Upload
hakan
View
246
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
1/338
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
2/338
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
3/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -1-
ELEKTRK KUVVETL AKIM (9)
Koruma Kontrol ve zleme 1
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
4/338
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
5/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -2-
Notlar Derleyen:
Aydn Bodur
Emre Metin
Notlar Yayna Hazrlayan:
Aydn Bodur
Hakk nl
M.Turgut Odabana Sayglarmzla
Elektrik Kuvvetli Akm Notlar, Turgut Odabann Elektrik Tesisat Mhendisleri Dergisinde yaynladyazlardan, Elektrik Kuvvetli Akm Tesisat El Kitab ile her blmn sonunda belirtilen ABB, Schneider,
Chevron, NAFVAC ve Siemensin hazrlad malat, Bakm, Montaj El kitaplarndan EMO iin
derlenmitir.
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
6/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -3-
9.1. Koruma Sistemlerinin ncelenmesi .................................................... 13
9.1.1 Giri............................................................................................... 13
9.1.1.1. Koruma sisteminde olmas gereken artlar .......................... 13
9.1.1.2. Rlelerde olmas gereken nitelikler...................................... 15
9.1.2. Sistemde bir hatann varolma kriterleri....................................... 16
9.1.2.1. ebeke zerinde bir hatann varolu kriterini oluturan
etkenler .............................................................................................. 16
9.1.3. Koruma Cihazlar.......................................................................... 17
9.1.4. Koruma Sisteminin Tasarm ........................................................ 18
9.1.5. Koruma Sistemi almalar ......................................................... 19
9.1.5.1. G sisteminin aratrlmas.................................................. 21
9.1.5.2. Her bir uygulama iin zmler............................................ 21
9.2. G Sisteminin Aratrlmas ve zmler .......................................... 23
9.2.1. G sistemi yaps ........................................................................ 23
9.2.2 Ntr Topraklama Sistemleri.......................................................... 27
9.2.2.1. Zorluklar ve seim kriterleri.................................................. 27
9.2.2.2. Ar gerilim seviyelerinin azaltlmas.................................... 28
9.2.2.3. Toprak hata akmnn azaltlmas .......................................... 29
9.2.2.4. Ntr izole sistem................................................................. 30
9.2.2.5. Ntr diren zerinden toprakl sistemler ........................... 34
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
7/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -4-
9.2.2.6. Dk reaktans zerinden ntrn topraklanmas................ 39
9.2.2.7. Kompanzasyon reaktans zerinden ntr noktasnn
topraklanmas .................................................................................... 42
9.2.2.8. Ntr dorudan toprakl sistemler ....................................... 45
9.3. Koruma Sistemlerinin Koordinasyonu ................................................ 47
9.3.1. Koordinasyon lemleri ................................................................ 47
9.3.2. Koruma Koordinasyonu iin Gerekli Veriler ................................ 49
9.3.3. Koruma Koordinasyon Prosedr................................................ 50
9.3.4. Koordinasyon Zaman Aralklar.................................................... 50
9.3.5. Koruma Sistemlerinde Seicilik.................................................... 51
9.3.5.1. Akm Karakteristikli Seicilik ................................................. 54
9.3.5.2. Lojik Seicilik ......................................................................... 56
9.3.5.3. Ynl Koruma Seicilii......................................................... 59
9.3.5.4 Diferansiyel Koruma Seicilii................................................ 60
9.3.5.4. Kombine Seici Sistemler...................................................... 63
9.3.6. Toprak Hatasnn zlenmesi ve Koruma ...................................... 63
9.4. ebeke Korumas ................................................................................ 69
9.4.1 Koruma Sistemi Gereklilikleri ....................................................... 69
9.4.2. Zaman Karakteristikleri ................................................................ 71
9.4.2.1 Sabit zaman karakteristii ..................................................... 71
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
8/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -5-
9.4.2.2. Ters Akm-Zaman Karakteristii............................................ 71
9.4.3. Seicilik ........................................................................................ 74
9.5. G Sistemleri Korumas..................................................................... 80
9.5.1. Tek Beslemeli G Sistemleri....................................................... 80
9.5.1.1 Fazlar aras hata durumu....................................................... 80
9.5.1.2. Faz-toprak hatas .................................................................. 81
9.5.2. ki Besleme Girili Sistemler......................................................... 86
9.5.2.1. Fazlar aras hatlar.................................................................. 86
9.5.2.2 Faz-Toprak hatalar ................................................................ 87
9.5.3. lave koruma fonksiyonlar .......................................................... 89
9.5.3.1. Kuplaj .................................................................................... 89
9.5.4. Ak Gzl ebekeler .................................................................. 92
9.5.5. Kapal Gzl ebekeler. ............................................................... 93
9.5.5.1. Diferansiyel Koruma ............................................................. 93
9.5.6.2.Ar akm koruma ve ynl lojik seicilik .............................. 94
9.6. BUSBAR Korumas............................................................................... 96
9.6.1. Hata Tipleri Ve Koruma Fonksiyonlar ......................................... 96
9.6.1.1. Faz aras ve faz-toprak hatalar............................................. 96
9.7. Transfrmatr Korumas .................................................................... 99
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
9/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -6-
9.7.1. Korumann Amac ........................................................................ 99
9.7.2. letmedeki Zorlanmalar ve Hata ekilleri .................................. 99
9.7.2.1 Ar yklenme ....................................................................... 99
9.7.2.2. Ksa devre ........................................................................... 101
9.7.2.3. Tank hatalar: ...................................................................... 101
9.7.3. Transformatrn Devreye Alnmas .......................................... 105
9.7.3.1. Transformatrde 3-faz ar akm korumas ....................... 107
9.7.3.2 Ksa Devre Korumas ............................................................ 109
9.7.4. Ynl Ar Akm Rlelerinin Aklanmas .................................. 112
9.7.4.1. Toprak hata ynl koruma ................................................. 112
9.7.4.2. Transformatr Diferansiyel Koruma................................... 115
9.7.5. Transformatrlerde Toprak Hata Korumas .............................. 123
9.7.6. Transformatr Termik Ar Yk Korumas................................. 128
9.7.9.1. Gaz etkisiyle alan rleler................................................. 128
9.7.7. Transformatr Korumalar ile ilgili rnekler.............................. 131
9.8 Jeneratr Korumas............................................................................ 134
9.8.1. Jeneratr ve Jeneratr-Transformatr niteleri iin ................ 135
Koruma Rleleri ................................................................................... 135
9.8.1.1. Strator toprak hata korumas ............................................. 135
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
10/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -7-
9.8.1.2 Ynsz toprak hata akm rlesi........................................... 139
9.8.1.3 Ynl toprak hata rlesi ...................................................... 140
9.8.1.4. Faz ksa devre korumas...................................................... 141
9.8.1.5. Jeneratrn diferansiyel korumas..................................... 141
9.8.2. Jeneratr Korumas iin tavsiye edilen ayar deerleri............... 144
9.9. Motor Korumas............................................................................... 145
9.9.1. Termik Koruma .......................................................................... 145
9.9.2. Rotor Blokaj Korumas ............................................................... 145
9.9.3. Ar Akm Korumalar ................................................................ 145
9.9.4. Toprak Hata Korumalar ............................................................ 146
9.9.5. Dk Gerilim Korumas ............................................................ 146
9.9.6. Motorun Diferansiyel Korumas ................................................ 146
9.9.7. Akm Dengesizlii Korumas ANSI 46 ......................................... 147
9.9.8. Motorda Meydana Gelebilecek Hata Tipleri ............................. 147
9.9.9. Besleme Sistemi Hatalar ........................................................... 148
9.10. Motorun Hatalar ........................................................................ 149
9.10.1 Fazfaz ksa devreleri:.............................................................. 149
9.10.2. Ar Gerilimlere Kar Koruma................................................. 150
9.10.2.1 Ar Gerilimler ................................................................... 150
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
11/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -8-
9.10.3. Motordaki Hatalar. .................................................................. 151
9.11. Motorlarda D Etkilerin Neden Olduu Hatalar ............................ 153
9.11.1. Motor beslemesi ile ilgili hatalar. ............................................ 153
9.11.2. Motor iletmesi srasnda meydana gelen d hatalar ............ 159
9.11.2.1. Motorun yol almas: ......................................................... 159
9.11.2.2. Motorun kilitlenmesi ........................................................ 159
9.12 Ksa Devrelere Kar Koruma ........................................................... 161
9.12.1. Genel Bak .............................................................................. 161
9.12.1.1. Termal davran ................................................................ 161
9.12.1.2. Elektro dinamik davran .................................................. 162
9.12.2. Sigortalar ................................................................................. 163
9.12.3. Manyetik Kesiciler ................................................................... 164
9.12.4. Ar Yke Kar Koruma ........................................................... 166
9.12.4.1. Ar yk rleleri (termal ve ya elektronik) ....................... 168
9.13. Kondansatr Gruplarnn Korunmas .............................................. 174
9.13.1 Hata Tipleri ............................................................................... 174
9.13.1.1. Ar yklenmeler .............................................................. 176
9.13.1.2. Ksa devreler ..................................................................... 176
9.13.1.3. Gvde hatalar .................................................................. 176
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
12/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -9-
9.13.1.4. Kapasitr eleman ksa devresi ......................................... 177
9.13.2. Kapasitr Gruplarnn Korunmas ile ilgili rnekler ................. 177
9.13.3. Ar Gerilimler ......................................................................... 179
9.13.3.1. Transiyen ar gerilimler : ................................................ 180
9.13.3.2. Standart gerilim ekilleri................................................... 180
9.13.3.3. G frekansnda ar gerilimler........................................ 181
9.14 Ar Gerilime Kar Koruma Cihazlar .............................................. 220
9.14.1. Koruma Seviyesi ....................................................................... 220
9.14.1.1. Eklatrler veya kvlcm atlatclar ile koruma................... 221
9.14.1.2. Parafudrlar ....................................................................... 223
9.15 Koruma Sistemi Seim Rehberi........................................................ 229
9.15.1. Jeneratr Korumalar............................................................... 229
9.15.1.1. Ntr dk deerli diren zerinden toprakl kk
makinalar iin minimum koruma..................................................... 229
9.15.1.2. Ntr dk deerli diren zerinden toprakl kk
makinalar iin alternatif koruma sistemi......................................... 231
9.15.1.3. Ntr dk/yksek deerli diren zerinden toprakl
kk makinalar iin tavsiye edilen koruma sistemi ....................... 232
9.16. Kablolarn Ar Ykle Ksa Devreye Kar Korunmas ..................... 235
9.16.1. Kablolarn Ar Yke Kar Korunmas ..................................... 235
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
13/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -10-
9.16.2. Ksa Devreye Kar Koruma ...................................................... 239
9.16.3 Koruma (PE), Ntr (N) ve Epotansiyel Balant letkenleri..... 247
9.16.3.1. Ntr letkenleri ................................................................. 247
9.16.4. Parafudrlarn Alak Gerilim Tesislerinde Yerletirilmesi.......... 254
9.17. AG Sistemlerinde Ar Gerilime Kar Koruma ............................... 258
9.17.1. Ar Gerilim Koruma Cihazlar ................................................. 261
9.17.1.1. Parametrelerin Aklanmas.............................................. 261
9.17.1.2.Yldrma ve Ar Gerilimlere Kar Koruma Sistemleri...... 264
9.17.2. Yldrm Dearj ve Zamana Bal Olarak Yldrm Akmnn
Geliimi ................................................................................................ 267
9.17.3. Yldrm Akmnn arj.............................................................. 274
9.17.4. Yldrm Koruma Seviyelerine gre Yldrm Akm
Parametrelerinin Tayini ....................................................................... 279
9.18. Yldrmdan Koruma Sisteminin Tasarm........................................ 280
9.18.1.Hasar Riskinin Tayini ve Koruma Elemanlarnn Seimi............ 281
9.18.1.1.Risk ynetimi ..................................................................... 281
9.18.1.2. Risk tayinin esaslar........................................................... 281
9.19. Yldrmdan Koruma Sistemi ........................................................... 286
9.19.1. Harici Yldrmdan Koruma Sistemi .......................................... 288
9.19.1.1. Dner Kre Metodu geometrik elektriksel model .......... 289
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
14/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -11-
9.19.1.2. A (gz ) Metodu .............................................................. 295
9.19.1.3. Koruma As Metodu ....................................................... 296
9.19.1.4. at zerindebulunan yaplar iin izole yldrm yakalamasistemleri ......................................................................................... 302
9.19.3.maxI veya impI Maksimum Akmlar ....................................... 304
9.19.4. Gerilim koruma saviyesi Up .................................................... 305
9.19.5. Akm Kapasitesinin Belirlenmesi.............................................. 306
9.19.6. (Up) Gerilim koruma seviyesinin tayini ................................... 309
9.20. ok Seviyeli Koruma iin Gereklilikler. ........................................... 310
9.20.1. Ar Gerilimlere Kar Koruma Cihazlarnn Seimi ve Tesis
Edilmesi................................................................................................ 310
9.20.1.1. G besleme sistemleri..................................................... 310
9.20.2. SPDlerin Teknik Karakteristikleri ............................................ 312
9.20.2.1. Maksimum srekli gerilim UC........................................... 312
9.20.2.2. Darbe akm Iimp................................................................. 312
9.20.2.3. Nominal dearj akm In ................................................... 313
9.20.2.4. Gerilim koruma seviyesi Up ............................................. 313
9.20.2.5. Ksa devre dayanm kapasitesi.......................................... 314
9.20.2.6. UCgeriliminde Akan akm sndrme kapasitesi Ifi........... 314
9.20.3. Koordinasyon ........................................................................... 314
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
15/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -12-
9.20.4. TOV Gerilim ............................................................................. 315
9.20.5. Deiik sistemler iin SPDlerin kullanm ................................ 315
9.20.5.1. SPD cihazlarnn TN sistemlerde kullanlmas ................... 316
9.20.5.2. TT sistemlerde SPD lerin kullanlmas............................... 319
9.20.5.3. IT sistemlerde SPD lerin kullanlmas................................ 321
9.20.6. SPDlerin balant hatlarnn uzunluu .................................... 324
9.20.6.1. IEC 60364-5-534 ye uygun olarak yaplan V eklinde seribalant ............................................................................................ 324
9.20.6.2. IEC 60364-5-534 e gre paralalel balama....................... 325
9.20.6.3. Toprak tarafnda balant hatlarnn tasarm................... 328
9.20.6.4. Faz tarafna kablo balant hatlarnn tasarm ................. 329
9.20.6.5. Kesitlerin deerleri ve darbe koruma cihazlarnn art
korumas .......................................................................................... 330
9.20.6.6. Yldrmdan Koruma Blgesi Kavram................................ 332
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
16/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -13-
9.1. Koruma Sistemlerinin ncelenmesi
9.1.1 Giri
Jeneratr, transformatr, kablo, hat gibi ebeke elemanlarnn birinde ksa
devre veya izolasyon hatas sonucunda ark veya arza akmlarnn ve ar
gerilimlerin yol aabilecei zararlar snrlandrmak veya en aza indirmek
ve srekli bir ksa devrenin ebekenin genel iletmesi ve zellikle
stabilitesi zerindeki etkileri ortadan kaldrmak iin hatal elemann veya
ebeke blmnn olabildiince abuk devre d edilmesi gerekmektedir.
Hatal elemann veya ebeke blmnn otomatik olarak devre d etmek
ilemi koruma sistemleri vastasyla yaplr. Sz konusu koruma sistemleri
ana balklar olarak, ebekenin hat, kablo, jeneratr veya transformatr
gibi ebekenin bir blmn veya tamamn devaml olarak gzeten ve
ebekedeki akm ile ebeke tarafndan beslenmekte olan rleler
topluluunu kapsamaktadr. zlenen ksmda hata olutuunda ayarlanan
deerlerin zerindekirleler iletmeye girer ve bu durumda dzenlenmesi
gz nne alnan sisteme bal kontaklar dizisi alp veya kapanmak
suretiyle eleman devreye balayan anahtar aarak, hatal blmn devre
d olmas salanr.
Koruma sistemlerinin iletim datm ebekesinde olduu gibi endstriyel
ebekelerin gvenilir bir ekilde iletilip korunmasndada ok nemli bir
yeri vardr.
9.1.1.1. Koruma sisteminde olmas gereken artlar
1. Gvenilir bir ekilde yaplm bir koruma sistemi, hatann
meydana geldii ebeke blmn kesinlikle devreden karmal;
hatal blmn haricindeki ebeke blmleri devrede kalarak
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
17/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -14-
iletmeye devam etmelidir. Ksaca dier blmlere ait anahtarlar
kapal olarak devrede kalma artyla sadece hatal cihaz veya
blm evreleyen anahtarlar almaldr.
ekil 9.1.Genel ebeke yaps
ekil 9.1de sadece L11 ve L12 hatlarnda ksa devre olursa L11ve L12 anahtarlarnn almas gerekir. Koruma sistemindeki
dier anahtarlardaki alma gereksiz ama olacaktr. Koruma
sisteminin sadece hatal eleman semeyi baarrsa bu koruma
sistemine seici koruma sistemi denir. Bir koruma sistemi
gvenilir olmal yani gerekli olan durumlarn hepsinde
alabilmeli ve ayn zamanda seici nitelikteolmaldr.
2. Koruma sisteminin olabildiince ksa sre iinde almas
gerekmektedir. Oluabilecek zararlarn en aza indirilmesi iin arkl
ksa devrelerin alma srelerini olabildiince azaltmak gerekir.
Bundan baka ou kez 1-faz toprak arasnda balayan arkn
gelierek baka fazlara da gemeye zaman bulmasn nlemek
gerekir. zellikle ksa devrelerin abuk giderilmesi, iletim
ebekelerinde stabiliteyi salamada en etkin yol olmaktadr.
3. Bir koruma sisteminin davran, ebekenin yapsndan
olabildiince bamsz kalmal, manevra serbestlii salamal ve
ayar deiiklikleri gerektirmeden buklajlara, paralel balamalara
besleme deiikliklerine elverili olmaldr. Koruma sistemlerini
ebeke yapsnn deiimlerine olabildiince duyarsz yapmaya
aba gstermelidir.
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
18/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -15-
4. Sistemlerin belirlenen deerlerden ve srelerden fazla olmamak
kaydyla ar yklere duyarsz kalmas istenir. Eer ar yklenme
sresi uzar ve cihazlarda tahribatlara yol aabilecek termik
snmalar meydana gelmesi durumunda bu snma ani amalrleler deil de termik koruma rleler veya ters zamanl rleler
tarafndan izlenmeli ve gerekli ama kumandas verdirilmelidir.
5. Koruma sistemi ksa devre akmlarnn iddetleri, cinsi ve hata
yeri nerede olursa olsun ilemek zorundadr. Baz durumlarda
ksa devre akmnn deeri normal akm deerinden daha dk
olabilmektedir. Hata yeri nerede olursa olsun ebekenin her trl
iletme artlar altnda hatann giderilmesini salamak iin
sistemin duyarllnn yeterli seviyede olmas gerekmektedir.
Bununla beraber rleleri minimum ksa devre altnda duyarl
yapmak verimsiz ve stelik ok az yarar salamaktadr.
6. letmenin devreye almasn uzatan ya da zorlatran ve hi bir
fayda salamayan bir ebeke paralanmasna yol amamak iin
asenkron bir alma srasnda gerilimler, akmlar ve glerde
kendini gsteren salnmlara duyarsz kalnmas gerekir.
9.1.1.2. Rlelerde olmas gereken nitelikler
1. Olabildiince basit ve salam olmal,
2. Hzl olmal,
3. Olduka az bir tketimi olmaldr. Bu zelliin rlerin ebekeye
balantsn salayan transformatrler zerinde byk etkileri
vardr,
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
19/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -16-
4. Bir ksa devre annda ortaya kabilen en kk akmlar ve en
dk gerilimlerin etkisinde bile doru almak iin yeterli
duyarlla sahip olmal,
5. Atrma ilemlerini tehlikeden uzak kontaklarla
gerekletirmelidir.
9.1.2. Sistemde bir hatann varolma kriterleri
eitli koruma sistemleri ile bu sistemleri meydana getiren rlelerin
salamas gereken artlarn belirlenmesinden sonra bunlarngerekletirilmesinden nce rlelerin koruduklar ksm zerindeki bir ksa
devreyi veya hatay ortaya karabilmeleri iin duyarl olmak zorunda
kalacaklar byklk veye byklkleri belirlemekle ie balanr.
Bir hatann meydana gelmesi, doal olarak gz nne alnan elemana ait
gerilim ve akmlar az yada ok deitirmeleri ile grlr. fazl bir
cihazda ebeke durumunun niteliini belirlemekte kullanlan sadece 3-faz ntr gerilimi, 3-faz aras gerilimi ile fazlardaki 3-akm olduundan,
rlelerin zerine etki yapan byklklerin bu akmlar ve gerilimlere
zorunlu olarak bal kalmalar gerekir.
9.1.2.1. ebeke zerinde bir hatann varolu kriterini oluturan
etkenler
1. Bir ksa devre ar akmlar ve gerilim dmeleri ile anlalr. Bu iki
etken yeterince gvenilir kriterler oluturmamaktadr. Her hata
ar akmlara yol amaz. Ar akmlar ve gerilim dmeleri
motorlarn yolalmas veya transformatrn enerjilendirilmesi
gibi durumlarda hi bir hata yok iken kendini gsterebilir.
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
20/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -17-
2. Bir devre elemannn grnen empedansndaki deime
deerlendirilerek yukardaki iki etken birletirilebilir. rnein L1
fazna ait faz-ntr gerilim ve akm 11 , LL IU ve L2 fazna ait faz-
ntr gerilim ve akm 22 , LL IU olduunda 1 ve 2 fazlarna ait
empedanslar
21
21
LL
LL
II
UUile belirlenir. Bir hata halinde grnen
empedans yk deiimi sonucu olabilenlerden daha byk ve ani
bir azalmaya urar. Bu kriter hata var olu kriteri olarak
benimsenmektedir.
3. Her dengesiz arza, gerilimler ve akmlarda doru, ters ve sfr
bileenleri ortaya karmaktadr. Hatal fazlardaki gerilim
dmesine karlk gerilimlerin ters ve sfr bileenleri hata yerinde
maksimum deerler almaktadr.
4. Genel olarak hatasz ebekenin bir elemanndaki kapasite akmlar
ve mknatslanma akmlar gibi paralel akmlar, iletme akmlar ve
ksa devre akmlar yannda kktr. Normal almada bir
elemann veya devrenin kndaki 2I akm giriteki 1I akmna
baz durumlarda evirme oran fark ile yakn olacaktr. Buna
karlk bir elemanda veya devrede bir hata meydana gelirse 2I ile
1I akmlarnn geometrik fark byk olacak ve bu zellik bir
hatann belirlenmesi iin kullanlacaktr.
5. Giri ve k arasndaki g ynnn deimesi de etkenlerdendir.
9.1.3. Koruma Cihazlar
Elektriksel tehlikelere kar insan hayatnn korunmasna katkda
bulunur,
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
21/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -18-
Ekipmanlarn hasara uramasn nler (OG baralarnda meydana
gelen 3-faz ksa devrede 1 saniye iinde 50 kg bakr erir ve ark
merkezindeki scaklk 100000C yi aar).
Ekipmanlar zerindeki termal ,dielektrik ve mekanik zorlanmalar
snrlandrr.
Komu tesisleri korur (rnein komu devrelerdeki endklenen
gerilimleri azaltr).
Bu maksatlara ulamak iin, koruma sistemi hzl gvenilir olmal
ve seicilii salamaldr.
Koruma sistremi aktif hale gelmeden nce hata, meydana
geldiinden; baka bir deyile hata meydana geldikten sonra
koruma sistemi harekete getiinden, koruma sistemi, hatann
etki sresini ksaltarak etkilerini snrlandrr.
Bundan dolay koruma sistemi bozunmalar nleyemez, sadece
etkileri ve etki sresini snrlandrr. Koruma sisteminin seimi
zellikle enerjinin sreklilii ve elde edilebilirlii ile elektrik
besleme emniyeti arasnda teknik ve ekonomik nedenlerlesk sk
karlatrma yaplarak gerekletirilir.
9.1.4. Koruma Sisteminin Tasarm
Bu adm batan aaya g sisteminin yapsna uyumu ve buna uygun
koruma sisteminin elemanlarnn seimini kapsamaktadr.
Koruma sistemi ekil 9.2de grld gibi aada aklanan
elemanlardan meydana gelmektedir.
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
22/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -19-
ekil 9.2. Koruma sistemi
Akm ve gerilim l sensrleri hatay alglamak iin gerekli verileri
salar
Koruma rleleri g sisteminin elektriksel durumunu srekli
izleyerek ve deerlendirerek hatal blm ayrmak iin gerekliatrma kumandasn verir.
Kesici veya sigorta kontaktr kombinasyonu gibi anahtarlama
elemanlar gerekli amay ve ayrmay salar .
9.1.5. Koruma Sistemi almalar
G sistemlerinin ve makinalarn ana hatalarn etkilemesine kar koruma
yapmas iin cihazlarn belirlenmesi ilemidir.
Balca hatalar:
Faz aras ve faz-toprak ksa devresi
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
23/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -20-
Ar ykler
Dner makinalarn kendisinden kaynaklanan hatalardr.
Koruma sistemi almalarnda aada aklanan parametreler mutlaka
gz nne alnmaldr.
G sisteminin yaps eitli iletme ekillerinde sistem davran,
Ntr topraklama sistemleri,
G kaynaklarnn karakteristikleri (ebeke ksa devre gc,
transformatrn gc ve ksa devre gerilimi, jeneratrlerin gc,
subtransiyen, transiyen ve senkron reaktanslar, OG motorlarnn
gc ve yol alma akm deerleri gibi) ve hata halinde hata akm
zerine katklar,
letmenin sreklilik gereklilikleri...
Koruma nitelerinin ayarlarnn belirlenmesi ve koruma sistemininoluturulmas
Her bir koruma nitesi iletme ekillerinin tamamnda mmkn olan en iyi
iletmeyi salayacak ekilde ayar edilmelidir. En iyi ayarlama deerleri
tesisdeki eitli elemanlarn detayl karakteristikleri esa alnarak yaplan
hesaplamalarn sonucunda belirlenir.
G sistemleri iin koruma sisteminin oluturulmas iki blmden oluur:
Blm 1. G sisteminin aratrlmas
Blm 2. Her bir uygulama iin zmler
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
24/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -21-
9.1.5.1. G sisteminin aratrlmas
Bu blm,koruma sisteminin gerekletirilmesi iin gerekli bilginin ortaya
karld teorik bir blmdr. Aadaki ksmlar kapsar
G sisteminin yaps: OG g sistemlerinde kullanlan ana
yapnn belirlenmesi.
Ntr topraklama sistemi: OGde kullanlan ntr topraklama
sisteminin ve seim kriterlerinin belirlenmesi.
Ksa devre akmlar: Ksa devre akmlarnn karakteristiklerinin,
ksa devre akmlarnn miktarlar ve elektrik elemanlar zerindeki
etkilerinin belirlenmesi.
l sensrleri: Akm ve gerilim iin kullanlan l
transformatrlerinin karakteristiklerinin g ve duyarllk
seviyelerinin belirlenmesi.
Koruma fonksiyonlar: koruma nitelerinin fonksiyonlarnn ve
ANSI kodlarn belirlenmesi.
Koruma cihazlarnn seicilii: etkili hata ayrmay salayacak
tekniklerin belirlenmesi gibi aamalar ihtiva eder.
9.1.5.2. Her bir uygulama iin zmler
Bu blm, her bir uygulamada karlalan hata tipleri zerinde pratik
bilgileri salayacaktr. Uygulamalar:
G sistemleri
Busbarlar
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
25/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -22-
Hatlar ve kablolar
Transformatr
Motorlar
Jeneratrler
Kapasitrler
Koruma nitelerinden oluur.
imdi g sistemlerinin aratrlmas ve zmlerin belirlenmesine detaylolarak girebiliriz.
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
26/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -23-
9.2. G Sisteminin Aratrlmas ve zmler
9.2.1. G sistemi yaps
G sisteminin eitli elemanlar farkl ekilde dzenlenir. Yaplanmann
ortaya kard karmaa enerjinin elde edilebilirlii ve yatrm
maliyetlerini belirler. Belirlenen uygulama iin yapnn seiminde teknik
gereklilikler ve maliyetler arasndaki ticari gereklilikler esas alnr.
Tablo 9.1. Sistem yaplar
G sistemindeki yaplar aada verilmektedir. Bunlar
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
27/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -24-
Radyal sistemler,
Tek tarafl besleme,
kili tarafl besleme,
Paralel besleme,
ki baral ikili besleme,
Gzl sistemler,
Ak gzl,
Kapal gzl,
g retimli sistemler,
Normal g retimi,
Kaynak deitirme,
ekil 9.3. Radyal besleme sistemleri
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
28/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -25-
ekil 9.4. Paralel besleme sistemi
ekil 9.5 ki busbarl besleme sistemi
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
29/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -26-
ekil 9.6 Gzl besleme sistemleri
ekil 9.7 enerji retimi ile besleme sistemi
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
30/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -27-
9.2.2 Ntr Topraklama Sistemleri
Ntr noktas tipine (kapasitif, omik ve endktif) ve ntr empedans ZNdeerine gre 5 farkl metotla topraklanr.
NZ ntr ve toprak arasnda hrhangi bir balantnn olmad
izole ntr
NZ olduka yksek deerli diren zerinden ntr ile toprak
arasnda balantnn yaplmas
NZ genellikle dk deerli endktans zerinden ntr ile toprak
arasnda balant yaplmas
NZ sistem kapasitansn kompanze edebilmek iin kompanzasyon
reaktans zerinden ntr ile toprak arasnda balantnn yaplmas
0NZ Ntrn topraa dorudan balanmas
9.2.2.1. Zorluklar ve seim kriterleri
Seim kriterleri bir ok faktr kapsar:
G sistemi fonksiyonlar, ar gerilimler, hata akm gibi teknik
gereklilikler,
letme sreklilii, bakm gibi iletmeye ynelik gereklilikler,
Emniyet,
Yatrm ve iletme giderleri gibi maliyetler,
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
31/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -28-
Yerel ve ulusal uygulamalar,
9.2.2.2. Ar gerilim seviyelerinin azaltlmas
ekil 9.8 Toprak hatas durumundag sisteminin edeer emas
Ar gerilimler, malzemelerin izolasyonunda dielektrik bozulmasna ve
sonuta ksa devreye yol aar.
Ar gerilimlerin birka orjini vardr:
Enerji iletim sistemlerinin maruz kald ve kullanclarn besleme
noktalarna kadar etkili olan yldrm ar gerilimleri,
Rezonans ve ferro rezonans gibi kritik durumlarn ve ama
kapama olaylarnn neden olduu ar gerilimler,
Toprak hatasndan dolay ortaya kan ar gerilimler.
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
32/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -29-
9.2.2.3. Toprakhata akmnnazaltlmas (ekil 9.8 Ik1)
ok yksek deerde meydana gelen hata akmlar:
Hata yerinde oluan ark tarafndan hasarlara, zellikle dnermakinalarda manyetik devrenin erimesine,
Kablo ekrannn termal dayanmna,
Topraklama direncinin byklne,
Yaknlardaki telekomnikasyon devrelerindeki endksiyona,
Akta bulunan iletken blmlerin potansiyel altnda kalmasndan
dolay insan hayatnda tehlike meydana gelmesine neden olur
.Genellikle 2-tip ntr topraklamas zerinde durulur:
zole ntr, burada ntr zerinden toprak hata akmnn ak
ortadan kaldrlrken ok yksek ar akmlar meydana gelir.
Dorudan topraa balanan ntr, ar gerilimlerin azalmasna
karlk yksek toprak hata akmlar meydana gelir.
letme gerekliliklerine gelince, kullanlan ntr topraklama metoduna
gre:
Birinci hatadan sonra srekli iletme mmkn olabilir veyaolmayabilir,
Dokunma gerilimleri farkldr,
Korumann seicilii uygulama iin zor veya kolay olabilir .
Bu zmler arasnda en sk kullanlan ntr noktasnn empedans
zerinden topraklanmasdr.
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
33/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -30-
Tablo 9.2. Ntr topraklama sistemlerinin karlatrlmas
9.2.2.4. Ntr izole sistem
Blok diyagram
l ve koruma cihazlarnn haricinde ntr noktasnn topraa balants
yoktur.
alma Teknii
Bu gsistemi tekniinde , Faz toprak hatas hatasz fazlar zerinden akanok dk akm retir. (ekil 7.9)
ekil 9.9.zole sistemlerde kapasitif toprak hata akmlar
Hat akm Ik1 = 3 C w V
burada :
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
34/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -31-
V faz-ntr gerilimi,
C fazlarn faz-toprak kapasitanslar ve
w g sisteminin asal frekansdr w = 2 p f
Ik1 hata akm birka amperden farkl olmamak kaydyla herhangi
bir zarara neden olmadan prensip olarak uzun sre kalabilir (150
mm2 kesitte XLPE ve kapasitans 0,63 mikroF/km 6kV kabloda yaklak 2
A/km). Birinci hatada sistemin veya hatal ksmn devre d
edilmesine gerek yoktur. Bu zm iletme sreklilii iin bir
avantaj salar .
zolasyon hata kaldrlmad srece izolasyon izleme cihaz veya
ntr gerilimi yer deitirme koruma nitesi(ANSI 59N) tarafndan
srekli olarak izlenmelidir. (ekil 9.10)
ekil 7.10.zolasyon izleme cihaz (IMD)
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
35/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -32-
Sonraki hata olumasnbeklemeden hatal fiderin hzla otomatik
olarak belirlenmesi ve operatr tarafndan devre d edilmesi
gerekir.
Eer birinci hata temizlenmemise, dier fazda ikinci bir hata
meydana geldiinde iki faz toprak ksa devresi meydana gelecek
koruma sistemi tarafndan hatal blm/blmler devre d
edilecektir.
Avantaj
Bu sistemin temel avantaj otomatik atrma yaptrmayacak seviyededk hata akm meydana geldiinde iletme srekliliinin salanmasdr.
kinci hata halinde hatal blm/blmler devre d edilir.
Sakncalar
Eer ar gerilimler ok yksek ise hatann almamasndan dolay
elimine edilemesi balca sakncalartekil eder.
Ayrca bir faz topraklandnda, dier fazlar topraa gre gerilim
g frekansnda faz aras gerilim deerine ykselir. Bu ise ikinci
hat ihtimalini arttrr. Bu gz nne alndnda faz-toprak
izolasyon gerilimi, faz-faz gerilim deerine ykseltilirse byk
oranda yatrm maliyetleri artar.
zolasyonun birinci hatann oluundan sonra mutlaka izlenmesigerekmektedir.
Bakm departman tarafndan birinci hatann yerinin hzla
belirlenmesi gerekmektedir.
Birinci hatada koruma seiciliinin salanmas ok zordur.
Ferrorezonans tarafndan ar gerilim oluma riskleri vardr.
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
36/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -33-
Koruma fonksiyonu
Hatal fider ANSI 67N ynl toprak hata koruma nitesi tarafndan
alglanr, (ekil 9.11)
ekil 9.11.Ynl toprak korumasnda alglama
ekil 9.11deki diyagram rezidel akm ve gerilim arasnda hatal fider ve
her bir salam fiderde faz yer deitirme asn karlatrarak seici
uygulamay gstermektedir. Akm ekirdek dengeli akm transformatr
vastasylallr ve atrma eik deerleri
Gereksiz amay nlemelidir,
Dier fiderlerin kapasitif akm deerlerinden daha az olacak
ekilde ayarlanr.
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
37/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -34-
Uygulamalar
Bu zm iletme sreklilii gerektiren endstriyel g sistemlerinde
sklkla kullanlr.
9.2.2.5. Ntr diren zerinden toprakl sistemler
Blok diyagram
Ntr noktas bir diren zerinden toprraa balanr.
letme teknii
G sisteminin bu tipinde, omik empedans Ik1 toprak hata akmnsnrlar
ve bu sistemde de ar gerilimler meydana gelir.
Ancak, koruma nitesi hatal blm/blmleri devre d brakr. Dner
makinalar besleyen g sistemlerinde, 15-50 A aras toprak hatas akm
oluacak ekilde diren deeri hesaplanr. Bu dk akm deeri, kolay
alglamay salamak ve toprak kapasitans akm deerinin iki katna eit
veya daha fazla olmaldr ( CRN II .2 ) . CI g sistemindeki toplam
kapasitif akmdr.
Datm sistemlerinde, kolayca alglamay salamak ve yldrm
gerilimlerinin topraa ak salanabiliyorsa 100-300A gibi yksek deerler
kullanlabilir.
Avantajlar
Bu sistem dk hata akm ve tatmin edici ar gerilim boalmas
arasnda iyi bir uyumluluk salar,
Faz-toprak gerilimi iin faz aras gerilim izolasyon deeri
salamaya gerek yoktur,
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
38/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -35-
Koruma niteleri basit ve seicidirve akm snrlandrlmtr,
Sakncalar
Hatal fiderin iletme sreklilii ortadan kalkar ve toprak hatalar
mutlaka hata meydana geldikten sonra mmkn olduu kadar
abuk ve hzl bir ekilde hatal blm/blmlerdevre d edilir.
Daha yksek gerilim ve akm deerlerinin snrlandrlmasna
karlk topraklama direncinden dolay daha yksek maliyet ortaya
kar .
Ntrn topraklamas
Eer ntr noktasna girilebiliyorsa dier bir deyimle sarglar yldz bal
ise, topraklama direnci ntr ile toprak arasna balanabilir. Veya 1-fazl
transformatr zerinden sekonder sarglar zerine edeer diren
balanabilir(ekil 9.12 ve ekil 9.13)
ekil 9.12 .Ntr ve toprak arasna dorudan diren balanmas
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
39/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -36-
ekil 9.13.Ntr ve toprak arasna 1-fazl transformatrn sekonder sargs
zerinden diren balanmas
Ntr girilemez ekilde dier bir deyimle sarglar gen bal ise veya
koruma sistemi aratrmas sonunda uygunsuzluk grlrse aadaaklanan ekillerde suni ntr noktas oluturulur.
Baralara sfr bileen jeneratr balanr. Bu ok dk deerde sfr
bileen reaktansl zel bir transformatrden oluturulur. Bunlardan
birincisi primer ntr dorudan toprakl ve gen sarg ularna
snrlandrc diren balanan yldz-gen transformatrden oluur. (AG
izolasyonu, en pahal zm ekil 7.14)
ekil 9.14. Topraklama transformatrnnprimer yldz dorudan toprakl
sekonder gen sarglar arasna diren balanarak gerekletirilen suni ntr
topraklamas
Yldz-gen topraklama transformatrnnprimer ntrnn diren
zerinden topraklanarak ve gen sargs kapatlarak yaplan uygulama
eklidir (YG izolasyonu ekil 7.15)
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
40/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -37-
ekil 7.15.Primer sarg ntr noktasnn diren zerinden balanarak
gerekletirilen suni ntr topraklamas
Koruma fonksiyonlar
Dk deerdeki Ik1 hata akmnn alglanmas iin faz ar akm
fonksiyonundan baka koruma fonsiyonu gereklidir. (ekil 7.16)
ekil 9.16.Toprak hata koruma zmleri
Bylece toprak-hata koruma fonksiyonlar hata akmlarn alglar .
ekildeki gibi:
1- koruma fonksiyonu dorudan ntr topraklama balants zerine
yerletirilir(1).
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
41/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -38-
2- veya 3 akmn vektr toplam tarafndan llr, bunlar:
2.1- koruma nitelerini besleyen 3 adetakm sensrdr(2),
2.2- daha yksek dorulukta alt iin tercih edilen toroidal akmtranformatrdr (3).
Atrma eik deeri aada aklanan iki kurala uygun olarak ve RN
empedansna bal olarak sfr bileen empedans gz nne alnarak
hesaplanan Ik1 toprak hata akmna gre ayarlanr. Burada:
Ayar deeri > koruma nitesinden aa g sisteminin kapasitif
akmnn 1,3 kat,
Maksimum toprak hata akmnn %10-20 arasnda deere
ayarlanr.
lave olarak, eer alglama iin 3-akm transformatr kullanlrsa, akm
teknolojisi bak asndan, ayar deerleri aadaki beklenmeyen balant
hesaba katlarak akm transformatr deerinin %5-30 deeri arasndagerekletirilir.
Bu beklenmeyen durumlar:
Transiyent akm asimetrisi,
Akm transformatr satrasyonu,
Performansn dalmas.
Uygulamalar
Genel ve OG datm sistemlerinde uygulanr .
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
42/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -39-
9.2.2.6. Dk reaktans zerinden ntrn topraklanmas
Blok diyagram
Ntr noktas bir endksiyon bobini zerinden topraa balanmtr. 40
kVun zerinde g sistem gerilimleri iin, endksiyon bobininin kullanm
hata halinde s emisyonundan dolay ortaya kan zorluklardan dolay
dirence tercih edilirler. (ekil 7.17) .
ekil 9.17.Dk deerde reaktans zerinden ntrn topraklanmasnda akm
dalm
letme teknii
G sisteminin bu tipinde, endktif empedans Ik1 toprak hata akmn
snrlandrr ve ar gerilimlerin azaltlmasn salar. Ancak koruma
niteleri ilk hata ortaya ktnda hatal blm/blmleri mutlaka
atrmaldr.
Ama /kapama darbelerini ve allamann basitliini salamak iin ILN
akm G sisteminin ICtoplam kapasitif akmndan ok daha fazla olmas
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
43/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -40-
gerekir. Datm sisteminde darbe eklindeki ar gerilimleri nlemek ve
hata alglamasnda basitlii salamak iin 300-1000 A gibi yksek akm
deerleri kullanlr.
Avantajlar
Bu sistem, hata akmlarnn byklklerini snrlandrr.
G sisteminde snrlanan akm toplam kapasitif akmdan daha
fazla ise seici koruma kolayca salanr.
Reaktans bobini dk diren deerine sahip olduundan yksekdeerde termal enerji yaylm olmad iin reaktans bobinin
boyutlar kk olur
Yksek gerilim sistemlerinde, diren zerinden topraklamaya gre
daha dk maliyette olur.
Sakncalar
Hatal fiderin srekli olarak serviste kalma durumu ortadan kalkar.
Toprak hatas meydana geldiinde mmkn olduu kadar abuk
hatal blmn/blmlerin devre d edilmesi arttr.
Hatal blmn almas srasnda g sisteminin kapasitans ve
reaktans bobini arasnda meydana gelen rezonanstan dolay ok
yksek deerde transiyen ar gerilimler meydana gelir.
Ntrn topraklanmas
Eer ntr noktasna girilebiliniyorsa yani sarglar yldz
balanmsa, topraklama reaktans dorudan ntr noktas ile
toprak arasna balanabilir.
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
44/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -41-
Sistem sarglar gen bal ise balant yaplabilecek suni ntr
noktas oluturabilmek iin ana k baralarna sarglar zigzag
bal topraklama transformatryerletirilir (ekil 7.18).
ekill 9.18.Reaktans bobinini balamak zere sarglar zigzag olan topraklama
transformatrzerinden suni ntr noktasnn kurulmas
Sargnn iki blm arasndaki empedans ncelikle endktif olup dk
deerdedir. 100A deerininde snrlandrma yapar. Snrlandrc direnreaktans bobini ile toprak arasndaki hataakmnn bykln azaltmak
iin ilave olarak balanabilir.(YG tesisleri ).
Uygulamalar
Genel datm ve OG endstriyel datm ebekelerinde (birka yz Amper
deerinde akmlar)uygulanr.
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
45/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -42-
9.2.2.7. Kompanzasyon reaktans zerinden ntr noktasnn
topraklanmas
Blok diyagram
G sisteminin toplam faz-toprak kapasitansn sndrecek ve hata
meydana geldiinde toprak hata akmn sfra yakn tutacak deerde
reaktans bobini seilir. (ekil 7.19)
ekil 9.19.Ntr kompanzasyon reaktans zerinden toprakl g sisteminde
oluan toprak hata akmlar
letme teknii
Bu sistem g sistemindeki kapasitif akm kompanze etmek iin kullanlr.
Hata akm aada aklanan devre akmlarn toplamdr. Bunlar:
Reaktans topraklama devresi,
Hatasz fazlarn topraa gre kapasitanslar .
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
46/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -43-
Akmlar
Onlardan birisi endktif (topraklama devresinde )
Dieri kapasitifse (hatasz fazlarn kapasitansndan dolay dieri
kapasitifse) birbirini kompanze ederler .
Bunlar kar fazda toplanrlar .
Pratikte bobinin zayf direncinden dolay , dk omik karakterli akm
vardr. (ekil 7.20).
ekil 9.20. Toprak hatas srasnda akmlarn vektr diyagram
Avantajlar
Faz toprak kapasitans yksek olsa dahi, sistem hata akmn
azaltr. Kalc olmayan toprak hatalarnn kendiliinden snmesi
avantajlardan biridir.
Hata yerinde dokunma gerilimi snrlandrlr.
Kalc hata durumunda tesis serviste kalr.
Birinci hata bobin zerinden akan akm alglanarak belirlenir.
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
47/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -44-
Sakncalar
Kompanzasyonun adaptasyonunu salamak iin reaktans bobinde
yaplacak deiiklik gereklilikleri reaktans topraklama
maliyetlerini arttrr.
nsan ve ekipman iin hata sresi boyunca oluacak rezidel
gerilimin tehlikeli olup olmadnn mutlaka kontrol edilmesi
gerekir.
G sistemi zerinde transiyent ar gerilim riskleri vardr.
Birinci hata meydana geldiinde sistem srekli gzlenmelidir.
Birinci hata ortaya ktnda hatal blm tespit edip seici
koruma yapmak ok zordur.
Koruma fonksiyonu
Hata alglamasnda rezidel akmn aktif bileeni esas alnr. Hata gsistemi boyunca rezidel akmlar meydana getirir, fakat hatal devre
zerinden sadece omik karakterli rezidel akm akar.
lave olarak, koruma niteleri kendi kendine srekli yanp snen ark
durumunu izlemelidirler.
Topraklama reaktans ve sistem kapasitans sndrldnde
(3 LN C w2 = 1)
Hata akm en az deerde olacak
Hata akm omik karakterli olacak
Hata kendiliinden snecektir.
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
48/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -45-
Kompanzasyon reaktans sndrme bobini veya Petersen bobini olarak
adlandrlr.
Uygulamalar
Yksek kapasitif akml OG datm ve genel datm ebekelerinde
uygulanr.
9.2.2.8. Ntr dorudan toprakl sistemler
Blok diyagram
Ntr iletkeni sfr empedans zerinden topraa balanmtr.
letme teknii
ekil 9.21.Ntr dorudan toprakl sistemlerde toprak-hata akmlar
Ntr noktas herhangi bir empedansolmakszn topraa balanmsa, Ik1
faz-toprak hata akm pratik olarak faz-toprak ksa devre akmna eit olur.
Ve bundan dolay ok yksek deerdedir. (ekil 7.21). lk hata ortaya
ktnda hemen hzl bir ekilde hatal blm/blmler devre d edilir.
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
49/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -46-
Avantajlar
Bu sistem toprak hatas ar gerilimlerini nlemek iin ideal bir
sistemdir.
Ekipmanlarn izolasyon seviyesi faz-ntr gerilimine gre belirlenir.
zel koruma nitelerine vetertiplerine ihtiya yoktur. Toprak
hatasnn giderilmesi iin normal faz ar akm koruma niteleri
kullanlr.
Sakncalar
Bu sistem yksek hata akmlarnn yol at maksimum hasar ve
bozunmalarn ortaya kardu sakncalar haizdir.
Hatal fider hemen devre d edilir. Hatal iletme blm iin
servis sreklilii sz konusu deildir.
Meydana gelen dokunma gerilimleri ok yksek olduundan hatasrasnda personel iin hayat tehlikesi ok yksektir.
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
50/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -47-
9.3. Koruma Sistemlerinin Koordinasyonu
Elektrik g retim tama ve datm sistemlerinde besleme noktas ilehatann olutuu nokta arasnda iki veya daha fazla koruma cihaznn bal
olduu durumlarda hata yerine en yakn koruma cihaznn alarak
sadece hatal blm devre d etmesi gerekir. Hatal noktann st, yani
besleme tarafndaki koruma cihazlarnn,hatal blm kesmesi gereken
koruma cihaznn herhangi bir nedenle ama yapmad durumlarda,
destek korumasn salayacak ekilde dizayn edilmelidir. Bu koruma tarz
seici koruma olarak adlandrlr. Sistemdeki gerekli koruma artlarnsalamak iin koruma cihazlar seicilik gerekliliklerini gz nne alnarak
minimum ksa devre akm deerlerine ve minimum srede atrma
yapacak ekilde dizayn edilirler.
Koruma hassasiyeti ile seicilik ou zaman birbirine ters der. Projecinin
sorumluluu optimum koordinasyon ve koruma hassasiyeti iin dizayn
yapmaktr.
9.3.1. Koordinasyon lemleri
Koordinasyon ilemleri ykten g beslemesine kadar seri bal tm
koruma cihazlarnn seimini ve ayarlarn kapsar. Seimde ve ayarda
sistemde kullanlacak cihazlarn ar akmn esitli seviyelerinde cevap
srelerini karlatrmaktr. Burada dikkat edilecek en nemli zellik,
koruma sisteminin gvenirlilii asndan bir koruma sisteminde
kullanlacak cihazlarn ayn imalat firmasndan hatta ayn imalat tipinde
olmas gerekir.Yeni veya koruma sistemi deitirilecek mevcut
sistemlerinin koordinasyon ilemlerinde olabilecek ksa devre akmlarnn
maksimum ve minimum deerlerinin bilinmesi gerekmektedir.
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
51/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -48-
Koruma ileminde ncelikli ilemlerin banda kullanlacak koruma
cihazlarna ait atrma erilerinin ayn logaritmik kada izilerek
koordinasyonun hazrlanmasdr.
a.) Akm-Zaman karakteristik erileri: Logaritmik koordinat
sisteminde zaman dey eksene yani ordinat eksenine, akm ise
yatay eksene yani absis eksenine ilenir. Karakteristik erinin alt
ve sol tarafna den akm deerlerinde koruma sistemi almaz,
karakteristik erinin sa veya st tarafna den akm
deerlerinde koruma sistemi alr.
b.) Koordinasyon sistemi iin gerekli olan aada belirtilen veriler,
koordinasyon ilemi iin mutlaka salanmaldr
Koordinasyonu yaplacak sistemin tek hat diyagram
Sistemdeki gerilim seviyesi
Giri g verileri
a.) ebeke ve besleme sistemine ait empedans ve
ksa devre g deerleri(MVA)
b.) X/R oran
c.) Mevcut sisteme ait rlelerin cinsleri ve ayar
deerleri
d.) Jeneratrgleri ve empedans deerleri
e.) Transformatrgleri ve empedans deerleri
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
52/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -49-
9.3.2. Koruma Koordinasyonu iin Gerekli Veriler
1. Transformatrn deerleri(gerilimler ve g deerleri) veempedanslar,
2. Sistemin balanaca ebekenin ksa devre gleri ve gerilim
deerleri,
3. Motor deerleri ve empedanslar,
4. Koruma cihazlarnn atrma ve kesme deerleri,
5. Koruma cihazlarna ait akm-zaman karakteristik erileri
6. Akm tranformatrlerinin evirme oranlar, uyarma karakteristik
erileri,sarg direnleri ve kayp deerleri,
7. Dner makinalar ve kablolarn tI .2 erileri,
8. letken kesit ve uzunluklar,
9. Ksa devre ve yk akm deerleri,
lk periyottaki yani subtransiyen maksimum ve minimum
ksa devre akm deerleri
5 periyod ve yukars geen sre iin maksimum veminimum (transiyen) ksa devre akm deerleri
Ana baralarda oluabilecek arkl veya metalik toprak hata
akmlarnn maksimum ve minimum deerleri
Maksimum yk akmlar
Motorlarn yol alma akmlar ve yol alma sreleri
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
53/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -50-
Transformatrkoruma noktalar
9.3.3. Koruma Koordinasyon Prosedr
1. Uygun bir gerilim, baz gerilimi seilmek suretiyle, koruma akm
zaman erisindeki akmlarla baz gerilimdeki deerlerine evrilir.
Normal olarak sistemdeki en dk gerilim seviyesi baz gerilim
olarak seilir.Fakat bu uygulama bir kural deil kolaylktr.
2. Ksa devre akmlar logaritmik kadn yatay eksenine iaretlenir.
3. En byk yk akmlar (motorlarn yol alma esnasnda sistemden
ekilen toplam akmlar) iaretlenir.
4. Koruma noktalar iaretlenir, bunlara byk transformatrlern
yol ama akmlar dahildir.
5. Koruma rlelerinin ekme aralklar iaretlenir.
9.3.4. Koordinasyon Zaman Aralklar
Koruma sistemlerinin karakteristikleri logaritmik kada izilirken koruma
cihazlarna ait akm-zaman karakteristikleri arasnda yeterli seviyede
zaman aralklar bulunmal ve sz konusu karakteristik eriler birbirlerine
teet olmamal veya kesimemelidir.
1.) Koordinasyon alak gerilim sistemlerinde alma hz yksek olan
akm snrlandrc sigortalarla kolayca yaplabilir. malat
tarafndan verilen akm-zaman erileri ve seicilik oranlarn veren
karakteristik erileri her hangi bir zaman hesab yapmaya gerek
kalmadan hem ar yk hem de ksa devre artlar altnda
koordinasyon iin kullanlrlar.
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
54/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -51-
2.) Ters akm-zaman karakteristikli ar akm rleleri ile koordinasyon
yapldnda bunlarn zaman aralnn yaklak olarak 0,3 -0,4
saniye olmas gerekir. Zaman aral aada verilen bileenleri
kapsar
Kesicinin alma sresi (5 periyod) 0,08 saniye
Rlenin hareket sresi 0,10 saniye
Akm transformatrn doymasna ve ayar atalarndan
dolay emniyet faktr 0,22 saniye
3.) Zaman aral bileenlerinden emniyet faktr sahada gerekli
ayar, kalibrasyon ve testler yaplarak azaltlabilir.
4.) Elektronik rle kullanldnda zaman bileenlerinden rle hareket
sresi ortadan kalkar ve bu sreden ibaret olan gecikme kadar
alma sresi azalr. Sz konusu rlleler de zaman aral
dikkatli bir kalibrasyon yapldnda 0,25 saniyeye kadar der.
9.3.5. Koruma Sistemlerinde Seicilik
Zaman Karakteristikli Seicilik
Aadaki ekilde grld gibi g sistemi boyunca ar akm korumanitelerinin ama srelerini, gereken ekilde farkl deerlere ayarlama
esasna dayanr.
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
55/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -52-
ekil 9.22.Zaman karakteristikli seicilik
letme Tarz
ekilde grlen hata A-B-C-D ar akm koruma niteleri tarafndan ayn
anda alglanr.Ancak koruma nitelerinin harekete geme sreleri
sistemde aadan yukarya doru geiktirilerek ayarlandndan en nce
D nitesi harekete geer ve A-B-C niteleri stand-by pozisyonuna geri
dner.Her iki nitenin arasnda ileme sresiarasndaki farkllk seicilik
aral olarak tanmlanr ve mdTtrTcT .2 ifadesi ile belirlenir.
Tc Alt kesiciye ait cevap sresi ve ark snme sresi dahil toplam
kesme sresi
dT gecikme tolerans
tr st kesicinin harekete geme sresi
m Emniyet pay
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
56/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -53-
Genellikle msaniyeT 300 alnr.
Zaman karakteristikli seici sistemin avantajlar
Koruma sistemi kendi kendini yedekler. Koruma sistemi arzadan
dolay aktifhale geemeyip atrma yapamazsa T sre sonra C
nitesi aktif hale geerek arzal blm devreden kartr.
Sakncalar
Kademe says fazla olduunda en st kademedeki koruma nitesi
en uzun sreye sahip olacandan arza temizleme sresiekipmann ksa devre dayanm asndan uygun olmayabilir.
Uygulama
Zaman karakteristikli, seici sistemde sistemden geen akm rlenin
ayarlanan akm eik deerini atnda zaman rlesinin zaman
mekanizmas aktif hale geer . ki tip zaman karakteristikli rle vardr.
ekil 9.23.Sabit zaman ve ters zaman karakteristikli seicilik erileri
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
57/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -54-
1. Sabit zamanl rleler.
Uygulama artlar ISA>ISB>ISC ve TA>TB>TC dir. Seici zaman aral ise
genellikle 300 milisaniye alnr.
2. Ters Zamanl Rleler.
Rlelerin akm eik deerleri In nominal akm deerlerine ayarlanrsa bu
tip ar yk rleleri ayn zamanda ksa devre korumasda salar.
Uygulama artlar
InA>InB>InC ve IsA=InA=InC
Zaman gecikmeleri alt taraftaki koruma rlesinde grlen maksimum
akm iin T seici zaman aral gz nne alnarak yaplacaktr.
Erilerin akmamas iin ayn tip zaman erileri kullanlacaktr.
9.3.5.1. Akm Karakteristikli Seicilik
ekil 9.24 Akm karakteristikli seicilik
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
58/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -55-
Akm karakteristikli seicilik g sistemi iinde kaynaktan uzaktaki hatada
yani kaynakla hata yeri arasnda hata akmnn deerini ayarlanabilir bir
ekilde azaltacak empedanslarn (transformatr, uzun enerji tasima
hatlar gibi.) bulunmas durumunda uygulanr.
letme tarz
Akm koruma niteleri herbir blmn balangcna yerletirilir, Atrma
akm eik deeri izlenen blmn yani st blmn minimum ksa devre
akmndan byk deere alt blmde meydana gelen maksimum ksa
devre akmndan byk deere ayarlanr.
Avantajlar
Ayarlanan atrma akm eik deerlerinde her bir koruma cihaz,
kendi koruduu blmde hata maydana geldiinde aktif hale
geer. Koruduu blmn dnda meydana gelen hatalara kar
duyarl deildir.
Transformatr tarafndan ayrlm hatlarn blmleri iin bu
sistemi kullanmak basitlii yannda, hzl amay salad gibi
maliyetlerin de dk olmasn salar
Sakncalar
stteki A nitesi altta bulunan B nitesi iin yedek koruma
salamaz. Alt nitenin koruma sistemi almad durumlarda Anitesi sz konusu blm iin koruma yapmaz.
Pratikte seri bal iki nite iin ayar deerleri belirlemek zordur.
Arada transformatrn bulunmad orta gerilim sistemlerinde
kullanlmas ok zordur.
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
59/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -56-
Uygulama
Ar akm deerleri ayarlamas iin minmax .8,0.25.1 SCASAScB III
artnn salanmas iki nite arasnda seici ayrmay gerekletirebilir.
ekil 9.25Akm karakteristikli seicilik erileri9.3.5.2. Lojik Seicilik
Bu sistem zaman ve akm karakteristikli seici sistemin sakncalarnortadan kaldrmak iin gelitirilmitir. Bu metot hata giderilme sresi ne
kadar olaca belirlendikten sonra kulanlr.
ekil 9.26Lojik seicilik
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
60/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -57-
letme tarz
Koruma niteleri arasndaki lojik datalarn dzenlenmesi seici zaman
aralklarna ihtiya duyulmasn ortadan kaldrr.bylece kaynaa yakn
kesicinin ama sresinde dikkate deer bir azalma olur. Radyal g
sistemlerinde, sadece hata yerinin st tarafna yani besleme tarafna
yerletirilen kesici aktif hale gelir hata yerinin altndaki kesici aktif hale
gelmez.
Hata nedeniyle aktif hale gelen kesici aada belirtilen kontrol sinyallerini
gnderir.
Kendisinden st seviyede bulunan kesiciye atrma sresini bu
kesicinin atrma sresini artrmak iin blokaj sinyali gnderir.
Alt seviyedeki kesiciden blokaj sinyali almamsa ilgili kesiciye
atrma kumandas gnderir.
Bu prensip aadaki ekilde gsterilmektedir
ekil 9.27.Lojik seici atrma almas
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
61/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -58-
B alt tarafta hata meydana geldiinde B deki koruma nitesi A
daki koruma nitesini bloke eder.
Sadece B deki koruma nitesi TB gecikmesini mteakip atrmay
tetikler
Aradaki atrma nitesi iin blokaj sinyalinin sresi TBT3 ile
snrlandrlmtr. T3> = B kesicisine ait alma ve ark snme
sresi olup tipik olarak 200 milisaniyedir
Eer B kesicisi herhangi bir nedenle atrma yaptrmazsa A kesicisi
TA sresi sonunda ait olduu kesiciye atrma yaptrr.
A ve B arasnda hata meydana geldiinde A kesicisi TA sresi
sonunda atrma yapar.
Avantajlar
Atrma sreleri seicilik zinciri iinde hatann yeri ile ilgili deildir. Bunun
anlam udur ; seiciliin salanmas ksa sre gecikmeli st taraftakikoruma nitesi ile uzun sre gecikmeli alt taraftaki koruma nitesi
arasnda gerekletirebilir. Sistem destek yani art koruma yapar.
Sakncalar
Koruma nitelerinin farkl seviyeleri arasnda lojik sinyallerin gnderilmesi
gerektiinden ilave balant hatlar tesis edilmelidir, bu ise kontrol
niteleri birbirinden uzaksa dikkate deer zorluklar meydana gelir.
Uygulama
Bu prensip birden fazla seicilik seviyeli ve radyal branmanlar haiz orta
gerilim g sistemlerinde sklkla kullanlr.
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
62/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -59-
9.3.5.3. Ynl Koruma Seicilii
Gzl g sistemlerinde, her iki taraftan beslenen hatalarda hata akmnn
ak ynne duyarl olan bir koruma nitesi gereklidir. Hata yerini seici
olarak belirleme ve hatal ksm ayrmak iin ynl ar akm koruma
niteleri kullanlr.
ekil 9.28letme tarz
ekilde grld gibi akm ynne gre rlenin hareketleri farkldr.
Koruma nitesinin alma sistemi aada ki ekilde gsterilmektedir
ekil 9.29Akm ynne gre rlenin hareketleri
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
63/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -60-
D1 ve D2 kesicileri baradan kabloya akm ak halinde aktif hale gelen
ynl koruma niteleri ile donatlmtr.
1 noktasnda hata meydana geldiinde sadece D1 nitesi aktif
hale gelir.D2 nitesi akm ynn algladndan D2 nitesi hatay
alglamaz.Sadece D1 nitesi atrma yaptrr.
2 noktasnda hata meydana gelmesi durumunda her iki durumda
hata alglanmaz ve D1 ,D2 kesicileri kapal kalr. Dier koruma
niteleri baraya koruma atrmas yaparlar
9.3.5.4 Diferansiyel Koruma Seicilii
Bu koruma niteleri aadaki ekilde grld gibi g sisteminin her iki
ucundaki giri ve k akmlarnn karlatrlma esasna dayanr.
ekil 9.29. Diferensiyal koruma seicilii
Korunan blgede hata meydana geldiinde giri ve k akmlar arasndafarkllklar grlr. Bu akm farkndan dolay diferansiyel koruma nitesi
harekete geer ve bu koruma nitesi korunan blgenin dnda meydana
gelen hatalara kar hassas olmadndan diferansiyel koruma yaps
itibaryla seici bir korumadr. Diferansiyel korumann dzgn almas ve
d hatalardan dolay yanl amama yapmamas ve ebeke davranndan
etkilenmemesi iin her iki utaki akm transformatrler zel
boyutlandrlr.
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
64/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -61-
Diferansiyel koruma sisteminde ani ama 0BA II olduunda
meydana gelir.
Aada belirtilen nedenlerden dolay diferansiyel koruma sistemi hataolmad halde yanl ama yapar.
Transformatrn mknatslama akm: zellikle transformatr
devreye alrken akm darbeleri meydana getirir.
Hat kapasitif akmlar: zellikle ntr yaltlm veya yksek diren
zerinden topraklanm ebekelerde ebekenin herhangi bir
yerinde toprak hatas olutuunda ortaya kar.
Akm transformatrlerinin farkl satrasyona uramas sonucu
ortaya kan durumdur.
Diferansiyel koruma sistemlerinde yukardaki saylar nedeniyle hatal
amay nlemek ve stabil almay salamak iin iki metot uygulanr:
Yksek empedansl diferansiyel koruma nitesi kullanmak.
Aada ekilde grld gibi diferansiyel rle seri olarakSR
stabilizasyon direncine balanr
ekil 9.30Yksek empedansl koruma
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
65/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -62-
% oransal diferansiyel koruma sistemi. AI ve BI akmlar
arasndaki fark oransal olarak belirlenir ve stabilite akm deerinebal bir blokajla salanr.
ekil 9.31. Oransal diferensiyal koruma
Avantajlar
Hata akm koruma hassasiyeti, korunan akmn nominal
deerinden kktr. Rlenin atrma akm eik deeri korunan
ekipmann nominal akmnn deerinden dk deere ayarlanr.
Koruma ani ama yaplarakgerekletirilebilir.
Sakncalar
Tesis edilme maliyeti yksektir.
Ar akm korumas tarafndan desteklenmelidir.
Uygulama
Yksek g deerlerine sahip nemli motorlar, jeneratrlar,
transformatrler, baralar, kablolar ve hatlar iin kullanlrlar.
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
66/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -63-
9.3.5.4. Kombine Seici Sistemler
ekilde grld gibi
ekil 9.32
Akm karakterli seicilik A1 ve B koruma niteleri arasnda
Zaman karakterli seicilik A2 ve B niteleri arasnda
A tarafndaki nite B de bulunan nite iin destek nitesidir.
9.3.6. Toprak Hatasnn zlenmesi ve Koruma
Sistemin toplam iletme kapasitesi deeri dk olan toprak hataakmnn 10 A gemedii ntr yaltlm kk tesislerde toprak hatas
ekil 9.33de grlen sistem yardmyla izlenir. Tehlikeli gerilimlerin
meydana gelmedii sistemde hatal blm iletmeye devam eder. Uygun
br zamanda hatal ksm tespit edilerek arza giderilir.
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
67/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -64-
ekil 9.33:Toprak hatasnn izlenmesi
zleme, gerilim transformatrnn ak gen sargsna yerletirilen sfr
gerilim bileen rlesi yardmyla grntl ve/veya sesli ihbar eklinde
olur. Sistemde toprak hatas meydana geldiinde hatal fazn faz toprak
gerilimi toprak potansiyeline der ve salam fazlara ait gerilimler
ykselir. Ak gen sarglardaki gerilimlerin toplam, artk sfr
olmayacandan sfr gerilim bileen rlesi alarak grntl ve sesli
ihbar verir.
Bu sistemde hangi fiderde hatann olduu belirlenemez. Ancak gerilim
transformatrnn yldz bal sarglarna balanan voltmetreler
yardmyla hangi fazda toprak hatasnn meydana geldii belirlenebilir.
Yldz sekondere bal voltmelerde gerilim deerini az gsteren fazda,
toprak arzas olduu, faz-toprak gerilimini faz aras gerilim deerinde
gsteren voltmetrelere ait fazlarn salam olduu anlalr.
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
68/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -65-
k fiderlerinin fazla olduu yksek kapasite deerini haiz byk
sistemlerde arzann ksa srede hangi fiderde olduunun tespiti ve
gerekiyorsa ait olduu kesiciyi atrarak devreden ayrlmas gerekebilir.
zellikle ana datm transformatrnn sekonder sargs gen olan vesuni topraklama transformatr zerinden topraklanan yksek iletme
kapasitesine ait geni ebekelerde, bu ok gereklidir.
Hatal kn tespiti Watmetrik rleler vastasyla yaplr. Ntr izole
sistemlerde kapasitif akmlar devrelerini salam klarn devrelerinden
tamamlad iin watmetrik rlelerin ynl olmas gerekir. Bunun iin ekil
9.34de gsterilen balant kullanlr.
ekil 9.34:Ntr izole sistemlerde Ynl Watmetrik rlelerin kullanl
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
69/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -66-
1. Datm transformatr,
2. 2. Sekonderi ak gensargl gerilim transformatr
3.
Bara tipi akm transformatr,
4. Toroidal akm transformatr,
5. Kablo,
6. Ynl watmetrik rle,
7. Toprak hatas ihbar lambas,
8. Kesici,
9. Kesici ama bobini
Fiderde meydana gelen hata sonucunda yksek salnmlarn meydana
gelmesi sz konusu ise ihbarla birlikte hatal kn kesicisi watmetrik
rlenin kumandas vastasyla atrlr. Bunun iin her k ekil 9.34 degrld gibi ynl watmetrik rle ile donatlmaldr. Watmetrikrlenin
akm balants ekil 9.34de grld ekilde bara tipi akm
transformatrleri vastasyla yaplaca gibi ekil 9.35de grld gibi
kablo zerine yerletirilen toroidal akm transformatr zerindende
yaplr. Gerekli akm hassasiyetini elde etmek iin toroidal akm
transformatrzerinden yaplmas tercih edilir.
Eer besleme klarnda toprak hatas meydana geldiinde sistemde
meydana gelebilecek salnmlar daha nceden tayin edilen sistem
izolasyon seviyesinden dk deerde ise izleme suretyle hatal k
tespit edilir ve hatal blmn iletilmesine izin verilir ve uygun bir
zamanda hata giderilir.
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
70/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -67-
Bu gibi sistemlerde ekonomik sebeplerle her ka bir adet ynl
watmetrik rle yerletirmeye gerek yoktur. Btn bir sistem iin bir adet
ynl watmetrik rle kullanlr ve bunun iin ekil 9.35de grlen
uygulama yaplr.
ekil 9.35:Bir adet Ynl watmetrik rle yardmyla hata izlenmesi
ekil 9.35de gsterilen tertipte Ynl Watmetrik rlenin akm devresi
bara veya iinden kablo geirilen toroidal akm transformatr zerinden,
gerilim balants ise gerilim transformatrnn ak gen sargs
zerinden yaplmaktadr. Bu sistemdede akm balants iin toroidal akm
transformatrleri tercih edilmelidir. Ak gensarg zerine toprak hatas
n ihbarn yapacak toprak hatas genel ihbarn altrmak iin sfr
gerilim bileen rlesi konulmutur.
Akm transformatrleri seici anahtar zerinden genel bir balant ile
ynl watmetrik rlenin akm devresi ularna balanr. Anahtarlarn
balang konumu akm transformatrlerinin sekonder sarg ularn ksa
devre edecek konumdadr.
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
71/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -68-
Genel arza ihbar alndnda akm transformatriin konulan anahtarlar
srasyla 2 pozisyonuna alnr. Hatal fiderin kl ikaz hangi fidere ait
anahtar 2 pozisyonuna alndnda ihbar verirse, sz konusu fiderde faz-
toprak hatas meydana gelmitir.
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
72/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -69-
9.4. ebeke Korumas
9.4.1 Koruma Sistemi Gereklilikleri
Genel olarak koruma sistemi gereklilikleri
Koruma sistemi yksek derecede bamsz olmaldr.Bunun anlam
hatal devrenin almasnda sistemin almama riski ok az
olmaldr. Bu nedenle almama riskini ortadan kaldrmak iin
destek veya yedek koruma mutlaka gz nne alnmaldr.
Koruma sistemi yksek derecede gvenilir olmaldr. Bunun
anlam ise rle istenmeyen gereksiz amalar yapmamaldr.
Hata ama sresi ekipman hasarlarn snrlandrmak ve personelin
yaralanma riskini minimuma indirmek iin minimum olmaldr.
Koruma sistemi yksek direnli hatalar dahi alglayabilecek ve
koruma atrmas yapabilecek seviyede hassas olmaldr.
Hatada amas seici olmal ve sadece hatal blm devreden
karmal ve salam blmler iletmeye devam etmelidir.
Ar Akm Korumas
2 veya 3-faz ar-akm zaman rleleri yksek empedans zerinden
topraklanan ebekelerde transformatrlerin, kablo hatlarnn ve enerji
nakil katlarnn faz aras ksa devre akmlarna kar korumak iin
kullanlrlar. 3-fazl ar akm rleleri ntr dorudan toprakl radyal
ebekelerde faz-faz ksa devre akmlarnn yannda faz-toprak ksa devre
akmlarna kar transformatr, kablo hatlar ve enerji nakil hatlarn
korumak iin kullanlr.
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
73/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -70-
Orta Gerilim ebekelerinde Hatlarn Ksa devreye Kar Korunmas
Orta gerilim sistemlerinde hat korumasnn seimi iin basitletirilmi
kurallar vermek zordur.
Hatlarn ksa devreye kars korunmasiin uygulanan koruma sistemleri
Faz ar akm korumas
Ani atrmal koruma
Sabit zaman atrmal koruma
Akma bal ama gecikmeli koruma(ters akm-zaman
karakteristikli koruma)
Ani atrmal,sabit zamanl ve ters zamanl korumalarn herhangi
bir kombinasyonu
Ynl /ynsz koruma
Fark akm korumas
Fazlar ayrarak
Faz ayrmasz(yardmc toplam akm transformatr ile)
Mesafe korumas
Faz faz kapal devresinin lm
Faz-toprak kapal devresinin lm
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
74/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -71-
9.4.2. Zaman Karakteristikleri
Seici hata amasn gerekletirebilmek iin farkl koruma sistemleri vekademeler deiik zaman gekmelerine sahip olmaldr. Bir ok farkl
zaman geikmeleri vardr. Genel kural olarak; eer gerekli deilse ayn
sistem iinde deiik zaman karakteristikleri kullanlmamaldr.
9.4.2.1 Sabit zaman karakteristii
leme sresi, hata akmnn byklgne bal olmayp, iletme akm eikdeerini aan bykl ne olursa olsun her hata akmnda ayarlanan
srede alr. Seri bal rleler arasndaki zaman koordinasyonu ters
zamanl rlelerden daha kolaydr. Ancak bir ka koruma rlesinin seri
baland durumlarda koordinasyonda gecikme sreleri gereksiz olarak
uzayabilir. Sabit zamanl rleler kullanldnda ksa devre gc ok fazla
deimemelidir. Zira Hat akm, ksa devre gcnn azald durumlarda
meydana gelebilecek hata akmnn rle atrma akm eik deerininaltnda deere sahip olma riski vardr. Byle durumlarda rlenin
almama riski ortaya kar.
9.4.2.2. Ters Akm-Zaman Karakteristii
Burada alma zaman hata akmnn buyklne baldr. Rleler
arasndaki koordinasyonu iin tres akm-zaman karakteristii yararldr.
IEC standartlarnda normal ters, ok ters ve ok fazla ters olmak zere 3/4
tip ters akm-zaman karakteristii belirlenmitir. IEC 60255e uygun olarak
akm ve zaman arasndaki balantlar aada verilen ifade yardmyla
belirlenir.
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
75/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -72-
1
.
I
I
kt
Bu ifadede:
t alma sresi (saniye)
k ayarlanabilir ters zaman faktr
I llen akm
I> Rlenin ayarlanan ar akm eikdeeri
cebrik fonksiyonu karakterize eden indeks
rleyi karakterize eden sabite
zellikle ve kesin deer olarak imalat firma tarafndan alnmakla
beraber aada verilen deerleregre de ilem yaplabilir.
Karakteristik
Normal ters 0,02 0,14
Fazla ters 1,0 13,5
ok fazla ters 2,0 80
Uzun gecikmeli ters 1,0 120
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
76/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -73-
9.4.2.3 Karakteristiklerin uygulama zellikleri ve uygulama yerleri
Normal ters akm-zaman karakteristikleri
Farkl ksa devre yerlerinde ksa devre hata akmlarnn deerlerinin
deiimi fazla ise, normal ters akm-zaman karakteristikleri bu tip
sistemlerde uygun olmaktadr.
Fazla ters akm-zaman karakteristikleri
Bu karakteristik tipinde ileme sresi dorudan hata akmnn
byklne baldr.Fazla ters akm zaman karakteristik erileri, normal
ters akm-zaman karakteristik erilerinden daha diktir ve zellikle gzl
sistemlerde giri ve k gz balantlar arasndaki hata akmlarnn kk
farkllklarnda baarl bir seicilik salar.
ok fazla ters akm-zaman karakteristikleri
leme zaman hata akmnn byklne baldr. Bu karakteristik
datm veya endstriyel ebekelerde sigortal koordinasyonlar
gerekletirmek iin kullanlr. Devreye alma geici akmlarnn problem
olduu yerlerde ar yklenme kapasite kullanmnn yksek olmasn
gerektirdii durumlarda sigorta kullanlr.
Uzun gecikmeli ters akm-zaman karakteristikleri
Bu karakteristik fazla ters akm karakteristiklerinideki ayn akma
sahiptir.Ancak ama sreleri daha uzun olup daha uzun geikme istenen
yerlerde kullanlr.
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
77/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -74-
9.4.3. Seicilik
Radyal ebekelerdeki seiciliin baarl bir ekilde salanmas iin
ebekedeki seri bal kesicilerin seiciatrmalarn salamak iin,
gecikme srelerini besleme noktasna doru her kademede
arttrmak arttr. Bunun anlam besleme noktasna yakn
yerletirilen ar akm rlelerinin atrma sreleri daha uzun
olacak ve buna karlk bu noktalarda meydana gelen hata
akmlarnn bykl daha fazla olacaktr.
Bundan dolay farkl seici kademelerindeki zaman aralklar
aada verilen faktrlere bal olarak mmkn olduu kadar ksa
olmaldr.
Rlelerin ekme srelerindeki farkllklar, kesici ama sresi verleresetleme sresi, 0,3 sn ve
Sabit akm-zaman karakteristikleri kullanlacaksa ayn tip rleler
kullanldnda zaman aralklarnn 0,3 saniye olmas genellikle
tavsiye edilir.
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
78/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -75-
ekil 9.36:
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
79/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -76-
Ar akm korumal radyal ebekede hata yerine bal olarak hata sresi
Radyal ebekelerde farkl korumalar arasnda seicilii salamak iin
aralarnda minimum zaman fark olmas gerekir.
Radyal ebekelerde faz ar akm korumasnn ayarlanmas
Akm deerlerinin ayarlanmas
Ters ar akm-zaman rlelerinin ekme akm veya sabit arakm-zaman
rlelerinin en dk akm kademesinin rleyi faaliyete geirmeyecek en
yksek muhtemel ykne tekabl eden akm deerine ayarlanmas arttr.
Burada dikkat edilmesi gereken nemli zellik, rlenin almasna neden
olmayacak ar akmn ksa sreli tepe deeri olarak tanmlanan rle reset
akmnn gz nne alnmas gerekir.
En dk ayar deeri:
k
IIPU
max.2,1 ifadesi ile belirlenir
Bu ifade de
1,2 emniyet faktr
k rlenin resetleme faktr
Imax maksimum yk akm
Hat zerindeki maksimum yk akm tahmin edilebilir.
Minimum ksa devre akm ISCmin olmak zere akm ekme eik deeri:
min.7,0 SCPU II
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
80/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -77-
zet olarak zaman aral iinde rlenin ekme akm eik deeri,
.7,0.2,1 max PUI
k
I ifadesi yardmyla elde edilen deerlere uygun
olmaldr.
Ntr Dorudan Toprakl Orta Gerilim Radyal ebekelerde 3-fazl
Hatlarn Korunmas
Bir ok durumlarda ynsz ar akm rlelerinin kullanlmas
yeterlidir.Burada ar akm korumas 3-faz iin yaplr ve uygulanr. Eer
paralel rezidel ar akm korumas varsa; Faz ar akm korumas, 3lfazn iki faz ollerek yaplabilir. Akm-zaman karakteristii ebekede
ortak uygulamaya uygun olarak seilir. Normal olarak ebekede fazlarn
hepsi iin ayn akm-zaman karakteristii kullanlr. Eer ebeke, sadece
ebekenin besleme tarafnda ntr dorudan topraklanmsa ar akm
rlesi faz-toprak hatas korumas olarak ta alr. Ancak yksek direnli
toprak hatalarnda bu koruma dzeyinde, yeterli alglama ve atrma
hassasiyetine ulamak ok zordur. Bu durumlarda akm ayar deeri toprak
hata akm hesab yaplarak, korunan hattn yk akm deerinden aada
tutulur.
Ntr Dorudan Toprakl Orta Gerilim Gzl ebekelerde 3-fazl Hatlarn
Korunmas
Gzl ebekelerde ar akm rleleri, ksa devreye kar kullanlabilir.Ancak gzl ebekelerin ksa devreye kar korumasnda ayarlarn doru
ve gvenilebilir olarak yaplabilmesi iin, ebeke ksa devre akmlar
hesabnn hassas ve detayl bir ekilde yaplmas artttr. Zra bu tip
ebekelerde yksek ksa devre akmlar meydana gelir.
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
81/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -78-
Gzl ebekelerde ksa devre korumas iin en uygun seim mesafe
korumas esasna dayanan koruma sistemi kullanmaktr.Mesafe korumas
hem faz aras gzn ve hemde faz-toprak aras gzn lmlerini
yapabilmektedir.
Ntr Yksek empedans zerinden Toprakl Orta Gerilim Sistemleri
Ksa devre korumas iin birok durumlarda ynsz ar akm rleleri
kullanmak yeterli olmaktadr. Akm-zaman karakteristikleri ebekedeki
ortak uygulamaya gre seilir. Normal olarak ebekedeki ar akm
rleleri ayn karakteristie sahip olmaldr. Radyal ebekelerde baz
durumlarda paralal hatlar kullanlr. Bu durumda baz terminallerde
aadaki ekilde grld gibi ynl ar akm rleleri kullanmak
zorunluluu ortaya kar.
ekil 9.37: ift devre radyal ebekelerde Ar akm korumas
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
82/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -79-
Daha iyi bir koruma ekli ise aadaki ekilde grld gibi diferansiyel
korumadr.
ekil 9.38ift devre radyal ebekelerde Diferansiyel koruma
7/27/2019 137227199 9 Koruma Kontrol Izleme 1
83/338
ELEKTRK KUVVTL AKIM NOTLARI9 (KORUMA KONTROL VE ZLEME 1I
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI -80-
9.5. G Sistemleri Korumas
9.5.1. Tek Beslemeli G Sistemleri
9.5.1.1 Fazlar aras hat