%) thực hiện nghĩa vụ này (chưa xác minh chất lượng thông

tin và tính đầy đủ của thông tin). Vẫn còn 34,2% doanh nghiệp chưa tuân thủ quy

định về kê khai các giao dịch liên kết.

Bộ máy tổ chức kiểm soát chuyển giá tại cục thuế Tp. Hồ Chí Minh mới hình thành,

đội ngũ còn mỏng, năng lực hạn chế, kiêm nhiệm nhiều công việc.



114

Trình độ cán bộ thuế am hiểu về thuế quốc tế còn quá ít, khả năng ngoại ngữ yếu khó

có khả năng kiểm soát có hiệu quả tình hình chuyển giá của các công ty đa quốc gia

tại thành phố, khó đàm phán APA với các công ty FDI; khó hợp tác với cơ quan thuế

của các nước để trao đổi thông tin, nghiệp vụ phục vụ cho công tác kiểm soát chuyển

giá.

Chưa chú trọng tuyển dụng nhân tài giỏi có khả năng tham gia các cuộc hội thảo

quốc tế về kiểm soát chuyển giá và có khả năng đàm phán với các cơ quan thuế nướcngoài trong hợp tác kiểm soát chuyển giá.

Cơ sở vật chất phục vụ cho công tác lưu trữ hồ sơ, kiểm soát thông tin... có liên quan

đến hoạt động kiểm soát chuyển giá tại cục thuế của thành phố còn rất yếu kém, trình

độ công nghệ phục vụ cho quản lý thuế còn thấp.

Cục thuế thành phố nói riêng và các cơ quan thuế nói chung chưa xây dựng bộ cơ sở

dữ liệu so sánh giá với các nước xung quanh; so sánh chi phí và hiệu quả kinh doanh

trong cùng 1 ngành; khó khăn khi xác định chi phí và lợi nhuận của các sản phẩm đặc

biệt chưa được sản xuất tại Việt Nam. Cục thuế thành phố chưa quy định về khunglợi nhuận hợp lý theo từng ngành kinh tế, cho nên khó đánh giá chính sách giá của

doanh nghiệp có được xây dựng hợp lý hay không?

Chưa văn bản nào quy định ngân sách phục vụ cho công tác kiểm soát chuyển giá ở

cấp Tổng cục thuế, cũng như ở Cục thuế TP.HCM.

Sự phối hợp giữa các cơ quan quản lý Nhà nước trong công tác quản lý hoạt động

chuyển giá của doanh nghiệp liên kết chưa chặt chẽ và hiệu quả.

Chưa cơ quan thuế nào của Việt Nam, trong đó có Cục thuế của TP. HCM thiết lập

được mối quan hệ hợp tác với các cơ quan thuế nước ngoài trong hoạt động kiểmsoát chuyển giá (trao đổi thông tin; xử lý thông tin; trao đổi kinh nghiệm, lập đường

dây nóng...).

Rất nhiều doanh nghiệp FDI đến từ thiên đường trốn thuế, nhưng chưa có cơ quan

quản lý Nhà nước nào quan tâm đến hiện tượng này? Tính đến tháng 9.2013 Việt

Nam có tới 51220 nhà đầu tư đến từ “vương quốc trốn thuế” British Virgin Island với

tổng số vốn đầu tư 15,3 tỷ USD đứng thứ 5/100 nước đầu tư nhiều vào Việt Nam;

Đảo Cayman Islands có 54 dự án với tổng số vốn 5,8 tỷ USD đứng thứ 11 trong tổng

số 100 nước đầu tư nhiều vào Việt Nam; British West Indies...

Cục thuế Tp.HCM chưa tiến hành đàm phán để thỏa thuận 1 APA nào cả.

Cục thuế Tp.HCM nói riêng và Tổng cục thuế nói chung chưa quan tâm đến hiện

tượng chuyển giá của khối doanh nghiệp Việt Nam có hoạt động đầu tư ra nước

20[ http://fia.mpi.gov.vn/News.aspx?ctl=newsdetail&aID=1494



115

ngoài, tính đến tháng 3/2013 đã có 742 dự án của Việt Nam đầu tư vào 59 nước và

khu vực lãnh thổ, với tổng số đăng ký về phía Việt Nam lên đến 15,5 tỷ USD. Tất cả

các dự án này đều có hoạt động liên kết dưới dạng “mẹ, con”, cơ sở kinh doanh đóng

ở các nước khác nhau.

Cục thuế Tp.HCM chưa thiết lập được mối quan hệ với các cơ quan quản lý Nhà

nước có liên quan đến hoạt động FDI như Hải quan, Sở kế hoạch đầu tư; Ngân hàng

Nhà nước trên địa bàn thành phố, Ban quản lý khu công nghiệp và khu chế xuất (HEPZA)... để phối hợp kiểm soát chuyển giá vì hoạt động chuyển giá của các doanh

nghiệp FDI rất phức tạp, đa số các hành vi này không vi phạm pháp luật, như ng vi

phạm đạo đức kinh doanh “né thuế”.

Trên thực tế Cục thuế Tp.HCM chưa thực sự đưa ra kết luận chính thức nào về hiện

tượng chuyển giá của các doanh nghiệp FDI có hoạt động liên kết, tất cả chỉ mới đưa

vào danh sách “nghi vấn” chuyển giá.

Việc tổ chức thanh tra kiểm tra thuế tiến hành tại Cục thuế TP.HCM mới chỉ là biện

pháp hành chính: giám sát kiểm tra doanh nghiệp kê khai để nộp thuế cho đúng, chưatiến hành kiểm soát chuyển giá trong các khâu tiền đầu tư; triển khai dự án; tổ chức

hoạt động kinh doanh, tiêu thụ sản phẩm... của các dự án FDI có hoạt động liên kết.

Tóm lại, việc tổ chức kiểm soát chuyển giá tại Cục thuế Tp.HCM chỉ mới bắt đầu cho nên

hoạt động thiếu chuyên nghiệp, cơ sở vật chất phục vụ cho công tác kiểm soát chuyển giá

còn hạn chế, đặc biệt nguồn nhân lực chưa đáp ứng yêu cầu.

3.4.3. Các nhân tố tác động đến hoạt động chuyển giá và kiểm soát chuyển giá trên địa

bàn thành phố Hồ Chí Minh

+Nhóm nhân tố khách quan

Trong nhiều năm qua thành phố Hồ Chí Minh nói riêng và cả nước nói chung với

mục tiêu thu hút nhiều vốn FDI để đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh, cho nên công

tác kiểm soát chuyển giá ở Việt Nam giai đoạn 1987-2010 chưa được chú trọng vì

quyết liệt kiểm soát chuyển giá sẽ tác động hạn chế đến tính hấp dẫn của môi trường

thu hút đầu tư.

Việt Nam mở cửa sau so với các nước để thu hút vốn FDI, trong những năm đầu

nhiều dự án FDI trong quá trình xây dựng, hoạt động chưa đủ công suất, chưa có lợi

nhuận cho nên hoạt động chuyển giá trong các doanh nghiệp FDI có hoạt động liênkết chưa rõ nét.

OECD mới xây dựng và hoàn thiện các phương pháp kiểm soát chuyển giá trong

những năm gần đây, cho nên cơ chế chính sách kiểm soát chuyển giá của Việt Nam

và nhiều nước khác chậm thay đổi và hoàn thiện (muốn cơ chế chính sách kiểm soát



116

chuyển giá mang tính thực tiễn và khoa học thì phải ph hợp với các quy tắc chu ng

quốc tế).

Một số nước vẫn chưa nỗ lực tham gia hợp tác kiểm soát chuyển giá nhằm đạt lợi thế

cạnh tranh trong thu hút vốn từ các công ty đa quốc gia (nhằm vào lợi ích ngoài

thuế).

Gặp nhiều khó khăn trong thiết lập quan hệ hợp tác với cơ quan thuế các nước trong

trao đổi thông tin phục vụ công tác kiểm soát chuyển giá vì một mặt nhiều nướcmuốn bảo vệ doanh nghiệp, mặt khác vướng phải quy định của WTO về bảo vệ bí

mật thương mại (một trong 8 đối tượng mà Hiệp định sở hữu trí tuệ -TRIPS của

WTO là bảo hộ bí mật thông tin thương mại).

Ngày 18.06.2013, OECD đã trình bày cho các nhà lãnh đạo G8 các bước cần thiết để

tạo ra một hệ thống thuế trên toàn cầu công bằng và minh bạch hơn. Bốn bước là: (1)

ban hành luật khung rộng để thuận lợi cho việc mở rộng mạng lưới của một quốc gia

của khu vực pháp lý đối tác, (2) lựa chọn cơ sở pháp lý cho việc trao đổi thông tin ,

(3) thích ứng với phạm vi của báo cáo và yêu cầu thẩm định và phối hợp hướng dẫn ,và (4) xây dựng các tiêu chuẩn công nghệ thông tin chung hoặc tương thích. Bản báo

cáo cũng cung cấp khung thời gian tiềm năng cho mỗi bước và ghi chú rằng có rất

nhiều công việc này đã được tiến hành tại các nước OECD . Các nước G8 với sự chủ

trì của lãnh đạo OECD đã đạt được thỏa thuận xây dựng thành lập một "hệ thống

toàn cầu trong việc trao đổi thông tin đa quốc gia" nhằm minh bạch hóa môi trường

kinh doanh, kiểm soát hiện tượng trốn thuế của các công ty đa quốc gia khiến toàn

cầu thất thoát hàng năm khoảng 3000 tỷ USD21. Đây là nhân tố thuận lợi ảnh hưở ng

tốt đến hoạt động kiểm soát chuyển giá toàn cầu nói chung và Việt Nam nói riêng. +Nhóm nhân tố chủ quan

Các công ty FDI có hoạt động liên kết đang kinh doanh trên địa bàn Tp. Hồ Chí

Minh là các công ty đa quốc gia và xuyên quốc gia có nhiều kinh nghiệm về quản trị

hoạt động tài chính quốc tế, thủ thuật chuyển giá rất cao, không bị vi phạm luật quốc

tế và luật thuế quốc gia, cho nên hoạt động kiểm soát chuyển giá gặp khó khăn.

Luật kế toán ban hành từ năm 2003, có những nội dung khác với chuẩn mực kế toán

quốc tế, chưa đáp ứng sự phát triển của cơ chế thị trường mở, tạo kẽ hở cho hoạt

động chuyển giá.

Việc chuyển giá của các doanh nghiệp FDI có sự trợ giúp nhất định của các công ty

kiểm toán quốc tế có nhiều kinh nghiệm trong xây dựng chiến lược thu chi tài chính

của tập đoàn trên toàn cầu, khiến hiện tượng chuyển giá mang tính hợp lệ.

21 http://www.oecd.org/newsroom/oecd-reports-to-g8-on-global-system-of-automatic-exchange-of-tax-information.htm.

http://www.oecd.org/newsroom/oecd-reports-to-g8-on-global-system-of-automatic-exchange-of-tax-information.htm







118

CHƯƠNG 4: CÁC GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ KIỂM SOÁT CHUYỂN GIÁ ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP FDI TRÊN ĐỊA BÀN TP. HỒ

CHÍ MINH.

4.1 Quan điểm và cơ sở đề xuất giải pháp 4.1.1 Quan điểm đề xuất

4.1.1.1. Phù hợp thông lệ quốc tế, tiếp thu kinh nghiệm các nước đi trước : Với quanđiểm này nhiều giải pháp nhóm nghiên cứu đề xuất dựa vào các hướng dẫn của OECDvà kinh nghiệm xây dựng cơ chế chính sách và thực tiễn kiểm soát chuyển giá của cácnước mà đã đề cập ở chương 2. Bởi vì,

Các công ty quốc tế có địa bàn hoạt động ở nhiều nước, cho nên các cơ chếchính sách phải ph hợp với các quy tắc quốc tế.

Công tác kiểm soát chuyển giá ở Việt Nam chỉ mới bắt đầu, còn quá ít kinhnghiệm, cho nên không thể căn cứ hoàn toàn vào thực trạng kiểm soát chuyểngiá ở Tp. Hồ Chí Minh hay ở Việt Nam để đề xuất giải pháp.

4.1.1.2. Phù hợp tình hình thực tiễn và khả năng quản lý thuế của Việt Nam. Như phân tích thực trạng công tác kiểm soát chuyển giá ở Việt Nam và Tp.HCM tại chương3 của công trình nghiên cứu này cho thấy công tác kiểm soát chuyển giá nhằm vào cácdoanh nghiệp FDI có hoạt động liên kết chỉ mới bắt đầu cho nên cơ chế chính sáchmang tính pháp luật chưa đầy đủ, có lỗ hổng về pháp lý; cơ sở kỹ thuật và thông tin

phục vụ cho công tác kiểm soát chuyển giá còn yếu và thiếu; Tổng cục thuế, cũng nhưCục thuế Tp.HCM chưa ký được các văn bản hợp tác chặt chẽ với cơ quan thuế của cácnước trong công tác trao đổi thông tin phục vụ cho công tác điều tra, giám sát hoạt độngchuyển giá của các công ty FDI có quan hệ liên kết đang hoạt động trên địa bàn thành

phố Hồ Chí Minh; ngoài ra chất lượng của cán bộ thuế phục vụ cho công tác kiểm soátchuyển giá chưa cao... trước thực trạng này nhóm nghiên cứu sẽ không đề xuất các giải

pháp mang tính đột phá, mà có giải pháp tuần tự, ph hợp với điều kiện của Tp.HCMvà Việt Nam.

4.1.1.3. Các giải pháp đưa ra có khả năng thực thi. Đây là quan điểm nhằm quán

triệt quan điểm thứ 2. Các giải pháp đề xuất chia làm 2 nhóm: 1, giải pháp trước mắtmang tính giải quyết các tồn tại hiện nay của Cục thuế TP.HCM trong công tác kiểmsoát chuyển giá và 2, những giải pháp dài hạn mang tính chiến lược đảm bảo hoạt độngkiểm soát chuyển giá trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh mang tính chuyên nghiệp vàcó hiệu quả, không đề xuất các giải pháp vượt quá sức của cơ quan thuế thành phố vì



119

theo khảo sát của nhóm nghiên cứu về kiểm soát chuyển giá là vô cng phức tạp và khókhăn (Biểu đồ 4.1)

Biểu đồ 4.1.

Nguồn: Kết quả khảo sát của nhóm nghiên cứu.

Qua biểu đồ 4.1. ta thấy mức độ khó khăn trong hoạt động kiểm soát chuyển giá đượ ccác công ty kiểm toán đánh giá ở mức 5,18/7 điểm, các công ty trong nướ c và Cục Thuế có mức đánh giá là 4,95/7 và 5/7 điểm, gần vớ i mức trung bình là 4,96/7 điểm. Tiếp đólà các công ty nhà nướ c vớ i mức đánh giá 4,75/7 điểm và thấ p nhất là các công ty nướ cngoài (4/7 điểm). Cho nên nếu không có giải pháp toàn diện, công tác kiểm soát

chuyển giá trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh khó có sự chuyển biến tốt.

4.1.1.4. Không làm giảm tính hấp dẫn của môi trường đầu tư tại Việt Nam. Việckiểm soát chuyển giá chỉ dựa vào biện pháp hành chính: thanh tra, điều tra thiếu căn cứ thực tế, không đầy đủ tài liệu có giá tr ị pháp lý minh chứng... sẽ gây phản ứng cho cácnhà đầu tư (d là có nghi vấn khá thuyết phục) sẽ ảnh hưởng đến khả năng thu hút vốnđầu tư FDI. Đặc biệt, nếu chỉ có Cục thuế TP.HCM mạnh tay và quyết liệt kiểm soátchuyển giá, trong khi đó Cục thuế của các tỉnh lân cận nới tay hơn trong công tác kiểmsoát chuyển giá sẽ làm dòng vốn FDI “chạy” khỏi thành phố. Cho nên, nhóm nghiên

cứu sẽ đề xuất giải pháp mang tính đồng bộ nhằm kiểm soát chuyển giá có hiệu quả, tạora môi trườ ng kinh doanh minh bạch, bình đẳng, nhưng vẫn hấ p dẫn các nhà đầu tưchân chính.

4.1.2. Cơ sở đề xuất các giải pháp. Khi đề xuất các giải pháp nhóm nghiên cứu dự vàocác cơ sở :

5 5.18 4.95

44.75 4.96

0

1

2

3

4

5

6






Đánh giá mức độ khó khăn trong hoạtđộng chống chuyển giá

Đánh giá mức độ khó khăn trong hoạt động ki ểmsoát chuy ển giá





121

Chỉ có cơ quan quản lý Trung ương mới có quyền xây dựng, sửa đổi cơ chếquản lý có liên quan đến hoạt động đầu tư nước ngoài nói chung và quản lýhoạt động chuyển giá của các doanh nghiệp có hoạt động liên kết nói riêng.

Cơ chế tài chính hiện tại quy định tập trung hoạt động quản lý chuyển giá

vào Tổng cục thuế, còn các cục thuế địa phương chỉ là các cơ quan phối hợp.

Việc đàm phán, ký kết áp dụng APA trong các doanh nghiệp FDI có hoạtđộng liên kết do Tổng cục thuế tiến hành.

4.2.1.1.Hoàn thiện hệ thống pháp lý, chính sách, cơ chế có liên quan tớ i quản lýhoạt động chuyển giá tại các doanh nghiệp FDI có hoạt động liên k ết.

Theo khảo sát thực tế, đây là giải pháp đượ c các nhà quản lý quan tâm hàng đầu (biểuhiện qua biểu 4.3) Biện pháp kiểm soát chuyển giá hoàn thiện cơ chế quản lý kiểm soátchuyển giá đượ c các công ty kiểm toán và công ty nhà nước đánh giá là cấ p bách, lầnlượ t ở mức 5,79/7 và 5,67/7 điểm. Các công ty tư nhân trong nước đánh giá giải phápnày ở mức 4,96/7 điểm, gần vớ i trung bình. Còn lại Cục thuế và các công ty nướ cngoài đánh giá giải pháp này ở mức 4,48/7 điểm và 4,25 điểm/7.

Nguồn : k ế t quả khảo sát của nhóm nghiên cứ u.

a/.Cơ sở hoàn thiện hệ thống pháp lý: Phân tích ở các chương trên cho thấy hoạtđộng chuyển giá của các công ty đa quốc gia r ất tinh vi và đa dạng, cho nên để thựchiện công tác kiểm soát chuyển giá tốt cần phải xây dựng hành lang pháp lý đầy đủ,

4.485.79

4.964.25

5.675.04

0

1

2

3

4

5

6

7

Cục Thuế Công ty kiểm

toán

Công ty trong

nước

Công ty nước

ngoài

Công ty nhà

nước

Giá trị trung

bình

Biểu 4.3. Hoàn thiện cơ chế quản lý kiểm soát chuyển giá



122

đồng bộ, chi tiết. Nhóm nghiên cứu dựa trên các cơ sở sau đây để đề xuất hoàn thiện hệ thống pháp lý:

Dựa vào k ết luận về thực tr ạng phân tích các văn bản pháp lý kiểm soát chuyển giáhiện hành của Việt Nam mà nhóm nghiên cứu đã đưa ra ở chương 3.

Hướ ng dẫn của OECD về nguyên tắc và cách thức kiểm soát chuyển giá.

Tài liệu của Liên hiệ p quốc hướ ng dẫn các nướ c thuộc thế giớ i thứ 322 xây dựng phương pháp kiểm soát chuyển giá.

b/. Nguyên tắc hoàn thiện cơ chế kiểm soát chuyển giá

Hoàn thiện cơ chế ở tất cả các khâu liên quan đến quản lý hoạt động chuyển giá củacác công ty liên k ết: cấ p giấy chứng nhận đầu tư nướ c ngoài; giám định giá tr ị tàisản góp vốn trong các dự án FDI; hải quan; kiểm toán; thuế; thanh tra kiểm tra.

Cơ chế quản lý phải rõ ràng, dễ áp dụng.

Cơ chế quản lý phải mang tính pháp lý cao.

Cơ chế quản lý phải mang chuẩn mực và thông lệ quốc tế, hạn chế tối thiểu việc đưavào nhiều điều khoản mang tính đặc thù Việt Nam bởi các cơ chế quản lý hoạt độngchuyển giá đượ c xây dựng để áp dụng cho các công ty quốc tế.

c/. Hoàn thiện nội dung Luật đầu tư và nghị định 43/2010/NĐCP ban hành ngày15/04/2010 về đăng ký doanh nghiệp.

Giấy đề nghị dăng ký doanh nghiệ p bao gồm các nội dung về đăng ký kinh doanh vàđăng ký thuế ( theo mẫu của Bộ k ế hoạch đầu tư ) cần bổ sung phần kê khai nộidung liên k ết ( công ty liên k ết; nội dung liên k ết : mua nguyên vật liệu, bán thành

phẩm, góp vốn dướ i dạng tài sản hữu hình và vô hình, vay vốn , lãi suất...)

Bổ sung điều khoản nghĩa vụ giám định giá tr ị tài sản góp vốn trong các dự án FDItại Việt Nam, đặc biệt doanh nghiệ p có giao dịch liên k ết.

Bổ sung điều khoản điều kiện tăng vốn, mở chi nhánh, quy mô...chỉ đượ c phép khidoanh nghiệ p FDI không nằm trong các trườ ng hợ p nghi vấn chuyển giá do OECD

khuyến cáo (bảng 1.1 ) hoặc nếu nằm trong danh sách nghi vấn thì phải giải trìnhvớ i Cục thuế địa phương, và phải đượ c sự chấ p thuận của cơ quan này.

Đưa vào các điều khoản quản lý hoạt động mở chi nhánh, công ty con tại Việt Namvà cách thức quản lý hạch toán tài chính và thu thuế (khắc phục tình tr ạng doanh

22 www.twn.my

http://www.twn.my/

http://www.twn.my/

http://www.twn.my/

http://www.twn.my/









126

soát hoạt động chuyển giá của các công ty liên k ết đến từ các nướ c mà Việt Namchưa ký hiệp định tránh đánh thuế 2 lần (Ví dụ, Hoa k ỳ và các đảo “thiên đường”thuế…). Hiệp định trao đổi thông tin thuế (TIEAs) cho phép trao đổi thông tinliên quan đến một cuộc điều tra thuế hình sự hoặc dân sự cụ thể hoặc các vấn đề

thuế dân sự được điều tra23.

Thông thườ ng, một TIEA chứa các quy định sau đây:

a. Các bên cam k ết cung cấp trao đổi thông tin nhằm để quản lý và thực thi pháp luật thuế trong nước đối vớ i các Bên ký k ết.

b. Các thông tin đượ c cung cấp dưới TIEA đượ c các bên cam k ết: có nghĩa vụ bảo mật. Công bố thông tin có thể đượ c thực hiện trong trườ ng hợ p cung cấ pcho tòa án hoặc các diễn đàn tư pháp chỉ nhằm mục đích xác định các vấn đề thuế, chuyển giá.

c.

Thông tin yêu cầu có thể liên quan đến một công ty hoặc ngườ i không phải là pháp nhân hoặc một cư dân của một bên ký k ết.

d.

Một bên có thể đề nghị đối tác cung cấ p thông tin, dù thông tin ấy không cólợ i ích cho Bên cung cấ p nếu thông tin ấy cần thiết cho việc kiểm soátchuyển giá đối vớ i công ty xuyên quốc gia.

e. Thông tin cung cấp đượ c hiểu một cách mở r ộng bao gồm các chi tiết về số liệu ngân hàng nắm giữ của nước đề nghị đượ c cung cấ p thông tin, chi tiếtvề quyền sở hữu của các công ty/ngườ i/quỹ/quỹ tín thác...

f.

Ngoài việc trao đổi thông tin, đại diện của một bên có thể đượ c phép tiếnhành kiểm tra thuế trong lãnh thổ của một bên khác bao gồm các cuộc phỏngvấn của các cá nhân và kiểm tra hồ sơ quyết toán của doanh nghiệ p.

Cơ quan thuế cần thực hiện:

Tổng cục thuế sớ m xây dựng dữ liệu thông tin về tỷ suất lợ i nhuận của cácdoanh nghiệp độc lậ p theo từng ngành nghề kinh doanh có r ủi ro cao trong quảnlý giá chuyển nhượ ng: ngành cơ khí, ngành dệt may…. Bảng tỷ suất lợ i nhuận

bình quân ngành là cơ sở pháp lý giúp cho cơ quan thanh tra thuế thực hiện

thanh tra khi thấy doanh nghiệ p có những dấu hiệu bất thườ ng về tỷ suất lợ inhuận như quá cao hay quá thấ p so vớ i tỷ lệ bình quân ngành. Ví dụ, như thốngkê về tỷ số tài chính mà IRS của Hoa K ỳ công bố hàng năm phục vụ cho côngtác kiểm tra , thanh tra thuế đối vớ i các doanh nghiệ p, minh họa đối vớ i ngànhcung cấ p dịch vụ lưu trú thể hiện trong bảng 4.1. Qua bảng này IRS có phân

23 http://en.wikipedia.org/wiki/Tax_information_exchange_agreement

http://en.wikipedia.org/wiki/Tax_information_exchange_agreemen





127

theo quy mô vốn ; tỷ lệ giữa các loại chi phí được tính trên cơ sở bình quân củatoàn ngành cung cấ p dịch vụ lưu trú của Hoa K ỳ

Bảng 4.1. Minh họa về thống kê chỉ số tài chính cho ngành cung cấp dịch vụ lưutrú của IRS Hoa K ỳ



128

Xây dựng dữ liệu danh mục giá giao dịch trên thị trườ ng của một số hàng hoáchủ yếu trên cơ sở tham khảo giá hàng hoá cùng loại tại các nướ c trong khu vực

và trên thế giớ i.

Tổng cục thuế ký kết với các hãng thông tin quốc tế để cung cấp, chia xẻ thôngtin. Ví dụ. hiện nay Thomson - Reuters có nguồn thông tin trên 70.000 công tycủa 110 nước. Tất cả các dữ liệu có nguồn gốc trực tiếp từ báo cáo tài chính hàngnăm mang tính công khai của doanh nghiệp24. Hay ký kết hợp đồng với hãngDow Jones của Mỹ để khai thác nguồn thông tin từ nguồn factiva.com dow

jones25. Factiva là một nguồn thông tin kinh doanh và công cụ nghiên cứu thuộcsở hữu của tập đoàn Dow Jones. Factiva tập hợp nội dung từ cả hai nguồn cấp

phép và miễn phí, và cung cấp thông tin cho các tổ chức tư nhân và Nhà nướctìm kiếm, cảnh báo, phổ biến và khả năng quản lý các thông tin khác của cáccông ty và cá nhân trên toàn cầu. Sản phẩm Factiva cung cấp quyền truy cập vàohơn 36.000 dữ liệu (như báo, tạp chí, truyền hình, hình ảnh…) từ gần 200 quốcgia với 28 ngôn ngữ, trong đó có hơn 600 Newswires cập nhật liên tục. (Cả

24 https://tax.thomsonreuters.com/wp-content/pdf/transfer pricing/Documenter.pdf.hay 25 http://www.dowjones.com/factiva

https://tax.thomsonreuters.com/wp-content/pdf/transfer%20%20%20%20pricing/Documenter.pdf.hay








130

giải pháp : xây dựng cơ sở dữ liệu thông tin ; tăng cườ ng sự phối hợ p giữa các cơ quanquản lý Nhà nướ c trên dịa bàn thành phố; tăng cườ ng công tác kiểm tra , thanh tra ;Tuyển dụng và đào tạo cán bộ phục vụ cho công tác kiểm soát chuyển giá.

4.2.2.1.Xây dựng cơ sở dữ liệu thông tin tại cục thuế thành phố :

Cục thuế thành phố chủ động xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu riêng để hỗ tr ợ và chủ động tham gia kiểm soát hoạt động chuyển giá ở các doanh nghiệp FDI trên địa bànthành phố. Đây là biện pháp mà các nhà quản lý, các chuyên gia của thành phố cho làcấ p bách - Biểu đồ 4.4.

Nguồn: K ế t quả khảo sát của nhóm nghiên cứ u

Thật vậy, muốn đấu tranh vớ i hoạt động chuyển giá của các doanh nghiệ p phải có bằngchứng thuyết phục bằng các con số mang tính thực tiễn và khoa học, đượ c cung cấ p bở icác nguồn có uy tín và tin cậy, để thực hiện tốt công tác này thành phố nên :

Để đảm bảo xây dựng được dữ liệu mang tính hệ thống Cục thuế thành phố Hồ

Chí Minh nên yêu cầu cung cấp thông tin mang tính thường xuyên không nhữngđối với các doanh nghiệp có hoạt động liên kết đang trong nghi vấn chuyển giávà cả những doanh nghiệp chưa trong nhóm nghi vấn.

Xây dựng phần mềm, k ết nối vớ i các doanh nghiệ p FDI, buộc doanh nghiệ p phảitự đánh các thông tin theo yêu cầu chuyển đến cục thuế thành phố ( Thông tin về doanh nghiệ p liên k ết ở nướ c ngoài ; tình hình mua, bán ; thực hiện các dịch vụ

0

1

2

3

4

5

6

Cục Thuế Công ty

kiểm toán

Công ty

trong nước

Công ty

nước ngoài

Công ty nhà

nước

Giá trị trung

bình

4.47

5.715.22

5.75 5.585.19

Biểu đồ 4.4.Tăng cường công tác thu nhập thông tin, trữthông tin tại các cơ quan thuế phục vụ kiểm soát chuyển giá



131

vớ i các doanh nghiệ p liên k ết : vay vốn, liên k ết quảng cáo ; dịch vụ tư vấn, huấnluyện đào tạo…; thông tin về giá cả, chi phí ; lựa chọn điểm trung vị ( doanhnghiệ p khác có giá cả chi phí..cng ngành tương tự ).

Cục thuế thành phố chủ động thống kê phân loại doanh nghiệp có vốn đầu tư

nước ngoài đang hoạt động trên địa bàn thành phố theo các tiêu chí: quốc tịchcủa chủ doanh nghiệp, ngành nghề kinh doanh, thời gian thực tế đầu tư, tổng sốlỗ, số tiền đã hoàn thuế...(tập trung làm kỹ các doanh nghiệp có rủi ro cao trongquản lý thuế chuyển nhượng) từ đó áp dụng các giải pháp phòng và kiểm soátchuyển giá cho từng đối tượng. Tài liệu liên quan đến các doanh nghiệp có nghivấn chuyển giá được lưu giữ và bổ sung trong nhiều năm phục vụ cho công tácthanh tra, kiểm tra.

Cục thuế thành phố đôn đốc các doanh nghiệp FDI liên kết kê khai và cập nhật

thông tin đầy đủ, cử chuyên viên giỏi xử lý thông tin. Dữ liệu thông tin xử lýđược dng để đánh giá các nghi vấn chuyển giá và làm cơ sở đàm phán APA.

Các thông tin đượ c thu thậ p và bổ sung hàng năm, cục thuế có bộ phận xử lýtheo các tiêu thức thật khoa học, làm cơ sở dữ liệu, chúng được lưu trữ hàngchục năm.

Cục thuế TP. nên chủ động mua các thông tin từ các cơ quan quản lý thuế cácnướ c mà có hoạt động đầu tư nhiều vào thành phố, trướ c hết vớ i các nướ c cónhiều doanh nghiệ p nằm trong nghi vấn chuyển giá.

4.2.2.2. Tăng cườ ng sự phối hợ p giữa các cơ quan quản lý Nhà nước trên địa bànTP.Hồ Chí Minh

Theo nhóm nghiên cứu để công tác kiểm soát chuyển giá thực hiện có hiệu quả, mangtính chuyên nghiệp Cục thuế TP. HCM nên chủ động phối hợp với các Bên như nêutrong bảng 4.2 sau đây.





133

Cục thuế cần lập bộ phận phân tích và xử lý thông tin để nâng cao chất lượngthông tin, phục vụ tốt cho công tác đấu tranh kiểm soát chuyển giá của các côngty quốc tế có hoạt động liên kết. Ngoài ra, từ cơ sở dữ liệu thu thập được Cục thuếTP.HCM xây dựng cơ sở dữ liệu về tỷ suất lợi nhuận theo từng ngành nghề kinh

doanh có rủi ro cao và cơ sở dữ liệu về danh mục giá giao dịch của các hàng hóavà/ hoặc dịch vụ chủ yếu – nhằm mục đích tìm kiếm, so sánh và phân tích rủi rotrong thanh tra chuyển giá.

Để đảm bảo xây dựng được dữ liệu mang tính hệ thống Cục thuế thành phố HồChí Minh nên yêu cầu cung cấp thông tin mang tính thường xuyên không nhữngđối với các doanh nghiệp có hoạt động liên kết đang trong nghi vấn chuyển giá vàcả những doanh nghiệp chưa trong nhóm nghi vấn.

Kinh phí để thực hiện cơ chế phối hợp được trích ra từ tiền thuế và tiền phạt do

các doanh nghiệp bị phát hiện chuyển giá phải đóng. 4.2.2.3. Tăng cườ ng công tác thanh tra , kiểm tra.

a/.Giám sát nghĩa vụ thuế của doanh nghiệp, thông qua tăng cườ ng công tác thanhtra, kiểm tra đối với các trườ ng hợ p nghi vấn chuyển giáĐây là nhóm giải pháp đượ c các nhà quản lý và các chuyên gia cho r ằng khá cấ p thiếtcần thực hiện (biểu đồ 4.4). Các công ty kiểm toán đánh giá giải pháp tăng cườ ng côngtác thanh tra kiểm soát tại doanh nghiệ p ở mức cao nhất 5,82/7 điểm, tiếp đó là Cụcthuế và các công ty vốn Việt Nam ở mức gần vớ i trung bình là 5,05 /7điểm. Thấ p nhấtlà các công ty FDI vớ i mức đánh giá là 4 /7 điểm (mức trung bình của thang đo).

0

2

4

6

CụcThuế

Công tykiểmtoán



Công tynhà

nước

Giá trịtrung bình

4.975.82

4.934

4.67 5.05

Biểu đồ 4.4. Tăng cường công tác thanh tra kiểm soát tại doanhnghiệp



134

b/. Nâng cao số lượng và chất lượng thanh tra, kiểm tra:

Phân loại đối tượng thanh tra, kiểm tra. Cục thuế thành phố cần phân loại đốitượng doanh nghiệp FDI cần tập trung thanh tra, kiểm tra hoạt động chuyển giá là:

Doanh nghiệp FDI có hoạt động liên kết nhưng không kê khai đầy đủ theo yêu cầu của cục thuế.

Các doanh nghiệp Việt Nam có hoạt động đầu tư ra nước ngoài (tính đến hếttháng 3/2013 Việt Nam đã có 742 dự án đầu tư trực tiếp ra nước ngoài, hơn

phân nửa số này là dự án của các doanh nhân TP.HCM)

Các doanh nghiệp FDI đến từ thiên đường trốn thuế hoặc đến từ các nước cómức thuế thu nhập doanh nghiệp thấp hơn 10 % (phụ lục 1).

Các doanh nghiệp có hoạt động giao dịch với nội bộ trong tập đoàn lớn trên

40%.

Các doanh nghiệp có nợ lớn từ các công ty liên kết.

Doanh nghiệp thu lỗ nhiều năm vẫn mở rộng quy mô hoạt động.

Doanh nghiệp có mức lợi nhuận thấp hơn mức bình quan của ngành.

Những biện pháp hỗ trợ cho công tác thanh tra:

Nâng cao chất lượng thanh tra kiểm tra: nhằm hỗ tr ợ cho hoạt động thanh tra chuyểngiá, Cục thuế thành phố phải tổ chức hướ ng dẫn cụ thể cho các doanh nghiệ p FDI

cách thức kê khai và nộ p Tờ khai hàng năm về thông tin giao dịch vớ i các bênliên k ết. Các thông tin trong tờ khai thông tin về giao dịch vớ i các bên liên k ết cầnlưu giữ nhiều năm.

Đẩy mạnh công tác ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác quản lý thuế.

Nâng cao chất lượ ng cán bộ thuế có ý nghĩa quan trọng trong công tác thanh trakiểm tra.

Khuyến khích các doanh nghiệ p FDI tự bảo vệ mình bằng cách kê khai và cung cấ p

các thông tin giao dịch vớ i các bên liên k ết theo yêu cầu đầy đủ, k ị p thờ i.

c/.Quy định các biện pháp chế tài đủ mạnh, phù hợp với thông lệ quốc tế đối vớicác hành vi không tuân thủ những quy định liên quan đến chuyển giá ở các doanhnghiệp quốc tế.

Mục tiêu



135

Khi áp dụng các hình phạt nghiêm khắc đượ c coi là biện pháp răn đe đối vớ i cáchiện tượ ng chuyển giá và hỗ tr ợ thực hiện chuyển giá.

Tạo căn cứ pháp lý cho cơ quan thuế xử lý k ết quả điều tra, thanh tra phát hiện racác trườ ng hợ p vi phạm pháp luật liên quan đến hoạt động kiểm soát chuyển giá.

Các biện pháp đề xuất : Thể hiện trong bảng



136

Bảng 4.3. Các biện pháp chế tài đề xuất

Hiện tượng vi phạm Biện pháp đề xuất Cơ quan thực hiện

1. Không nêu đủ các nội dung, nộp đủ hồ sơ

tài liệu liên quan đến quan hệ liên kết, mứcđộ liên kết kinh doanh trong luận chứngkinh tế kỹ thuật…khi xin giấy chứng nhậnđầu tư trực tiếp vào Việt Nam hoặc ra nướcngoài

- Không cấp giấy chứng

nhận đầu tư cho đến khinộp đủ

Cơ quan cấp giấy phép

đầu tư (Bộ Kế hoạch – Đầu tư; Sở kế hoạchđầu tư; HEPZA)

2. Nộp không đủ và kịp thời các tài liệu, bảnkê khai giải trình về mối quan hệ liên kếtvới các công ty ở nước ngoài trong thươngmại, tài chính và tư vấn….

- Đưa vào danh sách thanhtra, kiểm tra bắt buộc.

Cục thuế TP.HCM

3. Kê khai giá cả nguyên vật liệu, hàng hóahoặc dịch vụ (tài chính, tín dụng, tư vấn…)

quá thấp hoặc cao hơn so với hàng hóa vàdịch vụ bình quân có cng điều kiện kinhdoanh (±5 %)

Bị áp giá bình quân củahàng hóa dịch vụ do cơ

quan thuế tính toán có khoahọc và khách quan.

Cục thuế TP.HCM hoặcTổng cục thuế VN

4. Lợi nhuận hoặc tỷ suất lợi nhuận củadoanh nghiệp quá thấp so với lợi nhuận bìnhquân của ngành

Bị áp mức tỷ suất lợi nhuận bình quân của ngành

Cục thuế TP.HCM

5. Hoạt động thua lỗ 03 năm Không được mở rộng quymô đầu tư dưới mọi hìnhthức

Cơ quan cấp giấychứng nhận đầu tư

6. Hoạt động thua lỗ trên 05 năm Bị rút giấy phép hoạt động Cơ quan cấp giấychứng nhận đầu tư

7. Gian lận thuế từ hoạt động chuyển giá. + Phạt thêm 20% trị giáthuế gian lận.

+ Phạt lãi suất thuế nộpchậm 2 %/tháng

Cục thuế TP.HCM

8. Gian lận thuế thông qua hành vi chuyểngiá khối lượng lớn trên 500 triệu đồng/năm

Quy trách nhiệm hình sự Quốc hội sửa đổi luật.

Tòa án Việt Nam





− Tổ chức thanh tra, kiểm tra các doanh nghiệp FDI liên kết có nghi vấn chuyểngiá.

− Thay mặt Cục thuế thành phố phối hợp với các sở ban ngành trên địa bànthành phố và cục thuế các tỉnh thực hiện tốt cơ chế phối hợp như đã nêu ở

bảng 4.2.

− Khai thác và lưu trữ thông tin phục vụ cho công tác thanh tra kiểm tra cácdoanh nghiệp có hiện tượng chuyển giá.

− Thay mặt Cục thuế TP.HCM xây dựng và duy trì mối quan hệ với cục thuế cácnước (tập trung vào các nước có nhiều doanh nghiệp FDI có hiện tượngchuyển giá trên địa bàn thành phố) để trao đổi và cung cấp thông tin về cácdoanh nghiệp có hoạt động liên kết.

−

Hướng dẫn, đàm phán, ký kết hợp đồng thực hiện APA với các doanh nghiệpFDI liên kết, có hoạt động đầu tư lớn trên địa bàn thành phố.

b/.Tuyển chọn nhân viên cho tổ kiểm soát chuyển giá

+ Phẩm chất của cán bộ thuế quốc tế

− Có đạo đức nghề nghiệp, không có sai phạm trong công tác.

−

Giỏi về chuyên môn, có kinh nghiệm ít nhất 05 năm trong công tác thuế đốivới doanh nghiệp.

−

Đã qua các lớp huấn luyện về kỹ năng nghiệp vụ kiểm soát chuyển giá.− Có trình độ sinh ngữ tiếng Anh giỏi, có khả năng đàm phán, bàn luận về

nghiệp vụ với các bên có liên quan về vấn đề có liện quan đến nghiệp vụ thuế.

Chuyên môn cán bộ thuế quốc tế

Để có thể thực hiện được việc định giá chuyển giao, yêu cầu cần phải có một độingũ chuyên môn, có kinh nghiệm là điều kiện cần thiết. Theo chỉ dẫn về định giáchuyển giao của Liên Hiệp Quốc, để có thể thực hiện được việc định giá chuyểngiao, một đội ngũ chuyên môn, giỏi sinh ngữ tiếng Anh, bao gồm,26

− Các quản lý nhóm và dự án – là những người với khả năng có thể tham giaquản lý các nhóm mới, không cần thiết đến việc họ có hay không có chuyênmôn về định giá chuyển giao;

−

Các nhà kinh tế;

− Các luật sư;

−

Các kế toán viên;

− Các kiểm toán viên;

26 Điểm 4.6.2.1, Chương 4, [9]



− Các chuyên gia về cơ sở dữ liệu;

− Các chuyên gia về quy trình (sử dụng công nghệ thông tin để đánh giá, tựđộng, kết hợp, giám sát và giúp cải thiện các quy trình kinh doanh);

−

Những người có các kỹ năng đặc biệt về giao tiếp và quan hệ công chúng, baogồm các kỹ năng: lắng nghe chủ động và hiệu quả, giải quyết vấn đề, giảithích các vấn đề phức tạp theo cách có thể hiểu nhanh và ứng xử một cáchchuyên nghiệp với tầm nhìn các mối quan hệ sản xuất dài hạn.

Cách thức tuyển chọn cán bộ thuế quốc tế : Cục thuế thành phố nên tuyển chọntừ các nguồn:

− Chọn trong đội ngũ nhân viên thuế của thành phố Hồ Chí Minh.

−

Chọn từ nguồn Việt kiều đã từng làm trong các bộ phận thuế quốc tế của các

cơ quan thuế nước ngoài.

− Chọn những nhân viên giỏi từ các công ty kiểm toán trong và ngoài nước.

Điều kiện để duy trì đội ngũ nhân viên phòng thuế quốc tế

Nhân viên tổ kiểm soát chuyển giá là những chuyên gia chất lượng cao được đào tạo bài bản cho nên muốn tuyển chọn và duy trì người tài thì cục thuế thành phố phảixây dựng chế độ đặc biệt :

−

Xây dựng một môi trường làm việc tốt: có đầy đủ phương tiện và tài liệu làm

việc (Phải phân bổ ngân sách để đầu tư).− Tạo môi trường làm việc thân thiện, tin cậy.

− Có chế độ đãi ngộ về lương.

− Xây dựng cơ chế khen thưởng hấp dẫn (so với các phòng ban khác trong cụcthuế).

c/. Hoạt động huấn luyện và đào tạo cán bộ thuế quốc tế: Đây là giải pháp màcác chuyên gia đánh giá rất quan trọng (Xem biểu đồ 4.5)

Đào tạo ngắn hạn: −

Cử cán bộ tham gia các lớp huấn luyện đào tạo về nghiệp vụ kiểm soát chuyểngiá do Tổng cục thuế phối hợp với các tổ chức quốc tế tổ chức.

− Cục thuế TP.HCM liên kết với các công ty kiểm toán quốc tế tổ chức huấnluyện đào tạo các nhân viên bộ phận thuế quốc tế.

Đào tạo dài hạn:

− Ưu tiên học bổng Nhà nước cho đào tạo chuyên giá thuế quốc tế ở trình độ đại

học, thạc sĩ ở nước ngoài.



− Xây dựng kế hoạch đào tạo dài hạn cho bộ phận thuế quốc tế.

Trao đổi chuyên gia:

− Ký kết các hợp đồng với cơ quan thuế các nước trao đổi chuyên gia, cán bộ

thuế quốc tế nhằm giúp nâng cao nguồn nhân lực trên khía cạnh kinh nghiệmthực tế, ngoại ngữ, năng lực đàm phán với các công ty đa quốc gia về ký kếtgiá thỏa thuận trước ...

Lưu ý: Cục thuế thành phố tránh luân chuyển nhân viên bộ phận thuế quốc tếthường xuyên vì làm giảm tính chuyên nghiệp của cán bộ.

Nguồn: Khảo sát của nhóm nghiên cứu.

4.2.3. Từng bước áp dụng cơ chế APA (Advance Pricing Agreement – cơ chếthỏa thuận giá trước) trong các doanh nghiệp FDI.

4.2.3.1. Mục đích

Như ở chương 3 đã đề cập tại TP.Hồ Chí Minh nói riêng và cả nước nói chung chưachính thức áp dụng APA, mới đang trong quá trình đàm phán thí điểm với công tyđiện tử Samsung –Electric (tại Bắc Ninh). Theo nhóm nghiên cứu, Cục thuế thành

phố Hồ Chí Minh nên hỗ trợ Tổng cục thuế áp dụng thí điểm ngay trong năm 2014cùng 1 lúc APA – Cơ chế thỏa thuận giá trước đối với 02 doanh nghiệp: 1 đối vớidoanh nghiệp liên kết có quy mô đầu tư lớn như Intel và 01 với doanh nghiệp dịchvụ tài chính ngân hàng.

Mục đích của áp dụng giải pháp là: đưa cơ chế giá thỏa thuận đi vào thực tiễn, từ đórút ra những kinh nghiệm bổ ích: về hồ sơ, thủ tục; kinh nghiệm tổ chức đàm phánAPA; … từ đó áp dụng nhiều hơn cho các trường hợp khác.

4.2.3.2.Nội dung giải pháp

4.4

4.6

4.8

5

5.2

5.4

5.6

5.8

6






5

5.5

5.11

6

5.67

5.22

Biểu đồ 4.5. Tăng cường công tác huấn luyện đào tạo kiểmsoát chuyển giá cho cán bộ thuế



Cục thuế thành phố chủ động cng với Tổng cục thuế có thể tổ chức triển khai APAtheo 7 bước như mô hình của Hoa Kỳ trình bày tại bảng 1.2 hoặc quy trình 6 bướctheo mô hình của Trung Quốc trình bày tại bảng 1.3 chương 1.

Theo chúng tôi Tổng cục thuế và cục thuế TP.HCM muốn tổ chức thành công cần

phải thực hiện quá trình chuẩn bị bao gồm các công việc:

− Thông báo đến doanh nghiệp thuyết phục doanh nghiệp áp dụng APA và xácđịnh được 02 doanh nghiệp.

− Lập nhóm công tác chia làm 02 tổ phụ trách 02 doanh nghiệp thử nghiệm ápdụng giá thỏa thuận trước.

− Hướng dẫn cụ thể doanh nghiệp cung cấp thông tin và cung cấp tài liệu hồ sơtheo hướng dẫn.

−

Có thể thuê thêm chuyên gia nước ngoài hoặc hợp tác với các chuyên gia giỏicủa các công ty kiểm toán quốc tế đang hoạt động trên địa bàn thành phố vàotổ công tác của cục thuế TP.HCM.

−

Mỗi bước trong quy trình đàm phán ký kết thỏa thuận APA phải được chuẩn bị chu đáo.

4.2.3.3. Điều kiện để thực hiện tốt giải pháp:

−

Chuẩn bị nguồn kinh phí (ban đầu áp dụng thử nghiệm APA không nên thu phí dịch vụ từ các doanh nghiệp ngay).

− Nhân sự của nhóm chuyên gia Tổng cục thuế và Cục thuế TP.HCM phải giỏi,đã trải qua các lớp huấn luyện trong và ngoài nước về đàm phán APA.

− Thu thập thông tin phải đủ để làm cơ sở cho đàm phán về giá thỏa thuận trướ cvới các doanh nghiệp có hoạt động liên kết.

− Trước hết bắt đầu từ đàm phán APA đơn phương tiến tới đàm phán song phương phấn đấu sau 05 năm đàm phán đa phương.

4.2.4. Các biện pháp khác. Để hoạt động kiểm soát chuyển giá đi vào nề nếp và có

hiệu quả nhóm nghiên cứu đề xuất:

− Cục thuế thành phố cần làm tốt công tác vận động, tuyên truyền cho các doanhnghiệp có hoạt động liên kết quốc tế nâng cao nhận thức về tầm quan trọngcủa việc tuân thủ các quy định về định giá chuyển giao là tiền đề để xây dựngmột chính sách định giá hiệu quả, từ đó xác định, tìm hiểu sự khác biệt giữaviệc định giá cho mục đích thuế và mục đích kinh doanh, giảm thiểu tối đa cho

phí tuân thủ cho doanh nghiệp. Đây là biện pháp mà các chuyên gia đánh giákhá cao về tầm quan trọng của nó (Biểu đồ 4.6).



− Tập trung áp dụng thí điểm APA đầu tiên cho công ty Samsung, và rút ra các bài học kinh nghiệm cho các cơ quan quản lý thuế Việt Nam.

Nguồn: Kết quả khảo sát của nhóm nghiên cứu.

− Hướng dẫn các doanh nghiệp có hoạt động liên kết với nước ngoài cơ chế pháp lý có liên quan đến hoạt động kiểm soát chuyển giá chuyển giá như: tài

liệu, thông tin; hướng dẫn quy trình, tài liệu liên quan đến APA dưới các hìnhthức: cẩm nang hướng dẫn, tổ chức hội nghị, tập huấn cho các doanh nghiệp,xây dựng chương mục riêng trên trang website của Cục thuế TP.HCM…

− Kỷ luật các cán bộ thuế nhũng nhiễu hoặc thỏa hiệp với các doanh nghiệp liênk ết (đối tượng bị thanh tra, kiểm tra hiện tượng chuyển giá)

−

Nhiệm vụ trước mắt là Cục thuế thành phố chủ động tổ chức thống kê phânloại doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài đang hoạt động trên địa bàn thành

phố và các doanh nghiệp thành phố có hoạt động đầu tư ra nước ngoài theo

các tiêu chí: quốc tịch của chủ doanh nghiệp thuộc quốc gia nào, ngành nghềkinh doanh, thời gian thực tế đầu tư, tổng số lỗ, số tiền đã hoàn thuế... từ đó ápdụng các giải pháp phòng và kiểm soát chuyển giá.

− Làm tốt công tác truyền thông để dư luận xã hội hỗ trợ làm tốt công tác kiểmsoát chuyển giá.

−

Ủy ban nhân dân thành phố chỉ đạo thực hiện các giải pháp đồng bộ hoànthiện môi trường đầu tư, tạo điệu kiện thuận lợi cho hoạt động kinh doanh củacác nhà đầu tư chân chính. Để với môi trường kinh doanh tốt, d Cục thuế

thành phố có tăng cường công tác quản lý hoạt động chuyển giá cũng khônglàm giảm tính hấp dẫn của môi trường đầu tư

4.97

6.045.18 5.5 5.33 5.3

0

1

2

3

4

5

6

7






Biểu đồ 4.6. Tăng cường công tác tuyên truyền cơ chế

chính sách kiểm soát chuyển giá đối với doanh nghiệpFDI



K ẾT LUẬN CHƯƠNG 4

Hoạt động kiể m soát chuyể n giá là công việc phứ c t ạ p, nế u thự c hiện không t ố tkhông nhữ ng không ràng buộc các công ty có hoạt động liên k ế t quố c t ế tuân thủ

yêu cầu của cơ quan thuế nướ c chủ nhà, mà còn có thể làm ảnh hưởng đế n quan hệ đố i ngoại giữa các nước, tác động hạn chế đến môi trường đầu tư. Để giải quyế tnhữ ng hạn chế trong công tác kiể m soát chuyể n giá trên địa bàn thành phố H ồ Chí

Minh nói riêng và cả nướ c nói chung nhóm nghiên cứu trong chương 4 đề xuấ t các giải pháp d ựa trên 04 quan điể m: giải pháp đề xuấ t phải phù hợ p thông l ệ quố c t ế ,tiế p thu kinh nghiệm các nước đi trướ c; Phù hợ p tình hình thự c tiễ n và khả năngquản lý thuế của Việt Nam; Các giải pháp đưa ra phải có khả năng thự c thi (có thể chấ p nhận đượ c); Giải pháp kiể m soát chuyể n giá khi thự c hiện không làm giảm tính

hấ p d ẫ n của môi trường thu hút đầu tư đầu tư nướ c ngoài vào Việt Nam.

Trong chương 4,nhóm nghiên cứu đề xuất 02 nhóm giải pháp : Kiến nghị với các cơquan quản lý ở Trung ương và với các cơ quan quản lý Nhà nước của thành phố (nhấn mạnh vào Cục thuế của thành phố) .Các giải pháp cụ thể xoay xung quanh 7vấn đề : Hoàn thiện hệ thống pháp lý, chính sách, cơ chế có liên quan tới quản lýhoạt động chuyển giá tại các doanh nghiệp FDI có hoạt động liên kết; Nâng cấp cơ

sở vật chất kỹ thuật và xây dựng dữ liệu thông tin phục vụ cho kiểm soát chuyển giá;Tăng cường hợp tác trong và ngoài nước để hỗ trợ kiểm soát chuyển giá;Tăng

cường công tác thanh tra, kiểm tra đối với các trường hợp nghi vấn chuyển giá ;Vấnđề tổ chức quản lý và đào tạo nguồn nhân lực quản lý chuyên sâu phục vụ cho côngtác kiểm soát chuyển giá; Từng bước áp dụng cơ chế APA trong các doanh nghiệp

FDI và các biện pháp khác. Trong các biện pháp đề xuất ở chương 4 nhóm nghiêncứu nêu rõ cách thức tổ chức thực hiện, địa chỉ áp dụng và điều kiện để áp dụngthành công từng giải pháp. Thực hiện đồng bộ các giải pháp theo nhóm nghiên cứu

sẽ nâng cao hiệu quả công tác kiểm soát chuyển giá trên địa bàn T p.HCM









Elliott, Jamie, 1999. Managing international transfer pricing policies: a grounded theory study. PhD thesis University of Glasgow.

Mansour M. Moussavi, 1996. The economic impact of multinational transfer pricing in Third World countries: The case of Iran. Salve Regina University

Olivia Chung, 2007. How foreign firms dodge taxes in China.http://www.atimes.com/atimes/China_Business/ID11Cb02.html

Stephen Bastian, 2011. Transfer Pricing Trends and Globalization, http://www.articlesbase.com/international-business-articles/transfer-pricing-trends-and-globalization-4687003.html.

Xiling Dai, 2010. Study on Transferring Price Problem of Multinational

Corporations, School of Business Administration, Shenyang University.International Business Research, Vol. 3, No. 3.

Wittendorff, Jens, 2010. Transfer Pricing and the Arm's Length Principle in International Tax Law. Kluwer Law International.

Ernst & Young, 2012. Transfer Pricing Global Reference Guide.

Ernst & Young, 2010. Global Transfer Pricing Survey, Addressing theChallenges of Globalization.

KPMG, 2012. Global Transfer Pricing Review.

PWC, 2011. “ International Transfer Pricing 2011”

OECD, 2010. “OECD Transfer Pricing Guidelines for Multinational Enterprisesand Tax Administrationsal ”

OECD, 2013. Announcement and Report Concerning Advance Pricing Agreements

United Nations, 2013. United Nations Practical Manualon Transfer Pricing for Developing Countries.

United Nations, 2011. Mode Double Taxation Convention Between Developedand Developing countries.

Các trang web tham khảo

www.oecd.org

http://www.studymode.com/essays/Transfer-Pricing-772621.html

http://fia.mpi.gov.vn/News.aspx?ctl=newsdetail&aID=1518

http://www.google.com.vn/search?tbo=p&tbm=bks&q=inauthor:%22Mansour+M.+Moussavi%22&source=gbs_metadata_r&cad=3

http://www.articlesbase.com/international-business-articles/transfer-pricing-trends-and-globalization-4687003.html


http://www.oecd.org/








http://www.google.com.vn/search?tbo=p&tbm=bks&q=inauthor:%22Mansour+M.+Moussavi%22&source=gbs_metadata_r&cad=3



http://www.saigondautu.com.vn/Pages/20120412/Chong-chuyen-gia-nhin-tu-cac-nuoc.aspx

http://www.tapchitaichinh.vn/Nghien-cuu-trao-doi/Chong-chuyen-gia-o-Viet- Nam-Tiep-tuc-hoan-thien-khung-phap-ly-va-cac-dieu-kien-thuc-hien/5672.tctc

http://download.pwc.com/ie/pubs/2012_international_transfer_pricing.pdf

http://theses.gla.ac.uk/634/

http://mckillop.salve.edu/dissertations.cfm?key=advisor

http://www.economicpopulist.org/content/corporate-tax-dodge-billions-avoided-taxes-while-america-goes-broke

http://kinhdoanh.vnexpress.net/tin-tuc/doanh-nghiep/adidas-co-dau-hieu-chuyen-gia-de-tron-thue-2739905.html

http://kinhdoanh.vnexpress.net/tin-tuc/doanh-nghiep/nestle-bao-lo-hang-chuc-trieu-usd-tai-viet-nam-2863978.html

http://kinhdoanh.vnexpress.net/tin-tuc/doanh-nghiep/bao-lo-lien-tuc-coca-cola-viet-nam-van-muon-mo-rong-san-xuat-2729109.html

http://tuoitre.vn/Tuoi-tre-cuoi-tuan/552765/thien-duong-thue.html.

http://www.pwc.com/vn/vn/publicati















http://tuoitre.vn/Tuoi-tre-cuoi-tuan/552765/thien-duong-thue.html

http://tuoitre.vn/Tuoi-tre-cuoi-tuan/552765/thien-duong-thue.html
















Documents

[123doc.vn] Nghien Cuu Van de Chuyen Gia Cua Cac Doanh Nghiep Fdi Tren Dia Ban Thanh Pho Ho Chi Minh Thuc Trang Va Giai Pha p