1884

Cumhuriyet niversitesiDi Hekimlii Fakltesi Dergisi

Cilt: 11 Say: 2 2008

* ukurova niversitesi, Di Hekimlii Fakltesi, Protetik Di Tedavisi AD, ADANA.**ukurova niversitesi, Di Hekimlii Fakltesi, Ortodonti AD, ADANA.

140

GEMTEN BUGNE YZ PROTEZ MATERYALLER

FACIAL PROSTHETIC MATERIALS: PAST TO PRESENT

Yrd. Do. Dr. Cem KURTOLU* Prof. Dr. lter UZEL**

ZET

Bu almada yz protezlerinin tarihsel geliimine ksaca deinilmi vegemiten gnmze kadar kullanlan yz protez materyalleri aklanmtr.Bugn ulalan baar, bu materyallerdeki geliime baldr.

Anahtar Kelimeler: Yz protez materyalleri, silikon elastomer,

poliretan,

SUMMARY

This review described the evaluation facial prosthetics and explained

the facial prosthetic materials. Nowadays, this increased success is

related to the evaluation of the materials.

Key words: Facial prosthetic materials, silicone elastomer,

polyurethan

GRene-yz blgesiyle ilgili olarak doutan veya

kazanlm deformitelerin rehabilitasyonunda kullanlanprotezlerin ilk olarak ne zaman yapld konusunda ok net bilgiler bulmak zordur. Fakat ilkel toplumlarda bu deformitelerin hastalk, avlanma veya kabile savalarnda olutuunu gsteren tarihsel veriler vardr,hatta yaplan arkeolojik kazlarda gnmzden 4500 yl ncesine ait buluntularda, burun, kulak ve gz protez kalntlarna rastlanmtr.1,2

Eski Msr mumyalar zerinde alan birok aratrmac rastlanlan yz protezlerinin defekti kapatmak iin, estetik veya fonksiyonel nedenlerle yapldn belirtmi olmalarna ramen Msrl bilim adamlar bu protezlerin dini amalarla lm sonras yerletirildiini vurgulamlardr.2,3

Mumyalarda bulunan yz protezlerine yaplan radyografik inceleme sonucunda zellikle orbital blgedeki protezlerin ierisinde metal yaplar olduu gzlenmitir. Eskiden yaplan gz protezleri incelendiinde dbkey bir metal ekil ve zerinde uygun renkler ile boyanm mine yer almaktadr. Bir ksm tarihi ve bilim adam eski inli iskeletlerinde bulunan yz protezlerinin tahtadan, mumdan veyaseramikten yapldn belirtmilerdir. 3

Gemi yllarda, Bulgaristanda yaplan kazlarda Traklar dneminden ilgin kalntlar bulunmutur.1Bunlardan bir tanesi demir mifere balanm bir gm maskedir. Gm plaka, metalin yumuakl nedeniyle savalarda tam bir koruma salamaz.

lk tam olarak belgelenmi yz protezi ise Fransz cerrah Ambroise Pare tarafndan hazrlanmtr. Modern cerrahinin babas olan Pare hi kukusuz yz protezinin de babas olarak bilinmektedir. Ayrca ilk olarak fiziksel deformiteleri protezle giderme yaklamnda bulunan kiidir1.

Parenin nl kitab Opera 1579da yaynlanmtr ve burada yz protezlerinin birok rnekleri sunulmutur. Pare, kitabnda yz protezlerinin endikasyonlarnn yan sra bu protezlerin yapmndakullanlan materyallerden ve kullanlabilecek retansiyon tekniklerinden de bahsetmitir. rnein kulak protezinin retansiyonu, hastann bandan geen bir bant ile salanr. Ayrca nasal protez iin de lastik bantlarn kullanld gsterilmitir. Pare kitabnda yz protez rehabilitasyonunun uygulanabilirliini ve ayrcakullanlacak materyal ve tasarm iin gerekli bilgiler vermektedir1.

nl bir astronom olan Tycho Brache 16. yyda nasal protez tayan ender kiilerden biriydi. 1890 de Dreyer deformitenin oluma hikayesini yle anlatmtr:4

"Bir delloda Tycho Brache burnuna kl darbesi ald ve o anda da dv kaybetti. Tannm bir kii olmas nedeniyle burnu olmadan yaamaktan honut deildi. Ksa bir sre sonra kendine altn ve gmten bir nasal protez yapt."

Fransz cerrah dihekimi Pierre Fauchard, farkl tasarml az ii ve az d protezler yaparak ene yz protez alanna katkda bulunmutur.

18. yy da Dr Forget tarafndan bir askere gmmaske yaplmtr ve tarihte bu protezi takan Alphonse


Cilt: 11 Say: 2 2008

141

Louis adl asker gm maskeli topu olarak anlmaktadr. Bu hikaye 1832 ylnda London Medical Gazetesinde yaynlanmtr. Gazetede 3.2 kglk bir arapnel paras yzn alt lsn, dilin yarsn, hyoid kemiinin bir ksmn ve enenin byk bir ksmnn paraland ve de st enede sol tarafta alveoler kr gzlendii bildirilmitir. Bu maskenin yz ile temas eden kenarlar byk ve favori ile gizlenmitir ve ten rengi boya ile boyanmtr.4Dnemlerde yz protezlerinde metal kullanm yaygnd. Metal protezler fonksiyon ve fonasyon asndan beklentileri salamasna ramen estetik olarak uygun deildi.

GELTRLEN YEN MATERYALLER1868de nl Amerikan kimyager John Wesley

Hyatt ilk organik plastik kalp materyali olan selloidi dier adyla selloz nitrat retmitir. Bu keif plastik ann balangc olmutur. Bu materyal ene yz protezlerinin yapmnda yaygn bir ekilde kullanlmaya balanmtr. Fakat zayf fiziksel zellikleri nedeniyle zaman iinde bu materyalin yerini yenileri almtr.5

Bundan yaklak 20 yl sonra Prof. Gayet n yzeyi seramik, i taraf sert lastik esasl materyalden yaplm bir orbital protezi 40 yalarnda bir bayan hastasna uygulamtr. Her ne kadar seramik materyalinin boyanmas estetik beklentileri fazlas ile karlasa da her iki materyalin birbirleri ile olan balant problemi seramik - sert lastikten yaplan ene yz protezlerinin kullanlmasn srekli klmamtr4.

19. yyda, endstride kullanlan plastik ve lastik esasl materyallerde gelimeler olmutur ve zaman ierisinde bu gelimeler dihekimlii teknolojisine de yanstlmtr. 1851 ylnda Goodyear firmas, belli miktarda slfrle birleince vulkanize olan ilk lastik esasl materyali retmitir. Bu materyal bata di hekimliinde olmak zere ene yz protez teknolojisinde r amtr. Bu materyal kullanlarak yaplan burun ve kulak protezlerini anlatan makaleler mevcuttur.5,6

Upham7, vulkanize olabilen lastik esasl materyalin kolay ilenebildiini, kt kokusunun olmadn ve kolay krlamadn belirtmitir. Ayrca selloid materyalinin ok sert, kolay krlabilen ve yanc olduunu da rapor etmitir.

1920li yllarda Almanyada yeni bir yz protez materyali gelitirilmitir. Jelatin, gliserin ve renklendirici

maddelerden oluan "Elastin" ad verilen materyal yar saydamd, bklebilendi ve zgl arl dkt. Ancak bu stn zelliklerini ksa srede kaybetmesi nedeniyleene yz protez yapmnda ksa bir sre kullanlm daha sonra terk edilmitir.7

1. Dnya Sava yz protezlerinin rehabilitasyonunda yeniliklerin uyguland bir dnem olarak tarihe gemitir. zellikle sava srasnda meydana gelen yz yaralanmalarnda yz protez teknolojisindeki yenilikler kullanlarak yarallar rehabilite edilmitir. Ayrca Kazanjiyan sava srasnda ve sonrasnda baarl bir yz protezi iin ene cerrahnn, ene yz protez uzmannn ve plastik cerrahn birlikte almas gerektii konusu srarla savunulmutur.8,9 O dnemlerde birok farkl tipte ene yz protezi kullanlm ve baz temel prensipler ortaya konmutu. 1930lara kadar Amerika'da, Fransa'da ve ngiltere'de vulkanit kullanlarak birok yz protezleriyaplmtr8.

Daha sonraki yllarda prevulkanize lateksden imal edilen yz protezleri yaplm ve Amerikal nl enecerrah Arthur Bulbulyan, bu malzemeyi kullanarakyz protez yapmn anlatan iki adet makale yazmtr.8,9 Bu materyal dierlerine gre daha hafif ve raf mr daha fazla idi8.

1930lu yllarda vulkanize lastik, plastik ve bununla birlikte metil metakrilat ksa bir srede olsa yz protezlerinin yapmnda kullanlmtr. Uzun yllar camdan yaplan gz protezleri dier bir deyile cam gzler kullanlm, ama zellikle 2. Dnya Sava(1939-1944) dnemlerinde akrilden yaplan gz protezleri daha tercih edilmitir.9 Giderek yz protezlerinin yapmnda akril, protez uzmanlar iin vazgeilmez materyal olmutur.

"Esnek plastik", 1940-1950li yllarda dihekimlii sektrnde yz protez yapmnda kullanlmtr. Dicor, Skintex, Flexiderm bu materyallerden bazlarnn ticari addr.10

Polivinilklorid (PVC), ierisine renklendirici pigmentler eklenmi olarak yz protezlerininyapmnda bu yllarda yaygn bir ekilde kullanlmtr. Materyalin yapm aamasndaki ilemler sonrasnda PVC protezlerinin de yzeylerinde oluan yan rnlerin sal tehdit etmesi nedeniyle belli bir sre sonra materyalin kullanm yaygnl azalmtr.10,11

Sonu olarak 17. yydan bu yana ene yz proteziok sk olarak uygulanmtr. Kullanlan ana


Cilt: 11 Say: 2 2008

142

materyaller aa, fildii, mum ve metallerdir. Akrilik rezinler gz protezi hazrlamada; aralarnda lateks kauuk, vinil plastik, gliserin jelatininde bulunduu grup ise 20. Yzyl ierisinde olduka geni alanda kullanlan materyallerdir.10 Yz dokularn taklit edecek materyali bulmak iin farkl materyaller denenmi ve bu yllar iinde ideal materyal iin zellikler birok yazar tarafndan anlatlmtr.5,12,13Doku uyumluluu, hafiflik, kolay temizlenebilme, hasta rahatl, fiziksel ve mekanik zellikler ve renklendirilebilmesi ideal bir ene yz protezimateryali iin olmas gereken zelliklerdir.12-14

Son 40 ylda polivinilklorid, poliretan ve polisiloksan geerli olan ene yz protez materyali olarak kullanlmtr ve aratrmaclar ideal olan bulmaya almlardr. Yeni bir materyal tantlrken, almalarlaslanabilirlik, sertlik, uzama, kopma ve yrtlma dayanm gibi materyalin mekanik ve fiziksel zelliklerini deneyebilmeleri gerekmektedir. Sweeney ve arkadalar151972 ylnda, elastomerik materyallerin dokularn dinamik doalln taklit edebilmesi gerektiini belirtmi ve ilk kez bklgenlik bu yazarlar tarafndan ne srlmtr. Baka bir almada elastomerik materyalin dinamik mekanik zellikleri ilk kez analiz edilmitir16. Birok almada dastatik ykleme testiyle materyalin temel zelliklerinin sonucunu aratrlmtr.17-19

1940-1950li yllarda Avrupa'da ve Amerika'da yz protezlerine ilgi daha da artmtr. Bu art ene yz protezinin protetik di tedavisi anabilim dalna bal bir bilim dal olmasna katk salamtr12.

Silikonlar 1946l yllarda ortaya karlm ve ilk kez Barnhart ve arkadalar tarafndan ene yz protez yapmnda kullanm anlatlmtr.20 Doal kauua gre silikonlar ilenebilme ve kullanm kolayl ynnden avantajlara sahiptir. 1960dan beri birok aratrmac21-23 ideal materyali yapma ynnde aratrmalar yapmtr. Her ne kadar zayf dayanm, yksek arlk gibi sorunlar hala mevcutsa da, gnmzde silikon; rahatl, uygunluu ve sreklilii ynnden modern bir ene yz protez materyali olarak tercih edilmektedir.24-25

Bu arada ene yz protezi ile ilgilenenler bilimsel dernekler oluturmaya balamlardr. Amerikan ene Yz Protez Dernei de bunlardan biridir ve 1953 ylnda kurulmutur. Dernek bilimsel, klinik, teknik bilgilerini ve yelerin tecrbelerini paylamay amalayan bir topluluktur.

1960'l yllarda Dow Corning firmas tarafndan yz protezlerinin yapmnda kullanlmak iin silikon materyali retilmitir. Bu materyal yz protez materyali iin gerekli bir ok zellie sahiptir. 1966'da Amerikan ene YzProtez Dernei ideal bir yz protez materyalinin zelliklerini aratrm ve Washington'daki bir toplantda meslektalara ve kamuoyuna duyurmutur. Materyalde olmas gereken zellikler;22,25

1) Doku uyumluluu olmal,2) Dokunun gerek tonlarn yakalayabilmeli,3) effaf olabilmeli,4) Yumuak dokular taklit edebilecek kadar esnek olabilmeli,

5) D etkenlere (souk, scak, gne vb) karkoyabilecek kadar dayankl olabilmeli,6) Isy geirebilme yetisi dk olmal, 7) Hafif olmal,8) lenebilmeli veya kalplanabilmeli,9) Uygulamas kolay olmal,10) Kolay duplike edilebilmeli,

11) Kolay temizlenebilir olmaldr.Ne yazk ki bugn yukarda bahsedilen zelliklerin

hepsine sahip bir materyal mevcut deildir, fakat bu zelliklerin birounu tayan silikon, lastik, vinil plastik vb materyaller artk yaygn bir ekilde kullanlmaktadr.26zellikle akril materyaline gre birok avantajlar vardr. Bunlardan en nemlisi ise deri renginin salanabilmesidir.26 Silikon materyalinin renklendirilebilmesi iin birok yntemler kullanlmtr. Bu yntemler i d boyama veya her ikisini ieren ekilde olabilir. Silikonlar cilt rengi ile olan renk uyumluluunun yan sra hafif, kolay uygulanabilirdir26.

ENE YZ PROTEZ MATERYALLERNDE GNCEL DURUM

Gnmzde iki farkl silikon vardr; oda scaklnda vulkanize olan (RTV) ve s ile vulkanize olan silikonlar (HTV). Her ne kadar HTV silikonlar,vulkarizasyondan nceki dk viskozitelerinden dolay uygun bir stabilizasyona sahip olsalar da i boyama ilemi zordur ve opak bir grntye sahiptir.RTV silikonlar ise ene yz protezlerinin yapmnda kullanlan elastomerik materyaller arasnda en iyi seenek olarak tarif edilmitir21,24,26.


Cilt: 11 Say: 2 2008

143

Silastic 382, Silastic 399, Cosmesil, Silastic 386, MDX 4-4210, MDX 4-4514 ve MDX 4-4515 gibi yeni RTV silikonlar gnmz almalarnda kullanlmakta ve gelitirilmektedir.23,26-34 Andres ve arkadalarnn351992 ylnda yaptklar uluslararas gzlemde MDX-4-4210un %41lik oranla en popler RTV silikonu olduunu bildirmilerdir.

ene yz protezlerinin yaptrlmas iin 1982de Udagama ve Drane, tip A adezivi tespit etmilerdir ve bunu MDX-4-4210 ile kartrmlardr.36 Bununla sertlik deimi fakat dk kenar dayanm ve fungal byme bu karmn dezavantaj olmutur. Karm modifiye etmek iin Udagama23yeni teknikler denemi ve MDX-4-4210/tip A medikal adezive poliretan snrlama tekniini gelitirmitir. Bu teknik birok testte kullanlmtr37,38 ve hala birok merkezde kullanlmaktadr.

Tm bu geliim ierinde hibir materyal Lewisin kriterlerinin tmne uymamaktadr.39 Bu nedenle 1990 ylnda Factor II firmas yeni RTV silikonu olan A-2186, A-2000 silikonlarn gelitirmitir. Bunlar platinyum bazl silikonlard ve uygulama esnasnda zel dikkat gerektirirler. A-2186 ise dier silikonlara gre sper fiziksel zelliklere sahiptir ve bu durum birok almayla kantlanmtr.40-44 A-2186 ile yaplan daha nceki almalarda evresel koullarda iin iine katlarak yapldnda bu stn zelliklerininbirounu kaybettii grlmektedir.34, 35, 45

Buna ek olarak, silikonlar fiziksel zellik olarak hidrofobik reaksiyon verirler ve dk slanabilirlik gsterirler. Bu zellik ya tabaksnda irritasyon yapmamas ve lsere neden olmamas avantajna sahip olmas nedeniyle nemlidir. Silikon elastomerler slanabilirlikleri iin de test edilmilerdir ve almalarn sonucunda yz protezlerinde kullanm iin dk serbest yzey enerjisine sahip olmas gerektii gsterilmitir.46,47

SONU

Materyallerin zelliklerini ve tekniklerin geliimini grdke giderek gereine daha ok benzeyen yz protezlerinin yapmnda ki baarnnnedeni anlalmakta ve bu materyallerin nemi btn plakl ile ortaya kmaktadr.

Yz protezlerinin tutuculuu da gemite nemli bir problemdi. imdi bu sonucu zmek iin daha iyi adhezivler retilmitir. Gnmzde silikonlarn dayanm ve bklgenlii nedeniyle tutuculuu daha fazla olan protezler retilmitir.

Silikon elastomerlerin artan uyumluluu ve gelimi zellikleri ile birlikte daha rahat materyal seimi yaplmaktadr.

KAYNAKLAR

1. Controy B, Hulterstrom A. The history and development of facial

prosthetics. Dent Tech. 1978;3:11-12.

2. hsanolu E, Gnergn F. Bilim Tarihi: Dnya kltrlerinde bilimin tarihi ve gelimesi. Ankara: Tahtal Yaynclk; 2003. s.374-395.

3. Valauri AJ. Maxillofacial prosthetics. Aesth Plast Surg.

1982;6:159-162.

4. Dreyer JLE. Tycho Brahe. New York: The Macmillan

Company;1890.p.74-95.

5. Bulbulian AH. Facial prosthesis. Philadelphia: WB Saunders Co;

1945.p.157-76.

6. Bulbulian AH. An improved technic for prosthetic restoration of

facial defects by use of a latex compound. Prof Staff Meet, Mayo

Clin. 1939;14:433-439.

7. Upham RH. Artificial noses and ears. Boston MA, 1901:145;522-523.

8. Kazanjian VH. Modern accomplishments in dental and facial

prosthesis. J Dent Res 1932;12:651.

9. Kazanjian VH, Converse JM. The surgical treatment of facial

injuries. Baltimore,MD: Williams&Wilkins Co; 1959;30:1041-1070.

10.Chalian VA, Philips RW. Materials in maxillofacial prosthetics. J

Biomed Mat Res 1974;5(part 2):349-63.

11.Keskin H, zdemir H. ene yz protezleri. stanbul: stanbul niversitesi Yaynlar; 1995. s.145-74.

12.Chalian VA. Maxillofacial prosthesis. Houston 1960;University

of Texas, Dental Branch:1-2.

13.Fonseca EP. The importance of form, characterization and

retention in facial prosthesis. J Prosthet Dent 1966;16:338-43.

14.tert HS. ene-yz protezleri. zmir: Ege niversitesi Dihekimlii Fakltesi Yaynlar; 2003. s. 117-33.

15.Sweeney WT, Fischer TE, Castleberry DJ, Cowperthwaite GF.

Evaluation of improved maxillofacial prosthetic materials. J Prosthet

Dent 1972;27:296.

16.Koran A, Craig RG. Dynamic mechanical properties of

maxillofacial materials. J Dent Res. 1975;54:1216-21.

17.Polyzois GL, Petterson AH, Kullmann A. An assessment of the

physical properties and biocompatibility of three silicone elastomers.

J Prosthet Dent 1994;71:500-4.

18.Polyzois GL, Stafford GD, Winter R. A study of some mechanical

properties of an RTV polydimethylsiloxane for extraoral

maxillofacial prostheses. Clin Mater 1992;9:21-29.


Cilt: 11 Say: 2 2008

144

19.Lai JH, Hodges JS. Effects of processing parameters on physical

properties of the silicone maxillofacial prosthetic materials. Dent Mat

1999;15:450-5.

20.Barnhart GW. A new material and technique in the art of somato-

prosthesis. J Dent Res 1960;4:836-44.

21.Wolfaardt JF, Chandler HD, Smith BA. Mechanical properties of

a new facial prosthetic material. J Prosthet Dent 1985;53:228-34.

22.Farah JW, Robinson JC, Koran A, Craig RG, Hood JAA.

Properties of a modified cross-linked silicone for maxillofacial

prostheses. J Oral Rehab 1987;14:599-602.

23.Udagama A. Urethane-lined silicone facial prostheses. J Prosthet

Dent 1987; 58:351-353.

24.Pikin T, Gnay Y. Yz protezi(epitezi) materyallerindeki gelimeler. MUDHF Dergisi 1983;1:33-6.

25.Mugan N, Tuncer EB, Keskin H, zdemir T. ki burun epitezi. D H F Dergisi 1979;12:281-3.

26.Schaaf NG. Materials in maxillofacial prosthetics. Dent Clin

North Am 1975;19:347-56.

27.Kouyoumdjian J, Chalian VA, Moore BK. A comparison of the

physical properties of a room temperature vulcanizing silicone

modified and unmodified. J Prosthet Dent 1985;53:388-410.

28.Bell WT, Chalian VA, Moore BK. Polydimethyl siloxane

materials in maxillofacial prosthetics: Evaluation and comparison of

physical properties. J Prosthet Dent 1985;54:404-410.

29.Farah JW, Robinson JC, Hood JAA, Koran A, Craig RG. Force-

displacement properties of a modified cross-linked silicone compared

with facial tissues. J Oral Rehab 1988;15:277-83.

30.Lewis DH, Castleberry DJ. An assessment of recent advices in

external maxillofacial materials. J Prosthet Dent 1980;43:426-432.

31.Dootz ER, Koran III A, Craig RG. Physical properties of three

maxillofacial materials as a function of accelerated aging. J Prosthet

Dent 1994;71:379-83.

32.Polyzois GL. Mechanical properties of 2 new addition-

vulcanizing silicone prosthetic elastomers. Int J Prosthodont

1999;12:359-622.

33.Haug SP, Moore BK, Andres CJ. Color stability and colorant

effect on maxillofacial elastomers: Part II: Weathering effect on

physical properties. J Prosthet Dent 1999;81:423-30.

34.Haug SP, Andres CJ, Moore BK. Color stability and colorant

effect on maxillofacial elastomers: Part I: Colorant effect on physical

properties. J Prosthet Dent 1999;81:418-22.

35.Andres CJ, Haug SP, Brown DT, Bernal G. Effects of

environmental factors on maxillofacial elastomers: part II- report of a

survey. J Prosthet Dent 1992;68:519 22.

36.Udagama A, Drane JB. Use of a medical grade methyltriacetoxy

silane cross-lined silicone for facial prostheses. J Prosthet Dent

1982;48:86-8.

37.Lemon JC, Chambers MS, Jacobsen ML, Powers JM. Color

stability of facial prostheses. J Prosthet Dent 1995;74:613-8.

38.Kiat-Amnuay S, Gettleman L, Goldsmith LJ. Effect of multi-

adhesive layering on retention of extraoral maxillofacial silicone

prostheses in vivo. J Prosthet Dent 2004;92:294-8.

39.Lewis DH, Castleberry DJ. An assessment of recent advices in

external maxillofacial materials. J Prosthet Dent 1980;43:426-432.

40.Kiat-Amnuay S, Johnston DA, Powers JM, Jacob RF. Color

stability of dry-earth pigmented maxillofacial silicone A-2186

subjected to microwave energy exposure J Prosthodont 2005;14:91-6.

41.Beatty MW, Mahanna GK, Dick K, Jia W. Color changes in dry-

pigmented maxillofacial elastomer resulting from ultraviolet light

exposure. J Prosthet Dent 1995;74:493-8.

42.Aziz T, Waters M, Jagger R. Analysis of the properties of silicone

rubber maxillofacial prosthetic materials. J Dent 2003;31:67-74.

43.Sanches RA, Moore DJ, Cruz DL, Chappell R. Comparison of the

physical properties of two types of polydimethyl siloxane for

fabrication of facial prostheses. J Prosthet Dent 1992;67:679-82.

44.Dootz ER, Koran III A, Craig RG. Physical properties of three

maxillofacial materials as a function of accelerated aging. J Prosthet

Dent 1994;71:379-83.

45.Veres EM, Wolfaardt JF, Becker PJ. An evaluation of the surface

characteristics of a facial prosthetic elastomer. Part III: Wettability

and hardness. J Prosthet Dent 1990;63:466-71.

46.Waters MGJ, Jagger JG, Polyzois GL. Wettability of silicone

rubber maxillofacial prosthetic materials. J Prosthet Dent

1999;81:439-43.

47.Aziz T, Waters M, Jagger R. Surface modification of an

experimental silicone rubber maxillofacial material to improve

wettability. J Dent 2003;31:213-6.

Yazma Adresi:Yrd. Do. Dr. Cem Kurtoluukurova niversitesi,

Di Hekimlii Fakltesi, Protetik Di Tedavisi AD01330 Balcal ADANATel : 0 322 338 73 30

Faks : 0 322 338 73 31

E-posta : [email protected]

Documents

1884