40
georgievskis traqtati dokumentebi # 1 1771 w. dekembris 30. _ erekle meoris mier ekaterine meorisaTvis gagzavnili xelSekrulebis proeqti, romliTac qarTl-kaxeTis samefo iTxovda ruseTis mfarvelobaSi Sesvlas yovlad uganaTlebulessa, umpyrobelessa, didsa Ãelmwifesa, imperatrica ekatirina aleqsivnasa, TÂTmpyrobelsa sruliad ru- seTisasa, yovlad umowyalessa Ãelmwifesa! romelic aris ukazebiTa yovlad mowyaliTa Ãelmwifobisa Tqve- nisaTa brZanebuli mowyalebiT miReba Tqvenisa d i d e b u l e b i s a 1 mfarvelobasa Sina da Cvenad gansaZlierebelad jaris boZeba saqa- rTveloebSi. am zemoxsenebulis mowyalebis simdabliT mmadlobelni ama- sac mTxovel varT, rom awve gamogviyvanos mowyalebaman dide- bulebisa Tqvenisaman warmarTTagan da gveboZos jari, ricxviT oTxi aTasi, gaswavlebuli, da, Tu sul gaswavlebuli ar iyos, nax- evari gauswavlebeli iyos da naxevari gaswavlebuli, sakuTrad Cvens mxares, raTamca saerTod vebrZoloT osmalTa, radganc uwindels jars 2 Cven kerZo ara aq U s mocaleba, da vinc jaris Tavi iqneba, Cvenis SeZlebiT, rogorc rCevas imas daujerebdeT, egreTve isic Cvens rCevas miiRebdes da daijerebdes, vinadgan varT aqaurTa saqmeTa Sina myofni da mecnierni amisTvis. ° wyaro: georgievskis traqtati , gamokvleva, dokumentebi da fotopirebi v. maWara- Zisa, Tb., 1983. _ gamokvleva Jurnalis wina nomerSi gamoqveynda. 1 dayofiT awyobili sityvebi dedanSi didi asoebiTaa dawerili. 2 igulisxmeba ruseTis korpusi, romelic am dros quTaisSi idga.

1771 w. dekembris 30. erekle meoris mier ekaterine meorisaTvis … traqtati.pdf · 2019. 1. 31. · mefe erekle. daiwera qalaqsa tfiliss, dekembers 30 dResa, welsa 1771. АВПР,

  • Upload
    others

  • View
    6

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

  • georgievskis traqtati

    dokumentebi

    # 11771 w. dekembris 30. _ erekle meoris mier

    ekaterine meorisaTvis gagzavnili xelSekrulebis

    proeqti, romliTac qarTl-kaxeTis samefo iTxovda

    ruseTis mfarvelobaSi Sesvlas

    yovlad uganaTlebulessa, umpyrobelessa, didsa Ãelmwifesa, im peratrica ekatirina aleqsivnasa, TÂTmpyrobelsa sruliad ruseTisasa, yovlad umowyalessa Ãelmwifesa!

    romelic aris ukazebiTa yovlad mowyaliTa Ãelmwifobisa TqvenisaTa brZanebuli mowyalebiT miReba Tqvenisa d id e buleb i s a 1 mfarvelobasa Sina da Cvenad gansaZlierebelad jaris boZeba saqarTveloebSi.

    am zemoxsenebulis mowyalebis simdabliT mmadlobelni amasac mTxovel varT, rom awve gamogviyvanos mowyalebaman d id e buleb i s a Tqvenisaman warmarTTagan da gveboZos jari, ricxviT oTxi aTasi, gaswavlebuli, da, Tu sul gaswavlebuli ar iyos, naxevari gauswavlebeli iyos da naxevari gaswavlebuli, sakuTrad Cvens mxares, raTamca saerTod vebrZoloT osmalTa, radganc uwindels jars2 Cven kerZo ara aqUs mocaleba, da vinc jaris Tavi iqneba, Cvenis SeZlebiT, rogorc rCevas imas daujerebdeT, egreTve isic Cvens rCevas miiRebdes da daijerebdes, vinadgan varT aqaurTa saqmeTa Sina myofni da mecnierni amisTvis.

    ° wyaro: georgievskis traqtati, gamokvleva, dokumentebi da fotopirebi v. maWara-Zisa, Tb., 1983. _ gamokvleva Jurnalis wina nomerSi gamoqveynda.1 dayofiT awyobili sityvebi dedanSi didi asoebiTaa dawerili.2 igulisxmeba ruseTis korpusi, romelic am dros quTaisSi idga.

  • 64 dokumentebi kUalad, viTac Zvelad yofila Cvenis Camomavlobis mefoba,

    viTxovT Tq v e n i s a d id e buleb i s mowyalebisa gamo, egreTve saukunod ucvalebelad egos morCilebasa qUeSe d id e buleb i s aTq v e n i s a s a , im msaxurebiTa, romelica qvemore aRiwereba.

    msgavsadve kaTolikozica wessave Tvissa egos mouSlelad.vinaÁTgan R˜TiTa da bednierobiTa T q v e n i s a d id e buleb i

    s aT a yirimidam egodenni CUenis queyanis kacni gamoixsnen, wyalobas viTxovT yovlad d id e buleb i s a g a n T q v e n i s a , raTamca imaT Tavisufleba miecesT TavianT qveyanaSi mosvlisa.3

    da rodesac Tq v e n i s i m p er atoreb i s d id e buleb i s jari am qveyanaSi mova, da Cven da isini saerTod mters Cvens warTmeuls qveynebs rom wavarTmevT, rac korpuszed xazina daixarjeba, am daWerilis qveynebidam ramdensame weliwadSi isev unda xazinaSi mogarTvaT.

    daRaTu amazed Tavis wyenisaTvis moveridebiT yovlad d id e b uleb a s a à elmwife b i s a T q v e n i s a s a , magram radgan am saqmezed ramdenjerme jarebis Seyra mogvixda, CvenTvis kmassayofeli xarjebi dagvemarTa da kidem gzebzed jarisa da bargis gardmotanisTvis bevri daixarja, da Tu ram dagUWirdes ra, erTic viTxooT vedrebiT, rom xazinidam sesxad Cvenis jarisaTvisac TeTri gveboZos, da isev miirTvas yo vladdide buloba m a n Tqvenman.

    da am wyalobaebisaTvis, romelic zemore aRiwera, mivarTmevT Zesa Cvensa romelsame da egreTve raodensame kniazsa Tqvens yo v lad did e bulsa à elmwife s a da aznaurTaca SeZlebisaebr Cvenisa.

    dRes Cvens qveyanaSi romlisac nivTis madani aris da an gamoCndeba, iqidam sargebeli moipoeba, naxevari T q v e n i s d id e buleb i s xazinas mierTmeodes.

    da kidem, rac Cvens morCilebas qveS kacni arian, yovel wliv amaTgan kvamlzed ToTxmeti Sauri saÃelmwifoT aiRebodes da mogerTmeodesT.

    rac am qveyanaSi rCeuli cxeni iSoeba, ToTxmeti cxeni niadag weliwads yovlad dide buleb a s a T q v e n s a mierTmeodes.

    rodesac sparsT rom veWireniT mZlavrebiT da xan osmalsa, sparsni Cvens samefos ors weliwadSi erTxel waarTmevden cxras4 tyves da kvamlzed ToTxmets Saurs, da amasac – im tyveebis mosamzadebelis xarjisaTvis; da kidem ormocdaaTs sapalnes rCeuls Rvi

    3 xelnawerSia: mosulisa.4 xelnawerSi asea.

  • 65georgievskis traqtatinos Tavisis xarjiT TÂT waiRebden saÃelmwifoT, da axla Cven am Rvinos, ricxviT ori aTas vedras, romelic Cven qveyanaSi rCeuli Rvino iSoeba, yizlars Cvenis xarjiT mivitanT saÃelmwifoTa.

    rodesac did e bulis à elmwifis jari mova Cvens qveyanaSi, imaTis SemweobiT sxvis qveynebis dapyrobamdis Cvenis qveynebidam, romelic qveyana dRes gviWiravs, es zemoxsenebulni aRTqmulni mivarTvaT udide buless a à elmwife b a s a T q v e n s a , da rodesac sxvebs qveynebs davipyrobT Tq v e n i s d id e buleb i s Z a liT , maSin im adgilebidam, rogorc qvemore moixseneba, im saxiT vamsaxurebT.

    rodesac ZaliTa da SewevniTa T q v e n i s a didebulebis korpusisaTa, rac osmalTagan warTmeuli mamulebi gvaqUs da im adgilebs daviWerT, imaT mogarTvan xarji T q v e n yovlad dide bulsa à elmwife s a , rac rom ruseTis imperiaSi Tavadis yma aZlevs, imisi naxevari xarji.

    Tu rom kaxeTis warTmeuli adgilebi daviWireT bednierebiTa T q v e n i s d i d e b u l e b i s a T a , amasac, rogorc zemore dagviweria, im saxiT vamsaxurebT: komlze ToTxmets Saurs weliwadSi da imav adgilebidam weliwadSi abreSums oras fuTsa im qveynidam, da, Tu meti SeviZeliT, mets movarTmevT d i d e b u l o b a s a T q v e n s a .

    kUalad vedrebiT movaxsenebT Tq v e n s yo vlad mow y ale b a s a , raTa amave gazafxulsa ar uteon daupyrobelad qveyana axalcixisa, da ukeTu Serigeba moxdes T q v e n i s d id e buleb i s a sultanisa, maSinc gareT ar darCes qveyana axalcixisa, vinaidgan saqarTvelos miwa aris da qarTuli ena aqUsT da mravalni qristianeni arian imaTSi, da sxUanica axalni gardaqceulni arian mahmadianobazed.

    rodesac didebulis Ãelmwifis bendierobiT warmarTTagan ganTavisufldeba da damSviddeba Cveni qveyana, maSin Cvenis Zvelad qonebulis samefodamac da axlad daWerilis qveynebidamac movarTmevT Tq v e n i s i m p er atoreb i s d id e buleb a s ,rac ruseTis imperiaSi sulzed saldaTi aZes, Cven imdens kvamlzed mivarTmevT saldaTs Tq v e n s d id e buleb a s a .

    ukeTu R˜TiTa da bednierobiTa TqveniTa, romelic sxva mteris qveyana T q v e n i s d id e bulis korpusis ZaliT daviWiroT, imisi sruliadi neba T qU e n i s d id e buleb i s a aris.

    Cven rac ram samsaxuris aRTqma SegveZlo da wyalobis vedreba gveWireboda, is movaxseneT Tq v e n i s i m p er atoreb i s d id e buleb a s a da rogorc Tq v e n yovlad mowyalis à elmwifis

  • 66 dokumentebi neba iyos, egreT dedobriviTa mowyalebiTa ganagos yovlad mowyalebaman d id e buleb i s a T qU e n i s a m a n .

    yovlad didebulebisa Tqvenisa umdablesi mona

    mefe erekle.daiwera qalaqsa tfiliss,

    dekembers 30 dResa, welsa 1771.АВПР, ф. Cн. Росии с Грузией, 176976гг., оп. 110/2, д. 12, лл. 462

    463. dedani.5

    #21772 wlis ianvris 6. _ qarTl-kaxeTis samefo karis piroba

    ruseTis imperators: Tu qveyana mfarvelobaSi iqneba

    miRebuli, rogor warmatebasac unda miaRwion maT

    TurqeTTan da sparseTTan brZolaSi, ruseTis xelmwifis

    uzenaesi xelisuflebis aRiarebaze xels ar aiReben

    yovlad uganaTlebulessa umpyrobelessa Ãelmwifesa imperatrica ekatirina didsa aleqsivnasa TviTmpyrobelsa sruliad ruseTisasa yovlad umowyalessa Ãelmwifesa

    mdablis TayvaniscemiT movaxsenebyovlad didebulis Ãelmwifis mowyalebiT da ZaliT am mÃaris

    qveynebSi Turqisa Tu sparseTisa adgilebi rom daviWiroT, rasac pativsa da simaRleSi SevideT, maSinc monebr damorCilebulni viyvneT yo vlad dide bulobi s a à elmwifobi s a T q v e n i s a s a da rogoradac sxvas meores CvengniT T q v e n i s i m p er atoreb i s d id e buleb i s samsaxurisa da aRTqmisda kvalad Cvenganve T q v e n i s yo vlad mow y aleb i s saTxovelis arzaSi mogvixsenebia, romelzedac TviT Cemi Ãeli aweria,6 im saxiT yovliTurT Cemis CamomavlobiT damorCilebulni da ymani viyvneT saukunod.

    da raTa Cven kerZo aziasa Sina viyvneT ganmtkicebulni da gamocxadebulni T q v e n i s a d id e buleb i s nebiTa monebrsa samsaxursa zeda.

    e s yo vlad Zli ers a R m erTs a da cxovelmyofelsa jvarsa da wmindasa saxarebasa zeda ficiT damimtkicebia da TviT ÃeliTa 5 a. cagarlis publikaciaSi dokumenti uxeSi SecdomebiTaa dabeWdili (Sdr.: Грамоты, II, вып. I, с. 83-84).6 igulisxmeba erekle II werili 1771 wlis 30 dekembrisa (ix. dokumenti #1).

  • 67georgievskis traqtatiCemiTa damiweria da egreTve saxleulTa CemTa ÃelmoweriT da dabeWdviT7 mtkice miyofia.

    am ficisa da aRTqmis arzas gareT sxvas, romliTac Tq v e n s yo vlad dide buls d a yo vlad ug a n aTlebuless gonebasa Tqvensa dajerebis neba aqvndes, gvibrZane, yo vlad dide bu lo à elmwifeo , da SeZlebisaber Cvenisa varT aRmasrulebelni yo vlad dide bulis a brZanebisa T q v e n i s a n i .

    magra romelnic wyalobani T q v e n i s yo vlad mow y aleb i s a g a n gvbrZanebies da an Cven gviTxovies, misis aRsrulebisa mvedrebelni varT.

    udidebulesobisa Tqvenisa umdablesi mona er e kle . 8

    umdablesi mxevali d ari a .9

    umdablesi monaÁ antoni kaTalikosi.10

    umdablesni monani udidebulesobisa Tqvenisani: giorgi11, leon12, iulon13, vaxtang14.

    daiwera mcxeTas ianvars 6 dResa, welsa 1772.АВПР, ф. Cн. Росии с Грузией, 176976 гг., оп. 110/2, д. 12, л. 459.

    dedani.

    № 31782 Г. КОНЕЦ _ 1783 Г. НАЧ. _ ПИСМО А. БЕЗБОРОДКО

    КН. Г. А. ПОТЕМКИНУ О МНЕНИИ ИМПЕРАТРИЦЫ И ЕГО СОБСТВЕННОЕ МНЕНИЕ ОБ УСЛОВИЯХ

    ТРАКТАТА С ГРУЗИНСКИМИ ЦАРЯМИ

    [ А. Мнение Екатерины II ]

    М н е н и е 15 ея величества было, чтоб: 1е, чрез вашу светлость заключить с грузинскими царями союзный трактат, не именуя их под данными, но союзниками, от империи всероссийской покр ови тельствуемыми.

    2. Поборов денежных не принять никаких, ниже половины с 7 dedanSia: `dabeWvdiviT~.8 melnis beWedi warweriT: `me fexT ganbanilTa mier eklesia vadide, erekle~.9 melnis beWedi warweriT: `d[edo]f[a]li darejan~.10 melnis beWedi warweriT: `[...] kaTolikosi mefis Ze antoni.11 melnis beWedi warweriT: `mefis Ze giorgi~.12 melnis beWedi warweriT: `mrCoblTa mefeTa Zesa leon saxelad mZesa~.13 melnis beWedi warweriT: `q. R[mr]Tis mSoblis sasoiani iulon daviTiani~.14 melnis beWedi warweriT: `lomad iudas bakeTad, vaxtang iraklis nakveTad~.15 Слава на полях: «1-е», а выше _ «27».

  • 68 dokumentebi металлов и минералов, а оставить все то в пользу царей грузинских, а принять только ежегодную присылку шелку, вин и лошадеи.

    3. По благоразсуждению вашему назначить им субсидии денежныя по числу войск во время войны, а на первое время сумму некоторую, буде изволите найти надобным.

    4. Отклонить всякое их знакомство с императором16 и с другими христианскими державами; сказав, что они имеют условие не мешаться в дела, до Азиатских наших соседей касающиеся; да и писем к императору не посылать.17

    5. О войсках и о всем прочем государыня изволит ожидать от вашей светлости примечаний, оставляя вам и по сим пунктам снеснимся.

    6. Ея величество изволила примечать, не нужен ли под вашим руководством мир между царями Ираклием и Саломоном постановить ясный и точный, учиня себя как ручателем оного, так и арбитром в случае взаимных вновь жалоб.

    [Б. Мнение А. Безбородко]

    При18 постановлении таковаго союза не худо бы:1. Вместить право монархам нашим, дивану (?) царям грузинским

    _ инвеституру, и чтобы более сей народ привязать к России, то бы весьма полезно иерархию их привязать к нашему Синоду, а знатнейшим фамилиям дать право Российскаго дворянства; архиепископа же католикоса _ то ему соборнаго, поставить степенем в Российской церкви между первыми.

    2. Еще более безкорыстие доказано будет, естли тому и вино приказано будет брать за известную цену, тем паче, что сие касается простаго народа.

    3. Можно инородовать навсегда два баталиона пехоты с четырьмя пушками; сие тем паче будет полезно, что горския дикия народы с обеих сторон гор приперты будут и коммуникация с Грузиями обезпечится. Помянутые баталионы сменять погодно. Что ж касается до военнаго время, тогда отряд войск числом своим будет зависеть от обстоятельств.

    4. Когда по духовенству они привиязаны будут к Синоду, то по сему примеру и римское духовенство от России же получать будут, а сим 16 Австрийским.17 Подразумевается переписка царя Ираклия с австрийским императором в 1782 году, копии которой Ираклий сам послал в Россию. 18 Сверху: «28».

  • 69georgievskis traqtatiкончится сношение с императором,19 которому причиною мисионарии.

    5. Как выше упомянуто, что сие зависит от обстоятельств военных, о чем я пространно пишу в генеральном предположении действии военных.

    6. Сие весьма нужно, ибо их20 согласие усилить нашу оборону в той части.21

    АВПР, ф. Cн. Росии с Грузией, 17761804 гг., оп. 110/2, д. 18, лл. 6667.

    Автограф А. Безбородко.

    #4

    1783 w. ivnisis 28, _ rwmunebis sigeli, micemuli

    erekle meoris mier ioane bagrationisa da

    garsevan WavWavaZisaTvis ruseTTan xelSekrulebis dasadebad

    ara erTgzis miurTmeviaT TxovaÁ taxtisadmi yovlisa ruseTis TÂTmpyrobelTasa winaparTa CUÀnTa, mefeTa qarTlisa da kaxeTisaTa; xolo hmsgavsad maTsa taxtisadmi aw bednierad mmefobisa i m i s i s imperatorebisa didebulebisa e k atiri n a meorisa, imperatricasi da TÂTmpyrobelisa yovlisa ruseTisa: moskovisa, kievisa, vladimirisa, novogorodisa, mefisa yazanisa, mefisa astraxanisa, mefisa sibirisa, Ãelmwifisa pskovisa da didisa Tavadinasi smolenskisa, Tavadinasi istlandisa, liFlandiisa, korelisa, Tverisa, iuRorisa, permisa, viatskisa, bolRarisa, da sxUaTa, Ãelmwifisa da didisa Tavadinasi novogorodis nizovis qUÀyanisa, Cernigovisa, rezanisa, rostovisa, iaroslavisa, belaozerisa, udorisa, obdorisa, kondikisa da yovlisa CrdiloeTisa kerZoÁsa; mbrZanebelisa da Ãelmwifisa iverTa qUÀyanisa, qarTlisa da saqarTUÀloÁsa mefeTa, da yabardos qUÀynisa, Cerqezisa da mTiurisa kniazTa da sxUaTa memkÂdrisa Ãelmwifisa da mflobelsa mivarTÂT umdablesi TxovaÁ CUÀn, irakli meoreman, mefeman qarTlisa da mefeman kaxeTisaman, memkÂdreman mTavarman samcxesaaTabagosaman, mTavarman yazaxisaman, mTavarman borCaloÁsaman, mTavarman SamSadiloÁsaman, mTavarman kakisaman, mTavarman Saqisaman, da mTavarman Sirvanisaman, mflobelman da mbrZanebelman ganjisa, erevnisa da sxUaTaman, 19 Австрийским.20 Царей.21 Внизу, за линией, написано: «Царя Соломона письмы еще переводятся».

  • 70 dokumentebi miRebisaTÂs CUÀnisa da monacUleTa CUÀnTasa mfarvelobasa qUÀSe i m i s i s i m p er atoreb i s d id e buleb i s a s a da aRsarebisaTÂs CUÀn kerZo uzenaesisa Ãelmwifebisa m i s i s a da menacUleTa ruseTis saimperatoros taxtisaTa, qarTlisa da kaxeTisa mflobelTa zeda. da ukanasknel miviReviT i m i s i s i m p er atoreb i s d id e buleb i s a g a n mowyalebiT nebaÁ amas zeda, romlisaca dasamtkicebelad cxadiTa da oriTve kerZoÁTa msgavsiTa ganwesebiTa aRvarCieT da srulisa Zalisa mqonebel vhyaviT CUÀn kerZo sayU-arelni da erTgulni ymani CUÀnni: kniazi iovane konstantinoviCi bagrationi, mxedrobisa CUÀnis memarcxene spaspeti, romelsaca aqUn hrwmunebul saqmeni erevnisani, da kniazi garsevan revazoviCi WavWavaZe, CUÀni mandaturT uxucesi da zedamxedUÀli yazaxisa samTavrosa, romelTaTÂsca migÂcia sruli mindobaÁ, raTa m i s i s a i m p er atoreb i s d id e buleb i s a g a n ganwesebulTa srulisZa lismqonebelTa Tana raÁca ganaweson, daamtkicon da moaweron traqtatTa mfarvelobisaTÂs CUÀn zeda m i s i s i m p er atoreb i s d id e buleb i s a da maRalTa menaculeTa m i sT a s a , da Cem mier aRsarebisaTÂs uzenaesisa Ãelmwifebisa yovlisa ruseTis TÂTmpyrobelTasa qarTlisa da kaxeTis mefeTa zeda aRvsTqUam CUÀnisa mefobiTisa sityÂTa, rom keTilad miviReb da uiWUÀlad aRvasruleb yovelsa mas, raÁca kniaz ioane bagrationisa da kniaz garsevan WavWavaZisagan ZaliTa awindelisa srulisa Zalisa mqonebelobisaTa aRiTqmian, ganiwesebian da moiwerebian. esreTve miecemisca amaT zeda ratiFikaciaÁ CUÀni ganwesebulsa drosa, romlisaca dasarwmunebelad amas srulsa Zalsa CUÀn sakuTariTa ÃeliTa CUÀniTa movawereT da ubrZaneT damtkicebad samefoÁTa beWdiTa CUÀniTa. meecaT samefosa qalaqsa CUÀnsa tfiliss, iUnisis 28 dResa, welsa SobiTgan q˜esiT 1783, oc da meaTcxrametesa welsa mefobisa CUÀnisasa.

    beWedi erekle.

    Tavadi daviT orbeliani. Tavadi qaixosro ColoyaSvili.

    АВПР, ф. Трактаты, оп. 2 (466а), д. 177, л. 3. dedani.

  • 71georgievskis traqtati#5

    1783 w. ivlisis 24. _ georgievskis traqtatis

    (xelSekrulebis) dedani

    [А. preambula da 13 ZiriTadi muxli]22

    saxeliTa R˜Tisa yovlisa-SemZlebelisa erTisa sam-wmindaobasa Sina didebulisaTa

    adriTgan erTmorwmunoebaman yovlisa ruseTisa imperiisa Tana qarTUÀlTaman msaxura mfarvelobiTa, SemweobiTa da SesavedrebelobiTa maT erTaTa da uganaTlebulesTa maTTa mflobelTaTa winaaRmdgomad maWirvebelTa, romelTaca qUÀSe Semvdrom iyvnes igini mezobelTagan TÂsTa. mfarUÀlobaman yovlisa ruseTisa TviTmpyrobelTaman mefeTa mimarT saqarTUÀloÁsaTa, naTesavTa da ymaTa maTTadmi miniWebulman, gamoiyUana mokidulebaÁ igi ukanasknelTa amaT pirUÀlTa maTgan, romelica ufrosRa iCUÀnebis ruseTis saimperatoroÁsa titlosagan.

    aw bednierad mmefobman i m p er atoreb i s a m i s i s a d id e b uleb a m a n cxaduyo erTa amaT namdviliTa saxiTa monarxobiTi TÂsi keTilnebobaÁ da didsulobiTi mzrunUÀlobaÁ keTilobisaTÂs maTisa TÂsiTa ZlieriTa mecadinobisa darTÂTa ganTavisuflebisaTÂs maTisa uRlisagan monebisa da sayUedrelisagan tyved miÃdisa vaJTa da qalTasa, romlisaca romelnime erni amaTganni micemad Sekrul iyvnes da ganagrZelebs TÂssa monarxobiTsa moxedUasa mflobelTa maTdami. hazriTa amiT simdabled STamosrulman Txovasa zeda uganaTlebulesisa mefisa qarTlisa da kaxeTisa ir a kli TeimurazoviCisa, romelica miRebuliqmna taxtisadmi m i s i s a d id e buleb i s a miRebisaTvis yovliTa memkvidriTa da menacUliTa TÂsiTa da yovliTa samefoÁTa da samflobeloÁTa TÂsiTa monarxobiTsa mflobelobasa qUÀSe m i s i s a d id e b uleb i s a s a da maRalTa memkvidreTa misTada mosaydreTa uzenaes Ãelmwifed aRsarebiTa yovlisa ruseTisa imperatorTa mefeTa zeda qarTUÀlTa da kaxeTisaTa, yovlad umowyalesobiT ineba aRdgineba da damtkicebaÁ megobrobiTisa pirobisa hxsenebulisadmi ug a n aTlebules i s a m efi s a , romlisaca Roned erT kerZo uganaTlebulesoba misi saxeliTa TÂsiTa da TÂsTa menacUleTaTa

    22 georgievskis traqtati, rogorc zemoTac aRiniSna, oTxi damoukidebeli doku-mentis saxiT gaformda.

  • 72 dokumentebi aRiarebs uzenaessa Ãelmwifebasa da mfarUÀlobasa m i s i s a i m p er atoreb i s d id e buleb i s a s a da maRalTa mosaydreTa misTa mflobelTa zeda da erTa samefoÁsa qarTlisa da kaxeTisaTa da sxvaTa samflobeloTa SesabamTa maTdami, raTa daniSnul yos (sameufoÁTa) dResaswaulobiTa da namdÂliTa xatiTa SekrulebaÁ TÂsi gansjiTa yovlisa ruseTisa imperiisa Tana; xolo meoriT kerZo did e buleb aÁ i m p er atoreb i s a m i s i s a esreTve SemZlebel ars, raTa daniSnul yos dResaswaulobiT, Tu viTari aRmatebulebaÁ da sargebeli mieniWebis mowyalisa da Zlierisa marjUÀnisagan m i s i s a hÃsenebulTa: erTa da uganaTlebulesTa mflobelTa maTTa: dasamtkicebelad eseviTarisa pirobisa ineba d id e buleb a m a n i m p er atoreb i s a m i s i s a m a n srulisa Zalisa qonebad uganaTlebulesi kniazi imperiisa romaulisa grigori aleqsandroviCi potemkini, mÃedarTa TÂsTa RenaralanSeFi, mbrZanebeli subuqisa cxenosnisa gaswavlulisa da gauswavlebelisa da sxUTa mravalTa samÃedroTa ZalTa, senatori, saÃelmwifoÁsa samÃedroÁsa kolleRiis viceprezidenti, astraxnisa da saraTovisa, azovisa da novarossiisa moadgile Ãelmwifisa, Renaralatutanti TÂsi da deistvitelni kamerReri, kavalerRvardiisa korpusisa poruTCiki, leibRUardiisa preobraJenis polkisa podpolkovniki, upirUÀlesi mTavari palatisa sasaWurUÀloÁsa Ãelovnebisa, kavaleri ordenTa: wmindisa mociqulisa andreasi, aleqsandre nevskisa, samÃedrosa wmindisa didisa mowamisa giorgisa da wmindisa, mociqulTa hsworisa vladimirisa didTa jUarTa, korolTa prusiisa Savisa da polSisa TeTrisa arwivisa, da wmindisa stanislavisa, SUÀciisa seraFimTa, datskisa spiloÁsa da Rolstiniisa wmindisa annasi, eseviTariTa ÃelmwifebiTa, raTa aryofasa mun TÂssa aRirCiosmca nebiTa TÂsiTa srulisa Zalisa mqoneblad, visica keTilad gansajos man, romelman romlisaTÂs aRirCia da srulisa Zalisa mqonebel hyo maRalmsUleli ufali m i s i s i m p er atoreb i s d id e buleb i s armiisa RenaralporutCiki, astarxnis Ruberniis mÃedrobisa mokamande, misis i m p er atoreb i s d id e buleb i s a deistvitelni23 kamerReri da ordenTa ruseTisaTa wmidisa aleqsnadre nevskisa, samÃedrosa didis mowamis da ZlevaSemosilis giorgis da Rolstiniis wmidis annas kavaleri pavle sergieviCi potemkini.

    xolo uganaTlebulesobaman qarTlisa da kaxeTisa mefisa irakli TeimurazoviCisaman aRirCia da srulisa Zalisa hyUna kerZoÁT TÂsiT brwyinUaleni samÃedrosa TÂsisa memarcxene spaspeti kniazi

    23 teqstSia: deistitvelni.

  • 73georgievskis traqtatiTavadi ioane kostantineviCi bagrationi da misis uganaTlebulesobisa Tavadi garsevan WavWavaZe mandaturTuxucesi.

    hÃsenebulTa maT, srulisa Zalisa mqonebelTa da SewevniTa R˜isaTa saqmisa mimarT miwevnulTa, urTierTars nacUlismgebelTa srulisa Zalisa mqonebelobisa mier, mebr Zalisa maTisa, daadgines da daamtkices, da moaweres SemdgomTa artikulTa anu wevrTa:

    artikuli pirveli

    uganaTlebulesoba misi, mefe qarTlisa da kaxeTisa saxeliTa TÂsiTa, memkÂdreTa da menacUleTa TÂsTa dResaswaulobiT ukunsTqUams yovelsa valobasa, anu viTarsame titlosa yovlisagan mokidulebisa sparsTasa, anu sxUaTa mpyrobelTasa da amiT cxadhyofs winaSe pirsa yovlisa soflisasa, viTarmed ara Seracxs igi TÂs zeda da menacUleTa TÂsTa zeda sxUasa TÂTmpyrobelsa TÂnier uzenaesisa Ãelmwifebisa da mfarUÀlobisa m i s i s a i m p er atoreb i s d id e buleb i s a da maRalTa misTa memkvidreTa da menacUleTa saimperatoroÁsa taxtisa yovlisa ruseTisaTa, aRmTqmeli taxtisa mis erTgulebisa da mzayofisa SewevnisaTÂs sargebelisa saÃelmwifoÁsa (ruseTisa) yovelsa Sina SemTxUÀvasa da drosa, sadaca ese iTxovebodes misdami.

    artikuli meore

    dide buleb a i m p er atoreb i s a m i s i s a mimRebeli uganaTlebulesobisagan misisa esodenisa uzakUÀlisa aRTqmisa, aRsTqUams TanasworadUÀ da imedeul hyofs imperatorebriTa sityÂTa TÂsiTa Tavisa TÂsisaTÂs da mosaydreTa TÂsTaTÂs, viTarmed mowyaleba da mfarUÀloba TÂsi uganaTlebulesTa mefeTa qarTlisa da kaxeTisaTa araodes mieRebis, romlisaca dasamtkicebelad did e buleb a m i s i aZlevs imperatorebrsa Tavsmdebobasa TÂssa mrTlad (da dauklebelad) dacUasa zeda awindelTa samflobeloTa misisa uganaTlebulesobisa mefisa irakli TeimurazoviCisaTa da winadasdebs ganvrcelebasa eseviTarisa Tavsmdebobisasa ese gUarsa zeda samflobelosa, raTa romelnica warmdinareobasa Sina droTasa garemoebiTa da ganrCeviTiTa xatiTa Sesabamad samflobeloÁsa misisa ipovebian, povnilni igi samflobeloÁsa misisa mimarT daimtkicebian.

    artikuli mesame

    gancxadebasa Sina amis uzakUÀlobisasa viTariTaca xatiTa uga

  • 74 dokumentebi naTlebulesoba misi mefe qarTlisa da kaxeTisa aRiarebs uzenaessa Ãelmwifebasa da mfarUÀlobasa yovlisa ruseTisa imperatorTasa ganiwesebis, viTarmed: Ãsenebulni igi mefeni odesigi miiwevian memkÂdreobiT samefosa zeda maTsa, mswrafl auwyebden amisTvis karsa saimperatorosa ruseTisasa da iTxovden despanTa TÂsTa mier samefosa zeda TÂssa imperatorebrsa damtkicebasa investiturisa weriliTa (ese igi ars) bovrayi anu droSa yovlisa ruseTisa RerbiTa, mqonebeli saSual TÂssa hÃsenebulTa samefoTa Rerbisa, Ãrmali, kUÀrTxi sabrZanebeli, mantia anu warmosasxmeli yaryumisa. niSanni ese anu despanTa erwmunebis, anu mesamzRUreTa mTavarTa ZliT miiwevis mefisadmi, romelica miRebasa zeda mun daswrebiTa ruseTisa ministrisaTa Tanamdeb ars, raTa ificos dResaswaulobiT erTgulebisaTvis da gulsmodginebisa imperiisa ruseTisa da uzenaes SeracxÂsaTÂs Ãelmwifebisa da mfarUÀlobisa yovlisa ruseTisa imperatorTasa eseviTariTa xatiTa, viTarca dadebul ars fici igi artikulTa amaT Tana, wesi ese TanaaZs aRsrulebad yovlad uganaTlebulessa24 mefesa qarTlisa da kaxeTisasa iraklis TeimurazoviCsa.

    artikuli meoTxe

    damtkicebisaTÂs viTarmed hazri misisa uganaTlebulesobisa gansjiTa esoden mWirsisa SeerTebisa yovlisa ruseTisa imperiisa Tana da aRsarebisaTÂs uzenaesisa Ãelmwifebisa yovladuubrwyinUalesis amis imperiisa mflobelTasa, viTarmed arian uzakUÀl, aRsTqUams uganaTlebulesobaÁ misi, raTa uwinares TanÃmobisa upirUÀlesisas mesamzRUrisa mTavrisa da ministrisa m i s i s i m p er atore b i s d id e buleb i s a hrwmunebulisa ara aqUndes miwermoweraÁ garemoTa mflobelTa mimarT, xolo odesigi movaln25 maT mier despanni anu werilni, hyofs ganzraxvasa upirUÀlesisa mimarT mesamzRUrisa mTavrisa da ministrisa m i s i s a i m p er atoreb i s d id e buleb i s a s a ukun qcevisaTÂs despanTasa da SesaferisaTÂs sityÂsgebisa mflobelTa maT mier.

    artikuli mexuTe

    raTa adÂlad aqUndesmca yovelive igi saWiroÁ miwermoweraÁ da TanÃmobaÁ ruseTisa saimperatoroÁsa karisa Tana, hsurs amisTÂs uganaTlebulesobasa missa mefesa iraklis, raTa hyUÀsmca winaSe

    24 dedanSia: uganaTlebulesssa.25 dedanSia: movalnn.

  • 75georgievskis traqtatikarisa mis ministri anu rezidenti, xolo dide buleb a i m p er atore b i s a m i s i s a mowyalebiT mimRebeli misi aRsTqUams, viTarmed igi karsa zeda missa miRebul iqmnebis ricxUsa Sina sxU-aTa mflobelTa ministrTa Tana TanahsworiTa niSniTa TÂsiTa, da garda amissa hnebavs, raTa kerZoÁTca TÂsiT hyUÀsmca ministri ruseTisa winaSe misisa uganaTlebulesobisa.

    artikuli meeqUse

    dide buleb a i m p er atoreb i s a m i s i s a , mimRebeli keTilnebebiT aRsarebisa uzenaesisa Ãelmwifebisa da mfarUÀlobisa samefoTa zeda qarTlisa, kaxeTisa da saqarTUÀloÁsaTa, aRsTqUams saxeliTa TÂsiTa da mosaydreTa TÂsTaTa: pirvelad, erTa mis samefoÁsaTa Seracxs yofad mWirsiTa kavSiriTa srulebiT TanaÃmad imperiisa Tana TÂsisa. maSasadame, mterTaca maTTa Sehracxs mtrad TÂssa, romlisaTÂsca portis aTamanisa Tana (ese igi xonTqrisa), anu sparseTisa, anu sxUaTa mpyrobelTa da samflobeloTa Tana mSvidobaÁ damtkicebuli saTanado ars, raTa gangrZeldes d id e b uleb i s a m i s i s a da safarUÀlTa erTaca amaT zeda; meored, uganaTlebulessa mefesa iraklis TeimurazoviCsa da saxlisa misisa memkvidreTa da menacUleTa da tomTa daicavs ucUalebelad samefoTa zeda qarTlisa da kaxeTisaTa; mesamed, Sinagansa Ãelmwifebisa mmarTebelobasa Tana SeuRlvilsa msjavrsa da samarTalsa da Sekrebasa misacemelis xarkisasa daanebebs missa uganaTlebulesobasa mefesa srulsa Sina nebasa da sargebulobasa missa da daayenebs mTavarTa samÃedrosa da samoqalaqosaTa aRrevad, viTaricaRa iyo ganwesebaÁ erTa maT hÃsenebulTa.

    artikuli meSvide

    misi igi uganaTlebulesoba mefe, RirsTanamdebobiTiTa krZalulebiTa mimRebeli esoden mowyalebiTisa imedovnebisa m i s i s a g a n i m p er atoreb i s d id e buleb i s a , aRsTqUams TaÂsa26 TÂsisa da tomTa TÂsTaTÂs: pirUÀlad, raTa iyos niadag mzaÁ samsaxursa zeda m i s i s a d id e buleb i s a s a mÃedrobiTa TÂsiTa; meored, mTavarTadmi ruseTisaTa, raTa iqceodesmca samaradisoÁTa miwermoweriTa, raÁcaRa TÂseyÂs m i s i s a i m p er atoreb i s d id e b uleb i s a s a samsaxursa da kma hyofdes TxovaTa maTTa da ymaTa m i s i s d id e buleb i s aT a scÂdes yovelTagan gansacdelTa da SeiwrebaTa; mesamed, ganwesebasa SinakacTasa (TÂsisa samefoÁsaTa)

    26 dedanSia: TaÂsa.

  • 76 dokumentebi adgilTa zeda aRyUanebasa zeda maTsa xarisxTa Sina anu aRsavalTa, romelTame, raTa usakuTresad aCUÀnosmca udidesobaÁ msaxurebisaTÂs ruseTis imperiisa, eseviTarsa pativiscemasa zeda mokidul ars gansUÀneba da bednieroba qarTlisa da kaxeTisa samefoÁsa.

    artikuli merUÀ

    dasamtkicebelad usakuTresisa monarxisa keTilnebobisa misis uganaTlebulesobisa mefisadmi da erTa mimarT misTa, da umetesisa SeerTebisa ruseTisa Tana amaT erTmorwmuneTa erTa Tana, inebebs m i s i igi d id e buleb aÁ , viTarmed kaTolikozsa anu umTavressa arxiepiskopossa maTsa, raTa aqUndes adgili ricxUTa Soris ruseTisa mRUdelTmTavarTasa merUÀsa Sina xarisxsa, ese igi ars Semdgomad tobolskisa, da yovlad umowyalesobiT miuboZebs mas niadag titlosa uwmindesisa sinodis Clenobisasa. xolo marTebisaTÂs saqarTUÀloÁsa ekklesiaTasa da miwermowerTasa, Tu viTar saTanado ars ruseTisa sinodisadmi, amisTÂs ukUÀ daiwerebis sxUa artikuli.

    artikuli mecxre

    ganvrcelebisaTÂs mowyalebisa TÂsisa ymaTadmi misisa uganaTlebulesobisa mefisaTa, TavadTa da aznaurTaTÂs, ganawesebs d id e buleb a i m p er atoreb i s a m i s i s a , viTarmed yovelni igi yovelsa Sina yovlisa ruseTisa imperiasa iqmnebian esreT msargeblebel yovliTa miT upirUÀlesobiTa da sargebeliTa, romelnica Seeferebian ruseTisa keTilSobilTa, xolo uganaTlebulesoba misi miiRebs madlobiT esoden mowyalebiTsa ymaTadmi misTa simdabliT STamoslUasa da SeikrÂs wargzavnad karisadmi m i s i s a 27 d id e buleb i s a nusxasa keTilSobilTa gUarTasa, raTamca miT SesaZlebel28 iyos cnobad namdÂli zedmiwevnilebaÁ, Tu romelsa viTarime eSesabamebis samarTali.

    artikuli meaTe

    ganiwesebis, viTarmed yovelni sazogadod Sobilni qarTlisa da kaxeTisani SemZlebel arian ruseTsa Sina dasaxlebad da kUalad ukunqcevadve dauyovnebelad; xolo tyUÀni, ukeTu saWurUÀliTa anu gamoÃsniTa romliTame TurqTagan da sparsTa, anu sxUaTa erTagan ganTavisuflden, raTa gantevebul iqmnen qUÀyanasa TÂssa 27 dedanSi jer patara asoebiT dauweriaT `misisa~, magram gadauSliaT da kvlav dauweriaT igive, oRond didi asoebiT imperatorisadmi krZalvis niSnad.28 dedanSia: Se SesaZlebel.

  • 77georgievskis traqtatiwadilisaebr TÂsisa. magra raÁcaRaigi wargebul ars gamoÃsnasa da moyvanebasa zeda maTsa, gardaiÃadon igi; TÂT ukUÀ amasve uganaTlebulesobaÁca misi mefe aRsTqUams wmidad aRsrulebad ganhsjiTa rusTa tyUÀTaTÂs, romelnica datyvevebul iqmnen mezobelTagan.

    artikuli meaTerTmete

    vaWrobasa qarTlisa da kaxeTisasa aqUs TavisuflebaÁ, raTa ganavaWros savaWroÁ TÂsi ruseTsa Sina da isargeblon miTUÀ samarTliTa da pativiscemiTa, romliTaca mkÂdrni ruseTisani sargebloben; nacUladUÀ missa aRsTqUams mefeÁca ganwesebad TavTa mTavarTa mesamzRUreTa anu ministrTa m i s i s a d id e buleb i s aT a yovliTa ZaliTa aRsubuqebad vaWrobisa rusTasa savaWroTa Sina samflobeloTa Sina TÂsTa, anu mgzavr ganmvlelTa rusTa vaWrobisaTÂs sxUaTa Sina adgilTa. amisTÂs romel garda esegUarisa namdÂlsa ganwesebisa da zavisa sargebelTaTÂs vaWrobisaTa adgili qonebad SeuZlebel ars (ese igi ars, sxUagUar vaWrobad SeuZlebel ars).

    artikuli meaTormete

    zavi ukuÀ ese anu piroba iqmnebis saukunod, magra, ukeTu ganxilul iqmnes raÁme saWirod SecUalebad, anu darTUad urTierTisaTÂs sargebelisa, aqUs mas adgili orTave kerZoTa TanÃmobisa.

    artikuli meaTsammete

    kma yofisaTÂs awindelisa traqtatisa saTanado ars urTierTas SecUalebulyofaÁ eqUsTa TTUÀTa Sina ÃelismoweriTa, anu ukeTu umswrafles SesaZlebel iyos.

    romlisa dasarwmunebelad qUÀmo momwerelTa, srulisa Zalisa mqonebelTa, mebr Zalisa srulZalmqoneblobisa maTisa moaweres artikulTa amaT zeda da amas Tana TÂsnica dasxnes beWedni. TUÀsa iUlissa, dResa 24, welsa 1783. wmidis giorgis kreposti.

    Павел Потемкин.29Tavadi ioane bagrationi.

    Tavadi garsevan WavWavaZe.

    АВПР, ф. Трактаты, оп. 2 (466а), д. 178, лл. 35. dedani.

    29 luqis beWdebi, romlebic dednis zonaris bolozea dasmuli.

  • 78 dokumentebi [Б. separatuli muxlebi]

    separatni anu mzani artikulni

    separatisa artikuli pirUÀli

    hazri mtkice m i s i s i m p er atoreb i s d id e buleb i s a , raTa erTmorwmunenimca erisa m i s i s a n i esoden mWirsiTa sakrUÀliTa SeerTebulni m i s i s a Tana imperiisa egnen urTierTars megobrobasa Sina da srulsa TanÃmobasa saSiSrad moSurneTa mezobelTa maTTa da mosawyUlelad SeerTebulTa ZaliTa maTda, romelnica Seexebian vnebad Tavisuflebasa, gansvenebasa da keTildReobasa maTsa, romlisaTvis ukUÀ aRiZrvis d id e buleb a m i s i . misisa uganaTlebulesobisadmi mefisa qarTlisa da kaxeTisa irakli TeimurazoviCisa, micemad megobrobiTisa hazrisa da ganzraxvisa (ese igi rCevisa) dacÂsaTvis megobrobisa da keTilisa TanÃmobisa uganaTlebulesisa mefisa mimarT imerTasa solomonisa ganwesebisaTvis yovlisa mis raÁcaRa SesaZlebel ars oden Ronieryofad, winaTve hswrobad yovlisa ver gulisÃmissayofelisa, aRhsTquams imperatorebriTa sityviTa TÂsiTa ara Tu oden Sewevnad mecadinobiTa TÂsiTa yofisaTvis esoden sasargebloÁsa amis saqmisa, aramed amas eseviTarsa zeda mSvidobasa da TanÃmobasa miscems TÂssa Tavsmdebobasa.

    uganaTlebulesoba misi mefe irakli, mimRebeli TanamdebobiTiTa madlobiTa didsulobasa m i s i s a d id e bulobi s azrunvisasa dacvisaTvis megobrobisa erTa Soris erTgUarTa da erTsjulTa, da umaRlessa Tavsmdebobasa missa aRiarebs amiT, viTarmed urTierTTa saqmeTa Sina maTTa uganaTlebulesisadmi mefisa solomonisa aw da Semdgomad Seracxs m i s i s a i m p er atoreb i s a d id e bule b a s a 30 sruliad meSuamavled da ganagdebs m i s i s a mier uzenaesisa ganCinebisa anu ganCenisa ver gulisÃmissayofelTa SfoTTa Soris orTa amaT mflobelTa ufros yovlisa molodebisa gamosrulTa.

    artikuli meore separatisa

    dacvisaTvis samflobeloÁsa qarTlisa da kaxeTisaTa yovliT kerZo Sexebisagan mezobelTasa da simtkicisaTvis mÃedrobisa misisa uganaTlebulesobisa mefisa, d i d e b u l e b a i m p er atoreb i

    30 dedanSia: didebulebhasa.

  • 79georgievskis traqtatis a m i s i s a aRsTqUams SenaxUad samflobeloTa Sina mefisaTa orsa srulsa batalionsa qUÀiTsa oTxiTa zarbazniTa, romelTaca pravianti da saWmeli usityUTa xarisxisaebr mÃedrobisaganTa maT miecemis, da pravianti igi da saWmeli usityUTa syidul iqmnebis nayofi ZliT qUÀyanisa TanÃmobiTa m i s i s uganaTlebulesobisaTa Tavisa Tana mesamzRvrisa mTavrisa dadebuliTa fasiTa.

    artikuli mesame separatisa

    drosa brZolisasa uTavesi igi mTavari mesamzRvre m i s i s a i m p er atoreb i s d id e buleb i s a s a kerZoÁT niadag srulisa Zalisa qonebad Tanamdeb ars, raTa uganaTlebulesobasa missa mefesa qarTlisa da kaxeTisasa eTanÃmosca da dasdUas hazri SewevnisaTÂs TqmulTa maT qUÀyanaTa da winaaRmdgomisa mterTasa moqmedebisaTvis, romelica ara sxUÀbr, aramed viTarca saerTod mtrad Seracxuad saTanado ars. amas Tana ganiwesebis eseca, viTarmed: ukeTu raodenime mÃedroba qarTlisa da kaxeTisa Ãmarebul iqmnes samsaxurisaTÂs m i s i s a i m p er atoreb i s d id e buleb i s a s a garegan sazRUarTa maTTa, maSin ganiCinebis maTTÂs Sesanaxavi sruli, Tanaswori m i s i s a d id e buleb i s a mÃedarTa.

    artikuli meoTxe separatisa

    d i d e b u l e b a i m p er atoreb i s a m i s i s a aRsTUams, raTa drosa brZolisasa iÃmarosmca yoveli SemZlebelobaÁ mecadinobisa RoniTa saWurUÀlisaTa, xolo drosa mSvidobisasa dazavebisa mier ukmoqcevisaTÂs qUÀyanisa da adgilTa mterTagan qonebulTa da ZUÀladve samefoÁsa mimarT qarTlisa da kaxeTisa SeracxilTa, eseni ukuÀ daSTebian samflobelod muneburTa mefeTa safuZUÀlsa zeda TqmulTa hazrTasa, romelnica iTqUnen mfaruÀlobisaTÂs da uzenaesisa Ãelmwifebisa yovlisa ruseTisa imperatorTa.

    amaT separatis artikulTa aqUsT eseviTarive Zali, viTarmca TÂT zemo werilni igi traqtatni zemo werilisaebr leqsiTileqsad SemoyUanilqmnil iyUnen, romlisaTÂsca srulyofasa amissa, igive paemani aqUs SecUalebasa zeda anu darTUasa.

    romlisa dasarwmunebelad qUÀmo momwerelTa srulisa Zalisa mqonebelTa, mebr Zalisa srulZalmqoneblobisa maTisa, moaweres artikulTa amaT zeda da amas Tana TÂsnica dahsxnes beWedni. TUÀsa

  • 80 dokumentebi iUlissa, dRessa 24, welsa 1783. wmidis giorgis kreposti.

    Павел Потемкин.31Tavadi ioane bagrationi.

    Tavadi garsevan WavWavaZe.

    АВПР, ф. Трактаты, оп. 2 (466а), д. 178, л. 6. dedani.

    [В. erekles ficis nimuSi]

    s a x e , romlisaebr uganaTlebulesoba misi mefe qarTlisa da kaxeTisa ir a kli TeimurazoviCi hyofs ficiTsa aRTqmasa erTgulobasa zeda m i s i s a i m p er atoreb i s d id e buleb i s a s a TÂ T m p yrob elis a yovlisa ruseTisasa da aRsarebasa mfarUÀ lobisa da uzenaesisa Ãelmwifebisa i m p er atorTas a mefeTa ze da qarTlisa da kaxeTisaTa.

    me ukUÀ qUÀmo hÃsenebuli aRUsTqUam da vficav amas yovlisaSemZlebeliTa R˜TiTa, winaSe wmindisa saxarebisa misisa, viTarmed mnebavs da Tanamdebca var m i s i s a i m p er atoreb i s d id e b uleb i s a s a yovlad ubrwyinvalesisa da umpyrobelesisa32 didisa Ãelmwifis a i m p er atricaÁs a da TÂiTmpyrobelisa yovlisa ruseTisa ekatirina aleqsivnaÁsa da m i s i s a yovlad sayUarelisa Zisa, yovlad ubrwyinUalesisa Ãelmwifisa cesareviCisa da didisa kniazisa p a vle p etrovi C i s a , yovlisa ruseTisa saimperatoroÁsa taxtisa hsjulierisa memkvidrisa da yovelTa maRalTa mosaydreTa mis taxtisaTa, raTa viyo erTgul sarwmuno da keTilismwadnel, aRÂareb saxeliTa CemiTa, memkÂdreTa da menacUleTa CemTa da yovelTa samefoTa da samflobeloTa CemTa saukunod umaRlessa mfarUÀlobasa da uzenaessa Ãelmwifebasa m i s i s a i m p er a tore b i s d id e buleb i s a s a da yovelTa maRalTa mosaydreTa m i sT a s a Cem zeda da mosaydreTa CemTa qarTlisa da kaxeTisa mefeTa zeda, romlisaca SedgomiTa ganvagdeb yovelsa Cem zeda da samflobeloTa CemTa zeda, viTarTame misaRebelTa titloTa anu winadadebaTa viTarisame uflebisa anu Ãelmwifebis sxvaTa ÃelmwifeTa da mpyrobelTasa, da uarvyof mfarUÀlobasa maTsa, Sevikrvi wmindiTa qristeanebriTa sÂndisiTa CemiTa, viTarmed mterTa ruseTisa

    31 luqis beWdebi, romlebic dednis zonaris bolozea dasmuli.32 dedanSia: umpyrobelesisa.

  • 81georgievskis traqtatisaÃelmwifoÁsaTa vracxde sakuTrad mtrad Cemda, viTarmed viyo morCil da mza yovelsa Sina drosa, sadaca saxmar viyo msaxurebasa Sina m i s i s a i m p er atoreb i s d id e buleb i s a s a s a da yovlisa ruseTisa saxelmwifoÁsasa, da amas Sina yovliTurT ara Seviwyalo sicocxle Cemi vidre ukanasknel wUÀTadmde sisxlisa, samxedroTa da samoqalaqoTa m i s i s a d id e buleb i s a mTavarTa mimarT da msaxurTa viqceode umwUÀrUalesiTa TanÃmobiTa. da ukeTu viTarime sawyeni sargebelisa da didebisa m i s i s a d id e buleb i s a da m i s i s imperiisa vhscna saqmeÁ anu hazri, myis ganvacxado igi. mokled ukUÀ vityÂ: esreT viqceode, viTarca erTmorwmune ruseTisa erTadmi da Sekrulebisa ZliT Cemisa ganhsjiTa mfarUÀlobisa da uzenaesisa Ãelmwifebisa m i s i s i m p e r a t o r e b i s d id e buleb i s aTa Sesabam da TanamdebobiT. xolo dasasrul Cemisa amis ficisa amborsuyof sityUasa da jUarsa macxovrisa Cemisasa, amin.

    msaxurebs saxe ese yofadTaca S˜a SemdgomTa mefeTa qarTlisa da kaxeTisaTa yofisaTÂs ficiTisa aRTqmisa mefobad momavalTa, odesigi miiReben damtkicebiTsa wignsa, droSaTa da investiturTa, boZebulTa ruseTisa saimperatoroÁsagan karisa.

    romlisaca dasarwmunebelad qUÀmo momwerelTa srulisa Zalisa mqonebelTa, mebr Zalisa srulZalmqoneblobiTa movawereT saxesa amas zeda da davbeWdeT beWdiTa CUÀniTa. TUÀsa iUlissa, dResa 24, welsa 1783. wmidis giorgis kreposti.

    Павел Потемкин.33Tavadi ioane bagrationi.

    Tavadi garsevan WavWavaZe.

    АВПР, ф. Трактаты, оп. 2 (466а), д. 178, л. 8. dedani.

    [Г. damatebiTi muxli]

    SesasroVlebeli artikoVli34

    vinaTgan mefeni qarTlisa da kaxeTisani ZUÀliT droTgan ig r gÂnosnebian samefoTa gÂrgÂniTa da icxebulebian samefosa ze da wmidiTa mironiTa, amisTÂs misi imperatorebis dideboVle

    33 luqis beWdebi, romlebic dednis zonaris bolozea dasmuli.34 Sesasrulebeli artikuli.

  • 82 dokumentebi ba35 saxeliTa TVsiTa36 da monacUleTa TÂsisa saimperatorosa37 ta x tisaTa, ara oden yovlad umowyalesobiT nebahscems moÃsenebulTa mefeTa Ãmarebasa amis samRUdelosa wesisasa, aramed kvalad umetessa damtkicebasa usakuTresisa TÂsisa keTilnebobisasa uboZebs maT, garda sxUaTa niSanTa imperatoroVlTa38 investituraTa samefoTa pirobaTa Sina dadebulTa CUÀulebiTsaca samefosa gÂrgÂnsa, romelsaca viTarca misi simaRle39 aw mflobeli mefe irakli meore Ãxarebul hyofs, egreTve oVganaTlebulesnica monacUleni misni saTanado arian gÂrgÂnosnebad.

    misi simaRle mefe irakli40 amas oVmaRlessa mowyalebasa misis imperatorebis dideboVlebisasa41 Rirs Tanamdebo biTiTa keTilnebobiTa da madlobiTa mimRebeli aRhsTqUams saxel iTa TÂsiTa da menacUleTa TÂsTaTa, romel wessa amas samRUdelosa menacUleTa maT TÂsisa samefosaTa gÂrgÂnosnebasa da cxebasa ara uwinares srulhyofen, vidremdis ara hyon traktatiT ganwesebuli fici erTgulebasa zeda yovlisa roVseTis saimperatoros42 taxtisasa da ar miiRon dasamtkicebeli imperatoroVli43 werili da investituri.

    artikulni ese SesaracxUÀl arian yofad Sesabamad ricxÂsadmi sxUaTa traktatsa Sina mdebareTasa romlisaca dasamtkicebelad srulis Zalis mqonebelTa damtkicebisadmi traktatisa mis, mocemuliTa maTda srulZalmqoneblobiTa moaweres da beWdebiTa TÂsiTa daamtkices samefosa qalaqsa tfiliss, ianuars 24 dResa, 1783 welsa.

    Павел Потемкин.44

    Tavadi ioane bagrationi.

    Tavadi garsevan WavWavaZe.

    АВПР, ф. Трактаты, оп. 2 (466а), д. 178, л. 7. dedani.35 misi imperatorebis didebuleba.36 TÂsiTa.37 saimperatorosa.38 imperatorulTa.39 misi simaRle.40 misi simaRle mefe irakli.41 misis imperatorebis didebulebisasa.42 yovlisa ruseTis saimperatoros.43 imperatoruli.44 luqis beWdebi, romlebic dednis zonaris bolozea dasmuli.

  • 83georgievskis traqtati

    # 7

    1784 w. ianvris 24. _ georgievskis traqtatis

    saratifikacio sigeli (ratificirebuli teqsti)

    saqarTvelos mxriv

    [А. preambula, 13 ZiriTadi muxli, ficis nimuSi da erekles mier maTi ratifikacia]

    y˜d oVganaTleboVlesi oVTVTmpyrobelesi didi Xelmwife imperatrica ekatirina aleqsivna

    mpyrobeli.45 yovlisa ruseTisa: moskovisa, kievisa, vladimirisa, no vo Ro rodisa, mefa yazanisa, mefa astraxnisa, mefa sibirisa, Xe lmwifa pskovisa da didi mTavrina smolenskisa, mTavrina estlandiisa, liFlandiisa, korelisa, Tverisa, iuRorskisa, permskisa, viatskisa, bolRarisa da sxUaTa Xelmwifa da didi mTavrina novoRorodis nizovisa qUÀyanaTa, Cernigovisa, rezanisa, rostovisa, iaroslavisa, belaozerisa, oVdorisa, obdorisa, kondiisa da yovlisa CrdiloeTis kerZoTa mbrZanebeli da Xelmwifa iveriisa qUÀyanisa, qarTlisa da saqarTUÀlosa Ta vadTa da yabarTos qUÀynisa, CerqezTa, da mTiurTa TavadTa da sxUaTa memkÂdre Xelmwife da mflobeli. irakli meore wyalobiTa R˜isaTa da TqoVEnis imperatorebis dideboVlebisa46 keTilnebobiTa mefe qarTlisa, mefe kaxeTisa, memkÂdre mflobeli samcxesaaTabagosi, mTavari yazaxisa, mTavari borCalosa, mTavari SamSadilisa, mTavari kakisa, mTavari Saqisa, mTavari Sirvanisa, mflobeli da mbrZanebeli ganjisa da erevnisa.

    TqoVEnma imperatorebisa dideboVlebaman47 miiRo yo vlad umowyalesobiT Txova CUÀni oVsamRUdeloesisadmi saydrisa TqoVEnisa48 morTmeuli miRebisaTÂs CUÀnisa da monacUaleTa CUÀnTasa yovliTa samefoTa da samflobeloTa CUÀniTa y˜d umaRlessa mfarUÀlobasa Sina TqoVEnisa49 da menacUleTa sa ydrisa TqoVEnis imperatorebisaTa50 aRsarebiTa

    45 y˜d uganaTlebulesi uTÂTmpyrobelesi didi Ãelmwife imperatrica ekatirina aleqsivna mpyrobeli.46 TqUÀnis imperatorebis didebulebisa. 47 TqUÀnma imperatorebisa didebulebaman.48 TqUÀnisa.49 TqUÀnisa.50 TquÀnis imperatorebisaTa.

  • 84 dokumentebi kerZoÁT CUÀniT oVzenaesisa Xelmwifebisa yovlisa ruseTisa imperatorTasa51 mefeTa zeda qarTlisaTa da yovelTa zeda samflobeloTa maTTa, monarxobiTiTa TqoVEniTa52 CUÀndamo wyalobiTa da mowyalebiTa inebeT damtkiceba axliTa windiTa, romelica damtkicda TqoVEnis imperatorebis dideboVlebisa53 srulis Zalis mqonebelisagan da CUÀn mierTa srulis Zalis mqonebelTagan dResaswaulobiTiTa pirobiTa, romelnica arian aqa Semoxmul leqsiTileqsad.

    saxeliTa R˜isa y˜isa SemZlebelisa, erTisa samwmidaobasa Sina didebulisaTa!

    adriTgan erTmorwmuneobaman yovlisa ruseTisa imperiisaTana qarTUÀlTaman hmsaxura mfarUÀlobiTa, SemweobiTa marad SesavedrebelobiTa maT erTaTa da oVganaTlebulesTa maTTa mflobelTaTa winaaRmdgomad maWirUÀbelTa, romelTaca qUÀSe Semvrdom iyUnes igini mezobelTagan TÂsTa; mfarUÀlobaman yovlisa ruseTisa TVTmpyrobelTaman54 mefeTa mimarT saqarTUÀloÁsaTa, naTesavTa da ymaTa maTdami miniWebulman gamoiyUana mokidulebaÁ igi ukanasknelTa amaT pirUÀlTa amaTgan, romelica ufrosRa iCUÀnebis ruseTisa saimperatoroIsa55 titloÁsagan. aw bednierad mmefobman imperatorebisa misisa dideboVlebaman 56cxad uyo erTa amaT namdÂliTa saxiTa monarxobiTi TVsi57 keTilnebobaÁ da didsulobiTi mzrunUÀlobaÁ keTilobisaTÂs maTisa, TVsiTa58 ZlieriTa mecadineobisa darTÂTa ganTavisuflebisaTÂs maTisa uRlisagan monebisa da sayUÀdrelisagan tyUÀd miÃdisa vaJTa da qalTasa, romlisaca romelnime erni amaTganni micemad Sekrul iyUnes, da ganagrZelebs TVssa59 monarxobiTsa moxedUasa mflobelTa maTTadmi, _ sazriTa amiT simdabled STamosrulman Txovasa zeda oVganaTlebulesisa mefisa qarTlisa da kaxeTisa irakli TeimurazoviCisa, romelica moRebul iqmna taxtisadmi misisa dideboVlebisa60 miRebisaTÂs yovliTa memkÂdriTa da menacUaliTa TÂsiTa da yovliTa samefoÁTa da samflobeloÁTa TÂsiTa monarxobiTsa mflo51 imperatorTasa.52 TqUÀniTa.53 TqUÀnis imperatorebis didebulebisa.54 TÂTmpyrobelTaman.55 saimperatoroÁsa.56 imperatorebisa misisa didebulebaman.57 TÂsi.58 TÂsiTa.59 TÂssa.60 misisa didebulebisa.

  • 85georgievskis traqtatibelobasa qUÀSe misisa dideboVlebisasa61 da maRalTa memkÂdreTa misTa62 da mosaydreTa oVzenaes Xelmwifed aRsarebiTa yovlisa ruseTisa imperatorTa63 mefeTa zeda qarTlisa da kaxeTisaTa, y˜d oVmowyalesobiT ineba aRdgineba da damtkicebaÁ megobrobiTisa pirobisa hÃsenebulisadmi oVganaTlebulesisa mefisa, r˜lisaca Roned erTkerZo oVganaTlebulesoba misi saxeliTa TÂsiTa da TÂsTa menacUleTaTa aRiarebs oVzenaessa Xelmwifebasa da mfarUÀlobasa misisa imperatorebis dideboVlebisasa64 da maRalTa mosaydreTa misTa65 mflobelTa zeda da erTa samefoÁsa qarTlisa da kaxeTisaTa, da sxUaTa samflobeloTa SesabamTa maTdami, raTa daniSnul hyos (sameufoÁTa) dResaswaulobiTa da namdÂliTa xatiTa SekrulebaÁ TÂsi, ganhsjiTa yovlisa ruseTisa imperiisa Tana; X˜66 meoriT kerZo dideboVlebaI imperatorebisa misisa67 esreTve SemZlebel ars, raTa daniSnul hyos dResaswaulobiT, Tu viTari aRmatebulebaÁ da sargebeli mieniWebis mowyalisa da Zlierisa marjuÀnisagan misisa 68hÃsenebulTa erTa da oVganaTlebulesTa mflobelTa maTTa.

    dasamtkicebelad eseviTarisa pirobisa ineba dideboVlebaman imperatorebisa misisaman69 srulisa Zalisa qonebad oVganaTlebulesi kniazi imperiisa hromaulisa grigori aleqsandroviCi potemkini, mÃedarTa TÂsTa ReneralanSeFi, mbrZanebeli subuqisa cxenosnisa ganhswavlulisa da ganuswavlelisa, da sxU-aTa mravalTa samÃedroTa ZalTa, senatori, saxelmwifoÁsa samxedroÁsa kolleRiis viceprezidenti, astraxnisa da saraTovisa, azovisa da novarossiisa moadgile Xelmwifisa, Renaraladutanti TVsi70 da deistvitelni kamerReri, kavalerRUardiisa korpusisa poruTCiki, leibRvardiisa preobraJenis polkisa podpolkovniki, oVpirUÀlesi mTavari palatisa sasaWurUÀloÁsa Ãelovnebisa, kavaleri ordenTa w˜isa mociqulisa andreasi, aleqsandre nevskisa, samÃedrosa w˜isa didisa mowamisa giorgisa da w˜isa mociqulTa sworisa vladimirisa didTa jUarTa, korolTa prusiisa Savisa da 61 misisa didebulebisasa.62 misTa.63 imperatorTa.64 misisa imperatorebis didebulebisasa.65 misTa.66 x[olo].67 didebulebaÁ imperatorebisa misisa.68 misisa.69 didebulebaman imperatorebisa misisaman.70 TÂsi.

  • 86 dokumentebi polSisa TeTrisa arwivisa, da w˜isa stanislavisa, SUÀciisa seraFimTa, datskisa spiloÁsa da Rolstiniisa w˜sa annasi, _ esevi-TariTa XelmwifebiTa, raTa aryofasa mun TÂssa aRirCiosmca nebiTa TÂsiTa srulisa Zalisa mqonebelad visica keTilad ganhsajos man; romelman romlisaTÂs aRirCia da srulisa Zalisa mqonebel hyo maRalmsUleli oVfali misis dideboVlebis imperatorobisa71 armiis RenaralporudCiki, astraxnis Ruberniis mÃedrobisa mokamande, misis imperatorebis dideboVlebisa72 deistvitelni kamerReri da ordenTa ruseTisaTa wmidaTa aleqsandre nevskisa, Tavadis vladimirisa pirvelisa xarisxisa samÃedros didis mowamisa da ZlevaSemosilisa giorgisa da RolStiniisa wmidisa annas kavaleri pavle potemkini, X˜73 oVganaTlebulesobam qarTlisa da kaxeTisa mefisa irakli TeimurazoviCisaman aRirCia da srulisa Zalisa mqonebel hyUna kerZoÁT TÂsiT brwyinvaleni Tavadni: mÃedrobisa TÂsisa memarcxene sardari da oVmTavresi Tanganmzraxi erevnisa saqmeTa Tavadi ioane kostantinoviCi bagrationi da misisave oVga naTlebulesobisa mandaturTuxucesi da zedamxedUÀli yazaxisa kniaz garsevan revazoviCi WavWavaZe. hÃsenebulTa maT, srulisa Zalisa mqonebelTa da SewevniTa R˜isaTa saqmisa mimarT miwevnulTa, urTierTars nacUlismgebelTa srulisa Zalis mqonebelobisa mier, mebr Zalisa maTisa, daadgines da daamtkices, da moaweres SemdgomTa artikulTa anu wevrTa:

    artikuli pirUÀli

    oVganaTlebulesobaÁ misi, mefe qarTlisa da kaxeTisa, saxeliTa TÂsiTa, memkÂdreTa da menacUleTa TÂsTa dResaswaulobiT ukuhsTqUams yovelsa valobasa, anu viTar same titlosa yovlisagan mokidulebisa sparsTasa, anu sxUaTa myrobelTasa da amiT cxadhyofs winaSe pirsa yovelisa soflisasa, v˜d ara Sehracxs igi TÂs zeda da menacUleTa TÂsTa zeda sxUasa TÂTmpyrobelsa, TÂnier oVzenaesisa Xelmwifebisa da mfarUÀlobisa misisa imperatorebis dideboVlebisa74 da maRalTa misTa75 memkÂdreTa da menacUleTa saimperatoroÁsa taxtisa yovli71 misis didebulebis imperatorobisa.72 misis imperatorobis didebulebisa.73 x[olo].74 misisa imperatorebis didebulebisa.75 misTa.

  • 87georgievskis traqtatisa ruseTisaTa, aRmTqmeli taxtisa mis erTgulebisa da mzayofisa SewevnisaTÂs sargebelisa saÃelmwifoÁsa (ruseTisa) yovelsa Sina SemTxUÀvasa da drosa, sadaca ese iTxovebodes misdami.

    artikuli more

    dideboVleba imperatorebisa misisa76 mimRebeli oVganaTlebulesobisagan misisa esodenisa uzakUÀlisa aRTqmisa, aRhsTqUams TanahsworadUÀ da imedeul hyofs imperatorebriTa77 sityÂTa TVsiTa78 Tavisa TVsisaTVs79 da mosaydreTa TVsTaTVs,80 v˜d mowyaleba da mfarUÀloba TVsi81 oVganaTlebulesTa mefeTa qarTlisa da kaxeTisaTa araodes mieRebis, romlisaca dasamtkicebelad dideboVleba misi82 aZlevs imperatorebrsa Tavsmdebobasa TVss83 mrTlad (da dauklebelad) dacUasa zeda awindelTa samflobeloTa misisa oVganaTlebulesobisa mefisa irakli TeimurazoviCisaTa da winadahsdebs ganvrcelebasa eseviTarisa Tavsmdebobisasa ese gUarsa zeda samflobelosa, raTa, romelnica warmdinareobasa Sina droTasa garemoebiTa da ganrCeviTiTa xatiTa Sesabamad samflobeloÁsa misisa ipovebian, povnilni igi samflobeloÁsa misisa mimarT daimtkicebian.

    artikuli mesame

    gancxadebasa Sina amis uzakUÀlobisasa viTariTaca xatiTa oVganaTlebulesoba misi mefe qarTlisa da kaxeTisa aRiarebs oVzenaessa Xelmwifebasa da mfarUÀlobasa yovlisa ruseTisa imperatorTasa, ganiwesebis v˜d: hÃsenebulni igi mefeni odesigi miiwevian memkÂdreobiT samefosa zeda maTsa, mhswrafl auwyebden amisTÂs karsa saimperatorosa ruseTisasa da iTxovden despanTa TÂsTa mier samefosa zeda TÂssa imperatorebrsa damtkicebasa investiturisa werilTa, (ese igi ars) bovrayi anu droSa yovlisa

    76 didebuleba imperatorebisa misisa.77 imperatorebriTa.78 TÂsiTa.79 TÂsisaTÂs.80 TÂsTaTÂs.81 TÂsi.82 didebuleba misi.83 TÂssa.

  • 88 dokumentebi ruseTisa RerbiTa, mqonebeli saSual TÂssa hÃsenebulTa samefoTa Rerbisa, Xrmali, kUÀrTxi sabrZanebeli, mantia, anu warmosasxmeli yaryumisa. niSanni ese anu despanTa erwmunebis, anu mesamzRUreTa mTavarTa ZliT miiwevis mefisadmi, romelica miRebasa zeda mun dahswrebiTa ruseTisa ministrisaTa Tanamdebars, raTa ificos dResaswaulobiT erTgulebisaTÂs da gulsmodginebisa imperiisa ruseTisa da oVzenaes SeracxÂsaTÂs Xelmwifobisa da mfarvelobisa yovlisa ruseTisa imperatorTasa eseviTariTa xatiTa, viTarca dadebul ars fici igi artikulTa amaT Tana, wesi ese TanaaZs aRsrulebad y˜d oVganaTlebulessa mefesa qarTlisa da kaxeTisasa iraklis TeimurazoviCsa.

    artikuli meoTxe

    damtkicebisaTÂs, v˜d hazri misisa oVganaTlebulesobisa ga nhs jiTa esoden mWirsisa SeerTebisa yovlisa ruseTisa imperiisa Tana da aRsarebisaTÂs oVzenaesisa Xelmwifebisa y˜d uubrwyinUalesisa amis imperiisa mflobelTasa, v˜d arian uzakUÀl, aRhsTqUams oVganaTlebulesobaÁ misi, raTa uwinares TanÃmobisa oVpirUÀlesisa mesamzRUrisa mTavrisa da ministrisa misis imperatorebis dideboVlebisa84 hrwmunebulisa ara aqUndes miwermoweraÁ garemoTa mflobelTa mimarT, X˜85 odesigi movaln86 maT mier despanni anu werilni, hyofs ganzraxUasa oVpirUÀlesisa mimarT mesamzRUrisa mTavrisa da ministrisa misisa imperatorebis dideboVlebisasa87 ukunqcevisaTÂs despanTasa da SesaferisaTÂs sityÂsgebisa mflobelTa maTdami.

    artikuli mexuTe

    raTa adÂlad aqUndesmca yovelive igi saWiroÁ miwermoweraÁ da TanÃmobaÁ ruseTisa saimperatoroÁsa karisa Tana, hsurs amisTvs oVga naTlebulesobasa missa mefesa iraklis, raTa hyUÀsmca winaSe karisa mis ministri anu rezidenti; X˜ dideboVleba imperatorebisa misisa88 mowyalebiT mimRebeli misi aRhsTqUams,89 vi

    84 misis imperatorebis didebulebisa.85 x[olo].86 teqstSia: movalSnn.87 misisa imperatorebis didebulebisasa.88 x[olo] didebuleba imperatorebisa misisa.89 aRhsTqUamSs.

  • 89georgievskis traqtatiTarmed igi karsa zeda missa miRebul iqmnebis ricxUsa Sina sxUaTa mflobelTa ministrTa Tana TanahsworiTa niSniTa TÂsiTa, da garda amissa hnebavs, raTa kerZoÁTca TVsiT90 hyUÀsmca ministri ruseTisa winaSe misisa oVganaTlebulesobisa.

    artikuli meeqUse

    dideboVleba imperatorebisa misisa91 _ mimRebeli keTilnebebiT aRsarebisa oVzenaesisa Xelmwifebisa da mfarUÀlobisa samefoTa zeda qarTlisa, kaxeTisa da saqarTUÀloÁsaTa, aRhsTquams saxeliTa TVsiTa92 da mosaydreTa TVsTaTa93 pirUÀlad, erTa mis samefoÁsaTa Sehracxs yofad mWirsiTa kavSiriTa srulebiT TanaÃmad imperiisa Tana TVsisa94. maSasadame, mterTaca maTTa Sehracxs mtrad TVssa,95 r˜lisaTÂsca portis aTamanisa Tana (ese igi XonTqrisa) anu sparseTisa, anu sxUaTa mpyrobelTa da samflobeloTa Tana mSÂdobaÁ damtkicebuli saTanado ars, raTa gangrZeldes dideboVlebisa misisa96 da safarUÀlTa erTaca amaT zeda; meored, oVganaTlebulessa mefesa iraklis TeimurazoviCsa da saxlisa misisa memkÂdreTa da menacUleTa da tomTa daicavs ucUalebelad samefoTa zeda qarTlisa da kaxeTisaTa; mesamed, Sinagansa Xelmwifebisa mmarTUÀlobasa Tana SeuRlÂlsa mhsjavrsa da samarTalsa da Sekrebasa misacemelisa xarkisasa daanebebs missa oVganaTlebulesobasa mefesa srulsa Sina nebasa da sargeblobasa missa, da daayenebs mTavarTa samÃedrosa da samoqalaqosaTa aRrevad, viTaricaRa iyo ganwesebaÁ erTa maT hÃsenebulTa.

    artikuli meSÂde

    misi igi oVganaTlebulesoba mefe, RirsTanamdebobiTiTa kr Z alulebiTa mimRebeli esoden mowyalebiTisa imedovnebisa misisagan imperatorebis dideboVlebisa97 aRhsTqUams Tavisa TÂsisa da tomTa TÂsTaTÂs; pirUÀlad, raTa iyos niadag mzaÁ samsaxursa 90 TÂsiT.91 didebuleba imperatorebisa misisa.92 TÂsiTa.93 TÂsTaTa.94 TÂsisa.95 TÂssa.96 didebulebisa misisa.97 misisagan imperatorebis didebulebisa.

  • 90 dokumentebi zeda misisa dideboVlebisasa98 mÃedrobiTa TÂsiTa, meored, mTavarTadmi ruseTisaTa, raTa iqcevodes mca samaradisoÁTa miwermoweriTa, raÁcaRa TÂseyÂs misisa imperatorebis dideboVlebisa99 samsaxursa, da kma hyofdes TxovaTa maTTa, da ymaTa misisa dideboVlebisaTa100 hscÂdes yovelTagan gansacdelTa da SeiwrebaTa; mesamed, ganwesebasa Sina kacTasa (TÂsisa samefoÁsaTa) adgilTa zeda da aRyUanebasa Sina maTsa XarisxTa Sina anu aRsavalTa romelTame, raTa usakuTresad aCUÀnosmca oVdidesobaÁ msaxurebisaTÂs ruseTis imperiisa, _ eseviTarsa pativiscemasa zeda mokidul ars gansUÀneba da bednieroba qarTlisa da kaxeTisa samefoÁsa.

    artikuli merUÀ

    dasamtkicebelad usakuTresisa monarxisa keTilnebobisa misis oVganaTlebulesobisa mefisadmi da erTa mimarT misTa, da umetesisa SeerTebisa ruseTisa Tana amaT erTmorwmuneTa erTa Tana, inebebs misi igi dideboVlebaI,101 v˜d kaTolikossa anu oVmTavressa arxiepiskopossa maTsa, raTa aqUndes adgili ricxUTa Soris ruseTisa mRUdelTmTavarTasa merUÀsa Sina Xarisxsa, ese igi ars, Semdgomad tobolskisa, da y˜dumowyalesobiT miuboZebs102 mas niadag titlosa oVwmidesisa sinodis Clenobisasa; X103 marTebisaTÂs saqarTUÀloÁsa ekklesiaTasa da miwermoweraTasa, Tu viTar saTanado ars ruseTisa sinodisadmi, amisTÂs ukUÀ daiwereba sxUaÁ artikuli.

    artikuli mecxre

    ganvrcelebisaTÂs mowyalebisa TÂsisa ymaTadmi misisa oVganaTlebulesobisa mefisaTa TavadTa da aznaurTaTÂs, ganawesebs dideboVleba imperatorebisa misisa104 v˜d yovelni igi yovelsa Sina yovlisa ruseTisa imperiasa iqmnebian esreT msargeblebel yovliTa miT oVpirUÀlesobiTa da sargebeliTa, romelni

    98 misisa didebulebisasa.99 misisa imperatorebis didebulebisa.100 misisa didebulebisaTa.101 didebulebaÁ.102 dedanSia miuboZebSs.103 x[olo].104 didebuleba imperatorebisa misisa.

  • 91georgievskis traqtatica Seeferebian ruseTisa keTilSobilTa. X˜105 oVganaTlebulesoba misi miiRebs madlobiT esoden mowyalebiTsa ymaTadmi misTa simdabliT hSTamoslUasa da SeikrÂs wargzavnad karisadmi misisa dideboVlebisa106 nusxasa yovelTa keTilSobilTa gUarTasa, raTamca miT SesaZlebel iyos cnobad namdÂli zedmiwevnilebaÁ, Tu romelsa viTarime namdÂli eSesabamebis samarTali.

    artikuli meaTe

    ganiwesebis, v˜d yovelni sazogadod Sobilni qarTlisa da kaxeTisani SemZlebel arian ruseTsa Sina dasaxlebad da k˜d ukunqcevadve dauyovnebelad; X~107 tyUÀni, ukeTu saWurveliTa, anu gamoÃsniTa romliTame TurqTagan da sparsTa, anu sxUaTa erTagan ganTavisufldnen, raTa gantevebul iqmnen qUÀyanasa TÂssa wadilisaebr TÂsisa, magra raÁcaRaigi wargebul ars gamoÃsnasa da moyU-anebasa zeda maTsa, gardaiÃadon igi; TÂT ukUÀ amasve oVganaTlebulesobaÁca misi mefe aRsTqUams wmidad aRsrulebad ganhsjiTa rusTa tyUÀTaTÂs, romelnica datyUÀvebul iqmnen mezobelTagan.

    artikuli meaTerTmete

    vaWrobasa qarTlisa da kaxeTisasa aqUs TavisuflebaÁ, raTa ganavaWros savaWroÁ TÂsi ruseTsa Sina da isargeblon miTve samarTliTa da pativiscemiTa, romliTaca mkÂdrni ruseTisani hsargebloben; nacUladve missa aRhsTqUams mefeÁca ganwesebad TavTa mTavarTa mesamzRUreTa, anu ministrTa misisa dideboVlebisaTa108 yovliTa ZaliTa aRsubuqebad vaWrobisa rusTasa savaWroTa Sina samflobeloTa Sina TÂsTa, anu mgzavr ganmvlelTa rusTa vaWrobisaTÂs sxUaTa Sina adgilTa, amisTÂs romel garda esegUarisa namdÂlisa ganwesebisa da zavisa sargebelTaTÂs vaWrobisaTa adgili qonebad SeuZlebel ars (ese igi ars, sxUagUar vaWrobad SeuZlebel ars).

    artikuli meaTormete

    zavi ukUÀ ese anu piroba iqmnebis saukunod. magra, ukeTu ganxilul iqmnes raÁme saWirod SecUalebad anu dahrTUad urTierTi105 x[olo].106 misisa didebulebisaTa.107 x[olo].108 misisa didebulebisaTa.

  • 92 dokumentebi saTÂs sargebelisa, aqUs mas adgili orTave kerZoTa TanÃmobisa.

    artikuli meaTsammete

    kma yofisaTÂs awindelisa traqtatisa saTanado ars urTierTars SecUalebulyofaÁ eqUsTa TTUÀTa Sina ÃelismoweriTa, anu ukeTu umswrafles SesaZlebel iyos.

    romlisa dasarwmunebelad qUÀmo momwerelTa, srulisa Zalisa mqonebelTa, mebr Zalisa srulZalmqoneblobisa maTisa moaweres artikulTa amaT zeda da amas Tana TÂsnica dahsxnes beWedni.

    giorgis cixeSi, iuliss 24 dResa, 1783 welsa.

    pavle potemkini.

    Tavadi ioane bagrationi.

    Tavadi garsevan WavWavaZe.

    saxe ficisa109

    me ukUÀ qUÀmo hÃsenebuli aRvhsTqUam da vhfucav amas y˜isaSem Z lebeliTa R˜iTa, winaSe w˜isa saxarebisa misisa, v˜d mnebavs da Ta n a m debca var misisa imperatorebis dideboVlebisa110 yovl ad oVbrwyinUalesisa da oVmpyrobelesisa didisa Xelmwifisa imperatricaIsa111 da TÂTmpyrobelisa y˜isa ruseTisa ekaterina aleqsivnaIsa112 da misisa113 y˜dsayUarelisa Zisa, y˜dubrwyinUalesisa Xelmwifisa cesareviCisa da didisa kniazisa pavle petroviCisa, y˜isa ruseTisa saimperatoroÁsa taxtisa hsjulierisa memkÂdrisa da yovelTa maRalTa mosaydreTa mis taxtisaTa, raTa viyo erTgul, sarwmuno da keTilmwadnel, aRÂareb saxeliTa CemiTa, memkÂdreTa da menacU-leTa CemTa da yovelTa samefoTa da samflobeloTa CemTa saukunod oVmaRlessa mfarUÀlobasa da oVzenaessa Xelmwifebasa misisa imperatorebis dideboVlebisa114 da yovelTa maRalTa mosaydreTa

    109 saxe ficisa.110 misisa imperatorebis didebulebisa. 111 xelmwifisa imperatricaÁsa.112 ekatirina aleqsivnaÁsa.113 misisa.114 misisa imperatorebis didebulebisa.

  • 93georgievskis traqtatimisTasa115 Cem zeda da mosaydreTa CemTa qarTlisa da kaxeTisa mefeTa zeda, romlisaca SemdgomiTa ganvagdeb yovelsa Cem zeda da samflobeloTa CemTa zeda, viTarTame misaRebelTa titloTa, anu winadadebaTa viTarisame oVflebisa, anu Xelmwifebisa sxUaTa XelmwifeTa da mpyrobelTasa, da uarvhyof Xelmwifebasa maTsa, Sevikr q˜eanebriTa sÂnidisiTa CemiTa, v˜d mterTa ruseTisa saxelmwifoÁsaTa vhracxde sakuTrad mtrad Cemda, v˜d viyo morCil da mza yovelsa Sina drosa, sadac saÃmar viyo msaxurebasa Sina misisa imperetorebis dideboVlebisasa116 da yovlisa ruseTisa saxelmwifoÁsasa, da amas Sina yovliTurLT ara Se viwyalo sicocxleÁ Cemi vidre ukanasknel wUÀTadmde sisxlisa, samÃedroTa da samoqalaqoTa misisa dideboVlebisa117 mTavarTa mimarT da msaxurTa viqceode umwUÀrUalesiTa TanÃmobiTa; da ukeTu viTar ime sawyeni sargebelisa da didebisa misisa dideboVlebisa118 da misisa119 imperiisa vhscna saqmeÁ anu hazri, my˜s ganvacxado igi. mokled UkUÀ vityÂ: esreT viqcevode, viTarca erTmorwmune ruseTisa erTadmi da Sekrulebisa ZliT Cemisa ganhsjiTa mfarUÀlobisa da oVzenaesisa Xelmwifebisa misisa imperatorebis dideboVlebisaTa120 Sesabam da TanamdebobiT. X˜121 dasasrul Cemisa amis ficisa amborsuyof sityu˜asa da j˜a macxovrisa Cemisasa, amin!

    hmsaxurebs saxe ese yofadTaca Sina SemdgomTa mefeTa qarTlisa da kaxeTisaTa yofisaTÂs ficiTisa aRTqmisa mefobad momavalTa, odesigi miiReben damtkicebiTsa wignsa, droSaTa da investiturTa boZebulsa ruseTisa saimperatoroÁsagan karisa.

    romlisaca dasarwmunebelad qUÀmo momwerelTa srulisa Zalisa mqonebelTa mebr Zalisa srulZalmqoneblobiTa movawereT saxesa amas zeda da davbeWdeT beWdiTa CUÀniTa. giorgis cixeSi, iUliss 24 dResa, 1783 welsa.

    pavle potemkini.

    Tavadi ioane bagrationi.

    Tavadi garsevan WavWavaZe.

    115 misTasa.116 misisa imperetorebis didebulebisasa.117 misisa didebulebisa.118 misisa didebulebisa.119 misisa.120 misisa imperatorebis didebulebisaTa.121 x[olo].

  • 94 dokumentebi

    mimcemeli RirsTanamdebobiTisa krZalulebisa esodenTa TqoVEnis imperatorebis dideboVlebisa122 mowyalebaTa CU Àndamo, tomTa da erTa CUÀnTa zed CUÀnebulTaTÂs, CUÀn dResa swaulobiTTa amaT moqmedebaTa ÃeliTa CUÀniTa mowerilTa da samefoÁTa beWdiTa CUÀniTa ganmtkicebulTa mimRebeli da damamtkicebeli yovelTa qmnilTa da ganwesebulTa CUÀnTa srulis Zalis mqonebelTagan aRviarebT, viTarmed igi kma hyofs srulebiT wadilsa CUÀnsa da imedebul gUyofs droTa awindelTa da SemdgomTa saxlisa da mamulisa CUÀnisa gansUÀnebaTa da keTildReobaTa, romlisaTÂsca aRvhsTqUamT mefobiTiTa sityÂTa CUÀniTa winaSe R˜isa yovlisaSemZlebelisa, winaSe oVsamRUdeloesisa TqoVEnis imperatorebis123 saydrisa da winaSe pirsa yovlisa soflisasa CUÀnTÂs da menacUleTa CUÀnTa da yovlisa samefosa da samflobelosa CuÀnisaTÂs, viTarmed yoveli pirobasa amas Sina aRTqmuli namdÂlsa Zalsa da sworesa gulisxmisyofasa Sina iqmnebis wmidad, mrTlad da dauÃsnelad daculi da aRsrulebuli. dasasrul, amisa mowyalebisa da keTilnebobisa TqoVEns imperatorebis dideboVlebas124 mivabarebT Tavsa CUÀnsa da samefosa saxlsa CUÀnsa yovliTurT samflobeloÁT CUÀniT. sataxtosa qalaqsa Sina CUÀnsa tfiliss, TUÀssa ianuarsa 24 dResa, 1784 welsa SobiTgan q˜a, mefobisa CUÀnisa meormocesa welsa.

    erekle.Tavadi orbeliani daviT.

    Tavadi qaixosro Coloyovi.125

    saqarTvelos ssr mecnierebis akademiis k. kekeliZis saxelobis xelnawerTa instituti, fondi H, saqme 2073a, furc. 16. dedani.

    [Б. Sesavali, 4 separatiuli muxli da erekles mier maTi ratifikacia]

    y˜d oVganaTleboVlesi oVTVTmpyrobelesi didi Xelm

    122 TquÀnisa imperatorebis didebulebisa.123 TquÀnisa imperatorebis.124 TquÀns imperatorebis didebulebas.125 dokuments Sekiduli aqvs beWedi.

  • 95georgievskis traqtatiwife imperatrica ekaterina aleqsivna mpyrobeli126 yovlisa ruseTisa: moskovisa, kievisa, vladimirisa, novoRorodisa, mefa yazanisa, mefa astraxnisa, mefa sibirisa, Xelmwifa pskovisa da didi mTavrina smolenskisa, mTavrina estlandiisa, liFlandiisa, korelisa, tverisa, euRorskisa, permskisa, viatskisa, bolRarisa da sxUaTa, XelmwifeTa da didi mTavrina novoRorodis nizovis quÀyanaTa, Cernigovisa, rezanisa, rostovisa, iaroslavisa, belaozerisa, oVdorisa, obdorisa, kondiisa da yovlisa CrdiloeTis kerZoTa, mbrZanebeli da Xelmwifa iveriisa qUÀyanisa qarTlisa da saqarTUÀlosa TavadTa da yabarTols qUÀyanisa, CerqezTa da mTiurTa TavadTa da sxUaTa memkÂdre Xelmwife da mflobeli. irakli meore wyalobiTa R˜isaTa da TqoVEnis imperatorebis dideboVlebisa127 keTilnebobiTa mefe qarTlisa, mefe kaxeTisa, memkÂdre mflobeli samcxesaaTabagosi, mTavari yazaxisa, mTavari borCalosa, mTavari SamSadilisa, mTavari kakisa, mTavari Samaxisa da mTavari Sirvanisa, mflobeli da mbrZanebeli ganjisa da erevnisa.

    viTarca ganwesebasa zeda srulis Zalis mqonebelTasa TqoVEnis imperatorebis dideboVlebisa128 da CUÀnTa srulis Zalis mqonebelTagan pirobisa miRebisaTÂs CUÀnisa samefoT da samflobeloT CUÀniT oVmaRlessa mfarUÀlobasa qUÀSe TqoVEnis imperatorebis dideboVlebisa129 da oVzenaesisa Xelmwifebisa umjobesisaTÂs sargebelisa CUÀnisa daimtkicnen oTxni separatisa artikulni, saxeliT:

    separatisa artikuli pirUÀli

    hazri mtkice misisa imperatorebis dideboVlebisa,130 raTa erTmorwmunenimca erisa misisani131 esoden mWirsiTa sakrUÀliTa SeerTebulni misisa132 Tana imperiisa, egnen urTierTars megobrobasa Sina da srulsa TanÃmobasa saSiSrad moSurneTa mezobelTa maTTa da mosawyUÀlad SeerTebuliTa ZaliTa maTda, romelnica Seexebian vnebad Tavisuflebasa, gansUÀnebasa da 126 y˜d uganaTlebulesi uTÂTmpyrobelesi didi xelmwife imperatrica ekatirina aleqsivna mpyrobeli.127 TqUÀnis imperatorebis didebulebisa.128 TquÀnis imperatorebis didebulebisa.129 TquÀnis imperatorebis didebulebisasa.130 misisa imperatorebis didebulebisa.131 misisani.132 misisa.

  • 96 dokumentebi keTildReobasa maTsa, romlisaTÂs ukUÀ aRiZrÂs dideboVleba misi,133 misisa oVganaTlebulesobisadmi mefisa qarTlisa da kaxeTisa irakli TeimurazoviCisa micemad megobrobiTisa hazrisa da ganzraxÂsa (ese igi hrCevisa) dacÂsaTÂs megobrobisa da keTilisa TanÃmobisa oVganaTlebulesisa mefisa mimarT imerTasa solomonisa ganwesebisaTÂs yovlisa mis, raÁcaRa SesaZlebel ars oden Ronieryofad, winaTUÀ hswrobad yovlisa ver gulisxmissayofelisa, aRhsTqUams imperatorebriTa sityÂTa TVsTa134 ara Tu oden Sewevnad mecadinobiTa TVsTa 135yofisaTÂs esoden sasargebloÁsa amis saqmisa, aramed amas eseviTarsa zeda mSÂdobasa da TanÃmobasa mihscems TVssa136 Tavsmdebobas.

    oVganaTlebulesoba misi mefe irakli, mimRebeli Tanamdebob iTiTa madlobiTa didsulobasa misisa dideboVlebisa137 zru nÂsasa, dacÂsaTÂs megobrobisa erTa Soris erTgUarTa da erThs julTa, da oVmaRlessa Tavsmdebobasa missa138 aRiarebs amiT, v˜d urTierTTa Sina saqmeTa maTTa oVganaTlebulesisadmi mefisa solomonisa aw da Semdgomad Sehracxs139 misisa imperatorebisa dideboVlebasa140 srulad meSuamavled da ganagdebs misisa141 mier oVzenaesisa ganCinebisa, anu ganCenisa ver gulisxmissayofelTa SfoTTa Soris orTa amaT mflobelTa, ufros yovlisa molodebisa gamosrulTa.

    artikuli meore separatisa

    dacÂsaTÂs samflobeloÁsa qarTlisa da kaxeTisaTa yovliT kerZo Sexebisagan mezobelTasa da simtkicisaTÂs mÃedrobisa misisa uganaTlebulesobis mefisa dideboVleba imperatorebisa misisa 142aRhsTqUams143 SenaxUad samflobeloTa Sina mefisaTa orsa srulsa batalionsa qUÀiTsa oTxiTa zarbazniTa, romelTaca

    133 didebuleba misi.134 TÂsTa.135 TÂsTa.136 TÂssa.137 misisa didebulebisa.138 missa.139 SehracSxs.140 misisa imperatorebisa didebulebasa.141 misisa.142 didebuleba imperatorebisa misisa.143 RhsTquaSms.

  • 97georgievskis traqtatipravianti da saWmeli usityUTa xarisxisaebr mÃedrobisaganTa maT miecemis, da pravianti igi da saWmeli usityUTa syidul iqmnebis nayofierebisa ZliT qUÀyanisa TanÃmobiTa misisa oVganaTlebulesobisaTa Tavisa Tana mesamzRUrisa mTavrisa dadebuliTa fasiTa.

    artikuli mesame separatisa

    drosa brZolisa oVTavesi igi mTavari mesamzRUre misisa imperatorebis dideboVlebisa144 kerZoÁT niadag srulisa Zalisa qonebad Tanamdeb ars, raTa oVganaTlebulesobasa missa mefesa qarTlisa da kaxeTisasa eTanÃmosmca da dahsdUas hazri SewevnisaTÂs TqmulTa maT qUÀyanaTa da winaaRmdgomisa mterTasa moqmedebisaTÂs, romelica ara sxUÀbr, aramed viTarca saerTod mtrad SeracxUad saTanado ars. amas Tana ganiwesebis eseca, viTarmed ukeTu raodenime mÃedroba qarTlisa da kaxeTisa Ãmarebul iqmnes samsaxurisaTÂs misisa imperatorebis dideboVlebisa 145ga regan sazRUarTa maTTa, maSin ganiCinebis maTTÂs Sesanaxavi sruli, Tanahswori misisa dideboVlebisa146 mÃedarTa.

    artikuli meoTxe separatisa

    dideboVleba imperatorebisa misisa147 aRhsTqUams, raTa drosa brZolisasa iÃmarosmca yoveli SemZlebelobaÁ mecadineobisa RoniTa saWurUÀlisaTa, X˜148 drosa mSÂdobisasa dazavebisa mier ukmoqcevisaTÂs qUÀyanisa da adgilTa mterTagan qonebulTa da ZUÀladve samefoÁsa mimarT qarTlisa da kaxeTisa SeracxilTa eseni ukUÀ dahSTebian samflobelod muneburTa mefeTa safUZUÀlsa zeda TqmulTa hazrTasa, romelnica iTqUnen mfarUÀlobisaTÂs da oVzenaesisa Xelmwifebisa yovlisa ruseTisa imperatorTa.

    amaT separatisa artikulTa aqUsT eseviTarive Zali, viTarca TÂT zemo werilni igi traqtatni zemo werilisaebr leqsiTi leqsad SemoyUanilqmnil iyUnen, romlisaTÂsca srulyofasa amissa igive paemani aqUs SecUalebasa zeda anu dahrTUasa.144 misisa imperatorebis didebulebisa.145 misisa imperatorebis didebulebisa.146 misisa didebulebisa.147 didebuleba imperatorebisa misisa.148 x[olo].

  • 98 dokumentebi romlisa dasarwmunebelad qUÀmo momwerelTa srulisa Zalisa

    mqonebelTa, mebr Zalisa srul Zalmqonebelobisa maTisa, moaweres artikulTa amaT zeda da amas Tana TÂsnica dahsxnes beWedni. giorgis cixeSi, iuliss 24 dResa, 1783 welsa.

    pavle potemkini.

    Tavadi ioane bagrationi.

    Tavadi garsevan WavWavaZe.

    CUÀn, mimRebelni amaTni, TanamdebobiTiTa krZalulebiTa damamt kicebelni yovlisa mis, raÁca CUÀnTa srulis Zalis mqo nebelTagan mun ganiwesnen, aRUsTqUamT mefobiTiTa sityÂTa CUÀniTa RoniTa amis moqmedebisaTa, romelica ÃeliTa CUÀniTa moweril ars da samefoTa beWdiTa CUÀniTa ganmtkicebul winaSe R˜isa da oVsamRUdeloesisa TqoVEnis imperatorebis149 saydrisa CUÀnTÂs da menacUleTa CUÀnTaTÂs da yovlisa samefosa da samflobelosa CUÀnisaTÂs wmidad, mrTlad da dauÃsnelad dacUad da aRsrulebad. dasasrul amis mowyalebisa da keTilnebobisa TqoVEnis imperatorebis dideboVlebas150 mivabarebT Tavsa CUÀnsa da samefosa saxlsa CUÀnsa yovliTa samflobeloÁTa CUÀniTa. sataxtosa qalaqsa Sina CUÀnsa tfiliss TTUÀsa ianUarsa 24, welsa SobiTgan q˜a 1784, mefobisa CUÀnisa meormocesa welsa.

    erekle.Tavadi orbeliani daviT.

    Tavadi qaixosro Coloyovi.151

    saqarTvelos ssr mecnierebis akademiis k. kekeliZis saxelobis xelnawerTa instituti, fondi H, saqme 2073b, furc. 13. dedani.

    redaqtorisagan

    aq gamoqveynebul dokumentebs istoriam gamorCeulad didi sax

    149 TqUÀnis imperatorebis.150 TqUÀns imperatorebis didebulebas.151 Sekiduli beWedi.

  • 99georgievskis traqtatielmwifoebrivi misia daakisra. amasTanave, es dokumentebi qarTuli samwerlo enis sayuradRebo Zeglebicaa. SeiZleba araspecialist mkiTxvels eucnauros am dokumentebis orTografiul formaTa nairgvaroba da meryeoba, zogi ram gaugebaric iyos misTvis. es imitom, rom isini enobrivad gamarTulia kaTalikosi antoni pirvelis (17201788) `Rrammatikisa kanonsa zeda~. antonma, am didma da mravalmxrivma moRvawem, me18 saukunis II naxevridan qarTuli samwerlo enis bunebrivi ganviTarebis gza gaamruda xelovnuri formebis danergviT, radgan is naklebad uwevda angariSs rogorc samwerlo qarTulis Zvel tradicias, aseve sametyvelo qarTulSi moqmed normebs.

    gasakviri is ki ar aris, rom Cvens teqstSi axali enobrivi formebia: me18 saukunis dokumentebs klasikuri (VX ss.) Zveli qarTulis normebis sruli dacviT, cxadia, ver Seadgendnen. gasakviri ufro is aris, rom masSi axali formebi cotaa. magram esec gasagebi mizezebis gamo: antonis gramatikiT dakanonebuli orTografia arsebiTad ar Seesatyviseboda cocxal enaSi moqmed normebs. antoniseuli xelovnuri orTografiuli formebi TavSive Seicavda Tavis uarmyofel potencias, radgan praqtikulad SeuZlebeli iyo xelovnuri wesebis sistemuri gatareba. amitomaa, rom antonis orTografiuli normebisadmi erTgulnic ki cocxali, sametyvelo enis normebis karnaxiT uneburad arRveven SemzRudav jebirebs. dokumentebSi a x ali orTografiuli form e b id a n aRsaniSnavia Semdegi:

    1.Ã aso metwilad Z v eli qarTulisamebr aris naxmari garkveul fuZeebSi: (Ãrmali, Ãeli, mÃedari, gamoÃsna, Ãseneba…), magram aqaiq a x ali qarTulisamebr Ãs cvlis x (hxsenebuli, saxmari…).

    2. Á (mokle, umarcvlo i) Z v eli qarTulisamebr naxmaria zogierTi xmovnis gverdiT (raÁca, samefoÁTa, mindobaÁ, samflobeloÁsa…), magram xSirad dakargulia a x ali qarTulisamebr: raTa (←raÁTa), ufros (←ufroÁs), yolisa samefosa (←…samefoÁsa)…

    3. umarcvlo u (U) naxmaria Zveli qarTulisebr (aqUs, kUalad, sxUaTa…), magram, metwilad u Secvlilia axali qarTulis gamoTqmisebr vTi: Cven, Zvelad, Tqven, qveynis…

    4. Â aso Zvelad, arsebiTad Ui difoTngs gamoxatavda. iSviaTad asecaa Cvens ZeglSi (TÂT, namdÂlTa…), magram saSualsa da axal qarTulSi, radgan U vd iqca, Â aso zedmeti gaxda da is vi dawerilobiT Seicvala. swored vi daweriloba gvxvdeba metwilad dokumentebSi (Rvinos, ricxviT, mSvidobasa, dagviweria…).

  • 100 dokumentebi 5. À aso, romelic Zvelad arsebiTad eÁ difTongs gamoxatavda,

    difTongis moSlis (eÁ→e) Semdeg zedmeti gaxda. am ufunqcio grafemas XIXII saukuneebidan uCveulo roli ekisreba _ TiTqos mianiSnos win mdgomi us umarcvloba (Ue→UÀ). Cvens teqstSic mxolod UÀ jgufis gadmocemaSi monawileobs da isic arasistemebr (qUÀSe, CUÀn, qUÀynisa…, Sdr. Tqvenisa, qveyanaSi…).

    zemoaRniSnuli SemTxvevebi kargad mianiSneben, rom s aliter aturo qarTuli Tavisi werilobiTi tradiciisadmi erTgulebis miuxedavad mogvianebiT mainc ecada, mxari aeba s a m et y v elo enaSi momxdari cvlilebebisaTvis, Tumca mas eRobeboda antoniseuli orTografiuli normebi. antonis mier SemoRebuli xelovnuri formebi xSirad aZneleben teqstis jerovan gagebas. amitom saWirod vTvliT, SevCerdeT aseT formebze gamocemul dokumentTa monacemebis safuZvelze.

    1. naxmaria L da F grafemebi. antonma amiT Zveli qarTuli anbanis 38 aso 40 gaxada (`Seaormoca~), Tumca misi droisaTvis ara Tu es niSnebi, aramed 5 sxva asoc (Á, Â, À, Ä, Ã) amosaRebi iyo.

    L niSani antonma SemoiRo somxuri anbanis merve w asos fardad da TanxmovanTgasayari xmovnis gamoxatvis funqcia daakisra, romlis werisas gamoyeneba saWirod CaTvala m xolod gadasatan sityvaSi _ datovebul Tavkidur an gadatanil bolokidur Tanxmovnebs Soris (bLrZana, varLT). Cvens ZeglSi L iSviaTad ixmareba: orjer gadatanil gakveTil sityvaSi (SehracxLs, aRhsTqUamLs), samjer ki _ gadautanelSi (movalLn, miuboZebLs, aRhsTquamLs). SeiZleba vifiqroT, rom bolo sami sityva Tavdapirvelad avtografSi striqonis bolo (gadasatani) erTeulebi iyo da Lc gadatanil bolo marcvalSi Sedioda, magram teqstis gadaTeTrebis Semdeg es L niSniani sityvebi striqonebis SigniT moeqca. asea Tu ara, faqti mainc isaa, rom TviT antoniseuli mcdari orTografiuli normac ar aris daculi. amitomac L niSniani formebi sqolioSi moeqca.

    F niSani antonma SemoiRo ara bagismieri xSuli fs nacvlad, aramed ucxo enebis kbilbagismieri spiranti bgeris aRsaniSnavad. antonimde elinofilebma (XII saukunidan) scades, samwerlo qarTulSi daemkvidrebinaT gviandeli berZnuli spiranti Fs xelnaweri variantis grafikuli saxe [ф], rac sabolood marcxiT damTavrda. sxvaTa Soris somxurma es niSani isesxa da SeinarCuna, radganac Sesabamisi bgeris gamoTqmac SeiTvisa am bgeris mqone enaTa (berZnulis, Turqulis) gavleniT. antonma berZnul grafikul [ф] niSans rusuli F amjobina. Cvens ZeglSi cotaa Fariani si

  • 101georgievskis traqtatityvebi (ReneralanSeFi, seraFimTa, liFlandiisa).

    2. v→U. Zvelad es asoebi ar ireoda erTmaneTSi, radgan saTanado bgerebic gansxvavebulad gamoiTqmoda. mogvianebiT ki Us gamoTqma daemTxva vsas (CUenCven), magram ukuprocesi (v→U) ar momxdara. oRond U→v procesma ubiZga antons, rom Tanxmovnis Semdgom mdgomi v SecdomiT Ud mieCnia, ramac metad aamRvria qarTulis swori tradiciuli orTografia. Cvens teqsts es aSkarad etyoba: mixedU-asa, dacUasa, menacUleTa, SenaxUad, SeracxUad…

    vs USi arevam sxva mcdar dawerilobebSic iCina Tavi:3. vi→Â: mivarTÂT, SeikrÂs, aRiZrÂs, ganzraxÂsa, SeracxÂsaTÂs,

    dacÂsaTÂs…; bolo or magaliTSi  ororjeraa naxmari, pirvelad umarTebulod, meored _ marTebulad.

    4. ve→UÀ. es mcdari dawerilobac vs Ud miCnevis Sedegia: radgan SecdomiT vs adgili Um daiWira, cxadia, Us momdevno ec Àm Secvala; e. i. ve→Ue→UÀ. aseTi daweriloba sagrZnoblad abnelebs sityvis etimologiur struqturas, rac kargad Cans Cvens teqstSi naxmari formebidanac: merUÀ (←merve), miTUÀ (→miTve), mosawylUÀlad (→mosawyvlvelad, e. i. mosaspobad), an kidev: sakrUÀlTa, nacUladUÀ, mfarUÀlobisaTÂs da sxv.

    5. mZime viTarebaa hs (hs) prefiqsis xmarebaSi. Zvelad mas da mis bgerinacvalT (x, s, S) mkveTri gramatikuli funqcia hqondaT: zmnis pirebs (L2 O3s) gamoxatavda (a. SaniZe). magram antonis gramatikiT hm (hsm) dakarga gramatikuli funqcia da keTilxmovnebis motiviT ixmareba ara marto TanxmovniT dawyebuli y v ela zmnis y v ela pirSi, aramed s a x elur formebSic (metwilad sonori da spiranti bgerebiT dawyebul zmnis ZirebSi). amitomaa Cvens ZeglSic, erTi mxriv: vhscna, aRhsTqUams, hscÂdes…, xolo meore mxriv: hsjulTa, hÃsenebulTa, hrwmunebulisa, hrCevisa, hswrobad, dahrTuasa, Tanahswori, hSTamosUlasa, ganhswavlulisa, mhswrafl, mhsjavrsa…

    6. antonma gza gauxsna elinofilTa mier adre (XIXII s.) SemoRebuli gramatikuli sqesis –a da –ina sufiqsebian xelovnur formebs, rogorc u k v e rusuli kulturisa da enis gavlenis gamovlinebas (amaze vrclad.: К. Д. Дондуа, Феминизирющий гласный в грузинском: rC. naSr., t. I, Tb., 1967, gv. 167182). amitomacaa Cvens ZeglSi: mefa, Ãelmwifa, didi mTavrina.

    7. sityvis fuZeSi ormagi (geminirebuli) Tanxmovnebis xmareba (ekklesiaTasa, annasi, kolleRiis…), mxedrul nawerSi mrglovani asoebis mTavrulad gamoyeneba sakuTar an sapatiod miCneul saxelTa dasawyisSi (zogjer mTlian dawerilobaSic) antonimdec iyo,

  • 102 dokumentebi oRond arasistemebr. antonma ki aseTi SemTxvevebis dakanoneba scada, rac Cveni Zeglidanac Cans.

    zemoaRniSnuli yvela (Svidive) orTografiuli forma ar a s wori a , rogorc qarTuli enis w erilobiTi tradici i s , aseve imdroindeli (XVIII sauk.) s a m et y v elo praqtikis TvalsazrisiTac. amitom SeiZleboda teqstis ise gamarTva, rom aseTi mcdari formebi kritikul aparatSi asaxuliyo. magram Tu es ar gakeTda, imitom, rom: jer erTi, gamomcemlis CaurevlobiT gansakuTrebuli istoriuli mniSvnelobis dokumentebs arsebiTad ucvlelad SeunarCundaT Tavdapirveli dedniseuli teqstobrivi saxe da, meorec: marTalia, zemoaRniSnuli xelovnuri orTografiuli formebi gamocemuli teqstis n a kli a , magram isini me18 saukunis s a m w erlo q arTulis kuTv n ileb a a da es f a qtic warmoCnda, ar daiCrdila.

    teqstSi Tanamedrove punqtuacia wesisamebr aris gatarebuli, oRond zogierTi kompozitis defisiani daweriloba ar emTxveva dRevandel normas. saqme isaa, rom kompozitebis Semadgenel nawilTa dasakavSirebeli niSani (mcire rkali, zeviTken mimarTuli boloebiT), e. w. `garemorTxmuli~, romelic antonma SemoiRo, farTo gamoyenebisaa, meSvelzmnian formebSic ixmareba (Tana∪mdeb∪ars, daniSnul∪iyos, SesaZlebel∪iyos…). aseTi da dReisaTvis aSkarad Seuferebel formaTa dawerilobaSi, rogoricaa Tan∪Ãmoba, Tavis∪ufleba, TÂT∪mpyrobeloba da sxva, defisi ar gatarebula.

    prof. k. danelia.6. III. 1982.