หลกกฎหมายจาก บทความสนคดปกครองทนาสนใจ เลม ๖

: บอกเลก “สญญาทางปกครอง” ... ตองใชสทธโดย “สจรต”

: คาสงทางปกครองทโดยเหตผลของเรองไมตองใหโอกาส โตแยง

: กระทาผดดวยกนแตยงมไดลงโทษ ... ไมใชเลอกปฏบต

: การใชดลพนจ ... ยายขาราชการ !

: “ปรบปรงถนน” เอกชนเสยหาย ... แตสาธารณะไดประโยชน มากกวา !

ฯลฯ

สานกวจยและวชาการ สานกงานศาลปกครอง

มลนธคอนราด อาเดนาวร

ISBN

:

:

http://www.admincourt.go.th

:

ส เจรญ การพมพ

๑๕๑๐/๑๐ ถนนประชาราษฎร ๑ แขวงบางซอ

เขตบางซอ กรงเทพมหานคร ๑๐๘๐๐

โทรศพท ๐๒-๙๑๓-๒๐๘๐ โทรสาร ๐๒-๙๑๓-๒๐๘๑

นางจรนพร เสนวงศ ณ อยธยา ผพมพผโฆษณา

พมพท :

ISBN: ๙๗๘-๖๑๖-๓๓๓-๐๒๒-๒

๓,๐๐๐

/

( )

๑๙ มถนายน ๒๕๕๗

เรอง ชอเรอง หนา

๑. ผดสาระสาคญหรอผดพลาดเลกนอย ... ! รบราคาทเสนอ (ไม) ได

๑

๒. “ดลพนจ” ทเลอกใช ... เปนไปเพอประโยชนสาธารณะ

๑๑

๓. ไมยายสบเปลยนครตามความประสงค ... ผมขอ “ระงบ” ครบ !

๑๙

๔. สทธในการไดรบเงนคาทดแทนจาก การเวนคนตาม “มตคณะรฐมนตร”

๒๗

๕. ประมาทเลนเลออยางรายแรงหรอไม และผลของการไมดาเนนการใหครบถวน ตามขนตอนการพจารณาคาอทธรณ

๓๕ ๖. บอกเลก “สญญาทางปกครอง” ...

ตองใชสทธโดย “สจรต”

๔๓ ๗. ประกาศ ... หามบรรจสราลงขวด ? ๕๔ ๘. ไม “รอ” การเลอนขนเงนเดอน ทงทถกจาคก ...

ตองเพกถอน !

๖๒ ๙. ใหถอยคาเปนพยาน ... สดทายกลายเปน

ผรบผด

๗๐

สารบญ

(๒) เรอง ชอเรอง หนา

๑๐. ไมสงมอบพนทใหผรบจาง ... เหต ! ทตองขยายเวลาและลดคาปรบ

๗๘

๑๑. สะพานขามคลอง ... ประโยชนสาธารณะ กบความเสยหายเอกชน

๘๖

๑๒. การใชดลพนจออกคาสงยายพนกงาน ตามสญญาจาง

๙๔

๑๓. คาสงทางปกครองทโดยเหตผลของเรอง ไมตองใหโอกาสโตแยง

๑๐๐

๑๔. คาสงลงโทษทางวนยไมชอบ ... เพราะกระบวนการแตงตงกรรมการ ไมถกตองตามกฎหมาย

๑๐๘ ๑๕. กระทาผดดวยกนแตยงมไดลงโทษ …

ไมใชเลอกปฏบต ๑๑๗ ๑๖. ระยะเวลาอนสมควรในการพจารณา

“เรองรองเรยน”

๑๒๕ ๑๗. การใชดลพนจ ... ยายขาราชการ ! ๑๓๓ ๑๘. ตรวจสอบขอเทจจรงไมเพยงพอ ...

สงผลตอความชอบดวยกฎหมายของคาสง

๑๔๐ ๑๙. แมคณะกรรมการสอบสวน “วนยและความ

รบผดทางละเมด” เปนบคคลเดยวกน ... กตอง “ใหโอกาส !”

๑๔๙

(๓) เรอง ชอเรอง หนา

๒๐. ปฏบตงานทไดรบมอบหมาย ... ไมอาจอางความไมรใหพนผด !

๑๕๗

๒๑. ออกคาสงใหรอถอนไมได ... เพราะผรบมอบอานาจ “ไมมอานาจ ?”

๑๖๕

๒๒. การใชดลพนจตดสนใจ ... ไมดาเนนคด ๑๗๓ ๒๓. “เจาหนาทศาล” สงหมายไมถงผรบ ...

ผดวนยรายแรง ?

๑๘๑ ๒๔. ผลผกพนหนวยงานของรฐตอคาวนจฉย

ของคณะกรรมการวนจฉยการเปดเผย ขอมลขาวสาร

๑๙๐ ๒๕. เมอผเชาหองของการเคหะตาย ...

สทธการเชาตกทอดทางมรดกหรอไม ?

๑๙๘ ๒๖. “ทาหนาทแทน” เจาหนาทอนตามคาสง !

ตองรบผดทางละเมดหรอไม ?

๒๐๖ ๒๗. “ปรบปรงถนน” เอกชนเสยหาย ...

แตสาธารณะไดประโยชนมากกวา !

๒๑๔ ๒๘. ผควบคมงานจางใชดลพนจเปลยนแปลง

งานจาง ... ผรบจางรบผดดวย

๒๒๒

เรองท ๑ ผดสาระสาคญหรอผดพลาดเลกนอย ... !

รบราคาทเสนอ (ไม) ได

คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๒๕๑/๒๕๕๓, อ. ๓๕๘/๒๕๕๓ และ อ. ๔๖๐/๒๕๕๕

สาระสาคญ ผเสนอราคาไมสงแคตตาลอกพรอมใบเสนอราคาตามเงอนไข

ทประกาศสอบราคากาหนด ถอเปนเพยงขอบกพรองเลกนอย และผเสนอราคาไมไดใชตนฉบบเอกสารประกวดราคาจรงทซอจากหนวยงาน แตใชสาเนาเอกสารในใบเสนอราคาแทนโดยไดกรอกขอความถกตองครบถวนตามสาระสาคญทระบไวในตนฉบบ ถอวามไดมความแตกตางกนในสาระสาคญของการเสนอราคา แตเปนการเสนอราคาโดยผดพลาดเลกนอยในสวนทมใชสาระสาคญ แตการทผเสนอราคาระบจานวนเงนไมตรงกนในเอกสารใบเสนอราคาและจานวนเงนในรายละเอยดแนบแจงปรมาณงานทกาหนดราคาวสด ถอวาเปนการผดเงอนไขในสวนทเปนสาระสาคญหรอ มผลทาใหเกดความไดเปรยบเสยเปรยบแกผเสนอราคารายอน ดงนน การทคณะกรรมการเปดซองสอบราคาไมพจารณาราคาของผเสนอราคารายดงกลาว จงเปนการกระทาทชอบดวยกฎหมาย

๒

หลกกฎหมาย/บรรทดฐานทเกยวของ ระเบยบสานกนายกรฐมนตร วาดวยการพสด พ.ศ. ๒๕๓๕

และระเบยบกระทรวงมหาดไทย วาดวยการพสดขององคการบรหารสวนตาบล พ.ศ. ๒๕๓๘ ไดกาหนดใหคณะกรรมการเปดซองสอบราคาและคณะกรรมการพจารณาผลการประกวดราคามอานาจหนาทในการตรวจสอบคณสมบตของผเสนอราคา ใบเสนอราคา แคตตาลอก พสดตวอยางเอกสารหลกฐานตางๆ หรอแบบรปและรายการละเอยดแลวคดเลอกผเสนอราคาทถกตองตามเงอนไขในเอกสารสอบราคาหรอประกวดราคา ในกรณทผเสนอราคารายใดเสนอรายละเอยดแตกตางไปจากเงอนไขทกาหนดในสวนทมใชสาระสาคญ และความแตกตางนนไมมผลทาใหเกดการไดเปรยบเสยเปรยบตอผเสนอราคารายอนหรอเปนการผดพลาดเลกนอย ใหพจารณาผอนปรนใหเขาสอบราคาหรอประกวดราคาไดโดยไมตดผเสนอราคารายนนออก แตหากเปนการผดเงอนไขในสวนทเปนสาระสาคญหรอมผลทาใหเกดการไดเปรยบเสยเปรยบแกผเสนอราคารายอน ผเสนอราคารายนนยอมไมอยในขายทจะไดรบการพจารณาราคาตอไป

๓

ผดสาระสาคญหรอผดพลาดเลกนอย ... ! รบราคาทเสนอ (ไม) ได

ในการดาเนนการเกยวกบการจดซอจดจางของ สวนราชการ ทงตามระเบยบสานกนายกรฐมนตร วาดวยการพสด พ.ศ. ๒๕๓๕ หรอระเบยบกระทรวงมหาดไทย วาดวยการพสดขององคการบรหารสวนตาบล พ.ศ. ๒๕๓๘ จะกาหนดอานาจหนาทของคณะกรรมการเปดซองสอบราคาหรอคณะกรรมการพจารณาผลการประกวดราคาไวประการหนงวา ใหตรวจสอบคณสมบตของผเสนอราคา ใบเสนอราคา แคตตาลอก พสดตวอยางเอกสารหลกฐานตางๆ หรอแบบรปและรายการละเอยด แลวคดเลอกผเสนอราคาทถกตองตามเงอนไขในเอกสาร สอบราคาหรอประกวดราคา และในกรณทผเสนอราคารายใดเสนอรายละเอยดแตกตางไปจากเงอนไขทกาหนดในเอกสารสอบราคาหรอประกวดราคาในสวนทมใชสาระสาคญ และความแตกตางนนไมมผลทาใหเกดการไดเปรยบเสยเปรยบ ตอผเสนอราคารายอนหรอเปนการผดพลาดเลกนอย ใหพจารณาผอนปรนใหผเขาสอบราคาหรอประกวดราคาโดยไมตดรายนนออก

คดปกครองทจะนามาเลาสกนฟงฉบบน เปนเรอง การพจารณารายละเอยดของเอกสารประกอบการเสนอราคาวา รายละเอยดทมลกษณะอยางไร ? ถอวา “เปนสาระสาคญ

๔

หรอมใชสาระสาคญ” และรายละเอยดทมลกษณะอยางไร ? ถอวา “เปนการผดพลาดเลกนอย” ทคณะกรรมการสามารถผอนปรนใหกบผเสนอราคาได ทงน เพอใหคณะกรรมการ เปดซองสอบราคาหรอคณะกรรมการพจารณาผลการประกวดราคา รวมตลอดถงผมอานาจในการอนมตซอหรอจางใชเปนแนวทางในการวนจฉยขอเทจจรงทเกดขนในแตละกรณหรอ ใชอานาจสงการใดๆ เพอใหกระบวนการจดซอจดจางของทางราชการเปนไปอยางมประสทธภาพ

คดแรก เปนกรณทผเสนอราคาไมไดสงแคตตาลอกตามเงอนไขทประกาศสอบราคากาหนดไว แตคณะกรรมการเปดซองสอบราคาพจารณาเสนอความเหนใหเปนผชนะการสอบราคา

ขอเทจจรงของคดนกคอ ผถกฟองคดท ๑ (องคการบรหารสวนตาบล) ไดประกาศสอบราคาซอเตนทโครงเหลกพรอมผาใบ กาหนดเงอนไขใหผเสนอราคาตองสงแคตตาลอกพรอมใบเสนอราคาและตวอยางพสดเพอตรวจสอบดวย แตกไมมผเสนอราคารายใดสงแคตตาลอกและตวอยางพสด ตอมาคณะกรรมการเปดซองสอบราคาไดคดเลอกใหผฟองคดเปน ผชนะการสอบราคา เนองจากเปนผเสนอราคาตาสดและตากวาวงเงนงบประมาณทกาหนดไว อนเปนประโยชนตอทางราชการ และใหผฟองคดไปทาสญญา แตผฟองคดไมไดเขาทาสญญา ผถกฟองคดท ๑ จงลงโทษผฟองคดเปนผทงงาน

๕

ผฟองคดเหนวาการมคาสงดงกลาวเปนการไมชอบดวยระเบยบกระทรวงมหาดไทย วาดวยการพสดขององคการบรหารสวนตาบล พ.ศ. ๒๕๓๘ เพราะตนเองไมไดสงแคตตาลอกและตวอยางพสดตามเงอนไขของประกาศสอบราคา จงฟองขอใหศาลพพากษาเพกถอนประกาศสอบราคาและเพกถอนคาสงลงโทษเปนผทงงาน

ผเสนอราคาไมสงแคตตาลอก ถอ “เปนการผดพลาดเลกนอย” หรอไม ?

ศาลปกครองสงสดวนจฉยวา การไมสงเอกสาร แคตตาลอกหรอตวอยางสนคาพรอมใบเสนอราคาเปนเพยงขอบกพรองเลกนอย มไดมผลถงขนาดทาใหการดาเนนการ ของคณะกรรมการเปดซองสอบราคาไมชอบ และไมปรากฏวา ผเสนอราคารายใดจดสงเอกสารดงกลาวพรอมใบเสนอราคา กรณจงไมอาจทาใหเกดความไดเปรยบเสยเปรยบกนในระหวางผเสนอราคา การดาเนนการของคณะกรรมการเปดซองสอบราคาและคาสงใหผฟองคดเปนผทงงานจงชอบดวยระเบยบแลว (คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๒๕๑/๒๕๕๓)

คดทสอง เปนกรณทผเสนอราคาไมไดใชตนฉบบเอกสารประกวดราคาจรงทซอจากหนวยงานราชการ ผประกวดราคา แตใชสาเนาเอกสารในใบเสนอราคาแทน

ขอเทจจรงของคดน ผถกฟองคด (องคการบรหาร สวนตาบล) ไดประกาศประกวดราคาจางเหมาวางทอ คสล.

๖

พรอมบอพกและรางว กาหนดใหผเสนอราคาตองยนเสนอราคาตาม “แบบ” ทกาหนดไวในเอกสารประกวดราคาโดยไมมเงอนไขใดๆ ทงสน และจะตองกรอกขอความใหถกตองครบถวน ลงลายมอชอของผเสนอราคาใหชดเจน ผฟองคดเปนผเสนอราคาตาสด ไดใชสาเนาเอกสารใบเสนอราคา ไมไดใชตนฉบบจรงทซอเอกสารประกวดราคาไปจากผถกฟองคด และไมสามารถนาเอกสารฉบบจรงมายนยนได คณะกรรมการพจารณาผลการประกวดราคาจงมความเหนใหเลอกผเสนอราคาในลาดบ รองจากผฟองคด

ผฟองคดไมเหนดวยและเหนวาเปนการกระทาทไมชอบดวยกฎหมาย จงฟองขอใหศาลมคาพพากษาเพกถอนคาสง ทจางผเสนอราคาในลาดบรอง

ผเสนอราคาใชสาเนาเอกสารในใบเสนอราคาแทนตนฉบบเอกสารประกวดราคาจรง ถอ “เปนการผดพลาดเลกนอย” หรอ “เปนสาระสาคญ” หรอไม ?

ศาลปกครองสงสดวนจฉยวา คาวา “แบบ” หมายถง รปแบบ รายการ และรายละเอยดตางๆ ทระบไวในใบเสนอราคา การทผฟองคดไดถายเอกสารจากใบเสนอราคาตวจรง รปแบบตางๆ จงมสาระสาคญครบถวนตรงตามรปแบบ รายการ และรายละเอยดตางๆ ทระบไวในตนฉบบใบเสนอราคาทกประการ และผฟองคดไดกรอกขอความถกตองครบถวนตรงตามสาระสาคญทระบไวในตนฉบบใบเสนอราคา และมการ

๗

ลงลายมอชอของผเสนอราคา และจานวนเงนทเสนอกตรงกนทงตวเลขและตวอกษร จงถอวามไดมความแตกตางกนในสาระสาคญของการเสนอราคา เปนการเสนอราคาโดยผดพลาดเพยงเลกนอยหรอผดแผกไปจากเงอนไขของเอกสารประกวดราคาในสวนทมใชสาระสาคญ อกทงไมมผลทาใหเกดการไดเปรยบเสยเปรยบตอผเสนอราคารายอน เมอผฟองคดเปนผเสนอราคาตาสด คณะกรรมการพจารณาผลการประกวดราคา จงตองเสนอผถกฟองคดเพอสงการใหจางผฟองคดตอไป (คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๓๕๘/๒๕๕๓)

คดทสาม เปนกรณทผเสนอราคาระบจานวนเงนไมตรงกนในเอกสารใบเสนอราคาและจานวนเงนในรายละเอยดแบบแจงปรมาณงานทกาหนดราคาวสด รวมทงคาแรงงานและคาดาเนนการ กาไร

ขอเทจจรงของคดนคอ ผถกฟองคด (องคการบรหารสวนตาบล) ไดประกาศสอบราคาจางกอสรางระบบประปา หอถงสง คณะกรรมการเปดซองสอบราคาไดพจารณาราคาของผฟองคดแลวเหนวามการระบจานวนเงนทเสนอราคาทงในใบเสนอราคาและแบบแจงปรมาณงานตรงกน คอ ๔๐๐,๐๐๐ บาท แตเมอคานวณเงนแตละรายการทระบไวในใบแจงปรมาณงานแลวไดจานวนเงนสทธ ๔๑๙,๙๒๐ บาท แตกตางจากใบเสนอราคา ๑๙,๙๒๐ บาท ผถกฟองคดจงไดมประกาศผลการพจารณา

๘

การเปดซองสอบราคาโดยใหหางหนสวนจากด ส. เปนผไดรบคดเลอกใหเขาทาสญญา

ผฟองคดเหนวาผฟองคดเปนผเสนอราคาตาสด และเปนการบวกลบตวเลขผดพลาดเลกนอยมใชสาระสาคญ การคดเลอกผเสนอราคารายอนทาใหผฟองคดไดรบความเสยหาย จงขอใหศาลมคาพพากษาใหผถกฟองคดชดใชคาเสยหาย

ผเสนอราคาระบจานวนเงนไมตรงกนในเอกสารการสอบราคา “เปนสาระสาคญ” ททาใหเกดความไดเปรยบเสยเปรยบแกผเสนอราคารายอนหรอไม ?

ศาลปกครองสงสดวนจฉยวา ผฟองคดเสนอรายละเอยดแตกตางไปจากจานวนเงนทเสนอไวในเอกสารสอบราคา ทาใหไมอาจทราบไดวาผฟองคดเสนอราคาเทาใดซงไมเปนไปตามเอกสารสอบราคา และในการจดซอจดจางโดยวธสอบราคา ของทางราชการจะพจารณาคดเลอกผเขาสอบราคาจากการเสนอราคาทเปนจานวนตวเลขทแนนอนและถอวาเปนสาระสาคญ เมอผฟองคดเสนอราคา ๔๐๐,๐๐๐ บาท แตในแบบแจงปรมาณงานกลบปรากฏวามการกาหนดราคาวสด รวมทงคาแรงงานและคาดาเนนการ กาไร เปนเงนทงสน ๔๑๙,๙๒๐ บาท แตกตางไปจากใบเสนอราคาถง ๑๙,๙๒๐ บาท จงถอวาเปนการผดเงอนไขเอกสารสอบราคาเปนสาระสาคญหรอมผลทาใหเกดความไดเปรยบเสยเปรยบแกผเสนอราคา

๙

รายอน และกรณนแตกตางกบการทผเสนอราคาไดมหมายเหตลดราคาไวในใบแจงปรมาณงานหรอมหมายเหตลดราคาไวในใบเสนอราคา แตไดเสนอเพยงราคาเดยวและแจงความประสงควาสามารถทจะลดราคาทเสนอลงได

ดงนน การทคณะกรรมการเปดซองสอบราคาไมพจารณาราคาของผฟองคดและผถกฟองคดไดมคาสงไมพจารณาราคาของผฟองคด จงเปนการกระทาทชอบดวยกฎหมายและไมเปนการกระทาละเมดตอผฟองคด (คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๔๖๐/๒๕๕๕)

จากคดทยกมาเปนตวอยางทงสามคดขางตน แมจะเปนเรองเกยวกบกระบวนการคดเลอกผเสนอราคาตามระเบยบกระทรวงมหาดไทย วาดวยการพสดขององคการบรหารสวนตาบล พ.ศ. ๒๕๓๘ โดยตรงกตาม แตกสามารถนามาใช เปนแนวทางสาหรบกระบวนการจดซอจดจางตามระเบยบสานกนายกรฐมนตร วาดวยการพสด พ.ศ. ๒๕๓๕ หรอระเบยบวาดวยการจดซอจดจางอนๆ ทกาหนดเงอนไขหรออานาจหนาทของคณะกรรมการผมอานาจพจารณาคดเลอก ผเสนอราคาไวทานองเดยวกนได นอกจากน ถงแมการพจารณาคดเลอกผเสนอราคารายใดวามคณสมบตครบถวนถกตองหรอไม จะเปนอานาจของคณะกรรมการพจารณาผลการประกวดราคาหรอคณะกรรมการเปดซองสอบราคาและผมอานาจอนมตซอหรอจางในขนตอนสดทายกตาม การใชอานาจในขนตอนตางๆ กควรใชอยางตรงไปตรงมา พนจพเคราะหขอมลขอเทจจรง

๑๐

อยางรอบคอบโดยคานงถงผลประโยชนของราชการและผล กระทบทจะเกดขนกบผเสนอราคา โดยเฉพาะความไดเปรยบเสยเปรยบระหวางผเสนอราคาดวยกนเปนสาคญ ขณะเดยวกน ผเสนอราคาเองกจาเปนทจะตองปฏบตตามเงอนไขทกาหนดไวตามประกาศประกวดราคาหรอประกาศสอบราคาอยางเครงครดเพอมใหเกดปญหาขอโตแยงไมวาเรองใดกตาม หรอหากมปญหาโตแยงเกดขนกควรทจะชแจงและทาความเขาใจกบผเกยวของเพอใหเกดประโยชนสงสดกบทางราชการ ทงในแงงบประมาณ ทนามาใชและประสทธภาพของการบรหารราชการแผนดน

******************************

๑๑

เรองท ๒ “ดลพนจ” ทเลอกใช ...

เปนไปเพอประโยชนสาธารณะ

คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๗๘/๒๕๕๔ สาระสาคญ

คณะกรรมการควบคมการขนสงทางบกไดมมตใหปรบปรงเสนทางเดนรถโดยสารประจาทางซงทบซอนกบเสนทางเดนรถบางสวนทเอกชนไดรบอนญาตอยกอน โดยใหเหตผลวาเพอประโยชนของประชาชนจะไดมทางเลอกในการเดนทางเพมมากขน ซงเมอเปรยบเทยบระหวางประโยชนทประชาชนซงอยระหวางอาเภอจะไดรบจากการทมรถโดยสารประจาทางเพมขนโดยไมตองตอรถกบผลกระทบตอการเดนรถในเสนทางททบซอนในเรองรายไดของเอกชนแลว การใชดลพนจของคณะกรรมการควบคมการขนสงทางบกเพอใหประชาชนไดใชประโยชนอยางพอเพยงและสะดวกรวดเรว ถอเปนจดมงหมายหลกของการจดทาบรการสาธารณะเพอใหประชาชนไดรบประโยชนสงสด รวมไปถงสามารถเขาถงบรการสาธารณะไดอยางทวถง จงเปนการใชดลพนจโดยชอบดวยกฎหมาย

หลกกฎหมาย/บรรทดฐานทเกยวของ การใชดลพนจวนจฉยของฝายปกครองจาตองคานงถง

จดมงหมายสาคญของกฎหมายทใหอานาจรฐในการจดทาบรการ

๑๒

สาธารณะใหกบประชาชนในเรองการเดนทางโดยรถโดยสารประจาทาง ๓ ดาน คอ (๑) ตองจดบรการรถโดยสารสาธารณะอยางพอเพยง (๒) ประชาชนตองไดรบความสะดวกและรวดเรวจากบรการสาธารณะ และ (๓) ประชาชนตองสามารถเขาถงบรการสาธารณะไดอยางทวถง ประกอบกบตองชงนาหนกระหวางประโยชนสงสดของประชาชนทไดรบจากการบงคบใชกฎหมาย และผลกระทบทจะเกดขนกบปจเจกบคคลทเกยวของตามหลกความไดสดสวนทเรยกรองใหฝายปกครองตองเลอกใชมาตรการทจาเปน และสามารถทาใหวตถประสงคและเจตนารมณของกฎหมายฉบบทใหอานาจบรรลผลสาเรจ

๑๓

“ดลพนจ” ทเลอกใช ... เปนไปเพอประโยชนสาธารณะ

การจดทาบรการสาธารณะโดยการจดหาสงอานวยความสะดวกในดานการคมนาคมขนสงใหแกประชาชน นบเปนหนาทสาคญประการหนงทรฐตองจดใหมขนอยางทวถงและสอดคลองกบความตองการของประชาชนอยางเทาเทยมกน แตการจดทาบรการสาธารณะในบางกรณอาจกอใหเกดผล กระทบตอบคคลหรอประชาชนบางกลมได ดงนน การใชดลพนจตดสนใจทจะจดใหมการจดทาบรการสาธารณะหรอไม หนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐจงตองใชดลพนจพจารณาชงนาหนกระหวางผลกระทบหรอความเสยหายของ ผไดรบผลกระทบกบผลประโยชนของสาธารณะทจะเกดขน กบประชาชนเปนสาคญ

คดปกครองทนามาเลาสกนฟงฉบบน เปนเรองการใชดลพนจของคณะกรรมการควบคมการขนสงทางบกในการปรบปรงเสนทางการเดนรถโดยสารสาธารณะโดยผประกอบการบางรายไดรบประโยชนและผประกอบการบางรายสญเสยประโยชนจากการใชดลพนจดงกลาว ซงจากคดนนอกจากจะ มบรรทดฐานการปฏบตราชการทดเกยวกบการใชอานาจดลพนจของเจาหนาทของรฐในการออกคาสงทางปกครองแลว ยงไดอธบายถงขนตอนสาคญในการใหโอกาสผถกกระทบสทธ

๑๔

ซงไมใชผยนคาขอไดโตแยงและแสดงพยานหลกฐานในกระบวน การพจารณาทางปกครองกอนออกคาสงทางปกครองดวย

เรองราวของคดนเกดขนจากการทผฟองคด (บรษท น.) ไดรบใบอนญาตประกอบการขนสงประจาทางดวยรถทใชในการขนสงผโดยสารในเสนทางสายภเกต - นครศรธรรมราช ตงแตป พ.ศ. ๒๕๑๗ และสายภเกต - นครศรธรรมราช (ข) ตงแตป พ.ศ. ๒๕๔๓ สวนผถกฟองคดท ๔ (บรษท ว.) ไดรบใบอนญาตในเสนทางสายนครศรธรรมราช - กระบ ตงแตป พ.ศ. ๒๕๓๘ และไดขอปรบปรงเสนทางเปนสายนครศรธรรมราช - กระบ - ภเกต ตอผถกฟองคดท ๒ (กรมการขนสงทางบก)

ผฟองคดจงมหนงสอคดคานโดยใหเหตผลวาจะทาใหเกดปญหาการแยงรบผโดยสารกบเสนทางทผฟองคดไดรบใบอนญาต อกทงในขณะนนเสนทางทไปจงหวดภเกตกมรถโดยสารวงใหบรการจานวนมากเพยงพอกบผโดยสารอยแลว

แตผถกฟองคดท ๑ (คณะกรรมการควบคมการขนสงทางบกกลาง) ไดมมตอนมตใหปรบปรงเสนทางตามคาขอ ของผถกฟองคดท ๔ โดยใหเหตผลวา เพอเปนทางเลอกใหประชาชนไดมทางเลอกในการเดนทางเพมขน และเพอเปนการสงเสรมและสนบสนนการทองเทยว ประกอบกบแนวเสนทางชวงอาเภอทงใหญและอาเภอลาทบยงไมมรถโดยสารใหบรการไปถงจงหวดภเกต จงไดมประกาศฉบบท ๑๔๖๗ (พ.ศ. ๒๕๔๗) ลงวนท ๑๕ กนยายน ๒๕๔๗ ปรบปรงเสนทางจากเดมสายนครศรธรรมราช - กระบ เปน นครศรธรรมราช -

๑๕

กระบ - ภเกต และนายทะเบยนตามพระราชบญญตการขนสงทางบก พ.ศ. ๒๕๒๒ ไดบนทกเปลยนแปลงเสนทางดงกลาวใหแกผถกฟองคดท ๔ แลว

ผฟองคดไมเหนดวยจงนาคดมายนฟองตอศาลปกครองขอใหเพกถอนคาสงและประกาศของผถกฟองคดท ๑ และคาสงทใหนายทะเบยนบนทกการเปลยนแปลงเสนทาง รวมทงขอใหผถกฟองคดรวมกนชาระคาเสยหาย

คดนมขอเทจจรงทสาคญเกยวกบกระบวนการพจารณาทางปกครองกอนทผถกฟองคดท ๑ จะมมตอนมตตามคาขอของผถกฟองคดท ๔ วาไมไดมการแจงใหผประกอบการทไดรบผลกระทบ (ทถกทบซอนเสนทาง) โตแยงหรอแสดงพยานหลกฐานแตอยางใด มเพยงผฟองคดเทานนทมหนงสอคดคานการปรบปรงเสนทางการเดนรถ และผถกฟองคดท ๑ กไดพจารณาหนงสอคดคานดงกลาวในการประชมเพอมมตอนมตปรบปรงเสนทาง

ดงนน การทผฟองคดไดมหนงสอคดคานและผถก ฟองคดท ๑ ไดพจารณาแลว จะถอวาไดใหโอกาสผฟองคด (ซงถอเปน “คกรณ” ตามนยมาตรา ๕ แหงพระราชบญญต วธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. ๒๕๓๙) โตแยงแสดงพยานหลกฐานตามมาตรา ๓๐ แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. ๒๕๓๙ แลวหรอไม ?

ประเดนนศาลปกครองสงสดวนจฉยวา แมผถก ฟองคดท ๑ จะไมไดใหโอกาสผฟองคดไดโตแยงและแสดง

๑๖

พยานหลกฐาน แตเมอผฟองคดไดยนหนงสอคดคานการปรบปรงเสนทางเดนรถและผถกฟองคดท ๑ ไดนามาประกอบการพจารณาดวยแลว กรณจงถอไดวาในการพจารณากอนทผถกฟองคดท ๑ จะมมตในเรองการปรบปรงเสนทางเดนรถดงกลาว ไดเปดโอกาสใหผฟองคดมโอกาสโตแยงและแสดงพยานหลกฐานตามทมาตรา ๓๐ แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. ๒๕๓๙ ไดกาหนดไวแลว

สาหรบประเดนวาการใชดลพนจของผถกฟองคดท ๑ ทมมตอนมตใหปรบปรงเสนทางการเดนรถโดยสารประจาทางตามคาขอของผถกฟองคดท ๔ เปนไปโดยชอบดวยกฎหมายหรอไมนน ?

ศาลปกครองสงสดวนจฉยวา เมอผถกฟองคดท ๑ มอานาจกาหนดเสนทาง จานวนผประกอบการขนสง และจานวนรถสาหรบการขนสงประจาทางระหวางจงหวดตามมาตรา ๑๙ วรรคหนง (๒) แหงพระราชบญญตการขนสง ทางบก พ.ศ. ๒๕๒๒ และไดนารายละเอยดและขอมลทขอ ๒ ของหลกเกณฑและวธปฏบตเกยวกบการกาหนดหรอปรบปรงเสนทางเดนรถประจาทางกาหนดมาประกอบการพจารณาปรบปรงเสนทางดวยแลว กรณจงเหนวาเมอเปรยบเทยบระหวางผลประโยชนทประชาชนระหวางอาเภอทงใหญและอาเภอลาทบไดรบจากการทมรถโดยสารประจาทาง

๑๗

ตรงไปจงหวดพงงาหรอจงหวดภเกตโดยไมตองตอรถ ทอาเภอลาทบเชนแตกอน กบผลกระทบตอการเดนรถ ในเสนทางททบซอนในเรองของรายไดของผฟองคดแลว การจดบรการรถโดยสารสาธารณะใหแกประชาชนอยางพอเพยงและมความสะดวกรวดเรว ถอเปนจดมงหมายหลกของการจดทาบรการสาธารณะของผถกฟองคดท ๒ เพอใหประชาชนไดรบประโยชนสงสดจากบรการสาธารณะ รวมไปถงสามารถเขาถงบรการสาธารณะดงกลาวไดอยางทวถง

การมมตอนมตใหปรบปรงเสนทางการเดนรถโดยสารประจาทางตามคาขอของผถกฟองคดท ๔ จง เปนการใชดลพนจโดยชอบดวยกฎหมาย (คาพพากษา ศาลปกครองสงสดท อ. ๗๘/๒๕๕๔)

คดนเปนกรณทศาลปกครองไดเขาไปตรวจสอบ การใชดลพนจวนจฉยของฝายปกครองในการมมตใหปรบปรงเสนทางการเดนรถโดยสารประจาทางวาเปนไปโดยชอบดวยพระราชบญญตการขนสงทางบก พ.ศ. ๒๕๒๒ หรอไม ? โดยคานงถงจดมงหมายสาคญของกฎหมายทใหอานาจรฐในการจดทาบรการสาธารณะใหกบประชาชนในเรองการเดนทางโดยรถโดยสารประจาทาง ๓ ดาน คอ (๑) ตองจดบรการรถโดยสารสาธารณะอยางพอเพยง (๒) ประชาชนตองไดร บ ความสะดวกและรวดเรวจากบรการสาธารณะดงกลาว และ (๓) ประชาชนตองสามารถเขาถงบรการสาธารณะไดอยาง

๑๘

ทวถง ประกอบกบการชงนาหนกระหวางประโยชนสงสด ของประชาชนทไดรบจากการบงคบใชกฎหมายดงกลาวและผลกระทบทจะเกดขนกบปจเจกบคคลทเกยวของตามหลกความไดสดสวนในการใชดลพนจทเรยกรองใหฝายปกครอง ตองเลอกใชมาตรการทจาเปนและสามารถทาใหวตถประสงคและเจตนารมณของกฎหมายฉบบทใหอานาจบรรลผลสาเรจ โดยกอใหเกดประโยชนตอสาธารณะมากกวาเมอเปรยบเทยบกบความเสยหายทเอกชนไดรบ อยางไรกตาม หากการกระทาหรอมาตรการใดกอใหเกดผลกระทบทรนแรงตอเอกชนและเหนไดชดวามนาหนกมากกวาผลประโยชนของสาธารณะ ยอมถอวาการกระทาหรอมาตรการดงกลาวขดตอหลกความไดสดสวนในการใชดลพนจของฝายปกครอง

******************************

๑๙

เรองท ๓ ไมยายสบเปลยนครตามความประสงค ...

ผมขอ “ระงบ” ครบ !

คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๑๐๓/๒๕๕๔ สาระสาคญ

ขาราชการครไดแสดงความประสงคขอยายสบเปลยน โดยระบวาหากไมไดยายตามความประสงคขอระงบ แตผอานวยการสานกงานเขตพนทการศกษามคาสงยายโดยพจารณาตามความเหมาะสมและประโยชนของทางราชการและมไดเปนไปตามความประสงคของผขอยาย เมอการยายตามความประสงคมใชเปนการยายทเปนความประสงคของทางราชการ ผอานวยการสานกงานเขตพนทการศกษาจงไมสามารถอางเหตผลเพอประโยชนของทางราชการเปนสาคญมาเปนเกณฑในการพจารณาโยกยายแตเพยงอยางเดยวได แตจาตองพจารณาถงเหตผล และความจาเปนเฉพาะตวของขาราชการแตละคนทแตกตางกน การมคาสงยายดงกลาวจงเปนการใชดลพนจทไมไดคานงถงขอเทจจรงและเหตผลของเรอง ซงกอใหเกดความเดอดรอนเสยหายแกขาราชการครทยนคารองขอยาย ซงถอเปนการกระทาทไมชอบดวยกฎหมาย

๒๐

หลกกฎหมาย/บรรทดฐานทเกยวของ การใชดลพนจวาจะรบยายหรอไมรบยายขาราชการใหไป

ดารงตาแหนงในสวนราชการแหงใด จะตองคานงถงขอเทจจรงและเหตผลของผยนคารองขอยายเปนสาคญ มใชคานงถงแตประโยชนของทางราชการเพยงประการเดยวเทานน และหากเหนวาการออกคาสงยายจะไมเปนไปตามความประสงค ไมวาจะเปนเพราะการขอยายสบเปลยนนนไมชอบดวยกฎหมาย หรอ ไมถกตองตามระเบยบ หรอมเหตขดของ หรอมความจาเปนอนใดทไมสามารถอนมตรบยายตามความประสงคได กควรทจะมการประสานงานกนระหวางหนวยงานทใหยายและหนวยงานทรบยาย และประสานกลบไปยงผยนคารองขอยายเพอใหยนยนความประสงคหรอทบทวนการตดสนใจในการขอยายสบเปลยนตาแหนงตามทรองขอ

๒๑

ไมยายสบเปลยนครตามความประสงค ... ผมขอ “ระงบ” ครบ !

การยายขาราชการในกรณปกตหรอทเรยกวาการยายตามฤดกาล ตามหลกกฎหมายแลวเปนอานาจดลพนจของผมอานาจในการออกคาสงยาย โดยคานงถงเหตผลและความจาเปนเพอประโยชนของทางราชการและการพฒนาขาราชการ แตหากเปนกรณยายตามคารองขอของขาราชการเพอสบเปลยนกบขาราชการดวยกนเอง ผมอานาจจะสามารถใชอานาจดลพนจออกคาสงยายโดยคานงถงประโยชนของทางราชการเชนเดยวกบกรณการยายตามฤดกาลไดหรอไม ?

ศาลปกครองสงสดไดวนจฉยประเดนดงกลาวไวใน คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๑๐๓/๒๕๕๔ กรณผบรหารสถานศกษาไดยนคารองขอยายสบเปลยนตาแหนงกบผบรหารสถานศกษาอกแหงหนง แตผมอานาจออกคาสงไดมคาสงยายโดยไมเปนไปตามคารองขอยาย โดยใหเหตผลในการออกคาสงยายวาเพอประโยชนของทางราชการ

ขอเทจจรงในคดนเกดขนจากการทผฟองคดซงดารงตาแหนงผอานวยการโรงเรยนบานหมวทยา สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาลพบร เขต ๑ ไดแจงความประสงคขอยายสบเปลยนตาแหนงกบนาย ว. ผอานวยการโรงเรยนพฒนานคม สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาลพบร เขต ๒ โดย

๒๒

ระบในแบบคารองขอยายวา หากไมไดยายตามทไดระบไว ขอระงบ และนาย ว. กไดแจงความประสงคขอยายสบเปลยนตาแหนงกบผฟองคดเชนเดยวกน ตอมา อ.ก.ค.ศ. เขตพนทการศกษาลพบร เขต ๑ ไดมมตร บยายนาย ว . มาดารงตาแหนงแทนผฟองคด และอนมตใหผฟองคดยายไปดารงตาแหนงผอานวยการสถานศกษาในสงกดสานกงานเขตพนทการศกษาลพบร เขต ๒ และมหมายเหตวา “ใหยายเปนหลกการ” โดยมไดระบโรงเรยนทจะยายไปดารงตาแหนงไว ตอมา ผถกฟองคดท ๒ (ผอานวยการสานกงานเขตพนทการ ศกษาลพบร เขต ๒) จงไดมคาสงรบยายและแตงตงผฟองคดเปนผอานวยการโรงเรยนหนองรวทยา ซงไมเปนไปตาม คารองขอยาย

ผฟองคดเหนวาการยายไมตรงตามความประสงคและผดจากเงอนไขทระบไวในแบบคารองขอยาย จงขอยกเลก และระงบการยายสบเปลยน และไดรองทกขตอ อ.ก.ค.ศ. เขตพนทการศกษาลพบร เขต ๒ ซงผลการพจารณาปรากฏวา อ.ก.ค.ศ. เขตพนทการศกษาลพบร เขต ๒ มมตยนตามเดม โดยเหนวากรณเปนการยายตามคารองขอยายทยนตอสานกงานเขตพนทการศกษาลพบร เขต ๑ ซง อ.ก.ค.ศ. เขตพนทการศกษาลพบร เขต ๑ มมตอนมตใหยายเปนหลกการไปดารงตาแหนงในสงกดสานกงานเขตพนทการศกษาลพบร เขต ๒ โดยมไดระบโรงเรยนไว การอนมตใหยายผฟองคดไมใชอนมตยายสบเปลยนจงอนมตใหยายไปดารงตาแหนง

๒๓

ทโรงเรยนหนองรวทยา เพอความเหมาะสมและประโยชน ของทางราชการ ผฟองคดจงนาคดมาฟองตอศาลปกครอง ขอใหเพกถอนคาสงยายดงกลาวและใหผฟองคดกลบไปดารงตาแหนงเดมทโรงเรยนบานหมวทยาหรอโรงเรยนพฒนานคมกได

การทผถกฟองคดท ๒ ออกคาสงยายผฟองคดโดย ไมเปนไปตามคารองขอ เปนการกระทาทชอบดวยกฎหมายหรอไม ? ซงพระราชบญญตระเบยบขาราชการครและบคลากรทางการศกษา พ.ศ. ๒๕๔๗ ไดกาหนดใหการยายขาราชการครและบคลากรทางการศกษาตองไดรบอนมตจาก อ.ก.ค.ศ. เขตพนทการศกษาของผประสงคยายและผร บยายแลวแตกรณ และเมอ อ.ก.ค.ศ. เขตพนทการศกษาทจะรบยายพจารณาอนมตแลว ใหผอานวยการสานกงาน เขตพนทการศกษาเปนผมอานาจสงบรรจและแตงตงขาราชการครตาแหนงผอานวยการสถานศกษาตามนน

ศาลปกครองสงสดวนจฉยวา การยาย หมายถง การแตงตงผบรหารสถานศกษาใหดารงตาแหนงเดมในหนวยงานการศกษาอน โดยมลกษณะการยายไปดารงตาแหนงวางหรอการยายสบเปลยน หรอยายโดยตดโอนตาแหนงและอตราเงนเดอน และการยายสบเปลยน หมายถง การยายสบเปลยนระหวางบคคลกบบคคล กรณการยายครงนเปนการพจารณาคารองขอยาย จงเปนการยายตามความประสงคของขาราชการ

๒๔

และโดยทขาราชการแตละคนมเหตผลและความจาเปนเฉพาะตวทแตกตางกน ทางราชการจงจาตองคานงถงเรองดงกลาวและประโยชนของทางราชการประกอบกนเพอใหสมประโยชนของทกฝาย

แมขอเทจจรงจะปรากฏวา อ.ก.ค.ศ. เขตพนทการ ศกษาลพบร เขต ๑ มมตอนมตใหผฟองคดยายโดยมไดระบวาเปนการยายสบเปลยนตาแหนงกบนาย ว. หรอระบวายายไปดารงตาแหนงผอานวยการสถานศกษาแหงใดกตาม แตเมอ อ.ก.ค.ศ. เขตพนทการศกษาลพบร เขต ๒ ไดพจารณาและเหนชอบกบการยายทนาย ว . ไดแสดงความประสงค ขอยายสบเปลยนกบผฟองคด จงเหนไดอยางชดเจนวา ผถกฟองคดท ๒ ยอมรรายละเอยดและขอเทจจรงในการ ยายในครงนของผฟองคดวาเปนการยายสบเปลยนตาแหนงระหวางผฟองคดกบนาย ว. ซงเปนการขอยายทเปนความประสงคของขาราชการทงสองทจะขอยายสบเปลยนตาแหนงกน มใชเปนการยายตามฤดกาลโยกยายปกตทเปน ความประสงคของทางราชการและเพอประโยชนของ ทางราชการเปนสาคญ กรณนจงไมสามารถอางเหตผลเพอประโยชนของทางราชการเปนสาคญมาเปนเกณฑ ในการพจารณาโยกยายแตเพยงอยางเดยวได

ประกอบกบสาเหตทตาแหนงผอานวยการโรงเรยนพฒนานคมวางลงกเนองมาจากนาย ว. ไดขอยายสบเปลยน

๒๕

ตาแหนงกบผฟองคด มใชเปนกรณทตาแหนงวางลงตามปกตทวไปทผถกฟองคดท ๒ จะมอานาจใชดลพนจออกคาสงโยกยายตามความจาเปนเพอประโยชนของหนวยงานได การพจารณายายบคคลอนไปดารงตาแหนงโรงเรยนพฒนานคมแลวยาย ผฟองคดไปดารงตาแหนงผอานวยการโรงเรยนหนองรวทยา จงเปนการใชดลพนจทไมไดคานงถงขอเทจจรงและเหตผลของเรอง กอใหเกดความเดอดรอนเสยหายแกผฟองคด

ดงนน การทผถ กฟองคดท ๒ มคาสงยายและแตงตงผฟองคดโดยไมเปนไปตามความประสงคทไดระบไวในแบบคารองขอยาย จงเปนการกระทาทไมชอบดวยกฎหมาย

คดนจงไมเพยงแตจะมบรรทดฐานการปฏบตราชการทดเกยวกบการใชอานาจของผมอานาจในการออกคาสงยายขาราชการกรณการยายตามคาขอยายสบเปลยนระหวางขาราชการดวยกน และกรณการยายตามปกตหรอการยาย ตามฤดกาลอนเปนการยายตามความประสงคของทางราชการ วามความแตกตางกน โดยในการพจารณาคารองขอยายสบเปลยน นอกจากจะตองเปนไปตามกฎหมาย ระเบยบ และขอบงคบของทางราชการแลว การใชดลพนจวาจะรบยายหรอไมรบยายหรอยายใหไปดารงตาแหนงในสวนราชการแหงใด จะตองคานงถงขอเทจจรงและเหตผลของผยน คาขอยายเปนสาคญ มใชคานงถงแตประโยชนของ

๒๖

ทางราชการเพยงประการเดยวเทานน และหากเหนวา การออกคาสงยายจะไมเปนไปตามความประสงคของผยน คาขอยาย ไมวาจะเพราะการขอยายสบเปลยนนนไมชอบ ดวยกฎหมาย หรอไมถกตองตามระเบยบ หรอมเหตขดของ หรอมความจาเปนอนใดทไมสามารถอนมตรบยายผฟองคด มาดารงตาแหนงตามความประสงคได กสมควรทจะมการประสานงานกนระหวางหนวยงานทใหยายและหนวยงาน ทรบยาย และประสานกลบไปยงผยนคาขอยายเพอใหยนยนความประสงคหรอทบทวนการตดสนใจในการขอยายสบเปลยนตาแหนงตามทรองขอ ดงนน แมวาการออกคาสงยายจะเปนอานาจดลพนจของผมอานาจกตาม แตในทางวชาการกมประเดนทนาสนใจวา การใชอานาจออกคาสงยายขาราชการตามคารองขอยายสบเปลยนไปยงสถานทใดดงเชนขอเทจจรงทเกดขนในคดน หากผมอานาจไดใชดลพนจอนมตใหยายแลว ผมอานาจ กไมสามารถออกคาสงยายใหแตกตางไปจากความประสงคของผยนคาขอ อนถอเปน “อานาจผกพน” หรอไม ?

******************************

๒๗

เรองท ๔ สทธในการไดรบเงนคาทดแทนจากการเวนคน

ตาม “มตคณะรฐมนตร”

คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๒๒๒/๒๕๕๔ สาระสาคญ

กรณทเอกชนปลกสรางบานบนทสาธารณประโยชนและอยในแนวเขตทดนทจะเวนคน ซงไมมสทธไดรบเงนทดแทนตามพระราชบญญตวาดวยการเวนคนอสงหารมทรพย พ.ศ. ๒๕๓๐ แตคณะรฐมนตรไดมมตกาหนดใหกรณดงกลาวมสทธไดรบเงนทดแทนเพอเปนการชวยเหลอเยยวยาราษฎรทครอบครองและปลกบานเรอนในแนวเขตทจะเวนคนกอนทกรมทางหลวงจะเขา ทาการกอสรางทางหลวง แมเอกชนรายนจะรอถอนสงปลกสรางออกไปแลวในระหวางทพระราชกฤษฎกากาหนดเขตทดนทจะเวนคนฉบบแรกมผลใชบงคบ หนวยงานจงตองจายเงนคาทดแทนตามมตคณะรฐมนตร

๒๘

หลกกฎหมาย/บรรทดฐานทเกยวของ เมอคณะรฐมนตรไดออก “มตคณะรฐมนตร” เพอเปน

หลกเกณฑในการเยยวยาความเดอดรอนหรอเสยหายใหแก ผครอบครองทดนหรอเจาของสงปลกสราง และเพอลดปญหาความขดแยงในการปฏบตงานระหวางสวนราชการกบราษฎรแลว ยอมถอวามตคณะรฐมนตรดงกลาวมผลในทางกฎหมาย และมผลผกพนฝายปกครองในฐานะผมอานาจหนาททจะตองปฏบตตอประชาชนในฐานะผครอบครองทดนหรอเจาของสงปลกสรางทไดรบผลกระทบ ซงการไมปฏบตตามมตคณะรฐมนตรหรอกฎหมายทเกยวของ หรอพจารณาเฉพาะแตกฎหมายหรอหลกเกณฑเพยงฉบบหนงฉบบใดอนเปนการตดสทธหรอลดทอนสทธของผอย ใตบงคบของกฎหมายหรอหลกเกณฑนน ยอมถอวาการกระทาดงกลาวเปนการกระทาทขดตอ “หลกความชอบดวยกฎหมายของการกระทาทางปกครอง”

๒๙

สทธในการไดรบเงนคาทดแทนจากการเวนคนตาม “มตคณะรฐมนตร”

การดาเนนการเพอการสาธารณปโภค การพฒนา การเกษตร การอตสาหกรรม หรอเพอประโยชนสาธารณะอยางอน หากรฐมความจาเปนทจะตองไดมาซงอสงหารมทรพยเพอใหการดาเนนการดงกลาวสาเรจลลวง จะตองดาเนนการเวนคนอสงหารมทรพยและจายคาทดแทนตามหลกเกณฑ ทพระราชบญญตวาดวยการเวนคนอสงหารมทรพย พ.ศ. ๒๕๓๐ ไดกาหนดไว ซงตามมาตรา ๑๘ ของกฎหมายดงกลาวไดกาหนดบคคลผมสทธไดร บเงนคาทดแทนไว อาทเชน เจาของหรอผครอบครองโดยชอบดวยกฎหมายซงทดนทตองเวนคน เจาของโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอนทรอถอนไดซงมอยในทดนทตองเวนคนนนในวนใชบงคบพระราชกฤษฎกากาหนดเขตทดนทจะเวนคน เปนตน

มประเดนทนาสนใจวา กรณการปลกสรางอสงหารมทรพยอยบนทสาธารณประโยชนและอยในแนวเวนคนทดนซงไมมสทธไดรบเงนคาทดแทนตามพระราชบญญตวาดวยการเวนคนอสงหารมทรพย พ.ศ. ๒๕๓๐ หากมตคณะรฐมนตรไดกาหนด ใหกรณดงกลาวมสทธไดรบเงนคาทดแทน แตในระหวางทยงไมไดจายเงนคาทดแทนและการเวนคนยงไมแลวเสรจ เจาของสงปลกสรางดงกลาวไดรอถอนสงปลกสรางออกไปกอน กรณ

๓๐

เชนนรฐมขอผกพนตองจายคาทดแทนการเวนคนใหเจาของสงปลกสรางหรอไม ?

ศาลปกครองสงสดไดวนจฉยประเดนดงกลาว ในคาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๒๒๒/๒๕๕๔

ขอเทจจรงในคดนเกดขนจากผฟองคดไดปลกสรางบานไมชนเดยวไมมเลขทบนทสาธารณะรมคลองเปรมประชากรมาเปนเวลา ๔๐ ป และอยในแนวเวนคนตามพระราชกฤษฎกากาหนดเขตทดนในบรเวณททจะเวนคน เพอสรางและขยายทางหลวงเทศบาล สายถนนสรงประภา พ.ศ. ๒๕๔๑ ซงมผลใชบงคบตงแตวนท ๓๐ ธนวาคม ๒๕๔๑ ถงวนท ๒๙ ธนวาคม ๒๕๔๔ คณะกรรมการเพอทาหนาทกาหนดราคาคาทดแทนเบองตนจงไดมมตกาหนดคาทดแทนการรอถอนขนยายอาคารและสงปลกสรางใหแกผฟองคดเปนเงน ๙๖ ,๔๔๕ บาท เมอวนท ๒๕ กนยายน ๒๕๔๔ แตการดาเนนการเวนคน ไมแลวเสรจ จงไดมการตราพระราชกฤษฎกากาหนดเขตทดนในบรเวณททจะเวนคนฯ (ฉบบท ๒) พ.ศ. ๒๕๔๔ มผลใชบงคบตงแตวนท ๓๐ ธนวาคม ๒๕๔๔ ถงวนท ๒๙ ธนวาคม ๒๕๔๘ และคณะกรรมการฯ ไดมมตใหกาหนดราคาคาทดแทนใหแกผฟองคดโดยยนราคาตามทคณะกรรมการตามพระราชกฤษฎกาฉบบแรกไดกาหนดไวเดม

ผฟองคดจงยนคาขอรบเงนคาทดแทนดงกลาว แต ผถกฟองคดท ๑ (ผวาราชการกรงเทพมหานคร) แจงวา

๓๑

สงปลกสรางของผฟองคดไดปลกสรางอยบนทสาธารณะโดยไมมสทธตามกฎหมายและถอเปนการบกรก จงมใชผมสทธไดร บเงนคาทดแทนตามมาตรา ๑๘ แหงพระราชบญญต วาดวยการเวนคนอสงหารมทรพย พ.ศ. ๒๕๓๐ ประกอบกบ ผฟองคดไดรอถอนสงปลกสรางออกไปตงแตวนท ๒๐ เมษายน ๒๕๔๔ โดยไดรบเงนคาชดเชยจานวน ๒๐,๐๐๐ บาทตามระเบยบกรงเทพมหานคร วาดวยคาใชจายในการสนบสนน การพฒนาชมชน (ฉบบท ๒) พ.ศ. ๒๕๔๐ จงไมอาจจายเงนคาทดแทนได อกทงมไดมการตกลงทาสญญาซอขายกน ตามมาตรา ๑๐ แหงพระราชบญญตวาดวยการเวนคนอสงหารมทรพย พ.ศ. ๒๕๓๐ ผถกฟองคดจงยงไมมหนาทตองจายเงนคาทดแทน

ผฟองคดจงนาคดมาฟองตอศาลปกครองขอให ผถกฟองคดจายเงนคาทดแทนใหแกผฟองคด

ปรากฏขอเทจจรงในคดนวาผถกฟองคดไดจายเงน คาทดแทนใหกบเจาของสงปลกสรางรายอนทอยในบรเวณเดยวกบผฟองคด เนองจากในขณะทาการเวนคนยงคงม สงปลกสรางอย และเปนการชวยเหลอเจาของสงปลกสราง ทปลกอยบนทสาธารณประโยชน ซงไมมสทธไดรบเงนคาทดแทนตามพระราชบญญตวาดวยการเวนคนอสงหารมทรพย พ.ศ. ๒๕๓๐ ใหไดรบเงนคาทดแทนตามมตคณะรฐมนตร เมอวนท ๒๘ เมษายน ๒๕๔๑ ตามหนงสอสานกเลขาธการคณะรฐมนตร ท นร ๐๒๐๕/๕๐๖๘ ลงวนท ๔ พฤษภาคม ๒๕๔๑

๓๒

ซงกระทรวงคมนาคมไดใหเหตผลในชนการขออนมตหลกการเกยวกบการจายเงนชวยเหลอคารอถอนสงปลกสราง คาทดแทนตนไมยนตนและพชลมลกใหแกราษฎรวา เนองจากในการกอสรางทางหลวงตางๆ นอกจากจะเขาไปกอสรางในทดนทเจาของมเอกสารสทธในทดนตามกฎหมายแลว การกอสรางบางชวงยงไดเขาไปกอสรางในพนทสาธารณประโยชน ซงมราษฎรเขายดถอครอบครองปลกสรางบานเรอนเปนเวลานานแลว ดงนน เพอขจดปญหาและอปสรรคในการปฏบตงานพรอมทงลดปญหาความขดแยงระหวางสวนราชการกบราษฎร และเพอบรรเทาความเดอดรอนของราษฎรทถกเขตทางหลวง กบทงเปนเหตจงใจใหราษฎรเหลานนสนบสนนและใหความรวมมอในการดาเนนงานโครงการตางๆ จงเสนอขออนมตหลกการเกยวกบการจายเงนชวยเหลอแกบานเรอน สงปลกสราง ตนไมยนตนซงปลกในทสาธารณประโยชนกอนทกรมทางหลวงเขาทาการกอสรางทางหลวง

คดนศาลปกครองสงสดวนจฉยวา เมอเปนการ ปลกสรางอยบนทสาธารณประโยชน ผฟองคดจงไมใชผมสทธไดรบเงนคาทดแทนตามมาตรา ๑๘ แหงพระราชบญญตวาดวยการเวนคนอสงหารมทรพย พ.ศ. ๒๕๓๐ แตอยางไรกตาม ผถกฟองคดไดยอมรบวาคณะกรรมการกาหนดราคา คาทดแทนไดมมตใหจายเงนคาทดแทนแกบคคลรายอนทปลกสรางบกรกทสาธารณะเพอเปนการชวยเหลอเยยวยาตามมตคณะรฐมนตร ประกอบกบเมอพจารณาเหตผลท

๓๓

กระทรวงคมนาคมไดขออนมตหลกการดงกลาวแลว จงใหจายเงนชวยเหลอแกสงปลกสรางซงอยในทสาธารณประโยชน กอนทกรมทางหลวงเขาทาการกอสรางทางหลวง

เมอผฟองคดไดปลกสรางบานกอนทผถกฟองคดท ๒ (กรงเทพมหานคร) จะเขาทาการกอสรางทางหลวง และคณะกรรมการเพอทาหนาทกาหนดราคาคาทดแทนไดมมตกาหนดคาทดแทนใหแกผฟองคด โดยยนราคาตามทคณะ กรรมการตามพระราชกฤษฎกาฉบบแรกกาหนด ดงนน แมผฟองคดจะไดรอถอนสงปลกสรางออกไป แตกเปนการ รอถอนในระหวางทพระราชกฤษฎกาฉบบแรกมผลใชบงคบ ผฟองคดจงมสทธไดรบเงนคาทดแทน ประกอบกบเมอเปนกรณตองจายเงนคาทดแทนตามมตคณะรฐมนตร มใชเปน การจายเงนคาทดแทนตามพระราชบญญตวาดวยการเวนคนอสงหารมทรพย พ.ศ. ๒๕๓๐ กรณจงไมจาตองทาความตกลงซอขายกนตามมาตรา ๑๐ แหงพระราชบญญตวาดวยการเวนคนอสงหารมทรพย พ.ศ. ๒๕๓๐

ผถกฟองคดจงตองจายเงนคาทดแทนตามทกาหนดใหแกผฟองคดภายในสามสบวนนบแตวนทคด ถงทสด

คดนนบเปนบรรทดฐานการปฏบตราชการทดเกยวกบการใชอานาจของฝายปกครองหรอเจาหนาทของรฐเกยวกบการพจารณาจายคาทดแทนในการเวนคนอสงหารมทรพย ซงเมอคณะรฐมนตรไดออก “มตคณะรฐมนตร” เพอเปน

๓๔

หลกเกณฑในการเยยวยาความเดอดรอนหรอเสยหายใหแก ผครอบครองทดนหรอเจาของสงปลกสราง และเพอลดปญหาความขดแยงในการปฏบตงานระหวางสวนราชการกบราษฎรแลว ยอมถอวามตคณะรฐมนตรดงกลาวมผลในทางกฎหมายและมผลผกพนฝายปกครองในฐานะผมอานาจหนาททตองปฏบตและตอประชาชนในฐานะผครอบครองทดนหรอเจาของสงปลกสรางทอาจไดรบผลกระทบ ซงการไมปฏบตตามมตคณะรฐมนตรหรอกฎหมายทเกยวของ หรอพจารณาเฉพาะ แตกฎหมายหรอหลกเกณฑเพยงฉบบหนงฉบบใดอนเปน การตดสทธหรอลดทอนสทธของผอยใตบงคบของกฎหมายหรอหลกเกณฑนน ยอมถอวาการกระทาดงกลาวเปนการกระทาทขดตอ “หลกความชอบดวยกฎหมายของการกระทาทางปกครอง” ซงไดกาหนดเปนหลกการพนฐานใหองคกรฝายปกครองตองผกพนตนตอกฎหมายทใชบงคบอยในขณะนน นอกจากน เมอไดนากฎหมายหรอหลกเกณฑฉบบใดมาใชบงคบกบบคคลซงอยในสถานะและขอเทจจรงแบบเดยวกนแลว กตองใชกฎหมายหรอหลกเกณฑฉบบนนกบบคคลทกคน ซงอยในสถานะและขอเทจจรงเชนเดยวกนนน มฉะนน อาจถอวาการใชอานาจดงกลาวเปนการเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรม

******************************

๓๕

เรองท ๕ ประมาทเลนเลออยางรายแรงหรอไม

และผลของการไมดาเนนการใหครบถวน ตามขนตอนการพจารณาคาอทธรณ

คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๖๗๐/๒๕๕๔ สาระสาคญ

กรณนายกเทศมนตรมคาสงใหพนกงานขบรถของเทศบาลชดใชคาเสยหาย แตเมอมการอทธรณคาสงตามพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. ๒๕๓๙ และนายกเทศมนตร เหนดวยกบคาอทธรณ กลบไมไดดาเนนการเปลยนแปลงคาสง แตไดสงคาอทธรณไปยงผวาราชการจงหวดซงมอานาจพจารณาอทธรณไดทบทวนคาสงทางปกครอง อนแสดงใหเหนวาเมอนายกเทศมนตรไดพจารณาคาอทธรณแลวกยงไมสามารถใชดลพนจพจารณาคาอทธรณจนเปนทยตหรอมเหตผลเพยงพอ ทจะตดสนใจเปลยนแปลงคาสงดวยตนเอง การทนายกเทศมนตร ไมดาเนนการเปลยนแปลงคาสงทใหเจาหนาทชดใชคาเสยหาย แตไดสงเรองใหผวาราชการจงหวดพจารณา จงไมใชสาระสาคญททาใหคาสงเรยกใหชดใชคาเสยหายซงเปนคาสงทางปกครองเสยไป

๓๖

หลกกฎหมาย/บรรทดฐานทเกยวของ การดาเนนการตามขนตอนและวธพจารณาอทธรณตาม

มาตรา ๔๕ แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. ๒๕๓๙ หากเจาหนาทผออกคาสงทางปกครองไมดาเนนการใหครบถวนตามขนตอนและวธการดงทพระราชบญญตนกาหนดไว จะถอวาเปนสาระสาคญทจะทาใหคาสงทางปกครองเสยไปหรอไมนน จะตองพจารณาตามขอเทจจรงเปนรายกรณไป หากเจาหนาทผออกคาสงทางปกครองพจารณาคาอทธรณในเบองตนแลวเหนดวยกบคาอทธรณ แตไมดาเนนการแกไขเปลยนแปลงคาสงตามความเหนของตนใหเปนไปตามขนตอนและวธการทกาหนดไว ในมาตรา ๔๕ แหงพระราชบญญตดงกลาว กรณนไมถอวาเปนสาระสาคญทจะมผลทาใหคาสงทางปกครองตองเสยไป

๓๗

ประมาทเลนเลออยางรายแรงหรอไม และผลของการไมดาเนนการใหครบถวน ตามขนตอนการพจารณาคาอทธรณ

ตามพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

พ.ศ. ๒๕๓๙ เจาหนาทจะตองรบผดชดใชคาสนไหมทดแทน กเฉพาะในกรณทการกระทาละเมดเกดจากความจงใจหรอประมาทเลนเลออยางรายแรงเทานน และผรบคาสงสามารถอทธรณคาสงไดตามพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. ๒๕๓๙ ซงตามมาตรา ๔๕ แหงพระราชบญญตดงกลาวไดวางหลกเกณฑในการยนอทธรณคาสงทางปกครอง ระยะเวลาการยนอทธรณ ตลอดจนขนตอนในการพจารณาอทธรณไวโดยกาหนดใหคกรณทไมเหนดวยกบคาสงทางปกครอง ยนอทธรณเปนหนงสอตอเจาหนาทผออกคาสงทางปกครองภายในสบหาวนนบแตวนทไดรบหนงสอแจงคาสงทางปกครอง และใหเจาหนาทผออกคาสงทาการพจารณาคาอทธรณในเบองตนและแจงผลการพจารณาใหผอทธรณทราบภายในสามสบวนนบแตวนทไดรบอทธรณ หากเหนดวยกบคาอทธรณใหเปลยนแปลงคาสงทางปกครองตามความเหนของตน หรอในกรณทไมเหนดวยกบคาอทธรณจะตองรายงานความเหนพรอมเหตผลสงใหผมอานาจพจารณาคาอทธรณตามกฎหมายพจารณาตอไปภายในสามสบวนนบแตวนทไดรบอทธรณ และ

๓๘

ใหผมอานาจพจารณาอทธรณพจารณาใหแลวเสรจภายในสามสบวนนบแตวนทไดร บรายงาน เวนแตในกรณทมเหตจาเปนใหขยายระยะเวลาพจารณาอทธรณออกไปไดไมเกนสามสบวนนบแตวนทครบกาหนดเวลาดงกลาว

คดปกครองทนามาเลาเปนอทาหรณฉบบน เปนกรณทเจาหนาทผออกคาสงทางปกครองทาการพจารณาคาอทธรณในเบองตนโดยเหนดวยกบคาอทธรณ แตไมดาเนนการเปลยนแปลงคาสงทางปกครองตามความเหนของตน แตไดสงคาอทธรณไปยงผมอานาจพจารณาอทธรณเพอพจารณา จงมปญหาวาการไมดาเนนการใหครบถวนดงกลาวจะทาใหคาสงทางปกครองเสยไปหรอไม ทงยงมประเดนสาคญทวาการกระทาของผฟองคดเปนการประมาทเลนเลออยางรายแรงหรอไมดวย

ขอเทจจรงในคดนมวา ผฟองคด (พนกงานขบรถสงกดเทศบาล) ไดรบคาสงใหขบรถของราชการไปสงหนงสอ ทตางจงหวด ระหวางเดนทางรถทวงอยชองทางซายเปลยนเขาชองทางขวาทรถของผฟองคดขบอยและตดหนาอยางกระชนชดโดยไมใหสญญาณไฟ ผฟองคดจงบงคบรถหลบ ทาใหรถพลกควา หลงจากทไดมการสอบสวนขอเทจจรงและดาเนนการตามขนตอนตางๆ แลว ผถกฟองคด (นายกเทศมนตร) จงไดมคาสงใหผฟองคดชดใชคาเสยหายจานวน ๑๒๗,๐๐๕ บาท ผฟองคดจงอทธรณคาสงวาอบตเหตเกดขนเปนเพราะเหตสดวสยไมไดจงใจหรอประมาทเลนเลออยางรายแรง

๓๙

ผถกฟองคดพจารณาคาอทธรณดงกลาวเหนดวยวาผฟองคดไมไดกระทาโดยจงใจหรอประมาทเลนเลออยางรายแรง จงไมตองรบผดในความเสยหายทเกดขน แตไมไดดาเนนการเปลยนแปลงคาสง แตสงคาอทธรณใหผวาราชการจงหวด ซงเปนผมอานาจพจารณาอทธรณ ซงผลการพจารณาเหนวาอทธรณของผฟองคดฟงไมขน

ผฟองคดจงนาคดมาฟองตอศาลปกครองขอใหศาลพพากษาเพกถอนคาสงของผถกฟองคด

ศาลปกครองชนตนมความเหนในประเดนนวาเปน การดาเนนการทไมถกตองตามรปแบบขนตอนหรอวธการ ทกฎหมายกาหนด การออกคาสงเรยกใหผฟองคดชดใช คาสนไหมทดแทนจงเปนการกระทาทไมชอบดวยกฎหมาย

แตศาลปกครองสงสดวนจฉยวา มาตรา ๔๕ แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. ๒๕๓๙ กาหนดใหมการอทธรณคาสงทางปกครองภายในฝายปกครองกเพอใหเจาหนาทผออกคาสงและผมอานาจพจารณาอทธรณไดพจารณาแกไขหรอทบทวนคาสงทางปกครองใหถกตอง ทงเปนการเปดโอกาสใหผไดรบคาสงทางปกครองไดรบความเปนธรรม แตการทผถกฟองคดไมดาเนนการใหครบถวนถกตองตามขนตอนหรอวธการดงกลาว จะถอวาเปนสาระสาคญทจะทาใหคาสงทางปกครองเสยไปหรอไมนนตองพจารณาตามขอเทจจรงเปนกรณไป เมอขอเทจจรง

๔๐

ปรากฏวาผถกฟองคดเหนดวยกบอทธรณของผฟองคดวา ผฟองคดไมตองรบผดในความเสยหายอนเกดจากเหตสดวสย ประกอบกบการทผถกฟองคดสงคาอทธรณของผฟองคดใหผวาราชการจงหวดซงมอานาจพจารณาอทธรณไดทบทวนคาสงทางปกครอง แสดงใหเหนวาผถกฟองคดไดพจารณา คาอทธรณของผฟองคดแลวกยงไมสามารถใชดลพนจพจารณาคาอทธรณจนเปนทยตหรอมเหตผลเพยงพอ ทจะตดสนใจเปลยนแปลงคาสงดวยตนเอง ดงนน การทผถกฟองคดไมดาเนนการเปลยนแปลงคาสง แตสงเรองให ผวาราชการจงหวดพจารณา จงไมใชสาระสาคญททาใหคาสงทางปกครองเสยไป

สวนปญหาทวา การกระทาของผฟองคดเปนการกระทาโดยจงใจหรอประมาทเลนเลออยางรายแรงหรอไม ?

ศาลปกครองสงสดวนจฉยวา เมอไมปรากฏวามหลกฐานชดเจนวาผฟองคดขบรถดวยความเรวสงเกนกวาทกฎหมายกาหนด และการทผฟองคดบงคบรถหลบรถคนอนทวงตดหนาอยางกระชนชดกเพอปองกนมใหรถของทางราชการชนกบรถคนอน ทงการสอบสวนรบฟงไดวาผฟองคดไดพกผอนเพยงพอ ทจะทาหนาทขบรถยนตและไมไดดมสราระหวางขบรถอนอาจนามาซงการเกดอบตเหต นอกจากน พนกงานสอบสวนซง รบแจงอบตเหตเหนวานาเชอวาอบตเหตเกดจากเหตสดวสย แตการทผฟองคดขบรถแซงรถหลายคนซงแลนตามกนมาใน

๔๑

ชองทางเดยวกน ผฟองคดตองระลกอยเสมอวาในภาวะการณเชนนนอาจมรถคนอนแลนเปลยนชองทางออกมาดานขวา ไดตลอด แสดงใหเหนวาผฟองคดปราศจากความระมดระวงซงบคคลในภาวะเชนนนจกตองมตามวสยและพฤตการณ และผฟองคดอาจใชความระมดระวงเชนวานนไดแตหาไดใชใหเพยงพอไม อบตเหตจงเกดจากความประมาทเลนเลอของ ผฟองคด แตไมไดเกดจากความจงใจหรอประมาทเลนเลออยางรายแรง ดงนน ผฟองคดจงไมตองรบผดชดใชคาสนไหมทดแทนแกทางราชการตามมาตรา ๘ ประกอบมาตรา ๑๐ แหงพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. ๒๕๓๙

พพากษาเพกถอนคาสงของผถกฟองคดทเรยกให ผฟองคดชดใชคาสนไหมทดแทน (คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๖๗๐/๒๕๕๔)

คดนศาลปกครองสงสดไดวางหลกการสาคญประการหนงของการดาเนนการตามขนตอนและวธการพจารณาอทธรณตามมาตรา ๔๕ แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. ๒๕๓๙ วาการทเจาหนาทผออกคาสงทางปกครองไมดาเนนการใหครบถวนถกตองตามขนตอนหรอวธการดงกลาว จะถอวาเปนสาระสาคญทจะทาใหคาสงทางปกครองเสยไปหรอไม จะตองพจารณาตามขอเทจจรงเปนกรณไป ดงนน จงมไดหมายความวาการทเจาหนาทผออกคาสงทางปกครองไมดาเนนการตามขนตอนและวธการทบทบญญตดงกลาวกาหนดไวจะมผลทาใหคาสงทางปกครองนนไมเสยไป

๔๒

ทกกรณ และมไดหมายความวาขนตอนและวธการดงกลาวมใชสาระสาคญในกระบวนการพจารณาทางปกครอง ดวยเหตน จงเปนไปไดวาอาจมขอเทจจรงบางกรณทฝายปกครองไมดาเนนการตามขนตอนและวธการดงกลาว จะมผลถงขนาด ทาใหคาสงทางปกครองนนเสยไปกได นอกจากน ศาลปกครองสงสดยงวางหลกการทสาคญในการพจารณาถงวส ยและพฤตการณของการกระทาละเมดกรณประมาทเลนเลออยางรายแรงหรอไมดวย ซงผเขยนจะไดศกษาคนควาขอเทจจรง ในลกษณะดงกลาวทงสองกรณมานาเสนอในโอกาสตอไป

******************************

๔๓

เรองท ๖ บอกเลก “สญญาทางปกครอง” ...

ตองใชสทธโดย “สจรต”

คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๗๓๓/๒๕๕๔ สาระสาคญ

หนวยงานไดทาสญญาจางเอกชนใหกอสรางสะพาน โดย ขอสญญากาหนดใหใชฐานรากแบบตอกเสาเขม แตภายหลงหนวยงานขอแกไขใหใชฐานแผแทน ผรบจางจงขอแกไขแบบและขอขยายระยะเวลาการกอสราง แตไมไดรบอนมต ผรบจาง จงทางานไมแลวเสรจตามสญญา และหนวยงานไดบอกเลกสญญาและวาจางผรบจางรายใหมเขาดาเนนการแทน เมอการกอสรางของผรบจางรายใหมกไมสามารถใชฐานรากแบบตอกเสาเขมไดทงหมด การทผรบจางไมไดทางานใหแลวเสรจภายในกาหนดเวลา จงถอวามเหตทหนวยงานจะใชสทธบอกเลกสญญาได แตตองเปนการใชสทธโดยสจรต การทหนวยงานไมตรวจสอบสถานทวาควรใชฐานรากแบบใดและไมทดสอบใหแนใจวาความจรงควรใหแกไขเปลยนแปลงแบบฐานรากตามคาขอของผรบจางเดมหรอไม ยอมถอไดวาเปนการใชสทธโดยไมสจรต การบอกเลกสญญา ของหนวยงานจงไมชอบดวยกฎหมายและหนวยงานตองชดใชคาเสยหายใหแกผรบจางเดม

๔๔

หลกกฎหมาย/บรรทดฐานทเกยวของ หลก “สจรต” เปนหลกการทเปนพนฐานของระบบกฎหมาย

ของรฐทงระบบ และสามารถนามาใชบงคบกบการใชสทธและการชาระหนทงตามสญญาทางแพงและสญญาทางปกครอง ดงนน แมจะมเหตตามขอกาหนดในสญญาทใหสทธกบคสญญาฝายปกครองมอานาจบอกเลกสญญากบคสญญาฝายเอกชนและใหทาสญญาจางกบผรบจางรายใหมได แตการใชสทธบอกเลกสญญาของฝายปกครองจะตองพจารณาขอเทจจรงและความจาเปนตางๆ โดยสจรต หากการใชสทธดงกลาวทาใหเกดความเสยหาย ฝายปกครองจะตองรบผดชดใชคาเสยหายทตามปกตยอมเกดขนไดจากการใชสทธโดยไมสจรตของตนใหแกคสญญาฝายเอกชน

๔๕

บอกเลก “สญญาทางปกครอง” ... ตองใชสทธโดย “สจรต”

มาตรา ๕ แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บญญตหลกกฎหมายสาคญ คอ “หลกสจรต” ไววา “ในการใชสทธของตนกด ในการชาระหนกด บคคลทกคนตองกระทาโดยสจรต” บทบญญตดงกลาวถอเปนหลกกฎหมายทวไปทมจดมงหมายเพอใหเกดความเปนธรรมหรอความยตธรรมทแทจรงในสงคม ซงโดยทวไปจะเหนการนาหลกสจรตมาใชในระบบกฎหมายเอกชนหรอในสญญาทางแพง ดงทมาตรา ๓๖๘ แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ไดบญญตวา “สญญานนทานใหตความไปตามความประสงคในทางสจรต โดยพเคราะหถงปกตประเพณดวย” ดงนน สทธและหนาทของคสญญาในสญญาทางแพงจงตองตความไปตามเจตจานงของคสญญาเปนหลก และตองพจารณาไปตามหลกความเปนธรรมทสงคมยอมรบอนเปนปกตประเพณ โดยไมพจารณาเฉพาะแตขอความทปรากฏเปนลายลกษณอกษรเทานน

สาหรบสญญาทางปกครองซงเปนสญญาตามระบบกฎหมายมหาชนทมวตถประสงคหลกเพอประโยชนสาธารณะนน เมอคสญญาอยในสถานะทไมเทาเทยมกน โดยคสญญาฝายปกครองมเอกสทธเหนอกวาคสญญาฝายเอกชนหลายประการ การใชสทธของฝายปกครอง โดยเฉพาะการใชสทธบอกเลก

๔๖

สญญาซงฝายปกครองสามารถบอกเลกสญญาไดฝายเดยวนน หากเกดปญหาขอโตแยงขน ศาลปกครองสามารถนาหลกสจรตดงกลาวมาใชในการวนจฉยขอพพาทไดหรอไม ?

คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๗๓๓/๒๕๕๔ ไดวนจฉยประเดนดงกลาวไวอยางนาสนใจ

ขอเทจจรงในคดนเกดขนจากการทผถกฟองคด (องคการบรหารสวนตาบล) ไดทาสญญาจางผฟองคดใหทางานกอสรางสะพานคอนกรตเสรมเหลกพรอมถมดนลกรงบดอด คอสะพาน โดยกาหนดใหใชฐานรากแบบตอกเสาเขม และ ผฟองคดมหนงสอคาประกนของธนาคารเปนหลกประกน การปฏบตตามสญญา ภายหลงจากทผฟองคดไดแจงขอเขาทางานทจางและขอรบมอบพนท ผฟองคดไดทาการทดสอบชนดนดวยวธใชแทงเหลกตอกลงไปในดนบรเวณททจะกอสรางสะพานตามสญญาจางและพบวาไมสามารถตอกได จงมหนงสอขออนมตเปลยนแบบฐานรากสะพานจากแบบตอกเสาเขมเปนแบบฐานแผ ขอหยดทางาน และขอขยายระยะเวลากอสรางตามสญญา แตผถกฟองคดไมอนมตใหเปลยนแปลงแบบ ฐานรากสะพานตามทผฟองคดมคาขอ ผฟองคดขอใหมการทบทวนโดยมไดเขาทางานทจางใหแลวเสรจภายในเวลาทกาหนดในสญญา ผถกฟองคดจงใชสทธบอกเลกสญญาและ จางผรบจางรายใหม

ตอมา ปรากฏวาผรบจางรายใหมไดทาการกอสรางโดยใชฐานรากแบบตอกเสาเขมไปไดเพยงบางสวนกพบวาม

๔๗

หนดาดขวางอย จงมอบใหสถาบนเทคโนโลยราชมงคลวเคราะหความเหมาะสมการเปลยนแปลงระบบฐานรากของสะพาน และพบวาบรเวณดงกลาวไมสามารถตอกเสาเขมได แตสามารถใชฐานรากแบบฐานแผได เนองจากสามารถรบนาหนกตามเกณฑมาตรฐานทกาหนด ผถกฟองคดจงอนมตใหกอสรางโดยใชฐานรากแบบแผทดแทนฐานรากแบบตอกเสาเขม และหกสวนเงนในปรมาณงานและวสดทลดลงจากการเปลยนแปลงแบบการกอสราง

ผฟองคดเหนวาตนไมไดเปนฝายผดสญญา แตการทไมสามารถทางานได เนองจากผถกฟองคดไมไดแกไขปญหาเกยวกบแบบฐานรากให การบอกเลกสญญาจางจงไมชอบ และทาใหผฟองคดไดรบความเสยหาย จงนาคดมาฟองตอ ศาลปกครองขอใหผถกฟองคดชดใชคาเสยหายใหแกผฟองคด

คดนนอกจากศาลปกครองสงสดจะวนจฉยวาสามารถ นามาตรา ๕ แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาใชบงคบกบการใชสทธและการชาระหน ทงตามสญญาทางแพงและสญญาทางปกครอง โดยอธบายวา การใชสทธแหงตนกด การชาระหนกด บคคลทกคนตองกระทาโดยสจรต การทบคคลใดใชสทธหรอชาระหนโดยไมสจรต กฎหมายยอมไมใหความคมครอง กลาวคอ ไมมผลทางกฎหมายโดยสมบรณ นอกจากนน หากบคคลใดใชสทธของตนโดยไมสจรตแลวเปนเหตใหเกดความเสยหายแกบคคลอน ผใชสทธโดยไมสจรตจะตองรบผดชดใชคาเสยหายเชนทตามปกตยอมเกดขนจากการใชสทธ

๔๘

โดยไมสจรตของตนใหแกผเสยหาย บทบญญตแหงกฎหมายและผลทางกฎหมายอนเกดจากการฝาฝนไมปฏบตตามหลกกฎหมายดงกลาว ถอไดวาเปนหลกการทเปนพนฐานของระบบกฎหมายของรฐทงระบบ ศาลปกครองสงสดยงไดวนจฉยประเดนตางๆ อกหลายประเดน กลาวคอ

การทฝายปกครองใชสทธบอกเลกสญญาเปนการใชสทธโดยมเหตแหงการบอกเลกสญญาหรอไม ?

ศาลปกครองสงสดวนจฉยวา เมอขอกาหนดในสญญา ไดระบวา หากผฟองคดไมสามารถทางานใหแลวเสรจตามกาหนดเวลา ผถกฟองคดมสทธทจะบอกเลกสญญาและมสทธจางผรบจางรายใหมทางานแทนผฟองคดได การทผฟองคด ไดมหนงสอขอเปลยนแบบฐานรากสะพานเปนแบบฐานแผ ขอหยดทางาน และขอขยายระยะเวลากอสรางตามสญญา แตผถกฟองคดไมอนมต และผฟองคดไมไดเขาทางานทจางใหแลวเสรจภายในเวลาทกาหนดในสญญาจางแตอยางใด กรณจงถอไดวามเหตทผถกฟองคดจะใชสทธบอกเลกสญญาจางกบผฟองคดได

สวนการบอกเลกสญญาเปนการใชสทธโดยสจรต อนชอบดวยกฎหมายหรอไมนน ?

ศาลปกครองสงสดวนจฉยวา การทผถกฟองคดมไดดาเนนการใหมการสารวจสภาพดนและทดสอบกาลงรบนาหนกบรรทกของดนบรเวณททจะกอสรางวาเหมาะสมทจะใชฐานราก

๔๙

ของสะพานเปนแบบตอกเสาเขมหรอแบบฐานแผ แตไดกาหนดไวในประกาศสอบราคาจางและในสญญาวาจางใหกอสรางฐานรากเปนแบบตอกเสาเขม จงมไดวางอยบนพนฐานของขอมลทางวศวกรรมทถกตองและรอบดานมาตงแตตน ดงนน เมอผฟองคดไดทดสอบชนดนดวยวธใชแทงเหลก ตอกลงไปในดนบรเวณททจะกอสราง อนเปนวธทดสอบทได รบการยอมรบในทางวศวกรรม และสานกงานโยธาธการจงหวด ไดเขาตรวจสอบสถานทและสรปผลการทดสอบสอดคลองกน วาฐานรากทสมควรใช คอ ฐานรากแบบฐานแผ กรณจงยอมม เหตอนควรสงสยในความเหมาะสมของแบบฐานรากทวาจางกอสรางวาสมควรจะใชฐานรากแบบตอกเสาเขมตามทกาหนดไวหรอสมควรเปลยนเปนแบบฐานแผ ซงวญ ชนเชนผถกฟองคดชอบทจะมอบหมายใหผควบคมงาน คณะกรรมการตรวจการจาง บรษททปรกษา หรอผเชยวชาญอนใดทตนเชอถอและไววางใจ ตรวจสอบถงความเหมาะสมของแบบฐานรากทจะพงใชกบสะพานทวาจางกอสรางใหแนใจกอนทจะดาเนนการใดๆ และหากผถกฟองคดจะแกไขสญญาใหเหมาะสมกบบรเวณททจะกอสราง หรอมความจาเปนตองลดวงเงนคาจางกอสรางลง การดาเนนการดงกลาวกมไดขดหรอฝาฝนขอ ๕๘ วรรคหนง และมพกตองเรยกรองใหผฟองคดเสนอลดวงเงนคาจางกอสรางตามขอ ๕๘ วรรคส ของระเบยบกระทรวงมหาดไทย วาดวยการพสดขององคการบรหารสวนตาบล พ.ศ. ๒๕๓๘ แตอยางใด

๕๐

การทผถกฟองคดไมดาเนนการทดสอบกาลงรบนาหนกบรรทกของดนใหแนใจตามทผฟองคดมคาขอวาความจรงเปนเชนนนหรอไม แตไดบายเบยงไมอนมตใหแกไขเปลยนแปลงแบบฐานรากตามคาขอของผฟองคด และไมดาเนนการตรวจสอบสถานทกอสรางกอนดาเนนการสอบราคาจางวาเหมาะสมทจะใชฐานรากแบบใด แตไดกาหนดไวในประกาศสอบราคาจางและสญญาจางวา ใหกอสรางเปนแบบตอกเสาเขม ประกอบกบไดใชสทธบอกเลกสญญาจางตามขอ ๕ข ของสญญาจาง โดยอางเหตวาผฟองคดไมไดเขาทางานทจางใหแลวเสรจภายในกาหนดเวลาและจางผรบเหมารายใหม ยอมถอไดแลววาเปนการใชสทธบอกเลกสญญากบผฟองคดโดยไมสจรต ตามนยมาตรา ๕ แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ดงนน กรณจงเปนการใชสทธบอกเลกสญญาโดยไมชอบดวยกฎหมาย และผถกฟองคดจะตองชดใชคาเสยหายเชนทตามปกตยอมเกดขนจากการใชสทธบอกเลกสญญาโดยไมสจรตใหแกผ ฟองคด

คดนแมวาจะเปนการดาเนนการตามระเบยบกระทรวง มหาดไทย วาดวยการพสดขององคการบรหารสวนตาบล พ.ศ. ๒๕๓๘ (ซงถกยกเลกโดยระเบยบกระทรวงมหาดไทยยกเลกระเบยบกระทรวงมหาดไทย วาดวยการพสดขององคการบรหารสวนตาบล พ.ศ. ๒๕๓๘ พ.ศ. ๒๕๕๓ และใหเปนไป

๕๑

ตามระเบยบกระทรวงมหาดไทย วาดวยการพสดของหนวย การบรหารราชการสวนทองถน พ.ศ. ๒๕๓๕ ซงแกไขเพมเตมโดยระเบยบกระทรวงมหาดไทย วาดวยการพสดของหนวย การบรหารราชการสวนทองถน (ฉบบท ๙) พ.ศ. ๒๕๕๓) แตกมหลกการเดยวกบระเบยบสานกนายกรฐมนตร วาดวยการพสด พ.ศ. ๒๕๓๕ ดงนน หนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาท ของรฐจงสามารถนาหลกกฎหมายสาคญและบรรทดฐานการปฏบตราชการเกยวกบการแกไขเปลยนแปลงสญญาทไดมการลงนามในสญญาแลวหรอการเพมหรอลดวงเงนในคาพพากษาศาลปกครองสงสดนไปใชประโยชนได กลาวคอ

(๑) หลก “สจรต” ตามนยมาตรา ๕ แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย เปนหลกการทเปนพนฐานของระบบกฎหมายของรฐทงระบบและสามารถนามาใชบงคบกบการใชสทธและการชาระหนทงตามสญญาทางแพงและสญญาทางปกครอง ดงนน แมจะมเหตตามขอกาหนดในสญญา

ใหสทธกบคสญญาฝายปกครองมอานาจบอกเลกสญญา

กบคสญญาฝายเอกชนและทาสญญาจางกบผรบจาง

รายใหมได แตการใชสทธบอกเลกสญญาของฝายปกครอง

จะตองพจารณาขอเทจจรงและความจาเปนตางๆ โดยสจรต และหากการใชสทธบอกเลกสญญาเปนไปโดยไมสจรต ทาให

๕๒

เกดความเสยหายกบคสญญาฝายเอกชนแลว ฝายปกครองจะตองรบผดชดใชคาเสยหายทตามปกตยอมเกดขนไดจาก การใชสทธโดยไมสจรตของตนใหแกผเสยหาย

(๒) การทฝายปกครองไมไดพจารณาและดาเนนการสารวจตรวจสอบขอมลทเกยวของอยางถกตองและรอบดานกอนดาเนนการจดหาพสด รวมทงไมดาเนนการใดๆ เพอใหแนใจและสนความสงสยในกรณทคสญญาฝายเอกชนมขอทกทวงเกยวกบความไมเหมาะสมของรปแบบหรอวธการทจะใหไดมาซงพสดตามทกาหนดในสญญา ทงทหากไดดาเนนการสารวจและตรวจสอบขอมลดงเชนวญ ชนโดยทวไปพงกระทากจะพบความจรงเหมอนเชนทคสญญาฝายเอกชนทกทวงและรองขอ ใหแกไขสญญา โดยทการแกไขสญญาดงกลาวมไดขดหรอ ฝาฝนตอระเบยบวาดวยการพสด ดงนน การทฝายปกครองใชสทธบอกเลกสญญาและทาสญญากบคสญญารายใหมโดยแกไขเปลยนแปลงสญญาใหคสญญารายใหมดาเนนการตามรปแบบหรอวธการใหไดมาซงพสดตามรปแบบหรอวธการทคสญญาฝายเอกชนรองขอโดยปรบลดวงเงนตามสญญาใหมความเหมาะสมกบรปแบบและวธการ ทเปลยนแปลงไป กรณถอไดวาเปนการใชสทธบอกเลกสญญาโดยไมสจรตตามนยมาตรา ๕ แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย และเปนการบอกเลกสญญา

๕๓

โดยไมชอบดวยกฎหมายทฝายปกครองจะตองชดใชคาเสยหายเชนทตามปกตยอมเกดขนจากการใชสทธบอกเลกสญญา โดยไมสจรตนน

********************************

๕๔

เรองท ๗ ประกาศ ... หามบรรจสราลงขวด ?

คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๒๒๓/๒๕๕๕ สาระสาคญ

กรมสรรพสามตออกประกาศเกยวกบภาชนะในการบรรจสราเพอปองกนมใหการนาแสตมปสาหรบปดภาชนะบรรจสราขนาดเลกไปปดภาชนะบรรจขนาดใหญ และอธบดกรมสรรพสามตไดมหนงสอซกซอมทาความเขาใจการใชแสตมปสรากลนชมชนใหม สาหรบสรากลนชมชนขนาด ๐.๑๕๐ ลตร โดยใหตรวจสอบการเสยภาษและการเบกจายแสตมปตามจานวนทเหมาะสมกบกาลงการผลต และใหจดเจาหนาทไปควบคมการปดแสตมปทกครงอยางเขมงวด โดยไมปรากฏวามหนงสอสงการในลกษณะเดยวกนนกบผผลตสรารายใหญทมการผลตและจาหนายสราทบรรจ ในภาชนะขนาด ๐.๐๕๐ ลตร ซงทงผผลตสรารายใหญและผผลตสรากลนชมชนตางกเปนผผลตสราเชนเดยวกน จงถอเปนการเลอกปฏบตตอบคคลทเหมอนกนในสาระสาคญแตกตางกน และขดตอรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยทบญญตรบรองความเสมอภาคของบคคลไว ประกาศฉบบพพาทจงเปนกฎทไมชอบดวยกฎหมาย

๕๕

หลกกฎหมาย/บรรทดฐานทเกยวของ แมวาฝายปกครองจะมอานาจในการออกกฎหมายมา

บงคบใชกบประชาชน แตมไดหมายความวาจะใชอานาจไดตามอาเภอใจ เพราะฝายปกครองจะตองถอปฏบตและเคารพตอ หลกความชอบดวยกฎหมายของการกระทาทางปกครองภายใตบทบญญตของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยทรบรองและคมครองสทธและเสรภาพของบคคล ซงหากการกระทาทางปกครองขดตอบทบญญตดงกลาว ศาลปกครองในฐานะทเปนองคกรหลกในการตรวจสอบความชอบดวยกฎหมายของการกระทาทางปกครอง ยอมมอานาจเพกถอนการกระทานนได

๕๖

ประกาศ ... หามบรรจสราลงขวด ?

คดปกครองทจะนามาเลาสกนฟงฉบบน เปนเรองของ

“สรา” ซงแมจะมการรณรงค “หามดมสรา” กนอยางตอเนอง เพอปองกนการเกดอบตเหตหรอเพอการรกษาสขภาพ แต การผลตและขายสรากมใหเหนตามทองตลาดหรอรานคาทวไป โดยเฉพาะ “สรากลนชมชน” หรอสรากลนชนดสราขาวซงกลน ไดจากวตถดบทางการเกษตรตางๆ เชน ขาว ผลไม ฯลฯ นน ถอเปนภมปญญาชาวบานและเปนสนคา OTOP ยอดนยมของหลายจงหวดกนเลยทเดยว

โดยคณะรฐมนตรไดมมตเมอวนท ๒๑ มกราคม พ.ศ. ๒๕๔๖ ใหการสนบสนนเศรษฐกจชมชนเกยวกบการทาสรากลนชมชน กรมสรรพสามตจงไดออกประกาศ เรอง หลกเกณฑ วธการ และเงอนไขการอนญาตใหทาและขาย สรากลนชมชน พ.ศ. ๒๕๔๖ ซงขอ ๑๔ กาหนดวา “สรากลนชมชนทจะนาออกจากสถานททาสรา ตองบรรจในภาชนะ ซงตองมความเหมาะสม สะอาด ปดสนท ไมทาปฏกรยากบสราและผลตภณฑทบรรจนน และสามารถปดแสตมปสรา ทปากภาชนะบรรจได”

ตอมา ป พ.ศ. ๒๕๔๘ กรมสรรพสามตไดออกประกาศ เรอง หลกเกณฑ วธการ และเงอนไขการอนญาตใหทาและขายสรากลนชมชน พ.ศ. ๒๕๔๘ (ฉบบท ๔) ลงวนท ๑๗

๕๗

มถนายน ๒๕๔๘ แกไขเพมเตมขอ ๑๔ โดยวรรคสองบญญตวา “ขนาดของภาชนะบรรจสราใหม ๓ ขนาด คอ ๐.๑๕๐ ลตร ๐.๓๓๐ ลตร และ ๐.๖๒๕ ลตร ขนไป ทงน สาหรบภาชนะบรรจสราขนาด ๐.๑๕๐ ลตร ใหใชบรรจและนาออกจากสถานททาสราไดถงวนท ๓๐ กนยายน พ.ศ. ๒๕๔๘” โดยเหตผล ทออกประกาศดงกลาว เนองจากสภาพปญหาทมผหลกเลยงภาษนาแสตมปสราไปใชผดเงอนไข ทาใหรฐสญเสยรายได อกทงเปนการควบคมการบรโภคสราในกลมเดกและเยาวชน

บทบญญตดงกลาวจงมความหมายวา ตงแตวนท ๑ ตลาคม พ.ศ. ๒๕๔๘ ผผลตสรากลนชมชนจะไมสามารถบรรจสรากลนในขวดขนาด ๐.๑๕๐ ลตร ออกจาหนายได

ผไดร บอนญาตใหประกอบกจการสรากลนชมชน (ผฟองคด) เหนวาการออกประกาศดงกลาวเปนการเลอกปฏบตในกลมผประกอบการสราดวยกน เปนการปกปองผประกอบการสรารายใหญ ไมสงเสรมสนบสนนเศรษฐกจ ชมชน ขดกบบทบญญตของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๔๐ มาตรา ๓๐ มาตรา ๕๐ และมาตรา ๘๗ จงนาคดมาฟองตอศาลปกครองขอใหเพกถอนประกาศดงกลาวทกาหนดวา “สาหรบภาชนะบรรจสราขนาด ๐.๑๕๐ ลตร ใหใชบรรจและนาออกจากสถานททาสราไดถงวนท ๓๐ กนยายน พ.ศ. ๒๕๔๘”

๕๘

คดนมหลกกฎหมายปกครองทสาคญ คอ “หลกความเสมอภาค” ทเรยกรองใหองคกรตางๆ ของรฐ รวมทงฝายปกครอง จะตองปฏบตตอบคคลทเหมอนกนในสาระสาคญอยางเดยวกน และปฏบตตอบคคลทแตกตางกนในสาระสาคญทแตกตางกนออกไปตามลกษณะเฉพาะของแตละคน การปฏบตตอบคคลทเหมอนกนในสาระสาคญแตกตางกนกด การปฏบตตอบคคลทแตกตางกนในสาระสาคญอยางเดยวกนกด ยอมขดตอหลกความเสมอภาค ดงนน หลกความเสมอภาคจงเปนหลกทมบทบาทสาคญในการใชตรวจสอบอานาจกระทาการขององคกรตางๆ ของรฐ ไมวาจะเปนการตรากฎหมายของฝายนตบญญต การกระทาของฝายปกครอง และการวนจฉยคดของฝายตลาการ

นอกจากหลกกฎหมายดงกลาวแลว ยงมประเดนเรอง “อานาจของกรมสรรพสามต” ในการออกประกาศฉบบพพาท โดยศาลปกครองชนตนเหนวา ภารกจหลกของกรมสรรพสามต กคอการบรหารจดเกบภาษตามกฎหมายวาดวยการสราและควบคมกรรมวธการผลตสราใหไดมาตรฐาน เพอคมครองผบรโภคสราโดยรวม แตการออกประกาศทพพาทเพอหามมใหผผลตสรากลนชมชนบรรจสราขนาด ๐.๑๕๐ ลตร โดยมเจตนารมณทจะคมครองและควบคมการบรโภคสราของเดกและเยาวชนซงมกฎหมายบญญตใหเปนอานาจและหนาทของ

๕๙

หนวยงานอนไวอยางชดแจงอยแลว จงเปนการกระทาโดยไมมอานาจหรอนอกเหนออานาจหนาท

แตศาลปกครองสงสดเหนวา กรมสรรพสามตมหนาทเกยวกบการบรหารจดเกบภาษ การตรวจสอบ ปองกนและปราบปรามการกระทาผด และมอานาจหนาทในการกาหนดกรรมวธเกยวกบการทาสราตามพระราชบญญตสรา พ.ศ. ๒๔๙๓ การทกรมสรรพสามตออกประกาศฉบบพพาทโดยมขอกาหนดเกยวกบภาชนะในการบรรจสรา ซงเปนสวนหนงของการกาหนดกรรมวธเกยวกบการทาสรา และการออกประกาศ ฉบบทพพาทนเพอปองกนมใหมการนาแสตมปสาหรบ ปดภาชนะบรรจสราขนาดเลกไปปดภาชนะบรรจขนาดใหญ ซงเปนมาตรการเชงปองกนทสามารถแกไขปญหาการฝาฝนกฎหมายในสวนนได ประกาศฉบบพพาทจงมผลเปนการทวไปอนมสภาพเปนกฎตามมาตรา ๓ แหงพระราชบญญต วธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. ๒๕๓๙ และเปนการออกกฎในอานาจหนาทของกรมสรรพสามต

อยางไรกตาม ในประเดนการกระทาของกรมสรรพสามตโดยการออกประกาศฉบบพพาทเปนการเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรมหรอไมนน ทงศาลปกครองชนตนและศาลปกครองสงสดเหนพองกนวาเปนการเลอกปฏบตทไมเปนธรรม โดยศาลปกครองสงสดวนจฉยวา จากคาชแจงของกรมสรรพสามต (ผถกฟองคด) ซงระบวากอนวนท ๓๐ กนยายน

๖๐

พ.ศ. ๒๕๔๘ มผผลตสรารายใหญจานวน ๑๒ บรษททไดมการผลตสราขาว ๒๘ ดกร ๓๐ ดกร ๓๕ ดกร และ ๔๐ ดกร ในภาชนะบรรจสราขนาด ๐.๑๕๐ ลตร นอกจากน ผถกฟองคดท ๒ (อธบดกรมสรรพสามต) ไดมหนงสอลงวนท ๒๑ มถนายน พ.ศ. ๒๕๔๘ ซกซอมทาความเขาใจการใชแสตมปสรากลนชมชนใหมสาหรบสรากลนชมชนขนาด ๐.๑๕๐ ลตรทอนญาตใหบรรจและนาออกจากสถานททาสราไดถงวนท ๓๐ กนยายน พ.ศ. ๒๕๔๘ โดยใหตรวจสอบการเสยภาษและการเบกจายแสตมปตามจานวนทเหมาะสมกบกาลงการผลต และใหจดเจาหนาทไปควบคมการปดแสตมปทกครงอยางเขมงวดเพอปองกนการนาแสตมปไปใชในทางมชอบ โดยไมปรากฏวามหนงสอสงการในลกษณะเดยวกนนกบผผลตสรารายใหญทมการผลตและจาหนายสราทบรรจในภาชนะขนาด ๐.๐๕๐ ลตร เหนไดวาทงผผลตสรารายใหญและผผลตสรากลนชมชน ตางกเปนผผลตสราขาว ๒๘ ดกร ๓๐ ดกร ๓๕ ดกร และ ๔๐ ดกร เชนเดยวกน อนเปนการเลอกปฏบตตอบคคล ทเหมอนกนในสาระสาคญแตกตางกน ซงขดตอบทบญญตมาตรา ๓๐ มาตรา ๕๐ และมาตรา ๘๗ ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๔๐ (ใชบงคบอยขณะนน) ทรบรองความเสมอภาคของบคคลภายใตกฎหมายและรบรองสทธของบคคลจากการเลอกปฏบตทไมเปนธรรมจากรฐ เพราะเหตแหงความแตกตางกนในเรองสถานะของบคคล หรอฐานะทางเศรษฐกจหรอสงคม และรบรองการมเสรภาพ

๖๑

ในการประกอบกจการหรอประกอบอาชพและการแขงขน โดยเสรอยางเปนธรรม โดยรฐตองสนบสนนระบบเศรษฐกจแบบเสรโดยอาศยกลไกตลาดและกากบดแลใหมการแขงขนอยางเปนธรรม ประกาศฉบบพพาทจงเปนกฎทไมชอบดวยกฎหมาย

จงพพากษาใหเพกถอนเฉพาะขอความทกาหนดวา “ทงน สาหรบภาชนะบรรจสราขนาด ๐.๑๕๐ ลตร ใหใชบรรจและนาออกจากสถานททาสราไดถงวนท ๓๐ กนยายน พ.ศ. ๒๕๔๘” (คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๒๒๓/๒๕๕๕)

จากคาพพากษาดงกลาวแสดงใหเหนถงการใชอานาจของศาลปกครองทจะเขาไปตรวจสอบการใชอานาจของ ฝายปกครองในการออกกฎมาบงคบใชกบประชาชน ซงถงแมจะมกฎหมายใหอานาจฝายปกครองทจะออกกฎไดกตาม แตกมไดหมายความวาจะใชอานาจนนไดตามอาเภอใจ เพราะฝายปกครองมความผกพนทจะตองถอปฏบตและเคารพตอหลกความชอบดวยกฎหมายของการกระทาทางปกครองภายใตบทบญญตของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยทรบรองและคมครองสทธและเสรภาพของบคคล ซงหากการกระทาทางปกครองขดตอบทบญญตดงกลาว ศาลปกครอง ในฐานะทเปนองคกรหลกในการตรวจสอบความชอบดวยกฎหมายของการกระทาทางปกครอง ยอมมอานาจเพกถอนการกระทานนได

******************************

๖๒

เรองท ๘ ไม “รอ” การเลอนขนเงนเดอน ทงทถกจาคก ...

ตองเพกถอน !

คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๓๔๓/๒๕๕๕ สาระสาคญ

กรณขาราชการถกดาเนนคดอาญาและไดรบโทษจาคกในความผดทกระทาโดยเจตนาฐานทาลายทรพยสนของบคคลอน แมมลเหตจะเกดจากการทะเลาะกบเพอนบาน และคดยงไมถงทสด แตกเปนเรองทผดกฎหมายและศลธรรมอนเปนขอหามของสงคม จงเปนความผดฐานทาใหเสอมเสยเกยรตศกดของตาแหนงหนาทราชการ แตหนวยงานไมไดมคาสงใหรอการเลอนขนเงนเดอนอนเปนการขดตอขอ ๑๔ (๓) ของกฎ ก.พ. วาดวยการเลอนขนเงนเดอน พ.ศ. ๒๕๔๔ จงเปนคาสงทางปกครองทไมชอบดวยกฎหมาย

หลกกฎหมาย/บรรทดฐานทเกยวของ คาสงทางปกครองทไมชอบดวยกฎหมาย ผออกคาสงมอานาจ

เพกถอนโดยใหมผลยอนหลงไดตามมาตรา ๔๙ และมาตรา ๕๐ แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. ๒๕๓๙ และแมคาสงจะมลกษณะเปนการใหประโยชนแกผรบคาสง แตเมอผรบคาสงปกปดขอความจรงซงควรบอกใหแจงแกผออกคาสง ผรบคาสงจงไมอาจอางความเชอโดยสจรตในความคงอยของคาสง

๖๓

ทางปกครองเพอใหไดรบการคมครองประโยชนทตนไดรบจากคาสงนนตามมาตรา ๔๙ วรรคสอง ประกอบกบมาตรา ๕๑ แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. ๒๕๓๙

๖๔

ไม “รอ” การเลอนขนเงนเดอน ทงทถกจาคก ... ตองเพกถอน !

กฎ ก.พ. วาดวยการเลอนขนเงนเดอน พ.ศ. ๒๕๔๔ ขอ ๑๔ กาหนดวา ในการพจารณาเลอนขนเงนเดอนแตละครง ถาผมอานาจสงเลอนขนเงนเดอนเหนสมควรใหขาราชการ พลเรอนสามญผใดไดเลอนขนเงนเดอน แตปรากฏวาผนน ถกฟองคดอาญาในความผดทเกยวกบการปฏบตหนาทราชการหรอความผดททาใหเสอมเสยเกยรตศกดของตาแหนงหนาทราชการของตน ซงมใชความผดทไดกระทาโดยประมาท ความผดลหโทษ หรอความผดทพนกงานอยการรบเปนทนายแกตางให และศาลไดประทบฟองคดนนแลวกอน มคาสงเลอนขนเงนเดอน ใหผมอานาจสงเลอนขนเงนเดอน รอการเลอนขนเงนเดอนไวกอน และใหกนเงนสาหรบเลอนขนเงนเดอนไวดวย เมอศาลไดมคาพพากษาแลว ใหผมอานาจ สงเลอนขนเงนเดอนพจารณาดงน ... (๓) ถาศาลพพากษาใหลงโทษจาคกหรอโทษหนกกวาจาคก ใหงดเลอนขนเงนเดอนทกครงทไดรอการเลอนขนเงนเดอนไว

บทบญญตของกฎ ก.พ. ดงกลาวมประเดนทนาสนใจ วา หากขาราชการถกฟองเปนจาเลยในคดอาญาและศาลอาญามคาพพากษาลงโทษจาคกในความผดฐานลกทรพยและทาใหเสยทรพย จะถอวาเปนความผดททาใหเสอมเสยเกยรตศกด

๖๕

ของตาแหนงหนาทราชการของตนทจะทาใหผมอานาจสงเลอนขนเงนเดอนรอการพจารณาและงดการเลอนขนเงนเดอนตามหลกเกณฑดงกลาวหรอไม ? และหากหนวยงานไมไดมคาสงรอการเลอนขนเงนเดอน แตเลอนขนเงนเดอนใหตามปกต จะเพกถอนคาสงเลอนขนเงนเดอนในภายหลงจากทศาลม คาพพากษาไดหรอไม

คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๓๔๓/๒๕๕๕ ไดวนจฉยประเดนดงกลาวไวอยางนาสนใจ

ในคดนผฟองคดถกฟองในคดอาญาฐานลกทรพย และทาใหเสยทรพยเมอป พ.ศ. ๒๕๔๔ และในวนท ๒๔ ธนวาคม พ.ศ. ๒๕๔๕ ศาลอาญามคาพพากษาใหลงโทษจาคก ๘ ป แตปรากฏวาในปงบประมาณ ๒๕๔๕ และปงบประมาณ ๒๕๔๖ กรมการขนสงทางนาและพาณชยนาวไดมคาสงเลอนขนเงนเดอนใหตามปกต โดยไมไดสงใหรอการเลอนขนเงนเดอนไวกอนตามขอ ๑๔ (๓) ของกฎ ก.พ. ดงกลาว ตอมา ในป พ.ศ. ๒๕๔๗ ผถกฟองคด (อธบดกรมเจาทา (อธบดกรมการขนสงทางนาและพาณชยนาว เดม)) ทราบเรอง จงยกเลกคาสงเลอนขนเงนเดอนแลวมคาสงงดการเลอนขนเงนเดอน และมคาสงเลอนขนเงนเดอนใหตามสทธ ผฟองคดจงฟองตอศาลปกครองขอใหศาลเพกถอนคาสงดงกลาวและขอใหเลอนขนเงนเดอนตามการประเมนประสทธภาพและประสทธผลของการปฏบตงานตามปกต โดยอางวาคดอาญาทตนถกฟองเปนความผดสวนตวเนองจากมลเหตของคดเกดจากการทะเลาะกนกบเพอนบาน

๖๖

คดยงไมถงทสดโดยอยระหวางการพจารณาของศาลฎกา และไมไดถกจาคกเนองจากในชนศาลอทธรณมคาพพากษาใหรอการลงโทษ จงไมใชความผดททาใหเสอมเสยเกยรตศกดของตาแหนงหนาทราชการ อกทงเปนคาสงทไมถกตองเนองจากไมไดรอการเลอนขนเงนเดอนไวกอนตามกฎหมาย

การกระทาผดอาญาทผฟองคดอางวามมลเหตจากการทะเลาะกบเพอนบานและเปนความผดสวนตวนน จะถอเปนความผดททาใหเสอมเสยเกยรตศกดของตาแหนงหนาทราชการของตนตามขอ ๑๔ (๓) ของกฎ ก.พ. วาดวยการเลอนขนเงนเดอน พ.ศ. ๒๕๔๔ หรอไม

ศาลปกครองสงสดวนจฉยวา การกระทาใดๆ ทเบยงเบนออกไปจากกรอบความประพฤตอนดของผมตาแหนงหนาทราชการหรอแบบธรรมเนยมของทางราชการหรอเปนการกระทาทฝาฝนขอหามความประพฤตตามทกฎหมายกาหนด ซงถอวาเปนความผดไมรายแรงหรอเปนการกระทาทฝาฝน ขอหามทางศลธรรม จรยธรรม และจรรยาบรรณของขาราชการพลเรอน ถอเปนความผดททาใหเสอมเสยเกยรตศกดของตาแหนงหนาทราชการของตน

ขอ ๑๔ ของกฎ ก.พ. ดงกลาวเปนมาตรการทางการปกครองและการบงคบบญชาทมวตถประสงคเชนเดยวกบขอกาหนดทางวนย และการกระทาใดเปนความผดททาใหเสอมเสยเกยรตศกดของตาแหนงหนาทราชการของตนอน

๖๗

เปนเงอนไขใหผมอานาจสงเลอนขนเงนเดอนมอานาจสงใหรอ การเลอนขนเงนเดอนไวกอนได เปนดลพนจของผบงคบบญชาหรอผทไดรบมอบหมายจะเปนผพจารณาภายใตหลกเกณฑเดยวกนกบการพจารณาทางวนย จงเปนกรณทกฎหมาย ใหอานาจผบงคบบญชาในการสงใหรอการเลอนขนเงนเดอนจากมลเหตของความผดในการปฏบตหนาทราชการหรอความผดทนอกเหนอจากการปฏบตหนาทราชการ แตทาใหเสอมเสยเกยรตศกดของตาแหนงหนาทราชการของตนดวย ดงนน การถกดาเนนคดอาญาและลงโทษจาคกในความผด ซงผฟองคดกระทาโดยเจตนาทาลายทรพยสนของบคคลอน แมคดยงไมถงทสด กเปนกรณผดกฎหมายและศลธรรมอนเปนขอหามของสงคม จงตองถอวาเปนความผดททาใหเสอมเสยเกยรตศกดของตาแหนงหนาทราชการของตนทจะตองถกงดเลอนขนเงนเดอนตามเงอนไขขอ ๑๔ (๓) ของกฎ ก.พ. ดงกลาว

ผถกฟองคดสามารถเพกถอนคาสงเลอนขนเงนเดอนผฟองคดไดหรอไม ?

ศาลปกครองสงสดวนจฉยวา ผฟองคดจะตองถกงดเลอนขนเงนเดอนตามเงอนไขขอ ๑๔ (๓) ของกฎ ก.พ. ดงกลาวนบตงแตวนทถกฟองคดอาญาและศาลไดสงรบประทบฟองคดไวพจารณาแลวจนถงวนทศาลมคาพพากษาใหลงโทษจาคก คอ ในปงบประมาณ ๒๕๔๕ แตดวยเหตทผฟองคดไมไดรายงาน

๖๘

ใหผถกฟองคดทราบขอเทจจรง เปนผลใหมคาสงเลอนขนเงนเดอนตามปกตในปงบประมาณ ๒๕๔๕ และในปงบประมาณ ๒๕๔๖ ตอเนองกน คาสงเลอนขนเงนเดอนในปงบประมาณ ๒๕๔๕ จงขดตอขอ ๑๔ (๓) ของกฎ ก.พ. ดงกลาว มผลใหเปนคาสงทางปกครองทไมชอบดวยกฎหมาย และสงผลใหคาสงเลอนขนเงนเดอนในปงบประมาณ ๒๕๔๖ มความผดพลาดในขอเทจจรงเกยวกบขนเงนเดอนทผฟองคดมสทธจะไดรบ จงทาใหเปนคาสงทางปกครองทไมชอบดวยกฎหมายไปดวย ผถกฟองคดจงมอานาจทจะเพกถอนคาสงทางปกครองดงกลาวโดยใหมผลยอนหลงไดตามมาตรา ๔๙ และมาตรา ๕๐ แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. ๒๕๓๙ และแมคาสงจะมลกษณะเปนการใหประโยชนแกผฟองคด แตเมอเปนคาสงททาขนเพราะผฟองคดซงเปนผรบคาสงไดปกปดขอความจรงซงควรบอกใหแจงแกผถกฟองคดซงเปนผออกคาสง ผฟองคดจงไมอาจอางความเชอโดยสจรตในความคงอยของคาสงทางปกครองเพอใหไดรบการคมครองประโยชนทตนไดรบจากคาสงนนไดตามมาตรา ๔๙ วรรคสอง ประกอบมาตรา ๕๑ แหงพระราชบญญตดงกลาว

คาสงเพกถอนการเลอนขนเงนเดอนเพราะถกงด เลอนขนเงนเดอน คาสงแกไขการเลอนขนเงนเดอน จงเปน การดาเนนการเพอใหเปนไปตามกฎหมายและตามสทธทแทจรงของผฟองคด

๖๙

คดนนอกจากศาลปกครองสงสดจะไดอธบายความหมายของการกระทาทถอวาเปน “ความผดททาใหเสอมเสยเกยรตศกดของตาแหนงหนาทราชการของตน” แลว ยงเปนตวอยางทดในเรองของการเพกถอนคาสงทางปกครองทไมชอบดวยกฎหมายและเปนคาสงทเปนการใหประโยชนแกผรบคาสงทางปกครอง กรณทผรบคาสงทางปกครองไมอาจอางความเชอโดยสจรต ในความคงอยของคาสงทางปกครองได

********************************

๗๐

เรองท ๙ ใหถอยคาเปนพยาน ... สดทายกลายเปนผรบผด

คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๓๙๙/๒๕๕๕ สาระสาคญ

หนวยงานของรฐมคาสงตามความเหนของกระทรวงการคลงใหเจาหนาทผใหการในฐานะพยานในคณะกรรมการสอบขอเทจจรงความรบผดทางละเมดชดใชคาสนไหมทดแทน โดยไมปรากฏ วาไดมการแจงสทธใหเจาหนาททราบเพอใหมโอกาสไดชแจงขอเทจจรง โตแยง และแสดงพยานหลกฐานของตนอยางเพยงพอ อนเปนขนตอนทสาคญกอนออกคาสงทางปกครองตามทบญญตไวในมาตรา ๓๐ แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. ๒๕๓๙ และขอ ๑๕ ของระเบยบสานกนายกรฐมนตร วาดวยหลกเกณฑการปฏบตเกยวกบความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. ๒๕๓๙ ดงนน การออกคาสงใหเจาหนาทชดใชคาสนไหมทดแทนโดยมไดปฏบตตามขนตอนทบญญตไวในกฎหมายดงกลาว จงเปนคาสงทไมชอบดวยกฎหมาย

๗๑

หลกกฎหมาย/บรรทดฐานทเกยวของ การออกคาสงทางปกครองทมผลกระทบกระเทอนตอสทธ

ของบคคลในกระบวนการพจารณาทางปกครอง หนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐผมอานาจจาเปนจะตองใหโอกาสบคคลนนไดชแจงขอเทจจรง โตแยง และแสดงพยานหลกฐานเพอปกปองสทธของตนเอง และหากจะใชอานาจออกคาสงทมผลกระทบกระเทอนตอสทธของบคคลทเขามาเปนพยานในการสอบขอเทจจรงความรบผดทางละเมด กจาเปนจะตองคมครองสทธของบคคลนนตามขนตอนและวธการอนเปนสาระสาคญทกาหนดไวในมาตรา ๓๐ แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. ๒๕๓๙ ดวย การทหนวยงานหรอเจาหนาทไมไดใหโอกาสดงกลาว ยอมสงผลใหคาสงทางปกครองนนไมชอบดวยกฎหมาย

๗๒

ใหถอยคาเปนพยาน ... สดทายกลายเปนผรบผด

ในทางปฏบตของการสอบสวนของคณะกรรมการสอบสวนทางวนยในกรณขาราชการหรอผปฏบตงานภาครฐถกกลาวหาวากระทาความผดทางวนยตามพระราชบญญตระเบยบขาราชการพลเรอน พ.ศ. ๒๕๓๕ หรอตามพระราชบญญตระเบยบขาราชการพลเรอน พ.ศ. ๒๕๕๑ รวมถงกฎหมายเกยวกบการบรหารงานบคคลภาครฐอนๆ หรอในขนตอนการสอบสวนขอเทจจรงความรบผดทางละเมดกรณมเหตอนควร เชอวาเกดจากการกระทาของเจาหนาทของหนวยงานของรฐแหงนนตามพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. ๒๕๓๙

กฎหมายเปดโอกาสใหผมอานาจหนาทสามารถแสวงหาขอเทจจรงจากพยานหลกฐานตางๆ ทงจากการสอบสวนบคคลทเปนผถกกลาวหาหรอผมพฤตการณทมเหตอนควรเชอไดวากระทาความผด หรอจากพยานบคคลและจากเอกสารหลกฐานตางๆ เพอใหไดขอเทจจรงวาผถกกลาวหามพฤตการณตามขอกลาวหาหรอไม อยางไร หรอเจาหนาทของหนวยงานของรฐมการกระทาละเมดเกดขนหรอไม และใครตองรบผดชดใช คาสนไหมทดแทนเพยงใด ซงในขนตอนดงกลาวเจาหนาทผทาหนาทสอบสวนจะตองใหโอกาสคกรณไดชแจงขอเทจจรง โตแยง และแสดงพยานหลกฐานตอเจาหนาทกอนทผมอานาจจะทา

๗๓

คาสงทางปกครองตามมาตรา ๓๐ วรรคหนง แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. ๒๕๓๙ และขอ ๑๕ ของระเบยบสานกนายกรฐมนตร วาดวยหลกเกณฑการปฏบตเกยวกบความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. ๒๕๓๙ อนเปนบทบญญตทคมครองสทธของคกรณใหไดรบความ เปนธรรมในกระบวนการพจารณาทางปกครองกอนมคาสงทางปกครอง ซงในทางวชาการจะเรยกสทธชนดนวา “สทธไดรบการรบฟง” (Droit de présentation de la défense ou droit d’être entendu) หรอ “สทธทจะถกรบฟง” (Right to be heard) และสทธของคกรณชนดนถอเปนขนตอนหรอวธการอนเปนสาระสาคญทกฎหมายกาหนดบงคบใหฝายปกครองตองปฏบตอยางเครงครด หากฝาฝนจะมผลทาใหคาสงนน ไมชอบดวยกฎหมาย

อยางไรกตาม ในระหวางการสอบสวนทางวนยหรอสอบขอเทจจรงความรบผดทางละเมดอาจพบวามการกระทาความผดอนๆ อก เชน พบวาพยานบคคลทเปนผเขามาใหปากคาตอคณะกรรมการในฐานะพยานเปนผกระทาละเมดกอใหเกดความเสยหายตอหนวยงานของรฐนนดวย กอนออกคาสงทางปกครองใหบคคลดงกลาวชดใชคาสนไหมทดแทนจะตองใหโอกาสชแจงขอเทจจรง โตแยง และแสดงพยานหลกฐานตามขนตอนและวธการทกฎหมายดงกลาวกาหนดไวหรอไม ? และหากกอนออกคาสงไดมการเรยก

๗๔

บคคลดงกลาวมาสอบปากคาเพมเตม การสอบปากคาเพมเตมทยงคงระบสาระสาคญวาเปนการสอบปากคาในฐานะพยาน ถอเปนการใหโอกาสคกรณชแจงขอเทจจรง โตแยง และแสดงพยานหลกฐานหรอไม

อทาหรณคดปกครองทจะนามาเลาสกนฟงฉบบนเปนเรองของการใชอานาจออกคาสงทางปกครองใหผทถกเรยกเขามาใหปากคาเปนพยานชดใชคาสนไหมทดแทน โดยขอเทจจรง ในคดนสบเนองจากการทผถกฟองคดท ๑ (กระทรวงการคลง) มหนงสอแจงไปยงปลดกระทรวงสาธารณสขวานาย ร. ผดสญญาลาศกษาแพทยตองชดใชทนทงหมดจานวน ๕๖๐,๓๐๖.๘๕ บาท แตหนวยงานตนสงกดเรยกใหชดใชทนไดเพยง ๓๗๓,๕๓๗.๘๙ บาท ทาใหรฐไดรบความเสยหายจานวน ๑๘๖,๗๖๘.๙๖ บาท ซงความเสยหายดงกลาวอาจเกดจากการละเวนการปฏบตหนาทของเจาหนาทผมหนาทรบผดชอบในการทาสญญาลาศกษาตอทไมไดจดใหนาย ร. ทาสญญาใหมตามทไดรบแจงจากกระทรวง การคลง ทาใหหนวยงานไมสามารถเรยกเงนคาปรบซงเปนสวนตางตามสญญาเดมกบสญญาใหมได

ผถกฟองคดท ๓ (ผวาราชการจงหวด) จงไดแตงตงคณะกรรมการสอบขอเทจจรงความรบผดทางละเมดกบเจาหนาทผรบผดชอบในการทาสญญาลาศกษาตอ ในชนสอบขอเทจจรงคณะกรรมการสอบขอเทจจรงความรบผดทางละเมดไดสอบ ปากคาพยานบคคลทเกยวของ รวมทงผฟองคดในฐานะ

๗๕

พยาน ผลการสอบสวนเปนขอยตวาไมมผตองรบผดชดใช คาสนไหมทดแทน

แตหลงจากผถกฟองคดท ๑ โดยผถกฟองคดท ๒ (กรมบญชกลาง) ไดรบรายงานกไดมความเหนใหสอบขอเทจจรงผฟองคดซงมหนาทรบผดชอบในการทาสญญาลาศกษาตอเพมเตม ตอมา หลงจากไดรบรายงานแลวไดมความเหนวา ผฟองคดปฏบตหนาทดวยความประมาทเลนเลอ ไมดาเนนการจดใหมการทาสญญาลาศกษาใหมกบนาย ร. เปนเหตใหราชการไดรบความเสยหาย ผถกฟองคดท ๓ จงมคาสงเรยกใหผฟองคดชดใชเบยปรบจานวน ๘๖,๗๖๘.๙๖ บาท

ผฟองคดเหนวาคาสงเรยกใหชดใชคาสนไหมทดแทนไมชอบดวยกฎหมาย เพราะไมเคยไดรบหนงสอเวยนของกระทรวงการคลงและไมไดรบโอกาสชแจง โตแยง และแสดงพยานหลกฐานใดๆ

การทคณะกรรมการสอบขอเทจจรงไดมการสอบปากคาผฟองคดเพมเตม จะถอวาไดใหโอกาสผฟองคดชแจงโตแยงแลวหรอไมและคาโตแยงของผฟองคดรบฟงไดหรอไม ?

ศาลปกครองสงสดวนจฉยวา เมอการสอบขอเทจจรง ไดสอบปากคาผฟองคดโดยระบวาสอบปากคาในฐานะพยานเทานน ซงไมปรากฏวาไดมการแจงสทธใหผฟองคดทราบเพอใหมโอกาสไดชแจงขอเทจจรง โตแยง และแสดงพยานหลกฐานของตนอยางเพยงพอ โดยเฉพาะขออางเกยวกบ

๗๖

การทไมเคยไดรบหนงสอเวยนของกระทรวงการคลงและไมไดจงใจหรอประมาทเลนเลออยางรายแรงในการปฏบตหนาทจนทาใหเกดความเสยหายแกหนวยงานตนสงกด อนเปนขนตอน ทสาคญตามหลกทวไปในการพจารณาทางปกครองกอนออกคาสงทางปกครองตามมาตรา ๓๐ วรรคหนง แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. ๒๕๓๙ และขอ ๑๕ ของระเบยบสานกนายกรฐมนตร วาดวยหลกเกณฑการปฏบตเกยวกบความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. ๒๕๓๙ และถงแมจะมการสอบปากคาผฟองคดเพมเตม แตกเปนการสอบปากคาในฐานะพยาน การออกคาสงของผถกฟองคดท ๓ ตามความเหนของผถกฟองคดท ๑ โดยผถกฟองคดท ๒ จงเปนคาสงทไมชอบดวยกฎหมาย (คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๓๙๙/๒๕๕๕)

คดนถอเปนบรรทดฐานการปฏบตราชการทดเกยวกบการดาเนนการสอบขอเทจจรงความรบผดทางละเมดหรอแมกระทงการสอบสวนทางวนย โดยกอนทผมอานาจจะออกคาสงทางปกครองทกระทบกระเทอนตอสทธของบคคลใด ในกระบวนการพจารณาทางปกครองจาเปนจะตองใหโอกาสบคคลดงกลาวไดชแจง โตแยง แสดงพยานหลกฐานเพอปกปองสทธของเขา และยงเปนอทาหรณทดสาหรบหนวยงานของรฐหรอเจาหนาทของรฐใหตระหนกรและระมดระวงในการทาหนาทสอบปากคาบคคลในฐานะพยานในกระบวนการสอบขอเทจจรงหรอสอบสวนทางวนยวาเปนเพยงการแสวงหา

๗๗

ขอเทจจรงเพอใหไดขอเทจจรงเกยวกบเรองราวทเกดขนประกอบคาวนจฉยของผมอานาจเทานน หากฝายปกครอง จะใชอานาจออกคาสงทางปกครองทมผลกระทบกระเทอนตอสทธของบคคลทเขามาเปนพยาน กจาเปนจะตองคมครองสทธของบคคลดงกลาวตามขนตอนและวธการอนเปนสาระสาคญ ทกฎหมายกาหนดไว

การทฝายปกครองไมไดแจงสทธและหนาทใหบคคลดงกลาวไดทราบและไมเปดโอกาสใหไดชแจง โตแยง หรอแสดงพยานหลกฐานอยางเพยงพอเพอปกปองสทธของตนกอนมคาสงทางปกครอง นอกจากจะเปนการใชอานาจทไมชอบดวยกฎหมายแลว ยงอาจสงผลกระทบตอประสทธภาพของการแสวงหาขอเทจจรงในกระบวนการสอบขอเทจจรงหรอกระบวนการสอบสวนในอนทจะไดรบความรวมมอและความไววางใจจากพยานบคคลทเกยวของอกดวย

******************************

๗๘

เรองท ๑๐ ไมสงมอบพนทใหผรบจาง ...

เหต ! ทตองขยายเวลาและลดคาปรบ

คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๔๑๓/๒๕๕๕ สาระสาคญ

กรณหนวยงานราชการเรยกคาปรบจากเอกชนผรบจาง เนองจากสงมอบงานลาชา แตเมอการสงมอบงานลาชาเปนความผดของหนวยงานทสงมอบพนทกอสรางลาชา ถอเปนอปสรรคและเปนการรบกวนสทธของผรบจางในการปฏบตตามสญญา และเปนความผดหรอความบกพรองทเกดขนเพราะสภาพแหงงาน ทจาง หนวยงานจงตองขยายกาหนดเวลาการกอสรางใหแกคสญญา การทหนวยงานไมขยายระยะเวลาใหและเรยกคาปรบจากผรบจางจงเปนการดาเนนการทไมชอบดวยกฎหมาย

หลกกฎหมาย/บรรทดฐานทเกยวของ ระเบยบกระทรวงมหาดไทย วาดวยการพสดขององคการ

บรหารสวนตาบล พ.ศ. ๒๕๓๘ ขอ ๖๑ ไดกาหนดเหตเพอของดหรอลดคาปรบ หรอขยายเวลาทาการตามสญญาไว ไดแก (๑) มเหตอนเกดจากความผดหรอความบกพรองของสวนราชการ (๒) มเหตสดวส ย และ (๓) มเหตอนเกดจากพฤตการณอนหนงอนใด ทคสญญาไมตองรบผดตามกฎหมาย โดยการใชดลพนจพจารณา

๗๙

“เหต” ทจะตองงดหรอลดคาปรบใหแกผรบจาง หรอ “เหต” ทจะขยายระยะเวลาทางานตามสญญาใหแกผรบจาง หากเหตนนเกดขนเพราะความผดหรอความบกพรองของหนวยงานเอง กจะตองใหความเปนธรรมกบผรบจาง และหากเหนวาผรบจางไมสามารถดาเนนการตามขอสญญาไดอยางแนแทเพราะความผดของผรบจาง กจะตองใชสทธบอกเลกสญญาเพอยตความเสยหายทจะเกดขนโดยเรว

๘๐

ไมสงมอบพนทใหผรบจาง ... เหต ! ทตองขยายเวลาและลดคาปรบ

ในการทาสญญาจดซอหรอจดจางตามระเบยบสานกนายกรฐมนตร วาดวยการพสด พ.ศ. ๒๕๓๕ หรอระเบยบ วาดวยการพสดอนของสวนราชการ เชน ระเบยบกระทรวง มหาดไทย วาดวยการพสดขององคการบรหารสวนตาบล พ.ศ. ๒๕๓๘ เปนตน จะตองมการกาหนดคาปรบและเงอนไข การเรยกคาปรบไวดวยเสมอตามอตราทระเบยบกาหนด และกรณทเหนวาผรบจางไมสามารถดาเนนการไดตามสญญา อนเนองจากความผดของผรบจาง หนวยงานราชการผวาจาง มสทธบอกเลกสญญาได และหากครบกาหนดสงมอบพสด หรองานจางตามสญญาแลว ผรบจางไมสามารถดาเนนการใหแลวเสรจตามสญญา หนวยงานราชการผวาจางซงเปนคสญญาจะตองแจงการเรยกคาปรบตามสญญาใหผรบจางทราบ ทงเหตผลของการผดสญญาและจานวนเงนคาปรบ อนเนองจากการผดสญญา ซงในชนนผรบจางอาจโตแยงวา การเรยกใหชาระคาปรบดงกลาวไมถกตองหรอไมเปนธรรม เชน จานวนเงนคาปรบมากเกนไปหรอคานวณคาปรบไมถกตอง นอกจากนน ยงอาจอางเหตเพอของดหรอลดคาปรบหรอขอขยายระยะเวลาตามขอ ๑๓๙ ของระเบยบสานกนายกรฐมนตร วาดวยการพสด พ.ศ. ๒๕๓๕ หรอขอ ๖๑ ของระเบยบกระทรวง

๘๑

มหาดไทย วาดวยการพสดขององคการบรหารสวนตาบล พ.ศ. ๒๕๓๘ อนไดแก (๑) มเหตอนเกดจากความผดหรอความบกพรองของสวนราชการ (๒) มเหตสดวสย และ (๓) มเหตอนเกดจากพฤตการณอนหนงอนใดทคสญญาไมตองรบผดตามกฎหมาย

คดปกครองทจะนามาเลาสกนฟงฉบบนเปนเรองทหนวยงานราชการเรยกคาปรบจากผรบจาง เนองจากการสง มอบงานลาชากวาระยะเวลาทกาหนดไวในสญญา แตผรบจาง ไมเหนดวยจงนาคดมาฟองตอศาลปกครองโตแยงวาหนวยงานไมมสทธเรยกคาปรบ เพราะ “มเหตอนเกดจากความผดหรอความบกพรองของสวนราชการ” โดยขออนญาตจากหนวยงานทเกยวของเพอใหผร บจางทางานในพนทตามสญญาในงวดงานทสองกอนสญญาสนสดเพยง ๒ วน และสงมอบพนทใหผรบจางหลงจากทสญญาสนสดลงถง ๔ เดอน สวนหนวยงานผวาจางกไดโตแยงวาแมวาไมไดสงมอบพนทการทางาน เนองจากตองขออนญาตจากหนวยงานทเกยวของ แตกเปนเพยงสวนเลกนอยของเนองานทงหมดในงวดทสอง ผรบจางสามารถดาเนนการในสวนของงานหลกได แตกไมไดดาเนนการ อกทงหลงจากไดรบมอบพนทแลวยงทงงานไปเปนบางชวงและไมไดจดหาวสดใหเพยงพอ

คดนจงมความนาสนใจวาศาลปกครองจะใชดลพนจกาหนดคาปรบอยางไร ?

๘๒

เพราะหากพจารณาขอโตแยงดงกลาวอาจเปนไปได วาการทผวาจางสงมอบพนทซงมเนองานเพยงเลกนอยใน งวดงานทสองหลงจากสญญาสนสดถง ๔ เดอน โดยดาเนนการขออนญาตใชพนทกอนสญญาสนสดเพยง ๒ วน ถอวาเปนความผดหรอความบกพรองของสวนราชการ และการทผรบจางสงมอบงานลาชากอาจถอวาเปนความผดหรอความบกพรองของผรบจางไดเชนกน

ขอเทจจรงของคดนกคอ ผถกฟองคด (องคการบรหารสวนตาบล) ไดทาสญญาจางผฟองคดทางานโครงการกอสรางปรบปรงระบบประปา พรอมกอสรางโรงสบนาแรงตาพรอมทอสงนาดบและปรบปรงระบบทอจายนา แบงการทางานและการจายเงนเปน ๒ งวด กาหนดการทางานแลวเสรจภายในวนท ๒๔ ธนวาคม ๒๕๔๗ งานในงวดท ๑ ผฟองคดสงมอบกอนสนสดสญญา ๑๐ วน สวนงวดงานท ๒ ผถกฟองคดตอง สงมอบพนทสาหรบการทางานดวย โดยกอนการสนสดสญญาจาง ๒ วน ผถกฟองคดไดขออนญาตใชพนทจากแขวงการทางเพอดนทอลอดและวางทอประปาในเขตทางหลวง หลงจากทแขวงการทางอนญาตผถกฟองคดจงมหนงสอลงวนท ๒๘ เมษายน ๒๕๔๘ แจงใหผฟองคดทราบและใหดาเนนการในสวนทเกยวของ ระหวางนนผฟองคดขอใหผถกฟองคดขยายระยะเวลากอสราง แตไมไดรบอนญาต และผฟองคดไดสงมอบงานตามสญญาในวนท ๒๙ กนยายน ๒๕๔๘

๘๓

ผถกฟองคดเหนวาผฟองคดสงมอบงานลาชารวม ๒๗๙ วน (ตงแตวนท ๒๕ ธนวาคม ๒๕๔๗ ถงวนท ๒๙ กนยายน ๒๕๔๘ ) คาปรบวนละ ๓,๙๙๙ บาท รวมเปนเงนคาปรบ ๑,๑๑๕,๗๒๑ บาท จงไดเบกจายเงนคาจางในงวดท ๒ ใหแกผฟองคดจานวน ๑,๗๖๓,๕๕๙ บาท

ผฟองคดเหนวาการสงมอบงานลาชามไดเปนความผดของผฟองคด จงขอใหศาลปกครองมคาพพากษาหรอคาสง ใหผถกฟองคดชาระเงนสวนทเหลอพรอมดอกเบยจานวน ๑,๑๑๕,๗๒๑ บาท

คดนปรากฏขอเทจจรงวาหนวยงานผวาจางไมไดบอกเลกสญญา และศาลปกครองชนตนและศาลปกครองสงสดเหนตรงกนวา (๑) เมอผฟองคดสงมอบงานใหแก ผถกฟองคดเมอวนท ๒๙ กนยายน ๒๕๔๘ จงลาชากวาทกาหนดไวตามสญญา ผฟองคดจงมหนาททจะตองชาระคาปรบกรณสงมอบงานลาชาใหแกผถกฟองคด (๒) ความบกพรองของหนวยงานผวาจางอนเนองมาจากการสงมอบพนทกอสรางโดยมอปสรรคและรบกวนสทธของผฟองคดในการปฏบตตามสญญาและเปนความผดหรอความบกพรองทเกดขนเพราะสภาพแหงงานทจาง ซงผถกฟองคดทราบ ดอยแลวตงแตตนตามขอกาหนดในสญญา ประกอบกบ ขอ ๖๑ ของระเบยบกระทรวงมหาดไทย วาดวยการพสดขององคการบรหารสวนตาบล พ.ศ. ๒๕๓๘ และผถกฟองคด

๘๔

กไมอาจยกปญหาเรองเนองานทยงไมไดขออนญาตซงมเพยงเลกนอยและผฟองคดสามารถทจะดาเนนการ ในสวนแผนงานหลกไดโดยไมตองรอการอนญาตมาอางเพราะไมสอดคลองกบหลกการบรหารจดการทด ซงหนวยงานราชการควรจะมความพรอมในการปฏบตตามสญญาใหถกตองกอนแลวจงใหผฟองคดซงเปนเอกชนและเปนคสญญาปฏบตตามสญญาได และหากเหนวาผฟองคดไมสามารถดาเนนการตามขอสญญาไดอยางแนแท และเปนเหตเนองจากความผดของฝายผฟองคดเอง กชอบทจะบอกเลกสญญาตามขอ ๖๐ ของระเบยบกระทรวงมหาดไทย วาดวยการพสดขององคการบรหารสวนตาบล พ.ศ. ๒๕๓๘ แตกมไดดาเนนการ ประกอบกบผฟองคดมไดยนยอมทจะเสยคาปรบใหแกผถกฟองคดโดยไมมเงอนไข ดงนน เมอความลาชาเกดขนเพราะความผดของฝายผถกฟองคดรวมอยดวยและมไดมการบอกเลกสญญา จงตองถอวาสญญาดงกลาวยงม ผลใชบงคบอยตอไป

เมอความลาชาเปนความผดของผถกฟองคดรวมอยดวย และเปนความผดหรอความบกพรองทเกดขนเพราะสภาพแหงงานทจาง ผถกฟองคดจงมหนาทตามสญญา ทจะตองขยายกาหนดเวลาการกอสรางใหแกผฟองคด การทผถกฟองคดไมขยายระยะเวลาใหแกผฟองคดจงเปนการดาเนนการทไมชอบดวยกฎหมายและเปนการปรบผฟองคดโดยไมชอบดวยกฎหมาย

๘๕

จงพพากษาใหผถกฟองคดลดคาปรบใหแกผฟองคด สวนผถกฟองคดจะตองขยายระยะเวลาการทางาน

ตามสญญาใหผฟองคดเพยงใด ? และตองลดคาปรบใหแก ผฟองคดเปนจานวนกวน เปนเงนจานวนเทาใด ? ผสนใจตดตามอานรายละเอยดไดในคาพพากษาศาลปกครองสงสด ท อ. ๔๑๓/๒๕๕๕

คดนนอกจากจะเปนบรรทดฐานการปฏบตราชการทดใหกบหนวยงานของรฐและเจาหนาทของรฐวา (๑) กอนทจะวาจางเอกชนใหทางานอนเปนบรการสาธารณะนน หนวยงานผวาจางจะตองมความพรอมทจะใหผรบจางปฏบตงานตามสญญาซงไมเฉพาะแตเพยงงบประมาณทใชในการดาเนนการเทานน แตตองรวมถงพนททจะสงมอบใหผรบจางทางานตามสญญาดวย (๒) ในการใชดลพนจพจารณา “เหต” ทจะตองงดหรอลดคาปรบใหแกผรบจาง หรอ “เหต” ทจะขยายระยะเวลาทางานตามสญญาใหแกผร บจาง หากเหตนนเกดขนเพราะความผดหรอความบกพรองของหนวยงานเอง กจะตองใหความเปนธรรมกบผรบจาง และหากเหนวาผรบจางไมสามารถดาเนนการตามขอสญญาไดอยางแนแท เพราะความผดของผรบจาง กจะตองใชสทธบอกเลกสญญาเพอยตความเสยหายทจะเกดขนโดยเรว

********************************

๘๖

เรองท ๑๑ สะพานขามคลอง ... ประโยชนสาธารณะ

กบความเสยหายเอกชน

คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๔๔๔/๒๕๕๕ สาระสาคญ

กรงเทพมหานครใชอานาจในการกอสรางสะพานขามคลองสาธารณะเพอแกปญหาการจราจร และใชเปนเสนทางลดจากพนทกรงเทพมหานครออกสพนทจงหวดปทมธาน โดยดาเนนการไมถกตองตามขนตอนหรอวธการอนเปนสาระสาคญทพระราช บญญตระเบยบบรหารราชการกรงเทพมหานคร พ.ศ. ๒๕๒๘ กาหนดไว ซงการเปดใชสะพานดงกลาวทาใหสภาพชวตความเปนอยของผพกอาศยใกลเคยงและสภาพแวดลอมเปลยนแปลงไปโดยมยวดยานทสญจรผานไปมาเพมขน แตเมอชงนาหนกถงประโยชนทสวนรวมจะไดรบเปรยบเทยบกบผลกระทบทประชาชนในบรเวณนนจะไดรบแลว ยอมเหนไดวาการกอสรางสะพาน ขามคลองจะเปนประโยชนตอสวนรวมมากกวา จงไมมเหตทศาลจะมคาสงใหกรงเทพมหานครรอถอนสะพานดงกลาว

๘๗

หลกกฎหมาย/บรรทดฐานทเกยวของ การใชอานาจของฝายปกครองตองคานงถงดลยภาพ

ระหวางประโยชนมหาชนกบผลกระทบหรอความเสยหายทจะเกดขนกบเอกชน โดยการเลอกใชมาตรการทจาเปนและสมฤทธผลตามเจตนารมณหรอวตถประสงคของกฎหมาย เกดประโยชนแกมหาชนมากทสด และกระทบกระเทอนตอสทธและเสรภาพของปจเจกบคคลนอยทสด แมการเลอกใชมาตรการนนๆ จะทาใหเอกชนคนใดคนหนงไดรบผลกระทบบาง แตหากจาเปนตองกระทาและผลของการกระทาจะกอใหเกดประโยชนแกสวนรวมมากกวาผลกระทบทเอกชนไดรบแลว กไมมเหตทศาลจะสง ใหหนวยงานทางปกครองแกไขเปลยนแปลงในสงทดาเนนการ ไปแลวได

๘๘

สะพานขามคลอง ... ประโยชนสาธารณะ กบความเสยหายเอกชน

คดปกครองทจะนามาเลาสกนฟงในฉบบนเปนคดพพาทเกยวกบการใชอานาจของกรงเทพมหานครในการกอสรางสะพานขามคลองสาธารณะเพอแกปญหาการจราจรและใช เปนเสนทางลดจากเขตพนทกรงเทพมหานครออกสพนทจงหวดปทมธาน ซงคดนศาลปกครองสงสดมคาพพากษาวาเปนการกระทาทไมถกตองตามขนตอนทกฎหมายกาหนด แตทงศาลปกครองชนตนและศาลปกครองสงสดเหนพองกนวา มใหรอถอนสะพาน เนองจากเมอเปรยบเทยบกบผลกระทบ ทประชาชนทอาศยอยในบรเวณนนไดรบแลว การกอสรางสะพานจะเปนประโยชนตอสวนรวมมากกวา

คดนนอกจากศาลปกครองสงสดจะนาหลกกฎหมายปกครองทสาคญ คอ “หลกความไดสดสวน” มาใชในการวนจฉยแลว ศาลปกครองยงไดวางบรรทดฐานการปฏบตราชการทดเกยวกบขนตอนและวธการสาคญในการใชอานาจของกรงเทพมหานครทมบางสวนเกยวของกบกจการทอยในพนทของราชการสวนทองถนอนซงอยนอกเขตอานาจของกรงเทพมหานครอกดวย

๘๙

จงนบเปนคดปกครองทนาศกษายงสาหรบนกวชาการกฎหมายปกครอง ตลอดจนหนวยงานของรฐและเจาหนาทของรฐทวไป

ขอพพาทในคดนเกดขนเมอผฟองคดซงเปนผอาศย ในหมบานใกลกบบรเวณทมการกอสรางสะพานขามคลองสาธารณะและถนนพพาท ไมเหนดวยกบการทผถกฟองคด (ผอานวยการเขต) กอสรางสะพานขามคลองหกวาเชอมตอกบโครงการกอสรางถนนซอยสายไหม ๓๙ หรอซอยผองสวรรณ เนองจากเมอรถวงลงจากสะพานอาจทาใหวงมาชนบานของ ผฟองคด เพราะรศมวงเลยวไมเพยงพอและการกอสรางถนนจะทาใหเกดปญหานาทวมและจะมปญหามลพษ อกทงจะเกดแรงสนสะเทอนของรถบรรทกทสญจรไปมา และการกอสรางสะพานพพาทเปนกจการนอกเขตกรงเทพมหานคร และผวาราชการกรงเทพมหานครไดเสนอเรองเพอขอรบความเหน ชอบจากสภากรงเทพมหานครในภายหลงจากทสะพานพพาท ไดกอสรางเสรจแลว จงเปนการดาเนนการทไมถกตองตามขนตอนหรอวธการอนเปนสาระสาคญทกาหนดไวตามมาตรา ๙๓ (๒) และ (๓) แหงพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการกรงเทพมหานคร พ.ศ. ๒๕๒๘ จงขอใหศาลปกครองมคาพพากษาใหกรงเทพมหานครรอถอนสะพาน

คดนมประเดนทนาศกษา ๒ ประเดน คอ (๑) การทกรงเทพมหานครกอสรางสะพานโดยปลายสะพานดานหนง อยในพนทขององคการบรหารสวนตาบลคคต จงหวดปทมธาน

๙๐

จะตองขอรบความเหนชอบจากสภากรงเทพมหานครและตองไดรบความยนยอมจากองคการบรหารสวนตาบลคคต จงหวดปทมธาน กอนหรอไม ? และ (๒) ศาลปกครองสงสดวนจฉย ไมใหรอถอนสะพานโดยอาศยเหตผลใด ?

โดยมาตรา ๘๙ แหงพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการกรงเทพมหานคร พ.ศ. ๒๕๒๘ กาหนดใหกรงเทพ มหานครมอานาจหนาทดาเนนกจการในเขตในเรองดงตอไปน... (๖) การจดใหมและบารงรกษาทางบก ทางนา และทางระบายนา (๗) การวศวกรรมจราจร และตามมาตรา ๙๓ กรงเทพ มหานครอาจดาเนนกจการนอกเขตกรงเทพมหานครไดเมอ (๑) การนนจาเปนตองกระทาและเปนการทเกยวเนองกบกจการทดาเนนการตามอานาจหนาททอยในเขตกรงเทพ มหานครหรอเปนประโยชนแกประชาชนในกรงเทพมหานคร และ (๒) ไดร บความเหนชอบจากสภากรงเทพมหานคร และ (๓) ไดรบความยนยอมจากผวาราชการจงหวด ราชการสวนทองถน หรอสวนราชการทเกยวของ แลวแตกรณ

ศาลปกครองสงสดวนจฉยประเดนแรกวา การกอสรางสะพานขามคลองหกวาเปนการจดใหมและบารงรกษาทางบก ทางนา และทางระบายนา และจดเปนการดาเนนกจการดานการวศวกรรมจราจร ซงถอเปนกจกรรมทอยในอานาจหนาทของกรงเทพมหานครตามมาตรา ๘๙ (๖) และ (๗) แตเนองจากดานหนงของปลายสะพานอยในพนทขององคการบรหาร

๙๑

สวนตาบลคคต จงหวดปทมธาน ซงเปนการดาเนนกจการ นอกเขต กรงเทพมหานครจงตองดาเนนการตามเกณฑของมาตรา ๙๓ (๒) และ (๓) โดยจะตองไดรบความเหนชอบจากสภากรงเทพมหานครและไดร บความยนยอมจากองคการ บรหารสวนตาบล เมอผถ กฟองคดดาเนนการกอสรางสะพานขามคลองหกวาแลวเสรจโดยไมไดเสนอใหสภากรงเทพมหานครใหความเหนชอบกอน แมตอมาสภากรงเทพมหานครจะไดมมตเหนชอบใหกรงเทพมหานครดาเนนกจการนอกเขตในการกอสรางสะพาน แตกเปนการใหความเหนชอบภายหลงสะพานกอสรางเสรจแลว กรณจงเปนการกระทาโดยไมถกตองตามขนตอนหรอวธการอนเปนสาระสาคญทกาหนดไว เนองจากไมเปนไปตามมาตรา ๙๓ (๒) แหงพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการกรงเทพมหานคร พ.ศ. ๒๕๒๘

สาหรบเหตผลทไมใหรอถอนสะพานนนศาลปกครองสงสดใหเหตผลวา กรงเทพมหานครมอานาจหนาทดาเนนการจดใหมและบารงรกษาทางบก ทางนา และทางระบายนา ทาใหผถกฟองคดสามารถกอสรางสะพานขามคลองสาธารณะเชอมทางสาธารณะไดตามหลกการเพอบรการสาธารณะหรอเพอประโยชนสาธารณะ และเมอการกอสรางสะพานมวตถประสงค ในการแกไขปญหาการจราจรและใชเปนเสนทางลดจากพนทเขตสายไหมเชอมออกสพนทจงหวดปทมธาน ถอเปนการจดทา

๙๒

บรการสาธารณะเพอประโยชนของประชาชนโดยสวนรวม อนเปนประโยชนสาธารณะ แมการเปดใชสะพานจะทาใหสภาพชวตความเปนอยของผฟองคดและผพกอาศยใกลเคยงตองตางไปจากเดม เนองจากสภาพแวดลอมเปลยนแปลงไป มสงรบกวนมากขนจากยวดยานทสญจรผานไปมาบรเวณนนเพมขน แตเมอชงนาหนกถงประโยชนทสวนรวมจะไดร บ เปรยบเทยบกบผลกระทบทผฟองคด รวมทงประชาชน ทอาศยอยในบรเวณนนจะไดรบแลว ยอมเหนไดวาการกอสรางสะพานจะเปนประโยชนตอสวนรวมมากกวา จงสอดคลองกบหลกความไดสดสวนระหวางผลประโยชนของสวนรวมและของเอกชนผไดรบผลกระทบกบทงเปนไปตามหลกความจาเปนและหลกความสมฤทธผลของการกระทา ทางปกครอง เพอใหภารกจในการจดทาบรการสาธารณะของกรงเทพมหานครซงเปนหนวยงานของรฐดาเนนการไปอยางมประสทธภาพ อกทงการใหรอถอนสะพานจะกอใหเกดความเสยหายตอประโยชนสาธารณะทงในแงงบประมาณทใชในการดาเนนการกอสรางและการรอถอน และประโยชนของประชาชนโดยสวนรวมทจะตองเสยไป ซงไมคมกบประโยชนทจะได รบหลงจากรอถอนสะพาน สวนความเสยหายหรอปญหาทจะเกดขนกบผฟองคดตามทอางกเปนเพยงการคาดการณลวงหนาตามความเขาใจของผฟองคด ซงผถกฟองคดไดหามาตรการแกไขใหอยางเหมาะสมแลว

๙๓

ดงนน โครงการกอสรางสะพานและถนนพพาทจงเปนโครงการทมประโยชนตอประชาชนโดยสวนรวมมากกวาเมอเปรยบเทยบกบผลกระทบทจะเกดขนกบผฟองคด จงไมมเหตทศาลจะมคาพพากษาหรอคาสงใหผถกฟองคดรอถอนสะพานพพาท (คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๔๔๔/๒๕๕๕)

จากคาวนจฉยของศาลปกครองสงสดดงกลาว สอดคลองกบหลกกฎหมายปกครองทสาคญ คอ “หลกความไดสดสวน” ซงหลกกฎหมายนมความมงหมายทจะเรยกรองใหฝายปกครองใชอานาจโดยคานงถงดลยภาพระหวางประโยชนมหาชนกบผลกระทบหรอความเสยหายทจะเกดขนกบเอกชน โดยการเลอกใชมาตรการทจาเปนและสมฤทธผลตามเจตนารมณหรอวตถประสงคของกฎหมาย เกดประโยชนแกมหาชนมากทสดและกระทบกระเทอนตอสทธและเสรภาพของปจเจกบคคลนอยทสด ดงนน แมการเลอกใชมาตรการนน ๆ จะทาใหเอกชนคนใดคนหนงไดรบผลกระทบบาง แตหากเปนเรองทจาเปนตองกระทาและผลของการกระทากอใหเกดประโยชนแกสวนรวมมากกวาผลกระทบทเอกชนไดรบแลว กไมมเหตทศาลจะสง ใหหนวยงานทางปกครองแกไขเปลยนแปลงสงทไดดาเนนการไปแลว

********************************

๙๔

เรองท ๑๒ การใชดลพนจออกคาสงยายพนกงาน

ตามสญญาจาง

คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๔๗๘/๒๕๕๕ สาระสาคญ

เทศบาลออกคาสงยายพนกงานจากตาแหนงพนกงานขบรถยนตไปปฏบตงานตาแหนงคนงานประจารถขยะ เปนคาสงทไมเหมาะกบลกษณะการปฏบตงานในตาแหนงพนกงานขบรถยนต และไมมเหตผลหรอความจาเปนเพอประโยชนของทางราชการ คาสงยายจงไมชอบดวยกฎหมายและทาใหเกดความเสยหาย เทศบาลจงตองจายคาสนไหมทดแทนเพอความเสยหายดงกลาว

หลกกฎหมาย/บรรทดฐานทเกยวของ แมวาสญญาจางพนกงานหรอลกจางของหนวยงานราชการ

จะมขอกาหนดใหผบงคบบญชาทมอานาจสามารถสงยายพนกงานหรอลกจางใหไปปฏบตหนาทอนนอกเหนอขอบเขตหนาทความรบผดชอบทกาหนดไวในสญญาได แตผบงคบบญชาจะตองคานง ถงขอบเขตหนาทความรบผดชอบตามขอตกลงและเงอนไขการจางเปนสาคญ และจะตองใชดลพนจอยางเหมาะสมสอดคลอง กบขอเทจจรงอยางสมเหตสมผล และอยภายใตความชอบธรรมตามเจตนารมณของกฎหมาย ทงน เพอมใหเกดความเสยหายตอทางราชการหรอบคคลทอยภายใตบงคบของคาสงนน

๙๕

การใชดลพนจออกคาสงยายพนกงาน ตามสญญาจาง

การบรหารงานบคคลในระบบราชการ แมผบงคบบญชาจะมอานาจดลพนจออกคาสงใหขาราชการ พนกงาน หรอลกจางปฏบตหนาทอยางหนงอยางใด หรอออกคาสงยาย ใหบคคลดงกลาวไปปฏบตงานในตาแหนงอนได นอกจากผบงคบบญชาทมอานาจออกคาสงดงกลาวตองคานงถงประโยชนของทางราชการและการบรหารราชการแผนดน ใหเปนไปอยางมประสทธภาพ การใชอานาจยงตองตงอยบนความเปนธรรมในการบรหารงานบคคลตามระบบคณธรรม อยางไรกตาม หลาย ๆ ครงทการออกคาสงยายทาใหเกดเปนขอพพาทเขาสการพจารณาของศาลปกครอง อนเนองมาจาก ผมอานาจใชดลพนจโดยไมคานงถงประโยชนของทางราชการ หรอใชอานาจโดยไมเหมาะสม ทาใหผถกสงยายเขาใจวาเปนการถกลงโทษ ถกกลนแกลง ดงเชนกรณตามคาพพากษา ศาลปกครองสงสดท อ. ๔๗๘/๒๕๕๕

คดนศาลปกครองสงสดไดนาหลกดลพนจ (Discretionary Power) มาวนจฉย ซงหลกนมความหมายวาหนวยงานฝายปกครองหรอเจาหนาทของรฐสามารถเลอกตดสนใจอยางอสระวาจะเลอกกระทาการใดหรอไมกระทาการอยางใดอยางหนงตามทกฎหมายกาหนด จากความหมายขางตนบอยครงอาจ

๙๖

ทาใหผบงคบบญชาทมอานาจสงยายเขาใจวามอสระทจะตดสนใจอยางไมมขอบเขต ซงหาเปนเชนนนไม เนองจาก การใชอานาจดลพนจจะตองใชอยางเหมาะสมกบขอเทจจรง ภายใตบทบญญตของกฎหมาย และคานงถงความเสยหายทอาจเกดขนกบผรบคาสงและประโยชนของราชการดวย

ขอเทจจรงในคดนมวา ตามสญญาจางพนกงานจางระหวางผฟองคดกบผถกฟองคดระบวา ผฟองคดมหนาทรบผดชอบขบรถยนต บารงรกษาความสะอาดรถยนต โดยกาหนดเรมทางานวนท ๑๖ ตลาคม ๒๕๔๗ และสนสดสญญา จางวนท ๓๐ กนยายน ๒๕๔๘ ซงตอมาผถกฟองคดไดมคาสงใหผฟองคดยายไปปฏบตงานเปนคนงานประจารถขยะ ผฟองคดรบคาสงดงกลาววนท ๒๒ เมษายน ๒๕๔๘ และไปรายงานตวตอผบงคบบญชา แตหลงจากนนผฟองคดกไมไปปฏบตงานจนสนสดระยะเวลาตามสญญาจาง

ผถกฟองคดอางวา แมในสญญาจางจะระบจางผฟองคดตาแหนงพนกงานขบรถยนต แตตามขอ ๓ วรรคสองของสญญากาหนดวา ในกรณทมความจาเปนเพอประโยชนของทางราชการ เทศบาลอาจมคาสงเปลยนแปลงระยะเวลามาปฏบตหนาท หรอมคาสงใหไปปฏบตหนาทเปนอยางอนไดโดยไมตองแกไขสญญา ทงตามเอกสารแนบทายสญญาจาง ยงระบถงหนาทความรบผดชอบและลกษณะงานทปฏบตของพนกงานจางวาใหปฏบตหนาทอนตามทผบงคบบญชามอบหมาย ดงนน การมคาสงใหผฟองคดไปปฏบตหนาทเปนคนงาน

๙๗

ประจารถขยะจงเปนการออกคาสงใหผฟองคดไปปฏบตหนาทอน ซงผถกฟองคดมอานาจออกคาสง และเปนคาสงทปฏบตตามสญญาจางพนกงานจางขอ ๓ และเอกสารแนบทายสญญาจาง

การออกคาสงยายผฟองคดจากตาแหนงพนกงานขบรถยนตไปปฏบตงานเปนคนงานประจารถเกบขยะเปนการใชดลพนจโดยชอบดวยกฎหมายหรอไม ?

ประเดนนศาลปกครองสงสดวนจฉยวา แมวาผถก ฟองคดมอานาจออกคาสงใหผฟองคดไปปฏบตงานนอกเหนอ จากเงอนไขทกาหนดในสญญาจางได แตการออกคาสงยาย ผฟองคดจากตาแหนงพนกงานขบรถยนตไปปฏบตงานตาแหนงคนงานประจารถขยะ เปนคาสงทไมเหมาะกบลกษณะการปฏบตงานของพนกงานจางตาแหนงพนกงานขบรถยนต คาสงดงกลาวจงไมมเหตผลเพยงพอทจะรบฟงได เนองจากการกระทาหรองดเวนกระทาการของหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐตองเหมาะสมกบขอเทจจรงและสภาวการณ ในแตละกรณ การดาเนนการดงกลาวจงตองอยภายใตหลกความชอบดวยกฎหมาย และการใชดลพนจของเจาหนาทจะตองเปนไปโดยชอบดวยกฎหมาย มใชจะใชดลพนจตามอาเภอใจอยางไรกได อกทงตองใชดลพนจดวยความระมดระวงรอบคอบเพอมใหเกดความเสยหายตอราชการหรอบคคลอน ประกอบกบการออกคาสงดงกลาวไมมเหตผลหรอความจาเปนเพอประโยชนแหงราชการ และยงทาใหผถกฟองคดตองขาดอตราจางพนกงานขบรถยนต ขณะเดยวกนกไมปรากฏขอเทจจรงทยนยนวา

๙๘

ผถกฟองคดมความจาเปนหรอเหตผลทตองเพมคนงานประจารถขยะแตประการใด ดงนน คาสงของผถกฟองคดจงไมชอบดวยกฎหมาย

เมอคาสงยายผฟองคดไปปฏบตงานตาแหนงคนงานประจารถเกบขยะไมชอบดวยกฎหมาย จงตองพจารณาวา ผถกฟองคดตองจายเงนเดอนตงแตเดอนพฤษภาคมถงเดอนกนยายน ๒๕๔๘ ใหแกผฟองคดหรอไม เพยงใด

ศาลปกครองสงสดวนจฉยวา การทผฟองคดทราบคาสงแตไมมาปฏบตงานจนสนสดสญญาจาง ถอเปนการขาดราชการ แตเมอคาสงของผถกฟองคดเปนคาสงทไมชอบ ดวยกฎหมาย คาสงดงกลาวยอมทาใหเกดความเสยหายแก ผฟองคด ซงหากไมมคาสงยายผฟองคด ผฟองคดยอมมสทธปฏบตตามสญญาจางจนครบกาหนดระยะเวลาและไดรบคาจาง ดงนน ผถกฟองคดจงตองจายคาสนไหมทดแทนเพอความเสยหายแกผฟองคด

สวนจะชาระคาสนไหมทดแทนใหผฟองคดเพยงใดตองอาศยพฤตการณวาความเสยหายนนไดเกดขนเพราะ ฝายไหนเปนผกอยงหยอนกวากนตามมาตรา ๒๒๓ แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ซงพจารณาแลวเหนวา ความเสยหายทเกดขนเปนเพราะผถกฟองคดเปนผกอมากกวาผฟองคด ผถกฟองคดจงตองชดใชคาสนไหมทดแทนจานวนเงนเทากบกงหนงทผฟองคดควรไดรบ

๙๙

คาพพากษาศาลปกครองสงสดคดนเปนบรรทดฐานการปฏบตราชการทดเกยวกบการบรหารงานบคคลในระบบราชการ ซงในปจจบนมรปแบบการจางงานหลากหลายลกษณะมากขน ไมวาจะเปนพนกงานหรอลกจางตามสญญา แมวาสญญาจางจะกาหนดวาในกรณจาเปนใหผบงคบบญชาทมอานาจสามารถสงยายพนกงานหรอลกจางใหไปปฏบตงานหนาทอนนอกเหนอจากขอบเขตหนาทความรบผดชอบทกาหนดไวในสญญาได กมใชหมายความวาผบงคบบญชาจะใชดลพนจพจารณาออกคาสงยายไดอยางอสระ แตตองคานงถงขอบเขตหนาทความรบผดชอบตามขอตกลงในสญญาและเงอนไขการจางเปนสาคญ นอกจากน ในการใชอานาจกจะตองใชดลพนจอยางเหมาะสม สอดคลองกบขอเทจจรงอยางสมเหตสมผล และอยภายใตความชอบธรรมตามเจตนารมณของกฎหมาย เพอมใหเกดความเสยหายตอราชการหรอผรบคาสงนน

********************************

๑๐๐

เรองท ๑๓ คาสงทางปกครองทโดยเหตผลของเรอง

ไมตองใหโอกาสโตแยง

คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๕๔๒/๒๕๕๕ สาระสาคญ

นายกเทศมนตรมคาสงใหรองนายกเทศมนตรพนจากตาแหนง โดยใหเหตผลวาไมไดทางานตอบสนองใหเปนไปตามนโยบายทไดรบมอบหมาย แมจะเปนคาสงทางปกครองททาเปนหนงสอ ตองจดใหมเหตผล และตองใหโอกาสรองนายกเทศมนตรไดโตแยงและแสดงพยานหลกฐานของตนตามมาตรา ๓๐ และมาตรา ๓๗ แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. ๒๕๓๙ แตการใชดลพนจถอดถอนใหพนจากตาแหนงเพราะหมดความไววางใจในตวรองนายกเทศมนตร ไมอาจถอไดวาเปนการลงโทษรองนายกเทศมนตร จงเหนไดชดวาโดยเหตผลของเรอง การใชดลพนจถอดถอนรองนายกเทศมนตรผใดพนจากตาแหนงไมอยในบงคบของพระราชบญญตขางตน การออกคาสงของนายกเทศมนตรโดยไมไดใหโอกาสดงกลาวจงไมถอวาเปนการกระทาทไมชอบดวยกฎหมาย

๑๐๑

หลกกฎหมาย/บรรทดฐานทเกยวของ พระราชบญญตเทศบาล พ.ศ. ๒๔๙๖ แกไขเพมเตมโดย

พระราชบญญตเทศบาล (ฉบบท ๑๒) พ.ศ. ๒๕๔๖ กาหนดใหนายกเทศมนตรมดลพนจทจะแตงตงบคคล ซงมใชสมาชกสภาเทศบาลทมคณสมบตและทตนไววางใจเปนรองนายกเทศมนตรเพอใหเปนผชวยเหลอในการบรหารราชการของเทศบาล และถอดถอนใหพนจากตาแหนงเมอหมดความไววางใจ โดยไมถอวาเปนการลงโทษ ทงการกระทาหรอพฤตการณของรองนายก เทศมนตรทเปนเหตใหหมดความไววางใจกไมจาเปนตองเปนเรองใดเรองหนงหรอหลายเรองโดยเฉพาะเจาะจง แตอาจเปนการกระทาโดยรวม โดยเหตผลของเรองการมคาสงถอดถอน รองนายกเทศมนตรไมอยในบงคบทจะตองดาเนนการตามรปแบบ ขนตอน หรอวธการอนเปนสาระสาคญตามมาตรา ๓๐ และมาตรา ๓๗ แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. ๒๕๓๙

๑๐๒

คาสงทางปกครองทโดยเหตผลของเรอง ไมตองใหโอกาสโตแยง

คดปกครองทนามาเลาสกนฟงในฉบบนเปนเรองเกยวกบการใชอานาจดลพนจของนายกเทศมนตรออกคาสงยกเลกคาสงแตงตงรองนายกเทศมนตร มผลทาใหผฟองคด ซงดารงตาแหนงรองนายกเทศมนตรอยเดมตองพนจากตาแหนง ซงคาสงดงกลาวถอเปนคาสงทางปกครองตามมาตรา ๕ แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. ๒๕๓๙ ทกระทบถงสทธของผฟองคดและเปนคาสงทางปกครองท ทาเปนหนงสอ แตผออกคาสงไดออกคาสงโดยไมไดปฏบตตามมาตรา ๓๐ และมาตรา ๓๗ แหงพระราชบญญตเดยวกน แตคดนศาลปกครองสงสดพพากษายนตามศาลปกครองชนตนวา แมคาสงยกเลกคาสงแตงตงรองนายกเทศมนตรและมผลทาใหผฟองคดทดารงตาแหนงรองนายกเทศมนตรอยเดม ตองพนจากตาแหนงจะมไดร บฟงผฟองคดซงเปนคกรณกอนทจะออกคาสงและมไดจดใหมเหตผล กไมอาจถอไดวาเปนการใชดลพนจโดยไมสจรตหรอเปนการใชดลพนจโดยมชอบ

เหตใด ? คาสงของนายกเทศมนตรดงกลาวจงไมตองปฏบตตามมาตรา ๓๐ และมาตรา ๓๗ แหงพระราชบญญต วธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. ๒๕๓๙ ทงทในการออกคาสงทางปกครองทกระทบถงสทธของคกรณ พระราชบญญต

๑๐๓

วธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. ๒๕๓๙ กาหนดรปแบบ ขนตอนและวธการอนเปนสาระสาคญไววา เจาหนาทตองใหคกรณมโอกาสทจะไดทราบขอเทจจรงอยางเพยงพอและ มโอกาสไดโตแยงและแสดงพยานหลกฐานของตน เวนแตกรณตามวรรคสอง (๑) - (๖) (มาตรา ๓๐) และกรณทเปนคาสงททาเปนหนงสอจะตองจดใหมเหตผลไวดวยและเหตผล นนอยางนอยตองประกอบดวย (๑) ขอเทจจรงอนเปนสาระสาคญ (๒) ขอกฎหมายทอางอง (๓) ขอพจารณาและขอสนบสนนใน การใชดลพนจ เวนแตกรณตามวรรคสาม (๑) - (๔) (มาตรา ๓๗)

ขอเทจจรงของคดน คอ ผถกฟองคด (นายกเทศมนตร) ออกคาสงท ๗๙/๒๕๕๒ แตงตงผฟองคดเปนรองนายกเทศมนตร ตอมา ผถกฟองคดไดออกคาสงท ๓๑๐/๒๕๕๒ ยกเลกคาสง ท ๗๙/๒๕๕๒ มผลทาใหผฟองคดทดารงตาแหนงรองนายก เทศมนตรพนจากตาแหนง โดยผถกฟองคดอางเหตผลของการออกคาสงวาหนาทรองนายกเทศมนตร คอ ชวยเหลองานนายกเทศมนตรตามทนายกเทศมนตรมอบหมาย แตผฟองคดไมไดทางานตอบสนองใหเปนไปตามนโยบายทผถกฟองคด ไดมอบหมาย

ผฟองคดเหนวาเปนคาสงทไมชอบดวยกฎหมาย เนองจากไมไดปฏบตตามมาตรา ๓๐ และมาตรา ๓๗ แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. ๒๕๓๙ จงอทธรณคาสงดงกลาวตอผถกฟองคด และตอมาไดนาคด มาฟองตอศาลปกครองขอใหศาลมคาพพากษาหรอคาสง

๑๐๔

เพกถอนคาสงยกเลกคาสงแตงตงรองนายกเทศมนตรทมผลทาใหผฟองคดตองพนจากตาแหนงรองนายกเทศมนตร และใหรบกลบเขาตาแหนงเดม พรอมคนสทธประโยชนทพงไดรบนบแตวนพนจากตาแหนง

คดนมประเดนทศาลปกครองวนจฉย ๒ ประเดน คอ (๑) ผถกฟองคดไดดาเนนการออกคาสงโดยถกตองตามรปแบบ ขนตอน และวธการอนเปนสาระสาคญตามทกฎหมายกาหนดไวหรอไม ซงศาลปกครองสงสดวนจฉยวา ตามบทบญญต แหงพระราชบญญตเทศบาล พ.ศ. ๒๔๙๖ แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตเทศบาล (ฉบบท ๑๒) พ.ศ. ๒๕๔๖ มาตรา ๔๘ นว มาตรา ๔๘ เบญจ มาตรา ๔๘ อฏฐ มาตรา ๔๘ เตรส และมาตรา ๔๘ โสฬส บญญตใหนายกเทศมนตรซงมาจากการเลอกตงโดยตรงของประชาชนตามกฎหมายวาดวยการเลอกตงสมาชกสภาทองถนหรอผบรหารทองถน มดลพนจทจะแตงตงบคคลซงมใชสมาชกสภาเทศบาลทมคณสมบตและไมมลกษณะตองหามและทตนไววางใจเปนรองนายกเทศมนตรเพอใหเปนผชวยเหลอในการบรหารราชการของเทศบาล และถอดถอนรองนายกเทศมนตรหรอสงใหรองนายกเทศมนตรพนจากตาแหนงเมอตนหมดความไววางใจแลว ซงโดยสภาพการแลว การทนายกเทศมนตรใชดลพนจมคาสงถอดถอนรองนายก เทศมนตรหรอใหรองนายกเทศมนตรผใดพนจากตาแหนงเนองจากนายกเทศมนตรหมดความไววางใจในตวรองนายก เทศมนตรผนน ไมอาจถอไดวาเปนการลงโทษรองนายกเทศมนตร

๑๐๕

ผนน ทงการกระทาหรอพฤตการณของรองนายกเทศมนตร ทเปนเหตใหนายกเทศมนตรเสอมหรอหมดความไววางใจลง กไมจาเปนตองเปนการกระทาหรอพฤตการณในเรองใดเรองหนงหรอหลายเรองโดยเฉพาะเจาะจง แตอาจจะเปนการกระทาหรอพฤตการณของรองนายกเทศมนตรผนนโดยรวมกได ดงนน กรณจงเหนไดชดวาโดยเหตผลของเรองแลว การทนายก เทศมนตรใชดลพนจมคาสงถอดถอนรองนายกเทศมนตรผใดพนจากตาแหนง ไมอยในบงคบของมาตรา ๓๐ และมาตรา ๓๗ แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. ๒๕๓๙ การทผถกฟองคดมคาสงท ๓๑๐/๒๕๕๒ ยกเลกคาสงท ๗๙/๒๕๕๒ และมผลทาใหผฟองคดพนจากตาแหนงรองนายกเทศมนตร จงไมอาจถอไดวาเปนการกระทาทไมชอบดวยกฎหมาย เนองจากไมเปนไปตามรปแบบ ขนตอน หรอวธการอนเปนสาระสาคญทกฎหมายกาหนดไวสาหรบ การกระทาดงกลาวแตอยางใด

สวนประเดนท (๒) ผถกฟองคดไดใชดลพนจโดยไมชอบดวยกฎหมายหรอไม ศาลปกครองสงสดวนจฉยประเดนนวา เมอนายกเทศมนตรมดลพนจทจะแตงตงบคคลทมคณสมบตและไมมลกษณะตองหามตามทกฎหมายกาหนดและทตนไววางใจเปนรองนายกเทศมนตรและใหอยในตาแหนงตราบ ทตนยงคงไววางใจ การทผฟองคดไมไดทางานตอบสนองใหเปนไปตามนโยบายทไดรบมอบหมายไว ผถกฟองคดจงยกเลก

๑๐๖

คาสงแตงตงผฟองคดใหดารงตาแหนงรองนายกเทศมนตร ซงหมายความวาผถกฟองคดหมดความไววางใจผฟองคดแลวโดยสนเชง จงไมอาจถอไดวาเปนการใชดลพนจโดยไมสจรตหรอเปนการใชดลพนจโดยมชอบ

คดนมขอสงเกตทนาสนใจวาศาลปกครองสงสดไมไดยกเหตผลวาเปนคาสงทางปกครองทไดรบการยกเวนตามมาตรา ๓๐ วรรคสอง (๑) - (๖) และมาตรา ๓๗ วรรคสาม แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. ๒๕๓๙ แตไดวนจฉยโดยพจารณาจากเหตผลของการใชอานาจของนายกเทศมนตรในการมคาสงแตงตงและถอดถอนรองนายก เทศมนตรตามพระราชบญญตเทศบาล พ.ศ. ๒๔๙๖ แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตเทศบาล (ฉบบท ๑๒) พ.ศ. ๒๕๔๖ ในขณะทศาลปกครองชนตนมความเหนวา การออกคาสงดงกลาวเปนคาสงทางปกครองเกยวกบการแตงตงและใหบคคลพนจากตาแหนง ซงไดรบการยกเวนตามมาตรา ๓๐ วรรคสอง (๖) แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. ๒๕๓๙ ประกอบกฎกระทรวง ฉบบท ๒ (พ.ศ. ๒๕๔๐) ออกตามความในพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. ๒๕๓๙ วรรคสอง (๑) และไมใชคาสงทางปกครองทมลกษณะเปนคาสงตามประกาศสานกนายกรฐมนตร เรอง คาสงทางปกครองทตองระบเหตผลไวในคาสงหรอในเอกสาร แนบทายคาสง ลงวนท ๓๑ กรกฎาคม ๒๕๔๓ จงไมอยในบงคบทจะตองระบเหตผลไวในคาสงหรอเอกสารแนบทาย

๑๐๗

คาสงแตอยางใด รายละเอยดและเหตผลทงหมดของคาวนจฉยผสนใจสามารถศกษาไดจากคาพพากษาศาลปกครองสงสด ท อ. ๕๔๒/๒๕๕๕

******************************

๑๐๘

เรองท ๑๔ คาสงลงโทษทางวนยไมชอบ ...

เพราะกระบวนการแตงตงกรรมการ ไมถกตองตามกฎหมาย

คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๖๕๐/๒๕๕๕ สาระสาคญ

การแตงตงคณะกรรมการสอบสวนทางวนยปลดองคการบรหารสวนตาบลโดยกรรมการผไดรบแตงตงไมไดรบความยนยอมจากหนวยงานตนสงกด อกทงประธานกรรมการตองพนจากตาแหนง มผลทาใหองคประกอบของคณะกรรมการไมครบจานวนตามทประกาศคณะกรรมการพนกงานสวนตาบลกาหนดไว สงผลใหการพจารณาสอบสวนทางวนยดงกลาวเสยไป ดงนน การมคาสงใหปลดปลดองคการบรหารสวนตาบลออกจากราชการโดยนาผลการสอบสวนทางวนยมาประกอบการพจารณาจงเปนการกระทาทไมชอบดวยกฎหมาย

หลกกฎหมาย/บรรทดฐานทเกยวของ การทกฎหมายกาหนดหลกเกณฑการแตงตงคณะกรรมการ

สอบสวนไวเปนการเฉพาะ เชน การกาหนดจานวนหรอคณสมบตของคณะกรรมการ แมจะเปนเพยงการเตรยมการของเจาหนาทเพอจดใหมคาสงทางปกครองกตาม แตกเปนกระบวนการหรอ

๑๐๙

ขนตอนอนเปนสาระสาคญทมว ตถประสงคเพอใหไดมาซงขอเทจจรงสาหรบนาไปใชพจารณาออกคาสงลงโทษผถกกลาวหา ซงถอเปนเงอนไขความชอบดวยกฎหมายในทางแบบพธทผมอานาจแตงตงจะตองดาเนนการตามทกฎหมายกาหนดไว การนาขอเทจจรงทไดจากการดาเนนการของคณะกรรมการสอบสวน ทแตงตงโดยไมชอบดวยกฎหมายมาพจารณาออกคาสงลงโทษทางวนย ยอมทาใหคาสงลงโทษทางวนยนนไมชอบดวยกฎหมายไปดวย

๑๑๐

คาสงลงโทษทางวนยไมชอบ ... เพราะกระบวนการแตงตงกรรมการ

ไมถกตองตามกฎหมาย

การลงโทษทางวนยเปนกระบวนการในการควบคมการปฏบตหนาทและความประพฤตของเจาหนาทของรฐ และเปนการใชอานาจตามกฎหมายทสงผลกระทบตอสถานภาพของสทธหนาทของเจาหนาทอนมลกษณะเปนคาสงทางปกครอง ดงนน การออกคาสงลงโทษทางวนยจะมผลบงคบโดยสมบรณได หนวยงานผมอานาจยอมตองไมกระทาการใดอนเปนการฝาฝนเงอนไขความสมบรณของคาสงทางปกครอง ไมวาจะเปนเงอนไขความชอบดวยกฎหมายในทางเนอหาและในทางแบบพธ

สาหรบเงอนไขในทางเนอหาเปนการพจารณา ความสมบรณของคาสงทางปกครองภายใตขอเทจจรงทเปน เหตแหงอานาจ วตถประสงคหรอเนอความ และความมงหมายของคาสงทางปกครอง สวนเงอนไขในทางแบบพธนอกจากจะ ตองพจารณาอานาจและการดารงอยของอานาจของผออกคาสง และความถกตองของรปแบบของคาสงแลว ยงตองพจารณาถงกระบวนการและขนตอนในการออกคาสงดวย โดยเฉพาะอยางยง กระบวนการในการดาเนนการสอบสวนเพอจดใหมคาสงลงโทษทางวนยทตองมการแตงตงคณะกรรมการสอบสวนทางวนย ซงตองมองคประกอบของคณะกรรมการ ทงในเรองคณสมบต

๑๑๑

หรอจานวนของคณะกรรมการสอบสวนทถกตองและครบถวนตามทกฎหมายกาหนดไว ซงหากองคประกอบของคณะกรรมการมความบกพรองหรอไมถกตองครบถวน เชน กรณทกฎหมายกาหนดใหแตงตงกรรมการจากหนวยงานอนไดโดยตองไดรบความยนยอมจากหนวยงานตนสงกดของกรรมการคนดงกลาว แตปรากฏวาหนวยงานตนสงกดไมใหความยนยอมในเบองตนและเจาหนาทผไดร บแตงตงเปนกรรมการไดทาหนาทเปนกรรมการตลอดมา จนกระทงถงขนตอนการวนจฉยเพอสรปรายงานผลการสอบสวนจงไดรบความยนยอมจากหนวยงาน ตนสงกด กรณเชนนจะถอวากระบวนการสอบสวนชอบ ดวยกฎหมายหรอไม นอกจากน ขอเทจจรงยงปรากฏดวยวาในระหวางทการสอบสวนยงไมเสรจสน ประธานกรรมการ ไดถกใหออกจากราชการ กรณเชนนจะถอวากรรมการทไมไดรบความยนยอมจากหนวยงานตนสงกดเปนองคประกอบของคณะกรรมการทดารงอยตามจานวนทกฎหมายกาหนดหรอไม

คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๖๕๐/๒๕๕๕ วนจฉยประเดนดงกลาวไวโดยมขอเทจจรงวา ผถกฟองคดท ๑ (องคการบรหารสวนตาบล) ไดแตงตงกรรมการสอบสวนวนยอยางรายแรง ผฟองคด (ปลดองคการบรหารสวนตาบล) เนองจากลงลายมอชอตรวจรบการจดซอวสดโครงการกอสรางเมรวดเพยงผเดยว โดยกรรมการตรวจรบพสดคนอนมไดลงลายมอชอดวย และจดทาเอกสารเทจเพอเสนอขออนมตการเบกจายเงนใหแกผขายทงทการสงมอบของยงไมครบถวนตามสญญา โดยคณะ

๑๑๒

กรรมการสอบสวนวนยอยางรายแรงประกอบดวยกรรมการ ๔ คน ซงแตงตงจากหนวยงานอน คอ นาย ก. ปลดอาเภอเปนประธานกรรมการ นาย ข. ปลดอาเภอเปนกรรมการ นาย ค. ปลดอาเภอเปนกรรมการและเลขานการ และจาสบเอก ง. ปลดองคการบรหารสวนตาบลแหงอนเปนกรรมการและผชวย เลขานการ เนองจากเหนวาพนกงานสวนตาบลทอยในพนท ไมมคณสมบตเหมาะสม ผถกฟองคดท ๑ จงมหนงสอแจงขอยมตวกรรมการแตละคนจากหนวยงานตนสงกด แตองคการบรหารสวนตาบลตนสงกดของจาสบเอก ง. ไดมหนงสอแจงวาไมสามารถใหจาสบเอก ง. มารวมเปนคณะกรรมการสอบสวนได

อยางไรกด ในระหวางการสอบสวน จาสบเอก ง. ไดทาหนาทกรรมการสอบสวนมาโดยตลอด ตอมา นาย ก. ประธานกรรมการพนจากตาแหนง ผถกฟองคดท ๑ จงไดมหนงสอขอยมตวจาสบเอก ง. จากหนวยงานตนสงกดอกครงหนง ซงองคการบรหารสวนตาบลตนสงกดกยนยอมใหจาสบเอก ง. มาทาหนาทกรรมการสอบสวนได เนองจากเหนวาการสอบสวนใกลจะยตและอยในชวงของการวนจฉยสรปความเหนของคณะกรรมการ และตอมาผถกฟองคดท ๑ ไดมคาสงปลดผฟองคดออกจากราชการตามความเหนของคณะกรรมการสอบสวนวนยดงกลาว

ผฟองคดเหนวาการแตงตงคณะกรรมการสอบสวน ไมถกตอง เนองจากมไดแตงตงจากพนกงานสวนตาบลกอน แตกลบแตงตงจากขาราชการพลเรอนทดารงตาแหนงปลด อาเภอแทน ประกอบกบภายหลงทไดมการแตงตงคณะกรรมการ

๑๑๓

สอบสวนแลว ผถกฟองคดท ๑ กมไดมหนงสอแจงการพนจากตาแหนงของประธานกรรมการใหผฟองคดทราบแตอยางใด การดาเนนการสอบสวนวนยผฟองคดจงไมชอบดวยกฎหมาย

ผฟองคดจงนาคดมาฟองตอศาลเพอขอใหเพกถอนคาสงปลดผฟองคดออกจากราชการ

คดมประเดนสาคญ คอ การแตงตงคณะกรรมการสอบสวนวนยดงกลาวชอบดวยกฎหมายหรอไม ? ศาลปกครองสงสดวนจฉยวา เมอประกาศคณะกรรมการพนกงานสวนตาบล เรอง หลกเกณฑและเงอนไขในการสอบสวน การลงโทษ ทางวนย การใหออกจากราชการ การอทธรณ และการรองทกข กาหนดใหการแตงตงคณะกรรมการสอบสวนแกพนกงานสวนตาบลมจานวนอยางนอยสามคน โดยใหแตงตงจากพนกงานสวนตาบลกอน หากไมมพนกงานสวนตาบลทมคณสมบตเหมาะสมหรอมเหตจาเปนเพอประโยชนในการสอบสวนหรอเพอความยตธรรม จงใหแตงตงจากขาราชการฝายพลเรอนหรอพนกงานสวนทองถนอน โดยไดรบความยนยอมจากตนสงกดกได และเมอมคาสงแตงตงคณะกรรมการสอบสวนแลว ใหแจงคาสงใหผถกกลาวหาทราบโดยเรว และถามเหตอนสมควรหรอจาเปนทจะตองเปลยน เพม หรอลดจานวนกรรมการสอบสวนแลว ใหผสงแตงตงดาเนนการดงกลาวโดยใหแสดงเหตแหงการสงนน กรณทการแตงตงคณะกรรมการสอบสวน ไมถกตอง ใหการสอบสวนทงหมดนนเสยไปและใหมการ

๑๑๔

แตงตงคณะกรรมการสอบสวนใหมใหถกตอง (ขอ ๓๓ ขอ ๓๕ (๑) ขอ ๔๐ วรรคหนง และขอ ๖๓)

ดงนน การทหนวยงานตนสงกดของนาย ก. นาย ข. และนาย ค. อนญาตใหนาย ก. นาย ข. และนาย ค. เปนคณะ กรรมการสอบสวน แตหนวยงานตนสงกดของจาสบเอก ง. มหนงสอแจงวาไมอนญาต ยอมมผลทาใหการแตงตงจาสบเอก ง. เปนการแตงตงโดยไมไดรบความยนยอมจากหนวยงานตนสงกด คณะกรรมการสอบสวนวนยตามคาสงของผถกฟองคดท ๑ จงประกอบดวยคณะกรรมการเพยงสามคนเทานน และเมอในระหวางการสอบสวนปรากฏวานาย ก. ประธานกรรมการ ไดถกใหออกจากราชการ ซงแมคณะกรรมการจะไดเลอกใหนาย ข. เปนประธานกรรมการแทนกตาม แตเมอในขณะนนคณะกรรมการสอบสวนคงเหลอกรรมการเพยงสองคนเทานน (นาย ข. และนาย ค.) องคประกอบของคณะกรรมการจงไมครบจานวนตามทประกาศคณะกรรมการพนกงานสวนตาบลกาหนดไว และแมผถกฟองคดท ๑ จะมหนงสอแจงขอยมตวจาสบเอก ง. ใหมาเปนคณะกรรมการสอบสวนอกครงและหนวยงานตนสงกดไมขดของกตาม แตเปนเพราะเหนวาจาสบเอก ง. ไดทาหนาทกรรมการสอบสวนมาโดยตลอดนบแตมคาสงแตงตง และการสอบสวนใกลจะแลวเสรจ เหลอเพยงขนตอนการวนจฉยและสรปความเหนของคณะกรรมการทไดรวบรวมพยานหลกฐานครบถวนแลว การขอความยนยอมจากตนสงกดจงเปนการดาเนนการเพอใหขนตอนการดาเนนการทางวนยครบถวน

๑๑๕

ถกตองตามกฎหมายและระเบยบของทางราชการโดยสมบรณเทานน แตมไดทาใหจาสบเอก ง. เปนคณะกรรมการสอบสวนโดยชอบดวยกฎหมายในทนท เนองจากผถกฟองคดท ๑ มไดยกเลกคาสงแตงตงคณะกรรมการสอบสวนทมองคประกอบของคณะกรรมการไมครบจานวนตามกฎหมาย และทาการออกคาสงใหมเพมหรอเปลยนแปลงตวกรรมการสอบสวนแทนคาสงดงกลาว รวมทงมไดแจงใหผฟองคดไดทราบถงการเปลยนแปลงตวกรรมการสอบสวนแตอยางใด การแตงตงคณะกรรมการสอบสวนวนยดงกลาวจงไมชอบดวยขอ ๔๐ วรรคหนง ประกอบขอ ๓๕ (๑) ของประกาศคณะกรรมการพนกงานสวนตาบล การสอบสวนทงหมดจงเสยไปตามขอ ๖๓ ของประกาศฉบบเดยวกน

ดงนน เมอกระบวนการสอบสวนทางวนยมทมาจากคณะกรรมการสอบสวนทมองคประกอบไมชอบดวยกฎหมาย ผลการพจารณาสอบสวนทางวนยทเกดจากคณะกรรมการสอบสวนดงกลาวยอมเสยไป การมคาสงลงโทษปลดผฟองคดออกจากราชการจงเปนการกระทาทไมชอบดวยกฎหมาย พพากษาเพกถอนคาสงปลดผฟองคดออกจากราชการ

คาพพากษาศาลปกครองสงสดคดนไดวางบรรทดฐานการปฏบตราชการทดใหกบองคกรปกครองสวนทองถนทมกฎหมายและระเบยบปฏบตเกยวกบการสอบสวนทางวนยขาราชการเปนไปในทานองเดยวกน รวมถงหนวยงานของรฐแหงอน ๆ ในการแตงตงคณะกรรมการสอบสวนทางวนยวา การทกฎหมายกาหนดหลกเกณฑหรอขนตอนในการแตงตง

๑๑๖

คณะกรรมการสอบสวนไวเปนการเฉพาะ เชน การกาหนดจานวนหรอคณสมบตของคณะกรรมการนน แมจะเปนเพยงการเตรยมการและการดาเนนการของเจาหนาทเพอจดใหมคาสงทางปกครองกตาม แตกเปนกระบวนการหรอขนตอน อนเปนสาระสาคญทมวตถประสงคเพอใหไดมาซงขอเทจจรงเกยวกบการกระทาผดวนยสาหรบนาไปใชพจารณาออกคาสงลงโทษหรอไมลงโทษผถกกลาวหา ซงถอเปนเงอนไขความ ชอบดวยกฎหมายในทางแบบพธทสาคญทผมอานาจแตงตงจะตองดาเนนการใหเปนไปตามเงอนไขทกฎหมายกาหนดไว เพราะมฉะนนแลวการนาขอเทจจรงทไดจากการดาเนนการของคณะกรรมการสอบสวนทแตงตงโดยไมชอบดวยกฎหมาย มาพจารณาออกคาสงลงโทษทางวนย ยอมเปนเหตทาให คาสงลงโทษทางวนยนนไมชอบดวยกฎหมายไปดวย

******************************

๑๑๗

เรองท ๑๕ กระทาผดดวยกนแตยงมไดลงโทษ ...

ไมใชเลอกปฏบต

คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๖๗๖/๒๕๕๕ สาระสาคญ

คณะกรรมการสอบสวนทางวนยไมไดดาเนนการสอบสวนใหแลวเสรจภายใน ๑๘๐ วน ตามขอ ๑๒ ของกฎ ก.พ. ฉบบท ๑๘ (พ.ศ. ๒๕๔๐) ออกตามความในพระราชบญญตระเบยบขาราชการพลเรอน พ.ศ. ๒๕๓๕ วาดวยการสอบสวนและพจารณา ไมมผลทาใหการสอบสวนทางวนยไมชอบดวยกฎหมาย เนองจากเปนระยะเวลาเรงรดการปฏบตงานของคณะกรรมการสอบสวนเทานน และการตงกรรมการสอบสวนทางวนยขาราชการทมพฤตการณกระทาผดทางวนยเพยงรายเดยวทงทมเจาหนาทรายอนกระทาในลกษณะเดยวกน ไมเปนการเลอกปฏบตทไมเปนธรรม เพราะการกลาวอางวาเปนการเลอกปฏบตทไมเปนธรรมตองเปนกรณทผกลาวอางมสทธตามกฎหมายทจะไดรบสทธนนๆ แตไมไดรบสทธนนเพราะการเลอกปฏบตทไมเปนธรรม

หลกกฎหมาย/บรรทดฐานทเกยวของ ๑. กรณทบคคลหลายคนมพฤตการณอนเปนความผดใน

ลกษณะเดยวกน แตหนวยงานทางปกครองไดดาเนนการทางวนยกบบคคลทมพฤตการณดงกลาวเพยงบางคนนน ไมถอเปนการ

๑๑๘

เลอกปฏบตทไมเปนธรรม เพราะผทจะกลาวอางหรอเรยกรองใหหนวยงานทางปกครองปฏบตตอตนตามหลกความเสมอภาคนน จะตองเปนบคคลทมสทธตามกฎหมายทจะไดรบสทธนนๆ หากไมมสทธตามกฎหมายกไมถอวาเปนผทรงสทธทจะกลาวอางถง “หลกความเสมอภาค” ได

๒. กรณทคณะกรรมการสอบสวนทางวนยดาเนนการสอบสวนไมแลวเสรจตามกาหนดระยะเวลานน ไมมผลทาใหการสอบสวนดงกลาวเสยไป เนองจากกฎหมายไดกาหนดระยะเวลาไวเพอเรงรดการดาเนนการสอบสวนมใหลาชาเกนกวาทควรจะเปนเทานน

๑๑๙

กระทาผดดวยกนแตยงมไดลงโทษ … ไมใชเลอกปฏบต

บคคลทกคนจะตองไดรบการปฏบตจากหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐอยางเทาเทยมกน ไมเลอกปฏบตในสถานการณเดยวกนและมขอเทจจรงอนเปนสาระ สาคญเหมอนกน อนเปนไปตาม “หลกความเสมอภาค” เมอหลกความเสมอภาคเปนหลกทรบรองและคมครองสทธและเสรภาพของบคคล และควบคมมใหรฐใชอานาจตามอาเภอใจ หากหนวยงานทางปกครองใชอานาจออกคาสงลงโทษทางวนยกบขาราชการบางคนทมพฤตการณทจรตตอหนาท แตยงไมดาเนนการกบขาราชการอนๆ ทมพฤตการณการกระทาความผดในลกษณะเดยวกน ขาราชการทถกลงโทษทางวนยจะกลาวอางเพอหกลางวาหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรมไดหรอไม

กรณดงกลาวศาลปกครองสงสดไดมคาพพากษา ท อ. ๖๗๖/๒๕๕๕ วนจฉยไวโดยมขอเทจจรงสรปไดวา ขณะทผฟองคดเปนขาราชการสถานพนจและคมครองเดกและเยาวชนกรงเทพมหานคร ไดรบมอบหมายใหปฏบตหนาทครเวร ถกกลาวหาวาไมปฏบตหนาทตามระเบยบของทางราชการ โดยไดรบฝากเงนและทรพยสนของเดกและเยาวชน แตไมลงบนทกในสมดรบฝากและไมสงมอบเงนและสงของทไดรบฝากไว

๑๒๐

ใหกบเจาหนาทการเงนตามระเบยบของทางราชการ ผถกฟองคด (อธบดกรมพนจและคมครองเดกและเยาวชน) จงมคาสงแตงตงคณะกรรมการสอบสวนทางวนยแกผฟองคด

หลงจากผถกฟองคดไดพจารณารายงานการสอบสวนทางวนยแลว ไดออกคาสงลงโทษไลผฟองคดออกจากราชการ ฐานทจรตตอหนาทราชการ ฐานจงใจไมปฏบตตามระเบยบของทางราชการ อนเปนเหตใหเสยหายแกราชการอยางรายแรง และฐานกระทาการอนใดอนไดชอวาประพฤตชวอยางรายแรงตามมาตรา ๘๒ วรรคสาม มาตรา ๘๕ วรรคสอง และมาตรา ๙๘ วรรคสอง แหงพระราชบญญตระเบยบขาราชการพลเรอน พ.ศ. ๒๕๓๕

ผฟองคดจงอทธรณคาสง และตอมาไดนาคดมาฟอง ตอศาลปกครองโดยอางวามไดมเจตนาทจรตตอหนาท แตเนองจากลมจงไมไดนาเงนทรบฝากสงใหเจาหนาทการเงนทนท จงนาจะเปนความผดสถานเบา และเจาหนาทอนทปฏบตหนาทครเวรกไมไดสงเงนตามเวลาเชนกน แตไมถกตงคณะกรรมการสอบสวนทางวนยเหมอนกบผฟองคด จงเปนการเลอกปฏบตทไมเปนธรรม ประกอบกบนาง อ. ซงเปนผบงคบบญชาของ ผฟองคดและเปนพยานบคคลทใหถอยคากบคณะกรรมการสอบสวนมอคตกบผฟองคด นอกจากน ยงเหนวาคณะกรรมการสอบสวนไมไดสอบสวนภายใน ๑๘๐ วน ตามขอ ๑๒ ของกฎ ก.พ. ฉบบท ๑๘ (พ.ศ. ๒๕๔๐) ออกตามความในพระราชบญญตระเบยบขาราชการพลเรอน พ.ศ. ๒๕๓๕ วาดวยการสอบสวน

๑๒๑

และพจารณา จงขอใหศาลมคาพพากษาเพกถอนคาสงของ ผถกฟองคดทลงโทษไลผฟองคดออกจากราชการ

คดนศาลปกครองสงสดไดวนจฉยประเดนขอโตแยงของผฟองคดไวอยางนาสนใจ กลาวคอ ประเดนกระบวนการสอบสวนทางวนยชอบดวยกฎหมายหรอไม ? ศาลปกครองสงสดวนจฉยวาเมอกรมพนจและคมครองเดกและเยาวชน เหนวากรณมมลความผดวนยอยางรายแรง จงมคาสงแตงตงคณะกรรมการสอบสวนทางวนย และคณะกรรมการสอบสวนไดแจงและอธบายขอกลาวหาใหผฟองคดทราบและไดรวบรวมพยานหลกฐานและสอบสวนพยานบคคลทเกยวของในขณะทผฟองคดรบราชการอย ซงใหการสอดคลองกนวาผฟองคดมพฤตการณดงทถกกลาวหา ตลอดจนใหโอกาสผฟองคดชแจง แกขอกลาวหา หลงจากนนจงเสนอความเหนตอผถกฟองคด วาผฟองคดทจรตตอหนาทราชการ อกทงกระทาการอนไดชอวาเปนผประพฤตชวอยางรายแรง และไดเสนอความเหนตอ อ.ก.พ. กรมพนจและคมครองเดกและเยาวชน ซง อ.ก.พ.ฯ มมตเปนเอกฉนทวาพฤตการณของผฟองคดเปนความผดวนยอยางรายแรง ใหลงโทษไลออกจากราชการโดยไมมเหตลดหยอน ผถกฟองคดจงมคาสงใหลงโทษไลผฟองคดออกจากราชการ จงถอวาคณะกรรมการสอบสวนไดดาเนนการสอบสวนทางวนยโดยชอบตามมาตรา ๑๐๒ และมาตรา ๑๐๔ แหงพระราชบญญตระเบยบขาราชการพลเรอน พ.ศ. ๒๕๓๕ ประกอบกฎ ก.พ. ฉบบท ๑๘ (พ.ศ. ๒๕๔๐) ออกตามความในพระราชบญญต

๑๒๒

ระเบยบขาราชการพลเรอน พ.ศ. ๒๕๓๕ วาดวยการสอบสวนพจารณา และถงแมคณะกรรมการสอบสวนไมไดสอบสวน ผฟองคดใหแลวเสรจภายใน ๑๘๐ วน ตามขอ ๑๒ ของกฎ ก.พ. ฉบบท ๑๘ (พ.ศ. ๒๕๔๐) ออกตามความในพระราชบญญตระเบยบขาราชการพลเรอน พ.ศ. ๒๕๓๕ วาดวยการสอบสวนพจารณา แตกไมมผลทาใหการสอบสวนทางวนยไมชอบดวยกฎหมาย เนองจากระยะเวลาดงกลาวเปนเพยงระยะเวลาเรงรดการปฏบตงานของคณะกรรมการสอบสวนเทานน

สาหรบขอโตแยงของผฟองคดวา การตงคณะกรรมการสอบสวนทางวนยผฟองคดเปนการเลอกปฏบตทไมเปนธรรมนน ศาลปกครองสงสดวนจฉยวา การทผบงคบบญชายงไมไดตงคณะกรรมการสอบสวนทางวนยขาราชการรายอนทมพฤตการณเชนเดยวกบผฟองคด มใชกรณทจะกลาวอางไดวาเปนการเลอกปฏบตทไมเปนธรรม การจะกลาวอางวาเปนการเลอกปฏบตทไมเปนธรรมจะตองเปนกรณทผกลาวอางมสทธตามกฎหมายทจะไดรบสทธนนๆ แตไมไดรบสทธนน หาใชเปนกรณทผกระทาผดดวยกน แตผกระทาผดบางคนยงมไดถกดาเนนการตามกฎหมาย สวนนาง อ. ซงผฟองคด เหนวามอคตนน กเปนเพยงพยานไมไดเปนกรรมการสอบสวนวนยผฟองคด อนจะถอไดวามเหตซงมสภาพรายแรงอนอาจทาใหการพจารณาทางปกครองขดตอหลกความเปนกลางตาม มาตรา ๑๖ วรรคหนง แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการ

๑๒๓

ทางปกครอง พ.ศ. ๒๕๓๙ แตการรบฟงถอยคาของนาง อ. อาจมผลในเรองนาหนกของพยานหลกฐานทจะใชรบฟงเปนโทษแกผฟองคด ดงนน เมอพจารณาจากพยานหลกฐานและพยานบคคลแลว ขอเทจจรงรบฟงไดวาผฟองคดกระทาผดดงทถกกลาวหาจรง และการสอบสวนทางวนยเปนไปโดย ชอบแลว คาสงลงโทษไลผฟองคดออกจากราชการจงเปนการใชดลพนจโดยชอบดวยกฎหมาย

กลาวโดยสรป คดนนอกจากศาลปกครองสงสดจะไดอธบายหลกกฎหมายปกครองทสาคญ คอ หลกความเสมอภาค กรณทบคคลหลายคนมพฤตการณอนเปนความผดในลกษณะเดยวกน แตหนวยงานทางปกครองไดดาเนนการทางวนยกบบคคลทมพฤตการณดงกลาวเพยงบางคนวา ไมถอเปนการเลอกปฏบตทไมเปนธรรม โดยผทจะกลาวอางหรอเรยกรองใหหนวยงานทางปกครองปฏบตตอตนตามหลกความเสมอภาคนนจะตองเปนบคคลทมสทธตามกฎหมายทจะไดรบสทธนนๆ หากไมมสทธตามกฎหมายกไมถอวาเปนผทรงสทธทจะ กลาวอางถงหลกความเสมอภาคได และไมอาจถอไดวาการกระทาของหนวยงานทางปกครองและเจาหนาทของรฐเปน การเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรมแลว ในกรณทคณะกรรมการสอบสวนทางวนยดาเนนการสอบสวนทางวนยไมแลวเสรจตามกาหนดระยะเวลากไมมผลทาใหการสอบสวนเสยไป เนองจากกฎหมายกาหนดระยะเวลาไวเพอเรงรดการดาเนนการสอบสวนมใหลาชาเกนกวาทควรจะเปนเทานน และการทบคคล

๑๒๔

ทเคยมอคตกบผถกกลาวหาไดใหถอยคาตอคณะกรรมการสอบสวนทางวนยในฐานะพยาน ไมเปนเหตใหการพจารณาทางปกครองไมเปนกลาง อนจะทาใหกระบวนการสอบสวนทาง วนยไมชอบดวยกฎหมาย แตคณะกรรมการสอบสวนทางวนยจะตองรบฟงพยานหลกฐานดงกลาวดวยความระมดระวงและเปนธรรมตอผถกกลาวหา

******************************

๑๒๕

เรองท ๑๖ ระยะเวลาอนสมควรในการพจารณา

“เรองรองเรยน”

คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๗๑๔/๒๕๕๕ สาระสาคญ

กรณการพจารณาเรองรองเรยนของเลขาธการแพทยสภา ซงแมวาพระราชบญญตวชาชพเวชกรรม พ.ศ. ๒๕๒๕ และขอบงคบแพทยสภา วาดวยกระบวนวธพจารณาคดดานจรยธรรมของผประกอบวชาชพเวชกรรม พ.ศ. ๒๕๔๐ มไดกาหนดระยะ เวลาในการแสวงหาขอเทจจรงและรวบรวมพยานหลกฐานไว แตคณะอนกรรมการและคณะกรรมการจะตองดาเนนการให แลวเสรจภายในระยะเวลาอนสมควร ดงนน การทเลขาธการแพทยสภาใชเวลาในการพจารณาเรองรองเรยนนานหลายป จงเปนการปฏบตหนาทตามทกฎหมายกาหนดใหตองปฏบตลาชาเกนสมควร

หลกกฎหมาย/บรรทดฐานทเกยวของ ในกรณทกฎหมายไมไดกาหนดระยะเวลาไวสาหรบให

ฝายปกครองพจารณาเรองรองเรยนนน ฝายปกครองจะตองพจารณาเรองรองเรยนใหเสรจสนภายในระยะเวลาอนสมควรดาเนนการในเรองอนๆ เปนเกณฑในการเปรยบเทยบ ซงจะ

๑๒๖

แตกตางจากระยะเวลาอนสมควรในการพจารณาอทธรณคาสงทางปกครองตามทบญญตไวในมาตรา ๔๕ แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. ๒๕๓๙ ทกาหนดใหไมเกนเกาสบวนนบแตวนทไดรบอทธรณ

๑๒๗

ระยะเวลาอนสมควรในการพจารณา “เรองรองเรยน”

“สทธไดรบการพจารณาทรวดเรว” (Right to speedy conduct of proceeding) เปนสทธขนพนฐานของประชาชนในกระบวนการยตธรรมทางปกครอง เนองจากฝายปกครองไดรบมอบอานาจจากกฎหมายใหดาเนนกจการตางๆ ในทางปกครองเพอคมครองประโยชนของมหาชนหรอประโยชนสาธารณะ ซงหากการใชอานาจของฝายปกครองสงผลกระทบตอสทธและเสรภาพของคกรณแลว ฝายปกครองยอมมหนาทดาเนนการแกไขเยยวยาความเดอดรอนเสยหายดวยความรวดเรวและไม กอภาระทจะนามาซงความยงยากแกคกรณ ดงนน กระบวน การพจารณาของฝายปกครองควรดาเนนการอยางรวดเรว ไมเกนระยะเวลาทกฎหมายกาหนด เชน กรณการรองเรยนตามมาตรา ๑๓ แหงพระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการ พ.ศ. ๒๕๔๐ ซงคณะกรรมการขอมลขาวสารของราชการ ตองพจารณาใหแลวเสรจภายในสามสบวนนบแตวนทไดรบ คารองเรยน เปนตน

อยางไรกตาม ในกรณทกฎหมายไมไดกาหนดระยะ เวลาสาหรบเจาหนาทพจารณา “เรองรองเรยน” ไวจะตองพจารณาเรองดงกลาวใหเสรจสนภายในระยะเวลาใด ? หรอจะตองถอเอา “ระยะเวลาอนสมควรในการพจารณาอทธรณ

๑๒๘

คาสงทางปกครอง” ในกรณทกฎหมายเฉพาะไมไดกาหนดระยะเวลาไว คอ ไมเกนเกาสบวนนบแตวนทไดรบอทธรณ โดยพจารณาเทยบเคยงจากระยะเวลาขนสงในการพจารณาอทธรณคาสงทางปกครองของฝายปกครองตามทบญญตไวในพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. ๒๕๓๙ ตามคาสงศาลปกครองสงสดท ๒๖๐/๒๕๔๖ (ทประชมใหญ) หรอไม

ศาลปกครองสงสดไดวนจฉยประเดนดงกลาวไวใน คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๗๑๔/๒๕๕๕

โดยขอเทจจรงในคดนมวา ผฟองคด ๕ คนไดรองเรยนตอผถกฟองคด (เลขาธการแพทยสภา) กรณอดตกรรมการแพทยสภาสราย ไดแก นายแพทย ป. นายแพทย พ. นายแพทย ช. นายแพทย อ. และนายแพทย ว. เผยแพรขอมลเกยวกบโรงพยาบาล (เอกชน) ของผฟองคดและคณะแพทยของโรงพยาบาล วากระทาผดจรยธรรมในเรองมาตรฐานการรกษาผปวยและกกศพเพอตอรองคารกษาพยาบาล อนเปนการฝาฝนตอความเปนจรง ผถกฟองคดไดรบเรองรองเรยนของผฟองคดทง ๕ คน เมอวนท ๑๒ มนาคม ๒๕๔๔ วนท ๑๒ สงหาคม ๒๕๔๔ และวนท ๙ พฤศจกายน ๒๕๔๔ ซงผถกฟองคดใชเวลาพจารณาประมาณ ๔ ป ๖ เดอน และ ๔ ป ๔ เดอน และ ๕ ป แต การดาเนนการยงไมเสรจสน เปนเหตใหผฟองคดไดร บ

๑๒๙

ความเดอดรอนเสยหาย พฤตการณของผถกฟองคดเปนการประวงการปฏบตหนาทราชการใหลาชาเกนสมควรโดยมชอบ

ผฟองคดจงนาคดมาฟองตอศาลปกครองขอให ผถกฟองคดดาเนนการสอบสวนใหแลวเสรจโดยเรว และใหชดใชคาเสยหายจากการเดนทางไปตดตามเรองและคาใชจายในการจางทปรกษากฎหมาย อนเนองมาจากการละเวนไมดาเนนการสอบสวนดงกลาว

ผถกฟองคดใหการวา ตามพระราชบญญตวชาชพ เวชกรรม พ.ศ. ๒๕๒๕ ประกอบกบขอบงคบแพทยสภา วาดวยกระบวนวธพจารณาคดดานจรยธรรมของผประกอบวชาชพ เวชกรรม พ.ศ. ๒๕๔๐ มไดกาหนดระยะเวลาในการแสวงหาขอเทจจรงและรวบรวมพยานหลกฐานของคณะอนกรรมการตาง ๆ ไว ประกอบกบระหวางการดาเนนการแสวงหาขอเทจจรง นนกมไดจากดสทธของผฟองคดทจะดาเนนการทางกฎหมายกบบคคลทงหาแตอยางใด

คดนศาลปกครองสงสดวนจฉยประเดนแรกกรณทพระราชบญญตวชาชพเวชกรรม พ.ศ. ๒๕๒๕ ไมไดกาหนดระยะเวลาในการพจารณาเรองรองเรยนไว ผถกฟองคดจะตองพจารณาใหแลวเสรจภายในเวลาใด ? วา แมวาพระราชบญญตวชาชพเวชกรรม พ.ศ. ๒๕๒๕ และขอบงคบแพทยสภา วาดวยกระบวนวธพจารณาคดดานจรยธรรมของผประกอบวชาชพเวชกรรม พ.ศ. ๒๕๔๐ จะมไดกาหนดระยะเวลาในการแสวงหาขอเทจจรงและรวบรวมพยานหลกฐานของคณะกรรมการ

๑๓๐

จรยธรรมแหงวชาชพเวชกรรม คณะอนกรรมการสอบสวน คณะอนกรรมการกลนกรอง หรอคณะกรรมการแพทยสภาวาจะตองดาเนนการใหแลวเสรจภายในระยะเวลาเทาใดกตาม แตคณะอนกรรมการและคณะกรรมการของผถกฟองคดกตองดาเนนการพจารณาเรองรองเรยนใหแลวเสรจภายในเวลาอนสมควร

การทผถกฟองคดใชเวลาในการพจารณาขอรองเรยนประมาณ ๔ ป ๖ เดอน และ ๕ ป ๒ เดอน และประมาณ ๗ ป (ซงเปนวนทผถกฟองคดยนอทธรณตอศาลปกครองสงสด) ยงไมเสรจสน อกทงผรบมอบอานาจจากผถกฟองคดไดใหถอยคาในชนไตสวนตอศาลปกครองชนตนวาการดาเนนการของคณะอนกรรมการสอบสวนของแพทยสภาไมไดมการกาหนดระยะเวลาไว และผรบมอบอานาจไมสามารถใหคาตอบไดวาในการพจารณาเรองแตละเรองนนตองใชเวลานานเทาใด แตหากเปนกรณรองเรยนเกยวกบมาตรฐานในการรกษาพยาบาลของสมาชกของแพทยสภาอาจจะใชระยะเวลา ๑ ป จงเปนขอสนบสนนวาแมเปนกรณรองเรยนอนทางการแพทย ผถกฟองคดกสามารถพจารณาขอรองเรยนใหแลวเสรจไดภายใน ๑ ป แมระยะเวลาดงกลาวจะเปนระยะเวลาทไมแนนอนกตาม

ดงนน การทผถกฟองคดใชเวลาในการพจารณาเรองรองเรยนนานถง ๔ ป ๕ ป และ ๗ ป จงเปนการปฏบตหนาท

๑๓๑

ตามทกฎหมายกาหนดใหตองปฏบตลาชาเกนสมควร พพากษาใหผถกฟองคดเรงรดการดาเนนการในสวนทเกยวของกบเรองรองเรยนผประกอบวชาชพเวชกรรมทงหาใหแลวเสรจภายใน ๔๕ วนนบแตวนทคดถงทสด

สวนประเดนทสองทวา ผถกฟองคดจะตองชดใชคาเสยหายจากการเดนทางไปตดตามเรองและคาใชจาย ในการจางทปรกษากฎหมายใหกบผฟองคดหรอไม ? นน ศาลปกครองสงสดวนจฉยวา คาเสยหายดงกลาวเปนเพยงคาเสยหายหรอคาใชจายในการดาเนนการตามปกตของบคคลทวไปในการปกปองสทธของตนตามกฎหมาย และไมมความจาเปนทจะตองดาเนนการตดตามผลการพจารณาถง ๑๓ ครง เพราะหากพนกาหนดเกาสบวนนบแตวนทผฟองคดรองขอใหผถกฟองคดปฏบตหนาทครงแรกและไมไดรบหนงสอชแจง ผฟองคดกสามารถนาคดมาฟองตอศาลปกครองได สวนคา ทปรกษากมใชผลโดยตรงจากการพจารณาลาชาและผฟองคด กรบวามใชเรองยงยากซบซอน จงไมจาเปนตองจางทปรกษากฎหมายมาใหคาปรกษาแตอยางใด เมอการปฏบตหนาทลาชาเกนสมควรไมทาใหผฟองคดไดรบความเสยหาย จงไมอาจถอวาผถกฟองคดกระทาละเมดตอผฟองคด

คดนนอกจากจะมแนวทางสาหรบการปฏบตราชการในเรองระยะเวลาอนสมควรทฝายปกครองจะตองพจารณาเรองรองเรยนใหเสรจสนวาแตกตางจากระยะเวลาในการพจารณาอทธรณตามคาสงศาลปกครองสงสดท ๒๖๐/๒๕๔๖

๑๓๒

(ทประชมใหญ) โดยระยะเวลาอนสมควรในการพจารณาเรองรองเรยนตองพจารณาจากระยะเวลาตามปกตทฝายปกครองสามารถดาเนนการในเรองอนๆ เปนเกณฑเปรยบเทยบ สวนระยะเวลาอนสมควรในการพจารณาอทธรณจะเทยบเคยงจากระยะเวลาขนสงในการพจารณาอทธรณคาสงทางปกครองตามทบญญตไวในมาตรา ๔๕ แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. ๒๕๓๙ คอ ไมเกนเกาสบวนนบแตวนทไดรบอทธรณแลว ศาลปกครองสงสดยงไดชใหเหนถงองคประกอบสาคญของการกระทาละเมดตามมาตรา ๔๒๐ แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวา หากการกระทาความผดนนไมกอใหเกดความเสยหายกไมอาจถอไดวาเปนการกระทาละเมด

******************************

๑๓๓

เรองท ๑๗ การใชดลพนจ ... ยายขาราชการ !

คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๗๓๕/๒๕๕๕ สาระสาคญ

คณะอนกรรมการขาราชการครและบคลากรทางการศกษาประจาเขตพนทการศกษาใชดลพนจพจารณายายขาราชการคร โดยเปรยบเทยบขอเทจจรงและเหตผลในเรองความจาเปนของครอบครว ความกนดารหางไกล และความยากลาบากในการเดนทางของขาราชการผขอยาย เปนการใชดลพนจทเหมาะสมและไมเปนการเลอกปฏบตทไมเปนธรรม

หลกกฎหมาย/บรรทดฐานทเกยวของ การใชดลพนจเปนการใชอานาจทางปกครอง ซงฝายปกครองสามารถตดสนใจไดอยางอสระวาจะดาเนนการไปในแนวทางใดภายใตทางเลอกหลายแนวทางทตองคานงถงความเหมาะสมและความจาเปนอนเปนแนวทางทชอบดวยกฎหมาย โดยการใชอานาจดลพนจดงกลาวไมสามารถใชไดตามอาเภอใจ แตตองเปนไปภายใตขอบเขตและเจตนารมณตามทกฎหมายในเรองนนๆ ใหอานาจไวโดยคานงถง “หลกแหงความไดสดสวน (Principle of Proportionality)” อนถอเปนหลกการพนฐานของความสมพนธระหวางผใชอานาจปกครองกบเอกชนผอยในปกครอง

๑๓๔

การใชดลพนจ ... ยายขาราชการ !

การยายหรอรบยายขาราชการครไมวาจะใหไปดารงตาแหนงในหนวยงานการศกษาอนภายในเขตพนทการศกษาหรอตางเขตพนทการศกษา ตองไดรบอนมตจาก อ.ก.ค.ศ. ทประสงคจะยายและรบยายตามมาตรา ๕๙ วรรคหนงและวรรคส แหงพระราชบญญตระเบยบขาราชการครและบคลากรทางการศกษา พ.ศ. ๒๕๔๗ และตองดาเนนการยายใหเปนไปตามหลกเกณฑและวธการตามท ก.ค.ศ. กาหนด ซงในเรองน ก.ค.ศ. ไดมหนงสอซกซอมความเขาใจเกยวกบแนวทางปฏบต การยายประการหนงวา สานกงานคณะกรรมการการศกษา ขนพนฐานอาจพจารณากาหนดนโยบายหรอแนวทางการดาเนนการในการยายขาราชการครและบคลากรทางการศกษา ใหสานกงานเขตพนทการศกษาและสถานศกษาเปนการเพมเตมตามความเหมาะสมได

การพจารณายายจงเปนอานาจดลพนจของ อ.ก.ค.ศ. ทมอานาจหนาท แตการใชดลพนจจะตองอยภายใตหลกกฎหมายทสาคญ คอ “หลกแหงความไดสดสวน” ซงหลกกฎหมายนมสารตถะทจะควบคมการใชดลพนจของฝายปกครองไมใหใชอานาจตามอาเภอใจ แตใหคานงถงความจาเปน ความ

๑๓๕

เหมาะสม และความสมดลระหวางประโยชนสาธารณะกบความเสยหายของปจเจกบคคล

ศาลปกครองสงสดไดวนจฉยลกษณะดงกลาวไวใน คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๗๓๕/๒๕๕๕ กรณ อ.ก.ค.ศ. ประจาเขตพนทการศกษา ไดใชดลพนจพจารณารบยายขาราชการครคนหนงดวยเหตผลในเรองความจาเปนของครอบครว ความกนดารหางไกล และความยากลาบากในการเดนทาง ในขณะทขาราชการครอกคนหนง (ผฟองคด) ไมไดร บการพจารณาใหร บยาย ทงทเหตผลในการยายเปนไป ในทานองเดยวกน

ขอเทจจรงในคดนเกดขนจากการทผฟองคดซงเปนขาราชการครโรงเรยน ก. และนางกงขาราชการครโรงเรยน ข. สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาลาพน เขต ๒ ไดยน คารองขอยายไปดารงตาแหนงทโรงเรยนในสงกดสานกงาน เขตพนทการศกษาลาพน เขต ๑ โดยมเหตผลเพอยายกลบภมลาเนาและดแลบดามารดาและบตรเชนเดยวกน ตอมา ผถกฟองคด (คณะอนกรรมการขาราชการครและบคลากรทางการศกษาประจาเขตพนทการศกษาลาพน เขต ๑) ไดมมตไมอนมตรบยายผฟองคด แตอนมตใหรบยายนางกงโดยเหนวานางกงมเหตผลความจาเปนเดอดรอนในเรองครอบครวมากกวาผฟองคด

ผฟองคดเหนวาหากพจารณาตามหลกเกณฑและ แนวปฏบตในการพจารณายายขาราชการครทสานกงานเขต

๑๓๖

พนทการศกษาลาพน เขต ๑ กาหนดไว เมอผฟองคดรบราชการมาประมาณ ๑๘ ป จงนาจะมนาหนกคะแนนมากกวานางกงซงรบราชการมาไมเกน ๕ ป การทผถกฟองคดมมตรบยายนางกงโดยใชดลพนจพจารณาตามหลกความเหมาะสม ทงท มการกาหนดแนวปฏบตแตกลบไมนามาใชพจารณา จงเปน การใชอานาจโดยมชอบ ไมยดระบบคณธรรมและหลกความเสมอภาคเทาเทยมกน จงนาคดมาฟองตอศาลปกครองขอใหมคาสงหรอคาพพากษายกเลกคาสงยายนางกง และใหผฟองคดเปนผไดรบการพจารณายายตามคาขอ

ในเรองน อ.ก.ค.ศ. เขตพนทการศกษาลาพน เขต ๑ ไดมมตกาหนดแนวปฏบตการดาเนนการยายขาราชการคร สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาลาพน เขต ๑ โดยมองคประกอบและนาหนกคะแนนในเรองเกยวกบอายราชการครทงหมด อายราชการในการดารงตาแหนงขาราชการครโรงเรยนปจจบน เหตผลความจาเปนในการขอยาย สภาพโรงเรยน และผลงานการพฒนาคณภาพการศกษายอนหลง ๒ ป แต ก.ค.ศ. และสานกงานคณะกรรมการการศกษา ขนพนฐานไมไดกาหนดแนวทางการดาเนนการในการยายขาราชการครตางเขตพนทการศกษาใหเปนแนวทางเดยวกนเพอใหเปนบรรทดฐาน

การใชอานาจพจารณารบยายนางกงเปนการใชดลพนจโดยชอบดวยกฎหมายหรอไม ?

๑๓๗

ศาลปกครองสงสดวนจฉยวา การพจารณารบยายขาราชการทอยตางเขตพนทการศกษาเปนอานาจของผถกฟองคดทจะใชดลพนจในการพจารณารบยายตามความเหมาะสมโดยเปรยบเทยบเหตผลความจาเปนในการขอยายได ซงการพจารณารบยายขาราชการทสงกดอยตางเขตพนทการศกษาโดยพจารณาองคประกอบดานความจาเปนเรองครอบครว ประกอบกบสภาพแวดลอมบรบทของโรงเรยน ความกนดารหางไกล และความยากลาบากในการเดนทางวาผใดจะมเหตผลความจาเปนมากกวากน หากบคคลใดมไดรบยายจะไดรบความเดอดรอนมากกวากนนนเปนองคประกอบสาคญในการพจารณาเปรยบเทยบเหตผลความจาเปนในการขอยายในเบองตนเพอเปรยบเทยบเหตผลความจาเปนในการขอยาย

การทผถกฟองคดพจารณารบยายนางกงซงเปนขาราชการทสงกดอยตางเขตพนทการศกษาโดยพจารณาถงความจาเปนเรองครอบครว ซงมภาระในการดแลบตรสองคนอาย ๑ ป ๔ เดอน และอาย ๒ เดอนทยงตองใหนมและตองดแลในเวลากลางคน และตองดแลมารดาทปวยดวยโรคมะเรงระยะท ๒ โดยสามของนางกงกมไดอยรวมกน ประกอบกบสภาพแวดลอมบรบทของโรงเรยน ข. ของนางกงมความกนดารหางไกล นกเรยนสวนมากเปนชาวเขาเผากะเหรยง ทาใหการเรยนการสอนมความยากลาบาก และการเดนทางจากทพกไปโรงเรยนมระยะทางหางไกลตองใชเวลาเดนทางประมาณ ๓ ชวโมง ซงเมอเปรยบเทยบกบผฟองคดทแมจะตอง

๑๓๘

ดแลบตรอาย ๓ ป มบดาปวยเปนอมพาตและมารดาปวยเปนโรคเบาหวานทตองดแล แตดวยบตรของผฟองคดสามารถชวยตวเองไดบางแลว และมารดายงสามารถดแลตวเองและบดาของผฟองคดได ประกอบกบแมระยะทางจากบานและโรงเรยนจะไกลเชนเดยวกน แตผฟองคดมรถยนตสวนตว และมบานพกบรเวณโรงเรยนสาหรบพกอาศยได ดงนน เมอพจารณาเปรยบเทยบขอเทจจรงและเหตผลความจาเปนแลว หากนางกงมไดรบยายจะไดรบความเดอดรอนมากกวาผฟองคด

การทผถกฟองคดมมตรบยายนางกงแทนผฟองคด จงเปนการใชดลพนจทเหมาะสมและไมอาจถอเปนการเลอกปฏบตทไมเปนธรรมหรอขดตอหลกความเสมอภาคแตอยางใด

คดนนอกจากจะเปนบรรทดฐานการปฏบตราชการทดเกยวกบการใชดลพนจของผมอานาจหนาทในการพจารณายายสบเปลยนหมนเวยนขาราชการคร ซงตองใชดลพนจ โดยการเปรยบเทยบเหตผลและคานงถงความเหมาะสม และความจาเปนของขาราชการครผยนคาขอใหเปนไปตามความมงหมายของการยายสบเปลยนหมนเวยนขาราชการครเปนประการสาคญแลว หนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐอนยงสามารถนาหลกการสาคญของการใชอานาจดลพนจทปรากฏในคาพพากษาดงกลาวนไปเปนแนวทาง

๑๓๙

ในการใชอานาจไดเปนอยางดวา การใชอานาจดลพนจเปนการใชอานาจทางปกครองซงฝายปกครองสามารถตดสนใจไดอยางอสระวาจะดาเนนการไปในแนวทางใด ภายใตทางเลอกหลายแนวทางทลวนแตเปนแนวทางทชอบดวยกฎหมาย แตการใชอานาจดลพนจดงกลาวยอมไมสามารถใชไดตามอาเภอใจ แตตองเปนไปภายใตขอบเขตและเจตนารมณตามทกฎหมายในเรองนน ๆ ไดกาหนดไว และโดยคานงถงหลกกฎหมายปกครองทสาคญ คอ “หลกแหงความไดสดสวน (Principle of Proportionality)” อนถอเปนหลกการพนฐานของความสมพนธระหวางผใชอานาจฝายปกครองกบเอกชนผอยใตอานาจ ดงทไดอธบายมาแลวขางตน

********************************

๑๔๐

เรองท ๑๘ ตรวจสอบขอเทจจรงไมเพยงพอ ...

สงผลตอความชอบดวยกฎหมายของคาสง

คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๗๔๑/๒๕๕๕

สาระสาคญ การทเจาพนกงานทองถนวนจฉยใหอาคารพพาทมสภาพ

ทอาจเปนภยนตรายอยางรายแรงและไดมคาสงใหรอถอนอาคารดงกลาว โดยตรวจสอบเพยงแคสภาพภายนอกอาคาร มไดดาเนน การตรวจสอบภายในอาคารใหเปนทแนชดวามการแกไขปรบปรงตามคาสงของเจาพนกงานทองถนแลวหรอไม เพยงใด ถอเปนการวนจฉยทปราศจากขอเทจจรงสนบสนนอยางเพยงพอ ดงนน คาสงใหรอถอนอาคารพพาทตามมาตรา ๔๖ วรรคสอง แหงพระราช บญญตควบคมอาคาร พ.ศ. ๒๕๒๒ จงเปนการกระทาทไมชอบดวยกฎหมาย

หลกกฎหมาย/บรรทดฐานทเกยวของ การปฏบตหนาทของเจาหนาทตามพระราชบญญตควบคม

อาคาร พ.ศ. ๒๕๒๒ จะตองปรากฏขอเทจจรงตามทกฎหมายบญญตไวอยางชดเจน ซงแมกฎหมายจะมไดบญญตใหเจาหนาทตองแสวงหาขอเทจจรงอยางไรและเพยงใด แตกมไดหมายความวาเจาหนาทจะออกคาสงไดโดยไมตองแสวงหาขอเทจจรงอยางรอบดานเพอใหไดขอยตเสยกอน เนองจากเจาหนาทยอมมอานาจแสวงหาขอเทจจรงไดตามความเหมาะสม โดยไมจาตองผกพน

๑๔๑

อยกบขอเทจจรงหรอพยานหลกฐานของคกรณตามมาตรา ๒๘ และมาตรา ๒๙ แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. ๒๕๓๙ ซงการทเจาหนาทดาเนนการแสวงหาขอเทจจรง ไมครบถวน อาจสงผลทาใหการใชอานาจของเจาหนาทหรอการออกคาสงทางปกครองไมชอบดวยกฎหมายได

๑๔๒

ตรวจสอบขอเทจจรงไมเพยงพอ ... สงผลตอความชอบดวยกฎหมายของคาสง

การใชอานาจตามกฎหมายเพอจดใหมคาสงทางปกครองนน หากบทบญญตแหงกฎหมายทใหอานาจแกเจาหนาทผออกคาสงทางปกครองไดกาหนดวา กรณจะตองปรากฏขอเทจจรงอยางหนงอยางใดอนเปนเหตใหเกดอานาจออกคาสงทางปกครองแลว การทเจาหนาทจะมคาสงทางปกครองตามกฎหมายดงกลาวจาเปนอยางยงทจะตองแสวงหาเพอใหไดขอเทจจรงนนอยางครบถวนเสยกอน ถงแมวากฎหมาย จะมไดบญญตอานาจหนาทในการแสวงหาขอเทจจรงดงกลาวไวโดยชดแจงกตาม

ดงเชนพระราชบญญตควบคมอาคาร พ.ศ. ๒๕๒๒ มาตรา ๔๖ วรรคหนง ทกาหนดวา กรณทอาคารซงกอสราง ดดแปลง หรอเคลอนยายโดยไดรบอนญาต หากมสภาพหรอ มการใชทอาจเปนภยนตรายตอสขภาพ ชวต รางกาย หรอทรพยสน หรออาจไมปลอดภยจากอคคภย หรอกอใหเกด เหตราคาญ ใหเจาพนกงานทองถนมอานาจสงใหดาเนนการแกไขได และวรรคสองกาหนดใหในกรณทไมมการปฏบต ตามคาสงของเจาพนกงานทองถน และถาอาคารนนอาจเปนภยนตรายอยางรายแรงตอสขภาพ ชวต รางกาย หรอทรพยสน ใหเจาพนกงานทองถนมอานาจสงใหรอถอนอาคารนนได

๑๔๓

โดยในการใหไดขอเทจจรงเกยวกบสภาพของอาคารดงกลาว หากมเหตอนควรสงสยวาอาคารใดมลกษณะตามมาตรา ๔๖ หรอไม มาตรา ๕๔ แหงพระราชบญญตฉบบเดยวกนไดบญญตใหนายชางมอานาจเขาไปตรวจอาคารและบรเวณทตงอาคารนนได

จากบทบญญตขางตนการทเจาหนาทเทศบาลซงเปนเจาพนกงานทองถนจะออกคาสงใหรอถอนอาคาร โดยอาศยอานาจตามมาตรา ๔๖ วรรคสอง แหงพระราชบญญตควบคมอาคาร พ.ศ. ๒๕๒๒ ไดกตอเมอปรากฏขอเทจจรงวาเจาของอาคารไมไดดาเนนการแกไขอาคารตามคาสงของเจาพนกงานทองถน ซงออกโดยอาศยอานาจตามมาตรา ๔๖ วรรคหนง แหงพระราชบญญตฉบบเดยวกน และอาคารนนมสภาพทอาจเปนภยนตรายอยางรายแรงตอสขภาพ ชวต รางกาย หรอทรพยสนเทานน

ในกรณทเจาพนกงานทองถนตรวจสอบขอเทจจรงสภาพของอาคารโดยดแตเพยงภายนอกอาคารวามสภาพเปนไมเกาทงหลง สามารถตดไฟไดงาย ไมมรวหรอการปองกนภยทเหมาะสม อกทงสามารถเขาออกไดงายตลอดเวลา ทาใหอาจเปนแหลงซองสมหรอใชเปนทหลบนอนของบคคลวกลจรต บคคลไรทอยอาศย ซงมสภาพหรอมการใชทอาจเปนภยนตรายอยางรายแรงตอสขภาพ ชวต รางกาย หรอทรพยสน หรอ อาจไมปลอดภยจากอคคภย หรอกอใหเกดเหตราคาญ หรอกระทบกระเทอนตอการรกษาคณภาพสงแวดลอม เจาพนกงาน

๑๔๔

ทองถนจะมอานาจตามพระราชบญญตควบคมอาคาร พ.ศ. ๒๕๒๒ ในการออกคาสงใหเจาของหรอผครอบครองอาคาร รอถอนอาคารไดหรอไม เพยงใด

คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๗๔๑/๒๕๕๕ ไดวนจฉยประเดนดงกลาวไวอยางนาสนใจ

คดนผถกฟองคดท ๑ (นายกเทศมนตร) มคาสงให ผฟองคดแกไขปรบปรงอาคาร เนองจากไดรบรายงานจากเจาหนาทวาอาคารพพาทเปนอาคารไมทมสภาพหรอมการใช ทอาจเปนภยนตรายตอสขภาพ ชวต รางกาย หรอทรพยสน หรออาจไมปลอดภยจากอคคภย หรอกอใหเกดเหตราคาญ ตอมา ผฟองคดอทธรณคาสงดงกลาว และผถกฟองคดท ๒ (คณะกรรมการพจารณาอทธรณ) วนจฉยอทธรณแลวเหนวา คาสงของผถกฟองคดท ๑ ไมมรายละเอยดและเหตผลชดเจนเพยงพอใหผฟองคดเขาใจและสามารถปฏบตตามคาสงได อยางถกตอง ประกอบกบยงไมมการเขาตรวจสอบอาคารกอนออกคาสง จงใหเพกถอนคาสงดงกลาวและใหผถกฟองคดท ๑ ดาเนนการออกคาสงใหมใหถกตอง

ตอมา ผถกฟองคดท ๑ ไดมคาสงใหมโดยใหผฟองคดซอมแซมพนทใตอาคารและปรบปรงผนงอาคาร โดยใหดาเนนการภายใน ๖๐ วน

เมอครบกาหนดเวลาดงกลาวผถกฟองคดท ๑ ไดมหนงสอแจงใหผฟองคดทราบวาจะเขาตรวจสอบผลการปรบปรงอาคารพพาท ซงผฟองคดไมขดของและขอใหแจงชอและ

๑๔๕

ตาแหนงผทจะเขาตรวจสอบ แตผถกฟองคดท ๑ มไดมการแจงขอเขาตรวจสอบอาคารพพาทอกแตอยางใด แตกลบมคาสงท ๑๒๔/๒๕๔๙ ใหผฟองคดแกไขปรบปรงอาคารพพาทอกครง ตามรายงานของเจาหนาทเทศบาลทอางวาไดเขาตรวจสอบอาคารพพาทและพบวายงไมมการซอมแซมใด ๆ และมคาสงท ๙๓๖/๒๕๔๙ ใหผฟองคดรอถอนอาคารพพาททงหลง ผฟองคดจงอทธรณคาสงวาไดแกไขปรบปรงอาคารพพาทตามความเหมาะสมทควรจะเปนแลว แตผถกฟองคดท ๒ วนจฉยยกอทธรณ

ผฟองคดจงนาคดมาฟองขอใหศาลพพากษาเพกถอนคาสงใหรอถอนอาคารพพาทดงกลาว

คดนผฟองคดมไดยนฟองคดตอศาลปกครองโตแยงวา คาสงท ๑๒๔/๒๕๔๙ ทใหแกไขปรบปรงอาคารเปนคาสงทไมชอบดวยกฎหมายเพอขอใหศาลพพากษาหรอมคาสงเพกถอนคาสงภายในระยะเวลาการฟองคด ศาลปกครองสงสดวนจฉยวาคาสงดงกลาวเปนทสด ผฟองคดจงมหนาทตองปฏบตตามคาสง

สวนการทผถกฟองคดท ๑ มคาสงท ๙๓๖/๒๕๔๙ ใหผฟองคดรอถอนอาคารพพาทชอบดวยกฎหมายหรอไม ? ศาลปกครองสงสดวนจฉยวา การทเจาหนาทเทศบาล จะตรวจสอบขอเทจจรงวาผฟองคดไดมการแกไขปรบปรงอาคารพพาทตามคาสงแลวหรอไมนน จาเปนอยางยงทเจาหนาทของเทศบาลจะตองอาศยอานาจตามมาตรา ๕๔

๑๔๖

แหงพระราชบญญตควบคมอาคาร พ.ศ. ๒๕๒๒ เขาตรวจสอบ ทงภายในและภายนอกอาคารพพาท เมอเจาหนาทเทศบาล ไมเคยเขาตรวจอาคารพพาท และผถกฟองคดท ๑ ยอมรบวาเจาหนาทเทศบาลตรวจสอบเพยงภายนอกอาคารเทานน ดงนน รายงานการตรวจอาคารพพาทของเจาหนาทเทศบาลทวาผฟองคดยงไมมการซอมแซมปรบปรงอาคารตามคาสง อนเปนเหตใหผถกฟองคดท ๑ มคาสงท ๙๓๖/๒๕๔๙ ให ผฟองคดรอถอนอาคารพพาททงหลงจงยงไมอาจเชอถอได และการทผถกฟองคดท ๑ อางวาอาคารพพาทสามารถตรวจสอบไดจากภายนอกอาคารจากในระยะทสามารถมองเหนไดโดยไมจาเปนตองเขาไปตรวจสอบภายใน เพราะไมมการใชประโยชนจากตวอาคาร กฟงไมขน และเมอพจารณาจากภาพถายและเอกสารประกอบคาใหการของผถกฟองคดท ๑ แลวเหนวา แมอาคารไมพพาทจะมสภาพเกา แตกมการดแลความสะอาดบรเวณอาคารและตนไมทขนรอบอาคารตามสมควร ทงภาพถายภายนอกอาคารยงไมเพยงพอทจะใหวนจฉยวาอาคารพพาทมสภาพทอาจเปนภยนตรายอยางรายแรงตอสขภาพ ชวต รางกาย หรอทรพยสนของผฟองคดหรอบคคลอน ดงนน การทจะวนจฉยอยางสมเหตสมผลวาอาคารพพาทมสภาพดงกลาว จงจาเปนตองเขาไปตรวจสอบภายในอาคารโดยละเอยดดวย การทเจาหนาทเทศบาลยงไมไดเขาตรวจสอบภายในอาคารและไมไดรายงานสภาพทงภายในและภายนอกโดยละเอยด และผถกฟองคดท ๑ พจารณาแตเพยงสภาพภายนอกอาคาร

๑๔๗

พพาท และวนจฉยวาอาคารมสภาพทอาจเปนภยนตรายอยางรายแรง จงเปนการวนจฉยทปราศจากขอเทจจรงทสนบสนนอยางเพยงพอ ดงนน การทผถกฟองคดท ๑ อาศยอานาจตาม มาตรา ๕๔ แหงพระราชบญญตควบคมอาคาร พ.ศ. ๒๕๒๒ มคาสงท ๙๓๖/๒๕๔๙ ใหผฟองคดรอถอนอาคารทงหลง โดยยงไมไดตรวจสอบขอเทจจรงใหเปนทแนชดวาผฟองคด ไดดาเนนการแกไขอาคารพพาทแลวหรอไม เพยงใด และวนจฉยวาอาคารพพาทมสภาพทอาจเปนภยนตรายอยางรายแรงโดยปราศจากขอเทจจรงทสนบสนนอยางเพยงพอ จงเปนการกระทาทไมชอบดวยกฎหมาย

พพากษาใหเพกถอนคาสงทใหผฟองคดรอถอนอาคารพพาททงหลง

คาพพากษาศาลปกครองสงสดคดนนอกจากจะวางบรรทดฐานการปฏบตราชการทดในการปฏบตหนาทของเจาหนาทตามพระราชบญญตควบคมอาคาร พ.ศ. ๒๕๒๒ ซงจะตองปรากฏขอเทจจรงตามทกฎหมายบญญตไวอยางชดเจนแลว การทกฎหมายมไดบญญตเฉพาะเจาะจงวา เจาหนาทจะตองแสวงหาขอเทจจรงอยางไรและเพยงใด กมไดหมายความวาเจาหนาทจะสามารถออกคาสงไดโดยไมตองทาการแสวงหาขอเทจจรงอยางรอบดานเพอใหไดขอยตเสยกอน เนองจากพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. ๒๕๓๙ มาตรา ๒๘ และมาตรา ๒๙ ไดบญญตใหเจาหนาทมอานาจทจะแสวงหาขอเทจจรงตามหลกการของกระบวน

๑๔๘

พจารณาทางปกครองในระบบไตสวน โดยไมจาตองผกพนอยเพยงแคขอเทจจรงหรอพยานหลกฐานของคกรณเทานน แตสามารถแสวงหาขอเทจจรงหรอพยานหลกฐานอนไดตามความเหมาะสมหากเหนวาจาเปน ซงหากเจาหนาทไมไดใชอานาจดงกลาวอยางแทจรง โดยแสวงหาขอเทจจรงไมครบถวนเพยงพอ ทจะนามาเปนขอมลประกอบการพจารณาเพอออกคาสงทางปกครองแลว ยอมจะสงผลใหการใชอานาจไมถกตองได

********************************

๑๔๙

เรองท ๑๙ แมคณะกรรมการสอบสวน “วนยและความรบผด

ทางละเมด” เปนบคคลเดยวกน ... กตอง “ใหโอกาส !”

คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๗๙๑/๒๕๕๕ สาระสาคญ

กรณของการพจารณาเพอออกคาสงใหเจาหนาทชดใช คาสนไหมทดแทนจากการกระทาละเมด แตคณะกรรมการ สอบขอเทจจรงความรบผดทางละเมดซงเปนบคคลชดเดยวกบคณะกรรมการสอบสวนทางวนยมไดใหโอกาสแกเจาหนาท ผถกกลาวหาไดชแจงและโตแยงแสดงพยานหลกฐาน เนองจากเหนวาพยานหลกฐานทปรากฏในสานวนการสอบสวนทางวนย มความชดเจนเพยงพอแลว ซงเปนการปฏบตทไมถกตองตามรปแบบ ขนตอน หรอวธการอนเปนสาระสาคญทกฎหมายกาหนดไวสาหรบการสอบสวนเพอหาผรบผดทางละเมด อนสงผลใหคาสงเรยกใหเจาหนาทชดใชคาสนไหมทดแทนนนไมชอบดวยกฎหมาย

หลกกฎหมาย/บรรทดฐานทเกยวของ ๑. ขอ ๑๕ ของระเบยบสานกนายกรฐมนตร วาดวยหลกเกณฑ

การปฏบตเกยวกบความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. ๒๕๓๙

๑๕๐

ซงกาหนดถงการทาหนาทของคณะกรรมการสอบสวนขอเทจจรงความรบผดทางละเมด และมาตรา ๓๐ แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. ๒๕๓๙ ถอเปนรปแบบ ขนตอน หรอวธการอนเปนสาระสาคญทกฎหมายกาหนดไวสาหรบ การออกคาสงใหเจาหนาทผทาละเมดชดใชคาสนไหมทดแทนตามมาตรา ๑๒ แหงพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. ๒๕๓๙

๒. การสอบสวนทางวนยและการสอบขอเทจจรงความรบผดทางละเมดมวตถประสงคตางกน โดยการสอบสวนทางวนยมวตถประสงคเพอใหไดขอเทจจรงวาขาราชการผนนมการกระทาอนเปนความผดทางวนยหรอไม และจะตองไดรบการลงโทษอยางไร สวนการสอบขอเทจจรงความรบผดทางละเมดมวตถประสงคเพอใหทราบวามการกระทาใหเกดความเสยหายแกหนวยงานของรฐและมผทตองรบผดชดใชคาเสยหายหรอไม เปนจานวนเทาใด

๑๕๑

แมคณะกรรมการสอบสวน “วนยและความรบผดทางละเมด” เปนบคคลเดยวกน ...

กตอง “ใหโอกาส !”

ในกรณทหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐไดมการดาเนนการเพอจดใหมคาสงทางปกครองซงอาจกระทบถงสทธของคกรณนน หนวยงานหรอเจาหนาทจะตองปฏบตตามหลกเกณฑทกาหนดไวในพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. ๒๕๓๙ ซงถอเปนกฎหมายทวางหลกเกณฑทวไปในการปฏบตราชการของฝายปกครอง โดยเฉพาะอยางยง การกาหนดใหสทธแกคกรณมโอกาสทจะไดรบทราบขอเทจจรงอยางเพยงพอ และมโอกาสไดโตแยงและแสดงพยานหลกฐานของตนกอนทผมอานาจจะออกคาสงทางปกครองนน หากมไดมการแจงและใหโอกาสดงกลาวจะถอวาเปนความบกพรองของกระบวนการพจารณาทางปกครองอนเปนเหตใหศาลปกครองมอานาจตรวจสอบความชอบดวยกฎหมายของการกระทาดงกลาวได ดงนน ในการออกคาสงทางปกครองใหเจาหนาทผกระทาละเมดตอหนวยงานของรฐชดใชคาสนไหมทดแทนตามมาตรา ๑๒ แหงพระราชบญญต ความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. ๒๕๓๙ นอกจากจะตองถอปฏบตตามหลกการดงกลาวแลว ระเบยบสานก

๑๕๒

นายกรฐมนตร วาดวยหลกเกณฑการปฏบตเกยวกบความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. ๒๕๓๙ ขอ ๑๕ ยงไดกาหนดหลกเกณฑสาคญในการดาเนนการสอบขอเทจจรงความรบผดทางละเมดไวเชนเดยวกนวา คณะกรรมการ สอบขอเทจจรงความรบผดทางละเมดจะตองใหโอกาสแกเจาหนาททเกยวของหรอผเสยหายไดชแจงขอเทจจรง และโตแยงแสดงพยานหลกฐานของตนอยางเพยงพอและเปนธรรม เนองจากการดาเนนการของคณะกรรมการสอบขอเทจจรงความรบผดทางละเมดเปนการพจารณาทางปกครองเพอนาไปสการออกคาสงเรยกใหเจาหนาทผทาละเมดชดใชคาสนไหมทดแทนใหแกหนวยงานของรฐ อนเปนคาสงทางปกครองตามมาตรา ๕ แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. ๒๕๓๙

อยางไรกตาม ในทางปฏบตอาจเกดปญหาขนวา ในกรณทฝายปกครองมคาสงแตงตงคณะกรรมการสอบสวนทางวนยและคณะกรรมการสอบขอเทจจรงความรบผดทางละเมด กรณเจาหนาทในสงกดของตนมพฤตกรรมอนเปนการทจรต ตอหนาททาใหหนวยงานไดรบความเสยหาย โดยคณะกรรมการทงสองชดดงกลาวเปนบคคลคนเดยวกน เมอคณะกรรมการสอบสวนทางวนยไดทาการสอบสวนและไดใหโอกาสแกคกรณในการทจะโตแยงและแสดงพยานหลกฐานของตนแลว แตคณะกรรมการสอบขอเทจจรงความรบผดทางละเมดไดรวบรวม

๑๕๓

พยานหลกฐานทปรากฏในสานวนการสอบสวนทางวนยและไมไดดาเนนการตามขอ ๑๕ ของระเบยบสานกนายกรฐมนตร วาดวยหลกเกณฑการปฏบตเกยวกบความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. ๒๕๓๙ เพราะเหนวาไดขอเทจจรงทครบถวนเพยงพอจากการสอบสวนในกรณแรกแลว การดาเนนการของคณะกรรมการในกรณหลงจะถอวาเปนกระบวนการพจารณาทางปกครองทชอบดวยกฎหมายหรอไม ?

กรณตามคาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๗๙๑/๒๕๕๕ เปนกรณทผฟองคดซงเปนขาราชการครไดถกกลาวหาวากระทาผดวนยอยางรายแรง กรณทจรตในการเบกเงนคาเชาบานเปนเหตใหทางราชการไดรบความเสยหาย อธบดกรมสามญศกษาในขณะนนจงมคาสงแตงตงคณะกรรมการสอบสวน ทางวนย และผอานวยการสามญศกษาจงหวดในขณะนน ซงไดรบมอบอานาจจากอธบดกรมสามญศกษาไดมคาสงแตงตงคณะกรรมการสอบขอเทจจรงความรบผดทางละเมดกรณดงกลาวเชนกน โดยคณะกรรมการสอบสวนทางวนยและคณะกรรมการสอบขอเทจจรงความรบผดทางละเมดประกอบดวยบคคลชดเดยวกน ซงคณะกรรมการสอบขอเทจจรงความรบผดทางละเมดไดรวบรวมพยานหลกฐานทปรากฏในสานวน การสอบสวนทางวนยและไดสอบสวนหาพยานหลกฐานเพมเตม แตไมไดแจงถงการสอบสวนเพอหาผทตองรบผด ทางละเมดใหผฟองคดทราบ และไมไดใหผฟองคดไดชแจง และโตแยงแสดงพยานหลกฐานของตนอก เพราะเหนวา

๑๕๔

ขอเทจจรงทปรากฏในสานวนการสอบสวนทางวนยมความชดเจนเพยงพอแลว คณะกรรมการสอบขอเทจจรงความรบผดทางละเมดจงมความเหนใหผฟองคดชดใชคาสนไหมทดแทน แกหนวยงานของรฐ กรณทจรตในการเบกเงนคาเชาบานดวยความจงใจหรอประมาทเลนเลออยางรายแรง

หลงจากนน ผถกฟองคดท ๑ (ผอานวยการสานกงานเขตพนทการศกษา เขต ๑ (ผอานวยการสามญศกษาจงหวด (เดม)) ซงไดรบมอบอานาจจากผถกฟองคดท ๒ (เลขาธการคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน (อธบดกรมสามญศกษา เดม)) จงไดมคาสงตามความเหนของกระทรวงการคลงเรยกใหผฟองคดชาระเงนคาเชาบานทรบไปโดยไมมสทธคนใหแกทางราชการพรอมดอกเบย และหลงจากทผฟองคดอทธรณคาสง และผถกฟองคดท ๑ โดย อ.ก.ค.ศ. เขตพนทการศกษา เขต ๑ มมตยกอทธรณ ผฟองคดไดนาคดมาฟองเพอขอใหศาลปกครองเพกถอนคาสงดงกลาว โดยอางวาคณะกรรมการ สอบขอเทจจรงความรบผดทางละเมดไมเปดโอกาสใหโตแยงแสดงพยานหลกฐานตามมาตรา ๓๐ แหงพระราชบญญต วธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. ๒๕๓๙

ศาลปกครองสงสดวนจฉยวา เมอปรากฏวาคณะกรรมการสอบขอเทจจรงความรบผดทางละเมดไมไดนาสบผฟองคดเพราะเหนวาเปนความผดทางละเมด อกทงไมปรากฏวาคณะกรรมการสอบสวนทางวนยซงเปนบคคลชดเดยวกนกบคณะกรรมการสอบขอเทจจรงความรบผดทางละเมดไดเคยแจง

๑๕๕

ใหผฟองคดทราบมากอนวาจะนาขอเทจจรงทผฟองคดเคยใหถอยคาไวในการทถกสอบสวนทางวนยมาใชในการสอบขอเทจจรงความรบผดทางละเมดดวย จงรบฟงไดวาคณะกรรมการสอบขอเทจจรงความรบผดทางละเมดไมไดแจงใหผฟองคดทราบถงการสอบสวนหาผรบผดทางละเมด ทาใหผฟองคดไมมโอกาสไดชแจงขอเทจจรงและโตแยงแสดงพยานหลกฐานของตนอยางเพยงพอและเปนธรรมในกรณทอาจตองรบผดชดใช คาสนไหมทดแทนดงกลาว อนเปนการไมปฏบตตามขอ ๑๕ ของระเบยบสานกนายกรฐมนตร วาดวยหลกเกณฑการปฏบตเกยวกบความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. ๒๕๓๙ และมาตรา ๓๐ แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. ๒๕๓๙ ซงเปนการกระทาทไมถกตองตามรปแบบ ขนตอน หรอวธการอนเปนสาระสาคญทกาหนดไวสาหรบการออกคาสง จงสงผลใหคาสงของผถกฟองคดท ๑ ทเรยกใหผฟองคดชาระเงนคาเชาบานทรบไปโดยไมมสทธคนใหแกทางราชการเปนคาสงทางปกครองทไมชอบดวยกฎหมาย พพากษาเพกถอนคาสงทเรยกใหผฟองคดชดใชคาสนไหมทดแทน

คดนนอกจากศาลปกครองสงสดจะไดวางบรรทดฐานการปฏบตราชการทดในเรองการทาหนาทของคณะกรรมการสอบขอเทจจรงความรบผดทางละเมดวาจะตองปฏบตตามขอ ๑๕ ของระเบยบสานกนายกรฐมนตร วาดวยหลกเกณฑการปฏบตเกยวกบความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. ๒๕๓๙ และมาตรา ๓๐ แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง

๑๕๖

พ.ศ. ๒๕๓๙ อนถอเปนรปแบบ ขนตอน หรอวธการอนเปนสาระสาคญทกฎหมายกาหนดไวสาหรบการออกคาสงทางปกครองใหเจาหนาทผทาละเมดชดใชคาสนไหมทดแทน ตามมาตรา ๑๒ แหงพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. ๒๕๓๙ แลว ศาลปกครองสงสดยงไดอธบายถงวตถประสงคของการจดใหมคณะกรรมการสอบสวนทางวนยและคณะกรรมการสอบขอเทจจรงความรบผดทางละเมดดวยวา การสอบสวนทางวนยและการสอบขอเทจจรงความรบผดทางละเมดมวตถประสงคแตกตางกน และมขนตอนรวมทงวธการสอบสวนตามทกฎหมายกาหนดไวแตกตางกนดวย กลาวคอ การสอบสวนทางวนยมวตถประสงคเพอใหไดขอเทจจรงวาขาราชการผนนมการกระทาอนเปนความผดทางวนยหรอไม และจะตองไดรบการลงโทษอยางไร สวนการแตงตงคณะกรรมการสอบขอเทจจรงความรบผดทางละเมดมวตถประสงคเพอใหทราบวามการกระทาใหเกดความเสยหายแกหนวยงานของรฐและ มผทตองรบผดชดใชคาเสยหายหรอไม เปนจานวนเทาใด หากคณะกรรมการสอบขอเทจจรงความรบผดทางละเมดจะนาพยานหลกฐานและผลการสอบสวนทางวนยบางสวนมาใชประกอบการพจารณากสามารถนามาใชได แตตองปฏบตใหถกตองตามรปแบบ ขนตอน หรอวธการอนเปนสาระสาคญทกาหนดไวสาหรบการสอบสวนเพอหาผรบผดทางละเมดดวย

********************************

๑๕๗

เรองท ๒๐ ปฏบตงานทไดรบมอบหมาย ... ไมอาจอางความไมรใหพนผด !

คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๘๓๗/๒๕๕๕ สาระสาคญ

เจาหนาทของรฐซงมหนาทเกยวกบการสรรหาและบรรจแตงตงบคลากร แตผบงคบบญชาไดมอบหมายใหจดทาสญญารบสภาพหนและผอนชาระเงนกบผทผดสญญาลาศกษา ไมไดคานวณดอกเบยผดนดทบคคลดงกลาวตองชดใช เปนเหตให ทางราชการเสยหาย แตเมอไดรบมอบหมายจากผบงคบบญชาแมจะเปนงานนอกเหนอจากทตนมหนาทปฏบตอยประจาและไมมความรเกยวกบงานนนกตาม ในฐานะผใตบงคบบญชายอมมหนาทตองปฏบตงานดวยความเอาใจใส ระมดระวงรกษาผลประโยชนของทางราชการ หากเหนวาตนเองไมมความรในงานทไดร บมอบหมาย กควรทจะปรกษาและขอคาแนะนาจากหนวยงาน ทมหนาทรบผดชอบโดยตรงซงมความรความเชยวชาญเกยวกบการทาสญญาโดยเฉพาะ การทเจาหนาทไมดาเนนการดงกลาว ถอเปนการกระทาโดยประมาทเลนเลออยางรายแรง และตอง รบผดชดใชคาสนไหมทดแทนใหแกหนวยงานตามหลกเกณฑ ทกาหนดไวในมาตรา ๘ วรรคสอง ประกอบมาตรา ๑๐ แหงพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. ๒๕๓๙

๑๕๘

หลกกฎหมาย/บรรทดฐานทเกยวของ ในการปฏบตหนาทราชการไมวาจะเปนหนาทความรบผดชอบ

หลกทปฏบตอยเปนประจา หรอหนาททไดรบมอบหมายจากผบงคบบญชา เจาหนาทตองปฏบตงานดวยความอตสาหะ เอาใจใส ระมดระวงรกษาผลประโยชนของทางราชการ ตลอดจนศกษาหาความรเพมเตมเกยวกบงานทไดรบมอบหมาย หากเปนงานในเรองทมความสาคญแลวกจะตองประสานงานกบผทมความรความเชยวชาญเฉพาะดานและตองดาเนนการอยางเปนทางการ การละเลยไมดาเนนการดงกลาวจนเกดความเสยหายแกทางราชการ ถอเปนการกระทาละเมดตอหนวยงานของรฐและจาตองชดใชคาสนไหมทดแทนตามทบญญตไวในพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. ๒๕๓๙

๑๕๙

ปฏบตงานทไดรบมอบหมาย ... ไมอาจอางความไมรใหพนผด !

กรณเจาหนาทกระทาใหเกดความเสยหายแกหนวยงานของรฐอนเนองมาจาก “การปฏบตหนาท” พระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. ๒๕๓๙ มาตรา ๘ วรรคสอง ประกอบมาตรา ๑๐ กาหนดใหหนวยงานของรฐทเสยหายมสทธเรยกใหเจาหนาทของรฐทกระทาละเมดรบผดชดใชคาสนไหมทดแทนเฉพาะเมอเปนการกระทาดวยความ จงใจหรอประมาทเลนเลออยางรายแรงเทานน และการเรยกคาสนไหมทดแทนจะตองคานงถงระดบความรายแรงแหงการกระทาและความเปนธรรมในแตละกรณเปนเกณฑ โดยไมตองใหใชเตมจานวนความเสยหาย อยางไรกตาม ในการปฏบตราชการ ผบงคบบญชายอมมอานาจทจะมอบหมายหนาทใหผใตบงคบบญชาปฏบตหนาทพเศษหรอหนาทอน ๆ ทไมไดเปนหนาทความรบผดชอบหลกหรอภารกจประจาตามอานาจหนาททกาหนดไวได ซงกรณดงกลาวหากเกดความเสยหายขนอนเนองจาก “การปฏบตหนาท” ในงานทไมมหนาทรบผดชอบโดยตรงและไมมความรความเชยวชาญในเรองนน จะทาใหเจาหนาทผปฏบตตองรบผดชดใชคาสนไหมทดแทน เพอความเสยหายทเกดขนหรอไม เจาหนาทผไดรบมอบหมายใหปฏบตหนาทดงกลาวจะอางความไมรและไมเชยวชาญในงาน

๑๖๐

ทไดร บมอบหมาย เพอใหพนจากความรบผดทางละเมด ไดหรอไม ?

ศาลปกครองสงสดไดวนจฉยเกยวกบประเดนดงกลาวไวอยางนาสนใจในคาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๘๓๗/๒๕๕๕ โดยคดนผฟองคดดารงตาแหนงบคลากร ๖ สานกงานคณะ กรรมการการอดมศกษา ปฏบตหนาทเปนหวหนางานสรรหาและบรรจแตงตง มหนาทรบผดชอบในการควบคมและดาเนนการเกยวกบการสรรหาและบรรจแตงตงบคลากร แตผบงคบบญชามอบหมายใหรบผดชอบดาเนนการจดทาสญญารบสภาพหนและผอนชาระเงนกบนาย น. กรณทนาย น. ผดสญญาลาศกษา แตผฟองคดไมไดคานวณดอกเบยผดนดทนาย น. ตองชดใชใหกบทางราชการเปนเวลา ๑ ป ๑๑ เดอน เปนจานวนเงน ๓๖๖,๖๙๔.๓๕ บาท ทาใหทางราชการเสยหายไมอาจเรยกดอกเบยผดนดได

การสอบสวนของคณะกรรมการสอบขอเทจจรงความรบผดทางละเมดเหนวา ผฟองคดไมมหนาทความรบผดชอบการทาสญญาลาศกษาของขาราชการโดยตรงและไมมความรความเชยวชาญทางดานกฎหมาย จงยากทจะคาดเหนเรองดอกเบยผดนดและผลของสญญา การปฏบตหนาทมความระมดระวงตามสมควร ไมไดขาดความรอบคอบหรอละเลย ตอหนาททจะเปนความประมาทเลนเลออยางรายแรง ซงเปนเพยงประมาทเลนเลอธรรมดา แตกระทรวงการคลงเหนวาให ผฟองคดรบผดชดใชคาเสยหายใหกบทางราชการรอยละ ๓๕

๑๖๑

ของคาเสยหายทงหมด ผถกฟองคดท ๑ (เลขาธการคณะกรรมการการอดมศกษา) จงมคาสงใหผฟองคดชดใชคาสนไหมทดแทน และหลงจากทผถกฟองคดท ๒ (รฐมนตรวาการกระทรวง ศกษาธการ) วนจฉยยกอทธรณ

ผฟองคดจงฟองขอใหศาลปกครองมคาพพากษา เพกถอนคาสงใหชดใชคาเสยหายและคาวนจฉยยกอทธรณ โดยอางสาเหตทไมคานวณดอกเบยผดนดวาเปนเพราะไมมความรความเชยวชาญดานกฎหมาย จงยากทจะคาดเหนเรองดอกเบยผดนดและผลของสญญา

ผฟองคดตองรบผดในความเสยหายทเกดขนอนเนอง จาก “การปฏบตหนาท” ในงานทไมมหนาทรบผดชอบโดยตรงดงกลาวหรอไม ?

ศาลปกครองสงสดวนจฉยประเดนนวา แมผฟองคด จะไดรบมอบหมายงานจากผบงคบบญชาใหเปนผรบผดชอบดาเนนการจดทาสญญารบสภาพหนและผอนชาระเงน ซงเปนงานทตนไมมความรและไมเคยปฏบตงานดานกฎหมายและบญชมากอน ทงคณะกรรมการสอบขอเทจจรงความรบผดทางละเมดของเจาหนาทยงเหนวาการกระทาของผฟองคดมใชประมาทเลนเลออยางรายแรง เนองจากผฟองคดไมมหนาทโดยตรงและไมมความรความเชยวชาญทางดานกฎหมาย และหนวยงานไมไดจดอบรมใหความรเพมเตมนอกเหนอจากงานในหนาท แตเมอไดรบมอบหมายงานจากผบงคบบญชา แมจะ

๑๖๒

เปนงานนอกเหนอจากงานทมหนาทปฏบตอยประจาและไมมความรเกยวกบงานนนกตาม ในฐานะผใตบงคบบญชายอม มหนาทตองปฏบตงานดงกลาวดวยความอตสาหะ เอาใจใส ระมดระวงรกษาผลประโยชนของทางราชการ หากเหนวาตนเองไมมความรเกยวกบการทาสญญารบสภาพหนและผอนชาระเงน กควรทจะปรกษาและขอคาแนะนาอยางเปนทางการ และเปน ลายลกษณอกษรจากหนวยงานทมหนาทรบผดชอบโดยตรง ซงจะมความรความเชยวชาญเกยวกบการทาสญญาโดยเฉพาะ การทผฟองคดไมดาเนนการ แตกลบสอบถามหรอขอคาแนะนาปรกษาเปนการภายใน ไมอาจนามาอางองเปนขอแกตวได ประกอบกบสวนวนยและนตการไดจดทารางสญญามาให ผฟองคดแลว ผฟองคดกลบเหนวาไมรดกมครอบคลมเนอหา จงดาเนนการจดทาสญญารบสภาพหนขนใหมทงทตนเองไมมความรความเชยวชาญ กรณจงถอไดวาเปนการกระทาโดยปราศจากความระมดระวง ซงบคคลทอยในภาวะเชนนนจกตองมตามวสยและพฤตการณ และผฟองคดอาจใชความระมดระวงเชนวานนได แตหาไดใชใหเพยงพอไม จงเปนการกระทาโดยประมาท และความเสยหายดงกลาวยอมไมอาจเกดขนไดหากวญ ชนทวไปไดดาเนนการดวยความระมดระวงเอาใจใส เพอรกษาผลประโยชนของทางราชการ ดงนน การกระทาของ ผฟองคดจงเปนการกระทาโดยประมาทเลนเลออยางรายแรง

๑๖๓

สาหรบคาสนไหมทดแทนทผฟองคดจาตองชดใช มจานวนเพยงใดนน ศาลปกครองสงสดวนจฉยวา การทกระทรวงการคลงมหนงสอซกซอมเรองการผอนชาระเงนกรณผดสญญาลาศกษารายนาย น. โดยใหนาเงนบาเหนจทนาย น. มสทธไดรบเบกหกผลกสงชดใชแกทางราชการ โดยถอเปน การชาระเงนในโอกาสแรก และใหนาไปหกชาระดอกเบยผดนดเสยกอน สวนทเหลอจงหกชาระเงนตน สวนเงนตนสวนทเหลอใหผอนชาระในอตราปละไมนอยกวา ๑๐๐,๐๐๐ บาท พรอมดอกเบยในอตรารอยละ ๑๕ ตอปของเงนทคางชาระ อกสวนหนงตางหาก แตหนงสอดงกลาวไมไดระบชดเจนวา ใหคานวณดอกเบยผดนดนบแตวนถดจากวนเบกหกผลกสงบาเหนจชดใชหนจนถงวนทาสญญารบสภาพหน ทงการคานวณดอกเบยผดนดของงานการเงน ฝายคลง นบตงแตวนทนาย น. ผดนดชาระหนจนถงวนเบกหกผลกสงบาเหนจชดใชหนกเปนระยะเวลากอนทผฟองคดจะไดรบมอบหมายใหดาเนนการจดทาสญญารบสภาพหน เมอคานงถงระดบความรายแรงแหงการกระทาและความเปนธรรมในแตละกรณเปนเกณฑโดยมตองใหใชเตมจานวนความเสยหายตามมาตรา ๘ วรรคสอง แหงพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. ๒๕๓๙ แลวเหนวา คาสงใหผฟองคดรบผดชดใชคาเสยหายรอยละ ๓๕ ของคาเสยหายทงหมด จงถอวายงไมเหมาะสมถกตองและ เปนธรรม ผฟองคดจงควรรบผดชดใชคาเสยหายรอยละ ๒๕

๑๖๔

ของคาเสยหายทงหมด และเมอผถกฟองคดท ๒ วนจฉย ยกอทธรณตามความเหนของผถกฟองคดท ๑ จงเปนคาสง ทไมชอบดวยกฎหมายเชนเดยวกน

คดนมบรรทดฐานการปฏบตราชการทดเกยวกบ ความรบผดทางละเมดของเจาหนาทวา ไมวาจะเปนการปฏบตหนาทในหนาทความรบผดชอบหลกทปฏบตอยเปนประจา หรอหนาททไดรบมอบหมายจากผบงคบบญชา เจาหนาทยอมมหนาทปฏบตงานดวยความอตสาหะ เอาใจใส ระมดระวงรกษาผลประโยชนของทางราชการ ตลอดจนศกษาหาความรเกยวกบงานทไดรบมอบหมายใหเกดความรความเขาใจในงานอยางถองแท และโดยเฉพาะอยางยงหากเปนการดาเนนการในเรองทมความสาคญ และตองประสานงานเพอขอคาแนะนาหรอปรกษาหารอกบหนวยงานทมความรความเชยวชาญเฉพาะดานกจาเปนอยางยงทจะตองดาเนนการอยางเปนทางการหรอเปนลายลกษณอกษรควบคกนไปดวย

******************************

๑๖๕

เรองท ๒๑ ออกคาสงใหรอถอนไมได ... เพราะผรบมอบอานาจ

“ไมมอานาจ ?”

คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๙๓๒/๒๕๕๕ สาระสาคญ

กรณทพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการเมองพทยา พ.ศ. ๒๕๔๒ มไดมบทบญญตใดกาหนดใหปลดเมองพทยาสามารถมอบอานาจทไดรบมอบหมายจากนายกเมองพทยา ไปใหแกรองปลดเมองพทยาหรอหวหนาสวนราชการของเมองพทยาได ดงนน การทรองปลดเมองพทยา (รกษาราชการแทนปลดเมองพทยา) มคาสงมอบอานาจใหผอานวยการสานกการชางออกคาสงรอถอนอาคารตามมาตรา ๔๒ แหงพระราชบญญตควบคมอาคาร พ.ศ. ๒๕๒๒ คาสงดงกลาวจงไมชอบดวยกฎหมาย เพราะถอเปนอานาจของนายกเมองพทยาในฐานะเจาพนกงานทองถนเทานน โดยผอานวยการสานกการชางไมใชผมอานาจ ลงนามในคาสงรอถอนอาคารตามพระราชบญญตขางตน

หลกกฎหมาย/บรรทดฐานทเกยวของ การทหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐจะมอบ

อานาจใหเจาหนาทอนกระทาการอยางใดอยางหนงแทน จะตองพจารณาในดานรปแบบของการมอบอานาจและในดานของตว

๑๖๖

ผมอบอานาจวามกฎหมายใหอานาจไวหรอไม เพยงใด เพราะหากวาผมอบอานาจหรอผรบมอบอานาจไดกระทาการไปโดยไมมอานาจหรอไมเปนไปตามหลกเกณฑทกฎหมายบญญตไว จะสงผลทาใหการกระทานนๆ ไมชอบดวยกฎหมาย

๑๖๗

ออกคาสงใหรอถอนไมได ... เพราะผรบมอบอานาจ “ไมมอานาจ ?”

มาตรา ๑๒ แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการ ทางปกครอง พ.ศ. ๒๕๓๙ บญญตวา “คาสงทางปกครองจะ ตองกระทาโดยเจาหนาทซงมอานาจหนาทในเรองนน” และเจาหนาททมอานาจในการออกคาสงทางปกครองม ๒ ประเภท คอ (๑) เจาหนาทผทรงอานาจออกคาสงทางปกครอง และ (๒) เจาหนาทผรบมอบอานาจออกคาสงทางปกครอง โดยเจาหนาทผทรงอานาจในการออกคาสงทางปกครองจะตองใชอานาจออกคาสงทางปกครองดวยตนเอง และอาจมอบอานาจของตนใหแกเจาหนาทผรบมอบอานาจออกคาสงทางปกครองไดกตอเมอ (๑) ตองมกฎหมายบญญตอนญาตใหเจาหนาท ผทรงอานาจออกคาสงทางปกครองมอบอานาจใหเจาหนาทอนออกคาสงทางปกครองแทนได (๒) เมอกฎหมายไดบญญตอนญาตใหเจาหนาทผทรงอานาจมอบอานาจใหเจาหนาทอนออกคาสงแทน กฎหมายนนจะบญญตเจาหนาททรบมอบอานาจไดเอาไวเสมอ (๓) การมอบอานาจตองทาตามแบบทกฎหมายกาหนดไว ซงกฎหมายไดกาหนดไวแตกตางกนออกไป บางเรองกเปนหนงสอ บางเรองกกาหนดใหทาเปนคาสงและประกาศในราชกจจานเบกษา

๑๖๘

ในการใชอานาจของนายกเมองพทยา พระราชบญญตระเบยบบรหารราชการเมองพทยา พ.ศ. ๒๕๔๒ มาตรา ๕๘ วรรคสาม กาหนดเกยวกบหลกการมอบอานาจไววา “ถากฎหมาย กฎ ระเบยบ ขอบงคบ ขอบญญต หรอคาสงนน หรอมตของคณะรฐมนตรในเรองนนไมไดกาหนดในเรองการมอบอานาจไวเปนอยางอน นายกเมองพทยาอาจมอบอานาจโดยทาเปนหนงสอใหรองนายกเมองพทยาเปนผปฏบตราชการแทนนายกเมองพทยากได แตถามอบใหปลดเมองพทยาหรอรองปลดเมองพทยาปฏบตราชการแทน ใหทาเปนคาสงและประกาศใหประชาชนทราบ และปลดเมองพทยายอมมอบอานาจของตนใหแกรองปลดเมองพทยา หวหนาสวนราชการของเมองพทยา หรอผดารงตาแหนงเทยบเทาปฏบตราชการแทนได” และ ตามมาตรา ๕๙ วรรคสาม กาหนดเกยวกบการใชอานาจของปลดเมองพทยาไววา “ถากฎหมาย กฎ ระเบยบ ขอบงคบ ขอบญญต หรอคาสงนน หรอมตของคณะรฐมนตรในเรองนนไมไดกาหนดเรองการมอบอานาจไวเปนอยางอน ปลดเมองพทยาอาจมอบอานาจโดยทาเปนหนงสอใหรองปลดเมองพทยาปฏบตราชการแทนปลดเมองพทยากได แตถาจะมอบใหหวหนาสวนราชการของเมองพทยาหรอผดารงตาแหนงเทยบเทาปฏบตราชการแทน ใหทาเปนคาสงและประกาศ ใหประชาชนทราบ”

ประเดนเกยวกบการมอบอานาจของนายกเมองพทยาตามมาตรา ๕๘ วรรคสาม แหงพระราชบญญตระเบยบบรหาร

๑๖๙

ราชการเมองพทยา พ.ศ. ๒๕๔๒ ดงกลาว มคาพพากษา ศาลปกครองสงสดท อ. ๙๓๒/๒๕๕๕ วนจฉยไวอยางนาสนใจ กรณนายกเมองพทยาในฐานะเจาพนกงานทองถนตามพระราชบญญตควบคมอาคาร พ.ศ. ๒๕๒๒ ไดมคาสงมอบอานาจของเจาพนกงานทองถนใหเปนอานาจของปลดเมองพทยา และตอมารองปลดเมองพทยา รกษาราชการแทนปลดเมองพทยาไดมอบอานาจดงกลาวใหหวหนาสวนราชการของเมองพทยาเปนผออกคาสงใหเจาของอาคารรอถอนอาคารทตอเตมโดย ไมถกตองตามมาตรา ๔๒ แหงพระราชบญญตควบคมอาคาร พ.ศ. ๒๕๒๒

ขอเทจจรงของคดน คอ ผฟองคดไดปลกสรางอาคารคอนกรตเสรมเหลก ตอมา ป พ.ศ. ๒๕๒๙ ผฟองคดไดตอเตมอาคารไมถกตองตามกฎหมาย ผถกฟองคดท ๑ (เจาพนกงานทองถนเมองพทยา) จงมคาสงใหยตการกอสรางและรอถอนพนคอนกรต และฟองรองตอศาลจงหวดโดยศาลจงหวดม คาพพากษาใหเจาของอาคารรอถอนอาคาร แตปรากฏวาเจาของอาคารไดรอถอนบางสวนเทานน จนกระทงระยะเวลาผานไป ๑๐ ปนบแตมคาพพากษาถงทสด ผถกฟองคดท ๑ โดยผอานวยการสานกการชาง ปฏบตราชการแทนปลดเมองพทยา ปฏบตราชการแทนนายกเมองพทยา จงไดออกคาสงใหมใหเจาของอาคารรอถอนอาคารตามมาตรา ๔๒ แหงพระราชบญญตควบคมอาคาร พ.ศ. ๒๕๒๒

๑๗๐

ผฟองคดจงอทธรณคาสงดงกลาวตอผถกฟองคดท ๒ (คณะกรรมการพจารณาอทธรณในเขตเทศบาลเขตเมองพทยา) และผถกฟองคดท ๒ มมตใหยกอทธรณ

ผฟองคดจงนาคดมาฟองศาลปกครองขอใหศาลม คาพพากษาหรอคาสงเพกถอนคาสงของผถกฟองคดท ๑ และคาวนจฉยของผถกฟองคดท ๒

ศาลปกครองสงสดวนจฉยวา เจาพนกงานทองถนทมอานาจในการออกคาสงรอถอนอาคารตามมาตรา ๔๒ แหงพระราชบญญตควบคมอาคาร พ.ศ. ๒๕๒๒ ในเขตเมองพทยา คอ นายกเมองพทยาตามมาตรา ๔ (๕) แหงพระราชบญญตฉบบเดยวกน แตนายกเมองพทยาอาจมอบอานาจหนาท ในการออกคาสงดงกลาวโดยทาเปนหนงสอใหแกรองนายกเมองพทยาปฏบตราชการแทน แตถามอบใหปลดเมองพทยาหรอรองปลดเมองพทยาปฏบตราชการแทน ใหทาเปนคาสงและประกาศใหประชาชนทราบตามมาตรา ๕๘ วรรคสาม แหงพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการเมองพทยา พ.ศ. ๒๕๔๒ เมอนายกเมองพทยามคาสงเมองพทยาโดยมอบอานาจ ของเจาพนกงานทองถนตามพระราชบญญตควบคมอาคาร พ.ศ. ๒๕๒๒ ใหเปนอานาจของปลดเมองพทยา แตในขณะ ทมเหตแหงการฟองคด เมองพทยาไมมผดารงตาแหนงปลดเมองพทยา นายกเมองพทยาจงมคาสงมอบอานาจใหรองปลดเมองพทยารกษาราชการแทนปลดเมองพทยา ดงนน รองปลด

๑๗๑

เมองพทยาจงมอานาจหนาทเชนเดยวกบปลดเมองพทยา รวมถงอานาจหนาทในฐานะเจาพนกงานทองถนในการออกคาสงตามมาตรา ๔๒ แหงพระราชบญญตควบคมอาคาร พ.ศ. ๒๕๒๒ ตามทนายกเมองพทยามอบอานาจใหปลดเมองพทยาปฏบตราชการแทน

อยางไรกด การทรองปลดเมองพทยา (รกษาราชการแทนปลดเมองพทยา) มอบอานาจดงกลาวใหผอานวยการสานกการชางออกคาสงตามมาตรา ๔๒ แหงพระราชบญญตควบคมอาคาร พ.ศ. ๒๕๒๒ ถอเปนการใชอานาจทถกตองหรอไมนน ศาลปกครองสงสดวนจฉยประเดนนวา เมอพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการเมองพทยา พ.ศ. ๒๕๔๒ มไดมบทบญญตใดกาหนดใหปลดเมองพทยาสามารถมอบอานาจทไดรบมอบหมายจากนายกเมองพทยาไปใหแกรองปลดเมองพทยาหรอหวหนาสวนราชการของเมองพทยาได ปลดเมองพทยาจงไมสามารถออกคาสงมอบอานาจทตนไดรบมาจากนายกเมองพทยาตอไปใหแกรองปลดเมองพทยาหรอหวหนาสวนราชการของเมองพทยาได

การทรองปลดเมองพทยา (รกษาราชการแทนปลดเมองพทยา) ในฐานะปลดเมองพทยามคาสงมอบอานาจ ใหผอานวยการสานกการชาง สานกการคลงและงานรกษาความสงบเรยบรอยและความมนคง คาสงดงกลาวมผลเฉพาะ ทเปนการมอบอานาจของปลดเมองพทยาเอง ซงมอบใหแกรองปลดเมองพทยาหรอหวหนาสวนราชการของเมองพทยา

๑๗๒

ตามมาตรา ๕๙ วรรคสาม แหงพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการเมองพทยา พ.ศ. ๒๕๔๒ ไมรวมถงอานาจในฐานะ เจาพนกงานทองถน เนองจากเปนอานาจของนายกเมองพทยา ผอานวยการสานกการชางจงไมมอานาจลงนามในคาสง รอถอนอาคารตามมาตรา ๔๒ แหงพระราชบญญตควบคมอาคาร พ.ศ. ๒๕๒๒ คาสงรอถอนอาคารดงกลาวจงเปนคาสงทไมชอบดวยกฎหมาย และมตของผถกฟองคดท ๒ ทยกอทธรณของผฟองคดจงไมชอบดวยกฎหมายเชนกน

คดนถอเปนบรรทดฐานการปฏบตราชการทดสาหรบหนวยงานของรฐหรอเจาหนาทของรฐทมอานาจตามกฎหมาย แตประสงคจะมอบอานาจของตนใหเจาหนาทอนใชอานาจ เพอกระทาการอยางใดอยางหนงแทน นอกจากจะตองพจารณาในดานรปแบบของการมอบอานาจและพจารณาในดานของ ผมอบอานาจวากฎหมายบญญตอนญาตใหมอบอานาจใหเจาหนาทอนไดหรอไมเพยงใดแลว ผมอบอานาจจะตองพจารณาดวยวากฎหมายไดบญญตเจาหนาททจะรบมอบอานาจไวอยางไร เพราะหากเจาหนาทผมอบอานาจหรอเจาหนาทผรบมอบอานาจไดใชอานาจไปโดยไมมอานาจหรอไมเปนไปตามหลกเกณฑทกฎหมายบญญตไว กจะมผลทาใหการกระทา ทางปกครองนนไมชอบดวยกฎหมาย

*************************************

๑๗๓

เรองท ๒๒ การใชดลพนจตดสนใจ ... ไมดาเนนคด

คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๙๔๕/๒๕๕๕ สาระสาคญ

ผซอทดนพรอมสงปลกสรางรองเรยนตอคณะกรรมการคมครองผบรโภควาหลงจากโอนกรรมสทธแลวพบวาบานมขอบกพรองหลายรายการ แตเมอแจงบรษทผประกอบธรกจบานจดสรรแลว ไดมการแกไขใหเพยงบางรายการ คณะกรรมการฯ จงไดพจารณาเรองรองเรยนโดยไดรบฟงขอเทจจรงและพยาน หลกฐานจากคณะอนกรรมการพจารณากลนกรองเรองราวรองทกขจากผบรโภคเหนวาการทบรษทยนยอมแกไขขอบกพรองกบบานของผซอมาโดยตลอด ไมเปนการละเมดสทธของผบรโภค และ ผซอไดมโอกาสรบทราบขอเทจจรงอยางเพยงพอและโตแยงและแสดงพยานหลกฐานตามมาตรา ๓๐ แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. ๒๕๓๙ แลว การทคณะกรรมการฯ มมตไมดาเนนคดแกบรษทโดยใหยตเรองรองเรยนดงกลาว จงเปนการใชดลพนจทชอบดวยพระราชบญญตคมครองผบรโภค พ.ศ. ๒๕๒๒ แลว

๑๗๔

หลกกฎหมาย/บรรทดฐานทเกยวของ การทคณะกรรมการคมครองผบรโภคจะใชอานาจสง

ดาเนนคดกบผประกอบธรกจนน มาตรา ๓๙ แหงพระราชบญญตคมครองผบรโภค พ.ศ. ๒๕๒๒ กาหนดใหตองมองคประกอบทางกฎหมายสองประการ คอ การละเมดสทธของผบรโภค และการดาเนนคดจะเปนประโยชนแกผบรโภคสวนรวม ซงเปนกรณทกฎหมายใหอานาจดลพนจตดสนใจแกฝายปกครอง หากฝายปกครองพจารณาแลวเหนวามขอเทจจรงอนเปนองคประกอบหรอเงอนไขของการใชอานาจเกดขนครบถวนตามกฎหมายแลว ฝายปกครองกสามารถเลอกทจะไมดาเนนการหรอดาเนนการอยางหนงอยางใดตามทกฎหมายเปดชองไวได

๑๗๕

การใชดลพนจตดสนใจ ... ไมดาเนนคด

ปจจบนประชาชนผบรโภคอาจถกเอารดเอาเปรยบหรอ

ไมไดรบความเปนธรรมจากการซอขายสนคาและบรการทม การนาการตลาดและโฆษณามาใชในการสงเสรมการขายเพมมากขน อยางไรกด หากมการละเมดสทธของผบรโภคแลว การใหผบรโภคไปฟองรองดาเนนคดเองยอมทาใหเสยทงเวลาและคาใชจาย พระราชบญญตคมครองผบรโภค พ.ศ. ๒๕๒๒ มาตรา ๑๐ จงบญญตใหคณะกรรมการคมครองผบรโภคมอานาจในการพจารณาเรองราวรองทกขจากผบรโภคทเดอดรอนเสยหายจากการกระทาของผประกอบธรกจ และรวมถงการดาเนนคดเกยวกบการละเมดสทธของผบรโภคดวย

การดาเนนคดเกยวกบการละเมดสทธของผบรโภคนน มาตรา ๓๙ วรรคหนง แหงพระราชบญญตคมครองผบรโภค พ.ศ. ๒๕๒๒ กาหนดวา ในกรณทคณะกรรมการคมครองผบรโภคเหนสมควรเขาดาเนนคด หรอเมอไดรบคารองขอ จากผบรโภค ซงการดาเนนคดจะเปนประโยชนแกผบรโภคเปนสวนรวม คณะกรรมการคมครองผบรโภคยอมมอานาจแตงตงพนกงานอยการหรอขาราชการในสานกงานคณะกรรมการคมครองผบรโภคเพอใหดาเนนคดแพงและคดอาญาแกผกระทาการละเมดสทธของผบรโภคในศาลได โดยคณะกรรมการคมครองผบรโภคอาจแตงตงคณะอนกรรมการเพอพจารณาหรอปฏบตการ

๑๗๖

ตามทมอบหมายไดตามมาตรา ๑๕ แหงพระราชบญญต ฉบบเดยวกน แตในการปฏบตหนาทดงกลาวตองใหโอกาส แกผถกกลาวหา เพอชแจงขอเทจจรงและแสดงความคดเหนตามสมควร เวนแตกรณจาเปนและเรงดวน ทงน ตามมาตรา ๑๘ แหงพระราชบญญตคมครองผบรโภค พ.ศ. ๒๕๒๒

ดงเชนคดปกครองทนามาเลาสกนฟงฉบบนเปนกรณทคณะกรรมการคมครองผบรโภค (ผถกฟองคด) ใชดลพนจไมดาเนนคดแกบรษทผประกอบธรกจบานจดสรร กรณผฟองคดซงเปนผซอทดนพรอมสงปลกสรางรองเรยนวาหลงจากซอแลวตรวจพบวาบานมขอบกพรองหลายรายการ ผฟองคดจง แจงใหบรษททราบ แตบรษทแจงวาใหรบโอนไปกอนและจะดาเนนการแกไขให และภายหลงจากทมการโอนกรรมสทธแลว บรษทไดแกไขใหเพยงบางรายการ และปฏเสธทจะแกไขงานตามทผฟองคดแจง ตอมา สานกงานคณะกรรมการคมครองผบรโภคไดใหคกรณเจรจาไกลเกลย แตกไมสามารถ ตกลงกนได เจาหนาทจงเขาตรวจสอบบานพพาทและสรปรายการทตองแกไข ซงบรษทตกลงทจะแกไขใหบางรายการ พรอมทงยนดซอทดนพรอมบานคน แตผฟองคดกยงยนยนทจะใหบรษทแกไข

ตอมา คณะอนกรรมการพจารณากลนกรองเรองราวรองทกขจากผบรโภคทผถกฟองคดแตงตงไดใหคกรณทงสองเจรจาไกลเกลยกน และขอใหสมาคมวศวกรรมสถานแหงประเทศไทยในพระบรมราชปถมภเขามาเปนหนวยงานกลาง

๑๗๗

ในการตรวจสอบ แตสมาคมวศวกรรมสถานแหงประเทศไทยฯ ไมสามารถตรวจสอบได เนองจากมรายการชารดบกพรองมาก จงมมตเสนอใหผถกฟองคดพจารณาใชอานาจตามมาตรา ๓๙ แหงพระราชบญญตคมครองผบรโภค พ.ศ. ๒๕๒๒ เพอบงคบใหบรษทเขาไปดาเนนการแกไขซอมแซมบานของผฟองคด

แตผถกฟองคดเหนวาการทบรษทยนยอมแกไขความบกพรองทเกดขนโดยตลอด ไมเปนการละเมดสทธของผ บรโภค จงมมตไมดาเนนคดแพงและคดอาญาแกบรษท และใหยตเรองรองเรยน

ผฟองคดจงนาคดมาฟองขอใหศาลปกครองมคาพพากษาหรอคาสงเพกถอนมตของผถกฟองคด

คดนศาลปกครองสงสดวนจฉยสองประเดน คอ กระบวนการพจารณาทางปกครองกอนทคณะกรรมการคมครองผบรโภคจะมมต ชอบดวยกฎหมายหรอไม ?

ศาลปกครองสงสดวนจฉยวา คณะอนกรรมการพจารณากลนกรองเรองราวรองทกขจากผบรโภคมอานาจหนาทในการพจารณากลนกรองคารองทกขของผบรโภค กอนนาเสนอตอคณะกรรมการคมครองผบรโภค ตลอดจนตรวจสอบและรบฟงขอเทจจรงหรอพยานหลกฐาน พรอมทงเสนอพยานหลกฐานและความเหนเบองตนตอผถกฟองคด เพอพจารณาวาการรองเรยนเขาองคประกอบครบถวนตามมาตรา ๓๙ แหงพระราชบญญตคมครองผบรโภค พ.ศ. ๒๕๒๒ หรอไม การทคณะอนกรรมการฯ ไดจดใหมการประชมและเชญ

๑๗๘

ผฟองคดกบเรยกกรรมการผมอานาจของบรษทใหมาชแจงขอเทจจรงเพอเจรจาไกลเกลย และจดใหมการตรวจสอบความบกพรองและประเมนราคาโดยขอความอนเคราะหจากสมาคมวศวกรรมสถานแหงประเทศไทยในพระบรมราชปถมภใหเปนหนวยงานกลางในการตรวจสอบ เปนกรณทคณะอนกรรมการฯ ไดพจารณาโดยรบฟงขอเทจจรง ตลอดจนเอกสารหลกฐานตาง ๆ และใหผฟองคดไดมโอกาสรบทราบขอเทจจรงอยางเพยงพอและโตแยงและแสดงพยานหลกฐานแลว กรณจงถอไดวา ผถกฟองคดไดดาเนนการตามมาตรา ๓๐ แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. ๒๕๓๙ แลว

สวนประเดนทวาคณะกรรมการคมครองผบรโภคมมตใหยตการดาเนนการเปนการใชดลพนจทชอบดวยกฎหมายหรอไม ? ศาลปกครองสงสดวนจฉยวา มาตรา ๓๙ วรรคหนง แหงพระราชบญญตคมครองผบรโภค พ.ศ. ๒๕๒๒ กาหนด ใหตองมองคประกอบทางกฎหมายครบสองประการ คอ มการละเมดสทธของผบรโภค และการดาเนนคดจะเปนประโยชนแกผบรโภคเปนสวนรวม โดยใหผถกฟองคดม “ดลพนจตดสนใจ” วาจะดาเนนคดกบผประกอบธรกจหรอไม ซงไมไดเปนบทบงคบใหเปนหนาทวาจะตองดาเนนคดทกกรณ เนองจากบทบญญตดงกลาวใชถอยคาวา “ในกรณทคณะกรรมการเหนสมควรเขาดาเนนคด” และเมอขอเทจจรงครบองคประกอบทงสองประการแลว บทบญญตใชถอยคาวา “คณะกรรมการ มอานาจ ...” ซงเปนการใหอานาจแกผถกฟองคดในการพจารณา

๑๗๙

วาจะเหนสมควรเขาดาเนนคดหรอไม และเปนถอยคาทตางจากกรณทกฎหมายกาหนดใหเปนหนาททตองดาเนนการ เพราะกฎหมายจะใชถอยคาทกาหนดใหตองกระทาการทนทเมอมเงอนไขตามทกาหนดไวเกดขน

เมอผถกฟองคดไดพจารณาเรองรองเรยนของผฟองคด โดยการรบฟงขอเทจจรงและพยานหลกฐานจากคณะอนกรรมการฯ และเหนวาการทบรษทยนยอมทจะแกไขความบกพรองทเกดขน กบบานของผฟองคดมาโดยตลอด ไมเปนการกระทาละเมดสทธของผบรโภค ดงนน การทผถกฟองคดมมตไมดาเนนคดแกบรษทจงมใชการใชดลพนจโดยปราศจากเหตผลหรอเปนไปตามอาเภอใจแตอยางใด การใหยตเรองรองเรยนจงเปนการใชดลพนจโดยชอบดวยกฎหมาย (คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๙๔๕/๒๕๕๕)

คดนนอกจากจะเปนการอธบายใหทราบถงองคประกอบของการสงดาเนนคดของคณะกรรมการคมครองผบรโภค ตามมาตรา ๓๙ แหงพระราชบญญตคมครองผบรโภค พ.ศ. ๒๕๒๒ แลว ยงวางหลกในเรองการใชอานาจดลพนจของฝายปกครองทมอยสองประเภท คอ ดลพนจวนจฉย ซงเปนการพจารณาถงขอเทจจรงทเกดขนวาเปนขอเทจจรง อนเปนองคประกอบหรอเงอนไขของการใชอานาจตามทกฎหมายกาหนดไวหรอไม ภายใตเหตผลความจาเปนและเจตนารมณของกฎหมายทใหอานาจ และดลพนจตดสนใจ ซงเปนกรณทฝายปกครองไดพจารณาแลววามขอเทจจรง

๑๘๐

อนเปนองคประกอบหรอเงอนไขของการใชอานาจเกดขนครบถวนตามกฎหมายแลว ฝายปกครองกสามารถเลอกทจะ ไมดาเนนการหรอดาเนนการอยางหนงอยางใดจากมาตรการหลาย ๆ มาตรการตามทกฎหมายเปดชองไวได ดงเชนการใชอานาจของคณะกรรมการคมครองผบรโภคทกฎหมายกาหนดมาตรการไวสองลกษณะ คอ สงดาเนนคดหรอไมดาเนนคดกบ ผประกอบกจการนน ถอเปน “ดลพนจตดสนใจ” มใชบทบงคบโดยเดดขาด

******************************

๑๘๑

เรองท ๒๓ “เจาหนาทศาล” สงหมายไมถงผรบ ...

ผดวนยรายแรง ?

คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๔๐/๒๕๕๖ สาระสาคญ

คณะกรรมการสอบสวนทางวนยไมระบความผดและบทบญญตกฎหมายของการกระทาความผดตามแบบ สว ๓ ใหครบถวนกรณเจาหนาทศาลไมนาหมายศาลไปสงใหแกคความในคดดวยตนเอง และรายงานผลการสงหมายไมตรงกบขอเทจจรง ซงพฤตการณถอเปนการปฏบตหนาทราชการโดยจงใจไมปฏบตตามกฎหมายและระเบยบของทางราชการ เปนการรายงานเทจ ตอผบงคบบญชา เปนเหตใหเกดความเสยหายแกทางราชการและคความเสยสทธในการยนอทธรณ เขาขายการกระทาอนไดชอวาเปนผประพฤตชวอยางรายแรง จงเปนความผดวนยอยางรายแรงตามพระราชบญญตระเบยบขาราชการพลเรอน พ.ศ. ๒๕๓๕ และการไมระบความผดและบทบญญตของความผดตามแบบ สว ๓ ไมเปนเหตใหแบบ สว ๓ ไมถกตองตามกฎหมาย

หลกกฎหมาย/บรรทดฐานทเกยวของ ๑. เจาหนาทศาลซงมหนาทในการสงหมายศาลละเลยไม

นาหมายนดและสาเนาอทธรณไปสงใหคความในคดตามทได

๑๘๒

รบมอบหมาย จนเปนเหตใหทางราชการและคความไดรบความเสยหาย ถอเปนความผดทางวนยอยางรายแรง

๒. การทคณะกรรมการสอบสวนทางวนยระบขอกลาวหา (ตามแบบ สว ๓) วาเปนความผดกรณใดและตามมาตราใด ไมครบถวน ไมเปนเหตใหบนทกการแจงและรบทราบขอกลาวหาดงกลาวไมถกตองตามกฎหมาย เนองจากสาระสาคญของหลกการรบฟงคกรณ คอ ใหขาราชการไดมโอกาสโตแยงและแสดงพยาน หลกฐานในการกระทาหรอขอทถกกลาวหาเปนสาคญ สวนการปรบกฎหมายแกขอเทจจรงทเกดขนหาใชขอความทเปนสาระสาคญทจะตองแสดงใหผถกกลาวหาทราบอยางครบถวนไม เพราะกฎหมายมไดมเจตนารมณทจะใหผถกกลาวหาไดมโอกาสโตแยงและแสดงพยานหลกฐานในเรองน

๑๘๓

“เจาหนาทศาล” สงหมายไมถงผรบ ... ผดวนยรายแรง ?

การสงหมายศาลมวตถประสงคเพอเปดโอกาสใหคความแตละฝาย ตลอดจนผทเกยวของไดทราบถงขอเทจจรง ขอหา ขอโตเถยง สามารถตรวจสอบและทาความเขาใจเรองราวและพยานหลกฐานตาง ๆ ในคดไดอยางเพยงพอทจะเปนประโยชนแกการปกปองสทธพนฐานในกระบวนพจารณาของคความในคด เนองจากกอนทศาลจะพพากษาอรรถคด ศาลจาตองเปดโอกาสใหคความไดทราบถงขออางหรอขอแยงของแตละฝาย และใหคความแสดงพยานหลกฐานเพอยนยนขอเทจจรงทตนกลาวอางหรอหกลางขอเทจจรงทอกฝายหนงกลาวอาง และเฉพาะแตขอเทจจรงและพยานหลกฐานทคความไดมโอกาสยนยนหรอหกลางแลวเทานนทศาลจะนามาใชในการทาคาพพากษาหรอชขาดคดได

ดงนน การสงหมายจงนบวาเปนภารกจทสาคญยงประการหนงตอการอานวยความยตธรรมของศาล ดวยเหตน เจาหนาทผสงหมายจงตองทาหนาทดวยความรบผดชอบตามวธการทกฎหมายกาหนด ในกรณทเจาหนาทผสงหมายไมไดทาหนาทอยางสมบรณ เชน ไมไดสงหมายหรอสงหมายใหคความไมถกตอง ทาใหคความไมสามารถตอสคดได จะถอวา

๑๘๔

เจาหนาทสงหมายกระทาผดตอหนาทถงขนมความผดวนยอยางรายแรงหรอไม ?

ศาลปกครองสงสดไดมคาวนจฉยไวในคาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๔๐/๒๕๕๖ ซงแมจะเปนคดพพาททเกดขนในศาลแพงตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง แตกสามารถใชเปนบรรทดฐานสาหรบเจาหนาทประจาศาล อน ๆ ไดเปนอยางด

ผฟองคดในคดนเปนเจาหนาทธรการศาลยตธรรม ไดรบมอบหมายใหสงหมายนดและสาเนาอทธรณใหแกนาง ร. คความในคดแพงของศาลจงหวด แตไมดาเนนการสงหมาย ทาใหนาง ร. เสยสทธยนอทธรณ นอกจากน ยงรายงานผล การสงหมายไมตรงกบความเปนจรงวาไดสงหมายโดยวธ ปดหมายเพราะไมมผรบ โดยระบสภาพภมลาเนาในใบรายงานผลการสงหมายวาเปนทาวนเฮาส ทงทบานของนาง ร. เปน บานเดยวและนาง ร. ยนยนวาตนอยบานโดยตลอด แตไมไดรบหมาย ในการสอบสวนขอเทจจรงผฟองคดยอมรบวาใหหลานเปนผไปสงหมายแทนและตนเองนงรอทรถ ตอมา ผถกฟองคดท ๓ (คณะกรรมการขาราชการศาลยตธรรม) ไดมมตวาผฟองคดกระทาความผดทางวนยรายแรงฐานรายงานเทจตอผบงคบบญชา และกระทาการอนใดอนไดชอวาเปนผประพฤตชวอยางรายแรงตามมาตรา ๙๐ วรรคสอง และมาตรา ๙๘ วรรคสอง แหงพระราชบญญตระเบยบขาราชการพลเรอน พ.ศ. ๒๕๓๕ (ขณะเกดเหต) และผถกฟองคดท ๒ (เลขาธการสานกงาน

๑๘๕

ศาลยตธรรม) มคาสงลงโทษใหปลดผฟองคดออกจากราชการตามมตดงกลาว

หลงจากทผฟองคดอทธรณคาสงและผถกฟองคดท ๑ (ประธานศาลฎกา) มคาสงยกอทธรณ

ผฟองคดจงฟองตอศาลปกครองขอใหมคาพพากษาหรอคาสงเพกถอนคาสงลงโทษ โดยเหนวาศาลจงหวดไดมคาสงแตงตงนาง ร. เปนผจดการมรดกตามคาขอแลว และ นาง ร. ยงมเวลาเพยงพอทจะขอคดสาเนาอทธรณหรอขอขยายระยะเวลายนคาแกอทธรณ การไมสงหมายไมกอใหเกดความเสยหายอยางรายแรงตอการตดสนคดหรอการใหความเปนธรรมในทางกฎหมายของศาลแตอยางใด นอกจากน คณะกรรมการสอบสวนทางวนยไมไดระบขอกลาวหา (ตามแบบ สว ๓) ผฟองคดวาเปนความผดตามมาตราใดอยางครบถวน

ศาลปกครองสงสดวนจฉยกรณทผฟองคดมไดไป สงหมายดวยตนเอง แตรายงานผลการสงหมายไมตรงกบขอเทจจรงวา ถอวาเปนการปฏบตหนาทราชการโดยจงใจ ไมปฏบตตามกฎหมายและระเบยบของทางราชการ คอ ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงและระเบยบศาลแพง วาดวยการสงคาคความและเอกสาร พ.ศ. ๒๕๔๓ และถอวาเปนการรายงานเทจตอผบงคบบญชา และโดยทศาลทงหลายมอานาจหนาทพจารณาพพากษาอรรถคดใหเปนไปโดยยตธรรมตามรฐธรรมนญ กฎหมาย และในพระปรมาภไธยพระมหากษตรย

๑๘๖

ทงยงตองแสดงใหประจกษแกสาธารณชนดวยวาไดใชอานาจหนาทพจารณาพพากษาอรรถคดอยางเครงครดครบถวน เพอการนศาลจาตองเปดโอกาสใหคความไดทราบถงขออางหรอขอแยงของแตละฝาย และใหคความแสดงพยานหลกฐานเพอยนยนขอเทจจรงทตนกลาวอางหรอหกลางขอเทจจรงทอกฝายหนงกลาวอาง และเฉพาะแตขอเทจจรงและพยานหลกฐาน ทคความไดมโอกาสยนยนหรอหกลางแลวเทานนทศาลจะนา มาใชในการทาคาพพากษาหรอชขาดคดได การสงหมายนดและคาคความ อนไดแก คาฟอง คาใหการ หรอคารองทงหลายทคความฝายหนงยนตอศาลใหแกคความอกฝายหนงโดยถกตองและตรงตอเวลา จงเปนภารกจทสาคญอยางยงตอการอานวยความยตธรรมแกคความของศาลยตธรรม ซงภารกจดงกลาวประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงกาหนดใหเปนหนาทของเจาพนกงานศาล

หากเจาพนกงานศาลละทงหรอทอดทงหนาทหรอปฏบตหนาทดงกลาวขาดตกบกพรอง ยอมกระทบกระเทอนตอความเชอถอศรทธาของบคคลทวไปในการประสาทความยตธรรมของศาลยตธรรมโดยมอาจหลกเลยงได การทผฟองคดละเลยไมนาหมายนดและสาเนาอทธรณไปสงใหแกนาง ร. ซงเปนคความในคดตามทไดรบมอบหมาย แตกลบรายงาน ตอศาลวาไดทาหนาทแลวนน ตองถอวาเปนการปฏบตหนาทราชการโดยจงใจไมปฏบตตามกฎหมายและระเบยบของทางราชการ และเปนการรายงานเทจตอผบงคบบญชา เปนเหตให

๑๘๗

เสยหายแกราชการอยางรายแรงตามมาตรา ๘๕ วรรคสอง และมาตรา ๙๐ วรรคสอง แหงพระราชบญญตระเบยบขาราชการพลเรอน พ.ศ. ๒๕๓๕

นอกจากน การกระทาของผฟองคดยงถอวาเปนการปฏบตราชการซงเปนราชการทสนบสนนการประสาทความยตธรรมของศาลยตธรรมโดยไมซอสตยสจรต อนสานกงานศาลยตธรรมพงคาดหมายไดจากเจาพนกงานศาลโดยทวไป เขาขายการกระทาอนไดชอวาเปนผประพฤตชวอยางรายแรง การกระทาของผฟองคดจงเปนความผดวนยอยางรายแรง ตามมาตรา ๙๘ วรรคสอง แหงพระราชบญญตระเบยบขาราชการพลเรอน พ.ศ. ๒๕๓๕

สาหรบปญหาทวาคณะกรรมการสอบสวนทางวนยไมไดระบขอกลาวหา (ตามแบบ สว ๓) วาเปนความผดตามมาตราใดอยางครบถวน ศาลปกครองสงสดวนจฉยวา สาระสาคญของหลกการรบฟงคกรณทสทธของตนจะถกกระทบกระเทอนหรออาจถกกระทบกระเทอนจากผลของคาสงทางปกครอง ซงเปนหลกกฎหมายทวไป ประกอบกบกฎ ก.พ. ฉบบท ๑๘ (พ.ศ. ๒๕๔๐)ฯ ยอมเปนทเหนไดวาขอความทเปนสาระสาคญ ทเจาหนาททมอานาจดาเนนการทางวนยแกขาราชการทถกกลาวหาวาไดกระทาการอนกฎหมายบญญตวาเปนความผดเพอใหขาราชการผนนไดมโอกาสโตแยงและแสดงพยาน หลกฐาน คอ การกระทาของขาราชการผนนเปนสาคญ สวนการปรบกฎหมายแกขอเทจจรงทเกดขน หาใชขอความทเปน

๑๘๘

สาระสาคญทจะตองแจงใหผถกกลาวหาทราบอยางครบถวนไม เนองจากกฎหมายมไดมเจตนารมณทจะใหผถกกลาวหาไดมโอกาสโตแยงและแสดงพยานหลกฐานในเรองน ทงการกระทาของผฟองคดเปนกรรมเดยวและอาจผดกฎหมายหลายบท จงเปนเรองทคณะกรรมการสอบสวนและหรอผบงคบบญชาผมอานาจสงบรรจแตงตงจะวนจฉยปรบบทกฎหมายใหถกตองตามขอเทจจรงทไดรบฟงเปนยตตอไป

การทคณะกรรมการสอบสวนทางวนยระบขอกลาวหา (ตามแบบ สว ๓) วาเปนความผดกรณใด ตามมาตราใด ไมครบถวน จงไมเปนเหตใหบนทกการแจงและรบทราบ ขอกลาวหาและสรปพยานหลกฐานทสนบสนนขอกลาวหา ตามขอ ๑๕ (แบบ สว ๓) ไมถกตองตามกฎหมายแตอยางใด

คดนศาลปกครองสงสดไดวนจฉยไวหลายประเดน ซงผสนใจสามารถศกษารายละเอยดเพมเตมไดในคาพพากษาดงกลาว โดยเฉพาะอยางยง ขนตอนและวธการดาเนนการ ทางวนยและหลกกฎหมายปกครองทวไปเกยวกบการรบฟงคกรณในกระบวนการสอบสวนทางวนย ซงใหความสาคญ กบการกระทาของขาราชการผถกกลาวหาเปนสาคญมากกวา การอางมาตรา เนองจากการปรบบทกฎหมายกบขอเทจจรง ถอวาเปนหนาทของคณะกรรมการสอบสวนหรอผมอานาจ สงบรรจแตงตง และนอกจากนนคาพพากษาศาลปกครองสงสดในคดนยงแสดงใหเหนชดเจนวา แมศาลจะเปนองคกรหลก ทาหนาทอานวยความยตธรรม แตหากเจาหนาททเกยวของ

๑๘๙

ไมปฏบตหนาทของตนใหถกตองและเปนไปตามวธการ ทกฎหมายกาหนดอยางเครงครด นอกจากจะสงผลกระทบ ตอการอานวยความยตธรรมแกคความของศาลโดยตรงแลว ยงสงผลกระทบตอสถานะหรอตาแหนงหนาทของเจาหนาท ไมมากกนอย

********************************

๑๙๐

เรองท ๒๔ ผลผกพนหนวยงานของรฐตอคาวนจฉย ของคณะกรรมการวนจฉยการเปดเผย

ขอมลขาวสาร

คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๘๙/๒๕๕๖ สาระสาคญ

กรณทคณะกรรมการวนจฉยการเปดเผยขอมลขาวสาร มคาวนจฉยใหเทศบาลนครเปดเผยขอมลทผรองขอไดถกดาเนนการทางวนยอยางรายแรง แตนายกเทศมนตรจดสงขอมลใหโดยไมมการรบรองความถกตองและมการตดทอนสาระสาคญของขอความบางสวนไปจนขาดความสมบรณและไมครบถวนถกตองตามคาวนจฉยของคณะกรรมการฯ เปนเหตใหผรองขอไมมขอมลเพยงพอทจะนาไปใชอทธรณคาสงลงโทษทางวนย ซงคาวนจฉยของคณะกรรมการฯ เปนทสดและมผลผกพนตอเทศบาลนครและนายกเทศมนตรใหตองเปดเผยขอมลขาวสาร ใหครบถวนถกตองตามคาวนจฉย การทเทศบาลนครและนายก เทศมนตรไมดาเนนการดงกลาว ถอเปนการละเลยตอหนาทตามทกฎหมายกาหนดใหตองปฏบต

๑๙๑

หลกกฎหมาย/บรรทดฐานทเกยวของ คาวนจฉยของคณะกรรมการวนจฉยการเปดเผยขอมล

ขาวสาร เปนการควบคมตรวจสอบการใชดลพนจของเจาหนาทของรฐเกยวกบการเปดเผยขอมลขาวสารทอยในความครอบครองของราชการ โดยเปนองคกรทมอานาจหนาทในการพจารณาอทธรณตามทกฎหมายบญญตไวโดยเฉพาะ ผลของคาวนจฉย จงยอมเปนทสดตามมาตรา ๓๗ วรรคสอง แหงพระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการ พ.ศ. ๒๕๔๐ และผกพนหนวยงานของรฐผครอบครองและควบคมดแลขาวสารนนทจะตองปฏบตตาม

๑๙๒

ผลผกพนหนวยงานของรฐตอคาวนจฉย ของคณะกรรมการวนจฉยการเปดเผย

ขอมลขาวสาร

สทธของประชาชนในการรบรขอมลขาวสารของราชการไดถกบญญตรบรองไวทงในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย และพระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการ พ.ศ. ๒๕๔๐ โดยมความมงหมายใหประชาชนไดมโอกาสรบรขอมลขาวสารเกยวกบการดาเนนการตาง ๆ ของรฐ เพอทจะไดสามารถแสดงความคดเหนหรอมสวนรวมในการกาหนดนโยบาย และตรวจสอบการใชอานาจรฐใหเปนไปอยางโปรงใส โดยสทธดงกลาวกอ ใหเกดหนาทตอหนวยงานของรฐทจะตองเปดเผยขอมลขาวสารทงการเปดเผยเปนการทวไปโดยการประกาศในราชกจจานเบกษา หรอจดเตรยมขอมลขาวสารตามทกฎหมายกาหนดไวใหประชาชนเขาตรวจด หรอจดหาขอมลขาวสารของราชการใหแกประชาชนตามคารองขอ เวนแตขอมลขาวสารของราชการบางประเภทตามทกฎหมายกาหนด ซงหากเปดเผยแลวจะกระทบตอความมนคงของรฐ ความปลอดภยของประชาชน หรอเพอคมครองสทธสวนบคคล จงยงคงตองเกบรกษาไวเปนความลบหรอปกปดไว ตามหลกการทวา “เปดเผยเปนหลก ปกปดเปนขอยกเวน”

๑๙๓

อยางไรกตาม หากหนวยงานของรฐหรอเจาหนาทของรฐมคาสงไมเปดเผยขอมลขาวสารเรองหนงเรองใดทอย ในความครอบครองหรอควบคมดแลใหแกผรองขอ ผขอขอมลขาวสารกสามารถใชสทธอทธรณตอคณะกรรมการวนจฉยการเปดเผยขอมลขาวสารไดภายใน ๑๕ วนนบแตวนทไดรบแจงคาสงตามทกาหนดไวในมาตรา ๑๘ แหงพระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการ พ.ศ. ๒๕๔๐ และในกรณทคณะกรรมการวนจฉยการเปดเผยขอมลขาวสารมคาวนจฉยใหหนวยงานของรฐเปดเผยขอมลขาวสารตามทขอ แตหนวยงานของรฐหรอเจาหนาทของรฐไมปฏบตตาม หรอปฏบตตามแตไมครบถวนโดยปกปดขอมลบางสวนไว ผขอขอมลขาวสารสามารถ ใชสทธฟองศาลปกครองเพอใหหนวยงานของรฐหรอเจาหนาทของรฐปฏบตตามคาวนจฉยของคณะกรรมการดงกลาวไดหรอไม หนวยงานของรฐทครอบครองหรอควบคมดแลขอมลขาวสารมหนาทตองปฏบตตาม คาวนจฉยของคณะกรรมการวนจฉยการเปดเผยขอมลขาวสารเพยงใด

ศาลปกครองสงสดไดวนจฉยกรณดงกลาวไวใน คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๘๙/๒๕๕๖ กรณผฟองคดซงถกดาเนนการทางวนยไดยนคาขอสาเนาผลการพจารณาหรอคาวนจฉย รวมทงความเหนแยงและคาสงทเกยวของ ตามสานวนการสอบสวนวนยอยางรายแรง และสาเนารายงาน

๑๙๔

การสอบสวนของคณะกรรมการสอบสวนทางวนยไมรายแรง แตผถกฟองคดท ๒ (นายกเทศมนตร) มคาสงไมเปดเผยตามทขอ ผฟองคดจงไดยนอทธรณตอคณะกรรมการวนจฉยการเปดเผยขอมลขาวสารตามขนตอนของกฎหมาย และตอมาคณะกรรมการดงกลาวไดมคาวนจฉยใหเปดเผย พรอมทงสาเนาทมคารบรองถกตองใหแกผฟองคด แตผถกฟองคดท ๒ ไดจดสงขอมลใหแกผฟองคดโดยไมมการรบรองความถกตอง และมการตดทอนสาระสาคญของขอความบางสวนในรายงานการสอบสวนวนยอยางรายแรงจนขาดความสมบรณและ ไมครบถวนถกตองตามคาวนจฉยของคณะกรรมการวนจฉยการเปดเผยขอมลขาวสาร เปนเหตใหผฟองคดไมมขอมล เพยงพอทจะนามาใชในการอทธรณโตแยงคาสงลงโทษ ผฟองคดจงนาคดมาฟองตอศาลปกครอง

ผถกฟองคดทงสองอางวา แมวาการสอบสวนทางวนยจะเสรจสนแลว แตเนองจากรายงานการสอบสวนวนยอยางรายแรงอยระหวางการพจารณาของคณะกรรมการพนกงานเทศบาลจงหวด ซงขอมลขาวสารดงกลาวเปนเรองเกยวกบการบงคบใชกฎหมาย หากเปดเผยจะทาใหการบงคบใชกฎหมายเสอมประสทธภาพและไมอาจสาเรจตามวตถประสงค นอกจากน เพอความปลอดภยของบคคลทใหขอมลจงปกปดขอมลบางสวนตามทกฎหมายใหอานาจ

๑๙๕

คดนมขอกฎหมายทสาคญ คอ มาตรา ๓๗ วรรคสอง แหงพระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการ พ.ศ. ๒๕๔๐ บญญตวา คาวนจฉยของคณะกรรมการวนจฉยการเปดเผยขอมลขาวสารใหเปนทสด ...

ดงนน การทผถกฟองคดทงสองไมดาเนนการจดหาขอมลขาวสารใหแกผฟองคดตามคาวนจฉยของคณะกรรมการวนจฉยการเปดเผยขอมลขาวสาร ถอเปนการละเลยตอหนาทตามทกฎหมายกาหนดใหตองปฏบตหรอไม ?

ศาลปกครองสงสดวนจฉยวา เมอคณะกรรมการวนจฉยการเปดเผยขอมลขาวสารไดมคาวนจฉยใหผถกฟองคดท ๑ (เทศบาลนคร) เปดเผยขอมลขาวสารตามทผฟองคดรองขอพรอมทงสาเนาทมคารบรองถกตอง ดงนน คาวนจฉยของคณะกรรมการวนจฉยการเปดเผยขอมลขาวสารเปนทสด ยอมผกพนผถกฟองคดทงสองใหมหนาทเปดเผยขอมลขาวสารใหครบถวนถกตองตามคาวนจฉยของคณะ กรรมการดงกลาว โดยจะตดทอนบางหนาหรอบางขอความไมได อกทงตองมหนาทสาเนาซงมคารบรองถกตองใหแกผฟองคดดวย

สาหรบขออางของผถกฟองคดทงสองทวา หากเปดเผยขอมลดงกลาวจะทาใหการบงคบใชกฎหมายเสอมประสทธภาพหรอไมอาจสาเรจตามวตถประสงคนน เมอการดาเนนการทาง

๑๙๖

วนยแกผฟองคดเสรจสนแลว โดยผฟองคดถกปลดออกจากราชการ จงไมทาใหการบงคบใชกฎหมายเสอมประสทธภาพไป ทศาลปกครองชนตนพพากษาใหผถกฟองคดเปดเผยขอมลขาวสาร อนไดแก ผลการพจารณาหรอคาวนจฉย รวมทงความ เหนแยงและคาสงทเกยวของ (สานวนการสอบสวนทางวนย อยางรายแรง) และรายงานการสอบสวนของคณะกรรมการสอบสวนทางวนยไมรายแรง โดยจดทาสาเนาเอกสารใหครบถวนและมคารบรองถกตองใหแกผฟองคดนน ศาลปกครองสงสดเหนพองดวย

จากคาพพากษาของศาลปกครองสงสดดงกลาวมหลกการสาคญเกยวกบความเปนทสดของคาวนจฉยคณะกรรมการวนจฉยการเปดเผยขอมลขาวสารตามมาตรา ๓๗ วรรคสอง แหงพระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการ พ.ศ. ๒๕๔๐ ซงเมอคณะกรรมการดงกลาวไดวนจฉยไปในทางใดแลว ยอมมผลผกพนตอหนวยงานของรฐทจะตองปฏบตตาม และถงแมหนวยงานของรฐผครอบครองหรอควบคมดแลขอมลขาวสารนนไมเหนดวยกบคาวนจฉยดงกลาว กไมอาจทจะฟองคดตอ ศาลปกครองเพอใหเพกถอนคาวนจฉยได เนองจากคาวนจฉยของคณะกรรมการวนจฉยการเปดเผยขอมลขาวสารเปนการควบคมตรวจสอบการใชดลพนจของเจาหนาทของรฐเกยวกบการเปดเผยขอมลขาวสารทอยในความครอบครองของราชการโดยองคกรทมอานาจหนาทในการพจารณาอทธรณตามทกฎหมายบญญตไวโดยเฉพาะ ผลของคาวนจฉยจงยอมเปน

๑๙๗

ทสดและผกพนหนวยงานของรฐผครอบครองและควบคมดแลขาวสารนนทจะตองปฏบตตาม นอกจากน คณะรฐมนตรยงไดมมตเมอวนท ๙ มนาคม ๒๕๔๒ กาหนดแนวทางปฏบตวา เมอคณะกรรมการวนจฉยการเปดเผยขอมลขาวสารมคาวนจฉยเปนประการใดแลว ใหหนวยงานของรฐรบดาเนนการภายใน ๗ วนนบแตวนทไดรบทราบคาวนจฉย หากเจาหนาทของรฐไมปฏบตตามโดยไมมเหตผลอนสมควร ใหผบงคบบญชาพจารณาโทษทางวนยทกกรณ (คาสงศาลปกครองสงสดท ๖๘๖/๒๕๔๘) ดงนน เมอคณะกรรมการวนจฉยการเปดเผยขอมลขาวสาร มคาวนจฉยใหเปดเผยขอมลขาวสารของราชการแลว หนวยงานของรฐตองมหนาทปฏบตตามคาวนจฉยใหครบถวนถกตอง โดยไมสามารถลบ หรอตดทอน หรอทาโดยประการอนทไมเปนการเปดเผยขอมลขาวสาร หรอโตแยงคาวนจฉยดงกลาวได

********************************

๑๙๘

เรองท ๒๕ เมอผเชาหองของการเคหะตาย ... สทธการเชา

ตกทอดทางมรดกหรอไม ?

คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๑๙๗/๒๕๕๖ สาระสาคญ

กรณภรยายนคาขอรบสทธการเชาหองจากการเคหะแหงชาตแทนสามซงเปนผเชาเดมและถงแกกรรม แตหวหนาสานกงานเคหะชมชนปฏเสธและพจารณาใหสทธการเชาแกนองสาวของผตายแทน เนองจากในการพจารณาวาบคคลใดจะเปนผมสทธขอรบสทธการเชากรณผเชาเดมถงแกกรรมนน นอกจากจะตองพจารณาถงคณสมบตตามทกาหนดไวในระเบยบของการเคหะแหงชาตแลว ยงตองพจารณาถงวตถประสงคของการเคหะแหงชาตทมขนเพอใหประชาชนไดมทอยอาศยดวย เมอนองสาวผตาย ไดอยอาศยในหองเชาพพาทในขณะทผเชาเดมถงแกกรรม การทหวหนาสานกงานเคหะชมชนพจารณาใหนองสาวผตายเปนผไดรบสทธการเชาตอจากผเชาเดม จงเปนการกระทาทชอบดวยกฎหมาย

หลกกฎหมาย/บรรทดฐานทเกยวของ สทธการเชาถอเปนสทธเฉพาะตวของผเชาโดยไมตกทอด

ไปทางมรดกและเปนดลพนจของเจาหนาทของการเคหะแหงชาตในการพจารณาผรบสทธการเชาเดมซงถงแกกรรมทตองคานงถง

๑๙๙

คณสมบตของผรบสทธการเชาและเจตนารมณของพระราชบญญตการเคหะแหงชาต พ.ศ. ๒๕๓๗ เปนประการสาคญ โดยไมจาตองใหผทมคณสมบตในลาดบกอนตดผทมคณสมบตลาดบหลงดงเชนหลกเกณฑในการแบงทรพยมรดกตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยแตอยางใด

๒๐๐

เมอผเชาหองของการเคหะตาย ... สทธการเชา ตกทอดทางมรดกหรอไม ?

การเชาทรพยสนตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย หมายถง สญญาซงบคคลคนหนงเรยกวา “ผใหเชา” ตกลง ใหบคคลอกคนหนงเรยกวา “ผเชา” ไดใชหรอไดรบประโยชนในทรพยสนอยางใดอยางหนงชวระยะเวลาอนมจากด และผเชาตกลงจะใหเชาเพอการนน (มาตรา ๕๓๗) ซงจากความหมายดงกลาวจะเหนไดวาการทาสญญาใหเชาทรพยสนนนเปนกรณทผใหเชามหนาทในการสงมอบทรพยสนอนเปนวตถของสญญาใหตกไปอยในความครอบครองของผเชา ซงเปนบคคล ทตกลงจะเชาทรพยสนเพอใชประโยชนตามวตถประสงค และการสงมอบทรพยสนใหตกไปอยในความครอบครองของผเชานนเองทเปนเหตทาใหผใหเชาตองพจารณาถงคณสมบตของ ผทจะมาเชาทรพยสนของตนเองวามความเหมาะสมหรอไม เพยงใดเปนสาคญ หรอกลาวอกนยหนงไดวาสทธการเชาเปนสทธเฉพาะตวของผเชา จะโอนใหแกบคคลอนไมวาโดยทางมรดกหรอทางพนยกรรมไมได เวนแตจะไดรบความยนยอมจากผใหเชา

กรณดงกลาวเปนหลกการทวไปของการเชาทรพยสนระหวางเอกชนดวยกน แตกรณทเปนการเชาทรพยสนระหวางหนวยงานราชการกบเอกชน โดยเอกชนเปนผเชาและตอมา

๒๐๑

ผเชาถงแกความตาย สทธการเชาจะตกทอดไปทางมรดกหรอไม ? และจะตองใชหลกเกณฑใดในการพจารณาใหสทธการเชากรณทผเชาเดมถงแกความตาย ?

ศาลปกครองสงสดไดวนจฉยเกยวกบประเดนดงกลาวไวในคาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๑๙๗/๒๕๕๖ โดยคดนผฟองคดเปนภรยาโดยชอบดวยกฎหมายของนาย ส. ซงเปนผทาสญญาเชาหอง (แฟลต) กบการเคหะแหงชาตและไดอาศยในหองเชามาโดยตลอด จนเมอวนท ๑๘ มกราคม ๒๕๔๕ นาย ส. ไดใหนาง ด. ซงเปนนองสาวรวมบดามารดาเขาอยอาศยในหองเชาดงกลาว สวนนาย ส. และครอบครวไดยายออกไปเชาบานอยบรเวณใกลเคยง ตอมา เมอวนท ๑๗ มกราคม ๒๕๔๙ นาย ส. ถงแกกรรม นาง ด. และผฟองคด ไดยนขอรบสทธการเชาแทนนาย ส. ตอผถกฟองคดท ๑ (หวหนาสานกงานเคหะชมชน) ซงหลงจากตรวจสอบคณสมบตและรวบรวมขอเทจจรงของผขอรบสทธการเชาทงสองรายแลว และเหนวาผฟองคดและนาง ด. ตางกเปนผมคณสมบตครบถวนตามระเบยบของการเคหะแหงชาต ผถกฟองคดท ๑ จงพจารณาใหนาง ด. รบสทธการเชาแทนนาย ส. ทถงแกกรรมโดยนาหลกเรองการอยอาศยตามเจตนารมณของพระราชบญญต การเคหะแหงชาต พ.ศ. ๒๕๓๗ มาพจารณา ผฟองคดจงอทธรณคาสงทไมใหสทธการเชาตอผถกฟองคดท ๒ (ผวาการการเคหะแหงชาต) แตผถกฟองคดท ๒ วนจฉยยกอทธรณ จงนาคดมาฟองตอศาลปกครองเพอขอใหเพกถอนคาสงของ

๒๐๒

ผถกฟองคดท ๑ และคาวนจฉยอทธรณของผถกฟองคดท ๒ โดยโตแยงวาการทสามตนเปนคสญญากบการเคหะแหงชาต ถอวาทรพยสน ตลอดจนสทธ หนาท และความรบผดตาง ๆ เปนกองมรดกของผตาย เมอตนเปนคสมรสโดยชอบดวยกฎหมายจงมฐานะเปนทายาทโดยธรรมและมสทธไดรบมรดกของผตาย สวนพนองรวมบดามารดาเดยวกนเปนทายาทลาดบถดลงไป ไมมสทธในทรพยมรดกดงกลาว

ขอกฎหมายสาคญในคดน คอ พระราชบญญต การเคหะแหงชาต พ.ศ. ๒๕๓๗ ซงมเจตนารมณในการ ใหความชวยเหลอประชาชนผไดร บความเดอดรอนเรอง ทพกอาศยไดมทพกอาศยตามอตภาพ และตามระเบยบ การเคหะแหงชาต วาดวยการใหเชา ใหเชาซอ หรอซอ อาคาร ทดน หรอทดนพรอมสงปลกสราง พ.ศ. ๒๕๔๓ ขอ ๒๒ กาหนดคณสมบตของผรบสทธการเชาในกรณผเชาเดมถง แกกรรมวาตองเปนคสมรส เปนบดามารดา เปนบตรโดยชอบดวยกฎหมาย เปนพนองรวมบดามารดา หรอเปนผอยอาศยกบผเชาเปนเวลาตดตอกนไมนอยกวา ๖ เดอน เปนตน

คดนผฟองคดซงเปนภรยาโดยชอบดวยกฎหมายของผเชาเดมจะไดรบสทธการเชาแทนคสมรสในฐานะผเชาเดมหรอไม ?

ศาลปกครองสงสดวนจฉยวา สญญาเชาเปนสทธเฉพาะตวของนาย ส. การทนาย ส. ถงแกกรรมยอมทาใหสญญาเชาระงบ ไมตกทอดไปถงทายาท แตถงแมการตกลง

๒๐๓

ทาสญญาเชาระหวางคสญญาจะตงอยบนพนฐานแหงความสมครใจของคสญญาทงสองฝายทมเจตนาเสนอสนองถกตองตรงกนและเปนดลพนจของคสญญาทจะตกลงทาสญญากน กตาม แตตามระเบยบการเคหะแหงชาต วาดวยการใหเชา ใหเชาซอ หรอซอ อาคาร ทดน หรอทดนพรอมสงปลกสราง พ.ศ. ๒๕๔๓ ขอ ๒๒ กาหนดใหพจารณาคณสมบตของ ผร บสทธวาจะตองมความสมพนธกบผเชาเดมเปนสาคญ ดงนน การใชดลพนจพจารณาคณสมบตของผรบสทธการเชา ในกรณนจงตกอยภายใตบงคบของระเบยบดงกลาวดวย

เมอพระราชบญญตการเคหะแหงชาต พ.ศ. ๒๕๓๗ มเจตนารมณในการใหความชวยเหลอประชาชนผไดรบความเดอดรอนเรองทพกอาศยไดมทพกอาศยตามสมควรแกอตภาพ และผฟองคดและนาง ด. ตางมคณสมบตของผขอรบสทธ การเชาตามขอ ๒๒ ของระเบยบดงกลาว โดยผฟองคดใน ฐานะคสมรส และนาง ด. ในฐานะพนองรวมบดาและมารดา การพจารณาวาบคคลใดจะเปนผมสทธขอรบสทธการเชา จงตองพจารณาคณสมบตตามขอ ๒๒ และวตถประสงคของการเคหะแหงชาตประกอบดวย ซงเมอขณะทนาย ส. ถงแกกรรมนนผฟองคดมไดพกอาศยอยในหองเชาทพพาท แตนาง ด. ไดอยอาศยในหองเชาทพพาทรวมกบนาย ส. ผเชาเดมซง ถงแกกรรม การทผถกฟองคดทงสองพจารณาเหนวานาง ด. มคณสมบตทจะเปนผร บสทธการเชาดกวาผฟองคดเพราะเปนผอยอาศยในขณะทผเชาถงแกกรรมนน เปน

๒๐๔

การใชดลพนจซงทาใหวตถประสงคตามเจตนารมณของการเคหะแหงชาตบรรลผล จงเปนการกระทาทชอบดวยกฎหมาย ดงนน การทผถกฟองคดท ๑ มคาสงวาผฟองคด ไมสามารถรบสทธการเชาแทนสามทถงแกกรรมได และ คาวนจฉยยกอทธรณของผถกฟองคดท ๒ จงไมเปนคาสง ทไมชอบดวยกฎหมาย

นอกจากน ผฟองคดไดโตแยงเกยวกบลาดบผมสทธรบสทธการเชาตามขอ ๒๒ วาตนอยในลาดบแรกของการพจารณาคณสมบตจงยอมไดสทธดกวา ซงศาลปกครองสงสดวนจฉยวา ขอ ๒๒ มไดกาหนดเปนขอบงคบใหเจาหนาทพจารณาคณสมบตตามลาดบทกาหนดไวกอนหลง หรอกาหนด ใหผทมคณสมบตลาดบกอนตดผมคณสมบตลาดบหลงเชนหลกเกณฑในการแบงทรพยมรดกระหวางทายาทโดยธรรมในลาดบและชนตางๆ ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย หากแตเปนการกาหนดใหสทธแกผทมคณสมบตอยางใด อยางหนงตามทกาหนดไวในขอ ๒๒.๑ ถงขอ ๒๒.๖ เพอใหเจาหนาทใชดลพนจพจารณาไดทกลาดบของผทมคณสมบตตามทกาหนดไวไดในคราวเดยวกนเทานน

คดนนอกจากจะมบรรทดฐานการปฏบตราชการทดสาหรบการเคหะแหงชาตซงมอานาจในการพจารณาใหสทธการเชาทรพยสนของทางราชการแกเอกชนวา สทธการเชานนถอเปนสทธเฉพาะตวของผเชาโดยไมตกทอดไปทางมรดกและเปนดลพนจของเจาหนาทวาจะตองพจารณาผรบสทธการเชา

๒๐๕

โดยคานงถงคณสมบตของผรบสทธการเชาและเจตนารมณของพระราชบญญตการเคหะแหงชาต พ.ศ. ๒๕๓๗ แลว ยงเปนบรรทดฐานการปฏบตราชการทดสาหรบหนวยงาน ของรฐหรอเจาหนาทของรฐอนเกยวกบการนากฎหมายทเกยวของมาใชบงคบกบขอเทจจรงทเกดขนวาหากมกฎหมายกาหนดไวโดยเฉพาะแลว หนวยงานหรอเจาหนาทจาตองนากฎหมายฉบบนนมาปรบใชกบขอเทจจรงทเกดขน ดงเชนกรณทยกมาเปนอทาหรณน

******************************

๒๐๖

เรองท ๒๖ “ทาหนาทแทน” เจาหนาทอนตามคาสง !

ตองรบผดทางละเมดหรอไม ?

คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๒๑๙/๒๕๕๖ สาระสาคญ

กรณทผชวยนกวชาการประชาสมพนธไดรบมอบหมายจากผบงคบบญชาใหขบรถยนตขององคการบรหารสวนจงหวดไปราชการแทนพนกงานขบรถยนตทลาปวยและเกดอบตเหตระหวางเดนทาง ทาใหขาราชการและพนกงานทโดยสารมาดวยกนเสยชวตและไดรบบาดเจบ เปนการขบรถยนตโดยปราศจากความระมดระวง ถอเปนการกระทาโดยประมาทเลนเลอ แตยง ไมอาจถอไดวาเปนการประมาทเลนเลออยางรายแรงเมอพจารณาจากปจจยแวดลอมบรเวณจดเกดเหตทมตนไมบงสายตาและม แตเพยงปายเตอนใหระวงรถไฟโดยไมมเครองกนและสญญาณไฟ ความชานาญในการขบรถยนตของเจาหนาทซงมไดมหนาทในการขบรถยนตโดยตรง และสภาพของรถยนตทใชงานมานานกวาสบป ตลอดจนพฤตการณและภาวะวสยของพนกงานซงมไดดมแอลกอฮอลทจะเปนสาเหตใหเกดอบตเหตดงกลาว

๒๐๗

หลกกฎหมาย/บรรทดฐานทเกยวของ เจาหนาททไดรบมอบหมายหรอไดรบคาสงจากผบงคบบญชา

ใหปฏบตหนาทอนนอกเหนอจากหนาทความรบผดชอบประจา ยงคงถอเปนการปฏบตหนาท เมอมการกระทาละเมดเกดขน จงเปนการกระทาละเมดจากการปฏบตหนาท โดยการพจารณาถงความรบผดของเจาหนาทนนจะตองพจารณาประกอบกนทงปจจยภายนอกทมสวนกอใหเกดความเสยหาย (เชน สภาพแวดลอมในทเกดเหต และสภาพของเครองมอทนามาใช) และปจจยภายในของเจาหนาทผทาละเมด (เชน ความชานาญในการใชเครองมอตางๆ สภาวะทางดานรางกายและจตใจ และดลพนจของผบงคบบญชาในการมอบหมายงาน เปนตน)

๒๐๘

“ทาหนาทแทน” เจาหนาทอนตามคาสง ! ตองรบผดทางละเมดหรอไม ?

พระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. ๒๕๓๙ กาหนดใหหนวยงานของรฐมอานาจออกคาสงใหเจาหนาทผกระทาละเมดชดใชคาสนไหมทดแทนตามมาตรา ๑๒ แหงพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. ๒๕๓๙ ไดในสองกรณ คอ กรณทหนง เจาหนาทกระทาละเมดตอบคคลภายนอกในการปฏบตหนาทโดยจงใจหรอประมาทเลนเลออยางรายแรง และหนวยงานของรฐไดชดใช คาสนไหมทดแทนใหบคคลภายนอกแลว กรณทสอง เจาหนาทกระทาละเมดตอหนวยงานของรฐในการปฏบตหนาทโดยจงใจหรอประมาทเลนเลออยางรายแรง ในการพจารณาวาเหตละเมดเกดจากการปฏบตงานในหนาททเจาหนาทตองรบผดชดใช คาสนไหมทดแทนหรอไมนน นอกจากจะตองพจารณาวาเจาหนาทไดกระทาการนนดวยความจงใจหรอประมาทเลนเลออยางรายแรงและทาใหเกดความเสยหายขนหรอไม อยางไรแลว จะตองพจารณาบทกฎหมายทเปนฐานทมาแหงอานาจกระทาการของเจาหนาทวาใหอานาจแกเจาหนาทในการปฏบตหนาทนนๆ หรอไม

๒๐๙

ดงนน ในกรณทเจาหนาทไมไดมหนาทตามกฎหมายในเรองนนๆ แตไดรบมอบหมายจากผบงคบบญชาใหปฏบตงานอนนอกเหนอหนาทของตนเอง หากมความเสยหายเกดขนจะถอ วาเปนการกระทาในการปฏบตหนาทและตองรบผดชดใช คาสนไหมทดแทนหรอไม

คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๒๑๙/๒๕๕๖ ไดอธบายเรองดงกลาวไวอยางนาสนใจทงในแงของเจาหนาททปฏบตหนาทอนตามคาสงของผบงคบบญชา และการพจารณาความรบผดตามพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. ๒๕๓๙

ขอเทจจรงมอยวา ผฟองคดเปนพนกงานจาง ตาแหนงคนงาน ทาหนาทผชวยนกวชาการประชาสมพนธ มไดมหนาทขบรถยนต แตในวนเกดเหตผฟองคดไดรบมอบหมายจากผบงคบบญชาใหปฏบตหนาทข บรถยนตไปราชการแทนพนกงานขบรถยนตทลาปวย แตระหวางเดนทางรถยนตไดเกดอบตเหตชนกบรถไฟบรเวณถนนทตดผานทางรถไฟ ทาใหขาราชการและพนกงานจางทอยในรถยนตเสยชวตและบาดเจบ ผถกฟองคดท ๑ (องคการบรหารสวนจงหวด) จงมคาสงแตงตงคณะกรรมการสอบขอเทจจรงความรบผดทางละเมดและตอมามความเหนตามขอเสนอของคณะกรรมการฯ วา ผฟองคดปฏบตหนาทตามคาสงของผบงคบบญชาโดยปราศจากความระมดระวง แตถอไมไดวาเปนการกระทาดวยความประมาท เลนเลออยางรายแรง ซงกระทรวงการคลงกมความเหน

๒๑๐

เชนเดยวกน แตเมอรายงานผลใหกระทรวงมหาดไทยทราบ รฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทยกลบเหนวาผฟองคดกระทาโดยประมาทขาดความระมดระวงทเบยงเบนไปจากมาตรฐานทวญ ชนพงปฏบตเปนอยางมาก อนเปนการกระทาละเมด ในการปฏบตหนาทดวยความประมาทเลนเลออยางรายแรง

ผถกฟองคดท ๑ จงมคาสงใหผฟองคดชดใชคาสนไหมทดแทน หลงจากทผฟองคดอทธรณคาสงและผถกฟองคดท ๒ (ผวาราชการจงหวด) ยกอทธรณ ผฟองคดจงฟองตอศาลปกครองขอใหเพกถอนคาสงของผฟองคดท ๑ และเพกถอนคาสงของผถกฟองคดท ๒

คดนศาลปกครองสงสดและศาลปกครองชนตน วนจฉยประเดนเกยวกบการปฏบตหนาทตามทไดรบคาสง จากผบงคบบญชาใหขบรถยนตแทนพนกงานขบรถยนตทงทไมไดมหนาทดงกลาววา “เปนการปฏบตหนาท”

สาหรบการพจารณาความรบผดตามพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. ๒๕๓๙ ศาลปกครองสงสดวนจฉยวา ผฟองคดข บรถยนตโดยปราศจากความระมดระวง ถอเปนการกระทาโดยประมาทเลนเลอ แตยงไมอาจถอไดวาเปนการประมาทเลนเลออยางรายแรง โดยศาลใหเหตผลวา บรเวณทเกดเหตมปากลวยและตนไมบงสายตาทจะมองเหนรถไฟไดในระยะไกล และมแตเพยงปายเตอนใหระวงอยางเดยวโดยไมมเครองกนและสญญาณไฟ เปนเหตให ผฟองคดซงมไดทาหนาทเปนพนกงานขบรถยนตโดยตรง

๒๑๑

ไมทนสงเกตเหนปายสญญาณเตอนระวงรถไฟและปายหยด และจากวสยและพฤตการณผฟองคดเปนเจาหนาทในตาแหนงคนงานซงมาชวยปฏบตราชการในหนาทผชวยนกวชาการประชาสมพนธ มไดมหนาทขบรถยนตโดยตรง และรถยนต คนดงกลาวมใชเกยรกระปกทผฟองคดมความชานาญกวา จงไมสามารถนามาเปรยบเทยบกบเจาหนาททมหนาทในการขบรถยนตคนดงกลาวโดยตรงได และรถยนตมสภาพเกา ใชงานมาประมาณ ๑๓ ป อกทงไมมพฤตการณทผฟองคด เสพสราหรอเครองดมแอลกอฮอลทจะเปนสาเหตใหเกดอบตเหตดงกลาว

แมผลของอบตเหตจะรายแรงถงขนาดมผเสยชวตและทรพยสนของทางราชการเสยหาย แตโดยรปคดยงมปจจยอนอกหลายสวนซงเปนองคประกอบสาคญททาใหเกดอบตเหตรายแรง ไดแก ดลพนจของผบงคบบญชาทสงใหผฟองคดปฏบตหนาทแทนพนกงานขบรถยนต ทงทควรจะมการสอบถามถงความชานาญในการขบขรถกอนสงการ สภาพรถยนต ทมอายการใชงาน ๑๓ ป ซงมความเสยงตอความปลอดภย อยแลวโดยสภาพ ปจจยแวดลอมอนๆ อนไดแก การดแลสภาพเครองหมายหรอสญญาณระวงรถไฟทแสดงวารถไฟกาลงจะผานในบรเวณจดตดระหวางทางเดนรถกบทางรถไฟ การจดใหมสงปดกนหรอมเจาหนาททใหสญญาณและเสยงสญญาณของรถไฟทแสดงวารถไฟกาลงจะผาน รวมถง การดแลสภาพแวดลอมโดยรอบของบรเวณจดตดดงกลาว

๒๑๒

มใหมสงปดบงระยะในการมองเหน เพอใหผข บขรถยนตสามารถมองเหนรถไฟไดในระยะปลอดภย เมอปจจยแวดลอมบรเวณจดเกดเหตไมเออตอทศนวสยในการขบข ประกอบกบความไมชานาญในเสนทางและระบบเกยรพวงมาลยอยกอนแลว อกทงจดตดของทางเดนรถไฟมลกษณะเปนเนนโคงบงคบ ใหผขบขตองขบอยางชาๆ จนเปนเหตใหรถไฟขบวนพพาท ชนเขาทตอนทายดานซายของรถยนต จงเหนวาผฟองคด ขบรถยนตโดยปราศจากความระมดระวง ถอเปนการกระทาโดยประมาทเลนเลอ แตยงไมอาจถอไดวาเปนการประมาทเลนเลออยางรายแรง

ผถกฟองคดท ๑ จงไมอาจเรยกใหผฟองคดชดใชคาสนไหมทดแทนไดตามมาตรา ๘ วรรคหนง แหงพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. ๒๕๓๙

ประเดนเกยวกบความรบผดนศาลปกครองสงสด มความเหนแตกตางจากศาลปกครองชนตนทพพากษาวา ผฟองคดปฏบตหนาทดวยความประมาทเลนเลออยางรายแรงและตองรบผดชดใชคาสนไหมทดแทนรอยละ ๒๐ ของคาเสยหาย สวนศาลปกครองชนตนจะใหเหตผลอยางไร สามารถศกษารายละเอยดไดจากคาพพากษาดงกลาว

คดนนอกจากจะมความชดเจนเกยวกบความรบผดของเจาหนาททไดรบมอบหมายหรอไดรบคาสงจากผบงคบบญชาใหปฏบตหนาทอนนอกเหนอจากหนาทความรบผดชอบประจา

๒๑๓

วายงคงถอเปน “การปฏบตหนาท” และเมอมการกระทาละเมดเกดขนจงเปนการกระทาละเมดจากการปฏบตหนาทแลว ยงเปนบรรทดฐานทดในการพจารณาความรบผดทางละเมดของเจาหนาทจากการปฏบตหนาทอกดวยวาจะตองพจารณาประกอบกนทงปจจยภายนอกทมสวนกอใหเกดความเสยหาย เชน สภาพแวดลอมของสถานททเกดเหต เครองมอหรอวตถ ทนามาใช หรอปจจยภายในของเจาหนาทผทาละเมด ทงในดานพฤตกรรมและภาวะวสยในขณะเกดเหต เชน ความเชยวชาญหรอความชานาญ สภาวะทางดานรางกายและจตใจ หรอแมกระทงการใชดลพนจอยางเหมาะสมของผบงคบบญชา ในการมอบหมายงานหรอการสงใหเจาหนาทปฏบตงาน อยางหนงอยางใด เปนตน

******************************

๒๑๔

เรองท ๒๗ “ปรบปรงถนน” เอกชนเสยหาย ... แตสาธารณะไดประโยชนมากกวา !

คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๒๓๙/๒๕๕๖ สาระสาคญ

กรงเทพมหานครไดทาการวางทอระบายนาและปรบปรงพนผวในซอยทเอกชนอยอาศย ทาใหถนนทสรางใหมมระดบสงกวาบานของเอกชนและเมอฝนตกทาใหมนาทวมขงหนาบาน เปนเหตใหตองเสยคาใชจายในการนารถยนตไปจอดในสถานทอนและในการยกพนบานใหสงเทากบถนนทสรางใหม แมวาเอกชนจะไดรบความเสยหายและไมไดรบความสะดวกบางกตาม แตผลเสย ทไดรบถอวาเปนผลกระทบโดยปกตธรรมดาจากการปรบปรงถนนโดยทวไป และเอกชนเองกยงไดรบประโยชนจากการกระทาดงกลาวดวยเชนกน กรณจงถอวาไดสดสวนกนระหวางมาตรการทกรงเทพมหานครเลอกใชใหการจดทาบรการสาธารณะบรรลผลกบผลกระทบทจะเกดขนกบเอกชน อนเปนไปโดยชอบดวยหลกความไดสดสวนของการกระทาทางปกครองและไดดลยภาพระหวางประโยชนสาธารณะกบประโยชนของเอกชน จงไมถอวาการปรบปรงถนนของกรงเทพมหานครเปนการกระทาละเมดตอเอกชนรายน

๒๑๕

หลกกฎหมาย/บรรทดฐานทเกยวของ ๑. หลกความไดสดสวนมหลกการทเปนสาระสาคญซง

ฝายปกครองตองคานงถง ๓ ประการ คอ (๑) ความเหมาะสมของมาตรการทเลอกใช (๒) ความจาเปนทตองดาเนนการตามมาตรการทเลอก และ (๓) ดลยภาพระหวางประโยชนสาธารณะกบความเสยหายของเอกชน

๒. การใชอานาจของฝายปกครองซงอาจมผลกระทบกระเทอนตอสทธและเสรภาพของประชาชนนน จะตองกระทาไปภายใตขอบเขตของกฎหมายและสอดคลองกบหลกความไดสดสวนของการกระทาทางปกครองทกาหนดใหหนวยงานทางปกครองเลอกใชมาตรการในการจดทาบรการสาธารณะทสามารถดาเนนการ ใหบรรลวตถประสงคไดอยางแทจรง และกอใหเกดความเสยหายแกประชาชนนอยทสดเพยงเทาทจาเปน โดยฝายปกครองตอง ชงนาหนกระหวางประโยชนทประชาชนสวนใหญจะไดรบกบความเสยหายทจะเกดขนกบเอกชนประกอบกนดวย

๒๑๖

“ปรบปรงถนน” เอกชนเสยหาย ... แตสาธารณะไดประโยชนมากกวา !

เมอกลาวถงหลกความไดสดสวน (Principle of proportionality) หลายทานอาจเคยไดศกษาหรอคนควาจากตารากฎหมายในสวนทเกยวของกบหลกกฎหมายพนฐานมาบางแลว เนองจากหลกความไดสดสวนถอเปนหลกกฎหมายมหาชนทวไปทสาคญ และเปนหลกในการตรวจสอบการกระทาทงหลายของหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐ เพอมใหหนวยงานหรอเจาหนาทใชอานาจเกนขอบเขตทกฎหมายกาหนดไวจนไปแทรกแซงสทธและเสรภาพของประชาชนผอยภายใตอานาจ หรออกนยหนงหลกความไดสดสวนนจะนาไป ใชเพอควบคมมใหฝายปกครองใชอานาจตามอาเภอใจนนเอง คาพพากษาของศาลปกครองสงสดทจะนามาเสนอในฉบบน ถอเปนตวอยางและเปนการอธบายถงหลกกฎหมายนไดอยางชดเจนและนาสนใจ เนองจากเปนการนาหลกความไดสดสวนมาปรบใชกบขอเทจจรงทเกดขน ในกรณทฝายปกครองใชอานาจในการจดทาบรการสาธารณะ แตเปนเหตทาใหเอกชนไดรบความเสยหาย

ขอเทจจรงในคดน คอ ผฟองคดเปนเจาของกรรมสทธบานและทดนในซอยวฒนานนท ๑ ซงเดมซอยนเปนถนน ในโครงการหมบานวฒนานนท กอสรางมาตงแตป พ.ศ. ๒๕๒๓

๒๑๗

ผฟองคดอยอาศยมาตงแตป พ.ศ. ๒๕๒๔ จนถงตนป พ.ศ. ๒๕๔๙ ไมปรากฏวามนาทวมซอยหรอระดบถนนทรดตว เจาของโครงการหมบานไดยกซอยวฒนานนทใหเปนทางสาธารณประโยชน แตประมาณกลางเดอนเมษายน พ.ศ. ๒๕๔๙ ผถกฟองคดท ๑ (สานกงานเขต) ไดดาเนนการวางทอระบายนาและปรบปรงพนผวจราจรในซอยวฒนานนท ๑ จากถนนคอนกรตเปนลาดยางมะตอยสงจากพนถนนเดม ๓๕ เซนตเมตร ทาใหถนนทสรางใหมมระดบสงกวาบานของประชาชนสวนมากทอาศยอยในซอยดงกลาว รวมทงบานของผฟองคดดวย ผฟองคดเหนวาการกระทาของผถกฟองคดท ๑ และผถกฟองคดท ๒ (กรงเทพมหานคร) ดงกลาวทาใหตนไดรบความเสยหาย เนองจากไมสามารถนารถยนตเขาออกจากบานไดตามปกต ประตรวเปดปดลาบากอนเนองจากถนนมระดบสงกวาพนบานมาก ระหวางการกอสรางถนนตองนารถยนตไปจอดในทจอดรถ ของเอกชน ทาใหเสยคาใชจายทงคาจอดรถ คาจางชางกอสรางเทคอนกรตยกพนบรเวณประตรวหนาบานใหสงเทากบระดบถนนทสรางใหม ทาทอระบายนาเชอมกบทอระบายนาทวางขนใหม วางรางประตรวเหลกใหม จงนาคดมาฟองเพอขอใหศาลปกครองมคาพพากษาหรอคาสงใหผถกฟองคดทงสองชาระเงนจานวนดงกลาวพรอมดอกเบย

ปญหาวาการปรบปรงถนนในซอยพพาทของผถกฟองคดทงสองเปนการจากดสทธของผฟองคดตามมาตรา ๔๘ วรรคหนง ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๔๐

๒๑๘

หรอไม ? ซงมาตรา ๔๘ วรรคหนง ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๔๐ (มาตรา ๔๑ ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๕๐) บญญตวา สทธของบคคลในทรพยสนยอมไดรบความคมครอง ขอบเขตแหงสทธและการจากดสทธเชนวาน ยอมเปนไปตามทกฎหมายบญญต และมาตรา ๒๙ วรรคหนง ของรฐธรรมนญฉบบเดยวกนกาหนดวาการจากดสทธและเสรภาพของบคคลจะกระทามได เวนแตอาศยอานาจตามบทบญญตแหงกฎหมายและเทาทจาเปนเทานน และจะกระทบกระเทอนสาระสาคญแหงสทธและเสรภาพนนมได

ศาลปกครองสงสดวนจฉยประเดนดงกลาววา การจากดสทธของบคคลในทรพยสนจะกระทาไดแตโดยมบทบญญตของกฎหมายเฉพาะตามทรฐธรรมนญกาหนดและจะตองกระทาเพยงเทาทจาเปนโดยไมกระทบกระเทอนตอสาระสาคญแหงสทธนน เมอการดาเนนการของผถกฟองคดท ๒ ไดอาศยอานาจตามมาตรา ๘๙ (๖) แหงพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการกรงเทพมหานคร พ.ศ. ๒๕๒๘ มไดเปนการจากดสทธของผฟองคดในทรพยสน รวมถงสทธในการใชสอยทรพยสน ผฟองคดยงคงมสทธในทรพยสนและสามารถใชสอยทรพยสนไดเชนเดม เพยงแตไดรบผลกระทบจากการทพนหนาบานบรเวณทจอดรถของตนมระดบตากวาพนถนนภายหลงการปรบปรงบางเทานน มไดกระทบกระเทอนตอสาระสาคญแหงสทธในทรพยสนของผฟองคดแตอยางใด อกทงการดาเนนการของ

๒๑๙

ผถกฟองคดท ๒ กเพอใหระดบของพนถนนพพาทและ ทอระบายนาของถนนพพาทมระดบสงขนเสมอกบถนน ซอยขางเคยงเพอปองกนนาทวมเมอฝนตก โดยไมปรากฏ วามระดบความสงเกนกวามาตรฐานคาความสงของถนนใน เขตกรงเทพมหานครของเขตทพพาท หากไมยกระดบถนนและทอระบายนาใหสงกวาเดมใหเสมอกบถนนซอยขางเคยง กจะเปนเหตใหไมอาจปองกนนาทจะไหลจากถนนซอยขางเคยงซงมระดบทสงกวาลงมาทวมซอยพพาทได รวมถงไมสามารถระบายนาจากถนนซอยพพาทออกไปสถนนซอยขางเคยงได อนจะเปนเหตใหการแกไขปญหาไมอาจบรรลวตถประสงคในการจดทาบรการสาธารณะได

การดาเนนการดงกลาวจงเปนไปอยางมเหตผล เหมาะสม พอสมควรแกเหต และเปนการกระทาเพยงเทาทจาเปน ทาใหการปรบปรงถนนสามารถปองกนนาทวมขงไดอยางแทจรง กรณจงไมอาจถอไดวาการกระทาของ ผถกฟองคดท ๒ ไมชอบดวยรฐธรรมนญ

สวนการกระทาของผถกฟองคดทงสองเปนการกระทาละเมดตอผฟองคดหรอไมนน ? ศาลปกครองสงสดวนจฉยวา แมผฟองคดจะไดรบความเสยหายจากการทพนถนน มระดบความสงเพมขน ทาใหนาทวมขงพนหนาบานบรเวณทจอดรถเวลาฝนตกและทาใหรถยนตเขาออกบานได ไมสะดวกกตาม แตผลเสยทผฟองคดไดรบถอไดวาเปน

๒๒๐

ผลกระทบโดยปกตธรรมดาทในการปรบปรงถนนทวไปจะตองมการยกระดบพนถนนและทอระบายนาใหสงขนกวาเดม โดยเฉพาะอยางยง ในคดนเปนการยกระดบพนถนนและ ทอระบายนาใหเสมอกบพนถนนและระดบทอระบายนาของถนนเมนเพอปองกนนาทวม ซงถอไมไดวาผฟองคดไดรบความเสยหายเปนพเศษแตกตางจากผทไดรบผลกระทบจากการปรบปรงถนนโดยทวไปแตอยางใด กรณจงถอวาไดสดสวนกนระหวางมาตรการทผถกฟองคดท ๒ เลอกใชใหวตถประสงคในการจดทาบรการสาธารณะบรรลผล กบผลกระทบทจะเกดขนกบผฟองคด และนอกจากการดาเนนการดงกลาวจะเปนประโยชนตอประชาชนโดยสวนใหญในถนนซอยพพาทแลว ผฟองคดเองกยงไดรบประโยชนดวยเชนกน กรณจงเหนไดวาผฟองคดมไดรบแตเพยงผลเสยอยางเดยวเทานน หากแตยงไดรบประโยชนดวยเชนกน ดงนน เมอการปรบปรงพนถนนซอยพพาทของผถกฟองคดท ๒ เปนไปโดยชอบดวยหลกความไดสดสวนของการกระทาทางปกครองและไดดลยภาพระหวางประโยชนสาธารณะกบประโยชนของเอกชน จงไมอาจถอไดวาการดาเนนการของผถกฟองคดท ๒ เปนการกระทาละเมดตอผฟองคดตามมาตรา ๔๒๐ แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย พพากษายกฟอง (คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๒๓๙/๒๕๕๖)

๒๒๑

คดนจงไมเพยงแตศาลปกครองสงสดจะอธบายหลกกฎหมายสาคญ คอ หลกความไดสดสวนวามหลกการทเปนสาระสาคญทฝายปกครองจะตองคานงถง ๓ ประการ คอ ความเหมาะสมของมาตรการทเลอกใช ความจาเปนทตองดาเนนการตามมาตรการทเลอก และดลยภาพระหวางประโยชนสาธารณะกบความเสยหายของเอกชนซงจะตองไดสดสวนกนแลว ยงถอเปนบรรทดฐานการปฏบตราชการทดในการใชอานาจของฝายปกครองซงอาจมผลกระทบกระเทอนตอสทธและเสรภาพของประชาชนทวไปวา จะตองกระทาไปภายใตขอบเขตของกฎหมายและสอดคลองกบหลกความ ไดสดสวนของการกระทาทางปกครองทกาหนดใหหนวยงานทางปกครองเลอกใชมาตรการในการจดทาบรการสาธารณะ ทสามารถดาเนนการใหบรรลวตถประสงคไดอยางแทจรง โดยกอใหเกดความเสยหายแกประชาชนนอยทสดเพยงเทาทจาเปน โดยฝายปกครองตองใชดลพนจและชงนาหนกระหวางประโยชนทประชาชนสวนใหญจะไดรบกบผลกระทบหรอความเสยหายทจะเกดขนกบเอกชนทเกยวของประกอบกนดวย

******************************

๒๒๒

เรองท ๒๘ ผควบคมงานจางใชดลพนจเปลยนแปลงงานจาง ...

ผรบจางรบผดดวย

คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๓๕๑/๒๕๕๖ สาระสาคญ

กรมทางหลวงไดทาสญญาจางเอกชนใหซอมทางหลวง ภายหลงจากคณะกรรมการตรวจการจางไดตรวจรบงานแลว เจาหนาทของกรมทางหลวงไดตรวจพบวาทางหลวงดงกลาวมความชารดเสยหายโดยเกดจากการทผร บจางกอสรางสะพาน ไมถกตองตามรปแบบรายการและขอกาหนดในสญญาตามทคณะกรรมการตรวจการจางและผควบคมงานไดสงใหเปลยนแปลงแบบการกอสราง แมการกอสรางดงกลาวจะไดรบอนญาตจาก ผควบคมงานของกรมทางหลวงใหเปลยนแปลงรปแบบกอสรางสะพาน แตกเปนการปฏบตงานตามคาสงของผควบคมงานทสงการไมถกตองตามรปแบบรายการและขอกาหนดในสญญา และ ไมเปนไปตามมาตรฐานวชาการสาหรบงานกอสราง เมอผรบจางกอสรางสะพานไมถกตองตามรปแบบรายการและขอกาหนด ในสญญาทเกยวของกบความมนคงแขงแรงของสะพาน จงไมอาจปฏเสธความรบผดตอกรมทางหลวงได

๒๒๓

หลกกฎหมาย/บรรทดฐานทเกยวของ แมคณะกรรมการตรวจการจางและผควบคมงานจะมอานาจ

ในการสงเปลยนแปลง เพมเตม หรอตดทอนงานจางไดตามทระเบยบสานกนายกรฐมนตร วาดวยการพสด พ.ศ. ๒๕๓๕ กาหนดไว แตกมไดหมายความวาจะใชดลพนจไดตามอาเภอใจ เพราะการ ใชอานาจดงกลาวยงตองอยภายใตรปแบบและรายละเอยดของ ขอสญญาดวย ดงนน คณะกรรมการตรวจการจางและผควบคมงานจงควรทจะศกษารปแบบและรายละเอยดของสญญาใหเขาใจอยางชดเจน และใชอานาจหนาทของตนดวยความระมดระวง อยางละเอยดรอบคอบ

๒๒๔

ผควบคมงานจางใชดลพนจเปลยนแปลงงานจาง ... ผรบจางรบผดดวย

ในการทาสญญาจาง คณะกรรมการตรวจการจางและผควบคมงานถอวาเปนผมบทบาทสาคญในอนทจะทาใหสญญาจางบรรลวตถประสงคอยางมประสทธภาพและเปนไปตามเงอนไขทกาหนดในสญญา โดยระเบยบสานกนายกรฐมนตร วาดวยการพสด พ.ศ. ๒๕๓๕ ไดกาหนดอานาจหนาทของคณะกรรมการตรวจการจางไวในขอ ๗๒ วาจะตองทาการตรวจการปฏบตงานของผควบคมงาน ผรบจาง และตรวจการจางใหเปนไปตามแบบรปรายการละเอยดและขอกาหนดในสญญา และขอ ๗๓ ไดกาหนดอานาจหนาทของผควบคมงานทจะตองควบคมการปฏบตงานของผรบจางตลอดเวลาอายสญญา โดยคณะกรรมการตรวจการจางและผควบคมงานยงมอานาจสงเปลยนแปลงแกไขเพมเตมหรอตดทอนงานจางไดตามทเหน สมควร และหากผรบจางขดขนไมปฏบตตาม กรรมการตรวจการจาง ผควบคมงานมอานาจสงใหหยดกจการนนชวคราวได

ดงนน เมอคณะกรรมการตรวจการจางและผควบคมงานมอานาจดงกลาวและไดใชอานาจในการสงแกไขเปลยนแปลงรปแบบของงานตามสญญาใหแตกตางไปจากแบบรปรายการละเอยดและขอกาหนดในสญญาและเกดความเสยหายขน

๒๒๕

คณะกรรมการตรวจการจาง ผควบคมงาน และผรบจางจะตองรบผดในความเสยหายนนหรอไม ? เพยงใด ?

ศาลปกครองสงสดไดวนจฉยประเดนดงกลาวไวอยางนาสนใจ

กรณผฟองคด (กรมทางหลวง) ไดทาสญญาจาง ผถกฟองคด (เอกชน) ใหซอมทางหลวงบรเวณทถกอทกภย โดยผถกฟองคดไดใชเงนสดเปนหลกประกนการปฏบตตามสญญา ผถกฟองคดไดทางานตามสญญาและสงมอบงาน เมอวนท ๑๓ ตลาคม ๒๕๔๖ คณะกรรมการตรวจการจางตรวจรบงานเมอวนท ๑๕ ตลาคม ๒๕๔๖ ตอมา ในระหวางการรบประกนความชารดบกพรองของงานจางตามสญญาพบวาทางหลวงดงกลาวถกนากดเซาะฐานรากสะพานชารดเสยหาย นายชางแขวงการทางจงมหนงสอลงวนท ๒๔ สงหาคม ๒๕๔๗ แจงใหผถกฟองคดทาการแกไข เนองจากการทสะพานพง เพราะผถกฟองคดใชวสดทไมถกตอง แตผถกฟองคดเพกเฉย จนกระทงสะพานไดพงทลายลงเมอวนท ๙ กนยายน ๒๕๔๗ ผฟองคดจงทาการแกไขซอมแซมเองคานวณคาใชจายเปนเงน ๑,๙๐๐,๐๐๐ บาท โดยไดยดเงนคาประกนการปฏบตตามสญญาคงเหลอเงนทผถกฟองคดตองชดใชอกจานวนเงนจงขาดอย ๑,๘๑๖,๔๓๖ บาท จงขอใหศาลมคาพพากษาหรอคาสงให ผถกฟองคดชดใชเงนจานวนดงกลาว

คดนผถกฟองคดโตแยงวา ปฏบตงานตามคาสงและภายใตดลพนจของผควบคมงาน เนองจากมอปสรรคในการ

๒๒๖

กอสรางบรเวณสะพานโดยนาปาไหลหลากพดเอากอนหน ขนาดใหญมาทบถม RC. Box Culvert หรอทอระบายนาสเหลยม ทาใหทบรอออกไมหมด และพบหนขนาดกวางไมสามารถขดดนหรอเจาะเพอทาฐานรากสะพานได จงไดแจงผควบคมงานและไดรบอนญาตจากผควบคมงานใหเปลยนแปลงรปแบบได โดยไดปรบดนถมทบทอ RC. Box Culvert และกอสรางตอมอ ฐานรากแผและดาด ค.ส.ล. บนพนดนทปรบถม

ผถกฟองคดจะตองรบผดตามสญญาจางดงกลาวหรอไม ? เพยงใด ?

ศาลปกครองสงสดวนจฉยวา เอกสารแนบทายสญญากาหนดใหทบรอ RC. Box Culvert ซงผฟองคดไดกอสราง อยเดมในบรเวณใตสะพานทจะทาการกอสรางออกกอนการกอสรางตอมอฐานรากของสะพาน และสรางสะพานพรอมทา ดาด ค.ส.ล. ทองคลองใตสะพาน แตผถกฟองคดไดกอสรางสะพานโดยไมทบรอทอ RC. Box Culvert ออกใหหมด แตไดปรบดนถมทบทอ RC. Box Culvert และกอสรางตอมอฐานรากแผและดาด ค.ส.ล. บนพนดนทปรบถม ซงไมถกตองตามแบบรปรายการและขอกาหนดในสญญา แมการกอสรางดงกลาวจะไดรบอนญาตจากผควบคมงานของผฟองคดใหเปลยนแปลงรปแบบกอสรางสะพานเปนตอมอแบบฐานรากแผได แตกเปนการปฏบตงานตามคาสงของผควบคมงานทสงการไมถกตองตามรปแบบรายการและขอกาหนดในสญญา และไมเปนไปตามมาตรฐานวชาการสาหรบงานกอสราง ประกอบกบผถกฟองคด

๒๒๗

ตกลงทาสญญารบจางทางานซอมทางทถกอทกภย ยอมทราบอยกอนแลววาบรเวณทกอสรางมปญหาอทกภยสง ตองกอสรางใหเปนไปตามมาตรฐานแหงหลกวชาการและตามแบบทผฟองคดกาหนดตามสญญา เมอผถกฟองคดทาการกอสรางสะพานไมถกตองตามรปแบบรายการและขอกาหนดในสญญาทเกยวของกบความมนคงแขงแรงของสะพาน จงไมอาจปฏเสธความรบผดตามสญญาและตองรบผดในความเสยหายทเกดขนตามสญญา

นอกจากน แมผควบคมงานจะมอานาจสงเปลยนแปลงงานตามสญญา แตการควบคมงานกอสรางดงกลาวตองใหผรบจางปฏบตตามรายละเอยดของสญญาดวย เมอผถกฟองคดไมทบรอทอ RC. Box Culvert ออกใหหมด และกอสรางฐานรากแผของสะพานไมถกตองตามรปแบบรายการและขอกาหนดในสญญา โดยคณะกรรมการตรวจการจางและผควบคมงานของ ผฟองคดไดรบรองวาไดทบรอทอ RC. Box Culvert หมดแลว และสงใหเปลยนแปลงจากแบบกอสรางแบบฐานเสาตอกมาเปนแบบฐานรากแผ จงเปนการตรวจการจางและควบคมงานกอสรางไมเปนไปตามแบบรปรายละเอยด จงเปนกรณท ความชารดบกพรองหรอความเสยหายเกดขนจากกรรมการตรวจการจางและผควบคมงานสงใหแกไขเปลยนแปลงงานตามสญญา จงถอวามสวนทาใหเกดความเสยหายดวย ผฟองคดในฐานะผแตงตงคณะกรรมการตรวจการจางและผควบคมงาน จงตองรบผดในความเสยหายทเกดขนดวย แตความเสยหายเกดจากการทผถกฟองคดซงเปนผมอาชพในการกอสราง

๒๒๘

ไมปฏบตตามรายละเอยดงานจางเหมาทาการซอมทางทถกอทกภยและรายการละเอยดตอทายสญญา ซงเปนสาเหตหลกของการพงของสะพาน ผถกฟองคดจงตองรบผดในความ เสยหายสวนใหญทเกดขน

คดนผถกฟองคด กรรมการตรวจการจาง และผควบคมงานโดยผฟองคดจะตองรบผดเพยงใด ? ผสนใจสามารถศกษาไดจากคาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๓๕๑/๒๕๕๖ และคดนเปนบรรทดฐานการปฏบตราชการทดสาหรบหนวยงานของรฐและเจาหนาทของรฐเกยวกบการใชอานาจของคณะ กรรมการตรวจการจางและผควบคมงานวา แมระเบยบสานกนายกรฐมนตร วาดวยการพสด พ.ศ. ๒๕๓๕ จะใหอานาจในการสงเปลยนแปลง เพมเตม หรอตดทอนงานจางไดตามทเหนสมควร กมไดหมายความวาจะใชดลพนจไดตามอาเภอใจ เพราะการใชอานาจดงกลาวยงตองอยภายใตรปแบบและรายละเอยดของสญญา ดงนน ในการปฏบตหนาทของคณะกรรมการตรวจการ จางและผควบคมงานจงควรทจะศกษารปแบบและรายละเอยดของสญญาใหเขาใจชดเจน นอกจากน ในสวนผมอานาจแตงตงคณะกรรมการตรวจการจางและผควบคมงานจะตองแตงตงผมความรความเชยวชาญในเรองนนๆ เพอใหคณะกรรมการตรวจการจางหรอผควบคมงานใชอานาจหนาทของตนดวยความระมดระวงภายใตความรความเชยวชาญของตน

******************************

ทปรกษา

นายดเรกฤทธ เจนครองธรรม เลขาธการสานกงานศาลปกครอง นายไกรรช เงยวจตร รองเลขาธการสานกงานศาลปกครอง นายสรพนธ บรานนท รองเลขาธการสานกงานศาลปกครอง นางอมพวน ยวกาญจน ทปรกษาสานกงานศาลปกครอง

คณะทางาน นายยงยทธ อนกล ผอานวยการสานกวจยและวชาการ นางสาวปราน สขศร พนกงานคดปกครองชานาญการพเศษ ผอานวยการกลมเผยแพรขอมล

ทางวชาการและวารสาร นางสาวสนนทา ศรเพง พนกงานคดปกครองชานาญการ นายณฐพล ลอสงหนาท พนกงานคดปกครองชานาญการ นางสาวจารณ กจตระกล พนกงานคดปกครองชานาญการ นางสาวฐตพร ปานไหม พนกงานคดปกครองชานาญการ นายนรญ อนดร พนกงานคดปกครองชานาญการ นางสาวเบญญาภา ไชยคาม พนกงานคดปกครองชานาญการ นางสาวนตา บณยรตน พนกงานคดปกครองชานาญการ นางสาวจดาภา มสกธนเสฏฐ พนกงานคดปกครองชานาญการ นางวชราภรณ อนกล พนกงานคดปกครองชานาญการ นางสาวดวงแกว เกดจนทร เจาพนกงานธรการชานาญงาน ผพมพ