Ana Tema;“Sağlık Çalışanları Sağlığı ve Güvenliği”

06-09 Kasım 2019Sherwood Resorts & HotelsBelek, Antalya / Türkiyewww.isg-antalya.com

Main Theme; “Health Workers Health and Safety” November, 06-09 2019Sherwood Resorts & HotelsBelek, Antalya / TURKEYwww.isg-antalya.com

SAĞLIK AKADEMİSYENLERİ DERGİSİ EKİDİR.HEALTHCARE ACADEMICIAN JOURNAL’S SUPPLEMENT.ISSN: 2148-7472 / ISSN (Online): 2636-7572

EDİTÖRLER – EDITORS PROF.DR. SEVAL AKGÜN PROF. DR. RASHID BIN KHALFAN AL-ABRI MÜZEYYEN BAYDOĞRUL

1. İSG 2019 www.isg-antalya.com

KONGRE BİLİMSEL TAM METİN KİTABI

1. ULUSLARARASI SAĞLIK KURULUŞLARINDA İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KONGRESİ06 -09 Kasım 2019Sherwood Dreams Resort, Belek, Antalya / Türkiyewww.isg-antalya.com

SONUÇ BİLDİRGESİ

Sağlık Kuruluşlarında İş Sağlığı ve Güvenliği “Sağlık Çalışanları Sağlığı ve Güvenliği” Ana Temasıyla SAD- Sağlık Akademisyenleri Derneği katkılarıyla 06-09 Kasım 2019 tarihlerinde yaklaşık 100 kişilik bir katılımla Antalya’ da 1. Uluslararası Sağlık Kuruluşlarında İş Sağlığı ve Güvenliği Kongresi’ nde Uluslararası kapsamda ele alınmıştır.

İş Sağlığı ve Güvenliğinin Riskler açısından değerlendirilmesi, Tehlikelerin tanımlanması, Alınacak önlemlerin belirlenmesi, Önlemlerin uygulamaya geçirilmesi, Kontrol edilerek denetlenmesi, Ölçülerek İzlenip, takip edilmesi olarak sıralanan bu adımlar detaylı bir şekilde kongre süresince tartışılmıştır.

Kongrede 6 Konferans, 7 Eş Zamanlı Sözlü Sunumlar ile, Yurtiçinden ve Yurtdışından Eğitimcilerimizin verdiği Eğitimlerle, Etkili Sunum Teknikleri ve Sağlıkta İletişim konulu 2 adet kurs Etkinliği ve birbirinden değerli birçok sözlü sunumlarla Eğitim faaliyetleri tamamlanan Kongrede; Web Uydu Bağlantı, Türk ve Yabancı 42 Sunum ve Sosyal etkinliklerle eğitim süreci tamamlanmıştır.

Bundan sonra her yıl Kasım ayında geleneksel hale gelmesi planlanan kongre, tüm altyapı, sekreterya ve organizasyonu Dünya Kongre tarafından üstlenilmiş, önümüzdeki yıl tekrar edilmek ve güncel konular tartışılmak üzere kararlaştırılmış olup,

T.C. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğüne, T.C. Cumhurbaşkanlığı Külliyesi, Personel ve Prensipler Genel Müdürlüğü, İş Sağlığı ve Güvenliği Birimine, Türkiye Sağlık İşçileri Sendikasına, Kongre Başkanlarımıza, Destekleyen Tüm Kurum ve Kuruluşlarımıza ve Tüm Katılımcılarımıza katkı ve katılımlarından dolayı teşekkürlerimizi sunarız.

SAD-Sağlık Akademisyenleri Derneği

1. İSG 2019 www.isg-antalya.com

Kongre BaşkanlarıProf. Dr. Seval AKGÜN, Kongre BaşkanıProf. Dr. Rashid Bil Khalfan Al Abri, Kongre Eş-Başkanı

Bilimsel KomiteProf. Dr. Allen C. MEADORS, Prof. Dr. Aysun YILMAZLAR, Prof. Dr. FimkaTOZIJA, Prof. Dr. H. Emre BURÇKİN, Prof. Dr. İsmail ÜSTEL, Prof. Dr. K.R. Nayar, ,Prof. Dr. Margherita GİANNONİ, ,Prof. Dr. Martin RUSNÁK, ,Prof. Dr. Mustafa Kemal BALCI, Prof. Dr. Nevzat KAHVECİ, Prof. Dr. Oliver RAZUM Prof. Dr. Paul BARACH, Prof. Dr. Viera RUSNAKOVA, Prof. Dr. Yasin Dursun SARI, Prof. Dr. Zarema OBRADOVİC, Doç. Dr. Ahmed Al-Kuwaiti, Doç. Dr. Sandra C. Buttigieg, Doç. Dr. Ali M Al-SHEHRI MD, FRCGP, MFPH, ACHE, Doç. Dr. Birkan TAPAN,

Doç. Dr. Umut BEYLİK, Doç. Dr. Yousra H. AlJazairy, BDS, MSc, Dr. Öğr. Üyesi Ali ARSLANOĞLU, Dr. Öğr. Üyesi D. Cem DİKMEN, Dr. Öğr. Üyesi Yannis SKALKIDIS, Uzm. Dr. Cebrail ŞİMŞEK, Dr. Âdem SEZEN, Dr. Aliah H Abdulghaffar, Dr. Antonio CHIARENZA, Dr. Arild AAMBØ, Dr. Cansu AKGÜN TEKGÜL, LLM, PhD, Dr. Dina BAURODI, Dr. Hassan Muhammad Khan, Dr. İbrahim KAYRAL, Dr. Khalid ESKANDER, Dr. Mohamad-Ali Hamandi; Dr. Moza AL-ISHAQ-Ph.D, MSc, DipIC, Dip HM,RN,BSN, Dr. Saima ASLAM, Yavuz S. Selim EKER,

Danışma KuruluUzm. Süleyman YILMAZ, Uzm. Şahin SERİM, Uzm. Emrullah İNCESU, Hakan TOY, Mehmet PANCAR, Mehmet POLAT,

Düzenleme KuruluMustafa ÇAKMAK, Dr. Öğr. Üyesi Ali ARSLANOĞLU, Mag. Fritz Racher, Hüseyin ÇAKMAK,

Kongre SekretaryasıMüzeyyen BAYDOĞRUL

Kongre Programı06 KASIM 2019 --- ÇARŞAMBA

13:00 Kayıt14:00 – 17:00 ETKİLİ SUNUM TEKNİKLERİ KURSU; DR. ÖĞR. ÜYESİ ALİ ARSLANOĞLU

18:30–19:30 Kongre Kayıt ve Hoş Geldiniz Kokteyli

07 KASIM 2019 --- PERŞEMBE

09:30 – 10:45

RESMİ AÇILIŞ TÖRENİ VE KONUŞMALAR

Prof. Dr. Seval AKGÜN, Kongre Başkanı , Sağlık Akademisyenleri Derneği Başkanı, Başkent Üniversitesi Hastaneleri ve Bağlı Sağlık ve Eğitim Kuruluşları Kalite, Çevre ve İş Sağlığı ve Güvenliği Birimleri Koordinatörü, TÜRKİYE, Misafir Profesör; North Carolina-Pembroke Üniversitesi, ABDProf. Dr. Rashid bin KHALFAN AL ABRI, Dünya Sağlık Örgütü, Kalite ve Hasta Güvenliği İş birliği Merkezi Başkanı, Sultan Qaboos Üniversitesi UMMAN SULTANLIĞISedat YENİDÜNYA , TC. Aile, Çalışma ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürü, Ankara, TÜRKİYEHakan TOY, SAĞLIK-İŞÇİLERİ Sendikası, Genel Başkan, TÜRKİYETC. Sağlık Bakanlığı, BİR TEMSİLCİ, Ankara, TÜRKİYE (Temsipleri Halinde)

10:45 – 11:00 Kahve Arası

11:00 – 11:30Salon 1.1

Konferans 1 = DÜNYADA SAĞLIK KURULUŞLARINDA, ÇALIŞAN SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE MEVCUT DURUM

KonuşmacıProf. Dr. Rashid bin KHALFAN AL ABRI, Dünya Sağlık Örgütü, Kalite ve Hasta Güvenliği İşbirliği Merkezi Başkanı, Sultan Qaboos Üniversitesi UMMAN SULTANLIĞI

11:30-12:30 Salon 1.2

Konferans 2 = SAĞLIK KURULUŞLARINDA İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ HİZMETLERİNİN UYGULANMA SÜRECİNDE KARŞILAŞILAN PROBLEMLER VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

Oturum Başkanı

Dr. Âdem ÇANKAYA , TC. Cumhurbaşkanlığı Külliyesi, Personel ve Prensipler Genel Müdürlüğü, İş Sağlığı ve Güvenliği, Şube Müdürü, Ankara, TÜRKİYE

Konuşmacılar

SAĞLIK KURULUŞLARINDA İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ HİZMETLERİNİN UYGULANMA SÜRECİNDE KARŞILAŞILAN PROBLEMLER VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİDr. Âdem ÇANKAYA , TC. Cumhurbaşkanlığı Külliyesi, Personel ve Prensipler Genel Müdürlüğü, İş Sağlığı ve Güvenliği, Şube Müdürü, Ankara, TÜRKİYEHakan TOY, SAĞLIK-İŞÇİLERİ Sendikası, Genel Başkan, TÜRKİYESedat YENİDÜNYA, T.C. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürü, Ankara, TÜRKİYE

DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE ÇALIŞAN SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE MEVCUT DURUMProf. Dr. Seval AKGÜN, Kongre Başkanı , Sağlık Akademisyenleri Derneği Başkanı, Başkent Üniversitesi Hastaneleri

ve Bağlı Sağlık ve Eğitim Kuruluşları Kalite, Çevre ve İş Sağlığı ve Güvenliği Birimleri Koordinatörü, TÜRKİYE, Misafir Profesör; North Carolina-Pembroke Üniversitesi, ABD

12:30 – 14:00 Öğle Yemeği

14:00 – 15:30Salon 1.3

Eş Zamanlı Çalıştay ve Sözlü Sunumlar -1İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KURALLARI VE GÜVENLİK KÜLTÜRÜ

Oturum Başkanı

Sedat YENİDÜNYA , TC. Aile, Çalışma ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürü, Ankara, TÜRKİYE

Konuşmacılar

SAĞLIK KURULUŞLARINDA İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ HİZMETLERİNİN UYGULANMA SÜRECİNDE KARŞILAŞILAN PROBLEMLER VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ Selim ÇATAKÇI, T.C. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, İş Sağlığı ve Güvenliği, Ankara, TÜRKİYETÜRKİYE HUDUT VE SAHİLLER SAĞLIK GENEL MÜDÜRLÜĞÜNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ UYGULAMALARISultan KILINÇ, T.C Sağlık Bakanlığı, Türkiye Hudut ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğü, İstanbul, TÜRKİYEHASTANELERDE İYONLAŞTIRICI RADYASYON KAYNAKLARI İLE ALAKALI RİSKLER , DOZA MARUZİYETİN AZALTILMASI METODLARI S. İlker GÜLTEKİN, Başkent Üniversitesi Hastanesi, Radyasyon Güvenliği Sorumlusu-İş Güvenliği Uzmanı, Ankara, TÜRKİYEİŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ İKLİM VE KÜLTÜRÜProf. Dr. Seval AKGÜN, Kongre Başkanı , Sağlık Akademisyenleri Derneği Başkanı, Başkent Üniversitesi Hastaneleri ve Bağlı Sağlık ve Eğitim Kuruluşları Kalite, Çevre ve İş Sağlığı ve Güvenliği Birimleri Koordinatörü, TÜRKİYE, Misafir Profesör; North Carolina-Pembroke Üniversitesi, ABD

15:30 – 16: 45Salon 1.4

Eş Zamanlı Çalıştay ve Sözlü Sunumlar -2- HASTANE PERSONELLERİNDE, İŞ KAZALARI ve KESİCİ, DELİCİ ALET YARALANMALARI - İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE INNOVATİF YAKLAŞIMLAR

Oturum Başkanı

Dr. Nuri VİDİNLİ, T.C. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, İş Sağlığı ve Güvenliği Araştırma Geliştirme Enstitüsü Başkanlığı, Ankara, TÜRKİYE

Konuşmacılar

BİR ÜNİVERSİTE HASTANESİNDE KESİCİ VE DELİCİ ALET YARALANMALARINDA KONTAMİNE HASTAYLA KARŞILAMA DURUMUSezai DEMİR- Gazi Üniversitesi Sağlık Araştırma ve Uygulama Merkezi Gazi Hastanesi Ankara, TÜRKİYEMelek IRMAK- Gazi Üniversitesi Sağlık Araştırma ve Uygulama Merkezi Gazi Hastanesi Ankara, TÜRKİYEBİR ÜNİVERSİTE HASTANESİNDE BİLDİRİME DAYALI İŞ KAZASI VERİLERİNİN İNCELENMESİIRMAK Melek, Gazi Üniversitesi Sağlık Araştırma ve Uygulama Merkezi Gazi Hastanesi Ankara, TÜRKİYEYILDIZBAŞI Abdullah, Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İş Sağlığı ve Güvenliği Anabilim Dalı Ankara, TÜRKİYEHASTANE MUTFAKLARINDA İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNİN ÖNEMİDr. Halime KÜÇÜK, ESOGÜ, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Eskişehir, TÜRKİYE

DİJİTAL DEĞİŞİM VE İNOVASYONUN ACİL SAĞLIK HİZMETLERİNDEKİ ROLÜAyhan TABUR – Sağlık Bilimleri Üniversitesi Gazi Yaşargil Eğitim Araştırma Hastanesi Acil Servis / Diyarbakır, TÜRKİYE Dr. Öğr. Üyesi Ali ARSLANOĞLU- Sağlık Yönetimi Bölümü, Sağlık Bilimleri Üniversitesi, İstanbul, TÜRKİYE

16:45 – 17:00 Kahve Arası

17:00 – 18:30Salon 1.5

Eş Zamanlı Çalıştay ve Sözlü Sunumlar -3- İŞ YERİ HEKİMLERİNİN İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ PROGRAMLARINDAKİ ROLÜ, KARŞILAŞTIKLARI TEMEL SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ-SAĞLIK KURULUŞLARINDA RİSK DEĞERLENDİRME

Oturum Başkanı Dr. Gökhan ÜRKMEZ , Menemen Devlet Hastanesi, İzmir, TÜRKİYE

Konuşmacılar

İŞ YERİ HEKİMLERİNİN İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ PROGRAMLARINDAKİ ROLÜ, KARŞILAŞTIKLARI TEMEL SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİDr. Nuri VİDİNLİ , TC Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, İş Sağlığı ve Güvenliği Araştırma Geliştirme Enstitüsü Başkanlığı, Ankara, TÜRKİYESAĞLIK KURUMLARINDA İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ: KAMU HASTANELERİNDE RİSK DEĞERLENDİRME YÖNTEMLERİNE YÖNELİK BİR İNCELEMEHamiyet KANTARCIOĞLU- İl Sağlık Müdürlüğü Elâzığ, TÜRKİYEAbdulkadir KANTARCIOĞLU -İl Sağlık Müdürlüğü, Elazığ, TÜRKİYEHamza DİNÇ -Yalova İl Sağlık Müdürlüğü, TÜRKİYEİŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE BİR DEZAVANTAJLI GRUP: MUAYENELERE İLGİ GÖSTERMEYEN KAMU ÇALIŞANLARIUmut OTLU- Yozgat Şehir Hastanesi, TÜRKİYE Tuğba KAYA ERGÜL- Yozgat Şehir Hastanesi, TÜRKİYEHASTA VE ÇALIŞAN ODAKLI HİZMETLERDE TESİS GÜVENLİĞİ: BİR KAMU HASTANESİ’ NDE RİSK ANALİZİ VE ÖNLEMLER 1-Uzm. Dr. Ali EKİN, Başhekim, Bingöl Devlet Hastanesi, Bingöl, TÜRKİYE2-Demet MORSUNBUL, İş Güvenliği Uzmanı, Bingöl Devlet Hastanesi, TÜRKİYE3-Uzm. Dr. Emrah KUMCU, Başhekim Yardımcısı, Bingöl Devlet Hastanesi, Bingöl, TÜRKİYE

20:00 – 22:00 SAĞLIKTA İLETİŞİM KURSU; DR. GÖKHAN ÜRKMEZ

08 KASIM 2019 --- CUMA

10:00 – 11: 10Salon 1.6

Konferans 3: HASTA VE ÇALIŞAN GÜVENLİĞİKonferans 4: SAĞLIK ÇALIŞANLARINDA BAĞIŞIKLAMA

Oturum Başkanı

Dr. Adem ÇANKAYA , TC. Cumhurbaşkanlığı Külliyesi, Personel ve Prensipler Genel Müdürlüğü, İş Sağlığı ve Güvenliği, Şube Müdürü, Ankara, TÜRKİYE

Konuşmacılar

SAĞLIK ÇALIŞANLARINDA BAĞIŞIKLAMADoç. Dr. Melahat AKDENİZ , Akdeniz Üniversitesi Aile Hekimliği Anabilim Dalı, Antalya, TÜRKİYEHASTA GÜVENLİĞİ VE İŞ GÜVENSİZLİĞİ ARASINDAKİ İLİŞKİGökhan Ürkmez, Zeynep Ölçerler Gönen, Özkan Tütüncü, İpek Aydın, Hilal AkcaMenemen Devlet Hastanesi, İzmir, TÜRKİYE

11:10 – 11:30 Kahve Arası

11:30 – 12:30Salon 1.7

Eş Zamanlı Çalıştay ve Sözlü Sunumlar -4 -SAĞLIK ÇALIŞANLARINA ŞİDDET VE MOBBİNG

Oturum Başkanı

Av. Semih ÖNEM, ANTAHED – Antalya Aile Hekimleri Derneği, Hukuk Danışmanı, Antalya, TÜRKİYE

Konuşmacılar

SAĞLIK ÇALIŞANLARINA ŞİDDETAv. Semih ÖNEM, ANTAHED – Antalya Aile Hekimleri Derneği, Hukuk Danışmanı, Antalya, TÜRKİYESAĞLIK ÇALIŞANLARINDA MOBİNGDr. Mehmet Ozan UZKUT , Mobing Derneği Antalya Şube Başkanı, TÜRKİYE

SAĞLIK SEKTÖRÜNDE ŞİDDET, KORUYUCU ÖNLEMLER VE MEDYADA GÖRÜNÜRLÜĞÜDr. Öğr. Üyesi, Abdülbeşir CEYLAN - Maltepe Üniversitesi, İstanbul, TÜRKİYE

12:30 – 14:00 Öğle Yemeği

14:00 – 15:15 Salon 1.8

Eş Zamanlı Çalıştay ve Sözlü Sunumlar -5- HASTALIKLARDAN KORUNMA PRENSİPLERİ VE TEKNİKLERİNİN UYGULANMASI- İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

Oturum Başkanı Ertan UZUNÇAKMAK, Ordu İl Sağlık Müdürlüğü, İSG Uzmanı, Ordu, TÜRKİYE

HASTANELERDE İŞ GÜVENLİĞİ UYGULAMALARI VE SAĞLIK ÇALIŞANLARINDA KARŞILAŞILAN İŞ KAZALARI Ertan UZUNÇAKMAK, Ordu Devlet Hastanesi, A Sınıfı İSG Uzmanı, Ordu, TÜRKİYESAĞLIK ÇALIŞANLARINDA MESLEK HASTALIKLARI VE SEBEPLERİ Prof. Dr. Seval AKGÜN, Kongre Başkanı , Sağlık Akademisyenleri Derneği Başkanı, Başkent Üniversitesi Hastaneleri ve Bağlı Sağlık ve Eğitim Kuruluşları Kalite, Çevre ve İş Sağlığı ve Güvenliği Birimleri Koordinatörü, TÜRKİYE, Misafir Profesör; North Carolina-Pembroke Üniversitesi, ABDAMBULANS HİZMETLERİNDE YAŞANAN İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARINurten OSKAY- Ordu İl Sağlık Müdürlüğü Altınordu İş Sağlığı ve Güvenliği Birimi, Ordu, TÜRKİYEBİR OLGU SUNUMUYLA, SAĞLIK ÇALIŞANLARINDA MUTLAKA TARANMASI GEREKEN HASTALIK; TÜBERKÜLOZPınar MUTLU (Dr. Öğr. Üyesi)- - Merve Yılmaz - - N.Arzu Mirici – Çanakkale 18 Mart Üniversitesi. Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı, Çanakkale, TÜRKİYE

15:15 – 15:30 Kahve Arası

15:30 – 16:30 Salon 1.9

Eş Zamanlı Çalıştay ve Sözlü Sunumlar -6- TESİS GÜVENLİĞİ VE İŞ SAĞLIĞI, GÜVENLİĞİ, ATIK YÖNETİMİ- SAĞLIK KURUKUŞLARINDA RİSKLER VE ANALİZ YÖNTEMLERİ- İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ EĞİTİMLERİ, ÖNEMİ, MEVZUAT

Oturum Başkanı

Dr. Öğr. Üyesi H. Hüseyin AVCI , Akdeniz Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Dahili Tıp Bilimleri Bölümü, Antalya, TÜRKİYE

Konuşmacılar

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ UYGULAMALARI PERFORMANS DEĞERLENDİRME: BİR KAMU HASTANESİ ÖRNEĞİAli ARSLANOĞLU- Sağlık Bilimleri Üniversitesi, Sağlık Yönetimi Bölümü, İstanbul, TÜRKİYEGüven BEKTEMÜR- Sağlık Bilimleri Üniversitesi, İstanbul, TÜRKİYESamet YAŞAR- Sağlık Bilimleri Üniversitesi, İstanbul, TÜRKİYE

ÜNİVERSİTE HASTANELERİNDE OLUŞABİLECEK KİMYASAL ATIKLARIN YÖNETİMİ VE BERTARAFINA YÖNELİK METOTLARIN İNCELENMESİKEKEÇ Işık, Dokuz Eylül Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tınaztepe Kampüsü Buca/İZMİR/TÜRKİYE Elektrik Mühendisi, İstanbul Teknik Üniversitesi, İş Sağlığı ve Güvenliği C Sınıfı Uzmanı, Yüksek lisans öğrencisi

ÖTER Özlem, Prof. Dr., Dokuz Eylül Üniversitesi, Fen Fakültesi Kimya Bölümü Buca/İZMİR/TÜRKİYEÇanakkale 18 Mart Üniversitesi, Göğüs Hastalıkları Ana BilimDalı, Çanakkale, TÜRKİYEHASTANE PERSONELİNE VERİLEN İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ EĞİTİMİNİN BİLGİ DÜZEYLERİNE ETKİSİŞAHMARAN Turan*, KAR Hatice**Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi, Kırıkhan MYO, Hatay, TÜRKİYE112 ACİL SAĞLIK HİZMETLERİ İSTASYONLARI VE AMBULANSLARINDA RİSK ANALİZLERİAbdulvahap GÜNEŞ, Ordu Devlet Hastanesinden A Sınıfı İSG Uzmanı, Biyolog, Ordu, TÜRKİYE

16:30-17:30Salon 1.10

Konferans 5 = AVRUPA BİRLİĞİ ÜLKELERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ UYGULAMALARIÇALIŞAN SAĞLIĞI VE HASTA HAKLARI

Oturum Başkanı

Prof. Dr. Seval AKGÜN, Kongre Başkanı , Sağlık Akademisyenleri Derneği Başkanı, Başkent Üniversitesi Hastaneleri ve Bağlı Sağlık ve Eğitim Kuruluşları Kalite, Çevre ve İş Sağlığı ve Güvenliği Birimleri Koordinatörü, TÜRKİYE, Misafir Profesör; North Carolina-Pembroke Üniversitesi, ABD

Konuşmacılar

SAĞLIK KURULUŞLARINDA ÇALIŞAN SAĞLIĞINI KORUMADA KANITA DAYALI YAKLAŞIMLARProf. Dr. Martin RUSNAK , Dekan , Tirnava Üniversitesi, Halk sağlığı Okulu, SLOVAKYAÇALIŞAN SAĞLIĞI VE HASTA HAKLARIDr. Öğr. Üyesi H. Hüseyin AVCI, Akdeniz Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Dahili Tıp Bilimleri Bölümü, Antalya, TÜRKİYE

09 KASIM 2019 - CUMARTESİ

09:30 – 10:30Salon 1-11

Konferans 6 = DÜNYADA VE TÜRKİYE’ DE KAMUDA İŞ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ UYGULAMALARI

Oturum Başkanı

Prof. Dr. Seval AKGÜN, Kongre Başkanı , Sağlık Akademisyenleri Derneği Başkanı, Başkent Üniversitesi Hastaneleri ve Bağlı Sağlık ve Eğitim Kuruluşları Kalite, Çevre ve İş Sağlığı ve Güvenliği Birimleri Koordinatörü, TÜRKİYE, Misafir Profesör; North Carolina-Pembroke Üniversitesi, ABD

Konuşmacılar

DÜNYADA VE TÜRKİYE’ DE KAMUDAKİ İŞ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİNİN SAĞLIK İŞ KOLUNDAKİ UYGULAMALARI Doç. Dr. Mehtap TÜRKAY , Akdeniz Üniversitesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı, Antalya, TÜRKİYE

10:30 – 11:30Salon 1.12

Eş Zamanlı Çalıştay ve Sözlü Sunumlar -7- İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE SAĞLIK PROFESYONELLERİ EĞİTİMİ, ÖNEMİ VE İZLENMESİ-İŞ KAZALARI ANALİZİ

Oturum Başkanı

Dr. Öğr. Üyesi Ali ARSLANOĞLU, SBÜ -Sağlık Bilimleri Üniversitesi, Sağlık Yönetimi Bölümü, TÜRKİYE

Konuşmacılar

ÖĞRENCİLERİN İŞ GÜVENLİĞİ VE İŞ GÜVENLİĞİ EĞİTİMİ ALGISININ DEĞERLENDİRİLMESİ.Dr. Öğr. Üyesi Ali ARSLANOĞLU, Sağlık Bilimleri Üniversitesi, TÜRKİYEDoç.Dr.Güven BEKTEMÜR, Sağlık Bilimleri Üniversitesi, TÜRKİYEUzm.Kübra Yeşim AKBAL, Üsküdar Devlet Hastanesi, TÜRKİYEUzm.Melek KELEŞ, SBÜ, Kartal Koşuyolu Eğitim ve Araştırma Hastanesi, TÜRKİYE

KÖK NEDEN ANALİZİ YÖNTEMİ OLARAK KARNOUGH HARİTALARIMümtaz Serkan ÖZKAYA, Akdeniz Üniversitesi, Antalya, TÜRKİYETÜM VÜCUT TİTREŞİMİ ETKİLERİNİN BULANIK TEMELLİ YÖNTEMLE ANALİZİALTIN, Zafer, Dr.YAĞIMLI, Mustafa*İstanbul Gedik Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İş Sağlığı ve Güvenliği Birimi, İstanbul, TÜRKİYE

11:30-12:00 SERTİFİKA VE ÖDÜL TÖRENİKAPANIŞ KONUŞMALARI

Prof. Dr. Seval AKGÜN, Kongre Başkanı , Sağlık Akademisyenleri Derneği Başkanı, Başkent Üniversitesi Hastaneleri ve Bağlı Sağlık ve Eğitim Kuruluşları Kalite, Çevre ve İş Sağlığı ve Güvenliği Birimleri Koordinatörü, TÜRKİYE, Misafir Profesör; North Carolina - Pembroke Üniversitesi, ABD

Prof. Dr. Rashid bin KHALFAN AL ABRI, Dünya Sağlık Örgütü, Kalite ve Hasta Güvenliği İşbirliği Merkezi Başkanı, Sultan Qaboos Üniversitesi UMMAN SULTANLIĞI

ÖDÜL ALAN SUNUMLAR / BEST PRESENTATIONS

EN İYİ SÖZLÜ SUNUM SEÇİLENLER1. HASTANELERDE İYONLAŞTIRICI RADYASYON KAYNAKLARI İLE ALAKALI RİSKLER , DOZA

MARUZİYETİN AZALTILMASI METODLARI S. İlker GÜLTEKİN, Başkent Üniversitesi Hastanesi, Radyasyon Güvenliği Sorumlusu-İş Güvenliği Uzmanı, Ankara, TÜRKİYE

2. HASTA VE ÇALIŞAN ODAKLI HİZMETLERDE TESİS GÜVENLİĞİ: BİR KAMU HASTANESİ’ NDE RİSK ANALİZİ VE ÖNLEMLER 1-Uzm. Dr. Ali EKİN, Başhekim, Bingöl Devlet Hastanesi, Bingöl, TÜRKİYE2-Demet MORSUNBUL, İş Güvenliği Uzmanı, Bingöl Devlet Hastanesi, Bingöl, TÜRKİYE3-Uzm. Dr. Emrah KUMCU, Başhekim Yardımcısı, Bingöl Devlet Hastanesi, Bingöl, TÜRKİYE

3.SAĞLIK SEKTÖRÜNDE ŞİDDET, KORUYUCU ÖNLEMLER VE MEDYADA GÖRÜNÜRLÜĞÜDr. Öğr. Üyesi, Abdülbeşir CEYLAN- Maltepe Üniversitesi, İstanbul, TÜRKİYE

EN İYİ ARAŞTIRMA SEÇİLENLER1. 112 ACİL SAĞLIK HİZMETLERİ İSTASYONLARI VE AMBULANSLARINDA RİSK ANALİZLERİ

Abdulvahap GÜNEŞ, Ordu Devlet Hastanesinden A Sınıfı İSG Uzmanı, Biyolog, Ordu, TÜRKİYE

2. BİR ÜNİVERSİTE HASTANESİNDE KESİCİ VE DELİCİ ALET YARALANMALARINDA KONTAMİNE HASTAYLA KARŞILAMA DURUMUSezai DEMİR- Gazi Üniversitesi Sağlık Araştırma ve Uygulama Merkezi Gazi Hastanesi,TÜRKİYEMelek IRMAK - Gazi Üniversitesi Sağlık Araştırma ve Uygulama Merkezi Gazi Hastanesi,TÜRKİYE

2. HASTA GÜVENLİĞİ VE İŞ GÜVENSİZLİĞİ ARASINDAKİ İLİŞKİGökhan Ürkmez, Zeynep Ölçerler Gönen, Özkan Tütüncü, İpek Aydın, Hilal AkcaMenemen Devlet Hastanesi, İzmir, TÜRKİYE

3. “ÖĞRENCİLERİN İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ EĞİTİMLERİNİ DEĞERLENDİRMESİ” İSİMLİ ÇALIŞMAAli ARSLANOĞLU, Güven BEKTEMÜR, Kübra Yeşim AKBAL, Melek KELEŞ*SBÜ-Sağlık Bilimleri Üniversitesi, **İstanbul İ Sağlık Müdürlüğü, Kartal Koşuyolu Yüksek İhtisas Hastanesi, İstanbul, TÜRKİYE

KONGRE BİLİMSEL TAM METİN KİTABI

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ UYGULAMALARI PERFORMANS DEĞERLENDİRME: BİR KAMU HASTANESİ ÖRNEĞİ

Ali ARSLANOĞLU*, Güven BEKTEMÜR*, Samet YAŞAR**Sağlık bilimleri Üniversitesi, İstanbul/Türkiye

Özet Amaç: Araştırmanın amacı, hastanede uygulanan iş sağlığı ve güvenliği faaliyetlerinin ne kadarının sağlıklı bir şekilde gerçekleştirildiğinin ortaya konması ile beraber bu uygulamaların performansının belirlenmesidir.Yöntem: Araştırma anketi: 5 adet sosyo-demografik soru 30 adet İş Sağlığı ve Güvenliği Uygulamaları Performans Değerlendirme Ölçeğimaddesi olmak üzere toplam 35 maddeden oluşmaktadır. Kesitsel ve tanımlayıcı bir çalışma tasarımı kullanılmıştır. Araştırmanın evrenini İstanbul ilinde faaliyet gösteren bir kamu hastanesinde çalışan 350 oluşturmaktadır. Çalışanlara basit rastgele yöntem ile ve çalışmaya katılmayı kabul edilen 120 kişiye anket uygulanmıştır. Bulgular: Katılımcıların %53,3’ükadın, %63,3’ü bekar, %33,3’ü 25-30 yaş aralığında, %40’ı lisans mezunu ve %35,7’sinin 5 yıl ve altı süredir meslekte olduğu görülmektedir. Toplam alınan puan ortalaması 94,333 olarak bulunmuştur.Sonuç: Katılımcıların iş sağlığı ve güvenliği performans algısı puan ortalamanın üzerinde bulunmaktadır. Kadınlar ile erkekler arasında anlamlı farklılık yoktur. Evliler ile bekarlar arasında anlamlı fark vardır. Bekarların puanları daha yüksektir. Yaş açısından anlamlı bir fark yoktur. Öğrenim durumuna göre anlamlı fark yoktur. Anahtar Kelimeler: Güvenlik, İş Sağlığı, İş Güvenliği

OCCUPATIONAL HEALTH AND SAFETY APPLICATIONS PERFORMANCEEVALUATION: AN EXAMPLE OF A PUBLIC HOSPITAL

Ali ARSLANOĞLU*, Güven BEKTEMÜR*, Samet YAŞAR** University of Health Sciences, Department of Health Management, İstanbul/TURKEY

AbsctractObjective: The aim of thestudy is to determine the performance of the health and safety activities performed in the hospital in a healthyway.Method: The research questionnaire consists of 35 items, 5 of which are socio-demographic questions and 30 of which are Occupational Health and Safety Practices Performance Evaluation Scale. A cross-sectional and descriptive study design was used. The population of the study consists of 350 people working in a public hospital in Istanbul. A questionnaire was applied to 120 employees who were accepted to participate in the study by simpler and om method.Results: A 53.3% of the participants were women, 63.3% were single, 33.3% were between 25-30 years of age, 40% were undergraduate and 35.7% were in the profession for 5 years and under. The average total score was found to be 94,333.Conclusion: Participants' perception of occupational health and safety performance is above the average score. There is no significant difference between men and women. There is a significant difference between married and single. Singles have higher scores. There was no significant difference in age. There is no significant difference according to education level.Keywords: Security, Occupational Health, Occupational Safety.

1. GİRİŞ Yönetimsel etkinliğin sağlanması ve örgütsel stratejilerin etkin biçimde uygulanması örgütsel performansın iyileştirilmesinde kritik bir rol oynamaktadır (Malina, Selto 2004). Yöneticilerin, yöneticisi oldukları işletmenin performansını yükseltebilmeleri ve karlılığın sürekli hale getirilebilmesi, çevredeki gelişmeleri görme yeteneği ve bunları gelecekteki sonuçlarla uyumlu biçimde değerlendirmeye bağlıdır (Eker, Pala 2008). Genellikle örgütler için performansın anlamı yalnızca karlılık ve finansal gelirler ile sınırlı olarak anlaşılmaktadır (Eker, Pala 2008). Ancak son yirmi yıl içerisinde performans ölçümü ve yönetimine ilgi artmış, performansa finansal açıdan odaklanmak yerine finansal olmayan perspektiften bakmaya doğru bir yöneliş olmuş (Otley 1999) ve yakın zamanlardan itibaren, maliyet ile ilgili parametrelere ek olarak kalite ve hizmetlerin geliştirilmesine vurgu yapan bir yol izlenmiştir (Amaratunga, Baldry 2002). Performans ölçüm ve yönetiminde yaşanan bu değişim süreci sağlık hizmetleri alanına da yansımıştır. Performans yönetimi, yönetim biliminden sağlık alanına adapte edilmiş bir kavramdır. Bilindiği gibi birçok ülke ve kurum sağlık sistemlerini çeşitli amaçlar için değerlendirmektedir. Sağlık sunucuları ölçülen performanslarına göre sınıflandırılmakta ve teşvikler almaktadır. Ancak hala, tüm dünyada genel kabul görmüş performans ölçüm modelleri ve bilgi sistemi tasarımlarına temel oluşturabilecek standartlar bulunmamaktadır (Beyan 2010).2. Hastanelerde Performansın ÖlçümüSağlıkta performans değerlendirmede kullanılan başlıca kavramlar arasında etkililik, verimlilik ve eşitlik yer almaktadır. Tabloda görüldüğü gibi mikro ölçekte ve klinik düzeyde bakıldığında klinik etkililik kavramı; daha fazla tıbbi bakım hizmeti sunarak hastaların sağlığına kavuşturulmasını ifade etmektedir. Etkililik kavramı makro ölçekte başka bir deyişle genel nüfus düzeyinde düşünüldüğünde ise; tıbbi ve tıbbi olmayan hizmetler yolu ile geniş nüfus kesimlerinin sağlıklarının iyileştirilmesini ifade etmektedir. Verimlilik kavramı ise üretim verimliliği ve kaynak tahsisi verimliliği olarak ele alındığında; üretim verimliliği, minimum maliyet ile hizmet üretecek ölçüde girdi kullanımını, tahsis verimliliği ise, mevcut kaynaklar ile sağlıkta maksimum iyileştirmeler yapabilmek için girdilerin doğru biçimde dağıtılmasını ifade etmektedir. Eşitlik kavramı ise insanlar arasında adil bir sağlık hizmeti dağılımı sağlamak ve sağlığa erişimdeki farklılıkları ortadan kaldırmayı ifade etmektedir (Aday ve diğerleri, 2007:17).

Kavram Mikro: Klinik Makro: Genel NüfusEtkililik Klinik Etkililik; tıbbi bakım

hizmetleri yolu ile hastaların sağlığına kavuşturulması

Genel Nüfus Düzeyinde Etkililik; tıbbi olan ve olmayan hizmetler yolu ile geniş toplum kesimlerinin sağlığını iyileştirmek

Verimlilik Üretim Verimliliği; minimum maliyet ile hizmet üretecek ölçüde girdi kullanımı

Tahsis Verimliliği; mevcut kaynaklar ile sağlıkta maksimum iyileştirmeler yapabilmek için girdilerin doğru biçimde dağıtılması

Eşitlik Süreç Eşitliği (Procedural Equity); insanlar arasında adil bir sağlık hizmeti dağıtımının sağlanması

Mutlak Eşitlik (Substantative Equity); insanlar arasında sağlığa erişimdeki farklılıkları ortadan kaldırmak

Kaynak: Aday, Begley, Lairson, Balkrishnan, (2007)

3. AraştırmaAraştırmanın amacı, hastanede uygulanan iş sağlığı ve güvenliği faaliyetlerinin ne kadarının sağlıklı bir şekilde gerçekleştirildiğinin ortaya konması ile beraber bu uygulamaların performansının belirlenmesidir.İş sağlığı ve güvenliği uygulamaları performans değerlendirme üzerine etkisini detaylı şekilde araştırmaktır. Bu maksatla iki kademeli bir araştırma tasarlanmış. İlk önce kavramlara ait konuların anlaşılması için keşfedici bir araştırma yürütülmüştür. İkinci aşamada ise, anketler hazırlanmıştır ve bu anketlerle tespit edilmiş olan sorular için yanıtlar aranmıştır.İkinci aşamadaysa, açıklayıcı (sebep/sonuç) araştırma yöntemi kullanılmıştır. Bu yöntemi seçmenin nedenleri ise, birinci aşamada detaylı bir biçimde araştırılan kavramlara ait hipotezleri oluşturmak, aralarında olan ilişkileri kavramak, bu ilişkileri açıklamak, hipotezlerin doğru olup olmadığını istatistikî yöntemler ile sınamak ve ilişkilerini sonuçlandırmaktır. Araştırmanın ölçeklerinde kullanılmış olan değişkenler, yapılmış olan literatür taramaları esnasında titiz bir şekilde incelenip belirlenen ve farklı insanlar tarafından değişik hakemli makaleler ve tezlerde kullanılmış olan, orijinali İngilizce ve Türkçe olan ölçeklerdir. Ölçeklerde yer almış olan maddeler, bilimsel yöntemlerle geliştirilen, geçerlilikleri ve güvenilirlikleri yapılmış araştırmalarla test edilen ve kullanılabilirliği tespit edilen maddelerdir.Araştırmada veri toplama metodu olarak daha önceden hazırlanan, geçerliliği ve güvenilirliği yapılan ölçekler kullanılmıştır. Kapalı uçlu maddelere yer verilen ve yüz yüze görüşmeyle uygulanan anket yöntemi kullanılmıştır. Yüz yüze anket metoduna, cevaplanma oranının üst seviyede olması, gözlem yapmaya fırsat sağlaması vb. avantajlarından dolayı öncelik verilmiştir. 4. Araştırmanın Analizi ve BulgularıTablo 1: Sosyo-Demografik Özelliklere İlişkin Bulgular

Değişkenler n %

CinsiyetKadın 64 53,3Erkek 56 46,7Toplam 120 100

Medeni Durum

Evli 44 36,7Bekâr 76 63,3Toplam 120 100

Yaş

24 ve altı 24 22,225-30 36 33,331-35 12 11,136-40 20 18,541 ve üstü 16 14,8Toplam 120 100

Öğrenim Durumu

İlköğretim 12 10Lise 24 20Ön lisans 16 13,3Lisans 48 40

Lisansüstü 16 13,3Doktora 4 3,3Toplam 120 100

Hizmet Süresi5 yıl ve altı 40 35,76-10 36 32,111-15 4 3,616-20 12 10,721 yıl ve üstü 20 17,9Toplam 120 100

Tablo 1 incelendiğinde; cinsiyetlerine bakıldığında, %53,3’ü kadın ve %46,7’sinin erkek olduğu görülmüştür. Medeni durumlarına bakıldığında; %36,7’si evli ve %63,3’ü bekârdır. Genel olarak bakıldığında %55,5’i 30 yaş altında olduğu görülmektedir. Öğrenim durumlarına bakıldığında; %40,0’ının lisans mezunu olduğu görülmektedir. Hizmet sürelerine bakıldığında; %35,7’sinin 5 yıl ve altında çalıştığını beyan etmiştir.

Tablo 2: Kullanılan Ölçeklerin Güvenirlilik SonuçlarıKullanılan Ölçekler Cronbach Alfa Madde SayısıPerformans değerlendirme ölçeği ,939 28

Tablo 2’de görüldüğü üzere araştırması yapılan ve 120 kişiye uygulanan ölçeğin toplam 28 maddesine Cronbach Alpha güvenirlik testi uygulanmıştır. Sonuç olarak Performans değerlendirme ölçeğinin değeri 0,939 bulunmuştur. Bu sonuçlara göre araştırma ölçeğinin güvenilir olduğu söylenebilir.

x Ss. Min. Max.

Puan 94,333 22,48 30 150

Tablo 3: Katılımcıların İş sağlığı ve güvenliği uygulamaları puan sonuçları

Katılımcıların alabileceği minimum puan 30 maksimum puan 150 dir. Buna göre iş sağlığı ve güvenliği uygulamaları puan ortalaması ortalamanın biraz üzerindedir. Tablo 4: Katılımcıların İş sağlığı ve güvenliği uygulamaları Algısının Cinsiyete Göre Sonuçları

Cinsiyet n x s.s T değeri P değeriİş sağlığı ve güvenliği uygulamaları

Kadın 64 95,214 23,73 ,421 ,675Erkek 56 93,384 21,24

Çalışanların iş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının cinsiyete göre farklılık gösterip göstermediğinin belirlenmesi amacı ile t testi yapılmıştır. T testi sonuçlarına göre; çalışanların iş sağlığı ve güvenliği uygulamaları için t testi sonucuna göre kadınlar ile erkekler arasında anlamlı bir fark yoktur (t=.421, p<,05). Tablo 4: Katılımcıların İş sağlığı ve güvenliği uygulamaları Algısının Medeni Duruma Göre Sonuçları

Medeni Durum

n x s.s T değeri P değeri

İş sağlığı ve güvenliği uygulamaları

Evli 44 85,800 18,49-3,339 ,001Bekar 76 99,392 23,21

Çalışanların iş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının medeni duruma göre farklılık gösterip göstermediğinin belirlemesi amacı ile t testi yapılmıştır. T testi sonuçlarına göre; çalışanların iş sağlığı ve güvenliği uygulamaları için t testi sonucu göre evliler ile bekarlar arasında anlamlı bir fark vardır (t=-3,339, p<,05). Buna göre bekarların algılama puanı evlilere göre daha yüksektir. Bunun nedenin

çocuk sahibi olamayan ve bekar olan çalışanların güven konusunda daha rahat oldukları düşünülmektedir.Tablo 5: İş sağlığı ve güvenliği uygulamaları Algısının Çalışma Sürelerine Göre Sonuçları

İş sağlığı ve güvenliği uygulamaları

Çalışma Süreleri n Mean R Ki-Kare p fark5 yıl ve altı (1)6-10 (2)11-15 (3)16-20 (4)21 yıl ve üstü (5)

403641220

56,5057,106,5012,5052,10

26,573 0,000 1-3, 1-42-3, 2-43-54-5

İş sağlığı ve güvenliği uygulamaları için yaşa göre anlamlı olarak farklılaşıp farklılaşmadığının belirlenmesi amacıyla yapılan tek faktörlü ANOVA sonucunda aradaki farkların anlamlı olduğu bulunmuştur (Ki-KARE=26,573, p<,05). Farkların hangi ortalamalar arasında olduğunun belirlenmesi amacıyla çoklu karşılaştırma testlerinden “Mann-Whitney U” testi uygulanmıştır. 5 yıl ve altı, 6-10 yıl arasında ve 21 yıl üstü çalışanların puan ortalamalarının 11-15 ve 16-20 yaş arasında olanlar ortalamalarından daha yüksek olduğu ve anlamlı olarak farklılaştığı bulunmuştur.

Tablo 6: İş sağlığı ve güvenliği uygulamaları Algısının Yaşa Göre Sonuçları

İş sağlığı ve güvenliği uygulamaları

Yaş n Mean R. Ki-kare p

24 ve altı25-3031-3536-4041 ve üstü

2436122016

51,8350,0026,5046,5053,50

6,034 ,197

Çalışanların İş sağlığı ve güvenliği uygulamaları algısının yaşa göre anlamlı olarak farklılaşıp farklılaşmadığının belirlenmesi amacıyla yapılan tek faktörlü Kruskal Wallis sonucunda aradaki farkların anlamlı olmadığı görülmüştür (Ki-Kare=6,034, p>0,05).

Tablo7: İş sağlığı ve güvenliği uygulamaları Algısının Öğrenim Durumuna Göre Sonuçları

İş sağlığı ve güvenliği uygulamaları

Öğrenim Durumu n Mean R. Ki- kare p

İlköğretimLiseÖn lisans LisansLisansüstü Doktora

12241648164

41,1760,1054,5054,8346,5086,50

7,788 ,168

Çalışanların İş sağlığı ve güvenliği uygulamaları algısının öğrenim durumuna göre anlamlı olarak farklılaşıp farklılaşmadığının belirlenmesi amacıyla yapılan tek faktörlü Kruskal Wallis sonucunda aradaki farkların anlamlı olmadığı görülmüştür (Ki-Kare=7,788, p>0,05).

5. SONUÇKatılımcıların iş sağlığı ve güvenliği performans algısı puan ortalamanın üzerinde bulunmaktadır. Kadınlar ile erkekler arasında anlamlı farklılık yoktur. Evliler ile bekarlar arasında anlamlı fark vardır. Bekarların puanları daha yüksektir. Yaş açısından anlamlı bir fark yoktur. Öğrenim durumuna göre anlamlı fark yoktur, İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili önlemler almak işverenin görev ve sorumluluğundadır. Kişiler performans algısı düşük ise kendisini güvende hissetmemektedir. Çalışanların kendilerini güvende hissedebilmeleri ve gerekli önlemeleri uygulamaları için tedbirler alınmalıdır.

KAYNAKÇA

Aday L.A. Begley C.E. Lairson D.R. Balkrishnan R. (2007) Evaluating The Healthcare System Effectivenness, Efficiency and Equity, Third Edition, Health Administration Press, Chicago, llinois, Academy Health, Washington, D.C. Amaratunga D. and Baldry D. (2002) ‘Moving From Performance Measurement to Performance Management’, Facilities, 20(5/6): 217-223.Beyan O.D. (2010) ‘A New Ontology and Knowledge Base System for Performance Measurement In Health Care’, Doctoral Thesis, The Department of Health Informatics, Middle East Technical University, Ankara. David O. (1999) ‘Performance Management: A Framework for Management Control Systems Research’ Management Accounting Research, 10(1):363-382. Eker M. and Pala F. (2008) ‘The Effect of Competition, Just In Time Production and Total Quality Management on The Use of Multiple Performance Maesures: An Emprical Study’, Journal of Economic and Social Research, 10(1):35-72. Malina M.A. and Selto F.H. (2004) ‘Choice and Change of Measures in Performance Measurement Models’, Management Acoounting Research, 15(4):441-469Otley D. (1999) ‘Performance Management: A Framework for Management Control SystemsResearch’ Management Accounting Research, 10(1):363-382.

ÖĞRENCİLERİN İŞÇİ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ ALGISININ DEĞERLENDİRİLMESİ

Ali ARSLANOĞLU*, Güven BEKTEMÜR*, Yeşim Kübra AKBAL**Melek KELEŞ****Sağlık Bilimleri Üniversitesi, İstanbul/TÜRKİYE**Sağlık Bakanlığı, İstanbul/TÜRKİYE***SBÜ Kartal Koşuyolu EAH, İstanbul/TÜRKİYE

ÖzetAmaç: Araştırmanın amacı, iş sağlığı ve güvenliği eğitimini alan ve almayan öğrencilerin algı düzeylerinin karşılaştırılmasıdır.Yöntem: Araştırma anketi; 1 adet iş sağlığı ve güvenliği eğitimi alıp almadığına dair soru ile 14 adet İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitiminin Algısını Değerlendirme Ölçeği maddesi olmak üzere toplam 15 sorudan oluşmaktadır. Kesitsel ve tanımlayıcı bir çalışma tasarımı kullanılmıştır. Araştırmanın evrenini İstanbul ilinde faaliyet gösteren bir kamu üniversitesinin sağlık yönetimi bölümünde öğrenim gören 3 ve 4 sınıf öğrencilerinin tamamı olan 150 kişi oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemini ise öğrenciler arasından basit rastgele yöntem ile seçilen ve çalışmaya katılmayı kabul eden 149 kişi oluşturmaktadır.Bulgular: Katılımcıların %49,7 iş sağlığı ve güvenliği eğitimi almış, %50, 3 iş sağlığı ve güvenliği eğitimi almamış olduğu görülmektedir. Eğitim alanların puan ortalaması 49,6081, eğitim almayanların puan ortalaması ise 48,4667 olarak bulunmuştur.Sonuç: Katılımcıların iş sağlığı ve güvenliği algısının değerlendirilmesinde aldıkları puan ortalamanın altında gözükmektedir. İş sağlığı ve güvenliği eğitimi alan öğrenciler ile almayan öğrencilerin iş sağlığı ve güvenliği algısının arasında anlamlı bir fark yoktur. Bu sonucun çıkmasında ki temel sebeplerin; iş sağlığı ve güvenliği kültürünü tam olarak benimsenmemesinden ve eğitimlerin etkin şekilde verilmemesinden kaynaklı olduğu ortaya çıkmaktadır. Anahtar Kelimeler: Güvenlik, İş Sağlığı, İş GüvenliğiEVALUATION OF STUDENTS 'PERCEPTION ON OCCUPATIONAL SAFETY AND SAFETY TRAINING.

Ali ARSLANOĞLU*, Güven BEKTEMÜR*, Yeşim Kübra AKBAL**Melek KELEŞ***

1. İSG 2019www.isg-antalya.com

* Health Sciences University, Istanbul / TURKEY** Ministry of Health, Istanbul / TURKEY*** SB Kartal Training and Research Hospital Koşuyolu, Istanbul / TURKEY

AbstractAim: The aim of this study is to compare the knowledge levels of the students who participated and did not participate in Occupational Health and safety training.Method: Research Survey: 1 the question of whether the person received education consists of a total of 15 items, including 14 items on the scale of assessing the perception of Occupational Health and Safety Education. A cross-sectional and descriptive study design was used. The universe of the research consists of 150 people from Grades 3 and 4 are study in the Department of Health Management at a public university in Istanbul. The survey was applied to employees by simple random method and to 149 people who agreed to participate in the study.Research: It is observed that %49.7 of respondents had no occupational health and safety training and % 50.3 hadn’t occupational health and safety training. The average score of those who received education was 49,6081 the average score of those who did not receive education was 48,4667.Conculusion: Participants’perception of Occupational Health and safety appears to be below average. There is no significant difference between those who receive occupational health and safety training and those who don’t. The main reason for this result is that the culture of Occupational Health and safety is not fully adopted. Key Words: Safety, Occupational Health, Occupational Safety

1. GİRİŞ

Çalışma yaşamının en önemli unsurlarından biri olan iş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının

temel amacı; tüm meslek gruplarında çalışanların bedenen, ruhen ve sosyal yönden iyilik

hallerinin sağlanması, geliştirilmesi, korunması ve en üst düzeyde sürdürülmesidir.

İş sağlığı ve güvenliği şartlarının sağlanması için; işin çalışana, çalışanın kendi işine uyum

sağlaması gerekir (İşsever, 2017). İnsanların yaşamlarının büyük bölümünü işyerlerinde geçirdiği

düşünüldüğünde, iş sağlığı ve güvenliği kültürünün biliniyor ve uygulanabiliyor olması, hayati

öneme sahiptir. İş sağlığı ve güvenliği kültürü bilincinin tüm toplumda oluşması ve

yaygınlaştırılması için iş hayatına atılmadan önce öğrencilik döneminde de iş sağlığı ve güvenliği

eğitimlerinin veriliyor olması gerekmektedir (Karal, 2018). Bu kültürün oluşmasının en önemli

ayağı eğitimdir. 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’ nun 17. Maddesi çalışanların eğitimini

kapsamaktadır. Bu madde hükümlerince işveren, çalışanların iş sağlığı ve güvenliği eğitimini

almasını sağlamakla yükümlüdür. Eğitimlerin ihtiyaç halinde de düzenli aralıklarla tekrarlanması

gerekmektedir.

Sebepleri incelenen iş kazalarının yaklaşık %98’inin kişilerin güvensiz davranış ve

hareketlerinden kaynaklandığı ortaya konmuştur. Bu tablo iş kazalarını engelleyebilmek için iş

sağlığı ve güvenliği kültürünü, eğitim ile kişilere benimseterek davranış değişikliği oluşturmanın

gerekliliğini yansıtmaktadır (Kılkış, Demir, 2012). Çalışanların alışkanlıklarını değiştirip doğru

davranış modeli oluşturma amacı doğrultusunda iş sağlığı ve güvenliği eğitimleri planlanarak,

etkin bir şekilde çalışanlara verildiğinde, maddi ve manevi kazanımlar elde edilecektir (Yıldırım,

2010).

Bu kapsamda “Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul ve Esasları Hakkındaki

Yönetmelik” yürürlüğe girerek; genel, sağlık, teknik ve diğer konu başlıklarını kapsayan temel iş

sağlığı ve güvenliği eğitimlerinin verilmesi zorunlu hale gelmiştir. Genel konular; Çalışma mevzuatı

ile ilgili bilgiler, çalışanların yasal hak ve sorumlulukları, işyeri temizliği ve düzeni, iş kazası ve

meslek hastalığından doğan hukuki sonuçları; Sağlık konuları; meslek hastalıklarının sebepleri,

hastalıktan korunma prensipleri ve korunma tekniklerinin uygulanması, biyolojik ve psikososyal

risk etmenleri ve ilkyardımı; Teknik konular; kimyasal, fiziksel ve ergonomik risk etmenleri, elle

kaldırma ve taşıma, parlama, patlama, yangın ve yangından korunma, iş ekipmanlarının güvenli

kullanımı, ekranlı araçlarla çalışma, elektrik, tehlikeleri, riskleri ve önlemleri, iş kazalarının

sebepleri ve korunma prensipleri ile tekniklerinin uygulanması, güvenlik ve sağlık işaretleri, kişisel

koruyucu donanım kullanımı, iş sağlığı ve güvenliği genel kuralları ve güvenlik kültürü ile tahliye ve

kurtarmayı; Diğer konular ise; çalışanın yaptığı işe özgü yüksekte çalışma, radyasyonlu ortamlarda

çalışma, özel risk taşıyan ekipman ile çalışma benzeri konuları kapsamaktadır (Çalışanların İş

Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik, 2013). Çalışanlar gibi ç ırak

ve stajyerlerin eğitim ve bilgilendirilmelerinden uygulamalı eğitim alınan işyerinin işvereni

sorumludur. Ancak işverenin kabul etmesi halinde çırak ve stajyerlerin eğitimini devam ettirdiği

eğitim ve öğretim kurumunda tamamladığı iş sağlığı ve güvenliği dersleri veya kursları temel

eğitim yerine geçer (Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul ve Esasları Hakkında

Yönetmelik, 2013).

İş kazaları ve meslek hastalıklarını önlemede iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerinin etkinliğini

arttırmak için çalışanların işe başlamadan önce hatta ve hatta okul döneminde bu eğitimi alması

ve güvenlik kültürünün küçük yaşlardan itibaren oluşmaya başlaması çok önemli bir konudur.

Bireylerde küçük yaşlarda oturacak sağlık ve güvenlik kültürü ile seçtiği mesleklere yönelik tehlike

ve risklere farkındalık kazanmasına, dolayısıyla da çalışırken güvenli davranmasını

sağlayacağından olası iş kazasına uğrama ihtimalini azaltacaktır (Karacan & Erdoğan, 2011).

İş sağlığı ve güvenliği; işin yürütümünden doğan zararlı koşulları ve güvenliği tehlikeye

düşürecek durumları en aza indirgeyerek, üretimin devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak

amacı ile yapılan bilimsel ve sistemli çalışmalar olarak tanımlanmaktadır. Amaç sağlık ve güvenlik

anlamında çalışanları korurken, üretim güvenliğini sağlamak ve acil durum tedbirleri ile işletme

güvenliğini sağlamak olarak ifade edilebilir. İş sağlığı ve güvenliği çok disiplinli bir bilim dalıdır.

Çalışanlar, işverenler, devlet, üniversiteler ve farklı örgütlerin katkısı ile gelişerek bir kültüre

dönüştürülebilir. İş güvenliği hem ekonomik hem de sosyal boyutu ile de büyük önem taşımaktadır.

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik sisteminde yarattığı kayıplar 4 milyar TL’yi

bulmaktadır. İşveren açısından önlenin ödemekten daha ucuz olduğu bu kültürle, iş kazaları ve

meslek hastalıkları gerçekleşmeden tüm çalışanların sağlığını korumayı hedeflenmelidir. İş kazaları

sonucunda emek gücü, üretim ve iş günü kaybı, yapılan sağlık giderleri, maddi ve manevi tazminatlar

gibi ekonomik yönden birçok kayıp olduğu ortaya çıkmaktadır. Benzer şekilde sosyal boyut olarak da

işçinin muhtaç duruma gelmesi, sıkıntıların ailelere yansıması düşünüldüğünde iş güvenliğinin tüm

toplumu ilgilendiren önemli bir konu olduğu daha iyi anlaşılabilmektedir (Türkİş, 2014: 90). İş sağlığı

ve güvenliği kültürünün geliştirilmesi ile mevcut sağlık ve güvenlik şartlarının iyileştirilmesi için

devletin, işverenin, çalışanların ve üniversitelerin, görev, yetki, sorumluluk, hak ve yükümlülükleri

mevzuat çerçevesinde belirlenmiştir (İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, 2012). İş kazaları ve meslek

hastalıklarına yönelik sorunun çözümünde en önemli unsurlardan biri çalışanların eğitimidir. İş

kazası ve meslek hastalıklarının neden olduğu maddi ve manevi kayıplar göz önüne alındığında,

kişilerin iş sağlığı ve güvenliğine yönelik farkındalığın ilkokul döneminden başlayarak yaşlara uygun

eğitimlerle sağlanması gerekmektedir (Songur ve Songur, 2018).

2.ARAŞTIRMA

Araştırmanın amacı, Sağlık Yönetimi bölümünde öğrenim gören iş sağlığı ve güvenliği eğitimi alan ve

almayan öğrencilerin, konu ile ilgili algılarını karşılaştırılarak, iş sağlığı ve güvenliği kültürü

oluşmasına katkıda bulunmaktır. Araştırmanın önemi, öğrencilerin eğitim aldıkları alanda iş

yaşamına bakışlarını, iş güvenliği algısı çerçevesinden ortaya koyabilmektir.

Araştırmada bir kamu üniversitesinde öğrenim gören Sağlık Yönetimi bölümü öğrencilerinden 3 ve 4

Sınıfta dersi alan öğrenciler ile 3. Sınıfta henüz bu dersi almamış olan öğrencilerin iş güvenliği ve iş

güvenliği eğitimi hakkında algılarının farklılaşıp farklılaşması açısından karşılaştırma yapılmıştır.

Bunun için iş sağlığı ve güvenliği eğitimi alan ve almayan öğrencilerin algıları bir ölçek yardımı ile

değerlendirilmiştir. Ölçek, daha önce benzer bir çalışmada kullanılmıştır. Araştırmanın evrenini

Sağlık Yönetimi bölümünde öğretim gören üçüncü ve dördüncü sınıf öğrencileri oluşturmaktadır.

Araştırmanın hipotezleri şu şekildedir;

H0 = İş sağlığı ve güvenliği eğitimi alan öğrenciler arasında iş sağlığı ve güvenliği algısına ilişkin

anlamlı bir fark vardır.

H1= İş sağlığı ve güvenliği eğitimi alan öğrenciler arasında iş sağlığı ve güvenliği algısında anlamlı bir

fark yoktur.

3. BULGULAR

Ankete katılan öğrencilerin sorulara verdikleri yanıtlar aşağıda yer almaktadır. Araştırmaya 149

öğrenci katılmıştır. Öğrencilerden 74’ ü iş sağlığı ve güvenliği dersi almış, 75’ i ise iş sağlığı ve

güvenliği dersini henüz almamıştır. Öğrencilerin tamamının ankete verdikleri cevaplar Tablo 1’de

gösterilmiştir.

Tablo 1: Katılımcıların Eğitim Durumu ÖzellikleriDeğişkenler n %

Eğitim DurumuEğitim alan kişiler 74 49,7Eğitim almayan kişiler 75 50,3Toplam 149 100

Tablo 2: İş Sağlığı ve Güvenliği Algısının Değerlendirilmesi puanlarının eğitim durumuna göre farklılık analizi

x Minimum MaksimumEğitim Durumu Eğitim alan

kişiler49,6081 15 75

Eğitim almayan kişiler

48,4667 15 75

Tablo 3: Katılımcıların İş Sağlığı ve Güvenliği Algısının Eğitim Durumuna Göre SonuçlarıCinsiyet n x s.s T

değeriP değeri

Eğitim Durumu

Eğitim alan kişiler

74 49,6081 8,730,493 0,54

2Eğitim almayan kişiler

75 48,4667 11,24

Öğrencilerin iş sağlığı ve güvenliği algısının, eğitim durumuna göre farklılık gösterip

göstermediğinin belirlenmesi amacıyla t testi yapılmıştır. İş Sağlığı ve Güvenliği algısına yönelik t testi

sonucu göre daha önce eğitim alan ve almayan öğrenciler arasında anlamlı bir fark yoktur (t=,493,

p>,05). Bu sonuca göre iş sağlığı ve güvenliği eğitimini almış olmanın, iş sağlığı ve güvenliği algısını

etkileyen bir faktör olmadığı söylenebilir.

4. SONUÇ VE ÖNERİLER

Katılımcıların iş sağlığı ve güvenliği algısının değerlendirmesinde aldıkları puan ortalamanın

biraz üstünde gözükmektedir. İş sağlığı ve güvenliği eğitimi alan ve almayan öğrenciler arasında, iş

sağlığı ve güvenliği algısında anlamlı bir fark bulunmamıştır. Bu sonucun çıkmasında ki temel

sebeplerin; iş sağlığı ve güvenliği kültürünü tam olarak benimsenmemesinden ve eğitimlerin etkin

şekilde verilmemesinden kaynaklı olduğu anlaşılmaktadır. İş sağlığı ve güvenliği algısının öğrenciler

tarafından benimsenmesi için; iş sağlığı ve güvenliğini eğitimlerinin, eğitim müfredatına

kazandırılarak ilkokul çağından itibaren kişilere verilmesi sağlanmalıdır. İş sağlığı ve güvenliği

eğitimlerini veren eğiticiler, iş sağlığı ve güvenliği alanında görev alan ve araştırma yapmış eğiticiler

olmalıdır ve periyodik sürelerle eğiticinin verdiği eğitimin niteliği değerlendirilmelidir. İş sağlığı

eğitim sürelerinde mevzuatta belirtilen sürelere riayet edilmeli ve eğitimler interaktif olarak

gerçekleştirilmelidir.

KAYNAKÇA

Bulan Karal, S. (2018). Sağlık Meslek Lisesi Öğrencilerinin İş Sağlığı ve Güvenliği Farkındalıklarının

Değerlendirilmesi, İşletme Yönetimi Anabilim Dalı, Hastane ve Sağlık Kurumları Yönetimi Bilim Dalı,

T.C. Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.

Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik (2013, 15

Mayıs) T.C. Resmî Gazete 28648

İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu (2012, 30 Haziran) T.C. Resmî Gazete 28339

İşsever, H. (2017). Türkiye Klinikleri Halk Sağlığı- Özel Konular, İş Sağlığı ve Meslek Hastalıkları Özel

Sayısı, 2017;3(3):128-33

Karacan, E., & Erdoğan, Ö. N. (2011). İşçi Sağlığı ve İş Güvenliğine İnsan Kaynakları Yönetimi

Fonksiyonları Açısından Çözümsel Bir Yaklaşım. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü

Dergisi, 102-116.

Kılkış, İ., & Demir, S. (2012). İşverenin İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi Verme Yükümlülüğü

Üzerine Bir İnceleme. Çalışma İlişkileri Dergisi, 23-47.

Songur, L., & Songur, G. (2018). Ekonomik Büyümede İş Kazası ve Meslek Hastalıklarının Önemi ve

Sosyal Tarafların Sorumlulukları. Akademik Bakış Dergisi, Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-

Dergisi, 68(16): 43-55.

Yıldırım, E. (2010). İşçi Sağlığı ve İş Güvenliğinde Eğitimin Rolü ve İş Görenlerin İşçi Sağlığı ve İş

HASTA VE ÇALIŞAN ODAKLI HİZMETLERDE TESİS GÜVENLİĞİ: BİR KAMU HASTANESİ’NDE RİSK ANALİZİ VE ÖNLEMLER

EKİN, Ali-Bingöl Devlet Hastanesi/Bingöl, Türkiye MORSUNBUL, Demet-Bingöl Devlet Hastanesi/Bingöl, Türkiye KUMCU, Emrah- Bingöl Devlet Hastanesi/Bingöl, Türkiye

GİRİŞ: İş sağlığı ve güvenliği; çalışanların yürüttükleri işten, çalışma şartlarından ve çalışmada kullandıkları araç ve gereçlerden kaynaklanabilecek tehlikelere karşı yaşamlarının, sağlıklarının ve güvenliklerinin korunması, böylece onlar için sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulması biçiminde açıklanabilir (1). Bir iş yeri olan ve birçok sağlık personelinin yanında otelcilik, restaurant vb. hizmetleri sunan diğer destek hizmet personellerini, hasta ve yakınlarını, ziyaretçileri, öğrencileri bünyesinde bulunduran hastanelerde güvenli ve sağlıklı bir ortam oluşturma eğilimi günümüzde hızla ivme kazanmaya başlamıştır (2). Ülkemizde 2012 tarihinde kabul edilip yürürlüğe giren 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği kanunu ile birlikte yeni bir döneme girilerek, İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri tüm kurum ve kuruluşlarda zorunlu hale getirilmiştir. Böylece hem iş ve işçi sağlığı hem de işveren koruma altına alınmış ve daha sistematik şekilde ilerleme kaydedilmiştir. Hastaneler yayımlanan İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin İşyeri Tehlike Sınıfları Tebliğine göre çok tehlikeli sınıfta yer almaktadır. Risk değerlendirmesi ise zorunlu hale getirilmiş ve 2 yılda bir yapılması gerekmektedir (3).Risk, tehlikeden kaynaklanacak kayıp, yaralanma ya da başka zararlı sonuç meydana gelme ihtimali; tehlike ise işyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek, çalışanı veya işyerini etkileyebilecek zarar veya hasar verme potansiyelini ifade eder. Risk değerlendirmesi ise; işyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek tehlikelerin belirlenmesi, bu tehlikelerin riske dönüşmesine yol açan faktörler ile tehlikelerden kaynaklanan risklerin analiz edilerek derecelendirilmesi ve kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması amacıyla yapılması gerekli çalışmaları ifade etmektedir. Haftada 7 gün 24 saat hizmet veren hastaneler ve bu organizasyonun olmazsa olmaz unsuru olan sağlık

1. İSG 2019www.isg-antalya.com

çalışanları, sunulan hizmetin niteliği ve taşıdığı riskler göz önünde bulundurulduğunda, iş kazası ve meslek hastalıkları açısından risk altında bulunan bir gruptur. Bu durum, hastanelerde iş sağlığı ve güvenliğinin önemini ön plana çıkarmaktadır (4). 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun getirdiği yasal sorumluluk gereği risk ve tehlikelerin belirlenmesi, gerekli önlemlerin alınarak iş ve işçi sağlığının korunması için Bingöl Devlet Hastanesi olarak risk değerlendirmesi yapılmıştır. Risk değerlendirmesi sürecinde işveren veya vekili, işyeri hekimi, iş sağlığı ve güvenliği uzmanı, çalışan temsilcileri, destek elemanları ile işyerindeki iş ve işlemlerle ilgili tüm birim sorumlularıyla toplantılar düzenlenerek riskler ve tehlikeler belirlenmiştir. Hastanemiz için tehlikeleri tanımlama, riskleri belirleme ve analiz etme, risk kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması, dokümantasyon, yapılan çalışmaların güncellenmesi ve gerektiğinde yenileme aşamaları izlenerek, risk değerlendirmesiyle bunlara uygun çözüm önerileri getirilip düzenleyici önleyici faaliyetler gerçekleştirilmiştir. Çalışmamızda ise biyolojik risklerin ötesinde hastanedeki diğer temel risk etmenleri üzerinde durulmuştur.AMAÇ: Bu çalışmadaki amaç, sağlık çalışanları ve hastaların yalnızca hastanenin görünen yüzü olan biyolojik risklere maruz kalmadığını, hastanelerde daha farklı risk çeşitleri olduğunu ve bunların önemini vurgulayarak, hasta ve çalışan güvenliği odaklı çalışmalar için veri sağlamak ve teknik hatalardan kaynaklanan tehlikelere dikkat çekmektir.YÖNTEM: Çalışmamızda Bingöl Devlet Hastanesi iş güvenliği profesyonellerince 2019 yılı ocak ayında 2 yıl süreyle geçerli olmak üzere risk değerlendirmesi yapılmıştır. Değerlendirmede kullanılacak risk analiz yöntemlerinden Finne-Kinney metodu kullanılarak hazırlanan olasılık, sıklık(frekans) ve şiddet tabloları analiz edilmiştir. Yöntem, skorlarına göre kabul edilemez risk, yüksek risk, önemli risk, olası risk ve kabul edilebilir risk parametrelerine göre sınıflandırılmış ve sınıflandırma kriterlerine göre geliştirilen önlemler değerlendirilmiştir.FACILITY SAFETY IN PATIENT AND STAFF ORIENTED SERVICES: RISK ANALYSIS AND PREVENTIONS IN A PUBLIC HOSPITAL

1 EKİN, Ali-Bingöl State Hospital/Bingöl, Turkey 2MORSUNBUL, Demet- Bingöl State Hospital/Bingöl, Turkey3KUMCU, Emrah- Bingöl State Hospital/Bingöl, Turkey

ABSTRACT

INTRODUCTİON: Although the risk perception in the health services is mainly recognized as biological risks, there is much more complexity composed of the structural and non-structural elements. In hospitals, occupational health problems are often discussed on the basis of health care units such as intensive care and operating rooms. Recently, facility safety based problems such as tecnical malfunctions, fires, natural gas leaks, poisoning emergency management failures cause injuries and casualties in hospitals and is frequently take part in the national press.AİM: In our study, we emphasize that health workers and patients are not only exposed to biological risks but also various facility safety based risks in hospitals and we draw attention to the hazards arising from technical errors.Matherial and methods: In the risk analysis of hospitals, L matrix risk analysis method which is generally simpler is used. In our study, Risk analysis, used Finne Kinney method, prepared and analyzed by occupational safety professionals of Bingöl State Hospital with using probability, frequency and intensity tables. The 2-year period risk analysis finished in January 2019. The method was classified according to unacceptable risk, high risk, significant risk, possible risk and acceptable risk parameters and according to their scores, developed measurements were evaluated. RESULTS: In our study, hazards were identified within the framework of facility security in the hospital and risks were identified within the scope of these hazards. These risks are evaluated under the headings of the hospital's electrical system, energy system, air conditioning system, natural gas installation and boiler room, emergency organization, technical device faults, fire system faults, elevator system, oxygen system and waste management. In order to define the risks, risk management training was provided to the managing personels in the hospital and the risk analysis was scored by occupational safety professionals. The risk analysis was composed of 130 risk factors and 7 unacceptable risks, 44 high risks, 45 significant risks and 34 possible risks were found in the hospital and no acceptable risk factors were found. CONCLUSION: In results of our study, we mainly focused on unacceptable risks and high risks. It is clearly stated in the scores that there are many risks such as absence of fire tube, absence of correct fire tube, failure of fire alarm and fire extinguishing systems, leakage of FM200 fire extinguishing system, lack of electrical installation and grounding control, lack of immobilization of non-structural elements, lack of

proper maintenance of elevator and generator, closed emergency exits with no adequate directions, the presence of the boiler room in the building, lack of improvement and follow-up of the conditions of use in the boiler room, the presence of the boiler room and the electrical installations in the same area. It is predicted that such situations will result disruption and failure to provide health services or may result loss of life and injury. Periodic maintenance of fire systems, use of halon gas or dry chemical powder in fire tubes, periodic maintenance of electrical systems, making the emergency exits and boiler room in compliance with the Fire Protection of Buildings Regulation, immobilization of objects such as cabinets and medical devices, proper maintenance of elevators and generators periodically is recommended in risk analysis study. KEYWORDS: Health Worker, Risk Analysis, Hospital, Facility Security

1. GİRİŞ

Tablo 1. Finne-Kinney Metodu Olasılık-Frekans-Şiddet Tablosu(5)

Tablo 2. FinneKinney Metodu Olasılık-Frekans-Şiddet Tablosu Puantajları(5)

Tablo 3. FinneKinney Metodu Olasılık-Frekans-Şiddet Tablosu Risk Değerleri(5)

BULGULAR: Bu çalışmada hastanede tesis güvenliği çerçevesinde tehlikeler belirlenmiş ve bu tehlikeler kapsamında riskler tespit edilmiştir. Bu riskler hastanenin elektrik sistemi, enerji sistemi, iklimlendirme sistemi, doğalgaz tesisatı ve kazan dairesi, acil durum organizasyonu, teknik cihaz hataları, yangın sistemi hataları, asansör sistemi, oksijen sistemi ve atık yönetimi gibi başlıklarda değerlendirilmiştir. Riskleri tanımlamak için hastanede birim sorumlularına risk yönetimi eğitimi verilip sürece dahil edilerek, iş güvenliği profesyonellerince risk analizinin skorlaması yapılmıştır. Yapılan risk analizi 130 risk faktöründen oluşmakta olup, analize göre hastanede 7 kabul edilemez risk , 44 yüksek risk, 45 önemli risk , 34 olası risk tespit edilmiş olup kabul edilebilir risk faktörün mevcut olmadığı görülmüştür.

SONUÇ: Çalışanların sağlığının ve güvenliğinin korunmasında, işverenin tedbir alma yükümlülüğü başta gelse de iş sağlığı ve güvenliği devam eden bir süreç olduğundan, işin özelliği dikkate alınarak teknoloji, bilim ve deneyimle alınacak sağlık ve güvenlik önlemlerinin devamlılığının ve kontrolünün sağlanması gerekmektedir. Çalışmamızda yapılan analiz sonucunda kabul edilemez riskler ve yüksek riskler üzerine daha çok eğilecek olursak;

-Yangın tüpünün olmaması, -Doğru yangın tüpü bulunmaması,-Yangın alarm ve yangın söndürme sistemlerinin çalışmaması,-Elektrik tesisatı ve topraklama kontrolünün eksikliği, -Yapısal olmayan elemanların sabitlenmemiş olması,-Asansör ve jeneratör bakımlarının yapılmaması, -Acil çıkışların kapalı olması ve yönlendirmelerin olmaması,-Kazan dairesinin bina içinde bulunması ve kullanım şartlarının iyileştirilip takibinin -yapılmaması,

-Kazan dairesi ve elektrik tesisatlarının aynı alanda bulunması.

Bu risklerin söz konusu olduğu verilen skorlarda açıkça ifade edilmiştir. Bu gibi durumların yaşanmasının ciddi oranda can kaybı ve yaralanmaya aynı zamanda sağlık hizmetlerinin aksaması veya verilememesi sonucu dolaylı can kayıplarına sebep olacağı öngörülmektedir.ÖNERİLER: Bu durumlarla alakalı yangın sistemlerinin periyodik bakımlarının yapılması, en güvenilir olan halon gazı veya en kullanışlı ve ekonomik olan kuru kimyevi toz yangın tüplerinin kullanımı, elektrik sistemlerinin periyodik bakımının yapılması, acil çıkışların ve kazan dairesinin Binaların Yangından Korunması Yönetmeliği’ne uygun hale getirilmesi, yapısal olmayan elemanlardan dolap ve tıbbi cihaz gibi cisimlerin sabitlenmesi, asansör ve jeneratör bakımlarının periyodik yapılması, asansörlerin kırmızı etiketle kullanımının engellenmesi önerilmektedir, İş Sağlığı ve Güvenliği eğitimlerinin sıklaştırılması ve hastane üst yönetiminin ve birim sorumlularının farkındalıklarının artırılması gerekmektedir. Özellikle hastanede yönetimin inandığı, desteklediği, liderlik yaptığı hasta ve çalışan güvenliği kültür anlayışı oluşturulmalı, ilgili yönetmelik/yasal düzenlemelerin esas ve usullerinin uygulanıp uygulanmadığını belirli aralıklarla denetleyecek bakanlık, il ya da hastane bünyesinde mekanizmalar oluşturulmalıdır

KAYNAKLAR1. Haluk Hadi Sümer, İş Hukuku, Ankara, Seçkin Yayıncılık, 2018, s.171.2. Abdullah NAC, Spickett JT, Rumckev KB, Dhaliwal SS. Validity And Reliability Of The Safety

Climate Measurement In Malaysia. International Review Of Business Research Papers 2009; 5: 111-141.).

3. İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu. Resmî Gazete, 20.06.2012, Sayı:63314. Asiye Uğraş Dikmen, Volkan Medeni, İrem Uslu, Sefer Aycan, “Ankara’da Bir Üniversite

Hastanesinde Çalışan Sağlık Personelinin Geçirdiğini İfade Ettiği İş Kazalarının Değerlendirilmesi”, Türk Tabipleri Birliği Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi, Cilt 14, Sayı 53, (2014), s.23.

5. Kinney, G. F., & Wiruth, A. D. (1976). Practical Risk Analysis For Safety Management (No. NWCTP-5865). Naval Weapons Center China Lake CA.

1. İSG 2019www.isg-antalya.com

ÇALIŞAN SAĞLIĞI VE HASTA HAKLARI

Dr. Hasan Hüseyin AVCI*, *Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi Aile Hekimliği Anabilim DalıAkdeniz Üniversitesi Hastanesi İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimi hasanavci@akdeniz.edu.tr ÖZET: Geçmişten günümüze icra edilen meslekler ile bazı hastalıkların ilişkili olduğu ortaya konulmakla birlikte sanayi ve endüstri toplumuna geçişle çalışanın sağlığı çok daha önemli konuma gelmiştir. Günümüzün modern toplumları için çalışan sağlığı hizmetleri yasal zorunluluk olmanın yanında verimlilik, kalite ve maliyet etkinlik içinde vazgeçilmez unsurlardandır ve pek çok uluslararası sözleşme ve metinde yer almaktadır.Günümüzde Hasta hakları modern tıp uygularının ayrılmaz bir parçası haline gelmiş ve gelişmeye devam etmektedir. Bu uygulamaların yakından takip edilmesi sağlık profesyonellerinin bu alandaki bilgilerini güncellemelerini ve hasta haklarını çalışan sağlığı alanında da uygulamalarını gerektirmektedir.Çalışan sağlığı hizmetlerinde hasta hakları çerçevesini aşağıdaki başlıklardan oluşturur: Hasta haklarına uyan ve çalışma prosedürlerini bu yönde düzenleyen kurumlar, Karşılıklı saygı çerçevesinde iletişim kuran sağlık profesyoneli- hizmet alan ilişkisi, Bireyin biyolojik, psikolojik ve sosyal olarak bir bütün olarak görülmesi ve bu bütünlüğün korunmasına saygı duyulması, Bu bütünlüğü bozacak her türlü uygulama da bireyin bilgilendirilmesi, bireyin tercihlerine ve kendi bedeni üzerindeki

özgürlüğüne saygı duyulması ve onamının alınması, Bireyin mahremiyetine saygı duyulması ve gizliliğinin sağlanması, Bireyin inançlarına saygı duyulması, Her bireyin sağlığını korunması ve geliştirilmesi hakkına saygı duyulması ve geliştirme çalışmalarının yapılması, Bireyin zamanına saygı duyulması, Hizmet alırken bireyin güvenliğinin sağlanması, Bireyin gereksiz acı ve ıstırap çekmesinin önlenmesi, Haklarının ihlal edildiğini düşündüğünde bireyin başvuru yapabilmesi, Sağlık hizmetlerinden herkesin eşit ve hakkaniyetli şekilde yararlanması ve tüm bu hizmetlerin düzenli olarak

denetlenerek yüksek kalite standartlarında verilmesiAnahtar Kelimeler: Çalışan Sağlığı, Hasta Hakları, Temel Sağlık Hizmetleri, İş Sağlığı ve Güvenliği, İşyeri HekimliğiEMPLOYEE HEALTH AND PATIENT RIGHTS

Dr. Hasan Hüseyin AVCI*, *Akdeniz University Faculty of Medicine Department of Family MedicineAkdeniz University Hospital Workplace Health and Safety Unit hasanavci@akdeniz.edu.tr

Abstract: Although it has been revealed that some diseases are related to the occupations performed from past to present, the health of the employee has become more important with the transition to industry and industrial society. For today's modern societies, employee health services are indispensable in efficiency, quality and cost-effectiveness as well as being a legal obligation and are included in many international conventions and texts.Today, patient rights have become an integral part of modern medical practices and continue to evolve. Closely following these practices requires health professionals to update their knowledge in this field and apply patient rights in the field of employee health.The following items form the patient rights framework in employee health services: Institutions that comply with patient rights and regulate working procedures in this direction, The relationship between the health care professional and the service field communicating in the framework of mutual

respect, To regard the individual as a biological, psychological and social whole and to respect the protection of this integrity, İnforming the individual in all kinds of practices that will disrupt this integrity, respecting the individual's preferences

and his / her freedom on his / her body and obtaining his / her consent., Respect for the privacy of the individual and ensuring confidentiality, Respect for the individual's beliefs, Respect for the right of each individual to the protection and development of his / her health and carrying out

development activities, Respect for the individual's time, Ensuring the safety of the individual when receiving services, Prevention of unnecessary suffering, An individual can apply when they think their rights have been violated, Equal and equitable use of health services by all and regular inspection of all these services to ensure high quality

standardsKeywords: Employee Health, Patient Rights, Primary Health Care, Occupational Health and Safety, Workplace Medicine

1. Giriş

Özet:Geçmişten günümüze icra edilen meslekler ile bazı hastalıkların ilişkili olduğu ortaya konulmakla birlikte sanayi ve endüstri toplumuna geçişle çalışanın sağlığı çok daha önemli konuma gelmiştir. Günümüzün modern toplumları için çalışan sağlığı hizmetleri yasal zorunluluk olmanın yanında

verimlilik, kalite ve maliyet etkinlik içinde vazgeçilmez unsurlardandır ve pek çok uluslararası sözleşme ve metinde yer almaktadır. Günümüzde Hasta hakları modern tıp uygularının ayrılmaz bir parçası haline gelmiş ve gelişmeye devam etmektedir. Bu uygulamaların yakından takip edilmesi sağlık profesyonellerinin bu alandaki bilgilerini güncellemelerini ve hasta haklarını çalışan sağlığı alanında da uygulamalarını gerektirmektedir. Çalışan sağlığı hizmetlerinde hasta hakları çerçevesini aşağıdaki başlıklardan oluşturur:

Hasta haklarına uyan ve çalışma prosedürlerini bu yönde düzenleyen kurumlar, Karşılıklı saygı çerçevesinde iletişim kuran sağlık profesyoneli- hizmet alan ilişkisi, Bireyin biyolojik, psikolojik ve sosyal olarak bir bütün olarak görülmesi ve bu bütünlüğün

korunmasına saygı duyulması, Bu bütünlüğü bozacak her türlü uygulama da bireyin bilgilendirilmesi, bireyin tercihlerine

ve kendi bedeni üzerindeki özgürlüğüne saygı duyulması ve onamının alınması, Bireyin mahremiyetine saygı duyulması ve gizliliğinin sağlanması, Bireyin inançlarına saygı duyulması, Her bireyin sağlığını korunması ve geliştirilmesi hakkına saygı duyulması ve geliştirme

çalışmalarının yapılması, Bireyin zamanına saygı duyulması, Hizmet alırken bireyin güvenliğinin sağlanması, Bireyin gereksiz acı ve ıstırap çekmesinin önlenmesi, Haklarının ihlal edildiğini düşündüğünde bireyin başvuru yapabilmesi, Sağlık hizmetlerinden herkesin eşit ve hakkaniyetli şekilde yararlanması ve tüm bu

hizmetlerin düzenli olarak denetlenerek yüksek kalite standartlarında verilmesi

GirişGeçmişten günümüze icra edilen meslekler ile bazı hastalıkların ilişkili olduğu ortaya

konulmakla birlikte sanayi ve endüstri toplumuna geçişle çalışanın sağlığı çok daha önemli konuma gelmiştir. Günümüzün modern toplumları için çalışan sağlığı hizmetleri yasal zorunluluk olmanın yanında verimlilik, kalite ve maliyet etkinlik içinde vazgeçilmez unsurlardandır ve pek çok uluslararası sözleşme ve metinde yer alır.1

1919 İLO anayasası ile çalışanların hastalık ve kazalardan korunması gerektiğine, 1944 yılı Philedelphia Bildirgesi ile sağlık, eğitim ve refahın iyileştirilmesine, 1948 İnsan Hakları bildirgesi ile bireyin özgür iradesi ile belirlediği adil ve elverişli koşullarda çalışabilmesine, 1948 yılında Dünya Sağlık Örgütü sağlığın fiziksel, ruhsal ve sosyal iyilik hali olduğuna, 1951 Uluslararası Çalışma Örgütü ve Dünya Sağlık Örgütü Ortak Komitesi kararları bütün çalışma alanlarında sağlığın fiziksel, ruhsal ve sosyal iyilik halini sürdürme ve daha ileri düzeye götürülmesi gerektiğine, 1961 Avrupa Sosyal Şartı tüm çalışanların sağlıklı ve güvenli çalışma ortamı hakkına sahip olması gerektiğine, 1995 İLO karaları ile çalışanların sağlığını ve çalışma kapasitesini koruması ve geliştirilmesi işyerlerinde sağlık ve güvenliği destekleyen yönde iş organizasyonunu ve çalışma kültürünü geliştirmesi gerektiğine vurgu yapılmışır.2-4

Hasta hakları kavramı her ne kadar “İNSAN HAKLARI” kavramının bir alt başlığı şeklinde 1970’lerden günümüze önemli bir konu olarak ele alınmakla birlikte kökleri aslında insanlığa ve ilk hekimliğe kadar uzanmaktadır. 2,3,5,6

Hekimlik insanlığın varoluşu ile ortaya çıkmış, gelişmiş, günümüzdeki şekline ulaşmıştır ve öznesini her zaman insan oluşturmuştur. Hiçbir meslek grubu yoktur ki özü ve öznesi bu kadar insan ile iç içe ayrılamaz bir bütün olsun.

Tıp mesleği ve tarihi için başlıca karakterlerden olan Hipokrat’a dayandırılan Hipokrat andının içine de belirtilmiş olan “insanın korunması ve zarar görmesinin engellenmesi, açılarının dindirilmesi” hekimlik mesleğinin ana unsuru olarak günümüze kadar yer almıştır. 6,7

İnsan, dünya genelinde yaygınlaşmış bütün kültür yapıları, inanç biçimleri için özel bir yere sahiptir ve modern toplumlar için insan onuru kavramını beraberinde getirir. İnsan onuru bir bireye sadece insan olduğu için atfedilen değer, hak ve yükümlülükleri ifade eder. İnsan onuru vazgeçilemez, devredilemez, mutlaktır, evrenseldir. Her insan için onur aynı derecede geçerlidir, cahil veya bilgin, zengin veya fakir, kadın veya erkek, çocuk veya yetişkin, dindar ya da dinsiz olması ya da mensup olduğu milletin önemi yoktur. Bütün insanlar, kökenleri ve diğer özelliklerinden bağımsız sadece insana bahşedilmiş, korunmaya değer beraberinde hak ve yükümlülükleri getiren bir insan onuruna sahiptir. 2,8-10

İnsan ve bireyin haklarına pek çok tarihi metin de yer verilmekle birlikte “Birleşmiş Milletler Genel Kurulu'nun 10 Aralık 1948 tarih ve 217 A(III) sayılı Kararıyla “İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi” ilan edilmiştir. Bu beyanname ile bireyin temel hak, özgürlük ve yükümlülükleri tarif edilirken, bu beyannameye taraf ülkeler için bu hakların dünyaca etkin olarak tanınmasını ve uygulanmasını sağlamaya çaba göstermeleri amacıyla tüm halklar ve uluslar için ortak ideal ölçüleri belirlenmeye çalışılmıştır. İlan edildiği dönemde 48 ülke tarafından kabul edilen bildirge günümüzde yaklaşık 190 ülke tarafından kabul edilmekte ve insan hakları için evrensel bir çerçeve oluşturmaktadır. İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi ile en başta yaşam ve özgürlük olmak üzere sağlık, eğitim, yiyecek, barınma ve toplumsal hizmetler, yasalardan eşit olarak yararlanma, barışçıl amaçlar için toplanma ve dernek kurma; evlenme, mal ve mülk edinme; çalışma, işini seçme, din, vicdan, düşünce ve anlatma özgürlüğü gibi temel insan haklarının çerçevesi belirlenmiştir. 11 Takip eden yıllarda çıkarılan pek çok hak ve özgürlük dayanağını İnsan Hakları Evrensel Beyannamesinden almıştır. 2

4 Kasım 1950 de Avrupa Konseyi Üyeleri tarafından kabul edilen Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi bireyin ve toplumun sağlığının korunmasına atıfta bulunmuştur. 4

Daha çok tıp etiği ve deontolojik kurallar üzerinden sağlık hizmeti alanlara tanınmış olan haklar ve hastanın tıbbi uygulamalarda zarar görmemesine yönelik uygulamalar Amerika Hastaneler Birliği 1972 yılında yayınladığı 12 maddeden oluşan “Hasta Hakları Bildirgesi” ile somutlaştırılmış, geleneksel hasta hekim ilişkisinin yanında sağlık kuruluşlarına da sorumluluklar getirmiştir. Bu 12 maddelik bildirge hastanın sağlık bakım sürecinde saygı görme, hastalığı ve tedavi süreci hakkında yeterli bilgilendirilmesine, tedavi sürecinde hastanın onamının alınmasına, hastanın tedaviyi reddedebilmesine, hastanın gizliliğine ve mahremiyetine gerekli özen ve saygının gösterilmesine, hastanede gerekli sağlık bakımının sağlanmasına gerekiyorsa uygun şekilde sevkinin sağlanabilmesine, hastanın kendisine yapılan işlemleri bilmesi, faturaları inceleyebilmesi ve bu konuda açıklama isteyebilmesine, hasta üzerinde araştırma yapılacak ise bu konuda bilgilendirilmesine, istiyorsa öneri alabilmesine ve araştırma projelerine katılmayı ret edebilmesine, tıbbi bakımlarının devamlılığının sağlanabilmesi ve hasta olarak bulunduğu sürece kendisine uygulanacak olan hastane kurallarını ve düzenlemeleri bilme hakkına sahip olduğu ifade edilmiştir. 12

Dünya Hekimler Birliği tarafından 1981 yayınlanan 6 madde den oluşan Lizbon Bildirgesi kısa bir metin olmakla birlikte “Hekim seçme, özgürce hareket eden bir hekim tarafından bakım alma, tedavi hakkında karar verme, hastanın tıbbi ve özel hayatının gizliliğine saygı gösterilmesine, onurlu bir şekilde ölme ve dini veya ruhani bir teselliyi kabul ya da reddetme hakkı olmak üzere bazı temel hasta haklarının uluslararası boyutta ifade edildiği ilk bildirgedir.13 Bu bildirge 1995 yılında Bali’de, 2005 yılında Santiago’da ve 2015 Yılında Oslo’da güncellenerek “Nitelikli Sağlık Hizmeti Alma Hakkı, Seçim Yapma Hakkı, Kendi Kaderini Belirleme Hakkı, Bilinci Kapalı veya Yasal Yeterliliği Bulunmayan Hastaya Yaklaşım, Hastanın İsteğine Karşın Yapılan Girişimler, Sağlık Eğitimi Hakkı, Onurunu Koruma Hakkı, Dini Telkin Hakkı” konularda eklenerek son hali verilmiştir. 14

1994 yılında Dünya Sağlık Örgütü Avrupa Kolu tarafından Amsterdam’ da “Avrupa’da Hasta Haklarının Geliştirilmesi Bildirgesi” kabul edilmiştir. Bu bildirge, sağlık hizmetlerinde insan

hakları ve değerleri, bilgilendirme, bilgilendirilmiş onay, mahremiyet ve özel hayat, bakım ve tedavi, başvuru başlıklarında altı başlıktan oluşmuştur. 15

2002 yılında Roma’da Hasta Haklarına İlişkin Avrupa Statüsü yayınlanmıştır. Avrupa Birliği ülkelerinin ulusal sağlık sistemlerinde hasta haklarına ilişkin standartları belirlemeyi hedeflemiştir. Bu dokümanda 14 temel hasta hakkı tanımlanmıştır: 16

1. Koruyucu Tedbirlerin Alınması Hakkı,2. Hizmetten Yararlanma Hakkı,3. Bilgilenme Hakkı,4. Rıza (onay/onam) Hakkı,5. Hekimi ve Tedaviyi Özgürce Seçim Hakkı,6. Gizlilik (mahremiyet) Hakkı,7. Hastaların Zamanına Saygı Hakkı,8. Nitelikli Hizmet Hakkı,9. Güvenlik Hakkı,10. Yeniliklere Ulaşabilme ve Yararlanabilme Hakkı,11. Gereksiz ağrı/acı ve Sıkıntıdan Sakınma/Kurtulma Hakkı,12. Kişisel Tedavi Hakkı,13. Şikâyet Etme (Başvuru) Hakkı,14. Tazminat İsteme ve Alma Hakkı,

Finlandiya 1993 yılında hasta haklarını kanunu çıkararak hasta haklarını yasalaştıran ilk ülke olmuştur. Bu yasa, kaliteli sağlık hizmeti, sağlık hizmetlerine ulaşım, kendi hakkında karar verme, acil tedavi, başvuru hakkı, hasta ombudsmanlığı, sağlık kurumları için bir ombudsman atanması gibi hükümler içeren ayrıntılı bir metindir. 11

Ülkemizde hasta hakları bir kanun olarak bulunmasa da ilk olarak 1961 anayasasında sağlık hakkından bahsedilmiş, 1982 anayasasında “herkesin yaşama, maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkına sahip olduğu, tıbbi zorunluluklar dışında kişinin vücut bütünlüğüne dokunulamayacağı, izni olmadan bilimsel ve tıbbi deneylere tabi tutulamayacağı” yer almış ve vatandaşlarına sağlık hizmeti sunmayı devlete bir görev olarak yüklemiştir. 10,11 1961 yılında Türk Tabipler Birliği “Tıbbi Deontoloji Nizamnamesi (Tüzük)” ni kabul etmiştir. Nizamnamede hekim ve diş hekimlerinin yükümlülüklerine yer verilmiş hastanın hekimini seçebilmesi, teşhis ve tedavinin hastaya açıklanması, hastanın mahremiyetine saygı, sır saklama, hastaya gerekli özenin gösterilmesi, hastanın acı çekmesinin önlenmesi, hekimin hastanın tedavisinden çekilebilmesi, hekimin hiçbir baskı altında kalmadan hür olarak kararlar alması ve hareket edebilmesi, faydalı olacağı kanıtlanmamış uygulamaların hastalara uygulanamayacağı ve bu konularda hasta üzerinde araştırma yapılamayacağı, hastalar üzerinden haksız menfaat sağlanamayacağı, anne ve anne karnındaki bebeğin hayatının korunması, hekim kendi isteği yada farklı bir sebeple hastasının bakımını başka bir hekime devretmesi gerekirse diğer hekim devralana kadar hastasının bakımına devam etmek ve hasta ile ilgili gerekli tıbbi bilgileri diğer hekime iletmekle sorumludur gibi önemli bazı hasta hakları kavramlarını da içeren maddeler yer almıştır.17 Tıbbi Deontoloji Nizamnamesi Türk Tabipler Birliği 1998 yılında yapmış olduğu 47. Büyük Kongresinde “Hekimlik ve Meslek Etiği Kuralları” adı altında yeniden düzenlenerek kabul edilmiştir.18

Ülkemizde 1998 yılında hasta hakları yönetmeliği yayınlanmış en son 2019 yılında değişiklik yapılmıştır. 51 maddeden oluşan bu yönetmelik ile kurumlara, hastalara ve sağlık çalışanlarına çeşitli hak, yükümlülük ve müeyyideler getirilmiştir. Bu yönetmelikte hasta hakları “Sağlık hizmetlerinden faydalanma ihtiyacı bulunan fertlerin, sırf insan olmaları sebebiyle sahip bulundukları ve T.C. Anayasası, milletlerarası antlaşmalar, kanunlar ve diğer mevzuat ile teminat altına alınmış bulunan hakları” olarak tanımlanmıştır. Bu yönetmelikte sağlık hizmeti sunulurken dikkat edilmesi gereken temel ilkeler belirtilmiş sağlık hizmeti alana sırf insan olması sebebiyle

anayasal ve milletlerarası anlaşmalardan kaynaklanan hakları tanınmış, teminat altına alınmış ve bu hakların ihlali durumunda uygulanacak müeyyideler tanımlanmıştır. Yine bu yönetmelikle “hasta hakları birimleri”, “hasta hakları kurulları” kurulması ve hasta hakları alanında “sertifikalı eğitim” verilmesi, başvuru ve müracaat hakları ve şekilleri de yer almıştır. 19

Günümüzün modern toplumları ve tıp uygulamaları hasta hakları açısından incelendiğinde tarih öncesi dönemlerden bu yana gelişerek gelen hasta hekim ilişkileri ve tıp uygulamalarının temel insan hakları çerçevesinde yeniden yapılandığı görülmektedir. 1978 yılında kabul edilen Alma Ata bildirgesi ile temel sağlık hizmetleri kavramı tanımlanmış ve “sağlık hakkı” nın temel insan haklarından olduğu kabul edilmiştir.20,21 Hastanın iyiliğinin ön planda tutulması, acısının dindirilmesi, gizliğine saygı gösterilmesi gibi pek çok hakkın günümüzde gelişerek devam etmesinin yanında, bireyin özerkliğinin ve bireyselliğinin vurgulandığı, teşhis ve tedavi yöntemlerine daha çok katılımının ve onamının ön plana çıktığı, sağlık hizmetlerine eşit ve adil şartlarda ulaşabildiği, belli standartlar da kaliteli sağlık hizmeti alabildiği, kendisine yapılan iş ve işlemler hakkında bilgi alma ve şikayet başvurusunda bulunabilme hakkının bulunduğu, insana ve bununla beraber gelen insan onuruna saygı çerçevesinde hizmet alma hakkının bulunduğu bir alana doğru hasta haklarının gelişim gösterdiği gözlenmektedir.

Farklı ulusal ve uluslararası metinlerde hasta hakları çok çeşitli başlıklarla yer almakla ve günümüzde gelişimine devam etmekle birlikte günümüzün modern tıp uygulamalarında hasta hakları için ana konuları gizlilik, bilgilendirilme, bilgilendirilmiş onam, tedavi reddi, kaliteli sağlık hizmetine ulaşabilme, başvuru yapabilme, bireyin bedeni üzerindeki özerkliği, sağlık hizmeti alırken insan onuruna yakışır saygı görme, insan üzerinde yapılan araştırmalar, bilinci kapalı ve karar yetisi bulunmayan hastalara yaklaşım temel konuları oluşturmaktadır. 12,14,16,18,19,22

Çalışanlara verilen sağlık hizmeti ve hasta hakları konusu için çok fazla çalışma olmamakla birlikte özellikle sağlığın korunması ve geliştirilmesi, gizlilik, bilgilendirilme, bilgilendirilmiş onam, tedavi yada uygulama reddi, kaliteli sağlık hizmetine ulaşabilme, bireyin bedeni üzerindeki özerkliği, sağlık hizmeti alırken insan onuruna yakışır saygı görme konuları çalışanlar için ana başlıkları oluşturmaktadır.

Bir birey olarak ta her çalışan aşağıda belirtilen hasta haklarına sahiptir.Hizmetten Yararlanma Hakkı, Koruyucu Sağlık Tedbirlerinin Alınması Hakkı ve Sağlığın

Geliştirilmesi Hakkı

Her birey, kişisel özelliklerinden bağımsız koruyucu bakım ve sağlığının geliştirilmesi çalışmalarını da içeren, sağlık ihtiyaçlarının karşılamaya yönelik yeterli ve kaliteli sağlık bakımı alma hakkına sahiptir. Sağlık hizmeti her bireye eşit olarak verilmeli mali kaynakları yetersiz bireyler de dahil hiç kimseye ayrım yapılmamalıdır. Sağlık hizmetleri herkese eşit olarak verilmeli ve hastalığın türü, zamanı, ikamet yeri veya mali kaynaklar konusunda ayrım yapılmamalıdır.3 14,16,19

Bireyin sağlık hizmeti kesintisiz olmalı teşhis, tedavi ve bakımından tüm sağlık çalışanı ve sağlık kurumları arasında iş birliğini kapsayacak şekilde bakım devamlılığının sağlanması gereklidir. Bakım devamlılığı başka bir sağlık kuruluşunda ya da hastanın evinde de olabilir. 14,16,19

Sadece sık görülen hastalıklar değil nadir görülen hastalıklara sahip bireylerde aynı şekilde tedavi hakkına sahiptir. 18

Günümüzün modern sağlık hizmetleri için verilen sağlık hizmeti yalnızca teşhis ve tedaviyi içermemeli aynı zamanda koruyucu sağlık önlemlerinin alınmasını ve bireyin öz yeterliliğinin artırılması ve güçlenmesine yönelik eğitim, danışmanlık gibi uygulamaları da içermelidir. 14,16,19 Hem sağlıklı bireylerin hem kronik hastalıkları bulunanların hem de dezavantajlı grupların bireyin ihtiyaçlarına göre de özelleşmiş, periyodik sağlık kontrollerinin yapılması, hastalıklara karşı taranmaları, aşılanmaları ve bu bireylere sağlık eğitimi ve danışmanlığı yapılması bu hedeflere ulaşmaya yardımcı olacaktır. Her birey hastalıkların önlenmesi, sağlığının korunması ve kendisi için

edinilebilir en yüksek sağlık seviyesine kavuşma fırsatı hakkına sahiptir. En yüksek sağlık seviyesi birey için biyolojik psikolojik ve sosyal olarak tam bir iyilik halidir. 13

Verilen sağlık hizmeti güncel ve gelişmiş tıbbi uygulamaları içermeli yüksek kalite standartlarında olmalı, düzenli olarak bu standartlar açısından değerlendiriliyor olmalıdır. 14,16,19

Sağlık hizmeti veya tedavi yönünden hizmet sınırlılığı bulunması durumunda sağlık çalışanı hasta ya da işlem seçimi yapması gerekiyorsa, seçim bütün hastaların hakkı göz önüne alınarak eşit bir şekilde yapılması gerekir. Bu değerlendirme tıbbi verilere göre ve adil bir şekilde yapılmalıdır. Hastanın bu seçimin hangi kriterlere göre yapıldığını öğrenme ve bu konunun kendisine açıklanmasını isteme hakkı vardır. 14,16,19

Bilgilenme Hakkı, Rıza (onay/onam) Hakkı, Hekimi ve Tedaviyi Özgürce Seçim Hakkı, Kişisel Tedavi Hakkı

Her birey bireysel sağlık durumu, verilecek sağlık hizmetleri ve bunlardan nasıl yararlanabileceği ve bu alandaki bilimsel yenilikler ile ilgili bilgi alma hakkına sahiptir. Sağlık profesyonelleri hastanın dini, etnik ve dil özelliklerini göz önüne alarak hastaya anlayabileceği şekilde bilgi vermelidir. Hastaya bilgi verilirken mahremiyetine dikkat edilmeli ve hastaya anlatılan konuları özümseyebileceği gerekli zaman tanınmalıdır. Bilgilendirme mümkün olduğunca sade şekilde, tereddüt ve şüpheye yer verilmeden, hastanın sosyal ve kültürel düzeyine uygun olarak anlayabileceği şekilde verilir. Bilgilendirme tıbbi müdahaleyi yapacak sağlık profesyoneli tarafından yapılır, bilgilendirmenin farklı bir çalışan tarafından yapılmasını zorunlu kılan durumlarda, bu duruma ilişkin hastaya açıklama yapılmak suretiyle bilgilendirme yeterliliğine sahip başka bir sağlık meslek mensubu tarafından bilgilendirme yapılabilir. 14,16,19

Hastaya;a. Hastalığın muhtemel sebepleri ve nasıl seyredeceği,b. Tıbbi müdahalenin kim tarafından nerede, ne şekilde ve nasıl yapılacağı ile tahmini

süresi,c. Diğer tanı ve tedavi seçenekleri ve bu seçeneklerin getireceği fayda ve riskler ile

hastanın sağlığı üzerindeki muhtemel etkileri,d. Muhtemel komplikasyonları,e. Reddetme durumunda ortaya çıkabilecek muhtemel fayda ve riskleri,f. Kullanılacak ilaçların önemli özellikleri,g. Sağlığı için kritik olan yaşam tarzı önerileri,h. Gerektiğinde aynı konuda tıbbî yardıma nasıl ulaşabileceği, hususların da bilgi verilir.

18

Sağlık hizmetleri ile ilgili bilgiler kolay ulaşıla bilir olmalı, ulaşımına bürokratik engeller içermemeli, sağlık çalışanlarının eğitilmesi ve bilgi içeren materyallerin dağıtılması sağlanmalıdır. 17,19

Hastaların kendileri ve hastalıkları ile ilgili bulunan dosyalara bakabilme, bilgileri alma, ister ise çoğaltma, soru sorma ve yanlışlıklar varsa bunların düzeltilmesini isteme hakkına sahiptir. 17,19

Bilgilendirme, yalnızca bilgi vermemenin hasta üzerine açık ve olumlu bir etkisinin olacağı ve zarar vereceği inanmak gibi geçerli bir nedenin olduğu zamanlarda kısıtlanabilir. 14,16,19

Hastalar kesin olarak belirttikleri takdirde bilgilendirilmeme ya da kendi yerlerine kimin bilgilendirileceğini seçme hakkına sahiptir (Bu onamlar yazılı alınmalıdır). Hasta, bilgi verilmemesi talebini istediği zaman değiştirebilir ve bilgi verilmesini talep edebilir. 14,16,19

Sağlık kurumları vermekte oldukları hizmeti ve bu hizmetin en iyi nasıl kullanacağı, kurumun çalışma koşulları, hastaya bakan sağlık personelinin kimliği, mesleki durumu, o kurumda kaldığı ve bakıldığı sürece uyacağı kurallar ve rutin işlemler konularında bilgilendirilmelidir. Bu bilgi herkes için ulaşılabilir olmalıdır. Bu konuda özel eğitim almış bir çalışan tarafından hasta ve yakınlarının bilgilendirilmesi önerilir. 14,16,19

Her türlü tıbbi girişimin ön koşulu hastanın bilgilendirilmiş onamıdır. Bilgilendirme yukarıda belirtilen çerçevede yapılmalıdır. Bilgilendirmeyi özümseyebilmesi için hastaya ya da kanuni temsilcisine yeterli zaman tanınmalıdır. Şartlar uygunsa cerrahi girişimler için bu süre en az 24 saat olması önerilir. Birey tıbbi girişimi reddetme veya durdurma hakkına sahiptir. Böyle bir durumda bu işlemin getireceği sonuçlar hastaya ayrıntılı şekilde anlatılmalıdır. 14,16,19

Yasal olarak zorunlu olan haller dışında ve doğabilecek olumsuz sonuçların sorumluluğu hastaya ait olmak üzere; hasta kendisine uygulanması planlanan veya uygulanmakta olan tedaviyi reddetmek veya durdurulmasını istemek hakkına sahiptir. Bu halde, tedavinin uygulanmamasından doğacak sonuçların ayrıntılı olarak hastaya veya kanuni temsilcisine anlatılması ve bunu gösteren yazılı onam alınması gerekir. Bu hakkın kullanılması, hastanın sağlık kuruluşuna tekrar müracaatında hasta aleyhine kullanılamaz. 14,16,19

Yasal olarak belirtilmiş durumlar, bireyin vücut bütünlüğüne müdahale içeren girişimler ve uyuşmazlığa mahal vermesi tıbben muhtemel görülen tıbbi müdahaleler için sağlık çalışanı ve/veya sağlık kurum ve kuruluşunca bilgilendirilmiş onam (rıza) formu hazırlanmalı ve onamlar yazılı olarak alınmalıdır. Bilgilendirilmiş onam formunda aşağıdaki bilgiler olmalıdır: 18

a. Hastanın Adı Soyadı Kimlik Bilgilerib. Hastalığın muhtemel sebepleri ve nasıl seyredeceği,c. Tıbbi müdahalenin kim tarafından nerede, ne şekilde ve nasıl yapılacağı ile tahmini

süresi,d. Diğer tanı ve tedavi seçenekleri ve bu seçeneklerin getireceği fayda ve riskler ile

hastanın sağlığı üzerindeki muhtemel etkileri,e. Muhtemel komplikasyonları,f. Reddetme durumunda ortaya çıkabilecek muhtemel fayda ve riskleri,g. Kullanılacak ilaçların önemli özellikleri,h. Sağlığı için kritik olan yaşam tarzı önerileri,i. Gerektiğinde aynı konuda tıbbî yardıma nasıl ulaşabileceği,j. Hastanın ya da yasıl temsilcisinin Adı Soyadı İmzasık. Bilgilendirmeyi yapan sağlık personelinin Unvanı Adı Soyadı İmzasıl. Tarih, saat

Form da yer alan bilgiler; sözlü olarak hastaya aktarılır, hasta veya kanuni temsilcisinin varsa soruları cevaplanır, onam formu iki nüsha olarak hastaya veya kanuni temsilcisine imzalatılır (Form birden fazla sayfa ise formun her sayfası imzalatılmalıdır). Onam formunun Bir nüshası hastanın dosyasına konulur, diğeri ise hastaya veya kanuni temsilcisine verilir. Acil durumlarda tıbbi müdahalenin hasta tarafından kabul edilmemesi durumunda, bu beyan yine imzalı olarak alınır, hasta veya yasal temsilcisi imzadan imtina etmesi halinde durum tutanak altına alınır. Onam formu bilgilendirmeyi yapan ve tıbbi müdahaleyi gerçekleştirecek sağlık meslek mensubu tarafından imzalanır. Verilen bilgilerin doğruluğundan ilgili sağlık meslek mensubu sorumludur. 18

Hastanın verdiği rıza, tıbbi müdahalenin gerektirdiği sürecin devamı olan ve zorunlu sayılabilecek rutin işlemleri de kapsar. Tıbbi müdahale, hasta tarafından verilen rızanın sınırları içerisinde olması gerekir. Hastaya tıbbi müdahalede bulunulurken yapılan işlemin genişletilmesi gereği doğduğunda müdahale genişletilmediği takdirde hastanın bir organının kaybına veya fonksiyonunu ifa edemez hale gelmesine yol açabilecek tıbbi zaruret hâlinde rıza aranmaksızın tıbbi müdahale genişletilebilir. 18

Hukuka ve ahlaka aykırı olarak alınan rıza hükümsüzdür ve bu şekilde alınan rızaya dayanılarak müdahalede bulunulmamalıdır. 18

Rıza (onam) kişinin tıbbi müdahaleyi özgür iradesiyle ve bilgilendirilmiş olarak kabul etmesini ifade eder. Yeterli bilgiye sahip her birey farklı tedavi prosedürleri (yöntemleri) ve tedaviyi verecek kişiler arasında seçim yapma hakkına sahiptir. Hasta, hangi teşhis ve tedavi yöntemin kullanılacağı, sağlık profesyoneli ve hastane seçimi konularında karar verme hakkına sahiptir. Sağlık hizmetleri verilirken ve planlanırken bu şartlar temin edilmeli, bu tedaviyi uygulayacak çeşitli merkezler (sağlık kurumları) ve doktorlar ile alınan sonuçlar hakkında bilgi vererek bireyin bu hakkın kullanılabileceği imkân sağlanmalıdır. Bu hakkın kullanımını kısıtlayan engeller kaldırılmalıdır. Sağlık profesyoneline güvenmeyen bir kişi başka bir sağlık profesyoneli seçebilir veya talep edebilir. 14,16,19

Her birey kendi kişisel ihtiyaçlarına göre teşhis ve tedavi programlarını yönlendirme hakkına sahiptir. Sağlık Hizmetleri, bu amaçla birey odaklı ekonomik kaygıların ikinci planda tutulduğu, tedavi hakkını her zaman ilk sırada tutan esnek programlar temin etmelidir. 15

Özel Hayat ve Gizlilik Hakkı

Hasta ile ilgili her türlü bilgi (kimlik bilgileri, sağlık durumu, tıbbi durumu, tanısı, prognozu, tedavisi, sağlık harcamalarının kaynağı gibi kişiye özel diğer tüm bilgiler) birey ölmüş dahi olsa gizli olarak korunmalıdır. 14,16,19

Hastaya ait bu bilgiler, yalnızca hastanın açık izni veya mahkemenin kesin isteği üzerine açıklanabilir. Hastanın tedavisi ile ilgili diğer sağlık personeline ihtiyaç söz konusu olduğunda hastanın onayı olduğu varsayılarak davranılır. 14,16,19

Hastalar, tanıları, tedavileri ve bakımları ile ilgili kayıtlara, diğer dosyalara, teknik kayıtlara ve tıbbi dosyalarına bakabilme ve kendi dosyalarının ve kayıtlarının kopyasını alabilme hakkına sahiptir. Bu hak üçüncü kişilerin bilgilerine bakabilmeyi içermez. Hastalar, kendileriyle ilgili tıbbi ve kişisel bilgilerin uygunsuz, eksik, çift anlamlı, eski olması veya tanı, tedavi ve bakım amacıyla ilgili olmaması durumunda bu bilgileri yenileme, daha açık hale getirme, bazı kısımlarını çıkarma, tamamlama, düzeltme hakkına sahiptir. 14,16,19

Her türlü tıbbi girişim ve uygulama ancak kişinin özel hayatına saygı gösterilmesi durumunda yapılabilir. Bireyin sağlık hizmeti alırken göreceği kişisel ve tıbbi bakımların tamamında personelin ve kurumların hastanın özel hayatlarının korunmasını sağlayan fiziksel özelliklere sahip olmasını, tıbben sakınca olmayan hallerde yanında bir yakınının bulunmasına izin verilmesini, tedavisi ile doğrudan ilgili olmayan kimselerin, tıbbi müdahale sırasında bulunmamasını bekleme hakkına sahiptirler. 14,16,19

Eğitim verilen sağlık kurum ve kuruluşlarında, hastanın tedavisi ile doğrudan ilgili olmayanların tıbbi müdahale sırasında bulunması gerekli ise; önceden veya tedavi sırasında bunun için hastanın ayrıca rızası alınır. 18

Hastanın tanı, tedavi ve bakımı için gerekli olmadıkça ve ek olarak hasta izin vermedikçe hastanın özel ve aile hayatına girilemez. 14,16,19

Hastaların Vaktine Saygı

Her birey hızlı ve belirtilen süre içerisinde sağlık hizmeti alma hakkına sahiptir. Bu hak tedavi dahil hizmetin her aşaması için geçerlidir. Durumun önceliği ve özel standartlar bazında belli bir süre içinde verilmesi gereken hizmetler dikkate alınarak bekleme süreleri belirlenmelidir. Bekleme listesi söz konusu olduğunda hastaların hızlı bir şekilde listeye kayıt edilmeleri sağlanmalıdır.

Her bir birey istediği takdirde bekleme listelerine bakabilir ancak gizlilik durumlarına saygı gösterilmelidir. Önceden belirlenen süre içerisinde sağlık hizmeti verilemezse aynı kalitede alternatif hizmetler kullanım ihtimali sunulmalı ve bundan kaynaklanan harcamalar hastalara geri ödenmelidir.

Sağlık profesyonelleri hastalarına bilgi verme süresi dahil olmak üzere yeterli zaman ayrılmalıdır. Kurumlar bunu sağlamak üzere gerekli planlama ve düzenlemeleri yapmalıdır.

Nitelikli, Yüksek Kalite Standartlarında Sağlık Hizmeti Hakkı, Yenilik Hakkı

Her birey yüksek kalitede sağlık hizmetinden yararlanma hakkına sahiptir. Kaliteli sağlık hizmeti hakkı, sağlık kurumları ve sağlık personelinin yalnızca teknik performansı ve konfor değil insan ilişkileri açısından tatmin edici seviyelerde hizmet yapmasını gerektirir. Kurumlar belirlenmiş yüksek kalite standartları açısından düzenli(periyodik) olarak kontrol edilip değerlendirilmelidir. 14,16,19

Ekonomik veya mali durumlardan bağımsız her birey uluslararası standartlara göre, yeniliklerde dahil olmak üzere yararlanma hakkına sahiptir. 15

Sağlık Hizmeti sunucuların bir görevi de özellikle az rastlanan hastalıkları da dikkate alarak sağlık alanında araştırmalar yapmak ve onları desteklemektir. Araştırma sonuçları etik ilkeler göz önüne alınarak uygun bir şekilde duyurulmalıdır. 15

Güvenlik

Her bireyin kötü işleyen sağlık hizmetlerinden, tıbbi yanlışlık ve hatalar nedeniyle meydana gelen zararlardan korunma hakkı vardır ve yüksek güvenlik standartlarını karşılayan sağlık hizmetlerinden yararlanma hakkı vardır. 15,18

Bu hakkın temini için sağlık hizmet sunucular risk faktörlerini sürekli kontrol etmeli, tıbbi cihazların uygun bir şekilde korunduğu ve bu cihazları kullananların yeterli ve iyi eğitilmiş olmasını temin etmelidir. 15

Sağlık kurumları ve sağlık profesyonelleri tedavinin bütün aşamaları ve unsurlarının güvenliğinden hastaya karşı tam olarak sorumludur. Sürekli eğitim ve deneyimler incelenerek sağlık

profesyonelleri hata riskine karşı korunmayı sağlamalıdır. Mevcut riskleri rapor eden sağlık personeli özendirilmeli muhtemel kötü muameleye maruz kalma durumlardan korunmalıdır. 15

Gereksiz ağrı/acı ve Sıkıntıdan Sakınma Hakkı

Her birey sağlık hizmeti alırken ve hastalığının her evresinde, mümkün olduğu ölçüde acı ve sıkıntıdan korunma hakkına sahiptir. Sağlık Hizmet sunucuları ve sağlık profesyonelleri hastanın tedavisinin kolay ve rahat geçmesi için gerekli tedbirleri almalıdır. Hastanın hayatını kurtarmak veya sağlığını korumak mümkün olmadığı takdirde dahi, ıstırabını azaltmaya veya dindirmeye çalışmak zorunludur. 14,16,19

Başvuru Hakkı, Tazminat İsteme ve Alma Hakkı

Her bireyin bir zarar gördüğünde şikâyette bulunma hakkı vardır. Sağlık Hizmet sunucuları sağlık profesyonelleri hastalara sahip oldukları haklar konusunda bilgi vermelidir. Şikâyet, belli bir süre içerisinde sağlık hizmetleri yetkilileri tarafından yazılı olarak cevaplandırılmalıdır. 15,18

Şikayetler standart prosedürler takip edilerek yapılmalı ve bağımsız teşkilatlar ve/veya organizasyonlar tarafından kolaylaştırılarak davanın yasal takibi konusunda hastayı engellememelidir. Mahkemelere başvurmanın yanı sıra, diğer düzeylerde başvuruda bulunma, hakemlik isteme ile ilgili bağımsız mekanizmalar bulunmalıdır. Hastaların şikayetlerinin değerlendirilmesine etkili ve tam olarak ilgilenilmesine ve sonuç hakkında bilgilendirmeye hakkı vardır. 15,18

Sağlık hizmeti alımı sırasında fiziksel, ruhsal veya manevi zarar gören bireyin tazminat alma hakkı vardır. Sağlık Hizmet sunucular sorumluluğun gerçekte kimde olduğu tespit edilemese bile, zararın nedeni ve ciddiyeti ne olursa olsun tazminat hakkının her zaman var olduğunu prosedür ve uygulamaları ile garanti altına almalıdırlar. 15

Alışılmış Olmayan Tedavi Usulleri, Tıbbi Araştırmalar

Hiç kimse ilgili makamların izni ve kendi rızası bulunmaksızın, tecrübe, araştırma veya eğitim amaçlı hiçbir tıbbi müdahale konusu yapılamaz. Tıbbi araştırmalardan beklenen tıbbi fayda ve toplum menfaati, üzerinde araştırma yapılmasına rıza gösteren gönüllünün hayatından ve vücut bütünlüğünün korunmasından üstün tutulamaz. Bütün araştırma protokolleri uygun etik kurul onayı işlemlerinden geçirilmelidir. Gönüllünün tıbbi araştırmaya rıza göstermiş olması, bu araştırmada görev alan personelin sorumluluğunu ortadan kaldırmaz. Tıbbi araştırmalar yeterli tıbbi bilgi ve tecrübeyi sahip personel tarafından ve mevzuat ile belirlenmiş bulunan yerlerde yapılabilir. 14,16,19

Araştırmalarda, gönüllünün sağlığına ve diğer kişilik haklarına zarar verilmemesi için gereken bütün tedbirler alınır. Araştırmanın gönüllüye vereceği muhtemel zararlar önceden tespit edilemediği takdirde; gönüllü, rızası bulunsa dahi, araştırma konusu yapılamaz. Tıbbi araştırma hakkında yeterince bilgilendirilmiş olan gönüllünün rızasının maddi veya manevi hiçbir baskı altında olmaksızın, tamamen serbest iradesine dayanılarak alınmasına azami ihtimam gösterilir. Gönüllü; araştırmanın maksadı, usulü, muhtemel faydaları ve zararları ve araştırmaya iştirak etmekten vazgeçebileceği ve araştırmanın her safhasında başlangıçta verdiği rızayı geri alabileceği hususlarında, önceden yeterince bilgilendirilir. Tıbbi araştırmalarda mutlak suretle yazılı olmalıdır. 14,16,19

Tıbbi araştırmalar, yasal temsilcisinin onayı olmadıkça ve hastayı ilgilendirmedikçe kısıtlı hastalarda yapılmamalıdır. Tek istisna alternatif yöntemleri olmayan ve başka araştırma öznesi

bulunmayan araştırmalarda risk ve/veya yük çok azsa, yasal temsilcisinin yazılı onayı alınarak, hastanın sağlığına doğrudan bir yararı olmasa da kısıtlılığı olan bireyler gözleme dayalı araştırmalara dahil edilebilir. 18,19

Sağlık Hizmeti Alan Bireyin Yükümlülükleri

Hasta sağlık hizmeti alan bireyin yükümlülükleri şunlardır:

a. Başvurduğu sağlık kurum ve kuruluşunun kural ve uygulamalarına uygun davranır ve katılımcı bir yaklaşımla teşhis ve tedavi ekibinin bir parçası olduğu bilinciyle hareket eder. Diğer bireylerin hizmet almasını, birey ve kurumun çalışmasını olumsuz etkileyecek davranışlarda bulunamaz. 18

b. Yakınmalarını, daha önce geçirdiği hastalıkları, gördüğü tedavileri ve tıbbi müdahaleleri, eğer varsa halen kullandığı ilaçları ve sağlığıyla ilgili bilgileri mümkün olduğunca eksiksiz ve doğru olarak verir. 18

c. Hizmet alan birey hizmet alımı sürecinde kontrol ya da takip gerektiren bir uygulamaya tabi ise, belirlenen sürelerde kontrole gelmeli ve tedavisinin gidişatı hakkında geri bildirimlerde bulunmalıdır. 18

d. Randevu tarih ve saatine uyar ve değişiklikleri ilgili yere bildirir. 18

e. İlgili mevzuata göre öncelik tanınan hastalar ile diğer hastaların ve personelin haklarına saygı gösterir. 4,10,19,23

f. Sağlık hizmeti alanlar sağlık profesyonelleri ile karşılıklı saygı temelinde iletişim kurar, Hiçbir neden ile sağlık çalışanına sözlü, fiziki ya da psikolojik saldırıya yönelik davranışlarda bulunamaz.

g. Haklarının ihlal edildiğini düşündüğünde veya sorun yaşadığında kurumların hasta hakları birimlerine ya da yasal yollara başvurur. 15,18

Sonuç

Günümüzde Hasta hakları modern tıp uygularının ayrılmaz bir parçası haline gelmiş ve gelişmeye devam etmektedir. Bu uygulamaların yakından takip edilmesi sağlık profesyonellerinin bu alandaki bilgilerini güncellemelerini ve hasta haklarını çalışan sağlığı alanında da uygulamalarını gerektirmektedir.

Sağlık hizmetinin odağını insan oluşturması nedeniyle beraberinde insan haklarına saygı duyan bir hizmet modelini de beraberinde getirmektedir. Günümüzün modern toplumlarını insan ve beraberinde hasta haklarına saygılı toplumlar oluşturacaktır. 24

Çalışan sağlığı hizmetlerinde bir birey olarak her çalışan için hasta hakları çerçevesini “hasta haklarına uyan ve çalışma prosedürlerini bu yönde düzenleyen kurumlar, karşılıklı saygı çerçevesinde iletişim kuran sağlık profesyoneli- hizmet alan ilişkisi, bireyin biyolojik, psikolojik ve sosyal olarak bir bütün olarak görülmesi ve bu bütünlüğün korunmasına saygı duyulması, bu bütünlüğü bozacak her türlü uygulama da bireyin bilgilendirilmesi, bireyin tercihlerine ve kendi bedeni üzerindeki özgürlüğüne saygı duyulması ve onamının alınması, bireyin mahremiyetine saygı duyulması ve gizliliğinin sağlanması, bireyin inançlarına saygı duyulması, her bireyin sağlığını korunması ve geliştirilmesi hakkına saygı duyulması ve geliştirme çalışmalarının yapılması, bireyin zamanına saygı duyulması, hizmet alırken bireyin güvenliğinin sağlanması, bireyin gereksiz acı ve ıstırap çekmesinin önlenmesi, haklarının ihlal edildiğini düşündüğünde bireyin başvuru yapabilmesi, sağlık hizmetlerinden herkesin eşit ve hakkaniyetli şekilde yararlanması ve tüm bu hizmetlerin düzenli olarak denetlenerek yüksek kalite standartlarında verilmesi” oluşturur.

Anahtar Kelimeler: Çalışan Sağlığı, Hasta Hakları, Temel Sağlık Hizmetleri, İş Sağlığı ve Güvenliği, İşyeri Hekimliği

KAYNAKÇA1. İŞLER MC. INTERNATIONAL RESOURCES AND THE LAW ON OCCUPATIONAL HEALTH AND SAFETYNO. 6331. ÇSGB Çalışma Dünyası Dergisi. 2014;2(2):53-65.2. United Nations. İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi.

http://www.un.org.tr/humanrights/images/pdf/insan-haklari-evrensel-beyannamesi.pdf. Published 1948. Accessed2019.

3. Avrupa Sosyal Şartı. 1961.4. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi. 1950.5. Hasta Haklarına İlişkin Avrupa Statüsü (Ana Sözleşme). 2002.6. Aydın PDE. Hekimlik Etiğinin Tarihsel Kökenleri Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Mecmuası.

1993; 4:695-702.7. Orr RD, Pang N, Pellegrino ED, Siegler M. Use of the Hippocratic Oath: a review of twentieth

century practice and a content analysis of oaths administered in medical schools in the U.S. and Canada in 1993. J Clin Ethics. 1997;8(4):377-388.

8. Heper A. Kültürler arası İlişki Bağlamında İnsan Onuru. Hukuka Felsefi ve Sosyolojik Bakışlar-V” Sempozyum; 13-17 Eylül 2012; İstanbul.

9. Arslan KO. The Concept Of Human Dignity And The Protection Of The Human Dignity. TBB Dergisi. 2015; 120:155-172.

10. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası. 1982.11. Aydemir İ. Sağlık Bakanlığı’na Bağlı Hastanelerde Hasta Hakları Uygulamalarının

Değerlendirilmes: Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Hizmet Anabilim Dalı, Hacettepe Üniversitesi; 2010.

12. A patient's Bill of Rights: The American Hospital Association. Hospitals. 1978;52(22):112.13. Lizbon Bildirgesi. 1981.14. WMA Declaration of Lisbon on the Rights of the Patient. 2015.15. WHO. A Declaration On The Promotion Of Patients' Rights In Europe. 1994; ICP/HLE 1211994:9-

15.16. European Charter Of Patient’s Rights. 2002.17. Tibbi Deontoloji Nizamnamesi. 1960; 4/12578.18. Türk Tabipler Birliği. Hekimlik ve Meslek Etiği Kuralları. 47 Büyük Kongre. 1998.19. TC Sağlık Bakanlığı. Hasta Hakları Yönetmeliği. Resmî Gazete. 1998;23420.20. International Conference on Primary Health C. Declaration of Alma-Ata. WHO Chron.

1978;32(11):428-430.21. TAHUD. Alma Ata’dan Almati’ye Değişen Dünyada Temel Sağlık Hizmetleri: Şimdi Daha da

Önemli. https://www.tahud.org.tr/news/view/alma-ata’dan-almati’ye-değişen-dünyada-temel-sağlık-hizmetleri-şimdi-daha-da-önemli. Accessed 25.09, 2019.

22. Declaration of the promotion of patient's rights in Europe (partim). World Health Organization--Europe, 1994. Acta Chir Belg. 1998;98(1):23-25.

23. Türk Borçlar Kanunu. Resmî Gazete. 4/2/2011; Sayı:278362011.24. Joolaee S, Hajibabaee F. Patient rights in Iran: a review article. Nurs Ethics. 2012;19(1):45-57.