147448828-ZAŠTITA-VODE-VAZDUHA-I-ZEMLJIŠTA-2

Zaštita vode , vazduha i zemljišta Kneževic Matija

1

UNIVERZITET CRNE GORE

ELEKTROTEHNIČKI FAKULTET

ZAŠTITA VODE, VAZDUHA I

ZEMLJIŠTA

Mentor: Student:

Prof. Dr . Sreten Škuletid Matija Kneževid 29/12


2

Podgorica, april 2013.

Sadržaj :

-UVOD-........................................................................................................................................................... 3

1.ZAŠTITA VODE ............................................................................................................................................ 4

1.1 Oblici zagađenja voda ......................................................................................................................... 5

1.2 Naš doprinos u zaštiti voda ................................................................................................................. 6

1.3 Kategorije zaštite voda .................................................................................................................... 7

1.3.1 Zakonodavne mjere zaštite voda ................................................................................................ 7

1.3.2 Organizacione mjere zaštite voda .............................................................................................. 8

1.3.3 Tehničke mjere zaštite voda ........................................................................................................ 8

1.4. Posebne mjere čišcenja zagađenja ..................................................................................................... 9

2. -Zaštita vazduha- ....................................................................................................................................... 9

2.1.Uvod .................................................................................................................................................... 9

2.2 Načini zaštite vazduha ....................................................................................................................... 10

2.3zaštita i poboljšanje kvaliteta vazduha ............................................................................................... 11

2.4 Zaštita vazduha prema nivou zagađenosti ........................................................................................ 12

2.5 Mjere za sprječavanje i smanjenje zagađivanja vazduha ................................................................. 13

2.6Kjoto protokol..................................................................................................................................... 14

3.-Zaštita Zemljista- ..................................................................................................................................... 14

3.1Značaj i uticaj faktora na zemljište ..................................................................................................... 15

3.2 Podjela zemljišta prema zagađenju i vrstama narušavanja zemljišta ............................................... 16

3.3 Uticaj zagađivaca zemljišta i zaštita od zagađivaca .......................................................................... 16

3.4 Antropogeni faktori zagađenja zemljišta........................................................................................... 17

3.5Eolska erozija (erozija vetrom) ........................................................................................................... 17

-Zakljucak- ................................................................................................................................................... 19


3

-UVOD-

Pod zagadjenjem životne sredine podrazumijeva se kvalitativna i kvantitativna promjena

fizičkih, hemijskih i bioloških komponenata životne sredine (voda, vazduh, zemljište, hrana),

koja vodi ka narušavanju zakonitosti ekosistema. Zagadjenje životne sredine po obimu, vrstama i

posledicama već ima takve razmjere da predstavlja opasnost za čitavo čovječanstvo.

Do naglog zagadjenja životne sredine došlo je prije svega zbog:

sve većeg korišćenja prirodnih bogatstava,

proizvodnje raznih hemijskih jedinjenja,

velike upotrebe novih sintetičkih materijala, koji se ne mogu razgraditi biološkim i fizičkim

metodama,

sve veće upotrebe zaštitnih sredstava u industrijskoj proizvodnji i tehnologiji hrane (aditivi i

pesticidi) ,

brzog i nekontrolisanog porasta ljudske populacije, a posebno urbane i

razvoja industrije.

Prema porijeklu nastanka izvore zagadjenja možemo podeliti na: prirodne i vještačke

(antropogene).

Prema hemijskoj strukturi zagadjivači mogu biti: neorganskog i organskog sastava.

Prema fizičkom stanju mogu biti: gasni, tečni i čvrsti.

U odnosu na sredinu koju zagadjuju mogu biti zagadjivači: vazduha, zemljišta, objekata, hrane i

vode.

U odnosu na efekte dejstva zagadjivači se mogu svrstati u zagadjivače koji: deluju direktno na

čovjeka, utiču na atmosferske procese, procese u vodi i zemljištu, izazivaju koroziju, deluju na

domaće i divlje životinje, biljke i razne objekte.


4

1.ZAŠTITA VODE

Voda je jedna od najrasprostranjenijih materija životne sredine. Zalihe vode na Zemlji

iznose oko 26,6 miliona tona. Od ove mase u litosferi se nalazi oko 94,7% u vezanom obliku za

minerale, koja se može osloboditi visokim temperaturama. Voda poseduje odredjene

karakteristike, koje se sve više narušavaju .

Manji dio od ukupne mase vode Zemlje, nalazi se u hidrosferi i to u: okeanima, morima,

jezerima, rekama, potocima, močvarama, ledenim glečerima, podzemnim i atmosferskim

vodama. Mora i okeani zauzimaju 70,84% površine planete, a slatka voda samo 0,4%, odnosno

1% površine kopna. Voda ima veliku ulogu u: fiziološkom, higijenskom, epidemiološkom i

toksikološkom pogledu.

Voda se nalazi u neprekidnom kružnom kretanju koje obuhvata: isparavanje, padavine,

poniranje i oticanje. Dejstvom energije Sunca i vjetra, voda isparava sa vodenih površina, tla,

vegetacije i odlazi u atmosferu, gde se pretvara u oblake, kondenzuje i vraća nazad u vidu

padavina. Ukupna masa isparene vode i vode u obliku padavina je jednaka. Veća količina

padavina ispolji se u višim predelima i iznad pošumljenih prostora, nego iznad goleti. Deo vode

koja dospe do tla padavinama, ponire u zavisnosti od geološke strukture i poroznosti tla, dok

drugi dio padavina preko reka dospeva u okeane, čime se zatvara kružni tok u prirodi. Vodena

para u atmosferi obnavlja se svakih deset dana, rječne vode svakih 11 dana, dok u velikim

jezerima svakih 200 godina.

Na osnovu fizičkih, hemijskih i bioloških parametara vode, može se utvrditi kvalitet vode.

Fizički parametri vode na osnovu kojih se utvrdjuje kvalitet vode za odredjene potrebe su:

temperatura, miris i ukus, boja, mutnoća, suspendovane ili rastvorene čestice, odnosno suvi

ostatak, transparentnost i provodljivost.

Porast temperature vode iznad normalne, u momentu uzimanja uzorka vode, može biti

znak prisustva industrijskih otpadnih voda, dok pad temperature vode može biti znak prisutnosti

dubinskih podzemnih voda. Temperatura vode ima veliki značaj za život mnogih organizama.

Odredjeni fitoplanktoni pojavljuju se samo u odredjenim temperaturnim intervalima. Povećanjem

temperature vode dolazi do negativnih efekata:


5

povećanje brzine hemijskih reakcija,

opadanje rastvorljivosti gasova, a pre svega kiseonika,

ubrzava se metabolizam organizma, a time i potrošnja kiseonika rastvorenog u vodi, što može

dovesti do uginuća organizama i

raste toksičnost metala.

Na osnovu boje voda može biti: slabo obojena, obojena i jako obojena. Zamućenje vode

izazivaju: koloidno rastvorene organske i neorganske materije, velike kiše (kada čestice gline,

peska i mulja dospevaju u vodu) i ulivanje neprečišćenih gradskih i industrijskih otpadnih voda.

Zamućenost vode je posledica optičke aktivnosti koloidno rastvorenih čestica koje ne propuštaju

direktno ulazno svetlo, nego ga rasipaju i apsorbuju.

1.1 Oblici zagađenja voda

Stalan rast čovečanstva i tehnološki razvoj imaju za posledicu i povećanje potreba za

vodom, kao i sve veće potrošnje. Pitanje dostupnosti i kvaliteta vode postaje jedan od najvažnijih

problema savremenog čoveka.

Izvori zagaĎenja voda su mnogobrojni, pri čemu se mogu podeliti na dve velike grupe:

koncentrisane i rasute. Koncentrisani izvori zagaĎenja najčešće su urbane sredine, industrija i

energetska postrojenja. Pri tome se mora voditi računa da zagaĎenja iz urbanih sredina često ne

podrazumevaju samo otpadne vode iz domaćinstava, već im se često pridružuju i otpadne vode iz

industrijskih postrojenja. MeĎu industrijama, u najveće potrošače voda ubrajaju se hemijska i

petrohemijska industrija, prehrambena, industrija paprira, metalurgija i tekstilna industrija.

ZagaĎenja iz poljoprivrede mogu biti koncentrisanog karaktera, ako se sakupljaju i ispuštaju na

jednom mestu, ali su značajnija rasuta zagaĎenja koja potiču od upotrebe Ďubriva i hemijskih

sredstava, koja se rastvaraju, te putem površinske ili podzemne vode ulivaju u vodotoke i druge

vodene ekosisteme. Ovakav vid onečišćenja uzrokuje pojavu nutrijenata u vodi. Pored toga, na

koncentraciju nutrijeneta znatno utiču i deterdženti, usled fosfora kao važnog sastojka. Kruženje

materija u prirodi čini da se pojavljuju i drugi oblici rasutih zagaĎenja, naročito ona koja potiču

od izduvnih gasova iz saobraćaja, emisije iz industrijskih postrojenja, sa deponija i sl.

Zaštita voda od zagaĎivanja, kao i unapreĎivanje postojećeg kvaliteta, postiže se

sprečavanjem unošenja zagaĎujućih materija u količinama koje mogu uzrokovati nepovoljne

promene kvaliteta vode. Postoji više razliočitih načina kojima se mogu otkloniti ili smanjiti

količine zagaĎujućih materija u vodama. Neki od tih postupaka su: sistemi zatvorenih ciklusa

(recirkulacija otpadnih voda), postupci veštačkog i prirodnog prečišćavnja otpadnih voda, kao i

mere zaštite voda od termalnog zagaĎivanja. Postupak prečišćavanja otpadnih voda je složen i

obično zahteva kombinovano korišćenje više pojedinačnih postupaka u nizu, što inače zavisi od


6

prirode zagaĎujućih materija. Djeli se na primarno, sekundarno i tercijarno prečišćavanje. U

okviru primarne faze vrši se mehaničko prečišćavanje (uklanjanje čestica čvrste faze)

korišćenjem odreĎenih mehaničkih sredstava (rešetke, sita, mikrosita, biološka sita,

sedimentacija, flotacija), pri čemu se odstranjuje većina suspendovanih čvrstih čestica iz vode.

U sekundarnoj fazi prečišćavanja uklanjaju se čvrste čestice i neorganske soli, a u tercijarnoj fazi

rastvorena neorganska jedinjenja (fosfati, nitrati) i biološki nerazgradiva jedinjenja.

Slika 1. Kolektor

Prirodno prečišćavanje otpadnih voda ili samoprečišćavanje zasniva se na korišćenju

metabolizma mikroorganizama, pri čemu oni svojim enzimima razgraĎuju pojedine organske

materije. Ovakav proces biološke razgradnje može biti aeroban i anaeroban. U okviru aerobnog

postupka mikroorganizmi vrše oksidaciju uz pomoć kiseonika, a u anaerobnom (hemosintetičke

bakterije) koriste neke druge oksidante iz spoljašnje sredine. Pored mikroorganizama i mnogi

drugi organizmi vrše razgradnju organskih materija (mnoge vodene biljke i ribe), čime doprinose

prirodnom prečišćavanju voda.

1.2 Naš doprinos u zaštiti voda

Svaki pojedinac može dati doprinos u zaštiti voda ako samo malo promijeni svoje ustaljene

navike:

Racionalno koristiti vodu

Spriječiti nastajanje velikih količina otpadnih voda na samom izvoru


7

Koristiti biorazgradljive deterdžente jer na taj način pomažemo biološku razgradnju

Koristiti omekšivač vode umjesto omekšivača za rublje, jer meka voda smanjuje

potrošnju deterdženta i štiti mašinu, a nastale otpadne vode su prihvatljivije za vodotoke,

Voditi računa o tome šta bacamo u kanalizaciju, jer trebamo imati na umu da će to završiti

ili u postrojenju za prečišćavanje otpadnih voda ili u vodotoku (što je kod nas češći slučaj)

Koristiti prirodna Ďubriva umjesto vještačkih

Ne odlagati otpad u blizini izvorišta pitke vode i vodotoka

Ne sjeći šume u blizini izvorišta

Kontrolirati eroziju tla na vlastitom imanju sadnjom biljnog pokrivača i stabiliziranjem

područja sklonog erozijama

Ne odlagati staro motorno ulje u blizini vodnih resursa (jedan litar ulja zagadi preko

milion litara vode)

Pažljivo odlagati baterije; jedna cinčana baterija može zagaditi od 5-30 m3 vode, jedna

kadmijska baterija može zagaditi od 3000-15 000 m3 vode a samo jedna merkurijeva

baterija može zagaditi do 30000 m3 vode

1.3 Kategorije zaštite voda

Sa obzirom na složenu problematiku vezanu za zagaĎivanje i zaštitu voda od zagaĎenja, nužno je

sistematski koristiti različite mjere koje možemo svrstati u tri kategorije:

zakonodavne,

organizacione,

tehničke.

1.3.1 Zakonodavne mjere zaštite voda

Zakonodavnim mjerama (Zakon o vodama) reguliše se npr. klasifikacija i kategorizacija

voda, donose propisi o ograničavanju ili zabrani ispuštanja zagaĎenih voda, propisuje izgradnja

kanalizacionih i drugih objekata i ureĎaja za ublažavanje zagaĎenosti ili postrojenja za

prečišćavanje zagaĎenih voda, predviĎaju različite kaznene odredbe (uz obavezno obeštećenje za

štetu prouzrokovanu zagaĎenjem) protiv onih koji su prouzrokovali zagaĎenje.

Zakonskim odredbama se propisuju i organizacione mjere čime se obezbjeĎuje kontrola

izvršenja zakonskih odredba, a i daju ekonomski stimulansi za što kvalitetnije prečišćavanje

zagaĎenih voda.

U cilju efikasnije zaštite voda često se donose i propisuju različite norme i standardi o

kvalitetu voda, ili kvalitetu čovjekove okoline uopšte, kao što su npr. zabrana unošenja u vode


8

otpadnih materija, zatim štetnih materija, zabrana stavljanja u promet materija koje se ne

razlažu u dovoljnoj mjeri, itd.

Jedna od bitnih zakonodavnih mjera je obaveza o izgradnji kanalizacione mreže i postrojenja

za pročišćavanje zagaĎene vode. Budući ova mjera predstavlja ujedno i najvažniju tehničku

mjeru ona je posebno važna za temu ovoga rada.

1.3.2 Organizacione mjere zaštite voda

Organizacionim mjerama se putem odgovarajućih institucija i spacijalizovanih službi

obezbjeĎuje kontrola prečišćavanja zagaĎenih voda, kao i njihov sanitarni sastav, te redovno vrši

praćenje promjena parametara kvaliteta vodnih objekata.

Za ovo posljednje je uobičajeno uspostavljanje tzv. monotoring sistema, kojim se

kontinuirano vrši opažanje i mjerenje fizičkih, hemijskih, bioloških, radioaktivnih i drugih

parametara. Na taj način se uspostavlja informacioni referalni sistem, gdje su pohranjeni svi

podaci, koji dalje mogu biti sakupljeni i u jedinstvenom sistemu vezanom za čovjekovu okolinu,

na nivou države ili neke meĎunarodne asocijacije.

1.3.3 Tehničke mjere zaštite voda

Tehničke mjere zaštite voda od zagaĎivanja podrazumjevaju prije svega sve inžinjerske

objekte za prečišćavanje zagaĎenih voda, bilo da se radi o urbanom području ili nekom

industrijsko ili drugom objektu. Cilj svih tih objekata je da se na kontrolisan način zagaĎenja

transportuju od odreĎenog mjesta i pročiste do stepena koji je odreĎen vodoprivrednim uslovima.

Druge tehničke mjere koje se primjenjuju za zaštitu vodnih resursa od zagaĎivanja idu za tim, da

se potpuno anuliraju ili smanje količine zagaĎenja od industrijskih postrojenja.

U tehničke mjere ubrajamo i usavršavanje tehnoloških procesa proizvodnje u smislu dobijanja

manje količine otpadanih voda , te njihovo korištenje kao sekundarnih sirovina, a takoĎer i

korištenje prečišćenih zagaĎenih voda u dijelu recikulacionih vodnih sistema, uključivo

korištenje u poljoprivredi.


9

1.4. Posebne mjere čišcenja zagađenja Posebne mjere čišćenja zagađene vode mogu biti:

hemijske i

biološke.

Hemijske mjere podrazumjevaju korištenje hemijskih sredstava i hemikalija koje se ubacuju u

vodu i neutrališu opasne materije (postupak sterilizacije – da bi se smanjili infekcijski agensi,

neutralizacija – smanjenje kiselosti, postupak hlađenja – sniženje temperature). .

Biološke mjere se zasnivaju na korištenju metabolizma mikroorganizama, pri čemu oni svojim

enzimima razgraĎuju pojedine organske materije. Ovaj proces može biti: aeroban i anaeroban.

2. -Zaštita vazduha-

2.1.Uvod

Čist vazduh je osnova za zdravlje i život ljudi i čitavog ekosistema. Vazduh je smeša

gasova od kojih su neki u vrlo promenljivom sastavu:

Tabela 1. Sastav vazduha

Naziv gasa Koncentracija u %

Azot 78.08%

kiseonik 20.95%

Argon Kripton Ksenon Helijum

Neon

0.93%


10

Do neželjenih efekata dolazi kada se ovaj odnos poremeti. ZagaĎenje vazduha

podrazumeva prisustvo hemikalija, čestica ili bioloških materijala koji nanose štetu ili uzrokuju

nelagodnost kod čoveka I drugih živih bića, odnosno koji ugrožavaju prirodnu sredinu u

atmosferi.

Najčešće zagaĎujuće materije su ugljen-monoksid (CO), sumpor-dioksid (SO2), azot-

dioksid (NO2), mikro čestice čaĎi. Specifične zagaĎujuće materije vazduha su i olovo, kadmijum,

mangan, arsen, nikl, hrom, cink i drugi teški metali i organske supstance koji nastaju kao rezultat

različitih aktivnosti.

Sl.2 Zagadjenje vazduha

2.2 Načini zaštite vazduha

Zaštita vazduha ostvaruje se:

1) uspostavljanjem, održavanjem i unapreĎivanjem jedinstvenog sistema upravljanja kvalitetom

vazduha


11

2) očuvanjem i poboljšanjem kvaliteta vazduha kroz utvrĎivanje i ostvarivanje mjera u oblasti

zaštite kako bi se sprečile ili smanjile štetne posledice po zdravlje ljudi i/ili životnu sredinu;

3) izbegavanjem, sprečavanjem i smanjenjem zagaĎenja koja utiču na oštećenje ozonskog

omotača i klimatske promene;

4) praćenjem, pribavljanjem i procenjivanjem odgovarajućih podataka o kvalitetu vazduha na

osnovu merenja i standardizovanih metoda;

5) izvršavanjem obaveza u skladu sa potvrĎenim meĎunarodnim ugovorima;

6) meĎunarodnom saradnjom u oblasti zaštite i poboljšanja kvaliteta vazduha i osiguranjem

dostupnosti tih podataka javnosti.

2.3 Zaštita i poboljšanje kvaliteta vazduha

Zaštitu i poboljšanje kvaliteta vazduha obezbeĎuju, u okviru svojih ovlašćenja, sama

drzava, autonomna pokrajina, jedinica lokalne samouprave, privredna društva, preduzetnici, kao i

druga pravna i fizička lica.

Privredna društva, druga pravna lica i preduzetnici koji u obavljanju djelatnosti utiču ili

mogu uticati na kvalitet vazduha dužni su da: obezbede tehničke mjere za sprečavanje ili

smanjivanje emisija u vazduh; planiraju troškove zaštite vazduha od zagaĎivanja u okviru

investicionih i proizvodnih troškova; prate uticaj svoje djelatnosti na kvalitet vazduha; obezbede

druge mere zaštite, u skladu sa ovim zakonom i zakonima kojima se ureĎuje zaštita životne

sredine.

Praćenje kvaliteta vazduha i praćenje emisija u vazduh obavljaju nadležni organi državne

uprave i pravna lica koja imaju dozvolu za obavljanje ove delatnosti.

Ocenjivanje kvaliteta vazduha vrši se obavezno u pogledu koncentracija sumpor dioksida, azot

dioksida i oksida azota, suspendovanih čestica (PM10, PM2.5), olova, benzena i ugljenmonoksida,

prizemnog ozona, arsena, kadmijuma, nikla i benzo(a)pirena (u daljem tekstu: zagaĎujućih


12

materija), a može i za druge zagaĎujuće materije, koje su kao takve utvrĎene relevantnim

meĎunarodnim propisima.

U cilju efikasnog upravljanja kvalitetom vazduha uspostavlja se jedinstveni funkcionalni

sistem praćenja i kontrole stepena zagaĎenja vazduha i održavanja baze podataka o kvalitetu

vazduha.

2.4 Zaštita vazduha prema nivou zagađenosti

Prema nivou zagaĎenosti, polazeći od propisanih graničnih i tolerantnih vrednosti, a na osnovu

rezultata merenja, utvrĎuju se sledeće kategorije kvaliteta vazduha:

1) prva kategorija - čist ili neznatno zagaĎen vazduh gde nisu prekoračene granične vrednosti

nivoa ni za jednu zagaĎujuću materiju;

2) druga kategorija - umjereno zagaĎen vazduh gde su prekoračene granične vrednosti nivoa za

jednu ili više zagaĎujućih materija, ali nijesu prekoračene tolerantne vrednosti ni jedne

zagaĎujuće materije;

3) treća kategorija - prekomjerno zagaĎen vazduh gde su prekoračene tolerantne vrednosti za

jednu ili više zagaĎujućih materija.

U podnevlju u kojoj je utvrĎeno da je kvalitet vazduha prve kategorije sprovode se preventivne

mere, radi sprečavanja zagaĎivanja vazduha preko graničnih vrednosti.

U podnevlju u kojoj je utvrĎeno da je kvalitet vazduha druge kategorije sprovode se mjere za

smanjenje zagaĎivanja vazduha, radi dostizanja graničnih vrednosti, kao i smanjenja do ispod

graničnih vrednosti.

U podnevlju u kojoj je utvrĎeno da je kvalitet vazduha treće kategorije sprovode se mjere za

smanjenje zagaĎivanja vazduha, radi kratkoročnog postizanja tolerantnih vrednosti i dugoročnog

obezbeĎivanja graničnih vrednosti.


13

2.5 Mjere za sprječavanje i smanjenje zagađivanja vazduha

Mjere za sprječavanje i smanjenje zagaĎivanja vazduha i poboljšanje kvaliteta vazduha

obuhvataju:

1) propisivanje graničnih vrijednosti emisija zagaĎujućih materija iz stacionarnih izvora

zagaĎivanja;

2) propisivanje graničnih vrijednosti emisija zagaĎujućih materija iz pokretnih izvora

zagaĎivanja;

3) usklaĎivanje sa maksimalnim nacionalnim emisijama nakon njihovog utvrĎivanja za pojedine

zagaĎujuće materije;

4) propisivanje dozvoljenih količina pojedinih zagaĎujućih materija u odreĎenim proizvodima;

5) smanjenje emisija gasova sa efektom staklene bašte;

6) postepeno smanjivanje upotrebe supstanci koje oštećuju ozonski omotač;

7) ostale mere za sprečavanje i smanjenje zagaĎenja.

Mere zaštite vazduha mogu se podeliti u tri grupe:

• eliminacija uzroka zagaĎivanja,

• smanjenje količine štetnih materija koje se ispuštaju u atmosferu,

• posebne mere čišćenja vazduh

Eliminacija uzroka aerozagaĎenja - podrazumeva uvoĎenje novih, “čistih” tehnologija u

procese proizvodnje i korišćenje “čistih” goriva (primer, razvoj motora koji koriste

bezolovni benzin doprineo je da se jedan od izvora zagaĎenja vazduha olovom potpuno

eliminiše)


14

Smanjenje količine zagaĎujucih materija danas je osnovni vid zaštite vazduha , postavljanje filtara i posebnih postrojenja za prečišćavanje izduvnih gasova i dima na

fabrička postrojenja može dati dosta dobre rezultate .

Izgradnja visokih dimnjaka - može doprineti poboljšanju kvaliteta vazduha, ali samo na

lokalnom nivou. Najveći deo izduvnih gasova iz dimnjaka odlazi u više delove atmosfere, ali

tamo pravi druge probleme, koji već sada imaju globalne posledice na čitavu planetu.

2.6Kjoto protokol

Protokol iz Kyota o promjeni klime dodatak je meĎunarodnom sporazumu o klimatskim

promjenama, potpisan s ciljem smanjivanja emisije štetnih gasova . Do sad ga je potpisalo 170

država i vladinih organizacija. Protokol je stupio na snagu 2005., kada ga je ratifikovala Rusija.

Države koje su ga potpisale čine 61% zagaĎivača.

Protokol je otvoren za potpisivanje u japanskom gradu Kyotu u organizaciji Konvencije

Ujedinjenih naroda za klimatske promjene (UNFCCC), 1997. Za njegovo stupanje na snagu bilo

je potrebno da ga ratifikuje najmanje 55 država i da države koje su ratifikovale protokol čine

najmanje 55% zagaĎivača. To se dogodilo 2005., kada je Protokol ratificirala Rusija.

Protokolom se smanjuje ispuštanje raznih štetnih materija štetnih gasova . U posljednjih nekoliko

decenija, koncentracije staklenički gasova u atmosferi povećale su se zbog sagorjevanja fosilnih

goriva u industriji, prometu itd., što je pridonijelo globalnom zagrijavanju , promjeni klimatskih

faktora . Sjedinjene Američke Države i neke manje države odbile su ratifikaciju protokola iz

Kyota. SAD – najveći svetski zagaĎivač atmisfere, izašle su iz Protokola, pošto je predsednik

Džordž Buš ocenio da je to suviše skupo i da su iz njegovih ciljeva za 2012. neopravdano

isključene zemlje u razvoju.

3.-Zaštita zemljista-

Zemljište se sastoji od čvrste, tečne i gasovite materija i živih organizama. Zemljište ili

tlo predstavlja posebnu prirodnu tvorevinu koja obuhvata čvrst površinski sloj Zemlje,

karakterističan za biosferu. Nastao je kao rezultat dejstva klimatskih (temperature, vode, vetra) i

drugih fizičkih faktora i živih organizama na geološku podlogu Zemlje. Od živih organizama u

procesu stvaranja zemljišta naročito su značajni biljni organizmi, mikroorganizmi kao i životinje.

Čvrstu materiju čine mnogi minerali, tečnu – voda sa rastvorenim razlilčitim

materijalima, gasovitu – vazduh sa svojim sastojcima, dok žive organizme predstavljaju


15

mikroorganizmi, kao drugi organizmi. Od pojave čoveka na zemlji pa do današnjih dana

zemljište je bilo, a sigurno će i ostati, osnovni resurs proizvodnje hrane.Zemljište je i uslov

opstanka ne samo čoveka već i mnogih drugih organizama na Zemlji. IzmeĎu njega i drugih

životnih sfera postoji dinamična ravnoteža, koja stvara uslove za opstanak živog sveta.

3.1. Značaj i uticaj faktora na zemljište

Smatra se da zemljište, zajedno sa vodom i vazduhom spada u obnovljive prirodne resurse.

MeĎutim, s obzirom na ograničenu ukupnu količinu i izuzetno spor proces nastajanja, kao i

neprekidno zagaĎivanje i neracionalno korišćenje od strane čoveka, zemljište ipak treba smatrati

ograničenim, odnosno neobnovljivim prirodnim bogatstvom .

Čovjek svojim aktivnostima neprekidno smanjuje ukupnu površinu zemljišta. Ovo se naročito

odnosi na poljoprivredno zemljište koje postaje sve ugroženije. Osnovne čovekove aktivnosti

koje najviše degradiraju tlo odnose se prvenstveno na širenje gradova, izgradnju industrijskih

kompleksa i saobraćajnica, kao i deponovanje otpadnog materijala. Velike površine zemljišta

izložene su intenzivnom procesu erozije. Erozija nastaje kao posledica seče šuma, raznih

graĎevinskih i hidrotehničkih zahvata itd. Sve veće korišćenje hemijskih sredstava u

poljoprivredi (Ďubriva, zaštita bilja, deponovanje čvrstih otpadaka, rasejavanje česticaprašine oko

cementara) dovodi do znatnog zagaĎivanja poljoprivrednog zemljišta.

Sl.3 ZagaĎjenje zemljišta


16

3.2 Podjela zemljišta prema zagađenju i vrstama narušavanja zemljišta

Prema vrstama narušavanja, i zagaĎivanja, ugroženazemljišta se dele na četiri kategorije:

• jalovine, nastale eksploatacijom, preradom i korišćenjem mineralnih sirovina ili

industrijskih pogona;

• materijali iz industrijskih, otpadnih voda koji se kao nerastvorljiva komponenta taloži duž

vodotokova, rječnih terasa ili plavljenom zemljištu (otpadne vode flotacija, otpadne vode

čišćenja i sušenja uglja, otpadne vodemetalurške prerade itd.);

• urbano i industrijsko zemljište koje više ne služi poljoprivrednoj proizvodnji;

• aerosedimenti, čestice neorganskog i organskog porekla koje se rasejavaju vetrom i

atmosferskim talozima .

Posebno štetne zagaĎujuće materije predstavljaju i teški metali, naročito olova, cinka,

kadmijuma, žive, hroma, niklai drugih.Mnogi teški metali se nalaze u tlu u obliku minerala.

Njihovi katjoni vremenom dospevaju u okolno tlo, površinske i podzemne vode koje ih dalje

rasejavaju i gdje mogu biti toksični za sve žive organizme. Drugi važan izvor teških metala su

odreĎeni industrijski pogoni, poljoprivredna dobra, saobraćajnice, tehnološka postrojenja za

preradu mineralnih sirovina i dr.

3.3 Uticaj zagađivaca zemljišta i zaštita od zagađivaca

ZagaĎivanje zemljista otpadnim matetrijalima mogu se podjeliti na sledeće kategorije:

1. Razgradivi otpadci organskog porekla, iz poljoprivredne proizvodnje;

2. Sagorljivi organski otpadci koji nijesuu podložni brzom raspadanju;

3. Neorganski nesagorljivi otpadci;

4. Ostaci spaljivanja sagorljivih materija;

5. Kabasti otpad - predmeti;


17

6. Ostaci prečišćavanja voda i gasova (mulj, talog, čvrsti otpadci);

7. Čvrsti otpadci iz hemijske industrije;

8. Otpadci pripreme, koncentracije, separacije i korišćenjamineralnih sirovina (jalovina,

pepeo, šljaka, ugljena prašina).

3.4 Antropogeni faktori zagađenja zemljišta

Antropogeni faktori koji u savremenim uslovima ugrožavaju zemljište su mnogobrojni, ali su

meĎu njima najčešći i najopasniji sledeći:

1. Neracionalno i neadekvatno iskorišćavanje zemljišta u poljoprivredne svrhe ( poljoprivreda)

2. Neracionalno iskorišćavanje biljnog pokrivača, posebno šumskog ( šumarstvo)

3. Urbanizacija

4. Izgradnja različite infrastructure

5. Hidrotehnički radovi

6. Različiti (drugi) oblici zagaĎivanja zemljišta

7. Eksploatacija uglja i ruda iz površinskih kopova

3.5Eolska erozija (erozija vetrom)

Najčešće prisutna u ravničarskim predelima, ali se javlja i u brdsko – planinskim oblastima.

Vjetar nosi zemljište sa površine i razvejava ga na sve strane .Naročito je izražena za vreme

dugotrajnih suša i jakih vetrova.


18

Sl4. Erozija zemljišta

Zemljište može biti izgubljeno u jednom jedinom katastrofičnom dogaĎaju (npr. miniranje tla), ili

može biti postepen proces (erozija). U slučaju erozije, neophodno je smanjiti njenu brzinu, kako

bi se usporio proces postepenog gubitka zemljišta.Ispitivanja ugroženosti zemljišta različitim

degradacionim procesima upućuju na veliki uticaj eolske erozije, koja je primetna na sve većim

površinama u svetu i Evropi . Širom sveta se ubrzano traga za mogućim metodama sprečavanja

erozije i širenja pustinja. Smatra se da je pošumljavanje ipak najbolja mjera. Pri tome se misli

i na poljoprivredne površine na kojima bi se sadilo drveće. To bi, s jedne strane, smanjilo

delovanje erozije vetrom, a s druge strane, smanjilo bi isparavanje vlage iz zemljišta . MeĎutim,

pošumljavanje i sadnja zaštitnih pojaseva od drveća može uspeti jedino ukoliko okolno

stanovništvo postane svesno veličine problema i ako im se osigura zamena za ogrevno drvo.

O veličini i značaju ovog problema govori i podatak da su Ujedinjene nacije proglasile

2006. godinu za MeĎunarodnu godinu borbe protiv širenja pustinja.


19

-Zakljucak-

Prirodna dešavanja u odnosima činilaca životne sredine (voda, vazduh, zemljište i dr.) u

dužem vremenskom periodu ostavljaju vidnog traga na samu životnu sredinu. One se manifestuju

promenama u klimatskim karakteristikama, promenama konfiguracije i strukture tla, vodenim

tokovima i vodenim površinama, izmenama u karakteristikama i sastavu biljnog životinjskog

sveta i dr. MeĎutim u kraćem vremenskom intervalu (vieku čovjeka) one su doskoro bile

neznatno vidljive. Danas čovek i u intervalu od samo desetak godina uočava vidne, čak i

drastične klimatske promene, izmene režima vode, čistoće zraka, demografske promene...

Ono što skreće pažnju na promene u uslovima životne sredine jesu direktne ili indirektne,

posledice ljudskih aktivnosti u prirodi. Uglavnom kao posledica prilagoĎavanja prirode oko sebe

sopstvenim potrebama koje ne retko gube obeležje zadovoljavanja potreba ljudske prirode.

Podspešenju ovog prilagoĎavanja pogodovala je snažna industrijalizacija krajem prošlog i tokom

ovog veka, kao i tehnološka i naučna revolucija koje su u toku. One su mogućnost čoveka kod

intervencija u prirodi (izgradnji saobraćajnica, izgradnji infrastrukture, crpljenju nafte, rude i

dr.) Moguća podela je na direktne i indirektne. Direktno, bacanjem štetnih materija i otpadaka u

neki od faktora životne sredine (vazduh, voda u i na zemlju i dr.) ili indirektno kada štetne

materije, zbog kruženja vode u prirodi, kretanje materije i dr. prelazi iz jednog stanja u drugi ili

jednog faktora u drugi.

Ovakav oblik ugrožavanja životne sredine čoveka i ako u svojoj početnoj fazi (oslobaĎanja,

izbacivanja, odlaganja) predstavlja svestan čin, zbog ne uočavanja posledica do kojih dolazi, u

drugoj fazi (kruženje materije, neuništivosti materije i dr.) gde se štetnost ovakvog odnosa vraća i

samom čoveku, ubrajamo u kategoriju nedovoljno svesnih, odnosno nesvesnih radnji.

Ugrožavanje činilaca životne sredine iz kategorije svesnog čina sa neprijateljskim pobudama,

odnosno namerama, spada u domen specijalnog rata, meteo rata ili klasična rata kad se

intervencijama u meteo uslovima (suša, padavine, vetrovi, zemljotresi, požari, razaranja i dr.) želi

destabilizirati odreĎeni politički sistem, učiniti zavisnim od drugih sistema ili ekonomija i sl.


20

Literatura [1] Vladan Ivanović,Ekoloske termoelektrane,

[2] http://ekoloskiproblemi.blogspot.com/2008/05/ekoloski-problemi-kriza-covjecanstva.html,

[3] *** Pravilnik o graničnim vrednostima emisije, načinu i rokovima merenja i evidentiranju

podataka,

[4] www.ekologija,

[5] www.eps.co.yu/ekologija,

[6] Sreten Škuletić,Elektrane.

Documents

147448828-ZAŠTITA-VODE-VAZDUHA-I-ZEMLJIŠTA-2