enkhamgalan.mn · 2 3 МЭНДЧИЛГЭЭ ÍÓÒÃÈÉÍ Ä¯¯ ÍÀÐÛÍÕÀÀ ÀÌÀÐ ÌÝÍÄÈÉÃ ÝÐÜÅ. Ýðõýì ä¿¿ íàð ìààíü îþóòàí áîëîîä òºðºëõ

1

Зөвхөн мэдлэг л хүнийг эрх чөлөөтэй

агуу их болгодог

ОЮУНЛАГДҮҮ НАРТАА

ХҮРГЭХЗӨВЛӨГӨӨ

ОЮУНЛАГДҮҮ НАРТАА

ХҮРГЭХЗӨВЛӨГӨӨ

20172017Õºâñãºë àéìãèéí òºãñºõ àíãèéí ñóðàã÷äàä 5 äàõ æèëäýý õ¿ðãýæ áàéíà.

32

МЭНДЧИЛГЭЭÍÓÒÃÈÉÍ Ä¯¯ ÍÀÐÛÍÕÀÀ ÀÌÀÐ ÌÝÍÄÈÉÃ ÝÐÜÅ.

Ýðõýì ä¿¿ íàð ìààíü îþóòàí áîëîîä òºðºëõ íóòãèéíõàà íýðèéã ºíäºðò ºðãºæ, ñàéõàí ààâ, ýýæèéíõýý íýðèéã ñàéí ñàéõíààð äóóäóóëíà ãýäýãò àõûí õóâüä èòãýë ä¿¿ðýí áàéãàà ø¿¿. ªºðèéãºº áàéíãà õºãæ¿¿ëæ, çîðüñîí çîðèëãûíõîî òºëºº ÷àðìàéí õè÷ýýæ, ººðò áàéãàà àâüÿàñàà òîðäîæ, õºãæ¿¿ëæ ÷àäñàí õ¿íèéã àëäàð õ¿íä, àìæèëò, ñàéí ñàéõàí àìüäðàë äàíäàà äàãàæ áàéäàã. Ýðäýì áîëîâñðîë áîë õýí ÷ áóëààøã¿é õàìãèéí òîì áàÿëàã ãýæ áè áîääîã. Òèéìýýñ çàëóó ñàéõàí íàñàà áîëîâñðîëûí òºëºº çîðèóëæ, öàã õóãàöààòàé óðàëäàõ õýðýãòýé. Ìèíèé 10 äóãààð àíãè òºãñºæ áàéñàí ¿åèéã òà á¿õíèé îäîîãèéí ¿åòýé õàðüöóóëàõàä ºäºð øºíº øèã ÿëãààòàé áîëæýý. ªíººäºð òà á¿õíèéã ìýäýýëëèéí àñàð òîì áàãòààìæòàé èíòåðíåò åðòºíö, öàõèì íîìûí ñàí, öàõèì øóóäàí, öàõèì êàðò, óõààëàã ãàð óòàñ ãýýä îëîí øèíý ç¿éëñ õ¿ëýýæ áàéíà. Ãýâ÷ ýíý õóðä çºâõºí òîìîîõîí õîòóóäûí õýìæýýíä õÿçãààðëàãäàõ ¸ñã¿é ãýæ áè áîääîã. Ìèíèé õóâüä Ìýäýýëëèéí òåõíîëîãèéí ÷èãëýëýýð îëîí

æèë àæèëëàõäàà ýíý ñàëáàðò Ìîíãîëäîî òýðã¿¿ëýõ õýä õýäýí êîìïàíèéã ¿¿ñãýí áàéãóóëñíûã òà á¿õýí ìýäýõ áèç ýý. Ìîíãîëä àíõ óäàà èíòåðíåòèéí øèëýí êàáåëü òàòàõ àæëûã ýõë¿¿ëæ, èíòåðíåò õýðýãëýã÷äýä î÷èõ

õýðýãëýýíèé ¿íèéã áóóëãàæ, Öàõèì Ìîíãîë õºòºëáºðèéã ñàíàà÷ëàí ýõë¿¿ëæ áàéñàí õ¿íèé õóâüä Õºâñãºë íóòãàà ýíý õºãæëººñ õîöðîîõã¿é þìñàí, íóòãèéíõàà ä¿¿ íàðò öàõèì îð÷íûã á¿ðä¿¿ëæ ºãºõ þìñàí ãýäýã

¿¿äíýýñ “Öàõèì Õºâñãºë” õºòºëáºðèéã ñàíàà÷ëàí õýðýãæ¿¿ëæ áàéíà. Àéìãèéíõàà èõýíõ ñóìàíä øèëýí êàáåëü òàòàæ, õºäººãèéí á¿õ áàãàà õîëáîîæóóëëàà. Àëñ õîë ñóóãàà ýýæ, ààâòàéãàà ¿¿ðýí õîëáîîãîîð ñààäã¿é õîëáîãäîæ áîëîõîîð áîëëîî. Õàâàð ñóðãóóëüä ÿâàõäàà, Íàìàð ãýðòýý õàðèõäàà áàðòàà ñààäã¿é çàñìàë çàìààð èðæ î÷èõ áîëîìæèéã á¿ðä¿¿ëæ Ìºðºí-Óëààíáààòàð õîòûã õîëáîñîí ñàéõàí çàìòàé áîëëîî.

Øèíý îþóòíóóäàä ìýäýõã¿é ç¿éë îëîí ãàðäàã. Îþóòíû äîòóóð áàéðàíä îðîõîîñ ºãñ¿¿ëýýä àâòîáóñíû êàðòàà õààíààñ ÿàæ àâàõ âý, íîìûí ñàíä á¿ðòã¿¿ëýõ, îþóòíûõàà 70 ìÿíãàí òºãðºãèéã

õýðõýí çàðöóóëàõàâ ãýýä àñóóäàë òóëãàðàõ íü ìýäýýæ. Ãýõäýý íóòãèéí ä¿¿ íàðòàà ñýòãýëýýñýý òóñëàõ “Õºâñãºë Àéìãèéí Îþóòàí, Çàëóó÷óóäûí Õºãæëèéí òºâ” áàéãóóëàãäàí àæèëëàæ áàéíà. Ýíý òºâòýé áàéíãà

õîëáîîòîé áàéæ òóëãàìäñàí, ìýäýõã¿é, ÷àäàõã¿é áàéãàà ç¿éëýý àñóóæ, òóñëàëöàà àâàõ á¿ðýí áîëîìæòîé. Òà á¿õýíä ¿¿ä õààëãà íü ¿ðãýëæ íýýëòòýé áàéõ áîëíî îî ãýæ õýëìýýð áàéíà. Ìàíàé àéìãààñ ºíãºðñºí æèëèéí ÿã

ºäèéä 1900 îð÷èì õ¿¿õýä òà á¿õíèé íýãýí àäèë ýëñýëòèéí åðºíõèé øàëãàëò ºãºõººð áýëòãýæ áàéãààã ñîíñîîä “Îþóòàí ä¿¿ ãàðòàà õ¿ðãýõ çºâëºãºº” ãàðûí àâëàãà íîìûã ýìõòãýí õýâë¿¿ëæ, æèë á¿ð äîòîðõ ìýäýýëëèéã íü

øèíý÷ëýí õ¿ðã¿¿ëæ áàéíà. Ýíý æèë òà á¿õíèé ãàð äýýð î÷èõ íîìîíä ̄ íäýñíèé áîëîí Åðºíõèéëºã÷, Åðºíõèé ñàéäûí òýòãýëýã, õóâèéí áîëîí òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãûí òýòãýëýã¿¿ä, ìàãàäëàí èòãýìæëýãäñýí Èõ äýýä ñóðãóóëèéí õàÿã, áàéðøèë, øèíý îþóòíóóäàä çîðèóëñàí ìýäýý ìýäýýëëèéã áàãòààëàà. Ìèíèé õ¿ðã¿¿ëæ áóé ýíýõ¿¿ íîì 12 äóãààð àíãèà òºãñºæ áàéãàà íóòãèéí ä¿¿ íàð áîëîí òà á¿õíèé ýýæ ààâóóäàä áàãà ÷ àòóãàé òóñ áîëîõ àâààñ íîì õýâë¿¿ëýí õ¿ðã¿¿ëñíèé ìèíü çîðèëãî áèåëýõ áîëíî. 2017 îíû óëñûí òºñºâò îþóòíû áîëîâñðîëûí çýýëèéí ñàíä 110 òýðáóì òºãðºãèéã òóñãàæ, ààâ ýýæ, ýìýý ºâººãºº çýýëèéí äàðàìòàä îðóóëäàã áèø îþóòàí ººðºº çýýëýý àâ÷, àæèë õèéãýýä òîäîðõîé õóãàöààíä òºëºõ áîëîìæèéã á¿ðä¿¿ëëýý.

Àìæèëòàä õ¿ðýõèéí òºëºº õóâü õ¿í ººðºº ë ÷àðìàéí ç¿òãýæ, ìýäëýã áîëîâñðîëäîî àíõààðàõ õýðýãòýéã àõûí õóâüä äàõèí äàõèí çàõèæ õýëýõèéã õ¿ñ÷ áàéíà. Õºâñãºë íóòãèéí ìèíü õºãæëèéí èðýýä¿é òà á¿õíèé ãàðò áàéãààã ÿìàãò ñàíàæ, íóòãàà ãýñýí ñýòãýëòýé, ñóðñàí ìýäñýíýý íóòãèéíõàà òºëºº çîðèóëàõ ÷èí õ¿ñýë çîðèëãîòîé áàéõûã íóòãèéí ýðõýì ä¿¿ íàðààñàà õ¿ñýõ áàéíà. Ýðõýì ä¿¿ íàðûíõàà ýðäýì íîìûí èõ àÿíä àìæèëò õ¿ñ÷, çîðèëãîäîî õ¿ðýõèéí òºëºº õè÷ýýí ñóðàëöàõûã õ¿ñýí åðººå.

ÓÈÕ-ûí ãèø¿¿í, Íèéãìèéí áîäëîãî, áîëîâñðîë, ñî¸ë, øèíæëýõ óõààíû áàéíãûí õîðîîíû äàðãà Ë.Ýíõ-Àìãàëàí

54

ЭЛСЭЛТИЙН ЕРӨНХИЙ ШАЛГАЛТАНДАА АМЖИЛТТАЙ ОРОЛЦООРОЙ

ЭЕШ-2017ШАЛГАЛТЫН ХУВААРЬ

БОЛОВСРОЛ, СОЁЛ, ШИНЖЛЭХ УХААН СПОРТЫН ЯАМ

БОЛОВСРОЛЫН ҮНЭЛГЭЭНИЙ ТӨВ

12:00-13:40 цагтМонгол хэл бичгийн шалгалт

10:00-11:20 цагт - Англи хэл13:00-14:40 цагт - Хими16:00-17:20 цагт - Монгол Улсын түүх

08:00-09:20 цагт - Нийгмийн тухай мэдлэг11:30-13:10 цагт - Физик14:20-15:40 цагт - Орос хэл

www.ecc.mn БҮТ-ийн лавлах: 7577 9498

08:30-10:10 цагт - Математик11:30-12:50 цагт - Газарзүй14:30-15:50 цагт - Биологи17:00-18:20 цагт - Монгол хэл

6 САРЫН 15

6 САРЫН 14

6 САРЫН 17

6 САРЫН 18

76

ЭЕШ-нд БҮРТГҮҮЛЭХ САНАМЖ:• Энэхүү шалгалтанд 2017 онд ерөнхий боловсролын сургууль төгсөгчдөөс гадна

Монголулсынихдээдсургуулиудадэлсэхийгхүссэнхүнбүхэноролцохболомжтой.

• Та өөрийн бүх мэдээллийг үнэн зөвөөр бөглөх шаардлагатай бөгөөд энэхүүмэдээллүүдэдтулгуурлантаныдүнгэргэжмэдээлэх,ерөнхийшалгалтынбатламжийгхэвлэхболно.

• Онлайн бүртгэлийн төлбөр тооцоог интернет эрхтэй VISA эсвэл MASTERCARDтөлбөрийнкартаархийнэ.

• Шалгалтын бүртгэл 2017-04-14-ний өдрийн 18:00 цаг хүртэл онлайнаар хийгдэхбөгөөд шалгалт эхэлтэл дахин нэмэлт бүртгэл хийх боломжгүй гэдгийг сайтаранхаарнауу.

2017 ОНЫ ЭЛСЭЛТИЙН ЕРӨНХИЙ ШАЛГАЛТЫН ЖУРАМ

Нэг. Нийтлэг үндэслэл

1.1 ЭнэхүүжурмаарМонгол улсын хэмжээнд их, дээд сургуульд элсэгчдийн сурахерөнхийчадвар,мэдлэгийнтүвшинг тогтоохзорилгобүхийЭлсэлтийнерөнхийшалгалт/цаашидЭЕШгэх/,эххэлнийболовсролынчанар,хэрэглээ,иргэдийнхарилцаанысоёл,эххэлнийдархлаанытүвшингтогтоох,сайжруулахзорилгобүхийМонголхэлбичгийншалгалт/цаашидМХБШгэх/-ыгзохионбайгуулжявуулахтайхолбогдсонхарилцаагзохицуулна.

1.2Их,дээдсургуульдэлсэгчдээсавахЭЕШ-ыгзохионбайгуулахадБСШСУ-нысайд2013оны3дугаарсарын18-ныА/79тооттушаалаарбатлагдсан“Оюутанэлсүүлэхжурам”/БСШУС-ынсайдын2016оны03сарын16-ныөдрийнА/87тооттушаалаарнэмэлтөөрчлөлторсон/болонхолбогдохбусадэрхзүйнактыгдагажмөрдөнө.

1.3ЭЕШ-ыг2017ондбүрэндундболовсролэзэмшсэниргэн/цаашидэнэондтөгссөншалгуулагч гэх/, 2017оноосөмнөбүрэндундболовсролэзэмшсэнболон түүнээсдээшболовсролтойиргэн/цаашидөмнөхондтөгссөншалгуулагчгэх/өгнө.

1.4Их,дээдсургуульдэлсэнсуралцахаарЭЕШ-дбүртгүүлсэншалгуулагчньМонголУлсынЗасгийнгазрын37дугаартогтоолындагууМонголхэлбичгийншалгалт/цаашидМХБШгэх/-ыгзаавалөгнө.

1.5ШалгуулагчньЭЕШ-дмонголхэл,англихэл,оросхэл,математик,физик,хими,биологи,газарзүй,монголулсынтүүх,нийгмийнтухаймэдлэгхичээлээссонгоншалгуулна.

1.6 ЭЕШ-ын сэдэв даалгавруудыг энэхүү журмын 1.5-д заасан хичээлүүдийнхөтөлбөрийнагуулгынхүрээндтохирсон,шалгуулагчийнмэдлэг,танинмэдэхүйнтүвшин,сурахерөнхийчадварыгшалгахаарболовсрууланбэлтгэсэнтестийнхэлбэртэйбайна.

1.7ЭЕШ-ынмонголхэл,англихэл,оросхэлнийшалгалтынагуулгадшалгуулагчдынсонсоодойлгохчадварыгшалгахдаалгавруудорно.

1.8МХБШ ньмонгол хэл болонмонгол бичгийн хэрэглээний чадвар сорьсон тестболонзадгайхэлбэрийндаалгавраасбүрдэнэ.

1.9 ЭЕШ-тай хамтатган дараа жилийн зарим хичээлийн сэдэв, даалгаврын тавил,агуулгын тохирцыг тандах зорилгоор шалгуулагчийн дүн оноо, шалгалтын үндсэн цагтнөлөөлөхгүйбайдлаартуршиншинжилжболно.

1.10МХБШболонЭЕШньсонгонавсаних,дээдсургуульболонЕБС-ийнхичээлийнангитанхим,cургалтынбайр/цаашидшалгалтынбайргэх/-ндявагдана.Мөншалгалтавахявцынбодитчанар,илтодбайдлыгхангахзорилгооршалгалтынбайрандхяналтындуран,шалгалтынзорилгыгхангахзорилгоорсонсгохтөхөөрөмжсуурилуулна.

1.11Аймаг,нийслэл(сум,дүүрэг)-ийншалгалтынбайрандБоловсролынүнэлгээнийтөв/цаашидБҮТгэх/-өөстомилсоншалгалтзохионбайгуулахкомиссажиллахбакомиссбатлагдсанудирдамжийндагууүйлажиллагааявуулна.

1.12ШалгалтынталаархшаардлагатаймэдээллийгтухайбүрдньхэвлэлмэдээллийнхэрэгсэлболонБҮТ-ийнзөвлөгөөмэдээллийнажилтнууд,“Элсэгчийнсонин”,www.eec.mnвебсайт,https://www.facebook.com/eec.mn/pageхуудсааролоннийтэдхүргэнэ.



ХАР, ХӨХ ӨНГИЙН ҮЗГЭН БОЛОН ТОСОН

БАЛААР

ХАРИУЛТЫН ХУУДСЫГ ХЭРХЭН ЗӨВ БӨГЛӨХ ВЭ?

ХАРИУЛТЫН ХУУДСЫГ САНАМЖИЙН ДАГУУ ТОД,

ЗАСВАРГҮЙ БӨГЛӨНӨ.

www.ecc.mn БҮТ-ийн лавлах: 7577 9498

98

1.13ЭЕШ-ынхичээлбүрийншалгалтынсэдэв,даалгаврыгБҮТ-ийндаалгаврынсангашигланблупринтийнаргачлалааржилбүршинээрболовсрууланбэлтгэнэ.

1.14ЭЕШболонМХБШ-ын сэдэвдаалгаварбэлтгэх, хувилах, хүргүүлэх,шалгалтынматериалыгтөвлөрүүлэнтатах,засах,үнэлэхтэйхолбоотойнууцлалыгБҮТхариуцна.

Хоёр. ЭЕШ-ын бүртгэл

2.1ЭЕШ-ыншалгуулагчдынбүртгэлорондаяарУлаанбаатархотынцагаар2017оны2дугаарсарын01-нийөглөө09:00цагтэхэлж,2017оны04дүгээрсарын14-ныорой18:00цагтдуусна.Хугацаа,цагийгсунгахгүйбанэмэлтбүртгэлхийхгүйболно.

2.2Шалгуулагчдыгинтернэт /цаашидонлайн гэх/-ээрболонБҮТ-өөс тусгайланэрхолгосонбүртгэгчидбүртгэнэ

2.2.1Онлайнбүртгэлwww.eec.mnцахимхуудсаарявагдана.2.2.2Онлайнаарбүртгүүлэхтэй холбоотойбүртгэлийн зааврыг энэхүүжурмын

1.12-дзаасанмэдээллийнэхсурвалжаасавчболно.2.2.3 Хувийн мэдээлэлтэй холбоотой гарсан алдааг энэ онд ЕБС-д суралцаж

байгаа бүртгүүлэгч сурч буй сургуулийн сургалтын алба /сургалтын менежер/-аардамжууланБСШУСЯ-ныболовсролынсалбарынмэдээллийннэгдсэнсистемдбаталгаажилтхийлгүүлэнзасварлуулж,өмнөхонуудадтөгссөнбүртгүүлэгчБҮТ-дханданшийдвэрлүүлнэ.

2.3Бүртгүүлэгчидньдараахбичигбаримтыгбүрдүүлсэнбайна.Үүнд:2.3.1Цахимүнэмлэхболонтүүнтэйадилтгахбаримтбичиг/ТҮЦмашинаасавсан

лавлагаа,төрснийгэрчилгээ,гадаадпаспорт,цагдаагийнүнэмлэх,мөнгадаадыниргэнийМонголУлсадоршинсуухтүрүнэмлэх/

2.3.2Өнгөт чээж зураг /чээж зураг нь 3*4 хэмжээтэй, сүүлийн 3 сарындоторавахуулсан, урагшаа харан цэх суусан, арынфон нь цайвар цулгуй өнгийн, нарнышилболонмалгайгүйбайна/

2.3.3Энэжурмын2.10-дзаасанбанкныинтернэтгүйлгээхийхэрхтэйтөлбөрийнкартболон2.11-дзаасантөлбөрийнхэрэгсэл

2.3.4 Бүрэн дунд боловсролын үнэмлэх ба түүнтэй дүйцэхүйц боловсролэзэмшсэнийгбаталгаажууланэрхбүхийбайгууллагаасолгосонбаримтбичиг/энэхүүзаалтньзөвхөнөмнөхондтөгссөншалгуулагчидхамаарна/

2.3.5И-мэйлхаяг/шалгуулагчбүрзөвхөнөөрийни-мэйлхаягаасбүртгүүлнэ/2.4Өмнөхондтөгссөншалгуулагчидшалгалтөгөхаймаг/хот/-аасонгожбүртгүүлнэ.2.5Гадаадулсорондбүрэндундболовсролбуюутүүнээсдээшболовсролэзэмшсэн

иргэншалгалтадбүртгүүлэхдэээнэжурмын2.3.4дэхзаалтадзаасанболовсролынбичигбаримтыгБСШУСЯ-аарбаталгаажуулж,БҮТ-диржбүртгүүлнэ.

2.6 Хөгжлийн бэрхшээлтэй болон тусгай сургуулийн суралцагчид шалгалтадхамрагдахаар бүртгүүлсэн бол холбогдох бичиг баримтыг бүртгэлийн хугацаанд БҮТ-дирүүлнэ.

2.7 Шалгуулагч нь бүртгүүлсэн үүрэн телефоны дугаараа ашиглан 133233 тусгайдугаараас өөрийн мэдээллийг SMS үйлчилгээгээр авах боломжтой. /нууц дугаар,бүртгэлийндугаар,шалгалтынхуваарь,суудлынхуваарь,дүнгийнмэдээлэл/

2.8Шалгуулагчбүртгэлийнхугацаандбүртгэлийндугаар,нууцүгээашигланwww.eec.mn вебсайтын “шалгуулагчийн булан”-аар дамжиншалгалт өгөх хичээлээ нэмж болно.Харинбүртгүүлсэнхичээлээхасах,солихболомжгүй.

2.9ЭЕШ-ынбүртгэлийнхураамжшалгалтбүрд5800төгрөг,батламжхуудас700төгрөг(цаашидхамтадньшалгалтынхураамжгэх)байна.Шалгуулагчхэдэнчшалгалтөгсөннэгбатламжхуудастайбайна.

2.10 Онлайнаар бүртгүүлж буй шалгуулагч шалгалтын хураамжийг Голомт банк,Худалдаа хөгжлийн банк, Капитрон банк, Төрийн банк, Улаанбаатар банк, Хас банкныинтернэт гүйлгээний эрхтэй төлбөрийн картаар шилжүүлнэ. Хаан банкны дараахтөлбөрийн хэлбэрийг ашиглан гүйлгээ хийж болно. Үүнд: мобайл банк, интернэт банкашиглахшилжүүлэх,бэлнээрдансандтушаах

2.11 Рaycode-ийн систем ашиглан бүртгүүлж буй хөдөө орон нутгийн шалгуулагчшалгалтын хураамжийг Голомт банк дахь Боловсролын Үнэлгээний Төвийн 1105038452тоот дансанд тушаан аймгийн Боловсролын газрын ЭЕШ хариуцсан ажилтанд хандана.(paycode-дотоодтөлбөрийнсистем)

2.12 ЭЕШ-ын бүртгэлийн хугацаанд бүртгэлээ цуцлах тохиолдолд шалгалтынхураамжийн70%-ийг эргүүлэнолгоно.Бүртгэлдууссаныдарааямарнэгэншалтгаанааршалгалтанд ороогүй тохиолдолд шалгалтын хураамжийг эргүүлэн олгохгүй, бусдадшилжүүлэнтооцохгүй.

2.13Шалгуулагчбүртгүүлэхявцадтөлбөрийнгүйлгээгдавхардуулжхийсэнтохиолдолд2017 оны 04 сарын 25-аас өмнөБҮТ-д хандаж төлбөрийнбуцаалт хийлгэх тухай хүсэлтгаргажболно.Төлбөрийнбуцаалтхийхэдүүсэхбанкхоорондынгүйлгээнийшимтгэлийнхураамжийгшалгуулагчхариуцна.

2.14 Энэ онд ЕБС төгсч буй бүртгүүлэгч бүртгэлийн хуудсаа сургуулийн захирлааргарынүсэгзуруулан,тамгадаруулжбаталгаажуулна.ХаринөмнөхондтөгссөншалгуулагчөөрийнбиеэрУлаанбаатархотынболонхөдөөороннутгийнЭЕШ-ыгхариуцсанажилтнааргарынүсэгзурууланбаталгаажуулжавна.

Гурав. Шалгалтын хугацаа, зохион байгуулалт

3.1 Шалгуулагчид шалгалт өгөх шалгалтын байр, анги танхим, суудлын хуваарийгбаталгаажуулсан хуудас /цаашид суудлын хуваарь гэх/-ыг өөрийн бүртгэлийн дугаарболон нууц үгийг ашиглан 2017 оны 05 сарын 15-аас хойш www.eec.mn вебсайтын“шалгуулагчийнбулан”-аасхэвлэнавна.

3.2Энэондтөгссөншалгуулагчтөгсчбуйсургуулийнхаръяалагдахшалгалтынбайрандшалгалтөгнө.

3.3Өмнөхондтөгссөншалгуулагчидбүртгүүлэхдээөөрийнсонгосонаймаг/хот/-ыншалгалтынбайрандшалгалтөгнө.

3.4Хөгжлийнбэрхшээлтэйболонтусгайсургуулийншалгуулагчидтусгайланбэлтгэсэнтанхимдшалгалтөгнө.

3.5ЭЕШөгөхшалгуулагчиддараахматериалыгбүрдүүлсэнбайна.Үүнд:3.5.1 Бүртгэлийн хуудас /Энэ онд ЕБС төгсч байгаа шалгуулагч сургуулийн

захирлаар, өмнөх онд ЕБС төгссөн шалгуулагчид аймаг/дүүргийн ЭЕШ хариуцсанажилтнааргарынүсэгзуруулж,тамгатэмдэгдаруулжбаталгаажуулсанбайх/

3.5.2Суудлынхуваарь3.5.3Цахимүнэмлэхболонмөнтүүнтэйадилтгахбаримтбичиг/Цахимүнэмлэх

авах насанд хүрээгүй буюу 2017 оны 06 дугаар сарын 1-нээс хойш 16 насанд хүрэхшалгуулагчидсурчбуйсургуулийнзахиралэсвэлөөрийноршинсуужбуйороннутгийнЗасаг даргын гарын үсэг, тамгаар баталгаажуулсан, сүүлийн 3 сарын дотор авахуулсанөнгөтчээжзурагтайлавлагаагтөрснийгэрчилгээнийхамтшалгалтадавчирнэ/

1110

3.5.4 Бүрэн дунд боловсролын үнэмлэх, түүнээс дээш боловсролын баримтбичиг

3.6 ЭЕШ болон МХБШ-ын хуваарийг БСШУСЯ-тай зөвшилцөн БҮТ зарлах бөгөөдшалгалтыгорондаяарУлаанбаатархотынцагаарнэгэнзэрэгзохионбайгуулна.

3.7 Шалгуулагч шалгалтын байранд шалгалт эхлэхээс 1 цагийн өмнө ирсэн байхшаардлагатайбөгөөдшалгалтөгөханги,танхимд10минутынөмнөсуудлааэзэлсэнбайна.Дурдсанхугацаанаасхожимдсоншалгуулагчийгшалгалтадоруулахгүй.

3.8Шалгалтынангитанхимдгарутас,тоонымашин,таблиц,томъёоныхураангуй,ном,дэвтэр,ноорогцаас,гарынавлага,цаасанболонэлектронтольбичиг,компьютер,таблет,ухаалагцаг,дуухураагуур,чихэвчзэрэгбусдадсаадболох,хууранмэхлэхзорилготойямарнэгзүйлийгавчорохыгхориглоно.

3.9Гэрээнийхуудасньшалгуулагчийнчээжзураг,хувийнмэдээлэлбүхийшалгалтадорсныг гэрчлэх хуудасбөгөөдшалгуулагч гэрээний хуудсандбичигдсэншалгалтынангитанхимдбаримтлахдэгтэйтанилцангарынүсэгзуржбаталгаажуулна.

3.10 МХБШ болон ЭЕШ-ын математик, физик, химийн хичээлийн даалгаврынгүйцэтгэххугацаа100минут,монголхэл,англихэл,оросхэл,биологи,газарзүй,монголулсынтүүх,нийгмийнтухаймэдлэгхичээлийншалгалтындаалгаврынгүйцэтгэххугацаа80минутбайна.

3.11Хариултынхуудсыгсанамжийндагуухарэсвэлцэнхэрөнгийнүзгэнболонтосонбалаартодзасваргүйбөглөнө.

3.12 Шалгалтын дэвтэр ба хариултын хуудас гэрээний хуудас/цаашид шалгалтынматериал гэх/-ыг тарааснаас хойш шалгалтын анги танхимд зөвшөөрөгдсөн эрх бүхийхүнээсбусадхүнорж,гарахыгхориглоно.

3.13Шалгуулагчэрүүлмэндийнбайдлаасболонбусадшалтгаанааршалгалтынанги,танхимаасгарсанболшалгуулагчийнгараххүртлээхийсэндаалгаврыгдүгнэжзохихоноогөгнө.

3.14 Шалгуулагч хянагч багшийн заавраар хос баганан кодыг тасархай шугамындагуу хувааншалгалтынматериалын “баганан коднаах хэсэг”-т наана.Шалгалт зохионбайгуулах комиссын гишүүд шалгалтын материалыг шалгуулагчдын өмнө тусгайланбэлтгэсэндугтуйдхийжбитүүмжилнэ.

Дөрөв. Шалгалтын дүн мэдээ

4.1ШалгуулагчдыншалгалтынматериалыгБҮТдээртөвлөрүүлэн,шалгагчмашинаарзасаждүн,онооггаргана.

4.2Шалгалтынматериалын5-аасдоошгүйхувьдтүүврийнаргаарсонголтхийндахинхяналтадоруулжбаталгаажуулна.

4.3ЭЕШ-ындаалгаврынзөвхариултыгсүүлийншалгалтявагдаждууссанөдрөөсхойш7хоногийндарааwww.eec.mnвебсайтболонөдөртутмынсониндхэвлэннийтэлнэ.

4.4ЭЕШ-ындүн,оноо,жагсаалтыг2017оны07дугаарсарын01-нийөдрийн09:00цагаасөмнөwww.eec.mnвебсайтадбайршууланнийтэдзарласанбайна.

4.52017оны07дугаарсарын05-наасөмнөшалгуулагчдынЭЕШ-ынболонМХБШ-ынбатламжхуудсыгтарааждуусгасанбайна.

4.6 Шалгуулагч шалгалтын дүн, оноог өөрийн бүртгэлийн дугаар болон нууц кодашигланwww.eec.mnвебсайт-аасүзэжболно.

4.7 Улаанбаатар хотын энэ онд төгссөн шалгуулагчид ЭЕШ-ын болон МХБШ-ындүнгийн батламж хуудсыг өөрийн төгссөн сургуулийн захиргаанаас томилогдсон багш,ажилтнаасхүлээнавна.

4.8ОроннутгийншалгуулагчидЭЕШ-ынболонМХБШ-ындүнгийнбатламжхуудсыгаймгийнБоловсролсоёлурлагийнгазрынЭЕШхариуцсанажилтнаасавна.

4.9 Улаанбаатар хотодшалгалт өгсөн өмнөх онд төгссөншалгуулагчидЭЕШболонМХБШ-ын дүнгийн батламж хуудсыг БҮТ-ийн олон нийттэй харилцах ажилтнаас хүлээнавна.

4.10ШалгуулагчдынмэдээллийгБҮТ-дэлектронсанбүрдүүлэнархивлана.4.11ЭЕШболонМХБШ-ынбатламжхуудасньшалгалтөгснөөсхойш2,5жил/30сар/-

ийнхугацаандхүчинтөгөлдөрбайна.ҮрэгдүүлсэнтохиолдолддахинолгохгүйбөгөөдБҮТ-дхандандүнгийнтодорхойлолтавчболно.

4.12 Хүчинтэй хугацаа нь дуусгавар болсон батламж /дүнгийн тодорхойлолт/ ньих, дээд сургуульд элсэх үндэслэл болохгүй бөгөөд үүнтэй холбоотой хариуцлагыг БҮТхүлээхгүй.

Тав. ЭЕШ-ын өргөдөл, гомдол хүлээн авах, шийдвэрлэх

5.1ИргэдээсирсэнЭЕШболонМХБШ-тайхолбоотойөргөдөл,гомдлыгшийдвэрлэх5-7хүнийбүрэлдэхүүнтэйкомиссажиллана.

5.2Бүртгэлболоншалгуулагчийнхувийнмэдээлэлтэйхолбоотойөргөдөл/овогнэр,регистрийндугаар/-ийгбүртгэлийнхугацаандБҮТ-ийн70119498,75779498утас,и-мэйл,онлайн чат үйлчилгээгээр [email protected] хаяг, https://www.facebook.com/eec.mn/ pageхуудсаархүлээнавна.Мөнөөрийнбиеэрбичигбаримттайгааэнэхүүжурмын5.3-тзаасанхаягаариржшийдвэрлүүлжболно.

5.3Шалгуулагчшалгалтындүн, оноотой саналнийлэхгүйбайгааболоншалгалтындэвтэр, хариултын хуудастай холбоотойөргөдлөөбичгээр гаргаж,шалгалтындүн, оноозарлагдсанаасхойшажлын5өдөртбагтаанУлаанбаатархот,Баянзүрхдүүрэг,6-рхороо,Энхтайваныөргөнчөлөө,ОюуныУндраагруппийнбайргэсэнхаягаарБҮТ-дирүүлнэ.

5.4Өргөдлийгхуулийнхугацаандбагтааншийдвэрлэжхариугбичгээрөгнө.5.5Шалгуулагчийнбуруутайүйлдлээсшалтгаалсанзөрчилтэйхолбоотойөргөдлийг

хүлээн авчшийдвэрлэх боломжгүй бөгөөдшалтгаанаа тодорхой заагаагүй болон буцаххаяггүйөргөдлийгмөнхүлээнавахгүйболно.

Зургаа. Журам зөрчигчдөд хүлээх хариуцлага

6.1Бүртгүүлэхдээбусдынданс,гүйлгээнийкартынмэдээллийгхуульбусаарашиглангүйлгээ хийсэн нь иргэний гомдлоор тогтоогдсон тохиолдолд тухайн шалгуулагчийгшалгалтадоруулахгүй.

6.2Энэхүүжурмын3.6-дзаасанхугацаа(цаг,минут)-аасхоцорсонболонмөнжурмын2.5-д заасны дагуу баталгаажилт хийгдээгүй, өөрийн хувийн мэдээлэл, зургийг бурууоруулсан,багананкодгүйбүртгэлийнхуудсыгхүчингүйдтооцожшалгуулагчийгшалгалтадоруулахгүй.

6.3Шалгуулагчшалгалтындаалгаврыг гүйцэтгэхдээбусдаасдэмжлэг авсан, энэхүүжурмын3.8-д хориглосон зүйлийг ашигласан, бусдад тусалсан, бусдаас тусламжавсан,хоорондоо ярилцах зэргээр бусдад саад учруулсан бол шалгалтын журам зөрчсөндтооцож,тухайншалгалтынматериалыгхүчингүйболгоно.

1312

6.4Шалгалтадөөрийнхөөорондхүноруулсан,бичигбаримтыгхуурамчаарүйлдэнхууранмэхлэхийг оролдсон тохиолдолд тухайншалгуулагчийнбүртгүүлсэнболонөгсөнбүхшалгалтындүноноогхүчингүйболгоно.

6.5 Иргэн, хуулийн этгээд нь шалгуулагчийг хууль бус үйлдэл гаргахад дэмжлэгүзүүлсэн, үгсэн хуйвалдсан, нуун дарагдуулсан эсвэл ЭЕШ-ын бэлтгэл болон явц, дүноноотойхолбоотойсанаатайболонсанамсаргүйүйлдэл,эсүйлдэхүйгээрхэвлэлмэдээлэл,цахим сүлжээгээр худал мэдээлэл тарааж байгууллагын хуулиар хамгаалагдсан ашигсонирхолдгэмхоручруулсанболцагдаагийнбайгууллагадшилжүүлэншалгуулжхуульдзаасанхариуцлагахүлээлгэнэ.

6.6ЭЕШ-дбүртгүүлэх,шалгалтадороходшаардлагатайболоншалгалтындүноноотойхолбоотой бичиг баримтыг шалгуулагч хуурамчаар үйлдсэн нь нотлогдсон тохиолдолдхолбогдоххуулийнхариуцлагахүлээлгэнэ.

Долоо. Бусад

7.1 БҮТ нь зохион байгуулсан шалгалтын дүн, оноо, тайлан, үр дүнг олон нийтэдхүргэнэ.

7.2Шалгалтынүрдүнгийнталаархмэдээлэлаваххүсэлтээтухайнбайгууллагаалбанбичгээр БҮТ-д ирүүлнэ. БҮТ нь бүх шатны боловсролын болон судалгаа шинжилгээнийбайгууллагадшалгуулагчдынстатистикдүнмэдээ,шалгалтынхичээлтусбүрийндундаждүнонооггаргажөгнө.

7.3 Энэхүүжурмыг БҮТ-ийн захирлын тушаалаар батлагдсан өдрөөс эхлэн ЭЕШ-ынүйлажиллагаанддагажмөрдөнө.

7.4БҮТ-ийнзахирлынтушаалааржурамднэмэлт,өөрчлөлторуулжболно.

ЭЕШ-ЫН ЖИШИГ ДААЛГАВАР

СОНСОХ ДААЛГАВАРАА ТАТАЖ АВААРАЙ

Элсэлтийнерөнхийшалгалт2017онызургадугаарсарын14-ндМонгол хэл, бичгийн шалгалтаар эхлэнэ. Харин бүртгэл ньдөрөвдүгээрсарын14-ний18:00цагтдууснагэдгийганхаараарай.Энэжил улсын хэмжээнд 40мянга орчим элсэгч ЭЕГ өгөхюм.Нийтшалгуулалгчдадаазориулан2016оныЭлсэлтийнерөнхийшалгалтын сэдэв,даалгаврыг хүргэжбайна. Табүхэнөөрийгөөсориодүзээрэй.

https://eyesh.eec.mn/help?id=9

2017оныЭЕШ-ынжурамдзаасныдагууМонголхэл,Англихэл,Оросхэлнийхичээлүүдийншалгалтынагуулгадсонсоодойлгохчадварсорьсондаалгаварнэмэгдэжорно.Үүнтэйхолбоотойгооршалгалтын бүх байруудад сонсгох төхөөрөмж суурилуулантуршиж үзсэн болно. Сонсгох төхөөрөмжийн ажиллагаа ньшалгуулагчдын сурлагын амжилтад сөргөөр нөлөөлөхөөргүйбайна гэж мэргэжилтнүүд үзжээ. Та бүхэн дараах холбоосыгашиглан сонсоод ойлгох чадвар шалгасан жишиг даалгавраарөөрсдийнчадварыгсориорой.

1514

Монгол хэл бичгийн шалгалт-2016 Хувилбар-A

�

НЭГДҮГЭЭР ХЭСЭГ [20 оноо]

Санамж:

1. Эхийг анхааралтай уншиж ойлгоорой. 2. Асуулт даалгавар бүрийг анхааралтай уншиж гүйцэтгээрэй. 3. Сонгож авсан үг, өгүүлбэрийг эхийн хэсгийн утга санаатай холбон ажиглаарай. 4. Сонгох даалгавраас зөвхөн нэгийг сонгон хариултын хуудсан дээр зааврын дагуу будаарай. 5. Даалгавар бүр 2 оноотой.

Гагнаас

Ирж буцдаг хорвоогийн жамаар бие барсан нутгийн өвгөн Нахиу Нанзадынхаа ажил явдалд оролцчихоод буцан, гэрийнхээ барааг хараад сууж байгаа энэ хүнийг Хазгар Олзод гэнэ. Тээр жил юм даа, цэргээс ирснийхээ хойтын хойт жил хайнагийн шар явгаар уургалчхаад чирэгдэж гүйж яваад тугалын зэлний нарийн хушин гадсан дээр зузаан гуяараа унаад, цус алдаад сүйд болчих шахсан. Олзодод таарах бүлгийн цус олдохгүй сандарч байтал нэгэн ачтан таарч, цусаа өгснөөр мань эр амь аврагдсан гэдэг. Эдгэж тэнхэрсэн Олзод сумын бага эмчээс тэр ачтай тустай хүн хэн болохыг асуутал “Явуулын л хүн дээ” гэснээс өөр нэг их юм хэлээгүй.

“Юмыг яаж мэдэх вэ? Үүгээр дахиж ирвэл үүнийг өгөөд, манайхыг зааж өгөөрэй” гээд үргэлж барьж явдаг аавынхаа үлдээсэн нэг их том халтар манан хөөргөө үлдээгээд эмнэлгээс гарсан. Хожим нь тэр хүн сумаар нэг ирсэн сураг байвч Олзодынд ирээгүй. Тэр цагаас хойш Хазгар Олзод хэмээн нэрлэгдэх болсоор насыг элээж яваа хүн.

Өчигдөр Нанзадынхаа хойдохыг гүйцээчхээд тэндээ нэг унтчихаад өглөө наашаагаа гарсан нь энэ.

–За Балжид минь, биеэ бодож, сайн л сууж байгаарай даа гэж Олзод аргадангуй хэлээд босоход галын өмнө уймарч суусан Балжид гэнэт нэг юм санасан бололтой “Еэ элээ минь гэж, мартах нь. Ингэдэг л өгөр байгаа юм” гээд орны толгойн тушаа жижигхэн бор авдар ухаж, цагаан пансан алчууранд боодолтой юм гаргаад:

-Бүрлээч маань энийг танд өгөх юм шүү гээд байсан. -Иш, юу юм бол доо, зайлуул. -Мэдэхгүй л дээ. Элдвийн юм л хэлээгүй. -За, за гээд авч өвөртлөөд гарав. Араас нь нэг хүү нь болох залуу гүйн гарч мордуулж өгөөд: -Өнөөдөр бас л тачигнах нь дээ. Та гайгүй яваад хүрчих байгаа гэх нь эгээ л Нахиу

Нанзад дуугарав уу гэмээр. “Яасан сүрхий дуурайгаа вэ. Урьд нь ер анзаарч байгаагүй юм байна. Хүний бие баравч, үр хүүхдээрээ дамжин хэдэн үедээ амьдардаг нь үнэн дэг ээ” гэж бодонгоо:

-Гайгүй дээ. Ямар анх удаа явж байгаа биш. Та нар муу эхийгээ л сайн харж хандаж байгаарай гэж захиад мордсон. Тэгээд буцах замын турш Нахиу Нанзадынхаа тухай бодоод салах биш. Үе үе чээж давчдаж, нүдэнд нь нулимс бүрэлзэхэд “За одоо уйлж унжаад, хойд төрлөө олох гэж ядаж явахад нь усан бороо цутгуулж саад хийгээд яах вэ” хэмээн санан биеэ барьсаар явлаа.

Нахиу Нанзад гэж дунд зэргийн нуруутай, хөнгөн шингэн, бэлэн цэцэн үгтэй нэгэн байсан аж. Нанзад, Олзод хоёр энэ нутгийн үе тэнгийн хоёр. Нэгэн үе залуу халуун ч байж, эрсэж тэрсэж явсан юм энэ хоёрт бий. Нанзад ганц насаар ах юм даг уу. Олзодыг цэргээс ирэхэд жилийн өмнө ирсэн Нанзад Олзодоос өрсөж Балжидтай тоонот гэрт толгой холбосноос үүдэлтэй. Олзод, Балжид хоёрынх голдуу айл саахалт явсан болоод тэр үү, тэд багадаа хурга тугалын бэлчээр, сүүлдээ гүү саахаас авахуулаад ер салангид байгаагүй тул Олзод түүнийг өөрийнхөө бүсгүй мэт л санаж явсан сан. Гэхдээ ил цагаан хадаг сүй тавиагүй байсан болохоор нэг их айхтар зүйлгүй, атаархал төдий байсан нь цагийн аясаар бүдгэрсээр сүүлдээ бие биенээ давах гэж хэл амаа билүүдсэн, хаа нэг уулзахаараа тоглож наргисан, бас ч гэж хоёр биенээ үгүйлэх янзтай нутгийн буурал өвгөчүүл


�

болцгоосон билээ. “За байз Нахиутайгаа хэзээ хамгийн сүүлд уулзлаа даа” гэж санаснаа Нахиу Нахиу л гэх. Хэн түүний хамрыг нахиу болголоо доо. Би шүү дээ. Тэр жил бас л хэд гурван үг шидэлцэж байгаад муу золиг чинь надад “За чи ч дээ, муу цустай лүд гээ биз дээ. Таарчих цустай хүн олдохгүй балардгийн даваан дээр бас нэг тийм хачин амьтан таарч амь гарсан гээ биз. Аз л юм даа. Нэг тэрэгний хоёр дугуй гэгчээр тийм амьтан байж л байдаг” гэж өнөө ачтаныг маань дайруулж хэлчхээд арсайтал инээхээр нь залуу ч байсныг хэлэх үү, гэнэтхэн дотроос нэг юм дүрэлзэж “Чи намайг л хэмлэж байвал барав. Тэр хүнээр багахан шиг оролдоорой” гээд таягныхаа үзүүрийг явуулчихсан нь хамарт нь таарч нахиу болгож орхисон доо. Уг нь бол их л уурламаар. Тэгсэн харин “Тэр хүнээ мартаагүй чинь овоо доо” гээд хамраа угаачхаад мордоод явчхаж билээ. Түүнээс хойш энэ нутгаар Нахиу Нанзад гэх болсон доо. Би ч эхэндээ гайгүй шиг байснаа нас ахих тусам эмзэглэж, түүнд ямар нэгэн тус хийчих юм сан гэж бодох болж билээ. Сайндаа ч биш л дээ зайлуул, залуугийн гэмийг л цайруулах гэсэн юм биз. Тэр жилийн намар мал тооллогоор Нанзадынх хоёр үхэр дутаад байгаа сураг гарангуут нь би эндээс хоёр үхэр холбож хөөгөөд гарсан. Ашгүй комиссынхон хөдлөөгүй байж. Би ч мэдээгүй дүр үзүүлж, зэлэн дээр байсан Балжид руу “Аль зун оодонгийн цагаар танай энэ хоёр мялан чинь манай хэдтэй нийлсэн. Ирээд авчхад яана. Одоо тэр тооллогынхон ирж явна гэнэ цаана чинь. Манайхаас илүү гараад сүйд хийнэ. Шоронгийн хадаас ч болох юм билүү” гэж хашхирчхаад үгийн ч зөрөөгүй давхиад явчихсан. Дотроо Нанзадад овоо тус хийж нүглээ цайруулж байгаа ухаантай. Сүүлд нь сонсохноо тоо толгой дутаагүй л сурагтай байсан. Дараа жил нь миний сонирхоод байсан хурдан хээрийнхээ удмын нэг даагыг хүүхдээр хөтлүүлээд “Тэр нэг хөл муу, хурд муу амьтанд буян болог” гээд явуулсан байсан. Бид гэж ийм л улс байж дээ. Тэгснээ хадуурч давхисан бодлоо эмхлэх мэт хэсэг байзнаснаа “Тийм л дээ. Сүүлд бид наадмын дараахан нэг уулзахад царай зүс нь тийм ч аятайхан харагдаагүй шүү.

-Сүүлийн үед чээжээр хатгуулаад нойр баахан муутай болсон гэж байсан. Гэтэл би гэж өдий болтлоо ухаан суудаггүй хог.

-За чи бас л юм юманд урьтдаг хүн болох гэж галзуураад гэхэд -Тэр ч үнэн бололтой. Чи ч яах вэ дээ, намайг бодвол залуу хүн арай болоогүй биз” гэж суусан

сан. “Гэхдээ миний бие баравч би чамтай хамт л үлдэх болов уу” гэж юу бодсон нь мэдэгдэхгүй юм хэлж билээ. Бодвол, чи намайг дурсан санаж явах болно гэсэн юм болов уу даа. Нээрээ бид хоёр насаараа шахуу бие биенээ адарч арсаж явсан ч хоёр биендээ нэг их муу санаж яваагүй дээ.

Эрт эдүгээгийн эгэл жирийн өдрүүд Олзодын нүдний өмнүүр жирэлзэнэ. Хэдийгээр Олзодын биед элдэв шаналан байхгүй ч өнгөрдөг жил муу эмгэн нь унаад өгсөн. Энэ жил Нанзад гээд бодохоор ээлжтэй юм ээлж нь ирэхээр яах ч аргагүй юм даа хэмээн бодолд ээрэгдэн тамхилсаар. Хүний хорвоо ээлжлэн өнгөрөх авч, яг өөр дээр тулаад ирэхээр бас ч гэж харамсах хоргодох юм байдаг нь жам. Олзод сүүлчийнхээ нэрэлтийг асаагаад мааниа хэлчхээд, чүдэнзээ өвөртлөхөд Балжидын өглөөний өгсөн боодолтой зүйл нь гарт таарав. Түүнийг гэнэтхэн санан гаргаж, хормой дээрээ тавин задлахад аль цагийн мартах шахсан аавынх нь халтар манан хөөрөг өөрийг нь хүлээж цөхөрсөн мэт хэвтэнэ. Үүнийг харангуут “Ээ монди минь дээ. Энэ чинь чи байж шүү дээ” хэмээн амандаа шивнэн салганана. Тэртээ тэрэнгүй бараг бэлэн байсан Олзодын нулимс сад тавин муу циймэн хоёр нүд нь мэлийсэн цагаан тал дээгүүр хэн нэгнийг хайх мэт тэнүүчилж, хоолойноосоо хэржигнэсэн дуу гарган енгэнүүлнэ. Хөдөө хээр хөр цасан дээр өрөөсөн хөлөө жийн суусан буурал өвгөний хаваас нь чангадсан мэт үрчлээт нүүрэн дээгүүр халуун нулимс урсахад мойнийсон хуруугаараа арчин арчин, хоёр мөрөө чичрүүлэн гав ганцаар суусаар... (Т. Бум- Эрдэнэ)

1716


�

1. Эхэд орсон дараах үгсийн утгын тайлбарыг зөв харгалзуулсан хэсгийг олоорой. a. хаваас 1. хатуурч дагтаршсан цас b. хайнагийн шар 2. монгол үхэр, сарлаг хоёрын дундаас гарсан, агталсан эр үхэр c. тоо толгой 3. мал амьтныг тоолох нэгж d. хөр цас 4. нэгэн зүйл нимгэн торгомсог барааны нэр e. панс 5. дээлийг хол хол хатгасан оёо

A. a1, b2, c3, d5, e4 B. a5, b2, c3, d1, e4 C. a1, b4, c3, d5, e2 D. a3, b1, c4, d2, e5 E. a2, b1, c5, d4, e3

2. “Тэд багадаа хурга тугалын бэлчээр, сүүлдээ гүү саахаас авахуулаад ер салангид байгаагүй”

гэсэн өгүүлбэрт буй “тэд” хэн бэ? A. Олзод, Балжид хоёр B. Олзод, Нанзад хоёр C. Нанзад, Балжид хоёр D. Дэжид, Олзод хоёр E. Нанзад, Дэжид хоёр

3. “-Өнөөдөр бас л тачигнах нь дээ. Та гайгүй яваад хүрчих байгаа гэх нь эгээ л Нахиу Нанзад

дуугарав уу гэмээр.”- өгүүлбэрийн онцолсон үгийн утгыг олоорой. A. Ихэд шуурах B. Оройтох C. Ихэд хүйтрэх D. Борооших E. Цас орох

4. Олзод өвгөн Нанзадад ямар нэгэн тус хийчих юм сан гэж бодох болсны учир юу вэ?

A. Эмнэлэгт хүнд байхад нь цусаа өгч, амийг нь аварсан учраас B. Залуугийнхаа гэмийг цайруулах гэсэн учраас C. Өөрийнх нь бүсгүй мэт санаж явсан Балжидтай суусан учраас D. Хурдан хээрийнхээ удмын даагыг өгсөнд нь ихэд баярласны улмаас E. Аавынх нь үлдээсэн халтар манан хөөргийг буцааж өгсөн учраас

5. “Таарчих цустай хүн олдохгүй балардгийн даваан дээр бас нэг тийм хачин амьтан таарч амь

гарсан гээ биз” гэж хэн хэлсэн бэ? A. Олзод B. Балжид C. Нанзадын хүү D. Сумын эмч E. Нанзад

6. Эхэд дурдсан дараах үйл явдлуудын аль нь Олзод өвгөнд холбогдох вэ?

A. “Еэ элээ минь гэж, мартах нь. Ингэдэг л өгөр байгаа юм” гээд авдраа ухлаа. B. Нэгэн ачтан таарч, цусаа өгснөөр мань эр амь аврагдсан гэдэг. C. Бүрлээч маань энийг танд өгөх юм шүү гээд байсан. D. Хамраа угаачхаад мордоод явчхаж билээ. E. Сүүлийн үед чээжээр хатгуулаад нойр баахан муутай болсон.


�

7. Дараах хэлцээс аль нь “үхэх” гэсэн утгыг илэрхийлсэн байна вэ? A. Амь гарах B. Хойтохыг гүйцээх C. Бие барах D. Насыг элээх E. Сүйд хийх

8. Дараах өгүүлбэрүүдээс эхийн санаанд холбогдолгүй хэсгийг олоорой.

A. Хоёр биенээ үгүйлэх янзтай нутгийн буурал өвгөчүүл болцгоосон билээ. B. Гэхдээ миний бие баравч би чамтай хамт л үлдэх болов уу. C. Ээ монди минь дээ, энэ чинь чи байж шүү дээ. D. Бодвол, чи намайг дурсан санаж явах болно гэсэн юм болов уу даа. E. Яасан сүрхий дуурайгаа вэ. Урьд нь ер анзаарч байгаагүй юм байна.

9. Олзод өвгөний амийг аварсан ачтан нь Нанзад гэдгийг батлах баримт аль нь вэ?

A. Сумын бага эмчээс тэр ачтай тустай хүн хэн болохыг асуутал “Явуулын л хүн дээ” гэснээс өөр нэг их юм хэлээгүй.

B. Өнөө ачтаныг маань дайруулж хэлчхээд арсайтал инээлээ. C. Хормой дээрээ тавин задлахад аль цагийн мартах шахсан аавынх нь халтар манан

хөөрөг өөрийг нь хүлээж цөхөрсөн мэт хэвтэнэ. D. “Чи намайг л хэмлэж байвал барав. Тэр хүнээр багахан шиг оролдоорой” гээд таягныхаа

үзүүрийг явуулчихсан юм. E. Тэд багадаа хурга тугалын бэлчээр, сүүлдээ гүү саахаас авахуулаад ер салангид

байгаагүй.

10. Эхийн онцолсон хэсгийн хэв маягийг тодорхойлоорой. A. Үйл явдлыг нэг цагт зэрэгцүүлэн зурагласан тул тоочимж B. Үйл явдлыг дэс дараанд нь дүрслэн үзүүлсэн тул хүүрнэмж C. Хэрэг явдлын бодомжийн харьцаанаас шинэ дүгнэлт гаргасан тул эргэцүүлэмж D. Ямар нэг зүйлийн учир утгыг олон талаар задлан тайлбарласан тул тайлбарламж E. Үйл явдлын шалтгаант холбоог зэрэгцүүлэн үзүүлсэн тул хүүрнэмж, тоочимж хосолсон

хэв маяг

1918


�

ХОЁРДУГААР ХЭСЭГ [30 оноо]

Санамж:

Даалгавар тус бүрийн зааврыг анхааралтай уншиж ойлгоод гүйцэтгээрэй. Даалгавруудын хариуг хариултын хуудсанд тэмдэглэхгүй тул шалгалтын дэвтрийн

зохих зайд бичиж тэмдэглээрэй. Даалгавар бүрийн оноо харилцан адилгүй болно.

2.1. Дараах эхийн хэсгийг уншин зөв бичих дүрмийн алдаатай 5 үг олоод, засаж бичээрэй. Алдаатай 1 үг олбол 0,5 оноо, зөв болгон засвал 0,5 оноо. [5 оноо] Халх голын дайн дууссны дараа юуны өмнө Баян орж хүүтэйгээ уулзахаар явлаа. Манай ангийн ар гэрийнхэн сургуулийн байранд бөөнөөрөө байсан тул тэнд шууд очив. Хашааны хаалгаар орвол танидаг хэдэн эмэгтэй харагдхад нь шогшох шахам явсаар ойртвол тэд намайг хармагц майхан гэртээ үргэсэн тарвага шиг гүйлдэн ороцгоов.

Ташаарсан нь Залруулсан нь

2.2. Дараах эхийг уншаад кирил бичигт хөрвүүлээрэй. 0- 1 алдвал 5 оноо, 2- 4 алдвал 4 оноо, 5- 7 алдвал 3 оноо, 8- 10 алдвал 2 оноо, 11- 13 алдвал 1 оноо, 14-өөс дээш алдвал 0 оноотой болно.

[5 оноо]

......................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

ᠨᠢᠬᠡ ᠡᠳᠦᠷ ᠬᠦᠦ ᠨᠢ ᠮᠠᠯ ᠦ᠋ᠨ ᠡᠷᠢᠯ ᠳ᠋ᠤ

ᠶᠠᠪᠤᠬᠤ ᠪᠠᠨ ᠡᠪᠤᠭᠡᠨ ᠳ᠋ᠤ ᠠᠢᠢᠮᠠᠭ ᠦ᠋ᠨ

ᠳᠥᠪ ᠤᠷᠤᠵᠤ ᠳᠡᠬᠦᠤ  ᠶᠢᠨ  ᠢᠢᠠᠨ

ᠬᠡᠵᠢᠢ ᠡ᠋ ᠢᠷᠡᠬᠦ ᠢᠢ ᠰᠤᠷᠠᠭᠯᠠᠨ ᠡ᠋ ᠭᠡᠵᠤ

ᠦᠭᠦᠯᠡᠨ ᠭᠠᠷᠪᠠ

᠃ ᠲᠡᠭᠡᠬᠡᠳ

ᠡᠷᠭᠢᠵᠤ

ᠢᠷᠡᠬᠦ ᠳ᠋ᠡᠬᠡᠨ ᠳᠡᠬᠦᠦ ᠤᠳᠤ ᠬᠤᠯᠠ  ᠢᠢᠨ

ᠬᠤᠯᠠ ᠰᠤᠷᠭᠠᠭᠤᠯᠢ ᠬᠢᠵᠤ ᠠᠭᠠᠷ  ᠶᠢᠠᠷ

ᠨᠢᠰᠬᠦ ᠤᠭ᠋ᠤᠤᠠᠠ ᠢᠢᠯᠤᠭ ᠤᠳᠤᠨ ᠰᠤᠷᠠᠤ

ᠪᠠᠢᠢᠭ ᠡ᠋ᠭᠡᠪᠡ᠃


�

2.3. Та үе тэнгийнхэндээ мэдээлэл өгөх зорилгоор “Миний хамгийн дуртай нэвтрүүлэг” сэдвээр эх зохион бичээрэй. Энэхүү нэвтрүүлэг танд ямар ухаарал, баяр баясал төрүүлсэн хийгээд яагаад “хамгийн дуртай нэвтрүүлэг”-ээр онцолж байгаагаа баталж нотолж бичнэ үү. Бичихдээ бүтэц, өнгө аяс, сэдэв, агуулгын харьцааг оновчтой гаргаж, дүр дүрслэл, баримт мэдээллийг зохистой ашиглан зөв найруулгатай бичээрэй. Бичгийн соёл оноонд нөлөөлнө гэдгийг анхаарна уу. /Үгийн тоо 200- 250/ [20 оноо] ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ...................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ...................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ...................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ...................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

2120

Монгол хэл бичгийн шалгалт-2016 Хувилбар-B

�

НЭГДҮГЭЭР ХЭСЭГ

Санамж:


Гагнаас





-Бүрлээч маань энийг танд өгөх юм шүү гээд байсан. -Иш, юу юм бол доо, зайлуул. -Мэдэхгүй л дээ. Элдвийн юм л хэлээгүй. -За, за гээд авч өвөртлөөд гарав. Араас нь нэг хүү нь болох залуу гүйн гарч мордуулж өгөөд: -Өнөөдөр бас л тачигнах нь дээ. Та гайгүй яваад хүрчих байгаа гэх нь эгээ л Нахиу Нанзад

дуугарав уу гэмээр. “Яасан сүрхий дуурайгаа вэ. Урьд нь ер анзаарч байгаагүй юм байна. Хүний бие баравч, үр хүүхдээрээ дамжин хэдэн үедээ амьдардаг нь үнэн дэг ээ” гэж бодонгоо:


Нахиу Нанзад гэж дунд зэргийн нуруутай, хөнгөн шингэн, бэлэн цэцэн үгтэй нэгэн байсан аж. Нанзад, Олзод хоёр энэ нутгийн үе тэнгийн хоёр. Нэгэн үе залуу халуун ч байж, эрсэж тэрсэж явсан юм энэ хоёрт бий. Нанзад ганц насаар ах юм даг уу. Олзодыг цэргээс ирэхэд жилийн өмнө ирсэн Нанзад Олзодоос өрсөж Балжидтай тоонот гэрт толгой холбосноос үүдэлтэй. Олзод, Балжид хоёрынх голдуу айл саахалт явсан болоод тэр үү, тэд багадаа хурга тугалын бэлчээр, сүүлдээ гүү саахаас авахуулаад ер салангид байгаагүй тул Олзод түүнийг өөрийнхөө бүсгүй мэт л санаж явсан сан. Гэхдээ ил цагаан хадаг сүй тавиагүй байсан болохоор нэг их айхтар зүйлгүй, атаархал төдий байсан нь цагийн аясаар бүдгэрсээр сүүлдээ бие биенээ давах гэж хэл амаа билүүдсэн, хаа нэг уулзахаараа тоглож наргисан, бас ч гэж хоёр биенээ үгүйлэх янзтай нутгийн буурал өвгөчүүл болцгоосон билээ. “За байз Нахиутайгаа хэзээ хамгийн сүүлд уулзлаа даа” гэж санаснаа Нахиу


�

Нахиу л гэх. Хэн түүний хамрыг нахиу болголоо доо. Би шүү дээ. Тэр жил бас л хэд гурван үг шидэлцэж байгаад муу золиг чинь надад “За чи ч дээ, муу цустай лүд гээ биз дээ. Таарчих цустай хүн олдохгүй балардгийн даваан дээр бас нэг тийм хачин амьтан таарч амь гарсан гээ биз. Аз л юм даа. Нэг тэрэгний хоёр дугуй гэгчээр тийм амьтан байж л байдаг” гэж өнөө ачтаныг маань дайруулж хэлчхээд арсайтал инээхээр нь залуу ч байсныг хэлэх үү, гэнэтхэн дотроос нэг юм дүрэлзэж “Чи намайг л хэмлэж байвал барав. Тэр хүнээр багахан шиг оролдоорой” гээд таягныхаа үзүүрийг явуулчихсан нь хамарт нь таарч нахиу болгож орхисон доо. Уг нь бол их л уурламаар. Тэгсэн харин “Тэр хүнээ мартаагүй чинь овоо доо” гээд хамраа угаачхаад мордоод явчхаж билээ. Түүнээс хойш энэ нутгаар Нахиу Нанзад гэх болсон доо. Би ч эхэндээ гайгүй шиг байснаа нас ахих тусам эмзэглэж, түүнд ямар нэгэн тус хийчих юм сан гэж бодох болж билээ. Сайндаа ч биш л дээ зайлуул, залуугийн гэмийг л цайруулах гэсэн юм биз. Тэр жилийн намар мал тооллогоор Нанзадынх хоёр үхэр дутаад байгаа сураг гарангуут нь би эндээс хоёр үхэр холбож хөөгөөд гарсан. Ашгүй комиссынхон хөдлөөгүй байж. Би ч мэдээгүй дүр үзүүлж, зэлэн дээр байсан Балжид руу “Аль зун оодонгийн цагаар танай энэ хоёр мялан чинь манай хэдтэй нийлсэн. Ирээд авчхад яана. Одоо тэр тооллогынхон ирж явна гэнэ цаана чинь. Манайхаас илүү гараад сүйд хийнэ. Шоронгийн хадаас ч болох юм билүү” гэж хашхирчхаад үгийн ч зөрөөгүй давхиад явчихсан. Дотроо Нанзадад овоо тус хийж нүглээ цайруулж байгаа ухаантай. Сүүлд нь сонсохноо тоо толгой дутаагүй л сурагтай байсан. Дараа жил нь миний сонирхоод байсан хурдан хээрийнхээ удмын нэг даагыг хүүхдээр хөтлүүлээд “Тэр нэг хөл муу, хурд муу амьтанд буян болог” гээд явуулсан байсан. Бид гэж ийм л улс байж дээ. Тэгснээ хадуурч давхисан бодлоо эмхлэх мэт хэсэг байзнаснаа “Тийм л дээ. Сүүлд бид наадмын дараахан нэг уулзахад царай зүс нь тийм ч аятайхан харагдаагүй шүү.





2322


�

1. Эхэд орсон дараах үгсийн утгын тайлбарыг зөв харгалзуулсан хэсгийг олоорой. a. енгэнэх 1. үхрийг хараан хэлэх үг b. мялан 2. саалийн мал, үнээ, тугалын хашаа, хайс, саравч c. хадуурах 3. их дуугаар уйлах d. зэл 4. давхиж яваа морины ам дийлдэхгүй буруу тийш зулран одох e. маань 5. буддын шашны нэгэн зүйл уншлагын ном, тарни


2. “Чи намайг л хэмлэж байвал барав. Тэр хүнээр багахан шиг оролдоорой” гэсэн өгүүлбэрт буй

“тэр хүн” хэн бэ? A. Амийг нь аварсан хүн B. Балжид C. Цэргийн анд D. Сумын эмч E. Тооллогын хүн

3. “Эдгэж тэнхэрсэн Олзод сумын бага эмчээс тэр ачтай тустай хүн хэн болохыг асуутал

“Явуулын л хүн дээ” гэснээс өөр нэг их юм хэлээгүй.”- өгүүлбэрийн онцолсон үгийн утгыг олоорой. A. Нутгийн уугуул B. Жолооч хүн C. Малчин хүн D. Замын хүн E. Сумын уугуул

4. Олзод өвгөн нас ахих тусам эмзэглэх болсны учир юу вэ?

A. Өөрийнх нь амийг аварсан хүнийг өдий болтол олоогүйдээ B. Залуу насныхаа ааг омгоор Нанзадын хамрыг нахиу болгосондоо C. Хар багаасаа ижил дасал болсон Балжидтайгаа гэрлэж чадаагүйдээ D. Хайнагийн шар явгаар уургалж байгаад чирэгдэж хазгар болсондоо E. Аавынхаа үлдээсэн халтар манан хөөргийг явуулын хүнд алдсандаа

5. “Тэр ч үнэн бололтой. Чи ч яах вэ дээ, намайг бодвол залуу хүн арай болоогүй биз” гэж хэн

хэлсэн бэ? A. Балжид B. Нанзад C. Нанзадын хүү D. Сумын эмч E. Олзод

6. Эхэд дурдсан дараах үйл явдлуудын аль нь Нанзад өвгөнд холбогдох вэ?

A. Би эндээс хоёр үхэр холбож хөөгөөд гарсан. B. Үе үе чээж давчдаж, нүдэнд нь нулимс бүрэлзэхэд биеэ барьсаар явлаа. C. Хурдан хээрийнхээ удмын нэг даагыг хүүхдээр хөтлүүлээд явуулсан. D. Аавынхаа үлдээсэн нэг их том халтар манан хөөргөө үлдээгээд явлаа. E. Та нар муу эхийгээ л сайн харж хандаж байгаарай гэж захиад мордсон.


�

7. Дараах хэлцээс аль нь “хуурамч зан гаргах” гэсэн утгыг илэрхийлсэн байна вэ?

A. Нэг тэрэгний хоёр дугуй B. Үг шидэлцэх C. Дүр үзүүлэх D. Хэл амаа билүүдэх E. Үгийн зөрөөгүй


A. Ээ монди минь дээ, энэ чинь чи байж шүү дээ. B. Яасан сүрхий дуурайгаа вэ. Урьд нь ер анзаарч байгаагүй юм байна. C. Гэхдээ миний бие баравч би чамтай хамт л үлдэх болов уу. D. Хоёр биенээ үгүйлэх янзтай нутгийн буурал өвгөчүүл болцгоосон билээ. E. Бодвол, чи намайг дурсан санаж явах болно гэсэн юм болов уу даа.

9. Олзодын залуугийн гэмээ цайруулах гэснийг батлах баримт аль нь вэ?

A. Биеэ бодож, сайн л сууж байгаарай даа гэж аргадангуй хэлээд босов. B. “За одоо хойд төрлөө олох гэж ядаж явахад нь усан бороо цутгуулж саад хийгээд яах вэ”

хэмээн санан биеэ барьсаар явлаа. C. Мал тооллогоор Нанзадынх хоёр үхэр дутаад байгаа сураг гарангуут нь би эндээс хоёр

үхэр холбож хөөгөөд гарсан. D. Орны толгойн тушаа жижигхэн бор авдар ухаж, цагаан пансан алчууранд боодолтой юм

гарган өглөө. E. Уг нь бол их л уурламаар. Тэгсэн харин хамраа угаачхаад мордоод явчхаж билээ.

10. Эхийн онцолсон хэсгийн хэв маягийг тодорхойлоорой.

A. Үйл явдлын шалтгаант холбоог зэрэгцүүлэн үзүүлсэн тул хүүрнэмж, тоочимж хосолсон хэв маяг

B. Хэрэг явдлын бодомжийн харьцаанаас шинэ дүгнэлт гаргасан тул эргэцүүлэмж C. Үйл явдлыг нэг цагт зэрэгцүүлэн зурагласан тул тоочимж D. Үйл явдлыг дэс дараанд нь дүрслэн үзүүлсэн тул хүүрнэмж E. Ямар нэг зүйлийн учир утгыг олон талаар задлан тайлбарласан тул тайлбарламж

2524


�


Санамж:



2.1. Дараах эхийн хэсгийг уншин зөв бичих дүрмийн алдаатай 5 үг олоод, засаж бичээрэй. Алдаатай 1 үг олбол 0,5 оноо, зөв болгон засвал 0,5 оноо. [5 оноо] Хэдэн өдрийн дараа Должинтой сууж хурим хийгээд бид хоёр явсан. Хүмүүс сайн гэр бүлийн тухай ярихад бид хоёрын тухай заавал яридаг байж билээ. Цэргийн дарга нар үргэлж л манайхаар цугларж, бид олсноо олонтой хамтаран ууж идэж хөгжөлтэй наргиантай амьдарч байв. Бас Должин минь цэргийн дарга нарын ханзарсан урагдсныг оёж эх шиг нь байдаг байж билээ.


2.2. Дараах эхийг уншаад кирил бичигт хөрвүүлээрэй. 0- 1 алдвал 5 оноо, 2- 4 алдвал 4 оноо, 5-7 алдвал 3 оноо, 8- 10 алдвал 2 оноо, 11- 13 алдвал 1 оноо, 14-өөс дээш алдвал 0 оноотой болно.

[5 оноо]

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

ᠪᠦᠬᠦᠨ ᠬᠠᠯᠠᠭᠤᠨ ᠪᠠᠢᠢᠳᠠᠭ ᠠᠵᠡᠢ᠃

ᠪᠠᠢᠢᠯ ᠡ᠋᠃ ᠬᠠᠯᠠᠭᠤᠨ ᠡᠳᠤᠷ ᠶᠠᠭᠤᠮ ᠡ᠋

ᠪᠠᠯᠭᠤ ᠤᠤᠭᠤᠭ᠋ ᠡ᠋ ᠦᠭᠡᠢ ᠳ᠋ᠠᠬᠡᠨ ᠬᠠᠷᠠᠮᠰᠠᠵᠤ

ᠬᠤᠷᠳᠤᠨ ᠦᠩᠬᠡᠷᠡᠬᠦ ᠳ᠋ᠡᠭᠡᠨ ᠶᠠᠳᠠᠵᠤ ᠭᠠᠬᠴᠠ

ᠤᠷᠤᠰᠴᠤ ᠪᠠᠢᠢᠭᠰᠠᠨ ᠭᠤᠤᠯ ᠦ᠋ᠨ ᠳᠡᠷᠭᠡᠳᠡᠭᠦᠷ

ᠳᠦᠷᠪᠡᠨ ᠴᠠᠭ ᠦ᠋ᠨ ᠡᠮᠤᠨ ᠡ᠋ ᠴᠡᠯᠡᠯᠵᠡᠨ

ᠰᠡᠭᠦᠯ ᠳ᠋ᠡᠭᠡᠨ ᠵᠥᠪᠬᠡᠨ ᠤᠰᠤ ᠪᠤᠳᠤᠭᠳᠠᠵᠤ

ᠤᠰᠤ ᠪᠤᠳᠤᠭᠳᠠᠵᠤ ᠪᠠᠢᠢᠭᠰᠠᠨ  ᠶᠢᠡᠨ

ᠠᠩᠬᠠᠨ ᠳ᠋ᠠᠭ ᠠᠨ ᠬᠦ

ᠢᠳᠡᠨ ᠪᠤᠯᠠᠭ ᠦ᠋ᠨ


�

2.3. Та үе тэнгийнхэндээ мэдээлэл өгөх зорилгоор “Миний хамгийн дуртай нэвтрүүлэг” сэдвээр эх зохион бичээрэй. Энэхүү нэвтрүүлэг танд ямар ухаарал, баяр баясал төрүүлсэн хийгээд яагаад “хамгийн дуртай нэвтрүүлэг”-ээр онцолж байгаагаа баталж нотолж бичнэ үү. Бичихдээ бүтэц, өнгө аяс, сэдэв, агуулгын харьцааг оновчтой гаргаж, дүр дүрслэл, баримт мэдээллийг зохистой ашиглан зөв найруулгатай бичээрэй. Бичгийн соёл оноонд нөлөөлнө гэдгийг анхаарна уу. /Үгийн тоо 200- 250/ [20 оноо] ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

2726

Монгол хэл бичгийн шалгалт-2016 Хувилбар-C

�

НЭГДҮГЭЭР ХЭСЭГ [20 оноо]

Санамж:


Гагнаас





-Бүрлээч маань энийг танд өгөх юм шүү гээд байсан. -Иш, юу юм бол доо, зайлуул. -Мэдэхгүй л дээ. Элдвийн юм л хэлээгүй. -За, за гээд авч өвөртлөөд гарав. Араас нь нэг хүү нь болох залуу гүйн гарч мордуулж өгөөд: -Өнөөдөр бас л тачигнах нь дээ. Та гайгүй яваад хүрчих байгаа гэх нь эгээ л Нахиу

Нанзад дуугарав уу гэмээр. “Яасан сүрхий дуурайгаа вэ. Урьд нь ер анзаарч байгаагүй юм байна. Хүний бие баравч, үр хүүхдээрээ дамжин хэдэн үедээ амьдардаг нь үнэн дэг ээ” гэж бодонгоо:


Нахиу Нанзад гэж дунд зэргийн нуруутай, хөнгөн шингэн, бэлэн цэцэн үгтэй нэгэн байсан аж. Нанзад, Олзод хоёр энэ нутгийн үе тэнгийн хоёр. Нэгэн үе залуу халуун ч байж, эрсэж тэрсэж явсан юм энэ хоёрт бий. Нанзад ганц насаар ах юм даг уу. Олзодыг цэргээс ирэхэд жилийн өмнө ирсэн Нанзад Олзодоос өрсөж Балжидтай тоонот гэрт толгой холбосноос үүдэлтэй. Олзод, Балжид хоёрынх голдуу айл саахалт явсан болоод тэр үү, тэд багадаа хурга тугалын бэлчээр, сүүлдээ гүү саахаас авахуулаад ер салангид байгаагүй тул Олзод түүнийг өөрийнхөө бүсгүй мэт л санаж явсан сан. Гэхдээ ил цагаан хадаг сүй тавиагүй байсан болохоор нэг их айхтар зүйлгүй, атаархал төдий байсан нь цагийн аясаар бүдгэрсээр сүүлдээ бие биенээ давах гэж хэл амаа билүүдсэн, хаа нэг уулзахаараа тоглож наргисан, бас ч гэж хоёр биенээ үгүйлэх янзтай нутгийн буурал өвгөчүүл


�

болцгоосон билээ. “За байз Нахиутайгаа хэзээ хамгийн сүүлд уулзлаа даа” гэж санаснаа Нахиу Нахиу л гэх. Хэн түүний хамрыг нахиу болголоо доо. Би шүү дээ. Тэр жил бас л хэд гурван үг шидэлцэж байгаад муу золиг чинь надад “За чи ч дээ, муу цустай лүд гээ биз дээ. Таарчих цустай хүн олдохгүй балардгийн даваан дээр бас нэг тийм хачин амьтан таарч амь гарсан гээ биз. Аз л юм даа. Нэг тэрэгний хоёр дугуй гэгчээр тийм амьтан байж л байдаг” гэж өнөө ачтаныг маань дайруулж хэлчхээд арсайтал инээхээр нь залуу ч байсныг хэлэх үү, гэнэтхэн дотроос нэг юм дүрэлзэж “Чи намайг л хэмлэж байвал барав. Тэр хүнээр багахан шиг оролдоорой” гээд таягныхаа үзүүрийг явуулчихсан нь хамарт нь таарч нахиу болгож орхисон доо. Уг нь бол их л уурламаар. Тэгсэн харин “Тэр хүнээ мартаагүй чинь овоо доо” гээд хамраа угаачхаад мордоод явчхаж билээ. Түүнээс хойш энэ нутгаар Нахиу Нанзад гэх болсон доо. Би ч эхэндээ гайгүй шиг байснаа нас ахих тусам эмзэглэж, түүнд ямар нэгэн тус хийчих юм сан гэж бодох болж билээ. Сайндаа ч биш л дээ зайлуул, залуугийн гэмийг л цайруулах гэсэн юм биз. Тэр жилийн намар мал тооллогоор Нанзадынх хоёр үхэр дутаад байгаа сураг гарангуут нь би эндээс хоёр үхэр холбож хөөгөөд гарсан. Ашгүй комиссынхон хөдлөөгүй байж. Би ч мэдээгүй дүр үзүүлж, зэлэн дээр байсан Балжид руу “Аль зун оодонгийн цагаар танай энэ хоёр мялан чинь манай хэдтэй нийлсэн. Ирээд авчхад яана. Одоо тэр тооллогынхон ирж явна гэнэ цаана чинь. Манайхаас илүү гараад сүйд хийнэ. Шоронгийн хадаас ч болох юм билүү” гэж хашхирчхаад үгийн ч зөрөөгүй давхиад явчихсан. Дотроо Нанзадад овоо тус хийж нүглээ цайруулж байгаа ухаантай. Сүүлд нь сонсохноо тоо толгой дутаагүй л сурагтай байсан. Дараа жил нь миний сонирхоод байсан хурдан хээрийнхээ удмын нэг даагыг хүүхдээр хөтлүүлээд “Тэр нэг хөл муу, хурд муу амьтанд буян болог” гээд явуулсан байсан. Бид гэж ийм л улс байж дээ. Тэгснээ хадуурч давхисан бодлоо эмхлэх мэт хэсэг байзнаснаа “Тийм л дээ. Сүүлд бид наадмын дараахан нэг уулзахад царай зүс нь тийм ч аятайхан харагдаагүй шүү.





2928


�

1. Эхэд орсон дараах үгсийн утгын тайлбарыг зөв харгалзуулсан хэсгийг олоорой. a. хаваас 1. хатуурч дагтаршсан цас b. хайнагийн шар 2. монгол үхэр, сарлаг хоёрын дундаас гарсан, агталсан эр үхэр c. тоо толгой 3. мал амьтныг тоолох нэгж d. хөр цас 4. нэгэн зүйл нимгэн торгомсог барааны нэр e. панс 5. дээлийг хол хол хатгасан оёо


2. “Тэд багадаа хурга тугалын бэлчээр, сүүлдээ гүү саахаас авахуулаад ер салангид байгаагүй”

гэсэн өгүүлбэрт буй “тэд” хэн бэ? A. Олзод, Балжид хоёр B. Олзод, Нанзад хоёр C. Нанзад, Балжид хоёр D. Дэжид, Олзод хоёр E. Нанзад, Дэжид хоёр

3. “-Өнөөдөр бас л тачигнах нь дээ. Та гайгүй яваад хүрчих байгаа гэх нь эгээ л Нахиу Нанзад

дуугарав уу гэмээр.”- өгүүлбэрийн онцолсон үгийн утгыг олоорой. A. Ихэд шуурах B. Оройтох C. Ихэд хүйтрэх D. Борооших E. Цас орох

4. Олзод өвгөн Нанзадад ямар нэгэн тус хийчих юм сан гэж бодох болсны учир юу вэ?

A. Эмнэлэгт хүнд байхад нь цусаа өгч, амийг нь аварсан учраас B. Залуугийнхаа гэмийг цайруулах гэсэн учраас C. Өөрийнх нь бүсгүй мэт санаж явсан Балжидтай суусан учраас D. Хурдан хээрийнхээ удмын даагыг өгсөнд нь ихэд баярласны улмаас E. Аавынх нь үлдээсэн халтар манан хөөргийг буцааж өгсөн учраас

5. “Таарчих цустай хүн олдохгүй балардгийн даваан дээр бас нэг тийм хачин амьтан таарч амь

гарсан гээ биз” гэж хэн хэлсэн бэ? A. Олзод B. Балжид C. Нанзадын хүү D. Сумын эмч E. Нанзад

6. Эхэд дурдсан дараах үйл явдлуудын аль нь Олзод өвгөнд холбогдох вэ?

A. “Еэ элээ минь гэж, мартах нь. Ингэдэг л өгөр байгаа юм” гээд авдраа ухлаа. B. Нэгэн ачтан таарч, цусаа өгснөөр мань эр амь аврагдсан гэдэг. C. Бүрлээч маань энийг танд өгөх юм шүү гээд байсан. D. Хамраа угаачхаад мордоод явчхаж билээ. E. Сүүлийн үед чээжээр хатгуулаад нойр баахан муутай болсон.


�

7. Дараах хэлцээс аль нь “үхэх” гэсэн утгыг илэрхийлсэн байна вэ? A. Амь гарах B. Хойтохыг гүйцээх C. Бие барах D. Насыг элээх E. Сүйд хийх


A. Хоёр биенээ үгүйлэх янзтай нутгийн буурал өвгөчүүл болцгоосон билээ. B. Гэхдээ миний бие баравч би чамтай хамт л үлдэх болов уу. C. Ээ монди минь дээ, энэ чинь чи байж шүү дээ. D. Бодвол, чи намайг дурсан санаж явах болно гэсэн юм болов уу даа. E. Яасан сүрхий дуурайгаа вэ. Урьд нь ер анзаарч байгаагүй юм байна.

9. Олзод өвгөний амийг аварсан ачтан нь Нанзад гэдгийг батлах баримт аль нь вэ?

A. Сумын бага эмчээс тэр ачтай тустай хүн хэн болохыг асуутал “Явуулын л хүн дээ” гэснээс өөр нэг их юм хэлээгүй.

B. Өнөө ачтаныг маань дайруулж хэлчхээд арсайтал инээлээ. C. Хормой дээрээ тавин задлахад аль цагийн мартах шахсан аавынх нь халтар манан

хөөрөг өөрийг нь хүлээж цөхөрсөн мэт хэвтэнэ. D. “Чи намайг л хэмлэж байвал барав. Тэр хүнээр багахан шиг оролдоорой” гээд таягныхаа

үзүүрийг явуулчихсан юм. E. Тэд багадаа хурга тугалын бэлчээр, сүүлдээ гүү саахаас авахуулаад ер салангид

байгаагүй.

10. Эхийн онцолсон хэсгийн хэв маягийг тодорхойлоорой. A. Үйл явдлыг нэг цагт зэрэгцүүлэн зурагласан тул тоочимж B. Үйл явдлыг дэс дараанд нь дүрслэн үзүүлсэн тул хүүрнэмж C. Хэрэг явдлын бодомжийн харьцаанаас шинэ дүгнэлт гаргасан тул эргэцүүлэмж D. Ямар нэг зүйлийн учир утгыг олон талаар задлан тайлбарласан тул тайлбарламж E. Үйл явдлын шалтгаант холбоог зэрэгцүүлэн үзүүлсэн тул хүүрнэмж, тоочимж хосолсон

хэв маяг

3130


�


Санамж:



2.1. Дараах эхийн хэсгийг уншин зөв бичих дүрмийн алдаатай 5 үг олоод, засаж бичээрэй. Алдаатай 1 үг олбол 0,5 оноо, зөв болгон засвал 0,5 оноо. [5 оноо] Халх голын дайн дууссны дараа юуны өмнө Баян орж хүүтэйгээ уулзахаар явлаа. Манай ангийн ар гэрийнхэн сургуулийн байранд бөөнөөрөө байсан тул тэнд шууд очив. Хашааны хаалгаар орвол танидаг хэдэн эмэгтэй харагдхад нь шогшох шахам явсаар ойртвол тэд намайг хармагц майхан гэртээ үргэсэн тарвага шиг гүйлдэн ороцгоов.


2.2. Дараах эхийг уншаад кирил бичигт хөрвүүлээрэй. 0- 1 алдвал 5 оноо, 2- 4 алдвал 4 оноо, 5- 7 алдвал 3 оноо, 8- 10 алдвал 2 оноо, 11- 13 алдвал 1 оноо, 14-өөс дээш алдвал 0 оноотой болно.

[5 оноо]

......................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

ᠨᠢᠬᠡ ᠡᠳᠦᠷ ᠬᠦᠦ ᠨᠢ ᠮᠠᠯ ᠦ᠋ᠨ ᠡᠷᠢᠯ ᠳ᠋ᠤ

ᠶᠠᠪᠤᠬᠤ ᠪᠠᠨ ᠡᠪᠤᠭᠡᠨ ᠳ᠋ᠤ ᠠᠢᠢᠮᠠᠭ ᠦ᠋ᠨ

ᠳᠥᠪ ᠤᠷᠤᠵᠤ ᠳᠡᠬᠦᠤ  ᠶᠢᠨ  ᠢᠢᠠᠨ

ᠬᠡᠵᠢᠢ ᠡ᠋ ᠢᠷᠡᠬᠦ ᠢᠢ ᠰᠤᠷᠠᠭᠯᠠᠨ ᠡ᠋ ᠭᠡᠵᠤ

ᠦᠭᠦᠯᠡᠨ ᠭᠠᠷᠪᠠ

᠃ ᠲᠡᠭᠡᠬᠡᠳ

ᠡᠷᠭᠢᠵᠤ

ᠢᠷᠡᠬᠦ ᠳ᠋ᠡᠬᠡᠨ ᠳᠡᠬᠦᠦ ᠤᠳᠤ ᠬᠤᠯᠠ  ᠢᠢᠨ

ᠬᠤᠯᠠ ᠰᠤᠷᠭᠠᠭᠤᠯᠢ ᠬᠢᠵᠤ ᠠᠭᠠᠷ  ᠶᠢᠠᠷ

ᠨᠢᠰᠬᠦ ᠤᠭ᠋ᠤᠤᠠᠠ ᠢᠢᠯᠤᠭ ᠤᠳᠤᠨ ᠰᠤᠷᠠᠤ

ᠪᠠᠢᠢᠭ ᠡ᠋ᠭᠡᠪᠡ᠃


�

2.3. Та үе тэнгийнхэндээ мэдээлэл өгөх зорилгоор “Миний хамгийн дуртай нэвтрүүлэг” сэдвээр эх зохион бичээрэй. Энэхүү нэвтрүүлэг танд ямар ухаарал, баяр баясал төрүүлсэн хийгээд яагаад “хамгийн дуртай нэвтрүүлэг”-ээр онцолж байгаагаа баталж нотолж бичнэ үү. Бичихдээ бүтэц, өнгө аяс, сэдэв, агуулгын харьцааг оновчтой гаргаж, дүр дүрслэл, баримт мэдээллийг зохистой ашиглан зөв найруулгатай бичээрэй. Бичгийн соёл оноонд нөлөөлнө гэдгийг анхаарна уу. /Үгийн тоо 200- 250/ [20 оноо] ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ...................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ...................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ...................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ...................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

3332

Монгол хэл бичгийн шалгалт-2016 Хувилбар-D

�


Санамж:


Гагнаас





-Бүрлээч маань энийг танд өгөх юм шүү гээд байсан. -Иш, юу юм бол доо, зайлуул. -Мэдэхгүй л дээ. Элдвийн юм л хэлээгүй. -За, за гээд авч өвөртлөөд гарав. Араас нь нэг хүү нь болох залуу гүйн гарч мордуулж өгөөд: -Өнөөдөр бас л тачигнах нь дээ. Та гайгүй яваад хүрчих байгаа гэх нь эгээ л Нахиу Нанзад

дуугарав уу гэмээр. “Яасан сүрхий дуурайгаа вэ. Урьд нь ер анзаарч байгаагүй юм байна. Хүний бие баравч, үр хүүхдээрээ дамжин хэдэн үедээ амьдардаг нь үнэн дэг ээ” гэж бодонгоо:


Нахиу Нанзад гэж дунд зэргийн нуруутай, хөнгөн шингэн, бэлэн цэцэн үгтэй нэгэн байсан аж. Нанзад, Олзод хоёр энэ нутгийн үе тэнгийн хоёр. Нэгэн үе залуу халуун ч байж, эрсэж тэрсэж явсан юм энэ хоёрт бий. Нанзад ганц насаар ах юм даг уу. Олзодыг цэргээс ирэхэд жилийн өмнө ирсэн Нанзад Олзодоос өрсөж Балжидтай тоонот гэрт толгой холбосноос үүдэлтэй. Олзод, Балжид хоёрынх голдуу айл саахалт явсан болоод тэр үү, тэд багадаа хурга тугалын бэлчээр, сүүлдээ гүү саахаас авахуулаад ер салангид байгаагүй тул Олзод түүнийг өөрийнхөө бүсгүй мэт л санаж явсан сан. Гэхдээ ил цагаан хадаг сүй тавиагүй байсан болохоор нэг их айхтар зүйлгүй, атаархал төдий байсан нь цагийн аясаар бүдгэрсээр сүүлдээ бие биенээ давах гэж хэл амаа билүүдсэн, хаа нэг уулзахаараа тоглож наргисан, бас ч гэж хоёр биенээ үгүйлэх янзтай нутгийн буурал өвгөчүүл болцгоосон билээ. “За байз Нахиутайгаа хэзээ хамгийн сүүлд уулзлаа даа” гэж санаснаа Нахиу


�

Нахиу л гэх. Хэн түүний хамрыг нахиу болголоо доо. Би шүү дээ. Тэр жил бас л хэд гурван үг шидэлцэж байгаад муу золиг чинь надад “За чи ч дээ, муу цустай лүд гээ биз дээ. Таарчих цустай хүн олдохгүй балардгийн даваан дээр бас нэг тийм хачин амьтан таарч амь гарсан гээ биз. Аз л юм даа. Нэг тэрэгний хоёр дугуй гэгчээр тийм амьтан байж л байдаг” гэж өнөө ачтаныг маань дайруулж хэлчхээд арсайтал инээхээр нь залуу ч байсныг хэлэх үү, гэнэтхэн дотроос нэг юм дүрэлзэж “Чи намайг л хэмлэж байвал барав. Тэр хүнээр багахан шиг оролдоорой” гээд таягныхаа үзүүрийг явуулчихсан нь хамарт нь таарч нахиу болгож орхисон доо. Уг нь бол их л уурламаар. Тэгсэн харин “Тэр хүнээ мартаагүй чинь овоо доо” гээд хамраа угаачхаад мордоод явчхаж билээ. Түүнээс хойш энэ нутгаар Нахиу Нанзад гэх болсон доо. Би ч эхэндээ гайгүй шиг байснаа нас ахих тусам эмзэглэж, түүнд ямар нэгэн тус хийчих юм сан гэж бодох болж билээ. Сайндаа ч биш л дээ зайлуул, залуугийн гэмийг л цайруулах гэсэн юм биз. Тэр жилийн намар мал тооллогоор Нанзадынх хоёр үхэр дутаад байгаа сураг гарангуут нь би эндээс хоёр үхэр холбож хөөгөөд гарсан. Ашгүй комиссынхон хөдлөөгүй байж. Би ч мэдээгүй дүр үзүүлж, зэлэн дээр байсан Балжид руу “Аль зун оодонгийн цагаар танай энэ хоёр мялан чинь манай хэдтэй нийлсэн. Ирээд авчхад яана. Одоо тэр тооллогынхон ирж явна гэнэ цаана чинь. Манайхаас илүү гараад сүйд хийнэ. Шоронгийн хадаас ч болох юм билүү” гэж хашхирчхаад үгийн ч зөрөөгүй давхиад явчихсан. Дотроо Нанзадад овоо тус хийж нүглээ цайруулж байгаа ухаантай. Сүүлд нь сонсохноо тоо толгой дутаагүй л сурагтай байсан. Дараа жил нь миний сонирхоод байсан хурдан хээрийнхээ удмын нэг даагыг хүүхдээр хөтлүүлээд “Тэр нэг хөл муу, хурд муу амьтанд буян болог” гээд явуулсан байсан. Бид гэж ийм л улс байж дээ. Тэгснээ хадуурч давхисан бодлоо эмхлэх мэт хэсэг байзнаснаа “Тийм л дээ. Сүүлд бид наадмын дараахан нэг уулзахад царай зүс нь тийм ч аятайхан харагдаагүй шүү.





3534


�

1. Эхэд орсон дараах үгсийн утгын тайлбарыг зөв харгалзуулсан хэсгийг олоорой. a. енгэнэх 1. үхрийг хараан хэлэх үг b. мялан 2. саалийн мал, үнээ, тугалын хашаа, хайс, саравч c. хадуурах 3. их дуугаар уйлах d. зэл 4. давхиж яваа морины ам дийлдэхгүй буруу тийш зулран одох e. маань 5. буддын шашны нэгэн зүйл уншлагын ном, тарни


2. “Чи намайг л хэмлэж байвал барав. Тэр хүнээр багахан шиг оролдоорой” гэсэн өгүүлбэрт буй

“тэр хүн” хэн бэ? A. Амийг нь аварсан хүн B. Балжид C. Цэргийн анд D. Сумын эмч E. Тооллогын хүн

3. “Эдгэж тэнхэрсэн Олзод сумын бага эмчээс тэр ачтай тустай хүн хэн болохыг асуутал

“Явуулын л хүн дээ” гэснээс өөр нэг их юм хэлээгүй.”- өгүүлбэрийн онцолсон үгийн утгыг олоорой. A. Нутгийн уугуул B. Жолооч хүн C. Малчин хүн D. Замын хүн E. Сумын уугуул

4. Олзод өвгөн нас ахих тусам эмзэглэх болсны учир юу вэ?

A. Өөрийнх нь амийг аварсан хүнийг өдий болтол олоогүйдээ B. Залуу насныхаа ааг омгоор Нанзадын хамрыг нахиу болгосондоо C. Хар багаасаа ижил дасал болсон Балжидтайгаа гэрлэж чадаагүйдээ D. Хайнагийн шар явгаар уургалж байгаад чирэгдэж хазгар болсондоо E. Аавынхаа үлдээсэн халтар манан хөөргийг явуулын хүнд алдсандаа

5. “Тэр ч үнэн бололтой. Чи ч яах вэ дээ, намайг бодвол залуу хүн арай болоогүй биз” гэж хэн

хэлсэн бэ? A. Балжид B. Нанзад C. Нанзадын хүү D. Сумын эмч E. Олзод

6. Эхэд дурдсан дараах үйл явдлуудын аль нь Нанзад өвгөнд холбогдох вэ?

A. Би эндээс хоёр үхэр холбож хөөгөөд гарсан. B. Үе үе чээж давчдаж, нүдэнд нь нулимс бүрэлзэхэд биеэ барьсаар явлаа. C. Хурдан хээрийнхээ удмын нэг даагыг хүүхдээр хөтлүүлээд явуулсан. D. Аавынхаа үлдээсэн нэг их том халтар манан хөөргөө үлдээгээд явлаа. E. Та нар муу эхийгээ л сайн харж хандаж байгаарай гэж захиад мордсон.


�

7. Дараах хэлцээс аль нь “хуурамч зан гаргах” гэсэн утгыг илэрхийлсэн байна вэ?

A. Нэг тэрэгний хоёр дугуй B. Үг шидэлцэх C. Дүр үзүүлэх D. Хэл амаа билүүдэх E. Үгийн зөрөөгүй


A. Ээ монди минь дээ, энэ чинь чи байж шүү дээ. B. Яасан сүрхий дуурайгаа вэ. Урьд нь ер анзаарч байгаагүй юм байна. C. Гэхдээ миний бие баравч би чамтай хамт л үлдэх болов уу. D. Хоёр биенээ үгүйлэх янзтай нутгийн буурал өвгөчүүл болцгоосон билээ. E. Бодвол, чи намайг дурсан санаж явах болно гэсэн юм болов уу даа.

9. Олзодын залуугийн гэмээ цайруулах гэснийг батлах баримт аль нь вэ?

A. Биеэ бодож, сайн л сууж байгаарай даа гэж аргадангуй хэлээд босов. B. “За одоо хойд төрлөө олох гэж ядаж явахад нь усан бороо цутгуулж саад хийгээд яах вэ”

хэмээн санан биеэ барьсаар явлаа. C. Мал тооллогоор Нанзадынх хоёр үхэр дутаад байгаа сураг гарангуут нь би эндээс хоёр

үхэр холбож хөөгөөд гарсан. D. Орны толгойн тушаа жижигхэн бор авдар ухаж, цагаан пансан алчууранд боодолтой юм

гарган өглөө. E. Уг нь бол их л уурламаар. Тэгсэн харин хамраа угаачхаад мордоод явчхаж билээ.

10. Эхийн онцолсон хэсгийн хэв маягийг тодорхойлоорой.

A. Үйл явдлын шалтгаант холбоог зэрэгцүүлэн үзүүлсэн тул хүүрнэмж, тоочимж хосолсон хэв маяг

B. Хэрэг явдлын бодомжийн харьцаанаас шинэ дүгнэлт гаргасан тул эргэцүүлэмж C. Үйл явдлыг нэг цагт зэрэгцүүлэн зурагласан тул тоочимж D. Үйл явдлыг дэс дараанд нь дүрслэн үзүүлсэн тул хүүрнэмж E. Ямар нэг зүйлийн учир утгыг олон талаар задлан тайлбарласан тул тайлбарламж

3736


�


Санамж:



2.1. Дараах эхийн хэсгийг уншин зөв бичих дүрмийн алдаатай 5 үг олоод, засаж бичээрэй. Алдаатай 1 үг олбол 0,5 оноо, зөв болгон засвал 0,5 оноо. [5 оноо] Хэдэн өдрийн дараа Должинтой сууж хурим хийгээд бид хоёр явсан. Хүмүүс сайн гэр бүлийн тухай ярихад бид хоёрын тухай заавал яридаг байж билээ. Цэргийн дарга нар үргэлж л манайхаар цугларж, бид олсноо олонтой хамтаран ууж идэж хөгжөлтэй наргиантай амьдарч байв. Бас Должин минь цэргийн дарга нарын ханзарсан урагдсныг оёж эх шиг нь байдаг байж билээ.


2.2. Дараах эхийг уншаад кирил бичигт хөрвүүлээрэй. 0- 1 алдвал 5 оноо, 2- 4 алдвал 4 оноо, 5-7 алдвал 3 оноо, 8- 10 алдвал 2 оноо, 11- 13 алдвал 1 оноо, 14-өөс дээш алдвал 0 оноотой болно.

[5 оноо]

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

ᠪᠦᠬᠦᠨ ᠬᠠᠯᠠᠭᠤᠨ ᠪᠠᠢᠢᠳᠠᠭ ᠠᠵᠡᠢ᠃

ᠪᠠᠢᠢᠯ ᠡ᠋᠃ ᠬᠠᠯᠠᠭᠤᠨ ᠡᠳᠤᠷ ᠶᠠᠭᠤᠮ ᠡ᠋

ᠪᠠᠯᠭᠤ ᠤᠤᠭᠤᠭ᠋ ᠡ᠋ ᠦᠭᠡᠢ ᠳ᠋ᠠᠬᠡᠨ ᠬᠠᠷᠠᠮᠰᠠᠵᠤ

ᠬᠤᠷᠳᠤᠨ ᠦᠩᠬᠡᠷᠡᠬᠦ ᠳ᠋ᠡᠭᠡᠨ ᠶᠠᠳᠠᠵᠤ ᠭᠠᠬᠴᠠ

ᠤᠷᠤᠰᠴᠤ ᠪᠠᠢᠢᠭᠰᠠᠨ ᠭᠤᠤᠯ ᠦ᠋ᠨ ᠳᠡᠷᠭᠡᠳᠡᠭᠦᠷ

ᠳᠦᠷᠪᠡᠨ ᠴᠠᠭ ᠦ᠋ᠨ ᠡᠮᠤᠨ ᠡ᠋ ᠴᠡᠯᠡᠯᠵᠡᠨ

ᠰᠡᠭᠦᠯ ᠳ᠋ᠡᠭᠡᠨ ᠵᠥᠪᠬᠡᠨ ᠤᠰᠤ ᠪᠤᠳᠤᠭᠳᠠᠵᠤ

ᠤᠰᠤ ᠪᠤᠳᠤᠭᠳᠠᠵᠤ ᠪᠠᠢᠢᠭᠰᠠᠨ  ᠶᠢᠡᠨ

ᠠᠩᠬᠠᠨ ᠳ᠋ᠠᠭ ᠠᠨ ᠬᠦ

ᠢᠳᠡᠨ ᠪᠤᠯᠠᠭ ᠦ᠋ᠨ


�

2.3. Та үе тэнгийнхэндээ мэдээлэл өгөх зорилгоор “Миний хамгийн дуртай нэвтрүүлэг” сэдвээр эх зохион бичээрэй. Энэхүү нэвтрүүлэг танд ямар ухаарал, баяр баясал төрүүлсэн хийгээд яагаад “хамгийн дуртай нэвтрүүлэг”-ээр онцолж байгаагаа баталж нотолж бичнэ үү. Бичихдээ бүтэц, өнгө аяс, сэдэв, агуулгын харьцааг оновчтой гаргаж, дүр дүрслэл, баримт мэдээллийг зохистой ашиглан зөв найруулгатай бичээрэй. Бичгийн соёл оноонд нөлөөлнө гэдгийг анхаарна уу. /Үгийн тоо 200- 250/ [20 оноо] ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

3938

Монгол хэлний хичээлийн даалгавар Хувилбар-A

�

НЭГДҮГЭЭР ХЭСЭГ. СОНГОХ ДААЛГАВАР

Санамж:

1. Зохиолын хэсгийг анхааралтай уншиж, ойлгоорой. 2. Асуулт даалгавар бүрийг анхааралтай, дуустал уншиж гүйцэтгээрэй. 3. Эхээс сонгож авсан үг, өгүүлбэрийг эхийн утга санаатай холбож ажиглаарай. 4. Сонгох даалгавраас зөвхөн нэгийг сонгоорой. (Даалгавар бүр 2 оноотой)

Голомтоо манаж яваарай /өгүүллэгийн хэсгээс/

Би энд тэндээсээ нурж сэтэрсэн чулуун хороо сандайлан хөхөмдөг алсыг ширтэн суулаа.

Мал малын зах бэлчиж, ингэ ботго буйлалдан байдаг хаваржаа минь эзгүйрч, бууцны хөл морин халгайд идэгдэн, сэгсийсэн ногоон юм зөөлөн сэвшээнд бөхөлзөх нь улам ч гунигтай. Хэдэн болжмор чулуун хороо дамжин дэргэж, намайг газрын хаанаас гараад ирснийг хачирхах мэт бүлтэлзэн жиргэнэ. Тэр нь “Жигмэдданзангийн саарал толгойт буцаад ирчхэж” хэмээн хэлэлцэх лүгээ нэгэн адил. Таанын үнэрт салхи сэвэлзэж, харгана цэцэглэсэн Овоотын маань нүнжигтэй бор толгод байдгаараа хэдий ч нэг л юм дутаад байлаа. Миний багад энд найр хурим болж, унага тамгалж, эмнэг хангал сурган чухамдаа дэлхий хотолзуулсан их амьдрал буцалсан газрын нэг байв даа. Байсан юм үгүйрэх гэдэг нөхөж болшгүй гарз, эдгээж чадашгүй шарх мэт. Өнгөрсөн цагийнхаа давтагдашгүй бүхнийг дурсах нь өвгөрч яваа хүний хожуу ухаарал биз ээ. Ухаарлаа гээд над мэтийн хүн эдүгээ яалтай билээ. Ном эрдмийн мөр хөөнө хэмээн магнай тэнийж хөл хөнгөрсөн тэр хавар аав маань “Эрдэм номоо сураад эргээд ирээрэй. Нутаг эзгүйрчихдэг юм шүү” гэж шүүрс алдсан нь одоо ч чихнээ тодхон сонсогдох мэт. Аавын үгийг би хадны ус шиг урсган алдаж, орон хот дамжин олонтой бужигнаж явахдаа Цагаан дэрснийхээ энэ хаваржааг ор тас мартаагүй юм аа гэхэд санан дурсаж сүйд болсон нь үгүй. (С.Пүрэв)

1. “Нутаг эзгүйрч байгаа” гэсэн санааг илэрхийлсэн үг хэллэгийг олоорой. A. Энд тэндээсээ нурсан, харгана цэцэглэсэн B. Дэлхий хотолзуулсан их амьдрал буцалсан, бууцны хөл идэгдсэн C. Морин халгайд идэгдсэн, чулуун хороо нурж сэтэрсэн D. Мал малын зах бэлчсэн, салхи сэвэлзсэн E. Болжмор хороо дамжин дэргэсэн, ингэ ботго буйлалдсан

2. Эхийн дэвшүүлэн тавьсан асуудал буюу сэдвийг тодорхойлоорой.

A. Өнгөрсөн дурсамжийн тухай B. Аавыгаа үгүйлсэн сэтгэлийн тухай C. Сэтгэлийн хат суух тухай D. Амьдралын жам ёсны тухай E. Хожимдсон ухаарлын тухай

3. Эхийн санаанд холбогдолгүй хэсгийг олоорой.

A. Энэ хаваржааг ор тас мартаагүй юм аа гэхэд санан дурсаж сүйд болсон нь үгүй. B. Намайг газрын хаанаас гараад ирснийг хачирхах мэт бүлтэлзэн жиргэнэ. C. Аавын үгийг би хадны ус шиг урсган алдаж дээ. D. Эрдэм номоо сураад эргээд ирээрэй. Нутаг эзгүйрчихдэг юм шүү. E. Өвгөрч яваа хүний хожуу ухаарал биз ээ.


�

4. Эхийн онцолсон хэсгийн хэв маягийг зөв тодорхойлсныг олоорой.

A. Багын дурсамжийг цагийн дарааллын дагуу зураглан дүрсэлсэн тул хүүрнэмж B. Нутаг орноо орхин эзгүйрүүлээд байгаа шалтгааныг олон талаар задлан тайлбарласан

тул тайлбарламж C. Хэрэг явдлын бодомжийн харьцаанаас шинэ дүгнэлт гаргасан тул эргэцүүлэмж D. Нутгийнхаа уул ус, өвс ургамал зэргийг нэг цагт зэрэгцүүлэн зурагласан тул тоочимж E. Эх нутгийнхаа одоогийн байдал хийгээд тэдгээрээс гарах үр дагаврыг нотолсон тул

хүүрнэмж, эргэцүүлэмж хосолсон хэв маяг

5. “Ном эрдмийн мөр хөөнө хэмээн магнай тэнийж хөл хөнгөрсөн тэр хавар аав маань...” гэсэн өгүүлбэрийн онцолсон хэлц үгийг солин найруулбал аль нь хамгийн оновчтой байх вэ? A. магнай дээрээ цэцэг нэмсэн B. хөл дээрээ тогтож ядсан

C. сэтгэл сэргэсэн D. нар элээсэн E. магнайгаа хагартал баярласан

6. “Тэр нь “Жигмэдданзангийн саарал толгойт буцаад ирчхэж” хэмээн хэлэлцэх лүгээ нэгэн адил”- онцолсон үг эхийн аль үйл явдалтай холбогдох вэ? A. Хэдэн болжмор чулуун хороо дамжин дэргэх нь B. Ингэ ботго буйлалдан байдаг хаваржаа минь эзгүйрэх нь C. Таанын үнэрт салхи сэвэлзэх нь D. Бууцны хөл морин халгайд идэгдэн, сэгсийсэн ногоон юм зөөлөн сэвшээнд бөхөлзөх нь E. Намайг газрын хаанаас гараад ирснийг хачирхах мэт бүлтэлзэн жиргэх нь

7. Цөм бүтэцтэй өгүүлбэрийг олоорой.

A. Чулуун хороо сандайлна. B. Би сууна. C. Хаанаас ирснийг хачирхана. D. Ном эрдмийн мөр хөөнө. E. Ус шиг урсгана.

8. “Хэдэн болжмор чулуун хороо дамжин дэргэнэ” - онцолсон үг өгүүлбэрт ямар гишүүн болох

вэ? A. өгүүлэгдэхүүн B. өгүүлэхүүн C. шууд тусагдахуун D. шууд бус тусагдахуун E. хамжсан тодотгол

9. “Ингэ ботго буйлалдан байдаг хаваржаа минь эзгүйрчхэж.” – өгүүлбэрийн хэв шинжийг тодорхойлоорой. A. Угсарсан нийлмэл өгүүлбэр B. Энгийн өгүүлбэр C. Зэрэгцсэн нийлмэл өгүүлбэр D. Харилцан угсарсан нийлмэл өгүүлбэр E. Холимог нийлмэл өгүүлбэр

10. Эхийн өгүүлбэрүүдээс тонгоргон хувиргасныг олоорой.

A. Би чулуун хороо сандайлан хөхөмдөг алсыг ширтэн суулаа. B. Одоо ч чихнээ тодхон сонсогдсоор. C. Над мэтийн хүн ухаарлаа гээд эдүгээ яалтай билээ. D. Нутаг эзгүйрчихдэг юм шүү, миний хүү. E. Нөхөж болшгүй гарз, эдгээж чадашгүй шарх лугаа адил.

4140


�

11. “Миний багад энд найр хурим болж, унага тамгалж, эмнэг хангал сурган чухамдаа дэлхий хотолзуулсан их амьдрал буцалсан газрын нэг байв даа” гэсэн өгүүлбэрийн онцолсон үгийг солин найруулбал аль нь оновчтой байх вэ? A. ерөөсөө B. минийхээр C. ялангуяа D. үндсэндээ E. ёстой нэг

12. Найруулгын алдаатай өгүүлбэрийг олоорой. A. Халтар үрээний уяа сайхан таарсан ч түрүүлнэ гэхэд ам эртдэх байлаа. B. Би хаан сэнтийд заларснаас хойш гадагш гараагүй юм байна. C. Булгийн ундарга нь тасраагүй л бол оргилоод ирдэг жамтай. D. Мөнх өглөө эртлэн босоод, төрсөн тоонотоо зорин замд гарлаа. E. Би хэчнээн үлгэр хэд дахин яриулснаа ч санадаггүй юм.

13. Дараах холбоо үгсийн зүй тогтлыг ажиглаад, цэгийн оронд тохирохыг сонгоно уу. магнай тэнийх, эмнэг хангал, хөл хөнгөрөх, ......... A. хэдэн болжмор B. энэ хаваржаа C. найр хурим

D. өнгөрсөн цаг E. хадны ус шиг

14. “Миний багад энд найр хурим болж, унага тамгалж, эмнэг хангал сурган...” гэсэн өгүүлбэрийн онцолсон үгийн утгыг олоорой. A. Ардаг догшин, эдэлгээ уналгаа сураагүй морь B. Эдэлгээнд хэрэглэхээр засч агталсан адуу C. Явдал хурдан, хөл хөнгөн морь D. Давхил муутай боловч бяр тэнхээ сайтай морь E. Сайвраас хурдан явдалтай морь

15. Ерийн, үүсмэл, ганц тоот, заахын тийн ялгал, хамаатуулах нөхцөлтэй жинхэнэ нэрийг

олоорой. A. хаваржаагаа B. сэвшээнд C. ухаарал D. бүхнийг E. тэндээсээ

16. Төрөл биш утгатай үгийг олоорой. A. сэгсий- B. сэгсгэнэ- C. сэгсэлз- D. сэгсгэр E. сэгсгий

17. Үгийн аймгаар зөв бүлэглэсэн хэсгийг олоорой. A. нүнжигтэй, толгод, хожуу B. миний, их, тодхон C. зөөлөн, ногоон, хөхөмдөг D. гарз, шарх, нэг E. хэдэн, хожуу, олонтой

18. Найрах аргаар холбогдсон холбоо үгийг зөв бүлэглэсэн хэсгийг сонгоорой.

A. сэвшээнд бөхөлзөх, цагаан дэрс B. энэ хаваржаа, бүхнийг дурсах C. таанын үнэр, их амьдрал D. эрдмийн мөр, газрын нэг E. морин халгайд идэгдэх, ногоон юм

19. Гурван үет бүлэг үгс нь аль вэ?

A. хөнгөрсөн, чихнээ, урсган B. мартаагүй, сэгсийсэн, ирээрэй C. өнгөрсөн, эдгээж, дурсах D. унага, тамгалж, дэлхий E. харгана, салхи, цэцэглэсэн


�

20. Дараах холбоо үгийг ажиглаад, үндсэн утгаараа байгаа үгийг олоорой. A. сэтгэлээ өгөх B. хариу өгөх C. ам өгөх D. бэлэг өгөх E. тал өгөх

21. “Би энд тэндээсээ нурж сэтэрсэн чулуун хороо сандайлан хөхөмдөг алсыг ширтэн суулаа.” гэсэн өгүүлбэр дэх онцолсон бүтээврийг солин найруулбал аль нь хамгийн тохиромжтой вэ? A. -тал В. -нгаа С. -хлаар D. -аад E. -бал

22. “Ухаарлаа гээд над мэтийн хүн эдүгээ яалтай билээ” гэсэн өгүүлбэрийн онцолсон

бүтээврийн утгыг олоорой. A. Салган онцлох B. Батлан онцлох C. Магадлан онцлох

D. Ялган онцлох E. Зэрэгцүүлэн онцлох

23. Үйлийн орон заасан утга илтгэсэн “-дал” дагавартай бүлэг үгийг олоорой. A. өргөдөл, үхдэл, оргодол B. нүүдэл, буудал, суудал C. явдал, алхдал, гүйдэл D. гишгэдэл, боодол, захидал E. зардал, зүйдэл, заадал

24. “хорголыг” хэмээх үгийн зөв бичих дүрмийн тайлбарыг олоорой.

A. Эгшигт гийгүүлэгч аль тод хэлэгдэх талдаа заавал эгшигтэй бичигдэнэ. B. Оноосон нэрийн балархай эгшиг гээгдэхгүй. C. Эгшгээр төгссөн үгэнд үйл үг бүтээх -л дагавар залгахад шууд бичнэ. D. Заримдаг гийгүүлэгчээр төгссөн үгэнд үйл үг бүтээх -л дагавар залгахад эгшгийг өмнө нь

бичнэ. E. Үгийн дунд орсон ялгах эгшгийг гээдэггүй.

25. Буруу бичсэн бүлэг үгийг олоорой.

A. газраар, олонх, уулзахаар B. удамын, булагийн, боролно C. харчихыг, баатрын, ховлобол D. ажиллалаа, ховордсоноос, ястны E. нөхдөдөө, доторх, явъя

26. Д. Пүрэвдорж “Чингис” шүлгийн дараах мөрд дарааллаараа тохирох хэсгийг олоорой.

Амар заяа хомс доголон нулимст ......... Аврах тавилан мөхөс найман үеийн ......... Атаа хорслын ......... Есүхэйн хүү өссөн юм Аян дайны ......... есөн тугаа тахисан юм A. хорвоод, тэртээд, манцуйд, онгодоор B. манцуйд, хорвоод, тэртээд, онгодоор C. онгодоор, тэртээд, хорвоод, манцуйд D. тэртээд, онгодоор хорвоод, манцуйд E. хорвоод, манцуйд, тэртээд, онгодоор

27. Б. Лхагвасүрэн “Боржгины бор тал” шүлэгт “Эхийн сүү тагнайд амтагдаж...” гэсэн нь ямар

утгатай вэ? A. Ээж минь үгүйлэн бодогдсон B. Бага балчир насаа дурссан C. Ач тусыг нь санасан D. Элэг бүтэн амьдралыг үгүйлсэн E. Эхийн сүүг юугаар ч орлуулашгүй

4342


�

28. “...Уранхан цоморлигийг нь илээд үзвэл Унаганы уруул шиг зөөлхөн байлаа”- ямар зохиолын дүрслэлт хэсэг вэ? A. Би тэнгэрийн хүү /Ш.С/ B. Вансэмбэрүү /Б.Я/ C. Цоморлигоо нээсэн цэцэг /Д.М/ D. Хар ус нуурын шагшуурга /Б.Я/ E. Хөх даалимбан тэрлэг /Д.П/

29. Б. Лхагвасүрэн “Үр могой” найраглалын хэсгүүдээс амьдрах, амьд явах “эрх”-гүй хаягдаж

гээгдэн, хар буурин дээрээ үлдэж буй байдлыг илэрхийлсэн хэсгийг олоорой. A. Унтаа араатан шиг нам гүм, хатавчны завсраар шагалзана. B. Харанхуй тойрно, цалалзах жаврын үзүүрт хад улина. C. Хараал тойрно, азгүй азгүй гэхэд ийм заяа байдаг аа. D. Газардахын аранга тойрно, ганцаардлын айдас тойрно. E. Аваад хаячихаар хилэгнэнэ, аманд нь шургаж бүлээцэх гэнэ.

30. Монгол бичгийн эхийг уншаад зөв хөрвүүлснийг олоорой.

A. Өдөр явсан явдлыг шөнө шүүгтүн. Ичгүүр гэмт явдлыг ятгаж орхигтун.

B. Өдөр явсан явдлыгаа шөнө шүүгтүн. Ичгүүр гэмт явдлыгаа ятгаж орхигтун.

C. Өдөр явсан явдлаа шөнө шүүгтүн. Ичгүүр гэмт явдлаа ятгаж орхигтун.

D. Өдөр явсан явдлыг шөнөдөө шүүгтүн. Ичгүүр гэмт явдлыг ятгаж орхигтун.

E. Өдөр явсан явдлыг шөнө шүүгтүн. Ичгүүртэй гэмтэй явдлыг ятгаж орхигтун.

31. “ухаан” гэсэн үгийг монгол бичгээр зөв бичсэн хэсгийг олоорой. A. B. C. D. E.

ᠤᠬᠠᠭᠠᠨ

ᠤᠬᠤᠭᠠᠨ

ᠤᠤᠭᠠᠨ

ᠤᠡᠠᠭᠠᠨ

ᠤᠭᠠᠭᠠᠨ

32. Тийн ялгалын нөхцөлийг буруу дагуулсан хэсгийг олоорой. A. B. C. D. E.

ᠰᠡᠳᠤᠪ ᠢ᠋

ᠠᠷᠠᠳ ᠦ᠋ᠨ

ᠪᠢᠴᠢᠢᠡ᠋ ᠳ᠋ᠤ

ᠠᠢᠢᠯ ᠳ᠋ᠤ

ᠤᠷᠤᠨ ᠤ᠋

33. Холбох эгшгийн дүрмээр бичсэн үгийг олоорой. A. B. C. D. E.

ᠰᠡᠭᠤᠭᠠᠳ

ᠤᠷᠤᠭᠠᠳ

ᠮᠡᠳᠡᠭᠡᠳ

ᠶᠠᠪᠤᠭᠠᠳ

ᠵᠠᠬᠢᠷᠤᠭᠠᠳ

ᠢᠳᠬᠠᠵᠤ ᠤᠷᠬᠢᠭᠳᠤᠨ᠃

ᠢᠴᠢᠬᠦᠷᠢ ᠬᠡᠮᠳᠤ ᠶᠠᠪᠤᠳᠠᠯ ᠢ᠋

ᠰᠥᠨᠢ ᠰᠢᠭᠦᠺᠲᠤᠨ᠃

ᠡᠳᠤᠷ ᠶᠠᠪᠤᠭᠰᠠᠨ ᠶᠠᠪᠤᠳᠠᠯ ᠢ᠋


�

34. “-аасай4” нөхцөл залгахад аль нь өвөрмөц бичигдэх вэ? A. B. C. D. E.

ᠤᠷᠤ

ᠮᠡᠳᠡ

ᠲᠤᠨ

ᠢᠷᠡ

ᠪᠡᠷᠢ

35. Хатуу дэвсгэрээр төгссөн үгийг олоорой. A. B. C. D. E.

ᠠᠭᠠᠷ

ᠪᠠᠢᠢᠰᠢᠩ

ᠡᠷᠳᠡᠮ

ᠰᠤᠨᠢᠨ

ᠬᠦᠰᠡᠯ

36. “Хүний нүдний харцнаас олон зүйлийг мэдэж болдог” гэсэн өгүүлбэрийн онцолсон үг аль нь

вэ? A. B. C. D. E.

ᠬᠠᠷᠠᠴᠠ

ᠬᠠᠷᠠᠴᠤ ᠬᠠᠷᠴᠠ ᠬᠠᠷᠤᠴᠠ

ᠬᠠᠷᠤᠴᠤ

37. Цэгийн оронд тохирох нөхцөлийг нөхөж, зүйр цэцэн үг бүтээгээрэй.

ᠬᠦᠮᠨᠨ ᠤ᠋ ᠡᠷᠢᠶᠡᠨ

ᠳᠤᠲᠤᠷ ᠡ᠋ ··· ᠮᠤᠭᠠᠢ  ᠶᠢᠨ ᠡᠷᠢᠶᠡᠨ ᠭᠠᠳᠠᠨ ᠡ᠋ ···

A. B. C. D. E.

 ᠶᠢᠡᠨ ᠪᠠᠨ

ᠪᠠᠷ  ᠶᠢᠡᠷ ᠲᠠᠢ

38. Олон тооны

A. B. C. D. E.

ᠭᠡᠷ

ᠤᠭᠤᠰᠤᠷ

ᠮᠡᠯ

ᠠᠳᠤᠭᠤ

ᠭᠡᠤᠭᠡᠳ

39. Зөв бичсэн хэсгийг олоорой.

A. B. C. D. E.

ᠡᠨᠡ ᠪᠤᠯ ᠰᠠᠢᠢᠨ ᠤ᠋ ᠪᠤᠰᠤ᠂ ᠮᠠᠭᠤ  ᠶᠢᠨ ᠢᠷᠤ ᠳ᠋ᠠ᠃

ᠡᠨᠡ ᠪᠤᠯ ᠰᠠᠢᠢᠨ ᠤ᠋ ᠪᠢᠰᠢ᠂ ᠮᠠᠭᠤ  ᠶᠢᠨ ᠢᠷᠤ ᠡ᠋ ᠳ᠋ᠠ᠃

ᠡᠨᠡ ᠪᠤᠯ ᠰᠠᠢᠢᠨ ᠤ᠋ ᠪᠢᠰᠢ᠂ ᠮᠠᠭᠤ  ᠶᠢᠨ ᠶᠤᠷᠤ ᠳ᠋ᠠ᠃

ᠡᠨᠡ ᠪᠤᠯ ᠰᠠᠢᠢᠨ ᠤ᠋ ᠪᠢᠰᠢ᠂ ᠮᠠᠭᠤ  ᠶᠢᠨ ᠢᠷᠤᠭ᠋ ᠡ᠋ ᠳ᠋ᠠ᠃

ᠡᠨᠡ ᠪᠤᠯ ᠰᠠᠢᠢᠨ ᠤ᠋ ᠪᠤᠰᠤ᠂ ᠮᠠᠭᠤ  ᠶᠢᠨ ᠶᠤᠷ ᠡ᠋ ᠳ᠋ᠤ᠃

40. A. Зөвхөн хатуу дэвсгэрээр төгссөн нэр үгэнд дагуулна. B. Зөвхөн зөөлөн дэвсгэрээр төгссөн нэр үгэнд дагуулна. C. Эгшгээр төгссөн нэр үгэнд дагуулна. D. Эгшиг, зөөлөн дэвсгэрээр төгссөн нэр үгэнд дагуулна. E. “н”-ээр төгссөн нэр үгэнд дагуулна.

ᠳ᠋ᠤ нөхцөлийг дагуулан бичих зөв бодомжийг олоорой.

- ᠦ᠋ᠤᠨ дагаврыг дагуулахгүй хэсгийг олоорой.

4544

Монгол хэлний хичээлийн даалгавар Хувилбар-B

�1


Санамж:


Ээлж /өгүүллэгийн хэсгээс/

Найртай газар ахалж, нарийн цээл хоолойгоор “Тэнгэрийн агаар аа” гэж эхлээд аяны гурван

дугараа дуусгаад санаа нь амардаг тагжгар бор өвгөнийг Жагай гэнэ. Басхүү нутгийн олон түүнийг хэдэн малтайгаа хүний хэлээр ярьдаг, тэд нь хариу дуугардаггүй боловч үгнээс нь алхам ч зөрдөггүй гэлцэнэ. Үнэн ч байж магадгүй. Өвгөн мал малын захтай явж насыг элээсэн боловч тэр дундаас тэмээ гэдэг амьтныг шүтэж өдий хүрсэн бөлгөө. Гэтэл одоо өтөлж дээ, өтөлж. Үүнийгээ өнөөдөр мэдэж байгаа биш дээ. Гэвч нэг л гунигтай байлаа. Ширээ цагаан буур ямар мундаг амьтан байв даа. Хамаг тэмээдийн сүр сүлд болж, Хүйсийн говийг хүрэн улаан тэмээгээр дүүргэж явсан энэ сайхан амьтныхаа ялагдан дийлдэж, орилон зугтаахыг нь Жагай өвгөн өнөөдөр үзжээ. Өвгөн тэмээгээ хурааж ирэв. Гэртээ ормогц шар суран аргамж авч гарав. Ялсан баатрын сүр үзүүлэн толгой өргөж, тэнгэр дуугарах мэт хүрхрэн шил шөргөөж, цагаан хөөс тургин байсан хар тайлгийг ногтолж, баруун хөлийг нь баглан бөхнөөс нь зүүчхэв. Чингээд уул толгойлон бараадан дагасан цагаан буураа тууж ирэх нь тэр. Энэ муу хар тайлгийг хэмхэлбэл хэмхлэг гэж бодов. Дүүрсэн хэрэг юу л болбол болог. Гэвч тэр сайхан цагаан буур хүлэгтэй байгаа хар тайлгийг хэмхэлсэнгүй. Ойртсон ч үгүй. Өвгөн яах ч билээ дээ. Дэмий л нүдэндээ ус гүйлгэн, ерөөс амь зуух, амьдрахуйн тухай эргэцүүлэн суув. Өвгөн, цагаан буур хоёр өтөлж дээ, өтөлж. Ээлж нь ирдэг хорвоод яалтай ч билээ дээ. (Ш.Мягмар)

1. Жагай өвгөн яагаад хар тайлгийг ногтолсон бэ? A. Хар тайлаг нь тогтохгүй уулын толгой хэсч явчхаад байсан учраас B. Хайртай цагаан буурыг нь хэмхэлчих гээд байсан учраас C. Хар тайлаг нь тэнгэр дуугарах мэт хүрхрээд байсан учраас D. Цагаан буураа хар тайлгаас хариугаа аваг гэж бодсон учраас E. Хар тайлаг ялагдан дийлдэж, орилон зугтаахыг нь үзсэн учраас

2. Эхийн дэвшүүлэн тавьсан асуудал буюу сэдвийг тодорхойлоорой.

A. Аж төрөх ёсны тухай B. Амьдралын төлөөх тэмцлийн тухай C. Хүний сайхан сэтгэлийн тухай D. Малч ухааны тухай E. Хорвоогийн мөнх бусын тухай

3. Эхийн гол санаанд тохирох хэлцийг олоорой.

A. Дөч хүрсэн эр, дөрвөө дарсан ат. B. Буурнаас айсан тайлаг, буханд мөргүүлсэн бяруу. C. Цаг цагаараа байдаггүй, цахилдаг хөхөөрөө байдаггүй. D. Үхсэн буурын толгойноос амьд ат айх. E. Цаг нь болоход цасан дээр ч түймэр гардаг.

4. Эхийн онцолсон хэсгийн хэв маягийг зөв тодорхойлсныг олоорой.

A. Өвгөнд тохиолдсон явдлыг нэг цагт зэрэгцүүлэн зурагласан тул тоочимж B. Хэрэг явдлыг цагийн дарааллын дагуу өгүүлсэн тул хүүрнэмж C. Өвгөн хар тайлгаа ногтолсны шалтгааныг олон талаар задлан тайлбарласан тул

тайлбарламж D. Хэрэг явдлын шалтгааныг тайлбарласан, үйл явдлын өрнөлтэй учраас тайлбарламж,

хүүрнэмж хосолсон хэв маяг E. Өвгөн тэмээг шүтэх болсны учир начрыг баталсан тул эргэцүүлэмж


�

7

ХОЁРДУГААР ХЭСЭГ. ХАРГАЛЗУУЛАХ ДААЛГАВАР

Санамж: 1. Энэ хэсэг сонгох даалгавар биш тул харгалзааг зөв тогтоож, хариуг бөглөөрэй. 2. Зөв харгалзуулсан хариулт бүр нэг оноотой.

2.1. Хэлцийн утгыг тунгаан цэгийн оронд тохируулан харгалзуулаарай.

а. Тэр айлын нэг сайхан аяганых нь ..... орхисон гэв. 1. далан таваар бууж в. Хөхэчүс өгүүлрүүн: ..... эрийн зэрэгт оруулж эмээлийн дөрөөнд хүргээд, энхрий хөвгүүн та нарын эрхэм сайныг үзье гэж эх чинь одоо бодож байна хэмээв.

2. гарынхаа бээлий болгож

с. Цэргүүд өдөржин давхисан морьдоо оройн сэрүүнд ....., сул тавилаа.

3. буулгыг нь авч

d. Одоо энэ муу өвчтэй амьтныг ч ..... байж мэдэх юм шүү.

4. бохирыг нь арилгаж, борвийг нь сунгаж

e. ..... өгье. Зориг, арга хоёр чинь зөв байна. 5. бодийг нь хөтөлж

2.2. Харьяалахын тийн ялгалын нөхцөлийн утгад тохирох жишээг зөв харгалзуулаарай.

а. бүхлийн хэсгийг заасан утга 1. өвлийн дээл, хоногийн газар b. хэмжээ заасан утга 2. бэлчээрийн ургамал, говийн заг c. зориулалтын утга 3. өвсний хадуур, гутлын тос d. цаг хугацааны утга 4. морины дэл, дээлийн зах e. орших орны утга 5. дээлийн торго, алхмын газар

2.3. Дүрслэх хэрэглүүрийг тодорхойлолттой нь зөв харгалзуулаарай. a. зүйрлэл 1. Хоорондоо ямар ч төсөөгүй зүйлийг гадаад дотоод аль нэг

шалтгаант холбоогоор нь дамжуулан хамааруулж, нэгийг нөгөөгөөр орлуулан дүрслэх уран яруу хэрэглүүр

b. ёгтлол 2. Юмс үзэгдлийн гол мөн чанар юм уу, аль нэг шинжийг шууд бус, харин эсрэг утгаар нь сөргүүлэн гаргаж, тэдгээрийн хооронд агуулагдаж буй зөрчлийн эрчмийг ихэсгэх уран сайхны шоглолын арга

c. төлөөлөл 3. Уран зохиолд амьгүй юмс ба амьтныг хэл яриатай, хүний үйл хөдөлгөөн, явдал хийдэлтэй болгож үзүүлэх дүрслэл

d. егөөдөл 4. Нийтлэг төсөөтэй шинж бүхий хоёр юм үзэгдэл, ойлголтыг хооронд нь жишиж, нэгнийх нь уран сайхны онцлогийг ялгаруулан тодруулдаг дүрслэл

e. хүншүүлэл 5. Аливаа юм үзэгдлийг төсөө бүхий өөр юм үзэгдлээр орлуулан, үндсэн санаагаа далдуур гаргасан уран яруу хэрэглүүр

2.4. Зөвийг нь олж сонгоорой.

1 2 3 a Эр үгэнд “-ы” бичих үг угж урц булаг b Зөөлний тэмдэг “и” болох үг ахь + ж шаагь + ж тарь + ж c Ялгах эгшиггүй үг агна ботго мөргөл d “-на4” нөхцөлийг шууд залгах үг түрх + нэ цад + на өмс + нө е Эр үгэнд “-ий” бичих үг хавар таана хутаг

4746


�3

14. “Энэ муу хар тайлгийг хэмхэлбэл хэмхлэг гэж бодов.” гэсэн өгүүлбэрийн онцолсон үгийн утгыг олоорой. A. Нас гүйцсэн агтлаагүй эр тэмээ B. Ороо нь орсон буур C. Таваас дээш насны агталсан эр тэмээ D. Гурваас таван настай агтлаагүй тэмээ E. Нас бие гүйцсэн босоо бөхтэй тэмээ

15. Ерийн, үүсмэл, ганц тоот, заахын тийн ялгалтай, хамаатуулах нөхцөлгүй жинхэнэ нэрийг

олоорой. A. амьтныг B. буураа C. нүдэндээ D. өвгөнийг E. тайлгийг

16. Төрөл биш утгатай үгийг олоорой.

A. тагжий- B. тагжгана- C. тагжилз- D. тагжгар E. тагжирхай

17. Үгийн аймгаар зөв бүлэглэсэн хэсгийг олоорой. A. олон, тэд, муу B. боловч, өнөөдөр, баруун C. улаан, сайхан, басхүү D. шар, цагаан, хэдэн E. энэ, ямар, тэр


A. хүйсийн говь, нарийн хоолой B. тагжгар өвгөн, сайхан амьтан C. бөхнөөс зүүх, хар тайлаг D. хэдэн мал, хүний хэл E. тэмээгээр дүүргэх, малтайгаа ярих


A. хоолойгоор, малтайгаа, өнөөдөр B. нарийн, элээсэн, өдий C. шөргөөж, тургин, дуугардаггүй D. ногтолж, зүүчхэв, зугтаахыг E. амьдрахуйн, өргөж, ерөөс

20. Дараах холбоо үгийг ажиглаад, үндсэн утгаараа байгаа үгийг олоорой.

A. өнгөнд унах B. өндрөөс унах C. хэрэгт унах D. өрөнд унах E. сэтгэлээр унах

21. “Энэ сайхан амьтныхаа ялагдан дийлдэж, орилон зугтаахыг нь Жагай өвгөн өнөөдөр үзжээ”

гэсэн өгүүлбэр дэх онцолсон бүтээврийг солин найруулбал аль нь хамгийн тохиромжтой вэ? A. -ээд В. -нгээ С. -хлээр D. -тэл E. -вэл

22. “Өвгөн, цагаан буур хоёр өтөлж дээ, өтөлж.” гэсэн өгүүлбэрийн онцолсон бүтээврийн утгыг

олоорой. A. Салган онцлох B. Зэрэгцүүлэн онцлох C. Магадлан онцлох D. Ялган онцлох E. Батлан онцлох

23. Уг үйлийн үр дүн болсон юмыг заасан утга илтгэсэн “-дал4” дагавартай бүлэг үгийг олоорой.

A. өргөдөл, үхдэл, оргодол B. нүүдэл, буудал, суудал C. явдал, алхдал, гүйдэл D. боодол, захидал, зардал E. зүйдэл, заадал, гишгэдэл


�2

5. “Өвгөн мал малын захтай явж насыг элээсэн боловч тэр дундаас тэмээ гэдэг амьтныг шүтэж өдий хүрсэн бөлгөө” гэсэн өгүүлбэрийн онцолсон хэлцийн утгыг олоорой. A. ихэд өтөлж хөгшрөх B. амьдралаа өнгөрүүлэх C. ихэд гарших D. амьдралаа үрэх E. үеэ өнгөрөөх

6. “Басхүү нутгийн олон түүнийг хэдэн малтайгаа хүний хэлээр ярьдаг, тэд нь хариу

дуугардаггүй боловч үгнээс нь алхам ч зөрдөггүй гэлцэнэ”- онцолсон холбоосыг солин найруулбал аль нь оновчтой байх вэ? A. Ялангуяа B. Цаашилбал C. Барагцаалбал D. Түүнчлэн E. Харин


A. Өнөөдөр үзнэ. B. Ээлж нь ирнэ. C. Хариу дуугарна. D. Гэртээ орно. E. Хүний хэлээр ярина.

8. “Цагаан хөөс тургин байсан хар тайлгийг ногтолчхов.”- онцолсон үг өгүүлбэрт ямар гишүүн

болох вэ? A. өгүүлэгдэхүүн B. шууд бус тусагдахуун C. өгүүлэхүүн D. шууд тусагдахуун E. хамжсан тодотгол

9. “Гэртээ ормогц шар суран аргамж авч гарав.” - өгүүлбэрийн хэв шинжийг тодорхойлоорой.

A. Энгийн өгүүлбэр B. Зэрэгцсэн нийлмэл өгүүлбэр C. Угсарсан нийлмэл өгүүлбэр D. Харилцан угсарсан нийлмэл өгүүлбэр E. Холимог нийлмэл өгүүлбэр


A. Тэд нь хариу дуугардаггүй ч гэсэн үгнээс нь алхам ч зөрдөггүй гэлцэнэ. B. Ялсан баатрын сүр үзүүлж толгойгоо өргөөд, тэнгэр дуугарах мэт хүрхрэн шилээ

шөргөөнө. C. Хар тайлгийг ногтолсны дараа баруун хөлийг нь баглаад бөхнөөс нь зүүчхэв. D. Юу л болбол болог, дүүрсэн хэрэг. E. Тэр сайхан цагаан буур хүлэгтэй байгаа хар тайлгийг хэмхэлсэн ч үгүй, ойртсон ч үгүй.

11. Эргэлзэн таамаглах баймж утгатай өгүүлбэрийг олоорой.

A. Үнэн ч байж магадгүй. B. Үүнийгээ өнөөдөр мэдэж байгаа биш дээ. C. Үгнээс нь алхам ч зөрдөггүй гэлцэнэ. D. Ширээ цагаан буур ямар мундаг амьтан байв даа. E. Өвгөн яах ч билээ дээ.

12. Найруулгын алдаатай өгүүлбэрийг олоорой.

A. Бүгд гайхамшгийг бүтээх авьяасгүй ч гайхамшгийг бүтээсэн мэт аашлах болжээ. B. Чалчаа хүн бол хэн хүний уншиж болох дугтуйгүй захидал мөн. C. Бид эртэлж мордсон тул одоо нэгэнт Нэрст уулын ар бэлийг барьж явна. D. Говь нутагт булаг шанд байтугай худаг ширгээсэн их ган болов. E. Хүмүүс хайр дурлалын арга зам, түүний хүчийг мэдэх ёстой.

13. Дараах холбоо үгсийн зүй тогтлыг ажиглаад, цэгийн оронд тохирохыг сонгоно уу. цагаан буур, мэдэж бай-, мундаг амьтан, .........

A. хэдэн мал B. сүр сүлд C. амьдрахуйн тухай D. цагаан хөөс E. насыг элээ-

4948


�5

30. Монгол бичгийн эхийг уншаад зөв хөрвүүлснийг олоорой. A. Алтыг арчхад улам сайхан өнгө гарна.

Нүүрсийг угаахад улам харлана. B. Алтыг арчваас улам сайхан өнгө гарах.

Нүүрсийг угааваас улам харлах. C. Алтыг арчвал улам сайхан өнгө гарах.

Нүүрсийг угаавал улам харлах. D. Алтыг арчвал улам сайхан өнгө гардаг.

Нүүрсийг угаавал улам харладаг. E. Алтыг арчваас улам илүү өнгө гарах.

Нүүрсийг угааваас улам харлах.

31. “нуруу” гэсэн үгийг монгол бичгээр зөв бичсэн хэсгийг олоорой. A. B. C. D. E. ᠨᠤᠷᠤᠭᠤ

ᠨᠢᠷᠠᠭᠤ

ᠨᠤᠷᠡᠭᠤ

ᠨᠢᠷᠤᠭᠤ

ᠨᠢᠷᠤᠭ᠋ ᠡ᠋

32. Тийн ялгалын нөхцөлийг буруу дагуулсан хэсгийг олоорой.

A. B. C. D. E.

ᠨᠦᠬᠦᠷ ᠢ᠋

ᠮᠤᠯᠤᠮ ᠦ᠋ᠨ

ᠴᠠᠭ ᠳ᠋ᠤ

ᠨᠠᠪᠴᠢ ᠳ᠋ᠤ

ᠴᠠᠭᠠᠨ ᠤ᠋

33. Холбох эгшгийн дүрмээр бичсэн үгийг олоорой.

A. B. C. D. E.

ᠬᠤᠰᠤᠭᠠᠷᠠᠢ

ᠬᠠᠷᠢᠭᠠᠷᠠᠢ

ᠠᠮᠠᠷᠠᠭᠠᠷᠠᠢ

ᠵᠠᠷᠤᠭᠠᠷᠠᠢ

ᠭᠠᠷᠤᠭᠠᠷᠠᠢ

34. “-уузай2” нөхцөл залгахад аль нь өвөрмөц бичигдэх вэ?

A. B. C. D. E.

ᠪᠤᠳᠤ

ᠮᠤᠷᠳᠠ

ᠴᠢᠨ

ᠨᠤᠷᠠ

ᠤᠷᠢ

35. Хатуу дэвсгэрээр төгссөн үгийг олоорой.

A. B. C. D. E.

ᠰᠤᠷᠢᠯᠲᠠ

ᠰᠦᠷᠦᠭ

ᠡᠪᠦᠯ ᠲᠡᠮᠡᠬᠡ

ᠡᠭᠡᠴᠢ

36. “Та нар аргал түлшээ сайн бэлдсэн үү?” гэсэн өгүүлбэрийн онцолсон үг аль нь вэ?

A. B. C. D. E.

ᠠᠷᠭᠠᠯ

ᠠᠷᠭᠠᠯᠢ ᠠᠷᠭᠠᠯᠠ ᠠᠷᠭᠤᠯ ᠠᠷᠠᠭᠠᠯ

ᠠᠯᠲᠠ  ᠶᠢ ᠠᠷᠴᠢᠪᠠᠯ ᠤᠯᠠᠮ

ᠰᠠᠶᠢᠬᠠᠨ ᠦᠩᠬᠡ ᠭᠠᠷᠬᠤ᠃

ᠨᠢᠬᠦᠷᠡᠰᠤ  ᠢᠢ ᠤᠭᠠᠪᠠᠯ ᠤᠯᠠᠮ

ᠬᠠᠷᠠᠯᠠᠬᠤ᠃


�

4

24. “уутал-” хэмээх үгийн зөв бичих дүрмийн тайлбарыг олоорой.

A. Эгшигт гийгүүлэгч аль тод хэлэгдэх талдаа заавал эгшигтэй бичигдэнэ. B. Заримдаг гийгүүлэгчийн дараа заримдаг гийгүүлэгч ороход заавал эгшигтэй бичигдэнэ. C. Эгшгээр төгссөн үгэнд үйл үг бүтээх -л дагавар залгахад шууд бичнэ. D. Заримдаг гийгүүлэгчээр төгссөн үгэнд үйл үг бүтээх –л дагавар залгахад эгшгийг өмнө

нь бичнэ. E. Үгийн дунд орсон ялгах эгшгийг гээдэггүй.


A. харзана, явхад, бусадыг B. бусдадаа, бодъё, цуурчхаад C. дээрх, тугаллалаа, одсоны D. оёё, дурсаж, усажна E. гарчихыг, аюул, булгийн

26. Ц. Дамдинсүрэн “Зугаацахаар мордсон нь” найраглалын дараах мөрд дарааллаараа тохирох

хэсгийг олоорой. Ачаатай цагаан тэмээ ......... байгаа ч юм шиг Арслан барс хоёр ......... байгаа ч юм шиг Араг үүрсэн эхнэр ......... байгаа ч юм шиг Хурмастын цагаан үүл, хувилгаан цагаан үүл Хоромхон зуур ......... хурын ус болно. A. ноцолдож, хэвтэж, бүжиглэж, хувилж B. хэвтэж, ноцолдож, бүжиглэж, хувилж C. бүжиглэж, хувилж, хэвтэж, ноцолдож, D. хувилж, хэвтэж, ноцолдож, бүжиглэж, E. хэвтэж, ноцолдож, хувилж, бүжиглэж

27. Б. Лхагвасүрэн “Боржгины бор тал” шүлэгт:

“Тэргэл саран туулж баралгүй хээр хонодог Тэнгэрийн хэвтэр буурал тал минь...” гэсэн нь ямар утгатай вэ? A. Миний эх нутаг ийм л уудам, бас уужим B. Унасан газар угаасан ус минь C. Эх нутаг минь оршин буй чанараараа хамгаас нандин D. Хүний үүтгэл тэнгэрээс эхтэй E. Тэнгэр эцэг минь, газар эх минь

28. “Эх нутаг минь шүлэг шиг сайхан

Эх орон минь дуу шиг сайхан Эргэх дөрвөн цагт амьд явах сайхан Эрээн цавд бороо орох нь сайхан” - ямар зохиолын дүрслэлт хэсэг вэ? A. Зугаацахаар мордсон нь /Ц.Дамдинсүрэн/ B. Дөрвөн цаг /Д.Нямсүрэн/ C. Хүлэг минь, шүлэг минь /Б.Явуухулан/ D. Монголын их амар амгалан /Ц.Бавуудорж/ E. Бороотой өдрийн таталбар /Ц.Чимэддорж/

29. Б. Лхагвасүрэн “Ижийтэйгээ байхад би баян байсан...” шүлгийн хэсгээс эжийгээ алдсан хүн

ижийтэйгээ дахин учрах сан гэсэн мөнхийн эрэлд хатдаг болохыг дүрсэлсэн хэсгийг олоорой. A. Энэ хорвоогийн үхлээс бусдыг тоож гуйхгүй гуйлгачин болсон B. Судас нь лугшиж халуу дүүгсэн бурхны өвөр дээр тоглодог байсан C. Сүүдэр болон уул илж, хойноос нь дагана D. Сүнс зайлам харанхуйн дунд сүү нөмөрч унтдаг байсан E. Эжий минь над руу инээгээд ирэхэд энэхэн замбуутивийн нар над дээр асгардаг байсан

5150


�

7




a. ..... л болчихлоо. Чи мөн шидтэй хүн юм аа. 1. өргөсийг нь авсан юм шиг b. Галдангийн хүүхдүүд гэж ..... сахилгагүй хэдэн

монди бий. 2. үнсэнд хаясан шалз шиг

c. Эрдэнэ чамайг ..... орхисон шүү дээ. 3. өрөмний өт шиг d. Хэдэн удаа гуйгаад, цусаар уйлсан ч

хөдөлдөггүй ..... зөрүүд бурангуй этгээд юм гэнэ.

4. хэрсэн бух шиг

e. Жамбал, Түгжил хоёр хэдий болтол ингээд л .... хялалзан суухыг хэн мэдэх вэ.

5. буруу ишилсэн сүх шиг

2.2. Гарахын тийн ялгалын нөхцөлийн утгад тохирох жишээг зөв харгалзуулаарай.

a. нэг юм нөгөөгөөс салж холдох утга 1. махнаас огтлох, цайнаас уух b. бүхлийн хэсэг болох утга 2. багаасаа ухаарах, өвлөөс бэлтгэх c. аливаа үйлийн эхлэх, үүсэх утга 3. түймрээс зайлах, уснаас гарах d. үйлийн эхлэх цагийн утга 4. залхуугаас болох, хүйтнээс цэцэг үхэх e. үйлийн шалтгаан болох юмын утга 5. эхээс төрөх, хониноос хурга гарах

2.3. Дүрслэх хэрэглүүрийг тодорхойлолттой нь зөв харгалзуулаарай. a. хүншүүлэл 1. Нийтлэг төсөөтэй шинж бүхий хоёр юм үзэгдэл, ойлголтыг

хооронд нь жишиж, нэгнийх нь уран сайхны онцлогийг ялгаруулан тодруулдаг дүрслэл

b. төлөөлөл 2. Юмс үзэгдлийн гол мөн чанар юм уу, аль нэг шинжийг шууд бус, харин эсрэг утгаар нь сөргүүлэн гаргаж, тэдгээрийн хооронд агуулагдаж буй зөрчлийн эрчмийг ихэсгэх уран сайхны шоглолын арга

c. ёгтлол 3. Уран зохиолд амьгүй юмс ба амьтныг хэл яриатай, хүний үйл хөдөлгөөн, явдал хийдэлтэй болгож үзүүлэх дүрслэл

d. егөөдөл 4. Хоорондоо ямар ч төсөөгүй зүйлийг гадаад дотоод аль нэг шалтгаант холбоогоор нь дамжуулан хамааруулж, нэгийг нөгөөгөөр орлуулан дүрслэх уран яруу хэрэглүүр

e. зүйрлэл 5. Аливаа юм үзэгдлийг төсөө бүхий өөр юм үзэгдлээр орлуулан, үндсэн санаагаа далдуур гаргасан уран яруу хэрэглүүр


1 2 3 a “-на4” нөхцөлийг шууд залгах үг үмх + нэ дурс + на наад + на b Зөөлний тэмдэг “и” болох үг сахь + ж уугь + ж уль + ж c Эр үгэнд “-ы” бичих үг харц тараг жонш d Ялгах эгшиггүй үг тугал түргэн нугас е Эр үгэнд “-ий” бичих үг орон торго олбог


�6


ᠤᠬᠠᠭᠠᠨ ᠲᠠᠢ ᠬᠦᠮᠦᠨ ᠢ᠋

ᠦᠭᠡ ···

ᠠᠭᠤᠷ ᠲᠠᠢ ᠬᠦᠮᠦᠨ ᠢ᠋

ᠠᠷᠭ᠋ ᠡ᠋ ···

A. B. C. D. E.

 ᠶᠢᠠᠨ ᠪᠠᠨ

ᠲᠠᠢ

  ᠶᠢᠠᠷ ᠪᠠᠷ


A. B. C. D. E.

ᠮᠠᠯᠠᠭᠠᠢ

ᠲᠠᠤᠯᠠᠢ

ᠰᠠᠨᠠᠯ

ᠠᠳᠤᠭᠤ

ᠬᠠᠰᠢᠢ ᠡ᠋


A. B. C. D. E. ᠲᠡᠭᠦᠨ ᠤ᠋ ᠨᠢᠳᠦᠨ ᠳᠤ ᠨᠢᠯᠮᠤᠰᠤ ᠭᠢᠯᠠᠯᠴᠠᠵᠤ ᠪᠠᠢᠢᠪᠠ

᠃

ᠲᠡᠭᠦᠨ ᠤ᠋ ᠨᠦᠳᠦᠨ ᠳ᠋ᠤ ᠨᠢᠯᠪᠤᠰᠤ ᠭᠢᠯᠠᠯᠵᠠᠴᠤ ᠪᠠᠢᠢᠪᠠ

᠃

ᠲᠡᠭᠦᠨ ᠤ᠋ ᠨᠢᠳᠦᠨ ᠳ᠋ᠤ ᠨᠢᠯᠪᠠᠰᠤ ᠭᠢᠯᠠᠯᠴᠠᠵᠤ ᠪᠠᠢᠢᠪᠠ

᠃

ᠲᠡᠭᠡᠨ ᠤ᠋ ᠨᠢᠳᠦᠨ ᠳᠤ ᠨᠢᠯᠮᠤᠰᠤ ᠭᠢᠯᠠᠯᠵᠠᠵᠤ ᠪᠠᠢᠢᠪᠠ

᠃

ᠲᠡᠭᠦᠨ ᠤ᠋ ᠨᠢᠳᠦᠨ ᠳ᠋ᠤ ᠨᠢᠯᠪᠤᠰᠤ ᠭᠢᠯᠠᠯᠵᠠᠵᠤ ᠪᠠᠢᠢᠪᠠ

᠃

40.

A. Зөвхөн зөөлөн дэвсгэрээр төгссөн нэр үгэнд дагуулна. B. Зөвхөн хатуу дэвсгэрээр төгссөн нэр үгэнд дагуулна. C. Эгшгээр төгссөн нэр үгэнд дагуулна. D. Эгшиг, зөөлөн дэвсгэрээр төгссөн нэр үгэнд дагуулна. E. “н”-ээр төгссөн нэр үгэнд дагуулна.

ᠳᠤ нөхцөлийг дагуулан бичих зөв бодомжийг олоорой.

- ᠨᠤᠭᠤᠤᠨ

дагаврыг дагуулахгүй хэсгийг олоорой.

5352

Монгол хэлний хичээлийн даалгавар Хувилбар-C

�2

5. “Гэнэт ноход хуцалдаж, хүмүүсийн уухай туухай хад цохио цуурайтуулан бөөн дайрлага нөмрөв.”- гадаад холбоосын утгыг олоорой. A. ялгах B. тодруулах C. ерөнхийлөх D. санамсаргүй тохиол E. хэм хэмжээт

6. “Ёох, Дүгнэн минь ийм л хайрхан даа.” - онцолсон өгүүлбэрийн утгыг олоорой.

A. Өгүүлэгчийн найрсаг харьцааны баймжийг илэрхийлсэн утгатай. B. Хүн ба амьтанд хандсан утгатай. C. Өгүүлэгчийн сэтгэлийн хөдөлгөөний өнгө аясыг илэрхийлсэн утгатай. D. Баталсан утгатай. E. Өгүүлэгчийн мэдрэхүйн шинж байдлыг үзүүлсэн утгатай.


A. Өөр тийшээ хурдална. B. Амьтанд үл анзаарагдана. C. Агшин зуур ухаан гүйлгэнэ. D. Ноход туулай хөөнө. E. Үнэртэй хийгээ түгжинэ.

8. “Ойртон айсуй үргээлгийнхэн болон тэдний нохдоос хэрхэн бултах вэ.”- онцолсон үг

өгүүлбэрт ямар гишүүн болох вэ? A. өгүүлэгдэхүүн B. шууд бус тусагдахуун C. өгүүлэхүүн D. шууд тусагдахуун E. хамжсан тодотгол

9. “Аюул өнгөрмөгц ээж нь та нарыг төрүүлнэ.” - өгүүлбэрийн хэв шинжийг тодорхойлоорой.

A. Энгийн өгүүлбэр B. Зэрэгцсэн нийлмэл өгүүлбэр C. Харилцан угсарсан нийлмэл өгүүлбэр D. Холимог нийлмэл өгүүлбэр E. Угсарсан нийлмэл өгүүлбэр


A. Борхондлойт нь Дүгнэн хайрхны өмч гэнэ. B. Гарах болоогүй шүү, түр хүлээгээрэй, тэсээрэй. C. Ноход хадан дундаас үргэн боссон туулайг хөөгөөд арилж буй нь тэр юм санж. D. Гэнэт ноход хуцалдан бөөн дайрлага нөмрөв. E. Хүмүүсийн уухай туухай хад цохио цуурайтуулна.

11. “Дүгнэн хайрхныхаа асганд нуугдаж, анчдыг дэргэдүүрээ өнгөрөөхөөр азаа шоджээ.” гэсэн

өгүүлбэрийн онцолсон үгийг солин найруулбал аль нь оновчтой байх вэ? A. ...аз нь харьжээ. B. ...аз нь хаяжээ. C. ...азаа сорьжээ. D. ...аз дутжээ. E. ...аз дайрчээ.


A. Чи надад Долингор шиг цагаан чулуу атгуулчхаагүй биз. B. Манж жанжин мориноосоо бууж, найрсаг байдлаар өвгөн баатрыг ёслон хүндлэв. C. Газар орноо хамгаалахад урсахгүй цус, үхэхгүй амь гэж байдаггүй. D. Эрэгтэй, эмэгтэй үсийг чанарын өндөр түвшинд хурдан шуурхай засч үйлчилнэ. E. Энэ өдрөөс эхлэн Нооройг эрийн заяа хаяж, эмийн тавилан гээжээ.


�1


Санамж:


Гичий чонын гиншээ /өгүүллэгийн хэсгээс/

Борхондлойт гэгч алдарт өлөгчнийг Дүгнэн хайрхны өмч гэнэ. Малаа шоглуулавч түүгээр оролдохоос хулчийна. Энэ жилийнхээ үрсийг Донхирт дахин суйлуулчихгүйн тулд тэр төрөх үүрээ маш нууц газар засчээ. Гэнэт ноход хуцалдаж, хүмүүсийн уухай туухай хад цохио цуурайтуулан бөөн дайрлага нөмрөв. Ойртон айсуй үргээлгийнхэн болон тэдний нохдоос хэрхэн бултах вэ гэж агшин зуур чонын ухаан гүйлгээд, Дүгнэн хайрхныхаа асганд нуугдаж, анчдыг дэргэдүүрээ өнгөрөөхөөр азаа шоджээ. Борхондлойт өөрийнхөө үс зүстэй ижил өнгийн хагд өвс бурзайлгасан бөөн асган дунд хэнгэрэг шиг гэдсээ газарт наан сэм хэвтсэн нь ямар ч амьтанд үл анзаарагдам нь гайхалтай. Хамгийн гол нь үнэрээ л анч нохдод авахуулчихгүй юм сан гээд амнаас гарах чонын ходоодны үнэртэй хийгээ түгжив. Борхондлойт чонын тэнгэртээ мөргөсөөр, гэдсэн дотроо юу юугүй гарах гэж арваганасан үрсдээ “Түр хүлээгээрэй, тэсээрэй, гарах болоогүй шүү. Аюул өнгөрмөгц ээж нь та нарыг төрүүлнэ. Ээж нь та нарыг төрүүлэх сайхан үүр аль эрт бэлдчихсэн” гэж захисаар огт хөдлөхгүй хярав. Тэгтэл бөөн ноход шуугилдсаар нөмөрч ирлээ. Борхондлойт “Одоо өнгөрчээ. Ээж нь та нарыг нохдын хурц шүдэнд тас татуулахгүй хэвлийдээ хадгалсаар өөрөө багалзуураа тас хазуулаад бөөнөөрөө хамт өнгөрье” гэж шийдлээ. Борхондлойтыг нөмөрч ирсэн ноход гэнэт өөр тийшээ хуйлран хурдлав. Юу болов оо? Яагаад Борхондлойтыг тоолгүй өөр зүг рүү хурдлав аа гэсэн нь ноход хадан дундаас үргэж боссон туулай хөөгөөд арилж буй нь тэр юм санж. Ёох, Дүгнэн минь ийм л хайрхан даа. (Ц.Доржготов)

1. Эхийн өрнөл хэсгийн утгад хамааралгүй үг хэллэгийг сонгоорой. A. Үүрээ бэлдчихсэн... B. Тэнгэртээ мөргөсөөр... C. Аюул өнгөрмөгц... D. Малаа шоглуулавч... E. Бөөнөөрөө хамт өнгөрье...

2. Эхийн сэдвийг илэрхийлсэн хэлцийг олоорой.

A. Үйлээ үзэж үсээ халцлах B. Сүх далайтал үхэр амар C. Итгэсэн бурхандаа малгайтай мөргөх D. Үнэгэн сүүлэнд нь хууртах E. Үхтэл үр харам

3. Эхийн гол санааг илэрхийлэх тулгуур өгүүлбэрийг олоорой.

A. Малаа шоглуулавч түүгээр оролдохоос хулчийна. B. Борхондлойтыг нөмөрч ирсэн ноход гэнэт өөр тийшээ хуйлран хурдлав. C. Ээж нь та нарыг нохдын хурц шүдэнд тас татуулахгүй хэвлийдээ хадгалсаар өөрөө

багалзуураа тас хазуулаад бөөнөөрөө хамт өнгөрье. D. Яагаад Борхондлойтыг тоолгүй өөр зүг рүү хурдлав аа гэсэн нь ноход хадан дундаас

үргэж боссон туулай хөөгөөд арилж буй нь тэр юм санж. E. Гэнэт ноход хуцалдаж, хүмүүсийн уухай туухай хад цохио цуурайтуулан бөөн дайрлага

нөмрөв.

4. Эхийн онцолсон хэсгийн хэв маягийг зөв тодорхойлсныг олоорой. A. Үйл явдлыг нэг цагт зэрэгцүүлэн зурагласан тул тоочимж B. Үйл явдлыг дэс дараанд нь дүрслэн үзүүлсэн тул хүүрнэмж C. Хэрэг явдлын бодомжийн харьцаанаас шинэ дүгнэлт гаргасан тул эргэцүүлэмж D. Ямар нэг зүйлийн учир утгыг олон талаар задлан тайлбарласан тул тайлбарламж E. Үйл явдлын шалтгаант холбоог зэрэгцүүлэн үзүүлсэн тул хүүрнэмж, тоочимж хосолсон

хэв маяг

5554


�

4

24. “саналаар” хэмээх үгийн зөв бичих дүрмийн тайлбарыг олоорой.

A. Заримдаг гийгүүлэгчийн дараа заримдаг гийгүүлэгч ороход заавал эгшигтэй бичигдэнэ. B. Эгшигт гийгүүлэгчээр төгссөн үгэнд үйл үг бүтээх -л дагавар залгахад эгшгийг хойно нь

бичнэ. C. Заримдаг гийгүүлэгчээр төгссөн үгэнд үйл үг бүтээх -л дагавар залгахад эгшгийг өмнө нь

бичнэ. D. Үгийн дунд орсон ялгах эгшгийг гээдэггүй. E. Заримдаг гийгүүлэгчийг эгшиггүй бичиж болно.


A. малчдадаа, азарга, явсныг B. авчхаас, алдараа, бодолоос C. буудаллалаа, авъя, худгийн D. үзүүлдгийг, уяя, олонх E. шалгачихаар, доторх, газрын

26. Ц. Дамдинсүрэн “Зугаацахаар мордсон нь” найраглалын дараах мөрд дарааллаараа тохирох

хэсгийг олоорой. Элгэн их хаданд нь бүргэд шувуу ......... Эрэг жалга бүгдэд нь араатан гөрөөс .......... Эелдэг уужим тохойд нь айл малаар ......... Элдэв жимсний модоор эгэл бие нь ......... Энгүй их бартаатай сүртэй сайхан уул байна. A. хальсан, дүүрсэн, шивээлсэн, хучигдсан B. хучигдсан, хальсан, дүүрсэн, шивээлсэн C. дүүрсэн, шивээлсэн, хучигдсан хальсан D. шивээлсэн, хальсан, дүүрсэн, хучигдсан E. хальсан, шивээлсэн, дүүрсэн, хучигдсан

27. Б. Лхагвасүрэн “Ижийтэйгээ байхад би баян байсан...” шүлэгт: “Ижийгээ амирласнаас хойш

би гуйлгачин болсон”- онцолсон хэсэг нь ямар утгатай вэ? A. нас нөгчсөнөөс хойш B. нас дээр гарснаас хойш C. нас нэмснээс хойш D. насны намар ирснээс хойш E. санчиг нь бууралтсанаас хойш

28. “Цээмаа хүүхэн зааны ясан савх шиг цагаан хуруутай гараараа нуурын ус шиг долгиотсон

хар гэзгээ илээд, эрвээхийн далавч шиг эрээн мяндсан алчуураар янзган нарийхан хүзүүгээ ороогоод, салхинд ганхсан хонгорзул цэцэг шиг гунхалзан сууж байна. /Ц.Д/” - ямар зохиолын дүрслэлт хэсэг вэ? A. Чемодантай юм B. Хоёр цагаан юм C. Хэлдэг гурав, хийдэг ганц D. Багш шавь хоёр E. Хачин хурим

29. Б. Лхагвасүрэн “Боржгины бор тал” шүлгийн хэсгээс “Хүн байгалиас төрж, байгальдаа

шингэдэг, хүн бол байгалийн амьтан юм” гэсэн санаа илэрсэн хэсгийг олоорой. A. Сүүдрээ дарж унахдаа элгийг чинь цөмлөн шингэнэ B. Эргүүлж над руу цацан хатуугаас хатуу байсан чи C. Салхи хөлөглөсөн өд нь чам дээр эргэж буудаг D. Байдуу мянганы уулсаа дуурайн толгойд минь буурал сууж E. Нуур тойрмын ширхэг чулуу хүртэл намайг хүн болгосон


�3

13. Дараах холбоо үгсийн зүй тогтлыг ажиглаад, цэгийн оронд тохирохыг сонгоно уу. хад цохио, асган дунд, уухай туухай, .........

A. энэ жилийнхээ B. гэдсэн дотроо C. тэдний ноход D. ижил өнгийн E. анч ноход

14. “Дүгнэн хайрхныхаа асганд нуугдаж, анчдыг дэргэдүүрээ өнгөрөөхөөр азаа шоджээ.” гэсэн

өгүүлбэрийн онцолсон үгийн утгыг олоорой. A. Гүн нь ихэвчлэн өргөнөөсөө их, уулын эгц хажуутай нарийн хөндий B. Эгц өндөр элгэн хад, хадан хясаа C. Хоёр талаараа эгц хад бүхий хавцал D. Уул, хавцал зэрэг газарт хэсэг хэсгээр овооролдон орших сул хад чулуу E. Уул хадны бэрх сархиаг, хад ус хавчсан цухал газар

15. Ерийн, үүсмэл биш, ганц тоот, өгөх-оршихын тийн ялгал, эзэнд хамаатуулах нөхцөлтэй

жинхэнэ нэрийг олоорой. A. тэнгэртээ B. нохдод C. амьтанд D. дотроо E. шүдэнд


A. арвалз- B. арвагана- C. арвагануур D. арвагар E. арвасла-

17. Үгийн аймгаар зөв бүлэглэсэн хэсгийг олоорой. A. гэнэт, тэдний, эрт B. та нар, ээж, хурц C. хэрхэн, юу, тэр D. түүгээр, өөрөө, дундаас E. болон, дотроо, тулд


A. энэ жил, дахин суйлах B. хэвлийдээ хадгалах, нууц газар C. амнаас гарах, нохдын шүд D. ижил өнгө, ходоодны үнэр E. чонын ходоод, хурц шүд


A. суйлуулчихгүй, жилийнхээ, хүмүүсийн B. хуцалдаж, дайрлага, ойртон C. хайрхныхаа, хөөгөөд, сайхан D. хадгалсаар, хазуулаад, бөөнөөрөө E. үргээлгийнхэн, татуулахгүй, үрсдээ


A. ам барих B. гартаа барих C. элэг барих D. судас барих E. анд барих

21. “Борхондлойтыг нөмөрч ирсэн ноход гэнэт өөр тийшээ хуйлран хурдлав.” гэсэн өгүүлбэр дэх

онцолсон бүтээврийг солин найруулбал аль нь хамгийн тохиромжтой вэ? A. -снөө В. -нгөө С. -хлөөр D. -мөгц E. -н

22. “Хамгийн гол нь үнэрээ л анч нохдод авахуулчихгүй юм сан” гэсэн өгүүлбэрийн онцолсон бүтээврийн утгыг олоорой. A. Салган онцлох B. Зэрэгцүүлэн онцлох C. Магадлан онцлох D. Ялган дуудах E. Батлан онцлох

23. Хэрэглүүрийн утга илтгэсэн “-ц” дагавартай бүлэг үгийг олоорой.

A. ирц, нийлц, сэлгэц B. зарц, хүлээц, барьц C. түшиц, гишгэц, дэлгэц D. хоноц, тулц, түлхэц E. малтац, явц, наалдац

5756


�

6


ᠵᠤᠪᠠᠬᠤ ᠴᠠᠭ ··· ᠨᠦᠬᠦᠷ ᠬᠡᠷᠡᠭᠲᠡᠢ ᠶᠠᠳᠠᠷᠠᠬᠤ ᠴᠠᠭ ··· ᠬᠤᠭᠤᠯᠠ ᠬᠡᠷᠡᠭᠲᠡᠢ

A. B. C. D. E.

ᠲᠤ ᠪᠠᠨ

ᠪᠠᠷ ᠳ᠋ᠤ ᠲᠠᠢ


A. B. C. D. E.

ᠴᠡᠷᠢᠭ

ᠲᠡᠮᠡᠭᠡ

ᠪᠤᠳᠤᠯ

ᠳᠤᠮᠤᠭ

ᠪᠠᠭᠠᠲᠤᠷ


A. B. C. D. E. ᠦᠬᠡᠭᠦ ᠲᠦᠷᠦᠬᠦ ᠨᠢ

ᠬᠤᠷᠸᠠ  ᠶᠢᠨ ᠵᠢᠮ ᠡ᠋ ᠶᠤᠮ᠃

ᠦᠬᠦᠭᠦ ᠲᠦᠷᠡᠬᠦ ᠨᠢ

ᠬᠤᠷᠸᠠ  ᠶᠢᠨ ᠵᠢᠮ ᠡ᠋ ᠶᠤᠮ᠃ ᠦ

ᠬᠦᠭᠦ ᠲᠦᠷᠦᠬᠦ ᠨᠢ ᠬᠤᠷᠪᠤᠭ᠋ ᠡ᠋  ᠶᠢᠨ ᠵᠢᠮ ᠡ᠋ ᠶᠤᠮ᠃

ᠦᠬᠦᠭᠦ ᠲᠦᠷᠦᠬᠦ ᠨᠢ

ᠬᠤᠷᠸᠠ  ᠶᠢᠨ ᠵᠢᠮ ᠡ᠋ ᠶᠤᠮ᠃

ᠦᠬᠦᠭᠦ ᠲᠦᠷᠦᠬᠦ ᠨᠢ

ᠬᠤᠷᠪᠤᠭ᠋ ᠡ᠋  ᠶᠢᠨ ᠵᠡᠮ ᠡ᠋ ᠶᠤᠮ᠃

40.

A. Гийгүүлэгчээр төгссөн нэр үгэнд дагуулна. B. Эгшгээр төгссөн нэр үгэнд дагуулна. C. Эгшиг, зөөлөн дэвсгэрээр төгссөн нэр үгэнд дагуулна. D. “н”-ээс бусад гийгүүлэгчээр төгссөн нэр үгэнд дагуулна. E. “н”-ээр төгссөн нэр үгэнд дагуулна.

ᠦ᠋ᠨ нөхцөлийг дагуулан бичих зөв бодомжийг олоорой.

- ᠦ᠋ ᠳ дагаврыг дагуулахгүй хэсгийг олоорой.


�

5

30. Монгол бичгийн эхийг уншаад зөв хөрвүүлснийг олоорой. A. Жигүүртний хаан хангарди наранд гарахыг хүсэх

Муу хар элээ бүүдгэр болохыг хүсэх B. Жигүүртний хаан хангарди наранд гарахыг хүсэх

Муу хар хэрээ бүрхэг болохыг хүсэх C. Жигүүртний хаан хангарди наранд гарахыг хүсдэг бол

Муу хар элээ бүрхэг болохыг хүсэх D. Жигүүртний хаан хангарди наранд гарахыг хүсэх

Муу хар элээ бүрэнхий болохыг хүсэх E. Жигүүртний хаан хангарди наранд гарахыг хүсэх

Муу хар элээ бүрхэг болохыг хүсэх

31. “ногоон” гэсэн үгийг монгол бичгээр зөв бичсэн хэсгийг олоорой. A. B. C. D. E.

ᠨᠤᠭᠠᠭᠠᠨ

ᠨᠤᠭᠤᠤᠨ

ᠨᠤᠭᠤᠭ᠋ ᠡ᠋

ᠨᠤᠭᠤᠭᠠᠨ

ᠨᠤᠭᠤᠨ


A. B. C. D. E.

ᠤᠯᠤᠰ ᠢ᠋

ᠬᠠᠪᠤᠷ ᠦ᠋ᠨ

ᠦᠬᠡᠷ ᠳ᠋ᠤ

ᠠᠵᠢᠯ ᠳ᠋ᠤ

ᠨᠠᠷᠠᠨ ᠡᠴᠡ


A. B. C. D. E.

ᠨᠤᠷᠤᠭᠠᠳ

ᠬᠤᠷᠠᠭᠠᠳ

ᠲᠤᠷᠠᠭᠠᠳ

ᠵᠢᠷᠤᠭᠠᠳ

ᠤᠩᠰᠢᠭᠠᠳ

34. “-аарай4” нөхцөл залгахад аль нь өвөрмөц бичигдэх вэ?

A. B. C. D. E.

ᠵᠠᠭᠤ ᠮᠠᠭᠳᠠ

ᠬᠠᠯᠳᠠ

ᠰᠤᠨ

ᠰᠤᠷᠢ

35. Зөөлөн дэвсгэрээр төгссөн үгийг олоорой.

A. B. C. D. E.

ᠰᠤᠷᠤ

ᠬᠠᠰᠺᠢᠷ

ᠰᠤᠨᠤᠰ

ᠡᠪᠡᠳ

ᠬᠡᠳᠤᠯ

36. “Цайны ууранд хийж нүдээрэй” гэсэн өгүүлбэрийн онцолсон үг аль нь вэ?

A. B. C. D. E. ᠤᠭᠤᠷ ᠠᠭᠤᠷ ᠤᠤᠷ ᠤᠷ ᠤᠭᠤᠷ ᠡ᠋

ᠵᠢᠬᠦᠷᠲᠡᠨ ᠤ᠋ ᠬᠠᠭᠠᠨ ᠬᠠᠨ ᠭᠠᠷᠤᠳᠢ ᠨᠠᠷᠠᠨ ᠳ᠋ᠤ ᠭᠠᠷᠬᠤ ᠶᠢ

ᠬᠦᠰᠡᠬᠦ᠂ ᠮᠠᠭᠤ ᠬᠠᠷ ᠡ᠋ ᠡᠯᠢᠶ ᠡ᠋

ᠪᠦᠷᠬᠦᠢᠡ᠋ ᠪᠤᠯᠬᠤ  ᠶᠢ ᠬᠦ

ᠰᠡᠬᠦ

5958

Монгол хэлний хичээлийн даалгавар Хувилбар-D

�1


Санамж:


Илүү гэр /өгүүллэгийн хэсгээс/

Цагаан сарын хөл наашилж байлаа. Баадайнхаас дөлж явах хэр сэтгэл нь тэднийд уяатай

Нагнай гэх шоволзсон хөх эр Баадайн эзгүйд нэг буугаад мордов. Нагнайг орж ирэхэд ингээд буугаад мордохыг нь далдхан хүлээж байсан юм уу, баахан сандарч, баярлах зэрэгцсэн Бурмаа цагаан тос хөвүүлсэн цай аягалж барив аа.

Хүний амьдрал гэгч нууцаа хав дарж хадгалах дургүй ажээ. Бурмаа нүд, сэтгэлийнхээ баримжаагаар Нагнайд дээл эсгээд, өдрийн богинын хугаст үйлээ мэтгэн, нөхрөө ирэхийг дөхүүлэн эвхэж баадагнан илүү гэртээ барааны араар нуучихдаг болжээ.

Баадай чөдрийн хаа тасарч, залгах сур эрэн бараа онгичиж байгаад эхнэрийнхээ нуусан дээлийг олж үзлээ. Түүний биед яавч жадайх дээлийг баахан эргүүлж тойруулж үзээд Нагнай гэсэн харанхуй бодолд дотроо зуруулж, эхнэрээ хардаагүй ч Нагнайд хордох бодол төрж мөнөөх дээлийг буцааж баадагнан байранд нь орхилоо. Баадай учиг дуусахыг сэмхэн хүлээж, илүү гэртээ нууцгайхан орж үздэг болов. Цагаан сар ч ойртож, Бурмаа нуувар дээлийнхээ товч шилбийг торгоож дуусгалаа. Үүнийг анаж хүлээсэн Баадай өглөө нь урд хотынхны ул боовны бэмбий нухалцахаар явахдаа эхнэртээ мэдэгдэлгүй баадагнасан дээлийг нь бүслээд морджээ. ...Орой нь ... Маргааш нь Баадай ч, Бурмаа ч хэн хэн нь дээлний тухай үг цухуйлгасангүй.

Цагаан сараар Нагнай Бурмаагийн оёсон дээлээр гоёсонгүй. Харин айл ах дүүд гарын дэм болж явдаг цайлган сэтгэлт буурайхан гоонь эр Нийлэн хүрэн артай хурган дээлээр гоёод айл айлаар буун золгож явлаа. (Ж.Дашзэвэг)

1. “Үүнийг анаж хүлээсэн Баадай өглөө нь урд хотынхны ул боовны бэмбий нухалцахаар явахдаа эхнэртээ мэдэгдэлгүй баадагнасан дээлийг нь бүслээд морджээ”- онцолсон үг эхийн аль үйл явдалтай холбогдох вэ? A. Хүний амьдрал гэгч нууцаа хав дарж хадгалах дургүй ажээ. B. Мөнөөх дээлийг буцааж баадагнан байранд нь орхилоо. C. Илүү гэртээ нууцгайхан орж үздэг болов. D. Эхнэрийнхээ нуусан дээлийг олж үзлээ. E. Бурмаа нуувар дээлийнхээ товч шилбийг торгоож дуусгалаа.

2. Эхийн сэдвийг илэрхийлсэн хэлцийг олоорой.

A. Даварсан хэрээ эзнээрээ наадах B. Жаргалын түрүү зовлон, зовлонгийн хойно жаргал C. Даравч дардайна, булавч бултайна. D. Нэрээ барахаар насаа бар. E. Уур ихэдвэл хэрэлдэнэ, утаа ихэдвэл манантана.

3. Эхийн гол санааг илэрхийлэх тулгуур өгүүлбэрийг олоорой.

A. Хүний амьдрал гэгч нууцаа хав дарж хадгалах дургүй ажээ. B. Цагаан сараар Нагнай Бурмаагийн оёсон дээлээр гоёсонгүй. C. Илүү гэртээ нууцгайхан орж үздэг болов. D. Баахан сандарч, баярлах зэрэгцсэн Бурмаа цагаан тос хөвүүлсэн цай аягалж барив аа. E. Гоонь эр Нийлэн хүрэн артай хурган дээлээр гоёод айл айлаар буун золгож явлаа.


�7




a. Шөнийн харанхуйд ганц бие эхнэр хээр явахад аймаар боловч ..... яаравчлан явсаар маргааш өдөр болжээ.

1. эргүү төлөг шиг

b. Сөргүүлэн мэтгэж байхын оронд ярьж хэлснийг нь ойлгож авсан бол өдийд хаанаас ингэж ..... мангуурч явах билээ.

2. муурын амнаас мултарсан хулгана шиг

c. Баян захирагчийн ам руу .....далжганан ширтэж байлаа.

3. үргэсэн гөрөөс шиг

d. Хүүхэн үеэлийнхээ өөдөөс ....гайхаш тасарсан, тэвдсэн дүрлэгэр нүдээр харав.

4. эв нь таарсан мод шиг

e. Та бид хоёрын яриа ингээд л ..... нийлдэг сэн дээ гэв.

5. яс горьдсон нохой шиг

2.2. Өгөх-Оршихын тийн ялгалын нөхцөлийн утгад тохирох жишээг зөв харгалзуулаарай.

а. тухайн юманд өртөх утга 1. бороонд нэвтрэх, үгэнд орох b. үйлийн зорилго заах утга 2. хорийг тавд хуваах, хоёр хэсэг хуваах c. аливаа юмын орших орны утга 3. хичээлдээ явах, хадланд гарах d. үйлийн цагийн утга 4. өдөртөө ирэх, наранд суух e. багтах харьяалагдах утга 5. машинд суух, майханд цугларах

2.3. Дүрслэх хэрэглүүрийг тодорхойлолттой нь зөв харгалзуулаарай.

a. егөөдөл 1. Аливаа юм үзэгдлийг төсөө бүхий өөр юм үзэгдлээр орлуулан, үндсэн санаагаа далдуур гаргасан уран яруу хэрэглүүр

b. төлөөлөл 2. Нийтлэг төсөөтэй шинж бүхий хоёр юм үзэгдэл, ойлголтыг хооронд нь жишиж, нэгнийх нь уран сайхны онцлогийг ялгаруулан тодруулдаг дүрслэл


d. хүншүүлэл 4. Хоорондоо ямар ч төсөөгүй зүйлийг гадаад дотоод аль нэг шалтгаант холбоогоор нь дамжуулан хамааруулж, нэгийг нөгөөгөөр орлуулан дүрслэх уран яруу хэрэглүүр

e. зүйрлэл 5. Юмс үзэгдлийн гол мөн чанар юм уу, аль нэг шинжийг шууд бус, харин эсрэг утгаар нь сөргүүлэн гаргаж, тэдгээрийн хооронд агуулагдаж буй зөрчлийн эрчмийг ихэсгэх уран сайхны шоглолын арга


1 2 3 a Зөөлний тэмдэг “и” болох үг “ захь + ж харь + ж халь + ж b Эр үгэнд “-ий” бичих үг газар буга зохиолч c Ялгах эгшиггүй үг чоно зүтгэл шагнал d Эр үгэнд “-ы” бичих үг аарц банш худаг е “-на4” нөхцөлийг шууд залгах үг үмх+нэ дурс + на наад + на

6160


�3

11. “Цагаан сар ойртож, Бурмаа нуувар дээлийнхээ товч шилбийг торгоож дуусгалаа” гэсэн

өгүүлбэрийн онцолсон өгүүлэхүүнийг яаж хувиргавал цагийн байц гишүүн өгүүлбэртэй УНӨ болох вэ? A. ойртоход B. ойртсоор C. ойртсон учраас D. ойртвол E. ойрттол


A. Миний ханат гэр холдож, хадан гэр ойртоод байгаа юм биш биз. B. Содномыг үдийн цайгаа уугаад, ажил дээрээ дөнгөж иртэл утас нь дуугарав. C. Тэр олзондоо шунан, омголон догшин морийг тал талаас нь ноцов. D. Сувдмааг очиход дандаа л хонх даруулж нээдэг аавынх нь хаалга онгорхой байлаа. E. Улс орон ухааныг эс тоож, оюуны ундарга нэгэнт тасарваас үндэсний мөхөл хаалга

тогшино.

13. Дараах холбоо үгсийн зүй тогтлыг ажиглаад, цэгийн оронд тохирохыг сонгоно уу. хүлээж бай-, ах дүү, дээлний тухай, ......... A. айл айлаар B. товч шилбэ C. учиг дуус- D. дэм бол- E. мөнөөх дээл

14. “Баадай өглөө нь урд хотынхны ул боовны бэмбий нухалцахаар явахдаа...” гэсэн

өгүүлбэрийн онцолсон үгийн утгыг олоорой. A. боов боорцог хийхэд тохируулан зуурсан гурил B. хэвийн боов хийхэд тохируулан урт сунгаж цувисан гурил C. боов боорцог хийхээр амраасан гурил D. боов боорцог хийхээр хэвэнд дарсан гурил E. боов боорцог хийхэд тохируулан бэлтгэсэн бөмбөлгөн гурил

15. Ерийн, үүсмэл биш, ганц тоот, харьяалахын тийн ялгал, эзэнд хамаатуулах нөхцөлтэй

жинхэнэ нэрийг олоорой. A. нууцгайхан B. дээлний C. тэднийд D. эхнэрийнхээ E. хотынхны


A. бэмбий B. бэмбэгэр C. бэмбэгэнэ- D. бэмбэлз- E. бэмбэлзүүр

17. Үгийн аймгаар зөв бүлэглэсэн хэсгийг олоорой.

A. орой, маргааш, ингээд B. харанхуй, цагаан, цайлган C. түүний, мөнөөх, өглөө D. хэн, гоонь эр, баахан E. бодол, далдхан, урд


A. нуувар дээл, чөдрийн хаа B. далдхан хүлээх, дээлний товч шилбэ C. байранд орхих, илүү гэр D. өдрийн богино, эхнэртээ мэдэгдэх E. харанхуй бодол, дээлээр гоёх


A. шоволзсон, баадагнан, онгичиж B. харанхуй, бодолд, уяатай C. оёсон, гоёсонгүй, хүрэн D. наашилж, дөлж, тэднийд E. жадайх, тойруулж, зуруулж


A. амаа татах B. намтар татах C. тал тохой татах D. өрх татах E. өрцөө татах


�2

4. Эхийн онцолсон хэсгийн хэв маягийг зөв тодорхойлсныг олоорой. A. Нууцаар үйл мэтгэн буй эхнэр, мэдээгүй дүр эсгэн дуусахыг нь хүлээн буй нөхөр хоёрын

хэрэг явдлыг нэг цагт зэрэгцүүлэн зурагласан тул тоочимж B. Дээлийг нуух болсон шалтгааныг задлан тайлбарласан тул тайлбарламж C. Биед нь яавч жадайх мөнөөх дээлээс үүдэлтэй бодомжуудаас шинэ дүгнэлт гаргасан тул

эргэцүүлэмж D. Нуусан дээлтэй холбогдол бүхий хэрэг явдлыг дараалан өгүүлсэн тул хүүрнэмж E. Дээлний тухай хэн хэн нь үг цухуйлгаагүйн учир шалтгааныг нэг цагт зэрэгцүүлэн өгүүлсэн

тул хүүрнэмж, тоочимж хосолсон хэв маяг

5. “Нагнай гэсэн харанхуй бодолд дотроо зуруулж, эхнэрээ хардаагүй ч Нагнайд хордох бодол төрж мөнөөх дээлийг буцааж баадагнан байранд нь орхилоо” гэсэн өгүүлбэрийн онцолсон хэлцийн утгыг олоорой. A. Дотор арзасхийх B. Дотор хүйт оргих C. Дотор балартах D. Дотор эвгүйрхэх E. Дотрыг нь өвтгөх

6. “Харин цайлган сэтгэлт буурайхан гоонь эр Нийлэн хүрэн артай хурган дээлээр гоёод айл

айлаар буун золгож явлаа”- гадаад холбоосын утгыг олоорой. A. Харьцуулсан B. Эсрэгцүүлсэн C. Лавшруулсан D. Зэрэгцүүлсэн E. Ойролцоо болгосон


A. Дээлний тухай үг цухуйлгасангүй. B. Сэтгэл нь тэднийд уяатай. C. Нийлэн дээлээр гоёно. D. Нууцгайхан орж үзнэ. E. Баадай сур эрнэ.

8. “Бурмаа нүд, сэтгэлийнхээ баримжаагаар Нагнайд дээл эсгэв.”- онцолсон үг өгүүлбэрт ямар

гишүүн болох вэ? A. өгүүлэгдэхүүн B. шууд бус тусагдахуун C. харьяалахын тодотгол D. шууд тусагдахуун E. хамжсан тодотгол

9. Байц гишүүн өгүүлбэртэй угсарсан нийлмэл өгүүлбэрийг олоорой.

A. Бурмаа дээл эсгээд өдрийн богинын хугаст үйлээ мэтгэнэ. B. Нагнайг орж ирэхэд Бурмаа цай аягалж барив аа. C. Эхнэртээ мэдэгдэлгүй баадагнасан дээлийг нь бүслээд морджээ. D. Цагаан сараар Нагнай Бурмаагийн оёсон дээлээр гоёсонгүй. E. Дээлийг баахан эргүүлж тойруулж үзэв.

10. Эхийн өгүүлбэрүүдээс салаалан хувиргасныг олоорой.

A. Сэтгэл нь тэднийд уяатай хэрнээ Баадайнхаас дөлж явдаг Нагнай гэх шоволзсон хөх эр Баадайн эзгүйд нэг буугаад мордов.

B. Ерөөс хүний амьдрал гэгч нууцаа хав дарж хадгалах дургүй ажээ. C. Эхнэрээ хардаагүй ч Нагнайд хордох бодол төрлөө. D. Товч шилбийг торгоож дуусгахыг анаж хүлээсэн Баадай өглөө дээлийг нь бүслээд

морджээ. E. Нөхрөө ирэхийг дөхүүлэн эвхэж баадагнаад илүү гэртээ барааны араар нуучихдаг

болжээ.

6362


�5

29. Б. Лхагвасүрэн “Боржгины бор тал” шүлгийн хэсгээс хүн хийж бүтээснээрээ үргэлжлэн амьдарч, мөнхөд орших хутгийг шившсэн санаа бүхий хэсгийг олоорой. A. Шүлгээ би чам дээрээ хүн чулуу шиг орхиод... B. Нуур тойрмын ширхэг чулуу хүртэл намайг хүн болгосон... C. Байдуу мянганы уулсаа дуурайн толгойд минь буурал сууж... D. Салхины үзүүр залгихад агь хоолойд аргасан... E. Нар хур царайчилсан газрын саальтай хормой минь...

30. Монгол бичгийн эхийг уншаад зөв хөрвүүлснийг олоорой.

A. Ханилсан нөхрийгөө хуурвал Харин биеэ хуурсантай адил болдог.

B. Ханилсан нөхрөө хуурваас Харин биеэ хуурсантай адил болдог.

C. Ханилсан нөхрөө хуурвал Харин биеэ хуурсантай адил болдог.

D. Ханилсан нөхрөө хуурсан хүн Харин биеэ хуурсантай адил болдог.

E. Ханилсан нөхрийгөө хуурвал Харин биеэ хуурсан мэт адил болдог.

31. “санаа” гэсэн үгийг монгол бичгээр зөв бичсэн хэсгийг олоорой. A. B. C. D. E.

ᠰᠠᠨᠤᠭ᠋ ᠡ᠋

ᠰᠠᠨᠠᠭᠤ

ᠰᠠᠨᠠᠭ᠋ ᠡ᠋

ᠰᠠᠨᠤᠭᠤ

ᠰᠠᠨᠠ


A. B. C. D. E.

ᠭᠠᠵᠠᠷ ᠳ᠋ᠤ

ᠤᠳᠤᠨ ᠤ᠋

ᠰᠢᠷᠡᠭᠡ ᠳ᠋ᠤ

ᠳᠡᠪᠲᠡᠷ ᠲᠤ

ᠲᠤᠯᠤᠭᠠᠢ ᠳ᠋ᠤ


A. B. C. D. E. ᠭᠤᠯᠤᠭᠠᠳ ᠢᠷᠡᠭᠡᠳ

ᠴᠤᠪᠦᠭᠠᠳ ᠬᠠᠷᠠᠭᠠᠳ ᠤᠷᠤᠰᠤᠭᠠᠳ

34. “-уузай2” нөхцөл залгахад аль нь өвөрмөц бичигдэх вэ?

A. B. C. D. E.

ᠬᠠᠳᠤ

ᠴᠢᠳᠠ

ᠬᠠᠨ

ᠠᠮᠠᠷᠠ

ᠲᠠᠷᠢ

35. Зөөлөн дэвсгэрээр төгссөн үгийг олоорой.

A. B. C. D. E.

ᠲᠤᠷᠰᠢ

ᠳᠤᠤᠭᠠᠷ

ᠲᠤᠨᠢᠯ

ᠳᠤᠷᠠᠰ

ᠵᠢᠪ

ᠬᠠᠨᠢᠯᠠᠭᠰᠠᠨ ᠨᠦᠬᠦᠷ  ᠶᠢᠠᠨ

ᠬᠠᠭᠤᠷᠪᠠᠯ ᠬᠠᠷᠢᠨ ᠪᠡᠶ ᠡ᠋ ᠪᠡᠨ

ᠬᠠᠭᠤᠷᠤᠭᠰᠠᠨ ᠲᠠᠢ ᠠᠳᠠᠯᠢ ᠪᠤᠯᠳᠠᠭ᠃


�

4

21. “Түүний биед яавч жадайх дээлийг баахан эргүүлж тойруулж үзээд Нагнай гэсэн харанхуй бодолд дотроо зуруулж...” гэсэн өгүүлбэр дэх онцолсон бүтээврийг солин найруулбал аль нь хамгийн тохиромжтой вэ? A. -снээ В. -нгээ С. -хлээр D. -н E. -ээд

22. “Маргааш нь Баадай ч, Бурмаа ч хэн хэн нь дээлний тухай үг цухуйлгасангүй” гэсэн

өгүүлбэрийн онцолсон бүтээврийн утгыг олоорой. A. Салган онцлох B. Зэрэгцүүлэн онцлох C. Магадлан онцлох D. Ялган дуудах E. Батлан онцлох

23. Уг үйлээр бүтсэн юмыг заасан утга илтгэсэн “-ц” дагавартай бүлэг үгийг олоорой.

A. нөөц, тарьц, бэлдэц B. сорьц, гишгэц, тархац C. орц, шингэц, алхац D. унац, ургац, даац E. далайц, илэрц

24. “бодохоос” хэмээх үгийн зөв бичих дүрмийн тайлбарыг олоорой.

A. ж, ч, ш-ээс бусад гийгүүлэгчийн дараа орсон “и” эгшгийг гээхгүй. B. Эгшгээр төгссөн үгэнд урт эгшгээр эхэлсэн залгавар залгахад эцсийн богино эгшгийг

гээнэ. C. Эгшигт гийгүүлэгч эгшиггүй болоход хүрвэл богино эгшгийг гээхгүй. D. Цагт нэрийн -х дагаврын өмнөх богино эгшгийг гээхгүй. E. Заримдаг гийгүүлэгчийг эгшиггүй бичиж болно.

25. Бүх үгийг нь алдаагүй бичсэн хэсгийг олоорой.

A. харъяа, өгөхийнхөө, ажилтай B. тэрэгний, ажиллагсдад, авчхаад C. байгууллагад, харъяа, болохуйц D. сахьдаг, урамшуулал, цагдаагийн E. ажлаа, харъяа, авчихаар

26. Д. Пүрэвдорж “Чингис” шүлгийн дараах мөрд дарааллаараа тохирох хэсгийг олоорой.

Оонын халиун ......... шиг халхын саруул талд Онгин цагаан ......... шиг гэрээ тэр барьсан юм Онон голын савд ......... шиг шаагих адуунаас Онгон хоёр загалыг ......... хяруунд сойсон юм. A. тамга, зоо, мөнгөн, хур B. зоо, мөнгөн, хур, тамга C. мөнгөн, зоо, хур, тамга D. хур, тамга, зоо, мөнгөн E. зоо, тамга, хур, мөнгөн

27. Ч. Лодойдамба “Тунгалаг тамир” романы “Манай Ням гуай ч шарсан мах анддаггүй шар

зурхайч даа”- хэсэгт ямар дүрслэх хэрэглүүр илэрч байна вэ? A. адилтгал B. егөөдөл C. төлөөлөл D. ёгтлол E. ихэсгэл

28. “Ташаа нь тэвхийж, хавирганы яс нь зурайсан ялгуун саарал морь нь тогтож ядан, гоо сайхан дөрвөн хөлөөрөө ээлжлэн газар цавчилж, уран сайхан толгойгоо ийш тийш сэжих нь агаарт дэгдэж, үүлэнд умбан алдмаар” - ямар зохиолын дүрслэлт хэсэг вэ? A. Хөдөө талын үзэсгэлэн /Д.Н/ B. Адууны манаанд /Д.Н/ C. Үзэгдээгүй юм /Д.Н/ D. Ус уухын заяа /Б.Д/ E. Шувуун саарал /Д.Н/

6564


�7




a. ..... гэгчээр бүх зүйл л аймшигтай санагдаж байлаа шүү.

1. айхын чихэнд ууль дуугарна

b. ..... гэгчээр энүүгээр дахиад эргэлдэж л таараа, тэр үед нь л бариад авна даа.

2. наймаачны ард найман хүн сундална

c. ..... гэгчээр Билгээ гэх мянгатыг дагаад туслах малчин гэх нэлээн олон айл нүүж ирсэн байна лээ.

3. эр үхэр сааж элгэн тараг бүрэх

d. ..... гэгчээр түүний ур чадвар сайжирсаар 2008 оны сүүлчээр Францад болсон дэлхийн цомын ээлжит цувралд манлайлсан түүхтэй.

4. яс сайт яван чангарах

e. Би чамайг басаж байгаа юм биш наад ажил чинь ..... гэгч юм болно доо.

5. амташсан хэрээ арван гурав эргэнэ

2.2. Үйлдэхийн тийн ялгалын нөхцөлийн утгад тохирох жишээг зөв харгалзуулаарай.

а. тухайн үйл үйлдэх хэрэглүүрийг заасан утга

1. сумаараа ирэх, сургуулиараа шалгарах

b. тухайн юм юугаар бүтэхийг заасан утга 2. ноосоор нэхэх, торгоор эсгэх c. тухайн юмын хам олныг илтгэсэн утга 3. гудамжаар алхах, хөндийгөөр уруудах d. үйлийн цаг заасан утга 4. нарнаар босох, үүрээр мордох e. үйлийн орон заасан утга 5. хутгаар огтлох, модоор цохих

2.3. Дүрслэх хэрэглүүрийг тодорхойлолттой нь зөв харгалзуулаарай.

a. егөөдөл 1. Аливаа юм үзэгдлийг төсөө бүхий өөр юм үзэгдлээр орлуулан, үндсэн санаагаа далдуур гаргасан уран яруу хэрэглүүр

b. төлөөлөл 2. Нийтлэг төсөөтэй шинж бүхий хоёр юм үзэгдэл, ойлголтыг хооронд нь жишиж, нэгнийх нь уран сайхны онцлогийг ялгаруулан тодруулдаг дүрслэл


d. хүншүүлэл 4. Хоорондоо ямар ч төсөөгүй зүйлийг гадаад дотоод аль нэг шалтгаант холбоогоор нь дамжуулан хамааруулж, нэгийг нөгөөгөөр орлуулан дүрслэх уран яруу хэрэглүүр

e. зүйрлэл 5. Юмс үзэгдлийн гол мөн чанар юм уу, аль нэг шинжийг шууд бус, харин эсрэг утгаар нь сөргүүлэн гаргаж, тэдгээрийн хооронд агуулагдаж буй зөрчлийн эрчмийг ихэсгэх уран сайхны шоглолын арга

2.4. Зөвийг нь олж сонгоорой. 1 2 3 a Ялгах эгшиггүй үг хоног гүтгэлэг хорго b Зөөлний тэмдэг “и” болох үг тахь + ж баагь + ж уль + ж c Эр үгэнд “-ы” бичих үг орц багш хадаг d “-на4” нөхцөлийг шууд залгах үг ганх + на гулс + на дүүр + нэ е Эр үгэнд “-ий” бичих үг цонх булга нутаг


�6

36. “Их жанжин Сүхбаатар харц ард Дамдины гэрт төржээ” гэсэн өгүүлбэрийн онцолсон үг аль нь вэ?

A. B. C. D. E.

ᠬᠠᠷᠠᠴᠠ

ᠬᠠᠷᠠᠴᠤ ᠬᠠᠷᠴᠠ ᠬᠠᠷᠤᠴᠠ ᠬᠠᠷᠤᠴᠤ


ᠵᠠᠯᠬᠠᠭᠤ ᠡᠷ ᠡ᠋ ··· ᠡᠬᠡᠨᠡᠷ ᠭᠤᠯᠤᠳᠠᠭ ᠵᠠᠮᠠᠭ ᠦ

ᠭᠡᠢ ᠤᠰᠤ ··· ᠵᠢᠭᠠᠰᠤ ᠭᠤᠯᠤᠳᠠᠭ

A. B. C. D. E.

ᠢ᠋ ᠡᠴᠡ

ᠪᠠᠷ  ᠶᠢ ᠲᠠᠢ


A. B. C. D. E.

ᠨᠤᠬᠠᠢ ᠲᠦᠰᠢᠮᠡᠯ

ᠮᠠᠯᠴᠢᠨ

ᠨᠥᠺᠥᠷ

ᠨᠤᠲᠤᠭ


A. B. C. D. E. ᠪᠢᠳᠡ ᠲᠨᠭᠷᠢ ᠳ᠋ᠤ ᠭᠠᠭᠴᠠ ᠨᠠᠷᠠ ᠲᠠᠢ᠃

ᠪᠢᠳᠡ ᠲᠨᠨᠭᠡᠷ ᠲᠤ ᠭᠠᠭᠴᠠ ᠨᠠᠷᠠ ᠲᠠᠢ᠃

ᠪᠢᠳᠡ ᠲᠨᠭᠷᠢ ᠳ᠋ᠤ ᠭᠠᠡᠴᠠ ᠨᠠᠷᠠ ᠲᠠᠢ᠃

ᠪᠢᠳᠤ ᠲᠨᠭᠷᠢ ᠳ᠋ᠤ ᠭᠠᠭᠴᠠ ᠨᠠᠷᠠ ᠲᠠᠢ᠃

ᠪᠢᠳᠡ ᠲᠨᠭᠷᠢ ᠳ᠋ᠤ ᠭᠠᠭᠴᠠ ᠨᠠᠷᠤᠠ ᠲᠠᠢ᠃

40.

A. Зөвхөн хатуу дэвсгэрээр төгссөн нэр үгэнд дагуулна. B. Зөвхөн зөөлөн дэвсгэрээр төгссөн нэр үгэнд дагуулна. C. Эгшгээр төгссөн нэр үгэнд дагуулна. D. Эгшиг, зөөлөн дэвсгэрээр төгссөн нэр үгэнд дагуулна. E. “н”-ээр төгссөн нэр үгэнд дагуулна.

ᠳ᠋ᠤ нөхцөлийг дагуулан бичих зөв бодомжийг олоорой.

- ᠦ᠋ᠨ дагавар залгахгүй хэсгийг олоорой.

6766

Математикийн хичээлийн даалгавар Хувилбар-А

�

Нэгдүгээр хэсэг. СОНГОХ ДААЛГАВАР

Санамж: - Анхааралтай гүйцэд уншаад, зөвхөн нэг зөв хариултыг сонгож, хариултын хуудасны зохих нүдийг будаарай. -Зураг бодит хэмжээгээр өгөгдөөгүй болохыг анхаарна уу?

1. 34 тооны урвуу тоог олоорой. /1 оноо/

A. 0.75 B. − 34 C. 1 1

3 D. 3 ∙ 4−1 E. 0.25

2. Дараах үржвэрүүдийн аль нь тооны анхны тоон задаргаа

болох вэ? /1 оноо/ A. 7 ∙ 5 ∙ 9 B. 2 ∙ 5 ∙ 6 C. 3 ∙ 7 ∙ 9 D. 3 ∙ 42 E. 2 ∙ 3 ∙ 13 3. Тоон тэнцэтгэл бишүүдээс аль нь үнэн бэ? /1 оноо/

A. 34 > 1 B.

43 < 1 C.

13 >

12 D.

89 >

810 E.

815 <

715

4. Аливаа ромбын хувьд дараах өгүүлбэрүүдийн аль нь

биелэхгүй вэ? /1 оноо/ A. Бүх талууд нь тэнцүү

В. Бүх өнцгүүд нь тэнцүү. С. Эсрэг талууд нь хос хосоороо параллель D. Хөрш өнцгүүдийн нийлбэр 1800 E. Диагоналиуд нь харилцан перпендикуляр

5. Түрийвчинд 20000-тын дэвсгэрт 8ш, 10000-тын дэвсгэрт 7ш, 5000-тын дэвсгэрт 6ш байв. Таамгаар 1 дэвсгэрт сугалахад 10000-тын дэвсгэрт байх магадлалыг ол. /1 оноо/

A. 13 B.

720 C.

78∙7∙6 D.

821 E.

621

6. −5𝑥𝑥𝑥𝑥 = 1 тэгшитгэлийн шийд аль нь вэ? /2 оноо/

A. −5 B. 15 C. −0.2 D. 5 E. −0.5

7. 𝑦𝑦𝑦𝑦 = 3𝑥𝑥𝑥𝑥3 − 2𝑥𝑥𝑥𝑥 − 5 функцийн уламжлалыг олоорой. /2 оноо/

A. 3𝑥𝑥𝑥𝑥2 − 2𝑥𝑥𝑥𝑥 B. 9𝑥𝑥𝑥𝑥2 − 2𝑥𝑥𝑥𝑥 C. 9𝑥𝑥𝑥𝑥3 − 2 D. 9𝑥𝑥𝑥𝑥2 − 2 E. 3𝑥𝑥𝑥𝑥2 − 2

8. 432 + √814 утгыг ол. /2 оноо/

A.17 B.11 C.12 D.7 E.13

9. 1 − 2𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠2150 илэрхийллийн утгыг тооцоолоорой. /2 оноо/

A. 12 B. √2

2 C. √32 D.

1+√32 E.

1−√32

10. lim𝑥𝑥𝑥𝑥→−6

𝑥𝑥𝑥𝑥+6𝑥𝑥𝑥𝑥2−36 хязгаарыг бодоорой. /2 оноо/

A. − 16 B. -12 C.

112 D. − 1

12 E. -6

11. �⃗�𝑎𝑎𝑎; �⃗⃗�𝑏𝑏𝑏 векторын уртууд нь харгалзан √10; √5 бөгөөд хоорондох өнцөг нь 𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠 3

5 бол тэдгээрийн скаляр үржвэрийг ол. /2 оноо/ A.4√2 B.2√2 C.√2 D.3√2 E.1

12. 138−137

12 тоон илэрхийллийг хялбарчил. /2 оноо/

A. 1312 B. 137 C.

112 D. 138 E.

137

12


�

Эрхэм шалгуулагч танд амжилт хүсье. Шалгалтын бодлого бодоход ашиглагдах зарим томьёонууд:

1. Конусын хажуу гадаргуу нь 𝑆𝑆𝑆𝑆х.г = 𝜋𝜋𝜋𝜋 ∙ 𝑅𝑅𝑅𝑅 ∙ 𝑙𝑙𝑙𝑙 байна. Үүнд 𝑙𝑙𝑙𝑙 нь байгуулагч.

2. log𝑎𝑎𝑎𝑎𝑘𝑘𝑘𝑘 𝑏𝑏𝑏𝑏 = 1𝑘𝑘𝑘𝑘 ∙ log𝑎𝑎𝑎𝑎 𝑏𝑏𝑏𝑏

3. �⃗�𝑎𝑎𝑎 ∙ �⃗⃗�𝑏𝑏𝑏 = |�⃗�𝑎𝑎𝑎| ∙ |�⃗⃗�𝑏𝑏𝑏| ∙ 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐. Үүнд 𝑐𝑐𝑐𝑐 нь �⃗�𝑎𝑎𝑎; �⃗⃗�𝑏𝑏𝑏 векторуудын хоорондох өнцөг.

4. (𝑎𝑎𝑎𝑎 + 𝑏𝑏𝑏𝑏)𝑛𝑛𝑛𝑛 = 𝐶𝐶𝐶𝐶𝑛𝑛𝑛𝑛0 ∙ 𝑎𝑎𝑎𝑎𝑛𝑛𝑛𝑛 ∙ 𝑏𝑏𝑏𝑏0 + 𝐶𝐶𝐶𝐶𝑛𝑛𝑛𝑛1 ∙ 𝑎𝑎𝑎𝑎𝑛𝑛𝑛𝑛−1 ∙ 𝑏𝑏𝑏𝑏1 + 𝐶𝐶𝐶𝐶𝑛𝑛𝑛𝑛2 ∙ 𝑎𝑎𝑎𝑎𝑛𝑛𝑛𝑛−2 ∙ 𝑏𝑏𝑏𝑏2 +⋯+ 𝐶𝐶𝐶𝐶𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛 ∙ 𝑎𝑎𝑎𝑎0 ∙ 𝑏𝑏𝑏𝑏𝑛𝑛𝑛𝑛.

5. 𝐶𝐶𝐶𝐶𝑛𝑛𝑛𝑛𝑘𝑘𝑘𝑘 =𝑛𝑛𝑛𝑛!

𝑘𝑘𝑘𝑘!∙(𝑛𝑛𝑛𝑛−𝑘𝑘𝑘𝑘)!

6. Огтлогдсон пирамидын эзэлхүүн нь 𝑉𝑉𝑉𝑉 = 13 ∙ 𝐻𝐻𝐻𝐻 ∙ (𝑆𝑆𝑆𝑆1 +√𝑆𝑆𝑆𝑆1𝑆𝑆𝑆𝑆2 + 𝑆𝑆𝑆𝑆2)

7. 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐2𝛼𝛼𝛼𝛼 = 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐2𝛼𝛼𝛼𝛼 − 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠2𝛼𝛼𝛼𝛼 = 1− 2𝑐𝑐𝑐𝑐𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠2𝛼𝛼𝛼𝛼 = 2𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐2𝛼𝛼𝛼𝛼 − 1

8. 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠2𝛼𝛼𝛼𝛼 = 2 ∙ 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝛼𝛼𝛼𝛼 ∙ 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝛼𝛼𝛼𝛼

6968


�

26. 𝑎𝑎𝑎𝑎𝑛𝑛𝑛𝑛 = 2𝑛𝑛𝑛𝑛−1

(𝑛𝑛𝑛𝑛−1)! дарааллын хувьд 𝑎𝑎𝑎𝑎𝑛𝑛𝑛𝑛+1𝑎𝑎𝑎𝑎𝑛𝑛𝑛𝑛

харьцааг ол. /2 оноо/

A. 2

𝑛𝑛𝑛𝑛−1 B. 𝑛𝑛𝑛𝑛−1

2 C. 𝑛𝑛𝑛𝑛2 D.

2𝑛𝑛𝑛𝑛 E.

2𝑛𝑛𝑛𝑛

𝑛𝑛𝑛𝑛

27. 𝑦𝑦𝑦𝑦 = 0 шулуун ба 𝑦𝑦𝑦𝑦 = 3𝑥𝑥𝑥𝑥2 − 3 муруйгаар хязгаарлагдсан

дүрсийн талбайг олоорой. /2 оноо/ A. 4 B. 1 C. 2 D. 2.5 E. 6

28. 2100 ∙ 𝐶𝐶𝐶𝐶100100 − 299 ∙ 𝐶𝐶𝐶𝐶100

99 + 298 ∙ 𝐶𝐶𝐶𝐶10098 − ⋯ − 21 ∙ 𝐶𝐶𝐶𝐶100

1 + 1 нийлбэрийг олоорой. /2 оноо/ A. 2 B. 1 C. 2100 D. 2101 E. олох боломжгүй.

29. sin (2𝑥𝑥𝑥𝑥 − 𝜋𝜋𝜋𝜋6)cos (2𝑥𝑥𝑥𝑥 − 𝜋𝜋𝜋𝜋

6) <√24 тэнцэтгэл бишийг бод. /2 оноо/

A. ]𝑘𝑘𝑘𝑘𝜋𝜋𝜋𝜋2 − 7𝜋𝜋𝜋𝜋

24 ; 11𝜋𝜋𝜋𝜋24 + 𝑘𝑘𝑘𝑘𝜋𝜋𝜋𝜋

2 [ B. ]𝑘𝑘𝑘𝑘𝜋𝜋𝜋𝜋2 − 7𝜋𝜋𝜋𝜋

48 ; 11𝜋𝜋𝜋𝜋48 + 𝑘𝑘𝑘𝑘𝜋𝜋𝜋𝜋

2 [ C. ]𝑘𝑘𝑘𝑘𝜋𝜋𝜋𝜋

2 − 11𝜋𝜋𝜋𝜋48 ; 7𝜋𝜋𝜋𝜋

48 +𝑘𝑘𝑘𝑘𝜋𝜋𝜋𝜋2 [ D. ]𝑘𝑘𝑘𝑘𝜋𝜋𝜋𝜋


48 +𝑘𝑘𝑘𝑘𝜋𝜋𝜋𝜋4 [

E. ]𝑘𝑘𝑘𝑘𝜋𝜋𝜋𝜋2 − 11𝜋𝜋𝜋𝜋

24 ; 7𝜋𝜋𝜋𝜋24 +

𝑘𝑘𝑘𝑘𝜋𝜋𝜋𝜋2 [

30. 𝑓𝑓𝑓𝑓(𝑥𝑥𝑥𝑥) = 𝑥𝑥𝑥𝑥3

3 − 1.5𝑥𝑥𝑥𝑥2 − 4𝑥𝑥𝑥𝑥 функцийн буурах завсрын уртыг ол.

A. 4 B. 5 C. 6 D. 7 E.8 /2 оноо/ 31. 𝑓𝑓𝑓𝑓(𝑥𝑥𝑥𝑥) = 25𝑥𝑥𝑥𝑥−3 − 28 функцийн хувьд 𝑓𝑓𝑓𝑓−1(100) хэдтэй

тэнцүү вэ? /3 оноо/

A. 7 B.12 C. 2 D.

12497−28 E.

17

32. 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐2𝑥𝑥𝑥𝑥 = 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑥𝑥𝑥𝑥 тэгшитгэлийн [−𝜋𝜋𝜋𝜋;𝜋𝜋𝜋𝜋] завсарт орших

шийдүүдийн үржвэрийг олоорой. /3 оноо/

A. 5𝜋𝜋𝜋𝜋3

24 B. − 5𝜋𝜋𝜋𝜋2

12 C. 5𝜋𝜋𝜋𝜋3

72 D. − 5𝜋𝜋𝜋𝜋3

24 E. − 5𝜋𝜋𝜋𝜋3

72

33. (log0.2 𝑥𝑥𝑥𝑥)2 − 2 log0.2 𝑥𝑥𝑥𝑥 − 3 ≤ 0 тэнцэтгэл бишийн шийд

аль нь вэ? / 3 оноо/

A. [−1; 3] B. [−3; 1] C. [15 ; 125]

D. [ 1125 ; 5] E. [1

8 ; 2]

34. АВС хурц өнцөгт гурвалжны BD, AE өндрүүд харгалзан 11.2см; 12см урттай бөгөөд |𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵|

|𝐵𝐵𝐵𝐵𝐸𝐸𝐸𝐸| =59 бол |АС| =?

/3 оноо/ A. 13 B. 14 C. 15 D. 16 E. 18

35. 4см ба 1см радиустай 2 тойрог гадаад байдлаар шүргэлцжээ. Тэдгээрийн шүргэлтийн цэгийг дайрахгүй ерөнхий шүргэгч шулууны шүргэлтийн цэгүүд болон уг тойргийн төвүүд дээр оройтой 4-н өнцөгтийн талбайг олоорой. /2 оноо/

A.12.5 B. 7.5 C. 10 D.5 E. 15

36. Огтлогдсон зөв гурвалжин пирамидын дээд суурийн тал 3см, доод суурийн тал 7см урттай ба хажуу ирмэг суурийн хавтгайтай 600 өнцөг үүсгэдэг бол уг огтлогдсон пирамидын эзэлхүүнийг олоорой. /3 оноо/

A. 79√3 B.

77√3 C. 27√3 D. 9√3 E. 18√3


�

13. √𝑥𝑥𝑥𝑥 = 𝑥𝑥𝑥𝑥 − 2 тэгшитгэлийн шийд нь аль вэ? /2 оноо/

A. -1; 4 B. -1 C.1 D. 1; 4 E. 4

14. Конусын байгуулагч нь 17см ба өндөр нь 8см бол түүний хажуу гадаргуугийн талбайг олоорой. /2 оноо/

A. 226𝜋𝜋𝜋𝜋 B. 235𝜋𝜋𝜋𝜋 C. 256𝜋𝜋𝜋𝜋 D. 255𝜋𝜋𝜋𝜋 E. 275𝜋𝜋𝜋𝜋

15. log3 4

log√3 8 утгыг олоорой. /2 оноо/

A. 13 B.

12 C. 2 D. 34 E.

38

16. А хотоос В хот хүртэл 4 өөр замаар, В хотоос С хот хүртэл

5 өөр замаар явдаг бол А хотоос гарч, В хотоор дайран С хотод хүрээд, буцаж В хотоор дайран А хотод ирж болох бүх замын тоо аль вэ? /2 оноо/

A. 20 B. 40 C. 400 D. 18 E. 81

17. (13)

−𝑥𝑥𝑥𝑥2+𝑥𝑥𝑥𝑥+3 < 27 тэнцэтгэл бишийн шийдийг ол. /2 оноо/

A. (−∞;−2) ∪ (3;∞) B. (−3; 2) C. (−1; 6) D. (−2; 3) E. [−2; 3] 18. Арифметик прогрессийн 𝑎𝑎𝑎𝑎7 = 7 бол 𝑆𝑆𝑆𝑆13 =? /2 оноо/

A. 84 B. 91 C. 98 D. 104 E. 108

19. 4

√10+2√21+ √3 хялбарчилж, утгыг ол. /2 оноо/

A. √7 B. √21 C. √3 D. 2 E. 2√3

20. “ Шалгалт” гэдэг үгнээс 2 үсэг дарахад хоёулаа гийгүүлэгч үсэг байх магадлалыг олоорой. /2 оноо/

A.13 B.

57 C.

1021 D.

79 E.

45

21. Гурилын үнэ 15% нэмэгдсэний дараа 14% хямдарсан бол

үнэ нь анхныхаасаа хэрхэн өөрчлөгдсөн бэ? /2 оноо/ A. 1%-иар буурсан B.1%-иар өссөн C. өөрчлөгдөөгүй D. 1.1%-иар буурсан E. 1.1%-иар өссөн

22. Дараах тоонуудаас хамгийн ихийг нь ол. /2 оноо/

A. 3 ∙ 𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡 𝜋𝜋𝜋𝜋4 B. 6log6 4 C. 63

13 D. 5 ∙ 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠 3𝜋𝜋𝜋𝜋

2 E. √17

23. log𝑥𝑥𝑥𝑥 3 + log9 𝑥𝑥𝑥𝑥 = 32 бол lg(𝑥𝑥𝑥𝑥2 + 1) =? /2 оноо/

A. 1 B. 1; lg82 C.1; lg34 D. lg0.75 E. lg82

24. 𝑦𝑦𝑦𝑦 = √− 7𝑥𝑥𝑥𝑥 − 1 функцийн тодорхойлогдох мужийг ол.

/2 оноо/ A. ]−∞;−7] ∪ [0;∞[ B. [−∞; 0[ ∪ [7;∞[ C. ]0; 7] D. [−7; 0[ E. ]−∞;−7] ∪ ]0;∞[

25. Доорх тэнцэтгэлүүдийн аль нь худал вэ? /2 оноо/ A. √2 ∙ √162 = 18 B. 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠150 + 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠1950 = 0

C. 28 + 28 = 29 D. log2 50 =1+𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙51−𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙5

E. 0.2−4 ∙ 25−2 + 8113 = 4

7170


�

2.3 Хоёр шоог зэрэг орхих туршилтын туссан нүднүүдийн нийлбэр ба давтамжаар дараах хүснэгтийг үүсгэе.

Туссан нүдний тоо (𝑥𝑥𝑥𝑥) 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Давтамж 1 2 𝑎𝑎𝑎𝑎 4 𝑏𝑏𝑏𝑏 6 5 4 𝑐𝑐𝑐𝑐 2 1

/8 оноо/ 𝑃𝑃𝑃𝑃(𝑥𝑥𝑥𝑥) – ээр 𝑥𝑥𝑥𝑥 үзэгдлийн магадлалыг тэмдэглэвэл:

I. 𝑃𝑃𝑃𝑃(5) = 1𝑑𝑑𝑑𝑑

II. 𝑃𝑃𝑃𝑃(4 ≤ 𝑥𝑥𝑥𝑥 ≤ 6) = 𝑒𝑒𝑒𝑒𝑓𝑓𝑓𝑓

III. 𝑃𝑃𝑃𝑃(𝑥𝑥𝑥𝑥 ≥ 9) = 𝑔𝑔𝑔𝑔1ℎ

2.4. ABC зөв гурвалжин суурьтай SABC пирамидын суурийн талууд нь 4√2 см, SC хажуу ирмэгийн урт нь 2см бөгөөд суурийн хавтгайд перпендикуляр байв. S орой ба ВС талын дундаж цэгийг дайрсан шулуун, АВ талын дундаж цэг ба С оройг дайрсан шулуунуудын хоорондох өнцөг ба хоорондох зайг олоорой. /8 оноо/ Бодолт: AB, CB талын дундаж цэгүүдийг харгалзан D, E гэе. AB шулууныг агуулсан, CD шулуунд перпендикуляр хавтгайд SABC пирамидыг проекцлон CD хэрчим 𝐷𝐷𝐷𝐷𝐼𝐼𝐼𝐼 цэгт, E цэг 𝐸𝐸𝐸𝐸𝐼𝐼𝐼𝐼 цэгт, S цэг 𝑆𝑆𝑆𝑆𝐼𝐼𝐼𝐼 цэгт тус тус буусан гэж үзвэл 𝑆𝑆𝑆𝑆𝐼𝐼𝐼𝐼𝐷𝐷𝐷𝐷𝐼𝐼𝐼𝐼 ⊥ 𝐴𝐴𝐴𝐴𝐴𝐴𝐴𝐴 ба 𝑆𝑆𝑆𝑆𝐼𝐼𝐼𝐼𝐷𝐷𝐷𝐷𝐼𝐼𝐼𝐼 = 2 болно. Бидний олох ёстой 2 шулууны хоорондох зай нь 𝑆𝑆𝑆𝑆𝐼𝐼𝐼𝐼𝐷𝐷𝐷𝐷𝐼𝐼𝐼𝐼𝐸𝐸𝐸𝐸𝐼𝐼𝐼𝐼 гурвалжны 𝑆𝑆𝑆𝑆𝐼𝐼𝐼𝐼𝐸𝐸𝐸𝐸𝐼𝐼𝐼𝐼 гипотенуз дээр

буусан 𝐷𝐷𝐷𝐷𝐼𝐼𝐼𝐼𝐻𝐻𝐻𝐻 өндөр юм. 𝐸𝐸𝐸𝐸𝐼𝐼𝐼𝐼𝐷𝐷𝐷𝐷𝐼𝐼𝐼𝐼 = √ 𝑎𝑎𝑎𝑎 ; 𝑆𝑆𝑆𝑆𝐼𝐼𝐼𝐼𝐸𝐸𝐸𝐸𝐼𝐼𝐼𝐼 = √ 𝑏𝑏𝑏𝑏 ; 𝐷𝐷𝐷𝐷𝐼𝐼𝐼𝐼𝐻𝐻𝐻𝐻 = 𝑐𝑐𝑐𝑐

√ 𝑑𝑑𝑑𝑑.

Олох ёстой өнцгөө 𝛼𝛼𝛼𝛼 гэж тэмдэглэвэл 𝑆𝑆𝑆𝑆𝐸𝐸𝐸𝐸 = 𝑒𝑒𝑒𝑒 √𝑓𝑓𝑓𝑓 тул 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝛼𝛼𝛼𝛼 = √𝑔𝑔𝑔𝑔2 ⇒ 𝛼𝛼𝛼𝛼 = 𝜋𝜋𝜋𝜋

ℎ байна.


�

Хоёрдугаар хэсэг 2.1 𝑛𝑛𝑛𝑛 дурын натурал тоо бол 4𝑛𝑛𝑛𝑛 + 15𝑛𝑛𝑛𝑛 − 1 илэрхийлэл 9-д хуваагдана гэж батал. /6 оноо/ Бодолт: I. 𝑛𝑛𝑛𝑛 = 1 үед 4𝑛𝑛𝑛𝑛 + 15𝑛𝑛𝑛𝑛 − 1 = 𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎 тул 9-д хуваагдана. II. 𝑛𝑛𝑛𝑛 = 𝑘𝑘𝑘𝑘 үед 4𝑘𝑘𝑘𝑘 + 15𝑘𝑘𝑘𝑘 − 1 илэрхийлэл 9-д хуваагддаг гэж үзье. III. 𝑛𝑛𝑛𝑛 = 𝑘𝑘𝑘𝑘 + 1 үед 4𝑘𝑘𝑘𝑘+1 + 15(𝑘𝑘𝑘𝑘 + 1) − 1 = 𝑐𝑐𝑐𝑐 (4𝑘𝑘𝑘𝑘 + 15𝑘𝑘𝑘𝑘 − 1) − 𝑑𝑑𝑑𝑑 ( 𝑒𝑒𝑒𝑒 𝑘𝑘𝑘𝑘 − 𝑓𝑓𝑓𝑓 ) болно. Индукцийн өмнөх алхмыг тооцвол нэмэгдэхүүн тус бүр 9-д хуваагдаж байгаа тул нийлбэр нь 9-д хуваагдана. 2.2 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐6𝑥𝑥𝑥𝑥 ∙ 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐7𝑥𝑥𝑥𝑥 = 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐8𝑥𝑥𝑥𝑥 ∙ 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐9𝑥𝑥𝑥𝑥 тэгшитгэлийг бодоорой. /6 оноо/ Бодолт: Үржвэр тус бүрийг нийлбэрт шилжүүлвэл: 1𝑎𝑎𝑎𝑎 (𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 𝑎𝑎𝑎𝑎𝑐𝑐𝑐𝑐 𝑥𝑥𝑥𝑥 + 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑥𝑥𝑥𝑥) = 1

𝑎𝑎𝑎𝑎 (𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑒𝑒𝑒𝑒 𝑥𝑥𝑥𝑥 + 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑥𝑥𝑥𝑥) буюу 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 𝑎𝑎𝑎𝑎𝑐𝑐𝑐𝑐 𝑥𝑥𝑥𝑥 − 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑒𝑒𝑒𝑒 𝑥𝑥𝑥𝑥 = 0 болно. Энэ ялгаварыг

үржвэрт шилжүүлвэл 2 ∙ 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑠𝑠𝑠𝑠𝑛𝑛𝑛𝑛 𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓 𝑥𝑥𝑥𝑥 ∙ 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑠𝑠𝑠𝑠𝑛𝑛𝑛𝑛 ℎ 𝑥𝑥𝑥𝑥 = 0 болох тул [𝑐𝑐𝑐𝑐𝑠𝑠𝑠𝑠𝑛𝑛𝑛𝑛 𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓 𝑥𝑥𝑥𝑥 = 0𝑐𝑐𝑐𝑐𝑠𝑠𝑠𝑠𝑛𝑛𝑛𝑛 ℎ 𝑥𝑥𝑥𝑥 = 0

⇒ [𝑥𝑥𝑥𝑥 = 𝑘𝑘𝑘𝑘𝜋𝜋𝜋𝜋

𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓

𝑥𝑥𝑥𝑥 = 𝑛𝑛𝑛𝑛𝜋𝜋𝜋𝜋ℎ

(𝑘𝑘𝑘𝑘, 𝑛𝑛𝑛𝑛 ∈ 𝑍𝑍𝑍𝑍)

шийдтэй.

7372

Математикийн хичээлийн даалгавар Хувилбар-B

�



1. 45 тооны урвуу тоог олоорой. /1 оноо/

A. 1.25 B. − 45 C.

15 D. 4 ∙ 5−1 E. 1.75


болох вэ? /1 оноо/ A. 3 ∙ 5 ∙ 9 B. 2 ∙ 5 ∙ 9 C. 3 ∙ 7 ∙ 9 D. 2 ∙ 3 ∙ 7 E. 3 ∙ 52 ∙ 15 3. Тоон тэнцэтгэл бишүүдээс аль нь үнэн бэ? /1 оноо/

A. 56 > 1 B.

65 < 1 C.

23 >

25 D.

811 >

89 E.

1315 <

1115

4. Аливаа параллелограмын хувьд дараах өгүүлбэрүүдийн

аль нь биелэхгүй вэ? /1 оноо/ A. Хөрш өнцгүүдийн нийлбэр нь 1800 В. Дотоод өнцгүүдийн нийлбэр нь 3600 С. Эсрэг талууд нь хос хосоороо параллель D. Эсрэг өнцгүүд нь тэнцүү. E. Диагоналиуд нь харилцан перпендикуляр

5. Түрийвчинд 20000-тын дэвсгэрт 5ш, 10000-тын дэвсгэрт 6ш, 5000-тын дэвсгэрт 4ш байв. Таамгаар 1 дэвсгэрт сугалахад 5000-тын дэвсгэрт байх магадлалыг олоорой.

A. 13 B.

415 C.

45∙4∙6 D.

615 E.

1115 /1 оноо/

6. −4𝑥𝑥𝑥𝑥 = 1 тэгшитгэлийн шийд аль нь вэ? /2 оноо/

A. −4 B. 14 C. 0.75 D. 4 E. −0.25

7. 𝑦𝑦𝑦𝑦 = 2𝑥𝑥𝑥𝑥4 − 3𝑥𝑥𝑥𝑥 − 5 функцийн уламжлалыг олоорой. /2 оноо/ A. 4𝑥𝑥𝑥𝑥2 − 3𝑥𝑥𝑥𝑥 B. 4𝑥𝑥𝑥𝑥3 − 3𝑥𝑥𝑥𝑥 C. 8𝑥𝑥𝑥𝑥3 − 3𝑥𝑥𝑥𝑥 D. 8𝑥𝑥𝑥𝑥3 − 3 E. 8𝑥𝑥𝑥𝑥3 + 3

8. 932 + √164 утгыг ол. /2 оноо/

A. 31 B. 5 C. 29 D. 13 E. 7

9. 2𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐2150 − 1 илэрхийллийн утгыг тооцоолоорой. /2 оноо/

A. √32 B. √2

2 C. 12 D.

1−√32 E.

1+√32

10. lim𝑥𝑥𝑥𝑥→−3

𝑥𝑥𝑥𝑥+3𝑥𝑥𝑥𝑥2−9 хязгаарыг бодоорой. /2 оноо/

A. − 13 B. -3 C. − 1

6 D. 16 E. -6

11. �⃗�𝑎𝑎𝑎; �⃗⃗�𝑏𝑏𝑏 векторын уртууд нь харгалзан √15; √10 бөгөөд

хоорондох өнцөг нь 𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎 45 бол тэдгээрийн скаляр

үржвэрийг ол. /2 оноо/ A. 4√6 B. 3√6 C. √6 D. 3√5 E. 2√6

12. 149−148


A. 1413 B. 147 C.

113 D. 148 E.

148

13


�











7574


�

26. 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑛𝑛𝑛𝑛 = 7𝑛𝑛𝑛𝑛−1

(𝑛𝑛𝑛𝑛−1)! дарааллын хувьд 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑛𝑛𝑛𝑛𝑐𝑐𝑐𝑐𝑛𝑛𝑛𝑛+1


A. 7



7𝑛𝑛𝑛𝑛 E.

𝑛𝑛𝑛𝑛7𝑛𝑛𝑛𝑛


дүрсийн талбайг олоорой. /2 оноо/ A. 4 B. 8 C. 6 D. 12 E. 15

28. 250 ∙ 𝐶𝐶𝐶𝐶50

50 − 249 ∙ 𝐶𝐶𝐶𝐶5049 + 248 ∙ 𝐶𝐶𝐶𝐶50

48 − ⋯ − 21 ∙ 𝐶𝐶𝐶𝐶501 + 1

нийлбэрийг олоорой. /2 оноо/ A. 1 B. 2 C. 250 D. 251 E. олох боломжгүй.

29. sin (3𝑥𝑥𝑥𝑥 − 𝜋𝜋𝜋𝜋6)cos (3𝑥𝑥𝑥𝑥 − 𝜋𝜋𝜋𝜋


A. ]2𝑘𝑘𝑘𝑘𝜋𝜋𝜋𝜋3 − 7𝜋𝜋𝜋𝜋

24 ; 11𝜋𝜋𝜋𝜋24 + 2𝑘𝑘𝑘𝑘𝜋𝜋𝜋𝜋

3 [ B. ]2𝑘𝑘𝑘𝑘𝜋𝜋𝜋𝜋3 − 7𝜋𝜋𝜋𝜋

48 ; 11𝜋𝜋𝜋𝜋48 + 2𝑘𝑘𝑘𝑘𝜋𝜋𝜋𝜋

3 [ C. ]2𝑘𝑘𝑘𝑘𝜋𝜋𝜋𝜋


72 +2𝑘𝑘𝑘𝑘𝜋𝜋𝜋𝜋

3 [ D. ]𝑘𝑘𝑘𝑘𝜋𝜋𝜋𝜋3 − 11𝜋𝜋𝜋𝜋

72 ; 7𝜋𝜋𝜋𝜋72 +



72 ; 7𝜋𝜋𝜋𝜋72 +



3 − 2.5𝑥𝑥𝑥𝑥2 − 6𝑥𝑥𝑥𝑥 функцийн буурах завсрын уртыг ол. A. 4 B. 5 C. 6 D. 7 E.8 /2 оноо/

31. 𝑓𝑓𝑓𝑓(𝑥𝑥𝑥𝑥) = 34𝑥𝑥𝑥𝑥−1 − 8 функцийн хувьд 𝑓𝑓𝑓𝑓−1(19) хэдтэй тэнцүү

вэ? /3 оноо/

A. 1 B.32 C. 3 D.

12497−28 E.

14

32. 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐4𝑥𝑥𝑥𝑥 = 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠2𝑥𝑥𝑥𝑥 тэгшитгэлийн [− 𝜋𝜋𝜋𝜋4 ;

𝜋𝜋𝜋𝜋4] завсарт орших



24 B. − 𝜋𝜋𝜋𝜋2

12 C. − 𝜋𝜋𝜋𝜋2

48 D. − 𝜋𝜋𝜋𝜋2

24 E. − 5𝜋𝜋𝜋𝜋3

72

33. (log0.5 𝑥𝑥𝑥𝑥)2 + 2 log0.5 𝑥𝑥𝑥𝑥 − 3 ≤ 0 тэнцэтгэл бишийн шийд

аль нь вэ? /3 оноо/

A. [−1; 3] B. [−3; 1] C. [18 ; 2]

D. [15 ; 125] E. [1

2 ; 8]

34. АВС хурц өнцөгт гурвалжны BD, AE өндрүүд харгалзан 9 12

17 см; 15см урттай бөгөөд |𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵||𝐵𝐵𝐵𝐵𝐸𝐸𝐸𝐸| =

38 бол |АС| =? /3 оноо/

A. 13 B. 14 C. 15 D. 16 E. 17


A.72.5 B. 78 C. 80 D. 65 E. 91


A. 264 √3 B.

394√3 C.

39√3 D.

394 √3 E. 18√3


�

13. √𝑥𝑥𝑥𝑥 = 𝑥𝑥𝑥𝑥 − 6 тэгшитгэлийн шийд нь аль вэ? /2 оноо/

A. -4; 9 B. -4 C.4 D. 9 E. 4; 9



15. log2 27log√2 9 утгыг олоорой. /2 оноо/

A. 32 B.

34 C. 3 D. 38 E.

43

16. А хотоос В хот хүртэл 5 өөр замаар, В хотоос С хот хүртэл 6 өөр замаар явдаг бол А хотоос гарч, В хотоор дайран С хотод хүрээд, буцаж В хотоор дайран А хотод ирж болох бүх замын тоог ол. /2 оноо/

A. 60 B. 900 C. 22 D. 121 E. 30

17. (14)

−𝑥𝑥𝑥𝑥2+𝑥𝑥𝑥𝑥+3 > 64 тэнцэтгэл бишийн шийдийг ол. /2 оноо/

A. (−3; 2) B. (−2; 3) C. (−1; 6) D. (−∞;−2) ∪ (3;∞) E. (−∞;−1) ∪ (6;∞)

18. Арифметик прогрессийн 𝑎𝑎𝑎𝑎9 = 9 бол 𝑆𝑆𝑆𝑆17 =? /2 оноо/ A. 163 B. 153 C. 157 D. 158 E. 168

19. 2

√8+2√15+ √3 хялбарчилж, утгыг олоолой. /2 оноо/

A. √3 B. √5 C. √15 D. 2√3 E. 2

20. “ Төгсөлт” гэдэг үгнээс 2 үсэг дарахад хоёулаа гийгүүлэгч үсэг байх магадлалыг олоорой. /2 оноо/

A.13 B.

57 C.

45 D.

79 E.

1021


үнэ нь анхныхаасаа хэрхэн өөрчлөгдсөн бэ? /2 оноо/ A. 1%-иар буурсан B.1%-иар өссөн C. 0.82%-иар буурсан D. 0.18 %-иар буурсан E. 0.82%-иар өссөн

22. Дараах тоонуудаас хамгийн ихийг нь ол. /2 оноо/

A. 2 ∙ 𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡 𝜋𝜋𝜋𝜋3 B. 5log5 3 C. 30

13 D. 4 ∙ 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐00 E. √15

23. log𝑥𝑥𝑥𝑥 4 + log16 𝑥𝑥𝑥𝑥 = 32 бол lg(6𝑥𝑥𝑥𝑥 + 4) =? /2 оноо/

A. 2; lg28 B. 2 C.2; lg23 D. 2; lg0.75 E. lg28

24. 𝑦𝑦𝑦𝑦 = √− 5𝑥𝑥𝑥𝑥 − 1 функцийн тодорхойлогдох мужийг ол. /2 оноо/

A. ]−∞;−5] ∪ [0;∞[ B. [−∞; 0[ ∪ [5;∞[ C. ]0; 5] D. ]−∞;−5] ∪ ]0;∞[ E. [−5; 0[

25. Доорх тэнцэтгэлүүдийн аль нь худал вэ? /2 оноо/ A. √3 ∙ √243 = 27 B. 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠350 + 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠2150 = 0

C. 210 + 210 = 211 D. 0.2−6 ∙ 25−3 + 6413 = 4

E. log2 500 =2+𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙51−𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙5

7776


�

2.3 Хоёр шоог зэрэг орхих туршилтын туссан нүднүүдийн нийлбэр ба давтамжаар дараах

хүснэгтийг үүсгэе.

Туссан нүдний тоо (𝑥𝑥𝑥𝑥) 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Давтамж 1 2 3 4 𝑎𝑎𝑎𝑎 𝑏𝑏𝑏𝑏 5 𝑐𝑐𝑐𝑐 3 2 1

/ 8оноо /

𝑃𝑃𝑃𝑃(𝑥𝑥𝑥𝑥) – ээр 𝑥𝑥𝑥𝑥 үзэгдлийн магадлалыг тэмдэглэвэл:



III. 𝑃𝑃𝑃𝑃(𝑥𝑥𝑥𝑥 ≥ 10) = 𝑔𝑔𝑔𝑔ℎ

2.4. ABC зөв гурвалжин суурьтай SABC пирамидын суурийн талууд нь 12√2 см, SC хажуу ирмэгийн урт нь 6см бөгөөд суурийн хавтгайд перпендикуляр байв. S орой ба ВС талын дундаж цэгийг дайрсан шулуун, АВ талын дундаж цэг ба С оройг дайрсан шулуунуудын хоорондох өнцөг ба хоорондох зайг олоорой. /8 оноо / Бодолт: AB, CB талын дундаж цэгүүдийг харгалзан D, E гэе. AB шулууныг агуулсан, CD шулуунд перпендикуляр хавтгайд SABC пирамидыг проекцлон CD хэрчим 𝐷𝐷𝐷𝐷𝐼𝐼𝐼𝐼 цэгт, E цэг 𝐸𝐸𝐸𝐸𝐼𝐼𝐼𝐼 цэгт, S цэг 𝑆𝑆𝑆𝑆𝐼𝐼𝐼𝐼 цэгт тус тус буусан гэж үзвэл 𝑆𝑆𝑆𝑆𝐼𝐼𝐼𝐼𝐷𝐷𝐷𝐷𝐼𝐼𝐼𝐼 ⊥ 𝐴𝐴𝐴𝐴𝐴𝐴𝐴𝐴 ба 𝑆𝑆𝑆𝑆𝐼𝐼𝐼𝐼𝐷𝐷𝐷𝐷𝐼𝐼𝐼𝐼 = 6 болно. Бидний олох ёстой 2 шулууны хоорондох зай нь 𝑆𝑆𝑆𝑆𝐼𝐼𝐼𝐼𝐷𝐷𝐷𝐷𝐼𝐼𝐼𝐼𝐸𝐸𝐸𝐸𝐼𝐼𝐼𝐼 гурвалжны 𝑆𝑆𝑆𝑆𝐼𝐼𝐼𝐼𝐸𝐸𝐸𝐸𝐼𝐼𝐼𝐼 гипотенуз дээр

буусан 𝐷𝐷𝐷𝐷𝐼𝐼𝐼𝐼𝐻𝐻𝐻𝐻 өндөр юм. 𝐸𝐸𝐸𝐸𝐼𝐼𝐼𝐼𝐷𝐷𝐷𝐷𝐼𝐼𝐼𝐼 = 𝑎𝑎𝑎𝑎 √2 ; 𝑆𝑆𝑆𝑆𝐼𝐼𝐼𝐼𝐸𝐸𝐸𝐸𝐼𝐼𝐼𝐼 = 𝑏𝑏𝑏𝑏 √ 𝑐𝑐𝑐𝑐 ; 𝐷𝐷𝐷𝐷𝐼𝐼𝐼𝐼𝐻𝐻𝐻𝐻 = 2√ 𝑑𝑑𝑑𝑑


ℎ байна.











ℎ байна.


�

Хоёрдугаар хэсэг

2.1 𝑛𝑛𝑛𝑛 дурын натурал тоо бол 4𝑛𝑛𝑛𝑛 + 15𝑛𝑛𝑛𝑛 + 8 илэрхийлэл 9-д хуваагдана гэж батал. /6 оноо/

Бодолт:

I. 𝑛𝑛𝑛𝑛 = 1 үед 4𝑛𝑛𝑛𝑛 + 15𝑛𝑛𝑛𝑛 + 8 = 𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎 тул 9-д хуваагдана.

II. 𝑛𝑛𝑛𝑛 = 𝑘𝑘𝑘𝑘 үед 4𝑘𝑘𝑘𝑘 + 15𝑘𝑘𝑘𝑘 + 8 илэрхийлэл 9-д хуваагддаг гэж үзье.

III. 𝑛𝑛𝑛𝑛 = 𝑘𝑘𝑘𝑘 + 1 үед 4𝑘𝑘𝑘𝑘+1 + 15(𝑘𝑘𝑘𝑘 + 1) + 8 = 𝑐𝑐𝑐𝑐 (4𝑘𝑘𝑘𝑘 + 15𝑘𝑘𝑘𝑘 + 8) − 𝑑𝑑𝑑𝑑 ( 𝑒𝑒𝑒𝑒 𝑘𝑘𝑘𝑘 + 𝑓𝑓𝑓𝑓 ) болно. Индукцийн өмнөх алхмыг тооцвол нэмэгдэхүүн тус бүр 9-д хуваагдаж байгаа тул нийлбэр нь 9-д хуваагдана.

2.2 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐7𝑥𝑥𝑥𝑥 ∙ 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐8𝑥𝑥𝑥𝑥 = 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐9𝑥𝑥𝑥𝑥 ∙ 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐10𝑥𝑥𝑥𝑥 тэгшитгэлийг бодоорой. /6 оноо /

Бодолт: Үржвэр тус бүрийг нийлбэрт шилжүүлвэл:

1𝑎𝑎𝑎𝑎 (𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 𝑎𝑎𝑎𝑎𝑐𝑐𝑐𝑐 𝑥𝑥𝑥𝑥 + 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑥𝑥𝑥𝑥) = 1

𝑎𝑎𝑎𝑎 (𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑒𝑒𝑒𝑒 𝑥𝑥𝑥𝑥 + 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑥𝑥𝑥𝑥) буюу 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 𝑎𝑎𝑎𝑎𝑐𝑐𝑐𝑐 𝑥𝑥𝑥𝑥 − 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑒𝑒𝑒𝑒 𝑥𝑥𝑥𝑥 = 0 болно. Энэ ялгаварыг

үржвэрт шилжүүлвэл 2∙ 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑠𝑠𝑠𝑠𝑛𝑛𝑛𝑛 𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓 𝑥𝑥𝑥𝑥 ∙ 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑠𝑠𝑠𝑠𝑛𝑛𝑛𝑛 ℎ 𝑥𝑥𝑥𝑥 = 0 болох тул [𝑐𝑐𝑐𝑐𝑠𝑠𝑠𝑠𝑛𝑛𝑛𝑛 𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓 𝑥𝑥𝑥𝑥 = 0𝑐𝑐𝑐𝑐𝑠𝑠𝑠𝑠𝑛𝑛𝑛𝑛 ℎ 𝑥𝑥𝑥𝑥 = 0

⇒ [𝑥𝑥𝑥𝑥 = 𝑘𝑘𝑘𝑘𝜋𝜋𝜋𝜋

𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓

𝑥𝑥𝑥𝑥 = 𝑛𝑛𝑛𝑛𝜋𝜋𝜋𝜋ℎ

(𝑘𝑘𝑘𝑘,𝑛𝑛𝑛𝑛 ∈ 𝑍𝑍𝑍𝑍)

шийдтэй.

7978

Математикийн хичээлийн даалгавар Хувилбар-C

�



1. 67 тооны урвуу тоог олоорой. /1оноо/

A. − 67 B. − 7

6 C. 1 16 D. 6 ∙ 7−1 E. 0.86


болох вэ? /1оноо/ A. 3 ∙ 5 ∙ 9 B. 2 ∙ 5 ∙ 7 C. 3 ∙ 7 ∙ 9 D. 2 ∙ 5 ∙ 27 E. 3 ∙ 52 ∙ 15

3. Тоон тэнцэтгэл бишүүдээс аль нь худал вэ? /1оноо/

A. 43 > 1 B.

45 < 1 C.

25 >

23 D.

811 >

819 E.

1315 <

1415

4. Квадратын хувьд дараах өгүүлбэрүүдийн аль нь биелэхгүй

вэ? /1оноо/ A. Диагональ нь оройн өнцгийн биссиктрис болно. В. Диагоналиуд нь харилцан перпендикуляр С. Эсрэг талууд нь хос хосоороо параллель D. Диагоналиуд нь тэнцүү. E. Дотоод өнцгүүдийн нийлбэр нь 1800


A. 13 B.

415 C.

75∙4∙6 D.

615 E.

720 /1оноо/

6. − 25 𝑥𝑥𝑥𝑥 = 1 тэгшитгэлийн шийд аль нь вэ? /2оноо/

A. −10 B. 52 C. −2.5 D. 10 E. −0.4

7. 𝑦𝑦𝑦𝑦 = 𝑥𝑥𝑥𝑥4 − 3𝑥𝑥𝑥𝑥2 + 6 функцийн уламжлалыг олоорой. /2оноо/ A.4𝑥𝑥𝑥𝑥2 − 6𝑥𝑥𝑥𝑥 B.4𝑥𝑥𝑥𝑥3 − 6𝑥𝑥𝑥𝑥 C.4𝑥𝑥𝑥𝑥3 − 6 D.4𝑥𝑥𝑥𝑥3 + 6𝑥𝑥𝑥𝑥 E.4𝑥𝑥𝑥𝑥3 − 3𝑥𝑥𝑥𝑥

8. 823 + √325 утгыг ол. /2оноо/

A. 7 B. 10 C. 6 D. 2 E. 24

9. 2𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐222.50 − 1 илэрхийллийн утгыг тооцоолоорой. /2оноо/

A. √32 B. √2

2 C. 12 D.

1−√24 E.

1+√24

10. lim𝑥𝑥𝑥𝑥→2

𝑥𝑥𝑥𝑥−2𝑥𝑥𝑥𝑥2−4 хязгаарыг бодоорой. /2оноо/

A. −0.5 B. -2 C. 0.25 D. − 14 E. -4

11. �⃗�𝑎𝑎𝑎; �⃗⃗�𝑏𝑏𝑏 векторын уртууд нь харгалзан √26; √13 бөгөөд хоорондох өнцөг нь 𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎 5

13 бол тэдгээрийн скаляр үржвэрийг ол. /2оноо/ A. 14√2 B. 12√3 C. 12√6 D. 12√2 E.12

12. 178−177

16 тоон илэрхийллийг хялбарчил. /2оноо/

A. 1716 B. 178 C.

116 D. 177 E.

177

16


�











8180


�

26. 𝑎𝑎𝑎𝑎𝑛𝑛𝑛𝑛 = 3𝑛𝑛𝑛𝑛−1

(𝑛𝑛𝑛𝑛−1)! дарааллын хувьд 𝑎𝑎𝑎𝑎𝑛𝑛𝑛𝑛+1𝑎𝑎𝑎𝑎𝑛𝑛𝑛𝑛


A. 3



3𝑛𝑛𝑛𝑛

𝑛𝑛𝑛𝑛 E. 3𝑛𝑛𝑛𝑛


дүрсийн талбайг олоорой. /2оноо/

A. 4 B. 1 C. 2 D. 83 E. 3

28. 3100 ∙ 𝐶𝐶𝐶𝐶100

100 − 399 ∙ 𝐶𝐶𝐶𝐶10099 + 398 ∙ 𝐶𝐶𝐶𝐶100

98 − ⋯ − 31 ∙ 𝐶𝐶𝐶𝐶1001 + 1

нийлбэрийг олоорой. /2оноо/ A. 2 B. 3100 C. 2100 D. 2101 E.олох боломжгүй.

29. sin (𝑥𝑥𝑥𝑥 − 𝜋𝜋𝜋𝜋6)cos (𝑥𝑥𝑥𝑥 − 𝜋𝜋𝜋𝜋

6) <√24 тэнцэтгэл бишийг бод. /2оноо/

A. ]𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘 − 7𝜋𝜋𝜋𝜋24 ;

11𝜋𝜋𝜋𝜋24 + 𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘[ B. ]𝑘𝑘𝑘𝑘𝜋𝜋𝜋𝜋

2 − 7𝜋𝜋𝜋𝜋48 ;

11𝜋𝜋𝜋𝜋48 + 𝑘𝑘𝑘𝑘𝜋𝜋𝜋𝜋

2 [ C. ]𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘 − 11𝜋𝜋𝜋𝜋

48 ; 7𝜋𝜋𝜋𝜋48 + 𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘[ D. ]𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘 − 11𝜋𝜋𝜋𝜋

24 ; 7𝜋𝜋𝜋𝜋24 + 𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘[


24 ; 7𝜋𝜋𝜋𝜋24 +



3 − 1.5𝑥𝑥𝑥𝑥2 + 2𝑥𝑥𝑥𝑥 функцийн буурах завсрын уртыг ол. A. 2 B. 1 C. 3 D. 4 E. 0.5 /2оноо/

31. 𝑓𝑓𝑓𝑓(𝑥𝑥𝑥𝑥) = 48𝑥𝑥𝑥𝑥−5 + 36 функцийн хувьд 𝑓𝑓𝑓𝑓−1(100) хэдтэй

тэнцүү вэ? /3 оноо/

A. 2 B.12 C. 1 D.

14775+36 E.

14

32. 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐2𝑥𝑥𝑥𝑥 − 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠2𝑥𝑥𝑥𝑥 = 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑥𝑥𝑥𝑥 тэгшитгэлийн [−𝑘𝑘𝑘𝑘;𝑘𝑘𝑘𝑘] завсарт орших



24 B. − 5𝜋𝜋𝜋𝜋2

12 C. − 5𝜋𝜋𝜋𝜋3

72 D. − 5𝜋𝜋𝜋𝜋3

24 E. 5𝜋𝜋𝜋𝜋3

72

33. (log0.2 𝑥𝑥𝑥𝑥)2 − 3 log0.2 𝑥𝑥𝑥𝑥 + 2 ≤ 0 тэнцэтгэл бишийн шийд

аль нь вэ? /3 оноо/ A. [1; 2] B. [5; 25] C. [−2;−1] D. [ 1

25 ; 5] E. [ 125 ;

15]

34. АВС хурц өнцөгт гурвалжны BD, AE өндрүүд харгалзан

3.2см; 4см урттай бөгөөд |𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵||𝐵𝐵𝐵𝐵𝐸𝐸𝐸𝐸| =

13 бол |АС| =? /3 оноо/

A. 5 B. 4 C. 3 D. 4.5 E. 6


A.125 B. 120 C. 100 D.150 E. 156


A. 38

3√3 B. 37

3√3 C. 37√3 D. 10√3 E. 12√3


�

13. √𝑥𝑥𝑥𝑥 + 1 = 𝑥𝑥𝑥𝑥 − 1 тэгшитгэлийн шийд аль нь вэ? /2оноо/ A. 0; 3 B. 0 C.3 D. 3; 4 E. 1; 2

14. Конусын байгуулагч нь 13см ба өндөр нь 12см бол түүний

хажуу гадаргуугийн талбайг олоорой. /2оноо/ A. 60𝜋𝜋𝜋𝜋 B. 65𝜋𝜋𝜋𝜋 C. 156𝜋𝜋𝜋𝜋 D. 32𝜋𝜋𝜋𝜋 E. 56𝜋𝜋𝜋𝜋

15.

log5 8log√5 16 утгыг олоорой. /2оноо/

A. 13 B.

12 C. 2 D. 34 E.

38


5 өөр замаар явдаг бол А хотоос гарч, В хотоор дайран С хотод хүрээд, буцаж В хотоор дайран А хотод ирж болох бүх замын тоог ол. /2оноо/

A. 30 B. 225 C. 15 D. 16 E. 64

17. (15)

−𝑥𝑥𝑥𝑥2+𝑥𝑥𝑥𝑥+9 > 125 тэнцэтгэл бишийн шийдийг ол. /2оноо/

A. (−3; 4) B. (−4; 3) C. (−∞;−3) ∪ (4;∞) D. (−∞;−4) ∪ (3;∞) E. [−3; 4]

18. Арифметик прогрессийн 𝑎𝑎𝑎𝑎5 = 5 бол 𝑆𝑆𝑆𝑆9 =? /2оноо/ A. 48 B. 225 C. 54 D. 115 E. 45

19. 2

√12+2√35+ √5 хялбарчилж, утгыг ол. /2оноо/

A. √7 B. √21 C. √35 D. √5 E. 2√7

20. “ Сургалт” гэдэг үгнээс 2 үсэг дарахад хоёулаа гийгүүлэгч үсэг байх магадлалыг олоорой. /2оноо/

A.13 B.

57 C.

79 D. 10

21 E. 45


үнэ нь анхныхаасаа хэрхэн өөрчлөгдсөн бэ? /2оноо/ A. 0.32%-иар буурсан B.1%-иар өссөн C. өөрчлөгдөөгүй D. 0.32%-иар өссөн E. 0.68%-иар өссөн

22. Дараах тоонуудаас хамгийн бага тоог ол. /2оноо/

A. 23 ∙ 𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡(− 𝜋𝜋𝜋𝜋

4) B. 5log5 2 C. 913 D. 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠 3𝜋𝜋𝜋𝜋

2 E. √10

23. 2 log𝑥𝑥𝑥𝑥 2 + log4 𝑥𝑥𝑥𝑥 = 52 бол lg(3𝑥𝑥𝑥𝑥 + 52) =? /2оноо/

A. 2 B. 2; lg58 C.2; lg34 D. 2; lg82 E. lg82

24. 𝑦𝑦𝑦𝑦 = √− 9𝑥𝑥𝑥𝑥 + 1 функцийн тодорхойлогдох мужийг ол. /2оноо/

A. ]−∞;−9] ∪ [0;∞[ B. ]−∞; 0[ ∪ [9;∞[ C. ]0; 9] D. [−9; 0[ E. ]−∞;−9] ∪ ]0;∞[

25. Доорх тэнцэтгэлүүдийн аль нь худал вэ?

/2оноо/

A. 0.5−4 ∙ 4−2 + 2713 = 3 B. 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑠𝑠𝑠𝑠160 + 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑠𝑠𝑠𝑠1960 = 0

C. 29 + 29 = 210 D. log2 50 =1+𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙51−𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙5

E. √5 ∙ √45 = 15

8382


�

2.3 Хоёр шоог зэрэг орхих туршилтын туссан нүднүүдийн нийлбэр ба давтамжаар дараах

хүснэгтийг үүсгэе.

Туссан нүдний тоо (𝑥𝑥𝑥𝑥) 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Давтамж 1 2 3 4 𝑎𝑎𝑎𝑎 𝑏𝑏𝑏𝑏 5 𝑐𝑐𝑐𝑐 3 2 1

/8 оноо/

𝑃𝑃𝑃𝑃(𝑥𝑥𝑥𝑥) – ээр 𝑥𝑥𝑥𝑥 үзэгдлийн магадлалыг тэмдэглэвэл:



III. 𝑃𝑃𝑃𝑃(𝑥𝑥𝑥𝑥 ≤ 6) = 𝑔𝑔𝑔𝑔1ℎ

2.4 ABC зөв гурвалжин суурьтай SABC пирамидын суурийн талууд нь 8√2 см, SC хажуу ирмэгийн урт нь 8см бөгөөд суурийн хавтгайд перпендикуляр байв. S орой ба ВС талын дундаж цэгийг дайрсан шулуун, АВ талын дундаж цэг ба С оройг дайрсан шулуунуудын хоорондох өнцөг ба хоорондох зайг олоорой. / 8оноо/ Бодолт: AB, CB талын дундаж цэгүүдийг харгалзан D, E гэе. AB шулууныг агуулсан, CD шулуунд перпендикуляр хавтгайд SABC пирамидыг проекцлон CD хэрчим 𝐷𝐷𝐷𝐷𝐼𝐼𝐼𝐼 цэгт, E цэг 𝐸𝐸𝐸𝐸𝐼𝐼𝐼𝐼 цэгт, S цэг 𝑆𝑆𝑆𝑆𝐼𝐼𝐼𝐼 цэгт тус тус буусан гэж үзвэл 𝑆𝑆𝑆𝑆𝐼𝐼𝐼𝐼𝐷𝐷𝐷𝐷𝐼𝐼𝐼𝐼 ⊥ 𝐴𝐴𝐴𝐴𝐴𝐴𝐴𝐴 ба 𝑆𝑆𝑆𝑆𝐼𝐼𝐼𝐼𝐷𝐷𝐷𝐷𝐼𝐼𝐼𝐼 = 8 болно. Бидний олох ёстой 2 шулууны хоорондох зай нь 𝑆𝑆𝑆𝑆𝐼𝐼𝐼𝐼𝐷𝐷𝐷𝐷𝐼𝐼𝐼𝐼𝐸𝐸𝐸𝐸𝐼𝐼𝐼𝐼 гурвалжны 𝑆𝑆𝑆𝑆𝐼𝐼𝐼𝐼𝐸𝐸𝐸𝐸𝐼𝐼𝐼𝐼 гипотенуз дээр

буусан 𝐷𝐷𝐷𝐷𝐼𝐼𝐼𝐼𝐻𝐻𝐻𝐻 өндөр юм. 𝐸𝐸𝐸𝐸𝐼𝐼𝐼𝐼𝐷𝐷𝐷𝐷𝐼𝐼𝐼𝐼 = 2√ 𝑎𝑎𝑎𝑎 ; 𝑆𝑆𝑆𝑆𝐼𝐼𝐼𝐼𝐸𝐸𝐸𝐸𝐼𝐼𝐼𝐼 = 𝑏𝑏𝑏𝑏 √ 𝑐𝑐𝑐𝑐 ; 𝐷𝐷𝐷𝐷𝐼𝐼𝐼𝐼𝐻𝐻𝐻𝐻 = 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑒𝑒𝑒𝑒

Олох ёстой өнцгөө 𝛼𝛼𝛼𝛼 гэж тэмдэглэвэл 𝑆𝑆𝑆𝑆𝐸𝐸𝐸𝐸 = 𝑓𝑓𝑓𝑓 √6 тул 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝛼𝛼𝛼𝛼 = √𝑔𝑔𝑔𝑔2 ⇒ 𝛼𝛼𝛼𝛼 = 𝜋𝜋𝜋𝜋

ℎ байна.











ℎ байна.


�


2.1 𝑛𝑛𝑛𝑛 дурын натурал тоо бол 4𝑛𝑛𝑛𝑛 + 15𝑛𝑛𝑛𝑛 + 17 илэрхийлэл 9-д хуваагдана гэж батал. /6 оноо/

Бодолт:

I. 𝑛𝑛𝑛𝑛 = 1 үед 4𝑛𝑛𝑛𝑛 + 15𝑛𝑛𝑛𝑛 + 17 = 𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎 тул 9-д хуваагдана.

II. 𝑛𝑛𝑛𝑛 = 𝑘𝑘𝑘𝑘 үед 4𝑘𝑘𝑘𝑘 + 15𝑘𝑘𝑘𝑘 + 17 илэрхийлэл 9-д хуваагддаг гэж үзье.

III. 𝑛𝑛𝑛𝑛 = 𝑘𝑘𝑘𝑘 + 1 үед 4𝑘𝑘𝑘𝑘+1 + 15(𝑘𝑘𝑘𝑘 + 1) + 17 = 𝑐𝑐𝑐𝑐 (4𝑘𝑘𝑘𝑘 + 15𝑘𝑘𝑘𝑘 + 17) − 𝑑𝑑𝑑𝑑 ( 𝑒𝑒𝑒𝑒 𝑘𝑘𝑘𝑘 + 𝑓𝑓𝑓𝑓 ) болно. Индукцийн өмнөх алхмыг тооцвол нэмэгдэхүүн тус бүр 9-д хуваагдаж байгаа тул нийлбэр нь 9-д хуваагдана.

2.2 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑛𝑛𝑛𝑛7𝑥𝑥𝑥𝑥 ∙ 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑠𝑠𝑠𝑠8𝑥𝑥𝑥𝑥 = 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑛𝑛𝑛𝑛5𝑥𝑥𝑥𝑥 ∙ 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑠𝑠𝑠𝑠6𝑥𝑥𝑥𝑥 тэгшитгэлийг бодоорой. /6 оноо /


1𝑎𝑎𝑎𝑎 (𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑛𝑛𝑛𝑛 𝑎𝑎𝑎𝑎𝑐𝑐𝑐𝑐 𝑥𝑥𝑥𝑥 − 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑛𝑛𝑛𝑛𝑥𝑥𝑥𝑥) = 1

𝑎𝑎𝑎𝑎 (𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑛𝑛𝑛𝑛 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑒𝑒𝑒𝑒 𝑥𝑥𝑥𝑥 − 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑛𝑛𝑛𝑛𝑥𝑥𝑥𝑥) буюу 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑛𝑛𝑛𝑛 𝑎𝑎𝑎𝑎𝑐𝑐𝑐𝑐 𝑥𝑥𝑥𝑥 − 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑛𝑛𝑛𝑛 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑒𝑒𝑒𝑒 𝑥𝑥𝑥𝑥 = 0 болно. Энэ ялгаварыг

үржвэрт шилжүүлвэл 2 ∙ cos 𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓 𝑥𝑥𝑥𝑥 ∙ 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑛𝑛𝑛𝑛 ℎ 𝑥𝑥𝑥𝑥 = 0лох тул [

𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑠𝑠𝑠𝑠 𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓 𝑥𝑥𝑥𝑥 = 0𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑛𝑛𝑛𝑛 ℎ 𝑥𝑥𝑥𝑥 = 0

⇒ [

𝑥𝑥𝑥𝑥 = 𝜋𝜋𝜋𝜋

𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓 (12 + 𝑛𝑛𝑛𝑛)

𝑥𝑥𝑥𝑥 = 𝑘𝑘𝑘𝑘𝜋𝜋𝜋𝜋ℎ


шийдтэй.

8584

Математикийн хичээлийн даалгавар Хувилбар-D

�



1. 78 тооны урвуу тоог олоорой. / 1 оноо/

A. − 87 B. − 7

8 C. 0.87 D. 7 ∙ 8−1 E. 1 17


болох вэ? / 1 оноо/ A. 3 ∙ 5 ∙ 7 B. 2 ∙ 5 ∙ 9 C. 3 ∙ 7 ∙ 9 D. 2 ∙ 5 ∙ 8 E. 3 ∙ 42 ∙ 15

3. Тоон тэнцэтгэл бишүүдээс аль нь үнэн бэ? / 1 оноо/ A. 4

3 > 2 B. 43 < 1 C. 2

9 >27 D. 8

11 >8

19 E. 1315 <

1115

4. Аливаа тэгш өнцөгтийн хувьд дараах өгүүлбэрүүдийн аль

нь биелэхгүй вэ? / 1 оноо/ A. Диагоналиуд нь огтлолцлын цэгээрээ хагаслан хуваагдана. В. Диагоналиуд нь харилцан перпендикуляр С. Эсрэг талууд нь хос хосоороо параллель D. Диагоналиуд нь тэнцүү. E. Дотоод өнцгүүдийн нийлбэр нь 3600


A. 12 B. 4

5 C. 97∙8∙9 D. 3

8 E. 724 / 1 оноо/

6. 1

5 𝑥𝑥𝑥𝑥 = −1 тэгшитгэлийн шийд аль нь вэ? /2 оноо/

A. −5 B. − 52 C. 5 D. 0.2 E. −0.2

7. 𝑦𝑦𝑦𝑦 = 𝑥𝑥𝑥𝑥5 − 4𝑥𝑥𝑥𝑥2 − 7 функцийн уламжлалыг олоорой. /2 оноо/ A.5𝑥𝑥𝑥𝑥2 − 8𝑥𝑥𝑥𝑥 B.5𝑥𝑥𝑥𝑥4 − 8 C.5𝑥𝑥𝑥𝑥4 − 8 D.5𝑥𝑥𝑥𝑥4 + 8𝑥𝑥𝑥𝑥 E.5𝑥𝑥𝑥𝑥4 − 8𝑥𝑥𝑥𝑥

8. 27

23 + √646 утгыг ол. /2 оноо/

A.17 B.11 C.12 D.7 E.13

9. 1 − 2𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠222.50 илэрхийллийн утгыг тооцоолоорой. /2 оноо/ A. √3

2 B. √22 C. 1

2 D. 1−√24 E. 1+√2

4 10. lim

𝑥𝑥𝑥𝑥→4𝑥𝑥𝑥𝑥−4

𝑥𝑥𝑥𝑥2−16 хязгаарыг бодоорой. /2 оноо/

A. 18 B. -4 C. − 1

8 D. − 14 E. 8

11. �⃗�𝑎𝑎𝑎; �⃗⃗�𝑏𝑏𝑏 векторын уртууд нь харгалзан √17; √34 бөгөөд

хоорондох өнцөг нь 𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠 1517 бол тэдгээрийн скаляр

үржвэрийг ол. /2 оноо/ A. 8√5 B. 8√2 C. 7√2 D. 15√2 E.17

12. 198−197


A. 1918 B. 198 C. 1

18 D. 197 E. 197

18


�






5. 𝐶𝐶𝐶𝐶𝑛𝑛𝑛𝑛𝑘𝑘𝑘𝑘 =

𝑛𝑛𝑛𝑛!𝑘𝑘𝑘𝑘!∙(𝑛𝑛𝑛𝑛−𝑘𝑘𝑘𝑘)!

6. Огтлогдсон пирамидын эзэлхүүн нь 𝑉𝑉𝑉𝑉 = 1

3 ∙ 𝐻𝐻𝐻𝐻 ∙ (𝑆𝑆𝑆𝑆1 +√𝑆𝑆𝑆𝑆1𝑆𝑆𝑆𝑆2 + 𝑆𝑆𝑆𝑆2)



8786


�

27. 𝑦𝑦𝑦𝑦 = 0 шулуун ба 𝑦𝑦𝑦𝑦 = 𝑥𝑥𝑥𝑥2 − 4 муруйгаар хязгаарлагдсан

дүрсийн талбайг олоорой. /2 оноо/ A. 4 B. 10 2

3 C. 2 D. 163 E. 9 2

3

28. 350 ∙ 𝐶𝐶𝐶𝐶5050 − 349 ∙ 𝐶𝐶𝐶𝐶50

49 + 348 ∙ 𝐶𝐶𝐶𝐶5048 − ⋯ − 31 ∙ 𝐶𝐶𝐶𝐶50

1 + 1 нийлбэрийг олоорой. /2 оноо/

A. 2 B. 350 C. 250 D. 251 E.олох боломжгүй.

29. sin (𝑥𝑥𝑥𝑥 + 𝜋𝜋𝜋𝜋6)cos (𝑥𝑥𝑥𝑥 + 𝜋𝜋𝜋𝜋


A. ]𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘 − 7𝜋𝜋𝜋𝜋24 ;

11𝜋𝜋𝜋𝜋24 + 𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘[ B. ]𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘 − 7𝜋𝜋𝜋𝜋


C. ]𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘 − 11𝜋𝜋𝜋𝜋48 ; 7𝜋𝜋𝜋𝜋

48 + 𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘[ D.]𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘 − 19𝜋𝜋𝜋𝜋24 ; − 𝜋𝜋𝜋𝜋

24 + 𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘[ E. ]𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘 − 11𝜋𝜋𝜋𝜋



3 − 0.5𝑥𝑥𝑥𝑥2 − 12𝑥𝑥𝑥𝑥 функцийн буурах завсрын уртыг ол. A. 9 B. 8 C. 7 D. 6 E. 5 /2 оноо/

31. 𝑓𝑓𝑓𝑓(𝑥𝑥𝑥𝑥) = 53𝑥𝑥𝑥𝑥−1 − 25 функцийн хувьд 𝑓𝑓𝑓𝑓−1(100) хэдтэй

тэнцүү вэ? /2 оноо/ A. 2 B.4

3 C. 1.3 D. 15299−25 E. 1

3

32. 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑥𝑥𝑥𝑥 = 2𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑠𝑠𝑠𝑠2𝑥𝑥𝑥𝑥 − 1 тэгшитгэлийн [−𝑘𝑘𝑘𝑘;𝑘𝑘𝑘𝑘] завсарт орших шийдүүдийн үржвэрийг олоорой. /2 оноо/

A. − 5𝜋𝜋𝜋𝜋3

72 B. − 5𝜋𝜋𝜋𝜋2

12 C. 5𝜋𝜋𝜋𝜋3

72 D. − 5𝜋𝜋𝜋𝜋3

24 E. 5𝜋𝜋𝜋𝜋3

24

33. (log0.2 𝑥𝑥𝑥𝑥)2 + log0.2 𝑥𝑥𝑥𝑥 − 2 ≤ 0 тэнцэтгэлбишийн шийд аль нь вэ? /2 оноо/

A. [−1; 2] B. [ 125 ; 5] C. [−2; 1]

D. [15 ; 25] E. [ 1

25 ;15]

34. АВС хурц өнцөгт гурвалжны BD, AE өндрүүд харгалзан

7 513см; 12см урттай бөгөөд |𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵|

|𝐵𝐵𝐵𝐵𝐸𝐸𝐸𝐸| =35 бол |АС| =? /2 оноо/

A. 13 B. 14 C. 15 D. 16 E. 18


A.165 B. 168 C. 160 D.150 E. 156


A. 26√3 B. 79

2√3 C. 7√3 D. 1172√3 E. 79

3√3


�

13. √2𝑥𝑥𝑥𝑥 + 1 = 𝑥𝑥𝑥𝑥 − 1 тэгшитгэлийн шийд нь аль вэ? /2 оноо/

A. 0; 4 B. 0 C.3; 4 D. 4 E. 1; 4



15. log7 32log√7 64 тоон илэрхийллийн утгыг олоорой. /2 оноо/

A. 56 B. 5

12 C. 2 D. 58 E. 38


6 өөр замаар явдаг бол А хотоос гарч, В хотоор дайран С хотод хүрээд, буцаж В хотоор дайран А хотод ирж болох бүх замын тоо нь хэд байх вэ? /2 оноо/

A. 576 B. 48 C. 20 D. 100 E. 24

17. (17)

−𝑥𝑥𝑥𝑥2−𝑥𝑥𝑥𝑥+4 < 49 тэнцэтгэл бишийн шийдийг ол. /2 оноо/ A. (−2; 3) B. (−3; 2) C. (−∞;−6) ∪ (1;∞) D. (−∞;−3) ∪ (2;∞) E. (−1; 6)

18. Арифметик прогрессийн 𝑎𝑎𝑎𝑎11 = 11 бол 𝑆𝑆𝑆𝑆21 =? /2 оноо/ A. 243 B. 225 C. 221 D. 231 E. 271

19. √5 + 1

√11+2√30 хялбарчилж, утгыг ол. /2 оноо/

A. √5 B. √30 C. √6 D. 2√5 E. 2√6

20. “Сонголт” гэдэг үгнээс 2 үсэг дарахад хоёулаа гийгүүлэгч үсэг байх магадлалыг олоорой. /2 оноо/

A.13 B. 5

7 C. 79 D. 4

5 E. 1021

21. Махны үнэ 15% нэмэгдсэний дараа 16% хямдарсан бол

үнэ нь анхныхаасаа хэрхэн өөрчлөгдсөн бэ? /2 оноо/ A. 1%-иар буурсан B.1%-иар өссөн C. 3.6%-иар буурсан D. 3.4%-иар буурсан E. 2.4%-иар буурсан

22. Дараах тоонуудаас хамгийн их тоог ол. /2 оноо/ A. -5∙ 𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡(− 𝜋𝜋𝜋𝜋

4) B. 7log7 5.2 C. 8213 D. 8𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠 3𝜋𝜋𝜋𝜋

2 E. √26 23. log𝑥𝑥𝑥𝑥 5 + log25 𝑥𝑥𝑥𝑥 = 3

2 бол lg(4𝑥𝑥𝑥𝑥) =? /2 оноо/ A. 2 B. 2; 1-lg2 C.2; 1+lg2 D. 2; lg2 E. lg20

24. 𝑦𝑦𝑦𝑦 = √− 8𝑥𝑥𝑥𝑥 + 2 функцийн тодорхойлогдох мужийг ол. /2 оноо/

A. ]−∞;−4] ∪ ]0;∞[ B. ]−∞; 0[ ∪ [4;∞[ C. ]0; 4] D. [−4; 0[ E. ]−∞;−4] ∪ ]0;∞[

25. Доорх тэнцэтгэлүүдийн аль нь худал вэ? /2 оноо/ A. 39 + 39 + 39 = 310 B. 𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡130 ∙ 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡1670 = −1 C. 0.5−4 ∙ 4−2 + 64

13 = 9 D. log2 80 =

1+3𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙21−𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙5

E. √12 ∙ √27 = 18 26. 𝑏𝑏𝑏𝑏𝑛𝑛𝑛𝑛 = 5𝑛𝑛𝑛𝑛−1

(𝑛𝑛𝑛𝑛−1)! дарааллын хувьд 𝑏𝑏𝑏𝑏𝑛𝑛𝑛𝑛𝑏𝑏𝑏𝑏𝑛𝑛𝑛𝑛+1


A. 5𝑛𝑛𝑛𝑛−1 B. 𝑛𝑛𝑛𝑛−1

5 C. 𝑛𝑛𝑛𝑛5𝑛𝑛𝑛𝑛 D. 5

𝑛𝑛𝑛𝑛 E. 𝑛𝑛𝑛𝑛5

8988


�











ℎ байна.


Туссан нүдний тоо (𝑥𝑥𝑥𝑥) 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Давтамж 1 2 𝑎𝑎𝑎𝑎 4 5 𝑏𝑏𝑏𝑏 5 𝑐𝑐𝑐𝑐 3 2 1

𝑃𝑃𝑃𝑃(𝑥𝑥𝑥𝑥) – ээр 𝑥𝑥𝑥𝑥 үзэгдлийн магадлалыг тэмдэглэвэл: /8оноо/ I. 𝑃𝑃𝑃𝑃(5) = 1

𝑑𝑑𝑑𝑑



2.4 ABC зөв гурвалжин суурьтай SABC пирамидын суурийн талууд нь 8√2 см, SC хажуу ирмэгийн урт нь 4см бөгөөд суурийн хавтгайд перпендикуляр байв. S орой ба ВС талын дундаж цэгийг дайрсан шулуун, АВ талын дундаж цэг ба С оройг дайрсан шулуунуудын хоорондох өнцөг ба хоорондох зайг олоорой. /8 оноо/ Бодолт: AB, CB талын дундаж цэгүүдийг харгалзан D, E гэе. AB шулууныг агуулсан, CD шулуунд перпендикуляр хавтгайд SABC пирамидыг проекцлон CD хэрчим 𝐷𝐷𝐷𝐷𝐼𝐼𝐼𝐼 цэгт, E цэг 𝐸𝐸𝐸𝐸𝐼𝐼𝐼𝐼 цэгт, S цэг 𝑆𝑆𝑆𝑆𝐼𝐼𝐼𝐼 цэгт тус тус буусан гэж үзвэл 𝑆𝑆𝑆𝑆𝐼𝐼𝐼𝐼𝐷𝐷𝐷𝐷𝐼𝐼𝐼𝐼 ⊥ 𝐴𝐴𝐴𝐴𝐴𝐴𝐴𝐴 ба 𝑆𝑆𝑆𝑆𝐼𝐼𝐼𝐼𝐷𝐷𝐷𝐷𝐼𝐼𝐼𝐼 = 4 болно. Бидний олох ёстой 2 шулууны хоорондох зай нь 𝑆𝑆𝑆𝑆𝐼𝐼𝐼𝐼𝐷𝐷𝐷𝐷𝐼𝐼𝐼𝐼𝐸𝐸𝐸𝐸𝐼𝐼𝐼𝐼 гурвалжны 𝑆𝑆𝑆𝑆𝐼𝐼𝐼𝐼𝐸𝐸𝐸𝐸𝐼𝐼𝐼𝐼 гипотенуз дээр

буусан 𝐷𝐷𝐷𝐷𝐼𝐼𝐼𝐼𝐻𝐻𝐻𝐻 өндөр юм. 𝐸𝐸𝐸𝐸𝐼𝐼𝐼𝐼𝐷𝐷𝐷𝐷𝐼𝐼𝐼𝐼 = 2√ 𝑎𝑎𝑎𝑎 ; 𝑆𝑆𝑆𝑆𝐼𝐼𝐼𝐼𝐸𝐸𝐸𝐸𝐼𝐼𝐼𝐼 = 2√ 𝑏𝑏𝑏𝑏 ; 𝐷𝐷𝐷𝐷𝐼𝐼𝐼𝐼𝐻𝐻𝐻𝐻 = 𝑐𝑐𝑐𝑐

√ 𝑑𝑑𝑑𝑑


ℎ байна.


�


2.1 𝑛𝑛𝑛𝑛 дурын натурал тоо бол 4𝑛𝑛𝑛𝑛 + 24𝑛𝑛𝑛𝑛 − 1 илэрхийлэл 9-д хуваагдана гэж батал. /6 оноо/

Бодолт:

I. 𝑛𝑛𝑛𝑛 = 1 үед 4𝑛𝑛𝑛𝑛 + 24𝑛𝑛𝑛𝑛 − 1 = 𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎 тул 9-д хуваагдана.

II. 𝑛𝑛𝑛𝑛 = 𝑘𝑘𝑘𝑘 үед 4𝑘𝑘𝑘𝑘 + 24𝑘𝑘𝑘𝑘 − 1 илэрхийлэл 9-д хуваагддаг гэж үзье.

III. 𝑛𝑛𝑛𝑛 = 𝑘𝑘𝑘𝑘 + 1 үед 4𝑘𝑘𝑘𝑘+1 + 24(𝑘𝑘𝑘𝑘 + 1) − 1 = 𝑐𝑐𝑐𝑐 (4𝑘𝑘𝑘𝑘 + 24𝑘𝑘𝑘𝑘 − 1) − 𝑑𝑑𝑑𝑑 ( 𝑒𝑒𝑒𝑒 𝑘𝑘𝑘𝑘 − 𝑓𝑓𝑓𝑓 ) болно. Индукцийн өмнөх алхмыг тооцвол нэмэгдэхүүн тус бүр 9-д хуваагдаж байгаа тул нийлбэр нь 9-д хуваагдана.

2.2 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑛𝑛𝑛𝑛9𝑥𝑥𝑥𝑥 ∙ 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑠𝑠𝑠𝑠10𝑥𝑥𝑥𝑥 = 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑛𝑛𝑛𝑛7𝑥𝑥𝑥𝑥 ∙ 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑠𝑠𝑠𝑠8𝑥𝑥𝑥𝑥 тэгшитгэлийг бодоорой. /6 оноо/


1𝑎𝑎𝑎𝑎 (𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑛𝑛𝑛𝑛 𝑎𝑎𝑎𝑎𝑐𝑐𝑐𝑐 𝑥𝑥𝑥𝑥 − 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑛𝑛𝑛𝑛𝑥𝑥𝑥𝑥) = 1

𝑎𝑎𝑎𝑎 (𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑛𝑛𝑛𝑛 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑒𝑒𝑒𝑒 𝑥𝑥𝑥𝑥 − 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑛𝑛𝑛𝑛𝑥𝑥𝑥𝑥) буюу 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑛𝑛𝑛𝑛 𝑎𝑎𝑎𝑎𝑐𝑐𝑐𝑐 𝑥𝑥𝑥𝑥 − 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑛𝑛𝑛𝑛 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑒𝑒𝑒𝑒 𝑥𝑥𝑥𝑥 = 0 болно. Энэ ялгаварыг

үржвэрт шилжүүлвэл 2∙ 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑠𝑠𝑠𝑠 𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓 𝑥𝑥𝑥𝑥 ∙ 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑛𝑛𝑛𝑛 ℎ 𝑥𝑥𝑥𝑥 = 0 болох тул [𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑠𝑠𝑠𝑠 𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓 𝑥𝑥𝑥𝑥 = 0

𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑛𝑛𝑛𝑛 ℎ 𝑥𝑥𝑥𝑥 = 0 ⇒ [

𝑥𝑥𝑥𝑥 = 𝜋𝜋𝜋𝜋

𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓 (12 + 𝑛𝑛𝑛𝑛)

𝑥𝑥𝑥𝑥 = 𝑘𝑘𝑘𝑘𝜋𝜋𝜋𝜋ℎ


шийдтэй.

9190

Монголын улсын түүх хичээлийн даалгавар Хувилбар-A

�

9. Энэхүү түүхэн дурсгал эртний аль улсад хамаарах вэ? /2 оноо/

A. Хүннү B. Нирун C. Түрэг D. Уйгур E. Хятан

10. ”..Цагаан хэрэмнээс хойших нум сум агсагчдын улс нь шаньюйн зарлигийг дагаж, Цагаан хэрмээс урагшхи түшмэдийн бүс, малгай өмсөгчид суудаг орон нь харин надад захирагдана” хэмээн бичигдсэн гэрээ аль аль улсын хооронд хийгдсэн бэ? /2 оноо/

A. Ся улс болон Хүннү гүрэн B. Хан улс болон Хүннү гүрэн C. Хан улс болон Сяньби улс D. Нирун болон Вэй улс E. Хятан болон Тан улс

11.Модун шанюйгаас өмнө Хүннүгийн 24 аймгийн зөвлөлөөс сонгогдсон төрийн зүтгэлтэн хэн бэ? /1 оноо/ A. Таньшихуай B. Пэйло C. Буман С. Моюнчур E. Түмэн шаньюй

12.Монголын эртний улсуудын Монголын болон дэлхий дахины түүхэнд оруулсан гол хувь нэмэр юу вэ? /2 оноо/

A. Засаг захиргааны аравтын тогтолцоо B. Хаанаа “тэнгэрийн хүү” хэмээн шүтэх, төрөө дээдлэх үзлийг бий болгосон C. Бэлчээрийн сонгодог аж ахуйг бий болгож хөгжүүлсэн D. Нүүдэлчдийн өвөрмөц иргэншлийг бий болгосон E. Дээрх бүгд хамаарна.

13. Эргүнэ гүнгээс нүүн гарсан Дарлигин Монголчууд хаана ирж нутагласан бэ? /1 оноо/ A. Сэлэнгийн бэлчирт B. Бурхан халдунд C. Алтайн нуруунд D. Далан балжудад E. Хангайн нуруунд

14. Найманы ханлигийн хан хэн бэ? /1 оноо/ A. Хөгсү Сабраг B. Хабул хан C. Тоорил хан D. Таян хан E. Тогтао бэхи

15.”Хамаг Монголыг Хабул хаан мэдэлдээ авав. Хабул хааны хойно, Хабул хан өөрийн долоон хөвгүүдээ байтал Сэнгүн Билэгийн хөвгүүн Амбагай ханд Хамаг Монголыг мэдүүлэн явав” гэж аль түүхэн эх сурвалжид тэмдэглэсэн байдаг вэ? /2 оноо/ A. Монголын нууц товчоо B. Марко Поло “Орчлонгийн элдэв сонин” C. Рашид-ад-дин “Судрын чуулган D. D Плано Карпини “Монголчуудын түүх” E. Г.Рубрук “Дорно этгээдэд зорчсон тэмдэглэл”

16.1190 онд Далан балжуд гэдэг газар Тэмүжин Жамуха нар анх тулалдсаныг түүхэнд хэрхэн нэрлэдэг вэ? /1 оноо/

A. Хүйтэн уулын байлдаан B. Арван гурван хүрээний байлдаан C. Мау өндөр D. Дэлүүн болдог E.Сайр хээр

17. Хамаг Монгол, Алтан улсын хооронд 1147 онд гэрээ байгуулсныг зууны тоололд шилжүүлсэн зөв илэрхийлэл аль нь вэ? /2 оноо/

A. XIII зуун B. XI зууны I хагас C. X зуун D. XII зууны I хагас E. Тохирох хариулт алга


�


Санамж:

1. Асуулт даалгавар бүрийг анхааралтай, дуустал уншиж гүйцэтгээрэй. 2. Сонгох даалгавраас зөвхөн нэгийг сонгоорой.

1. Төв Азийн нүүдэлчдийн анхны төрт улс Хүннү хэдэн онд байгуулагдсан бэ? /1 оноо/

A. НТӨ 198 он B. НТӨ 209 он C.НТ 48 он D.НТ 93 он E. НТ 189 он 2. Эхийн эрхт овог үүсэх болсон гол шалтгаан юу вэ? /1 оноо/

A. Эхийн талыг баримталдаг, эмэгтэйчүүд голлох үүрэгтэй B. Хувийн өмч бий болсноос C. Эрчүүд нь илүү эрх үүрэг, байр суурьтай байснаас D. Овгийн нэр, угийн түүхийг хадгалж байснаас E. Алунгоо эхийн домогт өгүүлснээр

3. Хүннү гүрний үед хилийн өмнө зүг нь хаагуур хиллэж байсан бэ? /1 оноо/ А. Байгаль нуур В. Цагаан хэрэм С. Хянганы нуруу D. Алтайн нурууны чанад Е. Хөвсгөлийн уулс

4. Буган хөшөөний талаарх бодомжуудаас буруу өгөгдлийг олно уу? /2 оноо/

A. Оройн хэсэгт нь нар, сар B. Дунд хэсэгт бугыг голдуу дүүлж, тэмүүлж байгаагаар дүрсэлдэг. C. Доод хэсэгт зэр зэвсэг D. Амьтны дүрсгүй E. Буга агнаж байгаа хүн

5. Нирун улсын хаадаас түүх, газарзүй, одон орон, зурхайн ухаан, бурхны шашны ном, сургаал

судалдаг, “Хутагтай сэцэн” хэмээн өргөмжлөгдсөн төрийн зүтгэлтэн аль нь вэ? /1 оноо/ A. Шэлүнь B. Билгэ C. Пэйло D. Можа E. Кэбинин

6. “Өвөл зундаа нүүдэллэн малжваас мал тарган, идэш элбэг, цэрэг хүчирхэг болмуй” гэж ямар

хуулинд тэмдэглэсэн байдаг вэ? /2 оноо/ A. Монгол улсын анхдугаар Үндсэн хууль B. Монгол улсын шинэ Үндсэн хууль C. Их засаг хууль D. Монгол Ойрадын их цааз E. Монгол улсын Үндсэн хууль-1960 он

7. Монголын түүх, соёлын биет өвд аль нь хамааралгүй вэ? /2 оноо/ A. Эртний хүмүүсийн булш оршуулга B. Хот суурин C. Буган хөшөө D. Хүн чулуу E. Язгуур урлаг 8. Палеолитын /хуучин чулуун зэвсэг/ үед холбогдох хугацаа аль нь вэ? /1 оноо/ A.15.000-8.000 жил B. 8.000-3.000 жил C.800.000-100.000 жил D. 800.000-15.000 жил E. 40.000-15.000 жил

9392


�

28.Бат ханы байгуулсан Алтан ордны улсын нийслэл аль нь вэ? /1 оноо/ A. Самарканд хот B. Султани хот C. Тебриз хот D. Бээжин хот E. Сарай хот 29.Тогоонтөмөр хааныг нас барсаны дараа төр барьсан Аюушридар-Билэгт хаан хэдээс хэдэн онд

хаан ширээнд суусан бэ? /1 оноо/ A. 1454-1455 он B. 1378-1388 он C. 1370-1378 он D. 1388-1398 он E.1466-1517 он

30. “Дээр хөхрөгчид наран, саран хоёр, дор ногоорогчид хаан, жонон хоёр” хэмээх зүйр үг аль үед гарсан бэ? /2 оноо/

A. Юань гүрний үед B. Хойд Юань улсын үед C. Улс төрийн бутралын үед D. Манжийн үед E. Манжийн дараах үед

31.Монгол улсын нэгдмэл байдлыг сэргээхэд тодорхой үүрэг гүйцэтгэн сэцэн хэмээн алдаршсан хатан хэн бэ? /1 оноо/

A. Цэвэр хатан B. Чинбай хатан C. Мандухай хатан D. Ану хатан E.Дөргөнө хатан

32. Улс төрийн бутралын үед монголчууд нэгдмэл байдлаа алдсаны шалтгаанд хамааралгүй өгөгдлийг олно уу? /2 оноо/ A. Улс төрийн бутрал 300 орчим жил үргэлжлэх эхлэл болсон B. Монголын ноёд, язгууртанууд бие даахыг эрмэлзсэн C. Дотооддоо дайсагнах болсон D. Хагалан бутаргах харийн бодлогод автсан E. Үндэсний эв нэгдлээ нэгэн үзүүрт сэтгэлээр сахин хамгаалсан

33. Монголын анхдугаар Богд Өндөр гэгээн Занабазар аль бичгийг зохион хэрэглэсэн бэ? /1 оноо/ A. Дөрвөлжин бичиг B. Тод бичиг C. Соёмбо бичиг D. Вагиндра үсэг E. Галиг үсэг

34. Зүүн Монголын Халх түмэн хаагуур нутаглаж, ямар үүрэг гүйцэтгэж байсан бэ? /2 оноо/ A. Хаант төрийн голомт нутагт сууж хайгуул халхавчийн үүрэгтэй B. Хааны өмч аймаг бөгөөд хааныг хамгаалах үүрэгтэй C. Дайны үед их цэргийн өмнө явж худаг ус гаргах үүрэгтэй D. Хааны онгоныг сахих үүрэгтэй E. Алтайн уулсын сүв гарцыг сахих үүрэгтэй

35. Манж нар хүчирхэгжин илбэн тохинуулах аргаар Өвөр Монголыг эзэлсэн цаг хугацааг олно уу? /1 оноо/

A.1636 он B.1644 он C.1691 он D.1755 он E. 1761 он

36. Өөрийгөө “дөчин түмэн Монголын эзэн” хэмээн дөвийлгөн Манжийн хаанд захидал бичсэн төрийн зүтгэлтэн хэн бэ? /1 оноо/

A. Лигдэн хутагт B. Галдан бошогт C. Амарсанаа D. Чингүнжав E. Даваач хаан

37. 1640 онд Тарвагатайн Улаан бураа хэмээх газар “Монгол-Ойрадын их цааз”-ыг баталжээ. Уг цаазад “Дөчин дөрвөн хоёр хуучин эвдрэлээ огоороод санаа нэгтгэв. Монгол Ойрадад дайсан ирвэл хэл өг. Хэл сонсож байж захын ноён эс ирвээс зуун хуяг, зуун тэмээ, зуун адуу авах болов” хэмээн өгүүлсэн нь ямар утгыг илэрхийлж байна вэ? /2 оноо/ A. Эв нэгдэл чухал гэдгийг ухуулсан B. Дайсан этгээд халдваас хэл өгөхийг сануулсан C. Хэл сонссон мөртлөө ноён хүн ирээгүй бол торгуулахыг сануулсан D. А,В,С хариулт зөв E. Эдгээрээс өөр

38. Манжийн захиргааны хэрэгт хүчин зүтгэдэг дээд давхарга аль вэ? /1 оноо/ A. Суман эр B. Хамжлага ард C. Шавь ард D. Лам ард E. Ноёд, язгууртнууд


�

18.Чингис хаан Их Монгол улсыг байгуулж, нутаг дэвсгэрийг бүхэлд нь гурав хуваан захирдаг байжээ. Төвийн түмнийг Наяа захирч байсан бөгөөд түүний мэдэлд аль нутаг хамаарч байсан бэ? /1 оноо/ A. Сэлэнгийн бэлчир B. Гурван гол C. Алтайн нуруу D. Хянганы нуруу E. Саяны нуруу

19. Их Монгол улсын үед төрийн хэргийг явуулахад төрийн бэхи ямар үүрэгтэй байсан бэ? /1 оноо/ A. Их хуралдайг удирдан хуралдуулах B. Хаан өргөмжлөх, харь оронтой дайтах асуудлыг шийдэх C. Аян дайнд мордох, алба гувчуур хураах D. Төрийн чухал үйл хэрэг эхлэх өлзийт өдрийг сонгон, цаг, зүг чигийг зааж өгөх E. Эдгээрээс өөр

20. Монголын нууц товчоо түүхэн зохиолд Өгөөдэй хаан “.....Бор дарсанд дийлэгдсэн минь нэг буруу болов. Хоёрт Отчигин авгын харьяатаас эмс охидыг авсан нь буруу болов...” хэмээн өгүүлсэн бөгөөд үлдсэн хоёр муу үйл аль нь вэ? /2 оноо/

A. 1. Ахлагч тамгачийг томилсон, 2. Өртөө улааг байгуулсан B. 1. Доголхуг хороосон, 2. Алтан улсыг эзэлсэн C. 1. Доголхуг хороосон, 2. Гөрөөсийг хашсан D. 1. Худаг усыг гаргасан, 2. Гөрөөсийг хашсан E. 1. Алтан улсыг эзэлсэн, 2. Ахлагч тамгачийг томилсон

21. Өгөөдэй хааны төр барьж байсан цаг хугацааг олно уу? /1 оноо/ A.1189-1227 он B. 1228-1241 он C. 1246-1248 он D.1251-1259 он E.1260-1294 он

22. 1206 онд Их Монгол улс байгуулагджээ. Энэ нь хэддүгээр жаранд болсон түүхэн үйл явдал вэ? /2 оноо/ А. 1 дүгээр жаран В. 2 дугаар жаран С. 3 дугаар жаран D. 4 дүгээр жаран Е. 5 дугаар жаран

23. Аль нь Чингис хааны 4 хөвгүүнийг насаар нь зөв эрэмбэлсэн байна вэ? /2 оноо/ A.Зүчи, Өгөдэй, Цагадай, Тулуй B.Зүчи, Цагадай, Тулуй, Өгөдэй C.Цагадай, Өгэдэй, Зүчи, Тулуй D.Өгөдэй, Зүчи, Цагадай, Тулуй E.Зүчи, Цагадай, Өгөдэй, Тулуй

24. Чингис хаан газар нутгаа дөрвөн хүүдээ хуваан өгчээ. Тарвагатайн нурууны орчмын нутгийг хэнд өгсөн бэ? /1 оноо/

A. Зүчи B. Цагадай C. Өгөөдэй D. Тулуй E. Борохул

25.“Ертөнцийг байлдан дагуулагчийн түүх” хэмээх түүхэн зохиолыг хэн туурвисан бэ? /1 оноо/ A. Ата- Малик Жувейн B. Марко Поло C. Плано Карпини D. Рашид- ад Дин E. В.Рубрук

26.”Ер хоёр хүн эвтэй болбоос төмөр хүрээ мэт бэх, хорин хүн эвгүй болбоос эвдэрхий хүрээ мэт хэврэг” хэмээн аль зохиолд тэмдэглэсэн бэ? /1 оноо/

A. Монголын нууц товчоо B. Юань улсын судар C. Оюун түлхүүр нэрт шастир D. Судрын чуулган E. Хөх судар

27. Юань гүрний үед төрийн нууцыг хадгалах үүднээс шинэ бичиг зохиолгон хэрэглэсэн бөгөөд тэрхүү бичгийг ямар бичиг хэмээн нэрлэж байсан бэ? /1 оноо/

A. Монгол бичиг B. Соёмбо үсэг C. Вагиндра үсэг D.Тод бичиг E. Дөрвөлжин бичиг

9594


�

49. 1921 оны 3 сарын 13-ны өдөр МАН-ын гишүүд, Ардын журамт цэрэг, тэр хавийн хошуу харуулын төлөөлөгчид хуралдаж, түр Засгийн газрыг байгуулжээ. Түр Засгийн газрын зорилго, үйл ажиллагаанд хамаарах өгөгдлийг олно уу? /2 оноо/ A. Монгол орныг Хятадын эрх мэдлээс ангижруулах B. Ардын төлөөлөгчдийн хурлыг зарлан хуралдуулах C. Үүрд байх Засгийн газрыг байгуулах D. Үндсэн цааз дүрэм (Үндсэн хууль) тогтоолгох E. Бүх хариулт зөв

50. Дор дурьдсан үйл явдлуудаас аль нь зүүнтний үе /1929-1932/ хэмээн нэрлэгддэг үед болсон бэ? /2 оноо/

1. Улсын дээд, доод хурал байгуулагдав. 2. Монгол, ЗОУ-ын хооронд найрамдлын гэрээ байгуулжээ. 3. “Феодал”-ын хөрөнгийг хураав. 4. “Зарлигаар тогтоосон Монгол улсын хууль зүйлийн бичиг” хууль гарчээ. 5. ЗХУ-ын социализм байгуулах ажиллагааг шууд хуулбарлан хэрэглэв.

А. 3,5 B. 2,4 C. 1,3 D. 4,2 E. 1,4

51.Монгол улсад орчин цагийн шинжлэх ухааны байгууллага болох судар бичгийн хүрээлэн байгуулагджээ. Тус хүрээлэнгийн анхны даргаар хэн ажиллаж байсан бэ? /1 оноо/

А. Д.Нацагдорж B. С.Буяннэмэх C. Б.Ренчин D. С.Жамъян E. Ц.Дамдинсүрэн

52. 1961 оны 10 сарын 27-ны өдөр Монгол улсын түүхэнд ямар томоохон үйл явдал болсон бэ? /2 оноо/

A. Нэгдэлжих хөдөлгөөн өрнөсөн. B. Их гүрнүүд БНМАУ-ын “статус-кво”-г хүлээн зөвшөөрсөн. C. Чингис хааны мэндэлсний 800 жилийн ойг тэмдэглэсэн. D. БНМАУ Нэгдсэн Үндэстний Байгууллагад гишүүнээр элссэн. E. Дундад Иргэн улс Монголын тусгаар тогтнолыг зөвшөөрсөн.

53. Социализмын үеийн нийгмийн улс төрийн хүрээн дэх онцлог шинжүүдийг дурдахдаа алдаа гаргасан бол олно уу? /2 оноо/ A. Эрх баригч нэг намын систем B. Нам төвтэй улс төрийн тогтолцоо C. Сонгууль бэлгэдэл төдий, альтернатив зарчим алдагдсан. D. Олон ургальч үзлийг хөхиүлэн дэмждэг. E. Тохирох хариулт алга.

54.1990 оны 12 сарын 10-ны жагсаал зохион байгуулсан өдөр үүсэн бий болсон улс төрийн хүчин аль нь вэ? /1 оноо/

A. Ертөнц бүлэг B. Социаль-Демократ нам C. Монголын Ногоон нам D. Монголын Ардчилсан холбоо E. Монголын Үндэсний Дэвшлийн нам

55. Өнөөгийн Монгол улсын гадаад бодлогын нэг дэх чиглэл аль нь вэ? /2 оноо/ A. АНУ, Япон, ХБНГУ зэрэг өндөр хөгжилтэй орнуудтай найрсаг харилцаа тогтоох B. Хуучин социалист гэгдэж байсан дорнод Европын орнуудтай харилцаагаа сэргээх C. Уламжлалт харилцаатай хоёр их хөрш ОХУ, БНХАУ-тай найрсаг харилцаатай байх D. Азийн бүс нутгийн үйл ажиллагаанд идэвхтэй оролцох E. НҮБ, түүний төрөлжсөн байгууллагуудтай хамтран ажиллах


�

39. Манжийн ноёрхлын үед 150 цэрэг эр гаргах чадвартай засаг захиргааны нэгжийг .......... гэнэ. Зөвийг олж нөхнө үү? /1 оноо/

A. Сум B. Отог C. Хошуу D. Аймаг E. Хондого

40. XVII зууны эхэн хүртэл Манж нар ямар хэл бичгийг гадаад харилцаандаа ашиглаж байсан бэ? /1 оноо/ A. Хятад бичиг B. Хятан бичиг C. Монгол хэл бичиг D. Согд бичиг E. Түрэг бичиг

41.1757 оны 6 сарын 30-нд Хойдын Амарсанаа болон Манжийн их цэргийн жанжин Халхын Цэнгүнжав нарын шийдвэрлэх тулаан хаана болсон бэ? /2 оноо/

A. Ац амтай B. Тэрэлжийн Зуун мод C. Хашин нуур D. Шар бэл E.Шар тал

42. Манжийн Шинэ засгийн бодлогыг сурталчилсан сонинг хятад, монгол хэлээр хэвлэн аймаг, хошуудад тараадаг байсан бөгөөд тэрхүү сонин ямар нэртэй байсан бэ? /1 оноо/

A. Шинэ толь B. Шинэ мэдээ C. Монгол үгийн бодрол D. Нийслэл хүрээний сонин бичиг E. Тохирох хариулт алга

43. Үйл явдлыг он цагтай нь тохируулна уу? /2 оноо/ 1. Улиастайд Энхтайван хүндээр удирдуулсан монгол цэргийн бослого гарав. А. 1910 он 2. Их хүрээнд хятад худалдаачид болон монголчуудын хооронд зодоон болов. В. 1861 он 3. Орос, Япон хоёр нууц гэрээ байгуулав. С. 1900 он 4. Оросууд хүрээнд консулын газраа нээв. D. 1907 он A. 1a,2b,3c,4d B. 1b,2a,3c,4d C. 1c,2a,3d,4b D. 1d,2b,3a,4c E. 1c,2a,3b,4d

44. Монгол улсын Бүгд ерөнхийлөн захирах яамны сайдаар ажиллаж байсан төрийн зүтгэлтэн хэн бэ? /1 оноо / А. Да лам Цэрэнчимэд В. Засаг Намсрай С. Чин ван Ханддорж D. Сайн ноён хан Намнансүрэн Е. Бэйс Гомбосүрэн

45. Богдын Засгийн газраас улсын эдийн засгийг бэхжүүлэх талаар хэрэгжүүлсэн бодлогод хамааралгүй өгөгдлийг олно уу? /2 оноо/

A. Мал сүргийн тоо толгойг өсгөх B. Мал сүргийн үүлдэр угсааг сайжруулах C. Худалдаа болон газар тариаланг сэргээх D. Байгалийн баялаг, ашигт малтмалыг олзворлох E. Зэр зэвсэг эзэмшүүлэх цэргийн сургууль байгуулах

46. Зүүн хүрээний болон консулын бүлэг хамтарч хуралдан Монгол Ардын Намыг байгуулж, ЗОУ-аас тусламж гуйхаар шийдвэрлэсэн өдөр аль нь вэ? /1 оноо/ A. 1920.06.25 B. 1921.02.04 C. 1921.03.18 D. 1921.07.11 E. 1924.11.26

47.1920 оны 8 сард анхны долоо Эрхүү хотод очсон. Ажил үүргийн хуваарийн дагуу С.Данзан, Д.Чагдаржав, Д.Лосол нар хаашаа явсан бэ? /1 оноо/

А. Омск, Москва B. Монгол C. Хиагт D. Хүрээ E. Дээд шивээ

48. Дараах түүхэн үйл явдлыг зөв дараалалд оруулна уу? /2 оноо/ 1. Нууц бүлэг байгуулав. 2. 1921 оны хувьсгал ялав. 3. Монгол ардын нам байгуулагдав. 4. Үндсэн хуулийн төслийг боловсруулав.

A. 1,2,3,4 B. 1,3,2,4 C. 1,3,4,2 D. 1,2,4,3 E.1,4,3,2

9796

Монгол улсын түүх хичээлийн даалгавар Хувилбар-B

�


Санамж: 1. Асуулт даалгавар бүрийг анхааралтай, дуустал уншиж гүйцэтгээрэй. 2. Сонгох даалгавраас зөвхөн нэгийг сонгоорой.

1. Сяньби улс хэдэн онд байгуулагдсан бэ? /1 оноо/

A. НТ 156 он B. НТӨ 209 он C. НТ 48 он D. НТ 93 он E. НТ 189 он

2. Палеолитын /хуучин чулуун зэвсэг/ үед холбогдох хамгийн эртний хадны зураг аль нь вэ? /1 оноо/

A. Өвөрхангай аймгийн Богд сумын Тэвш уулын хадны зураг B. Увс аймгийн Сагил сумын Можоогийн хадны зураг C. Ховд аймгийн Үенч сумын Ямаан усны хадны зураг D. Ховд аймгийн Манхан сумын Хойд Цэнхэрийн агуйн хадны зураг E. Дорнод аймгийн Булган сумын Норовлингийн онго

3. Хүннү гүрний үед улсын хилийн хойд тал нь хаагуур хиллэж байсан бэ? /1 оноо/ А. Байгаль нуур В. Цагаан хэрэм С. Хянганы нуруу D. Алтайн нурууны чанад Е. Хөвсгөлийн уулс 4. Дараах бодомжуудаас буган хөшөөний ангилалд аль нь хамааралгүй вэ? /2 оноо/

A. Бугыг загварчилж дүрсэлсэн B. Бугыг бодит байдлаар дүрсэлсэн C. Амьтны дүрсгүй D. Араатан амьтдыг дүрсэлсэн E. A, B, C хариулт зөв

5. 901 Хятан аймгуудын холбооны тэргүүнээр /хан/ өргөмжлөгдөж, улмаар 917 онд улсаа

тунхагласан Елюй овгоос гаралтай хаан хэн бэ? /1 оноо/ A. Амбагян B. Могилян C. Таньшихуай D. Шэлүнь E. Түмэн 6. Нүүдэлчин Монголчуудын адууг дээдлэх үзэл Монгол улсын төрийн аль бэлгэдэлд дүрслэгддэг вэ? /2 оноо/

A.Төрийн дуулал B.Төрийн далбаа C.Төрийн соёмбо D.Төрийн сүлд E.Төрийн туг

7. Монголын түүх, соёлын биет бус өвд аль нь хамааралтай вэ? /2 оноо/ A. Эртний хүмүүсийн булш оршуулга B. Язгуур урлаг C. Буган хөшөө D. Хүн чулуу E. Хот, суурин 8. Чулуун зэвсгийн үеийг дотор нь хуучин, дунд, шинэ чулуун зэвсэг гэж хуваадаг. Тэгвэл аль үе нь

доод, дунд, дээд гэсэн үе шатуудтай вэ? /1 оноо/ А. Палеолит B. Мезолит C. Неолит D. Энеолит E. Эдгээрээс өөр

9. Энэхүү түүхэн дурсгал эртний аль улсад хамаарах вэ? /2 оноо/

A. Хүннү D. Уйгур B. Нирун E. Хятан C. Түрэг

10. Монголын эртний төрт улсуудаас анхлан “дуу бариулах” хэмээх бичиг захидлын шүлэглэсэн,

нууцлаг хэлбэрийг ашиглаж байсан улс аль нь вэ? /2 оноо/ A. Хүннү B. Сяньби C. Нирун D. Түрэг E. Уйгар


�

56. Өмч хувьчлалын хууль 1991 оны 5 сарын 31-ний өдөр батлагдаж, үүнээс өмнө төрсөн Монгол улсын иргэдэд олгосон эрхийн бичиг хэдэн төгрөгийн нэрлэсэн үнэтэй байсан бэ? /1 оноо/

A. 5000 төгрөг B. 10000 төгрөг C. 15000 төгрөг D. 20000 төгрөг E. 25000 төгрөг

ХОЁРДУГААР ХЭСЭГ. ХАРГАЛЗУУЛАХ, ДАРААЛАЛ СЭРГЭЭХ ДААЛГАВАР Санамж:

1. Даалгаврын хариуг зөв тогтоож харгалзуулах, дараалал сэргээх байдлаар гүйцэтгэнэ үү. 2. Зөв хариулт бүр нэг оноотой. 2.1. Чингис хааны өвөг дээдсийн нэрийг цолтой нь зөв харгалзуулна уу? / 5 оноо/

1. Бай Шинхор А. Мунхаг 2. Тумбинай В. Баатар 3. Бартан С. Сэцэн 4. Добу D. Догшин 5. Боданчар Е. Мэргэн

2.2. Дор өгөгдсөн газрын зурагт тэмдэглэсэн дугаарыг тохирох аймагтай нь зөв харгалзуулна уу? /5 оноо/

А.Түшээт хан аймаг .....

В. Засагт хан аймаг ..... С. Сэцэн хан аймаг ..... D. Сайн ноён хан аймаг ..... E. Дөрвөдийн хоёр аймаг .....

2.3. Монгол улсын Ерөнхий сайдуудыг уг албанд ажиллаж байсан он цагийн дарааллаар нь эрэмбэлнэ үү. /1-5 хүртэл дугаарлана / /5 оноо/

A. А.Амар ...... B. Т.Намнансүрэн ......

C. Д.Бодоо ...... D. Х.Чойбалсан ...... E. Б.Цэрэндорж ......

2.4. Монгол улсын шинэ Үндсэн хуулинд төрийн байгууллагуудын ажил үүргийн хуваарийг хэрхэн хуульчилсаныг зөв харгалзуулна уу? /5 оноо/

1. Хууль тогтоох А. Ерөнхийлөгч 2. Шүүх засаглал В. Улсын Их Хурал 3. Үндэсний эв нэгдлийн бэлгэдэл С. Засгийн газар 4. Төрийн захиргааны төв байгууллага D. Улсын дээд шүүх 5. Гүйцэтгэх дээд байгууллага Е. Яамд

1

2 3 4 5

56. Өмч хувьчлалын хууль 1991 оны 5 сарын 31-ний өдөр батлагдаж, үүнээс өмнө төрсөн Монгол улсын иргэдэд олгосон эрхийн бичиг хэдэн төгрөгийн нэрлэсэн үнэтэй байсан бэ? /1 оноо/

A. 5000 төгрөг B. 10000 төгрөг C. 15000 төгрөг D. 20000 төгрөг E. 25000 төгрөг

ХОЁРДУГААР ХЭСЭГ. ХАРГАЛЗУУЛАХ, ДАРААЛАЛ СЭРГЭЭХ ДААЛГАВАР Санамж:

1. Даалгаврын хариуг зөв тогтоож харгалзуулах, дараалал сэргээх байдлаар гүйцэтгэнэ үү. 2. Зөв хариулт бүр нэг оноотой. 2.1. Чингис хааны өвөг дээдсийн нэрийг цолтой нь зөв харгалзуулна уу? / 5 оноо/

1. Бай Шинхор А. Мунхаг 2. Тумбинай В. Баатар 3. Бартан С. Сэцэн 4. Добу D. Догшин 5. Боданчар Е. Мэргэн




2.3. Монгол улсын Ерөнхий сайдуудыг уг албанд ажиллаж байсан он цагийн дарааллаар нь эрэмбэлнэ үү. /1-5 хүртэл дугаарлана / /5 оноо/

A. А.Амар ...... B. Т.Намнансүрэн ......

C. Д.Бодоо ...... D. Х.Чойбалсан ...... E. Б.Цэрэндорж ......

2.4. Монгол улсын шинэ Үндсэн хуулинд төрийн байгууллагуудын ажил үүргийн хуваарийг хэрхэн хуульчилсаныг зөв харгалзуулна уу? /5 оноо/

1. Хууль тогтоох А. Ерөнхийлөгч 2. Шүүх засаглал В. Улсын Их Хурал 3. Үндэсний эв нэгдлийн бэлгэдэл С. Засгийн газар 4. Төрийн захиргааны төв байгууллага D. Улсын дээд шүүх 5. Гүйцэтгэх дээд байгууллага Е. Яамд

9998


�

20. Монголын нууц товчоо түүхэн зохиолд Өгөөдэй хааны 4 сайн ба 4 муу үйлийг өгүүлсэн байдаг.

Сайн үйлд үл хамаарахыг нь олно уу. /2 оноо/ A. Умард Алтан улсыг бүрэн эзэлсэн. B. Морин өртөөг байгуулсан. C. Хархорум хотын мөнгөн модыг бариулсан. D. Усгүй газар худаг гаргаж, хүн, малыг ундаалсан. E. Эзэлсэн хот, суурингуудад ахлагч, тамгач нарыг суулгасан. 21. Гюүг хааны төр барьж байсан цаг хугацааг олно уу? /1 оноо/ A. 1189-1227 он B. 1229-1241 он C. 1246-1248 он D. 1251-1259 он E.1260-1294 он 22. 1189 онд Хар зүрхний Хөх нуурт Тэмүжинг Хамаг Монголын ханаар өргөмжилж, Чингис хан цолыг

анх өргөв. Энэ нь хэддүгээр жаранд болсон түүхэн үйл явдал вэ? /2 оноо/ А. 1 дүгээр жаран В. 2 дугаар жаран С. 3 дугаар жаран D. 4 дүгээр жаран Е. 5 дугаар жаран 23. Аль нь эцэг, хүү, ач вэ? /2 оноо/ A. Чингис, Тулуй, Өгөөдэй B. Чингис, Тулуй, Гүюг C. Есүхэй, Чингис, Өгэдэй D. Тулуй, Мөнх, Хубилай E. Зүчи, Бат, Мөнх

24. Чингис хаан уугуул Монгол нутгаа аль хүүдээ эзэмшүүлсэн бэ? /1 оноо/ A. Зүчи B. Цагаадай C. Өгөөдэй D. Тулуй E. Борохул

25. Хүлэгү хааны зарлигаар түүний зөвлөх Насир-ад – Динат гүш Тебризийн хойд талд

............................ судлалын төв байгуулжээ. /1 оноо/ A. Одон орон B. Түүх C. Археологи D. Шашин E. Соёл 26. Монголын хаад ноёдын үлэмж том хэмжээний гоёж чимэглэсэн сууцыг хэрхэн нэрийддэг

байсан бэ? /1 оноо/ A. Асар гэр B. Орд гэр-тэрэг C. Аураг орд D. Шар орд E. Цагаан орд 27. Юань гүрний үед удирдах албан тушаалд монгол хүнийг томилдог байсан бол туслах буюу онц

чухал бус албанд ямар хүнийг томилдог байсан бэ? /1 оноо/ A. Орос хүнийг B. Польш хүнийг C. Франц хүнийг D. Дундад Азийн өнгөт нүдтэн хүнийг E. Унгар хүнийг 28. Ил хаадын улсын анхны нийслэл аль нь вэ? /1 оноо/

A. Тебриз B. Самарканд C. Хархорум D. Сарай E. Бээжин 29. Ойрадын Эсэн тайш бүх Монголын хаан ширээнд суусан он цагийг дугуйлна уу? /1 оноо/ A. 1454-1455 он B. 1378-1388 он C. 1370-1378 он D. 1388-1398 он E. 1466-1517 он 30. “Ноёдын үхэл чуулганд, нохойн үхэл ганд” хэмээх хэлц үг аль үед гарсан бэ? /2 оноо/ A. Юань гүрний үед B. Хойд Юань улсын үед C. Улс төрийн бутралын үед D. Манжийн үед E. Манжийн дараах үед 31. Монгол улсын түүхэнд хамгийн олон жил төр барьж, Даян хэмээн алдаршсан хаан хэн бэ?

/1 оноо/ A. Мандуул B. Эсэн C. Аюушридар D. Батмөнх E. Лигдэн

C. Отчигин авгын харъяатаас эмс охидыг авсан.

��. ��59 онд Мөнх хаан байлдаж яваад таалал төгссөн нь хаан ширээний төлөө дахин тэмцэл өрнөхөд хүргэв. Энэ нь хэддүгээр жаранд болсон түүхэн үйл явдал вэ? /� оноо/


�

11. Хожуу Хан улсын түүхэнд “Хүннү гүрний эзэлж байсан дорноос өрнө хүртэлх 14 мянган бээр

газар нутгийг бүх уул нуруу, гол мөрөн, гашуун нууруудын хамт эзлэн захирсан” хэмээн тэмдэглэгдсэн төрийн зүтгэлтэн хэн бэ? /1 оноо/ A. Таньшихуай B. Түмэн C. Буман D. Культегин E. Билгэ

12. Монголын эртний улсуудын Монголын болон дэлхий дахины түүхэнд оруулсан гол хувь нэмэр

юу вэ? /2 оноо/ A. Хаант төрийн өвөрмөц хэлбэр B. Хаягдалгүй, байгальд сөрөг нөлөөгүй аж ахуй эрхэлдэг өвөрмөц технологи C. Нүүдлийн нөхцөлд тохирсон орон сууц, гутал хувцас, хоол унд хэрэглэдэг D. Нүүдэлчдийн өвөрмөц иргэншлийг бий болгосон E. Дээрх бүгд хамаарна.

13. Татарын ханлигт хамаарах Монгол аймгууд хаагуур төвлөрөн аж төрж байсан бэ? /1 оноо/ A. Байгаль нуурын баруун биеэр B. Ононгийн адаг C. Хөлөн Буйр нуур D. Алтайн нуруу E. Эрчис мөрөн

14. Хэрэйдийн ханлигийн хан хэн байсан бэ? /1 оноо/ A. Хөгсү Сабраг B. Хабул хан C. Тоорил хан D. Таян хан E. Тогтао бэхи

15.”Алтан гэрэгэ нь өргөөшөө алга, уртаашаа хагас тохой чинээ” хэмжээтэй байсан тухай хэний зохиолд тэмдэглэсэн бэ? /2 оноо/

A. Монголын нууц товчоо B. Марко Поло “Орчлонгийн элдэв сонин” C. Рашид-ад-дин “Судрын чуулган D. Плано Карпини “Монголчуудын түүх” E. Г.Рубрук “Дорно этгээдэд зорчсон тэмдэглэл”

16. 1201 онд Чингис, Тоорил хан нар Жамухатай байлдаж ялсан газар аль нь вэ? /1 оноо/ A. Хүйтэн уулын байлдаан B. Арван гурван хүрээний байлдаан C. Мау өндөр D. Дэлүүн болдог E.Сайр хээр

17. 1084 онд Хамаг Монголыг хятад сурвалжид “Да Мэн-гу” гэж тэмдэглэснийг зууны тоололд шилжүүлсэн зөв илэрхийлэл аль нь вэ? /2 оноо/

A. XI зууны II хагас B. XI зууны I хагас C. XII зууны II хагас D. XIII зууны II хагас E. XII зууны I хагас

18. Чингис хаан Их Монгол улсыг байгуулж, нутаг дэвсгэрийг бүхэлд нь гурав хуваан захирдаг байжээ. Баруун түмнийг Боорчи захирч байсан бөгөөд түүний мэдэлд аль нутаг хамаарч байсан бэ? /1 оноо/ A. Сэлэнгийн бэлчир B. Гурван гол C. Алтайн нуруу орчим D. Хянганы нуруу орчим E. Саяны нуруу

19. Их Монгол улсын анхны Их заргач Шихихутаг ямар үйл хэрэг эрхэлдэг байсан бэ? /1 оноо/ A. Их хуралдайг удирдан хуралдуулах B. Хаан өргөмжлөх, харь оронтой дайтах асуудлыг шийдэх C. Хууль дүрэм боловсруулж, чандлан сахиулах D. Төрийн чухал үйл хэрэг эхлэх өлзийт өдрийг сонгон, цаг, зүг чигийг зааж өгөх E. Эдгээрээс өөр

101100


5

41.Манж нар бослого гаргах сэжиг олж мэдээд Чингүнжавд аль газрыг дагуулах үүрэг өгч явуулсан бэ? /2 оноо/ A. Ац амтай B. Тэрэлжийн Зуун мод C. Хан хатан гол D. Шар бэл E. Шар тал 42. Манжийн Шинэ засгийн бодлогын улс төрийн хүрээн дэхь өөрчлөлтөд аль нь хамааралгүй вэ? /1 оноо/ A. Байцаах, найруулах товчоог байгуулсан. B. Хязгаар орныг байцаан судалсан. C. Монголын бүх аймаг хошуудын зургийг зуруулсан. D. Монголд шинээр банк байгуулах санал дэвшүүлсэн. E. Их хүрээнд цагдан цээрлүүлэх яамыг байгуулсан. 43. Шинэ тулгар Монгол улсын төрийн яамд болон тэргүүн сайдуудыг тохируулна уу? /2 оноо/ 1. Дотоод хэргийг бүгд захиран шийтгэгч яам А. Да лам Цэрэнчимэд 2. Гадаадын хэргийг эрхлэн шийтгэх яам В. Засаг Намсрай 3. Сангийн хамаг хэргийг бүгд захиран шийтгэгч яам С. Чин ван Ханддорж 4. Цэргийн хэргийг бүгд захиран шийтгэгч яам D. Түшээ гүн Чагдаржав 5. Шүүн таслах хэргийг бүгд захиран шийтгэгч яам Е. Бэйс Гомбосүрэн A. 1a,2b,3c,4b,5e B. 1b,2a,3c,4e,5d C. 1c,2a,3d,4e,5b D. 1a,2c,3d,4e,5b E. 1c,2a,3b,4d,5e 44. Хөлөн Буйрын монголчуудын Монгол улсад нэгдэх хүсэлтийг уламжилж, улмаар Монголын эрх

чөлөөний тэмцэлд гарамгай гавьяа байгуулж, баатар цолоор шагнуулсан цэрэг, төрийн зүтгэлтэн хэн бэ? /1 оноо/

А. Да лам Цэрэнчимэд В. Манлайбаатар Дамдинсүрэн С. Чин ван Ханддорж D. Сайн ноён хан Намнансүрэн Е. Хатанбаатар Магсаржав 45. Богдын Засгийн газраас улсын эдийн засгийг бэхжүүлэх талаар хэрэгжүүлсэн бодлогод

хамааралтай өгөгдлийг олно уу? /2 оноо/ А. Орос улсаас мэргэжилтэн багш урьж хичээл заалгах B. Мал сүргийн тоо толгойг өсгөх C. Худалдаа болон газар тариаланг сэргээх D. В ба С хариулт зөв E. Уламжлалт шашны сургуулийг хөгжүүлэх 46. Барон Унгерн Нийслэл Хүрээг чөлөөлж, Богд гэгээнийг хаан ширээнд залсан өдөр аль нь вэ?

/1 оноо/ A. 1920.06.25 B. 1921.11.04 C. 1921.03.18 D. 1921.07.11 E. 1924.11.26 47.1920 оны 8 сард анхны долоо Эрхүү хотод очсон. Д.Сүхбаатар, Х.Чойбалсан нар хаана байсан бэ? /1 оноо/ А. Омск, Москва B. Монгол C. Хиагт D. Хүрээ E. Эрхүү 48. Дараах түүхэн үйл явдлыг зөв дараалалд оруулна уу? /2 оноо/ 1. Барон Унгерн Нийслэл хүрээг чөлөөлөв. 2. Тангарагийн гэрээг батлав. 3. Анхдугаар Үндсэн хуулийг батлав. 4. Монгол улсын нутгийн захиргааны дүрмийг батлав. A. 1,2,3,4 B. 1,3,2,4 C. 1,2,3,4 D. 1,2,4,3 E.1,4,3,2

0�


�

32. Улс төрийн бутралын үед монголчуудын нэгдмэл байдал эвдэгдсэний шалтгааныг олно уу? /2 оноо/ A. Монголчуудын эв нэгдэл суларсан B. Монголын ноёд, язгууртанууд бие даахыг эрмэлзсэн C. Дотооддоо дайсагнах болсон D. Хагалан бутаргах харийн бодлогод автсан E. Бүгд зөв 33. Хубилай хааны зарлигаар Пагва лам Лодойжалцаны зохиосон бичгийг юу гэж нэрийддэг вэ?

/1 оноо/ A. Дөрвөлжин бичиг B. Тод бичиг C. Соёмбо бичиг D. Вагиндра үсэг E. Галиг үсэг 34. Зүүн Монголын Цахар түмэн ямар үүрэг гүйцэтгэж байсан бэ? /2 оноо/ A. Хаант төрийн голомт нутагт сууж хайгуул халхавч болж байв. B. Хааны өмч аймаг бөгөөд хааныг хамгаалах үүрэгтэй. C. Дайны үед их цэргийн өмнө явж, худаг ус гаргах үүрэгтэй. D. Хааны онгоныг сахих үүрэгтэй. E. Алтайн уулсын сүв гарцыг сахих үүрэгтэй.

35. Галдан бошогт хааны Халхад довтолсон он цагийг сонгоно уу? /1 оноо/ A. 1636 он B. 1644 он C.1688 он D.1755 он E. 1761 он 36. Манжийн эсрэг Лигдэн хутагт хааны тэмцлийг тууштай дэмжиж байсан Халхын ноён хэн бэ?

/1 оноо/ A.Галдан бошогт B. Цогт хунтайж C. Амарсанаа D. Чингүнжав E. Даваач хаан 37. 1640 онд Тарвагатайн Улаан бураа хэмээх газар “Монгол-Ойрадын их цааз”-ыг баталжээ. Уг

цаазад “Аливаа хүн энэ төрийг эвдэн их аймаг улсыг алж талж авбаас Монгол Ойрад хоёр нэгдээд шийдэх. Монгол Ойрад хоёр төдийгүй захын цөөхөн хүн аймаг улсыг алж талж авбал шийтгэх. Энэ цаазаас хэн хүн давах эрхгүй. Давсан их бага цөм ял хүлээх” хэмээн өгүүлсэн сурвалжийн мэдээнээс ямар гаргалгаа хийж болох вэ? /2 оноо/

А. Маргаантай асуудлыг хамтран шийдвэрлэх B. Цаазыг зөрчвөл бүгд ял хүлээх C. Монгол-Ойрад төдийгүй бүх хүн хариуцлага хүлээх D.Цаазыг зөрчиж үл болно E. Дээрх бүгд зөв 38. Хутагт хувилгаад, сүм хийдийн мэдэлд байсан хүмүүс аль давхаргад хамаарах вэ? /1 оноо/ A. Хамжлага ард B. Суман ард C. Ноёд язгууртнууд D. Шавь ард E. A ба B 39. Манжийн ноёрхлын үед Богд Жибзундамба болон хутагтуудын засаг захиргааны үндсэн

нэгжийг.......... гэдэг байжээ. Зөвийг олж нөхнө үү? /1 оноо/ A. Сум B. Баг C. Хошуу D. Аймаг E.Отог 40.1632 онд Манж бичиг бий болж, албанд хэрэглэгдэх болжээ. Манж бичгийг ямар хэл бичгийн

уламжлалд таацуулан боловсруулсан бэ? /1 оноо/ A. Хятад бичиг B. Хятан бичиг C. Монгол бичиг D. Согд бичиг E. Түрэг бичиг

103102


�

ХОЁРДУГААР ХЭСЭГ. ХАРГАЛЗУУЛАХ, ДАРААЛАЛ СЭРГЭЭХ ДААЛГАВАР

Санамж: 1. Даалгаврын хариуг зөв тогтоож харгалзуулах, дараалал сэргээх байдлаар гүйцэтгэнэ

үү. 2. Зөв хариулт бүр нэг оноотой.

2.1. Монголын алтан ургийн хаадын нэрийг цолтой нь харгалзуулан тохируулна уу? / 5 оноо/

A. Дарайсун 1. Засагт хаан B. Түмэн 2. Даян хаан C. Буян 3. Гүдэн хаан D. Батмөнх 4. Сэцэн хаан E. Аюушридар 5. Билэгт хаан




2.3. Монголын түүхэнд онцгой үүрэг гүйцэтгэсэн хатадыг зөв дараалалд /1-5 хүртэл / оруулна уу ? Жич: Анхны хатныг 1 гэх мэт /5 оноо/

A. Мандухай сэцэн хатан ............... B. Өүлэн хатан ............... C. Дондогдулам хатан ............... D. Бөртэ хатан ............... E. Ану хатан ................

2.4.Их Монгол улсын төрийн түшээдийг эрхлэх ажил үүргийн хуваарьтай нь зөв харгалзуулна уу? /5 оноо/

A. Шадар сайд 1. Тэнгэрийн зарлигийг эзэн хаанд дамжуулна. B. Төрийн бэхи 2. Өдөр тутмын гүйцэтгэх засаглалыг хэрэгжүүлнэ. C. Заргач 3. Монгол төрийн аюулгүй байдлыг хангах гол түшиг тулгуур болдог. D. Шадар хишигтэн 4. Улс орны аюулгүй байдлыг ханган, хууль дүрэм боловсруулна. E. Их зайран 5. Төрийн чухал үйл хэрэг эхлэх өлзийт өдрийг сонгон, зүг чигийг

заана.

5

4 3 2 1


�

49. Нийслэл Хүрээг гамин цэргээс чөлөөлсөн Барон Унгернд холбогдолтой өгөгдлийг олно уу? /2 оноо/ А. Богд гэгээнийг хаан ширээнд нь залж, автономит засгийг сэргээн босгоно. B. Монголчуудыг хятадаас авран чөлөөлнө. C. Их Монгол улсыг байгуулна. D. Үе улиран хан зэрэг, дархан чин вангийн хэргэм, улсын их баатар жанжин цол олгожээ. E. Бүх хариулт зөв.

50. ЗХУК(б)Н, Коминтернээс Монголд социализмыг хурдавчлан байгуулах туршилт амжилтгүй болсны гол алдаанд аль нь хамааралтай вэ? /2 оноо/

1. Нийт лам нарын эсрэг тэмцэж, ардын сүсэг бишрэлийг доромжилсон. 2. Нийтээр хамтралжуулж, хувийн өмч хөрөнгийг үгүйсгэсэн. 3. ЗХУ-ын социализм байгуулах ажиллагааг шууд хуулбарлан хэрэглэв. 4. Социализмыг алгуур үе шаттайгаар хэрэгжүүлж байв. 5. Капиталист орнуудыг даган дуурайх бодлого явуулсан. А. 1,3,5 B. 2,3,4 C. 3,2,4 D. 1,2,3 E. 1,4,2

51.1940 оны Үндсэн хуулийг хэний Үндсэн хууль хэмээн нэрийддэг вэ? /1 оноо/ А. Х.Чойбалсан B. Ю.Цэдэнбал C. Г.Бумцэнд D. А.Амар E. П.Гэндэн

52. 1945 оны 10 сарын 20-ны өдөр БНМАУ-ын түүхэнд ямар томоохон үйл явдал болсон бэ? /2 оноо/

A. Монголын бүх ард түмний санал хураалт явагдав. B. Их гүрнүүд БНМАУ-ын “статус-кво”-г хүлээн зөвшөөрсөн. C. Чингис хааны мэндэлсний 800 жилийн ойг тэмдэглэсэн. D. БНМАУ Нэгдсэн Үндэстний Байгууллагад гишүүнээр элссэн. E. Дундад Иргэн улс Монгол улсын тусгаар тогтнолыг зөвшөөрсөн.

53. Социализмын үеийн нийгмийн амьдралын үзэл суртлын хүрээнд хамаарах өгөгдлийг дурдахдаа алдаа гаргасан бол олно уу? /2 оноо/

A. Марксизм-Ленинизм хэмээх цорын ганц онолд захирагдсан. B. Мэдээлэл нээлттэй бус хариуцлагын механизм тааруу C. Шүтэх, эс шүтэх эрх чөлөөг боомилсон. D. Хэвлэн нийтлэх, үг хэлэх эрх, эрх чөлөө хаагдмал E. Олон ургальч үзлийг хөхиүлэн дэмжсэн. 54.1990 оны ардчилсан хувьсгалын үед алдаршиж, түмэнд түгсэн дуу аль нь вэ? /1 оноо/ A. Хонхны дуу B. Ардчиллын дуу C. Тусгаар тогтнолын дуу D. Эрх чөлөөний дуу E. Тохирох хариулт алга

55. Өнөөгийн Монгол улсын гадаад бодлогын хоёр дахь чиглэл аль нь вэ? /2 оноо/ A. АНУ, Япон, ХБНГУ зэрэг хөгжилтэй орнуудтай найрсаг харилцаа тогтоох B. Хуучин социалист гэгдэж байсан дорнод Европын орнуудтай харилцаагаа сэргээх C. Уламжлалт харилцаатай хоёр их хөрш ОХУ, БНХАУ-тай найрсаг харилцаатай байх D. Азийн бүс нутагт байр сууриа бататган энэ бүс нутгийн үйл ажиллагаанд оролцох 56.Өмч хувьчлалын хууль 1991 оны 5 сарын 31-ий өдөр батлагдаж, үүнээс өмнө төрсөн Монгол

улсын иргэдэд олгосон 3000 төгрөгийн үнэ бүхий ягаан тасалбар өмч хувьчлалын аль хэлбэр вэ?/1 оноо/

A. Бага хувьчлал B. Их хувьчлал C. Орон сууцны хувьчлал D. Газар хувьчлал E. Тохирох хариулт алга

49. Нийслэл Хүрээг гамин цэргээс чөлөөлсөн Барон Унгернд холбогдолтой өгөгдлийг олно уу? /2 оноо/ А. Богд гэгээнийг хаан ширээнд нь залж, автономит засгийг сэргээн босгоно. B. Монголчуудыг хятадаас авран чөлөөлнө. C. Их Монгол улсыг байгуулна. D. Үе улиран хан зэрэг, дархан чин вангийн хэргэм, улсын их баатар жанжин цол олгожээ. E. Бүх хариулт зөв.

50. ЗХУК(б)Н, Коминтернээс Монголд социализмыг хурдавчлан байгуулах туршилт амжилтгүй болсны гол алдаанд аль нь хамааралтай вэ? /2 оноо/

1. Нийт лам нарын эсрэг тэмцэж, ардын сүсэг бишрэлийг доромжилсон. 2. Нийтээр хамтралжуулж, хувийн өмч хөрөнгийг үгүйсгэсэн. 3. ЗХУ-ын социализм байгуулах ажиллагааг шууд хуулбарлан хэрэглэв. 4. Социализмыг алгуур үе шаттайгаар хэрэгжүүлж байв. 5. Капиталист орнуудыг даган дуурайх бодлого явуулсан. А. 1,3,5 B. 2,3,4 C. 3,2,4 D. 1,2,3 E. 1,4,2

51.1940 оны Үндсэн хуулийг хэний Үндсэн хууль хэмээн нэрийддэг вэ? /1 оноо/ А. Х.Чойбалсан B. Ю.Цэдэнбал C. Г.Бумцэнд D. А.Амар E. П.Гэндэн

52. 1945 оны 10 сарын 20-ны өдөр БНМАУ-ын түүхэнд ямар томоохон үйл явдал болсон бэ? /2 оноо/

A. Монголын бүх ард түмний санал хураалт явагдав. B. Их гүрнүүд БНМАУ-ын “статус-кво”-г хүлээн зөвшөөрсөн. C. Чингис хааны мэндэлсний 800 жилийн ойг тэмдэглэсэн. D. БНМАУ Нэгдсэн Үндэстний Байгууллагад гишүүнээр элссэн. E. Дундад Иргэн улс Монгол улсын тусгаар тогтнолыг зөвшөөрсөн.

53. Социализмын үеийн нийгмийн амьдралын үзэл суртлын хүрээнд хамаарах өгөгдлийг дурдахдаа алдаа гаргасан бол олно уу? /2 оноо/

A. Марксизм-Ленинизм хэмээх цорын ганц онолд захирагдсан. B. Мэдээлэл нээлттэй бус хариуцлагын механизм тааруу C. Шүтэх, эс шүтэх эрх чөлөөг боомилсон. D. Хэвлэн нийтлэх, үг хэлэх эрх, эрх чөлөө хаагдмал E. Олон ургальч үзлийг хөхиүлэн дэмжсэн. 54.1990 оны ардчилсан хувьсгалын үед алдаршиж, түмэнд түгсэн дуу аль нь вэ? /1 оноо/ A. Хонхны дуу B. Ардчиллын дуу C. Тусгаар тогтнолын дуу D. Эрх чөлөөний дуу E. Тохирох хариулт алга

55. Өнөөгийн Монгол улсын гадаад бодлогын хоёр дахь чиглэл аль нь вэ? /2 оноо/ A. АНУ, Япон, ХБНГУ зэрэг хөгжилтэй орнуудтай найрсаг харилцаа тогтоох B. Хуучин социалист гэгдэж байсан дорнод Европын орнуудтай харилцаагаа сэргээх C. Уламжлалт харилцаатай хоёр их хөрш ОХУ, БНХАУ-тай найрсаг харилцаатай байх D. Азийн бүс нутагт байр сууриа бататган энэ бүс нутгийн үйл ажиллагаанд оролцох 56.Өмч хувьчлалын хууль 1991 оны 5 сарын 31-ий өдөр батлагдаж, үүнээс өмнө төрсөн Монгол

улсын иргэдэд олгосон 3000 төгрөгийн үнэ бүхий ягаан тасалбар өмч хувьчлалын аль хэлбэр вэ?/1 оноо/

A. Бага хувьчлал B. Их хувьчлал C. Орон сууцны хувьчлал D. Газар хувьчлал E. Тохирох хариулт алга

/� оноо/

Е. НҮБ, түүний төрөлжсөн байгууллагуудтай хамтран ажиллах

/� оноо/

105104

Монгол улсын түүх хичээлийн даалгавар Хувилбар-C

�2

10. ”Вэй улс аль хэдийн сул дорой болсон. Одоо ертөнцөд гагцхүү бид хүчтэй байна. Вэй улсын элчин дахин ирвэл битгий хүндэтгэгтүн” хэмээн зарлиг буулгасан байдаг. Энэ сурвалж аль улсын түүхэнд холбогдох вэ? /2оноо/

A. Хүннү B. Сяньби C. Нирун D. Түрэг E. Уйгар

11. Нирун улсыг мөхөлд хүргэж, гадаад харилцааны зарчмыг хөсөрдүүлсэн хаан хэн бэ? /1 оноо/ A. Модун B. Түмэн C. Таньшихуай D. Амгай E. Билгэ

12. Хүннүчүүдийн Европод очиж байгуулсан Атиллагийн улс /434-453/ баруун Европын түүхэнд ямар нөлөө үзүүлсэн бэ? /2 оноо/

A. Ромын эзэнт улсын уналтад хүргэсэн. B. Ромын эзэнт улсын колончлолоос олон улс чөлөөлөгдөх боломжтой болсон. C. Бие даасан улсууд байгуулагдах нөхцлийг бүрдүүлсэн. D. A,B,C хариулт зөв E. Эдгээрээс өөр

13. Хамаг Монголын ханлиг хаагуур нутаглаж байсан бэ? /1 оноо/ A. Хөлөн Буйр B. Халх гол C. Сэлэнгийн сав D. Хэрлэн, Онон, Туулын сав E. Хөвсгөл нуурын орчим 14. Тэмүжин аль овгийн хүн бэ? /1 оноо/ A. Салжиуд B. Элжигин C. Боржигин D. Хатигин E. Аралуд

15. ”Чингис хаан зүг бүрт элч томилж, эл үндэстэнийг илбэн дагуулах зар бичиг тархаахдаа ер сүрдүүлэн далайлгах хэмээдэггүй. Энэ нь эрт үеийн харгис эздийнхтэй адилгүй” гэж ямар түүхэн зохиолд тэмдэглэсэн байдаг вэ? /2 оноо/

A. Монголын нууц товчоо B. Жувейни “Дэлхийг байлдан дагуулагчдын түүх” C. Рашид-ад-дин “Судрын чуулган D. Плано Карпини “Монголчуудын түүх” E. Г.Рубрук “Дорно этгээдэд зорчсон тэмдэглэл”

16. Чингис хаан Умард Алтан улсыг эзлэх шалтгаан нь юу байсан бэ? /1 оноо/ A. Газар нутаг, хүн амыг нь эзлэн дарангуйлах B. Суурин оронтой холбоо тогтоох C. Их Монгол улсын гадаад аюулгүй байдлыг хангах D. Өвөг дээдсийн өшөөг авах E. C ба D хариулт зөв

17. Хамаг Монголын ханлиг байгуулагдсан 1130-аад оныг зууны тоололд шилжүүлсэн зөв илэрхийлэл аль вэ? /2 оноо/

A. XII зууны I хагас B. XII зууны II хагас C. XIII зуун D. X зуун E. XI зуун

18. Чингис хаан Их Монгол улсыг байгуулж, нутаг дэвсгэрийг бүхэлд нь гурав хуваан захирдаг байжээ. Зүүн түмнийг Мухулай гоо ван захирч байсан бөгөөд түүний мэдэлд аль нутаг хамаарч байсан бэ? /1 оноо/

A. Сэлэнгийн бэлчир B. Гурван гол C. Алтайн нуруу орчим D. Хянганы нуруу орчим E. Саяны нуруу

19. Их хуралдайд оролцдог хүмүүст аль нь хамааралгүй вэ? /1 оноо/ A. Алтан ургийнхан B. Өтгөс буурлууд C. Төрийн түшээд, гавьяатан сайдууд D. Бичгийн мэргэд E. Өрлөг жанжид

улсыг


�1


Санамж: 1. Асуулт даалгавар бүрийг анхааралтай, дуустал уншиж гүйцэтгээрэй. 2. Сонгох даалгавраас зөвхөн нэгийг сонгоорой.

1. Жужан улс хэдэн онд байгуулагдсан бэ? /1 оноо/

A. НТӨ 198 он B. НТӨ 209 он C.НТ 333 он D.НТ 93 он E. НТ 189 он

2. Монгол нутагт одоогоос 800 мянган жилийн өмнө хүн амьдарч байсныг баталсан археологийн олдвор хаанаас олдсон бэ? /1 оноо/

A. Өвөрхангай аймгийн Богд сумын Тэвш уул B. Баянхонгор аймгийн Баянлиг сумын Цагаан агуй C. Өмнөговь аймгийн Булган сумын Баянзаг D. Увс аймгийн Сагил сумын Можоогийн хадны зураг E. Дорнод аймгийн Тамсагбулагийн дурсгал

3. Хүннү гүрний үед улсын хилийн баруун зүг нь хаагуур хиллэж байсан бэ? /1 оноо/ А. Байгаль нуур В. Цагаан хэрэм С. Хянганы нуруу D. Ил Тарвагатайн нуруу Е. Хөвсгөлийн уулс

4. Дөрвөлжин булшны гаднах хэлбэр байдлын тухай өгөгдөл аль нь зөв бэ? /2 оноо/ A. Дөрвөлжин хэлбэрийн хашлага чулуу бүхий оршуулгын байгууламж B. Дөрвөлжин, дугуй хүрээ чулуутай, голдоо дугуй чулуун дараас бүхий эртний булш C. Чулууг засаж өнгөлөн дээд хэсэгт нь нар сар, их биед бугыг дүрсэлсэн хөшөө D. Мал амьтныг хийсвэрлэн дүрсэлсэн хөшөө E. Гурвалжин хэлбэртэй оршуулгын байгууламж

5. Цэргийн жанжны гэр бүлд төрж, 14-15 настайдаа хаанаар өргөмжлөгдсөн төрийн зүтгэлтэн хэн бэ? /1 оноо/

A. Амбагян B. Могилян C. Таньшихуай D. Шэлүнь E. Түмэн

6. Монгол малчид малын ус унд, ургамлын шимт чанар, цаг улирлын байдлаас шалтгаалан нүүдэллэхийг ерөнхийд нь хэрхэн ангилдаг вэ? /2 оноо/

A. Нутаг сэлгэх нүүдэл B. Өртөөлөн дамжих нүүдэл C. Ойрын болон холын нүүдэл D. Саахалт газрын нүүдэл E. Бүгд зөв

7. Монголын түүх, соёлын биет бус өвд аль нь хамааралгүй вэ? /2 оноо/ A. Үндэсний ёс заншил, зан үйл B. Эрдэм ухааны уламжлал C. Бэлгэдэх ёс D. Хүн чулуу E. Язгуур урлаг

8. Мезолитын /дунд чулуун/ зэвсэг үед холбогдох он цаг аль нь вэ? /1 оноо/ A. 100.000-40.000 жил B. 40.000-15.000 жил C. 800.000-100.000 жил D. 15.000-8000 жил E. 8000-3000 жил

9. Энэхүү түүхэн дурсгал эртний аль улсад хамаарах вэ? /2 оноо/ A. Хүннү B. Нирун C. Түрэг D. Уйгур E. Хятан

107106


�4

30. Түүхэн эх сурвалжид “Ухаант Мандухай сэцэн хатан унжсан үсээ дээш эвхэж, улсын эзэн Даян

хааныг үхэглэж, удирдан мордож явсан” хэмээн өгүүлсэн нь аль үед холбогдох вэ? /2 оноо/ A. Юань гүрний үед B. Хойд Юань улсын үед C. Улс төрийн бутралын үед D. Манжийн үед E. Манжийн дараах үед

31. 1449 онд цэрэг удирдан Хятадын эсрэг довтолж, Мин улсын Ин зүн хааныг олзлон авсан төрийн зүтгэлтэн хэн бэ? /1 оноо/

A. Мандуул B. Эсэн C. Аюушридар D. Батмөнх E. Лигдэн

32. Монголчууд улс төрийн нэгдмэл байдлаа алдсаны гадаад шалтгаанд аль нь хамааралгүй вэ? /2 оноо/ A.Монголд хаан ширээний төлөөх тэмцэл хурцадсан B.Монголын хан нарыг алт, мөнгөөр шагнах C.Монголын ноёд язгууртануудад хэргэм, зэрэг олгох D.Хагалан бутаргах харийн бодлого E. Мин улсын түрэмгий бодлого

33. Ойрадын Зая бандида Намхайжамц 1648 онд зохион хэрэглэсэн бичгийг ямар бичиг хэмээн нэрлэдэг вэ? /1 оноо/

A. Дөрвөлжин бичиг B. Тод бичиг C. Соёмбо бичиг D. Вагиндра үсэг E. Галиг үсэг

34. Зүүн Монголын Урианхай түмэн ямар үүрэгтэй байсан бэ? /2 оноо/ A. Хаант төрийн голомт нутагт сууж хайгуул халхавч болж байв. B. Хааны өмч аймаг бөгөөд хааныг хамгаалах үүрэгтэй. C. Дайны үед их цэргийн өмнө явж худаг ус гаргах, хоол хүнс бэлтгэх үүрэгтэй. D. Хааны онгоныг сахих үүрэгтэй. E. Алтайн уулсын сүв гарцыг сахих үүрэгтэй.

35. Халх монголчууд Манж Чин улсын эрхшээлд хэзээ орсон бэ? /1 оноо/ A.1636 он B.1644 он C.1691 он D.1755 он E. 1761 он

36. Түүхэн сурвалжид “Мөрөн голын хөвөөнд суух гурван түмнийг захирсан өчүүхэн хан” хэмээн тэмдэглэгдсэн Манжийн хаан хэн бэ? /1 оноо/

A. Найралт төв B. Абахай C. Нурхачи D. Энх-Амгалан E. Эдгээрээс өөр

37. 1688 оны 9 сард болсон Ар элстэй чуулган дээр Өндөр гэгээн Занабазар “Хойд зүгийн шар Хятад /Орос/ хэмээх улсын хаан төр амгалан, их улс боловч шажин эс дэлгэрсэн бөгөөд бас ч хувцасдын зах буруу тул үл болмуй” хэмээн өгүүлсэнээс зөв бодомжийг олно уу?

/2 оноо/ A. Орос улс төр нь түвшин амгалан байсан B. Орос улс их улс байсан C. Орос улс өөр шашинтай D. Дээл хувцасных нь зах буруу E. Бүгд зөв

38. Аймаг хошууныхаа ноёд язгууртнуудын мэдэлд захирагдах харъяат ард аль давхаргад хамаарах вэ? /1 оноо/

A. Ноёд язгууртнууд B. Суман эр C. Шавь ард D. Лам ард E. Хамжлага ард


�3

20. Монголын нууц товчоо түүхэн зохиолд Өгөөдэй хаан “...Зүрчид иргэнд аялж, зүрчид иргэнийг

мохоов би, бидний хооронд элч хурдан явуулж харилцах ба элдэв хэргийг зөөлгөх өртөө замыг тавиулав...” хэмээн өгүүлсэн бөгөөд үлдсэн хоёр сайн үйлийг дугуйлна уу? /2 оноо/

A. 1. Бор дарсанд дийлэгдсэн, 2. Өртөө улааг байгуулсан B. 1. Доголхуг хороосон, 2. Алтан улсыг эзэлсэн C. 1. Доголхуг хороосон, 2. Гөрөөсийг хашсан D. 1. Худаг усыг гаргасан, 2. Ахлагч, тамгачийг томилсон E. 1. Зүрчид улсыг эзэлсэн, 2. Гөрөөсийг хашсан 21. Мөнх хааны төр барьж байсан цаг хугацааг олно уу? /1 оноо/ A.1189-1227 он B. 1229-1241 он C. 1246-1248 он D.1251-1259 он E.1260-1294 он 22. 1201 онд Жамухыг Гүр ханд өргөмжилжээ. Энэ нь хэддүгээр жаранд болсон түүхэн үйл явдал вэ? /2 оноо/ А. 1 дүгээр жаран В. 2 дугаар жаран С. 3 дугаар жаран D. 4 дүгээр жаран Е. 5 дугаар жаран 23. Хамаг Монголын ханлигийн хангуудын хан суусан цаг хугацааны зөв дарааллыг олно уу.

/2 оноо/ A.Хабул, Хотула, Амбагай B.Хабул, Амбагай, Хотула C.Хотула, Хабул, Амбагай D.Амбагай, Хабул, Хотула E.Хотула, Амбагай, Хабул

24. Чингис хаан аль хүүдээ Дорнод Туркестан, Казах, Хорезм, Мавереннахр, Афганистан, Дундад

Азийн эзэлсэн газар нутгаа хувь буюу эзэмшил болгон өгсөн бэ? /1 оноо/ A. Зүчи B. Цагаадай C. Өгөөдэй D. Тулуй E. Хүчү 25. “Судрын чуулган” хэмээх түүхэн зохиолыг хэн туурвисан бэ? /1 оноо/ A. Рашид – ад Дин B. Ата-Малик Жувейн C. Марко Поло D. Плано Карпини E. Гильом Рубрук 26. XIII зууны үеийн дээлний загварт хамааралгүй өгөгдлийг сонгоно уу? /1 оноо/ A. Босоо захгүй B. Зөв тийшээ шулуун зөрүү энгэртэй C.Солгой талдаа сугаа хүртэл оноотой D. Босоо захтай E. Баруун талдаа 3, зүүн талдаа 1 товчтой 27. Хубилай хаан ямар шашныг төрийн шашин болгож, хос ёсны сургаалийг хэрэгжүүлсэн бэ? /1 оноо/ A. Бөөгийн шашин B. Буддын шашин C. Исламын шашин D. Христийн шашин E. Эдгээрээс өөр

28. Өгөөдэй хааны “Түмэн Амгалант” орд өргөө хаана байсан бэ? /1 оноо/ A. Хархорум B. Ханбалиг C. Кайпин D. Сарай E. Самарканд 29. Батмөнх даян хаан аль цаг хугацаанд хаан ширээнд сууж байсан бэ? /1 оноо/ A. 1454-1455 он B. 1378-1388 он C. 1370-1378 он D. 1388-1398 он E. 1466-1517 он

109108


�6

49. 1921 оны хувьсгалын үйл явцад хамааралгүй өгөгдлийг олно уу? /2 оноо/ А. Хиагтын гурван улсын гэрээ байгуулагдав. B. Нууц бүлгэм байгуулагдаж, үйл ажиллагаагаа эхлэв. C. Нууц бүлгэмүүд нэгдэж, МАН-ыг байгуулсан. D. Үндэсний ардчилсан хувьсгал ялалтад хүрэв. E. ЗОУ-аас тусламж гуйв. 50. ЗХУК(б)Н, Коминтернээс монголын удирдагчдыг баруунтан хэмээн буруутгасан зүйлд аль нь

хамааралгүй вэ? /2 оноо/ 1. Нийт лам нарын эсрэг тэмцэж, ардын сүсэг бишрэлийг доромжилсон 2. ЗХУ-ыг эсэргүүцсэн 3. ЗХУ-ын социализм байгуулах ажиллагааг шууд хуулбарлан хэрэглэсэн 4. Капиталист орнуудтай харилцаа тогтоохыг хичээсэн 5. Чинээлэг ардын эсрэг тэмцсэн А. 1,2 B. 3,5 C. 2,4 D. 4,5 E. 1,4 51. Х.Чойбалсангийн дараа Ерөнхий сайд болсон төрийн зүтгэлтэн хэн бэ? /1 оноо/ А. Х.Чойбалсан B. Ю.Цэдэнбал C. Г.Бумцэнд D. А.Амар E. П.Гэндэн

52. 1945 оны 2 сард Крымийн хойгийн Ялтын бага хурлаар БНМАУ-ын тусгаар тогтнолын ямар чухал асуудлыг хэлэлцэн шийдвэрлэсэн бэ? /2 оноо/

A. Нэгдэлжих хөдөлгөөн өрнөсөн. B. Их гүрнүүд БНМАУ-ын “статус-кво”-г хүлээн зөвшөөрсөн. C. Чингис хааны мэндэлсний 800 жилийн ойг тэмдэглэсэн. D. БНМАУ Нэгдсэн Үндэстний Байгууллагад гишүүнээр элссэн. E. Дундад Иргэн улс Монгол улсын тусгаар тогтнолыг зөвшөөрсөн. 53. Социализмын үеийн нийгмийн эдийн засгийн амьдралын хүрээний онцлог шинжүүдийг

дурдахдаа алдаа гаргасан бол олно уу. /2 оноо/ A. Төрийн мэдэлд улс, нийгмийн өмч ноёрхсон. B. Эдийн засгийг төвлөрсөн төлөвлөгөөгөөр удирддаг. C. Валютыг хөрвөх ханшид шилжүүлсэн. D. Гадаад худалдаа либеральчлагдаагүй. E. Хатуу үнийн систем үйлчилдэг. 54.1990 оны хувьсгалын шинж чанарыг тодотгоно уу? /1 оноо/ A. Үндэсний ардчилсан B. Үндэсний эрх чөлөөний C. Ардчилсан D. Үндэсний эв нэгдлийн E. Тохирох хариулт алга 55. Өнөөгийн Монгол улсын гадаад бодлогын гурав дахь чиглэл аль нь вэ? /2 оноо/ A. АНУ, Япон, ХБНГУ зэрэг өндөр хөгжилтэй орнуудтай найрсаг харилцаа тогтоох B. Хуучин социалист гэгдэж байсан дорнод Европын орнуудтай харилцаагаа сэргээх C. Уламжлалт харилцаатай хоёр их хөрш ОХУ, БНХАУ-тай найрсаг харилцаатай байх D. Азийн бүс нутагт байр сууриа бататган энэ бүс нутгийн үйл ажиллагаанд идэвхтэй оролцох E. НҮБ, түүний төрөлжсөн байгууллагуудтай хамтран ажиллах 56.Өмч хувьчлалын хууль 1991 оны 5 сарын 31-нд өдөр батлагдаж, үүнээс өмнө төрсөн Монгол улсын иргэдэд олгосон 7000 төгрөгийн үнэ бүхий цэнхэр тасалбар өмч хувьчлалын аль хэлбэр вэ? /1 оноо/ A. Бага хувьчлал B. Их хувьчлал C. Орон сууцны хувьчлал D. Газар хувьчлал E. Тохирох хариулт алга

6

49. 1921 оны хувьсгалын үйл явцад хамааралгүй өгөгдлийг олно уу? /2 оноо/ А. Хиагтын гурван улсын гэрээ байгуулагдав. B. Нууц бүлгэм байгуулагдаж, үйл ажиллагаагаа эхлэв. C. Нууц бүлгэмүүд нэгдэж, МАН-ыг байгуулсан. D. Үндэсний ардчилсан хувьсгал ялалтад хүрэв. E. ЗОУ-аас тусламж гуйв. 50. ЗХУК(б)Н, Коминтернээс монголын удирдагчдыг баруунтан хэмээн буруутгасан зүйлд аль нь

хамааралгүй вэ? /2 оноо/ 1. Нийт лам нарын эсрэг тэмцэж, ардын сүсэг бишрэлийг доромжилсон 2. ЗХУ-ыг эсэргүүцсэн 3. ЗХУ-ын социализм байгуулах ажиллагааг шууд хуулбарлан хэрэглэсэн 4. Капиталист орнуудтай харилцаа тогтоохыг хичээсэн 5. Чинээлэг ардын эсрэг тэмцсэн А. 1,2 B. 3,5 C. 2,4 D. 4,5 E. 1,4 51. Х.Чойбалсангийн дараа Ерөнхий сайд болсон төрийн зүтгэлтэн хэн бэ? /1 оноо/ А. Х.Чойбалсан B. Ю.Цэдэнбал C. Г.Бумцэнд D. А.Амар E. П.Гэндэн

52. 1945 оны 2 сард Крымийн хойгийн Ялтын бага хурлаар БНМАУ-ын тусгаар тогтнолын ямар чухал асуудлыг хэлэлцэн шийдвэрлэсэн бэ? /2 оноо/

A. Нэгдэлжих хөдөлгөөн өрнөсөн. B. Их гүрнүүд БНМАУ-ын “статус-кво”-г хүлээн зөвшөөрсөн. C. Чингис хааны мэндэлсний 800 жилийн ойг тэмдэглэсэн. D. БНМАУ Нэгдсэн Үндэстний Байгууллагад гишүүнээр элссэн. E. Дундад Иргэн улс Монгол улсын тусгаар тогтнолыг зөвшөөрсөн. 53. Социализмын үеийн нийгмийн эдийн засгийн амьдралын хүрээний онцлог шинжүүдийг

дурдахдаа алдаа гаргасан бол олно уу. /2 оноо/ A. Төрийн мэдэлд улс, нийгмийн өмч ноёрхсон. B. Эдийн засгийг төвлөрсөн төлөвлөгөөгөөр удирддаг. C. Валютыг хөрвөх ханшид шилжүүлсэн. D. Гадаад худалдаа либеральчлагдаагүй. E. Хатуу үнийн систем үйлчилдэг. 54.1990 оны хувьсгалын шинж чанарыг тодотгоно уу? /1 оноо/ A. Үндэсний ардчилсан B. Үндэсний эрх чөлөөний C. Ардчилсан D. Үндэсний эв нэгдлийн E. Тохирох хариулт алга 55. Өнөөгийн Монгол улсын гадаад бодлогын гурав дахь чиглэл аль нь вэ? /2 оноо/ A. АНУ, Япон, ХБНГУ зэрэг өндөр хөгжилтэй орнуудтай найрсаг харилцаа тогтоох B. Хуучин социалист гэгдэж байсан дорнод Европын орнуудтай харилцаагаа сэргээх C. Уламжлалт харилцаатай хоёр их хөрш ОХУ, БНХАУ-тай найрсаг харилцаатай байх D. Азийн бүс нутагт байр сууриа бататган энэ бүс нутгийн үйл ажиллагаанд идэвхтэй оролцох E. НҮБ, түүний төрөлжсөн байгууллагуудтай хамтран ажиллах 56.Өмч хувьчлалын хууль 1991 оны 5 сарын 31-нд өдөр батлагдаж, үүнээс өмнө төрсөн Монгол улсын иргэдэд олгосон 7000 төгрөгийн үнэ бүхий цэнхэр тасалбар өмч хувьчлалын аль хэлбэр вэ? /1 оноо/ A. Бага хувьчлал B. Их хувьчлал C. Орон сууцны хувьчлал D. Газар хувьчлал E. Тохирох хариулт алга

хамааралтай


�5

39. Манжийн төрийн хуулиар 150 хүрэхгүй өрхтэй бол .......... хэмээн нэрлэдэг байжээ. Зөвийг олж нөхнө үү? /1 оноо/

A. Арван B. Отог C. Хошуу D. Аймаг E. Хондого сум

40. Манжийн үеийн сургуулийн төрөл хэлбэрт хамаарах өгөгдлийг олно уу? /1 оноо/ A. Гэрийн сургууль B. A,C,D хариулт зөв C. Шашны сургууль D. Албаны сургууль E. Эдгээрээс өөр

41. Зүүн гарын сүүлчийн хаан Даваач манжийн их цэрэгтэй шийдвэрлэх тулааныг хаана хийсэн бэ? /2 оноо/ A. Ац амтай B. Тэрэлжийн Зуун мод C. Хан хатан гол D. Хашин нуур E. Шар бэл

42. Манжийн Шинэ засгийн бодлогын эдийн засгийн хүрээнд хамааралгүй зүйлийг дугуйлна уу ? /1 оноо/ A. Хужир малтах, банк байгуулах B. Уурхай байгуулж, ашигт малтмал олборлох C. Үндсэн хуульт засгийг байгуулах D. Байгалийн баялгийг ашиглах E. Хятад худалдаа, мөнгө хүүлэгч пүүсүүдийг дэмжсэн

43. Үйл явдлыг он цагтай нь тохируулна уу? /2 оноо/ 1. Сандо амбаныг Хүрээнээс хөөсөн шаардах бичгийг хүргүүлэв. А. 1911.12.01 2. Манж амбан Сандо хүрээнээс хөөгдөн гарав. В. 1911.12.04 3. ХХБХТЕШГ-ыг байгуулав. С. 1911.11.30 4. Монгол улс тусгаар тогтнолоо сэргээн тунхаглав. D. 1911.12.29 A. 1a,2b,3c,4d B. 1b,2a,3c,4d C. 1c,2a,3d,4b D. 1a,2b,3c,4d E. 1c,2a,3b,4d

44. Богд Жибзундамба хутагт баруун хязгаарыг илбэн тохинуулах сайдаар хэнийг томилж, Ховдыг чөлөөлөх үүрэг өгсөн бэ? /1 оноо/

А. Л.Сумъяа В. Гүн Намнан С. Жалханз хутагт Дамдинбазар D. Найдан ван Е. Цэвээн тэргүүн

45. Богдын Засгийн газраас улсын эдийн засгийг өөд татах талаар хэрэгжүүлсэн бодлогод хамааралтай өгөгдлийг олно уу? /2 оноо/

А. Байгалийн баялаг болон хөлөөр гарах мал түүхий эдээс татвар авч байв. B. Архи болон бараанаас татвар авч байв. C. А ба В хариулт зөв D. Зарлигаар тогтоосон монгол улсын шастирыг зохиов. E. “Зарлигаар тогтоосон монгол улсын хууль зүйлийн бичиг” –ийг хэвлүүлэв.

46. Сүхбаатар тэргүүтэй ардын журамт цэрэг Хиагтыг бүрэн чөлөөлсөн өдөр аль нь вэ? /1 оноо/ A. 1920.06.25 B. 1921.02.04 C. 1921.03.18 D. 1921.07.11 E. 1924.11.26

47. 1920 оны 8 сард анхны долоо Эрхүү хотод очсон. Ажил үүргийн хуваарийн дагуу Д.Бодоо, Д.Догсом нар хаашаа буцсан бэ? /1 оноо/

А. Омск, Москва B. Монгол C. Хиагт D. Улаан-Үд E. Дээд шивээ

48. Дараах түүхэн үйл явдлыг зөв дараалалд оруулна уу? /2 оноо/ 1. Манжаас салж, тусгаар тогтнолоо сэргээн тунхаглав. 2. Хиагтыг чөлөөлөв. 3. Анхдугаар Үндсэн хуулийг батлав. 4. Хиагтын гурван улсын гэрээ байгуулагдав. A. 1,2,3,4 B. 1,3,2,4 C. 1,2,3,4 D. 1,2,4,3 E.1,4,3,2

111110

Монголын улсын түүх хичээлийн даалгавар Хувилбар-D

�


Санамж:


1. Түрэг улс хэдэн онд байгуулагдсан бэ? /1 оноо/ A. НТӨ 198 он B. НТӨ 209 он C. НТ 48 он D.НТ 555 он E. НТ 189 он

2. Монголчуудын орон сууц болох гэрийг дүрсэлсэн хадны зураг хаана байдаг вэ? /1 оноо/ A. Өвөрхангай аймгийн Богд сумын Тэвш уулын хадны зураг B. Увс аймгийн Сагил сумын Можоогийн хадны зураг C. Ховд аймгийн Үенч сумын Ямаан усны хадны зураг D. Ховд аймгийн Манхан сумын Хойд цэнхэрийн агуйн хадны зураг E. Дундговь аймгийн Өлзийт сумын Дэлийн Зүүн билүүний хадны зураг

3. Хүннү гүрний үед улсын хилийн зүүн зүг нь хаагуур хиллэж байсан бэ? /1 оноо/ А. Байгаль нуур В. Цагаан хэрэм С. Хянганы нуруу D. Алтайн нурууны чанад Е. Хөвсгөлийн уулс 4. Хиргисүүрийн гаднах хэлбэр байдлын тухай өгөгдөл аль нь зөв бэ? /2 оноо/

A. Дөрвөлжин хэлбэрийн хашлага чулуу бүхий оршуулгын байгууламж B. Дөрвөлжин, дугуй хүрээ чулуутай, голдоо дугуй чулуун дараас бүхий эртний булш C. Чулууг засаж өнгөлөн дээд хэсэгт нь нар сар, их биед бугыг дүрсэлсэн хөшөө D. Мал амьтныг хийсвэрлэн дүрсэлсэн хөшөө E. Гурвалжин хэлбэртэй оршуулгын байгууламж

5. 744 онд өөрийгөө Куль Билгэ хаанд өргөмжилсөн төрийн зүтгэлтэн хэн бэ? /1 оноо/ A. Амбагян B. Пэйло C. Таньшихуай D. Шэлүнь E. Түмэн 6. Монголчууд бэлчээр нутгаа олон аргаар шинжиж сонгон нүүдэллэдэг. Үүний нэг нь “өвс шатааж”

үзэх арга бөгөөд шатаасны дараа ямар үнстэй байвал шимтэй газар гэж үздэг вэ? /2 оноо/ A. Цагаан үнс B. Шар үнс C. Хар үнс D. Бор үнс E. Бүгд зөв 7. Монголын соёлын биет бус өвөөс аль нь ЮНЕСКО-гийн дэлхийн өвд бүртгэгдсэн бэ? /2 оноо/ A. Монголын нууц товчоо B. Жангарын тууль C. Уртын дуу D. Үндэсний гар урлал E.Бүгд зөв 8. Неолитын /шинэ чулуун зэвсэг/ үед хамаарах он цаг аль нь вэ? /1 оноо/ A. 800.000-15.000 B. 800.000-100.000 C. 8000-3000 жил D. 40.000-15.000 E. Эдгээрээс өөр

9. Энэхүү түүхэн дурсгал аль улсад хамаарах вэ? /2 оноо/ A. Хүннү B. Нирун C. Түрэг D. Уйгур E. Их Монгол улс

10. Вэй улсын сударт “Анх Ливэй хааны сүүлээр үс нь хөмсгөө хүртэл ургасан бөгөөд уг овог, нэрээ мартсан нэгэн боолыг барьжээ. Түүнийг эзэн нь Мугулюй хэмээн нэрлэжээ” гэсэн байдаг. Энэ нь эртний аль улсад хамаарах эх сурвалж вэ? /2 оноо/

A. Хүннү B. Сяньби C. Нирун D. Түрэг E. Хятан 11. ”Вэй улс аль хэдийн сул дорой болсон. Одоо ертөнцөд гагцхүү бид хүчтэй байна. Вэй улсын

элчин дахин ирвэл битгий хүндэтгэгтүн” хэмээн зарлиг буулгасан төрийн зүтгэлтэн нь хэн бэ? /1оноо/ A. Модун B. Амгай C. Таньшихуай D. Буман E. Билгэ


Санамж:


1. Түрэг улс хэдэн онд байгуулагдсан бэ? /1 оноо/ A. НТӨ 198 он B. НТӨ 209 он C. НТ 48 он D.НТ 555 он E. НТ 189 он

2. Монголчуудын орон сууц болох гэрийг дүрсэлсэн хадны зураг хаана байдаг вэ? /1 оноо/ A. Өвөрхангай аймгийн Богд сумын Тэвш уулын хадны зураг B. Увс аймгийн Сагил сумын Можоогийн хадны зураг C. Ховд аймгийн Үенч сумын Ямаан усны хадны зураг D. Ховд аймгийн Манхан сумын Хойд цэнхэрийн агуйн хадны зураг E. Дундговь аймгийн Өлзийт сумын Дэлийн Зүүн билүүний хадны зураг

3. Хүннү гүрний үед улсын хилийн зүүн зүг нь хаагуур хиллэж байсан бэ? /1 оноо/ А. Байгаль нуур В. Цагаан хэрэм С. Хянганы нуруу D. Алтайн нурууны чанад Е. Хөвсгөлийн уулс 4. Хиргисүүрийн гаднах хэлбэр байдлын тухай өгөгдөл аль нь зөв бэ? /2 оноо/

A. Дөрвөлжин хэлбэрийн хашлага чулуу бүхий оршуулгын байгууламж B. Дөрвөлжин, дугуй хүрээ чулуутай, голдоо дугуй чулуун дараас бүхий эртний булш C. Чулууг засаж өнгөлөн дээд хэсэгт нь нар сар, их биед бугыг дүрсэлсэн хөшөө D. Мал амьтныг хийсвэрлэн дүрсэлсэн хөшөө E. Гурвалжин хэлбэртэй оршуулгын байгууламж

5. 744 онд өөрийгөө Куль Билгэ хаанд өргөмжилсөн төрийн зүтгэлтэн хэн бэ? /1 оноо/ A. Амбагян B. Пэйло C. Таньшихуай D. Шэлүнь E. Түмэн 6. Монголчууд бэлчээр нутгаа олон аргаар шинжиж сонгон нүүдэллэдэг. Үүний нэг нь “өвс шатааж”

үзэх арга бөгөөд шатаасны дараа ямар үнстэй байвал шимтэй газар гэж үздэг вэ? /2 оноо/ A. Цагаан үнс B. Шар үнс C. Хар үнс D. Бор үнс E. Бүгд зөв 7. Монголын соёлын биет бус өвөөс аль нь ЮНЕСКО-гийн дэлхийн өвд бүртгэгдсэн бэ? /2 оноо/ A. Монголын нууц товчоо B. Жангарын тууль C. Уртын дуу D. Үндэсний гар урлал E.Бүгд зөв 8. Неолитын /шинэ чулуун зэвсэг/ үед хамаарах он цаг аль нь вэ? /1 оноо/ A. 800.000-15.000 B. 800.000-100.000 C. 8000-3000 жил D. 40.000-15.000 E. Эдгээрээс өөр

9. Энэхүү түүхэн дурсгал аль улсад хамаарах вэ? /2 оноо/ A. Хүннү B. Нирун C. Түрэг D. Уйгур E. Их Монгол улс

10. Вэй улсын сударт “Анх Ливэй хааны сүүлээр үс нь хөмсгөө хүртэл ургасан бөгөөд уг овог, нэрээ мартсан нэгэн боолыг барьжээ. Түүнийг эзэн нь Мугулюй хэмээн нэрлэжээ” гэсэн байдаг. Энэ нь эртний аль улсад хамаарах эх сурвалж вэ? /2 оноо/

A. Хүннү B. Сяньби C. Нирун D. Түрэг E. Хятан 11. ”Вэй улс аль хэдийн сул дорой болсон. Одоо ертөнцөд гагцхүү бид хүчтэй байна. Вэй улсын

элчин дахин ирвэл битгий хүндэтгэгтүн” хэмээн зарлиг буулгасан төрийн зүтгэлтэн нь хэн бэ? /1оноо/ A. Модун B. Амгай C. Таньшихуай D. Буман E. Билгэ

/2 оноо/


�7


Санамж: 1. Даалгаврын хариуг зөв тогтоож харгалзуулах, дараалал сэргээх байдлаар гүйцэтгэнэ үү. 2. Зөв хариулт бүр нэг оноотой. 2.1. Чингис хаан байлдан дагууллаар эзлэн авсан газар нутгаа 4 хөвгүүндээ хувь өмч буюу

эзэмшил, Сорхон шард дархлан өгсөн газар нутгийг зөв харгалзуулна уу? /5 оноо/ A. Зүчи 1. Мэргэдийн газар Сэлэнгээр B. Цагаадай 2. Баруун зүг Днепр мөрөн, зүүн хойш Булгар,Умард тал нь Крым,Кавказ хүртэл C. Өгөөдэй 3. Дорнод Туркестан, Казахын зүүн хэсэг, Хорезм, Мавереннахр, Афганистан D. Тулуй 4. Тарвагатайн нуруу орчмын нутаг

E. Сорхон шар 5. Уугуул Монгол нутаг 2.2. Дор өгөгдсөн газрын зурагт тэмдэглэсэн дугаарыг тохирох аймагтай нь зөв харгалзуулна уу?

/5 оноо/ А.Түшээт хан аймаг .....


2.3. Манжийн эрхшээлийн үеийн засаг захиргааны нэгжийг том нэгжээс бага нэгж рүү /1-5 хүртэл /эрэмбэлнэ үү? /5 оноо/

A. Аймаг ............... B. Арван ............... C. Сум ............... D. Хошуу ............... E. Баг ...............

2.4. Дараах түүхэн үйл явдлыг он цагтай нь зөв харгалзуулна уу? /5 оноо/

А. Халх голын дайн 1. 1940 он В. Үндсэн хуулийг хэлэлцэн батлав. 2. 1961.10.27 С. Бүх нийтийн санал асуулга явагдав. 3.1981.03.22

D. БНМАУ НҮБ-ын бүрэн эрхт гишүүн болов. 4.1945.10.20 Е. Монгол хүн сансарт нисэв. 5.1939.05 сар

4

1 3 5 2

113112


�

21. Хубилай хааны төр барьж байсан цаг хугацааг олно уу? /1 оноо/ A.1189-1227 он B. 1229-1241 он C. 1246-1248 он D.1251-1259 он E.1260-1294 он 22. 1264 онд Хубилай хаан Бээжинг Монголын эзэнт гүрний нийслэл болгосон. Энэ нь хэддүгээр

жаранд болсон түүхэн үйл явдал вэ? /2 оноо/ А. 1 дүгээр жаран В. 2 дугаар жаран С. 3 дугаар жаран D. 4 дүгээр жаран Е. 5 дугаар жаран 23. Их Монгол улсын хаадын хаан ширээнд суусан дарааллыг эрэмбэлнэ үү. /2 оноо/ A.Чингис, Өгэдэй, Мөнх, Хубилай B.Чингис, Өгэдэй, Хубилай, Мөнх C.Чингис, Өгэдэй, Гүюг, Хубилай D.Чингис, Гүюг, Өгэдэй, Мөнх E.Чингис, Өгэдэй, Гүюг, Мөнх 24. Алтан ордны улсын нийслэл нь Сарай хот бөгөөд Эрчис мөрнөөс баруун зүг Днепр мөрөн,

зүүнтээ Болгар, умард тал нь Крым, Кавказын нутагт хүрч байжээ. Чингис хаан аль хүүдээ дээрх эзэмшил нутгаа хувь өмч болгон өгсөн бэ? /1 оноо/

A. Зүчи B. Цагаадай C. Өгөөдэй D. Тулуй E. Тохирох өгөгдөл алга 25. “Орчлонгийн элдэв сонин” түүхэн зохиол хэний бүтээл вэ? /1 оноо/ A. Гильом Рубрук B. Марко Поло C. Ата- Малик Жувейни D. Плано Карпини E. Рашид- ад Дин 26. XIII-XIV зууны үед монголчууд нийслэл болон олон хот сууриныг байгуулжээ. Энэ үед

холбогдолгүй хотыг нэрлэнэ үү? /1 оноо/ A. Хархорум B. Аураг хот C. Хэрлэн барс D. Тамирын шар орд E. Сүрийг бадруулах хот 27. Юань гүрний үед олон угсааны иргэдийг албанд хэрэглэх зэрэг тогтоожээ. Уг зэрэглэлд аль нь

хамааралгүй вэ? /1 оноо/ A. Монгол хүн B. Өнгөт нүдтэн C.Умард Хятадын хүн D.Өмнөд Хятадын хүн E.Япон хүн 28. Цагаадайн хаант улсын нийслэл хаана байсан бэ? /1 оноо/ A. Сарай хот B. Самарканд хот C. Бээжин хот D. Хархорум хот E. Султани хот 29. Түмэн засагт хаан аль онд хаан ширээнд сууж байсан бэ? /1 оноо/ A. 1454-1455 он B. 1378-1388 он C. 1370-1378 он D. 1558-1593 E. 1466-1517 он 30. Мандухай сэцэн хатан Монгол улсыг бараг бүхэлд нь Батмөнх даян хааны захиргаанд нэгтгэв.

Тэр үеийг түүхэнд ямар үе хэмээн тэмдэглэдэг вэ? /2 оноо/ A. Юань гүрний үе B. Бага хаадын үе C. Бутралын үе D. Гар газар, хөл хөсөр үе E. Манжийн эрхшээлийн үе 31. Даян хааны ач, баруун түмний захирагч жонон, Түмэдийн хэмээн түүхэнд алдаршсан төрийн

зүтгэлтэн хэн бэ? /1 оноо/ A. Алтан B. Эсэн C. Аюушридар D. Батмөнх E. Лигдэн 32. Монголчуудын улс төрийн нэгдмэл байдал алдагдсаны гадаад шалтгаанд аль нь хамааралтай вэ? /2 оноо/

A. Монголд хаан ширээний төлөөх тэмцэл хурцадсан B. Хагалан бутаргах харийн бодлого C. Феодалуудын бие даах бодлого D. В ба С хариулт зөв E. Эдгээрээс өөр


2

12. Хүн төрөлхтний анхны их нүүдлийн төвд явсан Хүннү нараас Европчуудын өвлөн авсан зүйлүүд аль нь вэ? /2 оноо/ A. Засаг захиргааны аравтын тогтолцоо B. Дөрөө, амгай, яс нааж хүч оруулсан нум, дуут сум C. Уртын дуу, тууль, хөөмий D. Аман хуур, морин хуур, лимбэ E. Эдгээрээс өөр

13. Дарлигин Монголчууд хаанаас нүүдэллэн ирсэн хэмээн Судрын чуулганд өгүүлдэг вэ? /1 оноо/ A. Онон мөрнөөс B. Тэнгэр уулнаас C. Агу хэмээх газраас D. Сэлэнгэ орчмоос E. Эргүнэ гүнгээс 14. Хамаг монголын ханлигийн хан хэн байсан бэ? /1 оноо/ A. Мэгүжин сүүлт B. Хабул хан C. Тоорил хан D. Таян хан E. Тогтао бэхи

15. Таян хаан өгүүлрүүн “Тэнгэрт нар, сар хоёр гэрэлтэн гэгээ болтугай хэмээн нар, сар хоёр буй за. Газарт хоёр хаан хэрхэн болох. Би явж тэдгээр монголыг авч ирье хэмээжүхүй” гэж аль түүхэн эх сурвалжид тэмдэглэсэн байдаг вэ? /2 оноо/

A. Плано Карпини “Монголчуудын түүх” B. Марко Поло “Орчлонгийн элдэв сонин” C. Жувейни “Ертөнцийн байлдан дагуулагчийн түүх” D. Монголын нууц товчоо E. Г.Рубрук “Дорно этгээдэд зорчсон тэмдэглэл”

16. 1218 онд Чингис хаан Хорезмын эсрэг байлдах болсон шалтгаан юу вэ? /1 оноо/

A. Газар нутаг, хүн амыг нь эзлэн дарангуйлах B. Их хэмжээний эрдэнэс олзлон авах C. Өрнө зүгт байлдах замд оршиж байсан учир D. Их Монгол улсын элч худалдаачдыг хороох буюу доромжлон буцаасны учир E. Исламын шашныг таашаадаггүй учраас

17. Хабул 1130 онд гол гурван аймгийн ихэс ноёдын хуралдайгаар Хамаг Монголын хаанд

өргөмжлөгдсөн оныг зууны тоололд шилжүүлсэн зөв өгөгдлийг олно уу? /2 оноо/ A. XII зууны II хагас B. XII зууны I хагас C. XIII зуун D. XI зуун E. Тохирох хариулт алга

18. Их Монгол улсын үед засаг захиргааны мянганы систем ямар үүргийг гүйцэтгэж байсан бэ? /1 оноо/

A. Зөвхөн хааны орд өргөөг хамгаалах B. Алба гувчуур татах C. Хааны амь сахих D. Дайн байлдааны үед тодорхой тооны цэрэг гаргах E. B ба D хариулт зөв

19. Их засаг хуулийн зарчим, заалт ямар хэмжээнд үйлчилж байсан бэ? /1 оноо/ A. Эзэнт гүрний хэмжээнд B. Баруун түмэнд C. Зүүн түмэнд D. Төвийн түмэнд E. Эдгээрээс өөр 20. Монголын нууц товчоо түүхэн зохиолд Өгөөдэй хааны 4 сайн ба 4 муу үйлийг өгүүлсэн байдаг.

Сайн үйлд хамаарахыг нь олно уу. /2 оноо/ A. Зүрчид иргэнд аялж, зүрчид иргэнийг мохоов би B. Доголхуг муу үгэнд автаж хороосон C. Тэнгэр газраас заяат төрсөн гөрөөсийг ах дүүгийн зүг оруузай хэмээн харамласан D. Бор дарсанд дийлэгдсэн минь нэгдүгээр буруу болов E. Отчигин авгын харьяат нарын дотроос охид авчруулсан

115114


�

44. “Одоо Монгол овогтон бүгдээр нийлж, өөртөө улс болон тогтнож, шашнаа мандуулан, бусдын

эрх мэдэлд дарлагдах зовлон зүдгүүрийг үзэхгүй болох цаг болсон” хэмээн лүндэн буулгасан төрийн зүтгэлтэн хэн бэ? /1 оноо/

А. Жалханз хутагт Дамдинбазар В. Шанзудба Бадамдорж С.Богд Жибзундамба D. Да лам Цэрэнчимэд Е. Да лам Пунцагдорж 45. Богд хааны Засгийн газраас үндэсний соёл шашнаа дээдлэх зорилгоор бүтээсэн томоохон

шүтээнийг хэрхэн нэрийддэг вэ? /2 оноо/ А. Мэгжэд Жанрайсаг B. Баян Намсрай бурхан C. Хорин нэгэн дарь эх D. Ногоон дарь эх E. Их Майдар бурхан 46. Монгол улсад анхдугаар Үндсэн хууль баталж, Бүгд найрамдах засгийг тунхагласан өдөр аль нь вэ? /1 оноо/ A. 1920.06.25 B. 1921.02.04 C. 1921.03.18 D. 1921.07.11 E. 1924.11.26 47. Хатанбаатар Магсаржав, дэд жанжин Пунцаг нар 1922 оны эхээр Бакичийн цэргийг хаана

буулган авснаар баруун хязгаарыг цагаантнаас чөлөөлж дуусгасан бэ? /1 оноо/ А. Вангийн хүрээ B. Заяын хүрээ C. Жалханзын хүрээ D. Молцог элс E. Улаангом 48. Дараах түүхэн үйл явдлыг зөв дараалалд оруулна уу? /2 оноо/

1. Шинэ засгийн бодлого хэрэгжив. 2. Хиагтын гурван улсын гэрээ батлав. 3. Үндэсний эрх чөлөөний хувьсгал ялав. 4. Монголын автономитийг устгав.

A. 1,3,2,4 B. 1,2,3,4 C. 1,3,4,2, D. 1,2,4,3 E.1,4,3,2 49. 1921 оны хувьсгалын үйл явцад хамааралтай өгөгдлийг олно уу? /2 оноо/

A. Нууц бүлгэм байгуулагдаж, үйл ажиллагаагаа эхлэв B. Нууц бүлгэмүүд нэгдэж, МАН-ыг байгуулсан C. ЗОУ-аас тусламж гуйв. D. Үндэсний ардчилсан хувьсгал ялалтад хүрэв. E. Бүгд зөв.

50. Шинэ эргэлтийн бодлогод хамааралтай бодомжийг олно уу? /2 оноо/

1. Ардын аж ахуйтны хувийн идэвх санаачлага,баяжих хөрөнгөжихийг сайшаан дэмжих. 2. Чинээлэг ардыг хавчих явдлыг зогсоох 3. ЗХУ-ын социализм байгуулах ажиллагааг шууд хуулбарлан хэрэглэв. 4. Нийт лам нарын эсрэг тэмцэж, ардын сүсэг бишрэлийг доромжилсон. 5. Нийтээр хамтралжуулж, хувийн өмч хөрөнгийг үгүйсгэсэн.

А. 3,4 B. 4,5 C.3,5 D. 4 E. 1,2 51. “Үлэмжийн чанар”, “Түвшин сайхан” зэрэг дуулал “Ичиг ичиг”, “Сэтгэлийг амраагч” зэрэг

сургааль шүлгийг зохиосон алдарт яруу найрагч, гүн ухаантан, соён гэгээрүүлэгч хэн бэ? /1 оноо/

А. Зая Бандида Намхайжамц B. Богд Жибзундамба C. Өндөр гэгээн Занабазар D. Д.Данзанравжаа E. Дандар аграмба 52. 1962 оны 5 сарын 31-ний өдөр Монгол улсын түүхэнд үндэсний үзлийг сэргээсэн ямар үйл

явдал болсон бэ? /2 оноо/ A. Нэгдэлжих хөдөлгөөн өрнөсөн. B. Их гүрнүүд БНМАУ-ын “статус-кво”-г хүлээн зөвшөөрсөн. C. Чингис хааны мэндэлсний 800 жилийн ойг тэмдэглэсэн. D. БНМАУ Нэгдсэн Үндэстний Байгууллагад гишүүнээр элссэн. E. Дундад Иргэн улс Монголын тусгаар тогтнолыг зөвшөөрсөн.

/� оноо/


�

33. Харчины Аюуш гүүш 1587 онд харь хэлний нэр томьёо, үг хэллэгийг монгол бичгээр тэмдэглэх боломжтой бичиг үсэг зохиосныг хэрхэн нэрийддэг вэ? /1 оноо/

A. Дөрвөлжин бичиг B. Тод бичиг C. Соёмбо бичиг D. Вагиндра үсэг E. Галиг үсэг 34. Зүүн Монголын Ордос түмэн монгол төрийн өмнө ямар үүрэг хүлээж байсан бэ? /2 оноо/

A. Хаант төрийн голомт нутагт сууж хайгуул халхавч болж байв B. Хааны өмч аймаг бөгөөд хааныг хамгаалах үүрэгтэй C. Дайны үед их цэргийн өмнө явж худаг ус гаргах үүрэгтэй D. Хааны онгоныг сахих үүрэгтэй E. Алтайн уулсын сүв гарцыг сахих үүрэгтэй

35. Зүүн гарын хаант улс Манжид хэзээ эзлэгдсэн бэ? /1 оноо/ A. 1636 он B. 1644 он C. 1691 он D.1755 он E. 1761 он 36. Халхын ноёдын дэмжлэгтэйгээр 1639 онд Ширээ цагаан нуурт анхдугаар Богдоор өргөмжлөгдсөн төрийн зүтгэлтэн хэн бэ? /1 оноо/ A. Агваан Дорж B. Аюуш гүүш C. Пагва лам D. Занабазар E. Намхайжамц 37. 1688 оны 9 сард болсон Ар элстэй чуулган дээр Өндөр гэгээн Занабазар “ Манжийн хааны эд

агуурс нь тэнгэр лусын эд эрдэнэсийн хэв хадаг торго тэргүүнтэн бүрдсэн их буянтай мөний тул тэр зүг явбаас төр тогтож, хамаг амьтан жаргасугай” хэмээн өгүүлснээс буруу өгөгдлийг олно уу? /2 оноо/ A. Манжийн хаан эд агуурс ихтэй B. Манжийн хаан хадаг торго ихтэй C. Манжийн хаан их буянтай хаан мөн D. Манжийн хааныг дагаваас зохистой E. Манжийн хаан бол Хятадаас гаралтай

38. Манжийн төрийн олон зүйлийн хүнд хүчир албанд зүтгэдэг цэрэг эр аль давхаргад багтах вэ? /1 оноо/ A. Ноёд, язгууртнууд B. Хамжлага, ард C. Суман эр D. Шавь ард E. Тохирох хариулт алга 39. Манж нарын Монголд тогтоосон засаг захиргааны хамгийн том нэгж нь ..........байв. Зөв

хариултыг сонгоно уу? /1 оноо/ A. Сум B. Отог C. Хошуу D. Аймаг E. Баг 40. Түүхэн сурвалжид Абтай сайн ханы өргөөнд хэдэн хүн багтдаг байсан тухай өгүүлдэг вэ?

/1 оноо/ A. 200 хүн B. 300 хүн C. 400 хүн D. 500 хүн E. 600 хүн 41. 1697 онд Ойрадын Галдан бошогт хаан Манжийн их цэрэгтэй шийдвэрлэх тулалдааныг хаана

хийсэн бэ? /2 оноо/ A. Ац амтай B. Тэрэлжийн Зуун мод C. Хан хатан гол D. Шар бэл E. Хашин нуур 42. Манжийн Шинэ засгийн бодлогын соёлын салбар дахь хамааралгүй өгөгдлийг олно уу? /1 оноо/

A. Монгол хүүхдүүдийг багаас нь хятад хэл бичигт сургах болсон B. Хятад худалдаа, мөнгө хүүлэгч пүүсүүдийг дэмжсэн C. Манж, Хятад хэлний сургууль байгуулсан D. Монгол үгийн бодрол сонинг хятад, монгол хэлээр хэвлэн тараасан E. Шашны нөлөөг багасгах бодлого явуулсан

43. Дараах өгөгдөлүүдийг зөв харгалзуулна уу? /2 оноо/ 1. Улсын нэр А. Олноо өргөгдсөн 2. Оны цол В. Нийслэл хүрээ 3. Нийслэл хот С. Наран гэрэлт, түмэн наст 4. Богд хааны цол D. Монгол A. 1a,2b,3c,4d B. 1d,2a,3b,4c C. 1c,2a,3d,4b D. 1d,2b,3a,4c E. 1c,2a,3b,4d

117116


�


Санамж:

1. Даалгаврын хариуг зөв тогтоож харгалзуулах, дараалал сэргээх байдлаар гүйцэтгэнэ үү.

2. Зөв хариулт бүр нэг оноотой.

2.1. Монголчууд түүхэндээ олон бичиг, үсэг зохиожээ. Доорх эрдэмтэд болон шашны зүтгэлтнүүдийг зохиосон бичиг үсэгтэй нь зөв харгалзуулна уу? / 5 оноо/

A. Пагва лам Лодойжалцан 1. Вангиндрагийн бичиг B. Зая бандида Намхайжамц 2. Соёмбо бичиг C. Өндөр гэгээн Занабазар 3. Дөрвөлжин бичиг D. Аюуш гүүш 4. Тод бичиг

E. Агваан Дорж 5. Галиг үсэг 2.2 Дор өгөгдсөн газрын зурагт тэмдэглэсэн дугаарыг тохирох аймагтай нь зөв харгалзуулна уу? / 5 оноо/



2.3. Манжийн төрөөс ноёдод олгож байсан хэргэм зэргийг том хэргэм зэргээс бага руу нь

/1-5 хүртэл/ эрэмбэлнэ үү? /5 оноо/

A. Тайж ............... B. Бэйл ............... C. Ван ............... D. Бэйс ............... E. Гүн ...............

2.4. Дараах түүхэн үйл явдлыг он цагтай нь зөв харгалзуулна уу? /5 оноо/

А. Монголын ардчилсан холбоо жагсаал зохион байгуулав. 1. 2011 он В. Монгол улсын шинэ Үндсэн хууль батлагдав. 2. 2006 он С. Улсын Их Хурлын сонгууль болов. 3. 1996 он

D. Их монгол улс байгуулагдсаны 800 жилийн ойг тэмдэглэв. 4. 1992.01.13 Е. Үндэсний эрх чөлөөний хувьсгалын 100 жилийн ойг тэмдэглэв. 5.1989.12.10

5

2 4 1 3

зүтгэлтнүүдийн нэрийг зохиосон бичиг үсэгтэй нь зөв харгалзуулна уу. /� оноо/


�

53. Социализмын үеийн эдийн засгийн амьдралын хүрээн дэх онцлог шинжүүдийг дурдахдаа

буруу бодомж оруулсан бол аль нь вэ? /2 оноо/ A. Улсын өмчийг задлаж, олон хэвшил бүхий эдийн засгийг бий болгосон. B. Төвлөрсөн төлөвлөгөө бүхий эдийн засгийн удирдлагатай. C. Гадаад худалдаа нь социалист системээр хязгаарлагдсан. D. Үйлдвэрийн газар нь улсын төлөвлөгөө, норм биелүүлдэг. E. Хатуу үнийн систем үйлчилдэг.

54.1990 оны ардчилсан хувьсгалын ач холбогдолд хамаарах өгөгдлийг олно уу? /1 оноо/ A. Олон намын тогтолцоо B. Эдийн засгийн хязгаарлагдмал бус байдал C. Үзэл бодолоо чөлөөтэй илэрхийлэх D. А,В,С хариулт зөв E. Тохирох хариулт алга

55. Өнөөгийн Монгол улсын гадаад бодлогын дөрөв дэх чиглэл аль нь вэ? /2 оноо/

A. АНУ, Япон, ХБНГУ зэрэг өндөр хөгжилтэй орнуудтай найрсаг харилцаа тогтоох B. Хуучин социалист гэгдэж байсан дорнод Европын орнуудтай харилцаагаа сэргээх C. Уламжлалт харилцаатай хоёр их хөрш ОХУ, БНХАУ-тай найрсаг харилцаатай байх D. Азийн бүс нутагт байр сууриа бататган энэ бүс нутгийн үйл ажиллагаанд идэвхтэй оролцох E. НҮБ, түүний төрөлжсөн байгууллагуудтай хамтран ажиллах

56. Бага хувьчлалын ягаан тасалбараар юуг хувьчилсан бэ? /1 оноо/ A. Үйлдвэрлэл үйлчилгээний жижиг нэгжүүд B. Малыг C. А,В хариулт зөв D. Аж ахуйн газруудын хувьцаа E. Эдгээрээс өөр

119118

English exam-2016 Variation-A

�

20. The horse-drawn carriages were decorated _____flowers. A. with B. by C. from D.in E. of 21. The country is a quiet and peaceful place to live, ________the city is noisy. A. however B. although C. whereas D. in spite E. though 22. Herders need to look after the animals________ of the bad weather. A. although B. despite C. even though D. in spite E. however Direction: B. For each of the following definitions, choose the correct word from A, B, C, D or E. /4 tasks x 1 point each = 4 points / 23. _________---the knowledge and skills that you gain for doing particular job A. an opportunity B. a vacancy C. a salary D. a resume E. a work experience 24. _________---have a feeling of admiration for each other. A. respect B. focus C. argue D. complain E. regret 25. _________---the time of year when crops are collected. A. term B. harvest C. month D. collection E. season 26. ________---a group of words that usually includes a verb and expresses statement or question.

A. a passage B.an article C. a sentence D. an essay E. a story Directions: C. Read the sentences carefully. Then choose the opposites for the bold words from A, B, C, D or E. / 3 tasks x1 point each = 3 points / 27. The river, we crossed yesterday, was deep. A. narrow B. wide C. low D. shallow E. high 28. My mother doesn’t like the people who are too generous. A. punctual B. stingy C. dishonest D. reliable E. lazy 29. The main idea of his lecture was how to save money wisely. A. donate B. enjoy C. earn D. keep E. spend Directions: D. Read the sentences carefully. Then replace the underlined words with suitable phrasal verbs from A, B, C, D, or E / 4 tasks x 2 points each = 8 points / 30. We can see the meaning of any new word in the dictionary. A. look forward to B. look through C. look after D. look up E. look down 31. Please, remove your shoes and hats when you enter the Buddhist temple. A. take up B. take after C. take off D. take out E. take away 32. Everyone arrived on time for today’s class. A. turned in B. turned on C. turned off D. turned up E. turned down 33. I need to connect to the Internet and access my e-mails. A. pick off B. pick up C. pick out D. pick on E. pick in SECTION: 3 COMMUNICATION Direction: A. Choose the best response to the conversations. /2 tasks x1 point each=2 points / 34. Woman: Has Harry successful at his new venture? Man: He spent five hours knocking on doors but he didn’t sell a single magazine. What does the man say about Harry? A. He sold no magazines. B. He sold only one magazine. C. He has never sold as many magazines as he sold today. D. He sold five magazines at one house. E. He didn’t use to sell.


�

PART I

SECTION: 1 GRAMMAR Directions: Read the sentences below carefully. Then choose the correct word for each blank. / 17 tasks x 2 points each = 34 points /

1. It rarely ___________in the desert. A. rain B. is rained C. is raining D. rains E. has rained 2. Nomun is in the kitchen at the moment. She ___________pizza. A. makes B. is making C. making D. make E.is made 3. Where ______you go on your last holiday? A. were B. are C.do D. did E. have 4. You really want to go out with me, _____________? A.do you B. don’t you C. are you D. have you E. aren’t you 5. I don’t need to clean my room. My sister________ it for me recently. A. has been cleaning B. is cleaning C. clean D. cleans. E. has cleaned 6. My father __________poems when he was young. It was his hobby. A. used to write B. used to writing C. use to write D. uses to write E. wrote 7. I _________a beautiful dream when the alarm clock rang. A. am having B. was having C. had D. having E. had been having 8. Everything was wet because it _________ non-stop for 12 hours. A. was raining B. rained C. had rained D. has been raining E. had been raining 9. A: Have you got a ticket for the concert? B: Yes, _______ it on Friday. A. I will have seen B. I going to see C. I’m going to see D. I seeing E. I will see 10. I think, if you work hard all the time, you _______your goal. A. will reach B. would reach C. reach D. would have reached E. will be reaching 11. My father doesn’t mind ______a meal without meat for dinner. A. to have B. having C.to having D. have E.to be having 12. She is a very serious student, and her grades are ________in the class. A. good B. better C. well D. best E. the best 13. The Statue of Liberty ________to the United States by the people of France. A. is given B. gave C. was given D. gives E. was giving 14. The students told the teacher they _________the project yet. A. haven’t done B. hadn’t done C. didn’t do D. don’t do E. aren’t doing 15. A blender is an electronic machine _______is used to make shakes and smoothies. A. this B. when C. who D. which E. what 16. Unless the students had learned English, they ________the scholarship abroad. A. won’t get B. wouldn’t have got C. wouldn’t get D. would get E. will get 17. My father brought from America ______________shoes. A. modern wonderful sports B. sports wonderful modern C. wonderful modern sports D. sports modern wonderful E. wonderful sports modern SECTION: 2 VOCABULARY Directions: A. Read the sentences below carefully. Then choose the correct prepositions and linking words for each blank. / 5 tasks x 1 point each= 5 points / 18. My grandfather was born ______9 May 1945. A. in B. by C. of D. on E.at 19. The students are doing research _____people’s shopping habits. A. for B. with C. at D. on E. in

121120


�

that I used to pick behind my old house. The vanilla is wonderful. It is very smooth and has a refreshing, creamy taste. The chocolate is outstanding. It is made with real cocoa beans from Bolivia. I didn't know where Bolivia is so I decided to look for it on a map. After hunting awhile, I discovered that it is in South America! That's a long way to go to get cocoa, so it must be good. I would say that the only drawback to Goodies ice cream is that they only make three different flavors. Third, we have Disco. Disco ice cream is okay. They don't have many good flavors. Actually, the only Disco flavor I like is Bubblegum. It is vanilla ice cream with little chunks of bubblegum in it. After you eat the ice cream, you can blow bubbles with the gum. That's pretty fun. Finally, there is Twinkle. Twinkle ice cream is mediocre. The only good thing about Twinkle is that it is relatively inexpensive. You can buy a whole carton of twinkle ice cream for $6. There are 12 of them in a carton. I think, it is a great price for lovers! 39. Which of the following would be the best title for this passage? A. Strawberry, Vanilla, Chocolate, and Bubblegum Too! B. The Four Top Ice Cream Manufacturers C. The Finest Ice Cream in the World D. Picking the Best Ice Cream Manufacturer E. The excellent ice-cream in my town. 40. If the author wanted to get a scoop of coffee ice cream, where would he or she probably go? A. Randolph Farms B. Goodies C. Disco D. Twinkle E. Bolivia 41. Which of the following sentences contains the correct use of a colon (:)? A. My friends are: sweet, young, and generous. B. I like: to talk on the phone at night. C. I’d like: vanilla and chocolate ice-cream. D. I want a new bicycle: or new roller skates. E. I have three pets: Toto, Spot, and Rover. 42. According to the passage, the author likes Randolph Farms ice cream because it A. is all natural B. isn’t made in Bolivia C. comes in many flavors D. is sweet E. with a chewing gum 43. In paragraph 3 the author writes, "That's a long way to go to get cocoa, so it must be good." Using this information, we can understand that the author believes that A. Goodies loses money on sales of chocolate ice cream B. Bolivia makes the best cocoa in the world C. things that are hard to get must be high quality D. cocoa from the United States is not very good E. chocolate ice-cream is made with cocoa-beans 44. Which of the following ingredients isn’t mentioned in the text? A. vanilla B. cocoa-bean C. strawberry D. yogurt E. bubble gum


�

35. Man: Did Bold stop at the store? Woman: No, he had some money, but not enough to buy groceries. What does the woman say about Bold? A. Bold will be able to buy groceries. B. Bold doesn’t have enough money to buy groceries. C. He wouldn’t buy groceries even if he had enough money. D. Bold can’t find his grocery money. E. He bought some groceries. Directions: B. Look at the road signs carefully. Then choose the correct explanation to the sign from A, B, C, D or E. / 3 tasks x 2 points each = 6 points / 36.

A. You have to write the law. B. You should design the road sign. C. You have to fasten your seat belt. D. You shouldn’t buckle up. E. You should follow the road sign.

37.

A. There may be low-flying aircraft overhead. B. There may be an area for the low aircrafts. C. The airplane is going to fly highly. D. There may be flying aircrafts. E. There may be high-flying aircraft

38.

A. You are allowed to park here. B. The parking space is available. C. You can’t drive through the parking. D. You can’t park here. E. The parking is far from here.

SECTION: 4 READING Directions: Read the passage. Then answer the questions below. / 9 tasks x 2 points each = 18 points / For two months, I have been trying to decide who makes the best ice cream. I have narrowed it down to my four favorite manufacturers: Randolph Farms, Goodies, Disco, and Twinkle. Let's start with Randolph Farms. Randolph Farms makes very good ice cream. They have lots of different flavors, but this doesn't really matter to me. That's because I always get coffee flavor. They make the best coffee ice cream in the world. I've never had hot coffee (the drink) but people tell me that Randolph Farms coffee ice cream tastes just like the real thing. Also, Randolph Farms uses all natural ingredients to make their ice cream. This is a good idea, I think. Second, we have Goodies. Goodies makes excellent ice cream. Like Randolph Farms, Goodies uses all natural ingredients. They only make three different flavors—strawberry, vanilla, and chocolate—but they make them very well. The strawberry is amazing. Every bite of it reminds me of the strawberries

BUCKLE UPITS THE LAW

123122


�

f. cup 6.We need a……………………………………....of beans for the salad. g. can 7.My coffee is tasteless. Could I add a………………..of sugar into it? h. lump 8.There is a ……….of toothpaste at home so we don’t need to buy it. 2.3 Directions: Look at the table carefully. Then read the sentences and choose the correct answer from a, b, c, or d. / 4 questions x 1 point each = 4 points /

Mark Claire Melanie Emma a. Music x x b. Travel x x c. Skiing x x d. Cooking x x

a. Who loves music?

1. Melanie doesn’t like music, and neither does Emma. 2. Either Claire or Melanie likes music. 3. Mark is keen on music, and so is Emma. 4. Mark isn’t a music lover, and neither is Emma.

b. Who loves travelling?

1. Neither Claire nor Mark likes travelling. 2. Either Claire or Melanie likes travelling. 3. Mark isn’t keen on travelling, and neither is Emma. 4. Mark likes travelling, and so does Claire.

c. Who can ski? 1. Mark can ski, and so can Claire. 2. Emma can’t ski and neither can Melanie. 3. Claire and Melanie both can ski. 4. Mark can’t ski, and neither can Melanie.

d. Who likes cooking? 1. Mark isn’t a good cooker, and neither is Melanie. 2. Neither Claire nor Emma likes cooking. 3. Melanie cooks quite often, and so does Mark. 4. Emma is keen on cooking, and so is Melanie.

Total: 100 points

GOOD LUCK!


�

45. How much does a twinkle ice-cream cost? A. $0.5 B. $ 5 C. $1.5 D. Not enough information is provided E. $1 46. An adjective is a word that is used to describe a thing. Which of the following adjectives can’t refer the taste of the ice-cream? A. sweet B. creamy C. fruity D. bitter E. chocolate 47. According to the author, what is the only drawback to Goodies ice cream? A. cheap ingredients B. expensive price C. mediocre quality D. a lack of flavors E. expensive ingredients

PART II 2.1 Direction: Read the text and fill in the gaps with the correct words.

/ 8 items x1 point each= 8 points /

The town of Keswick, which lies at the heart of the Lake District, is the perfect place for a holiday, and the Derwent hotel, (a) ___________overlooks the town, is the perfect place to stay. Robin and Wendy Jackson, who (b) _________ this small hotel three years ago, have already (c)_____an excellent reputation. Robin, whose cooking is one of the reasons (d) _______ the Derwent is so popular, was once Young Chef (e) _______ the Year. The comfort of the guests, (f) ________the owners treat almost as members of the family, always (g) _____ first. Peter Ustinov, who once stayed at the hotel, described it as ‘marvelous ’. And the Lake District, which has so much wonderful scenery and (h) _________ the poet Wordsworth lived, will not disappoint you. a. 1.where 2.whose 3.when 4.which b. 1.bought 2.has bought 3.buys 4.was buying c. 1.had won 2.winning 3.win 4.won d. 1.what 2.why 3.that 4.because e. 1.for 2.from 3.of 4.in f. 1.whose 2.whom 3.where 4.which g. 1.comes 2.came 3.come 4.coming h. 1.while 2.which 3.when 4.where 2.2 Direction: Use the words in the list to complete these expressions. / 8 items x1 point each=8 points / a. dozen 1.Could you tell me, how much is a……...of soap? b. loaves 2.I am going to give Mrs. Sara a few ……of home-made jam for picnic. c. bar 3.He’ll buy two ………………………...…..of bread. d. tube 4.I’d like to order a……………………….…of coffee, please. e. jars 5.Every week I buy a……………………...of eggs.

125124

English exam-2016 Variation-B

�

SECTION: 2 VOCABULARY Directions: A. Read the sentences below carefully. Then choose the correct preposition and linking words for each blank. / 5 tasks x 1 point each = 5 points / 18. ______ it was raining, he took his umbrella with him. A. For B. Still C. By D. Since E. During 19. We can walk to the shops more quickly if we go_______ the sports field. A. above B. between C. below D. over E. across 20. Tina and Gary insist _____applying for the same university as me. A. with B. by C. on D. in E. of 21. Your sister is beautiful __________ being intelligent. A. furthermore B. an addition to C.so that D. as well E. moreover 22. ___________ my brother were taller, he might be better at playing basketball. A. If not B. Unless C. In case D. When E. If only

Direction: B. For each of the following definitions, choose the correct word from A, B, C, D or E. / 4 tasks x 1 point each =4 points /

23. _________---a person is walking or crossing the road or street without a vehicle A. a traveler B. a walker C. a crossword D. a crosswalk E. a pedestrian 24._________--- travelling around and looking at interesting things and place A. sightseeing B. voyage C. excursion D. hunting E. meeting 25. ________---a folded sheet of printed paper containing information A. folder B. dictionary C. journal D. leaflet E. magazine 26 ________---a list of your qualifications and the jobs to apply for a new job. A. a form B. a document C. a resume D. a report E. a project Directions: C. Read the sentences carefully. Then choose the opposites for the bold words from A, B, C, D or E. / 3 tasks x1 point each = 3 points / 27. Could you tell me where the nearest exit is? A. door B. entrance C. gate D. hall E. balcony 28. My friend respects the people who are humble. A. mood B. unkind C. honest D. reliable E. vain 29. The company fires part time workers because of order. A. donates B. pays C. hires D. keeps E. invests Directions: D. Read the sentences carefully. Then replace the underlined words with suitable phrasal verbs from A, B, C, D, or E / 4 tasks x 2 points each=8 points / 30. According to your application, we may expect to see you next Tuesday. A. look forward to B. look through C. look after D. look up E. look down 31. They warned us to wear official costumes during the workshop. A. put up B. put down C. put off D. put out E. put on 32. The car factory has closed and many workers have lost their jobs. A. shut down B. shoot through C. shut up D. shoot up E. set out 33. Please, write all your suggestions on paper and we’ll discuss them. A. put up B. put through C. put back D. put down E. put in


�

PART I

SECTION: 1 GRAMMAR Directions: Read the sentences below carefully. Then choose the correct answer for each blank. / 17 tasks x 2 points each = 34 points /

1. Summer usually ___________ for three months in our country. A. is lasting B. lasts C. lasting D. last E. has lasted 2. Zaya is in the library at the moment. She _________on her project. A. has been working B. was working C. working D. works E.is working 3. When ______you born? A. were B. are C.do D. did E. have 4. They clean the classroom twice a week, _____________? A.do they B. don’t they C. are they D. have they E. aren’t they 5. I don’t want to swim now because _____________ lunch. A. I’ve had just B. I just had C. I’ve just had D. I had just E. I just have 6. My mother _________a singer in a rock band, when she was young. A. used be B. used to being C. use to be D. used to be E. used to 7. My neighbor _______his room, when he fell down from the ladder. A.is painting B. was painted C. was painting D. painted E. has painted 8. My son was exhausted because he _________ football all afternoon. A. was playing B. played C. had played D. had been playing E. has been playing 9. There isn’t any cloud in the sky. It ___________ a lovely day. A. will B. is going to C. going to be D. is will be E. is going to be 10. I hope, if we study hard all the time, we _______exams successfully. A. pass B. would pass C. will pass D. would have passed E. will be passing 11. Karina avoids________ the news because she finds the stories too upsetting. A. watch B. watching C.to watch D.to be watching E. watched 12. There are many problems in our city. The air pollution is _________ of all. A. bad B. worse C. the worst D. worst E. badly 13. The Statue of Liberty ________by the French sculptor Bartholdi. A. is designed B. designed C. was designing D. been designed E. was designed 14. The director said that an important guest______ the next day. So we mustn’t be late. A. is arriving B. was arriving C. arrived D. would arrive E. is going to arrive 15. That’s the woman________ best friend is a film star. A. who’s B. that C. who D. whose E. which 16. Ben would have taken up sport earlier if he _______how much fun it was. A. knew B. would know C. knows D. has known E. had known 17. On Christmas, we bought some ______________ books. A. valuable English old B. English old valuable C. English valuable old D. valuable old English E. old English valuable

127126


�

SECTION: 4 READING Directions: Read the passage. Then answer the questions below.

/ 9 tasks x 2 points each = 18 points /

Have you ever wondered what keeps a hot air balloon flying? The same principle that keeps food frozen in the open chest freezers at the grocery store allows hot air balloons to fly. It's a very basic principle: Hot air rises and cold air falls. So while the super-cooled air in the grocery store freezer settles down around the food, the hot air in a hot air balloon pushes up, keeping the balloon floating above the ground. In order to understand more about how this principle works in hot air balloons, it helps to know more about hot air balloons themselves. A hot air balloon has three major parts: the basket, the burner, and the envelope. The basket is where passengers ride. The basket is usually made of wicker. This ensures that it will be comfortable and add little extra weight. The burner is positioned above the passenger's heads and produces a huge flame to heat the air inside the envelope. The envelope is the colorful fabric balloon that holds the hot air. When the air inside the envelope is heated, the balloon rises. The pilot can control the up-and-down movements of the hot air balloon by regulating the heat in the envelope. To ascend, the pilot heats the air in the envelope. When the pilot is ready to land, the air in the balloon is allowed to cool and the balloon becomes heavier than air. This makes the balloon descend. Before the balloon is launched, the pilot knows which way the wind is blowing. This means that she has a general idea about which way the balloon will go. But, sometimes the pilot can actually control the direction that the balloon flies while in flight. This is because the air above the ground is sectioned into layers in which the direction of the wind may be different. So even though the pilot can't steer the balloon, she can fly or higher or lower into a different layer of air. Some days the difference between the directions of the wind between layers is negligible. But other days the difference is so strong that it can actually push the balloon in a completely different direction! 39. According to the passage, balloon pilots control the balloon’s altitude by A. moving into a different layer of air B. regulating the air temperature inside the balloon C. adjusting the amount of air in the envelope D. changing the amount of weight contained in the basket E. producing the small flame 40. As used in paragraph 3, which is the best synonym for ascend? A. move B. fly C. sink D. climb E. push 41. As used in paragraph 3, which is the best antonym for descend? A. fall B. float C. rise D. drop E. send 42. According to the author, wicker means A. comfortable B. lightweight C. durable D. heavy E. fragile 43. If the hot air balloon pilot wants to change directions during flight, what might he or she do to accomplish this? A. head toward a mountain peak B. wait for it to rain C. fly into a cloud D. fly higher E. float above the ground


�

SECTION: 3 COMMUNICATION Direction: A. Choose the best response to the conversations. / 2 tasks x1 point each=2 points / 34. Woman: How does Mike like his coffee? Man: He likes strong and bitter. What does the man say about Mike? A. He is out of sugar. B. He puts some sugar in his coffee. C. There is enough sugar in his coffee. D. He prefers coffee with milk. E. Mike likes a lot of sugar. 35. Woman: I hear Jane isn’t teaching here this term. Man: That’s right. She was fired. What does the man say about Jane? A. She is tired of teaching. B. She was paid a lot. C. The school is too far. D. She is changing jobs. E. She was dismissed from her job. Directions: B. Look at the road signs carefully. Then choose the correct explanation to the sign from A, B, C, D or E. / 3 tasks x2 points each=6 points /

A. You have to tie your dog with a hand. B. You should lead your dog at night. C. You have to keep your dog outside. D. You have to walk your dog. E. You’ve got to put your dog on a leash.

.

A. Bicycles must be ridden. B. Bicycles must not be left here. C. There’s a cycle route ahead. D. This bicycle belongs to nobody. E. The bicycle route is closed.

A. You can’t drink fizzy drinks. B. You can’t drop litter. C. You can’t collect cans. D. You can’t buy soft drinks. E. You can’t take this drink.

36.

37.

38.

129128


�

2.2 Direction: Use the words in the list to complete these expressions. / 8 items x1 point each=8 points / a. tin 1.Mum ,Can I have a……………………………….of chocolate, please? b. tub 2.Don’t forget to take a…………….…….of water with you to the beach. c. bar 3.How many ……………...of cheese would you like in your sandwich? d. bottle 4.A:Do we need anything from shops? B: Yes, we need a… ………………………….….…of washing powder. e. carton 5. How much is a ……………………………………….….…….…of juice? f. head 6. We need for this vegetable salad only a …………….…… of cabbage. g. box 7.When you go to the shop, please get for me a ……….……… of butter. h. slices 8.This ………………………………...…….….…of tuna is made in Korea. 2.3 Directions: Look at the table carefully. Then read the sentences and choose the correct answer from a, b, c, or d. / 4 questions x 1 point each = 4 points /

Saruul Hulan Suren Zorigt a. Dancing x x b. Playing chess x x c. Washing up x x d. Cycling x x

a. Who is good at dancing?

1. Saruul doesn’t like dancing, and neither does Zorigt. 2. Either Hulan or Suren likes dancing. 3. Neither Zorigt nor Hulan enjoys dancing. 4. Saruul isn’t good at dancing, and neither is Suren.

b. Who can’t play chess? 1. Suren likes playing chess, and so does Hulan. 2. Zorigt and Hulan both enjoy playing chess. 3. Suren isn’t keen on playing chess, and neither is Saruul. 4. Neither Hulan nor Saruul can play chess.

c. Who likes washing up? 1. Neither Zorigt nor Saruul likes washing up. 2. Hulan doesn’t like washing up, and neither does Zorigt. 3. Saruul and Zorigt both like washing up. 4. Hulan isn’t good at washing up, and neither is Zorigt.

d. Who enjoys cycling? 1. Suren isn’t a good cycler, and neither is Zorigt. 2. Either Saruul or Hulan enjoys cycling. 3. Saruul rides quite often, and so does Zorigt 4. Hulan is fond of cycling, and so is Suren.

Total: 100 points

GOOD LUCK!


�

44. Using the passage as a guide, it can be inferred that which of the following statements is not true? A. Air goes up and out the top of a chimney when you light a fire. B. Cool air collects about the ceiling when you open a refrigerator. C. Smoke from a candle rises after you blow out the flame. D. Cold air coming from an air conditioning vent settles about the floor. E. Hot air rises and cold air falls 45. Based on its use in paragraph 4, it can be understood that negligible belongs to which of the following word families? A. solemn, grave, serious B. substantial, considerable, large C. exhilarating, thrilling, exciting D. insignificant, small, unnoticeable E. amount of, number of, a lot of 46. According to the text which of the followings are the major parts of a hot air balloon? A. basket, burner, and controller B. envelope, passenger, and hot air C. pilot, envelope, and basket D. flame, heater, and burner E. envelope, burner, and basket 47. According to the author, what does the envelope hold? A. hot air B. passengers C. pilot D. cold air E. burner



MTV is one of (a) ______ most popular television networks in the world. People love MTV not only for its music videos, (b) _______ for its clever and diverse programming. Since it keeps its shows up - to -the minute, young people watch MTV for the (c) _______ fads in music and fashion. MTV is also well known (d) ________ its music awards show. The reason why so many people (e) _______ it is to see all the fashionable guests. MTV even has shows about politics. These shows are popular (f) _______ they are informative and appealing to young people. Due to MTV’s widespread popularity, many teenagers (g) _________ less industrious with (h) ________ homework! a. 1.a 2.the 3.an 4.x b. 1 but also 2.also 3.but 4.and also c. 1.later 2.lately 3.latest 4.late d. 1.by 2.for 3.of 4.to e. 1.watch 2.watching 3.watched 4.watches f. 1.however 2.than 3.but 4.because g.1.becoming 2.becomes 3.have become 4.has become h.1.they 2.theirs 3.them 4.their

131130

English exam-2016 Variation-C

�

21. We all enjoyed the film, _________Saran, who was bored. A. so that B. apart from C. whereas D. because of E. moreover 22. __________ he didn’t have much money, he bought me a present. A. Because B. Due to C. Whereas D. Moreover E. Although Direction: B. For each of the following definitions, choose the correct word from A, B, C, D or E. / 4 tasks x 1 point each = 4 points / 23_________--- a beautiful site in the area. A. a hill B. a mountain C. a scenic spot D. a vast steppe E. a green field 24. ________ --- being careful to avoid a possible danger. A. enthusiastic B. idealistic C. optimistic D. romantic E. cautious 25. _________ ---large populated urban area. A. a metropolis B. a camp C. a village D. a market E. a landmark 26.________ ---likeness or analogy between two objects and ideas. A. a synonym B. a metaphor C. an opposite D. a rhetoric E. a morality Directions: C. Read the sentences carefully. Then choose the opposites for the bold words from A, B, C, D or E. / 3 tasks x1 point each = 3 points / 27. He has got a positive attitude to everything. A. nervous B. boring C. negative D. bad E. upset 28. They are used to living in rural area. A. crowded B. isolated C. empty D. urban E. country 29. He is the most courageous police officer that I have ever met. A. brave B. confident C. weak D. sensible E. coward Directions: D. Read the sentences carefully. Then replace the underlined words with suitable phrasal verbs from A, B, C, D, or E / 4 tasks x 2 points each = 8 points / 30. I couldn’t understand what he was saying with all the noise. A. make up B. make out C. make for D. make of E. make in 31. I am organizing a little party. I hope you can come. A. get up to B. get together C. get out D. get through E. get on 32. We participated in the students’ event last Saturday. A. took after B. took off C. took on D. took part in E. took out 33. It is very difficult to raise children away from modern technology. A. bring round B. bring out C. bring about D. bring off E. bring up SECTION: 3 COMMUNICATION Directions: A. Choose the best response to the conversations. / 2 tasks x1 point each = 2 points / 34. A: I heard Baatar’s entered college. B: Yes, he is taking courses in statistics, economics and accounting. What career does Baatar probably plan to follow? A. Home economics B. Business administration C. Microbiology. D. History E. Medicine.


�

PART I SECTION: 1 GRAMMAR Directions: Read the sentences below carefully. Then choose the correct word for each blank. / 17 tasks x 2 points each = 34 points / 1. It occasionally __________ in May in our country. A. has snowed B. snowing C. snow D. snows E. is snowing 2. A: Can I borrow your laptop? B: Sorry, I ________ it right now. A. am using B. use C. using D. have been using E. am used 3. Did your father have a motorbike, when he _______ young? A. were B. are C.do D. did E. was 4. Your parents own a private company, _____________? A. do they B. are they C. don’t they D. aren’t they E. have they 5. A: Can I speak to your parents? B: Oh sorry, they__________ to work. A. have just been B. have gone just C. just have gone D. have just gone E. have just been 6. My sister _______dream to be an actress, but now she is interested in science. A. was used to B. use to C. would D. used to E. used 7. When I was tidying the living room, I _______ my mom’s favorite vase. A. drop B. am dropping C. have dropped D. was dropping E. dropped 8. Gana knew that area well because she ________ there since she was young. A. was living B. lived C. had been lived D. had been living E. has been living 9. Look! The acrobat ____________ along the tightrope. A. will walk B. is going to walk C. walks D. have walked E. walking 10. A: Have you finished your essay yet? B: No, but I’m sure _____it on time. A. I’m going to finish B. I finish C. I’ll finish D. I will finishing E. I am finishing 11. Nowadays people avoid ________plastic bags which helps them to reduce rubbish. A. to buy B. buying C.to buying D. to be buying E. buy 12. Mercury is ____________ to the Sun of all planets. A. most near B. the nearest C. near D. nearer E. nearest 13. Using a mobile phone __________in the library. Please turn it off. A. is banned B. banned C. bans D. was banned E. has banned 14. Our teacher demanded us ______our own dictionary to the following class. A. bringing B. had brought C. to bring D. brought E. has brought 15. Delger is looking at the snapshots _____________he took on holiday. A. which B. whom C. where D. who E. what 16. If you had been a bit more careful, you __________ cut yourself. A. were B. wouldn’t be C. wouldn’t have D. would E. weren’t 17. They brought from Turkey a ___________quilt. A. beautiful woolen red B. red beautiful woolen C. woolen red beautiful D. beautiful red woolen E. beautiful red woolen SECTION: 2 VOCABULARY Directions: A. Read the sentences below carefully. Then choose the correct prepositions and linking words for each blank. / 5 tasks x 1 point each= 5 points / 18. Please don’t serve any seafood at dinner. I’m allergic __________it. A. from B. of C.by D. to E. with 19. The professor translated the poem ________ Russian. A. into B. to C. in D. on E. at 20. Big supermarkets are always crowded __________ people. A. with B. in C. on D.at E. by

133132


�

Power up with protein. Protein builds and repairs body tissue like muscles and organ. If you eat, enough protein you grow strong and sustain your energy. You need five and one-half I ounce –equivalents of protein rich foods every day. Go whole grain. Grain foods help give you energy. Whole - grain foods like whole wheat bread, brown rice, and oatmeal usually have more nutrients than refined grain products. You should try to get six 1 ounce –equivalents of grains every day. Know your fats. Fat is also an important nutrient. It helps your body grow and develop, and it is a source of energy as well. You should limit your fat intake to 25-35 percent of your total calories each day. Replenish your body with iron. You need iron to support your growth and replace blood. Control your food portions. Research shows that when people are served more food, they eat more food. Physical activity, like eating well, may help you feel good. It helps control your weight, build lean muscle and reduce your body fat. It strengthens your bones, increases flexibility and balance, and reduces your risk for chronic diseases. Physical activity also has possible emotional and social benefits. These benefits include: Improving your self-esteem and mood Decreasing feelings of anxiety and depression Helping you do better in school Improving your teamwork skills through sports. Physical activity should be part of your daily life. For this you should play sports, take P.E. or other exercise classes, or walk or bicycle to get from place to place. You should be physically active for 60 minutes or more all days of the week. 39. The text is about A. food digestion and its organs. B. healthy habits. C. physical activities. D. food nutrients. E. eating habits. 40. Calcium strengthens your A. bones and teeth. B. muscles and organs. C. skin and hair. D. blood and vessels. E. energy and mood. 41. All statements are FALSE except A. Healthy habits may cause your risk for diseases. B. Healthy behaviors may help you meet the challenges of your life. C. Dieticians can’t recommend you a healthy eating plan. D. Calcium builds and repairs body tissue like muscles and organs. E. People should eat a lot of grain foods which decreases energy. 42. Which of the following diseases isn’t mentioned in the text? A. heart diseases B. asthma C. diabetes D. allergy E. cancer 43. Which of the followings is unhealthy habit? A. Regular exercise B. Eating balanced food C. Less concerning with food varieties D. Awareness of food nutrients E. Control the weight


�

35. Woman: Do you know what happened to Ann? Man: She couldn’t find the classroom until after the class had begun. What does the man say happened to Ann? A. She went to the wrong class. B. She was late for class because she got lost. C. She missed the class. D. She had some trouble finding the class but she arrived on time. E. She arrived on time but she wasn’t allowed to come in the class. Directions: B. Look at the road signs carefully. Then choose the correct explanation to the sign from A, B, C, D or E. / 3 tasks x 2 points each = 6 points / 36. A. This road had been fixed. B. Drivers must contribute to roadworks. C. The workers are digging a hole. D. There are roadworks ahead. E. There is a mine in front of you. 37. A. Here is no parking space for the cars. B. Cars aren’t allowed on this street. C. Here is no car-tax for drivers. D. This road is not for taxi-drivers. E. There are no cars for sale. 38. A. There is a hump bridge ahead. B. You may drive under the tunnel. C. You’re allowed to drive over the bridge. D. There’s going to be a bridge ahead. E. You are able to drive under the bridge. SECTION: 4 READING Directions: Read the passage. Then answer the questions below. / 9 tasks x 2 points each = 18 points / Healthy behaviors, like nutritious eating and regular physical activity, may help you meet the challenges of your life. In fact, healthy eating and regular exercise may help you feel energized, learn better, and stay alert in class. These healthy habits may also lower your risk for diseases such as diabetes, asthma, heart disease, and some forms of cancer. Eating healthfully means getting the right balance of nutrients your body needs to perform every day. A healthy eating plan includes: Fruits and vegetables Fat-free or low-fat milk and milk products Lean meats, poultry, fish, beans, eggs, and nuts Whole grain Moreover, a healthy diet should be low in saturated and cholesterol, salt, and added sugars. Here are the dieticians’ recommendation: Eat fruits and vegetables every day. They can be fresh, frozen, dried, and canned. Teenagers should consume 2,000 calories per day. Count your calcium. Calcium helps strengthen bones and teeth. If you get enough calcium, it can reduce the risk for the broken bones late in life. You should get 1,200 mg of calcium per day.




135134


�

d. bunch 4. I need to buy a………………….….……of biscuits for my son. e. carton 5.There is a ……………….of banana on the table in this picture. f. pack 6. It’s always healthy if you include a……..of yogurt in your diet. g. can 7. Could I take a………………………………..…of gum, please? h. packet 8. Would you like a………………………of Coke or bottled one? . 2.3 Directions: Look at the table carefully. Then read the sentences and choose the correct answer from a, b, c, or d. /4 questions x 1 point each = 4 points /

Dane Anita Steve Ron a. Climbing a mountain x x b. Ironing x x c. Eating pizza x x d. Rock music x x

a. Who is good at climbing a mountain? 1. Steve likes climbing a mountain, and so does Anita. 2. Neither Dane nor Ron enjoys climbing a mountain. 3. None of them like climbing a mountain. 4. Either Steve or Ron enjoys climbing a mountain. b. Who can’t stand ironing the clothes? 1. Both Dane and Steve are good at ironing the clothes. 2. All of them aren’t good at ironing the clothes. 3. Dane likes ironing the clothes, and so does Ron. 4. Neither Anita nor Dane is good at ironing the clothes. c. Who likes eating pizza? 1. Dane likes eating pizza, and so does Steve. 2. All of these guys can’t stand eating pizza. 3. Either Anita or Ron likes eating pizza. 4. Steve dislikes eating pizza, and neither does Dane. d. Who isn’t keen on listening to rock music? 1. Both Dane and Steve doesn’t listen to rock music. 2. Neither Anita nor Ron is keen on listening to rock music. 3. All of them can’t stand rock music. 4. Either Anita or Dane loves rock music. Total: 100 points

GOOD LUCK!


�

44. All of them are benefits of physical activities except A. having chronicle disease B. decreasing feelings of anxiety and depression C. improving the self-esteem and mood D. succeeding in studies E. improving the teamwork skill 45. What is not mentioned in the healthy diet? A. whole grain B. dairy products C. vegetables and fruits D. fast food E. lean meats 46. What do “fat- free milk products” mean? A. high calorie of milk products B. creamy dairy products C. milk products without fat D. milk products contain oil E. dairy products rich in cream 47. All the statements are TRUE except A. Physical activity helps people to improve their self-esteem and mood. B. Grain foods help people to keep energy. C. Healthy food and physical activity are the main resources of life. D. Calcium helps strengthen bones and teeth. E. People need to eat a lot of fat to keep energy.

PART II 2.1 Direction: Read the text and fill in the gaps with the correct words. /8 items x1 point each= 8 points/ Teenagers (a) _____ listen to the same music often (b) _______ common look. One hot style in music and fashion is hip-hop. Simply put, hip-hop is a type of urban music with a heavy beat. Typical hip-hop fashions(c) _______ loose-fitting street clothes. The style (d) _______ baggy pants, sweatshirts, hiking boots, baseball caps (usually worn backward), jackets with sports logos, and expensive athletic shoes. In the hip-hop style, boys and girls often (e) ______ the same way. African-American kids in Detroit and Chicago first (f) _______ hip-hop fashions trendy more than twenty years ago. They wore baggy street clothes to dance clubs. Then North American and European bands also began (g) _______ this style. (h) ________ the popularity of music videos and movies, hip-hop soon became an international fashion sensation. a. 1.which 2.who 3.whose 4.whom b. 1.are having 2.had 3.have 4.has c. 1.are 2.is 3.was 4.be d. 1.include 2.is included 3.included 4.includes e. 1.dress 2.dresses 3.dressed 4.dressing f. 1.were making 2.made 3.make 4.was made g.1.wear 2.to wear 3.wearing 4.wore h. 1.In order to 2. So that 3.So as not to 4.Thanks to 2.2 Direction: Use the words in the list to complete these expressions. /8 items x1 point each=8 points/ a. slice 1.How much is a…………………of pasta, which made in Italy. b. jar 2.I had a…… of sausages and a cup of milk for my breakfast. c. box 3. Could you put this …of mayonnaise in refrigerator please?

137136

English exam-2016 Variation-D

�

20. The teacher was angry ________ the students who were naughty. A. with B. by C. from D.in E. of 21. We should recycle the paper _________we can protect the forests. A. in order B. although C. whereas D. so that E. because of 22. __________ we plant trees, we can’t solve the problem of air pollution. A. Unless B. Despite C. Even though D. Moreover E. However Direction: B. For each of the following definitions, choose the correct word from A, B, C, D or E. /4 tasks x 1 point each = 4 points / 23. _________--- a person who works in a place which lends books. A. a writer B. a bookseller C. a librarian D. a lender E. a keeper 24. ________--- to perform something with enthusiasm and effort. A. get stuck into B. give up on something C. fall in love D.at the back of mind E. no matter 25. _________--- the location in an airport where passengers collect their luggage. A. a check in counter B. a duty free shop C. a departure hall D. a luggage weight E. a baggage claim 26. ________ --- a rule or explanation of the best way to do something. A. a report B. a booklet C. a guideline D. an invitation E. a letter Directions: C. Read the sentences carefully. Then choose the opposites for the bold words from A, B, C, D or E. / 3 tasks x1 point each = 3 points / 27. The students are divided into two groups by the odd numbers. A. same B. big C. even D. different E. small 28. One of the most serious natural disasters is drought. A. fire B. flood C. hurricane D. storm E. earthquake 29. This pair of trousers is too tight for me, so I’d like to replace it. A. large B. small C. wide D. loose E. giant Directions: D. Read the sentences carefully. Then replace the underlined words with suitable phrasal verbs from A, B, C, D, or E / 4 tasks x 2 points each = 8 points / 30. Why did you refuse such a good offer? A. turn off B. turn over C. turn on D. turn up E. turn down 31. My doctor says I’m overweight. I should reduce fatty foods. A. cut down on B. cut out C. cut off D. cut back E. cut on 32. Don’t delay your holiday while the weather is pleasant. A. put out B. put up C. put off D. put on E. put down 33. That song always remembers wonderful memories whenever I hear it. A. brings around B. brings in C. brings down D. brings back E. brings off SECTION: 3 COMMUNICATION Direction: A. Choose the best response to the conversations. /2 tasks x1 point each=2 points / 34. Woman: Are the test results posted yet? Man: Yes. Most of the students scored 80% and above, but Michael is the exception. What does the man imply about Michael? A. He is one of the better students in his class. B. He is an exceptionally good student. C. Michael made the best grade in his class. D. His classmates made good grades, but he didn’t. E. Only Michael passed the test.


�

PART I SECTION: 1 GRAMMAR Directions: Read the sentences below carefully. Then choose the correct word for each blank. / 17 tasks x 2 points each = 34 points /

1. Autumn usually_________ quite early in our country. A. start B. has started C. starts D. is starting E. starting 2. Where is Bayar? He __________ in his room. A. studies B. is studying C. studying D. study E. is studied 3. Did your parents have personal computers, when they_______ young? A. were B. are C.do D. did E. was 4. Tuguldur has two brothers and one sister, _____________? A. has he B. had he C. isn’t he D. does he E. hasn’t he 5. I finished my essay yesterday but _______it in to the teacher yet. A. I’ve given B. I’ve not given C.I didn’t give D. I wasn’t given E. I don’t give 6. I _______want to be a doctor, but now I’m more interested in engineering. A. was used to B. use to C. would D. used to E. used 7. The sons were playing chess while their parents___________. A. were cooking B. was cooking C. cooked D. cooking E. had been cooking 8. Mike had a headache because his baby sister ________ for half an hour. A. was screaming B. screamed C. is screaming D. has been screaming E. had been screaming 9. A: Why are you buying flour and eggs? B: Because my mom __________ a cake. A. will make B. is going to make C. is being made D. making E. has been making 10. I hope they __________ our new fridge tomorrow. A. will deliver B. deliver C. are going to deliver D. are delivering E. will be delivering 11. Our teacher makes us__________ the classics of English literature. A. to read B. reading C.to reading D. to be reading E. read 12. Which planet is __________ of all from the Earth? A. far B. the furthest C. further D. furthest E. farther 13. The Statue of Liberty ________by millions of people from all over the world. A. is visited B. was visited C. are visited D. visits E. visit 14. Jargal said she _________baby-sit her nephew that night. A. has to B. had C. is having D. had to E. has 15. Please show me the shelf _________you put your English books. A. which B. that C. where D. who E. what 16. If Sarnai had set her alarm correctly, she _______________overslept. A. won’t be B. wouldn’t have C. isn’t D. wouldn’t been E. wasn’t 17 The lady looks smart in a / an _____________ sari. A. beautiful Indian silk B. Indian beautiful silk C. silk Indian beautiful D. Indian silk beautiful E. beautiful silk Indian SECTION: 2 VOCABULARY Directions: A. Read the sentences below carefully. Then choose the correct prepositions and linking words for each blank. / 5 tasks x 1 point each= 5 points / 18. My brother has been watching the cartoon _______ three hours. A. since B. for C.at D. during E. till 19. Mongolia is located ________ the heart of Central Asia. A. down B. of C. at D. on E. inside

139138


�

In 1883, Monet moved to a small French town called Giverny, where he built an elaborate garden. This garden, in particular its water lily ponds, became the chief subject of Monet’s later paintings. Monet’s paintings of water lilies were extremely influential to 20th-century modern artists. In these paintings, Monet used the landscape merely as a starting point, creating abstract fields of vibrant color. These paintings relied on broad, thick brushstrokes. The texture of these brushstrokes gave the canvases a tactile quality that contrasted sharply with the smooth canvases produced by more traditional artists. Though he struggled financially throughout his life, when Monet died in 1926, he was one of the most famous and influential painters in the world. 39. This passage would most likely be found in A. a newspaper B. an encyclopedia C. a magazine D. a blog E. a dictionary. 40. Based on information in the passage, it can be inferred that the phrase “a tactile quality” suggests that Monet’s canvases were A. colorful B. beautiful C. smooth D. rough E. shiny 41. According to the passage, Monet moved to Paris in 1859 to A. join the Impressionism movement B. paint cathedrals C. become a professional artist D. build an elaborate garden E. buy famous paintings 42. The tone of the passage can best be described as A. fictional B. passionate C. clever D. adoring E. factual 43. In his very young age, Claude Monet was known for producing A. water lilies painting B. landscape painting C. small portraits D. nature painting E. flower paintings 44. Modern artists were influenced by A. his chief subject B. his elaborated garden C. his paintings of water lilies D. the water lily ponds E. the abstract fields 45. Which is the most important subject in Monet’s picture? A. smooth canvas B. beautiful garden C. vibrant color D. thick brushstrokes E. natural color and light


�

35. Woman: Would you like Swiss cheese or American? Man: There is no better cheese than Swiss cheese. What does the man say about Swiss cheese? A. It is no longer delicious. B. It makes delicious butter. C. It is the best cheese. D. There are many better cheeses. E. There is no sweet cheese in both countries. Directions: B. Look at the road signs carefully. Then choose the correct explanation to the sign from A, B, C, D or E. / 3 tasks x 2 points each = 6 points /

A. It is a school swimming pool. B. The swimming pool is closed. C. Swimming here strictly forbidden. D. Don’t swim here fast. E. Men swimmers are not allowed

A. There may be cattle on the pasture. B. There are some farm animals. C. The cow is going to be milked. D. There may be cattle along the road. E. There may be cattle on the road

ahead.

A. There’s going to be a steep hill downwards.

B. The road is going down up to 15%. C. There is a 15 degree angle down the hill. D. There’s going to be a high hill in front of

you. E. The 15% is a hilly area along the road

SECTION: 4 READING Directions: Read the passage. Then answer the questions below. / 9 tasks x 2 points each = 18 points / Claude Monet, a 19th-century French painter, was the most famous artist associated with the movement known as Impressionism. Monet was born on November 14, 1840, and even as a young man he was known for producing small portraits in charcoal. In 1858 Monet met the artist Eugène Boudin, who became his mentor and introduced Monet to painting outdoors, or “en plein air” as it came to be known. In 1859, at the age of 19, Monet moved to Paris to become a professional artist. Most artists of his time tried to imitate nature realistically, but in his landscape painting Monet instead sought to portray nature as it appeared to him. In particular, he was interested in how light affects the ways that we perceive color. In one of his most famous series of works, Monet painted the cathedral in Rouen, France at several different times of day, showing how changes in natural light make the cathedral appear to change color.




ahead.








ahead.








ahead.





36.

37.

38.

141140


�

2.3 Directions: Look at the table carefully. Then read the sentences and choose the correct answer from a, b, c, or d. / 4 questions x 1 point each = 4 points /

Nomun Ann Susan Tuul

a. Gardening x x

b. Swimming x x

c. Babysitting x x

d. Do aerobics x x a. Who enjoys gardening?

1. Nomun likes gardening, and so does Tuul. 2. Neither Nomun nor Ann enjoys gardening. 3. None of them like gardening. 4. Either Tuul or Susan enjoys gardening.

b. Who is good at swimming?

1. Both Nomun and Ann are good at swimming. 2. All of them are good at swimming. 3. Nomun likes swimming, and so does Susan. 4. Neither Nomun nor Tuul is good at swimming.

c. Who can’t stand babysitting? 1. Ann loves babysitting, and so does Nomun. 2. All of these girls can’t stand babysitting. 3. Either Tuul or Susan enjoys babysitting. 4. Nomun doesn’t like babysitting, and neither does Susan.

d. Who does the aerobics? 1. Both Susan and Nomun do the aerobics. 2. Neither Ann nor Susan does the aerobics. 3. Nomun does the aerobics quite often, and so does Ann. 4. Tuul is keen on doing aerobics, and so is Susan.

Total: 100 points

GOOD LUCK!


�

46. The statements are TRUE except A. Monet was one of the most famous artists in the 19th century. B. Most artists of his time tried to imitate nature realistically. C. He was interested in how light affects. D. He was the wealthiest artist throughout his life. E. His garden was built in a small town of France. 47. The statements are FALSE except A. Monet used to draw only portraits. B. Monet painted the cathedral only before noon. C. He painted the cathedral in many different colors. D. In his garden he painted water lily ponds. E. Eugène Boudin was Monet’s relative.



John Fitzgerald Kennedy was born on May 29th 1917 in Massachusetts, USA. He (a) ______ at Harvard University, then joined the US Navy in 1941(b) ______ he served until 1945. John Kennedy planned to be a journalist and his older brother, Joe, planned to be a politician, but when Joe was killed in the war, the family expected John(c) _______ a career in politics instead. He was a successful politician (d) _______ he cared about his country and its people. On September 12th, 1953, John F. Kennedy married Jacqueline Lee Bouvier. They were happy together and had two children. Jackie Kennedy was so beautiful and glamorous that the whole of America (e) _______ her. John F. Kennedy became the 35th President of the USA in 1960-the youngest man ever (f) ______ He worked very hard, and (g) ________ was very popular at home and abroad. On Friday, 22nd November, 1963, however, John F. Kennedy (h) ______ and killed as he and Jackie were travelling through Dallas in an open top car. The people of America will never forget him. a. 1.was studying 2.had studied 3.had been studying 4.studied b. 1.where 2.which 3.why 4.there c. 1.follow 2.to follow 3.following 4.followed d. 1.therefore 2.because 3.so that 4.apart from e. 1.lovely 2.love 3.loves 4.loved f. 1.was elected 2.be elected 3.to be elected. 4. elected g. 1.as a result 2.whereas 3.as 4.however h. 1.shot 2.was shot 3.were shot 4.was shotted 2.2 Direction: Use the words in the list to complete these expressions. / 8 items x1 point each=8 points / a. glasses 1.English breakfast consists of a bowl of cereal, a…... of toast, and a glass of orange juice. b. packet 2.While I was watching the film, I had a ………….………….of crisps. c. loaf 3.You can add a……………………..of onions into your minced meat. d. kilo 4.We can buy a………of ice-cream 50p off during the business hour. e. bar 5.Do we have a…………….…of tools to repair water and gas pipes? f. slice 6.We should drink at least four……………………….of water per day. g. tub 7. I love buying a ……..of fresh bread while it’s still warm from the oven. h. set 8.I bought a ………………………………….…. of soap with aloe extract.

143142

Орос хэлний хичээлийн даалгавар Хувилбар-A

�

2

11. Дорж и Бат мои друзья. ... учатся в этой школе.

А. Ты В. Они C. Я D. Мы E. Он

12. Учитель вышел из класса ... звонка. А. к В. от C. на D. в E. после

13. Мама попросила, ... я помог брату. А. если В. чтобы C. что D. как E. где

14. советоваться А. со своим братом В. к своему брату C. с русского на монгольский язык D. друг друга E. большая семья

15. радоваться А. приятного аппетита В. новый год C. желаю счастья! D. с днём рождения E. за своего сына

16. – Что готовит мама на кухне? - Она готовит ... . А. вкусные пироги В. день за днём C. красную кофточку D. будущее лето E. прошлой зимой

17. – Твой папа любит готовить? - Да, он наш главный ... . А. ветеринар В. врач C. механик D. повар E. инженер

18. У меня нет книги, ... есть у тебя. А. о которой В. которая C. которой D. которую E. которые

19. У меня есть книга, ... нет у тебя. А. о которой В. которая C. которой D. которую E. которые


�

1

Время выполнения: 80 мин. (Всего 100 баллов)

ЧАСТЬ 1. (80 баллов)

I. ГРАММАТИКА (38 баллов)

Задание. Выберите правильный грамматический вариант. (по 2 балла)

1. Брат хочет сходить ... . А. в театре В. театр C. в театр D. театра E. театру

2. Сестра читает ... книгу. А. новый В. новая C. о новой D. новую E. новым

3. Мама покупает ... хлеб. А. о свежем В. свежая C. свежему D. свежего E. свежий

4. Друг прочитал ... книгу. А. одну В. один C. одно D. одни E. два

5. Отец купил ... газеты. А. одна В. один C. одно D. два E. две

6. Я прочитал ... сказок. А. пять В. три C. две D. одну E. два

7. Вчера я ходил в музей. Мне было ... . А. интересных В. интересная C. интересно D. интересные E. интересный

8. Цэцгээ и Туяа мои подруги. ... общее хобби. А. У неё В. У них C. У него D. Нам E. Нас

9. Эту книгу читала ... . А. брат В. отец C. дедушка D. сестра E. папа

10. Скоро у нас будут ... каникулы.

А. летние В. летняя C. летнее D. летний E. летних

145144


�

4

30. Люди, звери и птицы не могут жить без ... .

А. мобильника В. воздуха C. интернета D. учебников E. хлеба

31. Все звери, реки, озёра, ягоды и грибы исчезнут, если ... лес. А. погибнет В. расцветёт C. растёт D. зеленеет E. родится

Задание. Где обычно можно встретить такое объявление? 32. Уважаемые пассажиры, вылетащие рейсом Москва- Улаанбаатар!

Ваш самолёт задерживается на 30 минут. А. в такси В. на вокзале C. в поезде D. в аэропорту E. в самолёте

33. Вниманию девятиклассников! Занятия кружка русского языка начнутся в среду, с 14.00 часов. А. в университете В. в колледже C. в школе D. в институте E. в детском саду

Задание. Соотнесите реплики диалога. (5 баллов)

34. – Девочки, привет! 35. – Что Вы берете на первое? 36. – Я бы хотела полпорции рассольника. А на второе – блинчики. 37. – А что пить будем, девочки? 38. – Я тоже люблю этот сок. Приятного аппетита!

A. – Блинчики - это хорошо. B. – Мы хотим борщ, а ты? C. – Яблочный сок, а ты? D. – Спасибо, тебе тоже! E. – Добрый день!

34. A. B. C. D. E. 35. A. B. C. D. E. 36. A. B. C. D. E. 37. A. B. C. D. E. 38. A. B. C. D. E.


�

3

II. ЛЕКСИКА И КОММУНИКАЦИЯ (33 балла)

Задание. Найдите антоним к слову: (по 2 балла)

20. небо А. луна В. солнце C. земля D. месяц E. звезда

Задание. Найдите лишнее слово в группе: 21. А. пьеса В. роман C. рассказ D. газета

E. повесть

Задание. Выберите самый подходящий вариант. 22. Инженер строит, врач лечит, а учитель ... .

А. сочиняет В. играет C. учит D. пишет E. ремонтирует

23. В школе учатся, на даче отдыхают, а в столовой ... .

А. кушают В. рисуют C. лечат D. летают E. спят

24. – Извините, пожалуйста, я немного опоздал. - ... . А. Приходи В. Ничего C. Спасибо D. С удовольствием E. Ещё раз

25. – Ребята, сколько сейчас времени? - ... . А. После пяти часов В. К пяти часам C. Ровно пять D. До пяти часов E. Через пять часов

26. – Что ты делаешь в магазине? - … . А. Покупаю учебник В. Играю в футбол C. Строю дом D. Сажаю картошку E. Ловлю рыбу

27. – Приходи ко мне в гости. - Спасибо большое. А когда ? - ... . А. Вчера утром В. Завтра вечером C. Недавно D. Несколько часов E. Целый день

28. – Извините, ... , я очень спешу на урок. А. зачем В. почему C. будьте добры D. пожалуйста E. ничего

29. – Огромное вам спасибо за хороший совет. - … . А. Спасибо В. Я советую C. Добрый день D. За что E. Не за что

147146


�

6

47. - Где они будут к августу?

-… . А. В Иркутске В. В Москве C. В Санкт-Петербурге D. В Омске E. В Новосибирске


2.1 Соедините предложения по смыслу. (5 баллов) А. Мы пойдём на экскурсию, ... . (по 1 баллу) В. Я знаю двух учителей, ... . C. Мы знаем одного мальчика, ... . D. Жить за границей шесть месяцев - ... . E. ... я бы тебе смог помочь.

1. Если бы ты пришёл ко мне чуть раньше, 2. у которых очень богатая библиотека 3. это значит не быть дома полгода 4. если не будет дождя 5. хорошо выучившего русский язык всего за три года

2.2 А. Друг принёс мне книгу, ... . (10 баллов)

В. Сестра закончила стенгазету, ... . (по 2 балла) C. Завтра у нас будет праздник, ... . D. Вчера я встретил подругу, ... . E. Я тебе принёс учебники, ... .

1. над которой она сидела два месяца 2. которую он прочитал вчера 3. о которых я тебе рассказывал 4. с которой вместе учились в школе 5. к которому мы готовились полгода

2.3 Подберите подходящие по смыслу глаголы. (5 баллов) (по 1 баллу)

Николай Алмазов a) … молодой небогатый офицер. Он b) … лекции в Академии Генерального штаба. Николай с большим трудом c) ... в эту академию. Он два года не мог d) … туда вступительные экзамены. И если бы не его жена Верочка, ему не e) ... бы уверенности, чтобы сдавать экзамены в третий раз.

1. был 2. хватило 3. поступил 4. сдать 5. слушал


�

5

III. ЧТЕНИЕ (9 баллов)

(по 1 баллу) Наш план

- План такой, - говорит Димка. – Сначала мы с ребятами едем на Балтийское море. Отдохнём

там немного, а потом пойдём пешком по побережью в Ленинград. По дороге поработаем в каком-нибудь рыболовецском хозяйстве. Там можно заработать много денег. А потом дальше. И к августу будем в Ленинграде.

- Отличный у вас план, - говорю я, - точный, детальный, обо всём подумали. Кончаются деньги, появляется рыболовецское хозяйство. Там вы ловите золотую рыбу. Прекрасный план.

39. Куда поедут ребята? А. на Чёрное море В. на озеро Хубсугул C. на озеро Байкал D. В Москву E. на Балтийское море.

40. Отдохнём там ... , а потом пойдём пешком по побережью в Ленинград. А. немного В. неделю C. месяц D. три дня E. целый год

41. А потом мы ... пешком по побережью в Ленинград. А. погуляем В. поплывём C. пойдём D. побежим E. полетим

42. По дороге ... в каком-нибудь рыболовецском хозяйстве. А. посидим В. покушаем C. почитаем D. погулем E. поработаем

43. - Когда ребята будут в Ленинграде? -… . А. В первой половине августа В. В конце августа C. К началу августа D. В августе E. В середине августа

44. - У кого отличный план? - … . А. У меня В. У него C. У них D. У тебя E. У нас

45. - Когда появляется рыболовецское хозяйство? - … . А. Когда не будет денег В. Когда будут деньги C. Когда есть деньги D. Когда много денег E. Когда были деньги

46. В рыболовецском хозяйстве ребята ... . А. ловят настоящую золотую рыбу В. поймали золотую рыбу C. поймали много рыбы D. зарабатывают много денег E. долго рыбачили

149148

Орос хэлний хичээлийн даалгавар Хувилбар-B

�

2

11. ... учимся в этой школе.

А. Ты В. Они C. Я D. Мы E. Он

12. Учитель вошёл в класс ... звонка. А. до В. по C. на D. в E. к

13. Мама спросила меня, ... я помогал брату. А. если В. чтобы C. что D. как E. который

14. обращаться А. для своего брата В. к своему брату C. с русского на монгольский язык D. друг друга E. большая семья

15. пожелать А. приятного аппетита В. новый год C. желаю счастья! D. с днём рождения E. за своего сына

16. – Когда мама ездила в Москву? - В Москву она ездила ... . А. эта зима В. день за днём C. прошлая зима D. будущее лето E. прошлой зимой

17. – Твой папа любит строить? - Да, он ... - строитель. А. учитель В. врач C. артист D. повар E. инженер

18. У меня нет книги, ... ты сейчас купил. А. о которой В. которая C. которой D. которую E. которые

19. У меня есть роман, ... нет у тебя. А. о которой В. который C. которой D. которую E. которого


�

1





1. Сестра вчера была ... . А. в театре В. театр C. в театр D. театра E. театру

2. Учительница нам рассказала ... книге. А. новый В. новая C. о новой D. новую E. новым

3. Папа покупает ... газету. А. о свежем В. свежая C. свежему D. свежую E. свежий

4. Подруга прочитала ... произведение. А. одну В. один C. одно D. одни E. два

5. Мама купила ... журнала. А. одна В. один C. одно D. два E. две

6. Она прочитала ... сказки. А. пять В. одна C. две D. одну E. два

7. Вчера мы ходили в музей. Нам было очень ... . А. интересных В. интересная C. интересный D. интересные E. интересно

8. Цэцгээ - моя подруга. ... общее хобби. А. У нас В. У них C. У него D. У нее E. Нас

9. Эту книгу читали ... . А. брат В. друзья C. дедушка D. сестра E. папа

10. Мы с подругой увидимся после ... каникул.

А. летние В. летняя C. летнее D. летний E. летних

151150


�

4

30. Люди, звери и птицы не могут жить ... .

А. без мобильника В. воздуха C. без интернета D. без воздуха E. без хлеба

31. Все звери, реки, озёра, ягоды и грибы погибнут, если ... лес. А. родится В. расцветёт C. растёт D. зеленеет E. исчезнет

Задание. Где обычно можно встретить такое объявление? 32. Уважаемые пассажиры! Через 5 минут на первый путь прибывает скорый поезд

номер 6. А. в такси В. на вокзале C. в поезде D. в аэропорту E. в самолёте

33. Вниманию пятиклассников! Занятия кружка русского языка начнутся в среду, с 14.00 часов. А. в университете В. в колледже C. в институте D. в школе E. в детском саду


34. – Доброе утро, мальчики! 35. – У меня для вас такая интересная новость! 36. – Сегодня мы не учимся. 37. – Все учителя идут на семинар. И он будет продолжаться целый день. 38. – Да да, целый день. Так что можно идти домой.

A. – Это почему же? B. – Что за новость? C. – Целый день будет семинар? D. – Домой так домой. E. – Привет, Болд!



�

3

II. ЛЕКСИКА И КОММУНИКАЦИЯ ( 33 балла)


20. земля А. луна В. солнце C. небо D. месяц E. звезда

Задание. Найдите лишнее слово в группе: 21. А. пьеса В. роман C. рассказ D. повесть

E. журнал

Задание. Выберите самый подходящий вариант. 22. Инженер строит, учитель учит, а врач ... .

А. лечит В. играет C. учит D. пишет E. ремонтирует

23. На даче отдыхают, в столовой кушают, а в школе ... . А. строят В. спят C. лечат D. летают E. учатся

24. – Извините, пожалуйста, я хотела бы угостить вас чашкой кофе. - ... . А. До свидания! В. Ничего C. Спасибо D. Привет E. Ещё раз

25. – Ребята, скажите, пожалуйста, поезд опаздывает? - Да, ... . А. после пяти часов В. к пяти часам C. ровно в пять D. на пять часов E. о пяти часах

26. – Друг мой, зачем ты покупаешь столько цемента? - … . А. Покупаю учебник В. Играю в футбол C. Строю дом D. Сажаю картошку E. Ловлю рыбу

27. – Приходи, пожалуйста, ко мне в гости. - Спасибо большое. А когда ? - ... . А. Вчера утром В. В субботу C. Недавно D. Несколько часов E. Целый день

28. – Извините, пожалуйста, я очень спешу ... . А. урок В. на уроке C. на урок D. уроки E. в уроке

29. – Огромное Вам ... за хороший совет.

А. спасибо В. я советую C. до свидания D. за что E. не за что

153152


�

6

46. - В каких городах учился Д.Нацагдорж?

- … . А. В Ленинграде и Берлине В. В Ленинграде и Лейпциге C. В Ленинграде, Берлине, Лейпциге и Москве D. В Ленинграде, Берлине и Лейпциге E. В Ленинграде, Берлине и Москве

47. – Куда он поехал учиться осенью 1925 года? -… . А. В Берлин В. В Лейпциг C. В Новосибирск D. В Омск E. В Санкт-Петербург


2.1 Соедините предложения по смыслу. (5 баллов)

А. Мы не пойдём на экскурсию, ... . (по 1 баллу ) В. Я не знаю двух учителей, ... . C. Мама знает одного мальчика, ... . D. Жить за границей полгода- ... . E. Если бы ты пришёл ко мне чуть раньше,... .

1. я бы тебе смог помочь 2. которые в этом году закончили университет 3. это значит не быть дома шесть месяцев 4. если будет дождь 5. хорошо выучившего английский язык за один год

2.2 А. Подруга принесла мне сказку, ... . (10 баллов)

В. Брат закончил сочинение, ... . (по 2 балла) C. Завтра у них будет утренник, ... . D. Вчера он встретил друга, ... . E. Подруга мне принесла альбомы, ... .

1. над которым он сидел два дня 2. которую она прочитала утром 3. о которых я тебе рассказывал 4. с которым вместе ходили в детский сад 5. к которому они готовились два месяца

2.3 Подберите подходящие по смыслу глаголы. (5 баллов) (по 1 баллу)

Катя несколько раз a) … свои деньги. У неё b) … всего один рубль восемьдесят семь копеек. А завтра праздник - Рождество. Катя и её муж Степан c) ... очень бедно, так как Степан d) … всего двадцать рублей в неделю. Но когда он приходил в их маленькую квартирку, его всегда радостно e) … любящая жена. 1. жили 2. получал 3. был 4. встречала 5. пересчитала


�

5


(по 1 баллу)

Мой любимый монгольский писатель Д.Нацагдорж

Дашдоржийн Нацагдорж – основатель новой монгольской литературы. Он родился в 1906 году в семье бедного дворянина Дашдоржа. Отец с детства отдал сына в учение. Нацагдорж всего за несколько лет в совершенстве овладел монгольской писменностью, изучил различные книги по языку, литературе, истории. Осенью 1925 года он поехал учиться в Ленинград, где он познакомился с русской классической и передовой советской литературой. С осени 1926 до 1929 года Нацагдорж учился в Берлинском университете, затем в Лейпциге. Д.Нацагдорж хорошо знал русский и немецский языки.

39. Что основал Дашдоржийн Нацагдорж ?

А. новую монгольскую газету В. новую монгольскую пьесу C. новую монгольскую школу D. новую монгольскую драму E. новую монгольскую литературу

40. Он родился ... году. А. в 1906 В. в 2006 C. в 1916 D. в 1806 E. в 2016

41. Отец с детства отдал ... в учение. А. дочь В. брата C. сына D. братьев E. дочерей

42. Нацагдорж ... в совершенстве овладел монгольской писменностью. А. всего за несколько лет В. в течение двух лет C. в течение одного года D. в течение многих лет E. в течение скольких лет

43. – Как он овладел монгольской писменностью? -… . А. До совершенства В. Почти до совершенства C. Хорошо D. На хорошем уровне E. Легко

44. – Когда он поехал учиться в Ленинград? - … . А. В 1925 году, зимой В. В 1925 году, осенью C. В 1925 году D. В 1925 году, весной E. В 1925 году, летом

45. - Где он познакомился с русской классической литературой? - … . А. В Ленинграде В. В Берлине C. В Москве D. В Лейпциге E. В Улаанбаатаре

155154

Орос хэлний хичээлийн даалгавар Хувилбар-C

�2

13. Подруга спросила меня, ... я помогала незнакомому человеку. А. если В. чтобы C. что D. который E. как

14. заниматься А. настольный теннис В. настольному теннису C. настольным теннисом D. настольного тенниса E. о настольном теннисе

15. поздравить А. день рождения В. с днём рождения C. дню рождения D. днём рождения E. о дне рождения

16. – Когда твой друг ездил в Пекин? - В Пекин он ездил ... . А. эта зима В. день за днём C. прошлая зима D. прошлой весной E. прошлую зиму

17. – Твой папа лечит животных? - Нет, он лечит людей. Он ... . А. учитель В. врач C. механик D. повар E. инженер

18. У меня нет сказки, ... ты сейчас купил. А. о которой В. которая C. которой D. который E. которую

19. У моей сестры есть пенал, ... нет у тебя. А. о котором В. которому C. которой D. которого E. который


�

1





1. Брат вчера был ... . А. театру В. театр C. в театр D. театра E. в театре

2. Учитель нам показал ... книгу. А. интересный В. интересная C. интересную D. интересное E. интересные

3. Дедушка переводит ... сказку. А. о свежей В. свежая C. свежую D. свежей E. свежие

4. Писатель написал ... произведение. А. одно В. один C. одна D. одни E. два

5. Бабушка купила ... журнала. А. одну В. один C. одно D. две E. два

6. Она рассказала ... сказки. А. пять В. одна C. два D. две E. одну

7. В субботу они были в музее. Им было очень ... . А. интересных В. интересно C. интересный D. интересные E. интересное

8. Болд - мой друг. ... общее хобби. А. У нее В. У них C. У него D. Нам E. У нас

9. Эту книгу переводили ... . А. братья В. друг C. дедушка D. сестра E. сосед

10. Мы с подругой проводили ... каникулы в деревне у моей бабушки. А. летние В. летняя C. летнее D. летний E. летних

11. ... учатся в этой школе. А. Ты В. Они C. Я D. Мы E. Он

12. Учитель пригласил папу ... родительское собрание. А. до В. по C. на D. в E. к

157156


�4

Задание. Где обычно можно встретить такое объявление? 32. Уважаемые клиенты! Глазной врач принимает только по понедельникам и

четвергам. А. в магазине В. на вокзале C. в школе D. в аэропорту E. в поликлинике

33. Вниманию родителей! Мы принимаем детей только до пятилетнего возраста. А. в университете В. в колледже C. в институте D. в школе E. в детском саду


34. – Привет, Сурэн! 35. – Скажи, пожалуйста, какую специальность ты выбираешь? 36. – Почему именно врачом? 37. – Ой как интересно! А я хочу стать учителем. 38. – Никакого секрета нет. Я просто с детства мечтаю об этой профессии.

A. – Потому что у меня и папа, и мама врачи. B. – Я бы хотела стать врачом. C. – Учителем? А почему, если не секрет? D. – С детства? Это здорово! E. – Добрый день, Туяа!



�

3



20. утро А. день В. ночь C. рассвет D. вечером E. вечер

Задание. Найдите лишнее слово в группе:

21. А. газета В. роман C. рассказ D. повесть E. пьеса

Задание. Выберите самый подходящий вариант. 22. Инженер строит, учитель учит, врач лечит, а писатель ... .

А. лечит В. играет C. учит D. пишет E. ремонтирует

23. На даче отдыхают, в столовой кушают, в школе учатся, а в клубе ... . А. строят В. танцуют C. лечат D. летают E. учатся

24. – Извините, пожалуйста, я хотела бы угостить вас чашкой кофе. - ... . А. Не откажусь В. Не откажись C. Не отказывайся D. Отказываетесь E. Отказывается

25. – Ребята, скажите, пожалуйста, когда придёт поезд? - К ... . А. после пяти часов В. пяти часам C. ровно в пять D. к пяти часам E. до пяти часов

26. – Дорогой мой друг, зачем ты покупаешь мяч? - … . А. Я пишу сочинение В. Я играю в футбол C. Я строю дом D. Я сажаю картошку E. Я ловлю рыбу

27. – Когда ты ходила к бабушке в гости? - В ... . А. вчера утром В. в субботу C. в среду D. в понедельник E. субботу

28. – Извините, пожалуйста, моя подруга очень спешит на ... . А. урок В. на уроке C. на урок D. на уроки E. в уроке

29. – Пока, теперь я приеду только через месяц. - Хорошо, ... . А. до свидания В. приду C. придёт D. за что E. не за что

30. Люди, звери и птицы не могут жить без ... . А. мобильника В. воздуха C. интернета D. без воздуха E. хлеба

31. Все звери, реки, озёра, ягоды и грибы погибнут, если ... весь лес нашей планеты. А. сгорит В. расцветёт C. растёт D. зеленеет E. родится

159158


�

6


2.1 Соедините предложения по смыслу. (5 баллов)

А. Мои родители летом поедут на море, ... . (по 1 баллу ) В. Брат хорошо знает трёх спортсменов, ... . C. Сестра пригласила домой одного учёного, ... . D. Не имей сто рублей, а ... . E. Одна голова хорошо, ... .

1. имей сто друзей 2. которые получили золотые медали 3. две – еще лучше 4. если они будут чувствовать себя хорошо 5. научившегося английскому языку всего за три месяца

2.2 А. Друг подарил мне словарь, ... . (10 баллов) В. Учительница закончила университет, ... . (по 2 балла) C. Завтра у них будет соревнование, ... . D. Писатель закончил свою повесть, ... . E. Бабушка приготовила вкусные пироги, ... .

1. над которой он работал две недели 2. который ему привёз отец из Москвы 3. которые очень нравятся всем ее детям и внукам 4. который находится в Москве 5. к которому они готовились два месяца

2.3 Подберите подходящие по смыслу глаголы. (5 баллов) (по 1 баллу) В четверг Николай Петрович a) … , что все студенты должны b) ... дома рассказ “Наша группа”. Он с) ..., что в рассказе они должны будут написать, сколько студентов в группе, как их d) ... , откуда они приехали, сколько языков они e) ... и какой язык они учат сейчас. Потом он спросил, кто не понял это задание. Все студенты сказали, что у них нет вопросов. 1. объяснил 2. знают 3. сказал 4. зовут 5. написать


�

5


(по 1 баллу)

Первый раз на Кавказе

Я живу на севере. В прошлом году летом я первый раз отдыхал на Кавказе. Когда я увидел Черное море, я подумал: “Почему люди его так называют?”. Оно было совсем не чёрное, а синее и даже голубое. Я жил в доме отдыха целый месяц. Дом отдыха находился на берегу моря. Совсем близко стояли высокие горы. На горах лежал белый снег.

Каждый день я вставал утром и плавал в море. Вода в море была тёплая. Потом я завтракал. Днём я гулял в парке или ходил далеко в горы.

39. Где живёт герой рассказа?

А. на юге В. на западе C. на востоке D. на севере E. на море

40. Где он отдыхал в прошлом году? А. на севере В. в Крыму C. в Сочи D. на востоке E. на Кавказе

41. Что он подумал, когда он увидел Черное море? А. Почему люди его так называют? В. Почему люди его так не называют? С. Почему люди меня так называют? D. Почему ребята его так называют? E. Почему люди его так не назвали?

42. Какое оно было, когда герой рассказа его увидел первый раз? А. Оно было совсем чёрное. В. Оно было совсем не чёрное. C. Оно было совсем зелёное. D. Оно было почти синее. E. Оно было совсем коричневое.

43. – Где жил герой рассказа, когда отдыхал на Чёрном море? - Он жил в … . А. в доме отдыха В. дом отдыха C. доме отдыха D. у дома отдыха E. в санатории

44. – Как долго он жил в доме отдыха? - … . А. Два дня В. Полмесяца C. Почти месяц D. Более месяца E. Целый месяц

45. - Где находился дом отдыха? - Дом отдыха находился на … . А. на берегу моря В. берег моря C. далеко от моря D. берегу моря E. на море

46. – Где были высокие горы? - Они стояли … . А. далеко В. не очень близко C. совсем близко D. совсем далеко E. на горизонте

47. – Где лежал белый снег? - Белый снег лежал на … . А. на горах В. о горах C. на Чёрном море D. горах E. в долине

161160

Орос хэлний хичээлийн даалгавар Хувилбар-D

�2

13. Подруга спросила меня, ... я помогала незнакомому человеку. А. если В. чтобы C. что D. почему E. который

14. интересоваться А. настольный теннис В. настольному теннису C. настольным теннисом D. настольного тенниса E. о настольном теннисе

15. рассказать А. день рождения В. о дне рождения C. дню рождения D. днём рождения E. с днём рождения

16. – Где проводил твой друг ... ? А. эта зима В. прошлая осень C. прошлая зима D. прошлой весной E. прошлую зиму

17. – Твой папа лечит людей? - Нет, он лечит животных. Он ... . А. учитель В. врач C. механик D. ветеринар E. инженер

18. У брата нет рубашки, ... ты сейчас купил. А. которую В. которая C. которой D. который E. о которой

19. У его брата есть пиджак, ... нет у тебя. А. о котором В. которому C. которой D. который E. которого


�

1





1. Мама вчера была в ... . А. в музее В. музея C. музее D. о музее E. музеем

2. Учительница нам показала ... тетрадь. А. новая В. новый C. новой D. новое E. новую

3. Бабушка шьёт ... пальто. А. новое В. новый C. новую D. новые E. новая

4. Поэт написал ... стихи. А. современный В. современная C. современное D. современные E. современных

5. Бабушка заказала ... журнала. А. одну В. один C. одно D. два E. две

6. Сестра рассказала ... сказки. А. пять В. одна C. две D. два E. одну

7. Вчера мы были на экскурсии. Нам было очень ... . А. интересно В. интересных C. интересный D. интересные E. интересное

8. Володя - мой друг. ... общие интересы. А. У нее В. У него C. У нас D. Нам E. У них

9. Эту сказку нам рассказывал ... . А. братья В. друзья C. дедушка D. сестра E. мама

10. Наша семья проводила ... каникулы в деревне у моей бабушки. А. летняя В. летние C. летнее D. летний E. летних

11. ... учится в этой школе. А. Ты В. Он C. Я D. Мы E. Они

12. Учительница пригласила маму ... родительское собрание. А. на В. по C. до D. в E. к

163162


�

4

33. Граждане! Ветераны войны и труда обслуживаются вне очереди.

А. в университете В. в поликлинике C. в институте D. в школе E. в детском саду


34. – Добрый день, бабушка! 35. – А что у нас сегодня на обед? 36. – Спасибо, бабуля, я их так люблю! 37. – Да, бабуля, раньше семи и не жди! 38. – Понял бабуля. Бузы так бузы.

A. – Ешь сынок, ешь, у тебя же ещё и на каток ехать! B. – Я приготовила твои любимые котлеты. C. – Хорошо сынок, но к восьми обязательно приходи! Я тебе приготовлю вкусные бузы. D. – Жду, сынок! E. – Привет, сынок!



�

3



20. приходить А. вставать В. садиться C. лежать D. уходить E. переходить

Задание. Найдите лишнее слово в группе: 21. А. собака В. кошка C. корова D. овца E. медведь

Задание. Выберите самый подходящий вариант.

22. Инженер строит, учитель учит, врач лечит, а певица ... . А. лечит В. летает C. учит D. пишет E. поёт

23. На даче отдыхают, в столовой кушают, в школе учатся, а в больнице ... . А. строят В. танцуют C. лечат D. летают E. учатся

24. – Друг мой, я хочу тебе помочь. Пожалуйста, только не ... . А. не откажусь В. не отказывайся C. отказывайся D. отказываетесь E. отказывается

25. – Бабушка, скажи пожалуйста, на долго ли ты к нам приехала? - Я к вам приехала ... . А. после пяти часов В. пяти часам C. ровно в пять D. на пять часов E. до пяти часов

26. – Что ты делаешь в книжном киоске? - … . А. Я покупаю учебник В. Я играю в футбол C. Я строю дом D. Я сажаю помидоры E. Я ловлю рыбу

27. – Когда она ходила к дедушке? - ... . А. Вчера утром В. Завтра C. Среда D. Понедельник E. Суббота

28. – Извините, пожалуйста, я опоздал ... . А. урок В. на уроке C. на урок D. уроки E. уроку

29. – Пока, теперь я приеду только через месяц. - Хорошо, значит я тебя буду ждать ровно ... . А. 20 дней В. 30 дней C. 25 дней D. 7 дней E. 10 дней

30. Современные дети не могут жить без ... .

А. учебника В. пенала C. интернета D. машины E. футбола

31. Все заводы, фабрики и предприятия остановятся, если не будет ... . А. автобуса В. электричества C. солнца D. звезд E. луны

Задание. Где обычно можно встретить такое объявление? 32. Уважаемые покупатели! Скидка на электротовары будет продолжаться только до

четверга. А. в аэропорту В. в парикмахерской C. в школе D. в магазине E. в поликлинике

165164


�6

47. – В чём причина того, что они разрешили сыну держать дома животных? - … . А. Они почувствовали призвание мальчика В. Они почувствовали призвание животных C. Они почувствовали призвание мальчиков D. Родители полюбили животных E. Они не почувствовали призвания мальчика


2.1 Соедините предложения по смыслу. (5 баллов) А. Я буду поступать в МонГУ, ... . (по 1 баллу) В. Моя подруга хорошо знает одну теннисистку, ... . C. Дедушка встретился на улице со своим старым знакомым, ... . D. Кончил дело, ... . E. Жизнь прожить -... .

1. гуляй смело 2. которая стала чемпионкой Азии 3. не поле перейти 4. если успешно сдам школьные экзамены 5. написавшим знаменитый рассказ про войну

2.2 А. Учитель принёс мне атлас, ... . (10 баллов) В. Сестра поступила в университет, ... . (по 2 балла) C. Вчера у нас было соревнование, ... . D. Наконец-то я закончил свою сказку, ... . E. Мама приготовила мне блинчики с мясом, ... .

1. над которой я просидел целых два часа 2. которого нет у меня 3. которые я так люблю 4. который окончил наш папа 5. в котором мы принимали активное участие

2.3 Подберите подходящие по смыслу глаголы. (5 баллов) (по 1 баллу) Весь день она неподвижно a) … около окна и b) … на улицу. Я понял, что Томка c) ... своего друга – хозяина, у которого она d) ... несколько лет. Три дня Томка лежала в углу комнаты, не вставала и никому не разрешала e) … к ней. Она ничего не ела и не пила. 1. смотрела 2. вспоминает 3. лежала 4. жила 5. подходить


�

5


(по 1 баллу)

Джералд Даррелл

Джералд Даррелл – современный английский учёный и писатель, который посвятил свою жизнь защите диких животных. Любовь к животным появилась у Джералда, когда он был ещё ребёнком. В детстве он постоянно приносил в дом различных животных. Нередко это были больные животные, которых люди бросали умирать на улице. Мальчик заботился о них, помогал им выжить. Родители сначала протестовали против этого, но потом разрешили сыну держать дома животных. Наверное, они почувствовали, что интерес к животным – призвание мальчика.

39. Кто такой Джералд Даррелл?

А. учёный и писатель В. учёный и журналист C. писатель и журналист D. учёный физик E. учёный и корреспондент

40. Когда у Джералда появилась любовь к животным? А. когда он учился в колледже В. когда он был студентом C. когда он был ребёнком D. когда он учился в университете E. когда он окончил колледж

41. В детстве он постоянно приносил в дом ... . А. различные книги В. различные игрушки С. различные учебники D. различных животных E. различные газеты

42. Нередко это были больные животные, ... . А. которых люди не бросали умирать на улице В. которых люди не бросали умирать дома C. которых люди бросали жить на улице D. которых люди бросали умирать на проспектах E. которых люди бросали умирать на улице

43. – Что делал мальчик с этими животными? - … . А. Помогал им выжить В. Не помогал им выжить C. Помогал ему выжить D. Помогал ей выжить E. Помогал нам выжить

44. – Как сначала отнеслись к этому родители? - Они … . А. похвалили В. помогали C. протестовали D. обрадовались E. согласились

45. – Что потом сделали родители? - … сыну держать дома животных. А. Отказались В. Разрешили C. Протестовали D. Отрицали E. Ответили

46. – Что родители разрешили сыну? - … . А. Лечить на улице животных В. Ласкать на улице животных C. Держать на улице животных D. Держать дома игрушки E. Держать дома животных

167166

Газарзүйн хичээлийн даалгавар Хувилбар-A

�

9. ...............................нь голын налуу хажууд уст давхаргын төгсгөлд үүсдэг. /1 оноо /

A. Хүрхрээ B. Агуй C. Хөндий D. Булаг E. Ай сав

10. Газарзүйн зураг, график болон босоо зүсэлт дээр ямарваа нэгэн зүйлийн тэнцүү утгыг холбон зурсан шугам байдаг. Ижил даралтыг холбосон шугамыг...........................гэнэ. /1 оноо /

A. Изогипс D. Изотерм B. Изокол E. Изобат C. Изобар

11. Дараах зурагт Агнуурын тэнгисийг аль тивд хэдийн тоогоор тэмдэглэсэн байна вэ? /1 оноо /

A. Ази тив, 8 B. Африк тив, 3 C. Европ тив, 6 D. Ази тив, 4 E. Австрали тив, 7

12. Дараах цөлүүдээс аль нь Өмнөд америкт байдаг вэ? /1 оноо /

A. Атакам D. Мохав B. Калахар E. Такламакан C. Их элсэн цөл

13. Номхон далайн ай савд хамаарагдах голуудыг сонгоно уу. /1 оноо /

A. Халх, Онон D. Онон, Байдраг B. Эг, Хануй E. Улз, Таац C. Улз, Шишгэд

14. Биет таваараас ялгаатай эдийн засгийн утгаараа бүтээгдэхүүн гэж ойлгогддог хүний үйл ажиллагааны янз бүрийн хэлбэрийг үйлчилгээ гэдэг. Байшин барилга босгох нь ..................юм. /1 оноо /

A. Санхүүгийн үйлчилгээ B. Ажил хэргийн үйлчилгээ C. Нийгмийн үйлчилгээ D. Аж ахуйн үйлчилгээ E. Хувь хүнд үзүүлэх үйлчилгээ


�


Санамж: Нэгдүгээр хэсэг нийт 50 даалгавартай бөгөөд анхааралтай уншиж гүйцэтгээрэй. Сонгох даалгавраас зөвхөн нэгийг сонгоорой.

1. Мааньт уулаас Соёлз уулын модтой хамар хүртэл хэдэн км байдаг вэ? /1 оноо / А. 1259 км B. 4673 км C. 2392 км D. 3546 км E. 8219 км 2. Дэлхийн хойд хагасын нутгуудад хамгийн богино өдөр болдог энэ өдрийг өвлийн туйлын өдөр гэж нэрлэдэг. Энэ өдөр нь хэдэн сарын хэдэнд болдог вэ? /1 оноо /

A. 12-р сарын 22 D. 3-р сарын 21 B. 6-р сарын 22 E. 2-р сарын 20 C. 9-р сарын 23

3. Нарны аймгийн гарагуудаас хамгийн том гарагийг нэрлэнэ үү. /1 оноо / А. Ангараг B. Бархасбадь C. Санчир D. Далай ван E. Тэнгэрийн ван 4. Түүхий эд, материалаар эцсийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх нь аж үйлдвэрийн аль хэв шинж вэ? /1 оноо /

A. Анхдагч D. Дөрөвдөгч B. Хоёрдогч E. Тавдагч C. Гуравдагч

5. Дэлхийн хамгийн их устай мөрөн аль нь вэ? /1 оноо / А. Нил B. Конго C. Замбези D. Амазонк E. Миссисипи 6. Эдийн засгийн Хангайн бүсийн тулгуур төв болох Эрдэнэт, Хархорин хотуудыг ямар үсгүүдээр тэмдэглэсэн байна вэ? /1 оноо /

7. Буддын шашны урсгал аль нь вэ? /1 оноо /

A. Даосизм D. Шийт B. Иүдей E. Теравада C. Протестант

8. Хүн амын эдийн засгийн чанарын үзүүлэлтэд аль ойлголт нь орох вэ? /1 оноо /

A. Эрүүл мэндийн түвшин B. Хүрээлэн буй орчны байдал C. Ажил эрхлэлт D. Хүн амын аюулгүй байдал E. Хэвлэлийн бүтээгдэхүүний хүртээмж

A. Эрдэнэт - Г, Хархорин - А B. Эрдэнэт - Е, Хархорин - Д C. Эрдэнэт - Б, Хархорин - А D. Эрдэнэт - Д, Хархорин - Е E. Эрдэнэт - А, Хархорин - Г

169168


�

22. Говь-Алтайн нурууны ноён оргил аль нь вэ? /2 оноо /

A. Асралтхайрхан д.т.д 2800 м B. Мөнхсарьдаг д.т.д 3491 м C. Отгонтэнгэр д.т.д 4021 м D. Ихбогд уул д.т.д 3957 м E. Халзан уул д.т.д 1503 м

23. Дараах хотуудыг зүүнээс баруун тийш орших дарааллаар нь зөв бичсэн хувилбарыг сонгоно уу. /2 оноо /

24. Монгол Улсын дотоодын нийт бүтээгдэхүүний 5-аас дээш хувийг үйлдвэрлэж байгаа болон үйлдвэрлэх боломжтой ордуудыг стратегийн орд гэнэ. Дараах ордуудаас стратегийн ач холбогдол бүхий орд газрыг сонгоно уу. /2 оноо /

A. Асгатын мөнгөний орд B. Адуунчулуун нүүрсний орд C. Нялгын газрын тосны орд D. Зээгтийн нүүрсний орд E. Нарангийн энгэр алтны орд

25. ОПЕК гэдэг нь газрын тос экспортлогч орнуудын холбоо юм. Энэ холбоонд Ази тивээс дараах улсуудын аль нь ордог вэ? /2 оноо /

A. Энэтхэг D. Лаос B. Филиппин E. Кувейт C. Балба

26. Хойд Америкийн эх газрын хамгийн өндөр цэг, нам цэгийг зөв бичсэн хувилбарыг сонгоно уу. /2 оноо /

A. Мак-кинли 6194 м, Үхлийн хөндий -89 м B. Аконкагуа 7021 м, Ассаль нуур -89 м C. Косцюшко 2230 м, Үхлийн хөндий -89 м D. Мак-кинли 6194 м, Вальдес хойг -40 м E. Аконкагуа 7021 м, Үхлийн хөндий -89 м

27. Ази тив ба Хойд америкийн эх газрууд ямар хоолойгоор тусгаарлагддаг вэ? /2 оноо / А. Мозамбикийн B. Дрейкийн C. Берингийн D. Девисын E. Данийн 28. Дараах зурагт газарзүйн тусгагийн ямар төрлийг үзүүлсэн байна вэ? /2 оноо /

1. Өлгий 2. Баруун- Урт 3. Арвайхээр 4. Улиастай 5. Чойр

A. 2-5-4-3-1 B. 2-1-4-3-5 C. 2-5-3-4-1 D. 2-3-4-1-5 E. 2-4-3-5-1

A. Меркарторын тусгаг B. Робинсоны тусгаг C. Гүүдийн тусгаг D. Азимут тусгаг E. Синусоид тусгаг


�

15. Энэ мандалд агаарын 90% нь байх ба усны уур, үүл үүсэж, бороо цас орох зэрэг цаг агаар, уур амьсгалын бүхий л үзэгдлүүд явагддаг. Энэ нь хийн мандлын аль үе давхарга вэ? /1 оноо /

A. Тропосфер D. Термосфер B. Стратосфер E. Экзосфер C. Мезосфер

16. Сэмжин, сэмжин бөөн, сэмжин давхраат үүлний хэлбэрүүд нь аль мандлын үүлний төрөлд багтах вэ? /1 оноо /

A. Дунд мандлын үүл D. Хэвтээ хөгжлийн үүл B. Босоо хөгжлийн үүл E. Дээд мандлын үүл C. Доод мандлын үүл

17. НҮБ-ын албан ёсны хэл аль нь вэ? /1 оноо /

A. Монгол D. Араб B. Солонгос E. Швед C. Португал

18. Дэлхийн аж үйлдвэрийн 80 хувийг үйлдвэрлэдэг, боловсруулах үйлдвэр түлхүү хөгжсөн орнууд алинд нь хамаарах вэ? /1 оноо /

A. Хөгжиж буй орнууд D. Өмнөд орон B. Далайд гарцтай орнууд E. Далайд гарцгүй орнууд C. Хөгжингүй орнууд

19. Зурагт 1-ийн тоогоор тэмдэглэсэн хэсэг нь гадаргын ямар хэлбэр вэ? /2 оноо /

20. Мэлхийн зам ямар ямар эх газруудын хэсгийг дайран өнгөрөх вэ? /2 оноо /

A. Хойд Америк, Африк, Ази B. Өмнөд Америк, Ази, Африк C. Хойд Америк, Европ, Австрали D. Ази, Австрали, Хойд Америк E. Антарктид, Өмнөд Америк, Ази

21. Дараах зурагт Бичигтийн боомтыг аль аймагт хэдийн тоогоор тэмдэглэсэн байна вэ? /2 оноо /

A. Зөрөх хөдөлгөөний улмаас дээш өргөгдсөн горст

B. Атираат хөдөлгөөний улмаас доош суусан хотгор буюу синклиналь

C. Зөрөх хөдөлгөөний улмаас доош суусан грабен

D. Атираат хөдөлгөөний улмаас дээш өргөгдсөн гүдгэр буюу антиклиналь

E. Холдон салах хөдөлгөөний улмаас дээш өргөгдсөн хэсэг

A. Дорноговь аймаг, 4 B. Сүхбаатар аймаг, 6 C. Өмнөговь аймаг, 2 D. Говь-Алтай аймаг, 3 E. Дорнод аймаг, 8

171170


�

33. Дэлхийн бөмбөрцгийн тодорхой мужид улирлаар чиглэлээ өөрчлөн далайгаас эх газар луу үлээдэг салхийг......................гэнэ. /2 оноо /

A. Өдрийн бриз D. Өвлийн муссон B. Зуны муссон E. Пассат C. Шөнийн бриз

34. Г.Меркаллын 1902 онд боловсруулсан газар хөдлөлтийн хүчийг хэмжих I-XII балл шатлал нь газар хөдлөлтийн үед гадарга дээр үүсэх янз бүрийн шинж тэмдэгт тулгуурладаг бол V баллын газар хөдлөлтийн үед ямар шинж тэмдэгтэй илрэх вэ? /2 оноо /

A. Мэдрэгдэхгүй, зөвхөн багажинд бүртгэгдэнэ. B. Цонхны шил харжигнана, сав суулга чахрана. C. Гэр дотор мэдэгдэнэ, өлгүүртэй зүйлс савлана. D. Гудамжинд мэдэгдэнэ, савнаас шингэн цалгина. E. Бараг бүх чулуун байгууламж эвдэрнэ, хөрсний шилжилт үүснэ.

35. Дараах улсуудаас гадаргын усны импортоос хамаардаг улсууд аль нь вэ? /2 оноо / А. Туркменистан, Ботсван B. Ботсван, Португал C. Узбекистан, Вьетнам D. Иран, Мавритан E. Туркменистан, Тайланд 36. Хүснэгтэд өгөгдсөн мэдээллийг зөв тохируулна уу. /2 оноо /

Арлын нэр дугаар Далайн нэр тэмдэглэгээ Мадагаскар 1 Номхон a Микронези 2 Хойд мөсөн b Ньюфаундленд 3 Энэтхэгийн c Франц-Иосифын газар 4 Атлантын d

А. 1c, 2b, 3d, 4a D. 1c, 2a, 3d, 4b B. 1a, 2d, 3c, 4b E. 1b, 2c, 3a, 4d C. 1d, 2a, 3b, 4c 37. Газрын гадаргын үржил шим бүхий өнгөн хэсгийг хөрс гэнэ. Хөрс үүсэхэд аль нь нөлөөлөх вэ? /2 оноо /

A. Усжуулалт, хөрсний бүтэц B. Газрын хотгор гүдгэр, агааржуулалт C. Организм, газрын хотгор гүдгэр D. Уур амьсгал, хөрсний өнгө E. Гадаргын байршил, хөрсний үе давхарга

38. Австралийн холбооны улс нь нийт 8 муж улстай бөгөөд зурагт 4-ийн тоогоор тэмдэглэсэн мужийн төв нь Брисбен, нийт 1 730 648 км2 нутагтай юм. Энэ мужийн нэрийг олно уу. /2 оноо /

А. Өмнөд Австрали B. Шинэ өмнөд Уэльс C. Квинсленд D. Виктори E. Баруун Австрали


�

29. Ногоон кофе үйлдвэрлэлээр тэргүүлэгч орон аль нь вэ? /2 оноо / А. Норвег D. АНУ B. Бразил E. Индонез C. Этиоп 30. Монгол Улсын бүх нутаг дэвсгэр нь газрын нэгдмэл санг бүрдүүлнэ. Газрын нэгдмэл сан үндсэн 6 ангилалд хуваагддаг ба дараах бүдүүвчийн цэгийн оронд тохирох хувилбарыг сонгоно уу. /2 оноо /

31. Дараах улсуудаас Хойд Африкийн бүлэг улсуудыг сонгоно уу. /2 оноо /

A. Марокко, Түнис, Ливи B. Судан, Этиоп, Сомали C. Түнис, Намиби, Ангол D. Нигер, Мали, Мавритани E. Танзани, Ливи, Замби

32. Зурагт 1-ийн тоогоор Испани улсыг тэмдэглэжээ. Испани улс нь ямар хойг дээр оршдог вэ? /2 оноо /

A. Аравын хойг B. Апенниний хойг C. Скандиновын хойг D. Бага азийн хойг E. Перенейн хойг

МУ-ын Газрын

нэгдмэл сан

ХАА-н газар

Хот, тосгон, бусад суурин

.............

............

Усны сан

Улсын тусгай хэрэгцээний

газар

A. Усны сан, Дархан цаазат газар B. Ойн сан, Зам шугам сүлжээ C. Дурсгалт газар, Ойн сан D. Зам, шугам сүлжээ, Дурсгалт газар E. Цогцолборт газар, Нөөц газар

173172


�

46. Дэлхийн дотоод буюу эндоген хүчний нөлөөгөөр доорх үзэгдлүүд явагдана. Асуултын тэмдгийн оронд аль нь тохирох вэ? /2 оноо /

47. Хөгжингүй орнуудын хотоос хөдөө рүү шилжих хөдөлгөөнд нөлөөлдөг түлхэгч гол хүчин зүйл аль нь вэ? /2 оноо /

A. Чөлөөтэй орчин B. Хямд үл хөдлөх хөрөнгө C. Чимээ шуугиантай орчин D. Бохирдол багатай тайван орчин E. Тайван амьдралын хэв маяг

48. Хүснэгтэд өгөгдсөн мэдээллийг зөв тохируулна уу. /2 оноо /

ТХГН-ийн нэр Ангилал 1.Хорго- Тэрхийн цагаан нуур a. Дурсгалт газар 2. Отгонтэнгэр уул b. Байгалийн нөөц газар 3. Угтам уул c. Байгалийн цогцолборт газар 4. Найман нуур d. Дархан цаазат газар

A. 1c, 2b, 3d, 4a B. 1c, 2a, 3d, 4b C. 1c, 2a, 3b, 4d D. 1c, 2d, 3b, 4a E. 1c, 2b, 3а, 4d

49. Үндэстэн дамнасан корпораци гэдэг нь олон оронд салбартай томоохон компанийг хэлнэ. Тэгвэл АНУ-ын ҮДК болох Wall-Mart –ын төрөлжилт аль нь вэ? /2 оноо /

A. Машин D. Биеийн тамирын хувцас B. Газрын тос ба бензин E. Сүлжээ дэлгүүр C. Түргэн хоол

50. Улсуудын нэрийг нийслэл хоттой нь зөв харгалзуулна уу. /4 оноо /

А. 1d, 2a, 3b, 4c B. 1b, 2d, 3c, 4a C. 1d, 2a, 3c, 4b D. 1b, 2d, 3c, 4a E. 1d, 2c, 3a, 4b

Тектоник хөдөлгөөн

Газар хөдлөлт

?

А. Өгөршил B. Чулуулаг C. Галт уулшил D. Эвдрэх, зөөгдөх E. Нар, салхины үйл ажиллагаа

1) Аргентин 2) Суринам 3) Польш 4) Финлянд

a) Парамарибо b) Варшав c) Хельсинк d) Буэнос-Айрес


�

39. “Их-7”-ийн орнуудад ордог Ази тивийн хаант засаглалтай улс аль нь вэ? /2 оноо /

A. Япон D. БНХАУ B. Филиппин E. Түрк C. Индонез

40. 5 цагийн хугацаанд дэлхий тэнхлэгээ хэдэн градусаар эргэх вэ? /2 оноо / А. 600 B. 750 C. 450 D. 900 E. 1050

41. Х.Ө 460 52/ З.У 1030 50/ -ын солбицолд оршдог газарзүйн ямар объект байдаг вэ? /2 оноо /

A. Монгол шарын даваа- хойд захын цэг B. Орвог гашууны бор толгой- өмнөд захын цэг C. Соёлз уулын модтой хамар- зүүн захын цэг D. Монгол алтайн Мааньт уул- баруун захын цэг E. Өвөрхөшөөтийн булаг- төв цэг

42. Бэлчээрийг зохицуулалттай ашиглах аргуудаас сэлгэх арга нь ...............................онцлогтой юм. /2 оноо /

A. Тухайн бэлчээрт зөвхөн жилийн тодорхой хугацаанд мал бэлчээдэг B. Малыг бэлчээрийн тогтоосон нэгжид өдрийн тэжээлийн хэрэгцээгээ ханган бэлчээдэг C. Зэргэлдээ хоёр бэлчээрийг ээлжлэн ашиглан бэлчээдэг D. Хоёр болон түүнээс дээш төрлийн малыг бэлчээрийн нэг хэсэгт хамт бэлчээдэг E. Бэлчээр талхлагдан хөрс доройтохоос сэргийлэхийн тулд богино хугацаанд бэлчээдэг

43. Хүний хөгжлийн индекс дараах 3 үзүүлэлтийг дундажлан авч үздэг бөгөөд асуултын тэмдгийн оронд орхигдсон ойлголтыг олно уу. /2 оноо /

44. 1:22 000 000 –ын тоон масштабыг нэрлэсэн масштаб болгон бичсэн зөв хувилбарыг сонгоно уу. /2 оноо / A. 1 см-т 220 км D. 1 см-т 220 м B. 1 см-т 2200 км E. 1 см-т 2200 м C. 1 см-т 22000 км

45. Энэ бүс нутаг нь бүхэлдээ хөгжиж буй бүс нутаг бөгөөд байгалийн баялаг ихтэй ч төрийн бодлого олон улсын худалдааны дэглэм ба геополитик, хүний эрхийн зөрчил, колончлолын сөрөг үр дагавар, боловсролын түвшин доогуур зэргээс хамааран дэлхийн хамгийн хөгжил муутай бүс нутагт тооцогддог. Энд ямар бүс нутгийг дурьдаж байна вэ? /2 оноо /

A. Хойд Африк ба Баруун өмнөд ази B. Хойд Америк C. Зүүн өмнөд Ази ба Номхон далайн өмнөд хэсэг D. Сахараас урагших Африк E. Зүүн Ази

Боловсролын түвшин буюу бичиг үсэг тайлагдсан байдал

?Нэг хүнд ногдох дотоодын нийт бүтээгдэхүүн

А. Үндэсний нийт орлого B. Амьдралдаа сэтгэл хангалуун байгаа байдал C. Байгаль орчны нөлөө D. Хүн амын амьжиргааны түвшин E. Хүн амын дундаж наслалт

175174

Газарзүйн хичээлийн даалгавар Хувилбар-B

�



1. Монгол шарын даваанаас Орвог гашууны бор толгой хүртэл хэдэн км байдаг вэ? /1 оноо / А. 1259 км B. 4673 км C. 2392 км D. 3546 км E. 8219 км 2. Дэлхийн хойд хагасын нутгуудад хамгийн урт өдөр болдог энэ өдрийг зуны туйлын өдөр гэж нэрлэдэг. Энэ өдөр нь хэдэн сарын хэдэнд болдог вэ? /1 оноо /


3. Нарны аймгийн гарагуудаас хамгийн олон дагуултай гарагийг нэрлэнэ үү. /1 оноо / А. Ангараг B. Бархасбадь C. Санчир D. Далай ван E. Тэнгэрийн ван 4. Үйлдвэрийн түүхий эд, материалыг бэлтгэн нийлүүлэх нь аж үйлдвэрийн аль хэв шинж вэ? /1 оноо /


5. Дэлхийн хамгийн урт мөрөн аль нь вэ? /1 оноо / A. Амазонк B. Меконг C. Хөх мөрөн D. Нил E. Миссисипи 6. Эдийн засгийн Баруун бүсийн тулгуур төв болох Ховд, Улиастай хотуудыг ямар үсгүүдээр тэмдэглэсэн байна вэ? /1 оноо /

7. Христосын шашны урсгал аль нь вэ? /1 оноо /


8. Хүн амын нийгмийн чанарын үзүүлэлтэд аль ойлголт нь орох вэ? /1 оноо /

A. Хүн амын аюулгүй байдал B. Хүрээлэн буй орчны байдал C. Ажил эрхлэлт D. Хүн амд ногдох орлого E. Хэвлэлийн бүтээгдэхүүний хүртээмж

A. Ховд - Г, Улиастай - В B. Ховд - Д, Улиастай - А C. Ховд - Б, Улиастай - Г D. Ховд - В, Улиастай - Д E. Ховд - Г, Улиастай - Б


�

Хоёрдугаар хэсэг. ТООЦООЛОХ ДААЛГАВАР

Санамж: Хоёдугаар хэсэг нь тус бүр нь 4 оноотой 4 даалгавраас бүрдэнэ. Даалгаврын хариуг хариултын хуудсанд дараах байдлаар тэмдэглэнэ үү. Жишээлбэл:

- Эцсийн хариу 75,4 гэж гарсан бол [ a-7 ], [ b-5 ], [ с-, ], [ d-4 ] гэж бөглөнө.

- Температурын бодлогын хариу хэрэв – 15 гарсан гэж үзвэл [ a- (-) ] , [ b- 1 ], [ c- 5 ] гэж бөглөнө, 15 гэж гарсан бол [ a-1 ], [ b-5 ], гэж бөглөнө.

- Нарны өндөр олох бодлогын хариу 520 41/ гарсан гэж үзвэл [ a-5 ], [ b-2 ], [ c-4 ], [ d-1 ], гэж бөглөнө.

2.1 Монголд зун ирсэн АНУ-ын жуулчинд өнөөдөр агаарын температур 300 С гэдгийг Франгейтын хуваариар хэд гэж ойлгуулах вэ? 2.2 Монгол Улсын хүн ам 2012 онд 3 сая, дундаж өсөлт 1.2% бол хүн амын тоо хэдэн жилийн дараа 2 дахин нэмэгдэх вэ? 2.3 1:200 000 масштаб бүхий газарзүйн зурагт тэгш өнцөгт хэлбэртэй тариалангийн талбай 3x5 см хэмжээтэй зурагдсан бол тариалангийн талбайн бодит зайг бодож олоорой. 2.4 Мандалговь хот Х.Ө 450 46/ З.У 1060 17/ оршдог. Тэгвэл мэлхийн зам дээр нар эгц тусаж байхад үдийн нарны өндөр хэдэн градус, хэдэн минут байхыг бодож олно уу.

177176


�

15. Агаарын 20% нь байх ба усны уур бараг байхгүй тул үүлгүй, 25-27 км өндөрт озон их бөөгнөрсөн үе зөвхөн энэ давхаргад ордог. Энэ нь хийн мандлын аль үе давхарга вэ? /1 оноо /


16. Өндрийн бөөн, өндрийн давхраат үүлний хэлбэрүүд нь аль мандлын үүлний төрөлд багтах вэ? /1 оноо /



A. Монгол D. Испани B. Норвег E. Швед C. Португал

18. Олборлох үйлдвэр түлхүү хөгжсөн, цөөн нэр төрлийн бүтээгдэхүүнээр төрөлжсөн байдаг орнууд алинд нь хамаарах вэ? /1 оноо /

A. Хөгжиж буй орнууд B. Далайд гарцтай орнууд C. Хөгжингүй орнууд D. Хойд орон E. Далайд гарцгүй орнууд


20. Матрын зам ямар ямар эх газруудын хэсгийг дайран өнгөрөх вэ? /2 оноо /

A. Хойд Америк, Африк, Ази B. Өмнөд Америк, Австрали, Африк C. Өмнөд Америк, Европ, Австрали D. Ази, Австрали, Хойд Америк E. Антарктид, Өмнөд Америк, Ази

21. Дараах зурагт Бургастайн боомтыг аль аймагт хэдийн тоогоор тэмдэглэсэн байна вэ? /2 оноо /



C. Зөрөх хөдөлгөөний улмаас доош суусан грабен D. Атираат хөдөлгөөний улмаас дээш өргөгдсөн

гүдгэр буюу антиклиналь E. Холдон салах хөдөлгөөний улмаас дээш

өргөгдсөн хэсэг

A. Дорноговь аймаг, 4 B. Баян-Өлгий аймаг, 7 C. Өмнөговь аймаг, 2 D. Говь-Алтай аймаг, 3 E. Дорнод аймаг, 8


�

9. ...............................нь зөрөгт уулархаг газарт уст давхарга зөрснөөс үүсдэг. /1 оноо /

A. Хүрхрээ D. Агуй B. Булаг E. Ай сав C. Хөндий

10. Газарзүйн зураг, график болон босоо зүсэлт дээр ямарваа нэгэн зүйлийн тэнцүү утгыг холбон зурсан шугам байдаг. Ижил дулааныг холбосон шугамыг...........................гэнэ. /1 оноо /


11. Дараах зурагт Шар тэнгисийг аль тивд хэдийн тоогоор тэмдэглэсэн байна вэ? /1 оноо /


12. Дараах цөлүүдээс аль нь Ази тивд байдаг вэ? /1 оноо /

A. Атакам D. Калахар B. Такламакан E. Мохав C. Их элсэн цөл

13. Хойд мөсөн далайн ай савд хамаарагдах голуудыг сонгоно уу. /1 оноо /

A. Халх, Онон D. Онон, Байдраг B. Эг, Шишгэд E. Улз, Таац C. Үенч, Хуримт

14. Биет таваараас ялгаатай эдийн засгийн утгаараа бүтээгдэхүүн гэж ойлгогддог хүний үйл ажиллагааны янз бүрийн хэлбэрийг үйлчилгээ гэдэг. Реклам сурталчилгаа хийх нь ..... юм.

/1 оноо / A. Санхүүгийн үйлчилгээ B. Нийгмийн үйлчилгээ C. Ажил хэргийн үйлчилгээ D. Аж ахуйн үйлчилгээ E. Хувь хүнд үзүүлэх үйлчилгээ

179178


�

29. Кофе импортоор тэргүүлэгч орон аль нь вэ? /2 оноо /

A. Норвег D. АНУ B. Польш E. Индонез C. Этиоп

30. Монгол Улсын бүх нутаг дэвсгэр нь газрын нэгдмэл санг бүрдүүлнэ. Газрын нэгдмэл сан үндсэн 6 ангилалд хуваагддаг ба дараах бүдүүвчийн цэгийн оронд тохирох хувилбарыг сонгоно уу. /2 оноо /

31. Дараах улсуудаас Өмнөд Африкийн бүлэг улсуудыг сонгоно уу. /2 оноо /

A. Марокко, Түнис, Ливи B. Судан, Этиоп, Сомали C. Түнис, ӨАБНУ, Ливи D. Нигер, Мали, Мавритан E. Намиби, Ботсван, ӨАБНУ

32. Зурагт 2-ын тоогоор Норвег улсыг тэмдэглэжээ. Норвег улс нь ямар хойг дээр оршдог вэ? /2 оноо /

A. Аравын хойг B. Перенейн хойг C. Скандиновын хойг D. Бага азийн хойг E. Апенниний хойг

МУ-ын Газрын нэгдмэл сан

..............

Хот, тосгон, бусад суурин

Зам шугам сүлжээ

Ойн сан

.............

Улсын тусгай хэрэгцээний

газарA. Усны сан, Дархан цаазат газар B. Дурсгалт газар, Зам шугам сүлжээ C. Хөдөө аж ахуйн газар, Усны сан D. Зам, шугам сүлжээ, Дурсгалт газар E. Цогцолборт газар, Нөөц газар


�

22. Хэнтий нурууны ноён оргил аль нь вэ? /2 оноо /

A. Асралтхайрхан д.т.д 2800 м B. Мөнхсарьдаг д.т.д 3491 м C. Отгонтэнгэр д.т.д 4021 м D. Хүйтэн уул д.т.д 4374 м E. Халзан уул д.т.д 1503 м

23. Дараах хотуудыг баруунаас зүүн тийш орших дарааллаар нь зөв бичсэн хувилбарыг сонгоно уу. /2 оноо /

1. Ховд 2. Зуунмод 3. Чойбалсан 4. Өндөрхаан 5. Цэцэрлэг

A. 1-5-4-3-2 B. 1-2-4-3-5 C. 1-5-3-4-2 D. 1-5-2-4-3 E. 1-4-3-5-2

24. Монгол Улсын дотоодын нийт бүтээгдэхүүний 5-аас дээш хувийг үйлдвэрлэж байгаа болон үйлдвэрлэх боломжтой ордуудыг стратегийн орд гэнэ. Дараах ордуудаас стратегийн ач холбогдол бүхий орд газар аль нь вэ? /2 оноо /

A. Баян тээг нүүрсний орд B. Цагаан дэлийн жоншны орд C. Бүрэнхаан фосфоритын орд D. Хар тарвагатай нүүрсний орд E. Дөрөнт алтны орд

25. ОПЕК гэдэг нь газрын тос экспортлогч орнуудын холбоо юм. Энэ холбоонд Америк тивээс дараах улсуудын аль нь ордог вэ? /2 оноо /

A. Аргентин D. Боливи B. Канад E. Венесуэл C. Мексик

26. Өмнөд Америкийн эх газрын хамгийн өндөр цэг, нам цэгийг зөв бичсэн хувилбарыг сонгоно уу. /2 оноо /

A. Мак-кинли 6194 м, Үхлийн хөндий -89 м B. Аконкагуа 7021 м, Вальдес хойг -40 м C. Косцюшко 2230 м, Үхлийн хөндий -89 м D. Мак-кинли 6194 м, Вальдес хойг -40 м E. Аконкагуа 7021 м, Ассаль нуур -89 м

27. Африк тив Мадагаскар арлаас ямар хоолойгоор тусгаарлагддаг вэ? /2 оноо / А. Берингийн B. Дрейкийн C. Торресын D. Девисын E. Мозамбикийн 28. Дараах зурагт газарзүйн тусгагийн ямар төрлийг үзүүлсэн байна вэ? /2 оноо /

A. Азимут тусгаг B. Меркарторын тусгаг C. Гүүдийн тусгаг D. Робинсоны тусгаг E. Синусоид тусгаг

181180


�

39. “Их-7”-ийн орнуудад ордог Америк тивийн хаант засаглалтай улс аль нь вэ? /2 оноо /

A. Куба D. АНУ B. Белиз E. Канад C. Исланд




42. Бэлчээрийг зохицуулалттай ашиглах аргуудаас нормчилсон арга нь ................... онцлогтой юм. /2 оноо /

A. Тухайн бэлчээрт зөвхөн жилийн тодорхой хугацаанд мал бэлчээдэг B. Малыг бэлчээрийн тогтоосон нэгжид өдрийн тэжээлийн хэрэгцээгээ хангахаар бэлчээдэг C. Зэргэлдээ хоёр бэлчээрийг ээлжлэн ашиглан бэлчээдэг D. Хоёр болон түүнээс дээш төрлийн малыг бэлчээрийн нэг хэсэгт хамт бэлчээдэг E. Бэлчээр талхлагдан хөрс доройтохоос сэргийлэхийн тулд богино хугацаанд бэлчээдэг

43. Аз жаргалын индекс дараах 3 үзүүлэлтийг дундажлан авч үздэг бөгөөд асуултын тэмдгийн оронд орхигдсон ойлголтыг олно уу.

44. 1:12 000 000 –ын тоон масштабыг нэрлэсэн масштаб болгон бичсэн зөв хувилбарыг сонгоно уу. /2 оноо /

A. 1 см-т 120 км D. 1 см-т 120 м B. 1 см-т 1200 км E. 1 см-т 1200 м C. 1 см-т 12000 км

45. Дэлхийн улс төр, эдийн засгийн харилцаанд голлох байр суурийг эзэлдэг бөгөөд компьютер, анагаах ухаан, сансар судлал, зэвсэг, машин, тоног төхөөрөмжийн үйлдвэрлэл болон тугалга, молебдин, мөнгө, цайрын нөөцөөр тэргүүлдэг. Энд ямар бүс нутгийг дурьдаж байна вэ? /2 оноо /

A. Хойд Африк ба Баруун өмнөд ази B. Хойд Америк C. Зүүн Ази D. Сахараас урагших Африк E. Латин Америк

Амьдралдаа сэтгэл хангалуун байгаа

байдал

Хүн амын дундаж наслалт?

А. Үндэсний нийт орлого B. Нэг хүнд ногдох дотоодын нийт бүтээгдэхүүн C. Байгаль орчны нөлөө D. Хүн амын эрүүл мэндийн түвшин E. Бичиг үсэг тайлагдсан байдал

46. Дэлхийн гадаад буюу экзоген хүч нь нарны энерги ба хүндийн хүчний нөлөөгөөр үүснэ. Асуултын тэмдгийн оронд аль нь тохирох вэ? /2 оноо /

47. Хөгжингүй орнуудын хотоос хөдөө рүү шилжих хөдөлгөөнд нөлөөлдөг татагч гол хүчин зүйл аль нь вэ? /2 оноо /

A. Зай завгүй байдал B. Өндөр үнэ бүхий үл хөдлөх хөрөнгө C. Чимээ шуугиантай орчин D. Замын түгжрэл E. Тайван амьдралын хэв маяг


ТХГН-ийн нэр Ангилал 1. Алтай таван богд уул a. Дурсгалт газар 2. Монгол дагуур b. Байгалийн нөөц газар 3. Их газрын чулуу c. Байгалийн цогцолборт газар 4. Шилийн богд d. Дархан цаазат газар

А. 1c, 2b, 3a, 4d B. 1c, 2a, 3d, 4b C. 1c, 2a, 3b, 4d D. 1c, 2d, 3b, 4a E. 1c, 2b, 3d, 4a

49. Үндэстэн дамнасан корпораци гэдэг нь олон оронд салбартай томоохон компанийг хэлнэ. Тэгвэл АНУ-ын ҮДК болох Nike –ын төрөлжилт аль нь вэ? /2 оноо /

A. Машин D. Ундаа B. Газрын тос ба бензин E. Биеийн тамирын хувцас C. Түргэн хоол



Өгөршил

Усны нөлөө

?

А. Тектоник хөдөлгөөн B. Газар хөдлөлт C. Галт уулшил D. Цунами E. Салхины үйл ажиллагаа

1) Түрк 2) Иран 3) Румын 4) Норвег

a) Тегеран b) Бухарест c) Осло d) Анкара


�

33. Дэлхийн бөмбөрцгийн тодорхой мужид улирлаар чиглэлээ өөрчлөн эх газраас далай руу үлээдэг салхийг......................гэнэ. /2 оноо /


34. Г. Меркаллын 1902 онд боловсруулсан газар хөдлөлтийн хүчийг хэмжих I-XII балл шатлал нь газар хөдлөлтийн үед гадарга дээр үүсэх янз бүрийн шинж тэмдэгт тулгуурладаг бол IV баллын газар хөдлөлтийн үед ямар шинж тэмдэг илрэх вэ? /2 оноо /

A. Мэдрэгдэхгүй, зөвхөн багажинд бүртгэгдэнэ. B. Гудамжинд мэдэгдэнэ, савнаас шингэн цалгина. C. Гэр дотор мэдэгдэнэ, өлгүүртэй зүйлс савлана. D. Цонхны шил харжигнана, сав суулга чахрана. E. Бараг бүх чулуун байгууламж эвдэрнэ, хөрсний шилжилт үүснэ

35. Дараах улсуудаас гадаргын усны импортоос хамаардаг улсууд аль нь вэ? /2 оноо /

A. Тайланд, Ботсван B. Ботсван, Португал C. Узбекистан, Египет D. Иран, Мавритан E. Туркменистан, Тайвань


Арлын нэр дугаар Далайн нэр тэмдэглэгээ Шри-ланк 1 Номхон a Хавайн 2 Хойд мөсөн b Исланд 3 Энэтхэгийн c Хойд газар 4 Атлантын d

А. 1c, 2b, 3d, 4a B. 1a, 2d, 3c, 4b C. 1d, 2a, 3b, 4c D. 1c, 2a, 3d, 4b E. 1b, 2c, 3a, 4d 37. Газрын гадаргын үржил шим бүхий өнгөн хэсгийг хөрс гэнэ. Хөрс үүсэхэд аль нь нөлөөлөх вэ? /2 оноо /

A. Усжуулалт, хөрсний бүтэц B. Уур амьсгал, цаг хугацаа C. Организм, хөрсний өнгө D. Газрын хотгор гүдгэр, агааржуулалт E. Гадаргын байршил, хөрсний үе давхарга

38. Австралийн холбооны улс нь нийт 8 муж улстай бөгөөд зурагт 6-ийн тоогоор тэмдэглэсэн мужийн төв нь Мельбурн, нийт 227 416 км2 нутагтай юм. Энэ мужийн нэрийг олно уу. /2 оноо /


33. Дэлхийн бөмбөрцгийн тодорхой мужид улирлаар чиглэлээ өөрчлөн эх газраас далай руу үлээдэг салхийг......................гэнэ. /2 оноо /


34. Г. Меркаллын 1902 онд боловсруулсан газар хөдлөлтийн хүчийг хэмжих I-XII балл шатлал нь газар хөдлөлтийн үед гадарга дээр үүсэх янз бүрийн шинж тэмдэгт тулгуурладаг бол IV баллын газар хөдлөлтийн үед ямар шинж тэмдэг илрэх вэ? /2 оноо /

A. Мэдрэгдэхгүй, зөвхөн багажинд бүртгэгдэнэ. B. Гудамжинд мэдэгдэнэ, савнаас шингэн цалгина. C. Гэр дотор мэдэгдэнэ, өлгүүртэй зүйлс савлана. D. Цонхны шил харжигнана, сав суулга чахрана. E. Бараг бүх чулуун байгууламж эвдэрнэ, хөрсний шилжилт үүснэ


A. Тайланд, Ботсван B. Ботсван, Португал C. Узбекистан, Египет D. Иран, Мавритан E. Туркменистан, Тайвань


Арлын нэр дугаар Далайн нэр тэмдэглэгээ Шри-ланк 1 Номхон a Хавайн 2 Хойд мөсөн b Исланд 3 Энэтхэгийн c Хойд газар 4 Атлантын d


A. Усжуулалт, хөрсний бүтэц B. Уур амьсгал, цаг хугацаа C. Организм, хөрсний өнгө D. Газрын хотгор гүдгэр, агааржуулалт E. Гадаргын байршил, хөрсний үе давхарга

38. Австралийн холбооны улс нь нийт 8 муж улстай бөгөөд зурагт 6-ийн тоогоор тэмдэглэсэн мужийн төв нь Мельбурн, нийт 227 416 км2 нутагтай юм. Энэ мужийн нэрийг олно уу. /2 оноо /


183182


�






2.1 Монголд өвөл ирсэн Канадын жуулчинд өнөөдөр агаарын температур -250 С гэдгийг Франгейтын хуваариар хэд гэж ойлгуулах вэ? 2.2 ОХУ-ын хүн ам 2012 онд 143 сая, дундаж өсөлт 1.2% бол хүн амын тоо хэдэн жилийн дараа 2 дахин нэмэгдэх вэ? 2.3 1:200 000 масштаб бүхий газарзүйн зурагт тэгш өнцөгт хэлбэртэй ногооны талбай 2x3 см хэмжээтэй зурагдсан бол ногооны талбайн бодит зайг бодож олоорой. 2.4 Цэцэрлэг хот Х.Ө 470 28/ З.У 1010 27/ оршдог. Тэгвэл матрын зам дээр нар эгц тусаж байхад үдийн нарны өндөр хэдэн градус, хэдэн минут байхыг бодож олно уу.


�











Өгөршил

Усны нөлөө

?














Өгөршил

Усны нөлөө

?




185184

Газарзүйн хичээлийн даалгавар Хувилбар-C

�

9. .............нь ан цавын талст чулуулаг бүхий сэвсгэр хурдсууд ангалыг дүүргэн ус хурсанаас үүсдэг. /1 оноо /

A. Хүрхрээ D. Булаг B. Агуй E. Ай сав C. Хөндий

10. Газарзүйн зураг, график болон босоо зүсэлт дээр ямарваа нэгэн зүйлийн тэнцүү утгыг холбон зурсан шугам байдаг. Ижил гүнийг холбосон шугамыг...........................гэнэ. /1 оноо /

A. Изогипс D. Изотерм B. Изокол E. Изобар C. Изобат

11. Дараах зурагт Аравын тэнгисийг аль тивд хэдийн тоогоор тэмдэглэсэн байна вэ? /1 оноо /


12. Дараах цөлүүдээс аль нь Австрали тивд байдаг вэ? /1 оноо /

A. Их элсэн цөл D. Мохав B. Калахар E. Такламакан C. Атакам

13. Төв азийн гадагш урсгалгүй ай савд хамаарагдах голуудыг сонгоно уу. /1 оноо /

A. Онги, Таац D. Онон, Байдраг B. Эг, Шишгэд E. Халх, Улз C. Хурх, Барх

14. Биет таваараас ялгаатай эдийн засгийн утгаараа бүтээгдэхүүн гэж ойлгогддог хүний үйл ажиллагааны янз бүрийн хэлбэрийг үйлчилгээ гэдэг. Ресторанд ажиллах нь ..................юм. /1 оноо /



�



1. Мааньт уулаас Тарваган дахын овоо хүртэл БНХАУ-тай хиллэх хилийн урт хэдэн км байдаг вэ? /1 оноо / А. 1259 км B. 4673 км C. 2392 км D. 3546 км E. 8219 км 2. Дэлхийн өмнөд хагасын нутгуудад хамгийн урт өдөр хэдэн сарын хэдэнд болдог вэ? /1 оноо /


3. Нарны аймгийн гарагуудаас бүслүүртэй гарагийг нэрлэнэ үү. /1 оноо / А. Ангараг B. Бархасбадь C. Далай ван D. Санчир E. Тэнгэрийн ван 4. Хэрэглэгчдэд бүтээгдэхүүн, үйлчилгээг хүргэх нь аж үйлдвэрийн аль хэв шинж вэ? /1 оноо /


5. Дэлхийн хамгийн том талбайтай нуур аль нь вэ? /1 оноо /

A. Мичиган B. Каспи C. Байгаль D. Виктори E. Титикака

6. Эдийн засгийн Төвийн бүсийн тулгуур төв болох Дархан, Зуунмод хотуудыг ямар үсгүүдээр тэмдэглэсэн байна вэ? /1 оноо /

7. Лалын шашны урсгал аль нь вэ? /1 оноо /


8. Хүн амын соёлын чанарын үзүүлэлтэд аль ойлголт нь орох вэ? /1 оноо /

A. Эрүүл мэндийн түвшин B. Хүрээлэн буй орчны байдал C. Ажил эрхлэлт D. Хүн амд ногдох орлого E. Хэвлэлийн бүтээгдэхүүний хүртээмж

A. Дархан - Г, Зуунмод - А B. Дархан - Е, Зуунмод - Д C. Дархан - Б, Зуунмод - А D. Дархан - Д, Зуунмод - Г E. Дархан - А, Зуунмод - Б

187186


�

22. Хөвсгөлийн уулсын ноён оргил аль нь вэ? /2 оноо /


23. Дараах хотуудыг зүүнээс баруун тийш орших дарааллаар нь зөв бичсэн хувилбарыг сонгоно уу. /2 оноо /

1. Ховд 2. Зуунмод 3. Чойбалсан 4. Өндөрхаан 5. Цэцэрлэг

A. 3-5-1-2-4 B. 3-2-4-5-1 C. 3-4-5-1-2 D. 3-5-2-4-1 E. 3-4-2-5-1


A. Баян тээг нүүрсний орд B. Цагаан дэлийн жоншны орд C. Мардайн ураны орд D. Хар тарвагатай нүүрсний орд E. Толгойт алтны орд

25. ОПЕК гэдэг нь газрын тос экспортлогч орнуудын холбоо юм. Энэ холбоонд Африк тивээс дараах улсуудын аль нь ордог вэ? /2 оноо /

A. Конго D. Ботсван B. Судан E. Алжир C. Кени

26. Африкийн эх газрын хамгийн өндөр цэг, нам цэгийг зөв бичсэн хувилбарыг сонгоно уу. /2 оноо /

A. Мак-кинли 6194 м, Үхлийн хөндий -89 м B. Килиманджаро 5879 м, Ассаль нуур -89 м C. Косцюшко 2230 м, Үхлийн хөндий -89 м D. Килиманджаро 5879 м Вальдес хойг -40 м E. Аконкагуа 7021 м, Ассаль нуур -89 м

27. Антарктид ба Өмнөд Америкийн эх газрууд нь ямар хоолойгоор тусгаарлагддаг вэ? /2 оноо / А. Дрейкийн B. Берингийн C. Торресын D. Девисын E. Мозамбикийн 28. Дараах зурагт газарзүйн тусгагийн ямар төрлийг үзүүлсэн байна вэ? /2 оноо /



�

15. 80 км-ээс цааш 1000 км хүртэл өндөрт оршдог. Энэ давхаргад температур маш хурдан нэмэгддэг ба заримдаа ионсфер гэж нэрлэдэг. Ионжсон хэсгүүдээс болж туйлын туяа үүсдэг. Энэ нь хийн мандлын аль үе давхарга вэ? /1 оноо /


16. Давхраат бөөн, давхраат, борооны давхраат үүлний хэлбэрүүд нь аль мандлын үүлний төрөлд багтах вэ? /1 оноо /



A. Франц D. Португал B. Норвег E. Швед C. Монгол

18. Байгалийн нөөц ихтэй хөдөө аж ахуй нь эрчимжээгүй, газар тариалан давуу хөгжсөн байдаг орнууд алинд нь хамаарах вэ? /1 оноо /

A. Хөгжиж буй орнууд B. Далайд гарцтай орнууд C. Хөгжингүй орнууд D. Хойд орон E. Далайд гарцгүй орнууд


20. Анхны голдоч ямар ямар эх газруудын хэсгийг дайран өнгөрөх вэ? /2 оноо /

A. Хойд Америк, Африк, Ази B. Өмнөд Америк, Австрали, Африк C. Европ, Африк, Австрали D. Ази, Австрали, Хойд Америк E. Антарктид, Африк, Европ

21. Дараах зурагт Гашуун сухайтын боомтыг аль аймагт хэдийн тоогоор тэмдэглэсэн байна вэ? /2 оноо /

A. Зөрөх хөдөлгөөний улмаас дээш өргөгдсөн горст B. Атираат хөдөлгөөний улмаас доош суусан хотгор

буюу синклиналь C. Зөрөх хөдөлгөөний улмаас доош суусан грабен D. Атираат хөдөлгөөний улмаас дээш өргөгдсөн

гүдгэр буюу антиклиналь E. Холдон салах хөдөлгөөний улмаас дээш

өргөгдсөн хэсэг

A. Дорноговь аймаг, 4 B. Баян-Өлгий аймаг, 7 C. Өмнөговь аймаг, 2 D. Говь-Алтай аймаг, 3 E. Өмнөговь аймаг, 5

189188


�

33. Нуур, тэнгисийн эрэг орчмоор үүсдэг, нуураас эрэг рүү үлээдэг салхийг................гэнэ. /2 оноо /


34. Г. Меркаллын 1902 онд боловсруулсан газар хөдлөлтийн хүчийг хэмжих I-XII балл шатлал нь газар хөдлөлтийн үед гадарга дээр үүсэх янз бүрийн шинж тэмдэгт тулгуурладаг бол III баллын газар хөдлөлтийн үед ямар шинж тэмдэг илрэх вэ? /2 оноо /

A. Мэдрэгдэхгүй, зөвхөн багажинд бүртгэгдэнэ. B. Гудамжинд мэдэгдэнэ, савнаас шингэнэ цалгина C. Гэр дотор мэдэгдэнэ, өлгүүртэй зүйлс савлана. D. Цонхны шил харжигнана, сав суулга чахрана. E. Бараг бүх чулуун байгууламж эвдэрнэ, хөрсний шилжилт үүснэ.


A. Тайланд, Ботсван B. Испани, Португал C. Унгар, Ботсван D. Иран, Мавритан E. Туркменистан, Тайвань


Арлын нэр дугаар Далайн нэр тэмдэглэгээ Их зонд 1 Номхон a Тайвань 2 Хойд мөсөн b Гайти 3 Энэтхэгийн c Шпицберген 4 Атлантын d


A. Усжуулалт, хөрсний бүтэц B. Эх чулуулаг, цаг хугацаа C. Организм, хөрсний өнгө D. Газрын хотгор гүдгэр, агааржуулалт E. Гадаргын байршил, хөрсний үе давхарга

38. Австралийн холбооны улс нь нийт 8 муж улстай бөгөөд зурагт 5-ийн тоогоор тэмдэглэсэн мужийн төв нь Сидней, нийт 800 642 км2 нутагтай юм. Энэ мужийн нэрийг олно уу. /2 оноо /

А. Өмнөд Австрали B. Шинэ өмнөд Уэльс C. Хойд нутаг D. Виктори E. Баруун Австрали


�

29. Нэг хүнд ногдох кофены хэрэглээгээр дэлхийд тэргүүлэгч орон аль вэ? /2 оноо /

A. Финлянд D. Итали B. Польш E. Япон C. Шри-ланк


31. Дараах улсуудаас Зүүн Африкийн бүлэг улсуудыг сонгоно уу. /2 оноо /

A. Марокко, Түнис, Ливи B. Кени, Этиоп, Сомали C. Түнис, ӨАБНУ, Ливи D. Нигер, Мали, Мавритан E. Намиби, Ботсван, Танзани

32. Зурагт 3-ын тоогоор Саудын Араб улсыг тэмдэглэжээ. Саудын Араб ямар хойг дээр оршдог вэ? /2 оноо /




Хөдөө аж ахуйн газар

............

Зам шугам сүлжээ

.............

Усны сан

Улсын тусгай

хэрэгцээний газар

A. Усны сан, Дархан цаазат газар B. Ойн сан, Байгалийн цогцолборт C. Хот, тосгон, бусад суурин, Ойн сан, D. Зам, шугам сүлжээ, Дурсгалт газар E. Цогцолборт газар, Нөөц газар

191190


�

46. Дэлхийн дотоод буюу эндоген хүчний нөлөөгөөр доорх үзэгдлүүд явагдана. Асуултын тэмдгийн оронд аль нь тохирох вэ? /2 оноо /

47. Хөгжиж буй орнуудын хөдөөнөөс хот руу шилжих хөдөлгөөнд нөлөөлдөг татагч гол хүчин зүйл аль нь вэ? /2 оноо /

A. Зай завгүй байдал B. Өндөр үнэ бүхий үл хөдлөх хөрөнгө C. Чимээ шуугиантай орчин D. Бохирдол багатай тайван орчин E. Ажлын байрны олдоц


ТХГН-ийн нэр Ангилал 1. Онон балжийн сав a. Дурсгалт газар 2. Хорьдол сарьдаг b. Байгалийн нөөц газар 3. Лхачинвандад уул c. Байгалийн цогцолборт газар 4. Даян дээрхийн агуй d. Дархан цаазат газар

А. 1c, 2b, 3a, 4d B. 1c, 2a, 3d, 4b C. 1c, 2a, 3b, 4d D. 1c, 2d, 3b, 4a E. 1c, 2b, 3d, 4a 49. Үндэстэн дамнасан корпораци гэдэг нь олон оронд салбартай томоохон компанийг хэлнэ. Тэгвэл АНУ-ын ҮДК болох McDonald”s –ын төрөлжилт аль нь вэ? /2 оноо /

A. Машин D. Хувцас B. Газрын тос ба бензин E. Ундаа C. Түргэн хоол



Тектоник хөдөлгөөн

?

Галт уулшил

А. Өгөршил B. Чулуулаг C. Газар хөдлөлт D. Эвдрэх, зөөгдөх E. Нар, салхины үйл ажиллагаа

1) Перу 2) Эквадор 3) Казахстан 4) Балба

a) Кито b) Астана c) Катманду d) Лима


�

39. “Их-7”-ийн орнуудад ордог Америк тивийн ерөнхийлөгчийн засаглалтай улс аль нь вэ? /2 оноо /

A. Куба D. АНУ B. Белиз E. Канад C. Исланд




42. Бэлчээрийг зохицуулалттай ашиглах аргуудаас улиралын хуваарьтай арга нь ........... онцлогтой юм. /2 оноо /


43. Хүний хөгжлийн индекс дараах 3 үзүүлэлтийг дундажлан авч үздэг бөгөөд асуултын тэмдгийн оронд орхигдсон ойлголтыг олно уу. /2 оноо /



45. Газарзүйн таатай байрлалтай, хүн ам ихээр төвлөрсөн, далай тэнгист гарах өргөн гарцтай, байгалийн нөөц баялаг арвин зэрэг нь хөгжлийн гол үндэс нь болдог. Энэ бүс нутгийн зарим улсууд суудлын автомашин, усан онгоц, хүнд даацын машин зэргийг гол экспортлогч юм. Энд ямар бүс нутгийг дурьдаж байна вэ? /2 оноо /

A. Хойд Африк ба Баруун өмнөд ази B. Хойд Америк C. Зүүн өмнөд Ази ба Номхон далайн өмнөд хэсэг D. Сахараас урагших Африк E. Зүүн Ази

?

Хүн амын дундаж наслалт

Нэг хүнд ногдох дотоодын нийт бүтээгдэхүүн

А. Үндэсний нийт орлого B. Амьдралдаа сэтгэл хангалуун байгаа байдал C. Байгаль орчны нөлөө D. Хүн амын эрүүл мэндийн түвшин E. Бичиг үсэг тайлагдсан байдал

193192

Газарзүйн хичээлийн даалгавар Хувилбар-D

�



1. Мааньт уулаас Тарваган дахын овоо хүртэл ОХУ-тай хиллэх хилийн урт хэдэн км байдаг вэ?

/1 оноо / А. 1259 км B. 4673 км C. 2392 км D. 3546 км E. 8219 км 2. Дэлхийн өмнөд хагасын нутгуудад хамгийн богино өдөр хэдэн сарын хэдэнд болдог вэ? /1 оноо /


3. Нарны аймгийн гарагуудаас дагуулгүй гараг аль нь вэ? /1 оноо / А. Ангараг B. Бархасбадь C. Санчир D. Далай ван E. Буд 4. Хэрэглэгчийн шаардлагад нийцсэн бүтээгдэхүүн үйлчилгээг судлах, шинээр нэвтрүүлэх нь аж үйлдвэрийн аль хэв шинж вэ? /1 оноо /

A. Анхдагч C. Гуравдагч E. Тавдагч B. Хоёрдогч D. Дөрөвдөгч

5. Дэлхийн хамгийн гүн нуур аль нь вэ? /1 оноо /

A. Мичиган B. Каспи C. Байгаль D. Виктори E. Титикака

6. Эдийн засгийн Зүүн бүсийн тулгуур төв болох Чойбалсан, Өндөрхаан хотуудыг ямар үсгүүдээр тэмдэглэсэн байна вэ? /1 оноо /

7. Буддын шашны урсгал аль нь вэ? /1 оноо /

A. Үнэн алдартан D. Шийт B. Иүдей E. Махаянa C. Протестант

8. Хүн амын экологийн чанарын үзүүлэлтэд аль ойлголт нь орох вэ? /1 оноо /

A. Эрүүл мэндийн түвшин B. Хүрээлэн буй орчны байдал C. Ажил эрхлэлт D. Хүн амд ногдох орлого E. Хэвлэлийн бүтээгдэхүүний хүртээмж

A. Чойбалсан - В, Өндөрхаан - Б B. Чойбалсан - А, Өндөрхаан - Б C. Чойбалсан - В, Өндөрхаан - А D. Чойбалсан - Б, Өндөрхаан - В E. Чойбалсан - А, Өндөрхаан - В


�






2.1 Монголд өвөл ирсэн АНУ-ын жуулчинд өнөөдөр агаарын температур -300 С гэдгийг Франгейтын хуваариар хэд гэж ойлгуулах вэ? 2.2 Япон улсын хүн ам 2012 онд 127 сая, дундаж өсөлт 1.2% бол хүн амын тоо хэдэн жилийн дараа 2 дахин нэмэгдэх вэ? 2.3 1:200 000 масштаб бүхий газарзүйн зурагт тэгш өнцөгт хэлбэртэй тариалангийн талбай 4x6 см хэмжээтэй зурагдсан бол тариалангийн талбайн бодит зайг бодож олоорой. 2.4 Зуунмод хот Х.Ө 470 42/ З.У 1060 56/ оршдог. Тэгвэл экватор дээр нар эгц тусаж байхад үдийн нарны өндөр хэдэн градус, хэдэн минут байхыг бодож олно уу.

195194


�

15. 1000 – 2000 км-ийн өндрийг хамардаг. Энд ус төрөгч хий зонхилох бөгөөд хийн атомууд маш сийрэг тул тодорхой орон зайд байрладаггүй, асар их хурдтайгаар сүлжин хөдөлж байдаг. Энэ нь хийн мандлын аль үе давхарга вэ? /1 оноо /


16. Бөөн, борооны бөөн үүлний хэлбэрүүд нь аль мандлын үүлний төрөлд багтах вэ? /1 оноо /



A. Монгол D. Португал B. Норвег E. Швед C. Орос

18. Хөдөө аж ахуйн эрчимжсэн, ашиг өндөртэй, дэлхийн ХАА-н бүтээгдэхүүний 60 хувийг үйлдвэрлэдэг орнууд алинд нь хамаарах вэ? /1 оноо /

A. Хөгжингүй орнууд B. Далайд гарцтай орнууд C. Хөгжиж буй орнууд D. Өмнөд орон E. Далайд гарцгүй орнууд


20. Экваторын шугам ямар ямар эх газруудын хэсгийг дайран өнгөрөх вэ? /2 оноо /

A. Хойд Америк, Африк, Ази B. Өмнөд Америк, Африк, Ази C. Европ, Африк, Австрали D. Ази, Австрали, Өмнөд Америк E. Антарктид, Африк, Европ

21. Дараах зурагт Ярантайн боомтыг аль аймагт хэдийн тоогоор тэмдэглэсэн байна вэ? /2 оноо /



C. Зөрөх хөдөлгөөний улмаас доош суусан грабен

D. Атираат хөдөлгөөний улмаас дээш өргөгдсөн гүдгэр буюу антиклиналь

E. Холдон салах хөдөлгөөний улмаас дээш өргөгдсөн хэсэг

A. Дорноговь аймаг, 4 B. Сүхбаатар аймаг, 6 C. Өмнөговь аймаг, 2 D. Говь-Алтай аймаг, 3 E. Ховд аймаг, 1


�

9. ...............................нь голын хөндий гуу жалганд үүсдэг. /1 оноо /

A. Хүрхрээ D. Булаг B. Агуй E. Ай сав C. Хөндий

10. Газарзүйн зураг, график болон босоо зүсэлт дээр ямарваа нэгэн зүйлийн тэнцүү утгыг холбон зурсан шугам байдаг. Ижил өндрийг холбосон шугамыг...........................гэнэ. /1 оноо /


11. Дараах зурагт Балтийн тэнгисийг аль тивд хэдийн тоогоор тэмдэглэсэн байна вэ? /1 оноо /


12. Дараах цөлүүдээс аль нь Африкт байдаг вэ? /1 оноо /

A. Атакам D. Мохав B. Калахар E. Такламакан C. Их элсэн цөл

13. Хойд мөсөн далайн ай савд хамаарагдах голуудыг сонгоно уу. /1 оноо /

A. Орхон, Шишгэд D. Онон, Байдраг B. Халх, Улз E. Онги, Таац C. Үенч, Хуримт

14. Биет таваараас ялгаатай эдийн засгийн утгаараа бүтээгдэхүүн гэж ойлгогддог хүний үйл ажиллагааны янз бүрийн хэлбэрийг үйлчилгээ гэдэг. Сурч боловсорч байгаа нь ..................юм. /1 оноо /


197196


�

29. 1200 жилийн өмнө кофег анх аль улсаас нээсэн бэ? /2 оноо /

A. Норвег D. Итали B. Этиоп E. Танзани C. Финлянд


31. Дараах улсуудаас Баруун Африкийн бүлэг улсуудыг сонгоно уу. /2 оноо /

A. Марокко, Түнис, Ливи B. Кени, Этиоп, Сомали C. Түнис, ӨАБНУ, Ливи D. Нигер, Мали, Мавритан E. Намиби, Ботсван, Танзани

32. Зурагт 4-ийн тоогоор Түрк улсыг тэмдэглэжээ. Түрк улс нь ямар хойг дээр оршдог вэ? /2 оноо /




Хөдөө аж ахуйн газар

.............

Зам шугам сүлжээХот, тосгон,

бусад суурин

Усны сан

............. А. Усны сан, Дархан цаазат газар В. Ойн сан, Байгалийн цогцолборт С. Улсын тусгай хэрэгцээний газар, Ойн сан, D. Зам, шугам сүлжээ, Дурсгалт газар E. Цогцолборт газар, Нөөц газар


�

22. Хангайн нурууны ноён оргил аль нь вэ? /2 оноо /


23. Дараах хотуудыг баруунаас зүүн тийш орших дарааллаар нь зөв бичсэн хувилбарыг сонгоно уу. /2 оноо /

1. Өндөрхаан 2. Зуунмод 3. Баруун-Урт 4. Улиастай 5. Арвайхээр

A. 4-3-1-2-5 B. 4-1-2-5-3 C. 4-5-1-2-3 D. 4-2-5-3-1 E. 4-5-2-1-3


A. Чандгана тал нүүрсний орд B. Цагаан дэлийн жоншны орд C. Шивээ-Овоогийн нүүрсний орд D. Хар тарвагатай нүүрсний орд E. Толгойт алтны орд

25. ОПЕК гэдэг нь газрын тос экспортлогч орнуудын холбоо юм. Энэ холбоонд Ази тивээс дараах улсуудын аль нь ордог вэ? /2 оноо /

A. Саудын Араб D. Лаос B. Филиппин E. Мьянмар C. Энэтхэг

26. Австралийн эх газрын хамгийн өндөр цэг, нам цэгийг зөв бичсэн хувилбарыг сонгоно уу. /2 оноо /

A. Мак-кинли 6194 м, Үхлийн хөндий -89 м B. Килиманджаро 5879 м, Ассаль нуур -89 м C. Косцюшко 2230 м, Эйр нуур -16 м D. Килиманджаро 5879 м Вальдес хойг -40 м E. Косцюшко 2230 м, Ассаль нуур -89 м

27. Гренланд арал ба Исланд арлууд ямар хоолойгоор тусгаарлагддаг вэ? /2 оноо / А. Берингийн B. Дрейкийн C. Торресын D. Данийн E. Мозамбикийн 28. Дараах зурагт газарзүйн тусгагийн ямар төрлийг үзүүлсэн байна вэ? /2 оноо /


199198


�

39. “Их-7”-ийн орнуудад ордог Европ тивийн ерөнхийлөгчийн засаглалтай улс аль нь вэ? /2 оноо /

A. Герман D. Австрали B. Их Британи E. Канад C. АНУ




42. Бэлчээрийг зохицуулалттай ашиглах аргуудаас холимог арга нь ...................онцлогтой юм. /2 оноо /


43. Аз жаргалын индекс дараах 3 үзүүлэлтийг дундажлан авч үздэг бөгөөд асуултын тэмдгийн оронд орхигдсон ойлголтыг олно уу. /2 оноо /



45. Микронези, Соломон арлууд оршдог энэ бүс нутаг нь 1960- аад оноос худалдаа, аж үйлдвэрийн салбар эрчимтэй хөгжиж байгаа бөгөөд төмрийн хүдэр, чулуун нүүрс, хөнгөн цагаан, тугалга, байгалийн хий, уран, никель, титан, алт, алмазын арвин нөөцтэй. Энд ямар бүс нутгийг дурьдаж байна вэ? /2 оноо /

A. Хойд Африк ба Баруун өмнөд ази B. Хойд Америк C. Зүүн өмнөд Ази ба Номхон далайн өмнөд хэсэг D. ОХУ ба хөрш зэргэлдээ орнууд E. Зүүн Ази

Амьдралдаа сэтгэл хангалуун байгаа байдал

?Байгаль орчны нөлөө

А. Үндэсний нийт орлого B. Нэг хүнд ногдох дотоодын нийт бүтээгдэхүүн C. Хүн амын дундаж наслалт D. Хүн амын өсөлтийн түвшин E. Бичиг үсэг тайлагдсан байдал


�

33. Нуур, тэнгисийн эрэг орчмоор үүсдэг эргээс нуур луу үлээдэг салхийг......................гэнэ. /2 оноо /


34. Г. Меркаллын 1902 онд боловсруулсан газар хөдлөлтийн хүчийг хэмжих I-XII балл шатлал нь газар хөдлөлтийн үед гадарга дээр үүсэх янз бүрийн шинж тэмдэгт тулгуурладаг бол ХI баллын газар хөдлөлтийн үед ямар шинж тэмдэг илрэх вэ? /2 оноо /

A. Мэдрэгдэхгүй, зөвхөн багажинд бүртгэгдэнэ. B. Гудамжинд мэдэгдэнэ, савнаас шингэн цалгина. C. Гэр дотор мэдэгдэнэ, өлгүүртэй зүйлс савлана. D. Цонхны шил харжигнана, сав суулга чахрана. E. Бараг бүх чулуун байгууламж эвдэрнэ, хөрсний шилжилт үүснэ.


A. Тайланд, Ботсван B. Испани, Португал C. Унгар, Иран D. Мавритан, Гамби E. Туркменистан, Тайланд


Арлын нэр дугаар Далайн нэр тэмдэглэгээ Мальдив 1 Номхон a Галапагос 2 Хойд мөсөн b Куба 3 Энэтхэгийн c Шинэ Сибир 4 Атлантын d

А. 1c, 2b, 3d, 4a B. 1a, 2d, 3c, 4b C. 1d, 2a, 3b, 4c D. 1c, 2a, 3d, 4b E. 1с, 2b, 3a, 4d 37. Газрын гадаргын үржил шим бүхий өнгөн хэсгийг хөрс гэнэ. Хөрс үүсэхэд аль нь нөлөөлөх вэ? /2 оноо /

A. Усжуулалт, хөрсний бүтэц B. Эх чулуулаг, хөрсний өнгө C. Уур амьсгал, организм D. Газрын хотгор гүдгэр, агааржуулалт E. Гадаргын байршил, хөрсний үе давхарга

38. Австралийн холбооны улс нь нийт 8 муж улстай бөгөөд зурагт 7-ийн тоогоор тэмдэглэсэн мужийн төв нь Хобарт, нийт 68 401 км2 нутагтай юм. Энэ мужийн нэрийг олно уу. /2 оноо /

А. Тасман B. Шинэ өмнөд Уэльс C. Квинсленд D. Виктори E. Баруун Австрали

201200


�

Хоёрдугаар хэсэг. ТООЦООЛОХ ДААЛГАВАР Санамж: Хоёдугаар хэсэг нь тус бүр нь 4 оноотой 4 даалгавраас бүрдэнэ. Даалгаврын хариуг хариултын хуудсанд дараах байдлаар тэмдэглэнэ үү. Жишээлбэл:




2.1 Монголд зун ирсэн Канадын жуулчинд өнөөдөр агаарын температур 250 С гэдгийг Франгейтын хуваариар хэд гэж ойлгуулах вэ? 2.2 Бразил улсын хүн ам 2012 онд 197 сая, дундаж өсөлт 1.2% бол хүн амын тоо хэдэн жилийн дараа 2 дахин нэмэгдэх вэ? 2.3 1:200 000 масштаб бүхий газарзүйн зурагт тэгш өнцөгт хэлбэртэй ногооны талбай 2x4 см хэмжээтэй зурагдсан бол ногооны талбайн бодит зайг бодож олоорой. 2.4 Чойбалсан хот Х.Ө 480 04/ З.У 1140 30/ оршдог. Тэгвэл экватор дээр нар эгц тусаж байхад үдийн нарны өндөр хэдэн градус, хэдэн минут байхыг бодож олно уу.


�


47. Хөгжиж буй орнуудын хөдөөнөөс хот руу шилжих хөдөлгөөнд нөлөөлдөг түлхэгч гол хүчин зүйл аль нь вэ? /2 оноо /

A. Зай завгүй байдал B. Эрчим хүч, усан хангамжийн дутагдал C. Чимээ шуугиантай орчин D. Өндөр өртөг зардал E. Тайван амьдралын хэв маяг


ТХГН-ийн нэр Ангилал 1. Цамбагарав уул a. Дурсгалт газар 2. Увс нуурын ай сав b. Байгалийн нөөц газар 3. Бурханбуудай c. Байгалийн цогцолборт газар 4. Хөргийн хөндий d. Дархан цаазат газар

А. 1c, 2b, 3a, 4d B. 1c, 2a, 3d, 4b C. 1c, 2a, 3b, 4d D. 1c, 2d, 3b, 4a E. 1c, 2b, 3d, 4a 49. Үндэстэн дамнасан корпораци гэдэг нь олон оронд салбартай томоохон компанийг хэлнэ. Тэгвэл АНУ-ын ҮДК болох Nestle –н төрөлжилт аль нь бэ? /2 оноо /

A. Машин D. Хувцас B. Хүнс E. Ундаа C. Түргэн хоол



Өгөршил

?

Салхины нөлөө

А. Тектоник хөдөлгөөн B. Газар хөдлөлт C. Галт уулшил D. Цунами E. Усны үйл ажиллагаа

1) Египет 2) Ливи 3) Тайланд 4) Туркменистан

a) Триполи b) Бангкок c) Ашхабад d) Кайр

203202

Нийгмийн ухааны хичээлийн даалгавар-2016 Хувилбар-A

�

7. Нийгмийн байр суурь, статусын талаарх зөв бодомжуудыг олно уу? /1 оноо/

A. Нийгмийн байр суурь нь нийгмийн бүтцийн микро тал B. Статус бол тухайн нийгмийн тогтолцоонд хувь хүний эзлэх байр суурь, түүнд хамаарах

эрх, үүргийн цогц C. Хүмүүсийн нийгмийн байр суурь ижил бөгөөд өөрчлөгддөггүй D. A ба B зөв E. Бүгд буруу

8. Ан агнуурын буюу түүвэрлэгчдийн нийгмийн хэв маягт аль шинж хамаарах вэ? /2 оноо/

A. Технологи-анжис B. Технологи-маш энгийн C. Эдийн засаг-арилжаа D. Хөдөлмөрийн хуваарь-нас, хүйс E. B ба D хамаарна

9. Нийгмийн хэв маягуудын онцлог шинжүүдээс зөв хослолыг олно уу? /2 оноо/ A. Технологи-автоматжилт B. Эдийн засаг-гар багаж C. Хөдөлмөрийн хуваарь-арилжаа D. Тэгш бус байдал-нүүдэл E. Баялгийн хуваарилалт – гэр бүлийн институт

10. Нийгмийн даатгал нь заавал ба сайн дурын гэсэн үндсэн хэлбэрүүдтэй байдаг. Тэгвэл сайн дурын даатгуулагчид орохгүйг нь олно уу? /1 оноо/ A. Тодорхой хөдөлмөр эрхлээгүй иргэд B. Хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчид, малчид C. Лангуу түрээслэгч D. Тэтгэвэр авагч E. Хувийн журмаар гадаадад ажиллагсад

11. Хувь хүний үйл ажиллагааг бусад хүмүүс болон нийгмийн эрх, ашиг сонирхолтой нийцүүлэн

чиглүүлж байдаг нь ёс суртахууны нийгмийн аль үүрэгт хамаарах вэ? /1 оноо/ A. Зохицуулах үүрэг B. Төлөвшүүлэх үүрэг C. Танин мэдэхүйн үүрэг D. Үнэлэмж баримжааллын үүрэг E. Ертөнцийг үзэхүйн үүрэг

12. Гэр бүлд, залуучуудад, улс төрийн намд харилцах гэх мэт олон хэлбэр нь өөр өөрийн онцлогтой илэрдэг бөгөөд энэ нь ёс суртахууны харилцааны аль ангилалд хамаарах вэ? /1 оноо/ A. Бүлэгт хандах харилцаа B. Нийгэмд хандах харилцаа C. Хувь хүнд хандах харилцаа D. Үйл ажиллагааны төрлөөс хамаарсан харилцаа E. Тохирох хариулт алга

13. “Африк : Ард түмэн ба соёлын түүх” зохиол нь хэний бүтээл вэ? /1 оноо/ A. Ж.Мёрдок B. У.Самнер C. Э.Тайлор D. Ж.Уатт E. У.Ф. Огборн


�


Санамж: 1. Асуулт даалгавар бүрийг анхааралтай, дуустал уншиж гүйцэтгээрэй. 2. Сонгох даалгавраас зөвхөн нэг хариултыг сонгоорой.

1. “Капитал” /1867-1894/, “Коммунист намын тунхаг” /1848/ зэрэг бүтээлдээ нийгмийн ялгарлын асуудлыг авч үзэж, анги бол үйлдвэрлэлийн хэрэгслийг өмчилж байгаа эсэхээр ялгаатай нийгмийн бүлэг юм гэж үзсэн сэтгэгч аль нь вэ? /1 оноо/ A. Н.Хартманн B. М.Вебер C. К.Маркс D. Н.Смелзер E. Л.Козер

2. Нийгмийн давхраажилтын үндсэн хэмжигдэхүүний нэг болох нэр хүндийн эх сурвалжид аль

нь үл хамаарах вэ? /1 оноо/ A. Ажил мэргэжил B. Онцгой авьяас чадвар C. Олонд танигдсан байдал D. Нийгмийн эрх ашиг E. Үе залгамжлагдсан удам угсаа

3. Дундад зууны үед голчлон зонхилж байсан, нийгэмд эзлэх байр суурь нь угсаа залгамжлах замаар олгогддог, улс төрийн үйл ажиллагаанд оролцох эрхээрээ ялгаатай, эрх зүйн хувьд баталгаажсан, хаалттай давхраажилтын хэв маяг систем аль нь вэ? /1 оноо/

A. Боолчлол B. Каст C. Язгуур D. Анги-бүлэг E. Эрх мэдэл

4. Сурч мэдэх, итгэж бишрэх, дэг журам, нөхөн үржихүй зэрэг хувь хүн болон хамтын сонирхол, хэрэгцээ, үнэлэмжийг хангахад чиглэсэн зохион байгуулалт, нийгмийн үйлдлийн хэм хэмжээ, тогтсон хэлбэрүүдийн цогцыг юу гэж нэрлэдэг вэ? /1 оноо/ A. Нийгмийн институт B. Нийгмийн өөрчлөлт C. Нийгмийн байр суурь D. Нийгмийн ялгарал E. Нийгмийн тэгш бус байдал

5. Төр, засгийн газар хүүхдүүдэд ерөнхий боловсрол олгох үйлчилгээ үзүүлдэг бол төр нь тэдний эцэг, эхийн улсад төлсөн татвараар санхүүждэг. Хүүхдүүдээ боловсролтой иргэн болгохын тулд эцэг, эх сургуультай хамааралтай болж, улмаар сурагчид сургуульд хууль дүрэм мөрдөх, татвараа төлөх соёлд суралцдаг байна. Энэхүү өгөгдөл нь нийгмийг тодорхойлох аль хандлага вэ? /2 оноо/ A. Шалтгаант чанарын хандлага B. Бүтэц-чиг үүргийн хандлага C. Зөрчилдөөний хандлага D. Мөргөлдөөний онол E. A ба D хамаарна

6. Нийгмийн судалгааны аргуудыг тоон ба чанарын арга гэж ерөнхийд нь ангилдаг. Тоон аргад үл хамаарах өгөгдөл аль нь вэ? /1 оноо/ A. Асуулга B. Туршилт C. Ажиглалт D. Сорил /тест/ E. Барим бичгийн агуулгын шинжилгээ

205204


�

21. Ажилгүйдэл 1,0% өсөхөд үйлдвэрлэлийн хэмжээ 2,5% буурдаг болохыг Английн эрдэмтэн

баталжээ. Энэхүү ажилгүйдэл ба ДНБ-ний хоорондох хамаарлыг ................ гэнэ. /1 оноо/ A. Лафферын муруй B.Оукены хууль C. Госсений хууль D. Лоренцын муруй E. Ажилгүйдлийн түвшин

22. Нэмэлт сургалтгүйгээр, өөр мэргэжил эзэмшихгүйгээр ажил олж чадахгүй байгаа үеийн ажилгүйдэл нь: /1 оноо/ A. Бүтцийн ажилгүйдэл B. Улирлын ажилгүйдэл C. Завсрын ажилгүйдэл D. Циклийн ажилгүйдэл E. Аль нь ч биш

23. “Ургац муутай жил үр тарианы үнэ өсөх, нефтийн үнэ өсөхөд бараг бүх бүтээгдэхүүний үнэ дагаж өсдөг нь бидний өдөр тутмын амьдралд мэдрэгддэг бол энэ нь аль инфляци вэ? /2 оноо/ A. Эрэлтийн инфляци B. Зардлын инфляци C. Гипер инфляци D. Мөлхөө инфляци E. Цогио инфляци

24. “Хэрэв та өөрийн хэрэгцээт зүйлс, хувцас хунар, техник, машин, бусад эд зүйлсээ биет байдлаар нь хадгалвал хуучирч муудах, алдах, хоцрогдож хэрэгцээнээс гарах зэрэг эрсдэлтэй байж болно. Иймд мөнгөн хэлбэрт шилжүүлэх нь найдвартай. Гэхдээ инфляцийг бас давхар бодолцох нь зүйн хэрэг. Энэ нь мөнгөний аль үүрэг вэ? /2 оноо/ A. Өртгийн хэмжүүр B. Гүйлгээний хэрэгсэл C. Төлбөрийн хэрэгсэл D. Хуримтлалын хэрэгсэл E. Тохирох хариулт алга

25. Цэгийн оронд тохирох хариултыг олно уу? ................... гэдэг нь заавал төлөх төлбөрийн хэлбэрээр иргэд, аж ахуй нэгжээс хариу төлбөргүйгээр улс, орон нутгийн төсөвт хураадаг мөнгөн хөрөнгийг хэлнэ. /1 оноо/ A. Нийгмийн даатгалын шимтгэл B. Облигаци C. Дифицит D. Албан татвар E. Аль нь ч биш

26. Цэгийн оронд тохирох хариултыг олно уу? Засгийн газраас онцгой албан татварт тансаг

бараа, эсвэл хэрэглээ нь нийгэмд хортой гэж үздэг спиртийн төрлийн ундаа, тамхи, бензин зэрэг бараануудыг хамааруулж байна. Алт олборлох, валютын арилжаа, аж ахуйн нэгжийн бүртгэлээс авах хураамж нь ................... татварт хамаарна. /2 оноо/ A. Шууд татвар B. Шууд бус татвар C. Орон нутгийн татвар D. Хөрөнгийн татвар E. Тохирох өгөгдөл алга

27. Ж.Кейнсийн онолыг эсэргүүцэж хэд хэдэн урсгал гарч ирсэн. “... Гүйлгээнд байгаа мөнгөний хэмжээ болон үнийн түвшний хооронд шууд холбоо байхгүй бөгөөд, зах зээлийн эдийн засаг дахь төрийн идэвхтэй оролцоо нь түүнд зөвхөн хор учруулна” Энэ хэний үзэл санаа вэ? /1 оноо/ A. Ф. Хайек B. Ж. Кейнс C. К. Маркс D. А. Лаффер E. А. Маршал

28. Цэгийн оронд тохирох хариултыг олно уу? Нийт эрэлтийг нэмэгдүүлэх зорилгоор улсын

орлого, зарлагыг өөрчлөх бодлогыг төрийн ............... гэнэ. /2 оноо/ A. Хүүгийн бодлого B. Сангийн бодлого C. Зээлийн бодлого D. Татварын бодлого E. A ба C хамаарна.


�

14. О.Шпенглерийн үзэл санаанд хамаарахыг олно уу? /2 оноо/

A. Соёл бүрт бага нас, өсвөр нас, идэр нас, хөгшрөл бий. B. Нялх балчир хүмүүн төрөлхтний язгуур унаган чанараас аугаа их сэтгэл оюун үүсэн

бүрэлддэг тэр үед соёл төрдөг. C. Аливаа урлаг мөнх бус, ... нот бичсэн хуудас нь үлдэж болох боловч Рембрандтын зурсан

сүүлчийн хөрөг, Моцартын зохиосон хөгжмийн сүүлчийн аялгуу байхгүй болох өдөр ирнэ. D. Зөвхөн A ба B E. A, B, C хамаарна.

15. Соёлыг олон янзаар ангилж болдог. Тэгвэл олон улсын соёл, улс үндэсний соёл гэсэн

ангилал нь: /1 оноо/ A. Соёлын түвшин B. Соёлын бүсчлэл C. Соёлын үнэ цэнэ D. Соёлын диверсификаци E. Соёлын шинэчлэл

16. Тухайн үндэстний соёлын амин сүнс нь юу вэ? /1 оноо/ A. Үндэстний хэл B. Мэдлэг ухаан C. Хэм хэмжээ D. Өв уламжлал E. Бэлгэ тэмдэг

17. Соёлыг хүмүүст амьдралын үйл ажиллагааны хэв загваруудаас сонгох боломж бүрдсэн

эсэхээс хамаарч хэрхэн ангилдаг вэ? /1 оноо/ A. Нэг хэв загварын болон олон хэв загварын соёл B. Ардын, сонгодог, нийтийн соёл C. Зонхилогч, дэд, сөрөг соёл D. Олон улсын соёл, улс үндэсний соёл E. Сонгомол, бага, хээнцэр соёл

18. Дараах бодомжуудад дүн шинжилгээ хийнэ үү? /Бурууг олно уу?/ /2 оноо/ A. Амьдралын нөхцлөө сайжруулах, материаллаг хэрэгцээгээ хангах, өөрийгөө илэрхийлэх,

хөгжүүлэх, баялаг бүтээх, зорилготой амьдрах зэрэг хэрэгцээнүүдээс аль нэг нь хасагдаж үгүй болно гэж байхгүй.

B. Соёлын хамгийн доод түвшин нь материаллаг хэрэгцээ юм. C. Соёлын дунд түвшин нь өөрийгөө илэрхийлэх, хөгжүүлэх хэрэгцээ юм. D. Оюуны хэрэгцээ, бүтээн туурвих хэрэгцээ бол соёлын дээд түвшин юм. E. Өөрийгөө хөгжүүлэх хэрэгцээ бол хувь хүний хэрэгцээ бус, харин нийгмийн хэрэгцээ юм.

19. Судлаачид урлаг хэмээх ойлголтын агуулгыг олон янзаар авч үздэг. Монголчууд “Алтан

гартай эмч”, “Дархан хүн бурхан ухаантай” мэтчилэн ярилцдаг. Энэхүү өгөгдөл нь урлагийг тайлбарлах аль хандлага вэ? /2 оноо/ A. Хүний бүтээсэн зүйлсийн ур хийц, дизайн B. Хүн ямар нэг ур чадварыг төгс эзэмшсэн байдал C. Бодит байдлыг уран сайхны аргаар дүрслэх хэлбэр D. A ба C хамаарна. E. A, B, C хамаарна

20. “Сайн үйл, эрх чөлөө, шударга ёсыг ямар ч ард түмэн эрхэмлэдэг. Түүнчлэн ёс заншил, хууль

дүрэмгүй нийгэм гэж байдаггүй” Энэ нь: /2 оноо/ A. Үнэлэмж B.Үнэлэмжийн баримжаа C. Үнэлгээ D. Үнэт зүйл E. Тохирох хариулт алга

207206


�

36. Энэ үед улс оронд өөр жижиг намууд оршдог боловч тэд сонгуульд ялж, засгийн эрх мэдлийг

авах боломжгүй байдаг бөгөөд сонгуульд нэг нам нь ялахад нөгөө нь сөрөг хүчин болж харилцан засгийн эрх мэдлийг авч хэрэгжүүлдэг тогтолцоо юм. Жишээ нь: АНУ, Их Британи улсууд. Энэ нь: /2 оноо/ A. Нэг намын тогтолцоо B. Хоёр намын тогтолцоо C. Олон намын тогтолцоо D. Манлайлагч намын тогтолцоо E. Тохирох өгөгдөл алга

37. Зарим улс орнуудад 21, 22 наснаас сонгуульд санал өгөх эрх эхэлдэг бол Монгол улсад 18 насанд хүрсэн эрх зүйн чадамж бүхий иргэд сонгуульд санал өгөх эрхтэй байдаг. Энэ нь улс төрийн сонгуулийн эрхийн аль шалгуур вэ? /2 оноо/ A. Сонгох эрхийн шалгуур B. Сонгогдох эрхийн шалгуур C. Төрийн албаны шалгуур D. Төрийн жинхэнэ албаны шалгуур E. Эдгээрээс өөр

38. 2008 оны парламентын сонгуульд Монгол улсын иргэн Бат-Аригун Ардчилсан намаас нэр дэвшин сонгуульд өрсөлдөж, улмаар тойрогтоо өрсөлдөгчөөсөө илүү олон санал авч, Монгол улсын Их хурлын гишүүн болсон. Энэ нь сонгуулийн аль тогтолцоонд хамаарах вэ? /1 оноо/ A. Дийлэнх олонхийн B. Хувь тэнцүүлэх тогтолцоо C. Холимог тогтолцоо D. Пропорциональ тогтолцоо E. Тохирох өгөгдөл алга

39. “Ардчилалд олон сул тал бий. Гэхдээ түүнд нэг давуу тал бий. Одоог хүртэл хэн ч ардчиллаас дээр, давуу сайн зүйлийг бий болгоогүй” гэж хэн хэлсэн бэ? /1 оноо/ A. А.Линкольн B. К.Поппер C. У.Черчилль D. Т.Жефферсон E. А.Сахарев

40. Шууд ардчиллын хэлбэрт олон давуу талууд бий. Илүүц зүйлийг олно уу? /2 оноо/

A. Аливаа асуудлаар бүх иргэд саналаа илэрхийлэх боломжтой. B. Хэн нэгэн нь хэтэрхий их эрх мэдэл эдлэхээс сэргийлдэг. C. Иргэдийн улс төрийн идэвх, сонирхол өсдө.г D. Төрийн бодлого, шийдвэр боловсруулахад их хугацаа шаарддаг, цаг алдах явдал гардаг. E. Тохирох өгөгдөл алга.

41. Төв аймгийн мэргэжлийн сургалт үйлдвэрлэлийн сургуулийн багш Доржпүрэв төрийн албан

тушаалын аль ангилалд хамаарах вэ? /2 оноо/ A. Улс төрийн алба B. Төрийн захиргааны алба C. Төрийн тусгай алба D. Төрийн үйлчилгээний алба E. Тохирох өгөгдөл алга


�

29. Эдийн засгийн өсөлтийн талаарх дараах ойлголтуудыг зөв харгалзуулна уу? /2 оноо/

1 Бодит ДНБ-ний өсөлт a Тухайн улсын иргэдийн амьдралын

түвшинг харуулна. 2 Нэг хүнд ногдох ДНБ-ний өсөлт b ДНБ тайлан − ДНБ суурь

ДНБ суурь × 100%

3 Эдийн засгийн өсөлт буюу ДНБ-ний өсөлтийн хурд

c Тухайн улсын эдийн засгийн чадавхийг харуулна.

A. 1a, 2b, 3c B. 1b, 2a, 3c C. 1b, 2c, 3a D. 1c, 2b, 3a E. 1c, 2a, 3b

30. Өнгөрсөн 100 жилд дэлхийн улс орнууд зөвхөн эдийн засгийн өсөлтөөр хөгжлийг төсөөлж

байсан бол орчин үед хүний хөгжлийн үзүүлэлтийг чухалчилдаг болсон. Үүний нэг илрэл болох “Амьдралын чанарын индекс”-г хэн боловсруулсан бэ? /1 оноо/ A. Д. Моррис B. М.Фридман C. Ф.Хайек D. А.Маршал E. Эдгээрээс өөр

31. Ноёрхлыг иргэд эерэгээр үнэлж, хүлээн авах, удирдуулах, захирагдахыг хүлээн зөвшөөрөх

явдлыг улс төрийн шинжлэх ухаанд юу гэж нэрлэдэг вэ? /1 оноо/ A. Засаглалын хэмжигдэхүүн B. Засаглалын механизм C. Засаглалын нөөц D. Засаглалын легитим шинж E. Аль нь ч биш

32. Аль нь зөв бодомж вэ? Эдийн засгийн нөөц гэдэг бол ............. /2 оноо/ A. Засаглалд ач холбогдол бүхий мэдлэг, мэдээлэл, шинжлэх ухаан, боловсролын

байгууллагууд, хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл B. Улс төрийн бодлого хэрэгжүүлэх явцад засаглагч өөрийг нь дэмжинэ хэмээн тооцон

найдаж байдаг нийгмийн бүлэг, давхраа C. Хүчний байгууллага болон, тусгайлан бэлтгэгдсэн хүмүүс D. Материаллаг, соёл, мэдээллийн болон бусад нөөцийг бүтээдэг хүмүүс E. Үйлдвэрлэл, хэрэглээнд шаардлагатай материаллаг үнэт зүйл, мөнгө санхүү, техник

технологи, газар нутаг, ашигт малтмал

33. Улс төрийн тогтолцооны чиг үүргийн асуудлыг нарийн судалж, оролтын ба гаралтын чиг үүргүүдийг тодорхойлсон судлаач хэн бэ? /1 оноо/ A. Т.Парсонс B. Р.Мертон C. Г.Спенсер D. Г.Алмонд E. М.Вебер

34. Улс төрийн тогтолцоог бүтэц чиг үүргийн талаас нь авч үзвэл сонирхлыг илэрхийлэх, нэгтгэх,

хэрэгжүүлэх үйл ажиллагаа хэмээн тодорхойлдог. Тэгвэл сонирхлын хэрэгжилтийг хангадаг байгууллага аль нь вэ? /1 оноо/ A. Улс төрийн намууд B. Сонирхлын бүлгүүд C. Шахалтын бүлгүүд D. Төрийн бус байгууллага E. Төр

35. Цэгийн оронд тохирох хариултыг олно уу? ....................... гэдэг нь хувийн улс төрийн байр суурин дээр тулгуурлан улс төрийн намын үзэл суртлыг зөвшөөрч, намд элссэн хувь хүн юм. Энэ нь: /1 оноо/ A. Дэмжигч B. Төрийн албан хаагч C. Намын гишүүн D. Улс төрийн албан хаагч E. Төрийн жинхэнэ албан хаагч

209208


�

47. Газар болон түүнээс салган ашиглах боломжгүй эд юмсыг юу гэж нэрлэдэг вэ? /1 оноо/ A. Эдийн эрх B. Оюуны үнэт зүйл C. Хөдлөх хөрөнгө D. Үл хөдлөх хөрөнгө E. Өв залгамжлах эрх

48. Аль нь буруу бодомж вэ? /2 оноо/ A. Төр, байгууллага, иргэн нь өөрийн өмчтэй байх, түүнийгээ чөлөөтэй ашиглаж, эзэмшиж,

захиран зарцуулах эрхтэй. B. Хүсэл зоригийн дагуу эрх, эд юмсыг хууль ёсоор мэдэлдээ байлгаж арчлан хамгаалж

байхыг эзэмших эрх гэнэ. C. Хувийн өмч нь иргэний болон дундын гэсэн хэлбэртэй. D. Хөрөнгө нь эд хөрөнгө ба эдийн бус хөрөнгө хэмээн ангилагддаг. E. Монгол улсад зөвхөн нийтийн болон холимог өмчийн хэлбэрүүд оршдог.

49. Иргэдэд цалин хөлс олгож буй байгууллага нь хуульд заасан хувь хэмжээгээр авч, татварын

албанд шилжүүлдэг. Энэ нь татвар төлөх аль хэлбэр вэ? /1 оноо/ A. Байгууллага суутгах хэлбэр B. Иргэн өөрөө төлөх хэлбэр C. Декларацийн арга D. Кадастрын арга E. Тохирох өгөгдөл алга

50. Лангуугаар худалдаа эрхэлдэг иргэд 2 метр лангуунд 1 сардаа 6000 төгрөгийн татвар төлдөг ба энэ нь 1 өдөрт 200 төгрөгийн татвар төлнө гэсэн үг юм. Энэ нь татвар ногдуулах аль аргачлал вэ? /2 оноо/ A. Патентаар татвар төлөх B. Жишгээр татвар төлөх C. Кадастрын арга D. Бэлэн бус буюу суутгалын арга E. Тохирох өгөгдөл алга

51. Олон улсын эрх зүйн хэм хэмжээг хэрхэн ангилдаг вэ? /1 оноо/ A. Императив ба диспозитив B. Экстенсив ба интенсив C. Прогрессив ба регриссив D. Интеграцчилал ба деспотизм E. Тохирох өгөгдөл алга

52. Олон улсын харилцааны субъектэд аль нь хамаарах вэ? /2 оноо/ A. Бүрэн эрхт улс /Анхдагч/ B. Хараахан тусгаар тогтноогүй улс /Үүсмэл/ C. Тусгаар тогтнолынхоо төлөө тэмцэж буй үндэстэн D. Зарим тохиолдолд хувь хүн E. Дээрх бүгд хамаарна.


�

42. Монгол улсын засгийн газрын агентлагуудыг чиг үүргээр нь хэрэгжүүлэгч болон тохируулагч агентлаг гэж ангилна. Эдгээрээс аль нь тохируулагч агентлаг вэ? /2 оноо/ A. Хүүхдийн төлөө газар B. Мэргэжлийн боловсролын газар C. Төмөр замын удирдах газар D. Шударга өрсөлдөөн хэрэглэгчийн төлөө газар E. Тохирох хариулт алга

43. 1992 оны Монгол улсын үндсэн хуульд зааснаар иргэний журамт үүрэгт хамааралгүй нь аль вэ? /1 оноо/ A. Сурч боловсрох B. Хөдөлмөрлөх C. Эрүүл мэндээ хамгаалах D. Үр хүүхдээ өсгөн хүмүүжүүлэх E. Байгаль орчноо хамгаалах

44. 1992 оны шинэ Үндсэн хуулийн 3-р бүлэгт Монгол улсын Ерөнхийлөгчийн тухай заасан. Доорх өгөгдөлүүдээс аль нь алдаатай вэ? /2 оноо/ A. Монгол улсын Ерөнхийлөгч бол төрийн тэргүүн, Монголын ард түмний эв нэгдлийг

илэрхийлэгч мөн. B. Ерөнхийлөгчийг зөвхөн нэг удаа улируулан сонгож болно. C. Улсын Их хуралд суудал бүхий нам дангаараа буюу хамтран Ерөнхийлөгчид тус бүр нэг

хүний нэр дэвшүүлнэ. D. Ерөнхийлөгчийн бие, өргөө, унаа халдашгүй дархан байна. E. Ерөнхийлөгч засгийн газарт ажлаа хариуцна.

45. Дараах ойлголтуудыг зөв харгалзуулна уу? /2 оноо/

1 Улсын их хурал a Хүний эрхийг зөрчсөн тухай

нэхэмжлэлийг хянан шийдвэрлэх, зөрчигдсөн эрхийг сэргээх, хохирлыг нөхөн төлүүлэх

2 Засгийн газар b Хүний эрхийн талаарх хууль тогтоомж, олон улсын гэрээний биелэлтийг хангах, үр дүнг УИХ, НҮБ-д тогтмол тайлагнах

3 Шүүх c Хууль тогтоох замаар хүний эрхийг хангах бодлого, эрх зүйн орчин бүрдүүлэх

A. 1c, 2a, 3b B. 1c, 2b, 3a C. 1b, 2c, 3a D. 1b, 2a, 3c E. 1a, 2b, 3c

46. Монгол улсын хуулийн байгууллагууд нь тус тусын үйл ажиллагааны чиглэлтэй байдаг. “Гэмт

хэрэг, зөрчлийг шалгах, нийгмийн дэг журмыг хангах” нь аль байгууллагын үйл ажиллагаа вэ? /1 оноо/ A. Прокурорын байгууллага B. Шүүх байгууллага C. Өмгөөллийн байгууллага D. Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх байгууллага E. Цагдаагийн байгууллага

211210


�0

ХОЁРДУГААР ХЭСЭГ

Санамж: 1. Энэ хэсэг сонгох даалгавар биш тул харгалзааг зөв тогтоож хариуг бөглөөрэй.

2. Зөв харгалзуулсан хариулт бүр нэг оноотой. 2.1 Доорх өгөгдлийг зөв харгалзуулна уу. a Цалин 1 Газрын эздийн орлого b Зээлийн хүү 2 Капиталын орлого c Түрээсийн төлбөр 3 Аж ахуйн нэгжийн эздийн орлого d Ашиг 4 Ажиллагчдын орлого e Үндсэн хөрөнгийн элэгдэл хорогдлын

шимтгэл 5 Мөнгө зээлдүүлэгчдийн орлого

2.2 Доорх өгөгдлийг зөв харгалзуулна уу. a Эрх зүйн соёл 1 Иргэний оролцоо, төрд тавих хяналт,

шударга сонгууль гэх мэт b Экологийн соёл 2 Ахуйн хэрэглээ, эдийн засгаа хэмнэх

чадвар гэх мэт c Ахуйн соёл 3 Тодорхой, эмх цэгцтэй сэтгэх, аливаа

асуудлыг үндэслэх, шүүн тунгаах гэх мэт

d Сэтгэлгээний соёл 4 Байгаль орчинтой зөв харьцах, хайрлан хамгаалах гэх мэт

e Улс төрийн соёл 5 Бусдын эрхийг хүндэтгэх, хуулийн өмнө тэгш эрхтэй байх гэх мэт

2.3 Доорх өгөгдлийг зөв харгалзуулна уу. a Төсвийн хомсдол 1 Ямар нэгэн үйл ажиллагаанаас орлого

олж байгаа иргэн, ААН-ээс авах татвар b Улсын өр 2 Төсвийн орлогоос зарлага давах

тохиолдол c Шууд татвар 3 Төсвийн зарлагаас орлого давах

тохиолдол d Шууд бус татвар 4 Хэд хэдэн жилээр хуримтлагдсан

төсвийн хомсдол e Төсвийн илүүдэл 5 Тодорхой төрлийн үйл ажиллагаа

явуулж байгаа хүмүүс, ААН-ээс авах татвар

2.4 Доорх өгөгдлийг зөв харгалзуулна уу. a Валютын хөвөгч ханш 1 Валютын ханш нь гадаадын мөнгөний

эрэлт, нийлүүлэлтээр тодорхойлогдож байдаг бөгөөд ханш нь чөлөөтэй өсөж, буурч байж болно.

b Валютын тогтмол ханш 2 Төв банк өөрийн валютын нөөцөөс зардал гарган валютыг худалдан авна

c Валютын девальваци 3 Чөлөөтэй өсөж буурдаггүй валютын ханш

d Валютын интервенц 4 Төв банкнаас валютын арилжааны ханшийг өсгөх

e Валютын ревальваци 5 Валютын тогтсон өртгийг төрөөс бууруулах


�

53. Нөгөө эвсэлтэй тэмцэлдэх, боломжтой бол устгахыг оролдох, өөрийн хүчийг байнга

нэмэгдүүлэхийг оролддог. Нөгөө эвслийн гишүүнийг өөртөө татах, гишүүнээ алдахгүй байх зэрэг тактикууд нь олон улсын харилцааны аль туйл вэ? /1 оноо/ A. Нэг туйлт тогтолцоо B. Хоёр туйлт тогтолцоо C. Гурван туйлт тогтолцоо D. Олон туйлт тогтолцоо E. Unipolar тогтолцоо

54. Одоо Монгол улс дэлхийн 140 гаруй оронтой дипломат харилцаатай. Тэгвэл 1921 оны 11-р сарын 5-нд Монгол улстай хамгийн анх дипломат харилцаа тогтоосон болон, 1963 оны 1-р сарын 23 нд барууны өндөр хөгжилтэй орнуудаас дипломат харилцаа тогтоосон улс орон аль вэ? /2 оноо/ A. Хятад, АНУ B. Япон, Франц C. Солонгос, Герман D. Энэтхэг, Испани E. ЗХУ /Одоогийн Оросын холбооны улс/, Их Британи ба Умард Ирландын Нэгдсэн Вант улс

55. Анх 1975 онд Хельсинкт болсон бага хурал дээр Францын ерөнхийлөгч Жискар де Эстен,

ХБНГУ-ын канцлер Гельмут Шмидт нар тохиролцон 1975 оны 11-р сард Францын Рамбуйед “Их долоо”-ийн /1997 оноос “Их найм”/ уулзалт эхэлсэн түүхтэй. “Их найм”-д багтдаг орнуудыг зөв жагсаасан нь аль вэ? /1 оноо/ A. АНУ, Британи, ХБНГУ, Хятад, Япон, Энэтхэг, ОХУ, Канад B. АНУ, ХБНГУ, Япон, Канад, Испани, Франц, Итали, ОХУ C. АНУ, Британи, Франц, Итали, ХБНГУ, Япон, Канад, ОХУ D. Хятад, ОХУ, АНУ, Британи, Итали, Канад, Япон, Франц E. Япон, ОХУ, АНУ, Британи, Испани, Канад, Франц, ХБНГУ

56. Монгол улсын гадаад бодлогын хэд хэдэн зарчмууд бий. “Гадаад харилцаа, хамтын

ажиллагаандаа нөөц бололцоог аль болох бүрэн дайчлан зохион байгуулах шаардлага” нь аль зарчим бэ? /1 оноо/ A. Олон тулгуурт байх B. Идэвхтэй байх C. Тэнцвэртэй байх D. Үндэсний эрх ашигт нийцсэн байх E. Тохирох өгөгдөл алга

213212

Нийгмийн ухааны хичээлийн даалгавар-2016 Хувилбар-B

�

7. Нийгмийн статусын талаарх зөв бодомж аль вэ? /2 оноо/

A. Тухайн хүний хичээл чармайлтаар олж авсан байр суурийг олдмол статус гэдэг. B. Хүмүүсийн нийгмийн байр суурь нь өөр бөгөөд өөрчлөгдөж байдаг. C. Нийгмийн байр суурь нь тухайн нийгмийн тогтолцооныхоо бусад бүрдэл хэсэг, онцлогтой

уялдаж байдаг. D. Дундаж наслалт 35 байх үеийн 16 настай хүний нийгмийн статус өнөөдрийн 16 настны

байр сууриас их өөр байжээ. E. Дээрх бүгд зөв

8. Тариалан, мал аж ахуйн нийгмийн хэв маягийн онцлог шинж аль нь вэ? /2 оноо/

A. Гар багаж B. Илүүдэл бүтээгдэхүүн C. Нас, хүйс, чадвар D. 150-3000 орчим хүн амтай E. Дээрх бүгд хамаарна.

9. Нийгмийн хэв маягуудын онцлог шинжүүдээс буруу холбоосыг олно уу? /2 оноо/ A. Ан агнуур, түүврийн нийгэм-нүүдэл B. Тариалан, мал аж ахуйн нийгэм-хагас нүүдэл C. Хөдөө аж ахуйн нийгэм-нүүдэл, жижиг суурин D. Аж үйлдвэржсэн нийгэм-мега хотууд E. Буруу өгөгдөл алга

10. Нийгмийн халамжийн үйлчилгээ нь нийгмийн хөгжлийн үйлчилгээ ба халамжийн үйлчилгээ гэсэн хоёр төрөлтэй. Нийгмийн хөгжлийн үйлчилгээнд хамаарах нь аль вэ? /1 оноо/ A. Боловсрол эзэмшихэд туслах B. Эрүүл мэндийн үйлчилгээнд хамрагдах боломжийг нэмэгдүүлэх C. Олон нийтийн оролцоонд түшиглэсэн халамжийн үйлчилгээ D. Зөвхөн A ба B хамаарна. E. Аль нь ч биш.

11. Ёс суртахууныг өөриймшүүлсний үр дүнд хүмүүс өөрийн үйлдэл, үйл ажиллагаагаа хянаж удирдаж байдаг нь ёс суртахууны нийгмийн аль үүрэг вэ? /1 оноо/ A. Төлөвшүүлэх үүрэг B. Зохицуулах үүрэг C. Танин мэдэхүйн үүрэг D. Үнэлэмж баримжааллын үүрэг E. Тохирох өгөгдөл алга

12. Ахмад настан, хүүхэд, эмэгтэй хүн, хөгжлийн бэрхшээлтэй хүмүүстэй харилцах нь мөн л өөр өөрийн онцлогтой байдаг нь ёс суртахууны аль харилцаанд хамаарах өгөгдөл вэ? /1 оноо/ A. Хувь хүнд хандах харилцаа B. Бүлэгт хандах харилцаа C. Нийгэмд хандах харилцаа D. Үйл ажиллагааны төрлөөс хамаарсан харилцаа E. Тохирох өгөгдөл алга

13. 1871 онд “Эртний соёл” бүтээлийг туурвисан антропологич хэн нь вэ? /1 оноо/ A. Ж.Мёрдок B. Э. Тайлор C. У.Ф.Огборн D. И. Кассирер E. К.Ясперс


�



1. “Анги, статус, нам” /1920/ бүтээлдээ давхраажилтын асуудлыг хөндөж, давхраажилтын судалгаанд статусын бүлэг, намын ялгарлын асуудлыг судлан, ангийн ялгаралд өмчөөс гадна орлого, эрхэлж буй ажил мэргэжил гэсэн эдийн засгийн бусад хүчин зүйлс чухал гэж үзсэн сэтгэгч аль нь вэ? /1 оноо/ A. М.Вебер B. К.Маркс C. Г.Спенсер D. Т.Парсонс E. Ф.Энгельс

2. Социологич М.Веберийн үзлээр нийгмийн давхраажилтын үндсэн хэмжигдэхүүнд аль нь үл

хамаарах вэ? /1 оноо/ A. Эд баялаг B. Эрх мэдэл C. Нэр хүнд D. Боловсрол E. Энд тийм зүйл алга

3. Шашны номлол хийгээд эрх зүйн хэм хэмжээгээр тогтоогддог ялгарал биш бөгөөд ялгаа нь

материаллаг баялгийн хэмжээ, эрхэлж буй ажил мэргэжлээр тодорхойлогддог, аж үйлдвэржилтийн харилцааны үр дүнд тогтсон, эдийн засгийн баялгийн ялгаанаас үүдэлтэй, харьцангуй нээлттэй буюу хувийн байр сууриа өөрчлөх боломжтой давхраажилтын хэв маяг аль нь вэ? /1 оноо/ A. Боолчлол B. Каст C. Язгуур угсаа D. Анги-бүлэг E. Эрх мэдэл

4. Нийгэмд өрнөж буй бүхий л үйл явцыг бус харин нийгмийн бүтэц, хэм хэмжээ, үйл байдлын

өргөн далайцтай, суурь өөрчлөлтүүдийг илэрхийлдэг ойлголт аль нь вэ? /1 оноо/ A. Нийгмийн институт B. Нийгмийн өөрчлөлт C. Нийгмийн байр суурь D. Нийгмийн ялгарал E. Нийгмийн тэгш бус байдал

5. Нийгэм бол хүмүүсийн хоорондын зохион байгуулалттай, олон хэв маяг бүхий харилцан үйлдлүүд дээр тогтдог. Иймд хүмүүсийн өдөр тутмын амьдралд илүүтэй анхаардаг. Энэ нь нийгмийг тодорхойлогч аль хандлагын үзэл санаа вэ? /2 оноо/ A. Зөрчилдөөний хандлага B. Харилцан үйлдлийн хандлага C. Бүтэц чиг үүргийн хандлага D. Ангич хандлага E. Институтын хандлага

6. Нийгмийн судалгааны чанарын аргад хамаарахыг олно уу? /1 оноо/ A. Ажиглалт B. Ярилцлага C. Сурвалжлага D. Кейс /тохиолдол/ E. Дээрх бүгд хамаарна.

215214


�

21. Цэгийн оронд тохирох хариултыг олно уу? Эдийн засагт зарим салбаруудын эзлэх хувийн

жин нэмэгдэж байхад зарим нь буурч байдаг. Энэ нь зарим мэргэжлийн эрэлт өсөж байхад зарим нь буурна гэсэн үг. Хэрэв томоохон уурхай хаагдлаа гэхэд ажлаа алдсан уурхайчид мэргэжлийн ажил олоход хэцүү. Өөр мэргэжил эзэмшихэд хугацаа их шаардагдана. Уг шалтгаанаар үүссэн ажилгүйдлийг ............... гэнэ. /1 оноо/ A. Шилжилтийн ажилгүйдэл B. Бүтцийн ажилгүйдэл C. Улирлын ажилгүйдэл D. Мөчлөгийн ажилгүйдэл E. Циклийн ажилгүйдэл

22. Хүнд авч байгаа цалингийн хэмжээ, ажлын байрны нөхцөл, хөдөлмөр хамгаалал таалагдаагүйгээс ажлаа өөрчлөх, эсвэл мэргэжил, амьдрах газар, орчноо солих шаардлага гарч болдог. Тэрээр тохирох ажил эрж олох хүртэл хэсэг хугацаанд ажилгүй байж болно. Энэ нь: /1 оноо/ A. Мөчлөгийн ажилгүйдэл B. Улирлын ажилгүйдэл C.Шилжилтийн ажилгүйдэл D. Байнгын ажилгүйдэл E. Тохирох хариулт алга

23. 𝑀𝑀𝑀𝑀 > 𝑃𝑃𝑃𝑃𝑃𝑃𝑃𝑃𝑇𝑇𝑇𝑇 томьёоллын үед эдийн засагт аль нөхцөл үүсэх вэ? /2 оноо/

A. Эдийн засагт мөнгөний илүүдэл бий болж, мөнгө үнэ цэнээ алдаж, улмаар инфляци үүснэ. B. Мөнгөний хомсдол бий болж нийт эрэлт буурна. C. Мөнгөний тоо үйлдвэрлэсэн бараа үйлчилгээ тэнцэж, эдийн засаг тогтвортой болно. D. B ба C нөхцөл үүснэ. E. Тохирох өгөгдөл алга.

24. Цэгийн оронд тохирох хариултыг олно уу? Хүмүүст бүх барааг худалдан авч болдог тодорхой

нэг барааг төлөөлөл болгон ашиглах шаардлага бий болжээ. Жишээ нь: Эртний Грек, Ром, Славянд мал, Скандинавын орнуудад ангийн арьс, Хятадад давс, Монголд цай энэ үүргийг гүйцэтгэж байжээ. Эдгээр барааг ............ гэнэ. /2 оноо/ A. Эквивалент бараа B. Депозит мөнгө C. Банкнот D. Вексель E. Облигаци

25. Монгол улсын төсвийн орлого нь урсгал ба тусламжийн орлогоос бүрддэг. Урсгал орлогын

бүрэлдэхүүн болох татварын бус орлогод хамаарахыг олно уу? /1 оноо/ A. Орлогын албан татвар B. Өмчийн татвар C. Онцгой албан татвар D. Нийгмийн даатгалын орлого E. Хүү, торгуулийн орлого

26. Энэхүү татвар хураалтын гол санаа нь шууд ба шууд бус татварын аль аль нь биш бөгөөд орлогоос тодорхой хувиар тооцож төлдөггүй, харин худалдан авагч бүрт ижил хэмжээний мөнгө ногдуулдаг онцлогтой юм. Жишээ нь: Цэвэрлэгч сардаа 150 000 төгрөг, банкны ажилтан сард 1 500 000 төгрөг авдаг гэж үзье. Тэд хоёулаа сардаа 100 000 төгрөгөөр хүнсний бараа худалдан авсан бол хүнсний барааны жижиглэнгийн татвар 10% үед цэвэрлэгч сардаа 10 000 төгрөг /орлогын 6,6 %/, банкны ажилтан мөн л 10 000 төгрөг /орлогын 0,66%/ төлнө. Энэ нь: /2 оноо/ A. Пропорциональ зарчим B. Прогрессив зарчим C. Регрессив зарчим D. Хувь тэнцүүлэх зарчим E. Кадастрын арга

27. Цэгийн оронд тохирох хариултыг олно уу? Гүйлгээнээс мөнгө татах буюу мөнгөний нийлүүлэлтийг бууруулах бодлогыг ................. гэнэ. /1 оноо/ A. Мөнгөний тэлэх бодлого B. Мөнгөний хумих бодлого C. Татварын бодлого D. Сангийн бодлого E. A ба D хамаарна.


�

14. Соёл судлаач Эрнст Кассирерын үзэл санаанд аль өгөгдөл хамаарах вэ? /2 оноо/

A. Соёл нь хэл, бичгийн хэл, урлаг, шинжлэх ухаан гэх мэт янз бүрийн бэлгэ тэмдгүүдийн нэгдэл юм.

B. Хүн бол бэлгэ тэмдгүүдийг бүтээдэг амьтан мөн. C. Хүний бие бол дохиоллын шинжийг агуулсан байдаг. D. Мэдлэг бол соёлын цөм мөн. E. Зөвхөн A ба B хамаарна.

15. Монголд социализмын үед үзэл суртлыг хүчээр тогтвортой барьж байсан ба улмаар

ардчилалд шилжсэнээр түүний үнэт зүйлс хэвшиж, хуучин зан суртахууны үнэлэмж задрахад хүрсэн. Жишээ нь: Гэр бүл салалт ихэсчээ. Энэ нь: /2 оноо/ A. Табу /Туйлын хориг/ B. Соёлын интеграцчлал C. Соёлын нэгдэл D. Соёлын гажилт E. Тохирох өгөгдөл алга

16. Соёлыг ардын, сонгодог, нийтийн соёл гэж ангилсан нь юуг баримталсан ангилал вэ? /1 оноо/

A. Хэн бүтээж байна, ямар түвшний соёл байна гэдгээс нь хамааруулж B. Хэвтээ чиглэлийн ангилалаар нь C. Соёлын зорилго, бүтцээр нь D. Зохиогчдоор нь E. Соёлын түвшингээр нь

17. Сөрөг соёлын жишээнд хамаарахыг олно уу? /1 оноо/ A. Мансуурах бодисын хэрэглээ B. Нийгмийн эмзэг хэсэг, хүүхэд хөгшидтэй харгис хэрцгий харилцах C. Хүрээлэн буй орчинд хор хөнөөл учруулах D. Хулгай E. Дээрх бүгд хамаарна.

18. Дараах бодомжуудад дүн шинжилгээ хийнэ үү? /Бурууг олно уу?/ /2 оноо/ A. Нэг хэв загварын соёл нь хаалттай байдаг. B. Олон хэв загварын соёл нь дотооддоо онцлог ялгаа бүхий соёлуудаас бүрэлддэг. C. Олон хэв загварын соёл нь гадны соёлын элементүүд нэвтрэн шингэх боломж хомс D. Социализмын үед Монголд нэг хэв загварын соёл байсан. E. Алдаатай бодомж алга

19. Орчин үеийн олон улсын соёлын бодлогын чиглэлд аль нь хамаарах вэ? /2 оноо/

A. Соёлын зорилго, хөгжлийн хандлагыг хүний хөгжилд чиглүүлэх B. Соёлын үйл ажиллагаанд хүн бүрийн оролцоог хангах C. Угсаатны бүлгүүдийн соёлын өвийг хадгалах, хамгаалах D. Аль болох нээлттэй байлгах E. Дээрх бүгд

20. Бид аливаа үйл явдал, үзэл санааг дэмжих, шүүмжлэх, магтах зэргээр янз бүрээр үнэлж,

дүгнэж байдаг. Тухайлбал өөрийнх нь үйлдлийг нийтийн үнэлэмжид нийцэж байна уу, үгүй юу гэдгийг шүүн тунгаана гэсэн үг. Энэ нь: /2 оноо/ A. Үнэлгээ B. Үнэт зүйл C. Үнэлэмж D. Үнэлэмжийн баримжаа E. Үнэт чанар

217216


�

35. Олон нам байхын ач холбогдолд хамаарахгүй зүйл аль нь вэ? /2 оноо/

A. Олон ургальч үзлийг дэмждэг. B. Олонхийн дэмжлэг авсан улс төрийн нам засаглалыг хэрэгжүүлдэг. C. Цөөнхийн дэмжлэг авсан нам нь эрх баригч намыг хянаж ажилладаг. D. Нэг нам ноёрхох боломжийг олгодог. E. Засаглалын тэнцвэрийг хадгалах нөхцөл бүрддэг.

36. Хуучин ЗХУ болон социалист гэгдэж байсан орнууд, тухайлбал 1921-1990 онд Монгол улсад намын аль тогтолцоо оршиж байсан бэ? /1 оноо/ A. Нэг намын тогтолцоо B. Хоёр намын тогтолцоо C. Олон намын тогтолцоо D. Хоёр ба түүнээс дээш намын систем E. Тохирох хариулт алга

37. Энэ нь намуудаас нэр дэвшигчдийн нэрийн жагсаалтаар санал хураах тогтолцоо бөгөөд сонгогч хүнд нь бус, намд нь саналаа өгдөг. Энэ нь сонгуулийн аль тогтолцоо вэ? /1 оноо/ A. Мажоритар тогтолцоо B. Пропорциональ тогтолцоо C. Паралель тогтолцоо D. Энгийн олонхийн тогтолцоо E. Дийлэнх олонхийн тогтолцоо

38. Мажоритар буюу дийлэнх олонхийн тогтолцооны давуу талуудыг дурьдахдаа алдаа гаргасан бол олно уу? /2 оноо/ A. Сонгогчид парламентийн гишүүний үйл ажиллагаанд хяналт тавих, хариуцлага тооцох

боломж илүү. B. Улс төрийн намууд эвсэх, нэгдэх үйл явцад нөлөөлдөг. C. Санал өгөх, хувиарлах зарчим энгийн, ойлгомжтой. D. Орон нутгийн төлөөллийг хангах чадвар илүү. E. Парламентийн гишүүн, нам хоёрын хоорондын хариуцлагын зарчим алдагдах

магадлалтай.

39. Дараах ойлголтуудыг зөв харгалзуулна уу? /2 оноо/ 1 Сонгодог ардчиллын онол a Гол утга нь хувь хүн нийгмийн олон талт

амьдрал, ялангуяа улс төрийн амьдралд өргөн оролцох эрхтэй бөгөөд энэ нь хувь хүний хөгжих гол арга гэж үздэг. Төр засаг нь ард түмнийхээ өмнө үүрэг, хариуцлага хүлээнэ.

2 Элитийн ардчиллын онол b Гол утга нь сонгодог ардчилал бодитой хэрэгжих бололцоо бага. Нийгмийн “Идэвхгүй дундаж” олонх биш, бусдаас давуу шинжээрээ тодорсон цөөнх төр, засгийг удирдана гэж үздэг.

3 Олон ургальч ардчиллын онол

c Гол утга нь “Төр засаг нь иргэдийн өмнө биш, нам бүлэглэл, сонирхлын бүлгүүдийн өмнө хариуцлага хүлээнэ. Бүх нийтийн чөлөөт сонгууль, нийт ард түмний санал хураалт зэрэг нь ардчиллыг бодитойгоор хэрэгжүүлэх арга юм” гэж үздэг.

A. 1c, 2b, 3a B. 1b, 2a, 3c C. 1a, 2c, 3b D. 1a, 2b, 3c E. 1b, 2c, 3a


�

28. Төр эдийн засгаа тогтворжуулахын тулд хэд хэдэн бодлогыг авч хэрэгжүүлдэг. Тэгвэл

эдгээрээс төрийн эдийн засгийн үндсэн хоёр бодлого нь аль вэ? /2 оноо/ A. Сангийн ба мөнгө зээлийн бодлого B. Татварын ба ажил эрхлэлтийн бодлого C. Хүүгийн ба гадаад худалдааны бодлого D. Гаалийн ба хөрөнгө оруулалтын бодлого E. Тохирох хариулт алга.

29. Судлаач Д.Моррисын боловсруулсан “Амьдралын чанарын индекс”-т үл хамаарахыг олно уу? /1 оноо/ A. Амьдралын түвшин буюу насжилт B. Бичиг үсэг тайлагдсан байдал C. Нялхсын эндэгдэл D. Нэг хүнд ногдох ДНБ E. Илүүц зүйл алга

30. Ирээдүй хойч үеийнхний өөрсдийн хэрэгцээгээ хангахуйц чадварыг алдагдуулахгүйгээр өнөө үеийнхний шаардлагад нийцсэн хөгжлийг юу гэж тодорхойлдог вэ? /1 оноо/ A. Хүний хөгжлийн индекс B. Тогтвортой хөгжил C. Амьдралын чанарын индекс D. Ногоон хөгжил E. Хүний капиталын индекс

31. Цэгийн оронд тохирох хариултыг олно уу? .......................... гэдэг нь хэчнээн тооны засаглал хэн нэгний буюу ямар нэгэн байгууллагын гарт төвлөрч байгааг харуулдаг. Энэ нь: /1 оноо/ A. Засаглалын цаг хугацаа B. Засаглалын орон зай C. Засаглалын эзлэхүүн D. Засаглалын хэмжээ E. Аль нь ч биш

32. Аль нь зөв бодомж вэ? Хүн амын нөөц гэдэг бол ..... /2 оноо/ A. Хүчний байгууллага болон, тусгайлан бэлтгэгдсэн хүмүүс B. Материаллаг, соёл, мэдээллийн болон бусад нөөцийг бүтээдэг хүмүүс C. Үйлдвэрлэл, хэрэглээнд шаардлагатай материаллаг үнэт зүйл, мөнгө санхүү, техник

технологи, газар нутаг, ашигт малтмал D. Улс төрийн бодлого хэрэгжүүлэх явцад засаглагч өөрийг нь дэмжинэ хэмээн тооцон

найдаж байдаг нийгмийн бүлэг, давхраа E. Засаглалд ач холбогдол бүхий мэдлэг мэдээлэл, шинжлэх ухаан, боловсролын

байгууллагууд, хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл

33. Монгол улсад шинэ сонгуулийн хуулийг баталж, улмаар холимог системээр УИХ-ын ээлжит сонгуулийг зохион байгуулсан. Гэтэл дараагийн сонгууль ойртоход пропорциональ тогтолцоог шүүмжлэн сонгуулийн хуулийг өөрчлөхөөр улс төрийн намууд, бие даагчид тэмцэл, маргаан явуулж байгаа нь: /1 оноо/ A. Дотоод шаардлага B. Гадаад шаардлага C. Бодит дэмжлэг D. Материаллаг дэмжлэг E. Тохирох өгөгдөл алга

34. Улс төрийн тогтолцоог бүтэц чиг үүргийн талаас нь авч үзэж, сонирхлыг илэрхийлэх, нэгтгэх болон сонирхлыг хэрэгжүүлэх үйл ажиллагаа хэмээн тодорхойлдог. Тэгвэл сонирхлыг нэгтгэж, улс төрийн бодлогын боломжийн хувилбарыг боловсруулж байдаг байгууллага аль вэ? /1 оноо/ A. Улс төрийн нам B. Олон нийтийн үүсгэл санаачлагын байгууллага C. Шахалтын бүлгүүд D. Бүрдлийн бүлгүүд E. Аномик бүлгүүд

219218


�


1 Эзэмших эрх a Эд юмсыг болон эрхийг хуулийн дагуу ашиглаж,

түүнээс ашиг хонжоо олох, эсхүл хэрэглэхийг хэлнэ.

2 Ашиглах эрх b Эд юмсыг бусдад худалдах, өвлүүлэх, шилжүүлэх зэргээр өөрийн эрхийн хүрээнд бүрэн өмчлөх байдал буюу хөрөнгийн хувь заяаг тодорхойлон шийдвэрлэх эрх мэдэлтэй байхыг хэлнэ.

3 Захиран зарцуулах эрх c Хүсэл зоригийн дагуу эрх, эд юмсыг хууль ёсоор мэдэлдээ байлгаж, арчлан хамгаалж байхыг хэлнэ.

A. 1a, 2b, 3c B. 1c, 2b, 3a C. 1c, 2a, 3b D. 1b, 2a, 3c E. 1b, 2c, 3a

48. Дараах бодомжуудаас зөвийг олно уу? /2 оноо/

A. Манай улсад нийтийн, хувийн, болон холимог өмчийн хэлбэрүүд байна. B. Төрийн болон орон нутгийн өмч нь хувийн өмчийн хэлбэр мөн. C. Уран бүтээлчдийн тоглолт, телевизийн нэвтрүүлэг зэрэг нь эдийн хөрөнгө мөн. D. Төр, байгууллага, иргэн нь өөрийн өмчтэй байх, түүнийгээ чөлөөтэй ашиглаж, эзэмшиж,

захиран зарцуулах үүрэгтэй. E. Төр нь өмчлөлийн эрхийг хуулиар хамгаалах үүрэг хүлээхгүй.

49. Иргэд орлого, татвараа тодорхойлж, татвараа төлөх хэлбэр бий. Энэ нь татвараа төлөх аль

хэлбэр вэ? /1 оноо/ A. Байгууллага суутгах хэлбэр B. Иргэн өөрөө төлөх хэлбэр C. Кадастрын арга D. Бэлэн бус буюу суутгалын арга E. Тохирох өгөгдөл алга

50. Цэцэг ургамал тарьж худалдах, лангуугаар худалдаа эрхлэх, түлээ нүүрс борлуулах зэрэг жижиг хэмжээний 16 төрлийн ажил үйлчилгээнд татвар ногдуулах аргачлал аль вэ? /2 оноо/ A. Жишгээр татвар төлөх B. Бэлэн бус буюу суутгалын арга C. Кадастрын арга D. Патентаар татвар төлөх E. Тохирох өгөгдөл алга

51. Олон улсын харилцааны агуулгад оролцогч субъектууд зөвхөн үндэстэн улсуудын төр, засгийн харилцаа биш гэж үздэг эрдэмтэд цөөнгүй бөгөөд тэдний нэг нь “...Энэхүү өвөрмөц харилцаа холбоонд оролцогчид аль нь ч тухайлбал, бодгаль нэгэн хүн ч гэлээ чухал үүрэг гүйцэтгэдэг. Тэднийг тусгаар төр улс, эсвэл эгэл нэгэн бие хүн гэж ялгаварлан аль нэгийг нь онцлон үзэж тусгай буюу давамгай үүрэг гүйцэтгэгчээр үзэж болохгүй” гэж үзсэн байна. Энэ хэний үзэл санаа вэ? /1 оноо/ A. Д. Сингер B. Р.Арон C. В.Парето D. Г.Моска E. К.Фридрих

52. Олон улсын эрх болон ёс зүйн хариуцлагын хэд хэдэн ангилал бий. Тэгвэл “Түгээмэл, бүс

нутгийн, орон нутгийн” гэсэн ангилал нь ямар шалгуурыг эш үндэс болгосон бэ? /1 оноо/ A. Үйлчлэх хүрээгээрээ B. Үйлчлэх хугацаагаар C. Зохицуулах үүргээрээ D. B ба C E. Тохирох өгөгдөл алга


�

40. Төлөөллийн ардчиллын сул талд орохгүйг олно уу? /2 оноо/

A. Иргэд төрийн хэрэгт шууд оролцохгүй тул улс төрийн идэвх буурна. B. Төлөөлөгчид нь бүрэн эрх мэдэлтэй ба удаан хугацаагаар сонгогддог. C. Нийгэм, улс төрийн тогтолцоог мэргэшиж туршлагажсан хүмүүс удирддаг. D. Төлөөлөгчид нь иргэдийн санал бодлыг тэр болгон бүрэн илэрхийлдэггүй. E. Тохирох өгөгдөл алга.

41. Төрийн бодлого боловсруулах, зөвлөгөө өгөх, төрийн бодлогыг хэрэгжүүлэх үйл ажиллагааг

удирдлагаар хангах нь төрийн ямар албаны чиг үүрэгт хамаарах вэ? /2 оноо/ A. Улс төрийн алба B. Төрийн захиргааны алба C. Төрийн тусгай алба D. Төрийн үйлчилгээний алба E. Тохирох өгөгдөл алга

42. Яамдыг ерөнхий чиг үүргийн болон чиглэлийн гэж ангилдаг. Эдгээрээс аль нь ерөнхий чиг үүргийн яам бэ? /1 оноо/ A. Эрүүл мэндийн яам B. Боловсролын яам C. Нийгмийн хамгааллын яам D. Хүнс, хөдөө аж ахуйн яам E. Хууль зүйн яам

43. 1992 оны Монгол улсын үндсэн хуульд заасан монгол улсын иргэний үндсэн үүрэгт үл хамаарахыг олно уу? /1 оноо/ A. Үндсэн хууль, бусад хуулийг дээдлэн, сахин биелүүлэх B. Хүний нэр төр, алдар хүнд, эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлыг хүндэтгэх C. Хуулиар ногдуулсан албан татвар төлөх D. Эрүүл мэндээ хамгаалах E. Эх орноо хамгаалах, хуулийн дагуу цэргийн алба хаах

44. 1992 оны Монгол улсын шинэ Үндсэн хуулийн 3-р бүлэгт Ерөнхийлөгчийн тухай заасан байдаг. Эдгээрээс Ерөнхийлөгчийн бүрэн эрхэд үл хамаарахыг олно уу? /2 оноо/ A. Ерөнхийлөгч нь Монгол улсын үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөлийг тэргүүлнэ. B. Ерөнхийлөгч нь бүх нийтийн ба хэсэгчилсэн цэргийн дайчилгаа зарлана. C. Ерөнхийлөгч нь улсын цол, цэргийн дээд цол хүртээх, одон медалиар шагнана. D. Ерөнхийлөгч үндсэн хуулийг өөрчлөх эрхийг дангаараа эдэлнэ. E. Ерөнхийлөгч уучлал үзүүлнэ.

45. Хэрэг маргааныг шийдвэрлэх шүүхийн бус аргад хамаарахыг олно уу? /1 оноо/

A. Хэлэлцээ хийх B. Эвлэрэх C. Зуучлах D. Арбитрт хандах E. Дээрх бүгд хамаарна.

46. Хүний эрхийн үндэсний тогтолцоонд аль нь хамаарах вэ? /1 оноо/ A. Төрийн байгууллагууд B. Иргэний нийгмийн байгууллагууд C. Хүний эрхийн үндэсний байгууллага D. НҮБ-ын хүний эрхийн дээд комиссарын газар E. A, B, C хамаарна.

221220


�0


Санамж: 1. Энэ хэсэг сонгох даалгавар биш тул харгалзааг зөв тогтоож хариуг бөглөөрэй. 2. Зөв харгалзуулсан хариулт бүр нэг оноотой.

2.1 Доорх өгөгдлийг зөв харгалзуулна уу. a Гоо сайхны соёл 1 Бусдыг сонсох, үг яриандаа хяналт тавих гэх мэт b Бие бялдрын соёл 2 Бүтээгдэхүүний чанар, ажлын байрны нөхцөл, шударга

өрсөлдөөнийг эрхэмлэх гэх мэт c Харилцааны соёл 3 Өөрийгөө, орчноо сайхнаар авч явах, бүтээх, эв зохицолт,

төлөв төрхтэй байдлыг эрхэмлэх гэх мэт d Эрх зүйн соёл 4 Эрүүл мэнддээ санаа тавих, спортоор хичээллэх гэх мэт e Эдийн засгийн соёл 5 Бусдын эрхийг хүндэтгэх, хуулийн өмнө тэгш эрхтэй байх

гэх мэт

2.2 Доорх өгөгдлийг зөв харгалзуулна уу. a Дээдийн дээд анги 1 Хүн амын цөөн хувийг эзэлнэ. Энэ ангийн байр суурийг үе

залгамжилж авдаггүй. Тэднийг шинэ баячууд гэдэг. b Дээдийн доод анги 2 Энэ ангид жижиг бизнес эрхлэгч, инженер техникийн

ажилтан, төрийн дунд тушаалын албан хаагч зэрэг цагаан захтанууд, мөн нарийн мэргэжсэн хөх захтан ажилчдыг ч энэ ангид багтаан үздэг байна.

c Дундаас дээгүүр анги 3 Маш бага орлоготой, мэргэжилгүй энгийн ажил эрхэлдэг ажилчид энэ ангийг бүрдүүлнэ.

d Дундын дунд анги 4 Тун бага хувийг эзэлдэг ч баялгийн дийлэнхийг эзэмшдэг. Энэ ангийн байр суурь нь үе залгамжлагддаг.

e Ядуу ажилчин анги 5 Энэ нь өндөр боловсролтой, нарийн мэргэжсэн мэргэжилтнүүдийн анги. Хуульч, эрдэмтэн, архитектур, менежер, төрийн албаны мэргэжилтэн зэрэг дундаас дээш цагаан захтанууд багтдаг.

2.3 Доорх өгөгдлийг зөв харгалзуулна уу. a Бурангуй үзэл 1 Ижил буюу төстэй нөхцөлд нас, хүйс, үндэс угсаа, шашин

шүтлэг зэрэг шинжээр ялгаатай байдалд хүргэсэн үйлдлийг хэлнэ.

b Алагчлал 2 Нэг бүлгийнхний зүгээс нөгөө бүлгээ тодорхойлдог үзэл бодол, хандлага юм.

c Шууд алагчлал 3 Бичигдмэл болон бичигдмэл бус хэм хэмжээнд суурьшсан, институт байгууллагын хувьд ялгарах алагчлалын төрөл юм.

d Шууд бус алагчлал 4 Нэг бүлэгт давуу боломж олгосон атлаа нөгөөгийнх нь боломжийг хааж буй бодит үйлдэл юм.

e Институтийн алагчлал 5 Стандарт, хэм хэмжээ, үйлдэл нь ялгаатай байдалд хүргэх явдал юм. Тухайлбал; Зарим нийгэмд арьс өнгө, үндэс угсаатны бүлгүүд ялгаатай үйлчилгээний газруудаар үйлчлүүлдэг.

2.4 Доорх өгөгдлийг зөв харгалзуулна уу. a Цагдаагийн байгууллага 1 Гэм бурууг тогтоох чиг үүрэгтэй b Прокурорын байгууллага 2 Биелүүлэх чиг үүрэгтэй c Шүүх байгууллага 3 Өмгөөлөх чиг үүрэгтэй d Өмгөөллийн байгууллага 4 Хяналт тавих чиг үүрэгтэй e Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх байгууллага 5 Шалгах чиг үүрэгтэй


�

53. Энэхүү системийг 1970-аад оны үед тогтож байсан гэдэг ч, зарим судлаачид үүнтэй санал

нэгддэггүй. “Үндсэн дүрэм” буюу тактик нь : Нөгөө хоёр талтай аль алинтай нь сайн харилцаатай байх, зөрчил үүсэхээс болгоомжлох, нөгөө хоёр талын хооронд ойр дотны хамтын ажиллагаа бий болохоос сэргийлэх явдал юм. /1 оноо/ A. Нэг туйлт тогтолцоо B. Хоёр туйлт тогтолцоо C. Гурван туйлт тогтолцоо D. Олон туйлт тогтолцоо E. Тохирох өгөгдөл алга

54. “Ашиг сонирхол”-ыг хуулийн хүчээр хэрэгжүүлэх тэмцэл нь хүмүүст зуршмал байдаг бол харин хүч хэрэглэх нь араатанд зуршмал аж ...” Энэ нь хэний үзэл санаа вэ? /2 оноо/ A. Италийн улс төрч Н.Макиавелли B. Францын социологич Э.Дюркгейм C. Америкийн социологич Т.Парсонс D. Германы социологич Ф.Тённис E. Германы социологич М.Вебер

55. Анх 1975 онд Хельсинкт болсон бага хурал дээр Францын ерөнхийлөгч Жискар де Эстен, ХБНГУ-ын канцлер Гельмут Шмидт нар тохиролцон 1975 оны 11-р сард Францын Рамбуйед “Их долоо”-ийн /1997 оноос “Их найм”/ уулзалт эхэлсэн түүхтэй. “Их найм”-д багтдаг орнуудыг зөв жагсаасан нь аль вэ? /1 оноо/ A. АНУ, Британи, ХБНГУ, Хятад, Япон, Энэтхэг, ОХУ, Канад B. АНУ, ХБНГУ, Япон, Канад, Испани, Франц, Итали, ОХУ C. АНУ, Британи, Франц, Итали, ХБНГУ, Япон, Канад, ОХУ D. Хятад, ОХУ, АНУ, Британи, Итали, Канад, Япон, Франц E. Япон, ОХУ, АНУ, Британи, Испани, Канад, Франц, ХБНГУ

56. Монгол улсын гадаад бодлогын хэд хэдэн зарчмууд бий. “Нэг талаас Монгол улсын үндэсний

эрх ашиг, аюулгүй байдлыг сахин хамгаалах үүднээс аль болох олон улс гүрэнтэй хамтран ажиллах, нөгөө талаас гадаад харилцааг аль болох олон хэлбэрээр явуулах гэсэн шаардлага юм” Энэ нь аль зарчим бэ? /1 оноо/ A. Олон тулгуурт байх B. Идэвхтэй байх C. Тэнцвэртэй байх D. Үндэсний эрх ашигт нийцсэн байх E. Тохирох өгөгдөл алга

223222

Нийгмийн ухааны хичээлийн даалгавар-2016 Хувилбар-C

�

7. Нийгмийн статусын талаарх дараах бодомжуудад алдаа байна уу? /1 оноо/

A. Статус нь хүний байр суурь, түүнд хамаарах эрх, үүрэг, бусдын зүгээс хандах хандлагын цогц.

B. Хичээл чармайлтаар олж авсан статус нь төрөлх статус. C. Хүний амьдралын тодорхой нэгэн үед шийдвэрлэх үүрэг бүхий байр суурийг мастер

статус гэдэг. D. Аливаа хүн тодорхой нэг л статустай. E. B ба D бодомж буруу

8. Хөдөө аж ахуйн нийгмийн хэв маягт илүүц шинж аль нь вэ? /2 оноо/

A. Энгийн технологи B. Анжис C. Арилжаа D. Нас, хүйс, чадвар, байр суурь E. Давхраажилт

9. Нийгмийн хэв маягуудын онцлог шинжүүдээс зөв холбоос бүхий өгөгдөл аль нь вэ? /2 оноо/

A. Технологи - Үйлчилгээ B. Эдийн засаг – Арилжаа C. Хөдөлмөрийн хуваарь - Механикжилт D. Суурьшил – Нас хүйсний ялгаа E. Тэгш бус байдал - Нүүдэл

10. Нийгмийн халамжийн үйлчилгээ нь нийгмийн хөгжлийн үйлчилгээ ба халамжийн үйлчилгээ гэсэн хоёр төрөлтэй. Аль нь халамжийн үйлчилгээний жишээ вэ? /1 оноо/ A. Бага орлоготой өрхүүд хүнсний хангамжаа сайжруулах зорилгоор санаа нэгдэн хүлэмжид

төрөл бүрийн хүнсний ногоо тариалж, бүлгийн гишүүдийг чадавхижуулж буй үйл ажиллагаа

B. Ахмад настан хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэн, 18 нас хүртэлх насны хүүхэд, 3 ба түүнээс дээш ихэр хүүхдийн асрамжийн үйлжилгээ.

C. Хүнс тэжээлээр дутмаг амьдарч буй өрх, иргэнд хүнсний бүтээгдэхүүн авах эрхийн бичиг олгох

D. Зөвхөн A ба B хамаарна. E. A, B, C хамаарна.

11. Хүмүүс өөрийгөө авч явах чиг баримжаа эзэмшиж, өөрийн болон бусдын ёс суртахууны

төлөвшилд үнэлгээ өгч байдаг. Энэ нь ёс суртахууны нийгмийн аль үүрэг вэ? /1 оноо/ A. Үнэлэмж, баримжааллын үүрэг B. Зохицуулах үүрэг C. Төлөвшүүлэх үүрэг D. Танин мэдэхүйн үүрэг E. Тохирох өгөгдөл алга

12. Ёс суртахууны харилцаа нь нийгэмд хандах, бүлэгт хандах, хувь хүнд хандах, үйл ажиллагааны төрлөөс хамаарсан зэргээр илэрдэг. Тэгвэл эх оронч, хөдөлмөрч, шударга, эв нэгдэлтэй байх гэх мэт хэм хэмжээг шаарддаг гэвэл ёс суртахууны аль харилцааны илрэл вэ? /1 оноо/ A. Нийгэмд хандах харилцаа B. Бүлэгт хандах харилцаа C. Хувь хүнд хандах харилцаа D. Үйл ажиллагааны төрлөөс хамаарсан харилцаа E. Тохирох хариулт алга


�

НЭГДҮГЭЭР ХЭСЭГ. СОНГОХ ДААЛГАВАР Санамж: 1. Асуулт даалгавар бүрийг анхааралтай, дуустал уншиж гүйцэтгээрэй. 2. Сонгох даалгавраас зөвхөн нэг хариултыг сонгоорой.

1. “Капитал” /1867-1894/ хэмээх бүтээлийг туурвин, “Нийгмийн ялгарлын үндсэн шалтгааныг нийгмийн тэгш бус байдал, ялангуяа өмчийн тэгш бус байдалтай холбон тайлбарлаж, нийгмийн хөгжлийн хөдөлгөгч хүчийг чухам өөрсдийн ашиг сонирхлийн төлөө тэмцэлдэж байгаа ангиудын тэмцэл нь пролетарийн хувьсгалд хүргэх бөгөөд тэгш биш байдал, ялгарлын үндэс болох хувийн өмч устсанаар ангиудын оршин тогтнох хөрс үгүй болж, ангигүй нийгэмд хүрэх үндсэн нөхцөл хангагдана” хэмээн үзсэн сэтгэгч аль нь вэ? /1 оноо/ A. М.Вебер B. Э.Дюркгейм C. Н.Смелзер D. Т.Парсонс E. К.Маркс


нь үл хамаарах вэ? /1 оноо/ A. Нийгмийн хэм хэмжээ B. Онцгой авьяас чадвар C. Олонд танигдсан байдал D. Ажил мэргэжил E. Үе залгамжлагдсан удам угсаа

3. Харьцангуй түгээмэл биш бөгөөд гол төлөв Азийн орнуудын давхраажилтад илэрдэг, шашны номлолоор зөвтгөгдөн, хөдөлмөрийн хуваарьтай нь холбогдон тодорхойлогдсон, хувийн байр суурийг өөрчлөх ямар ч боломжгүй уламжлалт хаалттай давхраажилтын тогтолцоо аль нь вэ? /1оноо/ A. Боолчлол B. Каст C. Язгуур угсаа D.Анги-бүлэг E. Эрх мэдэл

4. Нийгмийн тогтолцоо дахь аливаа хувь хүний эзэлж буй байр суурь, түүнд хамаарах эрх, үүрэг,

бусдын зүгээс хандах хандлагаар илэрдэг ойлголт аль нь вэ? /1 оноо/ A. Нийгмийн институт B. Нийгмийн өөрчлөлт C. Нийгмийн байр суурь D. Нийгмийн ялгарал E. Нийгмийн тэгш бус байдал

5. Энэхүү хандлага нь ангийн тэмцлийн тухай онолоос эх сурвалжтай ба нийгэм бол нийгэм-эдийн засгийн баялгийн төлөө өөр хоорондоо өрсөлдөгч бүлгүүдээс тогтдог ба ноёрхогч хэсэг нь өөрсдийн нийгмийн байр сууриа байнга хамгаалж байдаг гэж үздэг. Энэ нь: /2 оноо/ A. Зөрчилдөөний хандлага B. Харилцан үйлдлийн хандлага C. Бүтэц-чиг үүргийн хандлага D. Функционалист хандлага E. Индивидуалист хандлага

6. Цэгийн оронд тохирох хариултыг олно уу? Судалгааны эх олонлог буюу нийт хүн амыг бус түүний тодорхой хэсгийг судлан, гарсан дүгнэлтийг судалгааны нийт хүн амд хамаатуулан дэлгэрүүлж, дүгнэлт хийх зорилготой судалгааны аргыг ....................... гэнэ. /1 оноо/ A. Ажиглалтын арга B. Анкетын арга C. Ярилцлагын арга D. Түүврийн арга E. Кейс судлал

225224


�

20. Цэгийн оронд тохирох хариултыг олно уу? “Түүх, соёлын дурсгалт зүйлс, алт мөнгөн урлалын

үнэ цэнэ буюу тодорхой биет зүйлийн үнэ цэнэ, үнэт чанарыг .......................... гэнэ. /2 оноо/ A. Үнэт зүйл B. Үнэлгээ C. Үнэлэмжийн баримжаа D. Үнэлэмж E. Тохирох хариулт алга

21. Орчин үеийн АНУ-ын нэгэн эдийн засагч “Татвар хураалтын хэт их хатуу зарчим ямар хор

уршигтай байдаг талаар санаагаа графикаар илэрхийлсэн. Эхний үедээ татварын хэмжээ өсөхөд татварын орлого өсдөг ч, цаашид өссөөр байвал татвар 35% -д хүрэхэд орлогын хэмжээг өсгөх гэсэн урамшуулал алга болно” гэжээ. Энэ нь: /1 оноо/ A. Госсений хууль B. Оукены хууль C. Лоренцын муруй D. Нийлүүлэлтийн муруй E. Лафферын муруй

22. Цэгийн оронд тохирох хариултыг олно уу? Амралт, аялал жуулчлал, газар тариалангийн үйлдвэрлэл, үйлчилгээний салбаруудад өвөл ажилгүйдэл нэмэгддэг. Ингэж үүссэн ажилгүйдлийг ............................. гэнэ. /1 оноо/ A. Бүтцийн ажилгүйдэл B. Циклийн ажилгүйдэл C. Улирлын ажилгүйдэл D. Зөрөөний ажилгүйдэл E. Шилжилтийн ажилгүйдэл

23. 𝑀𝑀𝑀𝑀 = 𝑃𝑃𝑃𝑃𝑃𝑃𝑃𝑃𝑇𝑇𝑇𝑇 томьёоллын үед эдийн засагт аль нөхцөл байдал үүсэх вэ? /2 оноо/

A. Энэ үед эдийн засагт мөнгө үнэ цэнээ алдаж, улмаар инфляци үүснэ. B. Энэ үед эдийн засагт мөнгөний хомсдол үүсэж нийт эрэлт буурахад хүрнэ. C. Энэ үед гүйлгээнд байгаа мөнгөний тоо хэмжээ, үйлдвэрлэсэн бараа, үйлчилгээний үнийн

дүнтэй тэнцэж, эдийн засаг тогтвортой хөгжинө. D. A ба B нөхцөл үүснэ. E. Аль ч нөхцөл үүсэхгүй.

24. Мөнгө бий болсноор бүтээгдэхүүнийг, бүтээгдэхүүнээр солилцдог байсан хүндрэлээс гарч

мөнгөөр бүтээгдэхүүнийг шууд худалдан авах боломжтой болов. Мөнгө байхад та бүх төрлийн арилжаа хийх боломжтой. Энэ нь мөнгөний эдийн засаг дахь аль үүргийн талаарх өгөгдөл вэ? /2 оноо/ A. Хуримтлалын хэрэгсэл B. Гүйлгээний хэрэгсэл C. Өртгийн хэмжүүр D. Хадгаламжийн хэрэгсэл E. Аль нь ч биш

25. Цэгийн оронд тохирох хариултыг олно уу? ................... гэдэг нь аливаа иргэн, аж ахуйн нэгж байгууллагаас завсрын ямар нэг шат дамжлагагүйгээр, орлогынх нь хэмжээтэй уялдуулан тогтоосон татварыг хэлнэ. Жишээ нь; Иргэн Мишээл хүн амын орлогын албан татварт сар бүр дунджаар 70 000 орчим төгрөг төлдөг. Энэ нь: /1 оноо/ A. Шууд татвар B. Шууд бус татвар C. Нэмүү өртгийн татвар D. Онцгой албан татвар E. Тохирох хариулт алга

26. Цэгийн оронд тохирох хариултыг олно уу? ..................... татвар хураалтын гол санаа нь мөнгөний үнэ цэнийг ядуу хүн илүү мэдэрдэг учраас баян хүнээс татварыг илүү өндөр хувиар авах нь шударга ёсонд нийцнэ гэж үздэгтэй холбоотой. Жишээ нь: Сард 150 000 төгрөгөөс доогуур орлоготой хүний татварын хэмжээг 10%, түүнээс дээш орлоготой бол 20% -иар тогтоон өгч болно. Энэ нь: /2 оноо/ A. Прогрессив зарчим B. Регрессив зарчим C. Пропорциональ зарчим D. Хувь тэнцүүлэх зарчим E. Паралель зарчим


�

13. Тэрээр “Европын мөхөл” бүтээлээ бичиж, нэг иргэншил нь 1300 жилийн настай, залуу нас –

цэцэглэлт – уналт гэсэн үе шатыг дамждаг хэмээн үзжээ. Энэ нь аль судлаачид хамаарах өгөгдөл вэ? /1 оноо/ A. Ж.Тойнби B. Л.Г.Морган C. О.Шпенглер D. О.Фукуяама E. Н.Я. Данилевский

14. Антропологич Э.Тайлорын соёлын тодорхойлолт аль нь вэ? /2 оноо/

A. Соёл нь хүн нийгмийн гишүүн болохынхоо хувьд эзэмшдэг мэдлэг, итгэл үнэмшил, урлаг, ёс суртахуун, хууль, зан заншил болон бусад чадвар дадлуудыг багтаасан цогц юм.

B. Соёл бол хүний мөн чанарын илэрхийлэл мөн. C. Соёл бол өв уламжлан авсан бүтээл, юмс, техникийн үйл ажиллагаа, үзэл санаа, зан үйл,

үнэт зүйлс мөн. D. Соёл бол хүний бүтээсэн хоёрдогч байгаль мөн. E. Соёл бол хүний оюун ухааны үр дүнд бий болсон бүхий л зүйлийн ерөнхий нэр мөн.

15. Газар зүйн их нээлтийн дараахан өрнөдийн соёл судлаачид Ази, Африк, Латин Америк,

далайн буурай хөгжилтэй хүн амын соёлыг судалсан. Тэд эхэндээ очсон орныхоо соёлын хоцрогдмол, бүдүүлгийг гайхаж ном бичиж байв. Энэ нь: /1 оноо/ A. Релятивизм B. Этноцентризм C. Соёлын диффузи D. Соёлын харьцангуй үзэл E. A ба D хамаарна.

16. Тухайн үндэстний бие даасан, тусгаар байдлын гол шалгуур юу вэ? /1 оноо/ A. Эх хэлний биеэ даасан байдал B. Баялгийн тэгш хувиарлалт C. Үндэсний бичиг үсэг D. Ардын зан заншил E. Шашин шүтлэг, мөргөл

17. Аль нь буруу бодомж вэ? /2 оноо/ A. Соёлыг сүйтгэх, устгах, үгүйсгэх үзэгдлүүдийг сөрөг соёл гэдэг. B. Сөрөг соёл нь зонхилогч соёлтойгоо сөргөлддөггүй. C. Нийгмийн гишүүдийн дийлэнх нь дагаж мөрдөж буй хэмжээ, итгэл үнэмшил, дадал

зуршлын цогцыг ноёлогч соёл гэнэ. D. Тухайн аль нэг бүлэгт байгаа соёлыг зонхилогч соёл гэнэ. E. B ба D

18. Дараах бодомжуудад дүн шинжилгээ хийнэ үү? Алдаа гаргасан бол олно уу? /2 оноо/

A. Соёлын хамгийн дээд түвшин бол оюунлаг элит түвшин. B. Элит нь боловсролын өндөр түвшин, бүх талын тасралтгүй бүтээлч байдал. C. Элит нь баян чинээлэг, мэдлэгтэй, өндөр алба хашдаг зэрэг шинжээр илэрхийлэгдэнэ. D. Элит нь бусдыг болон орчноо хүндлэх, завших сэтгэлгүй амьдрах зэрэг хүнлэг шинжээр

илэрдэг. E. Алдаатай зүйл алга

19. 1989 онд судлаач Мери Месенжер Девиэс “Зурагт хүүхдэд сайн зүйл үү” гэдэг номондоо

зурагтаар үзүүлдэг балмад явдлууд хүүхдүүдэд ямар нөлөө үзүүлдгийг анхааран судалжээ. Энд цочирдох, цагаатгах, мэдрэмжгүй болох гэсэн гурван янзын зөрчлийн тухай өгүүлжээ. 1960-аад оны сүүлч, 1970-аад оны эхээр Америкчууд бараг орой бүр зурагтын мэдээгээр биет аллагын үйлдлийг үзэх болж, өмнө нь огт үзүүлж байгаагүй аргаар Вьетнамын дайныг үзүүлжээ. Америкчууд цэргүүдийн зовлонг үзээд жигшил зэвүүцэл төрж, улмаар Америкийн цэргийг дайнаас татаж авахад хүргэжээ. Энэ нь: /2 оноо/ A. Цочирдол B. Цэрвэх C. Хэт мэдрэмтгий болох D. Кибер орон зай E. Тохирох хариулт алга

227226


�

33. Аль нь зөв бодомж вэ? Албадлагын нөөц гэдэг бол ......... /2 оноо/

A. Хүчний байгууллага болон, тусгайлан бэлтгэгдсэн хүмүүс ордог. Арми, цагдаа, аюулгүйн алба, шүүх, прокурор зэрэг нь хүчний байгууллагын үндсэн цөм болно.

B. Үйлдвэрлэл, хэрэглээнд шаардлагатай материаллаг үнэт зүйл, мөнгө санхүү, техник технологи, газар нутаг, ашигт малтмал.

C. Материаллаг, соёл, мэдээллийн болон бусад нөөцийг бүтээдэг хүмүүс. D. Улс төрийн бодлого хэрэгжүүлэх явцад засаглагч өөрийг нь дэмжинэ хэмээн тооцон

найдаж байдаг нийгмийн бүлэг давхраа. E. Засаглалд ач холбогдол бүхий мэдлэг мэдээлэл, шинжлэх ухаан, боловсролын

байгууллагууд хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл.

34. Албан татвар төлөх, төрийн алба, цэргийн алба хаших зэргээр материалын дэмжлэг үзүүлэх, хууль журмыг дагаж мөрдөх, төрийн албан ёсны мэдээлэл, бэлгэдлийг хүндэтгэн үзэх зэрэг нь улс төрийн тогтолцооны аль бүрэлдэхүүнд хамаарах вэ? /1 оноо/ A. Бодит дэмжлэг B. Оролцооны дэмжлэг C. Гадаад шаардлага D. Дотоод шаардлага E. Албадлагын нөөц

35. Цэгийн оронд тохирох хариултыг олно уу? ................... гэдэг нь намын үзэл суртлыг зөвшөөрч сонгуулийн үед намын мөрийн хөтөлбөрийн төлөө саналаа өгдөг чөлөөт иргэд бөгөөд нам доторх бүлгүүд болон зохион байгуулалтаас гадна байдаг онцлогтой. Энэ нь: /1 оноо/ A. Намын гишүүн B. Намын нарийн бичгийн дарга C. Парламент дахь намын бүлгийн дарга D. Намын удирдах зөвлөл E. Дэмжигч

36. Дараах бодомжуудаас зөвийг олно уу? /2 оноо/ A. Улс төрийн нам нь ардчиллыг тээгч мөн. B. Сонгууль нь улс төрийн намын өрсөлдөөнийг зохион байгуулах арга хэрэгсэл юм. C. Нийгэмд хэчнээн тооны улс төрийн намууд эрх мэдлийг хэрэгжүүлж байгаагаар нь нэг

намын, хоёр намын, олон намын тогтолцоо гэж ангилдаг. D. Аливаа улс орон сонгуулийн хэлбэрээ оновчтой сонгож, тогтвортой хэрэгжүүлсний үр

дүнд намууд нь төлөвшдөг. E. Дээрх бүгд

37. 1992 оны үндсэн хуулийн 3-р бүлэг, 21-р зүйлд “Улсын их хурлын гишүүнээр Монгол улсын

25 нас хүрсэн, сонгуулийн эрх бүхий иргэнийг сонгоно” гэж байдаг. Энэ нь улс төрийн сонгуулийн эрхийн аль шалгуур вэ? /2 оноо/ A. Сонгох эрхийн шалгуур B. Сонгогдох эрхийн шалгуур C. Төрийн тусгай албаны шалгуур D. Төрийн жинхэнэ албаны шалгуур E. Тохирох хариулт алга

38. “Нэр дэвшигч” сонгогдохын тулд 50%-иас дээш санал авсан байх ёстой. Үүнийг зарим үед “50+1 санал” гэж нэрлэдэг. Энэ нь сонгуулийн аль тогтолцоо вэ? /1 оноо/ A. Холимог тогтолцоо B. Хувь тэнцүүлэх тогтолцоо C. Харьцангуй олонхийн саналаар сонгох D. Энгийн олонхийн саналаар сонгох E. Тохирох өгөгдөл алга


�

27. “Зах зээлийн тогтолцоо нь эдийн засгийн уналтаас өөрийгөө аварч чадахгүй, харин төрийн

оролцоотойгоор нийт эрэлтийг нэмэгдүүлэх ёстой” Энэ хэний үзэл санаа вэ? /1 оноо/ A. Ф.Хайек B. Ж.Кейнс C. А.Дебро D. М.Стиглиц E. А.Смит

28. Хэрвээ төр өөрийн хөрөнгөөр нийтийн шинжтэй ажил, тухайлбал зам гүүр, бусад

объектуудыг барьж байгуулснаар олон тооны хүмүүс ажилтай болж, тэдний орлого нь нэмэгдэж, улмаар нийт эрэлт нэмэгддэг гэвэл энэ нь: /2 оноо/ A. Төсвийн зарлагыг нэмэгдүүлэх бодлого B. Төсвийн орлогыг бууруулах бодлого С. Зээлийн хатуу бодлого D. Татварын хэмжээг бууруулах бодлого E. C ба D

29. “Тогтвортой хөгжил” гэсэн ойлголт анх хэдийд бий болж өргөн дэлгэрсэн бэ? /2 оноо/ A. 1945 онд АНУ-ын Сан Францискод НҮБ-ын ерөнхий ассамблейн хурлаар B. 1961 оны НҮБ-ын Ерөнхий ассамблейн чуулганаар C. 2012 оны Ардчилсан Орнуудын Хамтын нөхөрлөлийн удирдах зөвлөлийн хурлаар D. 1992 онд Бразилийн Рио де Жанейро хотод НҮБ-ын Байгаль орчин, хөгжлийн дээд

хэмжээний бага хурлаар E. 2016 оны АСЕМ-н дээд хэмжээний уулзалтаар

30. Аль нь буруу бодомж вэ? /2 оноо/

A. Дэлхийн хүн амын өсөлт, хотжилт, үйлдвэржилттэй холбоотойгоор хэрэглээ эрс нэмэгдэж, хаягдал, бохирдол даацаас хэтэрлээ.

B. Байгаль орчинтойгоо зохицсон эдийн засгийг хөгжүүлэх нь тогтвортой хөгжлийг хангах нэг хүчин зүйл юм.

C. Сүүлийн жилүүдэд хөгжлийг зөвхөн эдийн засгийн өсөлтөөр тодорхойлох болсон D. Тогтвортой хөгжлийг “Ногоон эдийн засаг”-ийн бодлогоор хангана. E. Бүгд буруу бодомж

31. Улс төрийн тогтолцооны /системийн/ тухай онолыг боловсруулахад ихээхэн хувь нэмэр

оруулсан эрдэмтэд аль нь вэ? /1 оноо/ A. К.Маркс, Ф.Энгельс B. Д.Истон, Г.Алмонд C. М.Дюверже, Н.Хартман D. Т.Жефферсон, Б.Франклин E. Тохирох өгөгдөл алга


1 Засаглалын хэмжээ a Хэчнээн тооны засаглал хэн нэгний буюу ямар нэг байгууллагын гарт төвлөрч байгааг харуулдаг

2 Засаглалын эзлэхүүн b Ямар нэг засгийн нөлөө, ач холбогдол, цар хүрээ, хэм хэмжээг тодорхойлдог үзүүлэлт

3 Засаглалын цаг хугацаа c Тодорхой хэмжээтэй газар нутагт засаглалын үйл ажиллагаа үр ашигтай явагдана гэсэн үг

4 Засаглалын орон зай d Тухайн засаглалын оршин тогтнох хугацааг илэрхийлнэ

A. 1b, 2a, 3d, 4c B. 1b, 2c, 3a, 4d C. 1a, 2b, 3c, 4d D. 1a, 2b, 3d, 4c E. 1c, 2d, 3b, 4a

229228


�

45. Гэмт хэргийн оролцогчдыг хохирогч ба гэм буруутан хэмээн ангилдаг. “Хохирогч”-ийн эрхийг

дурьдахдаа алдаа гаргасан бол олно уу? /1 оноо/ A. Өөрийгөө өмгөөлөх, өмгөөлөгч авах B. Давж заалдах, гомдол гаргах C. Мөрдөн байцаагч, прокурор, шүүгчээс татгалзах хүсэлт гаргах D. Нотлох баримт гаргах, шалгуулах E. Мөрдөн байцаагч, прокурор, шүүгчийн дуудсанаар ирэх

46. Монгол улсын хуулийн байгууллагууд нь тус тусын үйл ажиллагааны чиглэлтэй. “Хэргийг шийдвэрлэх, гэм буруу, хохирлыг эцэслэн тогтоох” нь аль байгууллагын үйл ажиллагаа вэ? /1 оноо/ A. Цагдаагийн байгууллага B. Прокурорын байгууллага C. Шүүх байгууллага D. Өмгөөллийн байгууллага E. Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх байгууллага

47. Оюуны өмчид эдгээрээс аль нь хамаарах вэ? /1 оноо/ A. Компьютерийн программ B. Хуулийн этгээдийн нэр C. Утга зохиол, урлаг, шинжлэх ухааны бүтээл D. Бүтээгдэхүүний загвар, бараа болон үйлчилгээний тэмдэг E. Дээрх бүгд хамаарна.

48. Тэрбумтан Билл Гейтс их хэмжээний мөнгийг буяны байгууллагад хандивласан байна. Энэхүү өгөгдөл нь өмчлөх аль эрхийг илэрхийлж байна вэ? /1 оноо/ A. Эзэмших эрх B. Ашиглах эрх C. Захиран зарцуулах эрх D. Зохиогчийн эрх E. Өв залгамжлал

49. Татварын тухай хуульд зааснаар иргэд олсон орлого бүрдээ хуулиар ногдуулсан татварыг төлөх үүрэгтэй. Эдгээрээс аль тохиолдолд татвар төлөх вэ? /1 оноо/ A. Байгууллагатай гэрээ байгуулан ажил гүйцэтгэж, цалин хөлс, шагнал авсан бол B. Бараа, түүхий эд худалдан орлого олсон бол C. Аж ахуй эрхэлж, орлого олсон бол D. Орон сууц зэрэг эд хөрөнгө түрээслүүлэн орлого олсон бол E. Дээрх бүгд хамаарна.

50. Татвар төлөгч нь эрх эдэлж, мөн үүрэг хүлээдэг. Эдгээрээс аль нь татвар төлөгчийн үүрэг вэ? /2 оноо/ A. Татвараас чөлөөлөгдөх B. Илүү төлсөн татварыг эргүүлэн авах буюу суутган тооцуулах C. Татварын хууль тогтоомжид заасан хөнгөлөлт эдлэх D. Хууль, тогтоомжид заасан хугацаанд татварын тайлангаа гаргаж өгөх E. Татварын алба, түүний байцаагчийн хууль бус ажиллагаа, шийдвэрийн талаар гомдол гаргах


�

39. Эртний Грекийн Афинд хотын өдөр тутмын удирдлагыг 500 иргэдээс бүрдсэн зөвлөл

хэрэгжүүлдэг байв. Бүх чухал асуудлыг, өмнө нь зөвлөлөөр шийдвэрлэсэн асуудлыг ч нийт иргэдийн чуулганд танилцуулж санал хураана. 6 хүн тутмын нэг нь төр, улсын ажил үүрэг гүйцэтгэдэг. Энэ албанд 1 жил байх ба иргэн бүр наад зах нь ийм алба хашсан байх учиртай. Энэ нь: /1 оноо/ A. Шууд ардчилал B. Төлөөллийн ардчилал C. Олон ургальч ардчиллын онол D. Элитийн ардчиллын онол E. Тохирох өгөгдөл алга

40. Төлөөллийн ардчиллын сул тал аль вэ? /2 оноо/ A. Иргэдийн улс төрийн идэвх буурах талтай. B. Төлөөлөгчид нь бүрэн эрх мэдэлтэй ба удаан хугацаагаар сонгогддог. C. Төлөөлөгчид нь иргэдийн санал бодлыг тэр болгон бүрэн илэрхийлдэггүй. D. Нийгэм, улс төрийг мэргэшиж, туршлагажсан хүмүүс удирдан зохион байгуулдаг. E. A, B, C хамаарна.

41. Хууль болон төрийн бодлогыг боловсруулах, батлах, хэрэгжүүлэх ажлыг орон даяар, мөн

орон нутгийн түвшинд зохион байгуулах гэдэг нь төрийн ямар албаны чиг үүрэгт хамаарах вэ? /2 оноо/ A. Улс төрийн алба B. Төрийн захиргааны алба C. Төрийн тусгай алба D. Төрийн үйлчилгээний алба E. Ерөнхийлөгчийн Тамгын Газар

42. Төрийн албанд баримтлах зарчмуудад үл хамаарахыг олно уу? /1 оноо/ A. Төрийн алба мэргэшсэн тогтвортой байх B. Ард түмэнд үйлчлэх C. Захирах, захирагдах ёсыг баримтлах D. Тодорхой санхүүгийн эх үүсвэр, хөрөнгө чинээтэй байх E. Ил тод байх

43. Аль нь 1992 оны Монгол улсын шинэ үндсэн хуулийн үзэл баримтлал биш вэ? /1 оноо/ A. Монгол улс тусгаар тогтносон, бүрэн эрхт, Бүгд найрамдах улс мөн. B. Монгол улс төрийн байгууламжийн хувьд нэгдмэл байна. C. Монгол улсын нутаг дэвсгэр зөвхөн засаг захиргааны нэгжид хуваагдана. D. Мал сүрэг бол үндэсний баялаг мөн бөгөөд төрийн хамгаалалтад байна. E. Иргэний туурвисан оюуны үнэт зүйл бол төрийн өмч, зохиогчийнх нь баялаг мөн.


1 Нэхэмжлэгч a Өөрийн эрх, ашиг сонирхол нь зөрчигдсөн гэж үзэж, эрхээ сэргээлгэхээр шүүхэд нэхэмжлэл гаргагч этгээд

2 Хариуцагч b Нэхэмжлэгчийн эрх, ашиг сонирхолд хохирол учруулсан гэж нэхэмжлэлд дурдсан этгээд

3 Гуравдагч этгээд

c Уг хэрэгт эрх ашгаа хамгаалахаар өөрийн санаачилга буюу шүүхийн шийдвэрээр оролцож буй этгээд

A. 1c, 2b, 3a, B. 1c, 2a, 3b C. 1b, 2a, 3c D. 1a, 2c, 3b E. 1a, 2b, 3c

231230


�0


Санамж: 1. Энэ хэсэг сонгох даалгавар биш тул харгалзааг зөв тогтоож хариуг бөглөөрэй.

2. Зөв харгалзуулсан хариулт бүр нэг оноотой.

2.1 Доорх өгөгдлийг зөв харгалзуулна уу. a Мери Месенжер Девиэс 1 “Африк: Ард түмэн ба соёлын түүх” b Ж.Мёрдок 2 “Символын /бэлгэ тэмдгийн/ хэлбэрийн тухай

философи” c Ж.Локк 3 “Эрх чөлөөнөөс дайжихуй” d Э.Фромм 4 “Зурагт хүүхдэд сайн зүйл үү?” e Э.Кассирер 5 “Засаглалын тухай хоёр шашдир”

2.2 Доорх өгөгдлийг зөв харгалзуулна уу. a Хэл 1 Зан заншил, ёс суртахуун, хууль гэх зэргээр албан ба

албан бусаар илэрнэ. b Хэм хэмжээ 2 Төрийн туг, далбаа, сүлд, замын хөдөлгөөний тэмдэг,

алга таших гэх мэт c Бэлгэ тэмдэг 3 Шид домог, урлаг, философи, шашин, шинжлэх ухаан

гэх мэт. d Мэдлэг 4 Сайн үйл, шударга ёс, эрх чөлөөг аль ч ард түмэн

эрхэмлэдэг. Ёс заншилгүй, хуульгүй нийгэм гэж байдаггүй.

e Үнэлэмж 5 Өөр өөрийн гэсэн үгийн сантайгаас гадна өгүүлбэр зүйн, утга зүйн, найруулга зүйн дүрэмтэй байдаг.

2.3 Доорх өгөгдлийг зөв харгалзуулна уу. a Өрх гэрийн хэрэглээний

зардал 1 Пүүсүүдийн барилга барих, тоног төхөөрөмж, бусад

үндсэн хөрөнгө худалдан авахад гаргасан зардал. b ААН-ийн хөрөнгө

оруулалтын зардал 2 Цагдаа, цэрэг, сурагч, эмч, багш болон бусад төрийн

албан хаагчдад зориулан бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ худалдан авах, сургууль, эмнэлэг, зам, гүүр зэргийг барихад гаргасан зардал.

c Төрийн зардал 3 Үүнийг экспорт, импортын зөрүү буюу цэвэр экспортын хэмжээгээр тодорхойлно.

d Гадаадын хэрэглэгчийн зардал

4 Өрх гэрүүд хэрэглээндээ зориулан бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ худалдан авахад зарцуулсан зардал.

e Зардал 5 ААН, байгууллага өөрийн үйл ажиллагааг явуулахын тулд эдийн засгийн тодорхой нөөцүүдийг худалдан авахад төлж буй мөнгөн төлбөр юм.

2.4 Доорх өгөгдлийг зөв харгалзуулна уу. a Ардчилсан засаглал 1 Хуулийн хүрээнд засаглах /Эрх мэдэл хуулиар

хязгаарлагдмал байх/ b Авторитари засаглал 2 Субъектээс объектоо бүх талаар хянаж захирах c Тоталитари засаглал 3 Хувь хүний эрх, эрх чөлөөг эрхэмлэх d Үндсэн хуульт засаглал 4 Эрх мэдэлтний шийдвэрийг гүйцэтгэгчдийн

оролцоотойгоор гаргаж, хэрэгжүүлэх e Либераль засаглал 5 Харьяат ард иргэдийг хязгаарлагдмал хяналттайгаар

ганцаар захирах


�

51. “Олон улсын харилцаа бол зөвхөн бие даасан тусгаар төр улсуудын хооронд л явагдаж

байгаа үйл явц” гэж үзээд асуудал нь нэг бол энх тайвнаар шийдэгдэж өрнөдөг, эсвэл дайн байлдаан хийж хүч хэрэглэж болдог. Ингэхлээр олон улсын харилцаанд төр улсуудын зүгээс дипломатч, эсвэл цэрэг хоёрын нэгийг сонгон оролцуулдаг гэсэн санаагаар үзэл бодлоо илэрхийлсэн судлаач аль нь вэ? /1 оноо/ A. Д.Сингер B. В.Парето C. Г.Моска D. Р.Арон E. К.Фридрих

52. Олон улсын харилцааны субъектэд аль нь хамаарах вэ? /2 оноо/

A. Олон улсын байгууллага B. Хараахан тусгаар тогтноогүй улс /Үүсмэл/ C. Улс маягийн байгууламж /Олон улсын эрх зүйн үзэл баримтлалд нийцсэн/ D. Зөвхөн A ба C хамаарна. E. A, B, C хамаарна.

53. Цөм их гүрэн нь дүрэм зарчмыг тогтоон хэрэгжүүлж, цэрэг эдийн засгийн хувьд ноёрхоно. Өөрийн нөлөөнд буй нэгжүүдийн хоорондын зөрчилдөөнийг зохицуулна. Тухайлбал орчин үеийн олон улсын харилцааны түүх үүсэхээс өмнө Ромын эзэнт гүрэн, Монголын эзэнт гүрэн, Испани, Британи зэрэг их гүрнүүд байжээ. Энэ нь олон улсын харилцааны аль туйл вэ? /1 оноо/ A. Нэг туйлт тогтолцоо B. Хоёр туйлт тогтолцоо C. Гурван туйлт тогтолцоо D. Олон туйлт тогтолцоо E. Эдгээрээс өөр

54. Орчин үеийн олон улсын харилцааны түүхийг хэд хэдэн үеүдэд хуваадаг. 1904-1918 он аль үеийн олон улсын харилцаа вэ? /2 оноо/ A. Дэлхийн I дайны үеийн олон улсын харилцаа B. Дэлхийн хоёр дайны хоорондох үеийн олон улсын харилцаа C. Дэлхийн II дайны үеийн олон улсын харилцаа D. Хүйтэн дайны үеийн олон улсын харилцаа E. Өнөө үеийн олон улсын харилцаа



56. “Үндэсний язгуур ашиг сонирхлыг сахин хамгаалсан, үндэсний хөгжлийн зорилтуудыг

хэрэгжүүлэхэд үйлчилсэн бодлого байна” Энэ нь Монгол улсын гадаад бодлогын аль зарчим бэ? /1 оноо/ A. Идэвхтэй байх B. Олон тулгуурт байх C. Үндэсний язгуур эрх ашигт харшилсан байх D. Үндэсний эрх ашигт нийцсэн байх E. Тохирох өгөгдөл алга

233232

Нийгмийн ухааны хичээлийн даалгавар-2016 Хувилбар-D

�

7. Хүний нийгмийн статусын талаар дурьдахдаа алдаа гаргасан бол олно уу? /1 оноо/ A. Статус нь хүний эрх, хэмжээг заасан утгатай латин үг. B. Аливаа хүн хэд хэдэн статустай байж болдог. C. Нийгэм, бусдын зүгээс тулган хүлээлгэсэн статусыг нөхцөлт статус гэдэг. D. Хүний төрөлхийн байр суурийг хүн өөрөө сонгох боломжтой. E. Статус нь нийгэм дэх эрх үүргээс гадна, бусдын зүгээс хандах хандлага, хүлээлт ямар

байхаас хамаардаг.

8. Аж үйлдвэржсэний дараах нийгмийн хэв маягийн шинжүүдээс илүүцийг олно уу? /2 оноо/ A. Механикжилт B. Автоматжилт C. Мэдээлэл, үйлчилгээ D. Мега хотууд E. B ба C

9. Дараах нийгмийн хэв маягуудын онцлог шинжүүдээс зөв холбоосыг олно уу? /2 оноо/ A. Харилцан үйлдэл – Анхдагч нүүр тулсан B. Суурьшил – Арилжаа C. Эдийн засаг – Автоматжилт D. Үндсэн институт – Нас хүйсийн ялгаа E. Баялгийн хуваарилалт – Хагас нүүдэл

10. Нийгмийн даатгалын заавал даатгуулах хэлбэрт илүүцийг олно уу? /1 оноо/

A. Газар тариалан эрхлэгч B. Тэтгэвэр авагч C. Олон улсын байгууллагад ажиллагч Монгол улсын иргэн D. Хөдөлмөрийн гэрээгээр гадаадад ажиллагч Монгол улсын иргэн E. Аж ахуйн нэгж, байгууллагад ажиллагч Монгол улсын иргэн

11. Ёс суртахуунаар дамжин хүмүүс зан харилцааны дүрэм, журам, нийгэмд гүйцэтгэх үүргийн талаар мэдлэг эзэмшиж байдаг. Энэ нь ёс суртахууны нийгмийн аль үүрэг вэ? /1 оноо/ A. Танин мэдэхүйн үүрэг B. Зохицуулах үүрэг C. Төлөвшүүлэх үүрэг D. Үнэлэмж, баримжааллын үүрэг E. Тохирох хариулт алга

12. Эмчийн, багшийн, сэтгүүлчийн гэх мэт мэргэжлийн ёс суртахууны шаардлагуудыг баримталдаг ёс суртахууны харилцааны ангилал аль нь вэ? /1 оноо/ A. Үйл ажиллагааны төрлөөс хамаарсан харилцаа B. Хувь хүнд хандах харилцаа C. Нийгэмд хандах харилцаа D. Бүлэгт хандах харилцаа E. Тохирох өгөгдөл алга

13. “Символын /Бэлгэ тэмдгийн/ хэлбэрийн тухай философи” хэний бүтээл вэ? /1 оноо/ A. Э. Тайлор B. Ж.Мёрдок C. У.Ф. Огборн D. К. Ясперс E. Э. Кассирер

14. Германы философич Карл Ясперсийн үзэл санаанд аль өгөгдөл хамаарах вэ? /2 оноо/

A. Хүний бие бол дохиоллын шинжийг агуулсан байдаг. B. Хүн бол бэлгэ тэмдгүүдийг бүтээдэг амьтан мөн. C. Соёл бол янз бүрийн бэлгэ тэмдгүүдийн нэгдэл мөн. D. B ба C хамарна. E. Аль нь ч биш


�



1. Нийгмийн харилцан үйлдэл бусад үйлдлээс үндсэн гурван шинжээр ялгаатай /1. Үйлдэгчийн үйлдэл нь түүний хувьд тодорхой утга илэрхийлж байх, 2. Үйлдэл нь бусдын үйл байдал, үйлдэлтэй холбогдож буйг үйлдэгч ухаарсан байх, 3. Үйлдэл нь тодорхой зорилго, чиглэлтэй байх/ гэж үзсэн социологич аль нь вэ? /1 оноо/ A. Ф.Тённис B. К.Маркс C. В.И.Ленин D. М.Вебер E. Т.Парсонс


нь хамаарах вэ? /1 оноо/ A. Улс орны эдийн засгийн байдал B. Нийгмийн хэм хэмжээ C. Хувь хүний ажил мэргэжил D. Нийгмийн эрх ашиг E. Энд тийм зүйл алга

3. Дайн байлдаан, өр төлөөс эсвэл төрийн үзэл суртлын үр дүнд үүсдэг, нэг нь нөгөөгийнхөө өмч нь болж байдаг, албадлагын хөдөлмөрийн харилцаанд тулгуурласан, байр сууриа өөрчлөх боломжоор хомс хаалттай тогтолцоо, давхраажилтын хэв маяг аль нь вэ? /1 оноо/ A. Боолчлол B. Каст C. Язгуур угсаа D. Анги-бүлэг E. Эрх мэдэл

4. Нийгмийн гишүүд хувийн болон нийгмийн шинжээрээ зааглагдан хуваагдах үзэгдлийг юу гэж

нэрлэх вэ? /1 оноо/ A. Нийгмийн институт B. Нийгмийн өөрчлөлт C. Нийгмийн байр суурь D. Нийгмийн ялгарал E. Нийгмийн тэгш бус байдал

5. Социологич Р.Мертоны үзсэнээр хүний үйл ажиллагаа нь ил ба далд гэсэн чиг үүрэгтэй. Тухайлбал их сургууль, коллеж нь дээд боловсрол олгох ил чиг үүрэгтэйн сацуу хүмүүс найз нөхөд, ирээдүйн хань ижлээ олох, нийгэмших орчин болдог далд чиг үүрэгтэй юм. Энэ нь нийгмийг тодорхойлогч аль хандлагын үзэл санаа вэ? /2 оноо/ A. Институтын хандлага B. Индивидуалист хандлага C. Мөргөлдөөний онол D. Харилцан үйлдлийн хандлага E. Бүтэц-чиг үүргийн хандлага

6. Зориуд бэлтгэсэн тусгай орчин нөхцөлд үзэгдэл үйл явцыг давтах, үргэлжлүүлэх замаар мэдээлэл цуглуулах арга нь нийгмийн судалгааны аль арга вэ? /1 оноо/ A. Анкетын арга B. Ярилцлагын арга C. Хийсвэрлэх арга D. Логикчлох арга E. Туршилтын арга

235234


�

22. Ажилгүйдлийг бууруулах арга замуудыг өгөгдөлтэй нь зөв харгалзуулна уу? /2 оноо/ 1. Эдийн засгийн арга a. Жижиг дунд үйлдвэрлэлийг нэмэгдүүлэх, цалин

хөлсийг нэмэх 2. Захиргааны арга b.

3. Гадаад хүчин зүйлийг

ашиглах арга c. Ажиллах хүч экспортлох, эдийн засгийн чөлөөт бүс

байгуулах

A. 1a, 2b, 3c B. 1a, 2c, 3b C. 1c, 2b, 3a D. 1b, 2c, 3a E. 1b, 2a, 3c

23. 𝑀𝑀𝑀𝑀 𝑀 𝑃𝑃𝑃𝑃𝑃𝑃𝑃𝑃𝑇𝑇𝑇𝑇 томьёоллын үед эдийн засагт аль нөхцөл байдал үүсэх вэ? /1 оноо/

A. Энэ үед эдийн засагт мөнгөний хомсдол үүсэж нийт эрэлт буурахад хүрнэ. B. Энэ үед мөнгө үнэгүйдэж, инфляфи үүснэ. C. Энэ үед инфляци буурч, эдийн засагт таатай нөхцөл үүснэ. D. B ба C нөхцөл үүснэ. E. Аль ч нөхцөл үүсэхгүй.

24. Тухайн бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ хэр үнэ цэнэтэй болохыг хэмжихэд бид мөнгийг ашигладаг.

Ингэснээр янз бүрийн бүтээгдэхүүний харилцан адилгүй ашигт чанарыг хооронд нь харьцуулж арилжаа хийх боломж үүсдэг. Уг өгөгдөл мөнгөний аль үүргийг илэрхийлж байна вэ? /2 оноо/ A. Гүйлгээний хэрэгсэл B. Хуримтлалын хэрэгсэл C. Өртгийн хэмжүүр D. Хөрөнгө оруулалтын хэрэгсэл E. Хадгаламжийн хэрэгсэл

25. Цэгийн оронд тохирох хариултыг олно уу?...................... гэдэг нь завсрын ямар нэгэн шат дамжлагыг дамжих замаар гүйцэтгэсэн ажил үйлчилгээ, барааны борлуулалттай уялдуулан тогтоосон татварыг хэлнэ. Жишээ нь: Алт олборлох, валютын арилжаа гэх мэт. /1 оноо/ A. Шууд татвар B. Шууд бус татвар C. Хүн амын орлогын албан татвар D. Аж ахуйн нэгжийн татвар E. Үл хөдлөх хөрөнгийн татвар

26. Татвар төлөх хувь ижил байгаа боловч татвараас орох орлогын хэмжээ их орлоготойд их, бага орлоготойд бага авах татвар хураалтын зарчим бий. Жишээ нь: Татварын хэмжээ 10% байхад сард 150 000 төгрөг авдаг иргэн Насан нь 10% буюу 15 000 төгрөгийг, харин сард 1 500 000 төгрөг авдаг иргэн Түвшин нь татварт мөн л 10% буюу 150 000 төгрөгийг төлжээ. Энэ нь: /2 оноо/ A. Пропорциональ зарчим B. Прогрессив зарчим C. Регрессив зарчим D. Өсгөн нэмэгдүүлэх зарчим E. Өсгөн бууруулах зарчим

27. Цэгийн оронд тохирох хариултыг олно уу? Гүйлгээнд мөнгө нэмж оруулах буюу мөнгөний нийлүүлэлтийг нэмэгдүүлэх бодлогыг .......... гэнэ. /1 оноо/ A. Мөнгөний тэлэх бодлого B. Мөнгөний хумих бодлого C. Татварын бодлого D. Ажил эрхлэлтийн бодлого E. Хүүгийн хатуу бодлого

Хөдөлмөрийн биржийн албыг бэхжүүлэх, мэргэжил олгох, давтан сургах, хүн амын шилжилт хөдөлгөөнийг хязгаарлах


�

15. Монгол улсад уул уурхайн олборлолт ихэссээр байгаль орчинд хор хөнөөлтэй болсон. Үүнийг нийгэм яваандаа мэдэрч байгалиа хамгаалах талаар бодлого боловсруулж эхэлдэг байна. Энэ нь: /1 оноо/ A. Соёлын салбарлалт B. Соёлын цочирдол C. Соёлын хожимдолт D. Соёлын ноёрхол E. Соёлын удаашрал

16. Дэд соёл бүрэлдэх хүчин зүйлд аль нь хамаарах вэ? /1 оноо/ A. Нийгмийн анги B. Угсаа гарал C. Шашин D. Оршин суух нутаг E. Дээрх бүгд хамаарна.

17. Сөрөг соёлд аль нь хамаарах вэ? /1 оноо/

A. Хүмүүстэй бараа мэт харилцах B. Бусад үндэстнийг дорд үзэх C. Дайн, аллага D. Хулгай, хуурмаг явдал E. Дээрх бүгд хамаарна.

18. НҮБ-ын хүний хөгжлийн 2004 оны илтгэл “Соёлын эрх чөлөө” сэдэвтэй байв. Үүгээр соёлын эрх чөлөөнд юуг хамааруулсан бэ? /2 оноо/ A. Хүний хөгжлийг тодорхойлогч гол хүчин зүйл B. Эх хэлээрээ ярьж, шашнаа шүтэж, өөрийн соёлыг бүтээн туурвих бололцоог эдлэх C. Хүмүүс өөрсдийгөө илэрхийлэх, хувь чанараа хөгжүүлэх D. Баталгаат боловсрол, эрүүл мэндийн үйлчилгээ, бусад төрлийн нийгмийн баталгаагаар

хангагдах явдал E. Дээрх бүгд хамаарна.

19. “BOZO тоглоом” гэдэг туршилтыг эрдэмтэд хийжээ.Тэрээр бага насны хүүхдүүдэд том

тоглоом руу хүүхдүүд алх барин довтолж байгааг харуулсан кино үзүүлжээ. Дараа нь яг кинонд үзүүлсэнтэй адил тоглоом бүхий өрөөнд хүүхдүүд юу хийхийг ажигласанд олон хүүхэд дэлгэцээр үзсэнтэйгээ адил балмад авирлажээ. Энэ нь Мери Месенжер Девиэсийн үзсэнээр аль зөрчил вэ? /2 оноо/ A. Мэдрэмжгүй болгох B. Зорилгод хүрэх C. Дасан зохицох D. Нэгдлийг хангах E. Аль нь ч биш

20. Хүмүүсийн сонголт, итгэл үнэмшил харилцан адилгүй байдаг. Өөрөөр хэлбэл нийгэмд буй

үнэлэмжүүдийг хувь хүн өөриймшүүлсэн хэр хэмжээ, түвшин юм. Энэ нь: /2 оноо/ A. Үнэлэмж B. Үнэлэмжийн баримжаа C. Үнэлгээ D. Үнэт зүйл E. Тохирох хариулт алга

21. Дэлхийн эдийн засгийн их хямралын үе 1933 онд ажилчид олноороо ажлаас халагдах

тохиолдол үүсэж, тухайлбал АНУ-д ажилгүйдэл 25% хүрч байсан. Энэ нь: /1 оноо/ A. Улирлын ажилгүйдэл B. Мөчлөгийн ажилгүйдэл C. Зөрөөний ажилгүйдэл D. Бүтцийн ажилгүйдэл E. Тогтвор суурьшлын ажилгүйдэл

237236


�

35. Улс төрийн намд хүлээлгэх хариуцлагад аль нь хамаарах вэ? /1 оноо/ A. Мөнгөн торгууль B. Захиргааны арга хэмжээ авах C. Эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэх D. Улс төрийн хариуцлага хүлээлгэх E. Дээрх бүгд хамаарна.

36. Улс төрийн амьдралд хэд хэдэн намууд идэвхтэй оролцож, засгийн эрх мэдлийн төлөө өрсөлдөж байдаг. Тухайлбал 1990 оноос хойш Монгол улс энэхүү намын тогтолцоонд шилжсэн. Энэ нь: /1 оноо/ A. Нэг намын тогтолцоо B. Хоёр намын тогтолцоо C. Олон намын тогтолцоо D. Манлайлагч намын тогтолцоо E. Тохирох өгөгдөл алга

37. 1992 оны шинэ үндсэн хуульд “Ерөнхийлөгчөөр 45 нас хүрсэн, сүүлийн 5-аас доошгүй жил эх орондоо байнга оршин суусан, Монгол улсын иргэнийг 4 жилийн хугацаагаар сонгоно” гэжээ. Энэ нь: /2 оноо/ A. Сонгох эрхийн шалгуур B. Сонгогдох эрхийн шалгуур C. Төрийн тусгай албаны шалгуур D. Төрийн жинхэнэ албаны шалгуур E. Тохирох өгөгдөл алга

38. “Хоёр нам эсвэл зонхилох нэг намын тогтолцоо бий болох чиглэлд үйлчилдэг, шинээр гарч ирж буй болон жижиг намд ашиггүй, нутгийн хүнийг сонгох сэтгэл зүйн хандлага ихтэй” зэрэг нь сонгуулийн аль тогтолцооны шинжүүд вэ? /1 оноо/ A. Мажоритар тогтолцоо B. Пропорциональ тогтолцоо C. Паралель тогтолцоо D. Хувь тэнцүүлэх тогтолцоо E. Тохирох өгөгдөл алга

39. Ардчиллын суурь зарчмуудыг дурьдахдаа алдаа гаргасан бол олно уу? /1 оноо/ A. Олонхийн засаглал B. Засгийн эрх мэдлийг хуулиар тэнцвэртэйгээр хуваарилах C. Иргэдийн улс төрийн оролцоо D. Эрх мэдлийн төвлөрөл E. Олон намын тогтолцоо

40. Төлөөллийн ардчиллын давуу талд орохгүйг олно уу? /2 оноо/ A. Нийгэм, улс төрийн тогтолцоог мэргэшиж, туршлагажсан хүмүүс удирдан зохион

байгуулдаг. B. Улс төрийн хариуцлагыг өндөржүүлдэг. C. Нийгэм, улс төрийн тогтовортой байдал, дэг журмыг илүү хангадаг. D. Иргэдийн улс төрийн идэвх буурах талтай. E. Тохирох өгөгдөл алга

41. Төрийн өмчит ерөнхий боловсролын сургуулийн захирал Төгсжаргал аль албан тушаалд

хамаарах вэ? /2 оноо/ A. Төрийн улс төрийн алба B. Төрийн тусгай алба C. Төрийн захиргааны алба D. Төрийн үйлчилгээний алба E. Төрийн жинхэнэ алба


�

28. Нийт эрэлтийн бүтцэд аль нь хамаарах өгөгдөл вэ? /2 оноо/

A. Өрх гэрийн хэрэглээний зардал /C/ B. Аж ахуй нэгжийн зардал буюу дотоод хөрөнгө оруулалтын зардал /I/ C. Төрийн худалдан авалтын зардал /G/ D. Гадаадын хэрэглэгчийн зардал /X/ E. Дээрх бүгд хамаарна.

29. “Тогтвортой хөгжил”-ийн үзүүлэлтэд илүүц зүйл байна уу? /1 оноо/

A. Бичиг үсэг тайлагдсан байдал B. Эдийн засаг C. Байгаль орчин D. Нийгмийн байдал E. Илүүц зүйл алга

30. 1970 оноос “Хөгжлийн эдийн засаг” гэсэн эдийн засгийн онолын салбар хөгжсөн. Энэ нь: /1 оноо/ A. Буурай хөгжилтэй гуравдагч орнуудын тухай шинжлэх ухаан B. Бүс нутгийн хөгжлийн интеграцчлалыг судалдаг ухаан C. Бага бүс нутгийн хөгжлийн стратегийн ухаан D. “Их найм”-ийн үйлдвэржилтийн хөгжлийг судалдаг ухаан E. B ба C

31. Засаглалын үндсэн хэмжигдэхүүнд аль нь орохгүй вэ? /1 оноо/

A. Засаглалын хэмжээ B. Засаглалын цаг хугацаа C. Засаглалын орон зай D. Засаглалын эрх мэдэл E. Засаглалын эзлэхүүн

32. Дараах ойлголтуудыг зөв харгалзуулна уу? /2 оноо/ 1 Уламжлалт легитим a

. 2 Харизмат легитим b Рациональ легитим бөгөөд ардчилсан хэм хэмжээ,

журмын дагуу бүрэлдэн тогтсон төр, түүний гаргасан шийдвэрт хүмүүс захирагдаж дагаж биелүүлэхэд нь түлхэц өгдөг ухамсарлагдсан ашиг сонирхол юм.

3 Хууль ёсны легитим c л, эртнээс ирсэн өшгүй бат бэх бөгөөд ариун шударга

A. 1a, 2b, 3c B. 1a, 2c, 3b C. 1b, 2c, 3a D. 1c, 2b, 3a E. 1c, 2a, 3b

33. Аль нь зөв бодомж вэ? Соёл мэдээллийн нөөц гэдэг бол .............. /2 оноо/ A. Материаллаг, соёл, мэдээллийн болон бусад нөөцийг бүтээдэг хүмүүс B. Хүчний байгууллага болон, тусгайлан бэлтгэгдсэн хүмүүс C. Үйлдвэрлэл, хэрэглээнд шаардлагатай материаллаг үнэт зүйл, мөнгө санхүү, техник

технологи, газар нутаг, ашигт малтмал D. Засаглалд ач холбогдол бүхий мэдлэг мэдээлэл, шинжлэх ухаан, боловсролын

байгууллагууд, хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл E. Улс төрийн бодлого хэрэгжүүлэх явцад засаглагч өөрийг нь дэмжинэ хэмээн тооцон

найдаж байдаг нийгмийн бүлэг, давхраа

34. Монгол Улсын иргэн Оюунтунгалаг 2012 оны УИХ-ын сонгуульд ардчилсан нам болон ардчилсан намаас нэр дэвшсэн Цогтын төлөө саналаа сонгуульд өгчээ. Энэ нь: /1 оноо/ A. Оролцооны дэмжлэг B. Бодит дэмжлэг C. Гадаад шаардлага D. Дотоод шаардлага E. Эргэх холбоо

Удирдагчийн онцгой авьяас чадварт итгэх итгэлд үндэслэдэг.

Захирах захирагдах зуршил, ёс заншил, эртнээс ирсэн дэг журам, хөдлөшгүй бат бэх бөгөөд ариун шударга гэсэн итгэл үнэмшилд тулгуурладаг.

239238


�

49. Доорх өгөгдлүүдээс зөвийг олно уу? /1 оноо/

A. Үл хөдлөх эд хөрөнгө борлуулсны орлогын татвар 2 хувиар B. Спорт, урлагийн тоглолтоос олсон орлогын татвар 5 хувиар C. Хонжворт сугалааны орлогын татвар 40 хувиар D. Эдгээрээс бусад орлогод 10 хувиар татвар ногдуулна. E. Дээрх бүгд зөв

50. Иргэн Басбилэг 8 нэрийн хүнсний дэлгүүр, цайны газар, биллиард, мөн иргэн Ноосой

чингэлэг болон тээврийн хэрэгсэл дээрээс худалдаа эрхэлдэг. Энэхүү өгөгдөл нь татвар ногдуулах аль аргачлалд хамаарах вэ? /2 оноо/ A. Патентаар татвар төлөх B. Жишгээр татвар төлөх C. Бэлэн бус буюу суутгалын арга D. Кадастрын арга E. Тохирох өгөгдөл алга

51. Олон улсын эрх зүйн хэм хэмжээг хэрхэн ангилдаг вэ? /1 оноо/ A. Интеграци ба дифференци B. Императив ба диспозитив C. Деспотизм ба дуализм D. Интеграцчилал ба деспотизм E. Тохирох өгөгдөл алга

52. Орчин үед олон улсын харилцааны эрх зүйн шинэ зарчмууд бий болсоор байна. Улс орнуудын харилцаанд идэвхтэй үйлчилсээр байгаа эрх зүйн тулгуур зарчмуудыг дурьдахдаа алдаа гаргасан бол олно уу? /2 оноо/ A. Хүч үл хэрэглэх, хүчээр түрүү барьж, айлган сүрдүүлэхгүй байх B. Улс орнуудын газар нутгийн бүрэн бүтэн байдлыг хүндэтгэх C. Маргаантай асуудлыг энх тайвнаар зохицуулах D. Улс орнууд бие биенийхээ дотоод хэрэгт идэвхтэй оролцох E. Улс үндэстнүүд өөрсдийн хувь заяаг биеэ даан шийдвэрлэх тэгш эрхтэй байх

53. Дэлхий ертөнцөд хүч тэнцүү олон улс, олон гүрэн бий болон, тэдгээр нь өөр хоорондоо ашиг

сонирхол болон зөрчлөөрөө үлэмж харилцан хамааралтай болж, түүний тэнцвэр дээр олон улсын харилцааны шинэ дэг журам тогтон үйлчилдэг тогтолцоо юм. Энэ нь: /1 оноо/ A. Нэг туйлт тогтолцоо B. Хоёр туйлт тогтолцоо C. Гурван туйлт тогтолцоо D. Олон туйлт тогтолцоо E. Тохирох өгөгдөл алга

54. Олон улсын харилцааны түүхийг хэд хэдэн үндсэн үеүдэд хуваадаг. Тэгвэл өнөө үеийн олон улсын харилцаа эхэлсэн цаг хугацаа аль нь вэ? /2 оноо/ A. 1918-1939 он B. 1939-1945 он C. 1945-1990 он D. 1990 оноос хойш E. 2014 оноос хойш


�

42. Яамдыг ерөнхий чиг үүргийн болон чиглэлийн гэж ангилдаг. Эдгээрээс аль нь чиглэлийн яам

бэ? /2 оноо/ A. Хүнс, хөдөө аж ахуйн яам B. Гадаад хэргийн яам C. Сангийн яам D. Хууль зүйн яам E. Аль нь ч биш

43. Эдгээрээс аль нь 1992 оны Монгол улсын үндсэн хуулийн үзэл баримтлалд нийцэхгүй бодомж вэ? /2 оноо/ A. Монгол улсад засгийн бүх эрх ард түмний мэдэлд байна. B. Монгол улсад газар, түүний хэвлий, ой, ус, амьтан, ургамал болон байгалийн бусад

баялаг гагцхүү ард түмний мэдэлд, төрийн хамгаалалтад байна. C. Монгол улсад төр нь шашнаа хүндэтгэж, шашин нь төрөө дээдэлнэ. D. УИХ-ын гишүүнээр Монгол улсын 30 нас хүрсэн иргэн, харьяалалгүй иргэнийг сонгоно. E. Монгол улс Үндсэн хуульдаа харшилсан олон улсын гэрээ, бусад баримт бичгийг дагаж

мөрдөхгүй.

44. 1992 оны шинэ үндсэн хуулийн 3-р бүлэгт Монгол Улсын Их хурлын тухай заасан. Буруу бодомж байвал олно уу? /2 оноо/ A. Монгол улсын Их хурал бол төрийн эрх барих дээд байгууллага мөн. B. Улсын Их хурал хоёр танхимтай, хууль тогтоох байгууллага мөн. C. Улсын Их хурлын сонгуулийн журмыг хуулиар тогтооно. D. Улсын Их хурал нь гүйцэтгэх байгууллага ба ерөнхий сайд ба гишүүнээс бүрдэнэ. E. B ба D

45. Гэм буруутан ба хохирогчийг гэмт хэргийн оролцогчид хэмээн нэрлэдэг. Хохирогчийн үүргийг

дурьдахдаа алдаа гаргаж эрхээс нь оруулсан бол олно уу? /2 оноо/ A. Давж заалдах, гомдол гаргах B. Мөрдөн байцаагч, прокурор, шүүгчийн дуудсанаар ирэх C. Хэргийн талаарх баримтыг задруулахгүй байх D. Хэргийн талаар үнэн зөв мэдүүлэг өгөх E. Тохирох өгөгдөл алга

46. Шүүхийн шийдвэрийг үндэслэж гэм буруутанд ял шийтгэл оноож, төрийн албадлагын дагуу хэрэгжүүлдэг. Эдгээрээс ялын төрөлд хамаарахыг олно уу? /1 оноо/ A. Торгох B. Эрхийг нь хасах C. Эд хөрөнгө хураах D. Албадан ажил хийлгэх E. Дээрх бүгд хамаарна.

47. Төрийн, орон нутгийн, олон нийтийн болон шашны өмч нь өмчийн аль хэлбэрт хамаарах вэ? /1 оноо/ A. Хувийн өмч B. Нийтийн өмч C. Холимог өмч D. Иргэний ба дундын өмч E. Тохирох өгөгдөл алга

48. Дараах бодомжуудаас алдаатайг олно уу? /2 оноо/ A. Төр, байгууллага, иргэний эзэмшилд байгаа эд юмсыг эд хөрөнгө гэнэ. B. Биет эд хөрөнгө нь хөдлөх ба үл хөдлөх гэсэн үндсэн хэлбэрүүдтэй. C. Газар ба түүнээс салган ашиглах боломжгүй эд юмсыг үл хөдлөх хөрөнгө гэнэ. D. Эдийн бус хөрөнгө гэдэгт оюуны үнэт зүйл болон түүнийг эзэмшсэнээр ашиг орлого олох

эрхийг хамааруулан ойлгодог. E. Төр нь өмчлөлийн эрхийг хуулиар хамгаалах үүрэг хүлээхгүй.

241240

a Бонд 1

b Хөрөнгийн бирж 2

c 3

d 4

e 5

a 1

b 2

c 3

d 4

e Хуульд захирагдах ёс 5

a 1

b 2

c Шүүх байгууллага 3 d Өмгөөллийн

байгууллага 4

e Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх байгууллага

5

a Домог 1

b Шашин 2

c Философи 3

d Урлаг 4

e Шинжлэх ухаан 5


�0


Санамж: 1. Энэ хэсэг сонгох даалгавар биш тул харгалзааг зөв тогтоож хариуг бөглөөрэй. 2. Зөв харгалзуулсан хариулт бүр нэг оноотой.

2.1 Доорх өгөгдлийг зөв харгалзуулна уу. a Бонд 1 Үнэт цаасыг худалдах, худалдан авах, бусдад шилжүүлэх гэх

мэт үнэт цаасны арилжаа явагдаж байдаг газрыг хэлнэ. b Хөрөнгийн бирж 2 Үнэт цаас гаргагчтай байгуулсан гэрээний дагуу үнэт цаасны

тухай танилцуулга бэлтгэх, шинээр болон нэмж гаргаж байгаа үнэт цаасыг худалдан авах, худалдах, эсвэл үнэт цаас гаргагчийн нэрийн өмнөөс үнэт цаасыг нь нийтэд санал болгон арилжих ажиллагаа юм.

c Дилерийн үйл ажиллагаа

3 Үнэт цаасны зах зээл дээр бусдын нэрийн өмнөөс үнэт цаасыг зуучлан худалдах, худалдан авах ажиллагаа юм.

d Брокерийн үйл ажиллагаа

4 Ашиг олох зорилгоор өөрийн хөрөнгөөр үнэт цаас худалдан авах, худалдах, арилжих ажиллагаа юм.

e Андеррайтертын үйл ажиллагаа

5 Тодорхой хэмжээний мөнгийг тогтоосон хугацааны дараа зохих хүүтэйгээр эргүүлэн төлөхөө амлаж байгааг баталсан үнэт цаас юм.

2.2 Доорх өгөгдлийг зөв харгалзуулна уу. a Тэгш эрх, иргэдийн

оролцоо 1 Удирдах үйл ажиллагаа нь иргэдэд ил тод байгаа эсэх, ажлаа

иргэдэд тайлагнадаг эсэх b Сонгуулийн үйл

ажиллагаа 2 Хувийн өмчтэй болох боломжоор хангагдсан эсэх

c Эдийн засгийн эрх чөлөө

3 Иргэдийн зүгээс хуулийг дээдлэн биелүүлж байгаа байдал

d Албан тушаалтан эрх мэдлээ хэтрүүлэхэд хяналт тавих

4 Ялгаварлан гадуурхалт байгаа эсэх

e Хуульд захирагдах ёс 5 Шударга, тогтмол явагддаг эсэх, сурталчилгаа нь шударга эсэх

2.3 Доорх өгөгдлийг зөв харгалзуулна уу. a Цагдаагийн

байгууллага 1 Хууль зүйн зөвлөгөө өгөх, өмгөөлөх

b Прокурорын байгууллага

2 Хэргийг шийдвэрлэх, гэм буруу, хохирлыг эцэслэн тогтоох

c Шүүх байгууллага 3 Шүүхийн шийдвэрийг биелүүлэх, ял эдлүүлэх d Өмгөөллийн

байгууллага 4 Гэмт хэрэг, зөрчлийг шалгах, нийгмийн дэг журмыг хангах

e Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх байгууллага

5 Эрүүгийн хэрэгт хяналт тавих, ял шийтгэлийг тодорхойлох,

2.4 Доорх өгөгдлийг зөв харгалзуулна уу. a Домог 1 Үгийн гарлын хувь эртний Грекийн “Цэцэн мэргэнд дурлах” гэсэн

утга агуулдаг, одоогоос гурван мянга шахуу жилийн өмнө эртний Энэтхэг, Хятад, Грек зэрэг орнуудад үүсэхдээ домогчлох сэтгэлгээний бүхий л үнэт зүйлсийг эргэлзээнд оруулж, асуудлыг тайлбарлаж эхэлсэн.

b Шашин 2 Байгалийн ба нийгэм-хүмүүнлэгийн ухаан гэж ангилагддаг, үнэн нотолгоотой мэдлэгийг олж авч эзэмшихэд чиглэсэн хүний үйл ажиллагааны чиглэл юм.

c Философи 3 Зориулалт, өнгө аяс, уран сайхны шинжээрээ сонгодог, элитийн, хээнцэр, олон нийтэд зориулсан хэмээн ангилагддаг.

d Урлаг 4 Холбоо харилцаа /Религия/ гэсэн латин үгнээс гаралтай, итгэл бишрэлээрээ бурхантай холбоо харилцаатай байдаг гэсэн утгыг илэрхийлдэг.

e Шинжлэх ухаан 5 Хүн төрөлхтөний оюуны соёлын хамгийн анхны хэлбэр


�



56. “Стратегийн зорилтыг хэрэгжүүлэхийн төлөө ажиллахдаа шат дарааллыг эрхэмлэсэн,

Монгол улсын хувьд стратегийн ач холбогдол бүхий гүрнүүдийн Монгол дахь эдийн засгийн болон бусад сонирхлыг тэнцвэржүүлэхэд чиглэсэн байна” Энэ нь Монгол улсын гадаад бодлогын аль зарчим бэ? /1 оноо/ A. Тэнцвэртэй байх B. Идэвхтэй байх C. Үндэсний эрх ашигт нийцсэн байх D. Олон тулгуурт байх E. Тохирох өгөгдөл алга

243242

Физикийн хичээлийн даалгавар Хувилбар-A

�

11. Сурагчид тав, таваараа баг болон 50 см урт, мм-ийн хуваарьтай шугамаар харандааны уртыг ээлжлэн хэмжжээ. Нэгэн багийн хэмжилтийн үр дүнг доор харуулав. Аль нь илэрхий буруу хэмжсэн бэ? (1 оноо) A. 161 мм B. 162 мм C. 160 мм D. 163 мм E. 160.6мм 12. Соронзон орон хаана үүсдэг вэ? (1 оноо) I. үл хөдлөх цэнэгийн эргэн тойронд II. гүйдэлтэй дамжуулагчийн эргэн тойронд III. хөдөлж буй цэнэгийн эргэн тойронд A. I, II, III B. I, II C. II, III D. III E. II 13. Шингэнт шахуургын бага бүлүүрт 200 Н дарах хүчээр үйлчлэхэд 25 см доошлов. Энэ үйлчлэлээр том бүлүүр 5 см өргөгдсөн бол том бүлүүрийн өргөх хүч ямар байх вэ? (2 оноо) A. 400 Н B. 200 Н D. 1000 Н C. 40 Н E. 500 Н 14. Зогсож байсан 5 кг масстай тэргэнцэр дээр 35 кг масстай хүүхэд 4 м/с хурдтайгаар үсрэн гарч хамтдаа хөдлөв. Тэргэнцэр ямар хурдтай хөдөлсөн бэ? (2 оноо) A. 1 м/с B. 0.5 м/с C. 2 м/с D. 4 м/с E. 3.5 м/с 15. Дараах тохиолдлуудад хүний биеийн жингийн хэмжээг жишнэ үү? (2 оноо) I. хөдөлгөөнгүй цахилгаан шатанд зогсож байх үеийнх нь P1

II. цахилгаан шат дээш хөдөлж эхлэх үеийнх нь P2 III. дээш явж байгаа цахилгаан шат зогсохоор удааширсан үеийнх нь P3 бол A. P3< P1<P2 B. P1< P3<P2 C. P2< P1<P3 D. P1< P3=P2 E. P3=P2< P1

16. 200 гр масстай, 36 км/ц хурдтай хөдөлж байгаа биеийн кинетик энерги ямар байх вэ? (2 оноо) A. 119.6 кЖ B. 0.1196 Ж C. 10 кЖ D.10 Ж E. 50 Ж 17. Онгоц 490 м өндөрт 360 км/ц хурдтай нисэж байв. Онгоц ажиглагчийн яг дээр ирэх агшинд онгоцноос унагаасан биет ажиглагчаас ямар зайд газарт унах вэ? g=9.8 м/с2 (2 оноо) A. 0 м B. 500 м C. 1000 м D. 100 м E. 250 м 18. 1 кг түлш бүрэн шатахдаа ялгаруулах дулааны тоо хэмжээг ...........гэнэ. (2 оноо) A. ууршихын хувийн дулаан B. бодисын хувийн дулаан багтаамж C. хайлахын хувийн дулаан D. шугаман тэлэлтийн коэффициент E.түлшний илчлэг 19. 2 моль хүчилтөрөгч хий хичнээн грамм масстай байх вэ? (2 оноо) A. 16 г B. 32 г C. 24 г D. 8 г E. 64 г 20. Идеал хийн даралтыг 2 дахин ихэсгэж эзэлхүүнийг 4 дахин багасгавал температур нь хэрхэн өөрчлөгдөх вэ? (2 оноо) A. 8 дахин ихэснэ B. 8 дахин багасна C. 2 дахин ихэснэ D. 2 дахин багасна E. Өөрчлөгдөхгүй 21-23-р даалгаврын өгөгдөл Зурагт идеал хийн цикл процессийн P-T диаграммыг үзүүлжээ.

(� оноо)


�

Нэгдүгээр хэсэг : СОНГОХ ДААЛГАВАР

Санамж: Дараах даалгаврууд нь 5 сонгох хариулттай. Тэдгээрийн зөвхөн нэг нь зөв. Хамгийн зөв гэсэн хариултыг сонгож хариултын хуудсанд будаж тэмдэглэнэ. Нийт 46 сонгох даалгавар 80 оноотой. Амжилт хүсье. 1. Доорх нэгжүүдээс аль нь нягтын нэгж вэ? (1 оноо)

A. 2

мс

B. 2

Нм

C. Клс

D. 3

кгм

E. Жс

2. Дараах физик хэмжигдэхүүнүүдийн аль нь скаляр хэмжигдэхүүн бэ? (1 оноо) A. Импульс B. Хурдатгал C. Хурд D. Хүч E. Хугацаа 3. Бодис хатуу төлөвөөс шингэн төлөвт шилжихийг ...... гэнэ. (1 оноо) A. Хайлах B. Царцах C. Уурших D. Конденсаци E. Сублимаци 4. Пүршин дүүжингийн хэлбэлзлийн үе ба тойрох давтамж нь пүршний хатаас хэрхэн хамаарах вэ? (1 оноо) A. Хэлбэлзлийн үеийн квадрат нь шууд, тойрох давтамжийн квадрат нь урвуу хамаарна. B. Хэлбэлзлийн үе ба тойрох давтамж нь шууд хамаарна. C. Хэлбэлзлийн үеийн квадрат нь урвуу, тойрох давтамжийн квадрат нь шууд хамаарна. D. Хэлбэлзлийн үе ба тойрох давтамж нь урвуу хамаарна. E. Хатаас хамаарахгүй. 5. Долгион нэг орчноос нөгөө орчинд шилжихэд дараах хэмжигдэхүүнүүдийн аль нь өөрчлөгдөхгүй вэ? (1 оноо) I. Долгионы урт II. Долгионы давтамж III. Долгион тарах хурд A. I B. I ба II C. III D. II E. II ба III. 6. Цахилгаан саармаг A ба B биеийг шүргэлцүүлж үрэхэд A бие эерэг цэнэгтэй болжээ. Энэ тохиолдолд дараах хэллэгүүдийн аль нь зөв бэ? (1 оноо) A. А-гаас В рүү протонууд шилжсэн. B. А-гаас В рүү электронууд шилжсэн. C. В-гээс А руу протонууд шилжсэн. D. В-гээс А руу электронууд шилжсэн. E. В-гээс А руу нейтронууд шилжсэн. 7. Дараах зурагт толин дээр туссан гэрлийн цацрагийн явцыг үзүүлжээ. Тусгалын өнцгийг олно уу. (1 оноо ) A. 600 B. 500 C. 450 D. 400 E. 300

8. Гэрэлтэй холбоотой дараах хэллэгүүдээс ЗӨВИЙГ нь сонгоно уу. (1 оноо ) I. Интерференц, туйлшралын үзэгдэл нь гэрлийн бөөмлөг шинж чанартай холбоотой. II. Биеийн сүүдэр үүсэх нь гэрэл шулуун тардагтай холбоотой. III. Гэрлийн даралт, фотоэффектийн үзэгдэл нь гэрлийн бөөмлөг шинжтэй холбоотой. A. I ба III B. II C. III D. I ба II E. II ба III

9. 23592U изотопд байгаа протон ба нейтроны тоог олно уу. (1 оноо)

A. 92 протон, 235 нейтрон B. 235 протон, 92 нейтрон C. 92 протон, 143 нейтрон D. 143 протон, 92 нейтрон E.143 протон, 235 нейтрон. 10. Монголд улирал солигдох шалтгаан нь дараах хүчин зүйлүүдийн алинаас нь илүү хамаарах вэ? (1 оноо) Санамж: Монголд зуны туйл болж байхад Австралид өвлийн туйл болж байдаг. A. Дэлхий тэнхлэгээ тойрч эргэдэг. B. Дэлхий нарыг эллипс буюу зуйван орбитоор тойрч эргэдэг. C. Дэлхийн экваторын хавтгай, дэлхий нарыг тойрч байгаа хавтгайтай ойролцоогоор 23.50 өнцөг үүсгэдэг. D. Дэлхийг сар тойрч эргэдэг. E. Нар бусад одыг бодвол дэлхийд ойр оршдог.

245244


�

29. Хэлбэлзлийн хүрээ дэх гүйдлийн хүчний далайц 4 дахин ихсэхэд уг хүрээний нийт энерги хэд дахин ихсэх вэ? (2 оноо) A. 4 дахин B. 16 дахин C. 8 дахин D. 2 дахин E. Өөрчлөгдөхгүй. 30. Долгионтой холбоотой дараах хэллэгүүдээс БУРУУГ нь сонгоно уу? (2 оноо) A. Хүн 17-20000 Гц давтамжтай цахилгаан соронзон долгионыг сонсдог. B. Долгион тархах үед орчны бөөмс зөөгдөхгүй, харин энерги зөөгдөнө. C. Хэлбэлзэл орчинд тарахыг долгион гэнэ. D. Хэлбэлзлийн чиг долгион тарах чигт перпендикуляр бол хөндлөн долгион гэнэ. E. Дуу хатуу бие дотор хийтэй харьцуулахад хурдан тарна. 31. Ямар орчин дахь цахилгаан гүйдлийн үед химийн холбоос тасарч электрон ба нүх үүсч цэнэг зөөгч болдог вэ? (2 оноо) A. Металл B. Хагас дамжуулагч C. Вакуум D. Хий E. Шингэн 32. Трансформаторын 1-р ороомог 100, 2-р ороомог 200 ороодостой. 1-р ороомогт 120В-ын хувьсах хүчдэл өгөхөд 2-р ороомгийн хүчдэл хэдтэй тэнцүү вэ? Мөн 2-р ороомгоор гүйх гүйдлийн хүчний хэмжээг 1-р ороомгоор гүйх гүйдлийн хүчний хэмжээнд харьцуулсан харьцаа ямар байх вэ? (2 оноо) A. 240 В, 𝐼𝐼𝐼𝐼2 𝐼𝐼𝐼𝐼1⁄ = 2 B. 60 В, 𝐼𝐼𝐼𝐼2 𝐼𝐼𝐼𝐼1⁄ = 2 C. 60 В, 𝐼𝐼𝐼𝐼2 𝐼𝐼𝐼𝐼1⁄ = 0.5 D. 240 В, 𝐼𝐼𝐼𝐼2 𝐼𝐼𝐼𝐼1⁄ = 0.5 E. 120 В, 𝐼𝐼𝐼𝐼2 𝐼𝐼𝐼𝐼1⁄ = 0.5 33. C1=C ба C2=2C багтаамжтай конденсаторуудыг цуваа холбож C3=3C багтаамжтай конденсатортай зэрэгцээ холбосон бол хэлхээний ерөнхий багтаамж нь ямар болох вэ? (2 оноо)

A. 11

3C B.

2

3C C.

3

11C D. 6C E.

3

2C

34. Урт нь а=15 см өргөн нь в=5 см өндөр нь с=3см хэмжээтэй тэгш өнцөгт паралелопипед хэлбэртэй

зэсийн эсэргүүцлийг ол. Зэсийн хувийн эсэргүүцэл ρ=0.0172*Ом мм

м (2 оноо)

A. 17 мкОм B. 1.7 мкОм C. 85 кОм D. 85 мОм E. 170 кОм 35. Зурагт үзүүлсэн хэлхээний элементүүд дээр унах хүчдлийн болон хэлхээний гүйдлийн хүчний үйлчлэгч утгууд өгөгджээ. Хэлхээний бүрэн эсэргүүцлийг олно уу? (2 оноо) A. 110 Ом B. 70 Ом C. 50 Ом D. 60 Ом E. 20 Ом 36. Шинэ жилийн сүлд мод нь ногоон мөчир болон түүний голоор явсан сатуркан утаснаас тогтох бөгөөд модны сууринд гэрэл байрлуулсан байх ба уг гэрлийн дээр нь өөр өөр өнгөөр будсан тунгалаг хальс эргэлдэж байдаг. Сүлд модны үзүүр хэсгүүд нь өөр өөр өнгөөр солигдож харагддагын учир нь гэрлийн ямар үзэгдэлтэй холбоотой вэ? (2 оноо) A. интерференц B. дифракц C. дотоод бүрэн ойлт D. дисперс E. туйлшрал 37. Хүнхэр толиноос биеийг 10 см зайд байрлуулахад 4 дахин өссөн бодит дүрс үүссэн бол толины фокусын зайг ол. (2 оноо) A. 4 см B. 8 см C. 12 см D. 40 см E. 16 см 38. Хоорондоо 3 м зайд байрлах 160 кд ба 40 кд гэрлийн хүчтэй хоёр чийдэнгийн хооронд хаана дэлгэцийг байрлуулбал дэлгэцийн хоёр талын гэрэлтүүлэг адилхан байх вэ? (2 оноо) A. 160 кд хүчтэй гэрлээс 1 м зайд B. 160 кд хүчтэй гэрлээс 2 м зайд C. 160 кд хүчтэй гэрлээс 0.6 м зайд D. 160 кд хүчтэй гэрлээс 2.4 м зайд E. 160 кд хүчтэй гэрлээс 1.2 м зайд


�

21. Процессуудыг зөв нэрлэснийг сонгоно уу? (2 оноо)

1 – 2 2 – 3 3 – 1 A Изохор Изобар Изотерм B Адиабат Изобар Изотерм C Изобар Изохор Изотерм D Изохор Изотерм Изобар E Изотерм Изобар Изохор

22. 1, 2, 3 төлөв дэх эзэлхүүнүүдийн харьцааг зөв илэрхийлсэн нь аль нь вэ? (2 оноо) A. V3< V1<V2 B. V1< V3<V2 C. V1=V2> V3 D. V1< V3=V2 E. V2< V1<V3 23. Аль зурагт дээрх процессийг P-V диаграмм дээр зөв дүрсэлсэн бэ? (2 оноо)

24. Идеал хийд 100 Ж дулаан өгөхөд дотоод энерги нь 60 Ж-аар нэмэгдсэн бол хийн гадагшаа хийсэн ажлыг ол. (2 оноо) A. 40 Ж B. 20 Ж C. 80 Ж D. 50 Ж E. 160 Ж 25. Дулааны хөдөлгүүр ажиллах үед орчноос хөдөлгүүрт орсон хийн хольцын температур нь хамгийн ихдээ 12270С хүрдэг. Хэрэв орчны температур 270С бол энэ хөдөлгүүрийн ашигт үйлийн коэффициентийн байж болох хамгийн их утгыг ол. (2 оноо) A. 0.5 B. 0.6 C. 0.7 D. 0.8 E. 0.4 26, 27-р даалгаврын өгөгдөл

26. Зурагт хэлбэлзэж байгаа гурван биеийн координат-хугацааны хамаарлыг үзүүлжээ. Хэрэв 1-р биеийн хөдөлгөөний тэгшитгэл 1 4 sinx t бол 3-р биеийн хөдөлгөөний тэгшитгэлийг бичнэ

үү? (2 оноо)

A. 3 4 sinx t B. 3 sinx t C. 3 4 sin 2x t

D. 3 2 sin 2x t E. 3 2 sinx t

27. Зурагт 3 өөр үүсгэгчээс гарсан дууны долгионыг осциллоскопоор бүртгэсэнийг харуулжээ. Аль дууны долгион сул бөгөөд бүдүүн дуугарч байгаа вэ? (2 оноо) A. 1 B. 2 C. 3 D.1 ба 2 E. 2 ба 3 28. Хэлбэлзлийн хүрээний индукцлэл 2 мГн, багтаамж 20 мкФ бол хүрээний цахилгаан соронзон хэлбэлзлийн тойрох давтамжийг олно уу. (2 оноо) A. 15 кГц B. 10 кГц C. 10 Гц D. 5 кГц E. 5 Гц

247246


�

2.2. 39.2 см урт үл сунах, жингүй утасны үзүүрт маш бага шугаман хэмжээтэй ачаа дүүжилсэн бөгөөд ачааг анх тэнцвэрийн байрнаас нь 4 см хазайлгаад тавьжээ. Хүндийн хүчний хурдатгал g=9.8

Н/кг. Тооцоо хийхдээ дараах ойролцоолсон утгуудыг ашиглана уу: √2 ≅ 1.4, √3 ≅ 1.7. 1. Дүүжингийн хэлбэлзийн тойрох давтамж ω нь [𝑎𝑎𝑎𝑎] Гц (1 оноо) 2. Хэлбэлзэх хөдөлгөөний тэгшитгэл 𝑥𝑥𝑥𝑥 = [𝑏𝑏𝑏𝑏] ∙ cos(𝜔𝜔𝜔𝜔 ∙ 𝑡𝑡𝑡𝑡 + [𝑐𝑐𝑐𝑐]) см (1 оноо) 3. Ачааны хурдны хамгийн их утга [𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑] см/сек (1 оноо)

4. Ачааг тавьсанаас хойш 𝑡𝑡𝑡𝑡 = 𝑇𝑇𝑇𝑇6 = 2𝜋𝜋𝜋𝜋

6∙𝜔𝜔𝜔𝜔 (T нь хэлбэлзлийн үе) хугацааны дараа ачаа тэнцвэрийн байрнаасаа [𝑓𝑓𝑓𝑓] см зайд байна. (1 оноо)

5. Энэ агшинд ачааны хурдны хэмжээ [𝑔𝑔𝑔𝑔ℎ] см/с байна. (1 оноо) 2.3. Зурагт үзүүлсэнээр R1=3 Ом, R2=6 Ом, R3=2 Ом эсэргүүцлүүдийг 12 В-ийн тэжээл үүсгэгчтэй холбожээ. Тэжээл үүсгэгчийн дотоод эсэргүүцлийг тооцохгүй. 1. Хэлхээний ерөнхий эсэргүүцэл [𝑎𝑎𝑎𝑎] Ом (1 оноо) 2. R3 эсэргүүцэл дээгүүр гүйх гүйдлийн хүч [𝑏𝑏𝑏𝑏] А (1 оноо) 3. R1 эсэргүүцэл дээгүүр гүйх гүйдлийн хүч [𝑐𝑐𝑐𝑐] А (1 оноо) 4. R2 эсэргүүцэл дээр унах хүчдэл [𝑑𝑑𝑑𝑑] В (1 оноо) 5. t=4 с-ийн хугацаанд R1 эсэргүүцэл дээр ялгарах дулаан

[𝑑𝑑𝑑𝑑𝑓𝑓𝑓𝑓] Ж байна. (1 оноо) 2.4. Цуглуулагч линзээс 30 см зайд биеийг байрлуулахад урвуу, бодит, 2 дахин өссөн дүрс үүсчээ. Линзийн фокусын зай [𝑎𝑎𝑎𝑎𝑏𝑏𝑏𝑏] см бөгөөд оптик хүч нь [𝑐𝑐𝑐𝑐] дптр байна. Энэ линзийг томруулагч шил болгон ашиглахын тулд биеийг линзээс [𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑] см-ээс бага зайд байрлуулах хэрэгтэй. Биеийг 10 см зайд байрлуулахад биеийн шууд, хуурмаг дүрс линзээс [−𝑓𝑓𝑓𝑓𝑔𝑔𝑔𝑔] см зайд үүсэх бөгөөд өсгөлт нь [ℎ] байна. ([𝑎𝑎𝑎𝑎𝑏𝑏𝑏𝑏]- 1 оноо, [𝑐𝑐𝑐𝑐]– 1 оноо, [𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑]-1 оноо, [−𝑓𝑓𝑓𝑓𝑔𝑔𝑔𝑔]-1 оноо, [ℎ]-1 оноо)

R1 R3

R2

U


�

39. Торын тогтмол нь 1

500 мм байх дифракцын торон дээр дан өнгийн гэрлийг нормалиар тусгахад

дифракцын 2-р эрэмбийн максимумын хазайлтын өнцгийн синус нь 0.4 байсан бол туссан гэрлийн долгионы уртыг ол. (2 оноо) A. 400 нм B. 300 нм C. 700 нм D. 400 мм E. 600 нм 40. Юнгийн байгууламж дахь интерференцийн 3-р эрэмбийн максимум нь төвийн максимумаас 6 мм зайд үүсэж байсан бол 5-р эрэмбийн максимум нь төвийн максимумаас ямар зайд үүсэх вэ? (2 оноо) A. 10 мм B. 90 мм C. 2.5 мм D. 8 мм E. 9 мм

41. Устөрөгчийн атомын үндсэн төлөвийн энерги нь Е 1 =-13.6 эВ бол 3-р орбитоор эргэж байгаа электрон ямар энергитэй байх вэ? (2 оноо) A. -13.6 эВ B. -4.5 эВ C.-1.51 эВ D. -4.53 эВ E.-9эВ 42. Цацраг идэвхит цөмийн 36 хувь нь 24 цагийн дотор задардаг бол 12 цагийн хугацаанд анх байсан цөмийн хэдэн хувь нь задрах вэ? (2 оноо) A. 32% B. 64% C.18% D. 80% E. 20%

43. Байгаль дээр байдаг цацраг идэвхит 23994 Pu цөм нь α болон β задрал хийж хар тугалганы 207

82 Pb

цөм болон хувирдаг. Тэгвэл хэдэн α болон β задрал хийсэн бэ? (2 оноо) A. 8α, 4β B. 8α, 6β C. 6α, 4β D. 6α, 2β E. 4α, 4β 44. Зэсийн электрон гаралтын ажил нь 4.4 эВ байдаг. Ямар энергитэй фотоны урсгалыг зэсийн гадаргуу дээр тусгахад түүнээс сугарч гарах электроны хамгийн их кинетик энерги нь 5.2 эВ байх вэ? (2 оноо) A. 0.8 эВ B. 9.6 эВ C. 4.8 эВ D. 5 эВ E. 6.9 эВ 45. Гарагууд нэг фокус дээр нь нар байрлах эллипс траектороор эргэлдэнэ. Гарагийн шилжихэд зурагдах секторуудын талбай ижилхэн бол аль хэсгийн хурд хамгийн их байх вэ? (2 оноо) A. V1 B. V2 C. V3 D. V4 E. Бүгд ижил 46. Нарнаас Дэлхий хүртэлх зай 150 сая км ба Ангараг гараг хүртэлх зай 228 сая км бол Ангараг гараг Нарыг нэг тойрох хугацааг дэлхийн хоногоор илэрхийл. (2 оноо) A. 193 хоног B. 241 хоног C. 555 хоног D. 365 хоног E. 684 хоног


Санамж: Хариултын хуудсаа үзнэ үү. Даалгаврын a,b,… үсэгт тохирох цифр (0,1,2,…9) болон (-) тэмдгээс сонгож хариултын хуудасныхаа харгалзах нүдийг тодоор будаж бөглөнө. Жишээ нь: [𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎]=-15 гэвэл a=-, b=1, c=5 гэж харгалзуулна. 2.1. 0.5 кг масстай биеийг хэвтээ чигт α өнцөг үүсгэн 10 м/с хурдтайгаар шидэв. Хүндийн хүчний хурдатгал g=10 Н/кг, sin 𝛼𝛼𝛼𝛼 = 0.6, cos 𝛼𝛼𝛼𝛼 = 0.8 бол 1. Биеийн анхны хурдны босоо байгуулагч [𝑎𝑎𝑎𝑎] м/с (1 оноо) 2. Биеийн анхны хурдны хэвтээ байгуулагч [𝑎𝑎𝑎𝑎] м/с (1 оноо) 3. Хөдөлгөөн эхэлсэнээс хойш 0.4 сек-ийн дараа биеийн хөөрөх өндөр нь [𝑎𝑎𝑎𝑎. 𝑑𝑑𝑑𝑑] м (1 оноо) 4. Уг өндөр дэх биеийн потенциал энерги нь [𝑒𝑒𝑒𝑒] Ж (1 оноо) 5. Биеийн бүрэн энерги нь [𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓] Ж байна. (1 оноо)

249248

Физикийн хичээлийн даалгавар Хувилбар-B

2

11. Сурагчид тав, таваараа баг болон 30 см урт, мм-ийн хуваарьтай шугамаар харандааны уртыг ээлжлэн хэмжжээ. Нэгэн багийн хэмжилтийн үр дүнг доор харуулав. Аль нь илэрхий буруу хэмжсэн байна вэ? (1 оноо) A. 121 мм B. 122 мм C. 122.4 мм D. 123 мм E. 120 мм 12. Цахилгаан орон хаана үүсдэг вэ? (1 оноо) I. үл хөдлөх цэнэгийн эргэн тойронд II. гүйдэлтэй дамжуулагчийн эргэн тойронд III. хөдөлж буй цэнэгийн эргэн тойронд A. I, II, III B. I, II C. II, III D. I, III E. I 13. Шингэнт шахуургын бага бүлүүрт 100 Н дарах хүчээр үйлчлэхэд 20 см доошлов. Энэ үйлчлэлээр том бүлүүр 4 см өргөгдсөн бол том бүлүүрийн өргөх хүч ямар байх вэ? (2 оноо) A. 20 Н B. 200 Н D. 500 Н C. 50 Н E. 100 Н 14. Зогсож байсан 35 кг масстай хүүхэд 9 м/с хурдтай ирсэн 10 кг масстай тэргэнцэр дээр үсрэн гарч хамтдаа хөдлөв. Тэргэнцэр ямар хурдтай хөдөлсөн бэ? (2 оноо) A. 1 м/с B. 0.5 м/с C. 2 м/с D. 4 м/с E. 7 м/с 15. Дараах тохиолдлуудад хүний биеийн жингийн хэмжээг жишнэ үү? (2 оноо) I. хөдөлгөөнгүй цахилгаан шатанд зогсож байх үеийнх нь P1 II. цахилгаан шатаар доош хөдөлж эхлэх үеийнх нь P2 III. доош явж байгаа цахилгаан шат зогсохоор удааширсан үеийнх нь P3 бол A. P3<P1<P2 B. P1<P3<P2 C. P2<P1<P3 D. P1<P3=P2 E. P3=P2<P1

16. 100 гр масстай 36 км/ц хурдтай хөдөлж байгаа биеийн кинетик энерги ямар байх вэ? (2 оноо) A. 64.8 кЖ B. 5 кЖ C. 5 Ж D. 0.0648 Ж E. 20 Ж. 17. Онгоц 1960 м өндөрт 360 км/ц хурдтай нисэж байв. Онгоц ажиглагчийн яг дээр ирэх агшинд онгоцноос унагаасан биет ажиглагчаас ямар зайд газарт унах вэ? g=9.8м/с2 (2 оноо) A. 0 м B. 500 м C. 2000 м D. 1000 м E. 250 м 18. Буцлах температуртаа байгаа 1 кг шингэнийг бүрэн уур болгоход шаардагдах дулааныг ................гэнэ. (2 оноо) A. ууршихын хувийн дулаан B. бодисын хувийн дулаан багтаамж C. хайлахын хувийн дулаан D. шугаман тэлэлтийн коэффициент E. түлшний илчлэг 19. 2 моль устөрөгч хий хичнээн грамм масстай байх вэ? (2 оноо) A. 6 г B. 2 г C. 4 г D. 8 г E. 1 г 20. Идеал хийн даралтыг 4 дахин ихэсгэж эзэлхүүнийг 2 дахин багасгавал температур нь хэрхэн өөрчлөгдөх вэ? (2 оноо) A. 2 дахин ихэснэ B. 2 дахин багасна C. 8 дахин ихэснэ D. Өөрчлөгдөхгүй E. 8 дахин багасна 21-23-р даалгаврын өгөгдөл Зурагт идеал хийн цикл процессийн P-T диаграммыг үзүүлжээ

11. Сурагчид тав, таваараа баг болон 30 см урт, мм-ийн хуваарьтай шугамаар харандааны уртыг ээлжлэн хэмжжээ. Нэгэн багийн хэмжилтийн үр дүнг доор харуулав. Аль нь илэрхий буруу хэмжсэн байна вэ? (1 оноо) A. 121 мм B. 122 мм C. 122.4 мм D. 123 мм E. 120 мм 12. Цахилгаан орон хаана үүсдэг вэ? (1 оноо) I. үл хөдлөх цэнэгийн эргэн тойронд II. гүйдэлтэй дамжуулагчийн эргэн тойронд III. хөдөлж буй цэнэгийн эргэн тойронд A. I, II, III B. I, II C. II, III D. I, III E. I 13. Шингэнт шахуургын бага бүлүүрт 100 Н дарах хүчээр үйлчлэхэд 20 см доошлов. Энэ үйлчлэлээр том бүлүүр 4 см өргөгдсөн бол том бүлүүрийн өргөх хүч ямар байх вэ? (2 оноо) A. 20 Н B. 200 Н D. 500 Н C. 50 Н E. 100 Н 14. Зогсож байсан 35 кг масстай хүүхэд 9 м/с хурдтай ирсэн 10 кг масстай тэргэнцэр дээр үсрэн гарч хамтдаа хөдлөв. Тэргэнцэр ямар хурдтай хөдөлсөн бэ? (2 оноо) A. 1 м/с B. 0.5 м/с C. 2 м/с D. 4 м/с E. 7 м/с 15. Дараах тохиолдлуудад хүний биеийн жингийн хэмжээг жишнэ үү? (2 оноо) I. хөдөлгөөнгүй цахилгаан шатанд зогсож байх үеийнх нь P1 II. цахилгаан шатаар доош хөдөлж эхлэх үеийнх нь P2 III. доош явж байгаа цахилгаан шат зогсохоор удааширсан үеийнх нь P3 бол A. P3<P1<P2 B. P1<P3<P2 C. P2<P1<P3 D. P1<P3=P2 E. P3=P2<P1

16. 100 гр масстай 36 км/ц хурдтай хөдөлж байгаа биеийн кинетик энерги ямар байх вэ? (2 оноо) A. 64.8 кЖ B. 5 кЖ C. 5 Ж D. 0.0648 Ж E. 20 Ж. 17. Онгоц 1960 м өндөрт 360 км/ц хурдтай нисэж байв. Онгоц ажиглагчийн яг дээр ирэх агшинд онгоцноос унагаасан биет ажиглагчаас ямар зайд газарт унах вэ? g=9.8м/с2 (2 оноо) A. 0 м B. 500 м C. 2000 м D. 1000 м E. 250 м 18. Буцлах температуртаа байгаа 1 кг шингэнийг бүрэн уур болгоход шаардагдах дулааныг ................гэнэ. (2 оноо) A. ууршихын хувийн дулаан B. бодисын хувийн дулаан багтаамж C. хайлахын хувийн дулаан D. шугаман тэлэлтийн коэффициент E. түлшний илчлэг 19. 2 моль устөрөгч хий хичнээн грамм масстай байх вэ? (2 оноо) A. 6 г B. 2 г C. 4 г D. 8 г E. 1 г 20. Идеал хийн даралтыг 4 дахин ихэсгэж эзэлхүүнийг 2 дахин багасгавал температур нь хэрхэн өөрчлөгдөх вэ? (2 оноо) A. 2 дахин ихэснэ B. 2 дахин багасна C. 8 дахин ихэснэ D. Өөрчлөгдөхгүй E. 8 дахин багасна 21-23-р даалгаврын өгөгдөл Зурагт идеал хийн цикл процессийн P-T диаграммыг үзүүлжээ


�


Санамж: Дараах даалгаврууд нь 5 сонгох хариулттай. Тэдгээрийн зөвхөн нэг нь зөв. Хамгийн зөв гэсэн хариултыг сонгож хариултын хуудсанд будаж тэмдэглэнэ. Нийт 46 сонгох даалгавар 80 оноотой. Амжилт хүсье. 1. Доорх нэгжүүдээс аль нь даралтын нэгж вэ? (1 оноо)

A. 3

кгм

B. 2

Нм

C. Клс

D. 2

мс

E. Жс

2. Дараах физик хэмжигдэхүүнүүдийн аль нь скаляр хэмжигдэхүүн бэ? (1 оноо) A. хурд B. хурдатгал C. эзэлхүүн D. импульс E. хүч 3. Бодис шингэн төлөвөөс хатуу төлөвт шилжихийг ...... гэнэ. (1 оноо) A. хайлах B. царцах C. уурших D. конденсаци E. сублимаци 4. Пүршин дүүжингийн хэлбэлзлийн үе ба тойрох давтамж нь ачааны массаас хэрхэн хамаарах вэ?. (1 оноо) A. хэлбэлзлийн үеийн квадрат нь шууд, тойрох давтамжийн квадрат нь урвуу хамаарна B. хэлбэлзлийн үеийн квадрат ба тойрох давтамжийн квадрат нь шууд хамаарна C. хэлбэлзлийн үе нь урвуу, тойрох давтамж нь шууд хамаарна D. хэлбэлзлийн үе ба тойрох давтамж нь урвуу хамаарна E. ачааны массаас хамаарахгүй. 5. Долгион нэг орчноос нөгөө орчинд шилжихэд дараах хэмжигдэхүүнүүдийн аль нь өөрчлөгдөх вэ? (1 оноо) I. Долгионы урт II. Долгионы давтамж III. Долгион тарах хурд A. I B. II C. III D. I ба III E. II ба III. 6. Цахилгаан саармаг A ба B биеийг шүргэлцүүлж үрэхэд В бие эерэг цэнэгтэй болжээ. Энэ тохиолдолд дараах хэллэгүүдийн аль нь зөв бэ? (1 оноо) A. А-гаас В рүү протонууд шилжсэн. B. А-гаас В рүү электронууд шилжсэн. C. В-гээс А руу протонууд шилжсэн. D. В-гээс А руу электронууд шилжсэн. E. В-гээс А руу нейтронууд шилжсэн. 7. Дараах зурагт толин дээр туссан гэрлийн цацрагийн явцыг үзүүлжээ. Тусгалын өнцгийг олно уу. (1 оноо ) A. 300 B. 400 C. 500 D. 600 E. 450

8. Гэрэлтэй холбоотой дараах хэллэгүүдээс ЗӨВИЙГ нь сонгоно уу. (1 оноо) I. Интерференц, туйлшралын үзэгдэл нь гэрлийн долгиолог шинж чанартай холбоотой. II. Гэрэл бүх орчинд адил хурдаар тарна. III. Гэрлийн даралт, фотоэффектийн үзэгдэл нь гэрлийн бөөмлөг шинжтэй холбоотой. A. I ба III. B. II C.III D. I ба II E. II ба III

9. 21083 Bi изотопд байгаа протон ба нейтроны тоог олно уу. (1 оноо)

A. 83 протон, 210 нейтрон B. 210 протон, 83 нейтрон C. 127 протон, 83 нейтрон D. 83 протон, 127 нейтрон E. 127 протон, 210 нейтрон 10. Зуны улиралд өдөр нь урт, шөнө нь богино байдгийн шалтгаан нь дараах хүчин зүйлүүдийн алинаас нь илүү хамаарах вэ? (1 оноо) Санамж: Монголд зуны туйл болж байхад Австралид өвлийн туйл болж байдаг. A. Дэлхий тэнхлэгээ тойрч эргэдэг. B. Дэлхий нарыг эллипс буюу зуйван орбитоор тойрч эргэдэг. C. Дэлхийн экваторын хавтгай, дэлхий нарыг тойрч байгаа хавтгайтай ойролцоогоор 23,50 өнцөг үүсгэдэг. D. Дэлхийг сар тойрч эргэдэг. E. Нар бусад одыг бодвол дэлхийд ойр оршдог.

23.50

251250


�

29. Хэлбэлзлийн хүрээ дэх гүйдлийн хүчний далайц 9 дахин ихсэхэд уг хүрээний нийт энерги хэд дахин ихсэх вэ? (2 оноо) A. 9 дахин B. 81 дахин C. 27 дахин D. 3 дахин E. Өөрчлөгдөхгүй. 30. Долгионтой холбоотой дараах хэллэгүүдээс БУРУУГ нь сонгоно уу? (2 оноо) A. Хүн 17-20000 Гц давтамжтай механик долгионыг сонсдог. B. Долгион тархах үед орчны бөөмс зөөгдөхгүй, харин энерги зөөгдөнө. C. Микрофон нь цахилгаан соронзон дуу авиа болгодог. D. Хэлбэлзлийн чиг долгион тарах чиглэлийн дагуу бол тууш долгион гэнэ. E. Дуу хатуу бие дотор хийтэй харьцуулахад хурдан тарна. 31. Ямар орчин дахь цахилгаан гүйдлийн үед электролитын диссоциациар цэнэг зөөгч нь үүсдэг вэ? (2 оноо) A. Металл B. Хагас дамжуулагч C. Вакуум D. Хий E. Шингэн 32. Трансформаторын 1-р ороомог 200, 2-р ороомог 100 ороодостой. 1-р ороомогт 120 В-ын хувьсах хүчдэл өгөхөд 2-р ороомгийн хүчдэл хэдтэй тэнцүү вэ? Мөн 2-р ороомгоор гүйх гүйдлийн хүчний хэмжээг 1-р ороомгоор гүйх гүйдлийн хүчний хэмжээнд харьцуулсан харьцаа ямар байх вэ? (2 оноо) A. 240 В, 𝐼𝐼𝐼𝐼2 𝐼𝐼𝐼𝐼1⁄ = 2 B. 60 В, 𝐼𝐼𝐼𝐼2 𝐼𝐼𝐼𝐼1⁄ = 2 C. 60 В, 𝐼𝐼𝐼𝐼2 𝐼𝐼𝐼𝐼1⁄ = 0.5 D. 240 В, 𝐼𝐼𝐼𝐼2 𝐼𝐼𝐼𝐼1⁄ = 0.5 E. 120 В, 𝐼𝐼𝐼𝐼2 𝐼𝐼𝐼𝐼1⁄ = 0.5 33. C1=C ба C2=2C багтаамжтай конденсаторуудыг зэрэгцээ холбож C3=3C багтаамжтай конденсатортай цуваа холбосон бол хэлхээний ерөнхий багтааамж нь ямар болох вэ? (2 оноо)

A. 5

3C B.

2

3C C.

3

5C D. 6C E.

3

2C

34. Урт нь а=16 см өргөн нь в=2 см өндөр нь с=4 см хэмжээтэй тэгш өнцөгт паралелопипед хэлбэртэй хөнгөнцагааны эсэргүүцлийг ол. Хөнгөнцагааны хувийн эсэргүүцэл

ρ=0.0282*Ом мм

м (2 оноо)

A. 28 кОм B. 2.8 мкОм C. 56 кОм D. 11.2 мкОм E. 5.6 мкОм 35. Зурагт үзүүлсэн хэлхээний элементүүд дээр унах хүчдлийн болон хэлхээний гүйдлийн хүчний үйлчлэгч утгууд өгөгджээ. Хэлхээний бүрэн эсэргүүцлийг олно уу? (2 оноо) A. 25 Ом B. 55 Ом C. 35 Ом D. 50 Ом E. 10 Ом 36. Эмнэлэгт хэрэглэгддэг ходоод дурандах багаж гэрлийн ямар үзэгдэл дээр үндэслэгдэж хийгдсэн бэ? (2 оноо) A. интерференц B. дифракц C. дотоод бүрэн ойлт D. дисперс E. туйлшрал 37. Хүнхэр толиноос биеийг 12 см зайд байрлуулахад 5 дахин өссөн бодит дүрс үүссэн бол толины фокусын зайг ол. (2 оноо) A. 15 см B. 5 см C. 4 см D. 12 см E. 10 см 38. Хоорондоо 2 м зайд байрлах 180 кд ба 20 кд гэрлийн хүчтэй хоёр чийдэнгийн хооронд хаана дэлгэцийг байрлуулбал дэлгэцийн хоёр талын гэрэлтүүлэг адилхан байх вэ? (2 оноо) A. 180 кд хүчтэй гэрлээс 1.8 м зайд B. 180 кд хүчтэй гэрлээс 0.2 м зайд C. 180 кд хүчтэй гэрлээс 0.5 м зайд D. 180 кд хүчтэй гэрлээс 1.5 м зайд E. 180 кд хүчтэй гэрлээс 1.6 м зайд


3



22. 1, 2, 3 төлөв дэх эзэлхүүнүүдийн харьцааг зөв илэрхийлсэн нь аль нь вэ? (2 оноо) A. V3> V1=V2 B. V1< V3<V2 C. V1=V2> V3 D. V1< V3=V2 E. V2< V1<V3 23. Аль зурагт дээрх процессийг P-V диаграмм дээр зөв дүрсэлсэн бэ? (2 оноо)

24. Идеал хийд гадны хүчний хийсэн ажил 30 Ж бөгөөд хийн дотоод энерги нь 80 Ж-аар нэмэгдсэн бол гаднаас өгсөн дулааны хэмжээг ол. (2 оноо) A. 140 Ж B. 20 Ж C. 80 Ж D. 50 Ж E. 110 Ж 25. Дулааны хөдөлгүүр ажиллах үед орчноос хөдөлгүүрт орсон хийн хольцын температур нь хамгийн ихдээ 13270С хүрдэг. Хэрэв орчны температур 70С бол энэ хөдөлгүүрийн ашигт үйлийн коэффициентийн байж болох хамгийн их утгыг ол. (2 оноо) A. 0.825 B. 0.65 C. 0.72 D. 1 E. 0.42 26, 27-р даалгаврын өгөгдөл

26. Зурагт хэлбэлзэж байгаа гурван биеийн координат-хугацааны хамаарлыг үзүүлжээ. Хэрэв 2-р биеийн хөдөлгөөний тэгшитгэл 2 2 sinx t бол 3-р биеийн хөдөлгөөний тэгшитгэлийг бичнэ үү? (2 оноо)

A. 3 4 sinx t B. 3 2 sinx t C 3 4 sin 3x t

D. 3 3 sinx t E. 3 2 sin 2x t

27. Зурагт 3 өөр үүсгэгчээс гарсан дууны долгионыг осциллоскопоор бүртгэсэнийг харуулжээ. Аль дууны долгион чанга бөгөөд бүдүүн дуугарч байгаа вэ? (2 оноо) A. 1 B. 2 C. 3 D. 1 ба 2 E. 2 ба 3 28. Хэлбэлзлийн хүрээний индукцлэл 5 мГн, багтаамж 50 мкФ бол хүрээний цахилгаан соронзон хэлбэлзлийн тойрох давтамжийг олно уу. (2 оноо) A. 15 кГц B. 2 кГц C. 10 Гц D. 10 кГц E. 2 Гц

253252


�




8∙𝜔𝜔𝜔𝜔 (T нь хэлбэлзлийн үе) хугацааны дараа ачаа тэнцвэрийн байрнаасаа [𝑓𝑓𝑓𝑓. 𝑔𝑔𝑔𝑔] см зайд байна. (1 оноо)

5. Энэ агшинд ачааны хурдны хэмжээ [ℎ] см/с байна. (1 оноо) 2.3. Зурагт үзүүлсэнээр R1=1 Ом, R2=2 Ом, R3=6 Ом

эсэргүүцлүүдийг 12 В-ийн тэжээл үүсгэгчтэй холбожээ. Тэжээл үүсгэгчийн дотоод эсэргүүцлийг тооцохгүй.

1. Хэлхээний ерөнхий эсэргүүцэл [𝑎𝑎𝑎𝑎] Ом (1 оноо) 2. R3 эсэргүүцэл дээгүүр гүйх гүйдлийн хүч [𝑏𝑏𝑏𝑏] А (1 оноо) 3. R1 эсэргүүцэл дээгүүр гүйх гүйдлийн хүч. [𝑐𝑐𝑐𝑐] А (1 оноо) 4. R2 эсэргүүцэл дээр унах хүчдэл [𝑑𝑑𝑑𝑑] В (1 оноо) 5. t=4 с-ийн хугацаанд R3 эсэргүүцэл дээр ялгарах дулаан [𝑑𝑑𝑑𝑑𝑓𝑓𝑓𝑓] Ж байна. (1 оноо) 2.4. Цуглуулагч линзээс 70 см зайд биеийг байрлуулахад урвуу, бодит, 2.5 дахин өссөн дүрс үүсчээ. Линзийн фокусын зай [𝑎𝑎𝑎𝑎𝑏𝑏𝑏𝑏] см бөгөөд оптик хүч нь [𝑐𝑐𝑐𝑐] дптр байна. Энэ линзийг томруулагч шил болгон ашиглахын тулд биеийг линзээс [𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑] см-ээс бага зайд байрлуулах хэрэгтэй. Биеийг 40 см зайд байрлуулахад биеийн шууд, хуурмаг дүрс линзээс [−𝑓𝑓𝑓𝑓] м зайд үүсэх бөгөөд өсгөлт нь [𝑔𝑔𝑔𝑔] байна. ([𝑎𝑎𝑎𝑎𝑏𝑏𝑏𝑏]- 1 оноо, [𝑐𝑐𝑐𝑐]– 1 оноо, [𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑]-1 оноо, [−𝑓𝑓𝑓𝑓]-1 оноо, [𝑔𝑔𝑔𝑔]-1 оноо)

R1 R2

R3

U


5



дифракцын 1-р эрэмбийн максимумын хазайлтын өнцгийн синус нь 0.3 байсан бол туссан гэрлийн долгионы уртыг ол. (2 оноо) A. 400 нм B. 300 нм C. 700 нм D. 600 мм E. 600 нм 40. Юнгийн байгууламж дахь интерференцийн 2-р эрэмбийн максимум нь төвийн максимумаас 8 мм зайд үүсэж байсан бол 4-р эрэмбийн максимум нь төвийн максимумаас ямар зайд үүсэх вэ? (2 оноо) A. 24 мм B. 16 мм C. 4 мм D. 8 мм E. 20 мм

41. Устөрөгчийн атомын үндсэн төлөвийн энерги нь Е 1 =-13.6 эВ бол 2-р орбитоор эргэж байгаа электрон ямар энергитэй байх вэ? (2 оноо) A. -13.6 эВ B. -4.5 эВ C.-1.51 эВ D. -4.53 эВ E. -3.4 эВ 42. Цацраг идэвхит цөмийн 64 хувь нь 24 цагийн дотор задардаг бол 12 цагийн хугацаанд анх байсан цөмийн хэдэн хувь нь задрах вэ? (2 оноо) A. 36% B. 60% C. 18% D. 40% E. 32%

43. Байгаль дээр байдаг цацраг идэвхит 23892 U цөм нь α болон β задрал хийж хар тугалганы 206

82 Pb

цөм болон хувирдаг. Тэгвэл хэдэн α болон β задрал хийсэн бэ? (2 оноо) A. 8α, 4β B. 6α, 2β C. 6α, 4β D. 8α, 6β E. 4α, 4β 44. Цезийн электрон гаралтын ажил нь 1.95 эВ байдаг. Ямар энергитэй фотоны урсгалыг цезийн гадаргуу дээр тусгахад түүнээс сугарч гарах электроны хамгийн их кинетик энерги нь 5.25 эВ байх вэ? (2 оноо) A. 3.8 эВ B. 3.3 эВ C. 7.2 эВ D. 5 эВ E. 6.9 эВ 45. Гарагууд нэг фокус дээр нь нар байрлах эллипс траектороор эргэлдэнэ. Гарагийн шилжихэд зурагдах секторуудын талбай ижилхэн бол аль хэсгийн хурд хамгийн бага байх вэ? (2 оноо) A. V1 B. V2 C. V3 D. V4 E. Бүгд ижил 46. Нарнаас Дэлхий хүртэлх зай 150 сая км ба Санчир гараг хүртэлх зай 1427 сая км бол Санчир гараг Нарыг нэг тойрох хугацааг дэлхийн жилээр илэрхийл. (2 оноо) A. 29.34 жил B. 9.51 жил C. 1 жил D. 0.11 жил E. 0.03 жил


Санамж: Хариултын хуудсаа үзнэ үү. Даалгаврын a,b,… үсэгт тохирох цифр (0,1,2,…9) болон (-) тэмдгээс сонгож хариултын хуудасныхаа харгалзах нүдийг тодоор будаж бөглөнө. Жишээ нь: [𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎]=-15 гэвэл a=-, b=1, c=5 гэж харгалзуулна. 2.1. 0.5 кг масстай биеийг хэвтээ чигт α өнцөг үүсгэн 10 м/с хурдтайгаар шидэв. Хүндийн хүчний хурдатгал g=10 Н/кг, sin 𝛼𝛼𝛼𝛼 = 0.6, cos 𝛼𝛼𝛼𝛼 = 0.8 бол 1. Биеийн анхны хурдны босоо байгуулагч [𝑎𝑎𝑎𝑎] м/с (1 оноо) 2. Биеийн анхны хурдны хэвтээ байгуулагч [𝑎𝑎𝑎𝑎] м/с (1 оноо) 3. Хөдөлгөөн эхэлсэнээс хойш 0.6 сек-ийн дараа биеийн хөөрөх өндөр нь [𝑎𝑎𝑎𝑎. 𝑑𝑑𝑑𝑑] м (1 оноо) 4. Уг өндөр дэх биеийн потенциал энерги нь [𝑒𝑒𝑒𝑒] Ж (1 оноо) 5. Биеийн бүрэн энерги нь [𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓] Ж байна. (1 оноо)

255254

Физикийн хичээлийн даалгавар Хувилбар-C

�

11. Сурагчид тав, таваараа баг болон 50 см урт, мм-ийн хуваарьтай шугамаар харандааны уртыг ээлжлэн хэмжжээ. Нэгэн багийн хэмжилтийн үр дүнг доор харуулав. Аль нь илэрхий буруу хэмжсэн бэ? (1 оноо) A. 161 мм B. 162 мм C. 162.6 мм D. 163 мм E. 160 мм 12. Соронзон орон хаана үүсдэг вэ? (1 оноо) I. үл хөдлөх цэнэгийн эргэн тойронд II. гүйдэлтэй дамжуулагчийн эргэн тойронд III. хөдөлж буй цэнэгийн эргэн тойронд A. I, II, III B. I, II C. II, III D. III E. II 13. Шингэнт шахуургын бага бүлүүрт 150 Н дарах хүчээр үйлчлэхэд 18 см доошлов. Энэ үйлчлэлээр том бүлүүр 3 см өргөгдсөн бол том бүлүүрийн өргөх хүч ямар байх вэ? (2 оноо) A. 25 Н B. 180 Н D. 200 Н C. 150 Н E. 900 Н 14. Зогсож байсан 10 кг масстай тэргэнцэр дээр 30 кг масстай хүүхэд 4м/с хурдтайгаар үсрэн гарч хамтдаа хөдлөв. Тэргэнцэр ямар хурдтай хөдөлсөн бэ? (2 оноо) A. 1 м/с B. 0.5 м/с C. 2 м/с D. 4 м/с E. 3 м/с 15. Дараах тохиолдлуудад хүний биеийн жингийн хэмжээг жишнэ үү? (2 оноо) I. хөдөлгөөнгүй цахилгаан шатанд зогсож байх үеийнх нь P1 II. дээш явж байгаа цахилгаан шат зогсохоор удааширсан үеийнх нь P2 III. доош явж байгаа цахилгаан шат зогсохоор удааширсан үеийнх нь P3 бол A. P3< P1<P2 B. P1< P3<P2 C. P2< P1<P3 D. P1< P3=P2 E. P3=P2< P1

16. 400 гр масстай 18 км/ц хурдтай хөдөлж байгаа биеийн кинетик энерги ямар байх вэ? (2 оноо) A. 64.8 кЖ B. 5 кЖ C. 25 Ж D. 6.48 Ж E. 5 Ж 17. Онгоц 4410 м өндөрт 360 км/ц хурдтай нисэж байв. Онгоц ажиглагчийн яг дээр ирэх агшинд онгоцноос унагаасан биет ажиглагчаас ямар зайд газарт унах вэ? g=9.8м/с2 (2 оноо) A. 2000 м B. 0 м C. 1500 м D. 3000 м E. 2500 м 18. Хайлах температурт байгаа 1кг бодисыг бүрэн хайлуулахад шаардагдах дулааныг .................гэнэ. (2 оноо) A. Ууршихын хувийн дулаан B. Бодисын хувийн дулаан багтаамж C. Хайлахын хувийн дулаан D. Шугаман тэлэлтийн коэффициент E. Түлшний илчлэг 19. 2 моль азотын хий хичнээн грамм масстай байх вэ? (2 оноо) A. 28 г B. 12 г C. 24 г D. 14 г E. 56 г 20. Идеал хийн даралтыг 3 дахин ихэсгэж эзэлхүүнийг 6 дахин багасгавал температур нь хэрхэн өөрчлөгдөх вэ? (2 оноо) A. 2 дахин ихэснэ B. 2 дахин багасна C. 18 дахин ихэснэ D. Өөрчлөгдөхгүй E. 18 дахин багасна 21-23-р даалгаврын өгөгдөл Зурагт идеал хийн цикл процессийн P-T диаграммыг үзүүлжээ


�


Санамж: Дараах даалгаврууд нь 5 сонгох хариулттай. Тэдгээрийн зөвхөн нэг нь зөв. Хамгийн зөв гэсэн хариултыг сонгож хариултын хуудсанд будаж тэмдэглэнэ. Нийт 46 сонгох даалгавар 80 оноотой. Амжилт хүсье. 1. Доорх нэгжүүдээс аль нь чадлын нэгж вэ? (1 оноо)

A. 3

кгм

B. 2

Нм

C. Клс

D. 2

мс

E. Жс

2. Дараах физик хэмжигдэхүүнүүдийн аль нь скаляр хэмжигдэхүүн бэ? (1 оноо) A. хурдатгал B. хүч C. импульс D. масс E. хурд 3. Бодис хий төлөвөөс шингэн төлөвт шилжихийг ...... гэнэ. (1 оноо) A. хайлах B. царцах C. уурших D. конденсаци E. сублимаци 4. Пүршин дүүжингийн хэлбэлзлийн үе ба тойрох давтамж нь пүршний хатаас хэрхэн хамаарах вэ? (1 оноо ) A. хэлбэлзлийн үе нь шууд, тойрох давтамж нь урвуу хамаарна. B. хэлбэлзлийн үе ба тойрох давтамж нь шууд хамаарна. C. хэлбэлзлийн үеийн квадрат нь урвуу, тойрох давтамжийн квадрат нь шууд хамаарна. D. хэлбэлзлийн үеийн квадрат ба тойрох давтамжийн квадрат нь урвуу хамаарна E. хатаас хамаарахгүй. 5. Долгион нэг орчноос нөгөө орчинд шилжихэд дараах хэмжигдэхүүнүүдийн аль нь өөрчлөгдөх вэ? (1 оноо) I. Долгионы урт, II. Долгионы давтамж III. Долгион тарах хурд A. I B. II C. III D. II ба III E. I ба III. 6. Цахилгаан саармаг A ба B биеийг шүргэлцүүлж үрэхэд A бие сөрөг цэнэгтэй болжээ. Энэ тохиолдолд дараах хэллэгүүдийн аль нь зөв бэ? (1 оноо ) A. А-гаас В рүү протонууд шилжсэн. B. А-гаас В рүү электронууд шилжсэн. C. В-гээс А руу протонууд шилжсэн. D. В-гээс А руу электронууд шилжсэн. E. В-гээс А руу нейтронууд шилжсэн. 7. Дараах зурагт толин дээр туссан гэрлийн цацрагийн явцыг үзүүлжээ. Тусгалын өнцгийг олно уу. (1 оноо ) A. 300 B. 400 C. 500 D. 600. E. 450. 8. Гэрэлтэй холбоотой дараах хэллэгүүдээс ЗӨВИЙГ нь сонгоно уу. (1 оноо ) I. Интерференц, туйлшралын үзэгдэл нь гэрлийн бөөмлөг шинж чанартай холбоотой. II. Гэрэл өөр өөр орчинд ялгаатай хурдаар тарна. III. Гэрлийн даралт, фотоэффектийн үзэгдэл нь гэрлийн бөөмлөг шинжтэй холбоотой. A. I ба III B. II ба III C. III D. I ба II E. II

9. 22688 Ra изотопд байгаа протон ба нейтроны тоог олно уу. (1 оноо )

A. 88 протон, 138 нейтрон B. 138 протон, 88 нейтрон C. 138 протон, 226 нейтрон D. 226 протон, 138 нейтрон E. 88 протон, 88 нейтрон 10. Австралид улирал солигдох шалтгаан нь дараах хүчин зүйлүүдийн алинаас нь илүү хамаарах вэ? (1 оноо) Санамж: Монголд зуны туйл болж байхад Австралид өвлийн туйл болж байдаг. A. Дэлхий тэнхлэгээ тойрч эргэдэг. B. Дэлхий нарыг эллипс буюу зуйван орбитоор тойрч эргэдэг. C. Дэлхийн экваторын хавтгай, дэлхий нарыг тойрч байгаа хавтгайтай ойролцоогоор 23.50 өнцөг үүсгэдэг. D. Дэлхийг сар тойрч эргэдэг. E. Нар бусад одыг бодвол дэлхийд ойр оршдог.

257256


�

29. Хэлбэлзлийн хүрээ дэх конденсаторын цэнэгийн далайц 4 дахин ихсэхэд уг хүрээний нийт энерги хэд дахин ихсэх вэ? (2 оноо) A. 4 дахин B. 16 дахин C. 8 дахин D. 2 дахин E. Өөрчлөгдөхгүй. 30. Долгионтой холбоотой дараах хэллэгүүдээс БУРУУГ нь сонгоно уу? (2 оноо) A. Хүн 17-20000 Гц давтамжтай механик долгионыг сонсдог. B. Долгион тархах үед орчны бөөмс болон энерги зөөгдөнө. C. Хэлбэлзэл орчинд тарахыг долгион гэнэ. D. Хэлбэлзлийн чиг долгион тарах чигт перпендикуляр бол хөндлөн долгион гэнэ. E. Дуу хатуу бие дотор хийтэй харьцуулахад хурдан тарна. 31. Ямар орчин дахь цахилгаан гүйдлийн үед термоэлектрон эмиссийн үзэгдлээр атомаасаа тасарсан электрон нь цэнэг зөөгч болдог вэ? (2 оноо) A. Металл B. Хагас дамжуулагч C. Вакуум D. Хий E. Шингэн 32. Трансформаторын 1-р ороомог 200, 2-р ороомог 100 ороодостой. 1-р ороомогоор 2 А хувьсах гүйдэл гүйж байгаа бол 2-р ороомгоор гүйх гүйдлийн хүчний хэмжээ хэдтэй тэнцүү вэ? Мөн 2-р ороомгийн хүчдлийн хэмжээг 1-р ороомгийн хүчдлийн хэмжээнд харьцуулсан харьцаа ямар байх вэ? (2 оноо) A. 1 А, 𝑈𝑈𝑈𝑈2 𝑈𝑈𝑈𝑈1⁄ = 2 B. 4 А, 𝑈𝑈𝑈𝑈2 𝑈𝑈𝑈𝑈1⁄ = 2 C. 1 А, 𝑈𝑈𝑈𝑈2 𝑈𝑈𝑈𝑈1⁄ = 0.5 D. 4 А, 𝑈𝑈𝑈𝑈2 𝑈𝑈𝑈𝑈1⁄ = 0.5 E. 2 А, 𝑈𝑈𝑈𝑈2 𝑈𝑈𝑈𝑈1⁄ = 2 33. C1=C ба C2=3C багтаамжтай конденсаторуудыг цуваа холбож C3=2C багтаамжтай конденсатортай зэрэгцээ холбосон бол хэлхээний ерөнхий багтааамж нь ямар болох вэ? (2 оноо)

A. 11

4C B.

2

3C C.

4

11C D. 6C E.

3

2C

34. Урт нь а=16см өргөн нь в=2см өндөр нь с=4см хэмжээтэй тэгш өнцөгт паралелопипед хэлбэртэй

төмрийн эсэргүүцлийг ол. Төмрийн хувийн эсэргүүцэл ρ=0.0982*Ом мм

м (2 оноо)

A. 19.6 кОм B. 19.6 мОм C. 98 кОм D. 19.6 мкОм E. 980 кОм 35. Зурагт үзүүлсэн хэлхээний элементүүд дээр унах хүчдлийн болон хэлхээний гүйдлийн хүчний үйлчлэгч утгууд өгөгджээ. Хэлхээний бүрэн эсэргүүцлийг олно уу? (2 оноо) A. 20 Ом B. 28 Ом C. 44 Ом D. 16 Ом E. 32 Ом 36. Шумбагч хөлөг онгоцонд байдаг яндан дуранг гэрлийн ямар үзэгдэл дээр үндэслэж хийсэн бэ? (2 оноо) A. интерференц B. дифракц C. дотоод бүрэн ойлт D. дисперс E. туйлшрал 37. Хүнхэр толиноос биеийг 14 см зайд байрлуулахад 6 дахин өссөн бодит дүрс үүссэн бол толины фокусын зайг ол. (2 оноо) A. 28 см B. 84 см C. 8 см D. 12 см E. 4 см 38. Хоорондоо 3 м зайд байрлах 160 кд ба 40 кд гэрлийн хүчтэй хоёр чийдэнгийн хооронд хаана дэлгэцийг байрлуулбал дэлгэцийн хоёр талын гэрэлтүүлэг адилхан байх вэ? (2 оноо) A. 40 кд хүчтэй гэрлээс 1 м зайд B. 40 кд хүчтэй гэрлээс 2 м зайд C. 40 кд хүчтэй гэрлээс 0.6 м зайд D. 40 кд хүчтэй гэрлээс 2.4 м зайд E. 40 кд хүчтэй гэрлээс 1.2 м зайд


�

21. Процессуудыг зөв нэрлэснийг сонгоно уу? (2 оноо) 1 – 2 2 – 3 3 – 1

A Изохор Изобар Изотерм B Адиабат Изобар Изотерм C Изобар Изохор Изотерм D Изохор Изотерм Изобар E Изотерм Изохор Изобар

22. 1, 2, 3 төлөв дэх эзэлхүүнүүдийн харьцааг зөв илэрхийлсэн нь аль нь вэ? (2 оноо) A. V3< V1<V2 B. V1< V3<V2 C. V1=V2> V3 D. V1< V3=V2 E. V2< V1<V3 23. Аль зурагт дээрх процессийг P-V диаграмм дээр зөв дүрсэлсэн бэ? (2 оноо)

24. Идеал хийд 60 Ж дулаан өгөхөд дотоод энерги нь 20 Ж-аар нэмэгдсэн бол хийн гадагшаа хийсэн ажлыг ол. (2 оноо) A. 140 Ж B. 40 Ж C. 70 Ж D. 80 Ж E. 60 Ж 25. Дулааны хөдөлгүүр ажиллах үед орчноос хөдөлгүүрт орсон хийн хольцын температур нь хамгийн ихдээ 15270С хүрдэг. Хэрэв орчны температур 270С бол энэ хөдөлгүүрийн ашигт үйлийн коэффициентийн байж болох хамгийн их утгыг ол. (2 оноо) A. 0.53 B. 0.6 C. 0.75 D. 0.83 E. 1 26, 27-р даалгаврын өгөгдөл

26. Зурагт хэлбэлзэж байгаа гурван биеийн координат- хугацааны хамаарлыг үзүүлжээ. Хэрэв 3-р биеийн хөдөлгөөний тэгшитгэл 3 2 sin 2x t бол 2-р биеийн хөдөлгөөний тэгшитгэлийг бичнэ

үү? (2 оноо)

A. 2 4 sinx t B. 2 2 sin 2x t C. 2 4 sin 2x t

D. 2 sinx t E. 2 2 sinx t

27. Зурагт 3 өөр үүсгэгчээс гарсан дууны долгионыг осциллоскопоор бүртгэсэнийг харуулжээ. Аль дууны долгион сул бөгөөд нарийн дуугарч байгаа вэ? (2 оноо) A. 1 B. 2 C. 3 D. 1 ба 2 E. 2 ба 3 28. Хэлбэлзлийн хүрээний индукцлэл 20мГн, багтаамж 50мкФ бол хүрээний цахилгаан соронзон хэлбэлзлийн тойрох давтамжийг олно уу. (2 оноо) A. 25 кГц B. 1 Гц C. 10 Гц D. 10 кГц E. 1 кГц

1

2

259258


�




6∙𝜔𝜔𝜔𝜔 (T нь хэлбэлзлийн үе) хугацааны дараа ачаа тэнцвэрийн байрнаасаа [𝑓𝑓𝑓𝑓] см зайд байна. (1 оноо)

5. Энэ агшинд ачааны хурдны хэмжээ [𝑔𝑔𝑔𝑔. ℎ] см/с байна. (1 оноо) 2.3. Зурагт үзүүлсэнээр R1=6 Ом, R2=3 Ом, R3=2 Ом эсэргүүцлүүдийг 12 В-ийн тэжээл үүсгэгчтэй холбожээ. Тэжээл үүсгэгчийн дотоод эсэргүүцлийг тооцохгүй. 1. Хэлхээний ерөнхий эсэргүүцэл [𝑎𝑎𝑎𝑎] Ом (1 оноо) 2. R3 эсэргүүцэл дээгүүр гүйх гүйдлийн хүч [𝑏𝑏𝑏𝑏] А (1 оноо) 3. R1 эсэргүүцэл дээгүүр гүйх гүйдлийн хүч [𝑐𝑐𝑐𝑐] А (1 оноо) 4. R2 эсэргүүцэл дээр унах хүчдэл [𝑑𝑑𝑑𝑑] В (1 оноо) 5. t=4 с-ийн хугацаанд R1 эсэргүүцэл дээр ялгарах дулаан [𝑑𝑑𝑑𝑑𝑓𝑓𝑓𝑓] Ж байна. (1 оноо) 2.4. Цуглуулагч линзээс 30 см зайд биеийг байрлуулахад урвуу, бодит, 5 дахин өссөн дүрс үүсчээ. Линзийн фокусын зай [𝑎𝑎𝑎𝑎𝑏𝑏𝑏𝑏] см бөгөөд оптик хүч нь [𝑐𝑐𝑐𝑐] дптр байна. Энэ линзийг томруулагч шил болгон ашиглахын тулд биеийг линзээс [𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑] см-ээс бага зайд байрлуулах хэрэгтэй. Биеийг 20 см зайд байрлуулахад биеийн шууд, хуурмаг дүрс линзээс [−𝑓𝑓𝑓𝑓] м зайд үүсэх бөгөөд өсгөлт нь [𝑔𝑔𝑔𝑔] байна. ([𝑎𝑎𝑎𝑎𝑏𝑏𝑏𝑏]- 1 оноо, [𝑐𝑐𝑐𝑐]– 1 оноо, [𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑]-1 оноо, [−𝑓𝑓𝑓𝑓]-1 оноо, [𝑔𝑔𝑔𝑔]-1 оноо)

R1 R3

R2

U


�



дифракцын 2-р эрэмбийн максимумын хазайлтын өнцгийн синус нь 0.5 байсан бол туссан гэрлийн долгионы уртыг ол. (2 оноо) A. 500 нм B. 300 нм C. 700 нм D. 500 мм E. 600 нм 40. Юнгийн байгууламж дахь интерференцийн 2-р эрэмбийн максимум нь төвийн максимумаас 8 мм зайд үүсэж байсан бол 3-р эрэмбийн максимум нь төвийн максимумаас ямар зайд үүсэх вэ? (2 оноо) A. 16 мм B. 48 мм C. 12 мм D. 8 мм E. 9 мм

41. Устөрөгчийн атомын үндсэн төлөвийн энерги нь Е 1 =-13.6 эВ бол 4-р орбитоор эргэж байгаа электрон ямар энергитэй байх вэ? (2 оноо) A. -13.6 эВ B. -0.85 эВ C.-1.51 эВ D. -4.53 эВ E.-3.8 эВ 42. Цацраг идэвхит цөмийн 36 хувь нь 8 цагийн дотор задардаг бол 4 цагийн хугацаанд анх байсан цөмийн хэдэн хувь нь задрах вэ? (2 оноо) A. 32% B. 64% C. 18% D. 80% E. 20%

43. Байгаль дээр байдаг цацраг идэвхит 23292 U цөм нь α болон β задрал хийж хар тугалганы 208

82 Pb

цөм болон хувирдаг. Тэгвэл хэдэн α болон β задрал хийсэн бэ? (2 оноо) A. 8α, 4β B. 6α, 4β C. 6α, 2β D. 8α, 6β E. 4α, 4β 44. Хөнгөнцагааны электрон гаралтын ажил нь 4.25 эВ байдаг. Ямар энергитэй фотоны урсгалыг хөнгөнцагааны гадаргуу дээр тусгахад түүнээс сугарч гарах электроны хамгийн их кинетик энерги нь 6.25 эВ байх вэ? (2 оноо) A. 10.8 эВ B. 9.6 эВ C. 2.5 эВ D. 10.5 эВ E. 2 эВ 45. Гарагууд нэг фокус дээр нь нар байрлах эллипс траектороор эргэлдэнэ. Гарагийн шилжихэд зурагдах секторуудын талбай ижилхэн бол аль хэсгийн хурд хамгийн их байх вэ? (2 оноо) A. V1 B. V2 C. V3 D. V4 E. Бүгд ижил 46. Нарнаас Дэлхий хүртэлх зай 150 сая км ба Тэнгэр ван гараг хүртэлх зай 2870 сая км бол Тэнгэр ван гараг Нарыг нэг тойрох хугацааг дэлхийн жилээр илэрхийл. (2 оноо) A. 0.012 жил B. 0.19 жил C. 19.13 жил D. 1 жил E. 83.69 жил


Санамж: Хариултын хуудсаа үзнэ үү. Даалгаврын a,b,… үсэгт тохирох цифр (0,1,2,…9) болон (-) тэмдгээс сонгож хариултын хуудасныхаа харгалзах нүдийг тодоор будаж бөглөнө. Жишээ нь: [𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎]=-15 гэвэл a=-, b=1, c=5 гэж харгалзуулна. 2.1. 0.5 кг масстай биеийг хэвтээ чигт α өнцөг үүсгэн 10 м/с хурдтайгаар шидэв. Хүндийн хүчний хурдатгал g=10 Н/кг, sin 𝛼𝛼𝛼𝛼 = 0.8, cos 𝛼𝛼𝛼𝛼 = 0.6 бол 1. Биеийн анхны хурдны босоо байгуулагч [𝑎𝑎𝑎𝑎] м/с (1 оноо) 2. Биеийн анхны хурдны хэвтээ байгуулагч [𝑎𝑎𝑎𝑎] м/с (1 оноо) 3. Хөдөлгөөн эхэлсэнээс хойш 0.4 сек-ийн дараа биеийн хөөрөх өндөр нь [𝑎𝑎𝑎𝑎. 𝑑𝑑𝑑𝑑] м (1 оноо) 4. Уг өндөр дэх биеийн потенциал энерги нь [𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒] Ж (1 оноо) 5. Биеийн бүрэн энерги нь [𝑔𝑔𝑔𝑔ℎ] Ж байна. (1 оноо)

261260

Физикийн хичээлийн даалгавар Хувилбар-D

�

11. Сурагчид тав, таваараа баг болон 40 см урт, мм-ийн хуваарьтай шугамаар харандааны уртыг ээлжлэн хэмжжээ. Нэгэн багийн хэмжилтийн үр дүнг доор харуулав. Аль нь илэрхий буруу хэмжсэн бэ? (1 оноо) A. 151.6 мм B. 152 мм C. 151 мм D. 153 мм E. 150 мм 12. Цахилгаан орон хаана үүсдэг вэ? (1 оноо) I. үл хөдлөх цэнэгийн эргэн тойронд II. гүйдэлтэй дамжуулагчийн эргэн тойронд III. хөдөлж буй цэнэгийн эргэн тойронд A. I, II, III B. I, II C. II, III D. I, III E. I 13. Шингэнт шахуургын том бүлүүрт 200 Н өргөх хүчээр үйлчлэхэд 5 см дээшлэв. Энэ үйлчлэлээр жижиг бүлүүр 25 см доошилсон бол жижиг бүлүүрийн дарах хүч ямар байх вэ? (2 оноо) A. 20 Н B. 40 Н C. 100 Н D. 500 Н E. 1000 Н 14. Зогсож байсан 8 кг масстай тэргэнцэр дээр 32 кг масстай хүүхэд 5 м/с хурдтайгаар үсрэн гарч хамтдаа хөдлөв. Тэргэнцэр ямар хурдтай хөдөлсөн бэ? (2 оноо) A. 0.4 м/с B. 0.5 м/с C. 2 м/с D. 4 м/с E. 1м/с 15. Дараах тохиолдлуудад хүний биеийн жингийн хэмжээг жишнэ үү? (2 оноо) I. хөдөлгөөнгүй цахилгаан шатанд зогсож байх үеийнх нь P1

II. цахилгаан шатаар доош хөдөлж эхлэх үеийнх нь P2 III. цахилгаан шатаар дээш хөдөлж эхлэх үеийнх нь P3 бол A. P3< P1<P2 B. P1< P3<P2 C. P2< P1<P3 D. P1< P3=P2 E. P3=P2< P1 16. 100 гр масстай 72 км/ц хурдтай хөдөлж байгаа биеийн кинетик энерги ямар байх вэ? (2 оноо) A. 20 Ж B. 20 кЖ C. 259.2 кЖ D. 0.2592 Ж E. 10 Ж 17. Онгоц 490 м өндөрт 540 км/ц хурдтай нисэж байв. Онгоц ажиглагчийн яг дээр ирэх агшинд онгоцноос унагаасан биет ажиглагчаас ямар зайд газарт унах вэ? g=9.8м/с2 (2 оноо) A. 100 м B. 1500 м C. 3000 м D. 500 м E. 0 м 18. 1м урт савааны температурыг 1 0С-ээр нэмэгдүүлэхэд уртсах хэмжээг савааг хийсэн материалын ...............гэнэ. (2 оноо) A. ууршихын хувийн дулаан B. бодисын хувийн дулаан багтаамж C. хайлахын хувийн дулаан D. шугаман тэлэлтийн коэффициент E.түлшний илчлэг 19. 2 моль нүүрстөрөгч хий хичнээн грамм масстай байх вэ? (2 оноо) A.16 г B. 32 г C. 24 г D. 12 г E. 48 г 20. Идеал хийн даралтыг 2 дахин ихэсгэж эзэлхүүнийг 8 дахин багасгавал температур нь хэрхэн өөрчлөгдөх вэ? (2 оноо) A. 4 дахин ихэснэ B. 4 дахин багасна C. 16 дахин ихэснэ D. Өөрчлөгдөхгүй E. 16 дахин багасна 21-23-р даалгаврын өгөгдөл Зурагт идеал хийн цикл процессийн P-T диаграммыг үзүүлжээ


�


Санамж: Дараах даалгаврууд нь 5 сонгох хариулттай. Тэдгээрийн зөвхөн нэг нь зөв. Хамгийн зөв гэсэн хариултыг сонгож хариултын хуудсанд будаж тэмдэглэнэ. Нийт 46 сонгох даалгавар 80 оноотой. Амжилт хүсье. 1. Доорх нэгжүүдээс аль нь хурдатгалын нэгж вэ? (1 оноо)

A. 3

кгм

B. 2

Нм

C. Клс

D. 2

мс

E. Жс

2. Дараах физик хэмжигдэхүүнүүдийн аль нь скаляр хэмжигдэхүүн бэ? (1 оноо) A. масс B. хурдатгал C. хурд D. импульс E. хүч 3. Бодис шингэн төлөвөөс хий төлөвт шилжихийг ...... гэнэ. (1 оноо) A. хайлах B. царцах C. уурших D. конденсаци E. сублимаци 4. Пүршин дүүжингийн хэлбэлзлийн үе ба тойрох давтамж нь ачааны массаас хэрхэн хамаарах вэ?. (1 оноо) A. хэлбэлзлийн үеийн квадрат нь шууд, тойрох давтамжийн квадрат нь урвуу хамаарна B. хэлбэлзлийн үе ба тойрох давтамжийн квадрат нь шууд хамаарна C. хэлбэлзлийн үеийн квадрат нь урвуу, тойрох давтамжийн квадрат нь шууд хамаарна D. хэлбэлзлийн үе ба тойрох давтамж нь урвуу хамаарна E. ачааны массаас хамаарахгүй. 5. Долгион нэг орчноос нөгөө орчинд шилжихэд дараах хэмжигдэхүүнүүдийн аль нь өөрчлөгдөхгүй вэ? (1 оноо) I. Долгионы урт II. Долгионы давтамж III. Долгион тарах хурд A. II B. .I C. III D. I ба II E. II ба III 6. Цахилгаан саармаг A ба B биеийг шүргэлцүүлж үрэхэд В бие сөрөг цэнэгтэй болжээ. Энэ тохиолдолд дараах хэллэгүүдийн аль нь зөв бэ? (1 оноо) A. А-гаас В рүү протонууд шилжсэн. B. А-гаас В рүү электронууд шилжсэн. C. В-гээс А руу протонууд шилжсэн. D. В-гээс А руу электронууд шилжсэн. E. В-гээс А руу нейтронууд шилжсэн. 7. Дараах зурагт толин дээр туссан гэрлийн цацрагийн явцыг үзүүлжээ. Тусгалын өнцгийг олно уу. (1 оноо ) A. 300 B. 400 C. 500 D. 600 E. 450 8. Гэрэлтэй холбоотой дараах хэллэгүүдээс ЗӨВИЙГ нь сонгоно уу. (1 оноо ) I. Интерференц, туйлшралын үзэгдэл нь гэрлийн бөөмлөг шинж чанартай холбоотой II. Гэрэл бүх орчинд адил хурдаар тарна. III. Гэрлийн даралт, фотоэффектийн үзэгдэл нь гэрлийн бөөмлөг шинж чанартай холбоотой. A. I ба III B. II C. III D. I ба II E. II ба III

9. 13755Cs изотопд байгаа протон ба нейтроны тоог олно уу. (1 оноо )

A. 55 протон, 137 нейтрон B. 137 протон, 55 нейтрон C. 137 протон, 137 нейтрон D. 82 протон, 55 нейтрон E. 55 протон, 82 нейтрон 10. Өвлийн улиралд өдөр нь богино, шөнө нь урт байдгийн шалтгаан нь дараах хүчин зүйлүүдийн алинаас нь илүү хамаарах вэ? (1 оноо) Санамж: Монголд зуны туйл болж байхад Австралид өвлийн туйл болж байдаг.

A. Дэлхийн экваторын хавтгай, дэлхий нарыг тойрч байгаа хавтгайтай ойролцоогоор 23.50 өнцөг үүсгэдэг.

B. Дэлхий нарыг эллипс буюу зуйван орбитоор тойрч эргэдэг. C. Дэлхий тэнхлэгээ тойрч эргэдэг. D. Дэлхийг сар тойрч эргэдэг. E. Нар бусад одыг бодвол дэлхийд ойр оршдог.

263262


�

29. Хэлбэлзлийн хүрээ дэх конденсаторын цэнэгийн далайц 9 дахин ихсэхэд уг хүрээний нийт энерги хэд дахин ихсэх вэ? (2 оноо) A. 9 дахин B. 27 дахин C. 81 дахин D. 9 дахин E. Өөрчлөгдөхгүй. 30. Долгионтой холбоотой дараах хэллэгүүдээс БУРУУГ нь сонгоно уу? (2 оноо) A. Хүн 17-20000 Гц давтамжтай механик долгионыг сонсдог. B. Долгион тархах үед орчны бөөмс зөөгдөхгүй, харин энерги зөөгдөнө. C. Хэлбэлзэл орчинд тарахыг долгион гэнэ. D. Хэлбэлзлийн чиг долгион тарах чигт перпендикуляр бол дагуу долгион гэнэ. E. Дуу хатуу бие дотор хийтэй харьцуулахад хурдан тарна. 31. Ямар орчин дахь цахилгаан гүйдлийн үед хийн иончлолоор цэнэг зөөгч үүсдэг вэ? (2 оноо) A. Металл B. Хагас дамжуулагч C. Вакуум D. Хий E. Шингэн 32. Трансформаторын 1-р ороомог 100, 2-р ороомог 200 ороодостой. 1-р ороомгоор 2А хувьсах гүйдэл гүйж байгаа бол 2-р ороомгоор гүйх гүйдлийн хүчний хэмжээ хэдтэй тэнцүү вэ? Мөн 2-р ороомгийн хүчдлийн хэмжээг 1-р ороомгийн хүчдлийн хэмжээнд харьцуулсан харьцаа ямар байх вэ? (2 оноо) A. 1 А, 𝑈𝑈𝑈𝑈2 𝑈𝑈𝑈𝑈1⁄ = 2 B. 4 А, 𝑈𝑈𝑈𝑈2 𝑈𝑈𝑈𝑈1⁄ = 2 C. 1 А, 𝑈𝑈𝑈𝑈2 𝑈𝑈𝑈𝑈1⁄ = 0.5 D. 4 А, 𝑈𝑈𝑈𝑈2 𝑈𝑈𝑈𝑈1⁄ = 0.5 E. 2 А, 𝑈𝑈𝑈𝑈2 𝑈𝑈𝑈𝑈1⁄ = 2 33. C1=C ба C2=3C багтаамжтай конденсаторуудыг зэрэгцээ холбож C3=2C багтаамжтай конденсатортай цуваа холбосон бол хэлхээний ерөнхий багтаамж нь ямар болох вэ? (2 оноо)

A. 3

4C B.

4

3C C.

3

5C D. 6C E.

3

2C

34. Урт нь а=24см, өргөн нь в=3см, өндөр нь с=4см хэмжээтэй тэгш өнцөгт паралелопипед

хэлбэртэй мөнгөний эсэргүүцлийг ол. Мөнгөний хувийн эсэргүүцэл ρ=0.0162*Ом мм

м (2 оноо)

A. 3.2 мкОм B. 32 мкОм C. 16 кОм D. 80 мОм E. 160 кОм 35. Зурагт үзүүлсэн хэлхээний элементүүд дээр унах хүчдлийн болон хэлхээний гүйдлийн хүчний үйлчлэгч утгууд өгөгджээ. Хэлхээний бүрэн эсэргүүцлийг олно уу? (2 оноо) A. 22 Ом B. 30 Ом C. 50 Ом D. 14 Ом E. 10 Ом 36. Эмнэлэгт хэрэглэгддэг ходоод дурандах багаж гэрлийн ямар үзэгдэл дээр үндэслэгдэж хийгдсэн бэ? (2 оноо) A. интерференц B. дифракц C. дотоод бүрэн ойлт D. дисперс E. туйлшрал 37. Хүнхэр толиноос биеийг 16 см зайд байрлуулахад 7 дахин өссөн бодит дүрс үүссэн бол толины фокусын зайг ол. (2 оноо) A. 14 см B. 24 см C. 112 см D. 22 см E. 8 см 38. Хоорондоо 2 м зайд байрлах 180 кд ба 20 кд гэрлийн хүчтэй хоёр чийдэнгийн хооронд хаана дэлгэцийг байрлуулбал дэлгэцийн хоёр талын гэрэлтүүлэг адилхан байх вэ? (2 оноо) A. 180 кд хүчтэй гэрлээс 1.8 м зайд B. 180 кд хүчтэй гэрлээс 0.2 м зайд C. 180 кд хүчтэй гэрлээс 0.5 м зайд D. 180 кд хүчтэй гэрлээс 1.5 м зайд E. 180 кд хүчтэй гэрлээс 1.6 м зайд


�



22. 1, 2, 3 төлөв дэх эзэлхүүнүүдийн харьцааг зөв илэрхийлсэн нь аль нь вэ? (2 оноо) A. V3< V1<V2 B. V1< V3<V2 C. V2< V1<V3 D. V1< V3=V2 . E. V1=V2> V3 23. Аль зурагт дээрх процессийг P-V диаграмм дээр зөв дүрсэлсэн бэ? (2 оноо)

24. Идеал хийд 80 Ж дулаан өгөхөд дотоод энерги нь 60 Ж-аар нэмэгдсэн бол хийн гадагшаа хийсэн ажлыг ол. (2 оноо) A. 140 Ж B. 20 Ж C. 80 Ж D. 50 Ж E. 60 Ж 25. Дулааны хөдөлгүүр ажиллах үед орчноос хөдөлгүүрт орсон хийн хольцын температур нь хамгийн ихдээ 17270С хүрдэг. Хэрэв орчны температур 270С бол энэ хөдөлгүүрийн ашигт үйлийн коэффициентийн байж болох хамгийн их утгыг ол. (2 оноо) A. 0.55 B. 0.85 C. 1 D. 0.8 E. 0.48 26, 27-р даалгаврын өгөгдөл

26. Зурагт хэлбэлзэж байгаа гурван биеийн координат-хугацааны хамаарлыг үзүүлжээ. Хэрэв 3-р биеийн хөдөлгөөний тэгшитгэл 3 2 sin 2x t бол 1-р биеийн хөдөлгөөний тэгшитгэлийг

бичнэ үү. (2 оноо)

A. 1 4 sinx t B. 1 2 sin 2x t C. 1 4 sin 2x t

D. 1 sinx t E. 1 2 sinx t

27. Зурагт 3 өөр үүсгэгчээс гарсан дууны долгионыг осциллоскопоор бүртгэсэнийг харуулжээ. Аль 2 дууны долгион ижил өнгөөр дуугарч байгаа вэ? (2 оноо) A. 1 ба 3 B. 2 C. 3 D. 1 ба 2 E. 2 ба 3 28. Хэлбэлзлийн хүрээний индукцлэл 20 мГн, багтаамж 2 мкФ бол хүрээний цахилгаан соронзон хэлбэлзлийн тойрох давтамжийг олно уу. (2 оноо) A. 5 кГц B. 2 кГц C. 40 Гц D. 40 кГц E. 2 Гц

265264


�


Н/кг. Тооцоо хийхдээ дараах ойролцоолсон утгуудыг ашиглана уу: √2 ≅ 1.4, √3 ≅ 1.7. 1. Дүүжингийн хэлбэлзийн тойрох давтамж ω нь [𝑎𝑎𝑎𝑎] Гц (1 оноо) 2. Хэлбэлзэх хөдөлгөөний тэгшитгэл 𝑥𝑥𝑥𝑥 = [𝑏𝑏𝑏𝑏] ∙ cos(𝜔𝜔𝜔𝜔 ∙ 𝑡𝑡𝑡𝑡 + [𝑐𝑐𝑐𝑐]) см (1 оноо) 3. Ачааны хурдны хамгийн их утга [𝑑𝑑𝑑𝑑] дм/сек (1 оноо)


8∙𝜔𝜔𝜔𝜔 (T нь хэлбэлзлийн үе) хугацааны дараа ачаа тэнцвэрийн байрнаасаа [𝑒𝑒𝑒𝑒. 𝑓𝑓𝑓𝑓] см зайд байна. (1 оноо)

5. Энэ агшинд ачааны хурдны хэмжээ [𝑔𝑔𝑔𝑔ℎ] см/с байна. (1 оноо) 2.3.Зурагт үзүүлсэнээр R1=6 Ом, R2=2 Ом, R3=8 Ом

эсэргүүцлүүдийг 24 В-ийн тэжээл үүсгэгчтэй холбожээ. Тэжээл үүсгэгчийн дотоод эсэргүүцлийг тооцохгүй.

1. Хэлхээний ерөнхий эсэргүүцэл [𝑎𝑎𝑎𝑎] Ом (1 оноо) 2. R3 эсэргүүцэл дээгүүр гүйх гүйдлийн хүч [𝑏𝑏𝑏𝑏] А (1 оноо) 3. R1 эсэргүүцэл дээгүүр гүйх гүйдлийн хүч [𝑐𝑐𝑐𝑐] А (1 оноо) 4. R2 эсэргүүцэл дээр унах хүчдэл [𝑑𝑑𝑑𝑑] В (1 оноо) 5. t=4 с-ийн хугацаанд R2 эсэргүүцэл дээр ялгарах дулаан [𝑒𝑒𝑒𝑒𝑓𝑓𝑓𝑓] Ж байна. (1 оноо) 2.4. Цуглуулагч линзээс 50 см зайд биеийг байрлуулахад урвуу, бодит, 4 дахин өссөн дүрс үүсчээ. Линзийн фокусын зай [𝑎𝑎𝑎𝑎] дм бөгөөд оптик хүч нь [𝑏𝑏𝑏𝑏. 𝑐𝑐𝑐𝑐] дптр байна. Энэ линзийг томруулагч шил болгон ашиглахын тулд биеийг линзээс [𝑑𝑑𝑑𝑑] дм-ээс бага зайд байрлуулах хэрэгтэй. Биеийг 15 см

зайд байрлуулахад биеийн шууд, хуурмаг дүрс линзээс [−𝑒𝑒𝑒𝑒𝑓𝑓𝑓𝑓] см зайд үүсэх бөгөөд өсгөлт нь [𝑔𝑔𝑔𝑔][ℎ]

байна. ([𝑎𝑎𝑎𝑎]- 1 оноо, [𝑏𝑏𝑏𝑏. 𝑐𝑐𝑐𝑐]– 1 оноо, [𝑑𝑑𝑑𝑑]-1 оноо, [−𝑒𝑒𝑒𝑒𝑓𝑓𝑓𝑓]-1 оноо, [𝑔𝑔𝑔𝑔]

[ℎ]-1 оноо)

R1

R3

R2

U


�



дифракцын 2-р эрэмбийн максимумын хазайлтын өнцгийн синус нь 0.6 байсан бол туссан гэрлийн долгионы уртыг ол. (2 оноо) A. 400 нм B. 300 нм C. 700 нм D. 600 мм E. 600 нм 40. Юнгийн байгууламж дахь интерференцийн 4-р эрэмбийн максимум нь төвийн максимумаас 10 мм зайд үүсэж байсан бол 5-р эрэмбийн максимум нь төвийн максимумаас ямар зайд үүсэх вэ? (2 оноо) A. 10 мм B. 90 мм C. 2.5 мм D. 8 мм E. 12.5 мм

41. Устөрөгчийн атомын үндсэн төлөвийн энерги нь Е 1 =-13.6 эВ бол 5-р орбитоор эргэж байгаа электрон ямар энергитэй байх вэ? (2 оноо) A. -13.6 эВ B. -4.5 эВ C. -1.51 эВ D. -0.544 эВ E. -2.72 эВ 42. Цацраг идэвхит цөмийн 64 хувь нь 48 цагийн дотор задардаг бол 24 цагийн хугацаанд анх байсан цөмийн хэдэн хувь нь задрах вэ? (2 оноо) A. 36% B. 60% C. 40% D. 18% E. 32%

43. Байгаль дээр байдаг цацраг идэвхит 23290 Th цөм нь α болон β задрал хийж хар тугалганы 208

82 Pb

цөм болон хувирдаг. Тэгвэл хэдэн α болон β задрал хийсэн бэ? (2 оноо) A. 8α, 4β B. 6α, 2β C. 6α, 4β D. 8α, 6β E. 4α, 4β 44. Литийн электрон гаралтын ажил нь 2.38 эВ байдаг. Ямар энергитэй фотоны урсгалыг литийн гадаргуу дээр тусгахад түүнээс сугарч гарах электроны хамгийн их кинетик энерги нь 3.2 эВ байх вэ? (2 оноо) A. 0.82 эВ B. 9.6 эВ C. 2.5 эВ D. 5.58 эВ E. 6.9 эВ 45. Гарагууд нэг фокус дээр нь нар байрлах эллипс траектороор эргэлдэнэ. Гарагийн шилжихэд зурагдах секторуудын талбай ижилхэн бол аль хэсгийн хурд хамгийн бага байх вэ? (2 оноо) A. V1 B. V2 C. V3 D. V4 E. Бүгд ижил 46. Нарнаас Дэлхий хүртэлх зай 150 сая км ба Далай ван гараг хүртэлх зай 4498 сая км бол Далай ван гараг Нарыг нэг тойрох хугацааг дэлхийн жилээр илэрхийл. (2 оноо) A. 0.03335 жил B. 29.99 жил C. 164.21 жил D. 1 жил E. 0.00609 жил


Санамж: Хариултын хуудсаа үзнэ үү. Даалгаврын a,b,… үсэгт тохирох цифр (0,1,2,…9) болон (-) тэмдгээс сонгож хариултын хуудасныхаа харгалзах нүдийг тодоор будаж бөглөнө. Жишээ нь: [𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎]=-15 гэвэл a=-, b=1, c=5 гэж харгалзуулна. 2.1. 0.5 кг масстай биеийг хэвтээ чигт α өнцөг үүсгэн 10 м/с хурдтайгаар шидэв. Хүндийн хүчний хурдатгал g=10 Н/кг, sin 𝛼𝛼𝛼𝛼 = 0.8, cos 𝛼𝛼𝛼𝛼 = 0.6 бол 1. Биеийн анхны хурдны босоо байгуулагч [𝑎𝑎𝑎𝑎] м/с (1 оноо) 2. Биеийн анхны хурдны хэвтээ байгуулагч [𝑎𝑎𝑎𝑎] м/с (1 оноо) 3. Хөдөлгөөн эхэлсэнээс хойш 0.6 сек-ийн дараа биеийн хөөрөх өндөр нь [𝑎𝑎𝑎𝑎] м (1 оноо) 4. Уг өндөр дэх биеийн потенциал энерги нь [𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑] Ж (1 оноо) 5. Биеийн бүрэн энерги нь [𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓] Ж байна. (1 оноо)

267266

Биологийн хичээлийн даалгавар Хувилбар-A

�

9. Эсийн химийн найрлаганд чухал үүрэгтэй дараах элементүүдийн үүргийг зөв харгалзуулсан

мөрийг сонгоно уу. [2 оноо] Элемент Үүрэг A Магни Уураг, нуклейн хүчил, ГФА-ийн найрлаганд оролцох B Кальци Амьтны эд эсэд хүчилтөрөгч зөөвөрлөх, фермент (энзим)-ийн

найрлаганд оролцох C Төмөр Араг яс, шүдний үндсэн бүтцийг бий болгох, мэдрэлийн сэрэл

дамжихад оролцох г.м D Азот Уураг, нуклейн хүчлийн найрлаганд оролцох, амьд бие махбодыг

бүтээх E Фосфор Хлорофиллийн найрлаганд оролцох, зүрхний үйл ажиллагааг

дэмжих г.м

10. Хүний амьсгалах үед орсон болон буцаж гарсан агаарын хийн найрлагын эзлэх хувийг хүснэгтэнд үзүүлжээ. Өгөгдсөн утгаас хүснэгтийн хоосон нүдэнд тохирох утгыг сонгоно уу. [1 оноо]

Агаарын хийн найрлага Амьсгалаар орсон агаарын найрлагад эзлэх хувь

Амьсгалаар гарсан агаарын найрлагад эзлэх хувь

Хүчилтөрөгч 21% 16% Нүүрсхүчлийн хий 0,04% 4% Азот …...... 79%

А. 60% B. 70% C. 79% D. 85% E. 90%

11. ГФА-ын үүргийг илэрхийлсэн схемийг гүйцээж нөхнө үү. [1 оноо]

А. Метаболизмын урвалыг энергиэр хангах B. ДНХ-г нийлэгжүүлэх С. Эсийн хуваагдлыг эхлүүлэх D. Удамшлын мэдээллийг хадгалах E. Өөх тосыг задлах

12. Амьсгалын коэффициент (R) нь метаболизмын үед ямар бодис исэлдсэнийг илрүүлэх боломж олгодог. Дараах тэгшитгэлийг тэнцүүлэн глюкоз исэлдэх үеийн амьсгалын коэффициентыг тооцож олно уу. (R=CO2/O2) [2 оноо]

С6H12O6 + O2 CO2 + H2O А. 0,5 В. 0,7 С. 0,8 D. 0,9 Е. 1

13. Хөрөнгө мөөгийн амьсгалыг судалсан туршилтыг зургаар илэрхийлжээ. 24 цагийн дараа

бөмбөлөг ямар хийгээр дүүрсэн бэ? [1 оноо]

А. Усны уур B. Азот C. Устөрөгч D. Хүчилтөрөгч E. Нүүрсхүчлийн хий

ГФА-ын үүрэг

Бүх төрлийн механик ажил хийхэд энергиэр

хангах......................

Бодис шилжихэд зарцуулагдах

энергиэр хангах


�


Санамж: 1.Асуулт даалгавар бүрийг анхааралтай, дуустал уншиж гүйцэтгээрэй. 2.Сонгох даалгавраас зөвхөн нэгийг сонгож хариултын хуудсанд тэмдэглээрэй.

1. Навчны баганан эсийг 80 мм-ийн хэмжээтэй зуржээ. Энэ эсийн бодит хэмжээ 40 мкм бол эсийг хэд дахин өсгөж зурсан бэ? [2 оноо]

А. х100 B. х200 C. х1000 D. х2000 E. х3000

2. Микроскопын ерөнхий өсгөлтийг яаж тодорхойлдог вэ? [1 оноо] А. Объектив, окулярын өсгөлтийн ялгавраар B. Объективийн өсгөлтөөр C. Окулярын өсгөлтөөр D. Объектив, окулярын өсгөлтийн үржвэрээр E. Объектив, окулярын өсгөлтийн нийлбэрээр

3. Дараах амьд бие, бүтцийн хэсгүүдийг бага хэмжээтэйгээс их хэмжээтэй рүү нь зөв дараалуулан байрлуулсан мөрийг сонгоно уу. [2 оноо]

Багаас их рүү A ургамлын эс шаахай рибосом митохондри B рибосом митохондри ургамлын эс шаахай C митохондри рибосом шаахай ургамлын эс D рибосом шаахай митохондри ургамлын эс E ургамлын эс шаахай митохондри рибосом

4. Ногоон эвглен ямар хооллолттой амьтан бэ? Сонгоно уу. [2 оноо]

А. Сапрофит В. Хемотроф С. Паразит D. Фототроф E. Миксотроф

5. Ургамлын навчны хлоропласт агуулсан эдүүдийг сонгоно уу. [1 оноо] 1. Бүрхүүл эдэд 2. Баганан эд 3. Дамжуулах эд 4.Амсар A. 1, 2 B. 2, 3 C. 1,3 D. 2, 4 E. 1, 4

6. Амьтны элэг, мах булчинд нөөц болон хадгалагддаг нүүрс усны хэлбэрийг юу гэж нэрлэх вэ? [1 оноо]

A. Глюкоз B. Цардуул C. Гликоген D. Мальтоз E. Эслэг

7. Дараах хүснэгтээс хоол тэжээлийн найрлаган дахь шим бодисыг илрүүлэх урвалжийг зөв харгалзуулсан хувилбарыг сонгоно уу. [1 оноо]

Шим бодис Урвалж бодис 1. Уураг а. Иодын уусмал 2. Өөх тос b. Биуретийн урвалж 3. Цардуул c. Этилийн спирт

А. 1a, 2c, 3b B. 1b, 2c, 3a C. 1b, 2a, 3c D. 1a, 2b, 3c E. 1c, 2b, 3a

8. Бие махбод дахь уургийн гүйцэтгэх үүрэг, жишээ, тайлбарыг зөв харгалзуулсан мөрийг сонгоно уу. [2 оноо]

Үүрэг Жишээ Тайлбар A Энзимийн Каталаза Арьс, шөрмөс, ясыг бэхжүүлнэ. B Бүтцийн Коллаген Бодисын солилцооны үр дүнд үүсдэг устөрөгчийн

хэт ислийг ус, хүчилтөрөгч болгон задална. C Зөөвөрлөх Миозин Хүчилтөрөгчтэй холбогдон, цусны урсгалаар эс

эдэд хүчилтөрөгчийг зөөвөрлөнө. D Хөдөлгөөний Гемоглобин Булчингийн ширхэгийг агшааж амьтдын

хөдөлгөөнийг хангана. E Дааврын Инсулин Цусан дах глюкозын хэмжээг тэнцвэржүүлэх

үйлчилгээтэй.

269268


�

19. Генүүдийн харилцан үйлчлэлийн хэлбэрүүдийг тохирох тодорхойлолт болон жишээтэй зөв

харгалзуулсан хувилбарыг сонгоно уу. [2 оноо]

Хэлбэр Тодорхойлолт Жишээ I. Комплементар а. Тодорхой нэг шинж тэмдгийн хөгжилд хэд

хэдэн хос аллель генүүд хамтарч оролцох 1. Вандуйн цэцгийн өнгө удамших

II. Эпистаз b. Нэг ген нь олон шинж тэмдгийн илрэлд нөлөөлнө.

2. Үхрийн сүүний гарц

III. Полимер c. Нэг ген нь аллель биш нөгөө генийн үйл ажиллагаанд нөлөөлөх, хамжих

3. Хүний үсний улбар шар өнгийг тодорхойлогч ген

IV. Плейотроп d. Нэг ген нь аллель биш өөр генийн илрэлд саад болох

4. Хулууны өнгө удамших

А. I – b – 1 B. II – a – 2 C. III – d – 3 D. IV – b – 3 E. IV – c – 4

20. Хүрээлэн буй орчны нөлөөнд өөрчлөгдөхгүй шинж аль нь вэ? [1 оноо]

А. Биеийн жин В. Цусны бүлэг С. Эрүүл мэнд D. Биеийн өндөр Е. Зан авир

21. Зурагт ургамлын хариу үйлдлийг илрүүлэх туршилтын үйл явцыг дүрсэлжээ.

Энэ туршилтын үр дүнд нөлөөлсөн хүчин зүйл юу вэ? [1 оноо]

А. Хүндийн хүч B. Бордоо C. Услалт D. Гэрэл E. Нүүрсхүчлийн хийн концентраци

22. Фотосинтезийн урвалын тэгшитгэлийг гүйцээж нөхнө үү. [2 оноо] 6CO2 + ...... С6H12O6 + 6O2

A. C3H6O3 B. 4H2O C. 6H2O D. CH4 E. C2H5OH

23. Хүрээлэн байгаа орчны температураас биеийн дулаан нь хамааран өөрчлөгддөг амьд биеүдийг

юу гэж нэрлэдэг вэ? [2 оноо] А. Гомеотерм В. Пойкилотерм С. Бентос D. Планктон Е. Гидрофоб

24. Дараах ангилалаас бэлгийн бус үржлийн хэлбэрийг сонгоно уу. [2 оноо] 1.Ургал эрхтнээр 2. Спороор 3. Хуваагдах 4. Гермафродит 5. Нахиалах 6. Партеногенез

А. 4, 6 В. 4, 5 С. 4, 5, 6 D. 1, 2, 4 Е. 1, 2, 3, 5

25. Цардуулын молекулын диаграммыг үзүүлэв.

Хоол боловсрох явцад цардуулын молекул бүрэн задарч глюкозын молекул үүсдэг. Аль диаграмм нь глюкозын молекулыг үзүүлж байна вэ? [2 оноо]


�

14. Зурагт митоз ба мейоз хуваагдлын үр дүнд үүссэн төл эсүүдийг үзүүлжээ. Мейоз хуваагдлын үр

дүнд үүссэн төл эсүүдэд илрэх шинжийг сонгоно уу. [2 оноо] 1. Хос аллель ген агуулсан

2. Хромосомын диплоид бүрдэл 3. Эх эсийн хромосомын тооноос хоёр дахин цөөн хромосомтой

4. Эх эстэй удамшлын ижил төл эс 5. Хромосомын гаплоид бүрдэл

6. Хос аллель генийн нэгийг агуулсан 7. Эх эсийн хромосомын тоотой тэнцүү тооны хромосомтой

8. Эх эсээс удамшлын ялгаатай төл эс

А. 1, 2, 3 B. 1, 2, 3, 4 С. 2, 3, 4, 7 D. 3, 5, 6, 8 Е. 2, 3, 7

15. Альбинизм нь арьс, үс, нүдэнд пигмент (нөсөө) үүсэхгүй байх удамшлын өвчин юм. Альбинизм

нь рецессив генээр удамшдаг. Диаграммд нэгэн гэр бүлд альбинизм хэрхэн удамшсаныг үзүүлжээ. Хонгор, Гэрэл хоёрын (?) хүүхэд эрүүл төрөх магадлал хэдэн хувьтай вэ? [2 оноо]

А. 0% В. 25% С. 50% D. 75% Е. 100%

16. Хүү, охин төрөх боломжийг диаграммаар үзүүлжээ. Диаграммын А, В нүднүүдэд тохирох

бэлгийн хромосомыг зөв илэрхийлсэн хувилбарыг сонгоно уу. [2 оноо]

17. Уургийн бионийлэгжлийн дараахь схемийг гүйцээж нөхнө үү. [1 оноо]

А. Делеци B. Транскрипци C. Коньюгаци D. Инверси E.Кроссинговер

18. Генетик инженерчлэлийн аргаар нэгэн уургийг нийлэгжүүлэх болжээ. Энэ уургийн тухай

мэдээлэл бүхий мРНХ-ийн гинж 600 нуклеотидоос тогтож байв. Уг уургийн полипептид гинж хэдэн аминхүчлээс тогтох вэ? [2 оноо]

А. 50 В. 100 С. 200 D. 300 Е. 400

A B A B C D E

Y Y X X Y

XY XX XY XX YY

271270


�

32. Өвсөн тэжээлт амьтдын хоол боловсруулах замд чухал үүрэг гүйцэтгэдэг, бүрэн хөгжилтэй эрхтэн боловч хүнд үүргээ алдсан эрхтэн аль нь вэ? [2 оноо]

А. Мухар олгой В. Ахар сүүл С. Чихний дэлбэ D. 3-дагч зовхи Е. Шүд

33. Бодгалиуд амьдралын дотоод үйл ажиллагаа, үржлийн эрхтний бүтэц, үржлийн хугацаа, үржих орчны ялгаа зэрэг шинжээр ялгагдах нь зүйлийн ямар шалгуур шинж вэ? [1 оноо] А. Генетикийн В. Биохимийн С. Газар зүйн D. Морфологийн Е. Физиологийн

34. Арьсны бүтцийг зургаар илэрхийлжээ. К үсгээр ямар бүтцийг заасан бэ? [1 оноо]

А. Хялгасан судас В. Тосны булчирхай С. Хөлсний булчирхай D. Үсний уут E. Мэдрэлийн хүлээн авуур

35. Экологийн хүчин зүйлээс шим ертөнцийн хүчин зүйлийг сонгоно уу. [1 оноо]

1.Тунадас 2. Хаг 3. Гэрэл 4. Баавгай 5.Температур 6. Бактери

А. 1, 3, 5 В. 2, 4, 6 С. 2, 5, 6 D. 3, 4, 5 Е. 4, 5, 6

36. Идэш тэжээлийн энгийн хэлхээний диаграммыг үзүүлжээ. Энэ хэлхээний тоо толгойн суварга аль нь вэ? [2 оноо]

37. Экосистемийн бохирдлын гол хэлбэрүүдийг бохирдлын эх үүсвэр, шалтгаантай нь зөв тохируулсан мөрийг сонгоно уу. [2 оноо]

Бохирдлын хэлбэр Бохирдлын эх үүсвэр, шалтгаан

А Цацрагийн Үйлдвэрлэлийн болон ахуйн гаралтай хог хаягдлууд, мал аж ахуй газар тариалангийн хаягдлууд, далайн тээврийн хаягдал гарах

B Агаарын Үйлдвэрлэл, хэрэглээний явцад CO2, CH4, C2H6, SO2, H2S, NO2 болон бусад хаягдал бодис агаарт дэгдэх

C Дуу шуугианы Нефтийн бүтээгдэхүүн ашигладаг далайн хөлөг онгоцууд тухайн бүтээгдэхүүнийг тээвэрлэх үед осол сүйрэл гарах, газрын тос, шатдаг хий олборлох үйлдвэрлэлийн үед осол гарах

D Хог хаягдлын Хүн амын төвлөрөлтэй холбоотойгоор хот суурин газар автомашины, үйлдвэрийн болон бусад дуу чимээ гарах

E Нефтийн Атомын цахилгаан станцын шаар, цацраг идэвхит бодисын хаягдлыг далайд булшлах, цөмийн туршилт явуулах

38. Хүн болон түүний нарийн гэдсэнд шимэгчлэн амьдрах үхрийн туузан хорхой хоёр амьд биеийн

харилцааны ямар хэлбэрт орших вэ? [1 оноо] А. Аменсализм В. Комменсализм С. Мутуализм D. Нейтрализм Е. Паразитизм


�

26. Графикт нэгэн фермент (энзим)-ийн идэвхид рН-ийн нөлөөг үзүүлжээ. Энэ фермент (энзим)-ийн

хамгийн идэвхтэй байгаа рН-ийг сонгоно уу. [2 оноо] А. рН 1 ба рН 13 B. рН 3 ба рН 11 С. рН 5 ба рН 10 D. рН 6 ба рН 9 Е. рН 7

27. Хүнийн зүрхний тууш огтлолыг үзүүлжээ. Х үсгээр зүрхний бүтцийн ямар хэсгийг тэмдэглэсэн бэ? [1 оноо]

А. Зүүн тосгуур В. Баруун ховдол

С. 3 хавтаст хавхлаг D. Гол судас буюу аорт

Е. Их биеийн вен

28. Шавж ба хавч хэлбэртний ангийн төлөөлөгчдийн аль алинд нь байдаг шинжийг сонгоно уу. [1 оноо] А. Толгой цээж - хэвлий B. Трахей C. Үет хөл D. Хавчуур E. Заламгай

29. Ургамлын ангилалын таних шинж болон төлөөлөгчдийг зөв харгалзуулсан хувилбарыг сонгоно уу. [2 оноо]

Ангилал Таних шинж Төлөөлөгч I. Спорт дээд ургамал

a. Олон янзын хэлбэртэй, нэг ба олон эсээс тогтдог, зөвхөн усанд ургадаг

1. тосондой, ялхор

II. Нүцгэн үртэн b. Бие нь утаслаг хэлбэрийн мицелл агуулсан, хлорофиллгүй

2. хөвд, ойм

III. Мөөг c. Навч шилмүүс хэлбэртэй, үржлийн эрхтэн нь боргоцой

3. шинэс, зээргэнэ

IV. Замаг d. Спороор үрждэг, эрхтний өсөлт хөгжил харилцан адилгүй

4. хлорелла, улотрикс

А. I, b, 2 B. II, c, 1 C. III, d, 2 D. IV, a, 4 E. IV, d, 1

30. Сээр нуруугүйтний төлөөлөгчдийг харгалзах хүрээтэй нь зөв тохируулсан мөрийг сонгоно уу.

[2 оноо] Хүрээ Төлөөлөгчид A Хөндий биетэн Хясаа, дун, нүцгэн ховс B Хавтгай хорхой Үхрийн туузан хорхой, бэтэгний цагаан хорхой, элэг

шимэгч хорхой C Дугариг хорхой Чийгийн улаан хорхой, хануур хорхой D Гархит хорхой Хүж хорхой, хүүхдийн хялгасан хорхой, эвхмэл

хорхой E Зөөлөн биетэн Гидра, шүр, медуз

31. Хоёр тасалгаат зүрхтэй, цусны нэг эргэлттэй, хүйтэн цустай төлөөлөгчид бүхий сээр нуруутны

анги аль нь вэ? [1 оноо] А. Загас В. Хоёр нутагтан С. Мөлхөгчид D. Шувуу Е. Сүүгээр бойжигчид

X

273272


�

45. Монгол орны хээрийн экосистемд амьдардаг амьтдыг сонгоно уу. [2 оноо]

1.Мазаалай 2. Хясаа 3. Зулзагат гүрвэл 4. Цагаан зээр 5.Хөхөө 6. Дун 7. Замбага гүрвэл 8. Үлийн цагаан оготно

А. 1, 4 В. 2, 5 С. 3, 6 D. 4, 8 Е. 1, 7

46. Усны эргэлтийг диаграммаар үзүүлжээ. Транспирацийн үзэгдэл явагдаж байгааг ямар үсгээр тэмдэглэсэн бэ? [1 оноо]

47. Идэш тэжээлийн энгийн сүлжээг үзүүлжээ. Ирвэс идэш тэжээлийн сүлжээний хэддүгээр

түвшнээс хооллож байна вэ? [2 оноо]

А. 1 ба 3 В. 1 ба 2 С. 2 ба 4 D. 3 ба 4 Е. Зөвхөн 4

48. Эволюцийн дэвшлийн замуудыг жишээтэй нь зөв харгалзуулсан хувилбарыг сонгоно уу. [2 оноо

Эволюцийн замууд Жишээ

1. Ароморфоз а. Амьтдын ивээх өнгө, усны гүний хавтгай загас, ургамлын үрээ тараах олон хэлбэр г.м

2. Идиоадаптаци b. Шимэгч хорхойнууд хоол боловсруулах болон мэдрэлийн тогтолцоо байхгүй буюу сулрах, хошоонгорт шимэгчлэх шар ороонго үндэс навчгүй болсон г.м

3. Дегенераци с. Ургамал үрээр үрждэг болсон, хуурай газар өндгөнд хөврөл хөгжих болсон, хэвлийд үр тогтох болсон г.м

А. 1b, 2c, 3a B. 1c, 2a, 3b C. 1a, 2b, 3c D. 1c, 2b, 3a E. 1b, 2a, 3c

49. Байгалийн шалгарлын хэлбэрүүдийг түүний үр дүнтэй зөв тохируулсан хувилбарыг сонгоно уу. [2 оноо]

Шалгарлын хэлбэр Үр дүн

1.Тогтворжуулагч а. Шинж тэмдгийн өөрчлөлт багасч, өмнөх фенотипээ хэвээр хадгална.

2. Хөдөлгөгч b. Үндсэн популяци хоёр хуваагдана. Янз бүрийн фенотипийн хослол бүхий биеэ даасан хэлбэр үүснэ.

3.Салгагч c. Саланги бэлэгтэй амьтдын эр эм хүйсийн бодгалиуд үржлийн эрхтний гадаад бүтцээр ялгарна.

4.Бэлгийн d. Амьд бие махбодын шинж тэмдэг дундаж үзүүлэлтээс аль нэг тийш хазайн хэлбэлзэнэ.

А.1a2d3c4b В. 1b2c3d4a С. 1c2b3a4d D. 1a2d3b4c E. 1d2a3c4b


�

39. Популяцийн зан төрхийн хэлбэрийг тодорхойлох шинжтэй нь зөв харгалзуулсан мөрийг сонгоно

уу. [2 оноо] Зан төрхийн

хэлбэр Тодорхойлох шинж

A Ганцаар амьдрах хэлбэр

Суурин амьдралтай амьтад нэг газар олон тоогоор бөөгнөрөн суурьших

B Бүл Үржлийн хос бодгаль, тэдний үр удмын хооронд биологийн нарийн нийлмэл харилцаа үүссэнээр популяцийн дотор үүсдэг бичил бүлэглэл

C Сүрэг Популяцийг бүрдүүлэгч бодгалиуд амьдралын тодорхой шатанд бие биенээсээ үл хамааран тусдаа оршин тогтнох

D Бүүр (колони) Амьтад түр хугацаанд цугларан нэгдэх E Сүрэглэлт Нэг зүйл амьтад цугларан нэгдэж, харьцангуй удаан хугацаанд

байнгын тогтвортой харьцаанд оршин тогтнох 40. Зүйлийн хос нэршлийн зарчмыг боловсруулсан эрдэмтнийг сонгоно уу. [1 оноо]

А. Аристотель В. К.Линней С. Ч.Дарвин D. Ж.Б.Ламарк Е. Г. Мендель

41. Хром болон түүний нэгдлүүдээр орчныг бохирдуулагч гол эх үүсвэр аль нь вэ? [2 оноо] А. Арьс ширний үйлдвэрлэлд ашигладаг идээлэгч бодисууд В. Хог хаягдал, түүний дутуу шаталт C. Ашигт малтмал, алт олборлолт D. Бензин, дотоод шаталтын хөдөлгүүр бүхий автомашинууд E. Боловсруулаагүй нүүрс

42. Амьд биеийн үндсэн үйл ажиллагаа, түүний үр дүнг зөв тохируулсан мөрийг сонгоно уу. [2 оноо]

Амьд биеийн үндсэн үйл ажиллагаа

Үйл ажиллагааны үр дүн

A Эрчим хүчний Биосферт бодис ба эрчим хүчний шилжилт тасралтгүй явагдана.

B Хийн Ус, агаар, чулуун мандал нь зохих найрлага бүхий хийн бүрэлдэхүүнтэй болно.

C Төвлөрүүлэх Мөөг, бактери зэрэг задлагчдын нөлөөгөөр CO2, Н2О, Н2S, CH4 зэрэг нэгдлүүд үүснэ.

D Задлан боловсруулах Фотосинтезийн үед их хэмжээний энерги үүсч хуримтлагдана. E Зөөж тээвэрлэх Нефть, нүүрс, шохойн чулуу, зарим төрлийн хүдрийн орд үүснэ.

43. Монгол орны усны шувуудын гол төлөөлөгчдийг сонгоно уу. [1 оноо]

1.Нугас 2. Хөхөө 3. Бор шувуу 4. Бүргэд 5. Тоодог 6.Галуу 7. Шонхор 8.Тоншуул 9. Ногтруу 10. Тагтаа А. 1, 6 В. 2, 4, 10 С. 3, 9 D. 4, 7, 6 Е. 5, 8

44. Амьд биеийн дасан зохилдолгооны хэлбэрүүдийг жишээтэй нь зөв тохируулсан хувилбарыг сонгоно уу. [2 оноо]

Зохилдолгооны хэлбэр Жишээ

1.Морфологийн а. Биеийн тогтмол температур, цусан дахь сахар, давсны хэмжээ, цусны даралт тогтмол байх

2. Физиологийн b. Шувууд үүрэнд өндөглөх, өндгөө биеийн дулаанаар үйлчилж хөврөлийн хөгжлийг явуулах, хатгуурт загасны эр нь түрсээ хамгаалж бойжуулах

3. Зан төрхийн c. Зөгийн хатгуур, хэдгэний өнгө зэргээс болж шувууд идэхгүй байх, нохойн хошуу, долоогоно, чацарганы өргөс, хатгуур зэрэг нь амьтдаас хамгаалах

4. Үр төлөө асрах d. Гүрвэл халуун өдөр чулуун дээр гарч зогсох, гүрвэлийг махчин амьтад барих үед сүүлээ таслан зугтах

А. 1а2b3c4d B. 1c2a3d4b C. 1b2c3a4d D. 1d2a3c4a E. 1c2b3d4a

275274


�0

ХОЁРДУГААР ХЭСЭГ. ХАРГАЛЗУУЛАХ / НӨХӨХ, ДАРААЛАЛ СЭРГЭЭХ/ ДААЛГАВАР

Санамж: 1. Энэ хэсэг нь сонгох даалгавар биш тул харгалзааг зөв тогтоож хариуг бөглөөрэй. 2. Зөв харгалзуулсан, нөхсөн хариулт бүр нэг оноотой.

2.1. Хүснэгт дэх эсийн эрхтэнцрийн зургийг сайтар ажиглан хараад гүйцэтгэх үүрэгтэй нь зөв харгалзуулна уу. [5 оноо]

Эсийн эрхтэнцэр Бүтэц, гүйцэтгэх үүргүүд a

1 Давхар мембран бүрхүүлтэй Фотосинтез явуулах

b

2 Гольджийн аппаратаас үүсдэг, дан мембран бүрхүүлтэй

Эсийн илүүдэл бүтцийг задлах

c

3 Гадаргуу дээрээ олон тооны рибосом агуулсан

Шим бодис үүсгэх, хадгалах, дамжуулах

d

4 5-8 давхар уут хоолой бүхий бүтэцтэй

Фермент (энзим) агуулсан цэврүүнүүдийг үүсгэх

e

5 Фосфолипидийн болон уураг, нүүрс усны молекулаас тогтсон бүтэцтэй

Эсэд бодис нэвтрэх болон гарах үйл явцыг зохицуулах

2.2. Өгөгдсөн үгнээс сонгон нөхөж, ойлголтыг гүйцээнэ үү. Сонгосон үгээ хариултын хуудасны

2.2 хэсэгт бөглөөрэй. [6 оноо]

“ Инсулин нь хүний .........(а)........-н эсүүдээс ялгардаг, цусан дахь сахарын хэмжээг тогтвортой байлгах үүрэгтэй даавар (гормон). Химийн бүтцийн хувьд .....(b)........ юм. Хүний цусанд инсулиний хэмжээ багасахад .....(c)....... өвчин үүсдэг. 1970-аад оноос хүний инсулиний генийг .....(d)....... –н эсэд шилжүүлэх замаар бактериас хүний инсулин гарган авах аргыг боловсруулан туршиж эхэлсэн. Инсулиний үйлдвэрлэл бол практикт нэвтэрсэн генийн үйлдвэрлэлийн анхдагч технологи юм. Үүнээс хойш эрлийз .....(e)....... - н аргыг ашиглан судлаачид бактерийн омгийг олноор бий болгон хүний өсөлтийн даавар, .......(f).......зэрэг хэд хэдэн уураг, ферментүүдийг (энзим) үйлдвэрлэх болжээ.” 1. Бактери 2. Интерферон 3. Чихрийн шижин 4. Нойр булчирхай 5. Плазмид 6. Уураг


�

50. Хүний түүхэн хөгжлийн үеүдэд үүсэн хөгжиж байсан төлөөлөгчдийг тэдгээрийн онцлог шинжээр

нь зөв харгалзуулсан хувилбарыг сонгоно уу. [2 оноо]

Төлөөлөгчид Онцлог шинж A Парапитек 180 см орчим өндөртэй

1800 см3 эзэлхүүн бүхий уураг тархитай Нарийн хамар, өргөн дух, том эрүүтэй, махлаг оочтой Чулуун болон ясан зэвсэг хийж хэрэглэдэг Хэл яриа сайн хөгжсөн Ураг төрлөөрөө амьдардаг

B Австралопитек 120 – 130см өндөр Хавтгай нүүртэй 530см3 эзэлхүүн бүхий уураг тархитай 25 - 45 кг жинтэй Багаж зэвсэг ашиглаж байгаагүй

C Чадварлаг хүн (Homo habilis)

155 -165см өндөр биетэй 1300-1600см3 эзэлхүүнтэй уураг тархитай Хэл яриа хөгжиж эхэлсэн Гал гаргаж ашигладаг болсон 15 – 20 хүнтэй жижиг бүлээр амьдарч эхэлсэн

D Неандерталь хүн

Энэтхэг, дорнод Европод өргөн тархалттай байсан Араа өргөн, хавтгай, том соёотой Авирах тонголзох, нуруугаа эгцлэн босоо зогсох чадвартай Ургамлаар хооллодог

E Кроманьон хүн 650 – 1199 см3 эзэлхүүн бүхий уураг тархитай Хойд хөлийн тавхай нумарсан бүтэцтэй Хоёр хөлөөрөө эгц босоо чөлөөтэй явдаг Өмнөд мөчдийн сарвууны эрхий хуруу нөгөө дөрвөн хурууны эсрэг

байрлалтай Чулуун зэвсэг ашиглаж байсан

277276

Биологийн хичээлийн даалгавар Хувилбар-B

�



1. Навчны баганан эсийг 40 мм-ийн хэмжээтэй зуржээ. Энэ эсийн бодит хэмжээ 40 мкм бол эсийг хэд дахин өсгөж зурсан бэ? [2 оноо]

A. х100 B. х200 C. х1000 D. х2000 E. х3000

2. Микроскопын оптикийн хэсэгт аль нь багтах вэ? [1 оноо] А. Макро ба микро бинт B. Окуляр ба объектив C. Тавиур ба толь D. Дуран хоолой ба их бие E. Объектив ба толь


Багаас их рүү A ургамлын эс шаахай митохондри рибосом B рибосом шаахай ургамлын эс митохондри C митохондри рибосом шаахай ургамлын эс D рибосом шаахай митохондри ургамлын эс E рибосом митохондри ургамлын эс шаахай

4. Хусны чага мөөг ямар хооллолттой вэ? Сонгоно уу. [2 оноо]

А. Сапрофит В. Хемотроф С. Хемотроф ба фототроф D. Фототроф E. Миксотроф

5. Фотосинтез, транспирацийн аль алиныг явуулдаг ургамлын навчны эсийг сонгоно уу. [1 оноо] А. Бүрхүүл эдийн эс B. Хөвсгөр эдийн эс C. Дамжуулах эдийн эс D. Амсрын эс E. Баганан эдийн эс

6. Ургамлын эсийн ханыг бүтээдэг нүүрс усны хэлбэрийг сонгоно уу. [1 оноо]




А. 1a, 2c, 3b B. 1a, 2b, 3c C. 1b, 2a, 3c D. 1b, 2c, 3a E. 1c, 2b, 3a


Уургийн үүрэг Жишээ Тайлбар A Бүтцийн Коллаген Бодисын солилцооны үр дүнд үүсдэг устөрөгчийн хэт

ислийг ус, хүчилтөрөгч болгон задална. B Зөөвөрлөх Иммуно-

глобулин Хүчилтөрөгчтэй холбогдон, цусны урсгалаар эс эдэд хүчилтөрөгчийг зөөвөрлөнө.

C Хөдөлгөөний Миозин Булчингийн ширхэгийг агшааж, амьтдын хөдөлгөөнийг хангана.

D Хамгаалах Инсулин Цусан дах глюкозын хэмжээг тэнцвэржүүлэх үйлчилгээтэй.

E Дааврын Гемоглобин Дархлааны тогтолцооны үндэс болох эсрэг биеийг үүсгэнэ.


��

2.3. Хүснэгтийн мэдээллийг ашиглан Монгол орны голлох овгуудыг зөв харгалзуулна уу. [5 оноо]

Овгийн шинж Төлөөлөгчид a Навч шугаман, зэрэгцээ судалтай, түрүү, залаа хэлбэрийн баг цэцэгтэй,

сахлаг үндэстэй Ерхөг

b Жимс нь буурцган хэлбэртэй, хоёр хавтасаар задарч нээгддэг Чихэр өвс c Тод өнгөтэй, хэмжээгээр том нэг юмуу баг цэцэг үүсгэдэг, давхар шадар

эрхтэнтэй Алим

d Зөв бүтэцтэй, дөрвөн дэлбийн хэлтсээс бүрдсэн цэцэгтэй, дэлбийн хэлтэс нь эсрэг чагталж байрлана

Байцаа

е Давхар шадар эрхтэнтэй, цоморлиг таван шүдлэгтэй, хоолойрхуу юмуу хонхорхуу хэлбэртэй. Дэлбэ хоёр уруул үүсгэнэ. Дээд уруул дэлбийн 2 хэлтэсээс, доод уруул дэлбийн 3 хэлтэсээс тогтоно. Иш нь дөрвөлжин.

Ганга

1. Уруул цэцэгтэн 2. Тоонолжин цэцэгтэн 3. Буурцагтан 4. Биелэгтэн 5. Сарнайтан

2.4. Зурагт нэгэн модны жижиг бүлгэмдлийг үзүүлжээ. 1 – 4 хүртэлх тоогоор дугаарласан амьд биеийн экологийн үүргийг тохируулна уу. [4 оноо]

а. Бүтээгч b. Задлагч c. Нэгдүгээр эрэмбийн хэрэглэгч d. Хоёрдугаар эрэмбийн хэрэглэгч

279278


�

14. Зурагт митоз ба мейоз хуваагдлын үр дүнд үүссэн төл эсүүдийг үзүүлжээ. Митоз хуваагдлын үр

дүнд үүссэн төл эсүүдэд илрэх шинжийг сонгоно уу. [2 оноо] 1. Хос аллель ген агуулсан 2. Хромосомын диплоид бүрдэл 3. Эх эсийн хромосомын тооноос хоёр дахин цөөн хромосомтой 4. Эх эстэй удамшлын ижил төл эс 5. Хромосомын гаплоид бүрдэл 6. Хос аллель генийн нэгийг агуулсан 7. Эх эсийн хромосомын тоотой тэнцүү тооны хромосомтой 8. Эх эсээс удамшлын ялгаатай төл эс

А. 1, 2, 3

B. 1, 2, 3, 4 С. 1, 2, 4, 7 D. 3, 4, 6 Е. 4, 6, 7


нь рецессив генээр удамшдаг. Диаграммд нэгэн гэр бүлд альбинизм хэрхэн удамшсаныг үзүүлжээ. Хонгор, Гэрэл хоёрын хүү ба төрөх (?) хүүхдийн боломжит генотипыг сонгоно уу. [2 оноо]

16. Хүү, охин төрөх боломжийг диаграммаар үзүүлжээ. Диаграммын А, В нүднүүдэд тохирох бэлгийн хромосомыг зөв илэрхийлсэн хувилбарыг сонгоно уу. [2 оноо]

17. Уургийн бионийлэгжлийн дараах схемийг гүйцээж нөхнө үү. [1 оноо]

А. Делеци B. Коньюгаци C. Трансляци D. Инверси E. Кроссинговер

Хүүгийн генотип

? буюу төрөх

хүүхдийн генотип

A аа Аа B аа АА C АА аа D АА Аа E Аа Аа

A B A B C D E

X X Y Y Y

XY XX XX XY YY


�


мөрийг сонгоно уу. [2 оноо] Элемент Үүрэг A Магни Уураг, нуклейн хүчлийн найрлаганд оролцох, амьд бие

махбодыг бүтээх B Кальци Нуклейн хүчил, уураг, ГФА-ийн найрлаганд оролцох C Төмөр Амьтны эс, эдэд хүчилтөрөгч зөөвөрлөх, фермент (энзим)-ийн

найрлаганд оролцох D Азот Араг яс, шүдний үндсэн бүтцийг бий болгох, мэдрэлийн сэрэл

дамжихад оролцох г.м E Фосфор Хлорофиллийн найрлаганд оролцох, зүрхний үйл ажиллагааг

дэмжих г.м


Агаарын хийн найрлага

Амьсгалаар орсон агаарын найрлагад эзлэх хувь


Хүчилтөрөгч .......... 16% Нүүрсхүчлийн хий 0,04% 4% Азот 79% 79%

A. 11% B. 21% C. 28% D. 35% E. 40%


А. Удамшлын мэдээллийг хадгалах B. ДНХ-г нийлэгжүүлэх С. Эсийн хуваагдлыг эхлүүлэх D. Бүх төрлийн механик ажил хийхэд энергиэр хангах E. Өөх тосыг задлах

12. Амьсгалын коэффициент (R) нь метаболизмын үед ямар бодис исэлдсэнийг илрүүлэх боломж олгодог. Дараах тэгшитгэлийг тэнцүүлэн глюкоз исэлдэх үеийн амьсгалын коэффициентыг тооцож олно уу. (R=CO2/O2) [2 оноо]

С6H12O6 + O2 CO2 + H2O А. 0,5 В. 0,7 С. 0,9 D. 1 Е. 1,2



А. Хүчилтөрөгч B. Усны уур C. Азот D. Нүүрсхүчлийн хий E. Устөрөгч


........................Метаболизмын

урвалыг энергиэр хангах



281280


�

24. Зарим зүйлийн амьтан ургамалд үр тогтоогүй өндгөн эсээс бүтэн бие махбод хөгжихийг ямар

үржил гэдэг вэ? [2 оноо] А. Партеногенез В. Спороор үржих С. Нахиалах

D. Гермафродит Е. Хуваагдах


Хоол боловсруулах замд цардуулын молекул задрах явцад дисахарид болох мальтозын молекул үүсдэг. Аль диаграмм нь мальтозын молекулыг үзүүлж байна вэ? [2 оноо]

26. Графикт нэгэн фермент (энзим)-ийн идэвхид рН-ийн нөлөөг үзүүлжээ. Энэ фермент (энзим)-ийн

идэвхи өсөж байгаа рН-ийг сонгоно уу. [2 оноо]

А. рН 1 ба рН 13 B. рН 3 – рН 6 С. рН 8 – рН 11 D. рН 1 – рН 2 Е. рН 7

27. Хүнийн зүрхний тууш огтлолыг үзүүлжээ. К үсгээр зүрхний бүтцийн ямар хэсгийг тэмдэглэсэн бэ? [1 оноо]

А. Баруун тосгуур В. Баруун ховдол С. 3 хавтаст хавхлаг D. Гол судас буюу аорт Е. Их биеийн вен

28. Үет хөлтний хүрээний шавж ба аалзын ангийн төлөөлөгчдийн аль алинд нь байдаг шинжийг сонгоно уу. [1 оноо]

А. Уушги B. Гадаад араг яс C. 3 хос хөл D. Нийлмэл нүд E. Толгой – цээж –хэвлий






2. хөвд, ойм





А. I, a, 2 B. II, b, 3 C. III, b, 1 D. III, a, 4 E. IV, d,1

K


�



А. 50 В. 100 С. 200 D. 300 Е. 400

19. Генүүдийн харилцан үйлчлэлийн хэлбэрүүдийг тохирох тодорхойлолт болон жишээтэй зөв харгалзуулсан хувилбарыг сонгоно уу. [2 оноо]

Хэлбэр Тодорхойлолт Жишээ I. Комплементар а. Нэг ген нь аллель биш нөгөө генийн үйл

ажиллагаанд нөлөөлөх, хамжих 1. Хүний үсний улбар шар өнгийг тодорхойлогч ген

II. Эпистаз b. Тодорхой нэг шинж тэмдгийн хөгжилд хэд хэдэн хос аллель генүүд хамтарч оролцох

2. Үхрийн сүүний гарц

III. Полимер c. Нэг ген нь олон шинж тэмдгийн илрэлд нөлөөлнө.

3. Вандуйн цэцгийн өнгө удамших

IV. Плейотроп d. Нэг ген нь аллель биш өөр генийн илрэлд саад болох


А. I – a – 2 B. II – d – 4 C. II – b – 3 D. III – c – 2 E. IV – b – 1

20. Усанд ургадаг бадамлянхуа, усны самар зэрэг ургамлын усан доторх болон усны мандал дээрх

навч өөр өөр хэлбэртэй болсон байдаг. Энэ ямар хувьслын жишээ вэ? [1 оноо] А. Генийн мутаци В. Хромосомын мутаци С. Модификаци хувьсал D. Удамшдаг хувьсал Е. Генийн ба хромосомын мутаци


Энэ туршилт нь ургамлын ямар хариу үйлдлийг илрүүлсэн бэ? [1 оноо]

А. Хүндийн хүчний үйлчлэлд үзүүлэх хариу үйлдэл B. Гэрлийн үйлчлэлд үзүүлэх хариу үйлдэл C. Услалтанд үзүүлэх хариу үйлдэл D. Бордоонд үзүүлэх хариу үйлдэл E. Нүүрсхүчлийн хийн концентрацид үзүүлэх хариу үйлдэл

22. Фотосинтезийн урвалын тэгшитгэлийг гүйцээж нөхнө үү. [2 оноо]

…… + 6H2O С6H12O6 + 6O2

A. C3H6O3 B. 6CO2 C. 4СO2 D.CH4 E. C2H5OH

23. Сүүгээр бойжигчид яагаад хөлөрдөг вэ? [2 оноо] А. Биеийн дулааныг нэмэгдүүлэхийн тулд В. Биеийг хөргөхийн тулд С. Глюкоз исэлдүүлэх энерги ялгаруулахын тулд D. Цуснаас глюкозыг зайлуулахын тулд Е. Арьсны гадаргуугаар усаа ялгаруулахын тулд

283282


�

37. Экосистемийн бохирдлын гол хэлбэрүүдийг бохирдлын эх үүсвэр, шалтгаантай нь зөв

тохируулсан мөрийг сонгоно уу. [2 оноо] Бохирдлын хэлбэр Бохирдлын эх үүсвэр, шалтгаан А Цацрагийн Үйлдвэрлэл, хэрэглээний явцад CO2, CH4, C2H6, SO2, H2S, NO2

болон бусад хаягдал бодис агаарт дэгдэх B Агаарын Нефтийн бүтээгдэхүүн ашигладаг далайн хөлөг онгоцууд тухайн

бүтээгдэхүүнийг тээвэрлэх үед осол сүйрэл гарах, газрын тос, шатдаг хий олборлох үйлдвэрлэлийн үед осол гарах

C Дуу шуугианы Атомын цахилгаан станцын шаар, цацраг идэвхит бодисын хаягдлыг далайд булшлах, цөмийн туршилт явуулах

D Хог хаягдлын Үйлдвэрлэлийн болон ахуйн гаралтай хог хаягдлууд, мал аж ахуй газар тариалангийн хаягдлууд, далайн тээврийн хаягдал гарах

E Нефтийн Хүн амын төвлөрөлтэй холбоотойгоор хот суурин газар автомашины, үйлдвэрийн болон бусад дуу чимээ гарах

38. Ойд ургаж байгаа гэрэлсэг ургамлууд моддын титэмд халхлагдсанаас болж намхан давжаа

ургадаг. Энэ нь амьд биеийн харилцааны ямар хэлбэрт хамаарах вэ? [1 оноо] А. Аменсализм В. Комменсализм С. Мутуализм D. Нейтрализм Е. Паразитизм

39. Популяцийн зан төрхийн хэлбэр болон түүнийг тодорхойлох шинжийг зөв харгалзуулсан мөрийг

сонгоно уу. [2 оноо] Зан төрхийн хэлбэр Тодорхойлох шинж A Ганцаар амьдрах хэлбэр Нэг зүйл амьтад цугларан нэгдэж, харьцангуй удаан

хугацаанд байнгын тогтвортой харьцаанд оршин тогтнох

B Бүл Суурин амьдралтай амьтад нэг газар олон тоогоор бөөгнөрөн суурьших

C Сүрэг Үржлийн хос бодгаль, тэдний үр удмын хооронд биологийн нарийн нийлмэл харилцаа үүссэнээр популяцийн дотор үүсдэг бичил бүлэглэл

D Бүүр (колони) Популяцийг бүрдүүлэгч бодгалиуд амьдралын тодорхой шатанд бие биенээсээ үл хамааран тусдаа оршин тогтнох

E Сүрэглэлт Амьтад түр хугацаанд цугларан нэгдэх

40. Амьтдыг анх улаан цустай ба цусгүй амьтад гэж ангилсан эрдэмтэн хэн бэ? [1 оноо] А. Анаксимандр В. Аристотель С. Гераклит D. Дарвин Е. Ламарк

41. Мөнгөн ус болон түүний нэгдлүүдээр орчныг бохирдуулагч гол эх үүсвэр юу вэ? [2 оноо]

А. Арьс ширний үйлдвэрлэлд ашигладаг идээлэгч бодисууд В. Хог хаягдал, түүний дутуу шаталт C. Ашигт малтмал, алт олборлолт D. Бензин, дотоод шаталтын хөдөлгүүр бүхий автомашинууд E. Боловсруулаагүй нүүрс

42. Амьд биеийн үндсэн үйл ажиллагаа, түүний үр дүнг зөв илэрхийлсэн мөрийг сонгоно уу. [2 оноо]

Амьд биеийн үндсэн үйл ажиллагаа

Үйл ажиллагааны үр дүн

A Эрчим хүчний Фотосинтезийн үед их хэмжээний энерги үүсч хуримтлагддаг.

B Хийн Биосферт бодис ба эрчим хүчний шилжилт тасралтгүй явагдана.

C Төвлөрүүлэх Мөөг, бактери зэрэг задлагчдын нөлөөгөөр CO2, Н2О, Н2S, CH4 зэрэг нэгдлүүд үүснэ.

D Задлан боловсруулах Ус, агаар, чулуун мандал нь зохих найрлага бүхий хийн бүрэлдэхүүнтэй болно.

E Зөөж тээвэрлэх Нефть, нүүрс, шохойн чулуу, зарим төрлийн хүдрийн орд үүснэ.


�


[2 оноо] Хүрээ Төлөөлөгчид A Хөндий биетэн Хясаа, дун, нүцгэн ховс B Хавтгай хорхой Хүж хорхой, хүүхдийн хялгасан хорхой, эвхмэл хорхой C Дугариг хорхой Үхрийн туузан хорхой, бэтэгний цагаан хорхой, элэг шимэгч

хорхой D Гархит хорхой Чийгийн улаан хорхой, хануур хорхой E Зөөлөн биетэн Гидра, шүр, медуз

31. Зүрх нь 2 тосгуур, хагас таславчтай 1 ховдолтой, цусны хоёр эргэлттэй, хүйтэн цустай

төлөөлөгчид бүхий сээр нуруутны анги аль нь вэ? [1 оноо] А. Загас В. Хоёр нутагтан С. Мөлхөгчид D. Шувуу Е. Сүүгээр бойжигчид

32. Амьтанд биеийг бэхлэх, залах, тулах, хамгаалах үүрэг бүхий эрхтэн боловч хүнд ямарч үүрэг гүйцэтгэдэггүй үлдэгдэл болсон эрхтэн аль нь вэ? [2 оноо] А. Мухар олгой В. Ахар сүүл С. Чихний дэлбэ D. 3-дагч зовхи Е. Тагнайн хөндлөн хуниас

33. Бодгалиуд хоорондоо биеийн хэлбэр, бүтэц , өнгө зэрэг шинжээр ялгагдах нь зүйлийн ямар шалгуур шинж вэ? [1 оноо] А. Генетикийн В. Биохимийн С. Газар зүйн D. Морфологийн Е. Физиологийн

34. Арьсны бүтцийг зургаар илэрхийлжээ. К үсгээр ямар бүтцийг заасан бэ? [1 оноо] А. Хялгасан судас В. Тосны булчирхай С. Хөлсний булчирхай D. Үсний уут E. Мэдрэлийн хүлээн авуур

35. Экологийн хүчин зүйлээс шим ертөнцийн хүчин зүйлийг сонгоно уу. [1 оноо]

1.Салхи 2. Агаарын даралт 3. Ургамал 4. Гэрэл 5.Бичил биетэн 6.Мөөг

А. 1, 2, 3 В. 2, 3, 4 С. 3, 4, 6 D. 3, 5, 6 Е. 2, 4, 6

36. Идэш тэжээлийн энгийн хэлхээний диаграммыг үзүүлжээ. Энэ хэлхээний нэг төлөөлөгч болох мэлхийн тоо толгой үл мэдэгдэх шалтгааны улмаас багассан бол тоо толгойн суварга нь ямар хэлбэртэй болох вэ? [2 оноо]

285284


�

48. Эволюцийн дэвшлийн замуудыг тохирох жишээтэй зөв харгалзуулсан хувилбарыг сонгоно уу.

[2 оноо] Эволюцийн замууд Жишээ

1.Ароморфоз а. Амьтдын ивээх өнгө, усны гүний хавтгай загас, ургамлын үрээ тараах олон хэлбэр г.м

2.Идиоадаптаци b. Шимэгч хорхойнуудад хоол боловсруулах болон мэдрэлийн тогтолцоо байхгүй болсон, хошоонгорт шимэгчлэх шар ороонго үндэс, навчгүй болсон г.м

3.Дегенераци с. Ургамал үрээр үрждэг болсон, хуурай газар өндгөнд хөврөл хөгжих болсон, хэвлийд үр тогтох болсон г.м

А. 1b, 2c, 3a B. 1a, 2b, 3c C. 1c, 2a, 3b D. 1c, 2b, 3a E. 1b, 2a, 3c


Шалгарлын хэлбэр Үр дүн

1.Тогтворжуулагч а. Шинж тэмдгийн өөрчлөлт багасч, өмнөх фенотипээ хэвээр хадгална.




А. 1d2a3b4c В. 1a2b3d4c С. 1a2d3b4c D. 1b2a3c4d E. 1c2d3a4b

50. Хүний түүхэн хөгжлийн үеүдэд үүсэн хөгжиж байсан төлөөлөгчдийг тэдгээрийн онцлог шинжээр нь зөв харгалзуулсан хувилбарыг сонгоно уу. [2 оноо]

Төлөөлөгчид Онцлог шинж A Парапитек Энэтхэг, дорнод Европод өргөн тархалттай байсан

Араа өргөн, хавтгай, том соёотой Авирах тонголзох, нуруугаа эгцлэн босоо зогсох чадвартай Ургамлаар хооллодог

B Австралопитек 155 -165см өндөр биетэй 1300-1600 см3 эзэлхүүнтэй уураг тархитай Хэл яриа хөгжиж эхэлсэн Гал гаргаж ашигладаг болсон 15 – 20 хүнтэй жижиг бүлээр амьдарч эхэлсэн


120 – 130см өндөр 25 - 45 кг жинтэй Хавтгай нүүртэй 530 см3 эзэлхүүн бүхий уураг тархитай Багаж зэвсэг ашиглаж байгаагүй

D Неандерталь хүн 180 см орчим өндөртэй 1800 см3 эзэлхүүн бүхий уураг тархитай Нарийн хамар, өргөн дух, том эрүүтэй, махлаг оочтой Чулуун болон ясан зэвсэг хийж хэрэглэдэг Хэл яриа сайн хөгжсөн Ураг төрлөөрөө амьдардаг

E Кроманьон хүн 650 – 1199 см3 эзэлхүүн бүхий уураг тархитай Хойд хөлийн тавхай нумарсан бүтэцтэй Хоёр хөлөөрөө эгц босоо чөлөөтэй явдаг Өмнөд мөчдийн сарвууны эрхий хуруу нөгөө дөрвөн хурууны

эсрэг байрлалтай Чулуун зэвсэг ашиглаж байсан


�

43. Монгол орны ойн шувуудын гол төлөөлөгчдийг сонгоно уу. [1 оноо]

1.Нугас 2. Хөхөө 3. Бор шувуу 4. Бүргэд 5. Тоодог 6.Галуу 7. Шонхор 8.Тоншуул 9. Ногтруу 10. Тагтаа

А. 1, 3, 8 В. 2, 4, 10 С. 2, 8 D. 4, 6 Е. 3, 5, 9


Зохилдолгооны хэлбэр

Жишээ

1.Морфологийн а. Зөгийн хатгуур, хэдгэний өнгө зэргээс болж шувууд идэхгүй байх, нохойн хошуу, долоогоно, чацарганы өргөс, хатгуур зэрэг нь амьтдаас хамгаалах

2. Физиологийн b. Шувууд үүрэнд өндөглөх, өндгөө биеийн дулаанаар үйлчилж хөврөлийн хөгжлийг явуулах, хатгуурт загасны эр нь түрсээ хамгаалж бойжуулах

3. Зан төрхийн c. Биеийн тогтмол температур, цусан дахь сахар, давсны хэмжээ, цусны даралт тогтмол байх

4. Үр төлөө асрах d. Гүрвэл халуун өдөр чулуун дээр гарч зогсох, гүрвэлийг махчин амьтад барих үед сүүлээ таслан зугтах

А. 1b2d3c4a B. 1c2b3d4a C. 1a2d3c4b D. 1d2c3b4a E. 1a2c3d4b

45. Монгол орны говь цөлийн экосистемд амьдардаг амьтдыг сонгоно уу. [2 оноо] 1.Мазаалай 2. Хясаа 3. Зулзагат гүрвэл 4. Цагаан зээр

5.Хөхөө 6. Дун 7. Замбага гүрвэл 8. Үлийн цагаан оготно А. 1, 8 В. 1, 3 С. 1, 7 D. 2, 6 Е. 4, 5

46. Усны эргэлтийг диаграммаар үзүүлжээ. Конденсацийн үзэгдэл явагдаж байгааг ямар үсгээр тэмдэглэсэн бэ? [1 оноо]

47. Идэш тэжээлийн энгийн сүлжээг үзүүлжээ. Энэ сүлжээнд хоёрдугаар эрэмбийн хэрэглэгч хэд

байна вэ? [2 оноо] А. 1

В. 2 С. 3 D. 4 Е. Байхгүй

287286


��

2.3. Хүснэгтийн мэдээллийг ашиглан Монгол орны голлох овгуудыг зөв харгалзуулна уу. [5 оноо]

Овгийн шинж Төлөөлөгч a Навч шугаман, зэрэгцээ судалтай, түрүү, залаа хэлбэрийн баг

цэцэгтэй, сахлаг үндэстэй Буудай

b Тод өнгөтэй, хэмжээгээр том нэг юмуу баг цэцэг үүсгэдэг, давхар шадар эрхтэнтэй

Нохойн хошуу

c Зөв бүтэцтэй, дөрвөн дэлбийн хэлтсээс бүрдсэн цэцэгтэй, дэлбийн хэлтэс нь эсрэг чагталж байрлана

Манжин

d Олон янзын өнгө бүхий сагс баг цэцгийн хэл, хоолой, юүлүүр цэцгүүд дангаар юмуу холилдож байрлана. Үр жимс нь жижигхэн нисгүүртэй

Наранцэцэг

e Тод өнгийн дан шадар эрхтэнтэй, зөв бүтэцтэй цэцгүүд нэг нэгээрээ юмуу шүхэр, цацаг хэлбэрийн баг цэцэг үүсгэнэ. Сахлаг үндэстэй, булцуулаг юмуу урт үндэслэг иштэй, навч бүтэн, зууван юмуу шугаман хэлбэртэй.

Мухар цагаан

1. Сараантан 2. Тоонолжин цэцэгтэн 3. Голгэсэртэн овог 4. Биелэгтэн 5. Сарнайтан

2.4. Зурагт нэгэн модны жижиг бүлгэмдлийг үзүүлжээ. 1 – 4 хүртэлх тоогоор дугаарласан амьд

биеийн экологийн үүргийг тохируулна уу. [4 оноо]

а. Бүтээгч

b. Задлагч c. Нэгдүгээр эрэмбийн хэрэглэгч

d. Хоёрдугаар эрэмбийн хэрэглэгч


�0





1 5-8 давхар уут хоолой бүхий бүтэцтэй Фермент (энзим) агуулсан цэврүүнүүдийг

үүсгэх

b

2 Бөөмхөн агуулсан, давхар мембран бүрхүүлтэй

Эсийн үйл ажиллагааг зохицуулах

c

3 Мембран бүрхүүлгүй, уургийн утаслагаас тогтсон

Эсийн хуваагдлын ээрүүл хэлбэрт биеийг үүсгэх

d

4 Дан мембран бүрхүүлтэй Өөх тос, нүүрс ус үүсгэх, хадгалах,

дамжуулах

e

5 Давхар мембран бүрхүүлтэй ГФА болон эсэд шаардлагатай энергийг

үүсгэх

2.2. Өгөгдсөн үгнээс сонгон нөхөж, ойлголтыг гүйцээнэ үү. Сонгосон үгээ хариултын хуудасны 2.2

хэсэгт бөглөөрэй. [6 оноо] “ Пенициллин нь анагаах ухаанд өргөн хэрэглэдэг .......(a)....... -н нэг. Антибиотек нь .....(b)...... -г устгах боловч хүний эсэд хор нөлөөгүй бодис юм. Пенициллинийг Penicillium гэдэг мөөгөнцрийг .........(c)....... -т өсгөвөрлөн үйлдвэрлэдэг. Өсгөвөрлөлт эхлэхэд эхлээд мөөг өөрөө ургах бөгөөд хэсэг хугацааны дараа ..……(d)..... -г ялгаруулж эхэлдэг. Ингэж өсгөврийн өөрийнх нь өсөлтөд шаардлагагүй боловч нийлэгждэг бага молекулт нэгдлүүдийг хоёрдогч .....(e)....... гэдэг. Мөөгөнцрийг ферментерт хамгийн их хэмжээний пенициллин үүстэл өсгөвөрлөөд .......(f)......... зогсоход антибиотекийг ялгаж авна.” 1. Антибиотек 2. Пенициллин 3. Метаболит 4. Ферментаци 5. Нян 6. Ферментер

289288

Биологийн хичээлийн даалгавар Хувилбар-C

�


мөрийг сонгоно уу. [2 оноо] Элемент Үүрэг A Магни Уураг, нуклейн хүчлийн найрлаганд оролцох, амьд бие махбодыг

бүтээх B Кальци Араг яс, шүдний үндсэн бүтцийг бий болгох, мэдрэлийн сэрэл

дамжихад оролцох г.м C Төмөр Нуклейн хүчил, уураг, ГФА-ийн найрлаганд оролцох D Азот Хлорофиллийн найрлаганд оролцох, зүрхний үйл ажиллагааг

дэмжих г.м E Фосфор Амьтны эс, эдэд хүчилтөрөгч зөөвөрлөх, фермент (энзим)-ийн

найрлаганд оролцох


Агаарын хийн найрлага Амьсгалаар орсон агаарын найрлагад эзлэх хувь


Хүчилтөрөгч 21% 16% Нүүрсхүчлийн хий ........... 4% Азот 79% 79%

A. 0,01% B. 0,04% C. 0,6% D. 1% E. 1,4%


А. Эсийн хуваагдлыг эхлүүлэх B. ДНХ-г нийлэгжүүлэх С. Бодис шилжихэд зарцуулагдах энергиэр хангах D. Удамшлын мэдээллийг хадгалах E. Өөх тосыг задлах

12. Амьсгалын коэффициент (R) нь метаболизмын үед ямар бодис исэлдсэнийг илрүүлэх боломж олгодог. Дараах тэгшитгэлийг тэнцүүлэн олейны хүчлийн исэлдэх үеийн амьсгалын коэффициентыг тооцож олно уу. (R=CO2/O2) [2 оноо] С18H34O2 + O2 CO2 + H2O А. 0,5 В. 0,7 С. 0,8 D. 0,9 Е. 1

13. Хөрөнгө мөөгийн амьсгалыг судалсан туршилтыг зургаар илэрхийлжээ. 24 цагийн дараа бөмбөлөг ямар хийгээр дүүрсэн бэ? [1 оноо]

А. Хүчилтөрөгч B. Азот C. Нүүрсхүчлийн хий D. Усны уур E. Устөрөгч



хангах

Метаболизмын бүх урвалыг энергиэр

хангах..................


�



1. Нэг эст шаахайг 80 мм-ийн хэмжээтэй зуржээ. Шаахайн бодит хэмжээ 200 мкм бол шаахайг

хэд дахин өсгөж зурсан бэ? [2 оноо] A. х100 B. х200 C. x300 D. x400 E. х500

2. Гэрлийн ба электрон микроскопын гол ялгаа юу вэ? [1 оноо]

А. Өсгөлт B. Микроскопын хэмжээ C. Тодруулалт (ялгах чадвар) D. Объективын өсгөлт E. Окулярын өсгөлт


Багаас их рүү A ургамлын эс шаахай митохондри рибосом B шаахай ургамлын эс рибосом митохондри C митохондри рибосом шаахай ургамлын эс D рибосом митохондри ургамлын эс шаахай E ургамлын эс митохондри шаахай рибосом

4. Үхрийн туузан хорхой ямар хооллолттой вэ? Сонгоно уу. [2 оноо]

А. Сапрофит В. Хемотроф С. Паразит D. Фототроф E. Миксотроф

5. Хлоропласт ургамлын навчны ямар эс эдэд хамгийн ихээр агуулагддаг вэ? [1 оноо] А. Бүрхүүл эдэд B. Ялгаруулах эдэд C. Дамжуулах багцад D. Тулгуур эдэд E. Баганан эдэд

6. Ургамлын эс эдэд нөөц болон хадгалагддаг нүүрс усны хэлбэр аль нь вэ? [1 оноо]




А. 1b, 2c, 3a B. 1a, 2b, 3c C. 1b, 2a, 3c D. 1a, 2c, 3b E. 1c, 2b, 3a


Уургийн үүрэг Жишээ Тайлбар A Энзимийн Каталаза Бодисын солилцооны үр дүнд үүсдэг

устөрөгчийн хэт ислийг ус, хүчилтөрөгч болгон задална.

B Бүтцийн Гемоглобин Арьс, шөрмөс, ясыг бэхжүүлнэ. C Зөөвөрлөх Миозин Хүчилтөрөгчтэй холбогдон, цусны

урсгалаар эс эдэд хүчилтөрөгчийг зөөвөрлөнө.

D Хөдөлгөөний Иммуноглобулин Булчингийн ширхэгийг агшааж, амьтдын хөдөлгөөнийг хангана.

E Хамгаалах Коллаген Цусан дах глюкозын хэмжээг тэнцвэржүүлэх үйлчилгээтэй.

291290


�



А. 50 В. 100 С. 200 D. 300 Е. 400 19. Генүүдийн харилцан үйлчлэлийн хэлбэрүүдийг тохирох тодорхойлолт болон жишээтэй зөв

харгалзуулсан хувилбарыг сонгоно уу. [2 оноо]

Хэлбэр Тодорхойлолт Жишээ I. Комплементар а. Нэг ген нь олон шинж тэмдгийн илрэлд

нөлөөлнө. 1. Үхрийн сүүний гарц

II. Эпистаз b. Нэг ген нь аллель биш өөр генийн илрэлд саад болох




IV. Плейотроп d. Тодорхой нэг шинж тэмдгийн хөгжилд хэд хэдэн хос аллель генүүд хамтарч оролцох


А. I – a – 4 B. II – b – 1 C. III – d – 1 D. III – a – 3 E. IV – c – 2

20. Дараах жишээнүүдээс модификаци хувьслын жишээг сонгоно уу. [1 оноо]

А. Спортоор хичээллэснээс чих хулгар болох В. Альбинизм өвчтэй хүүхэд төрөх С. Өдгүй дэгдээхэй төрөх D. Богино хөлтэй хонь төрөх Е. Генийн өөрчлөлттэй шар буурцаг


Энэ туршилтын үр дүнд нөлөөлдөг гормоныг (даавар) сонгоно уу? [1 оноо]

А. Гиббереллин B. Инсулин C. Абсцизын хүчил D. Адерналин E. Ауксин

22. Фотосинтезийн урвалын тэгшитгэлийг гүйцээж нөхнө үү. [2 оноо] 6CO2 + 6H2O С6H12O6 + ……..

А.C3H6O3 B. C2H5OH C. 6H2O D. 4О2 E. 6O2

23. Хүрээлэн буй орчны температураас биеийн дулаан нь хамааран өөрчлөгддөггүй амьд

биеүдийг юу гэж нэрлэдэг вэ? [2 оноо] А. Гомеотерм В. Пойкилотерм С. Бентос D. Планктон Е. Гидрофоб

24. Эх эсийн гадаргуу дээр бөөм бүхий булцуу үүсч томорсоор эх эсээс салж тасран шинэ бие үүсэхийг ямар үржил гэдэг вэ? [2 оноо] А. Спороор үржих В. Партеногенез С. Нахиалах D. Гермафродит Е. Хуваагдах


�

14. Зурагт митоз ба мейоз хуваагдлын үр дүнд үүссэн төл эсүүдийг үзүүлжээ. Митоз хуваагдлын

үр дүнд үүссэн төл эсүүдэд илрэх шинжийг сонгоно уу. [2 оноо] 1. Хос аллель ген агуулсан 2. Хромосомын диплоид бүрдэл 3. Эх эсийн хромосомын тоотой тэнцүү тооны хромосомтой 4. Эх эстэй удамшлын ижил төл эс 5. Хромосомын гаплоид бүрдэл 6. Хос аллель генийн нэгийг агуулсан 7. Эх эсээс удамшлын ялгаатай төл эс 8. Эх эсийн хромосомын тооноос хоёр дахин цөөн хромосомтой

А. 1, 2, 5 B. 1, 2, 3, 4 С. 2, 4, 6, 8 D. 3, 4, 6 Е. 4, 6, 7

15. Альбинизм нь арьс, үс, нүдэнд пигмент (нөсөө) үүсэхгүй байх удамшлын өвчин юм.

Альбинизм нь рецессив генээр удамшдаг. Диаграммд нэгэн гэр бүлд альбинизм хэрхэн удамшсаныг үзүүлжээ. Дорж, Дулмаа хоёрын генотипийг зөв илэрхийлсэн хувилбарыг сонгоно уу? [2 оноо]

16. Хүү, охин төрөх боломжийг диаграммаар үзүүлжээ. Диаграммын А, В нүднүүдэд тохирох бэлгийн хромосомыг зөв илэрхийлсэн хувилбарыг сонгоно уу. [2 оноо]

17. Уургийн бионийлэгжлийн дараах схемийг гүйцээж нөхнө үү. [1 оноо]

А. Делеци B. Коньюгаци C. Инверси D. ДНХ E. РНХ

Дорж Дулмаа A АА аа B АА АА C АА Аа D Аа аа E аа АА

A B A B C D E

X Y Y X Y

XY XX XY XX YY

293292


�

31. Сээр нуруугүйтний төлөөлөгчдийг харгалзах хүрээтэй нь зөв тохируулсан мөрийг сонгоно уу. [2 оноо]

Хүрээ Төлөөлөгчид A Хөндий биетэн Гидра, шүр, медуз B Хавтгай хорхой Хясаа, дун, нүцгэн ховс C Дугариг хорхой Чийгийн улаан хорхой, хануур хорхой D Гархит хорхой Үхрийн туузан хорхой, бэтэгний цагаан хорхой, элэг шимэгч хорхой E Зөөлөн биетэн Хүж хорхой, хүүхдийн хялгасан хорхой, эвхмэл хорхой

32. Ихэнх сүүгээр бойжигч амьтанд онцгой хөгжилтэй, тэжээлийг аманд барьж тогтоох,

жижиглэхэд оролцдог туслах эрхтэн боловч хүнд харилцан адилгүй хэмжээтэй байдаг, тодорхой үүрэг гүйцэтгэдэггүй эрхтэн аль нь вэ? [2 оноо] А. Мухар олгой В. Ахар сүүл С. Чихний дэлбэ D. 3-дагч зовхи Е. Тагнайн хөндлөн хуниас

33. Байгаль дээр зүйл бүхэн амьдрах тодорхой тархац нутагтай байх нь зүйлийн ямар шалгуур шинж вэ? [1 оноо] А. Генетикийн В. Биохимийн С. Газар зүйн D. Морфологийн Е. Физиолгийн



35. Экологийн хүчин зүйлээс шим ертөнцийн хүчин зүйлийг сонгоно уу. [1 оноо] 1.Хөвд 2. Вирус 3. Газрын гадарга 4. Цасан бүрхүүл 5. Ус 6. Хулгана

А. 1, 2, 6 В. 1, 2, 5 С. 2, 3, 4 D. 2, 4, 5 Е. 3, 5, 6

36. Ойд байгаа нэгэн шинэс модон дээрх идэш тэжээлийн энгийн хэлхээний диаграммыг үзүүлжээ. Энэ хэлхээний тоо толгойн суварга аль нь вэ? [2 оноо]


�


Хоол боловсрох явцад цардуулын молекул бүрэн задарч глюкозын молекул үүсдэг. Аль диаграмм нь глюкозын молекулыг үзүүлж байна вэ? [2 оноо]

26. Графикт нэгэн фермент (энзим)-ийн идэвхид рН-ийн нөлөөг үзүүлжээ. Энэ фермент (энзим)-ийн идэвхгүй байгаа рН-ийг сонгоно уу. [2 оноо]

А. рН 1 ба рН 13 B. рН 3 ба рН 11 С. рН 5 ба рН 10 D. рН 6 ба рН 9 Е. рН 7

27. Хүнийн зүрхний тууш огтлолыг үзүүлжээ. Н үсгээр зүрхний бүтцийн ямар хэсгийг тэмдэглэсэн бэ? [1 оноо]

А. Зүүн тосгуур В. Баруун ховдол С. 3 хавтаст хавхлаг D. Гол судас буюу аорт Е. Их биеийн вен

28. Үет хөлтний хүрээний хавч хэлбэртэн ба аалзын ангийн төлөөлөгчдийн аль алинд нь байдаг

шинжийг сонгоно уу. [1 оноо] А. Хавчуур B. Заламгай C. 4 хос хөл D. Нийлмэл нүд E. Толгой цээж –хэвлий

29. Цусны хоёр эргэлттэй, хүйтэн цустай, хавиргагүй, уушгиар амьсгалдаг төлөөлөгчид бүхий сээр нуруутны анги аль нь вэ? [1 оноо] А. Загас В. Хоёр нутагтан С. Мөлхөгчид

D. Шувуу Е. Сүүгээр бойжигчид






2. хөвд, ойм





А. I, b, 2 B. II, c, 3 C. III, d, 2 D. III, a, 4 E. IV, d, 1

H

295294


�

43. Монгол орны махан идэшт шувуудын гол төлөөлөгчдийг сонгоно уу. [1 оноо]

1.Нугас 2. Хөхөө 3. Бор шувуу 4. Бүргэд 5. Тоодог 6.Галуу 7. Шонхор 8.Тоншуул 9. Ногтруу 10. Тагтаа

А. 1, 9 В. 2, 4, 10 С. 3, 9 D. 4, 7 Е. 5, 8, 9

44. Амьд биеийн дасан зохилдолгооны хэлбэрүүдийг түүний жишээтэй зөв тохируулсан хувилбарыг сонгоно уу. [2 оноо]

Зохилдолгооны хэлбэр Жишээ 1.Морфологийн а. Гүрвэл халуун өдөр чулуун дээр гарч зогсох, гүрвэлийг

махчин амьтад барих үед сүүлээ таслан зугтах 2. Физиологийн b. Зөгийн хатгуур, хэдгэний өнгө зэргээс болж шувууд

идэхгүй байх, нохойн хошуу, долоогоно, чацарганы өргөс, хатгуур зэрэг нь амьтдаас хамгаалах

3. Зан төрхийн c. Шувууд үүрэнд өндөглөх, өндгөө биеийн дулаанаар үйлчилж хөврөлийн хөгжлийг явуулах, хатгуурт загасны эр нь түрсээ хамгаалж бойжуулах

4. Үр төлөө асрах d. Биеийн тогтмол температур, цусан дахь сахар, давсны хэмжээ, цусны даралт тогтмол байх

А. 1b2d3a4c B. 1b2c3a4d C. 1a2b3d4c D. 1d2a3c4b E. 1d2b3a4c

45. Монгол орны ойн экосистемд амьдардаг амьтдыг сонгоно уу. [2 оноо] 1. Мазаалай 2. Хясаа 3. Зулзагат гүрвэл 4. Цагаан зээр 5.Тоншуул 6. Дун 7. Замбага гүрвэл 8. Үлийн цагаан оготно

А. 3, 5 В. 1, 8 С. 2, 5 D. 3, 7 Е. 4, 6

46. Усны эргэлтийг диаграммаар үзүүлжээ. Транспирацийн үзэгдэл явагдаж байгааг ямар үсгээр тэмдэглэсэн бэ? [1 оноо]

47. Идэш тэжээлийн энгийн сүлжээг үзүүлжээ. Энэ сүлжээнд хэдэн хэрэглэгч байна вэ?

[2 оноо]

А. 1 В. 2 С. 3 D. 5 Е. 6


�


Бохирдлын хэлбэр Бохирдлын эх үүсвэр, шалтгаан А Цацрагийн Атомын цахилгаан станцын шаар, цацраг идэвхит бодисын

хаягдлыг далайд булшлах, цөмийн туршилт явуулах B Агаарын Нефтийн бүтээгдэхүүн ашигладаг далайн хөлөг онгоцууд тухайн


C Дуу шуугианы Үйлдвэрлэлийн болон ахуйн гаралтай хог хаягдлууд, мал аж ахуй газар тариалангийн хаягдлууд, далайн тээврийн хаягдал гарах

D Хог хаягдлын Үйлдвэрлэл, хэрэглээний явцад CO2, CH4, C2H6, SO2, H2S, NO2 болон бусад хаягдал бодис агаарт дэгдэх


38. Тал хээрийн бүсэд үлийн цагаан оготно элбэгших үед ууль шувууны тоо толгой бас өсдөг.

Ууль, үлийн цагаан оготно хоёр амьд биеийн харилцааны ямар хэлбэрт орших вэ? [1 оноо] А. Аменсализм В. Комменсализм С. Махан идэштэн ба золиос D. Нейтрализм Е. Паразитизм

39. Популяцийн зан төрхийн хэлбэр болон түүнийг тодорхойлогч шинжийг зөв харгалзуулсан мөрийг сонгоно уу. [2 оноо] Зан төрхийн хэлбэр Тодорхойлох шинж A Ганцаар амьдрах хэлбэр Амьтад түр хугацаанд цугларан нэгдэх


C Сүрэг Нэг зүйл амьтад цугларан нэгдэж, харьцангуй удаан хугацаанд байнгын тогтвортой харьцаанд оршин тогтнох


E Сүрэглэлт Үржлийн хос бодгаль, тэдний үр удмын хооронд биологийн нарийн нийлмэл харилцаа үүссэнээр популяцийн дотор үүсдэг бичил бүлэглэл

40. Эволюцийн тухай “Зүйлийн үүсэл” бүтээлийн зохиогч хэн бэ? [1 оноо]


41. Хар тугалга болон түүний нэгдлүүдээр орчныг бохирдуулагч гол эх үүсвэр аль нь вэ? [2 оноо] А. Арьс ширний үйлдвэрлэлд ашигладаг идээлэгч бодисууд В. Хог хаягдал C. Ашигт малтмал, алт олборлолт D. Бензин, дотоод шаталтын хөдөлгүүр бүхий автомашинууд E. Боловсруулаагүй нүүрс


Амьд биеийн үндсэн үйл ажиллагаа Үйл ажиллагааны үр дүн A Эрчим хүчний үйл ажиллагаа Биосферт бодис ба эрчим хүчний шилжилт

тасралтгүй явагдана. B Хийн үйл ажиллагаа Мөөг, бактери зэрэг задлагчдын нөлөөгөөр CO2,

Н2О, Н2S, CH4 зэрэг нэгдлүүд үүснэ. C Төвлөрүүлэх Нефть, нүүрс, шохойн чулуу, зарим төрлийн

хүдрийн орд үүснэ. D Задлан боловсруулах Фотосинтезийн үед их хэмжээний энерги үүсч

хуримтлагдана. E Зөөж тээвэрлэх үйл ажиллагаа Ус, агаар, чулуун мандал нь зохих найрлага

бүхий хийн бүрэлдэхүүнтэй болно.


Бохирдлын хэлбэр Бохирдлын эх үүсвэр, шалтгаан А Цацрагийн Атомын цахилгаан станцын шаар, цацраг идэвхит бодисын

хаягдлыг далайд булшлах, цөмийн туршилт явуулах B Агаарын Нефтийн бүтээгдэхүүн ашигладаг далайн хөлөг онгоцууд тухайн


C Дуу шуугианы Үйлдвэрлэлийн болон ахуйн гаралтай хог хаягдлууд, мал аж ахуй газар тариалангийн хаягдлууд, далайн тээврийн хаягдал гарах

D Хог хаягдлын Үйлдвэрлэл, хэрэглээний явцад CO2, CH4, C2H6, SO2, H2S, NO2 болон бусад хаягдал бодис агаарт дэгдэх


38. Тал хээрийн бүсэд үлийн цагаан оготно элбэгших үед ууль шувууны тоо толгой бас өсдөг.

Ууль, үлийн цагаан оготно хоёр амьд биеийн харилцааны ямар хэлбэрт орших вэ? [1 оноо] А. Аменсализм В. Комменсализм С. Махан идэштэн ба золиос D. Нейтрализм Е. Паразитизм

39. Популяцийн зан төрхийн хэлбэр болон түүнийг тодорхойлогч шинжийг зөв харгалзуулсан мөрийг сонгоно уу. [2 оноо] Зан төрхийн хэлбэр Тодорхойлох шинж A Ганцаар амьдрах хэлбэр Амьтад түр хугацаанд цугларан нэгдэх


C Сүрэг Нэг зүйл амьтад цугларан нэгдэж, харьцангуй удаан хугацаанд байнгын тогтвортой харьцаанд оршин тогтнох


E Сүрэглэлт Үржлийн хос бодгаль, тэдний үр удмын хооронд биологийн нарийн нийлмэл харилцаа үүссэнээр популяцийн дотор үүсдэг бичил бүлэглэл

40. Эволюцийн тухай “Зүйлийн үүсэл” бүтээлийн зохиогч хэн бэ? [1 оноо]


41. Хар тугалга болон түүний нэгдлүүдээр орчныг бохирдуулагч гол эх үүсвэр аль нь вэ? [2 оноо] А. Арьс ширний үйлдвэрлэлд ашигладаг идээлэгч бодисууд В. Хог хаягдал C. Ашигт малтмал, алт олборлолт D. Бензин, дотоод шаталтын хөдөлгүүр бүхий автомашинууд E. Боловсруулаагүй нүүрс


Амьд биеийн үндсэн үйл ажиллагаа Үйл ажиллагааны үр дүн A Эрчим хүчний үйл ажиллагаа Биосферт бодис ба эрчим хүчний шилжилт

тасралтгүй явагдана. B Хийн үйл ажиллагаа Мөөг, бактери зэрэг задлагчдын нөлөөгөөр CO2,

Н2О, Н2S, CH4 зэрэг нэгдлүүд үүснэ. C Төвлөрүүлэх Нефть, нүүрс, шохойн чулуу, зарим төрлийн

хүдрийн орд үүснэ. D Задлан боловсруулах Фотосинтезийн үед их хэмжээний энерги үүсч

хуримтлагдана. E Зөөж тээвэрлэх үйл ажиллагаа Ус, агаар, чулуун мандал нь зохих найрлага

бүхий хийн бүрэлдэхүүнтэй болно.

297296


�0



2.1. Хүснэгт дэх эсийн эрхтэнцрийн зургийг сайтар ажиглан хараад гүйцэтгэх үүрэгтэй нь зөв

харгалзуулна уу. [5 оноо] Эсийн эрхтэнцэр Бүтэц, гүйцэтгэх үүргүүд a

1 Мембран бүрхүүлгүй, уургийн утаслагаас тогтсон

Эсийн хуваагдлын ээрүүл хэлбэрт биеийг үүсгэх

b

2 Бөөмхөн агуулсан, давхар мембран бүрхүүлтэй

Эсийн үйл ажиллагааг зохицуулах

c

3 5-8 давхар уут хоолой бүхий бүтэцтэй

Фермент (энзим) агуулсан цэврүүнүүдийг үүсгэх

d


e

5 Дан мембран бүрхүүлтэй Өөх тос, нүүрс ус үүсгэх,

хадгалах, дамжуулах

2.2. Өгөгдсөн үгнээс сонгон нөхөж, ойлголтыг гүйцээнэ үү. Сонгосон үгээ хариултын

хуудасны 2.2 хэсэгт бөглөөрэй. [6 оноо] “ .......(a)........ буюу мөөгөнцрийн уураг нь Америк, Европод ихээхэн эрэлт хэрэгцээтэй бүтээгдэхүүн юм. Энэ уургийг Fusarium хэмээх мөөгөнцрийн ......(b)......... -с гаргадаг. Уг уураг нь урт .......(c)........ бүтэцтэй. Микопротейныг үйлдвэрлэх ферментерийн доторх ........(d)........., рН, хүчилтөрөгчийн агууламж нь мөөгөнцрийн амьдрах тохиромжтой нөхцлийг хангах түвшинд байх ёстой. Микопротейн үйлдвэрлэлийн үед ......(e)...... -т гаднаас тэжээлийн орчинг тасралтгүй нэмэх замаар өсгөврийг үржүүлнэ. Мөөгөнцрөөс шим тэжээлт ......(f)........ гаргах энэхүү технологийг тасралтгүй үргэлжлэх буюу байнгын өсгөврийн аргаар гүйцэтгэнэ.”

1. Уураг 2. Утаслаг 3. Температур 4. Өсгөвөр 5. Ферментер 6. Микопротейн


�

48. Эволюцийн дэвшлийн замуудыг тохирох жишээтэй зөв харгалзуулсан хувилбарыг сонгоно

уу. [2 оноо] Эволюцийн замууд Жишээ 1. Ароморфоз а. Амьтдын ивээх өнгө, усны гүний хавтгай загас, ургамлын

үрээ тараах олон хэлбэр г.м 2. Идиоадаптаци b. Шимэгч хорхойнуудад хоол боловсруулах болон

мэдрэлийн тогтолцоо байхгүй болсон, хошоонгорт шимэгчлэх шар ороонго үндэс, навчгүй болсон г.м

3. Дегенераци с. Ургамал үрээр үрждэг болсон, хуурай газар өндгөнд хөврөл хөгжих болсон, хэвлийд үр тогтох болсон г.м

А. 1a, 2b, 3с B. 1b, 2c, 3a C. 1c, 2a, 3b D. 1c, 2b, 3a E. 1b, 2a, 3c

49. Байгалийн шалгарлын хэлбэрүүдийг түүний үр дүнтэй зөв тохируулсан хувилбарыг сонгоно

уу. [2 оноо] Шалгарлын хэлбэр Үр дүн

1. Тогтворжуулагч а. Шинж тэмдгийн өөрчлөлт багасч, өмнөх фенотипээ хэвээр хадгална.


3. Салгагч c. Саланги бэлэгтэй амьтдын эр эм хүйсийн бодгалиуд үржлийн эрхтний гадаад бүтцээр ялгарна.

4. Бэлгийн d. Амьд бие махбодын шинж тэмдэг дундаж үзүүлэлтээс аль нэг тийш хазайн хэлбэлзэнэ.

А. 1а2d3b4c В. 1d2a3c4b С. 1b2c3a4d D. 1c2b3d4а E. 1b2c3d4a

50. Хүний түүхэн хөгжлийн үеүдэд үүсэн хөгжиж байсан төлөөлөгчдийг тэдгээрийн онцлог

шинжээр нь зөв харгалзуулсан хувилбарыг сонгоно уу. [2 оноо] Төлөөлөгчид Онцлог шинж A Парапитек 650 – 1199 см3 эзэлхүүн бүхий уураг тархитай

Хойд хөлийн тавхай нумарсан бүтэцтэй Хоёр хөлөөрөө эгц босоо чөлөөтэй явдаг Өмнөд мөчдийн сарвууны эрхий хуруу нөгөө дөрвөн хурууны

эсрэг байрлалтай Чулуун зэвсэг ашиглаж байсан

B Австралопитек 180 см орчим өндөртэй 1800 см3 эзэлхүүн бүхий уураг тархитай Нарийн хамар, өргөн дух, том эрүүтэй, махлаг оочтой Чулуун болон ясан зэвсэг хийж хэрэглэдэг Хэл яриа сайн хөгжсөн Ураг төрлөөрөө амьдардаг


120 – 130см өндөр 25 - 45 кг жинтэй Хавтгай нүүртэй 530см3 эзэлхүүн бүхий уураг тархитай Багаж зэвсэг ашиглаж байгаагүй

D Неандерталь хүн 155 -165см өндөр биетэй 1300-1600см3 эзэлхүүнтэй уураг тархитай Хэл яриа хөгжиж эхэлсэн Гал гаргаж ашигладаг болсон 15 – 20 хүнтэй жижиг бүлээр амьдарч эхэлсэн

E Кроманьон хүн Энэтхэг, дорнод Европод өргөн тархалттай байсан Араа өргөн, хавтгай, том соёотой Авирах тонголзох, нуруугаа эгцлэн босоо зогсох чадвартай Ургамлаар хооллодог

299298

Биологийн хичээлийн даалгавар Хувилбар-D

�



1. Нэг эст шаахайг 100 мм-ийн хэмжээтэй зуржээ. Шаахайн бодит хэмжээ 200 мкм бол шаахайг хэд дахин өсгөж зурсан бэ? [2 оноо]

A. х100 B. х200 C. x300 D. x400 E. х500

2. Гэрлийн микроскопоор ялгаж харах боломжгүй эрхтэнцрийг сонгоно уу. [1 оноо] А. Бөөм B. Митохондри C. Рибосом D. Хлоропласт E.Гольджийн аппарат


Багаас их рүү A рибосом митохондри ургамлын эс шаахай B шаахай рибосом ургамлын эс митохондри C митохондри рибосом шаахай ургамлын эс D рибосом шаахай митохондри ургамлын эс E ургамлын эс шаахай митохондри рибосом

4. Буурцагтан ургамлын үндсэнд амьдардаг нэгэн төрлийн нян агаарын азотыг нийлэгжүүлэн

хооллодог. Энэ нян ямар хооллолттой вэ? [2 оноо] А. Сапрофит В. Хемотроф С. Паразит D. Фототроф E. Миксотроф

5. Хлоропласт агуулдаггүй ургамлын эс эдийг сонгоно уу. [1 оноо] А. Бүрхүүл эс (эпидерм) B. Амсрын эс C. Хөвсгөр эд D. Хөвсгөр ба амсрын эс E. Баганан эд

6. Амьтан, ургамал, бичил биетэн энергийн хэрэгцээгээ хангахын тулд хамгийн түрүүнд задалдаг нүүрс усны хэлбэр аль нь вэ? [1 оноо]

А. Глюкоз B. Цардуул C. Гликоген D. Мальтоз E. Эслэг



А. 1a, 2c, 3b B. 1b, 2a, 3c C. 1b, 2c, 3a D. 1a, 2b, 3c E. 1c, 2b, 3a


Агаарын хийн найрлага

Амьсгалаар орсон агаарын найрлагад эзлэх

хувь

Амьсгалаар гарсан агаарын найрлагад эзлэх

хувь Хүчилтөрөгч 21% ........... Нүүрсхүчлийн хий 0,04% 4% Азот 79% 79%

A. 10% B.12% C. 14% D. 16% E.18%


��

2.3. Хүснэгтийн мэдээллийг ашиглан Монгол орны голлох овгуудыг зөв харгалзуулна уу.

[5 оноо]

Овгийн шинж Төлөөлөгч a Навч шугаман, зэрэгцээ судалтай, түрүү, залаа хэлбэрийн баг

цэцэгтэй, сахлаг үндэстэй Ерхөг

b Жимс нь буурцган хэлбэртэй, хоёр хавтасаар задарч нээгддэг Вандуй c Тод өнгийн, том, нэг юмуу баг цэцэг үүсгэдэг, давхар шадар

эрхтэнтэй Алим

d Тод өнгийн дан шадар эрхтэнтэй, зөв бүтэцтэй цэцгүүд нэг нэгээрээ юмуу шүхэр, цацаг хэлбэрийн баг цэцэг үүсгэнэ. Сахлаг үндэстэй, булцуулаг юмуу урт үндэслэг иштэй, навч бүтэн, зууван юмуу шугаман хэлбэртэй.

Сараана


Ганга

1. Уруул цэцэгтэн 2. Сараантан 3. Буурцагтан 4. Биелэгтэн 5. Сарнайтан



301300


�



А. Устөрөгч B. Азот C. Хүчилтөрөгч D. Усны уур E. Нүүрсхүчлийн хий

15. Зурагт митоз ба мейоз хуваагдлын үр дүнд үүссэн төл эсүүдийг үзүүлжээ. Мейоз хуваагдлын үр дүнд үүссэн төл эсүүдэд илрэх шинжийг сонгоно уу. [2 оноо] 1. Хос аллель ген агуулсан 2. Хос аллель генийн нэгийг агуулсан 3. Эх эсийн хромосомын тооноос хоёр дахин цөөн хромосомтой 4. Эх эсийн хромосомын тоотой тэнцүү тооны хромосомтой 5. Хромосомын гаплоид бүрдэл 6. Хромосомын диплоид бүрдэл 7. Эх эстэй удамшлын ижил төл эс 8. Эх эсээс удамшлын ялгаатай төл эс А. 2, 3, 5, 8

B. 2, 5, 6, 8 С. 1, 2, 4 D. 3, 4, 6 Е. 4, 6, 7, 8


нь рецессив генээр удамшдаг. Диаграммд нэгэн гэр бүлд альбинизм хэрхэн удамшсаныг үзүүлжээ. Хонгор, Гэрэл хоёрын генотипийг зөв илэрхийлсэн хувилбарыг сонгоно уу? [2 оноо]

17. Генетик инженерчлэлийн аргаар нэгэн уургийг нийлэгжүүлэх болжээ. Энэ уургийн тухай мэдээлэл бүхий мРНХ-ийн гинж 1200 нуклеотидоос тогтож байв. Уг уургийн полипептид гинж хэдэн аминхүчлээс тогтох вэ? [2 оноо]

А. 50 В. 100 С. 200 D. 300 Е. 400

Хонгор Гэрэл A аа аа B аа АА C Аа АА D Аа Аа E аа Аа


�

9. Бие махбод дахь уургийн гүйцэтгэх үүрэг, жишээ, тайлбарыг зөв харгалзуулсан мөрийг сонгоно

уу. [2 оноо] Уургийн үүрэг Жишээ Тайлбар A Энзимийн Каталаза Дархлааны тогтолцооны үндэс

болох эсрэг биеийг үүсгэнэ. B Бүтцийн Коллаген Бодисын солилцооны үр дүнд

үүсдэг устөрөгчийн хэт ислийг ус, хүчилтөрөгч болгон задална.

C Зөөвөрлөх Гемоглобин Хүчилтөрөгчтэй холбогдон, цусны урсгалаар эс эдэд хүчилтөрөгчийг зөөвөрлөнө.

D Дааврын Инсулин Арьс, шөрмөс, ясыг бэхжүүлнэ. E Хамгаалах Иммуноглобулин Цусан дах глюкозын хэмжээг

тэнцвэржүүлэх үйлчилгээтэй.

10. Эсийн химийн найрлаганд чухал үүрэгтэй дараах элементүүдийн үүргийг зөв харгалзуулсан мөрийг сонгоно уу. [2 оноо]

Элемент Үүрэг A Магни Хлорофиллийн найрлаганд оролцох, зүрхний үйл ажиллагааг

дэмжих г.м B Кальци Нуклейн хүчил, уураг, ГФА-ийн найрлаганд оролцох C Төмөр Уураг, нуклейн хүчлийн найрлаганд оролцох, амьд бие

махбодыг бүтээх D Азот Араг яс, шүдний үндсэн бүтцийг бий болгох, мэдрэлийн сэрэл

дамжихад оролцох г.м E Фосфор Амьтны эд эсэд хүчилтөрөгч зөөвөрлөх, фермент (энзим)-ийн

найрлаганд оролцох


А. Өөх тосыг задлах B. ДНХ-г нийлэгжүүлэх С. Эсийн хуваагдлыг эхлүүлэх D. Удамшлын мэдээллийг хадгалах E. Метаболизмын урвалыг энергиэр хангах

12. Амьсгалын коэффициент (R) нь метаболизмын үед ямар бодис исэлдсэнийг илрүүлэх боломж олгодог. Дараах тэгшитгэлийг тэнцүүлэн олейны хүчлийн исэлдэх үеийн амьсгалын коэффициентыг тооцож олно уу. (R=CO2/O2) [2 оноо] C18H34O2 + O2 CO2 + H2O

А. 0,7 В. 0,8 С. 0,9 D. 1 Е. 1,2

13. Уургийн бионийлэгжлийн дараахь схемийг гүйцээж нөхнө үү. [1 оноо]

А. Делеци B. Уураг C. Инверси D. Кроссинговер E. Коньюгаци



хангах......................



303302


�

24. Сээр нуруугүйтэнд эр, эм бэлгийн эсүүд нэгэн биед бий болж үржихийг ямар үржил гэж

нэрлэдэг вэ? [2 оноо] А. Спороор үржих В. Партеногенез С. Нахиалах D. Гермафродит Е. Хуваагдах


Хоол боловсруулах замд цардуулын молекул задрах явцад дисахарид болох мальтозын молекул үүсдэг. Аль диаграмм нь мальтозын молекулыг үзүүлж байна вэ? [2 оноо]

26. Графикт нэгэн фермент (энзим)-ийн идэвхэд рН-ийн нөлөөг үзүүлжээ. Энэ фермент (энзим)-ийн

идэвх буурч байгаа рН-ийг сонгоно уу. [2 оноо] А. рН 1 ба рН 13

B. рН 3 – рН 6 С. рН 8 – рН 11 D. рН 1 – рН 2 Е. рН 7

27. Хүний зүрхний тууш огтлолыг үзүүлжээ. М үсгээр зүрхний бүтцийн ямар хэсгийг тэмдэглэсэн бэ? [1 оноо]

А. Баруун тосгуур В. Зүүн ховдол С. 3 хавтаст хавхлаг D. Гол судас буюу аорт Е. Их биеийн вен

28. Хавч хэлбэртэн ба олон хөлтний ангийн төлөөлөгчдийн аль алинд нь байдаг шинжийг сонгоно уу. [1 оноо] А. Заламгай B. Үет хөл C. Трахей D. Хавчуур E. толгой – цээж –хэвлий

29. Зүрх нь 2 ховдол, 2 тосгуур бүхий 4 тасалгаатай, арьсны булчирхайгаар ядуу, сүүлнийхээ угт тосны булчирхайтай, бүлээн цустай төлөөлөгчид бүхий сээр нуруутны анги аль нь вэ? [1 оноо]

А. Загас В. Хоёр нутагтан С. Мөлхөгчид D. Шувуу Е. Сүүгээр бойжигчид

M


�

18. Хүү, охин төрөх боломжийг диаграммаар үзүүлжээ. Диаграммын А, В нүднүүдэд тохирох

бэлгийн хромосомыг зөв илэрхийлсэн хувилбарыг сонгоно уу. [2 оноо]

19. Генүүдийн харилцан үйлчлэлийн хэлбэрүүдийг тохирох тодорхойлолт болон жишээтэй зөв харгалзуулсан хувилбарыг сонгоно уу. [2 оноо]

Хэлбэр Тодорхойлолт Жишээ I. Комплементар а. Нэг ген нь олон шинж тэмдгийн

илрэлд нөлөөлнө. 1. Үхрийн сүүний гарц

II. Эпистаз b. Нэг ген нь аллель биш өөр генийн илрэлд саад болох




IV. Плейотроп d. Тодорхой нэг шинж тэмдгийн хөгжилд хэд хэдэн хос аллель генүүд хамтарч оролцох


А. I – c – 4 B. I – d – 1 C. II – a – 3 D. III – b – 2 E. IV – c – 2

20. Хүрээлэн буй орчны нөлөөнд өөрчлөгдөхгүй шинж аль нь вэ? [1 оноо]

А. Биеийн жин В. Нүдний өнгө С. Эрүүл мэнд D. Биеийн өндөр Е. Зан авир


Энэ туршилтын үр дүнд ямар бодис нөлөөлдөг вэ? [1 оноо] А. Глюкоз B. Ус C. Даавар (гормон) D. Хүчилтөрөгч E. Нүүрсхүчлийн хий

22. Фотосинтезийн урвалын тэгшитгэлийг гүйцээж нөхнө үү. [2 оноо] 6CO2 + 6H2O ..……………... + 6O2

A.C3H6O3 B. С6H12O6 C. C12H22O11 D. CH4 E. C2H5OH

23. Хүний цусан дахь глюкозын хэмжээ тогтмол байдаг нь бие махбодын ямар зохицуулгын хэлбэр вэ? [2 оноо]

А. Мэдрэлийн В. Хоолны С. Арьсны D. Шингэний Е. Өөрөө өөрийн

A B A B C D E

XY XY XX XX XX

XY XX XY XX YY

305304


�

37. Идэш тэжээлийн энгийн хэлхээний диаграммыг үзүүлжээ. Энэ хэлхээний тоо толгойн суварга

аль нь вэ? [2 оноо]


Бохирдлын хэлбэр Бохирдлын эх үүсвэр, шалтгаан А Цацрагийн Үйлдвэрлэл, хэрэглээний явцад CO2, CH4, C2H6, SO2, H2S, NO2

болон бусад хаягдал бодис агаарт дэгдэх B Агаарын Үйлдвэрлэлийн болон ахуйн гаралтай хог хаягдлууд, мал аж

ахуй газар тариалангийн хаягдлууд, далайн тээврийн хаягдал гарах

C Дуу шуугианы Хүн амын төвлөрөлтэй холбоотойгоор хот суурин газар автомашины, үйлдвэрийн болон бусад дуу чимээ гарах

D Хог хаягдлын Нефтийн бүтээгдэхүүн ашигладаг далайн хөлөг онгоцууд тухайн бүтээгдэхүүнийг тээвэрлэх үед осол сүйрэл гарах, газрын тос, шатдаг хий олборлох үйлдвэрлэлийн үед осол гарах

E Нефтийн Атомын цахилгаан станцын шаар, цацраг идэвхит бодисын хаягдлыг далайд булшлах, цөмийн туршилт явуулах

39. Цагаан шоргоолжны гэдсэнд амьдардаг нэг зүйлийн шилбүүртэн нь эслэгийг задалж сахар

болгодог. Хэрэв цагаан шоргоолж гэдсэндээ ийм шилбүүртэнгүй бол эслэгийг боловсруулж чадалгүй өлбөрч үхдэг. Энэ хоёрын харилцаа амьд биеийн харилцааны ямар хэлбэрт хамаарах вэ? [1 оноо]

А. Аменсализм В. Комменсализм С. Мутуализм D. Нейтрализм Е. Паразитизм

40. Популяцийн зан төрхийн хэлбэр болон түүнийг тодорхойлогч шинжийг зөв харгалзуулсан мөрийг сонгоно уу. [2 оноо] Зан төрхийн

хэлбэр Тодорхойлох шинж

A Ганцаар амьдрах хэлбэр

Нэг зүйл амьтад цугларан нэгдэж, харьцангуй удаан хугацаанд байнгын тогтвортой харьцаанд оршин тогтнох

B Бүл Амьтад түр хугацаанд цугларан нэгдэх C Сүрэг Үржлийн хос бодгаль, тэдний үр удмын хооронд биологийн нарийн

нийлмэл харилцаа үүссэнээр популяцийн дотор үүсдэг бичил бүлэглэл

D Бүүр (колони) Суурин амьдралтай амьтад нэг газар олон тоогоор бөөгнөрөн суурьших

E Сүрэглэлт Популяцийг бүрдүүлэгч бодгалиуд амьдралын тодорхой шатанд бие биенээсээ үл хамааран тусдаа оршин тогтнох

41. Хүхрийн болон азотын оксидууд, тэдгээрийн нэгдлүүдээр орчныг бохирдуулагч гол эх үүсвэр

аль нь вэ? [2 оноо] А. Арьс ширний үйлдвэрлэлд ашигладаг идээлэгч бодисууд В. Хог хаягдал C. Ашигт малтмал, алт олборлолт D. Хөрсний элэгдэл, эвдрэл E. Бензин, дотоод шаталтын хөдөлгүүр бүхий автомашинууд


�

30. Ургамлын ангилалын таних шинж болон төлөөлөгчдийг зөв харгалзуулсан хувилбарыг сонгоно

уу. [2 оноо] Ангилал Таних шинж Төлөөлөгч

I. Спорт дээд ургамал



II. Нүцгэн үртэн

b. Бие нь утаслаг хэлбэрийн мицелл агуулсан, хлорофиллгүй

2. хөвд, ойм





А. I, d, 2 B. I, c, 3 C. II, d, 2 D. III, a, 4 E. IV, d, 1


[2 оноо] Хүрээ Төлөөлөгчид A Хөндий биетэн Хясаа, дун, нүцгэн ховс B Хавтгай хорхой Чийгийн улаан хорхой, хануур хорхой C Дугариг хорхой Хүж хорхой, хүүхдийн хялгасан хорхой, эвхмэл

хорхой D Гархит хорхой Үхрийн туузан хорхой, бэтэгний цагаан хорхой, элэг

шимэгч хорхой E Зөөлөн биетэн Гидра, шүр, медуз

32. Хоёр нутагтан, мөлхөгч, шувуу зэрэгт сайн хөгжсөн бөгөөд хүнд хагас саран, улаан өнгийн

хуниас хэлбэртэй болж үлдсэн эрхтэн аль нь вэ? [2 оноо] А. Мухар олгой В. Ахар сүүл С. Чихний дэлбэ D. 3-дагч зовхи Е. Тагнайн хөндлөн хуниас

33. Зүйл тус бүр уурагт бодисынхоо химийн найрлага буюу уураг, нуклейн хүчлийн бүтцээрээ ялгаатай байх нь зүйлийн ямар шалгуур шинж вэ? [1 оноо]

А. Генетикийн В. Биохимийн С. Газар зүйн D. Морфологийн Е. Физиологийн



35. Экологийн хүчин зүйлээс шим ертөнцийн хүчин зүйлийг сонгоно уу. [1 оноо] 1.Дулаан 2. Царцаа 3. Загас 4.Ус 5. Ойм 6. Хөрс А. 1, 3, 5 В. 2, 4, 6 С. 3, 4, 5 D. 2, 3, 5 Е. 4, 5, 6

36. Генетикийн шинжлэх ухааны үндэслэгчийг сонгоно уу. [1 оноо] А. Аристотель В. К.Линней С. Ч.Дарвин D. Ж.Б.Ламарк Е. Г. Мендель

307306


�

48. Эволюцийн дэвшлийн замуудыг тохирох жишээтэй зөв харгалзуулсан хувилбарыг сонгоно уу.

[2 оноо] Эволюцийн замууд Жишээ

1. Ароморфоз а. Амьтдын ивээх өнгө, усны гүний хавтгай загас, ургамлын үрээ тараах олон хэлбэр гм.

2. Идиоадаптаци b. Шимэгч хорхойнууд хоол боловсруулах болон мэдрэлийн тогтолцоо байхгүй буюу сулрах, хошоонгорт шимэгчлэх шар ороонго үндэс навчгүй болсон гм.

3. Дегенераци с. Ургамал үрээр үрждэг болсон, хуурай газар өндгөнд хөврөл хөгжих болсон, хэвлийд үр тогтох болсон гм.

А. 1b, 2c, 3a B. 1c, 2b, 3a C. 1a, 2b, 3c D. 1c, 2a, 3b E. 1b, 2a, 3c


Шалгарлын хэлбэр Үр дүн 1.Тогтворжуулагч а. Шинж тэмдгийн өөрчлөлт багасч, өмнөх фенотипээ хэвээр хадгална.




А. 1b2a3c4d B. 1a2c3d4a C. 1a2d3b4c D. 1c2b3a4d E. 1d2a3c4b

50. Хүний түүхэн хөгжлийн үеүдэд үүсэн хөгжиж байсан төлөөлөгчдийг тэдгээрийн онцлог шинжээр нь зөв харгалзуулсан хувилбарыг сонгоно уу. [2 оноо]

Төлөөлөгчид Онцлог шинж A Парапитек 120 – 130см өндөр

25 - 45 кг жинтэй Хавтгай нүүртэй 530см3 эзэлхүүн бүхий уураг тархитай Багаж зэвсэг ашиглаж байгаагүй

B Австралопитек 650 – 1199 см3 эзэлхүүн бүхий уураг тархитай Хойд хөлийн тавхай нумарсан бүтэцтэй Хоёр хөлөөрөө эгц босоо чөлөөтэй явдаг Өмнөд мөчдийн сарвууны эрхий хуруу нөгөө дөрвөн хурууны эсрэг

байрлалтай Чулуун зэвсэг ашиглаж байсан


155 -165см өндөр биетэй 1300-1600см3 эзэлхүүнтэй уураг тархитай Хэл яриа хөгжиж эхэлсэн Гал гаргаж ашигладаг болсон 15 – 20 хүнтэй жижиг бүлээр амьдарч эхэлсэн

D Неандерталь хүн

Энэтхэг, дорнод Европод өргөн тархалттай байсан Араа өргөн, хавтгай, том соёотой Авирах тонголзох, нуруугаа эгцлэн босоо зогсох чадвартай Ургамлаар хооллодог

E Кроманьон хүн 180 см орчим өндөртэй 1800 см3 эзэлхүүн бүхий уураг тархитай Нарийн хамар, өргөн дух, том эрүүтэй, махлаг оочтой Чулуун болон ясан зэвсэг хийж хэрэглэдэг Хэл яриа сайн хөгжсөн Ураг төрлөөрөө амьдардаг


�

42. Амьд биеийн үндсэн үйл ажиллагаа, түүний үр дүнг зөв тохируулсан мөрийг сонгоно уу.

[2 оноо] Амьд биеийн үндсэн үйл

ажиллагаа Үйл ажиллагааны үр дүн

A Эрчим хүчний Нефть, нүүрс, шохойн чулуу, зарим төрлийн хүдрийн орд үүснэ.

B Хийн Фотосинтезийн үед их хэмжээний энерги үүсч хуримтлагддаг. C Төвлөрүүлэх Биосферт бодис ба эрчим хүчний шилжилт тасралтгүй

явагдана. D Задлан боловсруулах Мөөг, бактери зэрэг задлагчдын нөлөөгөөр CO2, Н2О, Н2S, CH4

зэрэг нэгдлүүд үүснэ. E Зөөж тээвэрлэх Ус, агаар, чулуун мандал нь зохих найрлага бүхий хийн

бүрэлдэхүүнтэй болно.

43. Монгол орны хээрийн шувуудын гол төлөөлөгчдийг сонгоно уу. [1 оноо] 1. Нугас 2. Шаазгай 3. Ангир 4. Хун 5. Хэрээ 6. Бор шувуу А. 1, 3, 4 В. 1, 2, 4 С. 2, 5, 6 D. 3, 4, 5 Е. 4, 5, 6


Зохилдолгооны хэлбэр

Жишээ

1.Морфологийн а. Шувууд үүрэнд өндөглөх, өндгөө биеийн дулаанаар үйлчилж хөврөлийн хөгжлийг явуулах, хатгуурт загасны эр нь түрсээ хамгаалж бойжуулах

2. Физиологийн b. Гүрвэл халуун өдөр чулуун дээр гарч зогсох, гүрвэлийг махчин амьтад барих үед сүүлээ таслан зугтах

3. Зан төрхийн c. Биеийн тогтмол температур, цусан дахь сахар, давсны хэмжээ, цусны даралт тогтмол байх

4. Үр төлөө асрах d. Зөгийн хатгуур, хэдгэний өнгө зэргээс болж шувууд идэхгүй байх, нохойн хошуу, долоогоно, чацарганы өргөс, хатгуур зэрэг нь амьтдаас хамгаалах

А. 1а2c3d4b B. 1a2d3b4c C. 1b2d3c4a D. 1d2c3b4a E. 1d2a3b4c

45. Монгол орны цэнгэг усны экосистемд амьдардаг амьтдыг сонгоно уу. [2 оноо] 1.Мазаалай 2.Хясаа 3. Зулзагат гүрвэл 4. Цагаан зээр 5.Хөхөө 6. Булуу цагаан 7.Замбага гүрвэл 8. Үлийн цагаан оготно

А. 1, 8 В. 2, 6 С. 2, 7 D. 4, 8 Е. 6, 7

46. Усны эргэлтийг диаграммаар үзүүлжээ. Осмосын үзэгдэл явагдаж байгааг ямар үсгээр тэмдэглэсэн бэ? [1 оноо]

47. Идэш тэжээлийн энгийн сүлжээг үзүүлжээ. Энэ сүлжээнд хэдэн бүтээгч байна вэ? [2 оноо]

А. 0 В. 1 С. 2 D. 3 Е. 6

309308


��

2.3. Хүснэгтийн мэдээллийг ашиглан Монгол орны голлох овгуудыг зөв харгалзуулна уу.

[5 оноо]

Овгийн шинж Төлөөлөгч a Олон янзын өнгө бүхий сагс баг цэцгийн хэл, хоолой, юүлүүр

цэцгүүд дангаар юмуу холилдож байрлана. Үр жимс нь жижигхэн нисгүүртэй

Наранцэцэг

b Жимс нь буурцган хэлбэртэй, хоёр хавтасаар задарч нээгддэг Вандуй c Тод өнгөтэй, хэмжээгээр том нэг юмуу баг цэцэг үүсгэдэг,

давхар шадар эрхтэнтэй Нохойн хошуу

d Зөв бүтэцтэй, дөрвөн дэлбийн хэлтсээс бүрдсэн цэцэгтэй, дэлбийн хэлтэс нь эсрэг чагталж байрлана

Байцаа


Ганга

1. Уруул цэцэгтэн 2. Тоонолжин цэцэгтэн 3. Буурцагтан 4. Голгэсэртэн 5. Сарнайтан




�0






b

2 Фосфолипидийн болон уураг, нүүрс усны молекулаас тогтсон бүтэцтэй

Эсэд бодис нэвтрэх болон гарах үйл явцыг зохицуулах

c

3 Гольджийн аппаратаас үүсдэг, дан мембран бүрхүүлтэй

Эсийн илүүдэл бүтцийг задлах

d

4 Давхар мембран бүрхүүлтэй ГФА болон эсэд шаардлагатай

энергийг үүсгэх

e

5 Гадаргуу дээрээ олон тооны рибосом агуулсан

Шим бодис үүсгэх, хадгалах, дамжуулах

2.2. Өгөгдсөн үгнээс сонгон нөхөж, ойлголтыг гүйцээнэ үү. Сонгосон үгээ хариултын хуудасны

2.2 хэсэгт бөглөөрэй. [6 оноо] “ Бие махбодод гаднаас нэвтэрсэн ямар нэгэн .....(a)...... , нян, уураг зэргийг эсрэгтөрөгч буюу .....(b)...... гэдэг. Биеийн дархлааны хариу урвалын үр дүнд антигенийн эсрэг ........(c).......... буюу эсрэг бие үүснэ. Эсрэг бие нь химийн бүтцийн хувьд ........(d)......... уураг байх бөгөөд тэдгээрийг цусны цагаан эсийн нэг төрөл болох .......(e)........ үүсгэнэ. Эсрэг биеүд нь нэн өвөрмөц шинжтэй бөгөөд тодорхой антигентэй холбогдон түүнийг илрүүлдэг. Клон гэдэг нь нэг эсээс гаралтай, удамшлын хувьд ижил бүлэг эсүүд юм. Ийм эсүүд нэг төрлийн уураг нийлэгжүүлэх бөгөөд түүнийг .........(f)....... эсрэг бие гэнэ.” 1. Антител 2. В лимфоцит 3. Моноклональ 4. Вирус 5. Иммуноглобулин 6. Антиген

311310

Химийн хичээлийн даалгавар Хувилбар-А

2

9. Бодисын уусах чанар нь жижиглэлтийн хэмжээ, гадаргуугийн гадаад шинж чанар, гидрофиль шинж чанар, оронт торын бүтцээс хамаардаг онцлогийг харгалзан зөв хариултыг сонгоно уу.

1. Адил хэмжээний (жин) элсэн чихэр ёотонгоос илүү хурдан уусна. 2. Адил хэмжээний (жин) ёотон мөсөн чихрээс илүү хурдан уусна. 3. Адил хэмжээний (жин) зөгийн бал мөсөн чихрээс илүү хурдан уусна. 4. Адил хэмжээний (жин) элсэн чихэр давснаас илүү хурдан уусна.

A. 1, 2, 3 B. 1, 2, 4 C. 1, 3, 4 D. 2, 3, 4 E. Бүгд зөв

10. Тээврийн хэрэгслийн бензиний шаталтаар үүссэн нүүрстөрөгчийн моноксидыг хоргүйжүүлэх урвал дараах тэгшитгэлээр явагдана.

2CO + O2 = 2CO2

Даалгавар: 89,6 л нүүрстөрөгчийн моноксидыг хоргүйжүүлэхэд шаардагдах хүчилтөрөгчийн эзэлхүүнийг тооцоолно уу.

A. 89,6 л B. 44,8 л C. 22,4 л D. 11,2 л E. 5,6 л

11. Хүчилтөрөгч ангижруулагчийн үүрэг гүйцэтгэж байгаа исэлдэн ангижрах урвалуудыг сонгоно уу.

I. 2F2 + 2H2O = 4HF + O2 II. 2Mg + O2 = 2MgO III. 2NO + O2 = 2NO2 IV. 2H2 + O2 =2H2O V. 2Au2O3 = 4Au + 3O2 VI. H2O2 + Cl2 = O2 + 2HCl

A B C D E II, III, IV I, II, V II, III, IV, VI I, III, V I, V, VI

12. Хүхрийн (S2-) ионы электрон байгууламжийн томъёог сонгоно уу.

A. … 3s23p4 B. … 3s23p6 C. … 3s2 D. … 3s23p2 E. … 3s23p3

13. Мөнгөний фосфат (Ag3PO4) –ын уусахын үржвэрийг давсны уусах чанар (S) –аар илэрхийлэн бичнэ үү.

A. УҮ = [Ag+]3[PO43-] = S4 B. УҮ = [Ag+]3[PO4

3-] = 3S4 C. УҮ = [Ag+]3[PO43-] = 9S4

D. УҮ = [Ag+]3[PO43-] = 27S4 E. УҮ = [Ag+]3[PO4

3-] = 4S4

14. Нүүрсустөрөгчдийн нэр ба тэдгээрийн ерөнхий томъёог харгалзуулна уу. Нүүрсустөрөгчдийн нэр Ерөнхий томъёо 1) C6H14 а. CnH2n-6 2) C6H6 b. CnH2n-4 3) C6H12 с. CnH2n-2 4) C4H6 d. CnH2n

e. CnH2n+2

A. 1a 2b 3c 4d B. 1e 2a 3d 4c C. 1b 2c 3a 4e D. 1a 2e 3d 4c E. 1e 2a 3c 4d


1


Санамж: Нэгдүгээр хэсэг нийт 70 оноотой бөгөөд 1-10 дүгээр даалгавар тус бүр 1 оноо, 11-40 дүгээр даалгавар тус бүр 2 оноо болно. Даалгавар бүрээс зөвхөн нэг хариултыг сонгоно уу.

1. Үелэх системийн II үеийн үндсэн төлөвтөө хослоогүй гурван электрон бүхий элементийг сонгоно уу.

A. B B. C C. N D. F E.O

2. Натрийн дигидрофосфат (NaH2PO4) –ын молекул дах фосфорын атомын валент ба исэлдлийн зэргийг сонгоно уу.

A. III, +3 B. V, +5 C. V, +3 D. II, +3 E. III, +5

3. Химийн нэгдлүүд ба тэдгээрийн ангиллын хамаарлыг сонгоно уу.

№ Бодисын томъёо Бодисын ангилал

1 CrO Q Хүчил 2 CrO3 R Комплекс давс 3 H3BO3 S Суурийн оксид 4 K3(Fe(CN)6) T Амфотер оксид W Хүчлийн оксид

A. 1S 2T 3W 4R B. 1S 2T 3Q 4R C. 1S 2W 3Q 4R D. 1T 2S 3Q 4W E. 1T 2S 3Q 4R

4. Хромат ион (CrO4

2-) –ыг таних чанарын урвалд дараах ионуудаас алийг нь ашигладаг вэ? A B C D E Li+ Na+ Ba2+ Ca2+ Sr2+

5. Дараах цахилгаан соронзон долгионуудаас аль нь хамгийн их энергитэй байх вэ?

A. Гамма цацраг B. Үзэгдэх гэрэл C. Нил улаан туяа D. Хэт ягаан туяа E. Рентген туяа

6. Өгөгдсөн нэгдлүүд ба тэдгээрийн талст оронт торын бүтцийг харгалзуулна уу.

1 C(алмаз), С(бал чулуу) x Ионы талст оронт тор 2 Fe, Cu y Металлын талст оронт тор 3 NaCl, KJ z Атомын талст оронт тор 4 H2O, C12H22O11 q Молекулын талст оронт тор

A. 1z 2x 3у4q B. 1q 2x 3y 4z C. 1z 2y 3x 4q D. 1y 2z 3x4q E. 1z 2у 3q 4x

7. Нүүрсус агуулаагүй хүнсний бүтээгдэхүүнийг сонгоно уу. A. Сүү B. Сахар С. Кофе D. Талх Е. Гурил

8. Органик урвалын тэгшитгэлээс гидротацийн урвалыг сонгоно уу. A. CH2 = CH2 + H2 → CH3-CH3 B. CH2 = CH2 + Br2 → CH2Br-CH2Br

C. CH2 = CH2 + HCl → CH2Cl-CH3 D. CH2 = CH2 + HOH → CH3-CH2OH E. nCH2 = CH2 → (-CH2-CH2-)n

313312


4

22. Цардуул иодтой харилцан үйлчлэлцэх урвалыг онолын хувьд тайлбарласан зөв мэдээллийг сонгоно уу.

1. Цардуулыг таних чанарын урвалд цардуул иодтой хөх өнгө үүсгэдэг. 2. Цардуулын уусмал дээр иодын уусмал дусаан халаахад хөх өнгө илүү тодордог. Энэ

нь дулаан шингээсний дүнд бүтээгдэхүүн бодис үүсэх чиглэлд урвал явагдаж байгааг харуулдаг.

3. Халаасан нэгдлээ мөстэй усанд барихад хөх өнгө бүдгэрч (өнгөгүй) байгаа нь дулаанаа алдсаны дүнд эх бодис үүсэх чиглэлд урвал явагдаж байгааг харуулдаг.

4. Халаасан нэгдлээ мөстэй усанд барихад хөх өнгө бүдгэрч (өнгөгүй) байгаа нь дулаан шингээсний дүнд эх бодис үүсэх чиглэлд урвал явагдаж байгааг харуулдаг.

A. 1, 2, 4 B. 1, 3, 4 C. 2, 3, 4 D. 1, 2, 3 E. Бүгд зөв

23. Дараах урвалын энергийн диаграммыг ашиглан урвалын идэвхижлийн энерги (Еид.)-г баримжаалан тоооцож олно уу.

A. Еид= 20 кЖ B. Еид= 50 кЖ C. Еид= 65 кЖ D. Еид= 35 кЖ Еид= 40 кЖ

24. Химийн судалгааны аргууд тэдгээрийн үндсэн зарчмыг сонгоно уу. 1) Хроматографийн арга a. Буцлах температурын ялгаа 2) Нэрэх арга b. Төвөөс зугтах хүч буюу нягтын зөрүү 3) Абсорбцийн арга c. Гадаргуу руу нэвчих шинж чанар 4) Центрфугдэх арга d. Бодисын шингээгдэх шинж 5) Шүүх арга e. Хатуу бодисын жижиг хэсгийн хэмжээ

A. 1a, 2b, 3e, 4d, 5c B. 1b, 2c, 3d, 4e, 5b C. 1d, 2a, 3c, 4b, 5e D. 1e, 2d, 3b, 4c, 5a E. 1c, 2a, 3d, 4b, 5e

25. Ацетилений гидрогенжих урвалын дулааны илрэлийг эх болон бүтээгдэхүүн бодисын

шатахын энтальпийн тоймлосон утгуудыг ашиглан тооцоолно уу. C2H2(хий) + 2Н2(хий) → C2H6(хий)

Бодис C2H2(хий) Н2(хий) C2H6(хий) ∆Ho

(шат.) (кЖ/моль) -1300 -300 -1600 A. -300 кЖ B. 300 кЖ C. 0 кЖ D.-1300 кЖ E. 1300 кЖ

26. Үйлдвэрт байшин зууханд хүдрээс төмрийг гарган авдаг. Үйлдвэрлэлийн процессын III шатанд төмрийн оксидыг ангижруулах процесс дараах урвалын тэгшитгэлээр явагдана.


3

15. Дараах давсуудын усан уусмалын электролизоор катод дээр үүсэх бүтээгдэхүүн бодисыг сонгоно уу. Давс: Бүтээгдэхүүн: 1) NaBr а. 2H+ + 2e → H2

o 2) AgNO3 b. 2Br - - 2e → Br2

o 3) CuCl2 с. Cu+ + 2e → Cuo

d. Na+ + 1e →мал Na0

е. Ag+ + 1e → Ag0 A. 1a 2e 3c B. 1a 2c 3e C. 1b 2e 3c D. 1b 2c 3e E. 1d 2e 3c

Дараах исэлдэн ангижрах урвалын тэгшитгэлийг ашиглан 16, 17-р даалгаврыг гүйцэтгэнэ үү.

KNO3 + KJ + H2SO4 → NO + … + K2SO4 + H2O

16. Цэгийн оронд тохирох бодисын томъёог сонгоно уу. A. HJ B. J2 C. NO2 D. SO2 E. KNO2

17. Исэлдүүлэгч ба ангижруулагчийн молийн тоог олно уу.

A B C D E 1, 3 3, 1 6, 2 2, 6 3, 6

18. рН = 12 бүхий калийн гидроксидийн уусмалын молийн концентрацийг бодож олно уу.

A. 10-11 М B. 10 М C. 1 М D. 10-2 М E. 10-7 М

19. Химийн судалгаагаар чанарын анализд анион, катионыг таньж илрүүлэхэд ашигладаг аргуудыг сонгоно уу.

1. Тунадасжуулах замаар 2. Дөлний өнгөөр 3. Үнэрт хий ялгаруулах урвалаар 4. Өнгөт урвалаар 5. Жингийн анализаар

A. 1, 2, 3, 4 B. 1, 2, 3, 5 C. 1, 2, 4, 5 D. 2, 3, 4, 5 E. Бүгд зөв

20. Дараах хувирлын дагуу явагдах урвалын тэгшитгэл дэх Х1, Х2, Х3 бодисуудын шинж төрхийг тодорхойлно уу.

CH3CHO 2H X1 2 4H SO конц X2HClX3

21. Нэгэн урвалын температурын коэффициент нь 2 бол 50оС-ийн температурт явагдаж байгаа

энэ урвалын хурдыг 64 дахин удаашруулахад температурыг хэдэн хэм хүртэл бууруулах хэрэгтэй вэ?

A B C D E O0C 1O0C 2O0C -2O0C -1O0C

A B C D E X1 CH3COOH CH3COOH C2H5OH C2H5OH CH3COOH

X2 C2H6 C2H4 C2H5Cl C2H4 CO2

X3 C2H5Cl C2H5Cl C2H4 C2H5Cl C2H5Cl

315314


6

3)2NO(хий) + O2(хий) = 2NO2(хий) 4) H2(ХИЙ) + 1/2O2(ХИЙ) = H2O(шин.) 5) 4NO2(хий) + 2H2O(шин.) + О2(хий) = 4HNO3(шин.)

A B C D E 1, 2, 3 2, 3, 4 2, 3, 5 1, 2, 5 2, 3

34. Дараах амин хүчлүүдээс:

- гетероцагирагт бүлэг агуулсан амин хүчил (a) - хүхэр агуулсан амин хүчил (b) - ароматик бүлэг агуулсан амин хүчил (c) тус бүр хэд байгааг тодорхойлж тэмдэглэнэ үү.

A. 3, 2, 1 B. 1, 2, 3 C. 1, 3, 2 D. 2, 2, 2 E. 2, 3, 1

35. Радикалын механизмаар явагдах урвалын энергийн (∆Но) –ийн утгыг ашиглан зөв хариуг сонгоно уу.

Cl• + Cl• → Cl2 ∆H = -243 кД/моль CH3• + Cl• → CH3Cl ∆H = -338 кД/моль CH3• + CH3• → C2H6 ∆H = -347 кД/моль

1) Хлорын чөлөөт радикал, метил чөлөөт радикал нь бүгд гомолитик тасралтын дүнд үүссэн.

2) Хлорын 2 чөлөөт радикалаас молекул үүсэх энергийн утга нь монохлорметаны үүсэх энергийн утгаас их байна.

3) Метилийн 2 чөлөөт радикалаас этан үүсэх энергийн утга нь монохлорметаны үүсэх энергийн утгаас бага байна

A. 1, 2 B. 2, 3 C.1, 2, 3 D. 1, 3 E. 1

36. Дараах давснуудын усан уусмалын гидролизийн дүнд үүссэн уусмалын орчин (хүчиллэг, шүлтлэг, саармаг) нь ижил байх хос бодисыг сонгоно уу.

A. LiNO3, AlCl3 B. AlCl3, CuSO4 C. Na2CO3, NH4Cl D. KNO3, CuBr2 E. NaCl, K2CO3

37. Ацетилен шатахдаа их хэмжээний дулаан ялгаруулдаг шинжийг нь ашиглан энэ урвалыг гагнуурт хэрэглэдэг. 4,48 л ацетиленийг шатаахад хэвийн нөхцөлд хичнээн эзэлхүүн хүчилтөрөгч зарцуулагдах вэ?

A. 4.48 л В. 2,24 л С. 11,2 л D. 112 л E. 8.96 л


5

FeO + CO = Fe + CO2

Мэдээлэлийг ашиглан 7,2 тонн төмрийн оксидоос хэдэн тонн төмөр гарган авч болох вэ? A. 56 т B. 112 т C. 5,6 т D. 11,2 т E. 224 т

27. CuSO4 –ийн уусмалын электролизоор уусмалд ямар нэгдэл үүсч, ямар орчинтой болохыг

тодорхойлно уу? A. H2O, pH < 7, саармаг B. H2SO4, pH 7, хүчиллэг C. H2O, pH = 7, саармаг D. H2SO4, pH 7, шүлтлэг E. H2SO4, pH = 7, саармаг

28. Хоолны давсны 5,85 г усан уусмалын электролизоор анод, катод дээр ялгарсан бодисуудын

эзэлхүүнийг тооцож олно уу. A B C D E Катод (-) H2, 1,12 л H2, 2,24 л H2, 1,12 л H2, 11,2 л Cl2, 2,24 л Анод (+) Cl2, 1,12 л Cl2, 2,24 л О2, 1,12 л О2, 11,2 л О2, 2,24 л

29. Органик нэгдлийн найрлаганд 52,17% нүүрстөрөгч, 13,08% устөрөгч, 34,78% хүчилтөрөгч агуулагддаг бөгөөд устөрөгчтэй харьцуулсан нягт нь 23 бол молекул томъёог олно уу.

A. C2H6 B. CH3O C. C2H4O D. C2H6O E. C2H2

30. Аммиакийн синтез (N2 + 3H2 ↔2NH3) -ийн урвалд орж буй бодисууд дараах [N2] = 2.5, [H2] = 2, [NH3] = 3 концентрацитай байхад тэнцвэр тогтжээ. Урвалын тэнцвэрийн тогтмол (Kc) –ыг бодож олно уу.

A B C D E 4.5 0.45 2.2 0.22 0.045

31. Агаар мандлын гол бүрэлдэхүүн хэсэг азот, хүчилтөрөгч, аргон, мөн нүүрстөрөгчийн моно оксид (CO), хлорт устөрөгч (HCl) зэрэг хийнүүд хүлэмжийн нөлөө үзүүлдэггүй шалтгааныг зөв тайлбарласан мэдээллийг сонгоно уу.

1) СО, HCl нь хэт ягаан туяаг шингээдэг боловч молекулууд нь агаар мандалд хурдан задардаг.

2) СО нь агаарын хүчилтөрөгч, озонтой нэгдэж нүүрстөрөгчийн диоксид үүсгэдэг. 3) N2, O2, Ar нь идэвхигүй учир хэт ягаан туяаны нөлөөнд автдаггүй.

A. 1, 2, 3 B. 1, 2 C. 1, 3 D. 2, 3 E. Зөвхөн 3

32. Өгөгдсөн хүчил тус бүрийн электролит диссоциацийн тогтмолын утгыг үндэслэн хүчиллэг шинж чанар буурах дарааллаар байрлуулсан эгнээг сонгоно уу. 1) K(HCN) = 5∙10-10 2) K(HClO) = 3∙10-8 3) K(HCOOH) = 2∙10-4 4) K(CH3COOH) = 2∙10-5

A. 1, 2, 3, 4 B. 4, 3, 2, 1 C. 3, 4, 2, 1 D. 4, 3, 1, 2 E. 2, 1, 3, 4

33. Орчин үед концентрац багатай (45-60%), өтгөн (96-99%) азотын хүчил үйлдвэрлэж байна. Азотын хүчлийн үйлдвэрлэлийн үе шатуудыг эрэмбэлнэ үү.

1) N2(хий) + O2(хий) = 2NO(хий) 2) 4NH3(хий) + 5O2(хий) = 4NO(хий) + 6H2O(хий)

317316


8

A. 1, 2, 3 B. 3, 2, 1 C. 2, 3, 1 D. 2, 1, 3 E. 3, 1, 2

Хоёрдугаар хэсэг. ОЛОН СОНГОЛТТОЙ БҮТЭЭХ ДААЛГАВАР

Санамж: Хоёрдугаар хэсгийн 1 дүгээр даалгавар 6 оноотой. 2, 3, 4 дүгээр даалгавар тус бүр 8 оноотой, нийт 30 оноотой.

2.1 Химийн бодисын хэрэглээ /6 оноо/

Амин дэм

Хүний биед зайлшгүй мөртлөө хязгаартай хэмжээгээр шаардагдаг, бие организм синтезлэх боломжгүй зайлшгүй гаднаас (хоол хүнс, нэмэлт бэлдмэл) авдаг органик нэгдлийг амин дэм буюу витамин гэнэ.

Даалгавар: Амин дэмийн биологийн үүргийг тодорхойлно уу. 1. Амин дэм А 4. Амин дэм Е 2. Амин дэм С 5. Амин дэм К 3. Амин дэм D

o Цусан дахь кальцийн хэмжээ, организм дах фосфорын хэмжээг зохицуулах үүрэгтэй амин дэм (a) –ийг сонгоно уу. /1 оноо/

o Арьсны коллаген, уургийн синтез ба дархлаа дэмждэг амин дэм (b) –ийг сонгоно уу. /1 оноо/ o Цусны бүлэгнэлт болон ясны бэхжилтэнд гол үүрэг гүйцэтгэдэг амин дэм (c) –ийг сонгоно уу. /1 оноо/ o Организмын өсөлт, дархлааны систем болон хараанд гол үүрэгтэй амин дэм (d) –ийг сонгоно уу.

/1 оноо/ o Организмд чөлөөт радикалын механизмаар явагддаг исэлдэх урвалыг зогсоох үйлчилгээтэй

амин дэм (e f) –ийг сонгоно уу. /1 оноо/ o Дээрх амин дэмүүдээс усанд уусдаг амин дэм (g) –ийг сонгоно уу. /1 оноо/ 2.2 Термодинамик /8оноо/ Санамж: 2.3 дугаар даалгаврыг гүйцэтгэхдээ тооцоолж гаргасан эцсийн үр дүнгээ бүхэл тоонд шилжүүлж хариултын хуудсанд бичнэ үү. Бутархай тоо гарсан тохиолдолд таслалын арын эхний тоо 5 ба түүнээс дээш байвал таслалын өмнөх тоог нэгээр нэмэгдүүлнэ. Жишээлбэл: 6,4 гарвал 6, харин 6,5 гэж гарвал 7 гэж бөглөнө. Азотын диоксидын димержих урвалын тэгшитгэлд харгалзах мэдээллийг ашиглан даалгаврыг гүйцэтгэнэ үү.

2NO2(хий) N2O4(хий)

Бодис H0үүс кЖ моль S0

үүс Ж К۰моль NO2(хий) 33.8 234 N2O4(хий) 9.66 304

Даалгавар:


7

38. Хатуулаг ихтэй усанд савангийн хөөсрөх, угаах чадвар сул байдгийн шалтгааныг харуулсан урвалын тэгшитгэлийг сонгоно уу. A. R-CH2OH + HO-SO2-OH → R-CH2-OSO2-OH + HOH B. CH3COO-C2H5 + HOH → CH3COOH + C2H5OH C. 2C17H35COOH + 2Na → 2C17H35COONa + H2 D. CH3COOC2H5 + NaOH → CH3COONa + C2H5OH E. 2C17H35COONa + Ca(HCO3)2 → (C17H35COO)2Ca↓ + 2NaHCO3

39. Холимгийг ялгах аргуудыг зургаар үзүүлэв. Тэдгээр аргын нэрсийг үсгэн тэмдэглэгээтэй

харгалзуулна уу. 1. Дахин талсжуулах арга 2.Шүүх арга 3. Нэрэх арга 4.Спектроскопийн арга 5. Центрифугдэх арга

P

N

M Q

L A. 1Q 2L 3M 4N 5P B. 1L 2Q 3N 4P 5M C. 1L 2Q 3N 4M 5P D. 1P 2Q 3L 4M 5N E. 1N 2L 3M 4P 5Q

40. Оросын эрдэмтэн С.В.Лебедев резины мономер болох бутадиен-1,3 буюу дивинилийг гарган авчээ. Даалгавар: Дивинилийн резин үйлдвэрлэлийн I, II, III үе шатны урвалын тэгшитгэлийг сонгоно уу.

1 nCH2 = CH – CH = CH2полимержих (- CH2 – CH = CH – CH2 - )n

2 (C6H10O5)n фермент nC6H12O6

исгэгч nC2H5OH 3 2CH3CH2OH → CH2 = CH – CH = CH2 + 2H2O +H2

319318


10

3. Z бодисын уусмалд агуулагдах зэсийн ионтой харилцан үйлчилж, хөх өнгийн тунадас үүсгэдэг бодисын дугаар (f) –ыг сонгоно уу. /1 оноо/

4. Z бодисын уусмалд агуулагдах зэсийн ионтой харилцан үйлчилж, хар өнгийн тунадас үүсгэдэг бодисын дугаар (g) –ыг сонгоно уу. /1 оноо/

5. W бодисын уусмалд агуулагдах зэсийн ионтой харилцан үйлчилж, улаан өнгийн тунадас үүсгэдэг бодисын дугаар (h) –ыг сонгоно уу. /1 оноо/

2.4 Химийн сорил туршилтын арга /8 оноо/ Дугаарласан 6 шилэн саванд гексен, этилформиат, ацетилен, цууны хүчил, этанол, фенолын уусмалууд өгөгджээ. Эдгээрийг ялган танихад бромын ус, идэмхий натрийн уусмал, металл натри, давсны хүчлийн уусмал, мөнгөний оксидын аммиакын уусмал өгөгджээ. Туршилтын үр дүнг хүснэгтээр үзүүллээ.

(+ урвалд орсон гэсэн тэмдэглэгээ)

Бодис 1 2 3 4 5 6 Металл натри ↑ ↑ ↑ Бромын ус + + + Мөнгөний оксид + Натрийн шүлт +

фенолфталейн → өнгөгөүй

+ +

Давсны хүчил + +

Даалгавар: 1- 6 дугаар бүхий шилэн саванд ямар бодис байсныг тодорхойлж, хариултын хуудсанд тэмдэглэнэ үү.

C6H12 (a) HCOOC2H5 (b) C2H2 (c) C6H5OH (d) C2H5OH (e) CH3COOH (f) 1 оноо 1 оноо 2 оноо 2 оноо 1 оноо 1 оноо


9

1. Урвалын тэгшитгэл болон стандарт өгөгдлүүдийг ашиглан энтальпийн (H0урв) утгыг (a b) олно

уу. /2 оноо/ 2. Урвалын тэгшитгэл болон стандарт өгөгдлүүдийг ашиглан энтропийн (S0

урв) утгыг (c d e) олно уу. /2 оноо/

3. Стандарт нөхцөл 25oC-д явагдах Гиббсийн энергийн (G) утгыг (f ) олно уу. /2 оноо/ 4. Гиббсийн энергийн утгаас дүгнэлт хийж энэ урвал өөрөө аяндаа явагдаж байвал (g=0), урвал

өөрөө аяндаа явагдахгүй байвал (g=1) гэж бөглөнө үү. /2 оноо/

2.3 Химийн нэгдэл, шинж чанар /8оноо/ Зэсийн нэгдлүүдийн хувирлыг харуулсан бүдүүвчтэй танилцана уу.

Хүснэгтэн мэдээлэлийг ашиглан даалгаврыг гүйцэтгээрэй.

1 2 3 4 5 6 7 8 CuCl CuCl2 K3[Cu(CN)2] CuCN C2H2+NH4OH NH4OH H2S NaOH

Даалгавар: 1. Бүдүүвчийг ажиглаад, хүснэгтэн мэдээллээс харгалзах бодисын томъёог сонгоно уу. /4 оноо/

Z бодисын дугаар – (a) R бодисын дугаар – (b) Q бодисын дугаар – (c) W бодисын дугаар – (d)

2. Z бодисын уусмалд агуулагдах зэсийн ионтой харилцан үйлчилж, цэнхэр өнгийн тунадас үүсгэдэг бодисын дугаар (e) –ыг сонгоно уу. /1 оноо/

321320 2


2CO + O2 = 2CO2

Даалгавар: 67,2 л нүүрстөрөгчийн моноксидыг хоргүйжүүлэхэд шаардагдах хүчилтөрөгчийн эзэлхүүнийг тооцоолно уу

A. 336 л B. 672 л C. 22,4 л D. 44,8 л E. 33,6 л

11. Хүчилтөрөгч исэлдүүлэгчийн үүрэг гүйцэтгэж байгаа исэлдэн ангижрах урвалуудыг сонгоно уу.

I. 2F2 + 2H2O = 4HF + O2 II. 2Mg + O2 = 2MgO III. 2NO + O2 = 2NO2 IV. 2H2 + O2 =2H2O V. 2Au2O3 = 4Au + 3O2 VI. H2O2 + Cl2 = O2 + 2HCl

A B C D E

I, V, VI II, III, IV II, III, VI V, VI II, III

12. Ca2+ ионы электрон байгууламжийн томъёог сонгоно уу. … 3s23p64s2 B. … 3s23p64s1 C. … 3s23p6 D. … 3s2 E. … 3s23p64s24p2

13. Мөнгөний сульфид (Ag2S) –ийн уусахын үржвэрийг давсны уусах чанар (S) –аар илэрхийлэн бичнэ үү.

A. УҮ = [Ag+]2[ S2-] = 16S3 B. УҮ = [Ag+]2[ S2-] = 4S3 C. УҮ = [Ag+]2[ S2-] = S3 D. УҮ = [Ag+]2[ S2-] = 8S3 E. УҮ = [Ag+]2[ S2-] = 2S3

14. Нүүрсустөрөгчдийн нэр ба тэдгээрийн ерөнхий томъёог харгалзуулна уу. Нүүрсустөрөгчдийн нэр Ерөнхий томъёо 1) C6H5-CH3 а. CnH2n+2 2) C6H14 b. CnH2n 3) C5H8 с. CnH2n-2 4) C4H8 d. CnH2n-4

e. CnH2n-6

A. 1e 2a 3b 4c B. 1a 2b 3c 4e C. 1e 2a 3c 4b D. 1b 2c 3e 4a E. 1a 2e 3c 4b

15. Дараах давсуудын усан уусмалын электролизоор катод дээр үүсэх бүтээгдэхүүн бодисыг сонгоно уу.

Давс: Бүтээгдэхүүн: 1) K2S а. 2H+ + 2e → H2

o 2) CuBr2 b. K+ + 1e → K0 3) AgNO3 с. Cu+ + 2e → Cuo

d. Ag+ + 1e → Ag0 e. 2Br- - 2e → Br2

o

A. 1a 2c 3d B. 1b 2c 3d C. 1a 2e 3d D. 1a 2c 3b E. 1b 2e 3d

Дараах исэлдэн ангижрах урвалын тэгшитгэлийг ашиглан 16, 17-р даалгаврыг гүйцэтгэнэ үү. MnO2 + KBr + H2SO4 → MnSO4 + … + K2SO4 + H2O

16. Цэгийн оронд тохирох бодисын томъёог сонгоно уу. A. KBr B. MnBr2 C. HBr D. Br2 E. O2

17. Исэлдүүлэгч ба ангижруулагчийн молийн тоог олно уу. A B C D E

1, 2 2, 1 2, 2 1, 1 1, 3

18. pH=9 бүхий калийн гидроксидийн уусмалын молийн концентрацийг бодож олно уу.

A. 10-4 M B. 10-5 M C. 10-6 M D. 10-8 M E. 10

1



1. Үелэх системийн III үеийн үндсэн төлөвтөө хослоогүй гурван электрон бүхий элементийг сонгоно уу.

A. Na B. Mg C. Al D. Si E.P

2. Калийн бихромат (К2Cr2O7) дах хромын исэлдлийн зэрэг ба валент чанарыг сонгоно уу. A. +6, III B. +6, VI C. +3, VI D. +2, VI E. +3, III

3. Химийн нэгдлүүд ба түүний ангиллын хоорондох хамаарлыг сонгоно уу.

№ Бодисын томъёо Бодисын ангилал

1 CsOH Q Хүчил 2 MnO R Шүлт 3 Cr2O3 S Суурийн оксид 4 K4(Fe(CN)6) T Амфотер оксид Y Комплекс давс

A. 1R 2T 3S 4Y B. 1Q 2R 3S 4T C. 1Q 2S 3T 4Y D. 1R 2T 3S 4Q E. 1R 2S 3T 4Y

4. Фосфат ион (РO4

3-) –ыг таних чанарын урвалд дараах ионуудаас алийг нь ашигладаг вэ?. A B C D E NH4

+ Li+ Ag+ Na+ K+

5. Цахилгаан соронзон долгионы урт ихсэхийн хирээр давтамж ……, харин, энерги …………

A. Өсдөг, өсдөг B. Буурдаг, өсдөг C. Өсдөг, буурдаг D. Буурдаг, буурдаг E. Өснө, өөрчлөгдөхгүй

6. Өгөгдсөн нэгдлүүд ба тэдгээрийн талст оронт торын бүтцийг харгалзуулна уу. 1 C(алмаз), С(бал чулуу) x Ионы талст оронт тор 2 Fe, Cu y Металлын талст оронт тор 3 NaCl, KJ z Атомын талст оронт тор 4 H2O, C12H22O11 q Молекулын талст оронт тор

A. 1z 2y 3x 4q B. 1z 2x 3y 4q C. 1q 2x 3y 4z D. 1y 2x 3z 4q E. 1z 2y 3q 4x

7. Төмрөөр баялаг хүнсний бүтээгдэхүүнийг сонгоно уу.

A. Байцаа, лууван B. Усан үзэм, алим С. Сүү, өндөг D. Элсэн чихэр, цагаан будаа Е. Төмс, лууван

8. Органик урвалын тэгшитгэлээс гидрогенжих урвалыг сонгоно уу.

A. CH2 = CH2 + H2 → CH3-CH3 B. CH2 = CH2 + Br2 → CH2Br-CH2Br B. CH2 = CH2 + HCl → CH2Cl-CH3 D. CH2 = CH2 + HOH → CH3-CH2OH E. n CH2 = CH2 → (-CH2-CH2-)n

9. Бодисын уусах чанар нь жижиглэлтийн хэмжээ, гадаргуугийн гадаад шинж чанар, гидрофиль

шинж чанар, оронт торын бүтцээс хамаардаг онцлогийг харгалзан зөв хариултыг сонгоно уу. 1. Адил хэмжээний (жин) элсэн чихэр ёотонгоос илүү хурдан уусна. 2. Адил хэмжээний (жин) ёотон мөсөн чихрээс илүү хурдан уусна. 3. Адил хэмжээний (жин) зөгийн бал мөсөн чихрээс илүү хурдан уусна. 4. Адил хэмжээний (жин) элсэн чихэр давснаас илүү хурдан уусна.

A. 1, 2, 4 B. 1, 3, 4 C. 2, 3, 4 D. Бүгд зөв E. 1, 2, 3

323322 4

2) Нэрэх арга b. Төвөөс зугтах хүч буюу нягтын зөрүү 3) Абсорбцийн арга c. Гадаргуу руу нэвчих шинж чанар 4) Центрфугдэх арга d. Бодисын шингээгдэх шинж 5) Шүүх арга e. Хатуу бодисын жижиг хэсгийн хэмжээ

A. 1a, 2b, 3e, 4d, 5c B. 1b, 2c, 3d, 4e, 5b C. 1c, 2a, 3d, 4b, 5e D. 1d, 2a, 3c, 4b, 5e E. 1c, 2e, 3a, 4a, 5d

25. Пропаны дегидрогенжих урвалын дулааны илрэлийг эх болон бүтээгдэхүүн бодисын шатахын энтальпийн тоймлосон утгуудыг ашиглан тооцоолно уу

C3H8(хий) →Н2(хий) + C3H6(хий) Бодис C3H8(хий) Н2(хий) C3H6(хий)

∆Ho(шат.) (кЖ/моль) -2200 -300 -2100

A. 400 кЖ B. -400 кЖ C. 200 кЖ D. -200 кЖ E. 100 Кж

26. Үйлдвэрт байшин зууханд хүдрээс төмрийг гарган авдаг. Үйлдвэрлэлийн процессын III шатанд төмрийн оксидыг ангижруулах процесс дараах урвалын тэгшитгэлээр явагдана.

FeO + CO = Fe + CO2

Мэдээлэлийг ашиглан 14,4 тонн төмрийн оксидоос хэдэн тонн төмөр гарган авч болох вэ? A. 11,2 т B. 12,2 т C. 56 т D. 128 т E. 100 т

27. CuSO4 –ийн уусмалын электролизоор уусмалд ямар нэгдэл үүсч, ямар орчинтой болохыг

тодорхойлно уу? A. H2O, pH > 7, саармаг B. H2SO4, pH = 7, саармаг B. C. H2O, pH = 7, саармаг D. H2SO4, pH 7, шүлтлэг E. H2SO4, pH 7, хүчиллэг

28. Хоолны давсны 5,85 г усан уусмалын электролизийн дүнд үүссэн натрийн гидроксидийн массыг олно уу.

A B C D E

16 г 8 г 4 г 2 г 1 г

29. Органик нэгдлийн найрлаганд 64.6% нүүрстөрөгч, 13.51% устөрөгч, 21.65% хүчилтөрөгч

агуулагддаг бөгөөд устөрөгчтэй харьцуулсан нягт нь 37 бол молекул томъёог олно уу. A. C2H5O B. C4H10O C. C4H10 D. C2H4 E. C3H8O

30. Аммиакийн синтез (N2 + 3H2 ↔2NH3) -ийн урвалд орж буй бодисууд дараах [N2] = 2.5,

[H2] = 2, [NH3] = 4 концентрацитай байхад тэнцвэр тогтжээ. Урвалын тэнцвэрийн тогтмол (Kc) –ыг бодож олно уу.

A B C D E

12.5 1.25 0.08 0.8 0.125

31. Агаар мандлын гол бүрэлдэхүүн хэсэг азот, хүчилтөрөгч, аргон, мөн нүүрстөрөгчийн монооксид (CO), хлорт устөрөгч (HCl) зэрэг хийнүүд хүлэмжийн нөлөө үзүүлдэггүй шалтгааныг зөв тайлбарласан мэдээллийг сонгоно уу.



A. Зөвхөн 3 B. 2, 3 C. 1, 2, 3 D. 1, 3 E. 1, 2 32. Өгөгдсөн хүчил тус бүрийн электролитийн диссоциацийн тогтмолын утгыг үндэслэн хүчиллэг

шинж чанар өсөх дарааллаар байрлуулсан эгнээг сонгоно уу. 1) K(HCN) = 5∙10-10 2) K(HClO) = 3∙10-8 3) K(HCOOH) = 2∙10-4 4) K(CH3COOH) = 2∙10-5

A. 1, 2, 3, 4 B. 2, 1, 3, 4 C. 1, 3, 2, 4 D. 1, 2, 4, 3 E. 1, 4, 2, 3

3

19. Химийн судалгаагаар чанарын анализд анион, катионыг таньж илрүүлэхэд ашигладаг

аргуудыг сонгоно уу. 1. Тунадасжуулах замаар 2. Дөлний өнгөөр 3.Үнэрт хий

ялгаруулах урвалаар 4. Өнгөт урвалаар 5. Жингийн анализаар A. 1, 2, 3, 5 B. 1, 2, 4, 5 C. 2, 3, 4, 5 D. 1, 2, 3, 4 E. Бүгд зөв


CH3CHO 2H X1 2 4H SO конц X2HJX3

A B C D E

X1 C2H5OH CH3COOH C2H5OH CH3COOH C2H5OH

X2 C2H4 CО2 C2H5J C2H4 C2H6

X3 C2H5J C2H5J C2H4 C2H5J C2H5J

21. Нэгэн урвалын температурын коэффициент нь 3 бол 50оС-ийн температурт явагдаж байгаа

энэ урвалын хурдыг 27 дахин удаашруулахад температурыг хэдэн хэм хүртэл бууруулах хэрэгтэй вэ?

A B C D E

O0C 1O0C 2O0C -2O0C -1O0C






A. 1, 2, 3 B. 1, 2, 4 C. 1, 3, 4 D. 2, 3, 4 E. Бүгд зөв 23. Дараах урвалын энергийн диаграммыг ашиглан урвалын идэвхижлийн энерги (Еид.)-г

баримжаалан тоооцож олно уу.

A. Еид= 35 кЖ B. Еид= 80 кЖ C. Еид= 50 кЖ D. Еид= 85 кЖ E. Еид= 65 кЖ

24. Өгөгдсөн судалгааны аргуудын нэрийг үндсэн зарчимтай нь харгалзуулна уу 1) Хроматографийн арга a. Буцлах температурын ялгаа

325324 6

D. 2C17H35COOH + 2Na → 2C17H35COONa + H2 E. CH3COOC2H5 + NaOH → CH3COONa + C2H5OH

39. Холимгийг ялгах аргуудыг зургаар үзүүлэв. Тэдгээр аргын нэрсийг үсгэн тэмдэглэгээтэй харгалзуулна уу.

1. Дахин талсжуулах арга 2. Шүүх арга 3. Нэрэх арга 4.Спектроскопийн арга 5. Центрифугдэх арга

P

N

M Q

L

A. 1L 2Q 3N 4P 5M В. 1Q 2L 3M 4N 5P C. 1L 2Q 3P 4A 5M D. 1P 2Q 3L 4M 5N E. 1N 2L 3M 4P 5Q

40. Оросын эрдэмтэн С.В.Лебедев резины мономер болох бутадиен-1,3 буюу дивинилийг гарган авчээ. Даалгавар: Дивинилийн резин үйлдвэрлэлийн I, II, III үе шатны урвалын тэгшитгэлийг сонгоно уу.


2 (C6H10O5)n фермент nC6H12O6 исгэгч nC2H5OH

3 2CH3CH2OH → CH2 = CH – CH = CH2 + 2H2O +H2

A. 1, 2, 3 B. 2, 3, 1 C. 3, 2, 1 D. 2, 1, 3 E. 3, 1, 2

5

33. Орчин үед концентрац багатай (45-60%), өтгөн (96-99%) азотын хүчил үйлдвэрлэж байна. Азотын хүчлийн үйлдвэрлэлийн үе шатуудыг эрэмбэлнэ үү.

1) N2(хий) + O2(хий) = 2NO(хий) 2) 4NH3(хий) + 5O2(хий) = 4NO(хий) + 6H2O(хий) 3)2NO(хий) + O2(хий) = 2NO2(хий) 4) H2(ХИЙ) + 1/2O2(ХИЙ) = H2O(шин.)

5) 4NO2(хий) + 2H2O(шин.) + О2(хий) = 4HNO3(шин.)

A B C D E

1, 2, 3 2, 3, 5 1, 2, 5 3, 4 2, 3


- Гетероцагирагт бүлэг агуулсан амин хүчил (a) - хүхэр агуулсан амин хүчил (b) - ароматик бүлэг агуулсан амин хүчил (c) тус бүр хэд байгааг тодорхойлж тэмдэглэнэ үү.

A. 3, 2, 1 B. 2, 2, 2 C. 1, 3, 2 D. 1, 2, 3 E. 2, 3, 1

35. Радикалын механизмаар явагдах урвалын энергийн (∆Но) –ийн утгыг ашиглан зөв хариуг

сонгоно уу. Cl• + Cl• → Cl2 ∆H = -243 кД/моль CH3• + Cl• → CH3Cl ∆H = -338 кД/моль CH3• + CH3• → C2H6 ∆H = -347 кД/моль



3) Метилийн 2 чөлөөт радикалаас этан үүсэх энергийн утга нь монохлорметаны үүсэх энергийн утгаас бага байна A. 1, 2 B. 2, 3 C.1, 2, 3 D. 1, 3 E. 1

36. Дараах давснуудын усан уусмалын гидролизийн дүнд уусмалын орчин (хүчиллэг, шүлтлэг, саармаг) нь ижил байх хос бодисыг сонгоно уу.

A. K2CO3, Na2S B. NaCl, CuCl2 C. BaCO3, Fe(SO4)3 D. KNO3, CuBr2 E. LiNO3, Cr(SO4)3

37. Ацетилен шатахдаа их хэмжээний дулаан ялгаруулдаг шинжийг нь ашиглан энэ урвалыг гагнуурт хэрэглэдэг. 11,2 л ацетиленийг шатаахад хэвийн нөхцөлд хичнээн эзэлхүүн нүүрсхүчлийн хий үүсэх вэ? A. 11, 2л В. 2,24 л С. 112 л D. 22,4 л E. 8,96 л

38. Хатуулаг ихтэй усанд савангийн хөөсрөх, угаах чадвар сул байдгийн шалтгааныг харуулсан урвалын тэгшитгэлийг сонгоно уу. A. 2C17H35COONa + Ca(HCO3)2 → (C17H35COO)2Ca↓ + 2NaHCO3 B. R-CH2OH + HO-SO2-OH → R-CH2-OSO2-OH + HOH C. CH3COO-C2H5 + HOH → CH3COOH + C2H5OH

327326 8

2.3 Химийн нэгдэл, шинж чанар /8 оноо/ Зэсийн нэгдлүүдийн хувирлыг харуулсан бүдүүвчтэй танилцана уу.

Хүснэгтэн мэдээлэлийг ашиглан даалгаврыг гүйцэтгээрэй. 1 2 3 4 5 6 7 8

CuCl CuCl2 K3[Cu(CN)2] CuCN NaOH NH4OH C2H2 + NH4OH

H2S

Даалгавар: 1. Бүдүүвчийг сайтар ажиглаад, хүснэгтэн мэдээлэлээс харгалзах бодисын томъёог сонгоно уу.

/4 оноо/ Z бодисын дугаар – (a) R бодисын дугаар – (b) Q бодисын дугаар – (c) W бодисын дугаар – (d)





2.4 Химийн сорил туршилтын арга /8оноо/

Дугаарласан 6 шилэн саванд гексен, этилформиат, ацетилен, цууны хүчил, этанол, фенолын уусмалууд өгөгджээ. Эдгээрийг ялган танихад бромын ус, идэмхий натрийн уусмал, металл натри, давсны хүчлийн уусмал, мөнгөний оксидын аммиакын уусмал өгөгджээ. Туршилтын үр дүнг хүснэгтээр үзүүллээ.

(+ урвалд орсон гэсэн тэмдэглэгээ) Бодис 1 2 3 4 5 6 Металл натри ↑ ↑ ↑ Бромын ус + + + Мөнгөний оксид +

7

ХОЁРДУГААР ХЭСЭГ. ОЛОН СОНГОЛТТОЙ БҮТЭЭХ ДААЛГАВАР



Амин дэм


Даалгавар: Амин дэмийн биологийн үүргийг тодорхойлно уу. 1. Амин дэм А 2. Амин дэм В 3. Амин дэм D 4. Амин дэм Е 5. Амин дэм К

o Организмын бодисын солилцооны урвалын коэнзим болдог амин дэм (a) –ийг сонгоно уу. /1 оноо/

o Цусан дахь кальцийн хэмжээ, организм дах фосфорын хэмжээг зохицуулах үүрэгтэй амин дэм (b) –ийг сонгоно уу. /1 оноо/

o Цусны бүлэгнэлт, ясны бэхжилтэнд гол үүрэг гүйцэтгэдэг амин дэм (c) –ийг сонгоно уу. /1 оноо/

o Организмын өсөлт, дархлааны систем болон хараанд гол үүрэгтэй амин дэм (d) –ийг сонгоно уу. /1 оноо/

o Организмд чөлөөт радикалын механизмаар явагддаг исэлдэх урвалыг зогсоох үйлчилгээтэй амин дэм (e ) –ийг сонгоно уу. /1 оноо/

o Усанд уусдаг амин дэм (f) –ийг сонгоно уу. /1 оноо/

2.2 Термодинамик /8 оноо/ Санамж: 2.3 дугаар даалгаврыг гүйцэтгэхдээ тооцоолж гаргасан эцсийн үр дүнгээ бүхэл тоонд шилжүүлж хариултын хуудсанд бичнэ үү. Бутархай тоо гарсан тохиолдолд таслалын арын эхний тоо 5 ба түүнээс дээш байвал таслалын өмнөх тоог нэгээр нэмэгдүүлнэ. Жишээлбэл: 6,4 гарвал 6, харин 6,5 гэж гарвал 7 гэж бөглөнө. Азотын диоксидын димержих урвалын тэгшитгэлд харгалзах мэдээллийг ашиглан даалгаврыг гүйцэтгэнэ үү.



үүс ЖK۰ моль NO2(хий) 33.8 234 N2O4(хий) 9.66 304

Даалгавар: 1. Урвалын тэгшитгэл болон стандарт өгөгдлүүдийг ашиглан энтальпийн (H0

урв) утгыг (a b) олно уу. /2 оноо/

2. Урвалын тэгшитгэл болон стандарт өгөгдлүүдийг ашиглан энтропийн (S0урв) утгыг (c d e) олно

уу. /2 оноо/ 3. ОoC-д явагдах Гиббсийн энергийн (G) утгыг (f g) олно уу. /2 оноо/ 4. Гиббсийн энергийн утгаас дүгнэлт хийж энэ урвал өөрөө аяндаа явагдаж байвал (h=0), урвал

өөрөө аяндаа явагдахгүй байвал (h=1) гэж бөглөнө үү. /2 оноо/

329328

Химийн хичээлийн шалгалтын даалгавар Хувилбар C

1



1. Үелэх системийн III үеийн үндсэн төлөвтөө хослоогүй нэг электрон бүхий элементийг сонгоно

уу. A. Mg B. Ar C. Si D. P E.Cl

2. HNO3, NO, N2O3, N2H4 нэгдлүүд дэх азотын валент чанарыг зөв тодорхойлсон эгнээг сонгоно уу.

A. V, II, III, III B. V, II, III, II C. III, IV, III, IV D. IV, II, III, II E. V, II, III, I

3. Химийн нэгдлүүд ба түүний ангиллын хоорондох хамаарлыг сонгоно уу. № Бодисын нэр Бодисын ангилал

1 NO Q Хүчлийн оксид

2 CaO R Суурийн оксид

3 SO3 S Давс үүсгэдэггүй оксид

4 Al2O3 T Амфотер оксид

Y Амфотер гидроксид

A. 1Q 2R 3S 4T B. 1Q 2R 3T 4Y C. 1S 2R 3Q 4T D.1R 2S 3Q 4T E. 1S 2R 3T 4Q

4. Төмрийн ион (Fe3+) –ыг таних чанарын урвалд дараах ионуудаас алийг нь ашигладаг вэ?. A B C D E

J- CNS- Br- Cl- S2-

5. Ямар өнгийн дөл хамгийн өндөр температуртай байх вэ? A. Ягаан B. Улаан C. Хөх D. Шар E. Ногоон


1 C(алмаз), С(бал чулуу) x Ионы талст оронт тор 2 Fe, Al y Металлын талст оронт тор 3 NaCl, KJ z Атомын талст оронт тор 4 H2O, C12H22O11 q Молекулын талст оронт тор

A. 1z 2x 3y 4q B. 1q 2x 3y 4z C. 1q 2y 3z 4x D. 1z 2y 3x 4q E. 1z 2y 3q 4x

7. Нүүрсус агуулаагүй хүнсний бүтээгдэхүүнийг сонгоно уу.

A. Сүү B. Сахар С. Гурил D. Талх Е. Кофе

8. Органик урвалын тэгшитгэлээс гидрогалогенжих урвалыг сонгоно уу.

A. CH2 = CH2 + H2 → CH3-CH3 B. CH2 = CH2 + Br2 → CH2Br-CH2Br C.CH2 = CH2 + HCl → CH2Cl-CH3 D. CH2 = CH2 + HOH → CH3-CH2OH D. CH2 = CH2 → (-CH2-CH2-)n

9. Бодисын уусах чанар нь жижиглэлтийн хэмжээ, гадаргуугийн гадаад шинж чанар, гидрофиль шинж чанар, оронт торын бүтцээс хамаардаг онцлогийг харгалзан зөв хариултыг сонгоно уу.

9

Натрийн шүлт + фенолфталейн

→ өнгөгөүй

+ +

Давсны хүчил + + Даалгавар: 1- 6 дугаар бүхий шилэн саванд ямар бодис байсныг тодорхойлж, хариултын хуудсанд тэмдэглэнэ үү. C6H12 (a) HCOOC2H5 (b) C2H2 (c) C6H5OH (d) C2H5OH (e) CH3COOH (f)

1 оноо 1 оноо 2 оноо 2 оноо 1 оноо 1 оноо

331330


3

NH3 + KMnO4 + KOH → K2MnO4 + …. + H2O

16. Цэгийн оронд тохирох бодисын томъёог сонгоно уу. A. NH3 B. NO C. N2 D. Mn(OH)2 E. NO2


A B C D E

3, 1 1, 3 3, 6 2, 6 6, 2


A. 10-4 M B. 10-5 M C. 10-6 M D. 10-3 M E. 10-2 M


1. Тунадасжуулах замаар 2. Дөлний өнгөөр 3. Үнэрт хий ялгаруулах урвалаар 4. Өнгөт урвалаар 5. Жингийн анализаар

A. 1, 2, 3, 5 B. 1, 2, 4, 5 C. 1, 2, 3, 4 D. 2, 3, 4, 5 E. Бүгд зөв


CH3CHO 1X C2H5OH 2X C2H4 3X C2H5Cl A B C D E

X1 H2 O2 H2 H2 O2

X2 H2SO4 H2SO4 NaOH H2SO4 H2SO4

X3 HCl HCl HCl NaCl NaCl

21. Нэгэн урвалын температурын коэффициент нь 2 бол 50оС-ийн температурт явагдаж

байгаа энэ урвалын хурдыг 32 дахин удаашруулахад температурыг хэдэн хэм хүртэл бууруулах хэрэгтэй вэ?

A B C D E

O0C 1O0C 2O0C -2O0C -1O0C






A. 1, 2, 4 B. 1, 3, 4 C. 1, 2, 3 D. 2, 3, 4 E. Бүгд зөв

23. Дараах урвалын энергийн диаграмм ашиглан урвалын идэвхижлийн энерги (Еид.)-г баримжаалан тоооцож олно уу.


2

1. Адил хэмжээний (жин) элсэн чихэр ёотонгоос илүү хурдан уусна. 2. Адил хэмжээний (жин) ёотон мөсөн чихрээс илүү хурдан уусна. 3. Адил хэмжээний (жин) зөгийн бал мөсөн чихрээс илүү хурдан уусна. 4. Адил хэмжээний (жин) элсэн чихэр давснаас илүү хурдан уусна.

A. 1, 2, 4 B. 1, 3, 4 C. 2, 3, 4 D. 1, 2, 3 E. Бүгд зөв


2CO + O2 = 2CO2

Даалгавар: 89,6 л нүүрстөрөгчийн моноксидыг хоргүйжүүлэхэд шаардагдах хүчилтөрөгчийн эзэлхүүнийг тооцоолно уу.

A. 89,6 л B. 44,8 л C. 22,4 л D. 11,2 л E. 5,6 л

11. Хүчилтөрөгч ангижруулагчийн үүрэг гүйцэтгэж байгаа исэлдэн ангижрах урвалуудыг сонгоно уу.

I. 2KClO3 ot 2KCl + 3O2 II. 2Mg + O2 = 2MgO III. 2F2 + 2H2O = 4HF + O2

IV. 2NO + O2 = 2NO2 V. H2O2 + Cl2 = O2 + 2HCl VI. 2H2 + O2 =2H2O A B C D E

I, III, VI II, IV, VI I, III, V II, III, V I, II, III

12. Калийн ионы (K+) электрон байгууламжийн томъёог сонгоно уу.

A… 3s23p64s1 B. … 3s23p6 C. … 3s23p64s2 D. … 3s23p5 E. … 3s23p4

13. Мөнгөний хромат (Ag2CrO4) –ын уусахын үржвэрийг давсны уусах чанар (S) –аар илэрхийлэн бичнэ үү.

A. УҮ = [Ag+]2[ CrO42-] = 16S3

B. УҮ = [Ag+]2[ CrO42-] = 4S3

C.УҮ = [Ag+]2[ CrO42-] = 2S3 D. УҮ = [Ag+]2[ CrO4

2-] = S3 E. УҮ = [Ag+]2[ CrO4

2-] = 8S3

14. Нүүрсустөрөгчдийн нэр ба тэдгээрийн ерөнхий томъёог харгалзуулна уу.

Нүүрсустөрөгчдийн нэр Ерөнхий томъёо 1) C4H6 а. CnH2n+2 2) C6H14 b. CnH2n 3) C5H10 с. CnH2n-2 4) C6H6 d. CnH2n-4

e. CnH2n-6

A. 1c 2a 3b 4e B. 1a 2b 3c 4e C. 1c 2a 3e 4b D. 1a 2b 3c 4d E. 1a 2b 3d 4c

15. Дараах давсуудын усан уусмалын электролизоор катод дээр үүсэх бүтээгдэхүүн бодисыг сонгоно уу.

Давс: Бүтээгдэхүүн: 1) CuBr2 а. 2H+ + 2e → H2

O 2) AgNO3 b.2Cl- - 2e → Cl20 3) NaCl с. Cu2+ + 2e → CuO

d. Ag+ + 1e → AgO е. 2Br - - 2e → Br2

O f. Na+ + 1e → NaO

A. 1е 2d 3a B. 1e 2d 3b C. 1c 2d 3f D. 1c 2d 3a E. 1e 2d 3f

Дараах исэлдэн ангижрах урвалын хувьд 16, 17-р даалгаврыг гүйцэтгэнэ үү.

333332


5

29. Органик нэгдлийн найрлаганд 48,6% нүүрстөрөгч, 8,1% устөрөгч, 43,3% хүчилтөрөгч агуулагддаг бөгөөд устөрөгчтэй харьцуулсан нягт нь 29 бол уг нэгдлийн молекул дах элементүүдийн бүх атомын молийн тоог олно уу. A. 7 B. 9 C. 5 D. 11 E. 8

30. Аммиакийн синтез (N2 + 3H2 ↔2NH3) -ийн урвалд орж буй бодисууд дараах [N2] = 1.5, [H2] = 2, [NH3] = 3 концентрацитай байхад тэнцвэр тогтжээ. Урвалын тэнцвэрийн тогтмол (Kc) -ыг бодож олно уу.

A B C D E

13.3 1.33 7.5 0.075 0.75

31. Агаар мандлын гол бүрэлдэхүүн хэсэг азот, хүчилтөрөгч, аргон, мөн нүүрстөрөгчийн моноксид (CO), хлортустөрөгч (HCl) зэрэг хийнүүд хүлэмжийн нөлөө үзүүлдэггүй шалтгааныг зөв тайлбарласан мэдээллийг сонгоно уу.

1) СО, HCl нь хэт ягаан туяаг шингээдэг боловч молекулууд нь агаар мандалд хурдан задардаг

2) СО нь агаарын хүчилтөрөгч, озонтой нэгдэж нүүрстөрөгчийн диоксид үүсгэдэг 3) N2, O2, Ar нь идэвхигүй учир хэт ягаан туяаны нөлөөнд автдаггүй

A. 1, 2 B. 2, 3 C. 1, 2, 3 D.1, 3 E. Зөвхөн 3

32. Өгөгдсөн хүчил тус бүрийн электролитийн диссоциацийн тогтмолын утгыг үндэслэн хүчиллэг шинж чанар өсөх дараалалаар байрлуулсан эгнээг сонгоно уу. 1) K(H2CO3) = 1.7∙10-5 2) K(HCN) = 5∙10-10 3) K(HClO) = 3∙10-8 4) K(H2SO3) = 1.5∙10-2

A. 3, 2, 1, 4 B. 2, 3, 1, 4 C. 3, 4, 2, 1 D. 4, 3, 2, 1 E. 1, 2, 3, 4 33. Орчин үед концентрац багатай (45-60%), өтгөн (96-99%) азотын хүчил үйлдвэрлэж байна.

Азотын хүчлийн үйлдвэрлэлийн үе шатуудыг эрэмбэлнэ үү. 1) N2(хий) + O2(хий) = 2NO(хий) 2) 4NH3(хий) + 5O2(хий) = 4NO(хий) + 6H2O(хий) 3)2NO(хий) + O2(хий) = 2NO2(хий) 4) H2(ХИЙ) + 1/2O2(ХИЙ) = H2O(шин.)

5) 4NO2(хий) + 2H2O(шин.) + О2(хий) = 4HNO3(шин.) A B C D E

1, 2, 3 2, 3, 4 2, 3, 5 1, 2, 5 2, 3




4

A. Еид= 35 кЖ B. Еид= 50 кЖ C. Еид= 80 кЖ D. Еид= 115 кЖ E. Еид= 85 кЖ

24. Өгөгдсөн судалгааны аргуудын нэрийг үндсэн зарчимтай нь харгалзуулна уу. 1) Хроматографийн арга a. Буцлах температурын ялгаа 2) Нэрэх арга b. Төвөөс зугтах хүч буюу нягтын зөрүү 3) Абсорбцийн арга c. Гадаргуу руу нэвчих шинж чанар 4) Центрфугдэх арга d. Бодисын шингээгдэх шинж 5) Шүүх арга e. Хатуу бодисын жижиг хэсгийн хэмжээ

A. 1c, 2a, 3d, 4b, 5e B. 1b, 2c, 3d, 4e, 5b C. 1e, 2d, 3b, 4c, 5a D. 1c, 2e, 3a, 4a, 5d E. 1d, 2a, 3c, 4b, 5e

25. Бензолын гидрогенжих урвалын дулааны илрэлийг эх болон бүтээгдэхүүн бодисын шатахын энтальпийн тоймлосон утгуудыг ашиглан тооцоолно уу.

C6H6(шин) + 3Н2(хий) → C6H12(шин) A.

300 кЖ B. 600 кЖ C. -300 кЖ D. -600 кЖ E. 900 кЖ 26. Үйлдвэрт байшин зууханд хүдрээс төмрийг гарган авдаг. Үйлдвэрлэлийн процессын III

шатанд төмрийн оксидыг ангижруулах процесс дараах урвалын тэгшитгэлээр явагдана. FeO + CO = Fe + CO2

Мэдээлэлийг ашиглан 14,4 тонн төмрийн оксидоос хэдэн тонн төмөр гарган авч болох вэ? A. 12,2 т B. 11,2 т C. 56 т D. 12,8 т E. 100 т

27. CuSO4 –ийн уусмалын электролизоор уусмалд ямар нэгдэл үүсч, ямар орчинтой болохыг тодорхойлно уу. A. H2SO4, pH 7, хүчиллэг B. H2O, pH = 7, саармаг

C. H2O, pH < 7, саармаг D.H2SO4, pH 7, шүлтлэг E. H2SO4, pH = 7, саармаг

28. Калийн хлоридын 7,45 г усан уусмалын электролизоор үүссэн калийн гидроксидийн массыг тооцоолно уу.

A B C D E

112 г 11,2 г 0,56 г 56 г 5,6 г

Бодис C6H6(шин) Н2(хий) C6H12(шин)

∆Ho(шат.) (кЖ/моль) -3300 -300 -3900

335334


7

P

N

M Q

L

A. 1Q 2L 3M 4N 5P B. 1L 2Q 3N 4M 5P C. 1P 2N 3B 4L 5Q D. 1P 2Q 3L 4M 5N E. 1L 2Q 3N 4P 5M

40. Оросын эрдэмтэн С.В.Лебедев резины мономер болох бутадиен-1,3 буюу дивинилийг гарган авчээ.

Даалгавар: Дивинилийн резин үйлдвэрлэлийн үе шатуудыг сонгоно уу.




A. 1, 2, 3 B. 3, 2, 1 C. 3, 1, 2 D. 2, 1, 3 E. 2, 3, 1


6

A. 2, 2, 2 B. 1, 2, 3 C. 1, 3, 2 D. 3, 2, 1 E. 2, 3, 1

35. Радикалын механизмаар явагдах урвалын энергийн (∆Но) –ийн утгыг ашиглан зөв хариуг сонгоно уу. Cl• + Cl• → Cl2 ∆H = -243 кД/моль CH3• + Cl• → CH3Cl ∆H = -338 кД/моль CH3• + CH3• → C2H6 ∆H = -347 кД/моль




A. 1, 2, 3 B. 2, 3 C.1, 2, D. 1, 3 E. 1 36. Дараах давснуудын усан уусмалын гидролизийн дүнд үүссэн уусмалын орчин (хүчиллэг,

шүлтлэг, саармаг) нь ижил байх хос бодисыг сонгоно уу. A. NaCl, CuCl2 B. Al(NO3)3, LiNO3 C. BaCl2, Fe2(SO4)3 D. CuSO4, NH4Cl E. KNO3, CuBr2

37. Ацетилен шатахдаа их хэмжээний дулаан ялгаруулдаг шинжийг нь ашиглан энэ урвалыг

гагнуурт хэрэглэдэг. 11,2 л ацетиленийг шатаахад хэвийн нөхцөлд хичнээн эзэлхүүн хүчилтөрөгч зарцуулагдах вэ? A. 4.48 л В. 11,2 л С. 1,12 л D. 2,8 л E. 28 л

38. Хатуулаг ихтэй усанд савангийн хөөсрөх, угаах чадвар сул байдгийн шалтгааныг харуулсан урвалын тэгшитгэлийг сонгоно уу. A. R-CH2OH + HO-SO2-OH → R-CH2-OSO2-OH + HOH B. CH3COO-C2H5 + HOH → CH3COOH + C2H5OH C. 2C17H35COONa + Ca(HCO3)2 → (C17H35COO)2Ca↓ + 2NaHCO3 D. 2C17H35COOH + 2Na → 2C17H35COONa + H2 E. CH3COOC2H5 + NaOH → CH3COONa + C2H5OH

39. Зураг дээрх аргуудын нэрийг үсгэн тэмдэглэгээтэй хамааруулна уу. 1. Дахин талсжуулах арга 2.Шүүх арга 3. Нэрэх арга 4.Спектроскопийн арга 5. Центрифугдэх арга

337336


9


уу. /2 оноо/ 3. Стандарт нөхцөл 100oC-д явагдах Гиббсийн энергийн (G) утгыг (f ) олно уу. /2 оноо/ 4. Гиббсийн энергийн утгаас дүгнэлт хийж энэ урвал өөрөө аяндаа явагдаж байвал (g=0), урвал

өөрөө аяндаа явагдахгүй байвал (g=1) гэж бөглөнө үү. /2 оноо/

2.3 Химийн нэгдэл, шинж чанар /8 оноо/

Зэсийн нэгдлүүдийн хувирлыг харуулсан бүдүүвчтэй танилцана уу.

Хүснэгтэн мэдээлэлийг ашиглан даалгаврыг гүйцэтгээрэй 1 2 3 4 5 6 7 8

CuCl CuCl2 K3[Cu(CN)2] CuCN C2H2+NH4OH H2S NH4OH NaOH

Даалгавар: 1. Бүдүүвчийг ажиглаад, хүснэгтэн мэдээллээс харгалзах бодисын томъёог сонгоно уу.






8

ХОЁРДУГААР ХЭСЭГ. ОЛОН СОНГОЛТТОЙ БҮТЭЭХ ДААЛГАВАР



Амин дэм


Даалгавар: Амин дэмийн биологийн үүргийг тодорхойлно уу. 1. Амин дэм А 2. Амин дэм С 3. Амин дэм D 4. Амин дэм Е 5. Амин дэм К

o Цусан дахь кальцийн хэмжээ, организм дах фосфорын хэмжээг зохицуулах үүрэгтэй амин дэм (a) –ийг сонгоно уу. /1 оноо/

o Арьсны коллаген, уургийн синтез ба дархлаа дэмждэг амин дэм (b) –ийг сонгоно уу. /1 оноо/

o Цусны бүлэгнэлт болон ясны бэхжилтэнд гол үүрэг гүйцэтгэдэг амин дэм (c) –ийг сонгоно уу. /1 оноо/

o Организмын өсөлт, дархлааны систем болон хараанд гол үүрэгтэй амин дэм (d) –ийг сонгоно уу. /1 оноо/

o Организмд чөлөөт радикалын механизмаар явагддаг исэлдэх урвалыг зогсоох үйлчилгээтэй амин дэм (e f) –ийг сонгоно уу. /1 оноо/

o Дээрх амин дэмүүдээс усанд уусдаг амин дэм (g) –ийг сонгоно уу. /1 оноо/ 2.2 Термодинамик /8оноо/ Санамж: 2.3 дугаар даалгаврыг гүйцэтгэхдээ тооцоолж гаргасан эцсийн үр дүнгээ бүхэл тоонд шилжүүлж хариултын хуудсанд бичнэ үү. Бутархай тоо гарсан тохиолдолд таслалын арын эхний тоо 5 ба түүнээс дээш байвал таслалын өмнөх тоог нэгээр нэмэгдүүлнэ. Жишээлбэл: 6,4 гарвал 6, харин 6,5 гэж гарвал 7 гэж бөглөнө. Азотын диоксидын димержих урвалын тэгшитгэлд харгалзах мэдээллийг ашиглан даалгаврыг гүйцэтгэнэ үү.



үүс Ж К۰моль

NO2(хий) 33.8 234

N2O4(хий) 9.66 304



339338 1



1. Үелэх системийн II үеийн үндсэн төлөвтөө хослоогүй хоёр электрон бүхий элементийг сонгоно уу.

A. Li B. F C. N D. C E.B

2. Калийн хромат (К2CrO4) дах хромын атомын исэлдлийн зэрэг ба валент чанарыг сонгоно уу. A. +4, VI B. +4, IV C. +6, IV D. +6, VI E.+3, VI

3. Химийн нэгдлүүд ба тэдгээрийн ангиллын хоорондох хамаарлыг сонгоно уу.

№ Бодисын нэр Бодисын ангилал 1 NaHCO3 Q Устөрөгчит нэгдэл

2 CaO R Хүчил 3 Ca(OH)2 S Оксид

4 H2O T Суурь Y Давс

A. 1Y 2S 3T 4Q B. 1S 2Y 3T 4Q C. 1Y 2S 3Q 4T D. 1Y 2T 3S 4Q E. 1Y 2T 3S 4S

4. Хромын ион (Cr3+) –ыг таних чанарын урвалд дараах ионуудаас алийг нь ашигладаг вэ?

A B C D E Cl- F- OH - SO4

2- NO3-

5. Үзэгдэх гэрлийн хамгийн их долгионы урттай гэрлийг сонгоно уу.

A. Хөх B. Шар C. Ногоон D. Улаан E. Ягаан


1 C(алмаз), С(бал чулуу)

x Ионы талст оронт тор

2 Fe, Al y Металлын талст оронт тор

3 NaCl, LiCl z Атомын талст оронт тор

4 H2O, C12H22O11 q Молекулын талст оронт тор

A. 1z 2x 3у 4q B. 1q 2x 3y 4z C. 1у 2z 3x 4q D. 1z 2у 3q 4x E. 1z 2y 3x 4q

7. Нүүрсус агуулаагүй хүнсний бүтээгдэхүүнийг сонгоно уу.

A. Кофе B. Сахар С. Сүү D. Талх Е. Гурил

8. Органик урвалын тэгшитгэлээс полимержих урвалыг сонгоно уу. A. CH2 = CH2 + H2 → CH3-CH3 B. CH2 = CH2 + Br2 → CH2Br-CH2Br

C. CH2 = CH2 + HCl → CH2Cl-CH3 D. CH2 = CH2 + HOH → CH3-CH2OH E. n CH2 = CH2 → (-CH2-CH2-)n


10


2.4 Химийн сорил туршилтын арга /8 оноо/ Дугаарласан 6 шилэн саванд гексен, этилформиат, ацетилен, цууны хүчил, этанол, фенолын уусмалууд өгөгджээ. Эдгээрийг ялган танихад бромын ус, идэмхий натрийн уусмал, металл натри, давсны хүчлийн уусмал, мөнгөний оксидын аммиакын уусмал өгөгджээ. Туршилтын үр дүнг хүснэгтээр үзүүллээ.

(+ урвалд орсон гэсэн тэмдэглэгээ) Бодис 1 2 3 4 5 6

Металл натри ↑ ↑ ↑

Бромын ус + + +

Мөнгөний оксид +

Натрийн шүлт + фенолфталейн

→ өнгөгөүй

+ +


Даалгавар: 1- 6 дугаар бүхий шилэн саванд ямар бодис байсныг тодорхойлж, хариултын хуудсанд тэмдэглэнэ үү. C6H12 (a) HCOOC2H5 (b) C2H2 (c) C6H5OH (d) C2H5OH (e) CH3COOH (f)

1 оноо 1 оноо 2 оноо 2 оноо 1 оноо 1 оноо

341340 3

Дараах исэлдэн ангижрах урвалын тэгшитгэлийг ашиглан 16, 17-р даалгаврыг гүйцэтгэнэ үү.

MnO2 + KBr + H2SO4 → MnSO4 + … + K2SO4 + H2O

16. Цэгийн оронд тохирох бодисын томъёог сонгоно уу. A. KBr B. Br2 C. HBr D. MnBr2 E. O2


A B C D E

1, 2 2, 1 2, 2 1, 1 1, 3


A. 10-4 М B. 10-5 М C. 10-6 М D. 10-3 М E. 10-2 М


1. Тунадасжуулах замаар 2. Дөлний өнгөөр 3. Үнэрт хий ялгаруулах 4. Өнгөт урвалаар 5. Жингийн анализ A. 1, 2, 3, 5 B. 1, 2, 3, 4 C. 1, 2, 4, 5 D. 2, 3, 4, 5 E. Бүгд зөв

20. Дараах хувирлын дагуу явагдах урвалын тэгшитгэл дэх Х1, Х2, Х3 бодисуудын шинж төрхийг

тодорхойлно уу CH3CHO 2H X1 2 4H SO конц X2

HBrX3

A B C D E X1 C2H5OH CH3COOH C2H5OH CH3COOH C2H5OH

X2 CО2 CО2 C2H6 C2H4 C2H4

X3 C2H4 C2H4 C2H5Br C2H5Br C2H5Br

21. Нэгэн урвалын температурын коэффициент нь 3 бол 50оС-ийн температурт явагдаж байгаа энэ урвалын хурдыг 81 дахин удаашруулахад температурыг хэдэн хэм хүртэл бууруулах хэрэгтэй вэ?

A B C D E O0C 1O0C 2O0C -2O0C -1O0C

22. Цардуул иодтой харилцан үйлчлэлцэх урвалыг онолын хувьд тайлбарласан зөв мэдээлэлийг сонгоно уу.





A. 1, 2, 4 B. 1, 3, 4 C. 2, 3, 4 D. Бүгд зөв E. 1, 2, 3

2

9. Бодисын уусах чанар нь жижиглэлтийн хэмжээ, гадаргуугийн гадаад шинж чанар, гидрофиль

шинж чанар, оронт торын бүтцээс хамаардаг онцлогийг харгалзан зөв хариултыг сонгоно уу. 1. Адил хэмжээний (жин) элсэн чихэр ёотонгоос илүү хурдан уусна. 2. Адил хэмжээний (жин) ёотон мөсөн чихрээс илүү хурдан уусна. 3. Адил хэмжээний (жин) зөгийн бал мөсөн чихрээс илүү хурдан уусна. 4. Адил хэмжээний (жин) элсэн чихэр давснаас илүү хурдан уусна.

A. 1, 2, 4 B. 1, 2, 3 C. 1, 3, 4 D. 2, 3, 4 E. Бүгд зөв


2CO + O2 = 2CO2

Даалгавар: 89,6 л нүүрстөрөгчийн моноксидыг хоргүйжүүлэхэд шаардагдах хүчилтөрөгчийн эзэлхүүнийг тооцоолно уу

А. 89,6 л B. 22,4 л C. 11,2 л D. 44,8 л E. 5,6 л

11. Хүчилтөрөгч исэлдүүлэгчийн үүрэг гүйцэтгэж байгаа исэлдэн ангижрах урвалуудыг сонгоно уу.

I. 2KClO3 ot 2KCl + 3O2 II. 2Mg + O2 = 2MgO III. 2F2 + 2H2O = 4HF + O2

IV. 2NO + O2 = 2NO2 V. H2O2 + Cl2 = O2 + 2HCl VI. 2H2 + O2 =2H2O A B C D E II, IV, V I, II, IV II, III, IV I, III, V II, IV, VI

12. Хлорын ион (Cl-) -ы электрон байгууламжийн томъёог сонгоно уу.

A. … 3s23p5 B. … 3s23p6 C. … 3s23p4 D. … 3s23p2 E. … 3s23p3

13. Хар тугалганы иодид (PbJ2) –ийн уусахын үржвэрийг давсны уусах чанар (S) –аар илэрхийлэн бичнэ үү.

A. УҮ = [Pb+2][J-]2 = 16S3 B. УҮ = [Pb+2][J-]2 = 8S3 C. УҮ = [Pb+2][J-]2 = 4S3 D. УҮ = [Pb+2][J-]2 = 2S3 E. УҮ = [Pb+2][J-]2 = S3

14. Нүүрсустөрөгчдийн нэр ба тэдгээрийн ерөнхий томъёог харгалзуулна уу. Нүүрсустөрөгчдийн нэр: Ерөнхий томъёо: 1) C4H6 а. CnH2n+2 2) C5H10 b. CnH2n 3) C3H8 с. CnH2n-2 4) C6H5-CH3 d. CnH2n-4

e. CnH2n-6

A. 1a 2b 3c 4d B. 1c 2b 3a 4d C. 1d 2e 3a 4b D. 1c 2b 3a 4e E. 1b 2c 3a 4e

15. Дараах давсуудын усан уусмалын электролизоор катод дээр үүсэх бүтээгдэхүүн бодисыг

сонгоно уу.

Давс: Бүтээгдэхүүн: 1) CuBr2 а. 2H+ + 2e → H2

o 2) AgNO3 b. S 2- - 2e → So 3) K2S с. Cu+ + 2e → Cuo

d. 2Br - - 2e → Br20

е. Ag+ + 1e → Ag0 A. 1a 2b 3c B.1c 2e 3a C. 1c 2a 3e D. 1d 2a 3e E. 1d 2e 3a

343342 5

30. Аммиакийн синтез (N2 + 3H2 ↔2NH3) -ийн урвалд орж буй бодисууд дараах [N2] = 2.5,

[H2] = 2, [NH3] = 3 концентрацитай байхад тэнцвэр тогтжээ. Урвалын тэнцвэрийн тогтмол (Kc) –ийг бодож олно уу.

A B C D E 4.5 0.045 2.2 0.22 0.45

31. Агаар мандлын гол бүрэлдэхүүн хэсэг азот, хүчилтөрөгч, аргон, мөн нүүрстөрөгчийн моно оксид (CO), хлорт устөрөгч (HCl) зэрэг хийнүүд хүлэмжийн нөлөө үзүүлдэггүй шалтгааныг зөв тайлбарласан мэдээллийг сонгоно уу.



A. 1, 2, 3 B. 1, 2 C. 2, 3 D.1, 3 E. Зөвхөн 3

32. Өгөгдсөн хүчил тус бүрийн электролитийн диссоциацийн тогтмолын утгыг үндэслэн хүчиллэг шинж чанар буурах дарааллаар байрлуулсан эгнээг сонгоно уу.

1)K(H2CO3) = 1.7∙10-5 2) K(HCN) = 5∙10-10 3) K(HClO) = 3∙10-8 4) K(H2SO3) = 1.5∙10-2

A. 1, 2, 3, 4 B. 2, 3, 4, 1 C. 4, 1, 2, 3 D. 1, 4, 3, 2 E. 4, 1, 3, 2

33. Орчин үед концентраци багатай (45-60%), өтгөн (96-99%) азотын хүчил үйлдвэрлэж байна. Азотын хүчлийн үйлдвэрлэлийн үе шатуудыг эрэмбэлнэ үү.

1) N2(хий) + O2(хий) = 2NO(хий) 2) 4NH3(хий) + 5O2(хий) = 4NO(хий) + 6H2O(хий) 3)2NO(хий) + O2(хий) = 2NO2(хий) 4) H2(ХИЙ) + 1/2O2(ХИЙ) = H2O(шин.)

5) 4NO2(хий) + 2H2O(шин.) + О2(хий) = 4HNO3(шин.)

A B C D E 1, 2, 3 2, 3, 4 2, 3, 5 2, 3, 5 2, 3



A. 3, 2, 1 B. 1, 2, 3 C. 1, 3, 2 D. 2, 3, 1 E. 2, 2, 2

4

23. Дараах урвалын энергийн диаграммыг ашиглан урвалын идэвхижлийн энерги (Еид.)-г

баримжаалан тоооцож олно уу.

A. Еид= 10 кЖ B. Еид= 95 кЖ C. Еид= 55 кЖ D. Еид= 30 кЖ Еид= 85 кЖ

24. Өгөгдсөн судалгааны аргуудын нэрийг үндсэн зарчимтай нь харгалзуулна уу.

1) Хроматографийн арга a. Буцлах температурын ялгаа 2) Нэрэх арга b. Төвөөс зугтах хүч буюу нягтын зөрүү 3) Абсорбцийн арга c. Гадаргуу руу нэвчих шинж чанар 4) Центрфугдэх арга d. Бодисын шингээгдэх шинж 5) Шүүх арга e. Хатуу бодисын жижиг хэсгийн хэмжээ

A. 1d, 2a, 3c, 4b, 5e B. 1a, 2b, 3e, 4d, 5c C. 1b, 2c, 3d, 4e, 5b D. 1e, 2d, 3b, 4c, 5a E. 1c, 2a, 3d, 4b, 5e

25. Бензолын гидрогенжих урвалын дулааны илрэлийг эх болон бүтээгдэхүүн бодисын шатахын

энтальпийн тоймлосон утгуудыг ашиглан тооцоолно уу

C6H6(шин) + 3Н2(хий) → C6H12(шин)

Бодис C6H6(шин) Н2(хий) C6H12(шин) ∆Ho

(шат.) (кЖ/моль) -3300 -300 -3900 A. 300 кЖ B. 600 кЖ C. -600 кЖ D. -300 кЖ E. 900 кЖ

26. Үйлдвэрт байшин зууханд хүдрээс төмрийг гарган авдаг. Үйлдвэрэлийн процессын III шатанд төмрийн оксидыг ангижруулах процесс дараах урвалын тэгшитгэлээр явагдана.

FeO + CO = Fe + CO2

Мэдээлэлийг ашиглан 720 тонн төмрийн оксидоос хэдэн тонн төмөр гарган авч болох вэ?

A. 5,6 т B. 560 т C. 64 т D. 128 т E. 112 т

27. CuSO4 –ийн уусмалын электролизоор уусмалд ямар нэгдэл үүсч, ямар орчинтой болохыг тодорхойлно уу?

A. H2O, pH < 7, саармаг B. H2SO4, pH 7, шүлтлэг C. H2O, pH = 7, саармаг D. H2SO4, pH < 7, хүчиллэг E. H2SO4, pH > 7, саармаг

28. Калийн хлоридын 7,45 г усан уусмалын электролизоор электродууд катод дээр ангижирсан,

анод дээр исэлдсэн бодисуудын эзэлхүүнийг олно уу. A B C D E Катод (-) H2, 1,12 л H2, 2,24 л H2, 1,12 л H2, 11,2 л Cl2, 1,12 л Анод (+) Cl2, 1,12 л Cl2, 2,24 л О2, 1,12 л О2, 11,2 л О2, 1,12 л

29. Органик нэгдлийн найрлаганд 64.86% нүүрстөрөгч, 13.5% устөрөгч, 21.6% хүчилтөрөгч

агуулагддаг бөгөөд устөрөгчтэй харьцуулсан нягт нь 37 бол уг нэдлийн молекул дах элементүүдийн бүх атомын молийн тоог олно уу.

A. 11 B. 12 C. 13 D. 14 E. 15

345344 7

40. Оросын эрдэмтэн С.В.Лебедев резины мономер болох бутадиен-1,3 буюу дивинилийг гарган

авчээ. Даалгавар: Дивинилийн резин үйлдвэрлэлийн үе шатуудыг сонгоно уу.




A. 1, 2, 3 B. 3, 2, 1 C. 2, 1, 3 D. 2, 3, 1 E. 3, 1, 2

6

35. Радикалын механизмаар явагдах урвалын энергийн (∆Но) –ийн утгыг ашиглан зөв хариуг

сонгоно уу. Cl• + Cl• → Cl2 ∆H = -243 кД/моль CH3• + Cl• → CH3Cl ∆H = -338 кД/моль CH3• + CH3• → C2H6 ∆H = -347 кД/моль




A. 1 B. 2, 3 C.1, 2, D. 1, 3 E. 1, 2, 3

36. Дараах давснуудын усан уусмалын гидролизийн дүнд үүссэн уусмалын орчин (хүчиллэг, шүлтлэг, саармаг) нь ижил байх хос бодисыг сонгоно уу. A. K2SO4, NH4NO3 B. LiNO3, NH4Cl C. NaCl, K2CO3 D. NH4NO3, AlCl3 E. KNO3, CuBr2

37. Aцетилен шатахдаа их хэмжээний дулаан ялгаруулдаг шинжийг нь ашиглан энэ урвалыг гагнуурт хэрэглэдэг. 4,48 л ацетиленийг шатаахад хэвийн нөхцөлд хичнээн эзэлхүүн хүчилтөрөгч зарцуулагдах вэ?

A. 4.48 л В. 2,24 л С. 11,2 л D. 112 л E. 8.96 л

38. Хатуулаг ихтэй усанд савангийн хөөсрөх, угаах чадвар сул байдгийн шалтгааныг харуулсан урвалын тэгшитгэлийг сонгоно уу. A. R-CH2OH + HO-SO2-OH → R-CH2-OSO2-OH + HOH B. CH3COO-C2H5 + HOH → CH3COOH + C2H5OH C. 2C17H35COOH + 2Na → 2C17H35COONa + H2 D. 2C17H35COONa + Ca(HCO3)2 → (C17H35COO)2Ca↓ + 2NaHCO3 E. CH3COOC2H5 + NaOH → CH3COONа + C2H5OH

39. Холимгийг ялгах аргуудыг зургаар үзүүлэв. Тэдгээр аргын нэрсийг үсгэн тэмдэглэгээтэй

хамааруулна уу. 1. Дахин талсжуулах арга 2.Шүүх арга 3. Нэрэх арга 4. Спектроскопийн арга 5. Центрифугдэх арга

P

N

M Q

L

A. 1Q 2L 3M 4N 5P B. 1Q 2L 3N 4P 5M C. 1L 2Q 3N 4P 5M D. 1P 2Q 3L 4M 5N E. 1N 2L 3M 4P 5Q

347346 9

2.3 Химийн нэгдэл, шинж чанар /8 оноо/

Зэсийн нэгдлүүдийн хувирлыг харуулсан бүдүүвчтэй танилцана уу.

Хүснэгтэн мэдээлэлийг ашиглан даалгаврыг гүйцэтгээрэй.

1 2 3 4 5 6 7 8 CuCl CuCl2 K3[Cu(CN)2] CuCN C2H2+NH4OH NH4OH NaOH H2S

Даалгавар: 1. Бүдүүвчийг сайтар ажиглаад, хүснэгтэн мэдээлэлээс харгалзах бодисын томъёог сонгоно уу.






8

Хоёрдугаар хэсэг. ОЛОН СОНГОЛТТОЙ БҮТЭЭХ ДААЛГАВАР

Санамж: Хоёрдугаар хэсгийн 1 дүгээр даалгавар 6 оноотой. 2, 3, 4 дүгээр даалгавар тус бүр 8 оноотой, нийт 30 оноотой. 2.1 Химийн бодисын хэрэглээ

/6 оноо/ Амин дэм


Даалгавар: Амин дэмийн биологийн үүргийг тодорхойлно уу. 1. Амин дэм А 2. Амин дэм С 3. Амин дэм D 4. Амин дэм Е 5. Амин дэм К

o Организмын өсөлт, дархлааны систем болон хараанд гол үүрэгтэй амин дэм (a) –ийг сонгоно уу. /1 оноо/

o Арьсны коллаген, уургийн синтез ба дархлаа дэмждэг амин дэм (b) –ийг сонгоно уу. /1 оноо/ o Цусны бүлэгнэлт болон ясны бэхжилтэнд гол үүрэг гүйцэтгэдэг амин дэм (c) –ийг сонгоно уу.

/1 оноо/ o Цусан дахь кальцийн хэмжээ, организм дах фосфорын хэмжээг зохицуулах үүрэгтэй амин дэм

(d) –ийг сонгоно уу. /1 оноо/ o Организмд чөлөөт радикалын механизмаар явагддаг исэлдэх урвалыг зогсоох үйлчилгээтэй

амин дэм (e f) –ийг сонгоно уу. /1 оноо/ o Дээрх амин дэмүүдээс усанд уусдаг амин дэм (g) –ийг сонгоно уу. /1 оноо/

2.2 Термодинамик /8 оноо/ Санамж: 2.3 дугаар даалгаврыг гүйцэтгэхдээ тооцоолж гаргасан эцсийн үр дүнгээ бүхэл тоонд шилжүүлж хариултын хуудсанд бичнэ үү. Бутархай тоо гарсан тохиолдолд таслалын арын эхний тоо 5 ба түүнээс дээш байвал таслалын өмнөх тоог нэгээр нэмэгдүүлнэ. Жишээлбэл: 6,4 гарвал 6, харин 6,5 гэж гарвал 7 гэж бөглөнө. Азотын диоксидын димержих урвалын тэгшитгэлд харгалзах мэдээллийг ашиглан даалгаврыг гүйцэтгэнэ үү.


Бодис H0үү скДж м S0

үүс Ж К۰моль NO2(хий) 33.8 234 N2O4(хий) 9.66 304




уу. /2 оноо/ 3. 115oC-д явагдах Гиббсийн энергийн (G) утгыг (f ) олно уу. /2 оноо/ 4. Гиббсийн энергийн утгаас урвал өөрөө аяндаа явагдаж байвал (g=0), урвал өөрөө аяндаа

явагдахгүй байвал (g=1) гэж бөглөнө үү. /2 оноо/

349348

Зөв хариу Оноо Зөв хариу Оноо Зөв хариу Оноо Зөв хариу Оноо

C 1 A 1 C 1 E 1E 1 D 1 B 1 A 1D 1 C 1 C 1 D 1B 1 E 1 E 1 B 1A 1 B 1 E 1 D 1C 2 E 2 C 2 A 2D 2 D 2 B 2 E 2B 2 C 2 C 2 B 2C 2 A 2 B 2 B 2D 2 C 2 C 2 A 2A 2 B 2 D 2 B 2B 2 D 2 D 2 D 2E 2 D 2 C 2 D 2D 2 D 2 B 2 E 2A 2 B 2 E 2 B 2C 2 B 2 B 2 A 2D 2 D 2 C 2 B 2B 2 B 2 E 2 D 2A 2 B 2 A 2 C 2C 2 E 2 D 2 E 2D 2 C 2 A 2 D 2E 2 D 2 D 2 B 2B 2 A 2 B 2 C 2D 2 E 2 B 2 B 2E 2 D 2 A 2 C 2D 2 C 2 E 2 E 2A 2 B 2 D 2 B 2B 2 A 2 C 2 C 2C 2 D 2 D 2 D 2B 2 D 2 B 2 C 2C 3 A 3 C 3 B 3E 3 C 3 C 3 A 3D 3 E 3 E 3 D 3C 3 E 3 A 3 A 3C 2 B 2 B 2 C 2A 3 D 3 A 3 D 3

a 1 1 2 1 3 1 2 1b 8 1 7 1 6 1 7 1c 4 1 4 1 4 1 4 1d 9 1 9 1 9 1 9 1e 5 1 5 1 5 1 8 1f 2 1 1 1 4 1 3 1a 2 1 2 1 2 1 2 1b 1 1 1 1c 3 5 5 9d 1 1 1 1e 7 9 1 5f 1 1 1 1g 5 7 3 7h 2 1 2 1 2 1 2 1a 3 1 5 1 5 1 3 1b 5 1 6 1 6 1 6 1c 3 1 4 1 4 1 4 1d 9 1 6 1 6 1 9 1e 1 1 1 1 5 1 1 1f 3 1 4 1 9 1 6 1g 5 1 1 1 5 1 5 1h 8 1 6 1 2 1 8 1a 2 1 3 1 2 1 2 1b 6 1 3 1 6 1 6 1c 2 1 6 1 2 1 4 1d 3 1 3 1 8 1 3 1e 2 1 6 1 3 1 4 1f 3 1 3 1 4 1 3 1g 2 1 2 1 3 1 2 1h 4 1 4 1 3 1 4 1

6

Математикийн хичээлийн шалгалтын хувилбаруудын түлхүүрA B C D

№

12345

18

789

1011121314151617

30

1920212223242526272829

2.1

2.2

2.3

2.4

313233343536

1

1

2

1

1

2

1

2

1

1

2

1

10

2.4 Химийн сорил туршилтын арга /8 оноо/ Дугаарласан 6 шилэн саванд гексен, этилформиат, ацетилен, цууны хүчил, этанол, фенолын

уусмалууд өгөгджээ. Эдгээрийг ялган танихад бромын ус, идэмхий натрийн уусмал, металл натри, давсны хүчлийн уусмал, мөнгөний оксидын аммиакын уусмал өгөгджээ. Туршилтын үр дүнг хүснэгтээр үзүүллээ.

(+ урвалд орсон гэсэн тэмдэглэгээ) Бодис 1 2 3 4 5 6 Металл натри ↑ ↑ ↑ Бромын ус + + + Мөнгөний оксид + Натрийн шүлт +

фенолфталейн → өнгөгөүй

+ +


Даалгавар: 1-6 дугаар бүхий шилэн саванд ямар бодис байсныг тодорхойлж, хариултын хуудсанд тэмдэглэнэ үү.

C6H12 (a) HCOOC2H5 (b) C2H2 (c) C6H5OH (d) C2H5OH (e) CH3COOH (f) 1 оноо 1 оноо 2 оноо 2 оноо 1 оноо 1 оноо

351350

№ Зөв хариулт Оноо № Зөв хариулт Оноо № Зөв хариулт Оноо № Зөв хариулт Оноо1 C 1 1 A 1 1 E 1 1 D 12 D 1 2 D 1 2 A 1 2 C 13 C 1 3 D 1 3 B 1 3 A 14 A 1 4 B 1 4 C 1 4 D 15 B 2 5 B 2 5 A 2 5 E 26 C 1 6 E 1 6 D 1 6 E 17 D 1 7 E 2 7 E 1 7 D 18 E 2 8 E 2 8 A 2 8 A 29 A 2 9 D 2 9 B 2 9 A 2

10 D 1 10 D 1 10 D 1 10 A 111 A 1 11 A 1 11 A 1 11 A 112 A 1 12 A 1 12 A 1 12 A 113 A 1 13 B 1 13 C 1 13 E 114 E 2 14 E 2 14 A 2 14 A 215 A 1 15 D 2 15 B 1 15 C 116 A 1 16 A 1 16 A 1 16 E 117 A 1 17 E 1 17 E 2 17 E 118 E 2 18 C 2 18 C 2 18 E 219 B 2 19 E 2 19 A 2 19 A 220 A 2 20 A 2 20 A 2 20 B 221 B 1 21 B 1 21 E 1 21 B 122 A 1 22 C 1 22 C 1 22 A 223 B 2 23 A 2 23 C 2 23 A 124 D 2 24 A 2 24 B 2 24 C 225 D 1 25 E 1 25 A 1 25 B 126 B 2 26 C 2 26 A 2 26 A 227 A 1 27 B 1 27 B 1 27 A 128 B 2 28 A 2 28 A 2 28 E 229 E 2 29 D 1 29 D 2 29 A 130 A 1 30 B 1 30 C 2 30 A 131 D 1 31 C 1 31 B 1 31 D 132 E 2 32 B 2 32 A 2 32 E 233 D 1 33 A 1 33 A 2 33 D 234 E 1 34 A 1 34 A 1 34 A 135 C 1 35 D 2 35 E 1 35 E 136 B 2 36 A 1 36 E 2 36 C 137 A 2 37 B 1 37 B 2 37 B 238 A 1 38 E 2 38 D 1 38 A 139 C 1 39 D 2 39 A 1 39 D 140 D 2 40 C 2 40 E 2 40 D 241 D 2 41 B 2 41 A 2 41 D 242 D 2 42 E 1 42 D 1 42 A 243 A 1 43 D 1 43 E 1 43 D 244 E 2 44 D 2 44 E 2 44 E 245 B 2 45 E 1 45 E 1 45 A 246 E 1 46 E 1 46 C 1 46 E 147 D 1 47 C 2 47 E 1 47 B 148 E 2 48 A 2 48 C 1 48 E 249 A 1 49 B 1 49 E 1 49 E 150 A 2 50 D 2 50 D 2 50 B 251 A 1 51 A 1 51 D 1 51 B 152 E 2 52 A 1 52 E 2 52 D 253 B 1 53 C 1 53 A 1 53 D 154 E 2 54 A 2 54 A 2 54 D 255 C 1 55 C 1 55 C 1 55 C 1

Нийгмийн ухааны хичээлийн шалгалтын хувилбаруудын түлхүүрА B C D

№ Зөв хариулт Оноо № Зөв хариулт Оноо № Зөв хариулт Оноо № Зөв хариулт Оноо1 C 2 1 D 2 1 D 2 1 E 22 E 2 2 E 2 2 E 2 2 C 23 B 2 3 C 2 3 C 2 3 A 24 D 2 4 B 2 4 B 2 4 D 25 E 2 5 B 2 5 D 2 5 E 26 E 2 6 D 2 6 E 2 6 B 27 B 2 7 B 2 7 D 2 7 E 28 C 2 8 D 2 8 B 2 8 C 29 A 2 9 C 2 9 E 2 9 B 2

10 C 2 10 D 2 10 B 2 10 E 211 E 2 11 A 2 11 C 2 11 A 212 B 2 12 E 2 12 D 2 12 C 213 C 2 13 C 2 13 B 2 13 B 214 A 2 14 D 2 14 D 2 14 E 215 A 2 15 A 2 15 A 2 15 D 216 E 2 16 E 2 16 E 2 16 A 217 C 2 17 E 2 17 C 2 17 B 218 D 2 18 E 2 18 C 2 18 D 219 B 2 19 A 2 19 D 2 19 A 220 D 2 20 B 2 20 B 2 20 D 221 D 2 21 A 2 21 E 2 21 D 222 E 2 22 C 2 22 A 2 22 B 223 B 2 23 D 2 23 C 2 23 A 224 E 2 24 D 2 24 D 2 24 D 225 B 2 25 A 2 25 B 2 25 B 226 A 2 26 B 2 26 E 2 26 E 227 A 2 27 A 2 27 A 2 27 B 228 B 2 28 B 2 28 A 2 28 E 229 D 2 29 A 2 29 A 2 29 A 230 A 2 30 C 2 30 E 2 30 C 231 A 2 31 D 2 31 D 2 31 C 232 C 2 32 C 2 32 C 2 32 A 233 E 2 33 E 2 33 A 2 33 E 234 C 2 34 C 2 34 D 2 34 C 235 A 2 35 B 2 35 E 2 35 C 236 A 2 36 A 2 36 A 2 36 B 237 B 2 37 E 2 37 A 2 37 D 238 D 2 38 C 2 38 B 2 38 E 239 B 2 39 E 2 39 D 2 39 A 240 D 2 40 B 2 40 D 2 40 D 22.1 a5 b4 c3 d2 e1 5 2.1 a1b3c2d5e4 5 2.1 a2b1c5d3e4 5 2.1 a1b5c2d4e3 52.2 a4 b5 c3 d1 e2 5 2.2 a3b1c5d2e4 5 2.2 a1b3c5d4e2 5 2.2 a5b2c1d4e3 52.3 a4 b5 c1 d2 e3 5 2.3 a3b4c5d2e1 5 2.3 a5b4c1d3e2 5 2.3 a5b4c1d3e2 52.4 a2 b1 c3 d2 e3 5 2.4 a3b1c1d2e3 5 2.4 a1b3c2d1e3 5 2.4 a2b1c1d3e3 5

Монгол хэлний хичээлийн шалгалтын хувилбаруудын түлхүүрА B C D

56 B 1 56 A 1 56 D 1 56 A 12.1 a4b5c1d3e2 5 2.1 a3b4c1d5e2 5 2.1 a4b1c5d3e2 5 2.1 a5b1c4d3e2 52.2 a5b4c2d3e1 5 2.2 a4b1c5d2e3 5 2.2 a5b1c2d3e4 5 2.2 a4b5c2d1e3 52.3 a2b4c1d5e3 5 2.3 a2b4c1d5e3 5 2.3 a4b1c2d3e5 5 2.3 a4b5c2d1e3 52.4 a1b3c5d2e4 5 2.4 a5b4c1d3e2 5 2.4 a4 b5 c2 d1 5 2.4 a5b4c1d3e2 5

353352

№ Зөв хариулт Оноо № Зөв хариулт Оноо № Зөв хариулт Оноо №1 D 2 1 B 2 1 D 2 12 B 2 2 E 2 2 A 2 23 D 2 3 A 2 3 E 2 34 B 2 4 B 2 4 C 2 45 E 2 5 C 2 5 D 2 56 A 2 6 D 2 6 D 2 67 B 2 7 C 2 7 E 2 78 E 2 8 D 2 8 D 2 89 C 2 9 E 2 9 B 2 9

10 A 2 10 C 2 10 C 2 1011 B 2 11 B 2 11 B 2 1112 E 2 12 C 2 12 B 2 1213 C 2 13 E 2 13 A 2 1314 B 2 14 B 2 14 C 2 1415 D 2 15 D 2 15 A 2 1516 B 2 16 E 2 16 C 2 1617 C 2 17 D 2 17 D 2 1718 D 1 18 D 1 18 D 1 1819 D 1 19 E 1 19 A 1 1920 A 1 20 C 1 20 A 1 2021 C 1 21 B 1 21 B 1 2122 D 1 22 E 1 22 E 1 2223 E 1 23 E 1 23 C 1 2324 A 1 24 A 1 24 E 1 2425 B 1 25 D 1 25 A 1 2526 C 1 26 C 1 26 B 1 2627 D 1 27 B 1 27 C 1 2728 B 1 28 E 1 28 D 1 2829 E 1 29 C 1 29 E 1 2930 D 2 30 A 2 30 B 2 3031 C 2 31 E 2 31 B 2 3132 D 2 32 A 2 32 D 2 3233 B 2 33 D 2 33 E 2 3334 A 1 34 A 1 34 B 1 3435 B 1 35 E 1 35 B 1 3536 C 2 36 E 2 36 D 2 3637 A 2 37 C 2 37 B 2 3738 D 2 38 B 2 38 A 2 3839 D 2 39 B 2 39 B 2 3940 A 2 40 D 2 40 A 2 4041 E 2 41 C 2 41 B 2 4142 A 2 42 A 2 42 D 2 4243 C 2 43 D 2 43 C 2 4344 D 2 44 B 2 44 A 2 44

Англи хэлний хичээлийн шалгалтын хувилбаруудын түлхүүр А B C D

Зөв хариулт ОнооC 2B 2A 2E 2B 2D 2A 2E 2B 2A 2E 2B 2A 2D 2C 2B 2A 2B 1C 1A 1D 1A 1C 1A 1E 1C 1C 1B 1D 1E 2A 2C 2D 2D 1C 1C 2E 2A 2B 2D 2C 2E 2C 2C 2

Англи хэлний хичээлийн шалгалтын хувилбаруудын түлхүүр D

45 A 2 45 D 2 45 D 2 4546 D 2 46 E 2 46 C 2 4647 D 2 47 A 2 47 E 2 47

2.1 a-4,b-1,c-4,d-2,e-3,f-2,g-1,h-4 8 2.1 a-2; b-1; c-3; d-2; e-

1;f-4;g-3; h-4. 8 2.1 a-2; b-3; c-1; d-4; e-1; f-2; g-3;h-4. 8 2.1

2.2 a-5,b-3,c-1,d-8,e-2,f-4,g-6,h-7 8 2.2 a-8; b-7; c-1; d-2; e-

5;f-6;g-7; h-3. 8 2.2 a-2; b-3; c-4; d-5; e-6; f-7; g-8;h-1. 8 2.2

2.3 a-3,b-4,c-3,d-4 4 2.3 a-2; b-4; c-3; d-2;. 4 2.3 a-1; b-4; c-1;d-2. 4 2.3

E 2D 2C 2

a-4; b-1; c-2; d-2; e-4;f-3;g-1; h-2. 8

a-6; b-2; c-7; d-3; e-8;f-1;g-4; h-5. 8

a-4; b-3; c-4; d-1; . 4

Зөв хариу Оноо Зөв хариу Оноо Зөв хариу Оноо Зөв хариу Оноо1 C 2 A 2 E 2 C 22 D 2 C 2 C 2 E 23 E 2 D 2 C 2 A 24 A 2 C 2 A 2 D 25 E 2 D 2 E 2 D 26 A 2 C 2 D 2 C 27 C 2 E 2 B 2 A 28 B 2 A 2 E 2 C 29 D 2 B 2 A 2 C 2

10 A 2 E 2 A 2 B 211 B 2 D 2 B 2 B 212 E 2 A 2 C 2 A 213 B 2 D 2 E 2 D 214 A 2 B 2 C 2 C 215 E 2 A 2 B 2 B 216 A 2 E 2 D 2 E 217 D 2 E 2 B 2 D 218 B 2 D 2 E 2 A 219 C 2 E 2 D 2 E 220 C 2 C 2 E 2 D 221 D 2 E 2 A 2 E 222 C 2 A 2 D 2 E 223 A 2 E 2 B 2 C 224 B 2 C 2 A 2 C 225 C 2 D 2 B 2 D 226 A 2 C 2 B 2 A 227 B 2 B 2 E 2 A 228 D 2 C 2 A 2 C 229 E 2 A 2 A 2 B 230 B 2 D 2 B 2 C 231 A 2 E 2 A 2 B 232 D 2 B 2 E 2 D 233 C 2 D 2 E 2 B 234 E 1 E 1 E 1 E 135 B 1 B 1 B 1 B 136 A 1 A 1 A 1 A 137 C 1 C 1 C 1 C 138 D 1 D 1 D 1 D 139 E 1 E 1 D 1 A 140 A 1 A 1 E 1 C 141 C 1 C 1 A 1 D 142 E 1 A 1 B 1 E 143 C 1 A 1 C 1 A 144 C 1 B 1 E 1 C 145 A 1 A 1 D 1 B 146 D 1 D 1 C 1 E 147 C 1 E 1 D 1 A 12.1 a4b2c5d3e1 5 a4b2c5d3e1 5 a4b2c5d1e3 5 a4b2c5d1e3 52.2 a2b1c5d4e3 10 a2b1c5d4e3 10 a2b4c5d1e3 10 a2b4c5d1e3 102.3 a1b5c3d4e2 5 a5b3c1d2e4 5 a3b5c1d4e2 5 a3b1c2d4e5 5

Орос хэлний хичээлийн шалгалтын хувилбаруудын түлхүүр

№A B C D

355354

Зөв хариу Оноо Зөв хариу Оноо Зөв хариу Оноо Зөв хариу Оноо1 C 1 A 1 B 1 D 12 A 1 B 1 A 1 B 13 B 1 C 1 D 1 E 14 B 1 A 1 C 1 D 15 D 1 D 1 B 1 C 16 A 1 E 1 E 1 C 17 E 1 C 1 D 1 E 18 C 1 A 1 E 1 B 19 D 1 B 1 D 1 D 110 C 1 D 1 C 1 A 111 D 1 A 1 D 1 C 112 A 1 B 1 A 1 B 113 A 1 B 1 A 1 A 114 D 1 C 1 E 1 C 115 A 1 B 1 D 1 E 116 E 1 A 1 C 1 B 117 D 1 D 1 A 1 C 118 C 1 A 1 A 1 A 119 A 2 B 2 D 2 C 220 A 2 B 2 E 2 B 221 B 2 D 2 C 2 E 222 D 2 A 2 B 2 C 223 C 2 D 2 E 2 E 224 A 2 C 2 C 2 C 225 E 2 E 2 E 2 A 226 A 2 B 2 B 2 C 227 C 2 E 2 A 2 D 228 D 2 C 2 B 2 E 229 B 2 D 2 A 2 B 230 B 2 C 2 C 2 C 231 A 2 E 2 B 2 D 232 E 2 C 2 A 2 D 233 B 2 D 2 A 2 C 234 D 2 D 2 C 2 E 235 A 2 C 2 C 2 D 236 D 2 D 2 D 2 D 237 C 2 B 2 B 2 C 238 C 2 D 2 B 2 A 239 A 2 E 2 D 2 A 240 B 2 B 2 C 2 E 241 E 2 A 2 D 2 C 242 C 2 B 2 A 2 D 243 E 2 C 2 E 2 C 244 A 2 A 2 A 2 A 245 D 2 B 2 E 2 C 246 C 2 E 2 C 2 E 247 C 2 E 2 E 2 B 248 D 2 D 2 D 2 D 249 E 2 E 2 C 2 B 250 A 4 A 4 A 4 A 42.1 a8b6 4 a(-)b1c3 4 a(-)b2c2 4 a7b7 42.2 a5b8cd3 4 a5b8cd3 4 a5b8cd3 4 a5b8cd3 42.3 a6b0 4 a2b4 4 a9b6 4 a3b2 42.4 a6b7c4d4 4 a1b9c0d2 4 a4b2c1d8 4 a4b1c5d6 4

C D

Газар зүйн хичээлийн шалгалтын хувилбаруудын түлхүүр

№Хувилбар

A BЗөв хариу Оноо Зөв хариу Оноо Зөв хариу Оноо Зөв хариу Оноо

1 D 1 B 1 E 1 D 12 E 1 C 1 D 1 A 13 A 1 B 1 D 1 C 14 C 1 A 1 C 1 A 15 D 1 D 1 E 1 A 16 B 1 D 1 D 1 B 17 E 1 B 1 E 1 C 18 E 1 A 1 B 1 C 19 C 1 D 1 A 1 E 1

10 C 1 C 1 C 1 A 111 E 1 C 1 C 1 A 112 C 1 A 1 C 1 A 113 D 2 D 2 E 2 B 214 E 2 C 2 E 2 D 215 A 2 C 2 C 2 C 216 D 2 C 2 E 2 A 217 C 2 C 2 D 2 B 218 E 2 A 2 C 2 D 219 E 2 C 2 E 2 E 220 D 2 A 2 B 2 B 221 A 2 A 2 E 2 D 222 C 2 A 2 D 2 E 223 B 2 D 2 A 2 B 224 A 2 D 2 B 2 B 225 D 2 A 2 D 2 B 226 D 2 E 2 E 2 A 227 B 2 A 2 C 2 D 228 D 2 B 2 E 2 A 229 B 2 B 2 B 2 C 230 A 2 C 2 B 2 D 231 B 2 E 2 C 2 D 232 D 2 B 2 D 2 A 233 A 2 E 2 A 2 B 234 B 2 E 2 D 2 A 235 C 2 A 2 A 2 E 236 C 2 C 2 C 2 C 237 B 2 E 2 D 2 A 238 B 2 D 2 A 2 D 239 A 2 E 2 A 2 E 240 A 2 B 2 C 2 E 241 C 2 E 2 B 2 D 242 E 2 D 2 E 2 C 243 A 2 D 2 C 2 C 244 B 2 C 2 D 2 D 245 A 2 C 2 A 2 C 246 E 2 A 2 E 2 C 2

[a]=6 1 [a]=6 1 [a]=8 1 [a]=8 1[b]=8 1 [b]=8 1 [b]=6 1 [b]=6 1[c.d]=1.6 1 [c.d]=1.8 1 [c.d]=2.4 1 [c]=3 1[e]=8 1 [e]=9 1 [ef]=12 1 [de]=15 1[fg]=25 1 [fg]=25 1 [gh]=25 1 [fg]=25 1[a]=5 1 [a]=5 1 [a]=5 1 [a]=5 1[b]=4, [c]=0 1 [b]=2, [c]=0 1 [b]=2, [c]=0 1 [b]=4, [c]=0 1[de]=20 1 [de]=10 1 [de]=10 1 [d]=2 1[f]=2 1 [f.g]=1.4 1 [f]=1 1 [e.f]=2.8 1[gh]=17 1 [h]=7 1 [g.h]=8.5 1 [gh]=14 1[a]=4 1 [a]=2 1 [a]=4 1 [a]=4 1[b]=3 1 [b]=2 1 [b]=3 1 [b]=3 1[c]=2 1 [c]=4 1 [c]=1 1 [c]=3 1[d]=6 1 [d]=8 1 [d]=6 1 [d]=6 1[ef]=48 1 [ef]=96 1 [ef]=24 1 [ef]=72 1[ab]=20 1 [ab]=50 1 [ab]=25 1 [a]=4 1[c]=5 1 [c]=2 1 [c]=4 1 [b.c]=2.5 1[de]=20 1 [de]=50 1 [de]=25 1 [d]=4 1[-fg]=-20 1 [-f]=-2 1 [-f]=-1 1 [-ef]=-24 1[h]=2 1 [g]=5 1 [g]=5 1 [g]/[h]=8/5 1

2.2

2.3

2.4

Физикийн хичээлийн шалгалтын хувилбаруудын түлхүүр

№ A B C D

2.1

357356

№ Зөв хариулт Оноо № Зөв хариулт Оноо № Зөв хариулт Оноо № Зөв хариулт Оноо1 D 2 1 C 2 1 D 2 1 E 22 D 1 2 B 1 2 C 1 2 C 13 B 2 3 E 2 3 D 2 3 A 24 E 2 4 A 2 4 C 2 4 B 25 D 1 5 D 1 5 E 1 5 A 16 C 1 6 E 1 6 B 1 6 A 17 B 1 7 D 1 7 A 1 7 C 18 E 2 8 C 2 8 A 2 8 D 19 D 2 9 C 2 9 B 2 9 C 2

10 C 1 10 B 1 10 B 1 10 A 211 A 1 11 D 1 11 C 1 11 E 112 E 2 12 D 2 12 B 2 12 A 213 E 1 13 D 1 13 C 1 13 B 114 D 2 14 C 2 14 B 2 14 E 115 C 2 15 A 2 15 D 2 15 A 216 C 2 16 D 2 16 A 2 16 E 217 B 1 17 C 1 17 D 1 17 E 218 C 2 18 D 2 18 B 2 18 C 219 D 2 19 B 2 19 C 2 19 A 220 B 1 20 C 1 20 A 1 20 B 121 D 1 21 B 1 21 E 1 21 C 122 C 2 22 B 2 22 E 2 22 B 223 B 2 23 B 2 23 A 2 23 D 224 E 2 24 A 2 24 C 2 24 D 225 D 2 25 E 2 25 D 2 25 E 226 E 2 26 B 2 26 A 2 26 C 227 C 1 27 A 1 27 D 1 27 B 128 C 1 28 B 1 28 E 1 28 B 129 D 2 29 C 2 29 B 1 29 D 130 B 2 30 D 2 30 B 2 30 A 231 A 1 31 C 1 31 A 2 31 C 232 A 2 32 B 2 32 E 2 32 D 233 E 1 33 D 1 33 C 1 33 B 134 B 1 34 E 1 34 C 1 34 A 135 B 1 35 D 1 35 A 1 35 D 136 A 2 36 D 2 36 C 2 36 E 137 B 2 37 D 2 37 A 2 37 D 238 E 1 38 A 1 38 C 1 38 C 239 B 2 39 E 2 39 C 2 39 C 140 B 1 40 B 1 40 C 1 40 D 241 A 2 41 C 2 41 D 2 41 E 242 B 2 42 A 2 42 C 2 42 D 243 A 1 43 C 1 43 D 1 43 C 144 B 2 44 E 2 44 A 2 44 D 245 D 2 45 C 2 45 A 2 45 B 246 D 1 46 A 1 46 D 1 46 C 147 C 2 47 B 2 47 D 2 47 B 248 B 2 48 C 2 48 C 2 48 D 249 D 2 49 C 2 49 A 2 49 C 250 B 2 50 A 2 50 D 2 50 E 22.1 a3b4c5d1e2 5 2.1 a5b4c1d3e2 5 2.1 a5b3c4d1e2 5 2.1 a4b5c2d1e3 52.2 a4b6c3d1e5f2 6 2.2 a1b5c6d2e3f4 6 2.2 a6b1c2d3e5f4 6 2.2 a4b6c1d5e2f3 62.3 a4b3c5d2e1 5 2.3 a4b5c2d3e1 5 2.3 a4b3c5d2e1 5 2.3 a4b3c5d2e1 52.4 a3b4c2d1 4 2.4 a4b3c1d2 4 2.4 a2b3c4d1 4 2.4 a3b4c1d2 4

Биологийн хичээлийн шалгалтын хувилбаруудын түлхүүрА B C D

№Зөв

хариулт Оноо №Зөв



хариулт Оноо

1 C 1 1 E 1 1 E 1 1 D 12 B 1 2 B 1 2 B 1 2 D 13 C 1 3 E 1 3 C 1 3 A 14 C 1 4 C 1 4 B 1 4 C 15 A 1 5 B 1 5 C 1 5 D 16 C 1 6 A 1 6 D 1 6 E 17 C 1 7 B 1 7 E 1 7 A 18 D 1 8 A 1 8 C 1 8 E 19 A 1 9 E 1 9 D 1 9 B 1

10 B 1 10 E 1 10 B 1 10 D 111 E 2 11 B 2 11 C 2 11 E 212 B 2 12 C 2 12 B 2 12 B 213 D 2 13 B 2 13 B 2 13 C 214 B 2 14 C 2 14 A 2 14 D 215 A 2 15 A 2 15 D 2 15 B 216 B 2 16 D 2 16 C 2 16 B 217 D 2 17 A 2 17 E 2 17 A 218 D 2 18 B 2 18 D 2 18 E 219 A 2 19 D 2 19 C 2 19 B 220 D 2 20 A 2 20 A 2 20 E 221 E 2 21 C 2 21 A 2 21 B 222 D 2 22 A 2 22 C 2 22 E 223 C 2 23 B 2 23 C 2 23 C 224 C 2 24 D 2 24 E 2 24 A 225 A 2 25 C 2 25 C 2 25 D 226 C 2 26 A 2 26 B 2 26 B 227 B 2 27 E 2 27 A 2 27 D 228 A 2 28 C 2 28 E 2 28 A 229 D 2 29 B 2 29 D 2 29 E 230 B 2 30 D 2 30 E 2 30 E 231 C 2 31 D 2 31 D 2 31 D 232 C 2 32 D 2 32 B 2 32 E 233 C 2 33 B 2 33 C 2 33 D 234 D 2 34 B 2 34 A 2 34 E 235 C 2 35 C 2 35 A 2 35 E 236 B 2 36 A 2 36 D 2 36 D 237 C 2 37 D 2 37 E 2 37 C 238 E 2 38 A 2 38 C 2 38 D 239 B 2 39 A 2 39 E 2 39 C 240 C 2 40 B 2 40 E 2 40 D 2

2.1 a 3 1 2.1 a 2 1 2.1 a 3 1 2.1 a 1 12.1 b 2 1 2.1 b 3 1 2.1 b 2 1 2.1 b 2 12.1 c 5 1 2.1 c 5 1 2.1 c 5 1 2.1 c 5 12.1 d 1 1 2.1 d 1 1 2.1 d 1 1 2.1 d 3 12.1 e 2 2.1 e 4 1 2.1 e 2 2.1 e 22.1 f 4 2.1 f 2 1 2.1 f 4 2.1 f 42.1 g 2 1 2.1 g 2.1 g 2 1 2.1 g 2 1

2.2 a 5 2.2 a 5 2.2 a 5 2.2 a 52.2 b 8 2.2 b 8 2.2 b 8 2.2 b 82.2 c 1 2.2 c 1 2.2 c 1 2.2 c 12.2 d 6 2.2 d 6 2.2 d 6 2.2 d 62.2 e 4 2.2 e 4 2.2 e 4 2.2 e 42.2 f 9 2 2.2 f 1 2.2 f 3 2 2.2 f 7 22.2 g 0 2 2.2 g 3 2.2 g 1 2 2.2 g 1 22.2 h 2.2 h 0 2 2.2 h 2.2 h

2.3 a 2 1 2.3 a 2 1 2.3 a 2 1 2.3 a 2 12.3 b 4 1 2.3 b 4 1 2.3 b 4 1 2.3 b 4 12.3 c 3 1 2.3 c 3 1 2.3 c 3 1 2.3 c 3 12.3 d 1 1 2.3 d 1 1 2.3 d 1 1 2.3 d 1 12.3 e 8 1 2.3 e 5 1 2.3 e 8 1 2.3 e 7 12.3 f 6 1 2.3 f 6 1 2.3 f 7 1 2.3 f 6 12.3 g 7 1 2.3 g 8 1 2.3 g 6 1 2.3 g 8 12.3 h 5 1 2.3 h 7 1 2.3 h 5 1 2.3 h 5 1

2.4 a 4 1 2.4 a 4 1 2.4 a 4 1 2.4 a 4 12.4 b 1 1 2.4 b 1 1 2.4 b 1 1 2.4 b 1 12.4 c 3 2 2.4 c 3 2 2.4 c 3 2 2.4 c 3 22.4 d 6 2 2.4 d 6 2 2.4 d 6 2 2.4 d 6 22.4 e 2 1 2.4 e 2 1 2.4 e 2 1 2.4 e 2 12.4 f 5 1 2.4 f 5 1 2.4 f 5 1 2.4 f 5 1

2 2 2 2

2

1 1

2 2 2 2

1

Химийн хичээлийн шалгалтын хувилбаруудын түлхүүрА B C D

359358

Зөв хариу Оноо Зөв хариу Оноо Зөв хариу Оноо Зөв хариу Оноо

1 B 1 A 1 C 1 D 12 A 1 D 1 B 1 E 13 B 1 A 1 D 1 C 14 E 2 D 2 A 2 B 25 A 1 A 1 C 1 B 16 C 2 D 2 C 2 C 27 E 2 B 2 D 2 C 28 D 1 A 1 D 1 C 19 A 2 C 2 B 2 E 2

10 B 2 B 2 C 2 C 211 E 1 A 1 D 1 B 112 E 2 E 2 D 2 B 213 B 1 C 1 D 1 E 114 D 1 C 1 C 1 B 115 A 2 E 2 B 2 D 216 B 1 A 1 E 1 D 117 D 2 A 2 A 2 B 218 B 1 C 1 D 1 E 119 D 1 C 1 B 1 A 120 C 2 C 2 D 2 A 221 B 1 C 1 D 1 E 122 C 2 D 2 C 2 D 223 E 2 C 2 B 2 E 224 C 1 D 1 B 1 A 125 A 1 A 1 A 1 B 126 C 1 B 1 D 1 C 127 E 1 D 1 B 1 E 128 E 1 A 1 A 1 B 129 C 1 A 1 E 1 D 130 C 2 C 2 C 2 D 231 C 1 D 1 B 1 A 132 E 2 E 2 A 2 B 233 C 1 A 1 B 1 E 134 A 2 B 2 C 2 D 235 A 1 C 1 C 1 D 136 A 1 B 1 C 1 D 137 D 2 E 2 E 2 E 238 E 1 D 1 E 1 C 139 A 1 E 1 E 1 D 140 C 1 C 1 B 1 B 141 D 2 C 2 D 2 B 242 C 1 D 1 C 1 B 143 C 2 D 2 A 2 B 244 D 1 B 1 C 1 C 145 E 2 D 2 C 2 A 246 A 1 B 1 C 1 E 147 A 1 E 1 B 1 E 148 B 2 D 2 Е 2 A 249 E 2 E 2 A 2 E 250 A 2 D 2 C 2 E 251 D 1 A 1 B 1 D 152 D 2 A 2 B 2 C 253 D 2 E 2 C 2 A 254 D 1 A 1 C 1 D 155 C 2 A 2 D 2 E 256 B 1 A 1 B 1 C 12.1 a4b3c2d5e1 5 a3b1c4d2e5 5 a2b3c4d5e1 5 a3b4c2d5e1 52.2 a4b2c5d3e1 5 a2b4c1d3e5 5 a5b1c2d3e4 5 a1b2c3d4e5 52.3 a4b1c2d5e3 5 a3b1c5d2e4 5 a1b5c3d2e4 5 a5b2c1d3e4 52.4 a2b4c1d5e3 5 a2b5c4d3e1 5 a5b1c4d2e3 5 a5b4c3d2e1 5

Монголын түүх хичээлийн шалгалтын хувилбаруудын түлхүүрХувилбар

№ А В С D

№Зө

в ха

риул

тО

ноо

№Зө

в ха

риул

тО

ноо

№Зө

в ха

риул

тО

ноо

№Зө

в ха

риул

тО

ноо

1В

21

D2

1В

21

D2

2А

22

А2

2А

22

А2

3C

23

D2

3C

23

D2

4B

24

B2

4B

24

B2

5E

25

B2

5E

25

B2

6B

26

C2

6B

26

C2

7C

27

C2

7C

27

C2

8E

28

B2

8E

28

B2

9C

29

C2

9C

29

C2

10B

210

D2

10B

210

D2

Дуу

ссан

ыЯ

рьда

гД

уусс

аны

Ярь

даг

Тань

даг

Цуг

ларч

Тань

даг

Цуг

ларч

Хар

агда

хад

Хам

тран

Хар

агда

хад

Хам

тран

Шог

ших

Хөг

жил

тэй

Шог

ших

Хөг

жил

тэй

Орц

гоов

Ура

гдса

ныг

Орц

гоов

Ура

гдса

ныг

2.3

2.1

52.

15

2.1

6

Мон

гол

хэл

бичг

ийн

шал

галт

ын

хуви

лбар

ууды

н тү

лхүү

р А

BC

D

2.1

6

Анх

анда

а хү

йтэн

бу

лгий

н ус

бод

огдо

ж

байс

наа

сүүл

дээ

зөвх

өн

ус б

одог

дож

, дөр

вөн

цаги

йн ө

мнө

цэлэ

лзэн

ур

саж

бай

сан

голы

н дэ

ргэд

үүр

хурд

ан

өнгө

рөхд

өө я

даж

ган

ц ба

лга

ууга

агүй

дээ

хара

мсаж

бай

лаа.

Х

алуу

н өд

өр ю

м бү

хэн

халу

ун б

айда

г аж

ээ

Анх

анда

а хү

йтэн

бу

лгий

н ус

бод

огдо

ж

байс

наа

сүүл

дээ

зөвх

өн у

с бо

догд

ож,

дөрв

өн ц

агий

н өм

нө

цэлэ

лзэн

урс

аж б

айса

н го

лын

дэрг

эдүү

р ху

рдан

өнг

өрөх

дөө

ядаж

ган

ц ба

лга

ууга

агүй

дээ

хара

мсаж

ба

йлаа

. Хал

уун

өдөр

ю

м бү

хэн

халу

ун

байд

аг а

жээ

Бичи

х ча

двар

ын

үнэл

гээн

ий ш

алгу

уры

г үзн

э үү

.

52.

22.

22.

25

5

Нэг

өдө

р хү

ү нь

ма

лын

эрэл

д яв

ахаа

өв

гөнд

айм

гийн

төв

ор

ж д

үүги

йнхэ

э хэ

зээ

ирэх

ийг

сура

глан

а гэ

ж

өгүү

лэн

гара

в.

Тэгэ

эд э

ргэж

ир

эхдэ

э дү

ү од

оо

холы

н хо

л су

ргуу

ль

хийж

ага

араа

р ни

сэх

онго

ц ж

олоо

дон

сурч

ба

йгаа

гэв

Нэг

өдө

р хү

ү нь

ма

лын

эрэл

д яв

ахаа

өв

гөнд

айм

гийн

тө

в ор

ж

дүүг

ийнх

ээ х

эзээ

ир

эхий

г су

рагл

ана

гэж

өгү

үлэн

гар

ав.

Тэгэ

эд э

ргэж

ир

эхдэ

э дү

ү од

оо

холы

н хо

л су

ргуу

ль х

ийж

аг

аара

ар н

исэх

он

гоц

жол

оодо

н су

рч б

айга

а гэ

в

2.2

5

361360

Боловсролын үнэлгээний төвийн захирал Ж.Ган-Эрдэнэтэй өдөрлөгийн талаар ярилцлаа.

“ШАЛГУУЛАГЧ ШАЛГАЛТ ӨГСӨН ДАРУЙДАА ДҮНГЭЭ ХАРАХ БОЛОМЖТОЙ ШИЛЭН ТЕХНОЛОГИЙГ НЭВТРҮҮЛЖ БАЙНА”

“ЭЕШ-2017” үйл ажиллагааны талаар дэлгэрэнгүй танилцуулбал?БҮТ-өөсЭЕШбэлдэжбуйшалгуулагчдадамжилтгаргахадньдэмжлэгүзүүлэхзорилгоорнээлттэй өнөөдрийн өдөрлөгийг зохион байгуулж байна. Өдөрлөгийн үеэр ЭЕШ-ынбүхийлүйлажиллагааг газардээрньүзүүлжбайна.МанайбайгуулагаЭЕШ-ынүйлажиллагааг ил тод, нээлттэй, хүртээмжтэй байлгах зорилтын хүрээнд шалгуулагчшалгалтөгсөндаруйдаадүнгээхарахболомжтойшилэнтехнологийгнэвтрүүлжбайгааюм.ЭнэнэвтрүүлэхажиллагааныхаатуршилтыгөнөөдөрЭЕШ-ынурьдчилсансорилгошалгалтынүеэрхийжбайгаагаарааонцлогболжбайна.

Энэ технологи маань энэ жилийн ЭЕШ-ын үеэр хэрэгжих үү?Өмнөньшалгуулагчидшалгалтааөгсөнийдараабуюу14хоногийндараадүнгээхарахболомжтой байсан.Шилэн технологи нэвтэрснээрээшалгуулагчидшалгалтаа өгөөддууссантэрдаруйдааавсаноноогоомэдэхболомжтойиймдэвшилгаржбайгааюм.Энэжилийнхувьдтурших,бэлтгэхгээдөөрсдийннөөцболомжоороотодорхойтоонышалгалтынтөвүүддээрхэрэгжүүлнэ.2018оныхувьдулсынхэмжээндбүрэншалгуулагчмааньшалгалтөгсөндаруйдаадүнгээмэдэхболомжтойшалгалтыгзохионбайгуулна.

Энэхүү өдөрлөгийг цаашид тогтмол зохион байгуулах уу?Энэ өдөрлөг маань анх удаа зохион байгуулагдлаа. Цааашид бид тогтмол зохионбайгуулжхэвшүүлнэ.ШалгуулагчдынмааньөнөөдөрЭЕШболволхэдавахвэ?гэдгийггазардээрньүзүүлжбайгааньэнэюм.Нөгөөталаартэдэндсэтгэлзүйнбэлтгэлболжбайгааюм.Өдөрлөгторолцсоншалгуулагчидмаань“Машүрбүтээлтэйүйлажиллагааболжбайна”гээдамсайтайбайна.

Өдөрлөгийн дараагаар ЭЕШ хүртэл шалгуулагчдадаа мэдээлэл өгөх зорилгоор ямар үйл ажиллагаа зохион байгуулах төлөвлөгөөтэй байгаа вэ?ЭЕШхүртэлхоёрсарынхугацаабайна.Зургадугаарсарын15,17,18өдрүүдэдзохионбайгуулагдана.ХамгийнэхнийүйлажиллагааболЭЕШ-ынбүртгэлдөрөвдүгээрсарын14-ны 18:00 цагт дуусна. Үүний дараа шалгуулагчдад аль шалгалтын төв дээр, альөрөөнд,альсандалдээрсуухвэ? гэдэгмэдээллийгньөгнө.Бидтэрдагуузөвлөгөөмэдээллүүдээяажшалгалтандээрээалдахгүй,хоцрохгүйбайхвэ,анхаарахзүйлсзэрэгшатдараалласанмэдээллүүдийгхүргэхболно.

Сурагчид шалгалтаа өгч дууссан даруйдаа оноогоо мэдэх боломжтой болно

Боловсрол, соёл шинжлэх ухаан, спортын яамны дэргэдэх Боловсролынүнэлгээний Төв нь ЭЕШ-ийн бүтэц, зохион байгуулалтыг олон нийт,шалгуулагчдад таниулан сурталчилж, илүү нээлттэй, хүртээмжтэй, шуурхайбайлгах зорилгоор тодорхой ажлууд хэрэгжүүлж байгаагийн нэг болох“Элсэлтийн ерөнхий шалгалт-2017” нээлттэй өдөрлөг амжилттай зохионбайгуулагдлаа.

Нээлттэйөдөрлөгийнхүрээндиргэд,олоннийт,шалгуулагчдадзориулсанЭЕШ-ынбүртгэл,зөвлөгөөмэдээлэлөгөх,өргөдөлгомдолшийдвэрлэх,ЭЕШ-ынсорилшалгалтыгзохионбайгуулждүнонооггазардээрньтанилцууллаа.Мөн“МэргэжилсонголтболонЭЕШ-ынбүтэцзохионбайгуулалт,шалгалтанданхаарах зүйл” сэдэвт лекцийг зохион байгуулсан нь сурагчдийн талархлыгихээхэнхүлээжбайсанньэнэталаархтэдниймэдээлэлхомсбайсныгилтгэнэ.

ЭЕШ-ыншалгуулагчдынбүртгэлорондаяархоёрдугаарсарын1-ний9:00цагаас эхэлсэн. Энэ жил улсын хэмжээнд ЕБС-ын 12-р ангийг төгсөж байгаа37 мянга гаруй сурагч байна. Түүнчлэн гадаадад ЕБС төгссөн болон өмнөхонытөгсөгчидтэйнийлээд40мянгагаруйорчимэлсэгчерөнхийшалгалтөгөхтөлөвтэйбайна.

ЭЕШ-ын бүртгэл дөрөвдүгээр сарын 14-ны 18:00 цагт дуусна.Шалгуулагчид шалгалт өгөх байр, анги танхим, суудлийн хуваарийгбаталгаажуулсан хуудсыг өөрийн бүртгэлийн дугаар болон нууц үгээашиглан2017онытавдугаарсарын15-аасхойшwww.eec.mnсайтаасхэвлэнавахболомжтой.

СУРАГЧИД ШАЛГАЛТАА ӨГЧ ДУУССАН ДАРУЙДАА ОНООГОО МЭДЭХ БОЛОМЖТОЙ БОЛНО

363362

ОЮУТНЫБОЛОВСРОЛЫНЗЭЭЛИЙНСАНД

БҮТ-ИЙН ЛАВЛАХ

ЭНГИЙН УТАСНЫ ТАРИФААР7577 9498



▸ ЦАГҮЕИЙНМЭДЭЭЛЭЛ

▸ ШАЛГАЛТЫНХУВААРЬ

▸ ШАЛГАЛТЫНТӨВҮҮДИЙНБАЙРШИЛ

▸ ОНЛАЙНБҮРТГЭЛТЭЙХОЛБООТОЙМЭДЭЭЛЭЛ

▸ ГОМДОЛСАНАЛХҮСЭЛТ

▸ ЭЕШ-ЫНЖУРАМ

www.eec.mneyesh.eec.mn

?

@

2017 ОНЫ УЛСЫН ТӨСӨВТ

110 ТЭРБУМ ТӨГРӨГИЙГ ТУСГАЖ,ААВЭЭЖ,ЭМЭЭӨВӨӨГӨӨЗЭЭЛИЙНДАРАМТАДОРУУЛДАГБИШОЮУТАНӨӨРӨӨЗЭЭЛЭЭАВЧ,АЖИЛХИЙГЭЭДТОДОРХОЙХУГАЦААНДТӨЛӨХБОЛОМЖИЙГБҮРДҮҮЛЛЭЭ.

365364

Засгийн газрын 2016 оны 111 дүгээр тогтоолын 3 дугаар хавсралт

ОЮУТНЫ ХӨГЖЛИЙН ЗЭЭЛИЙН ЖУРАМ

Нэг. Нийтлэг үндэслэл

1.1.МонголУлсындээдболовсролынсургалтынбайгууллагадбакалаврынзэргийнболовсролэзэмшихээрзохихжурмындагууэлсэнүндсэнсургалтынхэлбэрээрсуралцажбайгаа Монгол Улсын иргэн (цаашид “оюутан” гэх)-д оюутны хөгжлийн зээл олгохтойхолбогдсонхарилцаагэнэхүүжурмаарзохицуулна.

1.2.Оюутныхөгжлийнзээлийнзорилгоньдээдболовсролынсургалтынбайгууллагадсуралцагчоюутнысурахбололцоогнэмэгдүүлэх,дээдболовсролынсургалтынбайгууллагынсургалтынчанар,өрсөлдөхчадварыгдээшлүүлэхэдчиглэгдэнэ.

1.3.Энэжурамдхэрэглэсэндараахнэртомъёогдордурдсанутгааройлгоно:1.3.1. “оюутны хөгжлийн зээл” гэж (цаашид “зээл” гэх) дээд боловсролын

байгууллагад үндсэн сургалтын хэлбэрээр суралцаж байгаа суралцагчдын сургалтынтөлбөртньзориуланолгожбайгаахөгжлийнзээлийг;

1.3.2.“оюутныхөгжлийнзээлийнхүү”гэжсургалтынтөлбөрийнзээлолгохүйлажиллагаагзохионбайгуулахадшаардагдахзардлынхэмжээг;

1.3.3.“зээлийнхэмжээ”гэжоролцогчсургуулийнУдирдахзөвлөлөөстогтоосоннэг кредит (багц цаг) цагийн үнэлгээг оюутны сонгосон хичээлийн нийт кредитээрүржүүлсэндгараххэмжээг;

1.3.4.“хүүбууруулахзээл”гэжоюутнысургалтынтөлбөртөлөхөдзориулжөмнөолгогдсонзээлийнүлдэгдлийгшинэнөхцөлтэйзээлдшилжүүлэхзээлийг;

1.3.5.“богинохугацаатайзээл”гэжтухайнхичээлийнжилийнсургалтынтөлбөртөлөхөдзориулжавсан1жилийнхугацаандэргэнтөлөгдөхнөхцөлтэйзээлийг;

1.3.6. “урт хугацаатай зээл” гэж Дээд боловсролын тухай хуульд заасанбакалаврындээдболовсрол эзэмших үндсэн сургалтын4-6жилийн хугацаанджилбүрсургалтын төлбөр төлөхөд зориулж авсан 10 хүртэлх жилийн хугацаанд эргэн төлөгдөхнөхцөлтэйзээлийг;

1.3.7.“суралцаххугацаа”гэжДээдболовсролынтухайхуульдзаасанбакалаврынсургалтадшаардагдахүндсэнсургалтынхугацааг;

1.3.8. “оролцогч банк” гэж (цаашид “банк” гэх) сургалтын төлбөрийн зээлолгохоорБоловсролынзээлийнсантайгэрээбайгуулсанбанкийг;

1.3.9. “оролцогч сургууль” гэж (цаашид “сургууль” гэх) Боловсролын зээлийнсантай гэрээ байгуулсан, сургалт эрхлэх тусгай зөвшөөрөлтэй, байгууллагын магадланитгэмжлэгдсэндээдболовсролынсургалтынбайгууллагыг;

1.3.10.“оюутныгэрбүлийнгишүүн”гэдэгтэцэг,эх,эмээ,өвөө,төрсөнах,эгч,дүү,асранхамгаалагчийг.

Хоёр. Зээлийн санхүүжилт

2.1.Санхүү,төсвийнасуудалэрхэлсэнтөрийнзахиргаанытөвбайгууллаганьзээлийнсанхүүжилтийгБоловсролынзээлийнсангийнтөсөвттусгана.

2.2.Боловсролынзээлийнсанзээлийгарилжааныбанкаардамжуулжолгоно.2.3.Зээлийнэргэнтөлөлтийнэрсдэлийгарилжааныбанкхариуцна.2.4.ЗээлийнэргэнтөлөлтөөстодорхойхувиартооцожБоловсролынзээлийнсангийн

эргэлтийнхөрөнгийнхуримтлалыгбүрдүүлнэ.2.5. Зээлийн эргэлтийн хөрөнгийн хуримтлалыг Боловсролын зээлийн санд бүрдэх

хүртэлхугацаандулсынтөсвөөссанхүүжүүлнэ.2.6.ЗээлийнэргэлтийнхөрөнгийгБоловсролынзээлийнсангаасулсынтөсөвтбуцаан

төвлөрүүлэхгүй.

Гурав. Талуудын эрх, үүрэг

3.1.Төрийнзахиргаанытөвбайгууллагадараахэрх,үүрэгтэйбайна:3.1.1. боловсролын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллага

зээлийнтөсвийнтөслийгхянансанхүү,төсвийнасуудалхариуцсантөрийнзахиргаанытөвбайгууллагадхүргүүлэх;

3.1.2. санхүү, төсвийн асуудал хариуцсан төрийн захиргааны төв байгууллагаБоловсролынзээлийнсангийнтөсвийгхянажбатлуулах,санхүүжүүлэх.

3.2.Боловсролынзээлийнсандараахэрх,үүрэгтэйбайна:3.2.1.зээлийнтөсвийнтөсөлболовсруулжбатлуулах;3.2.2.зээлийнсанхүүжилтийгзарцуулах,хянах;3.2.3.2хувийнхүүтэйзээлийгбанкиндолгох;3.2.4.зээлийнэргэлтийнхуримтлалыгбүрдүүлэх;3.2.5.оролцогчбанкболонсургуультайхамтранажиллахгэрээбайгуулах;3.2.6.зээлийнсанхүүжилттэйхолбоотойүйлажиллагаагзохионбайгуулах;3.2.7.зээлийнсанхүүжилтийнтайлангаргах;3.2.8.зээлийнталаархбанкнытайлангхүлээнавчхянаннэгтгэх;3.2.9.боловсролынболонсанхүү,төсвийнасуудалхариуцсантөрийнзахиргааны

төвбайгууллагадзээлийнтайлангнэгтгэж,тайлагнах.3.3.Банкдараахэрх,үүрэгтэйбайна:

3.3.1.Боловсролынзээлийнсан,сургуультайхамтранажиллахгэрээбайгуулах;3.3.2.оюутанджилийн5хувийнхүүтэйзээлолгох;3.3.3.зээлийнэрсдэлийгбүрэнхариуцах;3.3.4.оюутандолгосонзээлийн5хувиартухайнсургуулийнзээлийнэрсдэлийн

санбүрдүүлэх,зээлийнгэрээнийгүйцэтгэлийгдүгнэх;3.3.5.оюутандолгосонзээлийгсургуулийндансандшилжүүлэх;3.3.6.зээлийнталаарсургууль,оюутан,эцэгэх,олоннийтэдсурталчлах,таниулах

ажлыгБоловсролынзээлийнсан,сургуультайхамтранзохионбайгуулах;3.3.7.зээлийнсанхүүжилтийнтайлангдолоохоног,сар,улирал,жилтутамгаргаж

санхүү, төсвийн асуудал хариуцсан төрийн захиргааны төв байгууллага, Боловсролынзээлийнсандтустусхүргүүлэх;

367366

3.3.8.зээлавахадүйлчилгээнийшимтгэл,хураамжавахгүйбайх.3.4.Сургуульдараахэрх,үүрэгтэйбайна:

3.4.1.Боловролынзээлийнсан,банктайхамтранажиллахгэрээбайгуулах;3.4.2.зээлийнболонэрсдэлийндансыгбанкиндбайршуулах;3.4.3.банкиндбайршуулсансургалтынтөлбөрийнорлогындансыгөөрбанкинд

шилжүүлэхгүйбайх;3.4.4.зээлийн5хувийгбанкиндахьсургуулийнэрсдэлийндансандбайршуулах;3.4.5. боловсролын нэгдсэн мэдээллийн санд сургалтын хөтөлбөр, оюутны

шилжилтхөдөлгөөн,дүн,холбогдохбусадмэдээллийгтогтоосонхугацаандоруулах;3.4.6.төгсөгчдийнтандалтынсудалгаахийх;3.4.7.зээлийнталаарсургууль,суралцагч,эцэгэх,олоннийтэдтаниулахажлыг

зохионбайгуулах.3.5.Оюутныэрх,үүргийгбанк,оюутанхоорондбайгуулахзээлийнгэрээндтусгана.

Дөрөв. Зээлийн нөхцөл, шаардлага

4.1.Энэжурмынхүрээнддараах3төрлийнзээлийголгоно:4.1.1.хүүбууруулахзээл;4.1.2.богинохугацаатайзээл;4.1.3.уртхугацаатайзээл.

4.2.Энэжурмын4.1-дзаасанзээлийнхүүжилийн5хувьбайна.4.3.Зээлийгдарааххугацаагааролгоно:

4.3.1.хүүбууруулахзээлийнхугацаацалин,тэтгэврийнзээлийндуусаххугацаатайтэнцүү;

4.3.2.богинохугацаатайзээлийнхугацаа12сархүртэл;4.3.3.уртхугацаатайзээлийнхугацаа10жилхүртэл.

4.4.Зээлдхамрагдахоюутандараахерөнхийшаардлагыгхангасанбайна:4.4.1.магадланитгэмжлэгдсэнсургуульдзохихжурмындагууэлссэнбатламжтай

байх;4.4.2.боловсролыннэгдсэнмэдээллийнсандбүртгэгдсэнбайх;4.4.3. зээлийн үндсэн зээлдэгч нь оюутан, хамтран зээлдэгч нь оюутны гэр

бүлийнгишүүнбайх.4.5.Хүүбууруулахболонбогинохугацаатайзээлдхамрагдахоюутанэнэжурмын4.4-т

заасанерөнхийшаардлагаасгаднадараахшаардлагыгхангасанбайна.4.5.1.дээдболовсролынсургалтынбайгууллагадшинээрэлсэнорсоноюутны

хувьд тухайн сургуулийн хөтөлбөрт элсэхжурамд заасан хичээлийн элсэлтийн ерөнхийшалгалтыноноо 400 буюу түүнээс дээш, бусад оюутны хувьд сурлагын голчдүн нь 2.0болонтүүнээсдээшбайх;

4.5.2.сургуулийнсургалтынтөлбөртөлсөнбаримтынхуулбар(эххувиар);4.6. Урт хугацаатай зээлд хамрагдах оюутан энэ журмын 4.4-т заасан ерөнхий

шаардлагаасгаднадараахшаардлагыгхангасанбайна.4.6.1.их,дээдсургуультөгссөнөөсхойш4-6жилхүртэлхугацаандэргэнтөлөх;4.6.2.зээлийнэргэнтөлөлтньоюутныирээдүйнорлогодсуурилах;

4.6.3.зээлийнхүүгийнтөлбөрийгзээлавсанаасхойшсарбүр,үндсэнтөлбөрийгсургуультөгссөнөөсхойш1жилийндараагаасэхлэн3-5жилийнхугацаандтөлөх;

4.6.4.зээлийндавтамжүндсэнсургалтын4-6жилийнхугацаанджилд2хүртэлхудаабайх;

4.6.5.дээдболовсролынсургалтынбайгууллагадшинээрэлсэнорсоноюутныхувьд тухайн сургуулийн хөтөлбөрт элсэхжурамд заасан хичээлийн элсэлтийн ерөнхийшалгалтыноноо650буюутүүнээсдээш,тэргүүлэхачхолбогдолтоймэргэжлийнчиглэлээрсуралцажбайгааоюутнысурлагынголчдүн2.3,бусадоюутнысурлагынголчдүн3.0болонтүүнээсдээшбайх.

4.7.Зээлдхамрагдахоюутандараахбичигбаримтыгбүрдүүлжбанкиндхандана:4.7.1.зээлхүссэнөргөдөл;4.7.2.иргэнийболоноюутныүнэмлэхийннотариатаарбаталгаажуулсанхуулбар;4.7.3.сургуулийнсургалтынтөлбөрийннэхэмжлэл(эххувиар);4.7.4.хамтранзээлдэгчгэрбүлийнгишүүнийиргэнийүнэмлэхийннотариатаар

баталгаажуулсанхуулбар;4.7.5.сургуульдзохихжурмындагууэлссэнийггэрчлэхбатламжийннотариатаар

баталгаажуулсанхуулбар.

Тав. Мэдээлэл, тайлан

5.1. Боловсролын зээлийн сан нь зээлийн мэдээллийг боловсролын нэгдсэнмэдээллийнсандбүртгэнэ.

5.2. Банк нь зээлийн мэдээллийг гэрээнд заасан хугацааны дагуу санхүү, төсвийнасуудалхариуцсантөрийнзахиргаанытөвбайгууллага,Боловсролынзээлийнсандтустусхүргүүлнэ.

Зургаа. Хяналт, хариуцлага

6.1.Банкиндолгосонзээлийнэхүүсвэрийнзориулалт,эргэнтөлөлтөдсанхүү,төсвийнасуудалхариуцсантөрийнзахиргаанытөвбайгууллагахяналттавина.

6.2 Боловсролын зээлийн саннь оролцогч талуудын хоорондбайгуулсан гэрээнийбиелэлтэдхяналттавина.

6.3. Санхүү, төсвийн асуудал хариуцсан төрийн захиргааны төв байгууллагашаардлагатайтохиолдолдзээлийнэхүүсвэрийнбүрдүүлэлт,ашиглалтадхяналт,шалгалтхийнэ.

6.4. Энэхүү журмыг зөрчсөн этгээдэд холбогдох хууль тогтоомжид заасны дагуухариуцлагахүлээлгэнэ.

--о0о-

369368

ТӨРИЙН БАНКТусбанкнаас5оюутныгбүтэнжилийн

сургалтын төлбөрөөр урамшуулдагуламжлал тогтсон бөгөөд энэ жилЭлсэлтийн Ерөнхий шалгалтанд хамгийнөндөр оноо авсан 3 оюутанд сургалтынтэтгэлэг гардуулснаас гадна, тангарагийнбаярт оролцож буй нийт оюутнуудаас 2азтанг тодруулж, тус бүр бүтэн жилийнсургалтынтөлбөрөөрурамшууллаа.

ХААН БАНКХААН Банкнаас 2001 онд

ажилтнуудынхаа хүүхдүүдэд зориулсантэтгэлэгт хөтөлбөрийг амжилттайхэрэгжүүлж эхэлсэн бөгөөд сурлагынамжилт, нийгмийн идэвхи зүтгэлээртэргүүлж буй хэдий ч санхүүгийнбэрхшээлтэйтулгараадбуйорлогобагатайөрхийнЕБСтөгсөгч11-рангийнсурагчдадИх дээд сургуульд элсэн суралцахадзориулж тэтгэлэг олгох хөтөлбөрөө 2007оноосэхлэнхэрэгжүүлжбайна.

Хувь хүн, нийгмийн ур чадвартай,цаашид сурах хүсэл эрмэлзлээр дүүрэн,сурлагын амжилтаар тэргүүлж буй 100төгсөх ангийн сурагчийг Монгол орондаяар жил бүр сонгон шалгаруулж,тэтгэлэголгожбайгааньИхдээдсургуульдэлсэн суралцах мэргэжлийн гараагаасанхүүгийн хувьд санаа зоволтгүйгээрэхлэхболомжийголгожбайна.

Угтэтгэлэгтхөтөлбөрньжилбүрийн3-рсарындундүеэророндаяарнээлттэйзарлагддаг бөгөөд ХААН Банкны бүхсалбар, нэгжүүдээр дамжуулан тэтгэлэгхүсэгчдийг өргөдлийг хүлээн авч, Төрзасаг,Иргэдийнтөлөөлөлбүхийгишүүдээсбүрдсэн комисс сум, аймаг, улс гэсэн 3үе шаттайгаар сонгон шалгаруулалтыгявуулсны үндсэн дээр сурлага, урлаг,нийгмийн ур чадвараараа бусдаасааялгарсаншилдэгсурагчдыгМонголорныөнцөг булан бүрээс шалгаруулдаг. ХААН

Банкнаасшилдэг сурагчдад нэг удаагийнтэтгэлэг олгоод зогсохгүй тэдний Ихдээд сургуульд элсэн суралцсан амжилт,манлайлал, илтгэл тэмцээнд оролцсонамжилтыг үндэслэн 40 оюутныг жил бүрсонгон “Дахин тэтгэлэгт хөтөлбөр” –төөхамрууланүргэлжлүүлэнтэтгэлэголгодог.

2007 оноос хойш нийт 920 гаруйоюутанд 460 орчим сая төгрөгийнтэтгэлгийг олгож, тэдний сурах хүсэлэрмэлзэлд оюуны хөрөнгө оруулалтхийгээдбайна.

ХААН Банкнаас тухайн жилдээшалгарсан шинэ болон дахин тэтгэлэгавсан оюутнуудаа цуглуулдаг бөгөөд энэүеэроюутнуудололтамжилтынхааталаархуваалцан, ойртон нөхөрлөж, ХААН Банксангаас хэрэгжүүлдэг нийгмийн сайнсайхны төлөөх төсөл хөтөлбөрүүдэдхэрхэн оролцох, дадлага туршлагахуримтлуулах төлөвлөгөөгөө гарган,зохионбайгуулалтадордог.

Тэтгэлэгт оюутнуудыг нийгмийнүйл ажиллагаанд хамруулснаар тэднийхувь хүний хөгжлийг дэмжин, үүрэгхариуцлагатай, нийгэмдээ хэрэгтэй иргэнболжтөлөвшихөдньхувьнэмэроруулдагюм.

ХААН Банк өнгөрсөн 9 жилийнхугацаанд сурлагын амжилт, нийгмийнидэвх зүтгэлээр тэргүүлсэн нийт 1300гаруй шилдэг оюутанд 700 сая гаруйтөгрөгийнтэтгэлэголгож, тэднийцаашидсуралцах хүсэл эрмэлзлэлд үнэтэй хувьнэмэр оруулж, оюуны хөрөнгө оруулалтхийгээдбайна.

ГОЛОМТ БАНКНЫ ТЭТГЭЛЭГШилдэг 100 оюутанд сар бүрийн

тэтгэлэголгодогГоломтбанкнынэрэмжитоюутны тэтгэлэгт хөтөлбөрийг 12 дахьжилдээамжилттайхэрэгжүүлжбайна.

Төгсөх курсын оюутнуудад ажлынбайраа сонгох, хөдөлмөрийн зах зээлд

гарахадньтуслахзорилготой“Ажлаазөвсонгохоос амжилт эхэлдэг” нэртэй хүнийнөөцийнбүрдүүлэлтийнаяныгамжилттайзохионбайгуулдаг.

ЗОРИГ САНГИЙН ТЭТГЭЛЭГ2000оноос эхлэндотоодынихдээд

сургуульд амжилттай суралцаж байгааорлого багатай өрхийн оюутнуудадсургалтын тэтгэлэг өгч эхэлсэн . Дотоод,гадаадын сайн санаат байгууллага,хүмүүсийн дэмжлэгээр энэ хөтөлбөрмаань жилээс жилд өргөжин хүрээгээтэлсээрнийт750оюутандтэтгэлэголгожээ.Тэтгэлэгтхамрагдсаноюутнуудмааньбагтхуваагдан нийгэмд тустай бичил төсөлсанаачлан хэрэгжүүлдэг бөгөөд нийтдээ100гаруйтөслийгхэрэгжүүлсэнбайна.

“ОЮУ ТОЛГОЙ” ХХК-ИЙН ТЭТГЭЛЭГ“Оюу толгой” ХХК нь Боловсрол,

соёл, шинжлэх ухааны яамтай сургалт,боловсролынчиглэлээрхамтранажиллахтухай Харилцан ойлголцлын санамжбичигт2010оны6дугаарсардгарынүсэгзурсан. Энэхүү санамж бичгийн хүрээндтаван жилийн хугацаанд Монгол Улсынажиллах хүчийг хөгжүүлэх, мэргэжлийнболовсрол, сургалтын тогтолцоогшинэчлэн сайжруулахад чиглэгдсэнхөтөлбөрүүдийг “Оюу толгой” компаниас126 сая ам.доллараар санхүүжүүлэхээртусгажээ.

Хөтөлбөрийнхүрээндхийхажлууд:• Боловсон хүчнээ бэлтгэх таван

жилийн стратеги төлөвлөгөөхэрэгжүүлэх

• Даланзадгад, нийслэлийн НалайхдүүрэгтУул уурхайнжишиг сургуульбарих

• Өмнөговь аймгийн Ханбогдсуманд Техникийн сургалтын төв,Дархан-Уул, Говьсүмбэр аймаг дахьПолитехникийнколлежийнөргөтгөл,спорт заал, оюутны дотуур байрбарих

• Эрдэнэт, Улаанбаатар, Дархан, Чойрхот дахь мэргэжлийн боловсролын

сургуулиудын сургалтын тоногтөхөөрөмж, хичээлийн хөтөлбөрийгсайжруулахадхөрөнгөоруулах

• 200 оюутныг дотоодын, 30 оюутныггадаадын их, дээд сургуульдтэтгэлгээрсургах“Оюу толгой” ХХК нь мэргэжлийн

боловсролын салбарт хөрөнгө оруулалтхийж,олонулсадөрсөлдөхүйцчадварлагмэргэжилтэн бэлтгэхийг чухалчилжбайна.Үүнийзэрэгцээдээдболовсролынсалбартхэрэгжүүлжбуйоюутнытэтгэлэгтхөтөлбөрүүдээрээ уул уурхай болонхолбогдох салбаруудад ажиллах өндөрмэдлэг, ур чадвартай мэргэжилтнүүдийгхөгжүүлэхэдтодорхойхувьнэмэроруулжбайна.

“Оюу толгой” ХХК нь 2010 ондБоловсрол,соёл,шинжлэхухааныяамтайХарилцан ойлголцлын санамж бичигтгарынүсэгзурж,5жилийнхугацаанд200оюутныгдотоодод, 30 оюутныг гадаададтэтгэлгээрсургахаарболсонбөгөөдэнэхүүсанамжбичигтхүлээсэнүүргээамжилттайбиелүүлж, дотоодын тэтгэлэгийг нийт200 оюутанд олгосноос 127 нь их дээдсургуулиа амжилттай төгсч, эзэмшсэнмэргэжлээрээажиллажбайна. (2015оны12сарынбайдлаар)

2010-2016онд780саятөгрөгийгтустэтгэлэгт хөтөлбөрт зарцуулсан бөгөөд2016/17 оны хичээлийн жилд 39 оюутанүргэжлүүлэнтэтгэлгээавчбайна.

Тэтгэлэгт хөтөлбөр хэрэгжүүлсэн 5жилийн хугацаанд дотоодын тэтгэлэгтхөтөлбөрт нийт 210 (Рио Тинтокомпаний тэтгэлгийг оруулаад) оюутаншалгаруулснаас71%буюу149ньШУТИС-ийн оюутнууд, 25% буюу 45 оюутанМУИС-аас,үлдсэн4%ньбусадсургуулиастус тус шалгарсан. Мэргэжлийн хувьдавч үзвэл уул уурхайгаас хамгийн олонбуюу 42 оюутан, барилгын инженер-37,баяжуулахынинженер-25тустустэтгэлэгтхамрагдаадбайна.

Гадаадын тэтгэлэгт хөтөлбөрт 30оюутан тэнцсэнээс 10 нь сургуулиаамжилттай төгсөж, эх орондоо ирээдбайна. Нийт оюутнуудын 20 нь Канадын

ОЮУТНУУДЫНХАМРАГДАЖБОЛОХТОМООХОНТЭТГЭЛГИЙНМЭДЭЭЛЭЛ

371370

БритишКолумбынихсургуульдсуралцажбайгаабөгөөдтэдгээрийндийлэнхньуулуурхайнчиглэлийноюутнуудбайна.Дээрх30 оюутны 9 нь Оюу толгойн дотоодынтэтгэлгийгөмнөньхүртэжбайсан.

Дэлхийн нэр хүндтэй их дээдсургуульд нэг жил тэтгэлгээр сургахаднэг оюутанд ойролцоогоор 60,000 амдолларзарцуулагддаг.Гадаадынтэтгэлэгтхөтөлбөрүргэжлэнявагдахгүй.

“Оюу толгой” ХХК 2016 оноосэхлэн өөрийн санаачилгаар Дотоодынтэтгэлгийг үргэлжлүүлэн хэрэгжүүлэхээрболсон бөгөөд 20 оюутанд уг тэтгэлгийголгохоор болсон. Тэтгэлэгт жилийнсургалтынтөлбөр,сарбүр200,000төгрөг,хөдөө орон нутгийн оюутнуудад дотуурбайрны төлбөр, “Оюу толгой” ХХК-ддадлага хийх болон Залуусын хөгжлийнхөтөлбөрт хамрагдах боломж олгоно.Тэтгэлэгт дараах мэргэжлээр 2,3-р курстсуралцажбуйшалгуурхангасаноюутнуудматериалаа явуулах боломжтой. Тэтгэлэгжилбүрийн9сардзарлагдана.

• Инженер геологи (уурхайнашиглалтынгеотехник,гео-механик)

• Геологи (технологийн минералоги,гео-металлурги,геофизик,хайгуул)

• Баяжуулалтын инженер (ашигтмалтмалынбаяжуулалтынтехнологи)

• Уул уурхайн ашиглалтын технологи(гүнийуурхайашиглалтынчиглэлээрмэргэших)

• Уулуурхайнмашинтоногтөхөөрөмж• Уул уурхайн цахилгаан тоног

төхөөрөмжГэрээгээрхүлээсэнүүргээбиелүүлсэн

тохиолдолдихсургуулиатөгстлөөтэтгэлгээүргэжлүүлэнавахболомжтой.

Шинээр тэтгэлэг авсан 20 оюутанд2016 оны намрын улиралд 50,000,000төгрөгзарцуулахаартөлөвлөөдбайна.

ТАЙВАНИЙН ТЭТГЭЛЭГЖил бүр амьжиргааны түвшин

доогуур, сурлага сайтай дотоодын 30оюутанд нэг хичээлийн жилд 500 ам,долларынтэтгэлэголгодог.

ШИЛДЭГ ОЮУТАНД МОНГОЛ УЛСЫН ЕРӨНХИЙЛӨГЧИЙН БОЛОНЕРӨНХИЙ САЙДЫН НЭРЭМЖИТ ТЭТГЭЛЭГ

НЭГ. ЕРӨНХИЙ ЗҮЙЛ1.1. Мэдлэг боловсрол, бүтээлч

чанар, шинэ санаа, сайн үйлс, авъяас,ур чадварыг хөгжүүлэх, урамшууландэмжих зорилгоор үлгэр жишээ онцгойамжилт гаргасан дотоодын дээдболовсролын сургалтын байгууллагынбакалаврын хөтөлбөрийн өдрийн ангийноюутан, коллеж, мэргэжлийн сургалт-үйлдвэрлэлийн төв (цаашид “сургууль”гэнэ)-ийнсуралцагч(цаашид“суралцагч”гэнэ)-д Монгол Улсын ЕрөнхийлөгчийнболонЕрөнхийсайдыннэрэмжиттэтгэлэг(цаашид “тэтгэлэг” гэнэ) олгоход энэхүүжурмыгбаримтална.

1.2 Дараах шалгуур үзүүлэлтүүдийг50-иасдээшхувьтайхангасансуралцагчидМонголУлсынЕрөнхийлөгчийннэрэмжиттэтгэлэголгоно.Үүнд:

1.2.1.хичээлийнжилийн4улиралдараалан голч дүн нь 3.6-аас доошгүйүнэлэгдсэнбайх;

1.2.2. нийгмийн сайн сайхнытөлөөх сайн дурын үйл ажиллагаандтогтмол үр дүнтэй оролцож, зохионбайгуулж,олоннийтэдмэдээлэгдсэнбайх;

1.2.3. суралцаж байгаамэргэжлийн чиглэлээрээ олон улсынболонүндэснийхэмжээндсудалгаахийжүнэлүүлсэн, шинэ санаа, үр дүнг хэвлэннийтлүүлсэн, техник технологийн ололтамжилтыгхэрэглээнднэвтрүүлсэнбайх;

1.2.4. монголын уламжлалт ёсзаншил, угийн бичиг хөтлөх болон бусадүйлхэргийгөөрийнамьдралдаахэвшүүлэндадлагажуулжбусдадүлгэрлэсэнбайх.

1.4. Тэтгэлгийн болзол хангасан 30хүртэлх суралцагчид жил бүр МонголУлсын Ерөнхийлөгчийн гарын үсэгбүхий өргөмжлөл, мөнгөн шагнал болох1.200.000төгрөголгоно.

1.3. Дараахшалгуур үзүүлэлтийг 50-иас дээш хувьтай хангасан суралцагчидМонголУлсынЕрөнхийсайдыннэрэмжиттэтгэлэголгоно.Үүнд:

1.3.1. Монгол Улсын тэргүүлэхач холбогдолтой мэргэжлийн чиглэлээр(2014 оны 71 дүгээр тогтоолын 2дугаар хавсралтаар баталсан) үр ашиг,ач холбогдол бүхий шинэ технологи,бүтээгдэхүүн, материал бий болгонүйлдвэрлэлүйлчилгээнднэвтрүүлэхшинэсанаачилгагаргасанбайх;

1.3.2. сайн санааны үндсэндээр нийгмийн сайн сайхны тусын тулдбусдыгааманлайланидэвхизүтгэлгаргажүлгэр жишээ болохуйц ажлыг санаачланзохион байгуулсан, эерэг өөрчлөлтөөрбусдадааүлгэрдуурайлболсонбайх;

1.3.3. монгол хэл, соёлын биетболон биет бус өвийг хадгалж хамгаалахүйлсэдхувьнэмэроруулантүүнийгөвлөнуламжилж,түгээндэлгэрүүлсэнбайх;

1.3.4. суралцаж байгаамэргэжлээрээ амжилттай суралцажбусдад үлгэр дуурайл болсон, улс орныхөгжилд эерэг үр нөлөө үзүүлэхүйцсудалгаа,шинжилгээнийбүтээлтуурвисан,оновчтой үр дүнтэй бодлого төлөвлөгөө,зөв шийдэл, арга барил бүхий нийгэм,эдийн засгийн хэрэгцээ шаардлагаднийцсэнтөсөл,хөтөлбөрсанаачланбичижхэрэгжүүлсэн;

1.5. Тэтгэлгийн болзол хангасан 40хүртэлх суралцагчид жил бүр МонголУлсын Ерөнхий сайдын гарын үсэгбүхий өргөмжлөл, мөнгөн шагнал болох1.000.000төгрөголгоно.

ХОЁР. МАТЕРИАЛ ХҮЛЭЭН АВАХ, ШАЛГАРУУЛАЛТ

2.1.Энэхүүжурмын1.2,1.3-тзаасанболзлыг хангасан оюутан өөрөө буюусургуулийнзахиргаа,оюутныбайгууллага

нь хамтарч тухайн суралцагчийг тэтгэлэгтнэрдэвшүүлнэ.

2.2. Тэтгэлэгт нэр дэвшигчийндор дурдсан бичиг, баримтыг жилбүрийн 4 ба 11 дүгээр сарын 15-ныдотор сургуулийн оюутны холбоо ньшалгаруулж,болзолхангасаноюутнуудынматериалыг Ерөнхийлөгчийн Тамгынгазар болон Засгийн газрынХэрэг эрхлэхгазартирүүлнэ:

2.2.1. Монгол УлсынЕрөнхийлөгчийн болон Ерөнхий сайдыннэрэмжит тэтгэлэгт нэр дэвшигчийнмэдүүлэг(2дугаархавсралт);

2.2.2.энэхүүжурмын1.2.1,1.3.4-т заасан болзлыг хангасан суралцагчнь сурлагын амжилт, ур чадвараабаталгаажуулсан сургуулийн захиргааныболон оюутны холбооны тодорхойлолт,гэрчилгээ, батламжийн хуулбар, бичижхэрэгжүүлсэн төслийн үр дүнгийн тухайтанилцуулга;

2.2.3. энэхүү журмын 1.2.3, 1.3.1-д заасан болзлыг хангасан суралцагч ньхэвлүүлсэнилтгэл,өгүүллийнхувь,медаль,шагнал, өргөмжлөл, гэрчилгээ, патентболонтухайншинэтехнологи,бүтээгдэхүүнматериалыгхүлээнзөвшөөрсөнсалбарынэрх бүхий байгууллагын шийдвэрийннотариатаарбаталгаажуулсанхуулбар;

2.2.4. энэхүү журмын 1.2.2, 1.3.2-т заасан болзлыг хангасан суралцагч ньхолбогдох арга хэмжээ, олон нийтийнажлыг хамтран зохион байгуулсанбайгууллагын тодорхойлолт, тухайн аргахэмжээний зорилго зорилт, үр дүнгийнталаар холбогдох мэдээлэл, дүрс бичлэг,фотозураг;

2.2.5. энэхүүжурмын1.2.4,1.3.3-т заасан болзлыг хангасан суралцагч ньхадгалан хамгаалж, өвлөн уламжилж,түгээн дэлгэрүүлж байгаа уламжлалтёс заншил, ургийн бичиг, соёлын биетболон биет бус өвийн талаархи богинохэмжээний танилцуулга, дуут ба дүрсбичлэг, түгээндэлгэрүүлжбайгааг нотлохбусадматериалууд;

373372

2.2.6. тухайннэрэмжиттэтгэлгийнболзлыг хангасан талаар оюутан өөрөө500үгэндбагтаанэссэбичижирүүлнэ.

2.3. Ерөнхийлөгчийн Тамгын газарболонЗасгийнгазрынХэрэгэрхлэхгазардээражлынхэсэггаргаж,шалгаруулалтыг2үешаттайзохионбайгуулна.

2.3.1. ажлын хэсэг нь 1 дүгээршатанд ирүүлсэн материалыг үнэлэн50 хүртэлх оноо, 2 дугаар шатандбичиж ирүүлсэн эссэг үнэлэн 50 хүртэлхоноог өгч, 2 шатны нийлбэрээр 85-100оноотой суралцагчийг шалгарууланЕрөнхийлөгчийн болон Ерөнхий сайдыннэрэмжит тэтгэлгийг 5, 12 дугаар сардолгоно.

ГУРАВ. БУСАД ЗҮЙЛ3.1. Тэтгэлэгт хамрагдсан

суралцагчийн талаархи мэдээллийгЕрөнхийлөгчийн Тамгын газар болонЗасгийн газрын газрын вэб сайтадбайршуулна.

3.2.Нэрэмжиттэтгэлэгавсаноюутанөмнөхөөс өөр шалгуураар тэтгэлгийнболзол хангасан бол дахин нэг удаа нэрдэвшихэрхтэй.

3.3. Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийнболон Ерөнхий сайдын нэрэмжиттэтгэлгийг нэг суралцагчид давхардууланолгохгүй.

3.4. Олон улсын хэмжээний спорт,урлагийн арга хэмжээнд амжилттайоролцож,холбогдохжурмындагууЗасгийнгазраасмөнгөншагналавсансуралцагчидМонгол Улсын Ерөнхийлөгчийн болонЕрөнхий сайдын нэрэмжит тэтгэлгийгдавхардууланолгохгүй.

3.5.Тэтгэлэгавагчньхудалмэдээлэлөгсөн,хуурамчбичигбаримтбүрдүүлсэн,сургуулиасхасагдсантохиолдолдхуулийндагуухариуцлагахүлээнэ.

3.6. Шалгаруулалтын явцадгарсан маргааныг холбогдох хяналтынбайгууллагахянаншийдвэрлэнэ.

ГАДААДАД ОЮУТАН СУРАЛЦУУЛАХ МЭДЭЭЛЭЛ

а/ БНЭУ-ын Засгийн газрын тэтгэлгийнсонгон шалгаруулалтыг зохионбайгуулж, бүртгүүлсэн нэрсийгтус улсын Элчин сайдын яамандярилцлагад оруулахаар хүргүүлдэг.Тус тэтгэлгийн хүрээнд хичээлийнжилд дундажаар 40 оюутныгтус улсад инженер, технологийнчиглэлээр бакалавр, магистр,докторын сургалтад хамруулахааршийдвэрлэж,Элчинсайдыняамнааснэрдэвшүүлдэг.

б/ БүгдНайрамдах Хятад Ард Улс дахьМонголыноюутныхолбоо,Монголыноюутны холбоо, Боловсрол, соёл,шинжлэх ухааны яам болон бусадбайгууллагуудтай хамтран тус улсадсуралцах хүсэлттэй оюутан залуустзориулсан “Нээлттэй өдөрлөг”-ийг жил бүрийн 2 дугаар сардзохио нбайгуулдаг.МонголУлс, БүгдНайрамдахХятадАрдУлсынЗасгийнгазар хоорондын Боловсролынсолилцоо, хамтын ажиллагаанытөлөвлөгөөний дагуу БНХАУ-дсуралцах сонгон шалгаруулалтандоролцох суралцагчдын бүртгэлийгшаардлагын дагуу их, дээдсургууль,коллеж, иргэдээс хүлээн авч тусулсын БНХАУ-сМонгол Улсад суугааЭлчинсайдыняамандхүргүүлнэ.Элчин сайдын яам сонгоншалгаруулалтыг зохионбайгуулж,тэнцсэниргэнийгбакалаврболонбакалаврындараахсургалтадтэтгэлгээр суралцуулахаар нэрдэвшүүлнэ.

в/ Бүгд Найрамдах Польш улс, БүгдНайрамдах Болгар улс болон УнгарУлсад суралцуулах оюутны сонгоншалгаруулалтыг зохион байгуулж,тэнцсэнсуралцагчдыгнэрдэвшүүлэнэлчин сайдын яамдуудад холбогдохбаримтбичгийгхүргүүлдэг.

г/ ХоёрулсынЗасгийнгазархоорондынгэрээ, хэлэлцээрийн дагуу ОХУ-д

суралцах сонгон шалгаруулалтандоролцох суралцагчдын бүртгэлийгих, дээд сургууль, коллежиудаасматериалуудыг хүлээн авч шалгаадОросыншинжлэхухаансоёлынтөвдхүргүүлдэг.

д/ Казакстан Улс, Бүгд НайрамдахСоциалист Вьетнам Улс, УкраинУлс, Бүгд Найрамдах КубаУлс,Бүгд Найрамдах Хятад Ард УлсынӨвөрмонголын Өөртөө Засах ОрныЗасгийн газрын тэтгэлгээр суралцахоюутны сонгон шалгаруулалтынзохицуулалты гзохион байгуулж,суралцахаар шалгарсан нэрдэвшигчийнматериалыг дурдагдсанулсуудын холбогдох байгууллагадилгээнэ.

е/ Бүгд Найрамдах Солонгос УлсынILWOO сангийн санхүүжилтээр тусулсыних,дээдсургуульдинженерийнчиглэлээр суралцуулах тэтгэлгийнсонгон шалгаруулалтыг хоёр талхамтранзохионбайгуулжшалгарсаноюутныг солонгос тал хүлээн авчсолонгосхэлнийбэлтгэлдхамруулдаг.

ж/ Роснефть компанийн тэтгэлгээрОХУ-д суралцуулах оюутны сонгоншалгаруулалтынбүртгэл,ярилцлагыгзохион байгуулна. Эхний шатандтэнцсэниргэдийнмэдээллийгГХЯ-нд

хүргүүлж, дараагийн шатны сонгоншалгаруулалтаднэрийгдэвшүүлнэ.

з/ Германы эрдмийн солилцооныалбатай хамтран хэрэгжүүлдэгтэтгэлэг болон АНУ-ын Фулбрайтынтэтгэлэгтхамрагдахболзлыгхангасаниргэдийн тэтгэлгээр суралцуулахтухай шийдвэрийг сайдын тооттушаалааргаргуулна.

и/ ИБУИНВУ-тай хамтран хэрэгжүүлжбуй Чевнингийн тэтгэлгийн сонгоншалгаруулалтын 2 дугаар үе шатболохярилцлагадтусулсынЭСЯ-тайхамтранажилладаг.Жилддундажаар7 оюутан нэг жилийн магистрийнсургалтад хамрагдах тэтгэлэг авахшийдвэрхүлээнавдаг.

к/ БүгдНайрамдахФранцУлсаасМонголУлсад суугаа Элчин сайдын яамнаасзарладаг Францын Засгийн газрынтэтгэлгийн сонгон шалгаруулалтадхамтранажилладаг.Жилддундажаар10тэтгэлгийголгодог.

УИХ-ынгишүүнЛ.Энх-Амгалан2012-2016ондөөрийн

цалингаарааХөвсгөлаймгийн400оюутанд350саятөгрөгийноюутнысургалтынтэтгэлэг

олгоодбайна.

375374

Сурагч: АДЬЯАСҮРЭНТа оюутан болохдоо өөрийн хүссэн мэргэжлээ сонгож чадсан уу:

Оюутан байхдаа өөрийгөө хэрхэн дайчилдаг байсан бэ. Л.Энх-Амгалан: Миний хувьд ОХУ-ын Санктпетербургийн Их сургуулийн олон улсын сэтгүүлчийн анги төгссөн. Бага байхдаа аймгийн эрх чөлөө сонин, улсын хэмжээний Пеонерийн үнэн сонинд өөрийнхөө шүлэг, сурвалжлага, тэмдэглэлийг явуулж хэвлүүлдэг байсан нь нөлөөлсөн болов уу. Сүүлд эдийн засаг, инженерийн боловсролыг АНУ, БНСУ-д тус тус эзэмшсэн. Сүүлийн хоёр

мэргэжил бол хурдтай хөгжиж буй нийгмийн өөрчлөлт, технологийн шинэчлэл, өөрийгөө цааш улам боловсруулах юмсан гэсэн хүсэл зорилгоос минь үүдэлтэй байсан.

Сурагч: ЗУЛТаны унших дуртай ширээний номнуудаас сонирхож болох уу. Ер нь

өөрийгөө хөгжүүлэхийн тулд ямар номуудыг унших ёстой гэж та зөвлөх вэ.Л.Энх-Амгалан: Ажлын шаардлагаар, чөлөөт цагаараа, зайлшгүй уншиж судлах ёстой маш олон ном байдаг. Ширээний ном гэхээс илүү сэтгэлд тод мөр үлдээсэн, өгөөжтэй ном гэж хүн бүрт бий. Миний хувьд сүүлийн жилүүдэд улс орнуудын хөгжлийн загварууд, эдийн засгийн оновчтой шийдлүүдийг амьдралд нэвтрүүлсэн томоох эрдэмтэдийн гурван ч ном орчууллаа. Монголын соёлын түүхийн томоохон хэмжээний бүтээлийг АНУ-д хэвлүүлэхээр ажиллаж байгаа.

Сурагч: ЛХАГВАЖАРГАЛХөдөө орон нутагт хүссэн хуваарь ирдэггүй. Тэгээд харж байгаад

энэ л зүгээр болов уу гэсэн хуваариа авдаг. Оюутан болоод энэ миний хүссэн мэргэжил биш гээд хичээлдээ чармайхгүй байдал их гардаг юм шиг байна лээ. Энэ талаар.Л.Энх-Амгалан: Тийм тохиолдол маш их гардаг. Бүх хүн эдийн засагч, хуульч, сэтгүүлч, эмч, багш болох албагүй. Таны голсон мэргэжил ирээдүйд

өндөр цалинтай, эрэлт ихтэй болохыг үгүйсгэхгүй. Гагцхүү оюутан болоод эрдэм мэдлэгийн төлөө шамдах, өөрийн чармайлтыг дээд зэргээр дайчлах ёстой. Хичээл зүтгэлийг ямагт амжилт дагадаг гэж би хэлдэг.

Сурагч: ДАШЗЭВЭГЖилд 40 мянган оюутан төгсөөд 9 мянга орчим нь ажлын байртай

болдог гэсэн. Төгсөөд ажлын байртай болохын тулд яах ёстой вэ. Л.Энх-Амгалан: Энэ үнэн. Боловсролын тогтолцооны гажиг. Бид хэдэн

оюутан онц төгсөж байна гэхээс илүү тухайн сургуулийг төгсөөд хэд нь ажилтай болсон бэ гэдгээр дүгнэж их дээд сургуулиудыг дүгнэх ёстой. Шалгуурыг давж чадаагүй бол үйл ажиллагаа явуулах эрхийг цуцлах хэрэгтэй. Диплом дээр тавигдсан дүнгийн үзүүлэлт ажилд орох эхний дүгнэлт болдог. Нэг мэргэжил дээр олон хүн өрсөлдлөө гэж бодоход дүнгээс гадна тухайн хүний харилцааны чадвар, мэдлэг, биеэ авч яваа байдал, өөрийгөө хөгжүүлэх чадвар зэрэг нөлөөлнө.

АСУУЛТАД Сурагч: МАЙЦЭЦЭГБи заавал Их, дээд сургуульд суралцалгүй сайн мэргэжил эзэмшээд

тэр чиглэлээрээ ажиллах нь хэр зөв шийдвэр вэ.Л.Энх-Амгалан: Манай улс, мал аж ахуй, уул уурхайн салбараас валют

олдог. Энэ салбарт олон дарга, олон удирдлага хэрэггүй. Энэ салбарт олон мянган нарийн мэргэжлийн чадварлаг мэргэжилтнүүд хэрэгтэй. Хэрэв Монгол Улсын хөгжлийн үндэс юу вэ гэвэл нарийн мэргэжлийн ажилтнууд гэж би хэлнэ. Харин МСҮТ-ийг олон улсын жишигт хүргэж, залуучуудын хүсэл

сонирхлыг нэмэгдүүлэх том ажил хүлээж байна.

Сурагч: НОМИНГЭРЭЛОюутан болоход сургалтын төлбөр маш өндөр. Миний хувьд жил бүр

өндөр төлбөр төлөөд гэр бүл дээрээ санхүүгийн ачаалал үүсгэмээргүй байна. Та энэ асуудал дээр зөвлөгөө өгнө үү. Л.Энх-Амгалан: 2016-2020 он хүртэлх Засгийн газрын мөрийн хөтөлбөрт Боловсролын зээлийн сан байгуулах талаар тусгаж 2017 оны улсын төсөвт 110 тэрбум төгрөгийг тусгаж өгсөн. Энэ мөнгөөр голч дүн 2-оос дээш оноотой оюутанд боловсролын зээл олгож эхлээд байна. Банкны шалгуур өндөр байна гэсэн гомдол ирж байгаа. Боловсрол хариуцсан Байнгын хорооны даргын хувьд энэ асуудлыг банк, боловсролын яам, сургалтын төрийн сангийн гурвалсан ажлын хэсэг гаргаж хүнд сурталгүй, олон оюутныг хамруулах боломжоор хангахаар ажиллаж байна.

Сурагч: БАЛЖИДМААТаны нэрэмжит “Оюунлаг Хөвсгөлчүүд” оюутны тэтгэлэгт хөтөлбөрт

нийт хэдэн оюутан хамрагдсан бэ. Энэ хөтөлбөр цаашид үргэлжлэх үү. Л.Энх-Амгалан: Өнгөрсөн 2012-2016 онд Хөвсгөл аймгийн 400 орчим оюутанд

350 сая төгрөгийн оюутны тэтгэлгийг өөрийн цалингаараа “Оюунлаг хөвсгөлчүүд” сан байгуулж олгосон. Энэ тэтгэлэгээ түр хугацаагаар зогсоогоод байна.

Сурагч: ГОТОВТаны хувьд нийслэл хотод суралцаж байгаа Хөвсгөлийн оюутан

залуучуудтайгаа хэр ойр ажилладаг вэ. Л.Энх-Амгалан: 2012-2016 онд Хөвсгөлийн оюутнуудыг хамарсан Ажилд

зуучлах, Мэдлэгийн олон төрөлт сургалтууд, урлаг, спортын наадмууд гээд ер нь бүх арга хэмжээнд өөрөө оролцож, санхүүжүүлж ирсэн. Энэ онд Хөвсгөлийн оюутнуудынхаа шинэ жилийг ивээн тэтгэж зохион байгуулж өглөө.

Сурагч: МӨНГӨНТУУЛТаны хоббиг сонирхож болох уу. Хобби тухайн хүнд үр ашигтай

юу өгдөг вэ. Л.Энх-Амгалан: Ууланд алхах, ном орчуулах, монголын бүтээлчдийн урлагийн бүтээлүүдийг цуглуулах сонирхолтой. Уран зургийн арт галеррей нээж уран бүтээлчдийнхээ үзэсгэлэнг зохион байгуулдаг.

Сурагч: ОЮУНБИЛЭГГадаад орнуудад суралцах хүсэлтэй бол хаана хандаж, ямар журмаар

шалгалт өгдөг вэ. Л.Энх-Амгалан: Их дээд сургуульд элсэн суралцаад 1 дүгээр курс төгссөн оюутанд гадаад оронд суралцах эрх нээгддэг. БСШУЯ-ны вэб сайт болон яаман дээрээс тодорхой мэдээллийг авах бүрэн боломжтой. Гол нь хэлний мэдлэг, суралцах хүсэлтэй мэргэжлийнхээ голлох хичээлээр шалгалтанд сайн бэлтгэх шаардлагатай байдаг.

ХАРИУЛЪЯ

377376

МСҮТ-ИЙГ ТӨГСӨӨД АЖЛЫН БАЙРТАЙ БОЛЖ ЧАДАХ УУ...

Аливаа улс орон эдийн засгийн өсөлтөө хангах, баялаг бүтээх, бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл, үйлчилгээнд чанарын ахиц гаргахад нарийн мэргэшсэн, чадварлаг ажилтанг бэлтгэхэд онцгойлон анхаарч, дэмжиж ирсэн байдаг.

Монгол улсад өнөөдөр 70 орчим мэргэжлийн сургалт үйлдвэрлэлийн төвүүдэд 50 гаруй мянган оюутан суралцаж байна. Жилд дунджаар улсын хэмжээнд 20 гаруй мянган мэргэжилтэй ажилтан бэлтгэгдэн гарч байна. Сүүлийн үеийн судалгаанаас харвал МСҮТ-ийн нийт төгсөгчдийн 80 гаруй хувь нь ажлын байраар хангагдаж, хөдөлмөрийн зах зээл дээр амжилттай ажиллаж байна.

Иргэдийн авъяас сонирхолд тулгуурлан хөдөлмөрийн зах зээлийн эрэлт, хэрэгцээнд нийцсэн мэргэжилтэй ажилтан бэлтгэх нь дээрх Мэргэжлийн сургалт, үйлдвэрлэлийн төв (МСҮТ)-ийн үүрэг юм. МСҮТ-ийн үйл ажиллагааны гол үр дүн бол чанартай төгсөгч буюу өндөр төвшинд бэлтгэгдсэн мэргэжилтэй ажилтан юм. Цаашид ч мэргэжилтэй ажилтаны эрэлт, хэрэгцээ, тэдний хөдөлмөрийн үнэлэмж улам өсөх хандлагатай байна.

Мэргэжлийн боловсрол, сургалтын байгууллагад ЕБС-ийн 9-р анги төгссөн суралцагч элсэн орж 2,5 жил суралцаад мэргэжил, бүрэн дунд боловсролын хамт эзэмшиж төгсдөг. Суралцах хугацаандаа ерөнхий боловсролын хичээлүүдээс гадна, мэргэжлийн хичээл давхар судалж, сургууль дээрх дадлага, үйлдвэрлэлийн дадлагад хамрагддаг. Ингэснээр богино хугацаанд бүрэн дунд боловсрол эзэмшихийн зэрэгцээ мэргэжилтэй ажилтан болж төгсдөг давуу талтай юм. Төгсөгчид нь эзэмшсэн мэргэжлээрээ үйлдвэр, аж ахуйн нэгж байгууллагуудад

ажиллахаас гадна Их дээд сургуульд элсэн бакалавр, цаашлаад магистрын түвшинд суралцах боломжтой юм.

МСҮТ-ийг төгсөгчид нь цаашид их дээд сургуульд дэвшин суралцахад ЕБС-иас шууд Их, дээд сургуульд элссэн суралцагчийг бодвол илүү бүтээлч, чадварлаг инженер болох магадлал өндөр байдаг, энэ нь мэргэжлийн дагуу дадлага хийж байсан онцлогоосоо шалтгаалж илүү суурь чадамж, сонирхол, төлөвшил суусан байдагтай холбоотой юм.

Мэргэжлийн боловсрол олгох сургалтын байгууллагууд нь төгсөгчдийг зөв хандлагатай, сайн мэдлэгтэй, өндөр ур чадвартай болгож хөдөлмөрийн зах зээлд нийлүүлэхээс гадна хөдөлмөрийн зах зээл байхгүй, эсвэл хүрэлцэхгүй тохиолдолд тэднийг хэрхэн орлоготой, амьдралтай бүр цаашилбал баялаг бүтээгчид болгох вэ? гэдэгт анхаарал хандуулдаг.

Хувь хүний цогц чадамжийг дээшлүүлэх, өөрөөр хэлбэл хүний хөгжлийг дэмжих нь чухал асуудал юм. Сургалтын байгууллагууд нь сургуульд сурч байх хугацаандаа суралцагч өөрийн нөхцөл бололцоогоо дайчлан богино хугацаанд олон төрлийн мэргэжлүүдээс өөрт хэрэгтэйг эзэмших боломжийг бүрдүүлэн ажиллаж байна.

Монгол улсын хэмжээнд 16-н салбар, 62 дэд салбарт Мэргэжилтэй ажилтан бэлтгэх хөтөлбөр хэрэгжиж байна. Зарим мэргэжлийн онцлогоос шалтгаалж цалин өндөр байдаг /Жишээлбэл: Хүнд машин механизмын оператор, засварчин, гагнуурчин г.м/ Учир нь хөдөлмөрийн зах зээлд дээд мэргэжилтнээс илүү мэргэжилтэй ажилтан ажилд авах хүлээлт харьцангуй давуу байдаг.

Салбарын нэр Дэд салбарын нэр

I БОЛОВСРОЛ /EDUCATION/ 1.1

Техник мэргэжлийн боловсролын багшОрчуулагчСургуулийн өмнөх боловсролын байгууллагын туслах ажилтан

4САНХҮҮ, БИЗНЕС, ХУДАЛДАА /BUSINESS/

4.1 Бизнес, худалдаа4.2 Санхүү, бүртгэл тооцоо

5МЭДЭЭЛЛИЙН ТЕХНОЛОГИ/IT/

5.1 Мэдээллийн технологи5.2 Компьютерийн сүлжээ, системийн техникч5.3 Веб техникч5.4 Баримт, мэдээлэл оруулагч оператор5.5 Албан хэрэг хөтлөлт

6ШУУДАН, ХАРИЛЦАА ХОЛБОО/POST, BROADCOSTING/

6.1 Шуудан6.2 Харилцаа холбоо6.3 Телехолбооны инженерийн техникч6.4 Радио, телевиз

7БАЙГАЛЬ ОРЧИН, АЯЛАЛ ЖУУЛЧЛАЛ/NATURE,TRAVEL/

7.1 Байгаль орчин7.2 Аялал жуулчлал7.3 Цаг уур7.4 Ойн аж ахуй7.5 Усны аж ахуй

8БАРИЛГА/CONSTRUCTION/

8.1 Техникийн ажилтан8.2 Барилгын материал үйлдвэрлэл 8.3 Иргэний барилга, байгууламж8.4 Зам гүүрийн ажилтан8.5 Барилгын машин механизм

9 ТЭЭВЭР/TRANSPORT/9.1 Иргэний нисэх/Агаарын тээвэр9.2 Төмөр зам9.3 Авто тээвэр

10 ЭРЧИМ ХҮЧ /POWER/10.1 Дулааны станц10.2 Цахилгаан шугам сүлжээ

11 УУЛ УУРХАЙ /MINING/

11.1 Геологи, геофизик11.2 Эрдэс баялаг11.3 Газрын тос, хий

11.4Уурхайн машин механизм, тоног төхөөрөмж

11.5 Металлурги

12ХӨДӨӨ АЖ АХУЙ/AGRICULTURE/

12.1 Газар тариалан12.2 Мал аж ахуй12.3 Хөдөө аж ахуйн машин, тоног төхөөрөмж

13 АЖ ҮЙЛДВЭР/INDUSTRY/

13.1 Салбар дундын мэргэжлүүд13.2 Хүнсний үйлдвэрлэл13.3 Хөнгөн үйлдвэр13.4 Хэвлэлийн үйлдвэр13.5 Мод боловсруулагч13.6 Химийн үйлдвэрлэл

14ХОТ БАЙГУУЛАЛТ, ТОХИЖИЛТ /URBANIZATION/

14.1 Хот байгуулалт

14.2Ариутгагч, хортон шавьж, хогийн ургамал устгагч

15 ҮЙЛЧИЛГЭЭ/SERVICE/ 15.1 Үйлчилгээ16 ЭРҮҮЛ МЭНД/HEALTH/ 16.1 Эрүүл мэнд

379378

УИХ-ын гèø¿¿н Луâсанöэрэнгèéн ЭНХ-АМГАЛАН

Twitter õаÿг: @Enkhamgalanmp

УИХ-ЫНГИШҮҮНЛ.ЭНХ-АМГАЛАН2000ДОЛЛАРЫНКОМПЬЮТЕРИЙГ250ДОЛЛАРБОЛГОСОНMCS группын зүгээс Монгол Улсынхаа хөгжилд оруулсан хувь нэмэр, бүтээнбайгуулалтын түүхийг багцлан “Хувийн бизнесээс Үндэсний бүтээн байгуулагч”хураангуйномгаргасанбайна.ЭнэномондУИХ-ынгишүүнЛ.Энх-Амгалангийнталаар“2000долларынкомпьютерийг250долларболгохтүүхэнажлыгбиечлэнгүйцэтгэсэн,Монголдинтернэтийгхэрхэнхямдруулсанталаарбичжээ.

381380

Сайн тэтгэлэгт авах эсвэл сайн ажилдороход чиний гаргаж байсан амжилтууд,өөрийгөө магтсан цаасан дээрх хэдэнөгүүлбэрээс илүүтэйгээр амьд харилцаабуюу “ярилцлага” нь хамгийн чухалдтооцогддогдавааюм.

Ярилцлагынхамгийнголзорилгоньтухайнхүний өөртөө итгэлтэй байдлыг шалгахгэж хэлэхэд болно. Хэдий сайн CV-тэйбайгаад өөрийн бодож санаж байгаагаагаргаж чадахгүй, хүний нүд рүү хараадярьж чадахгүй бол маш муу хэрэг юм.Мөн эсрэгээрээ тааруухан CV-гээ сайнярилцлагаар ч өргөөд гарах боломжтой.Өөрийнхөө туршлага дээр тулгуурлааддараахбяцханзөвлөгөөнүүдийгтабүхэндээхүргэжбайна.Бэлтгэл хамгийн чухал. Бэлтгэл сайнхийснээр хэд хэдэн давуу талтай.Мэдээжчи өөрийн хүссэн үр дүнгээ авна. Баснэгэн дурдахгүй өнгөрч болохгүй үр дүннь “сандралыг давах” юм. Хүн өөртөөчухал ач холбогдолтой ямар ч зүйлд ихбагахэмжээгээрсандрахньтодорхой.100хувь бэлдсэн шалгалтдаа сандрахгүй өгччаддагшигсайнбэлдсэнярилцлагааямарч торох зүйлгүйгээрдаваадл гарна.Иймдбэлтгэлээхэрхэнхангахталаардарааххоёрзөвлөмжийгөгье.1. Тухайн тэтгэлэг, хөтөлбөр эсвэл

ажлынхаа талаар судалгаа хийххэрэгтэй. Энэ тэтгэлэг, ажилд яг ямарур чадвартай хүн хэрэгтэй байгаа вэ?Үүндньбиөөрийгөөхэрхэндүйцэххүнгэдгээ батлах гэх зэргээр бэлдээрэй.Ирж болох асуултууд, ярилцлагаавч байгаа хүмүүсийн сонирхохмагадлалтай сэдвүүдээ бүгдийг ньурьдчилж тооцоол. Харин дараа ньөөрийн гаргасанболомжит асуултбүртхариулт бэлдсэнээр чамд маш том тусболох болно. Хэрвээ хангалттай цаг

байхгүй бол чиний хүсэл сонирхлыгбүрэн дүүрэн илтгэж чадах 2-3 “часхийсэн” хариулт бэлдэж болох юм.Ингээд ярилцлагын өдөр ирсэн ямар часуултыгэдгээрөгүүлбэртэйгээхолбоодхариулчихболомжбасбайдагюмшүү.

2.Мөн анх өгч байсан анкетаа эргүүлээднэг унших хэрэгтэй. Ярилцлага авчбайгаа хүмүүс чиний талаар анкетандээр чинь бичсэнээс өөрөөр юуг чмэдэхгүй.Тиймчучраасасуухасуултууднь чиний өгсөн анкет мөн цаанааставигдажбайгаашаардлагынхүрээндлбайдаггэдгийганхаараарай.Жишээлбэлчи анкетан дээрээ “дуулах дуртай” гэжбичсэн бол Дуугаараа ямар амжилтгаргажбайсанбэ?Яагааддуулахдуртайвэ гэхзэрэгасуултиржболохюм.Мөнөмнөх жилийн энэ ярилцлаганд оржбайсаннайзнөхдөөсөөасуужчболно.

Өөрийнхөөрөө бас өөртөө итгэлтэй бай. Бусдад таалагдахын тулд өөр хэннэгэнболжжүжиглэх хэрэггүй.Хэтмундагболох гэж харагдсанаас эсвэл зарим нэгзүйлийг зохиож ярьснаас өөрөө өөрийгөө“булшлах” магадлалтай. Сул талаа нуухгэж оролдоод хэрэггүй. Гэхдээ харуулаадч хэрэггүй. Өмнө нь дурдаж байсанчланчиний CV хангалттай сайн биш ч гэсэнболомжбайсаарлбайдагюмшүү.Өөртөөитгэлтэй байдал нь сайн CV-ээс хэд дахинилүү гэдгийг ойлгоорой. Тийм учраас “бичадна,болгоно”гээдлороххэрэгтэй.

Биеэ авч явах соёл. Ярилцлага авахөрөөнд орж ирэхээсээ эхлээд л чи биеэмашзөвавчяваххэрэгтэй.Ядажлхаалгаарорж ирэхдээ инээмсэглэ. Учир нь эдгээрхүмүүс чамайг анх удаа харж байгаа шүүдээ. Анхны сэтгэгдэл гэдэг ямар чухлыг табүхэн хэлүүлэлтгүй мэдэж байгаа байх.Мөн энэ хэсэгт хувцаслалтын талаарярихгүйөнгөрчболохгүй.Өөртөөчөлөөтэй

гээд хэт сул хувцас өмсөх хэрэггүй, басхэт албаны байгаад ч хэрэггүй, яг алтандунджаа баримтлах хэрэгтэй. Заримхүмүүс хэт гангалаад очдог. Гэтэл бусадярилцлагынхаа ээлжийг хүлээж байгаахүмүүс тийм ч сүртэй хувцаслаагүйэнгийн байхыг хараад биеэ барих, эвгүйбайдалд орох тохиолдол ч байна. Иймдхувцаслалтандээрээанхаарахынхажуугаар

ярилцлага авч байгаа хүмүүст өөрийхөөэелдэг, даруухан гэх сайн зан чанаруудыгхаруулахыгхичээгээрэй.Эцэст нь зөвлөхөд ярилцлага гэдэг сүртэйнэртэй болохоос биш тийм ч хүн аймаар,хэцүү зүйл биш юм шүү. Хамгийн гол ньтайван, өөрөөрөө байж өөрийн доторбайгааихийгхийжбүтээжчадах тэрхүнээхаруулаарай!Чамдамжилтхүсье.

ТЭТГЭЛГИЙН болон ажлын ЯРИЛЦЛАГЫГ ХЭРХЭН АМЖИЛТТАЙ давах вэ?

383382

ЦАГИЙН МЕНЕЖМЕНТИЙН ЗАРЧМУУДЦагийнменежментийн зарчмууд нь цаг хугацааг зөв зохистой ашиглахаас гадна, эрүүлмэнд,аюулгүйбайдал,ажиламьдралынасуудалзэргийгхэрхэнтэнцвэртэйгээрзохицуулахболомжийголгоно.Цагийнменежментийнбүрдэлхэсгүүдийнхамгийнчухалзүйлболцагтөлөвлөлт бөгөөдцагийнменежментийн зарчмуудцаг төлөвлөлт хийх арга аргачлалыгагуулсанбайдгаарааонцлог.

Цаг төлөвлөлтийн зарчмуудыг өөрийн амьдрал ажилд хэрэгжүүлснээр дараах зүйлсийгмэдэжавна.Жишээнь:

• Цагхугацаагхашааурсаадбайгааг• Эмхцэгцгүйзүйлээсангижрахаргазам• Хувийнсахилгабатыгхурдантөлөвшүүлэх• Цаггарздагчхүчинзүйлс• Ачаалалтайажиллахньамжилтандхүрэххугацаагудаашруулдагг.м...

Цаг төлөвлөх маш олон арга зам байдаг бөгөөд эрдэмтдийн олон удаагийн туршилт,туршлагаасүндэслэнАмерикийнСургалт,ХөгжлийнНийгэмлэгийнэрхлэгчПамеллаДодд,Сурталчилгаа зөвлөгөөний салбарын зөвлөх Доуг Сандхейм нар цаг төлөвлөлтийн 25зарчмыгтодорхойлжээ.

Дээрх25зарчмыг5бүлэгтангиланавчүзэжбүлэглэвээсилүүүрдүнтэйбөгөөдхэрэгжүүлэхэддөхөмхэмээнүзжээ.

Нэгдүгээрбүлэг.ТӨВЛӨРӨХ

1.Санаагаацаасандээрбуулгах2.Минийхувьдцагхугацаагэжюу

вэ?талааройлгох3.Үнэтзүйлээтогтоох4.Алсынхараабүтээх

Гуравдугаарбүлэг.ЭМХЭЛЖЦЭГЦЛЭХ

1.Бүхзүйлбайрандаабайх2.Ширээнийэмхцэгц

Дөрөвдүгээрбүлэг.ҮЙЛДЭЛХИЙХ

1.Залхуурлыгялах2.Үгүйгэжхэлжсурах3.Цагбарьдагбайх4.Хэтачааллаасзайлсхийх5.Саадбологчзүйлээсхолдох6.Нэгцагтнэгажлыгхийх7.Азтуршсанзүйлхийжчаддаг

байх8.Бусдаассуралцах9.Чухалзүйлсэдөөрийнхувь

нэмрээоруулжбайх10.Стратегитэйбайх

Хоёрдугаарбүлэг.ТӨЛӨВЛӨХ

1.Хувийнтөлөвлөлтийнсистемашиглах

2.Зорилгоотодорхойлох3.Өмнөхажилдээрээүндэслэн

төлөвлөх4.Чухалажлындараалалгаргах

ШИНЭ ОЮУТНУУДАД САНАЛ БОЛГОХ 10 ‘НОМ’

Дээрх25зарчмуудыгөөртөөагуулдагмөнхамгийн ихээр ашиглагдаж буй 5 аргыгдэлгэрүүлэнсудлахньцагхугацаахэмнэж,цэгцтэймэдлэгийголгоно.

Боловсруулсан: Бизнесийн удирдлагын тэнхимийн багш П.Ундраа

Шинэоюутнуудынхувьдшинэсургуульдорж,шинэхамтолонтойболж,шинэгазардасанзохицоно гэдэг бас нэг талаар амаргүй даваа. Тиймээс оюутнууддаа тэр үеийг давантуулахадньхамтбайж,туслаж“найз”болжчадахномуудыгсаналболгожбайна.

1. Б.Мөнгөнтуяа “Бэрхшээл ба боломж”

Надад ч мөн анх оюутан болж байх тэр үед бүх зүйл шинэхэнхэсэгтээ л дасан зохицохгүй хэцүү байсан. Тэр үед тулж боссонганцхүчмааньминийзорилгомөрөөдөлхүсэлтэмүүлэлбайсан.Бэрхшээл зовлон хүнд хэцүү үеийг даван туулах нэг арга замыгзорилгодоо хүрэхийг хүссэн халуун сэтгэл, хүсэл эрмэлзэл гэжхувьдаабоддог.ТиймээсзалуучууддаазохиолчБ.Мөнгөнтуяагийн“Бэрхшээлбаболомж”номыгширээнийномооболгоосойхэмээнзөвлөжбайна.Зохиолчэнэномооэхлүүлэхдээ“Намайгядуурлынангалаасамжилтыноргилдхүргэсэннууц”хэмээжээ.Энэномондхүндхэцүүцагүеийгяландийлэхнууцболзорилготойбайхгэжээ.Зохиолын эхлэл хэсэгт “Ихэнх хүмүүсийн зорилгодоо хүрдэггүйшалтгаанньтэдхэзээчзорилгоотодорхойлдоггүйдбайдаг,эсвэлхэзээ ч хийж бүтээхэд боломжтой эсэх талаас нь харддаггүй .Ялагчидхаашааявжбуйгаа,юухийхээртөлөвлөжбайгаа,хэрхэнтүүндээ хүрэх тухайгаа хэлж чаддаг” хэмээн ишлэл оруулжээ.Тиймээсмагадгүйтаньдшинээроюутанболжирээдганцаардсан,хэцүү санагдсан хүнд үе тохиолдох юм бол энэ номыг уншаадөөрийнхөөзорилгыгэргээднэгбодоодүзээрэй,эсвэлэнэномоордамжуулаадшинэ хүсэлмөрөөдөл зорилгоо олоосой гэж хүсэжбайна.

Тавдугаарбүлэг.СУРАЛЦАХ

1.Биеэрхийжүзэх2.Эргэнхарж,үнэлжцэгнэх3.Саналзөвлөгөөөгч,авах4.Үрдүнгийнхэмжилт5.Стрессбаамралт

http://www.trends.mn/n/3724

385384

2. Шоин Коби “Амьдралдаа гаргаж болох хамгийн чухал шийдвэр”

Магадгүйтасургуулиабуруусонгосон,эцэгэхаргэрийнасуудлаасболоод өөрийнхөө хүсэл мөрөөдлөөр биш өөр шалтгаанаарэнэ сургуульдаа орж ирсэн бол танд зохиолч Шоин Кобигийн“Амьдралдаагаргажболоххамгийнчухалшийдвэр”номыгсаналболгож байна. Хүн бүр хожмын ирээдүйгээ бүтээж, аль эсвэлнураажчболохчухалшийдвэрийггаргаххэрэгтэйболдог.Таэнэномыгуншснаархүнийамьдралдтохиолддогтомоохоншийдвэр,сонголтуудыг зөв гаргах нэг алхамд суралцаж, эсвэл магадгүйбуруусонголтхийсэнболягодоотэрзамаасаабуцахболомжийголгоно.Мөн амьдрал ямар байх нь таны сонголтоос хамаардагтөдийгүй илүү гэгээлэг ирээдүйг бүтээхийн тулд өнөөдөр ямарсонголтхийхёстойгэнэномтаньдзаажөгөхболно.

4. Б.Энх-Амгалан “Өглөөний хүн-2”

Үүнийдараагаароюутанзалуустаасаналболгохбаснэгномболзохиолч Б.Энх-Амгалангийн “Өглөөний хүн” зохиол. Амжилтадхүрэхийн бас нэг нууц бол яахын аргагүй цаг зарцуулалт. Тусномонд цаг хугацааг хэрхэн үр бүтээлтэй зөв зарцуулах, зөвашиглахаргуудыгзаажхэрхэнөглөөнийхүнболохталаарбичжээ.Гэхдээ зөвхөн нойроо хугаслаж өглөө эрт босох бус өглөөгөөрэхэлсэн тэр өдрийн 24 цагийг хэрхэн үр бүтээмжтэй өнгөрүүлэхталаарсонирхолтойсанаануудыгтусгажээ.

3. Стефен Р.Коби “Үр бүтээлтэй хүмүүсийн 7 дадал” “Үр бүтээлтэй хүмүүсийн 7 хэвшил”

Гэхдээтандганцханзөвшийдвэр,зорилгодоохүрэххалуунхүсэлэрмэлзэл байлаа гээд бас амжилтад хүрэхэд сөөм дутна. Зөвшийдвэр,зорилгоболхоолнызөвхөнүндсэнжор Харинүүнийдээр хачир болох хичээл зүтгэлийг нэмэх хэрэгтэй. Энэ талаарзохиолч Стефен Р.Кобигийн бичсэн 20-р зууны менежментийншилдэг номоор шалгарсан “Үр бүтээлтэй хүмүүсийн 7 дадал”“Үр бүтээлтэй хүмүүсийн 7 хэвшил” цувралыг ширээний номооболгохыгтандзөвлөжбайна.Энэхүүномондхичээлзүтгэлньюугбийболгодог.Сайндадал,зуршилтайбайснаархэрхэнамжилтадхүрч болох тухай нууц жоруудыг танилцуулжээ. Тухайлбал,зохиолындундхэсэгт“Бидөөрсдийнюугбайнгахийжбайгаагаархэнбэгэдэгньилэрхийлэгдэнэ.Төгсболовсронгуйбайнагэдэгньүйлдэлбусхариндадалюм”хэмээнАристотелийнхэлсэнүгээрэшзүүноруулжээ.

5. Дейл Карнеги “Илтгэх урлагийн нууц жор”

Оюутнуудад тохиолддог хамгийн түгээмэл бэрхшээлүүдийн нэгболилтгэхчадваргүйгээсөөртөөитгэлгүйболжбусадтайхарилцаххарилцаацаашлаадхичээлсурлагындүндмөнсөргөөрнөлөөлөхтохиолдолцөөнгүйбайдаг.Тэгвэлэнэүедяахвэ.ТазохиолчДейлКарнегигийн“Илтгэхурлагийннууцжор”номыгнэгудаауншаадүзээрэй. Номын гол агуулгыг зохиолч “Илтгэх урлагт амжилтгаргахад нэншаардлагатай чухал хүчин зүйлс нь таны дүр төрхболондуу хоолой гэхмэтмахбодийнчадамжогтхончбишюм.Мөн таны логик сэтгэлгээ бодол гэх мэт оюуны бяд шаардсанчадамжчбиш.Харинголзүйлнь“сэтгэл”.Хэрэвхийжбуйзүйлдээчинсэтгэлээсээхандажчадвал таныхэлсэнцор ганцүгч тэнгэргазрыг, доргиох хүчтэй” гээд илтгэх урлагийн нууц жоруудыгтанилцуулсанбайна.

7. Жон Максвэл “Хандлагын хүч”

Түүнчлэноюутанзалуучууддааамжилттайсурч,хүсэлмөрөөдлөөбиелүүлж өөрийн амьдралдаа баялагийг бүтээсэн, нийгэмдээтодорхойүнэцэнтэйамьдрахадньхамгийнихээрнөлөөлдөгчухалзүйлийннэгболоххувьхүнийхандлагаямарбайхёстойталаар,эерэг хандлагатай байснаар юуг өөрчилж болдог тухай бичсэнЖонМаксвэл“Хандлагынхүч”номыгсаналболгожбайна.Номынэхлэл хэсэгт “Хүмүүсийн хооронд өчүүхэн ялгаа байдаг. Энэхүүөчүүхэнялгаань томялгааг үүсгэдэг.Өчүүхэнялгаань хандлагабол, том ялгаа нь хандлага өөдрөг байх эсэхээсшалтгаалж бийболдог”гэжээ.Түүнчлэнтусномондхандлагагэдэгхамгийнчухалзүйл гэдгийг батлан харуулаад зогсохгүй хандлагаар амьдралыгөөрчилжболдогтухайсургасанбайна.

6. Т.Бадамзул “Амжилтын тарни”

“Яаж дотроо нуугдаж буй аугаа хүнийг дуудан гаргаж үргэлжмөрөөдөж биелүүлэхийг хүсч байсан зүйлдээ хамгийн дөтзамаархурданхүрэхвэ”Энэхүүномдөөрийгөөтанинмэдэхаргахийгээд,өөрийгөөхэрхэнөөрчилжшинэхүнболгохвэ,хүндхэцүүбэрхшээлзовлонгамжилтболгонхувиргажболохарга,санхүүгийнбэрхшээлийгхэрхэндавантуулахвэгэхчлэноюутанзалуучуудадхамгийн чухал асуултуудад хариулт өгч чадах амьдралын чухалзөвлөмжүүдийгнэгтгэжээ.

387386

8. Лейл Лаундес “Ичимхий зан минь баяртай”

Шинээр сургуульд элсэн орж байгаа тэр дундаа хөдөө ороннутгаасирсэнзалуучуудынхувьдичимхийзанхэсэгтээлзовоодог.Бастөрөлхийничимхийхүнгэжбасбий.Ичимхийзангаасааболжбусдадөөрийгөөсайнойлгуулжчадахгүй,түүнээсүүдэнсурлагындүн найз нөхдийн хүрээлэл гээд энэ нь олон зүйлд сөргөөрнөлөөлөх талбий. Тэгвэличингүйрлээс гарахшинжлэх ухаанаарбатлагдсан 85 аргыг зохиолч Лейл Лаундес “Ичимхий зан миньбаяртай” номдоо дурджээ. Тиймээс хэрвээ та ичимхий бүрэгзангаасааболоодөөртөөитгэлгүйбайдагболтусномыгуншаадамьдралдаанэгэншинэхүнийгбүтээгээрэй.

9. Дейл Карнеги “Цахим эринд найз нөхдөө хэрхэн өөртөө татаж бусдад нөлөөлөх вэ”

Оюутанболж,эсвэлангидэвшижөөрхамтолонтойболногэдэгнэгталааршинэнайзнөхөдтэйболохболомжмөнчнөгөөтэйгээржинхэнэ хамтрагч, сайн найзтай болно гэдэг бас л амаргүйдаваа. Тэр хэрээрээ найзаа зөв сонгох юм бол таны амьдралдолон талын эерэг үр дүнг авчирна. Тиймээс танд зохиолч ДейлКарнегигийн “Цахим эринд найз нөхдөө хэрхэн өөртөө татажбусдад нөлөөлөх вэ” номыг санал болгож байна. Энэ номондбусадтайхарилцаххарилцааныалтандүрмүүдийгнэгтгэнбичжээ.Тэгэхдээ номд нэг л санааг онцгойлон гаргасан бөгөөд тэр ньөөрийгөө хүнд ойлгуулахаас илүүтэй бусдыг түрүүлж сонсож,түрүүлжойлгоххэрэгтэйгчухалчилжээ.Зохиолч“Хэрвээташинэнайзтайболохгэжбайгааболэхлээдтэрхүнийгтанихад2сарынхугацааг зарцуулах хэрэгтэйг онцлоод ингэснээр та өөрийгөөбусдадтаньжмэдүүлэхээрхичээсэнхоёржилдчолжчадахааргүйолоншинэ найз нөхөдтэй болно. Хамгийн эхлээд бусад хүмүүстаныгсонирхоногэжбодожүзэхээсөмнөбусдыгсонирхожэхлэххэрэгтэй”гэхчлэнсонирхолтойзөвлөмжүүдийгдурджээ.

10. И Жон Сон “Алсыг зоривол ханьсаж яв”

Монголзүйрүгэнднэгиймүгбий.Хурданявъягэвэлганцаарааяв, хол явъя гэвэл хамтдаа яв. Өөрөөр хэлбэл таны амьдралынзорилго хүсэлмөрөөдөл төлөвлөсөн зүйл хэрих, хэр томбайнагэдгээсхамааранхамтрахынасуудалгарчирнэ.Өөрөөрхэлбэлтахэр холын зорилготой, хэр алс холыг зорихоос таны хамтрагчидтэрхэрээрээмашчухал.ТиймчучраасзохиолчИЖонСон“Алсыгзоривол ханьсаж яв” номондоо 20 гаруй жилийн турш гурвансая хүнтэй уулзаж учирсан үр дүн, ойлгож ухаарсан амьдралын

www.slideshare.net-Хэннэгэннайзынхааөмнө нь бэлдэж байсан бие даалт,хичээлийн лекц зэргийг та энэхүүсайтаас чөлөөтэй үзэж, мөн өөрийнхөөбэлтгэсэндаалгавар,биедаалтынажлаачбайршуулахболомжтой.www.prezi.com - Энгийн нэгэн MicrosoftOffice Power Point ашигладаг уйтгартайхэв маягаа эвдэн сонирхолтой байдлаарперсэнтайшнээбэлдээрэйwww.studymode.com - Долоо хоногт л10 эсээ бичих шаардлагатай тулгардагоюутнуудын хувьд зарим ишлэл, санаагхаанэгтээгээс“будааидэх”-ээсөөраргагүйболдогньнууцбиш.50мянгагаруйүнэгүйэсээ дундаас өөрийнхөө сэдвээр хайлтхийгээдлхэрэгтэйсанаануудаанэгдороосолчихвебсайтбайдагньямаразтайхэрэгвэ?www.linkedin.com - Өөрийн нэр хүндээөсгөх боломж. Та бүртгүүлээд үзээрэйөндөр албан тушаалтан, чадварлагхүмүүсийнхэрэглэдэгсайтболэнэюм.www.surveymonkey.com - Ямар нэгэнбайдлаар танд судалгаа хийх шаарлагагарч байна уу? Тэгвэл та энэхүү сайтыгашиглан судалгаагаа онлайнаар аваарай.Энэньтаныцагийгхэмнэжчадна.

мэдлэгээхуваалцанмөнямархүнбусдыгөөрийнхөөталдоруулжчаддагнууцуудыгбичжээ.Зохиолынголсанааньганцаарааявсанхүнхэзээчхолявжчадахгүйтухайөгүүлжээ.Тиймээстаэнэномыгуншсанаар хамт гэдэг үгийн утгыг ухаараад зогсохгүй, хамтдааявсан зам хичнээн хол амжилтад хүргэдгийг ойлгож болох юмбайна.

ОЮУТНУУДАД ХЭРЭГТЭЙ ТОП САЙТУУД

Багшийн өгсөн даалгавраас эхлээд өөртхэрэгтэй шинэ мэдээ, мэдээлэл авахадтом тус болох вэб сайтуудын жагсаалтыгтолилуулья.Ихсургуулийн4жилдсурсаншиг сурч, үр бүтээлтэй, хийсэн зүйлтэйөнгөрүүлэхийг хүсчбайгаа залуу хүнбүртэнэхүүмэдээллийгзориулжбайна.

www.dropbox.com - iPad дээрх файлаакомпьютер луу хуулах гэхээр хэмжээнь хэтэрхий томоос болоод, багшдаашалтаг хэлэхээс өөр аргагүй болдог үеоюутнуудадцөөнгүй.Түүнийоронд,drop-box-доо байршуулчихвал гэрийнхээ томкомпьютерээс, сургуульдааавчявдаг lap-top-оосоочхийсэнзүйлээхүмүүстүзүүлжболно.Ямарчшатдамжлагахэрэггүй.Бүряаралтайшпихэрэгтэйүедгарутаснаасаагялсороодлхарчихнагээдбоддоо?www.gutenberg.org-Гутенбергийнтөсөлд30мянгагаруйцахимномнуудбий.Номынсангаасавсанхуучирсанномоошагайхынхажуугаар, Америкийн их дээд сургуульдүздэг лекцийн номнуудыг эндээс татажаваад мэргэжлийн хэлний мэдлэгээсайжруулжяагаадболохгүйгэж?www.freetranslation.com - Энэ вебсайтруу ороод, бүх хэлнээс бүхэл бүтэндокументийгчорчуулуулжболно.“Онлайнорчуулагч”-даасхамгийншилдэгньэнэ.www.slugbooks.com/college-cooking.html-Гэрийхнээсээтусдаабайгааюмчиньгээдходоодоо гаргуунд нь гаргаж болохгүйээ. Энд их сургуулийн оюутнуудадзориулагдсанамарханбөгөөдшимтэжээлсайтай хоолны жорууд өрөөстэй бий.Оюутнычинь7сарч“амттай”өнгөрөхньээ.

389388

Амжилт гэдэг үргэлж том зүйлсбайдаггүй. Харин ч жижиг, багаханзүйлээсамжилтбүтдэгбилээ.Улсорныирээдүйн боловсон хүчин, оюунлагмонгол хүний мэдлэг чадвар ньоюутан насандаа олж авсан дадлааснь хамаарч ирээдүйн амжилт бүтээлнь тодорхойлогддог билээ. Энэхүүдадалньоюутнысуралцахүйлявцтайшууд хамааралтай боловч хүн насантуршдаасуралцсаарбайдагтулэдгээрдадал нь насан туршийн мэдлэг мөнчадвартзүйёсоортооцогдохюм.

1. ЭРТ БОСОХБүхэлөдрийнтуршялангуяасуралцажбайх үедээ нойрмоглохгүй байх ньамжилттай оюутны нэг дадал юм.Өглөө эрт босвол бүх л өдрийн туршсэргэг байхаас гадна тархины үйлажиллагаа хэвийн үеийнхээс илүүсайн ажилладаг байна. Хэрвээ өглөө4-6 цагийн хооронд хичээллэвэлтархи100%ажилладагболшөнөдундхичээллэвэлтархиныажиллагаа50%лбайдагбайна.Гэхдээхамгийнбагадаа6 цаг, хамгийн ихдээ 8 цаг унтах ньтохиромжтойюм.

2. УТСАА УНТРААХТелевиз, утас гэх мэт цагаа ихээрүрж буй зарим зүйлсийг суралцахорчноосоохолбайлгаж,шаардлагатайтохиолдолд унтраах хэрэгтэй. Энэнь анхаарлаа төвлөрүүлэх, нухацтайбайхад тань тусалж байгаа энгийннэг дадал юм. Ашиглахгүй үедээинтернэтээ ч бас унтраачихвал бүрсайн.

АМЖИЛТТАЙ ОЮУТАН, СУРАГЧИЙН 10 ДАДАЛ

3. ЗАВСАРЛАГА АВАХНомын санд удаан суух үеэр болондараалсан олон цагийн хичээлийндундуур багахан ч болов завсарлагаавах хэрэгтэй. Энэ нь эрүүл мэндийнхувьдч,үрбүтээлийнхувьдчмашчухалүүрэгтэй байдаг. Эргэн тойрныхооорчиндхөдөлж,амттанидэж,хөгжимсонсож, бусадтай жаахан яриаөрнүүлэхньамралтболдог.

4. БУГУЙН ЦАГ ЗҮҮХХичээлээсээ хоцрох, болзсонцагаасаа хожигдохгүй байхад таньтуслах хамгийн чухал хэрэгсэл болбугуйн цаг юм. Бугуйн цаг таныцаг төлөвлөлтөд туслахаас гадназарчимч,хариуцлагатайхувьхүнболжтөлөвшихөдмашихнөлөөтэйбайдаг.Утасныхаа цагт итгэсээр байгаадцэнэггүй болох үед нь хүн бүрээс цагасуудаг, хана бүрээс цаг хайдаг тиймасуудалтулгарахгүйньлавтай.

5. ТЭМДЭГЛЭЛ ХӨТӨЛЖ СУРАХЛекцийн агуулгыг тэр чигт нь хуулжбичилгүй сонсоод ойлгосон, уншижойлгосон зүйлсээ өөрийн үгээрдэвтэртээ бичих нь ой санамжинд чэерэг нөлөөтэй байдаг. Өөрийн үгээртайлбарланбичсэнээрдараагийнудаасэргээнсанахадхялбарбайхболно.

6. СЭРГЭЭН САНАХХүн мэдээлэл сонссоноос хойш 24цагийндараамэдээллийн50-80%-ийгмартдаг. Тиймээс 24 цаг тутамд 10минутыгсэргээнсанахадзарцуулахньлекцээ мартахгүй байхад тустай юм.Мөн лекцээ дууг нь хураагаад гэртээхарихдаа, автобусанд суухдаа, хүнхүлээхдээ сонсвол цаг хэмнэх мөн үрбүтээлчаргаюм.

7. КАЛЕНДАР АШИГЛАХСеминарынбагийнуулзалт,шалгалтынөдөр, бие даалтын сүүлийн хугацаагкалендар дээр тэмдэглэж нүдэндхарагдах байрлалд байрлуулснааршалгалтандаа урьдаас бэлдэх, биедаалтаа хоцруулахгүй байх, уулзалтааалгасахгүйбайхадтаньтуслахюм.

8. ЭРГЭЛЗЭХ, ШҮҮМЖЛЭХБүтээлч сэтгэлгээний гол үндэс ньэргэлзэх болон шүүмжлэх явдал юм.Ном, сонин, сэтгүүл, баримт мөншинжлэхухааныонолдхүртэлэргэлзэжшүүмжлэлтэйхандаххэрэгтэй.Туйлынүнэн, туйлын зөв гэсэн зүйл байхгүйбөгөөдбүгдөөртөөүнэнболонхудлыгагуулжбайдаг.

9. ЗӨВ ХООЛЛОХХоол хүнсний үзүүлэх нөлөө ямар чид шидээс илүү хүчтэй байдаг. Зөвхооллолтын үр ашиг ямар ч дадлаасилүүтустайбайжчадна.Кофеныорондусны хэрэглээгээ ихэсгэх нь тархиныүйл ажиллагааг дэмжихээс гадна,эрүүл мэндэд хэрэгтэй. Өглөөний зөвхооллолтөдрийнтуршэрчхүчтэйбайхэнергийгөгдөгболзавсарлагынүеийнамттанынөлөөнойрмоглох,эрчхүчээалдахаассэргийлнэ.

10. ЧЭЭЖЛЭХ БИШ ОЙЛГОХ10 удаа уншиж, 10 удаа ярьж, 2 удаабичихэд тухайн материалыг чээжилжчадна гэсэн байдаг. Гэхдээ танычээжлэх даалгаврыг хамгийн хялбарболгох ганц арга бол ойлгох явдалюм. Тухайн материалын агуулгыгойлгосноор чээжлэх явц илүү хялбарболдог.

Дээрх зөвлөгөө чамд багахан ч гэсэнтусболногэжнайдажбайна.

391390

2014ондХөвсгөлаймгийнбагаангийнбагшнарынзөвлөгөөнийгтохиолдууланХөвсгөлаймгийнЗасагдаргаА.Эрдэнэбаатартайхамтранбагаангийнболонцэцэрлэгийншилдэг16багшийгтусбүр500.000төгрөгөөршагнажурамшууллаа.

2014ондТосонцэнгэлсумынсургуульднийт7.5саятөгрөгийнөртөгтэй60ширээ,120сандлыгхолбогдохяамандуламжланшийдвэрлүүлэв.

2014ондРенчинлхүмбэсумынсургуульднийт7.5саятөгрөгийнөртөгтэй60ширээ,120сандлыгхолбогдохяамандуламжланшийдвэрлүүлэв.

2014ондРенчинлхүмбэсумынсургуулийнДотуурбайранд11,6саятөгрөгийнөртөгтэйхатуу

УИХ-ынгишүүнЛ.Энх-Амгалан2014ондСургууль,дотуурбайр,цэцэрлэгүүдэдшаардлагатайтоногтөхөөрөмж,сургалтынорчныгсайжруулахадзориулан53.2саятөгрөгийнхөрөнгөоруулалтыг

холбогдохяамандуламжланшийдвэрлүүллээ

эдлэл,тавилгыгхолбогдохяамандуламжланшийдвэрлүүлэв.

2014ондЦагаан-УулсумынсургуулийнДотуурбайранд4.5саятөгрөгийнөртөгтэйхатууэдлэл,тавилгыгхолбогдохяамандуламжланшийдвэрлүүлэв.

2014ондМөрөнсумынЭрдмийндалайцогцолборсургуульднийт6саятөгрөгийнөртөгтэйПринтер,Проектор,Компьютерийнижбүрдэл

4ширхэгийгхолбогдохяамандуламжланшийдвэрлүүлэв.

2014ондРашаантсумынсургуулийнихзасварт40сая,Цагаан-Уулсумынсургуулийнзасварт30саятөгрөгийнсанхүүжилтийгхолбогдохяамандуламжланшийдвэрлүүлж,засварынажилбүрэндууслаа.2014ондХөвсгөлаймгийнбагшнарынмэргэжлийнурчадварыгдээшлүүлэх,сургалтынчанарыгсайжруулахадзориуланХөвсгөлаймгийнГавьяатбагшнарынзаахарга,туршлагаасбүрдсэнБОЛОВСРОЛсэтгүүлийгЗасагдаргаА.Эрдэнэбаатартайхамтранхэвлүүлжаймгийнхаабүхбагшнартхүргүүлэв.

2014ондХөвсгөлаймгийнсумдынсургуулийнбагшажилчидтайуулзалтхийжсаналбодлоосолилцов.

2013оны8дугаарсарБагшийнмэргэжилдээшлүүлэхинситутболонаймгийнБоловсролСоёлынгазартайхамтранХөвсгөлаймгийн1538багш,эрхлэгч,захирал,аргазүйчдэдмэргэжилдээшлүүлэхсургалтзохионбайгуулав.ЭнэүеэрУИХ-ынгишүүнЛ.Энх-Амгалангийнзүгээсаймгийнхаабүхбагшнартөдөртутамажлаатөлөвлөх,боловсролынхуулиахарахболомжтой“Багшийнажлындэвтэр”-ийгхэвлүүлжөглөө.

2013ондЖаргалантсумынсургуулийнсантехникболондээврийнихзасвартзориулан100саятөгрөгийнхөрөнгөоруулалтыгУлсынтөсөвттусгуулжшийдвэрлүүлэв.

ÁÀÃØ ÍÀÐÀÀ Á¯Õ ÒÀËÀÀÐ ÄÝÌÆÄÝÃ, ØÈÉÄÄÝÃ ÒÎÃÒÎËÖÎÎ ÌÀØ ×ÓÕÀË

2015ондолонжиляригдсан“Багшбүрткомпьютер”хөтөлбөрхэрэгжлээ.Ингэснээрбагшбүрөөрийгөөхөгжүүлэх,“Цахим-Хөвсгөл”хөтөлбөрийнхүрээндхолбогдсоншилэнкабель,интернеторчныгашиглахбүрэнболомжтойболлоо.УИХ-ынгишүүнЛ.Энх-АмгалангийнзүгээсБСШУ-нысайдаддээрххөтөлбөрийгяаралтайхэрэгжүүлэхталаарУИХ-ынчуулган,Байнгынхорооныхуралдаануудадасуулга,саналтавьжажиллав.

2015оныУлсынтөсөвтХөвсгөлаймгийнбаригдажэхлээдсанхүүжилтзогссонбүхсургуульцэцэрлэг,дотуурбайр,соёлынтөвийнбарилгынүлдэгдэлсанхүүжилтийгтусгуулав.

БусадаймгуудаасанхтүрүүлжУсанбассейнтай,кембриджийнсургалттай640хүүхдийнсургуулийнхөрөнгийгтусгуулж2015ондбүрэнашиглалтандоруулав.

2015ондХөвсгөлаймгийн1000багшийнсургалтаар“Багшбүрткомпьютер”хөтөлбөрийнхэрэгжилтийгтүргэвчлэхзорилгоорбагшбүрт“ОюунлагХөвсгөлчүүдийнтөлөөхамтдаа”8гегаПлашбэлэглэв.

Арбулагсумынцэцэрлэг,Мөрөн12дугаарцэцэрлэг,ГалтсумынцэцэрлэгийнсанхүүжилтийгУлсынтөсөвттусгуулсныдагуудээрхцэцэрлэгүүд2015ондбагтанашиглалтадоров.

2015ондтүүхт80жилийнойгоотэмдэглэнөнгөрүүлсэнАрбулагсумынсургуулийнтүүхэнномыг12саятөгрөгөөривээнтэтгэжхэвлүүлэв.

2015oндтүүхт90жилийнойгоотэмдэглэсэнРашаантсумынсургуулийнтүүхэнномыг2саятөгрөгөөривээнтэтгэжоролцов.

2015ондтүүхт80жилийнойгоотэмдэглэсэнЦагаан-ҮүрсумынСургуулийнойнтүүхэнномыг2саятөгрөгөөривээнтэтгэв.

2015ондтүүхт80жилийнойгоотэмдэглэсэнЦэцэрлэгсумынсургуулийнтүүхэнномыгхэвлүүлэхэд3.6саятөгрөгөөривээнтэтгэв.

2015ондАймгийнЗасагдаргаА.Эрдэнэбаатар,БСГ-тайхамтранХөвсгөлаймгийнзалуубагшнарынзөвөлгөөнийгШинэ-Идэр,Алаг-Эрдэнэ,Их-Уулсумдадбүсчлэнзохионбайгуулав.

2015ондтүүхт80жилийнойгоотэмдэглэнөнгөрүүлсэнШинэ-Идэрсумынсургуульнэртэрдэмтэн,төрнийгмийнзүтгэлтэнБазарынШирэндэвийннэрэмжитболжгэрэлтхөшөөгсүндэрлүүлэнбосгоход5саятөгрөгхандивлав.

2015ондтүүхт80жилийнойгоотэмдэглэнөнгөрүүлсэнШинэ-Идэрсумынсургуульдсагсанбөмбөгийнболонгарбөмбөгийнижбүрэнхэрэгсэлгардуулав.

2015ондаймгийншилдэг5багшийгБНСУ-дхувийнхөрөнгөөраялуулахааршийдвэрлэв.

ОЮУНЛАГХӨВСГӨЛЧҮҮДИЙН

Õàìòäààтөлөө

Монгол улсын Засгийн Газрын 2013 оны 127 тоот тогтоолын дагуу “Багшийн хөгжил” хөтөлбөрийн хүрээнд Хөвсгөл

аймгийн багш бүр зөөврийн компьютертай боллоо.

393392

2013ондРашаантсумынсургуулийн4ангийнширээсандлыгхолбогдохяамандуламжланшийдвэрлүүлэв.

2013ондРенчинлхүмбэсумынсургуулийнДотуурбайршатсаннөхцөлбайдалүүссэнийггазардээрньтанилцажМонголУлсынЕрөнхийсайдадалбанбичигхүргүүлжЗасгийнгазрыннөөцхөрөнгөөс750саятөгрөгшийдвэрлүүлэнбарилгынажлыггүйцэтгүүлэв.

2013ондАлаг-Эрдэнэсумын420хүүхдийнсургуулийнихзасварын100саятөгрөгийнхөрөнгийгУлсынтөсөвттусгуулав.

2013ондтүүхт90жилийнойгоотэмдэглэсэнМөрөнсумынДэлгэрмөрөнцогцолборсургуулийнойгугтуулан11сая600мянгантөгрөгийнүнэбүхийсургалтынтоногтөхөөрөмжийгбэлэглэв.

2013ондТөмөрбулагсумын12жилийнахлахсургуулийн80ортойдотуурбайрныихзасварын50саятөгрөгийгУлсынтөсөвттусгуулж,ажлыггүйцэтгүүлэв.Мөнтуссумынсургуульдэрэгтэй,эмэгтэйхөдөлмөрийнкабинетолгов.

2013ондМөрөнсумынГурван-ЭрдэнэсургуулийгМэдээлэлзүйнижбүрэнкабинетээрхангаж,сурагчдыгорчинүеийнкомпьютердээрсургалтявуулахболомжийгхангалаа.

2013ондБаянзүрхсумынсургуульдэмнэлгийнор,галтогоонытавилгаолгов.

2013ондМөрөнсумынИрээдүйцогцолбор,Цагаан-Үүр,Их-Уул,Түнэл,Жаргалант,Тариалан,Шинэ-Идэр,Эрдэнэбулгансумынсургуульдижбүрэнтехнологийнкабинетбэлэглэв.Ингэснээрсурагчидтөдийгүймэргэжилгүйзалуусхөдөлмөрийнанханшатнысургалтавахболомжтойболлоо.

2013ондАлаг-Эрдэнэсумынсургуульд8.8сая,2015ондХатгалтосгоныцэцэрлэгт11саятөгрөгийнөртөгтэйижбүрэнгалтогооныхэрэгсэлтустусбэлэглэждотуурбайрынхүүхдүүдчанартайхоолхүнсхэрэглэхболомжбүрдлээ.

2013ондТосонцэнгэлсумынсургуульдижбүрэнцахилгаанхөгжимбэлэглэж,туссумынхүүхдийнцэцэрлэгт2.1саятөгрөгийнөртөгтэй1,2дугаархоолнытогоогхолбогдохяамандуламжланшийдвэрлэлээ.

2013ондГалтсумынЗүрхбагийнсургуульд3ширхэгкомпьютеролгожалслагдсанбагийнхүүхдүүдэдмэдээлэлзүйнхичээлтогтмолорохнөхцөлбүрдлээ.

2013ондЦагааннуурсумынхүүхдийнцэцэрлэгтижбүрэнхөгжимолгов.

2013ондХөвсгөлаймгийнЗалуубагшнарынурчадварыгдээшлүүлэхзорилгоораймгийнЗалуучуудынхолбоотойхамтранспорт,уранилтгэлийнтэмцээнийгзохионбайгуулж35-аасдоошнасны310багшидэвхтэйоролцлоо.

2013ондТүнэлсумын12жилийнахлахсургуулийнсантехникийнзасвартзориулан50саятөгрөгийгУлсынтөсөвттусгууланшийдвэрлүүлэв.

2013ондРэнчинлхүмбэсумынцэцэрлэгтДэлхийнбанкнысанхүүжилтээргэрцэцэрлэголгов.

2013ондЧандмань-Өндөрсумынхүүхдийнцэцэрлэгт2ширхэгкомпьютер,Дэлхийнбанкнысанхүүжилтээргэрцэцэрлэголгов.

УИХ-ынгишүүнЛ.Энх-Амгалан2013ондСургууль,дотуурбайр,

цэцэрлэгүүдэдшаардлагатайтоногтөхөөрөмж,сургалтын

орчныгсайжруулахадзориулан150.0саятөгрөгийн

хөрөнгөоруулалтыгхолбогдохяамандуламжлан

шийдвэрлүүллээ

CALENDAR 2017

9 САР Ӏ SEPTEMBER

Д/M М/T Л/W П/T Б/F Б/S Н/S

1 2 34 5 6 7 8 9 10

11 12 13 14 15 16 1718 19 20 21 22 23 2425 26 27 28 29 30

10 САР Ӏ OCTOBER


12 3 4 5 6 7 89 10 11 12 13 14 15

16 17 18 19 20 21 2223 24 25 26 27 28 2930 31

7 САР Ӏ JULY


1 23 4 5 6 7 8 9

10 11 12 13 14 15 1617 18 19 20 21 22 2324 25 26 27 28 29 3031

11 САР Ӏ NOVEMBER


1 2 3 4 56 7 8 9 10 11 12

13 14 15 16 17 18 1920 21 22 23 24 25 2627 28 29 30

8 САР Ӏ AUGUST


1 2 3 4 5 67 8 9 10 11 12 13

14 15 16 17 18 19 2021 22 23 24 25 26 2728 29 30 31

12 САР Ӏ DECEMBER


1 2 34 5 6 7 8 9 10

11 12 13 14 15 16 1718 19 20 21 22 23 2425 26 27 28 29 30 31

© УИХ-ын 39-р тойрогт МАН-аас нэр дэвшигч Лувсанцэрэнгийн Энх-Амгалангийн сонгуулийн төв штаб10

Улсын төсвөөс 2012-2016 онд Хөвсгөл аймагт 131.1 тэрбумын хөрөнгө оруулалт татав.

ТООНЫ ХЭЛЭЭР

Хөвсгөл аймгийн нийт газар нутагт

260 км автозам шинээр тавигдав.

23 сум, 1 тосгон, 46 багт

238 удаагийн уулзалт хийжээ.

УИХ-ын чуулганаар

12 ХУУЛИЙГ санаачлан боловсруулж батлуулжээ.

Тойргийнхоо иргэдээс ирүүлсэн

14 МЯНГАН санал хүсэлт, өргөдөлд хариу өгч, холбогдох яаманд уламжлав.

Тэтгэврийн даатгалын шимтгэлийг нөхөн тооцох тухай хуулийн хүрээнд ХӨВСГӨЛ аймгийн

14 МЯНГАН иргэн тэтгэврээ нэмэгдүүлэх боломж нээгдэв.

2015 онд Хөвсгөл аймгийн хэмжээндхүүхдийн сургууль640 5 цэцэрлэг 4 спорт

заал 1эмнэлэг 1 соёлын төв 1 дотуур

байршинээр ашиглалтанд оров.

ХөдөөгийнХӨВСГӨЛ аймгийн

400САЯ

төгрөгийн сургалтын тэтгэлэг олгов.

2014, 2015 ОНД: Тариалан эрхлэлтийг дэмжих сантай хамтран хадлан тэжээлийн

500 ШИРХЭГ

тракторыг аймгийнхаа малчдад урьдчилгаа төлбөргүйгээр гурвал-сан гэрээ хийж олгов.

2012 ОН: ХӨВСГӨЛ аймгийн 6 БҮСЭД тус бүр нь 100 САЯ төгрөгийн өртөгтэй хадлан тэжээлийн трактор олгов.

10 1 ТӨМӨР БЕТОН 3 ХӨВДӨГ ГҮҮР ашиглалтанд орууллаа.

тэрбум төгрөгийн

380 ОЮУТАНД 88 багийг үүрэн

холбооны сүлжээнд холболоо

2012-2017ондХөвсгөлаймгийнхэмжээнд

Хөвсгөлаймгийн Интернеторчин

төгрөгийнсургалтынтэтгэлэголгов.

багийгүүрэнхолбоонысүлжээндхолболоо

ОЮУТАНД САЯ

Усанбассейнбүхийхүүхдийнсургууль

Цэцэрлэг

Соёлынтөв

Спортзаал

Дотуурбайр

шинээрашиглалтадоров.

Эмнэлэг

640

400 88350

62

412


















400САЯ



500 ШИРХЭГ
























400САЯ



500 ШИРХЭГ
























400САЯ



500 ШИРХЭГ







394

Миний зүгээс хүргүүлж буй энэхүү зөвлөмж шинээр ОÞÓТАÍ болж байгаа ÍÓТГИÉÍ Ä¯¯ нар болон эцэг эхчүүдэд бага ч атугай А× ТÓÑАА өгнө гэдэгт ÍАÉÄАЖ БАÉÍА.

www.enkhamgalan.mn

facebook.com/LEnkhamgalan

twitter.com/enkhamgalanmp

youtube.com/enkhamgalanmp

instagram.com/enkhamgalanmp

soundcloud.com/enkhamgalanmp

МОÍГОЛ ÓЛÑЫÍ ИХ ХÓРЛЫÍ ГИШ¯¯Í, ÍИÉГМИÉÍ БОÄЛОГО, БОЛОВÑРОЛ, ÑОЁЛ,

ШИÍЖЛЭХ ÓХААÍЫ БАÉÍГЫÍ ХОРООÍЫ ÄАРГАЛувсанцэрэнгийн ЭÍХ-АМГАЛАÍ

Documents

enkhamgalan.mn · 2 3 МЭНДЧИЛГЭЭ ÍÓÒÃÈÉÍ Ä¯¯ ÍÀÐÛÍÕÀÀ ÀÌÀÐ ÌÝÍÄÈÉÃ ÝÐÜÅ. Ýðõýì ä¿¿ íàð ìààíü îþóòàí áîëîîä òºðºëõ