8/2/2019 14087

1/31

SUMERL N N DNYA GR VE BAB LEDEB YAT1NA TOPLU B R BAKIAsis. KADR YE TANSUG ve Z EL I NANLI

GIRI Babil edebiyat ndan ufak rnekler halinde verdi imiz paralar n dahaiyi anla lmas iin Sumerler ve Sumerlilerin dnya gr leri zerindedurmay faydal bulduk.Sumerler M. . 3500 y llar na kadar izlerini buldu umuz, GneyMezopotamya'ya do udan gelip yerle en bir kavimdir. Sumerliler dinle-rine ok sad k insanlard . Fakat bu ba l l k bir korku mahsuldnyan n m ahedesine daimi bir ahs n dindarl d r. Sumer heykelleribunu daha iyi ispat edebilir ve tap naklar n alm olduklar E. KUR "da

evi E. SANG. ILA "ba g e ykselen ev E. ANNA "gk evi gibiadlar da bunu desteklemektedir. Sumerliler kozmos telakkileriyletap naklar nda sarho olmu lar ve tanr larla insanlar aras na girmi baz mefhumlar n iine gmlp dalm lard r. Bunlar MU "isim, ME"nizamgibi mefhumlard r. Tap naklarda nas l her ey bir nizam dahilindehareket ediyorsa, cihan da byle bir nizam dahilinde hareket ediyor. te bu bir Sumerlinin d ncesidir. Bunlar n yan nda bir de NAM"Mukadderat mefhumu vard r ki bu, her ferde hayata girdi i ilk andanitibaren verilen ve onun mukadderat n tayin eden bir kudret demektir.Her canl n n MU da ismi NA M da da btn mr boyunca ta d mukadderat kay tl d r. Byk ktt merkezlerinden biri olan Nippur ehrinin her yeni y l bayram nda, o y l n NAM' tayin edilmi tir.Sumerlilerin di er byklkleri de her tap nakta yaratt klar ayr ayr hususiyetlerdir. Sonradan mahalli tanr la r n vas flar n da byktanr lar ah slar nda toplam lard r. Panteonlar Yunan'l lar nkiyle muka-yese edilebilir. Panteonlar ndaki ah slar yaln z mcerret olarak kalmam ,ayn zamanda antropomorfist bir karakter ta m t r.Onlar snk ve cans z bir gk alemi tasavvur etmemi , kinat nher safhas na btn kudretleriyle nfus etme e al m lard r.Kltleri bilhassa bayramlariyle, tanr lar n mahiyetleri ne kadarkozmik bir karakter ta yorsa yeryz hayat nda da tanr lar o derecekkle mi tir. Syledi imiz gibi tap nak kozmosun yeryzndeki birmmessili idi ve hatt tanr lar n rahibeler aras nda zevceleri vard .Sumer'lerin say s z bayramlar ve bu bayramlar idare eden bir okrahipleri vard r. Klt zenginli i de Sumerlerin hususiyetlerindendir.Kltleri aras nda temizlik klt nemli yer alm ve bu hayat telk-kilerine ilve edilmi tir. Bir Sumer ehrinin her k esine ve hayat n

8/2/2019 14087

2/31

552ADRIYE TANSUher safhas na giren bu telkki tabiatiyle her eye bir kudsiyet atmosferilave etmi tir. Bu kutsiyetin esas deruni temizliktir. Ve her nevitemizleme ridleri bu kozmik ve mitik alemin merkezini te kil ediyordu.Temizlikle meydana gelen kutsiyet mefhumunu dnyaya ilk defa Sumerlergetirmi lerdir.Sumerli grdn, ya ad n ykseltmi ve ona k ymet vermi tir.Btn bunlar n yan nda mzikte yer alm ve durmadan devam ede-gelmekte olan kozmik hadiselerin izleri, bir hayat felsefesi meydanagetirip sanat ve edebiyatta tesirlerini gstermi tir.

imdilik dnyada ilk defa yaz y bulan ve yayan, ya ay tarzlar nagre kanun yapan Sumerler M. . 2000 y llar ndan itibaren art ktarih sahnesinden ekildikleri halde, dnya gr leri ve dilleri Babilokullar nda Isa'n n do umuna kadar okutulmu , Babil tap naklar ndaSumer dalIlleri terennm edilmi tir. Babil yaz s n n tan nmasiyle Sumerdil ve edebiyat bat ya kadar yay lm , Adadolu'da Eti devletinin ba ehri olan Hattu a okullar nda Sumerce al lm , ayn edebi motifleri lenmi ve bunlar daha sonralar M s r'a kadar da uzanm lard r.

Hi phe yokki Sumerler edebi kuvvet ve kudretlerini tabiattanalm olup, stn durumlar n da o devirde di er k avimlerinykselemedikleri bir kltr seviyesine eri mi olmalar na borludurlar. yi te kiltland r lm bir memur devleti olmas , Panteonlar nda ki nizam veSumerlinin derin zekas ile ktt ve mitte canl , kuvvetli tipler yaratmas ,lirik mahiyette edebi nevileri yapmas , didaktik rneklerin ilk numune-lerini vermeleri onlar n hususiyetlerindendir.

Sumerlilerin siyasi hakimiyetlerinin nihayetlenmesinden sonra basit-le mi ve kabala m olan Sumerlilik son ekliyle bile o kadar kuvvetliidi ki Babil kltrn fas las z tesiri alt nda b rakm ve Babillilik ilekayna arak di er dnya kltrlerine messir olmu tur.Sumer klasik ve muahhar edebiyat hakk nda, yeni buluntularlamalmat m z bir hamle yaparak son derece artm t r. Fakat biz sebepten dolay numunelerimizi Babil edebiyat ndan seerek bu terc-meye soktuk :I. Sumer edebiyat ne kadar zenginse de, Babil edebiyat nda bunlarnesil nesil tadil edilerek nihayet en son tekml eklini alm t r.

Il. Babil edebiyat na aid baz tabletler daha iyi muhafaza edilmi tir.B az eksikler mevcutsa. da bu, paralar n insicam n bozmaz.III. Btn al malara ra men Sumer dili hem gramer, hem deIfigat bak m ndan Babil dili kadar tatmin edici bir derecede henzanla lmam t r. Ayn zamanda Sumer dilinin bnyesi o kadar hususi-dir ki malmat ve ara t rmalar ne kadar artsa bu anlay belki mah-dut kalacakt r.M. . 2250-2050 y llar na tesadf eden devir Sumerlilerin klasika d r. Bu a n ba nda Laga ensisi " sehir beyi GUDEA bulunur.

8/2/2019 14087

3/31

SUMERLININ DNYA GOROS53GUDEA zaman nda Sumerce, ifade zenginli i ve kudreti bak m ndanok stndr. GUDEA'n n kendi tanr s iin yapt rd tap na n in as ve Sumer d n ne gre dnya nizam demek olan tap nak nizam-la r n hymnik ve epik bir slp ile tantanal ekilde terennm edensilindir kitabesi en nemli eserlerdendir.Her ne kadar bu devir Sumer edebiyat n n klasik a olarak ka-bul edilirse de okullarda okutulan edebiyat klt gayelerinden ayr lm biredebiyat de ildir. Ancak bu tarihten ikiyz y l sonra, gney Mezopotam-ya'da Isin devletinin kuruldu u M. . 2050-1850 tarihlerinde Sumerce'ninkonu ma dili olmaktan kt ve Nippur ehri bilginlerinin bu dili tek-rar canland rm a a ba lad klar a larda Sumer edebiyat tam manasiylete ekkl etmi tir. Bu devirlerde art k tamamen yaz haline gelen Sumeredebiyat n n en nemlilerine bakal m :I. bitkiler :

Bu ilhiler daha ziyade aliniar e iirle dir. ENL L'in ilk defa kullan-d saban ve apa, tap nak in aas , onun tahribi, bir tanr n n lm vetekrar canlanmas , hayat n idamesi, bir insan n mesut olup refaha eri -mesine dair iirler yaz lm , bunlar n iinde Sumerlilerin ne e ve izti-raplariyle beraber inki aflar da terennm edilmi tir.II . Didaktik iirlerDidaktik iirlerin bir k sm n babalar n o ullar na toprak hakk ndaverdikleri tler te kil eder.1. GEORGIKA NEVI:Topra a ait i manas na gelen bu isim Virjil'in iirlerine benzedi iiin verilmi tir. Bu iirlerde baba o luna tarlan n i letilmesi hakk ndamalmat vermektedir.2. G . AL "kazma destan iftli in kurucusu olan ENL L taraf ndan kullan lan ve Nippur eh-rinde ki ENL L tap na nda saklanan senbolik kazma iin yaz lm

destan.3. LUGAL. E UD ME. LAM. Bi NER. GAL destan :"Deh etinin klar bir dev gibi muhte em olan hkmdar mana-s n alan destan N NURTA'NIN kahramanl klar n ihtiva eder.4. E. DUB. BA "tablet evi serisi :E. DUB. BA serisinde gayet canl bir ekilde okul hayat gsteril-mi tir. Okullu ocuk sokakta giderken birine rastlar ve nereye gitti isorulu . O da "okula diye cevap verir.Bundan sonra orada ne yapt klar s rasiyle say lm ve sonunda daata szleri ilave edilmi tir.

8/2/2019 14087

4/31

554ADRIYE TANSUDidaktik iirlerin tercmesi bugn hala gtr. Muahhar Babil ede-biyat nda bu nevi devam etmemi tir. Ancak M. . 1750 de yaz lm oldu usylenen Yarad l destan nda bu iirlerin devam n grmek mmknolmu tur.

III. Lirik iirler :En ok yay lm olan lirik nevi ile, tabiat kuvvetleri ve gzelliklerikar s nda duyulan hayranl k, a k, bahar bayram ndan doan ne e,hayat glklerinin verdi i iztirap durmadan akisler yapm ve btnbunlar n ilk rnekleri bu gne kadar gelmi tir.IV . Epik iirler :Konular bak m ndan epik hikayeleri blmlere ay rabiliriz :1. Tarihi devirlerin n salm hkmdarlar iin yaz lan eserler.2. hah ve yar M kahramanlar n maceralar na ait yaz lar.a) LUGAL BANDA destan b) G I L G A M E destan c) LUGAL. E destan d) AN. D M. D M. MA destan .Bu destanlar yan nda tanr NINURTA - ASAKU ve f rtana ku u ZUile N NURTA - LUGAL, BANDA mcadeleleri de yer al r.Ancak isimlerini verdi imiz Sumer destanlar n n Babil edebiyat n-daki rollerini daha canl bir tarzda grmek iin umumi olarak Babildestanlar n grelim. Esasen Babilliler nasya'da destan tekni ini geli -tiren yegane kavimdir. Bu istisnai san'at kudretini gsterebilmeleri,yine kendilerine miras kalan fikri iyi kullanm olmalar ndand r.a) GILGAME destan :G I L G A M E Babil'lilerin milli destan d r. Bu ebedi hayat arayanUruk k rallar ndan birinin hikyesidir. Fakat bu kahraman k ral macerape inde ko an alelade bir ah s de ildir. Destan n z arkada l n vedostluun ebedi olu u etraf nda toplanm t r. inde derin bir hayat

felsefesi olan destan, Sumerliler devrinde yaz lm olup mkemmel birsanat eseri haline muahhar devirlerde ya ayan S N - LE K K E - U N N I N Itaraf ndan sokulmu tur. Destan ayr ayr devirde yaz lm ve bunu saf hada grmek mmkn olmu tur.a) M. . 2000 lerdeki as l Sumerce telif :Bu telifte henz bir birlik yoktur. Menkibeler ayr ayrs ralanm t r.b) M. . 1700 lerin Eski Babil lehesiyle yaz lan telifi.Bu telif sokaklarda ark syleyen airlerin uslubuna sokulmu ve

motifler, simalar n ta d klar hususiyet ok daha ba ka ekil alm t r.

8/2/2019 14087

5/31

S U M E R L N N DNYA GR 55c) M. . 1300 lerdeki Yeni Babilce telif :Yar filozofik bir karakter ta rnakta ve bir hayat probleminin hal-

liyle u ra lmaktad r.b) ADAPA destan :ADAPA destan nda da i lenen motif bir insan n ebedi hayat aramas ve ona kavu amamas d r.Destan n k saca zeti udur : EA'n n ok dindar rahibi olanADAPA'n n biricik gnah EA'ya kurban vermek iin bir bal k avla-mas olmu tur. Kuzey rzgar ADAPA'n n bal k a n daima ba katarafa atm ve ADAPAda k z p kuzey rzgar n n kanatlar n krm .ADAPA'n n bu gnah iin tanr lar toplanm lar, tek bir suu olanADAPA'y affedip ebedi hayata kavu m as iin hayat yeme ini yeme-sine, suyunu irnesine izin vermi ler. Fakat EA, ADAPA'n n i ini bozmak iin tanr lar kand r p ak l vermi ve bir hileyle de ADAPA'n nsuyu imesine mani olmu .e) ETENA destan :Bu ufac k destanda da ayn motif i lenmi , hayat n s rr -zlememi t r.ETANA insanlarla hayvanlar n m tereken ya ad klar devrink ra l d r. Bu destan bir masalla efsanenin kar m as ndan meydana gel-mi tir. Mesele udur : Kartal bir gn y la n aldatm ve y lan da inti-kam almak iin kartal' aldat p bir ma araya hapsetmi . ETANA bukartal" besliyerek kuvvetlendirmi . ETANA'n n ocuu olmad iinhayat otunu arama a karar vermi ve kartali ka rarak s rt na binipg e ykselmi . Gkte ba dnen ETANA kartal n s rt ndan d m ,fakat topra a varmadan kartal O'nu yakalam . Lkin btn gayretlereramen ETANA hayat otunu bulamam .d) ATAR HAS S destan :Babil Nuh'nun bir ismidir. "Zekas fevkalade olan adam manas nagelir. ATRA HAS S cennet denilen adada ebedi hayata kavu mu tufan hikyesinin yegane insan d r. lmeyen insan n tipi o zamanmeydaca gelmi ve btn dnyaya tesir etmi tir.e ) Yarad l Destan :Bu destanla bir ikilik mefhumu meydana gelmi tir. Sumerlilerin butelkkisi Babil okullar nda tamamen yeni bir ekle girmi ve sistem-le tirlmi tir. Destan n zn

a. mtecanis bir men eib. derni ve felsefi bir muhtevas c. ikilik mefhumu, er ve hay r

te kil etmektedir.Birok k rallar ve tanr lar iin yaz lm yar tarihi efsaneler de

8/2/2019 14087

6/31

556ADR YE TANSUbulunmu tur. Bunlarda ahlaki tarih yaz c l karakteri vard r ve hattTevrat n tarih yaz c l bu esas zerine kurulmu tur.

V. Sihir iirleri :By ve fal Smerlilerle Babillilerde byk bir rol oynam veedebiyatta akisleri grlm tr. S N devleti zaman nda bynn tesirve ekilleri tesbit edilmi , KAS TLER devrinde ise ilim haline sokul-m u tur. Hibir kavim sihir ve istiazeyi Babilliler kadar sistemle tire-m e m i lerdir. ikyetnameler de edebiyat iinde en byk k sm tekil eder.Tap na n harab olmas , insanlar n gnah ndan mteessir olarak yeriniterk eden bir k ral ve da a ekilen bir tanr n n vaveyls ...Nihayet M. . 2000 lerde Nippur ehrinde tahrir edilmekte olanSumer edebiyat, gittike inki af ederek Akkadaya tercme edilme eba lanm ve hatt Kasitler (1600 - 1170 T) devri Rnesans harekat damgas n alm t r.Isa'dan nce 1350 lerden itibaren de hem edebiyat hem ilim sabitbir ekil alm yani "Canonisation a tabi tutulmu tur. Bu tarz Yunandevrine kadar okullarda tedris edilmi , son devirlerde de di er eserle-rin fihrist ve erhleri yap lm t r. Buna mukabil hymnik eserlerin bykbir k sm kaybolmu tur.Seti imiz paralar n tercmeleri (2 ncisi mstesna) Theo Bawer,taraf ndan Akadische bungsbuch iinde toplanm olan ivi yaz s kopyalar na gre yap lm t r. 2 ncisi iin biz Von Soden ve F. W. Geerstaraf ndan Zeitschrift fr Assyriologie, Neue Folge VIII, S. 221 de ne re-dilen transkripsionu kulland k. 1 incisi Theo Bawer'in kitab nda eksikoldu u iin metnin tam ne rini yapm olan C. D. Gray'in The amaReligions Texts'ni esas olarak ald k ve 5 inci iin de Gerhar Meier'inDie Assyrische Beshwrungs Sammlung Maql adl transkripsion halindene redilen kitab ndan faydaland k

A M A LAH S Gne tanr s olan AMA mitolojiye gre ay tanr s S N'in o lu -dur. Gne klt Mezopotamya'da iki merkez tan r. Kuzeyde Sippar,gneyde Larsa ehirleri.Gne tanr s insanlar n kalplerinde birinci derecede yer al r. Ken-dine mahsus bir mytolojisi yoktur. nk gece gndz durmadansiyahat etti inden kahramanl k menkabeleri yaratacak vakti kalmaz.Gne tanr s do ruluk tanr s olarak tan l r. Yoksullar n yard m c s olup hukuk ve hakkaniyet onun eliyle meydana gelir.

S N: Ay tanr s olan S N Sumerce NANNAR diye an l r. Klt merkezi kuzeyMezopotamya'da Ur ehridir. Bu ehrin tanr s ikinci derecede bulunur. Pek az mitolojivard r ki ay tanr s n ba tanr olarak kabul eder. Zaten gne ve hava tanr s naverilmi olan ehemmiyet bunu daha a ka gsterir.

8/2/2019 14087

7/31

SUMERL N N DNYA GR57 AMA iin muhtelif zamanlarda yaz lm ilhiler vard r. Kasitlerdevrinde (1600-1170) yaz lm olan ve tercmesini yapm oldu umuz

bu ilahi hemen hemen en iyi muhafaza edilmi olanlardan biridir. Bunaramen k r k sat rlar oktur. AMA ilhileri ok geni gr leri vederin fikirleri ihtiva etmektedir. Bu ilahi acaba kime hitap etmi tir ?Okuyup yazma bilen, yaln z okullarda bulunan bilginlerdir. HAM-M U R A B I 2 (1750) zaman nda umumi kltr mevzuubahistir, ama bu dayaln z yksek s n flar n ocuklar na aittir. Bu ilahi Kasitler devrininFeodal sisteminin ba nda bulunan bykler iin mi yaz lm t r? Bu daolamaz ; nk ilahi k sa bir devrin mahsul olmay p ok yay lm t r.Hatta bilginierin bilgilerine kar kasten basit yaz lm t r. Belki de hal-k n anl yabilmesi iin do rudan do ruya halka hitap etmektedir.Drt stundan ibaret olan tablet umumiyetle u ekilde bir tasnifetabi tutulabilir: air umumi bir mukaddime ve gne in n n kuvvetini tasvirleilhisine ba lar, ondan sonra gne in do u undaki gzellik ve onuncanl cans z her eye nufuzu ve her eyi bilmesi gsterilerek, kudretibiraz daha kuvvette belirtilmektedir.Gne in yeralt lemiyle de ilgisi vard r. Gndz dnyay s t rkengece de yeralt alemine gitti i d nlr. Ve bu siyahat esnas ndaher iki taraf da s t r ve ayd nlat r. air gne i, bilen, btn mehulleri halleden ve girift fallar ayd n-

latan bir tanr olarak gstermektedir. A M A ayn zamanda ilahi bir yarg vazifesini de zerine alm t r.En m kl zamanlarda, insanlar n kendilerini ciz hissettikleri anlardaonlara yard m edebilecek, onlar teselli edecek yegane kudrettir. Kulla-r na ksen tanr lar n gnllerini etmek yine AMA ' n vazifesi olarakgsterilir.Gne in n bir a gibi tasavvur eden air, o a n kudretinitasvire ayr ca nem vermi tir. En ahlaki mevzulara temas ederkende sulunun cezas n iir diliyle verme e al m t r. Muhtekirlerkar s nda ald tavur a kt r. Vezin, al veri i lerinin do ru ve hileli

i leri kar s nda A M A do rulu unu bize tekrar tekrar a klar.Sonunda umumiyetle btn ilhilerde grlen taktis ve tel'in motifiile neticelenir. AMA

1. [Karanl k] g kland ran,2. Yukar n n ve a a n n [karanl n'] ayd nlatans n.3. AMA , sen [karanl k] g kland ran,2 HAMMURB birinci Babil hanedan n k ran Amurru sllesi hilkiimdarlar n-

don olan HAMMURAB adalet nizamiar n n kurulmas n istemi ve iptidai Sumerkanunlar n' bir araya toplam ve kendi gr lerinin ilvesiyle de me hur HAMMURA-BI kanun mecmuas n yazd rm t r.

8/2/2019 14087

8/31

558ADRIYE TANSU4. Yukar n n ve a a n n [karanl n ] ayd nlatans n.5. Senin ular n a gibi [btn memleketi] rtt,6. Girif t da lar n [karanl n ] nurland rd n.7. Senin do u un [btn k rallar ] sevindirdi,8. [ANUNNAK ] ve IGIGI'lerin a hepsi senden ne elendiler.9. Yaz l s rr [bilginlerin] renmi ler,10. Senin n n dokusu, ad mlar [tanzim ediyor].11. Senin n [sakinler] ararlar,12. Drt iklimi ate gibi [ s tans n] .13. [Btn ANUNINAKPlerin] kap s ard na kadar a ld ,14. Ve IGIG 'lerin kurbanlar n [kabul ediyorsun].15. Ey SAVIAS senin do u una [insanlar] diz km ler,16. SAMAS [senin bat s nda kavimler secde ederler].17. Ayd nlatan, karanl aan [],18. K zd ran, gnlk [], hububat yeti tiren sensin.19. Senin sat n ular yal n da lar rtt,20. Senin dkt n k dnyan n satt m! doldurdu.21. Da lara sarkm n, derinliklere bak yorsun,22. Btn dnyan n evresini gk iinde denk tutan sensin.23. Btn dnyadaki insanlar n hepsini sen idare eder,24. Byk EA'n n 4 halk ettiklerini sen gdersin,25. Can ta yanlar birarada ahenkle denk tutars n,26. A a da ve yukar dakilerin oban sensin.27. Gk yznde daima yoluna devam ediyorsun,3 ANUNNAK , G G : yarad l efsanesinden nce tanr lar efendi ve kle olmak

zere ikiye ayr lm lard r. ANUNNAK ve G G 'ler kle s n f na dahil olup, byktanr lar n hizmetkr idiler. Yeralt ndaki tatl su okyanusunun hkimi EA tan lar nkle olmas n reddetti inden, insanlar n yarat lmas zerine tanr lar n hizmetkrlar onlar oldu ; yer kle tanr lar' da bu vazifelerinden kar ld lar. Bundan sonra ANUN-NAK LER ve alt tanr s EREKIGAL'in, G G1LER ise gk yz tanr s ANU'nunmaiyetini te kil ettiler. Bu tanr lar n Sumerlerin dini hayatlar nda ve birok telkki-lerinde nemli nufuzlar oldu unu grmekteyiz.

4 EA: Yeralt ndaki tatl su okyanusunun (APSU) hkimi olan EA, Sumer dilindeENK diye an l r. Bu sumerce gzel ehir manas na gelen Eridu 'da oturur. Eridu Su-merlilerle, Babilliler iin ok mukaddes bir ehir idi. nk dini merasimler buradayap l rd . Tatl su okyanusunun hkimi EA hibir zaman aldat lm yan zek miimessilive ayn zamanda btn giilklerden hilesiyle kurtulan bir tanr d r. Hatta Tufan bik-yesin de UDNAP F M'e tanr lar n insanlar yoketmeye karar verdiklerini haber ve-ren, muhakkak olan lmden onu kurtaran ve yapmas icabeden hareketleri de -reten odur. Tatl su okyanusunda 7 bilgini kurumu ve ebedi hikmet mefhumu onunlameydana gelmi tir. Babillilerde birok pakl k rahiplerine rastlan r ki, bunlar EA'yaicra etmek lz md r. Hatt sihirbazl k bir okul eklinde tasavvur edilse, onun piri deEA'd r-Mitolojideki ASALLUH , s hirbazlar n ba nda olmakla beraber EA'n n da o -ludur. O lu her hangi bir hastan n tedavisi iin onu a rd klar zaman i in iinden -kamazsa babas na mracaat eder, EA uzun bir nazlanmadan sonra o luna hastan n te-davisi iin tler verir. Miyolojide ASALLUHI Babil tanr s MARDUK'a muadiltutulur.

8/2/2019 14087

9/31

SUMERL N N DNYA GR5928. ok geni olan yer yzn her gn dola yorsun.29. Gk, yer yz, da lar ve denizler zerinden,30. Her gn (ve) daima geiyorsun.31. A a da [ .... ] KUBU5 ve ANUNNAK 'yi sen gdyor,32. Yukar da insanlar n hepsini sen idare ediyorsun.33. A a da ve yukar da obans n,34. Cihan n n tanzim eden A M A sensin.35. Geni denizi a ars n,36. IGIG 'lerin bilmedikleri derinli i bilirsin.37. Senin ziyan okyanusa inince,38. Senin n deniz devleri grrler.39. Dnyay ip gibi ba la m tutuyorsun, bir sis gibi rtm sn,40. Senin geni glgen btn memleketlere yay l r.41. Her gn yorulmana ra men yzn kararm yor,42. Geceleri bat p okyanusu s t yorsun.43. Bilinmiyen m ntakalardan, sonsuzluklardan,44. Ey A M A uykusuz (olarak) gndz geldin, gece gidiyorsun.45. G GI'lerin aras nda senden ba ka izt rap eken yoktur,46. Yer yzndeki btn tanr lar aras nda senden ba ka izt rapeken yoktur.47. Sen do arken btn tanr lar toplan rlar,48. Ve senin muhte em n memleketleri kaplar.49 Ki o memleketlerin hepsinin lisanlar ayr d r,50. Onlar n d ncelerini sen bilirsin, adetlerini sen gdersin.51. nsanlar n hepsi seninle beraber sevinirler,52. Ey A M A , hep beraber senin na hasret duyarlar.53. Bak c ttssyle kurban tertiplerini yaparken,54. Aletleriyle senin [55. Yorucu, ryalar tabir ederken,56. yi ve kt senin nnde diz ker.STUN Il

1. Sen olmadan [kim] okyanusa [inebilir]?2. [Ktnn] fena niyetlerini sen a kl yorsun.3. ,4. [Do ru adam suya batarsa] uykuya dalar [ve kurtulur].5. Fenay titretiyorsun, [hiddetliyi],6. Hakl hkm giyeni mukaddes nehre bat r yorsun 6 . [5 KUBU: Mukayeseli din tarihinden anla ld na gre bir melek gibi tasavvuredilen bu tanr ayn zamanda da bir ucubedir de.Bu tanr n n yeralt lemiyle ve bylerle ilgisi vard r.6 Nehire atma : o gnk d nceye gre bir nevi adalet ve mahkeme yoludur.E er hakikat ba ka vas talarla ayd nlat lmazsa sulu nehire at l r, e er suya batarsakabahatl , batmazsa kabahats zd r. Bu hdiseden sonra ancak sulu hakk nda bir karar

verilir. Bu nehir usulu bilhassa zina i lerinde ok daha nemli rol oynamaktad r,

8/2/2019 14087

10/31

56 0ADR YE TANSU7. Ey A M A [ktlere] kar do ru hkm sen verirsin,

8. Bunun iinde szlerin a kt r de i tirilemez, [ve yzn gizlenmez].9. Yolu g olan gurbet yolcusunu sen desteklersin,10. Denizleri a ana, dalgalardan kork ana sen [i aret] verirsin.11. Grlmiyen kei yollar n avc ya [sen gsterirsin],12. Ey [A M A ] sana ba vuran [yolunu] a rmaz.13. Para ta yan [taciri] f rt nadan sen kurtar rs n,14. [] okyanus iinde bataca a kanat tak yorsun.15. ehri [uzak olana bir payitaht] gsteriyorsun,16. Gasbedilene, bilinmiyen [ailesini] buldurursun.17. ehir meclisi taraf ndan at lan', tekrar ehre dndrilyorsun,18. Baba evinden [mahrum edilen bir srgne] evini iade ediyorsun.19. Kullar na ksen tanr y 7 sen [bar t r yorsun],20. Senin cier fal n 8 grnce [bak c bir zavall n n istikbalini okur].21. [Do ruya] dayan yorsun [],22. Sen onun hkmn kesiyorsun [z ndandan kurtar yorsun].23. [Tvbe edeni] affediyorsun,24. Cehennemde [lleri kurtar yorsun].25. Ksen tanrieleri [bar t r yorsun,26. stnsn [ve senden stn] kimse yoktur.27. Ey A M A , senin byk a ndan [ktler kurtulamaz],28. Senin avc a na [crm i liyenlerin hepsi yakalan r] .29. Senin yeminini [bozanlar senin a n sarar],30. [Gnahtan] korkm yanlara [].31. Senin byk a n yay lm t r [kurtulamazlar],32. Kim arkada n n kar s na gz [kursa],33. lm mukadderat ndan evvel [alev onu tutu turacak].34. Ate le yanmak ve hastal kla kavrulmak onca mukadderdir.Tohumu [yok olacak],35. Senin silahlar n yan nda o koruyucu [bulamaz].36. Onun mahkemesinde babas yan nda bulunmaz,

37. Hatta karde leri bile cevap veremezler.38. Haberi olmadan tuza a d rtenin7 Tanr lar aras nda insanlar n birde ahsi himaye tanr lar vard r. air busat rdaki ksen tanr tabiriyle bunu kastetmek istemi tir.8 Fal : Sumerlilere gre semavi cisimlerin m ahedesi, diinyevi cisimlerin mii a-hedesiyle bir muvazene te kil etmektedir. Semadaki hayat ehir zerindeki faaliyetetesir etmi tir. Bundan ba ka fertlerin vcutlar n n ekli le onlar n talihleri de tespitediliyordu. Belki el fal onlar n de i mi bir eklidir. As l fal ilmi karaci er ve barsak

ekillerinden do mu , ya la suyun kar mas ndan meydana gelenlerde buna ilaveedilmi tir. Fal n ehemmiyetli taraflar ndan biri de fena fal bozmak iin yap lan muka-bil bylerdir.9 Qkadea eru olan kelimeyi kartal olarak terceme ettik. Baz alimler bunu bak rmanas na gelen ekliyle almak isterlerse de air bir tuzak ifade etmek arzusunu gster-di i iin bu ciimlenin manas n bak r de il ancak kuvveti temsil eden kartal verebilir.

8/2/2019 14087

11/31

SUMERL N N DNYA GR 6 139. Fena i tasarl yamn, erkekli ini sndryorsun.40. Desise yapan, kt d nenin yeri sars l r.41. Yolsuzluk yapan hakime kelepeyi gsteriyorsun.42. R vet alana, adil olm yana gnah' ceza alarak yklyorsun,43. R vet kabul etmiyeni, zaylflar mdafaa edesin.44. Bu A M A ' n ho una gider ve mrn artt r r.45. Dan an, adil hkm veren hhkimi,46. Saray mkafatlandir r, prenslerin ikametgah onun ikametgah d r.47. Faizle verilen bor paradan muntekir ne kazan r?48. Krdan mahrum olur kesesini kaybeder.49. Uzun mhletle para veren ve bir aka mukabilinde [ancak] bir okka,,,..50. Bu A M A ' n ho una gider, mrn artt r r.51. Yanl terazi kullanan [aldat c bakkal],52. Vezin (ta lar n ) de i tiren tccar, [itibar n ] a a lat r.53. Kasas ndan mahrum olup [kesesini kaybeder].54. Teraziyi cmerte kullanan do ru adama servet [verilir].55. Ona her ey o al r, [saadet] hediye edilir.56. [Kendi menfaatine gre] inik kullanan tahsildar [57. A olanlara g da b rakm yan, fazla tahsil eden,

STUN III1. A olana [g da b rakm yan], fazla tahsil eden,2. [] insanlar n lneti onu yakal yacak.3. [K ral onun kabahat n ] soracak ve ona vergi ykletilecek,4. [] kendi varisi zerinde hakk olm yacak.5. Onun karde leri [onun evine] girmiyecekler,6. [Byk] l ile veren, iyilik yapan,7. A M A ' n [ho una] gider ve mr artar.8. Ailesi o al r, zenginli i artar,9. Kaynak suyu gibi ahfad asla tkenmez.10. Iyilik ve yard m iin bor veren [mhlet] koymak bilmiyen,11. Kalbinin hislerini (iyili e) evirenin [lehine] kaydedilir.12. Fenal k yapanlar n nesli [devaml de ildir],13. Her eyi reddedenlerin sz senin nnde a kt r.14. Sen bu sz en k sa zamanda zersin,15. I itirsin, fenalar dinleyip onlar n hkmlerini grrsn.16. Kim olursa olsun herkes senin eline teslim edilmi tir.17. Onlar n idaresini do rultursun, ba l olduklar eyi zersin.18. Ey A M A dualar , recalar , hrmetleri i itir,19. Tebci!i, diz kme i, f s lt y ve secdeyi (grrsn).20. Sefiller iten seni a r rlar,21. Zay f, aciz, aldat lm ve fakir,2'2. ocu unu kaybeden anne, muntazam ve hergn sana ba vurur.

A. . D. T. C. F. Dergisi F. 36

8/2/2019 14087

12/31

562ADR YE TANSU23. Evinden ve kynden uzak olan,24. K r n mahsulyle oban sana vurur.25. Karga al kta oban ocuk, harb tehlikesinde s rtma,26. korku iinde ilerliyen kervan [Ey am a ] sana ba vurur.27. [Seyyar tccar], paras n yan nda ta yan kalfa,28. A y le tehiz edilen bal k , [SAMA] sana ba vurur.29. Vuran avc , ganimetle aydan dnen,30. kse kuran, ku u, sana ba vurur.31. Gne n n d m an olan y lan gibi srnen h rs z,32. K r yolundaki cani sana kaar.33. Dola an l, gaip ruh A M A , sana ba vururlar.34. Sen[hepsini dinledin].35. [Sana ba vuranlar n] (isteklerini) al koymad n.36. "Ey A M A sen khinlerin [a z ndan konu uyorsun].37. Rya yorucu kad nlar n [kulaklar n a yorsun].38. [] kad nlar n [hkmlerini veren sensin].39. Onlar n i er fallar n [sen idare ediyorsun], kurbanlar n n yan ndaoturuyorsun,40. Drt iklim boyunca onlar n hakk na sen bak yorsun.41. Yeryznde kad nlar n bulunduu her yerde onlar n kulaklar n sena yorsun,42. Sem, senin gznn erevesi kadar byk de il.44. Her ay n yirminci gnnde bayramlardan 1 0 sevinlerden ne ele-45. Yiyorsun, ar daki sklnin yapt en nefis biray 1 1 iiyorsun, niyor,46. Ve skilerin sunduklar biray kabul ediyorsun.47. Kuvvetli dalgalarla evrilenleri sen korudun,48. Temiz ve saf byleri kabul ediyorsun.49. Onlar n kar t rd klar biray iiyorsun.

o Bayramlar kltn yksek noktas n bayramlar te kil ediyordu. Sumerce :EZEN, ESEMEN. Akatca : S NNU, UM-1L , AQ TU, TAS TTU, MELULTU isimlerialt nda grlen bunlar y l n muayyen zamanlar nda ay ve gne in seyrine gre tayinedilmi bayramlard r.Bunlar n ayn zamanda tanr lar n huzuru ile belli ba l hadiselerin tesiti, tanr la-r n dii nlerinin, d mana galip geli lerinin, vedalar n ve tekrar ortaya k lar u hery l yeniden tesiti eklinde oluyordu. Nihayet tanr n n yeniden hayata dnii , bir ma-bedin takdisi, mukaddes bir da n veya mukaddes bir kayna n ziyareti bu f rsat veriyordu. Tabii bu bayramlar her ehirde oran n ba tanr s na gre farkl ve dolay -siyle ok e itli oluyordu. (metne bak.) E er btn, bayramlara kat lmak istediyse deher hald i yapma a f rsat bulamazd ve hatta ayn gnlerde birok ehirlere se-yahat etmek zorunda kal rd . Bu hali bize btn Babil'de alaka gren bayram takvimigsterir. Babil telkkisine gre tanr lar bizzat bayram sevk ve idare ederler.

arap: En eski Sumer devrinden beri bira ve arap oldu u metinlerden anla- lmaktad r. Muz ve hurma likrleri in terkipleri iki listeleri aras nda grlmektedir.Gnlk g da listeleri aras nda da daima ekme in yan nda bira zikredilmekte, kurbanve ayinlerde tanr lara arap ve bira sunulmaktad r.

8/2/2019 14087

13/31

SUMERL N N DNYA GR 6350. Dilenen isteklere sen ula t r rs n.51. Diz ken kad nlar , gnahkarlar sen affedersin,52. Sana edilen dualar sen kabul edersin.53. Senin kulun olan yolcular ismini verler,54. Senin eserlerini ebediyete kadar anlat rlar.55. A zlar pis, (enesi d k) olanlar n,56. szleri bulut gibidir, ne n ne [arkas ] var.

STUN IV1. Geni yeryzn geenler,2. Yksek da lara ayak basarlar,3. Deh etle dolu olan deniz devleri,4. Denize girip tatl suyu a arlar,5. Sevk edilen nehir mahsulleri ey A M A senin nndedir.6. Hangi da lar senin ualar n giyinmemi tir?7. Hangi iklimler senin parlak korunla s nmam tir ?8. Karanl ayd nlatan, karanl kland ran,9. Zulmeti aan geni yeryzn ayd nlatan,10. Gn kland ran, gnn ortas nda yeryzne k zg n hzmelerindiren,11. Geni ufuklar alev gibi k zd ran,

12. Gnleri k saltan, geceleri uzatan,13. Avaz so u a, donu kara [eviren],14. Gn byk kap s n n kilidini [aan], iskan edilmi dnyan ni kap s n yaran, A M A sensinlz.15. Sap, ivi, anahtar, kilidi [ta y an ]16. Affetmiyen [adil hakime], hayat hediye edersin.17. lm tehlikesi ierisindeki gaspedilmi olan [kurtaran],18.k l [veren] , dan an, isti are eden, nasihat veren,19. [Tan n me 'alesini] ta yan geni insanlara,20. [Karanl n n] ta ht n ve asas n [sabitle tiren] ,21. [22.[].23.[24. [25. Parlak ikametgah olan [E. BABBAR'da ....]26. [Gm tabak zerinde] iklimlerin g das n ,27. K rallar, byk rahipler ye prensler [sana taktim etsinler].28. [Sana hrmet edenler] vergilerini sana ta s nlar,29. [Co sun E. BABBAR'a], dnyan n mahsul olan kurbanlardan,30. [Parlas n] , dinle sin mukaddes odan.

12 AMA gndz gkte. gece de yeralt leminde dola an bir tanr oldu u dil- nldiiknden bu sat rla sabah ilk doku u anlat lmak istenmi tir

8/2/2019 14087

14/31

564ADRIYE TANSU31. Szleri de i meyen [vezirin BUNENE] seni taktis etsin,32. [Senin sevgili gelinin AiA] 1 3 d n odas nda sana sa ol desin.

TAR'IN CEHENNEME INI ! EFSANESISumerce NANNA ( gyn k raliesi ) 1NNIN ( sahibe ) isimleriylean lan bu tanrie gk tanr s ANUI'nun k z d r. TAR mitolojide iki ekilde tecelli eder :1. Harp tanriesi,2. A K tanriesi. TAR, Vens y ld z ile temsil edilmi tir. Klt merkezi kuzeyBabilonya'daki Uruk ehridir. TAR ba tan ba a msellaht r. Arabas

yedi aslan taraf ndan ekilir. Ayn zamanda TEL1TU (bir nevi fuhu ral ibesi) ismiyle a k tanriesi olarak grlr. Maiyetinde erkekk yafetli kad nlar, kad n k yafetli erkekler bulunur. Bunlar n aras ndaerkekler Prehistorik ekildeki ta b aklarla kendilerini yaralarlar. TAR, edebiyat n muhtelif nevilerinde e itli karakter gsteren bir

ahsiyettir. Verdi imiz ilk mislde her dindar adama yard m eden mu-kaddes bir mahiyet ta r. Halbuki cehenneme ini efsanesinde obantanr s olan DUMUZU 2 'nun kar s veya k zkarde i olarak canland r, l r.G I L G A M E 3 efsanesinde ise kad na ait mizahlar n bir mmessili-dir. Hatt GILGAMI O'na hrmetsizli in i yle anlat r.sen soukta s tmayan bir rtsn, sen rzgra ve f rt nayamni olmayan uydurma bir kap s n, sen stne rtleni alt nda ezenbir fil derisisin, sen iinde toplant yapan kahramanlar n stne kenbir sarays n.. Sen ta y c s n n stne bo alan bir k rbas n, sen ta duvar atlatan bir kiresin, sen d man lkesini cezbeden bir yemi sin,sen sahibini s kan bir ayak kab s n . Dostlar ndan hangisini ebediolarak sevdin, obanlar ndan hangisini daimi olarak beyendin ? Haydi13 A.14! AMA ' n kar s d r.

ANU: Sumerlerin en byk tanr s olan ANU gklerin htikimidir. O lu yery-znn ve gklerin beyi ENL L'dir. ANU o lu ENLIL ile beraber dnyay idare vemukadderatlar tayin eder. Tanr olarak kendisi pek az rol oynar. As l mevkiini Akadk rall k devrinde kazanm t r. nk Samiler, Sumerlerin gk tanr s olan ANU'yukendi tanr lar, AMA ile bir tutm lard r. ANU'nun klt ehri Uruk'tur. Akad ilindeki Der ehrinde de kendisine tebeil edilirdi. Laga ehrinde rastlanan E. ANNA (gkevi) da, k z harp tanriesi INNIN'in ad alt nda tebeil edilirdi. ANU'nun vas flar n nI TAR'a geti i L'exaltationun bir irnds d r .

2 DUMUZ : oban tanr s d r.3 GILGAME : Sumerlerin en nemli sitelerinden Uruk'un hiikmdar ve on ikitableti ihtiva eden tan nm Sumer destan n n kahraman d r. Bu kahraman te ikisiilkih te biri insan olan kar k bir varl kt r. Bu kahraman tipi halk ve sanatktirlar

aras nda ok sevilerek tutunmu , mhim motifler iinde hemen hemen en nemli roloyn yanlar n yan nda yer alm t r. Ebedi hayat aramak gibi bir hlyaya kap lan kah-raman, derin bir hayat felsefesinin hakikatleri aras nda her kula nasip olan lmeeri tikten sonra gne tanr s AMA ' n muavini olarak yer alt leminde bulunur.

8/2/2019 14087

15/31

SUMERL NIN DNYA GRS65mahbublar n n adlar n sayay m: Sen genli inin sevgilisi olanDUMUZLU'ya sene be sene ag ch mukaddes k ld n. Sen renkli obanku unun a k na d tn, fakat sonra ona da vurup kanad n krd n. imdi o ormanlarda kappi (kanad m) diye ba r yor a.

Cehenneme ini efsanesini tercme ederken, nce TAR' n tabiatmitleri zerindeki roln inceleyelim. TAR' n en byk a k oban tanr s DUMUZU'ya .kar d r.DUMUZU nebatat tanr s ndan roln zerine al r. Adonis'e aid bayramve mitler DUMUZU iin yap lanlarla ayn d r. Bunlar n ismi etraf ndatoplanan mitoloji udur : TAR DUMUMZU'ya a kt r . N et icede DU M U-ZU'da onu sever. Bundan ma rur olan TAR onu terk eder. DUMUZU

o kadar muzdarip olur ki bu ac ya dayanam yarak lr. Tabiat bukay p kar s nda art k cans zd r, her ey kurumaa ba lar. Bere-kets zlikten mteessir olan halk TAR'a hcma ve tanr lara ik-yete ba lar. Bundan sonra TAR cehenneme kadar gider veDUMUZU'yu yeryzne kar r. Bu k la yeniden hayat ba lar, tabiatne elenir ve yeniden hayat bulu , bayramlarla kutlan r. TAR' n cehenneme ini ine aid olan metnin evvelce Sumerceyaz lm orijinal bir tahriri vard r. Buradaki tercme orijinalin birhulsas d r, belki de Kasitler devrinde bir air bunu yeniden yazm s t r.nk Sumerce metin ile aralar nda ok fark vard r. Sumerce metin

daha mufassald r. Bunun en yeni tercmesi S. N. Kramer'in SumerianMythology, 1944 S. 86 ne redilmi tir. Onun in as Sumerolojinin yepyenibir ba ar s d r.Birde L'exaltation d' tar ( TAR' n ykseltilmesi, terfii ) metnivard r ki bundan ancak iki tablet muhafaza edilmi tir. bunda ANUk z na btn kdretlerini devreder. Babillilerde her zaman grlensynkritism, TAR iinde yap lm t r. Dua metninde grld gibiEA 4 , M UM M U 5 ile msavi tutulmu tur. air, gzel tanrieyi dnlnney en diyara sokmadan nce, hakk nda

e itli efsaneler yarat lan alemi k sa fakat zl bir ekilde tasvir et-mektedir. Her eye ra men karar ndan dnmeyen tanrie korkun di-yara do ru yoluna devam etmektedir. nk O mahvolan bir hayat nyeniden idamesini ister, buna eri ebilmek iinde her e it gl yenmek zorundad r. Nihayet tanrie o diyara inmi tir. Oran n ma rurla Muzaffer Ramazano lu, G lgame Destan , s, 42-43 Klsikler Serisi.4 EA: bak. AMA ilhisi not 4.5 MUMMU: Akadca bir cins ismidir. Asyriologlar mans n henz tespit edeme-mi tir. Belki kal p demektir. skender'den biraz sonra ya yan Bbil rahibi Berezos,

greke yazd kitab nda MUMMU iin zek, idrak demi tir. Yarad b destan nda ilkevlda verilen isim olarak kar m za kar. Sonralar teoloji vas tasiyle EA, MUMMUnvan n al r. TAR ile EA aras nda bir msavat kurulunca EA'n n fonksiyonlar aras nda MUMMU TAR'a da izafe edilir

8/2/2019 14087

16/31

566ADR YE TANSUhakimesi ERE K GAL 3 ona eski nizamlara gre muamele edilmesiniemreder. I tar etin bir k maz n kollar aras nda k vranmaktad r. Git-ti i yerden kmak imdi gtr. Yoklu u yeryzndeki ecdad n izd rap iinde b rakm t r. Tabiat kanunlar vazifelerini grmektenacizdir. Imdada yeti en gene hikmet sahibi EA'd r. ERE K GAL'i el-de etmek iin planlar muvaffakiyetle neticelenmi tir.

TAR'A A D B R DUA1. Muharip TAR, ilhelerin en ok sevileni,2. Yerin ve g n me alesi, iklimlerin s n.3. Tanr N N N 7 , S Ns'in ilk evld , N N G A L 9 'in ocu u,

4. Sakall muharip A M A w n ikiz k z karde inin.5. TAR sen ANU'sun, sahibesin.6. K ral ENLIL" ile beraber insanlar idare edersin.7. MUMMU'sun, nizam ve kltleri yaratans n,8. EA'n n nasihatlar n al rken, ba lar okyanus iinde elinde tutars n.9. Nerede bir temel at l r ve bir tu la konursa,10. Orada bulunanlar , gne gibi sen idare edersin.11. ster G G Mer aras nda, ister ANUNGAK 'ler aras nda olsun,12. Senin rakibin kimdir, senin benzerin nerededir?13. Sen insanlar n avlusunda bulunsan, kazanc daimi yapars n,Mukadderatlar de i tirirsin, fenalar iyi olur.15. Tanr lar iinde, arad m zaman dualar sana hediye edilir,16. Ilhelere bakt m zaman, yalvarmalar sanad r.17. EDU" senin nndedir, LAMASSU senin arkandad r,18. Sa na do ruluk, soluna iyilik, 19. taat, msamaha, bar yerle mi ,20. Senin etraf n hayat ve sihhatle rtlm tr.21. Sana olan dualar ne gzel, senin i itmen nas l yak nd r,6 ERE K GAL: Cehennemin sahibi ve ona hkmeden bir tanr a.

7 NN N: TAR' n Sumerce ismi.8 S N : bak. AMA ilhisi, not 1.9 N NGAL Ay tanr s S N'in kar s d r. Sonralar N KKAL olarak isimlendiril-

mi tir. Gk tanr s AMA ' n annesidir. Kocas ile beraber gk yznde talihi tayineder. Her ikisicin mbedinde bir ok kerimcler. naz rlar, yksek rahipler ve hizmeti-lerle obanlar bulunuyordu. Tanr lar listesinde NINMAR ad yle an lan kad n, ihtimalS N'in bir metresi idi. S N'in on iki ocu unu o meydana getirmi ti. Gndzn gecedenmeydana geldi i gibi, eski ark telkkisince S N'in o lunuda N NGAL do urmu tur.

1 AMA : bak. AMA ilhisinio mukaddemesine.-1 1 ENL L; Yeryznn ve g n beyidir. Tanr iar n babas unvan ile tanr lartoplulu una ba kanl k eder. Kar s N NL L ve m aviri de EA'd r, Yunanl,lar n Zeus'iile ayn tutulan bu tanr Nippur ehrinde bahar bayramlar ndaki yeni y l mukaddera-

t n tayin edecek olan tanr lar heyetine ba kanl k ederken, onlar n ak l hocal g n dayapar. Insanlara k z pta tufan n yap lmas n emreden yine odur.12 G G , ANUNNAK : Bak AMA ilhisi, not. 3,ia EDU, LAMAU; Kad n ve erkek olmak zere ahsi himaye tanr lar d r.

8/2/2019 14087

17/31

SUMERLININ DNYA GR 6 722. Bak lar n anlay , szlerin kt r.23. Bana ac ITAR iyili imden konu ,24. Do rulukla bana bak ricalar m kabul et.25. Izini takip ettim ferah m ebedi olsun,26. Senin gemini ald m, kalp iyili ine sahip olay m.27. Senin dizginini ta d m, bana sukunet ver,28. Senin ba n bekliyorum, dostluk bana tevecch etsin.29. Parlakl n himaye ettim, bar bana vas l olsun,30. Senin n ar yorum, ehrem ayd nlans n.31. Senin beyli ini ar yorum, hayat ve s hhat olsun,32. nndeki iyi devini alay m,33. Senin arkanda yryen LAMASSU'yu alay m.34. Senin sa nda (bulunan) zenginli i iki misli yapay m, solundakiiyili e eri ey im .35. Konu , szn duyulsun36. Syledi im kelimeler syledi im gibi dinlensin37. Her gn ne e ve s hhat iinde beni sevket.38. Gnlerimi uzat, bana hayat hediye et ki ya ayay m s hhattaolay m ve tanr l n veyim39. Ne istersem bulay m, gk seni sevindirsin, okyanus seni arzu etsin40. Cihan n tanr la r seni taktis etsinler41. Byk tanr lar senin kalbini iyile tirsinler.Bu dua metni TAR' nd r. Ona ard reinesi koyars nBira taktim eder, ellerini defa kald r r, [in ad edip] sesdeedersin. ".

TAR'IN CEHENNEME N 1. Dnlmiyen diyara "a, [dnlmeyen] topra a,2. S N ' n k z ITAR kulaklar n [koydu.]3. R G A L ' 1 5 in ikametgah olan karanl k ev,4. O ev ki girilip k lamaz.5. O yol ki gidi i dn szdr,6. O eve girenler ktan mahrumdur.7. Oturacak yerleri tozdur ve g dalar kildir,8. Karanl k iinde oturur, grmezler.

14 Muahhar Babillilerin garip bir adeti vard , dualar insanlar n kalbinde birf rsat zuhurunda yap lan dini tezahrler de il, daha ziyade kararl bir rituel iindeyer bulur. Bu rituelin temizlik ve by byk bir paras say l r. Bunun gibi dualar nteknik ismi Sumerce U. ILLA (el amak) d r. Bunlara refakat eden rituel basit birkurbandan ba ka bir eyi ihtiva etmez. Mesela burada ucuz bir tts ve biraz tatl bira kullan l r. Fakat bu dua iin by, metinlerine has in a tarz kullan l r.14 a Bu tabird 1 3 cehennem kastedilmektedir.

15 RGAL . Yer alt aleminin hkimi, ayn zamanda veba tanr s d r.

8/2/2019 14087

18/31

56 8A D R YE TANSU9. Oradakiler ku lar gibi kanattan elbise giymi lerdir ;10. Kap ve kap srgs zerine toz y k lm t r.11. TAR dnlmeyen diyar n kap s na yakla nca.12. Kap daki gzcye unlar syler :13. "Ey kap c bana kap n a,14. Kap n a ki ben gireyim.15. Eer amazsan ve ben giremezsem,16. Kap y zorl yaca m ve kilidi skece im .17. E i i k raca m, kap lar itece' im ,18. lleri yukar kartaca m, canl la r yiyecekler,19. ller dirilerden daha oktur,,.20. Kap c a z n a p konu tu ve,21. Byk TAR'a unlar syledi:22. "Hakimem' dur bana lf atma,23. Gidip senin ismini cessur ERE < GAL'a24. Gzc ieri girip ERE K GAL'e [ yle] syler:25. "Senin k z karde in TAR buradad r [,26. EA'n n tatl su okyanusunu bula t ran ve byk raks zillerini elin-de tutan odur,,.27. ERE K GAL bunu i itince,28. Yz kesilmi Ilg n a ac gibi sarard ,29. Teknenin yanm kenar gibi karard ,30. A kl na ne geldi iine ne do du?31. "Ben bu suyu ANUNNAK ile beraber ierim.32. Yemek yerine toprak yerim, bira yerine bulan k su ierim.33. Sevgililerini b rakan erkekler iin mi a l yay m,34. Sevgilileri kucaklar ndan ya ma edilen k zlar iin mi a l y ay m,35. Acizler ve zaman nda do mayan ocuklar iin mi a l y ay m?36. Git kap c ona kap n a,37. Ona eski nizamlara gre muamele yap dedi,,.38. Kap c gidip kap s n ona at ,39. "Gir sahibem, cehennem sana ne eli olsun,40. Senin huzufunla dnlmeyen diyar n saray sevinsin,,.41. Birinci kap ya gelince ba n n byk tac n kar p ald .42. "Kap c ba m n tac n niin ald n?43. "Gir sahibem topra n sahibesinin nizamlar byledir,,.44. kinci kap ya gelince kulaklar n n kpesini kar p ald .45. "Ey kap c niin kulaklar m n kpesini ald n ?46. "Gir sahibem topra n sahibesinin nizamlar byledir.47. nc kap ya gelince boynunun boncuklar n kar p ald 48. Kap c niin boynumun boncuklar n kar p ald n?49 . "Gir sahibem topra n sahibesinin nizamlar byledir.,,50. Drdnc kap da g smn kalkan n kar p ald 51. "Kap c niin g snn kalkan n ald n ?

8/2/2019 14087

19/31

SUMERL N N DNYA GR6952. Gir sahibem topra n sahibesinin nizamlar byledir.53. Be inci kap da belinin do um kemerini kar p ald .54. "Kap c ne iin belimin kemerini kar p ald n ?55. "Gir sahibem topra n sahibesinin nizamlar byledir.,,56. Alt nc kap da ellerinin ve ayaklar n n bileziklerini kar p ald .57. "Kap c ne iin bileziklerimi kar p ald n ?58. "Gir sahibem topra n sahibinin nizamlar byledir.,,59. Yedinci kap da vcudunun utanma elbisesini kar p ald 60. "Kapic ne iin elbisemi kar p ald n ?61. "Gir sahibem topra n nizamlar byledir.,,6 2. TAR uzaktan dnlmeyen diyara gelir gelmez,63. ERE K GAL onu kar s nda grnce k zd .64. TAR ona dan maks z n zerine "u bi ' 5 a yapt .65. ER EK GAL a z n a p konu tu .66. Ve veziri NAMTAR"'a unlar syledi :

67. "Git NAMTAR [ TAR, "68. k [69. Gzlerine [gz hastal 70. Kollar na [ kol hastal 71. Ayaklar na [ ayak hastal 72. Kalbine [ kalp hastal 73. Ba na [ ba a r s 74. Vcudunun her yan na [hastal k ver].,,75. Sahibe TAR' n arkas ndan [ yer yznde]76. S r gen ine in stne binmedi [.- - - -77. Bakire k z sokakta [gebe kalmad 78. Erkek [79. [ARADA 13 - 14 SATIR KIRIKTIRTABLET N ARKA YZ1. PAP-SUKALLU", byk tanr lar n vezirinin ba nne d t.

2. Matem elbisesi giymi , salar darma da n kt r.3. AMA babas SIN'in nne gitmi a l yor, sa Manas henz mehul.16 NAMTAR: Mukadderat tanr s d r.17 67 den 79 kadar olan satrlar kr k olduu iin aka anla lmamaktad r.

EREKIGAL ISTAR'a k zd ndan her uzvunun ayr ayr hastalanmas n ister.18 Burada uzunca bir bo luk vard r. Muhtemel olarak TAR' n sevgilisi veya

karde i DUMUZI'den bahsedildigi san lmaktad r. K r k olan bu sat rlara aid ancak birka kelime vard r.

19 PAP-SUKALLU: Baba vezir manas na gelen bu kelime unvandan yap lm birisimdir. Apotropik yani ktl uz kla t r c mahiyetti vard r. Mesela saraylardakisfenksler gibi. PAP-SUKALLU figrleri hususi kutular iinde muhafaza edilir. Bukas itler devi inde tanr LABRAT' n bir isimdir.

8/2/2019 14087

20/31

570ADRIYE TANSU4. EA'n n nnde gz ya dkyordu.5. TAR yer alt na inip kmad ,6 . TAR dnlmeyen diyara indi inden beri,7. S r gen ine in stne kmad ,8. Di i e ek erkek e ekten gebe kalmad ,9. Erkek odas nda yaln z yatt ,10. K z da odas nda yaln z kald .11, EA kendi zekas olarak ortaya bir fikir att ,12. VE AZU- U-NAMIR " isimli bir bayram rahibi 2 1 yaratt .13. "Gel AZU- U - N A M R dnlmiyen diyar n kap s na kula n koy,14. Ve o diyar n yedi kap s senin nnde a ls n.15. ERE K GAL seni grsn ve sevinsin,16. Kalbi sknet bularak ii a ls n.17. Byk tanr lar senin ismine yemin ettiler,18. Ba n do rult, kula n dndr.,,19. "Ey rahibe tulumun hayat suyu ile doludur.20. ERE K GAL bunu i itince,21. Bacaklar n dvd, parmaklar n s rd .22. "Ey AZU- U-NAMIR arzu edilmeyecek bir arzu olarak beniarzu ettin,23. Gel seni Inetliyeyim, lanet byktr.24. ehrin sabah n n yeme i senin yeme in olsun.

25. ehrin testisi senin iki kab n olsun,26 . ehrin surunun glgesi dura n olsun.27. Sarho lar ve susayanlar yana na tokat vursun,,.28. ERE K GAL a z n a p veziri NAMTAR'a unlar syledi:29. "Git NAMTAR ebediyet saray na vur,30. E ik ta n A ARU ay nda tezyin et.31. Ey ANUNNAK alt n tahta k otur,3 2 . TAR'a hayat suyu serp ve al p nme getir.33. NAMTAR ebediyet saray na gidip vurdu.34. A ARU 2 2 ay nda [e ik] ta n tezyin etti.35. ANUNNAK alt n tahta k p oturdu,36 . TAR'a hayat suyunu serpti ve al p getirdi.37. Birinci kap dan karken utanma elbisesini giydi,3 8 . kinci kap da ellerinin ve ayak12r n n bileziklerini takt ,39. nc kap da ku a n takt ,40. Drdnc kap da g sne kalkan n takt ,41. Be inci kap da boynunun boncuklar n takt ,2 AZU. U. NAMIR: Do u u parlakt r manas na gelen bir isim.21 ihyram rahibi: ASINNU ismi ile an lan bu bayram rahipleri I TAR' n maiye-tinde kad n elbisesi giyen erkeklerdir. Mukaddemeye bak.22 Aiaru: Nisan ay n n ismi.

8/2/2019 14087

21/31

SUMERL N N DNYA GR 7142. Alt nc kap da kulaklar na kpelerini takt ,43. Yedinci kap da ba na tac n takt .

LUDLUL-BEL- NMEQ1"Mucize olarak kurtulan bir hastan nferyatlar , , .Drt tabletten ibaret olan bu metin hastal ktan yeni kalkm birinin tanr s na kar kran hislerinin ifadesidir.Esnaftan biri sebebsiz olarak hastalan r ve ok a r bir imtihanatabi tutulur. Hatta diri diri mezara bile gmlr. O btn izd rab nara men Allaha olan iman n kaybetmez ve sab rla her e y e g s gerer.Netice olarak me hur Babil tanr s MARDUK gelip onu kurtar r.

Btn aile sevinir, eylenceler yap l r, hasta da Allah na kreder. iirin zn Allaha gven ve inan te kil etmektedir. air bir tekferdi esas olarak ele almakla beraber, onun muhiti iin de kuvvetlitahliller vermektedir. Manen ve maddeten zay f bir insan iin bu gndahi yap lan ve sylenen szler gzel bir slupla sunulmu tur..Bu motif Tevrat' n iindeki H OP (Eyp) iirinde de i lenmi tir.Hiop motifi, dnya edebiyat nda, GOETHE'nin Faust trajedisinin hikyeerevesi olarak kullan lmas yla hayat kudretini (Allah taraf ndaninsan n imtihana tabi tutulmas motifi) yeniden ispat etti.LUDLUL - BEL - N EMEQ "hikmet sahibimi veyim demektir.

LUDLUL BEL N -E MEQI1. Evvelce ma rurken imdi kleye dndm.2. Benim lehimde konu ana tuzak kurulmu tur',3. Tanr ma kar olan vazifelerimi ba kas na verdiler.4. Bunun iin gn zd rapt r, gece ahufigand r:5. Ay mecalsizliktir, sene matemdir,6 . Erkek gvercin gibi btn gnlerimde h k r yorum.

STUN II1. Nekahattan getim, iyili e vard m,2. Ne kadar ararsam ktdr, daha ktdr,3 . Ktlk zerimde o al r, iyilik bulamam.4. Tanr m a rd m bana yzn evirmedi,5. Tanrieme yalvard m ba n kald rmad .6. B ak c ci er fal nda bir hkme varamad ,7. Ruhlar eken bak c hakk m belirtmedi.

ai r unu anlatmak istemi tir : Her kim bu adamla konu ursa ve bu konu ma-lar grlecek olursa, konu ana evvelce tasarlanan bir Inetleme yap lacakt r .Babilde umumiyetle adet bylenmi olanla mnasebette bulunmamaktir. nkby t pk bir:sari hastal k gibidir. Byl ile kim konu ursa o da ayn ekilde bii-yillenmi olur.

8/2/2019 14087

22/31

57 2A DR YE TANSU , ZEL NANLI8 . Rya gsteren tanr ma ba vurdum, beni dinlemedi,9 . Sihirbaz sihriyle tanr lar n k rg nl n gideremedi.1 0. Her yerde acaba ne gibi i ler yapt mda,1 1 . Arkama bakmakla bile kt grlyorum.1 2. Sanki tanr ma kurban merasimi yap lmam ,1 3. Sanki yemekte tanr alarim n ad zikredilmemi .1 4. Sanki dua etmemi im ve tebcil etti im grlmemi ,1 5 . Sanki yle bir adam m ki dua ve namaz iin a z m kapam lar,1 6 . Sanki tanr n n gn iptal edilmi , ay bayram ihmal edilmi .1 7 . Sanki tanr lar ihmal edilip nizamlar tahkir edilmi .1 8 . Sanki itaat ve hrmeti insanlar ma retmemi im1 9 . Sanki tanr s n zikretmemi ve onun yeine inden yememi im gibi.2 0. Sanki tanr alar b rak p, gnlk kurbanlar getirmemi im gibi.2 1 . Kstah olup, tanr s n unutan biri gibi,2 2 . D e erli tanr s n n yeminini k ymetsiz bulan biri gibi grnyorum.2 3 . Ibadet ve duam iten d ndm,2 4. Ibadetim mukadderat md , kurban benim iin farzd .2 5 . Tanr lara hizmet benim sevin gnmd,2 6 . Tanr am n arkas ndan yrd m gn benim iin kazan idi.2 7 . K rala tebcil benim eylencemdi,2 8 . Onun erefine ark sylemek benim hayr md .2 9 . Yurduma tanr nizamlar n korumay rettim,3 0. TAR' n ismini ereflendirmeyi halk ma talim ettirdim.3 1 . K ral n methiyesini tanr ile bir tuttum,3 2 . Saraya hrmeti milletime rettim.3 3 . Tanr lar n bunlara raz olduklar n ke ke bilseydim,3 4. Fakat insana gre ne iyi ise, tanr iin crmdr,3 5 . Neyi irkin bulursam tanr n n ho una gider,36 . Gn iindeki tanr lar n i ini kim anlar.3 7 . ZANUNZU 2 tanr s n n hkmn kim kavrar,3 8 . nsanlar tanr n n hareketini ne zaman anlad ki...3 9 . Ki o dn gece ya yordu, bugn lyor,40. Birdenbire kederlenir, hemen mahvolur.41 . Birdenbire ne elenerek ark syler,42 . Bir ad mda a tc lar gibi feryat eder.43 . Gece ve gndz gibi insanlar n mukadderatlar birbirinden ayr d r.44. nsanlar e er asa le tir,45 . ayet karn toksa tanr s yla boy l r.46 . yile ince g e kmadan bahseder,47. zd rap ekerken cehenneme inmeyi konu ur.(Burada 47 sat r eksiktir)95. Zindan olan yata a d tm, k m eziyetli oldu,

2 ZANUNZU: kinci derecede bir tanr .

8/2/2019 14087

23/31

SUMERL N N DNYA GR 7396. Evim hapisaneye dnd.97. Etlerim zincirdi, kollar m bitapt ,98. Varl m n prangas alan ayaklar m yerde srnm t .99. Yaralar m ac d r ve darbem a rd r,100. Sivri ulu kam ile beni dvdler,101. K zg n ulu sopay ana bat rd lar.102. Her gn arkamdan biri beni takip ediyordu,103. Gece yar s bile bana bir an nefes ald rt m yordu.104. Her uzvum ba ka yere kayarken, vcudumun ba lar zlm t,105. Vcudumun ba lar uraya buraya sa lm ve etrafa at lm t .106. Gbre iinde s r gibi geceledim,107. Koyun gibi pislik iinde debelendim.

108. Hastal m sihir rahibini a rtt ,109. Ci er almetlerim bak c n n akl n ka rtt .110. Sihirbaz hastal m n mahiyetini belirtemedi,111. Bak c nekahat m anlatmad .112. Tanr m bana yard m edip elimden tutmad ,113. Tanr am 3 merhamet edip yard mda bulunmad .114. Mezar m a kt r, miras m ald lar,115. lm gelmeden feryad m bitmi oldu.116. Btn yurdum "ne zavall dediler,117. Bana haset eden erkeklerin bunu i itince yzleri gld,118. Beni k skanan kad na mjdeledikleri zaman ii a ld .119. Fakat iyi biliyorum ki gn gelecek,120. Meleklerin iinde olan ailemin uluhiyeti tekrar meydana kacak.SUTUN IV.

1. Beni vuran n elini vurdu,2. K l c n d rd MARDUK 4 .3. Beni yiyen aslan n a z na,4. Gem att MARDUK.(Tahminen 10 sat r eksik)5. [Secde] ve rica iin ESANGILA 5 'ya girdim,

3 Filolojik maltimat ve arkeolojik buluntulardan lnn yan na ok k ymetli e -yalar n b rak ld n biliyoruz. Bu sat rda e yalar n al nm oldu unu anlatmaktad r.4 MARDUK: Me hur Babil ehrinin tanr s olan MADRUK sahip manas na gelen

BE 11. ismi ile an l r. Yunanl lar buna Belius derler. Bir rivayete gre EA'n n o ludur.EA'n n o luna aid olan btn rollerin MARDUK'a atfedilmi oldu unu EA'dan bah-sederken kaydettik (bak AMA I. not 4). Amurrular n me hur hkmdar HAMMU-RAB (1850), ba ehir olan Babil'in tanr s MARDUK'u tan nm Sumer tanr lar n nstnde tutmak iin O'na btn byk tanr lar n kudretlerini vermi ve milli Sumerdestan ndaki kahramanl klar O'na atfetmi tir. MARDUK'un 50 ismi ve e itli silahlar vard r. Bo a ve ejder gibi varl klar O'nun mukaddes hayvanlar say l r.5 E. SANG. ILA : Babil ehrinde Marduk'a aid bir tap nakt r. Mnas ba n gklere yselten tap nak demektir.

8/2/2019 14087

24/31

574ADRIYE TANSU, ZEL INANLI6 . Mezara inmi tim, imdi saadete dndm.7 . Bolluk kap s nda bana bolluk [bah edildi],8 . Melegin ad m kap s nda, melegim bana yakla t .9 . Selmet kap s nda selmete kavu tum.1 0. Mukadderat kap s nda hayata rastlad m.1 1 . Gne in do u kap s nda canl larla bir say ld m.1 2. Mucizeler belirme kap s nda iyi fallar n izleri grld.1 3. Gnah kap s nda gnah m zld.1 4. Dan ma kap s nda kendimle dan t m.1 5 . znt da tma kap s nda, zntlerim da ld .1 6 . Pakl k kap s nda, pakl k suyu bana serpildi.1 7 . Sa l k kap s nda, MARDUK'a rastlad m.1 8 . Cinsi cazibe kap s ndat' ZARPANITUM7 'un ayaklar n ptm.1 9 . Dua ve hu u iinde onlar n nnde yalvard m,20. yi koku ve ttsy onlara dumanlatt m.21 . Bah ve armaganlarla bol bol kurban verdim,22 . Besli s rlar ve koyun kestim.2 3. Tatl iki ve berrak arap bah ettim,24. ESANG LA'n n koruyucu tanr s na, tanr lar n heykellerine, kutsibira ve25 . Kurban vererek onlar n cigerlerini ayd nlatt m.

2 6 . Bol bol bah i lerle onlar n iini sevindirttim.(9 sat r eksik oldu u tahmin ediliyor)27 . Kabir yapm olanlar ziyafete [oturdularl.2 8 . MARDUK'un onu nas l diriltti ini Babilliler grd,29 . Hepsi MARDUK'un bykl n vd.30. Byle bir mucize kim yaratt ,31, Kimin arzusu ile o bu yola koyuldu.3 2. MARDUK'tan ba ka kim onu l gibi ya att ,33 . ZARPANITUVI'dan gayr hangi tanr a ona can verebilirdi.34. Ancak MARDUK mezarda ya atma a muktedirdir,35 . Ancak karanl ktan ZARP 4N TUM kurtarab lir,36 . Toprak nereye konmu sa, gk nerede geni lemi se,37 . Nerede gne belirmi se: ate yak lm sa,3 8 . Su nerede akarsa, rzgar eserse,6 Tercmede verdi imiz manaya gelen LAMARAB kap s n n adclir. Bunu takipeden yeralt ndaki kap lar n adlar unlard r :KA2.SIL M MA,A2.UT.UT,E,A2.NAM.TAG.GAKA2.A.SEJR,A2.NAM.T .I., A,A2.UD BAR.RAKA.2TA.RA,KA2.A.S K L LA,A2.H L .SUD.7 SARPAN TUM : MARDUK'un kar s .8 Hasta oldu unu grdkleri zaman bir an evvel lmesini isteyenlerin, iyi oldu uzaman tertip etti i ziyafete bir dost gibi geldiklerini belirtmek ister.

8/2/2019 14087

25/31

SUMERLININ DNYA GR7539. A R U R U 9 tanr as n n amurdan kopard ( varl klar)40. Canla sslenmi olanlar, ad m atanlar,41. [Dnyadaki] btn insanlar, hepiniz MARDUK'u vn.

MAQLU "S H R IHTIVA EDEN B R METINMAQLU sihri ihtiva eden bir seri tabletin ismidir. ASU,Z ehrindebulunmu olan bu seri dokuz tabletten ibarettir. Bunlardan sekiz tanesisz biri de ritueldir.MAQLU, ismini dier seri tabletlerde oldu u gibi ilk sat r ndanalmam , muhtevaya gre bu ad tak lm t r. As l manas sihri manadakavurmakt r. Bu eserinin mevzuu, byye kar yap lan mukabil bydr.Mezopotamya'da umumiyetle by zerinde u ra anlar kad nlard r.By kara ve beyaz by olmak zere ikiye ayr l r. Beyaz by kar koyduu ve yap lan sihri bozdu u iin bu ismi alm t r. TAKPIRTUismi ile an lan kara by ise bir domuz veya herhangi bir hayvanvas tasiyle yap l r, bylece by yap lan yer pislenmi olarak telkkiedilir. Art k bu yerde ne bir bina in as ve ne de bir ey yeti tirilmesicaizdir.Her by tarz na gre e itli figrler vardfr. Bunlar TERRA KOTTAdenilen pi mi topraktan, ya veya balmumu gibi eylerden yap l r.By muamelesi esnas nda figrler yak l r veya eritilir. Bu s rada da

bunlar nas l eriyip bitiyorsa, yap lan byde ylece yok olsun denir.Her eyden evvel by bozmak iin, yap lm olan bynn mahiyetinibilmek lz md r . Bylenmi ah s byy bozmak iin birok usullere ba vurur, onun yapt bilinmedi i iin bycler art k yap lana tesir ede-mezler. Yapt eylerin gizli kalmas icin byy bozacak insana geceve yer alt tanr la r na ba vurur, bu suretle yapt klar gizli tutulur. kinci yap lacak ey, bycleri ZABAN ehrine yollamak veyas rlar renmek iin onlar n gelmelerine mani olmakt r. te bununiindir ki air gece tanr lar na hitap eden bir dua ile iirine ba lar.Gece tanr lar airin hayalinden do ar ve airin fantazisiyle sihrin kar -m as ndan ibarettir.MAQLU tipindeki metinlerin izlerini Sumerlerde de buluruz. Bir debunlar n modern tipleri vard r. Bizim burada rne ini verdi imiz para9 ARURU Mitolojide ana tanr a olarak yer alan ARURU, kuzey Mezopotam-yadaki Uruk ehrine yak n olan Ke 'i klt merkezi olarak tan r. Bu tanr a ANU,ANLIL, EA'n n yan nda drdnclgii al r. Sumerliler bunu da sahihesi ismiyle ta-n rlar. Babilliler ise byk tanrie olarak al rlar. Bu btn Onasyaya yay lan bir tipolup, Prohistoryan n iddias do ru ise, en eski bir tanr d r. Tunadan ine kadar uza-nan her yerde plak bir kad n tipi grlr. Bu ana tipi ARURU'ya atfederlerse debu fikir hl. phelidir. nk btn idoller tanr olsa bile acaba ana tanr m d r ?Bu plak tanr alar daha ziyade I TAR ve cinsiyet tanr s tipini ta rlar. Bir degney Babil'e aid Ana tanr a tipi vard r ki ona da ARURU veya tanr alar tanr -a s denir.

8/2/2019 14087

26/31

57 6ADRIYE TANSU, ZEL INANLIKasit'ler (M. . 1750-1150) devrine aittir. Anadolu kavimlerinin ba n-da gelen Etiler'de MAQLU tipinde yaz lara ok tesadf edilir.MAQLU anane dini olmaktan ziyade bir iir dinidir. Sihri iirhaline koyan airdir. Bunlar iinde klasik rnekler vard r. Bunlar sy-leyen peygamberlerde Hezgiel, Czctuel, Ezaehios'dur.Dua ile ba l yan iir, rica, iyi temenni ve te ekkr ile sona erer.Te ekkr iki ekilde olur :1. Tanr y methetmek iin kinata hitap2. Tanr ile bir nevi pazarl k, bu alelade rican n dine aksidir.MAQLU kk kk by szleri ve ona ait rituellerden iba-rettir. Her rituelin sonunda hangi malzemeden yap ld kay tl d r.By ameliyesi iin ah s laz m d r :1. Yemin eden.2. Yemine tabi tutan.3. Yemin hmisi.By szleri ekil bak m ndan iki trldr : Haddi zat nda byszleri ve duaya ait szler ... Dua bir tanr ya aittir, tekinde ise by-cnn bizzat kendisi bulunur.MAQLU'da rahiplere hi rastlanmamaktad r. Byy bozmak iinyap lan btn haz rl klar, bylenmi adam taraf ndan tertiplenmekte-dedir. MAQLU iinde, hibir mna ifade etmedi i san lan ve bol bol

tekrar edilen szler vard r. Ayn zamanda baz sat rlar k r k oldu uve baz sat rlardaki kelime manalar tam verilemedi i iin okundu uzaman mahiyetlerine nfuz edilemiyen m sralar da grlmektedir.MAQLU

1. Gece tanr lar sizi a r yor um,2. Sizinle rtnm gelin geceyi a r yorum.3. Gn bitimini, gece yar s n ve af a a r yorum.4. nk byc kad n beni byledi,5. Cad bana iftira etti.6. Benim tanr m ve tanr a m benden uzakla t rd lar,7. Art k beni grenin ho una gitmiyorum.8. Gece gndz bana uykusuzluk yklediler,9. A z ma kpk doldurdular.10. R sk m kestiler,11. Iti im suyu azaltt lar.12. Sevincim feryatt r, ne em matemdir.13. Byk tanr lar, haz r olup szlerimi i itin,14. Hkmme hkmedin, tarikimi renin.15. Kad n ve erkek byclerimin bylerini yapt m,

16. Onlar bym tasarl yanlar ve yapanlard ;17. Onlar n nnze koyup davam arzediyorum.18. Benim iin byc iyi de il fena d nd,

8/2/2019 14087

27/31

SUMERLININ DNYA GR 771 9 . O lsn ben ya ayay m.20. Onun byleri, onun frkleri ve pislikleri zlsn,21. Dallar zengin olan ard beni temizlesin.22. Btn rzgarlara kar koyan hurma beni kurtars n,23. Her yerde biten MATAKAL bana ifa versin,.24 Daneyle dolu olan kozalar beni temizlesin,25. Sizin nnzde SASSATI' gibi temizlendim.26. L A R D I 3 gibi temiz oldum,27. Fenal k yapan byc kad nlar n by forml. 428. Bycnn sz a z na dolduruldu, dili tutuldu,29. Gece tanr lari yapt by iin ona vursunlar.30. Gecenin bekisi fena frkleri zsnler, 5

31. A z koyun ya , dili tuz olsun.32. Bana beddua ettiklerinden ya gibi damla damla erisinler,33. Bym yapanlar tuz gibi erisinler,34. D mledikleri zlm , yapt klar bozulmu tur,35. Bycmn btn szleri tarlalar doldurdu.36. Gece tanr lar , sylenen bu szler zerine ktl defet-mek iin bir hitapta bulundular.37. Toprak, toprak yine toprak,38. Ey yeminimizin beyi GILGAME 639. Siz ne yaparsan z ben bilirim,40. Benim ne yapt m siz bilmezsiniz.41. Byclerim, ne kadar by yaparsan z onlar n zcs yoktur.42. Z A B A N 7 ehrim, ZABAN ehrim43. Z A B A N ehrimin iki kap s vard r.44. Biri arkta di eri garptad r,45. Evet biri arta di eri garptad r.46. Ben MATAKAL'dan iek toplar m,47. G n tanr la r na su veririm.48. Ben sizi nas l temizliyorsam,1 MA TAKAL: Daha hangi nebata bu ismin verildi i malfirn de ildir. Yaln zk rlarda yeti en bir nevi kokulu ot oldu u tahmin edilmektedir.2 SASSATU: Bir nebat oldu u bilindi i halde hakiki mahiyeti henz meydana kar lmam t r.3 LARDI: K rlarda yeti en kekik gibi kokulu ot.By formul: Her biten rituel faaliyetinin s- nunda rastlad m z bu forml,yap lan fenal klara kar koymak ve onlar uzakla t rmak iindir.5 beki: Yirmi drt saatin yar s n n bekisi vard r. BABAR TUM (alacAkaranl n) QABL TUM (gece yar s n n) NAMAR TUM (sabah n behisidir).6 GILGAME : Bak I TAR Efsanesi not 3.7 ZABAN ; Merkezden ok uzak bir ehirdir. Yasak edilmi fallar zerinde

a l an ve by yapan kimseler bu ehre gnderilir. Bu ehir gnah i liyenlerin birarada cezalar n ektikleri yerdir.A. 17. D. T. C. F. Dergisi F. 37

8/2/2019 14087

28/31

578ADRIYE TANSU , ZEL NANLI49. Siz de beni yle temizleyin.

50. Geidi kapad m, liman t kad m,51. Btn memleketin by yapanlar na engel oldum.52. Beni ANUM 8 ve ANTUM 9 yollad lar,53. BELETSER 'ye kimi yollayay m.54. Erkek ve kad n byclerin a z na t ka sok,55. Sihir stad MARDUK"'un bysn at.56. Seni a r yorlar cevap verme,57. Seninle konu sunlar onlar i itme.58. Seni ben a r yorum cevap ver,59. Sana hitap ediyorum beni i it.60. Tanr ANUM, ANTUM ve BELET- ER 'nin syledi i szlerleyap lan byk forml61. Ben gnderildim gidiyorum, emredildim konu uyor um,62. Erkek ve kad n bycnn kar s na byclerin biriolan ASAR -LUH 1 2 beni yollad .63. Gktekiler dinleyin, yerdekiler i itin,64. Nehirdekiler buray dinleyin, karadakiler onun szlerinii itin.65. [endi eyle vur gitme,66. Asay vur gitme yerinde say.

67. Byk tanr la r n k z n n kervan dursun,68. Erkek ve kad n byclerinin szyle konu uyor um.69. Koyun ve e ek zl[d gibi,]70. Onlar n szleri zlsn, benim szm zlmesin.71. Syledi im szler, onlar n szn hkmsz k ls n.72. Byclerin piri ASAR -LUH 'nin szleriyle yap lan byforml.73. Ey [NUSKU' 3 ]. bunlar byclerimin heykelleridir,74. Bunlar yapt m bylerin heykelleridir.ANU : Bak I TAR Efsanesi not 1.

9 ANTUM : ANU'dan ANTUM ad nda di i bir mahliik olarak ancak Mezopotamyam ntakas na Samiler geldikten sonra ayr lm t r. ANU'nun kar s olarak geer, fakathakikatte stn bir mahiyeti yoktur. ANU'nun tanr lar listesinde N NZALL ad ndabir kar s vard r.

o BELET-SER : DUMUZ 'ain annesine SER k z karde ine de Sumerce GE -tin veya GE T N-ANNA Akadca'da BELET-SER denilir. Bu tanr yeralt aleminintablet yaz c s vazifesinde idi. Ayn zamanda A ratu gibi bat memleketinin tanr s olan AMURRU'nun kar s idi. nk yeralt alemi bat ya yerle tiriliyord . O ortaF rattaki Mani ehrinin tanr as idi. Ayr ca Uruk ve Assur ehirlerinde de tebcilediirdli.

MARDUK ; Bak LUDLUL - BEL - NEMEQI not 4.12 ASARI. LUHU ; Byclerin ba .12 NUSKU; ENL L'in veziri olan bu tanr ate i temsil eder ve MAQLU'daate tanr s G RRU ile rekabet eder.

8/2/2019 14087

29/31

SUMERL NIN DNYA GR 1975. Kad n ve [erkek byclerimin [heykelleridir,]76. Bana by tasarl yan ve yapanlar n heykelleridir.77. Etrat mda [dnen] kad n ve erkeklerin [heykelleridir,]78. Pis olan kad n ve erkeklerin heykelleridir.79. zen kad n ve erkeklerin [hey kelleridir] ,80. Eziyet eden kad n ve erkeklerin keykelleridir.81. Takip eden kad n ve [erkeklerin heykelleridir] ,82. Hakk mda hkm veren kad n ve erkeklerin heykelleridir.83. Benimle [kavgala an] kad n ve [erkeklerin heykelleridlr,]84. Mnaka a eden kad n ve erkeklerin heykelleridir.85. [Hakk mda dedikodu yopan] kad n ve erkeklerin [heykel-leridir. ]86. Fenal m isteyen kad n ve erkeklerin heykelleridir87. Adil NUSKU, senin bildiklerin benim bilmediklerimdir.88. [By. pislik], salya, kara by,89. Yalan dolan. iftira, [kem sz, ] sevgiliden nefret,90. Kader deyi tirme, zme, dilin ba lanmas , heyecan sndrme,91. radeyi sarsma, hastal k, ld rma,92. Mevcut btn fenal klar bana kar d ndler.93. Fenal k yapan bunlard r, bunlar onlar n heykelleridir.94. Kendileri haz r olmad klar iin heykellerini getirdim.95. "Adil NUSKU sen d m an ve fenay yakalars n, onlar yakala ki zarar grmiyeyim. 96. Yapm olduklar heykelleri benim eklime benzettiler,97. Yzm sakatlad lar, boynumu sarsak ettiler,98. G sme vurdular, kemiklerimi eyrilttiler,99. [Kollar m ] zay flatt lar, erkekli imi sakatlad lar,100. Kalbimin [tanr la r n benimle] dar ltt lar, kuvvetimi azaltt lar,)01. Dirse imi paralad lar, dizkapa urn ba lad lar,102. Beni sakatl k ve pislikle doldurdular,

103. [Byl ye]mek yedirdiler,104. Byl [su] iirdiler,105. Murdar suyla aptes ald rd lar,106. Fena otlar n ya yla beni o dular,107. l ile evlendirdiler,1.08. lmeden mezara yat rd lar,109. Tanr y hkmdar , veziri ve bykleri bana kstrdler.110. "EY G RRU " byc kad n ve erke i yakan sensin,14 73 iinc sat rdan 86 nc sat ra kadar olan k s m abrakadabra denilen boy ve

mana olm yan birtak m tekrarlardan ibarettir. Belki de bunlar n bir ok k ymetlerivard r, fakat o k ymetler bu gn anla lmam t r.15 G RRU: Sihir metinlerinde ismine s k s k rastlanan ate tanr s d r. Tanr la rhakikati sylemeyi iyi ve fenay tefrik etmeyi, ona vazife olarak vermi lerdir.

8/2/2019 14087

30/31

580ADRIYE TANSU111. Byc kad n ve erke in tohumunu yok eden sensin,112. Ktl y kan sensin, 113. Hakim A M A 1 6 gibi bende sana sesleniyorum,114. Hkmm hkmet, karar m ver.115. Byc kad n ve erke i yak,116. Dii m an m yok et, fenal abuk gider.117. Senin me 'um gnn onlar arps n,118. Fenal k borudan akan su gibi damla damla ak p bitsin.119. Parmaklar yontulan ta gibi yontulsun.120. Senin ulu hkmn de i tirilemez.121. Senin a maz sznde de i tirilemez.Byp forml122. "Ey byten NUSKU, ANUN'un ocu u,123. Baban n e i, ENL Lwin ilk evlad ,124. APSUts'nun bytt, EA 1 9 'n n yaratt .125. Me aleyi kald rd m, seni nurland rd m.126. Beni bylyen byc erke i, beni byledi i by ilebyle ,127. Beni byleyen byc kad n byledi i by ile byle.128. Bana by yapan bycye, yapt byy yap,129. Bana by yapan byc kad na yapt byy yap,130. Bana by tasarl yana, sen de by tasarla.131. Tasfirlerini, benim tasfirime gre yapt lar, benim eklimebenzettiler.132. Salyam ald lar, salar m yoldular,133. Eteklerimi kestiler, ayaklar m n tozunu ald lar 6 0 .134. Kahraman G RRU onlar n bylerini zsn.By forml135. Me aleyi kald r yorum,136. U T U K K U , EDU, RAB ZU, ET MMU,137. L A M A TU, LABAZU, AHHAZU,

16 AMA ; Bak AMA fLbisi MUKADDEMES .ENL L; BAK TAR EFSANESI not 11.

18 Tatl su okyanusu. v EA : BAK AMA LAH1SI not 4.2 133 neii sat r anlamak pek mmkn olmam t r. Kelime ve kelime tereiimesi

de bir mana vermemektedir. Burada ki mana gz nnde tutulabilir. Ya bir adam namurda b rakm oldu u ayaklar n n izlerine gre bir kal p al yorlar veya yrrkeniskarpinlerinin zerinde biriken tozlardan al yorlar.

8/2/2019 14087

31/31

SUMERLININ DNYA GR 8 1138. L LU, L L TU, L L ",139. Ve insanl yakal yan fena olan her eyi yak yor um.140. Eriyin, ak n ve damla damla bitin.141. Senin duman n semaya ykselsin,142. Parlakl n gne i snk b raks n,143. Rahip EA'n n o lu, gnahlar sona erdirsin.By forml144. Byten NUSKU, byk tanr lar n m aviri.145. Maglu'nun birinci tableti.

DIKKAT :) yuvarlak kerre iine al nan kelimeleri izah iin veya trke ifade icab

yap lan ilvelerdir.] k eli kerre iine al nan k s mlar ise, orijinal tabletlerde k r k olupsonradan tamamlanan kelimelerdir.

21 136 - 138 : Bu sat rlarda ad geen demonlar u ekilde gurupland r l r :1. LILU ve ARDAT L LI: nesil iiremesine mani olan demonlard r. Bunlar bugn dahi Yahudiler aras nda ya amakta ve onlar n en byk cinleri olarak bulun-maktad rlar.

Il. LAMA TU, LABAZU ve AHHAZU ocuklar n kanlar n emen korkun mah-luklard r.111. UTUKKU, ALU, ETIMMU ve EDU : Eskiden iyi olup ta sonradan ktsay lan devler.