1914 _ Dimitrije Tucović_ Serbia Dhe Shqipëria_ Një Kontribut Vendimtar Për Politikat Shtypëse Të Borgjezisë Serbe

8/9/2019 1914 _ Dimitrije Tucović_ Serbia Dhe Shqipëria_ Një Kontribut Vendimtar Për Politikat Shtypëse Të Borgjezisë Serbe

1/50

11/5/2014 1914 | Dimitrije Tucović: Serbia dhe Shqipëria: një kontribut vendimtar për politikat shtypëse të borgjezisë serbe

http://www.albanianhistory.net/texts20_1/AH1914_1.html

Dimitrije Tucović

| Robert Elsie | NEWS | AL Art | Histori AL | AL Language | Literature AL | AL Photography | Kontakt |

Tekste dhe dokumenta të historisë shqiptare

Robert Elsie

BACK

1914

Dimitrije Tucović: Serbia dhe Shqipëria: një kontribut kritik për

politikat shtypëse të Bourgeoisi serbe e

Pas përfundimit të studimeve të tij në ligjin në Universitetin e Beogradit në vitin

1906, Social Demokrate dhe lideri i krahut të majtë të Partisë Socialiste të Serbisë

serb, ishte Dimitrije Tucović (1881-1914), në vitin 1910, edhe redaktor i "Borba".

Ai ishte i angazhuar fort për të socializmit dhe të paqes, por vdiq duke luftuar në

Luftën e Parë Botërore.

Dimitrije Tucović është autor i librit "Srbija e Arbanija: jedan prilog kritici

zavojevačke Politike buržoazije Srpske" (Serbia dhe Shqipëria: një kontribut

vendimtar për politikat shtypëse të borgjezisë serbe), Beograd 1914, ku ai nga një

pikë socialiste të parë, me politikën ekspansioniste serbe, dhe në veçanti kritike me

pushtimin e Kosovës dhe sulmin mbi Shqipërinë në trajtimin e luftës ballkanike.Vepra është e reprodukuar këtu në mënyrë të plotë.

Parathënie libri

Ne jemi të shqetësuar këtu më ngushtë me çështjen shqiptare, edhe më shumë për nevojat praktike sesa interesat jashtë teorike. Politika e qeverisë tonë Shqipërisë përfundoi me humbjen, sakrificat e mëdha kërkuan. Edhe viktimat e më shumë dotë kërkojë në të ardhmen. Politikat shtypëse të qeverisë serbe kundër popullitshqiptar të krijuara në kufirin perëndimor të Serbisë dhe kushteve, të cilat janë endetë lejojë në të ardhmen e afërt as paqe një shtet normal. Në të njëjtën kohë,

Shqipëria u fut në këtë mënyrë në krahët e dy fuqive të mëdha që kanë interes më tëmadh në Ballkanin Perëndimor, si dhe çdo forcimin e ndikimit, pa marrë parasyshse çfarë shteti kapitalist në Gadishullin Ballkanik, paraqet një rrezik të vërtetë për Serbinë dhe zhvillimin normal të të gjithë popujve të Ballkanit.

Por që i përshtaten qëllimin praktik, ne duhet të merremi me rrethanat në Shqipëri.Kjo duket edhe më i nevojshëm, pasi së pari u përpoq shtyp tonë në një garëshkatërruese, një pak të informuar dhe të keq ekzekutohet për të mbështetur politikën dhe në këtë mënyrë për disa muaj, madje vite më vonë populli shqiptar përhapur mendime të njëanshme, dhe së dyti nga mendimet e tilla dhe qeveria eUnterjochungspolitik tyre u përpoq për të justifikuar në Shqipëri.


2/50


http://www.albanianhistory.net/texts20_1/AH1914_1.html 2

Më shumë informacion në lidhje me konfliktin e interesit në këtë fushë të Ballkanitduhet të shërbejë për një pamje më të saktë të rrethanave në Shqipëri dhe njëmarrëdhënie më të mirë mes serb dhe popullit shqiptar. Sidomos proletariati kanevojë për informacion më të mirë, qëllimi kryesor i të cilit është vendosur për tëkundërshtuar politikat shtypëse të borgjezisë, dhe kështu për të treguar në një, pyetje tanishëm praktik, sa e mirë dhe e dobishme puna e Demokracisë Sociale nëBallkan në drejtim të miqësisë, aleancë dhe bashkësia e vërtetë e të gjithë popujvetë Ballkanit.

Në qoftë se ky libër detyra historike e partive Social Demokratike shërbeu si dukeshtuar Ballkanin, pritjet tona modeste ishin përmbushur tashmë.

Dimitrije Tucović parë Janar 1914, Beograd

I. Jeta e shqiptarëve

1. Origjina dhe shpërndarja

Shtëpi e shqiptarëve është kryesisht një varg i madh malor që ndan luginat pjelloretë Serbisë së Vjetër dhe Maqedoni nga Deti Adriatik. Ju merr përgjatë bregut tëShkodrës (Shkodër), në veri të vendbanimeve greke në jug; ky brez relativisht tëgjatë përgjatë detit nuk është vetëm e ngushtë, por edhe moçalore, dhe nuk kamalaria. Kushtet më të mira të jetesës disa me lugina të avancuara pjellore të Drinit,Matit, Seman, Shkumbin dhe Devoll. Por zona e vargmalit me portet e vogla dhenivelet e lumenjve ende është shtëpia e vërtetë e fiseve shqiptare që mbajnëmarrëdhënie dhe shprehitë jetësore të lashtë parahistorike të vazhdueshme.

Rreth vargmale dikur ecur rrugëve shumë të rëndësishme të botës së qytetëruar,duke përfshirë edhe në jug, Via Egnatia: Durrës, Elbasan, Strugë, Ohër, Manastir dhe për në Selanik dhe Stambollit Opel, në veri të Via di Zenta, Zentastraße atë të

Shkodrës udhëhequr nga Drintal në Prizren dhe më tej në brendësi të Ballkanit.Gjurmët e një herë një aktivitet i rëndësishëm ekonomik dhe kulturor që është kryer nëpër rrugë dhe degëve të tyre, janë ruajtur sot e kësaj dite në formën efortifikimeve kryesisht të shkatërruara dhe urat monumentale na. Ka shumë eshumë prej tyre në Shqipëri. Megjithatë, rrugët janë bërë të vetmuar. Më e vogëlderdhjet shtigjet që janë mezi të kalueshme pjesërisht, vetëm ju mund të bëni jashtëgjurmë. Përveç kësaj, majtas dhe djathtas, ka një jetë të tillë primitive, si në qoftë sefaktorët ish kulturore do të ketë vetëm përgjatë kreshtat e karstike, rrugët përshkuar vend shumë të mundimshëm. Nuk na ka thënë disa vite më parë një udhëtar në veritë Shqipërisë në shënimet e tij si "bëri të njohur Sehir se për kohë evropianët e parëvënë këmbë në samitin e Kunorini, dhe se për herë të parë një evropian pa liqenetDuran" nga të shtëna me armë. Kjo tingëllon sikur ne do të dëgjojmë zërin e

gëzimit të një studiues në Afrikën Qendrore!

Historia e këtyre zonave është e lidhur pazgjidhshmërisht me historinë e Adriatikut.Për aq kohë sa të Adriatikut, siç do të shohim më vonë, një kanal i madh u drejtuanga të gjithë trafikut të madh në mes të Lindjes dhe Perëndimit, ishte gjithashtu në bregdetin Adriatik në ekonomikisht të begatë. Gjurmët e kësaj jete shi tregtisëekonomike janë të dukshme në vendbanimet shqiptare në bregdetin, si dhe nëshkrimet e lashta individuale. Si të tregtisë nga Mesdheut në Atlantik ndryshuar, nedo të merret më në detaje në kapitullin e tretë, pra, i gjithë Ballkani, duke përfshirëShqipërinë ka qenë e prekur. Me kalimin e kohës, në portet e Adriatikut humbinrëndësinë e tyre të vjetër për tregtinë botërore me Konstandinopojës Opel dheOrientit, duke gjithashtu të rezultojë në shtigjet e tërthor përmes Shqipërisë, trafiku


3/50



i brendshëm në gadishullin ndryshoi si rezultat i shumë ndryshimeve politike dheekonomike gjithnjë e më shumë drejt Selanikut në jug dhe Evropa Qendrore nëveri. Drejt Selaniku tani gjithashtu tregtisë të gjitha qytetet kthehet në Drin, ngaKorça në Pejë, ku edhe brezat e vjetër e tregtarësh dhe zanatçinjsh jetojnë tashmë tëtregtohen ekskluzivisht me e Durrësit, Krujës dhe Shkodrës.

Pra, veçimi natyrshme e atdheut shqiptar u përforcua nga izolimi pothuajse absolutekulturore. Turqia, përndryshe shumë statike për backup të trafikut, tani u gëzua qëkishin këto shtame janë të menaxhohen nga qafa, ajo i dha vetes gjahun dhe

shfarosjen e ndërsjelltë.

Tensionet u rritën në dritën e gjakmarrje tërbuar gjakut; në male dhe në kanionet edorëzuara bukën prodhuar nga mënyrat e vjetra të punës nuk janë të mjaftueshme.Shqiptarët janë në kërkim për një mënyrë për të dalë nga kjo situatë, dhe mënyrënse si ajo ka qenë gjithmonë në migrimeve, ata u zhvendos ku kishte kushte më tëmira të jetesës, në luginat pjellore të Serbisë së Vjetër dhe Maqedoni. Por aty atagjithashtu prezantoi drejtim të ri të tregtisë, sepse qytetet në këtë anë të Drinit nëditët e sotme janë të furnizuara me mallra nga Shkup, Manastir dhe Selanik, vendetkryesore të tregut, madje edhe për fiset shqiptare që banon thellë brenda Shqipërisë.

Rreth përpara e shqiptarëve në lindje ishte me ne shkruar shumë, sepse kishte të

bënte me vendbanimet serbe në rajonet veri-perëndimore të Perandorisë Osmane.Kjo është edhe mënyra kryesore e të cilit shtypi shovinist përdor për të nxisurrejtjen kundër të "egra" Shqiptarët në popullin serb. Kjo fshehur si një gjarpër përbashkët e neveritshme që shqiptarët bënë për ushtrinë serbe. Sa lot janë derdhur për shkak të Kosovës historike, u përmbytën nga shqiptarët! Ata madje shkoi edhemë tej, dhe ishte mbështjellë me kufijtë e vjetër serbe, ata janë gjetur në zonat esapo çliruar, dhe ata janë gjithashtu, për fat të keq, përsëri drejtuar prej tyre, nëmënyrë që ata të mund të përforcojnë rripin në kufirin shqiptar. Ata erdhën edhe nëMaqedoni, depërtuar Tetovotal dhe erdhi në Vardar. Nga Northwest ngjeshur Shkup.

Ne nuk mund të shkojnë në pyetjen nëse zgjidhja hollë rezultat i drejtpërdrejtë i

sulmeve shqiptar apo deri në çfarë mase është e mbrojtur nga elementi serb në këtozona për shkak të migrimit të vërejtur në përgjithësi e popullit serb nga jugu në verikëtu. Kolonizimi i Shumadi [Serbi qendrore të sotme] është kryer pa dyshim, pastërheqjes nga rajonet jugperëndimore. Fakt i vërtetuar historikisht është se popullataserbe u tërhoq nga këto zona en masse me trupat austriake, sa herë që ata janë tëdetyruara në shekujt 17 dhe 18. Të heqin dorë avancimin e tyre në jug dhe të dalinnë pension. Si në fund mori serbët në e vjetër të Vojvodinës, i cili e çoi atje, dhe për çfarë arsye? Nëse ju do të shkoni për të gjitha këto pyetje dhe shumë të tjera më tëngushta, atëherë do vendetta që predikoi dhe kryhet nga Serbia e sotme kapitaliste,as i justifikuar, pasi, para Balkanicus dhe Dr. Vlladan grayed jashtë kështu. Nëqoftë se duhet të jetë e drejtë në fund të fundit, se elementi serb është shtyrë

lehtësisht prapa nga shqiptare, për herë të parë ishte sepse në histori, që nxitojnë tëdisa fiseve më të mirë të organizuara që mund të jenë në mënyra të tjera njëavantazh, një komb rrjedh nga vet zhvendosur zonë? Mos edhe popujt sllavë popullsisë autoktone të këtyre vendeve të zhvendosur me anë të cilat nuk janë tënjohura pikërisht në histori si gjobë? Dhe në fund turqit nuk e kane shtypur ata dhe popujt tjerë, dhe ende flet zyrtar Serbia sot nga të preferuarat e tyre më të mëdha nërajone të reja?

Shqiptarët u përhap në lindje në kurriz të sllavëve, që është fakt. Megjithatë, pyetjae arsyeve kjo shkelje hakmarrje qëndrimi i shtetit të drejtë për të edhe më pak kundër tyre. Pyetja është kryesisht se si shqiptarët morën vendet një: ngazhvendosja apo bashkim? Në atë zonë ata ishin më të fortë? Sigurisht ata kishin për


4/50



bashkimin, për asimilimin e elementit të huaj, pa lokaleve, sepse ata ishinkulturalisht midis fqinjëve të tyre, madje edhe në lidhje me malazezët. Prof. Cvijicgjenden në familjet e shqiptarëve të Kosovës të gjithë 140-bazuar! Shqiptarët nëkëtë mënyrë u vendosën në këto vende, tjetri kishte lënë vullnetarisht, ose me forcë, popullsia kishte braktisur ish, ose të cilat ata kishin qenë të larguara. Dalje është në pjesën më të madhe pa dyshim për shkak të afërsisë së padurueshme me primitive,lakmitar, fiset e egra shqiptare, ose në presionin trashë nga ana e tyre. Nuk ishte pronë e tij dhe jeta e tij nuk është më i sigurt, është penguar nga puna e lirë e përditshme dhe nuk mund shkatërrimin e produkteve të punës së tij, në mënyrë që

banorët të duhej të braktiste tufë e tyre në shtëpi.

Nga ana tjetër, migrimet shpeshta janë një variant i jetës në Turqi, dhe jo vetëm nëzonat kufitare me shqiptarët. Arsyeja për lëvizje në mënyrë të zakonshme dhe tëshpeshta është mënyra e prodhimit të bejlerët. Kështu si Blegtori ishte bazë për lëvizjen e madhe dhe zakonet nomade e shqiptarëve, siç ishte edhe arsyeja feudalkryesore për rritjen.

Ajo nuk ishte e lidhur me pronësinë e tokës, shoqata të fortë se ne e dimë nëshoqëri. Prandaj, pyetja e këtij problemi na çon në përfundimin se presioni i "egër",shqiptarëve në çdo aspekt është një bazë të mjaftueshme për interpretimin eBeherrschens njëpasnjëshme shqiptare dhe cenim në lindje, por se ky proces është i

bazuar në sistemin ekonomik, baza e vërtetë e jetës në Turqi është sot e kësaj dite.

Mund të ketë arsye të tjera të nachgeholfen, të tilla si ndjenja e pasigurisë dhe tëforcës brutale, në mënyrë që ata ishin ende në sistemin e qeverisjes së Turqisë, nëanarki e përgjithshme të menaxhimit dhe dobësi e raxha (i dobët - pa të të drejtave -njerëz). Regjimi turke dukej larg për dhunën bruto e shqiptarëve kundër tëkrishterëve, por ato mowed poshtë pa mëshirë, në qoftë se ata lënduar nga sjellja etyre interesat e qeverisë e regjimit. Shqiptarët nuk janë vetëm fisi me të cilin regjimiturke si anashkaluar, siç ishte e pranueshme për të drejtë. E njëjta gjë ndodhi mekurdët, fqinjët e armenëve.

Me përparimin e elementit shqiptar në lindje ka përzier jo vetëm me vendbanimet

serbe, por kjo e dominuar tërësisht në disa fusha, të tilla si Pejës Metohisë, dhe kuderi disa shekuj qendrës politike dhe fetare të popullit serb nën turke ishte.Monumentet më të bukura mesjetare serbe kulturore janë të vendosura pothuajseekskluzivisht në mes të popullit shqiptar. Kjo përzierje e njerëzit që jetojnë dhemonumente të lashta të Serbisë në atë kohë ishte duke u përgatitur në Konferencëndhimbje koke Londër në kufijtë e Shqipërisë, origjinën nga shkrirja e dy drejtimeveshumimit kulturore dhe folkish: së pari, të vjetër, shkaktuar gjatë marrëdhënievetregtare të shtetit mesjetar serb në Adriatik, përparimin e popullit serb drejt bregdetit, monumentet e pajetë të këtij cenim gjenden në të gjithë Shqipërinë everiut; e dyta, më të fundit, i zhvilluar nga tërheqja e popullit serb në verilindje, në brendësi të thellë dhe më afër kufirit verior. Dorë për dore me këtë tërheqje u

avancimin elementin shqiptar. Në periudhën e parë fitoi epërsi politike dhe kulturore të serbëve, në periudhën edytë ishte prapambetja kulturore dhe izolimi i shqiptarëve, sistemi fisnor kishtekrejtësisht e paprekur, superiore. Turqia nuk bëri asgjë për të sjellë shqiptarët ngaizolimi i tyre, për integrimin e tyre përmes aktiviteteve kulturore në një të përbashkët së bashku, por në fakt e krijuar nga sistemi i tyre i qeverisjes, kushteve për ruajtjen e primitivizmit shqiptar dhe ngadalësuar në asnjë mënyrë ndonjëzhvillimit. Pjesa tani, ku nuk ka regjim turke më shumë, më theksoi se sundimtarëte vendeve të Ballkanit kanë zgjedhur tashmë rrugën e jo-shkencore në cilësinë e sajsi trashëgimtarë të sundimit turk: atij ndryshimi, nëpërmjet ndryshimeve nëinstitucionet dhe kushtet e jetesës së njerëzve do të jetë mënyra më e zakonshme;


5/50



slogan barbare, e cila nuk kishte shërbyer edhe Turqinë në një shkallë të tillë, ështëse shkoza dhe ngritur një trekëmbësh, janë mësuesit më të mirë se institucionet ereja.

2. rendit fisnor dhe hakmarrjeve

Progresi i shqiptarëve në lindje ka rëndësi të madhe historike. Ajo përcaktoi fatin e popullit serb në tërë rajonin në kufirin jugor të ish Serbisë. Ai krijoi rripin efamshme shqiptare, e cila është një nga arsyet më të mundshme se pse Kryengritja

tonë kombëtar të 1804 nuk ka shkuar më tej në jug, në çdo rast, ai penguar ndikimine zhvillimeve më vonë në Serbi të lirë për masat shtypur sllave në Turqi.

Kjo paraprakisht shqiptar nga lindja na lejon dyshim stabilitetin e rendit fisnor tëshoqërisë së tyre. Në të vërtetë, kjo është një dëshmi se sistemi fisnor ka pasur ditëne tij në mesin e shqiptarëve dhe se ajo nuk ka më anëtarët e saj në dorë, sepse ajonuk është më në gjendje të plotësojë nevojat e tyre jetike.

Në Shqipërinë e veriut, jeta shoqërore e shqiptarëve ende luan nga kufijtë fisnore. Numri i shtameve është - françeskan murgu Mihacevic pas - 27 Fakti është se fisetkanë shpërndarë popullsisë territorial përmes migrimit në këto male, por lidhjetfarefisnore atëherë është ende e dukshme. Krasniqi ekzistojnë p.sh. në zonën

përreth Prizrenit, në Kosovë, në Ostrozub, pranë Cakovica, Pejës dhe Beran, nëMalesije. Edhe pse Krasniqi mbajtur në të gjitha këto fusha në emrat e tyre fisnoredhe familjare, edhe pse të rrëfejë të gjithë u shpërndanë nga një tërheqje muskulorenë kusherini shqiptar, ajo është mjaft e natyrshme që heqja e këtyre njerëzve nga baza origjinale fisnor dobëson ndjenjën e përkatësisë, traditat fisnore dhe të vjetrazakonet hap. Nëse emigrantët vijnë tani në zonat ku ndikimet e tjera kulturore janëtë forta apo ligjet e shtetit zbatohen, siç është rasti në luginën e Vardarit, kandodhur shumë shpejt në vend të zakoneve fisnore, gjakmarrjes, etj ligjin e përgjithshëm dhe mënyrën e re të jetës. Nëse një i huaj që udhëtojnë nëpër këtorajone, kjo është për shkak të metodave të punës të ndërtimit kat dhe menaxhimitfinanciar është e vështirë për të dalluar mes emigrantëve shqiptarë dhe vendasitsllave.

Për shtamet që kanë mbetur në territorin e tyre stërgjyshore, qoftë tërësisht ose të paktën kryesisht, është e rendit fisnor një faktor i gjallë pushtet social. Në shtamet eveçanta mund të gjenden edhe krerët sot, atë të përdorimit të disa anëtarëve të vjetër dhe të respektuar të çështjeve të përgjithshme fisit të bëjë. Sistemi fisnore nëaspektin e legjislacionit dhe të ekzekutimit, ka ende, qoftë në formën e një Këshilli plecnije (Vjetër), një grup prej 12 njerëzish, të cilët janë zgjedhur nga rasti në rast, për të vendosur mbi kontestet e mëdha; qoftë në formën e një gjykate arbitrazhi apogjyqtarëve të zgjedhur njerëz të mirë të. Për zgjedhjen e këtyre zyrtarëve fisnore, sidhe punët e tjera fisnore, mblidhet një këshill, vendimet e të cilit janë absolutisht tëdetyrueshme. Si një tipar kryesor i jetës fisnore në mesin e shqiptarëve është endekonsiderohet hakmarrje, formë të civilizuar e të cilit, sipas mendimit të një anglezi,dënimi me vdekje tonë është:

"Individi mbështetur për sigurinë e vet në mbrojtjen e gjenit dhe mund; që tëdëmtojë atë, të dëmtojë tërë gjenomën. Kështu, nga lidhjet e gjakut e gjen ngrit ngadetyrimi i gjakmarrjes u njoh domosdoshmërisht nga Iroquois. Vrarë një i huajGentile një gens, kështu që tërë gens e të ndjerit ishte e detyruar të gjakmarrjes. Së pari ata u përpoqën ndërmjetësim; gjen e vrasësit të mbajtur një këshillë, dhe e bëriKëshillin e aplikacioneve vrarë shlyerjes, kryesisht shprehje të pendoheni dhe tëdhuratave të mëdha ofruar. Këto u miratuan, çështja u zgjidh. Në rastin tjetër, plagosi një ose më shumë gjeneve emëruar hakmarrësve, që ishin të detyruar tëndjekë vrasësin dhe të vrarë. "


6/50



Çfarëdo që mund të mendojnë për autoritetin aktual të këtyre institucioneve fisnorendaj anëtarëve të fiseve dhe praktikës ngushtë aktual me traditat fisnore, është esigurt se fiset sot si organe të pavarura të caktuara politike për t'u përballur menjëri-tjetrin. Shumë mjedise natyrore dhe sociale, karakteri peizazh, kolonizimi,mungesa e tokës, ecën etj do të thotë që këto komunitete të farefisnisë të lidhura nëmënyra të ndryshme me komunitetet e rajonit që janë të lidhura me interesa tërëndësishme lokale, me komunitetet e njerëzve të fiseve të ndryshme i cili ka jetuar në një zonë. Por ende e vërtetë rreth grupit dhe interesave të gjerë: Çfarë është jashtë fisit, është e çuditshme. Në këtë kuadër, shqiptarët të gjejnë mbrojtje më të

mirë, për shkak se ende ulet poshtë tërë fisin një për çdo individ.

Edhe në qoftë se një fis në Shqipërinë e veriut ndaj të tjerëve shfaqet si një "shtet"të veçantë që kërkon për të mbrojtur kufijtë e saj, të tilla si xhaminë, dhe në qoftë sehakmarrja e gjakut është ende e pranishme, duhet të pranoj se baza ekonomike e jetës fisnore midis tashmë shqiptarët rrugë të gjatë për zhdukje.

Tokës së shumti nuk është pronë e përbashkët. Toka është shpërndarë, por ky proces nuk është përfunduar ende. Prona e përbashkët, vetëm pyjet, dhe jogjithmonë, tokë kullotë, uji, etj.; toka e mbetur në dispozicion është në pronësikooperative (një lloj i familjes së zgjeruar në pronësi), i cili është zhvilluar edhe nëveri të Shqipërisë. Marko Miljanov na tha në lidhje me një kooperativë të tillë, në

"familjen e zgjeruar" të Jaka Matin Miridita e cila "ka më shumë se 100 anëtarë tëfamiljes, në mesin e tyre rreth 60 ushtarëve të armatosur". Pesë, dhjetë, pesëmbëdhjetë dhe njëzet të rriturit nuk janë të rralla në një familje në mesin eshqiptarëve.

Pavarësisht nga madhësia e kooperativave, sistemi fisnor humbi bazën e unitetit të brendshëm dhe harmoni për shkak të shpërndarjes së tokës. Disa familje ishin nëgjendje për të marrë të mbajë në kurriz të tjetër më të mirë dhe më të madhe pjesë egjeneve-shtet. Dhe pasi kjo është veçanërisht e rëndësishme për prishjen e sistemitfisnor, ekonomia paratë ishin pak a shumë të zbatohen kudo, kooperativat më tëfortë dhe më të pasur është rritur pasurinë e tyre duke blerë, grabitje, shfrytëzimi,trafikimi dhe të gjitha mjetet e tjera të parasë dhe mallrave menaxhimit të hapur tëgjitha dyert, zmadhuar.

Në rrugën, si baza e vërtetë e njësisë së brendshme fisnore është tërhequr ngatranzicioni i fund të pronësisë fisnore në pronësi kooperative dhe zhvillimin eekonomisë së parasë, mangësi kaq të mbingarkuar e dheut dhe mbylljen në fisetAlbania karstike veriore luftë të vazhdueshme për tokën dhe territore fisnore. Nëkulmin e saj, organizata fisnore filloi prodhimi i pazhvilluar dhe popullsia rrallëkërkojnë në fusha të gjerë. Për sa kohë që trungu është në dispozicion vendmjaftueshme të lirë, e cila është zënë më pas dhe të kultivuar, si rezultat ishumëzimit të anëtarëve, duke argumentuar dhe për të luftuar mbi tokën janë tepërt,tendosje nuk është i përfshirë në luftë të vazhdueshme me fiset fqinje për shkak të

mungesës së tokës dhe është pronësia private bashkëpunuese për kohezioni iorganizimit fisnor jo si një pikë rreziku. Në këtë drejtim sistemi fisnor shqiptarëhumbën bazën e tyre të vërtetë.

Si mund të shpjegohet kjo? Sistemi fisnore humbi bazën e vet, por ata janë endeatje. Si është e mundur?

Fenomenet e tilla nuk janë të pazakonta në historinë e shoqërisë njerëzore.Organizatë shoqërore, format e jetës së komunitetit të shkojnë dorë për dore mendryshimet ekonomike; ato janë efektive, në asnjë rast kauzën. Si dhe sa shpejt procesi i përshtatjes format e shoqërisë rregullon të punës dhe të prodhimit emetodave të, varet nga shumë faktorë të tjerë të historisë.


7/50



Në këtë drejtim, kjo është veçanërisht karakteristike e fiseve shqiptare: Së pari,shtëpia juaj e tanishme është zona karstike malor dhe shterpë e Shqipërisë së veriut;Së dyti, kjo zonë për shkak të izolimit të tij natyrore dhe të trafikut të pafavorshëmndoshta vend më i izoluar në Evropë. Po, dëshmuar në këtë pjesë të botës dhe karritur tensionet, imët njëri-tjetrin, ndjeu të izolimit të fortë më shumë se sa në tokëtë mirë në kufijtë fisnorë të individit - kokat e shquar, disa bejlerë dhe familjet emëdha - është uzurpuar. Megjithatë, kjo ishte karst mjedisi në shtëpi si në det dhenga jugu dhe nga fushat pjellore të Maqedonisë dhe Serbinë e Vjetër në lindjeabsorbohet nga Tschiftliks madh kufijtë e së cilës siguroi autoritetet fuqishme ngre

dhe me autoritetin e tyre. Në kufijve të fiseve e individit nuk ato jetesa si një herë,dhe të gjitha përpjekjet kishin pjesën e tyre për të siguruar me rritjen mbijetesënfisnore të vendit, ata sollën në konflikt të vështirë me fiset fqinje dhe autoriteteveshtetërore. Rezultati i vetëm i ndonjë eksperiment të tillë ishte një numër i madh igjakmarrjeve dhe hasmërive.

Për shkak të ngushtësi që vjen afër me atë të një kafaz zog, një formë e re e jetës ungrit brenda dhe midis shtameve: kryesisht mosbesim absolut njëri-tjetrin. Të gjithëudhëtarët të raportojë për Shqipërinë, me të cilën armiqësia malësorët ruajtur integritetin e territorit të saj dhe me sa besimi që ata të takohen ndonjë i huaj, sepsekanë frikë se kjo mund të vijë me qëllimin e tyre të marrë asgjë larg nga malet etyre! Ai rrënoi një betejë për kufijtë dhe kullota. Me të gjithë fqinjët ata ishin armiq për vdekje. Për shkak se ajo u përqendrua nga të gjitha anët, grabitja ishte vetëmshpëtimi i popullit malore. Vjedhje ishte burimi i tyre kryesor i të ardhurave për të, prita, zhvatje e udhëtarëve dhe tregtarëve, vjedhjet e bagëtive të, ndjekur nga vrasjetdhe vrasjet për vrasje, sulme në bregdet apo në rrethe pjellore lindore ishin për punësim të përhershëm të mirë-organizuar. E gjithë kjo na kujton situatën e fisevegreke në kohën e fundosjes së sistemit fisnor, i tha engjëllit:

"... Lufta e vjetër nga fisi në fis tashmë degjenerim në plaçkitje sistematike nga tokadhe deti për të pushtuar kafshët, skllevërit, thesare, në burim të rregullt të tëardhurave; vlerësoi shkurtër, pasuri dhe respektuar si të mirën më të lartë dheabuzuar urdhërat vjetra Gentile për të justifikuar vjedhjen e dhunshme të pasurisë. "

Si sistemi fisnor merr sot drejtë? Që nga prona private dhe menaxhimi i inventaritmbizotërojnë, anëtarët e fisit janë të detyruar që të shikojmë në mirëqenien e tyre si pjesë e familjeve të tyre, interesi i përbashkët fisnor është i koncentruar, dukeshkatërruar njësinë e brendshme fisnore.

Që nga ai moment, kontaktoni fiset si një e tërë vetëm për fiseve dhe fqinjët e tjerë,me të cilët ata jetojnë në armiqësi të vazhdueshme dhe konfliktet.

Sistemi fisnore nuk pranon, si një rezultat i njësisë fisnore drejtë, por për shkak tërrezikut të vazhdueshme nga jashtë dhe të pushtetit të pandërprerë marrëdhëniet dhelufton me të gjitha palët - luftime, kur me të vërtetë vjen në jetë apo vdekje.

Por pas këtij komuniteti fisnore dhe gjakmarrje aktual fshehur kushte shumë tëndryshme jetese. Ndërsa komuniteti në kulmin e jetës fisnore të gjithë anëtarët e njëekzistencë të sigurt dhe të barabartë të ofruara, kështu që tani gëzon çdo anëtar tëkomunitetit, në varësi të se sa prona ka, në këtë shkallë, kolateralit dhe comforts e jetës. Edhe pse lufta me fiset e tjera ka qenë më parë në mënyrë të barabartë nëinteres të të gjithë anëtarëve, ajo që po ndodh sot kryesisht në interes të atyre qëmbijetesa e të cilit është e siguruar në bagazhin, bagëtinë e trashë duhet të kullotjesdhe tokës për punimin. Ndonëse lufta ishte bërë më parë me qëllim të mbrojtjes dheimunitetit të territorit fisnor, ai është bërë në ditët e sotme për shkak të mungesës sëtokës. Edhe pse hakmarrja e gjakut që dikur ishte një mjet për të mbrojtur interesine përbashkët fisnor, ai është sot një rezultat i fërkimit të vazhdueshme me njëri-


8/50



tjetrin, excel nga izolimit dhe kushtet e këqija të jetesës, për shkak të mungesës sënjë interesi të përbashkët fisnore, një rezultat i dy të këqijave të mëdha: anarkia dhevarfëria. Një këngë popullore thotë: "Travu iju, PA SE s Nama Biju." Transferimikjo do të thotë diçka si: ". Sot, miku, armiku nesër" Prandaj, është në gjakmarrjesnë shumë mënyra nuk është më një çështje fisnore publik, por më i rrezikshëmanarkiste formë e luftës së secilit kundër të gjitha. Ka njerëz të cilët, për shkak seata borxh gjak, e kalojnë tërë jetën e tyre në një kullë, ekzagjeruar zbukuruar me pretekstet, dhe ka familje në të cilat nuk ka absolutisht asnjë burrat janë rritur.Dhe Turqia ruan gjendjen e dhimbshme e këtyre njerëzve malore! Për zonat pjellore

përgjatë bregdetit dhe në lindje për të mbrojtur ato nga sulmet e tyre, ata u kthyennë rezultatet e ushtarëve gryka, ndaloi çdo kalim, dhe mbylli atyre rrugën për pazaret. Pasqyra e përgjithshme është kështu tani vijon: Çdo individ është për shkak të gjakmarrjes, në kullën e tij, të kapur çdo fis, për shkak të armiqësisë me fisetfqinje, dhe të gjithë Shqipërisë së Veriut është një burg i madh, në portat e të cilit janë roje turke.

3. Kushtet ekonomike

Shqiptarët janë një popull të pastër fshatar, me bagëti si burim shumë mbizotëruesee punësimit. Food ata marrin përmes bujqësisë, dhe sidomos nga bagëtitë.

Si në aspektin e produktivitetit dhe në drejtim të përsosjes së pajisjes dhe mënyra e punës, ekzistojnë dallime të mëdha në mes të fiseve të pushtuara veriore shqiptaredhe zonat më pjellore që kanë kolonizuar shqiptarët, në njërën anë dhe në anëntjetër, ata që janë në jug, në bregdet dhe në zonat e ulëta të mbulimit të lumenjveDrin, Seman, Devollit, Shkumbini dhe Mat. Ky kufizim përkon me kufirin esistemit kryesisht Tschiftlik. Tschiftliks shtypni gjitha ato rajone që kanë kushte tëmjaftueshme natyrore për bujqësinë fitimprurës, poshtë. Ato shtrihen deri nërezultatet e gryka veriore shqiptare, përtej këtyre kufijve, ata janë jashtëzakonisht tërralla, dhe aty ku ata nuk ekzistojnë, ata janë në pronësi zakonisht nga sundimtarët efiseve, njerëz të pasur ose të Kishës Katolike dhe Metropolitan.

Nën detyrim të traditës fisnore dhe barra e padurueshme e fisnore e luftës dhe të

gjakut të gjakmarrjeve janë konsideruar në bujqësi e, formave të vjetra të njohuradhe praktikat që janë në fazën e primitivizmit të lartë. Udhëtimi në Shqipëri, unëshpesh pashë edhe plug druri, lërim vetëm në sipërfaqe, unë mund të marrë nëpër tërë vendin, pa një farë për të parë se misri. Për rëndësinë e rotacionit kulture është injohur në këtë vend duket asgjë. Nëse ti i pyet ata se pse nuk mbjellin e kulturave tëndryshme bujqësore, si gruri, dhe nëse ata do të lulëzojnë, ti na përgjigjesh, atavetëm kishin mësuar se në këtë mënyrë!

Pasuria më e madhe e njerëzve ishte dikur kafshët. Bagëtinë, por e racës dobët. Dhi janë me sa duket kafshë më të zakonshme këta njerëz të malit. Të vogla, Hairy, tëverdhë, kafshët e egra, të cilat kemi parë në malet shqiptare në hordhi, duket si pasardhës i parë i bizon zhdukura, paraardhësi i bagëtinë tonë të brendshme! Për shkak të shpërndarjes së tokës, i vetë-duke shënuar ekonomia e parave dhe pasiguritë përgjithshme ikën, numri i bagëtive nga dita në ditë. Bagëtinë u bë pika më erëndësishme e tregtisë. Kështu, shqiptarët paraqiten në treg. Shitja e bagëtive aivjen për paratë që ai e nevojshme për blerjen e frutave, për pagesat e interesit dhe tëholla të gjakut. Që karstike veriore shqiptare edhe siguron një sasi të mjaftueshmetë kulturave për ushqim, paratë për mbijetesë është thelbësore, dhe malësorët embrojti veten me bagëti dhe bastisjeve kundër urisë.

Përveç pasigurisë publike dhe varfërimin e përgjithshme bllokimin e aksesit në bregdet dhe të kënaqem, zonat e ngrohta të bagëtive kompensuar goditjevendimtare. Duke depresion gjithë tokë të mirë, sistemi i bejlerëve lënë atë të


9/50



banorëve të maleve për therje nga tendosje të llojit në luftën për çdo gryka, çdo mal,çdo karstike, edhe në qoftë se ai do të jetë me vlerë më shumë se njëqind pennies.Ajo gjithashtu bllokuar shtigjet e tyre të zhvendosjes sezonale. Që bagëtinë në këtorajone - pasura në kullota, por të ulët në livadhe - poshtë në dimrin e maleve ështështyrë për bregdetin dhe zonat e ngrohta, siç bëjnë të vllehëve në Pindit në Greqidhe Maqedoni, shkatërroi privimi ekonomik dhe politik të lirisë këto presione sikryesore e materialit burimor në malet e tyre Karsten dhe ekonomi blegtorisë.

Kërkesat e mëdha ditore e mjeteve monetare nga njëra anë dhe tharje deri të

burimeve të fondeve nga ana tjetër, do të thotë se ka zhvilluar një sistem tëtmerrshme të paparë të shfrytëzimit. Sipas shënimeve të shumë udhëtarëve ështëshfrytëzimi në mes të 40 dhe 60 për qind. Qytetet u bënë qendrat e para tregtare;Ata ngarkuan, dhe nënshtruar mjedisin me borxhin, në mënyrë që djalli varfëritvazhdimisht mbajnë frytet e punës së tyre në qytete, duke u kthyer nga atje, por duarbosh.

Çfarë një e varfërisë në këto "foletë e lirisë" mbizotëroi, e përshkroi të saj më tëmirë Kenner, Marko Miljanov, shumë virtuosic. Mbi jetën e Kuçi, një fis malazez, icili është i lidhur ngushtë me shqiptarë dhe është absolutisht në të njëjtin nivel tëkulturës, shkruan Marko Miljanov:

"Të gjitha pasuritë e tyre dhe shtëpitë e tyre në Nahia dhe Zetës grisiturqit në. Ata të mbyllura pazare tyre. Të gjithë ishin në luftë me Kuçi,muslimanëve dhe të krishterëve. Kështu edhe Kuçi kursyer askënd. Atavranë, plaçkitën, plaçkitën dhe grabitën, siç ndodhi me ata nga të gjithaanët. Ajo bëri atyre asnjë hapësirë. "

"Dhe ata i numëruan në dimër, kur uria e madhe, kur nuk kishte asnjëushqim e gjelbër, krerët e lakër në ndërtesa, për të llogaritur nëse ata tëmerrni larg me atë gjatë dimrit. Në qoftë se vetëm dikush nuk mund tëmarrë së bashku me lakër, ai mblodhi rrënjët e kullosa të ndryshme dhe bimeve (shafran, lulebore) ose leh panje. Maple leh kanë bërë bukë më.Beech leh nuk ishte i përshtatshëm, por ata gërvishtem llogore jashtë dhe

piu atë. "

Kjo është krejtësisht e kuptueshme se Kuçi uritur nuk mund të gëzojë pasurinë e tijme pjesën tjetër të botës në paqe. Kuçi fjalë për fjalë varur nga grabitja nga, pse ataurrenin paqen dhe gjendjen normale, sepse atëherë thau burimin e tyre të jetës.Miljanov shkruan:

"Nga uria prekur Kuçi pothuajse uroi luftën; në qoftë se nuk kishte asnjëmosmarrëveshje, ata zgjodhën një provokator, që të ketë një arsye për të pre ... më shumë ajo e bëri të keqen tjetër, më ra përsëri mbi ta; ata ishinngacmuar nga armiqtë e tyre, të përqendruara në malet e tyre, në mënyrëqë ata të mund të ndaj askund. Pra, ajo kaloi verën në Zijevo dheLabedinac ku njerëzit harruar vështirësitë e tyre, por shikuar si bagëtinë etyre vuanin nga uria dhe etja. "

Varfëria e këtyre shtameve korrespondon me moszhvillimin e tmerrshme enevojave të tyre kulturore, standardit të ulët të jetesës në përgjithësi. Ndërsa MarkoMiljanov jetuar në mesin e shqiptarëve, ai nuk ishte aq shumë për varfërinë në tëcilën njerëzit e jetuar këtë, i habitur më shumë në lidhje me lehtësinë me të cilën atae duruar. Sepse Duke krenar, ndoshta përfaqësuesi i fundit i kalorës mesjetar, nuk e panë me atë të varfërisë jo vetëm që ishte i njohin nevojat e tyre në mendjen dhesjelljen e këtyre njerëzve për shkak të moszhvillimit, që ai e quajti këtë llojqëndrimi "mjerim jugore". Në qoftë se ju i përmbushni një bari të varfër, "një


10/50


11/50



të gjykojë në bazë skllevërit e tij.

Duket se këto zona janë Eldorado vërtetë shfrytëzimi nga bejlerët. Disa tëmëdhenjtë e kanë më shumë se një duzinë fshatra, zoti më i madh feudal i botës,Abdul Hamid, ka pasur vetëm në këtë fushë më shumë se qindra fshatra veta.Kufijtë e Feudalbesitze tyre kanë zgjeruar në të, për shkak se ata ndeshin asnjërezistencë, ata gjithashtu kanë mjaft të punës, për shkak se banorët e maleve të ikë,si pasojë e gjakmarrjes dhe nga uria, nga malet. Çdo gjë që mund të ndërtohet pandonjë përmirësim, ata mund të kultivojnë, dhe në fushat kullosin midis ferrave

kopetë e tyre, edhe pse ata mund të transformohet me një përpjekje të vogël nëhambarët të drejta të plota - një pamje e vërtetë të shkatërrimit të shkaktuar ngafeudalizmit e bejlerët.

4. tipare dhe jeta intelektuale

Shqiptarët janë me siguri i vetmi popull në Europë që jeton në një mënyrë fisnore -Familja është forma e parë e jetës shoqërore të njeriut në të gjitha, tensionet e dytë.Kush shikon në gjëra historikisht, kur ky fakt është i mjaftueshëm vetëm, dhe ai mesiguri e di se ai ka të bëjë këtu me një komb që qëndron nga të gjithë popujt eBallkanit në nivelin më të ulët të zhvillimit, e cila ndryshon nga kombet eqytetëruara në atë që - në zhvillimin dhe përmbysjeve të mëdha sociale pas - është

shekuj prapa tjetër.

Por, primitivizmit dhe prapambetjes ka standarde për aftësinë e jetës kulturore dhezhvillimin në përgjithësi, se si është e lumtur për të marrë në literaturën politike të borgjezisë imperialiste. Sepse, edhe në qoftë se disa folks, bekuar nga kushtet efavorshme historike, të cilat zhvillohen më shpejt se të tjerët, janë në krye të botëssë qytetëruar, ndërsa të tjerët mbetën në gjendje primitive, të gjithë janë ithtarët e politikave kapitaliste represioni ende nuk e ligji, për të ruajtur prapambetur, tëdobët, njerëz të nënshtruar për një, unfähigere, race inferiore të dobët, duke umohuar atyre ndonjë aftësi kulturore dhe për të shpjeguar vazhdimisht babes se"kulturore" bedürften tyre kujdestaria. Këto manifestime të një mbrojtje reaksionaree politikës së shtypjes dhe të harrojmë faktin se të gjitha kombet e qytetëruara kanë

kaluar nëpër formë të një rendi primitive fisnore dhe shoqërore. Megjithatë, duhetvetëm përfaqësuesit e borgjezisë së popujve të Ballkanit nuk e injorojnë se nëvetvete gjurmë të sigurta të sistemit të fundit fisnor ende mund të shihet. Se fisetmalazeze nuk janë shumë të avancuara si shqiptare, e njohur dhe e përshkroiconnoisseurs më të mirë të dy, Marko Miljanov. Dhe në të njëjtën kohë ai këshilloiserbët: "Ju duhet të dini se kjo nuk është aq e keqe me shqiptarët, si ju duken, sepseai dhe ju jeni vetëm shumë të ngushtë." Megjithatë Balkanicus dhe Dr. Vladanshkroi një libër të tërë me secilin nga qëllimi për të shkatërruar popullin e varfër shqiptare dhe për të provuar paaftësinë e tyre për nivel kulturor dhe kombëtar.Shfaqja e librave të tillë meritojnë më shumë vëmendje se vetë punën. Në vendetkapitaliste, kjo letërsi është aq i vjetër sa politika kapitaliste shtypjes. Si interesat e

vendeve të klasës kapitaliste europiane urdhëruar për të nisur një politikë tështypjes koloniale, në tregun e librit të veprave të tilla si shkrimet e një Balkanicusose Dr. Vlladan u përmbytur. Në Austro-Hungarisë, kjo letërsi shfaq rritur pas pushtimit të Bosnje-Hercegovinës, dhe u shoqërua me të njëjtin arsyetim, sot prezantuar Balkanicus dhe Dr. Vladan me ne. Ky argument është në fakt njëzhvillim i talljes ligjit fyes, të pushtetit e të cilit shkenca e borgjezisë të menduar nëmënyrë të pakushtëzuar dhe në të cilën ata e bazuar luftën e tyre me fisnikërisë dhekishës. Por nuk është politika e shtypjes koloniale e borgjezisë kapitaliste ashkatërrimit të pamëshirshëm të idealeve kombëtare të pavarësisë, çlirim dhe bashkim? Shfaqja e shkrimeve të tilla është një epokë të tërë në letërsinë tonë ështëi ngjashëm me sulmet e ushtrisë serbe në Shqipëri përfaqësojnë një epokë në politikën e Serbisë.


12/50



Borgjezia transmeton popullin serb vello, një populli të shtypur që besojnë vetëmnë fuqinë e përparimit kombëtar. Pikëpamjet e pajtim Balkanicus dhe Dr. Vladansme sistemin e ndrydhur dhe fshi të gjatë kastë, ku fisnikëria dhe kleri herë mbrojti privilegjet e tyre duke u përpjekur për të provuar se ata kanë për qëllim për tëudhëhequr fatin e popullit, sepse me të vërtetë shpirtërore progresi vjen prej tyre. Në luftën kundër privilegjeve borgjezia në kohërat e kaluara e dinin përgjigjen:fisnikëria dhe kleri ishin evoluar shpirtërisht, jo për shkak të talentit të tyre natyroreapo bekimin e Perëndisë, por për shkak të kushteve më të mira për punëintelektuale, dhe këto kushte duhet të lejojë pjesën tjetër të popullit, kështu që ajo

është shpirtërisht zhvillohet. Sot ajo flet, borgjezinë, proletariatin nga të njëjtat tëdrejta politike, si dhe. Bazat e të njëjtave, afat-braktisur "teoritë", e anwandtekundërt kohë e gjilpërës së saj, ndërkohë që ajo luftoi dhunshëm

Nëse borgjezia bashkohet vëllezërit e tyre mbi - njerëzit me të njëjtën kombësi, ngaklasa punëtore dhe të masave proletare - kështu sillet, çfarë ju mund të presin nga përfaqësuesit e tyre, nëse ata flasin për shqiptarët? Me qëllim për të vërtetuar se ky popull si një garë, nuk ka kuptim të një jete kulturore dhe të pavarur, paraqet çdogjë që del nga primitivizmit të këtij kombi, jo si një shprehje e një fazë historike tëzhvillimit është, në të cilën ajo është e vendosur, dhe mbi të gjithë popujt e tjerëkanë qenë dikur, por si një shprehje e paaftësisë së tij racore ndaj përparimitkulturor në të gjitha.

Edhe një, pamje përciptë historik i zhvillimit njerëzor tregon se hakmarrja e gjakutështë një formë e ndëshkimit publik, që ata si të tillë në të gjitha kombet mbizotëroinë nivel të sistemit fisnor, edhe një kohë të gjatë pas kësaj, por kjo u interpretua sidëshmi e një bloodthirstiness lindur të Shqiptarët e përdorura kundër tyre. Kur Dr.Vladan saktësisht thekson kundër tyre duke folur për "njerëzit me dicks", nuk do tëtë gjithë, sepse shqiptarët e duhur për t'i kujtuar atij se deri kohët e funditDalmatinerin mantelin e përgjakur të shoqit tregoi birin, dhe atë lypur për t'uhakmarrë babanë e saj?

Me të njëjtin qëllim Balkanicus shfletohen edhe nëpër të gjitha enciklopeditë për të bërë një gjykim të shëmtuar të mundshme në lidhje me karakterin e shqiptarëve.Autorë të ndryshëm dhe udhëtarët përshkruajnë shqiptarët edhe si njerëz, fjalamban për kokën e tij, një herë si një vrasës, tjetri vret me pushkë që ata vetëm donintë shikoni në. Nga Jeta e Shaljani, një fis i pacenuar mal, Miljanov raportuar dyraste karakteristike. Një Shaljani, i cili ishte në rrugën e tij për ekzekutimin e tij,mbajtur në vezirit, vetëm si një cigan ulërijnë prapa tij tërhoqi kordhë e tij, dhe e pyeti: "I thoni 'hero, ju keni qenë ndonjëherë në një hallin të tillë?"

Shqiptarët u përgjigj: "Dy herë miqtë ishin në shtëpinë time, kur kam pasur bukë për të pritur ata, kështu që ata kaluan natën pa darkë. Ajo ishte më e keqe për muase sa është sot, sepse sot është kalojë e kohës kurrë. "

Në një tjetër rast kërkoi vezirit të Shkodrës me anë të shërbëtorit të tij, një Shaljani,ai duhet të tregojë atij bashkatdhetarët e tij. Dhe për shkak të kësaj asgjë nuk tha, Levezir torturojnë atë, t'i sjellë nënën e tij, në mënyrë që ata mund të kenë mëshirë për birin dhe do të sugjeroja që ai të bindet vezirit. Nëna bërtiti: "Fëmija! Child! Mbanimendjen dhe nderin! Mos u pikëllo për gjakun tuaj, që është derdhur e vezir. "

Nga ana tjetër, përshkruan konsulli njohur austriak Prohaska shqiptarët për shkak të përvojave personale në Ljumi si njerëzit pabesë.

Balkanicus ajo nuk ishte e vështirë për të vendosur në një nga këto opinionekontradiktore, por ai kishte vendosur tashmë tashmë paraprakisht. Kur zgjedh midisMiljanov dhe Prohaska ai zgjodhi Prohaska. Ai nuk e kuptojnë se mendimet


13/50



kundërthënëse në lidhje me karakterin e shqiptarëve ishin dëshmi e një fazekalimtare të jetës së tyre shoqërore: Fiset gradualisht humbasin ndikimin e tyre tëenergjisë; marrëdhënie e re duhet të jetë për të transformuar. Konceptimi marksist igjërave është Balkanicus nuk dihet; kështu që ai donte të na japë edhe disa mësime.Megjithatë, kjo pikëpamje nuk është e përshtatshme për mbrojtjen e politikësreaksionare nga ana e borgjezisë, veçanërisht në këtë rast, ata do të zgjidhë misterine vlerës relative historike e tipare të karakterit të këtyre shtameve dhe varësia etrenave të nivelit të zhvillimit shoqëror.

Duke lëvizur vetëm në rrethin e ngushtë fisnor, shqiptarët ishin të përshtatshme për karakteristikat e tyre, që të jenë me ta më: fjala e nderit, vëllazëria e gjakut,mikpritjen, krenari, ambicie të. Morgan ishte gjithashtu e ngjashme midis fiseveAmerican Indian, ai theksoi se me ta "çdo pranojnë në kuptimin pamposhtur e pavarësisë dhe dinjitetit personal në qëndrimin". Ashtu si me indianët si tipare tëkarakterit janë edhe në mesin e fëmijëve shqiptarëve të kushteve të thjeshta në jetënfisnore. Nga të gjitha studiuesve ne e dimë që njerëzit të jetojnë të lumtur, edhe pseata kanë një minimum të kulturës materiale dhe shpirtërore. Standardet e jetesës janë aq modest sa mjedisin e tyre të gjithë, çdo bari këndohet si një hero, si krenariadhe lavdia e fisit dhe të vendoset në traditat e njerëzve në nivelin më të lartë tëfamës dhe nderit. Më pak të zhvilluara shoqëria është më e çdo personaliteti ështëevidente. Ajo qëndron në tërësi, çdo lëvizje është e kontrolluar pikërisht, shihet çdoakt, dhe ju mund të thoni nëse mysafirët argëtuan mirë, mori hak për mik, ose nëqoftë se keni qenë të kënduarit ekzekutuar nga turqit. Traditat ata ngrenë për tëgjitha veprat e tyre të mira në qiell, dhe nëse ata nuk i përmbushin pritjet e dikujt,ata do të ndëshkohen ashpër dhe të pamëshirshëm. Kjo disiplinë është ruajtur komunitetin.

Por si ata dolën nga bashkësitë fisnore jashtë tipare të karakterit të humbur me ta.Me përparimin e ekonomisë së parasë, progresi i ERP dhe Përdhunimi tokë e llojithumb fuqinë e vjetër për të ndikuar në mendimin dhe veprimin e çdo individi, dhenë vend të virtyteve të zakonshme morale vijnë kushte të reja morale. FriedrichEngels ka shkruajtur:

"Fuqia e këtyre komuniteteve primitive duhej të thyer - ai ishte i thyer.Por ai u shfuqizua nga ndikimet që duket se ne që nga fillimi si njëdegradim, si një rënie nga moralin e thjeshtë të shoqërisë së vjetër pagan.Kjo është në interes më të ulët - lakmia e zakonshme, privilegj brutal,koprracia pistë, grabitje egoist i Gemeinbesitz- që përuruar të ricivilizuar, shoqërinë, të klasës; kjo është mënyra më e turpshme -.vjedhja, dhunimi, mashtrimi, tradhtia, të cilat minojnë vjetër shoqërinë pa klasa Gentile dhe sjellin poshtë "

Deri në atë masë në të cilën rendi i vjetër social u zëvendësuar nga re, bëhet edhe"Vjeshta" dhe u zhduk edhe virtytet e thjeshta të moralit fisnore. Që ky zhvillim ka

arritur nivele të ndryshme në të gjitha rajonet e Shqipërisë, si dhe opinionet eudhëtarëve dhe njohësit e karakterit të shqiptarëve janë shumë të ndryshme. Kydallim është parë si pasojë e ndryshimeve që ndikojnë në moralin përmesshpërbërjes së rendit fisnor. Prandaj, të gjithë mund të jetë e drejtë, edhe ai që e panë një anë, dhe të tjera, diçka e perceptuar tjetër. Ndoshta të dyja janë të drejtë,Marko Miljanov dhe Prohaska. Megjithatë, ata që tërheqin për shkak të këtyrevëzhgimeve, shqiptarët si raca veçanërisht simpatik, as në ligj, si ata që mohojnë,sepse të njëjtat vëzhgimet e shqiptarë të drejtën për t'u përfshirë në komunitetin e botës kulturore.

Të dy konceptet morale dhe virtytet personale dhe gjithë jeta shpirtërore eshqiptarëve janë shënuar nga sistemi fisnor dhe kufijtë e ngushta të qarkut.


14/50



Balkanicus dha Poezia Folklorike shumë vëmendje. Poezi të gjithë njerëzve janë tëngulitura brenda kufijve të përvojës së njerëzve. Sigurisht, përvoja e shqiptarëve, sime të gjitha fiset e tjera, me horizont të ngushtë të jetës fisnore është i kufizuar. Në poezinë popullore të njohë ndjenjat, dëshirat dhe dëshirat e popullit jeta shpirtëroree të cilëve nuk mund të dal nga mjedisi në të cilin ata ndodhen. Për të konfirmuar këtë, për fat të keq ne nuk kanë koleksione të këngëve popullore shqiptare nëdispozicion. Por ne kemi një koleksion të këngëve Kuçi, ne edhe më tëkonfirmuara, domethënë se poezia malazez nuk është shumë e ndryshme se ajo eKuçi. Kështu, pra, u mblodhën disa Kuçi herë në një pijetore, pirë birrë, pasi ajo

tashmë është dëgjuar një herë për heronj, dhe diskutuan veprimet e ardhshëm të tyretë madh! Dhe njëri prej tyre tha:

"Ju e dini, Ivan, kjo nuk është aq shumë kohë më parë,se ata ishin duke u përpjekur për të pushtuar Kom Klimenti,ata vranë Grba Radonic,u zotua për delet tonë të bardhë, dhe ne nuk kemi ende hak ... "

Ivan vendosur për hakmarrje, u takua me dy vëllezër, dy të familjes Memedcevic,dhe u tha atyre:

"Thuaj përshëndetje për Perëndinë, kushërinjtë e rinj,

keni delet dhe barinjtë e Klimenac spiunuar,kështu që ne më në fund mund të shpëtoj? "

Të Cousins u përgjigj:

"Delet e bardhë kemi spiunuar,ata nuk ishin kërcënim, por kjo nuk është e lehtë për të shkuar në Cijevo,e lëre më për të përzënë delet. "

Njeriu nuk duhet të mendojnë se kjo është vetëm përmbajtja e një kënge; nuk ka,tërë cikli këndohet më mirë nga ngjarjet në vjedhjen e deleve! Kjo tregon edhe një

herë se këto shtame ishin shekuj në luftën e ndërsjellë për çdo kulm, çdo kanion,çdo deleje. Nëse Balkanicus për shkak të saj tani fiset malazeze mohojnë aftësinë për të jetuar në një shtet të pavarur? Në të kundërt, tonë asgjë poezi popullore të përbashkët me këto produkte intelektuale e bariut të përjetshëm për shkak se ajoështë produkt i një kombi që nuk ishte i detyruar nga ekskluzivitetin e fisit ende embushur me luftë grabitqare për mbijetesë, dhe për shkak se ata me origjinë nga një bazë të gjerë historike nga një kujtim të ish-jetës, të fuqishme politike.

Çdo prodhim i shqiptarëve dashur të përballet me kufijtë e ngushta fisnore dhelokale. Përtej kufijve tanë, ajo ishte e vështirë për të marrë, sepse në mes të fisevedhe rrethe, nuk ka pasur reciprocitet kulturore. Por gjëja Balkanicus çon nëabsurditetin, kur ai pretendon se shqiptarët nuk kishin asnjë ide në lidhje me figurën

e saj enigmatike historike, Skënder-Beu, ata kishin harruar tërësisht rreth tij, dhenuk ishte një këngë për të. Unë nuk e kontrolloi shumë e vështirë për këto këngë, por kam mësuar vetëm pas disa ditëve të qëndrimit tim në Elbasan e një këngetipike për Skënder-Beu, i cili fillon si më poshtë:

"Ku jeni ju, kapiten trim? Nga luftërat e maleve të Ballkanit.A e dini atë, ju kapiten trim,i lavdishëm Mbreti shqiptar Skender-Beu?Unë e di atë mjaft mirë, me të isha në luftë.Ai është një hero i mirë, për Shqipërinë, ai e humbi jetën e tij,ai përdoret për të vrarë armiqtë, vrasin,


15/50



derisa ai vdiq, ata ishin të sigurt për jetën e tyre ".

Zelli i Balkanicus në shpërfillje e tij të popullit shqiptar, si një garë shkon aq larg që prejardhja e të cilit ia atribuon rolin historik e Skënder-Beu i Vojislava serb! Sa largkontradiktat kurioz e teorisë afat-vjetëruar shko, tregohet në shembullin eardhshëm: Një nga përfaqësuesit më të mirë të njohur të historisë së Serbisë, JovanTomiq, shkruan në librin e tij për shqiptarët, një pjesë e fisit shqiptar të Klimentikishte lëvizur në Rudnik, disa personalitete shumë të shquara të kryengritjes sonë evitit 1804 janë zbritur prej tyre. Ne nuk e dimë kujt zoti Tomiç është të menduarit,

por shumë studime duket se konfirmojnë se udhëheqësi i kryengritjes, themeluesi idinastisë së Karagjorgjeviqit, Kara-Gjorgje Petroviç, ishte me origjinë shqiptare!

II. Autonomia e Shqipërisë

1. Shfaqja e lëvizjes autonomisë

Dominimi turk në Ballkan ka qenë rezultat i një fitoreje ushtarake, ajo ishte mbajtur më vonë kryesisht nga sistemi feudal. Nga kjo rrethanë struktura qeveria ePerandorisë Osmane kishte karakter ushtarak-feudale kryesisht. Pavarësisht nga tëgjitha lëvizjet e reformave dhe përpjekjeve të Turqisë mbajti këtë karakter deri mësot. Ju gjithmonë kujtoi origjinën e tyre në pushtimet ushtarake, struktura e tyre

feudal tregon se si në të menaxhimit dhe shpërndarjes të sistemit, si dhe nëorganizimin ushtarak, kontrollit dhe të sistemit shkollor, kompetencat e kishës dhe pothuajse të gjitha institucionet e tjera publike dhe funksionet.

Si një shenjë e jashtme dhe të dukshme të këtij urdhri, ne shohim në fund të 18 dhenë fillim të shekullit të 19-të. Në Turqi një numër i rajoneve autonome dhe të privilegjeve të cilat, të shikuara nga një pritje më të lartë historik, asgjë tjetër nuk kaqenë si pasojë e rendit feudal të shtetit , Ashtu si bujkrobërit në sistemin feudalekonomik një qëndrim së bashku me të tjera, a është ngjitur në tjetrin, por seciliështë për vete dhe Wirtschaftsorganimus kundër njësisë së vet, një lloj shteti brendashtetit, ashtu siç është edhe shteti në sistemin feudal të qeverisë nr tërësia eorganizmit, por një agregat i thjeshtë i zonave të veçanta. Për shtetin turk, territoret

janë të lidhura vetëm me lidhjet mekanike natyrës ushtarake-administrative, siç parashikohet në një Pasha, në krye të një zone ose të një garnizon, një polickomunal, spahi ose gjyqtari. Zbritur një prej këtyre funksioneve - ne supozojmë seata nuk mund të importohen për disa arsye - se territori është një lloj zone autonomeqë ka jetën e vet të pavarur të brendshëm dhe të mbahet mend vetëm për shkak tëshumave të taksave dhe detyrimeve të caktuara ushtarake, sepse ajo në fakt i takonnë Turqi.

Fundi i shekullit të 18-të ka shumë territore të tilla autonome në gadishullin eBallkanit. Privilegjet autonome në rajonin malor të Malit të Zi, në veri dheQendrore Shqipërisë, Pindi, Olympos deri në Heiligenberg më e rëndësishme. Nëkëtë rrip të varfër dhe të paarritshëm malore që ndan Detin Adriatik nga luginat pjellore Serbinë e Vjetër dhe Maqedonia, dhe shumë vend fiseve për shekuj tëgëzuar të drejta të konsiderueshme për autonomi. Edhe në kohën e pushtetit të tyretë lartë nuk patën sukses në Turqi, ata vënë nën administrimin e tyre tëdrejtpërdrejtë, ata contenting veten me njohjen e thjeshtë të fuqisë së tyre dheobligimet, qoftë në formën e taksave ose të ushtarëve ose të dyja.

Privilegjet autonome e fiseve shqiptare dhe malazeze në malet e Shqipërisë sëveriut kufizuar marrëdhëniet mes fiseve dhe shtetit pothuajse ekskluzivisht nëmbështetje ushtarake. Jo vetëm se, këto shqetësime mund të ruajnë autonominë etyre të plotë nga ligji fisnor dhe të drejtës zakonore, ata gjithashtu gëzuar të drejtën,në vend të autoriteteve turke shefat fisnor vendosi fiset dhe nuk kishte diçka të


16/50



paguajnë. Aspiratat e këtyre fiseve të qeverisur vetveten dhe askush të paguajëdiçka dikush duhet të jetë e kuptueshme. Se këto përpjekje nuk, por pa kompensimvaret në mënyrë të sigurtë me pabarazinë e tmerrshme midis viktimave së bashku,të cilat duhej të bindur nga qëndrimi i këtyre shtameve, dhe përfitimet që mund të priten prej saj ishin.

Ajo arriti fiset shqiptare, në këtë formë, dhe madje ende në dekadat e para tëshekullit të 19-të, për të ruajtur marrëdhëniet me shtetin turk në fillim të shekullit të19-të. Mend edhe sot në Shqipëri, ende në këtë kohë të pavarësisë së Shqipërisë, një

kohë kur çdo fis lirisht jetonin nën sundimin e shefit të tij fisnor, pasi ata nuk iavurën taksave të sondazheve dhe detyrimi i vetëm ishte për gjendjen e ushtrisë dhemadje edhe se vetëm në Numrat e kufizuar dhe nën flamurin e çdo fis.

Konsideratë e marrëdhënieve të mëparshme të fiseve shqiptare me Turqinë janë jashtëzakonisht të rëndësishme për ne në lidhje me shpjegimin e lëvizjeve tëmëvonshme autonomisë. Që nuk ka lëvizje u shfaq në histori jashtë historisë sëtyre, dhe lëvizjet shqiptare për autonomi dhe përkuli kundra historinë e raporteveautonome për kredi kërkesat e tyre, ata konsiderohen si ideale. Të paktën ajoqarkulloi në të gjitha lëvizjet për autonomi të fiseve dhe masa të veriut shqiptare simë parë.

Dhe, kur Turqia ishte në kërkim për një mënyrë për të ndaluar shpërbërjen emëtejshëm të perandorisë duke ndërmarrë një centralizim të përgjithshme tëadministratës shtetërore, ata gjithashtu le fiset shqiptare nuk jetojnë nën të njëjtatkushte të privilegjuara në malet e tyre. Në vend të kësaj kokat e tyre ata filluannjerëzit e tyre për të vendosur gjykatësit e tyre në vend të gjykatave fisnor dhekërkoi prej të cilëve taksave dhe ushtarë. Konflikti ishte i pashmangshëm.Malësorët luftuan deri në vdekje për autonominë e tyre fisnore.

Lëvizja Autonomia organizuar veten në formën e Lidhjes Shqiptare, e cila uthemelua në 1878. Në atë kohë, si emisar i Turqisë në Kongresin e Berlinit,Mehmed Ali Pasha, përfitimet pandehurit dhe të drejtave të jashtëzakonshme tëfiseve shqiptare, të mbajtur në përfaqësuesit e Prizrenit nga i gjithë Shqipërisë një

Kuvend të, zgjodhi një Komitet Qendror dhe të kërkuar në takim publik mbi 5 .qershor përfshijnë:

"4) league duhet të angazhohet me të gjithë fuqinë e tyre për shqiptarët ukthyen në pavarësinë e tyre, një më shumë se njëqind vjet më parë imori, pra, nuk ka zyrtarë qeveritarë nga të Stambollit Opel janëurdhëruar më me urdhër të Sulltanit poshtë, ata janë të Shqiptarët vetë janë zgjedhur dhe5), Sulltani nuk duhet të kërkojnë më shumë rekrutë dhe taksat. "

Një sheh që mbulojnë kërkesat e Lidhjes Shqiptare me privilegjet autonome fisnorenga kohët e hershme.

Nuk është e vështirë që të njohin se lufta kundër akuzave taksave kryesisht nëinteresat e komuniteteve të fuqishme, bejlerët, shefat e fiseve dhe dinastive. Për mëtepër, ishte autonomia fisnore për ato elemente të një rëndësie të veçantë, ekzistencae të cilit është siguruar në bagazhin. Megjithatë, këto elemente gëzuar mbështetjen e plotë të grupit fisnor, në masë të varfër dhe të uritur, i cili ishte faktori kryesor në tëgjitha lëvizjet shqiptare. Masë të kërkuar autonomi fisnor, së pari për shkak se ajoishte nën ndikimin e nënshtrimit patriarkale nga ana e elementit me ndikim fisnor,së dyti, për shkak se ata e panë në ndikimin e huaj dhe në shpërbërjen e sistemit tëtyre fisnor, shkaku i varfërisë dhe kufizimeve në jetën e tyre, me parë ekonomia paratë bërë të gjerë me ta.


17/50



Por në takimin e parë të Lidhjes Shqiptare të Prizrenit në vitin 1878 ajo ishte nëmes të përfaqësuesve nga veriu dhe nga jugu në pikëpamjet mbi autonominë eShqipërisë ndryshme. Ndërsa përfaqësuesit e fiseve primitive të Shqipërisë sëVeriut, me kthimin e privilegjeve fisnore do të ishte i kënaqur, përfaqësuesit ngaJugu kërkoi pavarësinë e plotë të Shqipërisë, dhe nuk e njohin fuqinë e sulltanit.Kjo mosmarrëveshje është në të gjitha takimet e mëpasshme në plan të parë, ku,dhe ne do të shohim më vonë, fushat sociale më të zhvilluara të Shqipërisë sëmesme dhe jugore ishin një garanci se lëvizja autonomia në Shqipëri nuk u varrosnën aspiratat reaksionare e fiseve primitive veriore.

Fitorja e aspiratave progresive e Jugut erdhi papritur shpejt. Pas dy vjet në vitin1880 ishin në tri ditëve të negociatave, përfaqësuesit e të gjithë shqiptarët, simyslimanët dhe katolikët, u pajtua me kërkesat e mëposhtme në Shkodër:

"Ne kërkojmë nga Sulltan hirshme: 1. të na japë autonomi të brendshme,e cila do të përfshinte të gjitha vendet shqiptare; Për të konfirmuar E dytaPorte princ tonë të zgjedhur të drejtat e të cilit janë të trashëguara nëzyrën e tij; 3. Për të përcaktuar shumën e tatimit të kokës, atëherë ne jemitë gatshëm për të dhënë sunduesi një vit; 4. rregulluar numrin e ushtarëveqë ne të doja të pyesni Sulltanit në rast lufte me shtetet e huaja; 5. nëkëmbim ne presim tërheqjen e trupave turke nga qytetet dhe ndeshjeve

në shtëpinë tonë; 6 që marrëdhëniet tona me Portës nga përfaqësuesitshqiptarë në Stambollit Opel të rregullohen; 7. të gjithë zyrtarët e shtetitosman të cilët nuk janë të përkasin kombëtare për ne, janë zëvendësuar me gjuhën shqipe, e cila përcakton princ ".

Pas konferencës shkuam për të punuar në të njëjtën kohë, dhe brenda nje muaji lënëautoriteteve dhe garnizonet e ushtrisë turke në të gjithë Shqipërinë e veriut, meqytetet kryesore të Shkodrës, Prizrenit, Gjakovës, Pejës dhe Prishtinës. Shqipëria përjetoi një kthesë të përgjithshme revolucionare.

Kërkesat e Marrëveshjes së Shkodrës janë edhe për shkak të ndeshjes perfekte atokërkon karakteristike që ishin një shekull më parë të mbledhura në rrjedhën e kaluar

ekzistencën e principatave të pavarura të Moldavisë dhe Vllahisë, Serbisë dhevendeve të tjera të Ballkanit Klein. Për më tepër, ata janë më radikale se kërkesavetë kryengritjeve serbe për autonomi në 1793 dhe 1804, dhe në të gjitha aspektet erëndësishme që përkojnë me kërkesat serbe që ishin vendosur në Kragujevc më 1 janar të vitit 1813 kritike nga ana e Kuvendit.

Nëse ne të drejtuar shkrimtarët serbë dhe politikanët në mendje që duan për të përhapur iluzione për shqiptarët, të cilat janë të nevojshme për arsyetimin e politikës publike, ne nuk shohim ndryshim të madh ndërmjet atij dhe lëvizjes tjetër.Kryengritja popullore ynë për çlirimin nga sundimi turk ishte i një karakter revolucionar, sepse ai ishte i kryer nga masa e gjerë fshatare të popullit serb, të cilëtqëndruan në kundërshtim zymtë e klasës me Spahis turke që politik dhe ekonomik në të njëjtën kohë ishin të parët. Aspiratat shqiptare për autonomi, megjithatë, klasate larta, individët e shquar dhe bashkëatdhetarët avancuara mentalisht nga Italia,Konstantin Opel dhe nga jug [së Shqipërisë] mbështesin lëvizjen. Dallimi ekonomik ndërmjet bejlerët dhe skllevërit e tyre nuk mund të jetë një katalizator për lëvizjenkombëtare këtu, sepse bejlerët ishin të ngjashme në Bosnjë, islamizuar shqiptarët.

Edhe pse është pritur në themelimin e Lidhjes Shqiptare me një operacion të përbashkët të shqiptarëve dhe të krishterëve, ngjarjet në fillim pengoi këtë veprim. Një Italo-Shqiptare Komisioni, i cili u formua në vitin 1876 në Milano, premtoi, se"vëllezërit trima Maqedoni, Epirus dhe Shqipëria do të kërkojë për të ndihmuar sllavët e Jugut në luftën e tyre kundër shtypësit e tyre. Deri atëherë, ai drejton një


18/50



përshëndetje vëllazërore dhe një kompliment për njerëzit bujare sllave. "Menjëherë pas kësaj, shqiptarët në mes çekiç dhe kudhër gjeti përsëri, në mes të Turqisë,kundër zgjedha cilit ata luftuan, dhe Ballkanin, e cila solli atyre një zgjedhë të re.Serbia shtypur dhe të dëbuar popullatën shqiptare nga katër qarqe të pushtuara,Mali i Zi doli përpara nga veriu, në zemër të fiseve veriore shqiptare, dhe Greqiakërkoi disa zona në jug. Ishte League doli në realitet për qëllim të rezistencës ndajsundimit turk, kanë pasur që nga fillimi për të luftuar në dy fronte: edhe kundër fqinjëve të cilët poshtëruar fiset shqiptare, si edhe kundër sundimit turk, ata imët.Lufta kundër fqinjëve kontribuar më shumë në zgjerimin e shpejtë të ligë, por ata

gjithashtu hapën sundimtarët në Konstandinopojë Opelit portat; kështu që ajo ështëkeqpërdorur nga ata që janë në mosmarrëveshje me krishteri pohon për qëllimet etyre. Kur ata kishin vendosur betejat e tyre me vendet e Ballkanit përmes Evropës, porta mbytur ligë përgjakshme në rrënjë ndërmjet shqiptarëve dhe të krishterëve nëTurqi është ajo pastaj për armiqësi dhe urrejtje nacionale.

2. veri dhe në jug; counter dhe Toskë

Në dallimet politike mes përfaqësuesve të veriut dhe të jugut, mes banak dhe toskët,diferenca në zhvillimin ekonomik dhe social të veriut dhe të jugut Shqipërireflekton; Dallimi në konceptimin e mjeteve dhe objektivat e lëvizjes për autonomiështë vetëm një shprehje e dallimit që ekziston në opinionet dhe aspiratat midis

përfaqësuesve të fiseve dhe përfaqësuesve të klasave. Kombi nuk është vetëm njëformacion natyror, por edhe një komunitet kulturor, siç ka thënë Otto Bauer.Kështu, presione të ndryshme, të themi, të njëjtën prejardhje, qasen njëri-tjetrinshpirtërisht dhe politikisht, dhe ne jemi të përdorur në një popull, është e nevojshmeqë këto të zakonshme nën ndikimin reciprok të jetës kulturore janë. Varësisht pazhvilluar është jeta e zakonshme në mesin e disa fiseve, të fortë tjetërsimi dheizolimi i tyre, pak ju ndjeni ndikimin e këtyre tendencave që duhet të bashkojë fisetnë një unitet të përbashkët kombëtar.

Nëse çdo fis dhe çdo rajon të drejtuar jetën e tyre pa kontakt dhe të reciprocitetit, kunuk ka kompensim dhe nuk ka qasje, por ku ndodh e kundërta, atëherë secili fis especializuar më shumë në bazë të tij të ngushtë dhe të tjetërsuar nga tjetri , Ndërsahulumtimet Prof. Cvijic në vendbanime sllavomaqedone, ai e gjeti nga lugina nëluginë, nga zona në zonë, gjurmë shumë të dukshme të specializimit dhe tjetërsimitnë rrjedhën e zhvillimit. Sa i fuqishëm ishte atëherë vetëm ligji e specializimit nëfiset shqiptare të cilët jetonin jashtë pothuajse çdo komunitet kulturor! Ndikimi ifuqishëm i këtij ligji është ndjerë në çdo hap. Vetëm një tjetërsimi tmerrshme efiseve mund të krijoni sa më shumë dialekte si ka fise të cilët komunikojnëhomologun në veri dhe Toskë në jug të vështirë. Fragmentimi i jetës në fise dherajone të ishte baza për ndarjen e sotme fetare të popullsisë shqiptare. Ndarja fetarekorrespondon me politike, dhe kështu kishte një vështrim sot nga një fis në tjetrin,dhe nga provinca në provincë ndikimeve të ndryshme të huaja politike. Prandaj,

Dallimet në gjuhë dhe fe, në aspiratat dhe influencat politike etj pasqyrojnëtjetërsimin e shtameve dhe mungesa e reciprocitetit dhe të transportit në jetën eshqiptarëve.

Nëse, megjithatë, janë ata të drejtë që të mohojë shqiptarët për shkak të këtij faktiçdo aftësia për të arritur rezultate të ndryshme në të ardhmen, unë dyshoj atë.

Ju keni për të thyer sidomos me një gënjeshtër shkencore, e cila shërben deri ne qënga fushata e ushtrisë serbe në Shqipëri në njëqind mënyra, edhe pse ata kanë qenë për tog skrap në shkencë. Elementet që e bëjnë një komb të kombit, si dhe faktorëtqë përcaktojnë kushtet për një jetë të përbashkët politike mund të zbulojë asnjë personi serioze me matjen e kafkave dhe hulumtimit racore, ata janë të përcaktuar


19/50



nga historia dhe shoqërizim. Një duhet të studiojmë jetën e njerëzve dhe të analizojinstitucionet e saj shoqërore dhe marrëdhëniet! Vetëm atëherë ne do të shohim seçfarë pengesa që ju duhet të presin në krijimin e një Shqipërie autonome, por negjithashtu e pranojnë se jeta nuk ndalet në kufijtë e Shqipërisë dhe historia nuk kafolur ende për shqiptarët të kenë fjalën e fundit.

Ne tashmë theksoi se përfaqësuesit e fiseve primitive veriore shqiptare idekrejtësisht të ndryshme të lëvizjes së autonomisë se tregtari dhe ngre Jugut. Dhendërsa kundërshtarët e shqiptarëve besojnë se kjo është një dëshmi më shumë për

dobësinë e gjithë lëvizjes, ne e shohim këtë ndryshim si maturimin e idesë sëautonomisë, si kalimin nga reaksionare, forma primitive të perceptimeve të kaluara,kanë të ardhmen, kalimin e kufijve të ngushtë nevojat e pikëpamjeve fisnore dhefisnore. A Shaljani, Ghazi ose Krasnic e Veriut mund të jetë çështja e autonomisësë tij fisnore më e rëndësishmja, për të gjithë jetën e tij ende të zhvillohet brendakufijve të fiseve, ndërsa në anën tjetër, një Beu, një kokërr ose kafshët tregtar, osetë rinjtë, në studiuar jashtë vendit, kjo pyetje duket jo domosdoshmërisht si njëzgjidhje.

Ndërsa nga njëra anë, përfaqësuesit e fiseve primitive e veriut besojnë të jetë i vetë-mjaftueshme, shih në lëvizjen vetëm një mjet për zbatimin e autonomisë fisnor dhetë forcojnë sundimin e tyre, nga ana tjetër, ngre e Jugut ndihen tashmë si një klasë

dhe parfum në lëvizje një mjet për të zgjerimi i sundimit të tyre të klasës në të gjithëShqipërinë. Fiset veriore shqiptare të kuptojnë lëvizjen e autonomisë si një përtëritje të privilegjeve të lashtë të autonomisë fisnore; ata janë mbështetës tëzjarrtë të privilegjeve fisnore vjetëruar; dhe për shkak se këto përpjekje nuk janë në përputhje me zhvillimin modern shoqëror dhe në krye të se janë të pamundur në njështet modern, ata janë reaksionare dhe të dënuar.

Megjithatë, nuk është në mes jugut dhe veriut jo vetëm një ndryshim në konceptin eautonomisë, por edhe në qëndrimin dhe veprimet në drejtim të autonomisë. Popullimalore të Veriut janë të lëvizshme, gjithmonë të gatshëm për të rebelohen, rebelët,me toskët e Jugut, megjithatë, janë një lloj i "teoricien" i lëvizjes për pavarësishqiptare. Populli malore të Veriut, të cilat janë kundër në mënyrë të vazhdueshmetë armatosur, i besojnë vetëm në armët dhe besojnë se e drejta për të mbajnë armë, përfshin edhe të drejtat e tjera. Të Jugu kanë këtë fazë, në të cilën fisi ende për qëllim botën dhe arma ishte shenjtëroren e madhe, tashmë prapa. Pasur nga radhët etyre, veçanërisht tregtarët dhe bejlerët, porta të refuzojë për të rekrutuar, ata duannjë ushtri private, oficerët u kthye nga Konstandinopoja Opel, por do të donte tëtyre; ata përpiqen të shkundë e sundimit turk, nuk do të kthehet në izolimin e vjetër fisnor dhe anarkisë, por organizimin e një Shqipërie autonome, në sundimin turk dotë zëvendësohen me klasën e tyre. Prandaj jugore dhe qendrore Shqipëria janë bartës i vërtetë i lëvizjes moderne për një Shqipëri autonome. Nga rajonet jugore, sidhe nga blerës të nacionalizmit shqiptar erdhi thirrjet e para për një alfabet shqiptar dhe një shkollë shqipe. Udhëheqësit e fiseve veriore të matur fuqinë e tyre ende në

numrin e njerëzve të armatosur që toskët në jug të hapur shkolla, botojnë gazeta dhelibra të shtypura në gjuhën shqipe.

Pas përfundimit të ligës në vitin 1881, porta ishte shqiptarët e jugut në drejtimshumë më të rrepta se ato të veriut dhe çuan më shumë se një mijë familje në Azinëe Vogël. Edhe atëherë pa një sunduesi i Konstandinopojës, që ata nga jugu rrezikumë i madh kërcënuar, dhe me të drejtë kështu. Sepse, ndërsa fiset veriore shqiptarekanë qenë vazhdimisht në konflikt me Portës, sepse ata shpesh të organizuar kryengritje të tërë për shkarkimin e nëpunësit civil, ai ishte në një proces të heshtur qendrore dhe jugore të Shqipërisë të bashkimit kombëtar. Sipas informatave tëmarra në Elbasan, disa gjethe ishin para ngjarjet në Ballkan u shfaq, duke përfshirë"Tomorri" (emrin e malit Tomorrit) në Elbasan, "Bashkim" (njësi) në Manastir,


20/50



"Korça" në Korçë, " Sdjim "(Zgjimi) në Janinës, etj Ka qenë më shumë se njëqindshkollat shqiptare, në mesin e tyre një akademi mësues në Elbasan me 200 studentë.Librat ishin në gjuhën shqipe dhe alfabetin latin.

Si në Shqipëri dhe në Maqedoni ka fe pushtet të tillë që të formojnë parti në bazë tëfesë. Veçanërisht janë të fortë islame fetare, ortodokse dhe partia katolike, i pari kamoton e mëposhtme: Të gjithë muslimanët duhet të jetojnë në Turqi, e dyta ështënjë shprehje e ndikimit grek, kjo e fundit ka shprehur ndikimet e Austrisë dhe tëItalisë. Perspektiva të mira, Partia Kombëtare, e cila i ka vënë vetes në përgatitjen e

popullit shqiptar për një revolucion kombëtar në destinacion. Lezbike në mesin eshqiptarëve të të gjitha besimeve rimorkio, ajo lufton ashpër kundër ekskluzivitetitfetar, i cili është aq i fuqishëm ende, se një fshat jo një herë e kishte me një tjetër fshat të besimeve të tjera gjatë regjimit pushtues e keqardhje ushtarake serbe, ajoçoi gjithashtu në mesin e tyre luftëra fetare , Disa këngë të dalë nga kjo luftë, në tëcilin ajetet e mëposhtme janë tipike:

"Poshtë me burg, poshtë me marrëzi, përdorni armiqtë tanë kundër nesh:një në Kishë, tjetri në xhami,ne jemi vëllezër, ne nuk mund të na ndajë. "

Ose:

"Shqiptarët e tu, ai të ndahet në 20 sekte një,ai që u përpoq të mashtrojë. Njëri mendon se ai ka një besim, tjetri është një fe,njëri thotë se është turk, tjetri latinët,disa e quajnë veten e tyre sllavët, grekët e tjerë, ju jeni ende të gjithë vëllezër, ju leut varfër '. "

E gjithë kjo na kujtoi kur ne u këshillua në Elbasan të lëvizjes, në kohën e 15, 16dhe shekullin e 17 në Evropë dhe përfaqësimin gjobë e revolucioneve orientale tëBauer. Ne kërkuar kontakte me përfaqësuesit e lëvizjes, por ne u takua armiqësor

lypin, tregtarët e pasur dhe përfaqësuesit e zyrtarëve turq me origjinë shqiptare,shkallë të karrierës ngjit nën Abdul Hamid në Pasha dhe tani përfaqësojnë një lloj tëaristokracisë shqiptare, të cilët ishin të xhonturqve kohë të mjaftueshme në mënyrëqë të merret me punët e "popullit"! Ata ruajtur marrëdhëniet me kolegët shumta nëKonstandinopojë Opel dhe rastësisht edhe për njerëzit të cilët së shpejti ishin nëfavor të Sulltanit, ishin më shpejt në burg e tij, të cilit përfaqësuesi i kreut tëqeverisë kalimtare Ismail Qemali është më popullor. Arsimuar Gjenerata e re ekëtyre rreshtave është pirë verë dhe kritikuar doktrinën e Muhamedit, luftuar kufizimet padurueshme fetare duke krijuar sekte të reja dhe parëndësinë politike,duke predikuar autonominë e Shqipërisë. Prandaj, organizata më e përhapur dhe mëtë fortë besimi në Shqipëri, Bektashi, që kanë mbështetjen më të përcaktuar tënacionalizmit shqiptar në të njëjtën kohë vjen.

Kjo rrjedhë në jug kundër xhonturqve ishin fillimisht tolerant. Shumë kjo lëvizjeme ngjyrë armiku kombëtar, më të hapur, dhe i paepur, por ishin turqit e Rinjkundër tyre. Kjo periudhë gjithashtu pa ekspeditat e përgjakshme ushtarake të biennë veri të Shqipërisë, fiset veriore shqiptare në fund qëllimi i të cilit ishte, qështrihet në zgjedhën e dhunës turke shtetërore, ato ekspedita, e cila çoi në një seri etërë e kryengritjeve shqiptare në vetvete.

Rëndësia historike e kryengritjeve dhe luftërave të përgjakshme në veri të çështjeveqë kanë të bëjnë me të këtu, është për të ndërtuar marrëdhëniet në mes të veriut dhe jugut, mes counter dhe toskët. Të southerners filloi vlerën e materialit, forca fizike e


21/50



fiseve veriore, publike nga ata që janë në shërbim të lëvizjes së përbashkët,vlerësojmë, megjithatë, kreu i lëvizjes duhet të jetë në jug. Këtë herë ajo ishte fisete veriut, të cilat përcaktojnë masat në lëvizje dhe të ecte nëpër Serbinë e Vjetër derinë Shkup. Megjithatë, ata ishin tashmë në bashkëpunim me përfaqësuesit e Jugut, icili tashmë përdoret fraksioneve në parlamentin turk për kërkesat e tyre politike.Marrëveshja në mes të dy u lehtësua nga territoret në lindje të karstike verior shqiptar, banorët e të cilit u largua nga baza origjinale fisnor dhe kuadri fisnor shpërtheu se ende vëllezërit e tyre që mbetën, rrethon, dhe nëpërmjet kontaktit mefqinjët e tyre sllavë këtyre banorëve, lëvizja shqiptare Tani shikoni në atë nga një

perspektivë më të gjerë, kombëtar.

Pra, ajo ishte me lëvizjen në Shqipëri në atë kohë, si ushtritë e vendeve të Ballkanittejkaluar kufijtë.

3. perspektivat e ardhshme

Lëvizja e pavarur e shqiptarëve u ndal nga ngjarjet në Ballkan, dhe Shqipëria ishtenë vendin e parë. Për shkak të pushtimit të oreksit Ballkanit, pararojë e dy Fuqive tëMëdha evropiane në Ballkan, përkatësisht Austro-Hungaria dhe Italia Fati iShqipërisë pas Konferencës së Londrës një çështje të Evropës. Gjithsesi,konferenca si të shkojnë jashtë, institucioni i një Shqipërie autonome është populli

shqiptar ka kuptimin e një revolucioni politik, nën ndikimin e kushteve të vjetra të jetës dhe -sitten rrezikshëm ndryshimet e shpejta do të duhet të kalojnë nëpër.

Ky shtet i ri i supozuar, ne nuk duam që të parashikojnë të ardhmen. Ai do të shohësigurtë përballen me probleme të mëdha si dhembjet e lindjes të saj tashmë ishin, aiende ndihet. Ai do të duhet të merren me dy të kaluarën dhe të ardhmen. E kaluaraka lënë atë këshillën vijuese: Në veri Stammesprimitivität dhe -ausschließlichkeit,në jug sistemin më të padurueshme feudale, dhe të dy në veri dhe jug, masa e paarsimuar, ndarja fetare dhe thjeshtësisë, fragmentimi politik, mungesa e çfarëdotrafikut midis fiseve dhe provincat, mungesa e një qendre të përgjithshme, të cilatmund të ketë jetë në një drejtim të caktuar. Përveç këtyre aksidente që kanëçorganizuar jetën në Shqipëri, do të bëjë në të ardhmen mosorganizimi ndikimet

"miq" të huaj të dukshme, të cilat kanë bërë mjaft të përjetojnë pjesën tjetër tëBallkanit shteteve të vogla.

Në luftën me këto probleme të brendshme dhe të jashtme, masat duhet të jenë ata burim i pashtershëm i forcave të reja dhe mjeteve. Dhe masa aty janë edhe një prapaautoritetit patriarkal e udhëheqësve të fiseve dhe shfrytëzimit brutale nga ana efeudalëve vështirë të shohin. Në ngjarjet e fundit dhe lëvizjet që kanë marrë pjesëvetëm si një instrument të zakonshëm të dinastive autoritative fisnore, ose Beg-kastës. Ata nuk janë anëtarë të lëvizjes, as ata janë anëtarë të një kombi shqiptar. Ju jeni Anëtarët thjesht fisnore apo skllevër të feudalëve. Kombi, i cili është sot nëmesin e shqiptarëve në marrjen, është një komb i kastës, vetëdija kombëtarekorrespondon me pozitën sociale të bejlerëve dhe të diplomacisë së tyre tëkualifikuar.

Pra, pyetja mbetet Shqipërisë jo vetëm një çështje e një kaste dhe individëve, por shqetësimi i masave është, Shqipëria ka nevojë për kombin e tij për të marrështetasit e saj. Ajo mund të fitojë vetëm në të njëjtën mënyrë si gjithë të tjerët më parë që e bëri atë në kohën e zhvillimit të tyre kombëtar, domethënë: forcimin emasave për një komunitet kulturor, për të marrë pjesë në jetën publike, për shkëmbime të ndërsjella. Përveç kësaj, këto shqetësime duhet të përfshihen në jetëne përbashkët të njerëzve, dhe kjo kërkon, mbi të gjitha, shkatërrimin e pronësfeudale dhe çlirimin e fshatarëve.


22/50



Por kjo është pikërisht ajo që patriotët e sotëm shqiptarë nuk ju kujtohet për të bërë.Me masat që ata nuk presin. Në Mass është quajtur nga Beg-kastës dhe pasardhësvetë pakujdesshëm si një masë pa vetëdije dhe mendje. Në Elbasan Unë iu përgjigjanjë luten inteligjente pyetje vënë atij se asgjë kushtetues dhe parlamentar për Shqipërinë do të jetë, por në vend të sistemit të boyars në Rumani! Duke e quajtur Rumaninë si një model, tregoi Elbasanische Beu dhe pasuesit e lëvizjes kombëtareqë ata nuk mund të flasim për të regjimit politik, pa u menduar e Beg-sistemit!

Mbështetja e ideve progresive në fushën e politikës dhe të ekonomisë mund të jetë

vetëm element borgjez, por ajo është ende i pazhvilluar ne primitivizmit shqiptar. Në qytetet shqiptare të popullsisë është e varfër, ka disa bej

Documents

1914 _ Dimitrije Tucović_ Serbia Dhe Shqipëria_ Një Kontribut Vendimtar Për Politikat Shtypëse Të Borgjezisë Serbe