2011 drug system_report

รายงานสถานการณระบบยา

แผนงานสรางกลไกเฝาระวงและพฒนาระบบยา (กพย.)คณะเภสชศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

ถนนพญาไท แขวงวงใหม เขตปทมวน กรงเทพมหานคร 10330โทรศพท 0-218-8452 โทรสาร 0-2254-5191

E-mail : [email protected]: www.thaidrugwatch.org

www.facebook.com/thaidrugwatch

ประจาป 2554 ความเปลยนแปลงของสถานการณระบบยา (2552-2554)

รายงานสถานการณระบบยา ประจาป 2554: ความเปลยนแปลงของสถานการณ

ระบบยา (2552-2554)แผนงานสรางกลไกเฝาระวงและพฒ

นาระบบยา (กพย.) คณะเภสชศาสตร จฬาลงกรณ

มหาวทยาลย

ขอมลทางบรรณานกรม

รายงานสถานการณระบบยา ประจาป 2554./แผนงานสรางกลไกเฝาระวงและพฒนาระบบยา

พมพครงท 1. ตลาคม 2554 —กรงเทพ: แผนงานสรางกลไกเฝาระวงและพฒนาระบบยา

สนบสนนโดยสานกงานกองทนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.)

ทปรกษา : นยดา เกยรตยงองศล

บรรณาธการ : ยพด ศรสนสข

ISBN 978-616-551-423-1

ปกและรปเลม : http://khunnaipui.multiply.com

ภาพประกอบ : http://www.stockfreeimages.com

จดพมพและเผยแพร : แผนงานสรางกลไกเฝาระวงและพฒนาระบบยา (กพย.)

คณะเภสชศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

ถนนพญาไท แขวงวงใหม เขตปทมวน กรงเทพมหานคร 10330

โทรศพท 0-218-8452 โทรสาร 0-2254-5191

E-mail : [email protected]

Website: www.thaidrugwatch.org


พมพท : อษาการพมพ

ถนนราชปรารภ แขวงถนนพญาไท เขตราชเทว กรงเทพมหานคร 10400

โทรศพท 02-251-5815, 02-252-0448

จานวนพมพ : 3,000 เลม

รายงานรายงานสถานการณระบบยาสถานการณระบบยา

ประจาป 2554ประจาป 2554ความเปลยนแปลงของความเปลยนแปลงของ

สถานการณระบบยา (2552-2554)สถานการณระบบยา (2552-2554)

คานยม

ปญหาการใชยาอยางไมสมเหตผล เปนปญหาใหญทวโลก เพราะอทธพลของธรกจยาและความออนแอของระบบจรรยาบรรณวชาชพประกอบกน

องคการอนามยโลกมหนวยงานทมหนาทแกปญหานคอ แผนงานสงเสรมการใชยาอยางมเหตผล

(Rational Use of Drug: RUD) แตแผนงานนกถก “บอนไซ” ใหออนแอ เพอมใหไป “ขวางทาง”

ผลประโยชนของธรกจยา

ประเทศไทยมระบบการคลงสาธารณสขทใชระบบเหมาจายรายหวกบประชากรกวารอยละ 90

คอระบบหลกประกนสขภาพแหงชาต และระบบประกนสงคม ซงควรมผลสาคญใหมการใชยา

อยางสมเหตสมผลไดมาก เพราะสถานพยาบาลจาเปนตองควบคมคาใชจาย แตปญหาการใชยา

อยางไมสมเหตสมผลกยงคงเปนปญหาใหญ โดยเฉพาะกบระบบสวสดการขาราชการ ซงใชระบบ

การจายตามรายการการใหบรการ ซงเปนรโหวใหญของระบบบรการสาธารณสขของประเทศ

นายนดทมความพยายามแกปญหานทงในภาครฐและองคกรพฒนาเอกชนมาอยางตอเนอง

เปนเวลารวมสทศวรรษแลว ไดแก เรอง นโยบายแหงชาตดานยา บญชยาหลกแหงชาต การผลกดน

การใชยาตามชอสามญ การรณรงคขจดยาชด โดยการดาเนนงานของทงบคลากรในภาครฐ และกลม

ศกษาปญหายา (กศย.) ตลอดจนองคกรอนทแตกแขนงทางานนมาอยางไมทอถอย “แผนงาน

สรางกลไกเฝาระวงและพฒนาระบบยา(กพย.)” กเปนสวนหนงของขบวนการรณรงคเพอการใชยา

อยางเหมาะสม แผนงานดงกลาวนสามารถผนกกาลงของผสนใจ และ “มไฟ” มาทางานนอยางเปน

ระบบ ดวยความหวงวาจะสามารถทวนกระแส “ทนนยมสามานย” ใหปรบตวเปนทนนยมทมหวใจของ

ความเปนมนษยไดบาง

รายงานสถานการณระบบยาฉบบน คอบนทกของทงสถานการณและผลของความพยายาม

ทควรแก การชนชมและใหกาลงใจ

นายแพทยวชย โชคววฒน

รองประธานคณะกรรมการกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ คนท 2

คานารายงานสถานการณระบบยาประจาป 2554 ฉบบน เปนผลพวงทเกดขนจากการรวมกนขบเคลอน

ของภาคเครอขาย หนวยงานทมหนาทรบผดชอบโดยตรง และแผนงานสรางกลไกเฝาระวงและพฒนาระบบยา (กพย.) เพอเสนอสถานการณเปลยนแปลงทเกดขนในภาพรวมของระบบยาหรอวงจรยาในชวงป พ.ศ. 2552-2554 โดยสะทอนปญหาควบคกบการการพฒนาทกดานของระบบยา ไดแก สถานการณทเกยวของกบการพฒนานโยบายแหงชาตดานยา การคดเลอกยา การจดหายา การกระจายยา และการใชยา ตงแตระดบนโยบาย ระดบภมภาค ระดบสถานพยาบาล และระดบชมชน

ประจวบกบป 2554 มเหตการณสาคญเกดขนหลายเรอง เชน เปนวาระครบรอบ 30 ปของการประกาศใช “นโยบายแหงชาตดานยา และบญชยาหลกแหงชาต พ.ศ.2524” (ฉบบแรกของประเทศไทย) โดย นพ.เสม พรงพวงแกว ผยนหยดเพอสงคมครบหนงศตวรรษ เมอวนท 31 พฤษภาคม 2554, วาระครบรอบ 36 ปของกลมศกษาปญหายา (กศย.), การดารงอยของระบบหลกประกนสขภาพถวนหนาควบคกบการจดหายาจาเปนทใชสทธตามสทธบตร (CL), การขบเคลอนยทธศาสตรการเขาถงยา/การเตรยมการยตการสงเสรมการขายยาทไรจรยธรรมโดยภาคประชาสงคมตามมตสมชชาสขภาพแหงชาต รวมทงการประกาศใช “นโยบายแหงชาตดานยา (ฉบบท 3) และแผนยทธศาสตรการพฒนาระบบยาแหงชาต พ.ศ.2554-2559”

นโยบายและแผนยทธศาสตรการพฒนาระบบยา เปนความสาคญลาดบแรกหรอเปนธงนาในการพฒนาระบบยา ทงน ตองมองคกรรบผดชอบทมศกยภาพเขมแขง มระบบบรหารจดการทมธรรมาภบาล มระบบเฝาระวง/เตอนภยทกแงมมในระบบยาทไวตอสถานการณ รวมทงมกาลงคนและงบประมาณสนบสนนทพอเพยง รายงานผลสาเรจในปนเปนเพยงกาวแรก ยงตองการความรวมมอรวมใจจากทกฝาย ทกองคกร ทกภาคเครอขายในการรวมกนสรางระบบยาของประชาชนตอไป จนกวาจะบรรลเปาหมาย

การเปลยนแปลงในวงจรยา เรมจากการแกปญหาทตนนา คอ การคดเลอกยาเขาประเทศ โดยเรงพฒนาระบบการทบทวนทะเบยนตารบยา การจดหายาจาเปนราคาแพงเพอคนไทยของสานกงานหลกประกนสขภาพและองคการเภสชกรรม นบวาเปนอกความสาเรจทจะทาใหคนไทยเขาถงยาอยางเสมอภาค และทายทสด ความพยายามของคนเลกคนนอยในการ รวมกนสราง “ระบบยาของชมชน” ทเหมาะสมกบชมชน

ผศ.ภญ.สาล ใจดประธานคณะกรรมการกากบทศทางแผนงานสรางกลไกเฝาระวงและพฒนาระบบยา

1 ตลาคม 2554

องคประกอบทสาคญททาใหระบบใดๆ ยงคงดารงอยไดอยางมสมดลนน ตองมกลไกสะทอนกลบ

‘feedback mechanism’ เพอใหไดผลลพธทพงประสงค

ความหมายของระบบยาตามท แผนงานสรางกลไกเฝาระวงและพฒนาระบบยา (กพย.)

ไดกาหนดไว คอ การมนโยบายยาเปนธงนา ประกอบดวย 3 โครงสรางหลก คอ องคประกอบกลมท 1

การบรหารจดการระบบยา ประกอบดวย การวจยพฒนา การคดเลอก จดหา กระจาย และการใชยา

องคประกอบกลมท 2 การพฒนาระบบบรหารจดการระดบโครงสรางกลาง ไดแก การควบคม

บงคบใช ธรรมาภบาลและจรยธรรม การเงนการคลง กาลงคนดานสขภาพ และขอมลสารสนเทศ

องคประกอบกลมท 3 คอ ระบบและกลไกเฝาระวงระบบยา เปนกลไกสะทอนกลบ ซงสงเหลาน

ยงมความจาเปนตองการการศกษา จดการความร เพอจดทาขอเสนอพฒนาระบบและกลไกตรวจสอบ

เฝาระวงอยางเกาะตดตอเนอง

ในวาระท กพย. ไดทาหนาทเฝาระวงและพฒนาระบบยามาเปนระยะเวลาครบ 3 ป ไดม

ความพยายามอยางมากในการรวมกนสรางความเขมแขงของเครอขายใหทาหนาทเปนกลไกเฝาระวง

ระบบยา เพมเตมจากภาครฐททามาแลว เพอเปนการเสรมแรงแขงขน และในขณะเดยวกนกรวมกน

ขบเคลอนนโยบายทสาคญๆ จานวนหนง แตหนาทมไดจบแคนน การทาหนาทเฝาระวงยงเปนกลไก

สาคญทตองทาตลอดชวต ทกภาคสวนตองรวมกนทาหนาท ทงภาครฐ ในฐานะผปฏบตการ ภาควชาการ

ภาคประชาสงคม รวมทงสอ ทหลงจากเฝาระวง จะตองสงสญญาณเตอนภย เมอเหนปญหา นโยบาย

อกจานวนมากยงตองการการขบเคลอน ทงนโยบายทยงไมมมากอน การแกไขนโยบายหรอการดาเนนงาน

ทยงไมครบถวน ไมถกตอง ในขณะเดยวกน กตองมขบวนการเฝาระวงนโยบายตาง ๆ ทรฐดาเนนการ

อย และรวมถงทภาคเอกชนตองรวมดวย ซงภาคเอกชนคงปฏเสธภาระหนาทไมไดในการคานงถง

ประโยชนทประเทศไทย และคนไทยพงไดรบโดยรวม มใชเพอประโยชนสวนตนเทานน

หวงวา รายงานฉบบนจะเปนกระจกสะทอนสถานการณระบบยาใหผ ทเกยวของทกฝาย

พงตระหนกถงภารกจ ใหเกดการเรยนร และวางนโยบายในการปรบปรง ทบทวนซา เปนวงจร

การพฒนาอยางตอเนอง ใหเกดผลลพธทดแกประเทศตอไป เปรยบเสมอนเปนผลทไดมาจากการบารง

ทรากสลาตน และกง กาน ใบ ดอก

ผศ.ภญ.ดร.นยดา เกยรตยงองศล

ผจดการแผนงานสรางกลไกเฝาระวงและพฒนาระบบยา

สาสนจาก กพย.

การเปลย

นแปลงร

ะดบนโย

บายระบ

บยา


นแปลงร

ะดบการ

คดเลอก

ยา

การเปลยนแปลงระดบนโยบายระบบยา 9

การขบเคล อนนโยบายการพฒนาระบบยาของประเทศไทย

10

การเขาถงยาของประชาชนไทย : บทเรยนอดต ปจจบน สาหรบอนาคต

15

ขบวนการขบเคล อนการใชยาปฏชวนะทเหมาะสม สนโยบายระดบประเทศและระดบนานาชาต

22

การเปลยนแปลงระดบการคดเลอกยา 25

การพฒนารปแบบการทบทวนทะเบยนตารบยาและการนาไปสการปฏบต

26

การเปลยนแปลงระดบการจดหายา 31

นวตกรรมการจดหายา เพ อการเขาถงยาของประชาชน

32

Single window ระบบแจงเตอนภย ฐานขอมลความปลอดภยผลตภณฑ (ดานยา)

39

VMI : นวตกรรมการพฒนาการบรหารคลงยา 44

สารบญสารบญ

การเปลยนแปลงระดบการใชยา 79

การขบเคล อนในระดบสถานพยาบาลเพ อการใชยาทเหมาะสม : กรณศกษาเครอขายคณะกรรมการเภสชกรรมและการบาบด

80

ระบบฐานขอมลยาเพ อการใชยาทเหมาะสมของประชาชน

89

การขบเคล อนภาคประชาชนดานยา : กรณช อสามญทางยา

94

รจก “ยา” เขาใจใช ไปสงานสขภาพชมชน 96

ส อศลปะกบการรณรงคแกไขปญหาเชอแบคทเรยดอยาปฏชวนะ

101

เปดมานกพย. 107


นแปลงร

ะดบการ

จดหายา


นแปลงร

ะดบการ

กระจาย

ยา


นแปลงร

ะดบการ

ใชยา

การเปลยนแปลงระดบการกระจายยา 51

การพฒนารปแบบการเฝาระวงการใชยาสเตยรอยดท ไมเหมาะสม เขต 5

52

การจดการสเตยรอยดโดยเครอขายชมชนจงหวดศรสะเกษ

58

การจดการปญหายาไมเหมาะสมในชมชน : กรณศกษาจงหวดยโสธร

63

การจดการปญหายาไมเหมาะสมในชมชน : กรณศกษาอาเภอโคกเจรญ จงหวดลพบร

68

การคมครองผบรโภคในรานยา : นวตกรรมและความสาเรจ กรณโครงการผบรโภคปลอดภย เภสชกรไทยไมแขวนปาย 10 จงหวดนารอง

72

นโยบายระบบยา

รายงานสถานการณระบบยา ประจาป 255410

การขบเคลอนนโยบายการพฒนาระบบยาของประเทศไทย

นพ.ศรวฒน ทพยธราดล*

1. ความเปนมาของการพฒนานโยบายแหงชาตดานยา

สทธดานสขภาพเปนสทธพนฐานของมนษยชาต ยาจงมบทบาทสาคญตอคณภาพการรกษาเพอปองกนและแกไขปญหาสขภาพ ปญหายาตงแตการเขาไมถงยา

ยาราคาแพง ความไมเชอมนในคณภาพยา การใชยาเกนจาเปน รวมทงอทธพลของ

การสงเสรมการขายยา การโฆษณา การขายตรง และโฆษณาแฝง ปญหายามความ

เชอมโยงกนอยางซบซอน เกยวของกบหนวยงานหลากหลายทงรฐและเอกชน ใน

และนอกประเทศ จงจาเปนตองมการพฒนานโยบายแหงชาตดานยาใหทนสมย โดย

กาหนดเปาหมายและทศทางในการทางานรวมกนของหนวยราชการ ภาคเอกชน

และภาคประชาชน เพอจดการกบปญหาใหเกดการพฒนาระบบยาอยางตอเนอง

ทนกบบรบทและสถานการณทเปลยนแปลงไป

* ประธานคณะทางานรางนโยบายและยทธศาสตรการพฒนาระบบยาแหงชาต

แผนงานสรางกลไกเฝาระวงและพฒนาระบบยา (กพย.) 11

1.1 นโยบายแหงชาตดานยา พ.ศ.2524

ประเทศไทยประกาศใชนโยบายแหงชาต

ดานยาฉบบแรกเมอป พ.ศ.2524 มสาระสาคญ คอ

นโยบายยาหลกแหงชาตและการพงตนเองดานยา

โดยจดใหมยาปลอดภย มคณภาพด ในราคาพอสมควร

กระจายอยางทวถง โดยเฉพาะยาสาหรบสาธารณสข

มลฐาน รวมถงการปรบปรงวธการดานการจดหาและ

การกระจายยา การใชยาอยางสมเหตผล ตลอดจน

สนบสนนการผลตยาภายในประเทศของภาครฐ

และภาคเอกชน การขบเคลอนนโยบายสการปฏบต

ในชวงเวลาดงกลาวเปนไปอยางเขมแขงโดยการ

สนบสนนของรฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสข

ในสมยนน (นพ.เสม พรงพวงแกว) ผลงานสาคญ

คอการประกาศใชบญชยาหลกแหงชาตฉบบแรกของ

ประเทศในป 2524 และนาไปสการปฏบตโดยใช

“ระเบยบกระทรวงสาธารณสขวาดวยการซอยาดวย

เงนงบประมาณของหนวยราชการในสงกดกระทรวง

สาธารณสข พ.ศ.2524” นบเปนกลไกสาคญในการ

นาไปสการปฏบตของกระทรวงสาธารณสข ควบค

กบการสงเสรมการใชยาอยางสมเหตผล การจดทา

วารสารผสงใชยา การตรงราคายาจากการรวมศนย

จดซอของบางหนวยงาน ซงตอมาไดพฒนาเปน

ระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวยการพสด พ.ศ.

2535 ซงกาหนดใหหนวยงานรฐทกแหงจดซอยาใน

บญชยาหลกแหงชาตตามราคากลางยา ตามสดสวน

วงเงนงบประมาณทกาหนด รวมทงไดจดทาแผน

พฒนาการสาธารณสข ตามแผนพฒนาเศรษฐกจ

และสงคมแหงชาต ฉบบท 5 (2525 – 2529) ทเนน

ใหม (1) แผนงานพฒนายาแหงชาต ประกอบดวย

3 โครงการ คอ โครงการผลตยา โครงการจดหา

กระจายยา โครงการวจยยาและสมนไพร (2) แผน

งานสาธารณสขมลฐาน การจดหายาทจาเปนสาหรบ

ชาวบาน (3) แผนงานคมครองผบรโภคดานอาหาร

ยา เครองสาอาง และวตถมพษ

1.2 นโยบายแหงชาตดานยา พ.ศ.2536

นโยบายแหงชาตดานยาไดมการปรบปรงอก

ครงเมอวนท 4 พฤษภาคม 2536 “นโยบายแหงชาต

ดานยา” (ฉบบทสอง) มสาระสาคญไมตางกน แตม

การแกไขบางสวนใหเหมาะสมกบสถานการณ อาท

การสงเสรมและสนบสนนการใชยาตามบญชยาหลก

แหงชาต การคมครองผบรโภคดานยา การขยาย

นโยบายจากเดมทระบเพยงยาแผนโบราณ ให

ครอบคลมสมนไพร ยาสมนไพร รวมทงผนวก

การสงเสรมการใชยาจากสมนไพรไวดวย

1.3 กฎหมายทเกยวของกบการพฒนานโยบายแหงชาตดานยาและการพฒนาระบบยา

การพฒนาระบบยาท ผ านมาประสบ

ปญหาความไมตอเนอง เนองจากการปรบเปลยน

คณะรฐมนตร ทาใหคณะกรรมการแหงชาตดานยา

ทแตงตงตามมตคณะรฐมนตรหมดวาระ สงผลให

การดาเนนนโยบายแหงชาตดานยา การจดทาบญช

ยาหลกแหงชาตหยดชะงก ดงนน รฐบาลจงไดออก

ระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวยคณะกรรมการ

พฒนาระบบยาแหงชาต พ.ศ.2551 เพอใหคณะ

กรรมการพฒนาระบบยาแหงชาต เปนองคกรหลก

ในการกากบ ดแล และขบเคลอนนโยบายแหงชาต

ดานยาและพฒนาระบบยา แทนคณะกรรมการ

แหงชาตดานยาทแตงตงตามมตคณะรฐมนตร

คณะกรรมการพฒนาระบบยาแหงชาต ม

อานาจหนาทสาคญคอ (1) กาหนดนโยบายแหงชาต

ดานยาและแผนยทธศาสตรการพฒนาระบบยาแหง

ชาตเสนอตอคณะรฐมนตรเพอพจารณาใหความเหน

ชอบ และมอบหมายหนวยงานทเกยวของดาเนนการ

ตามอานาจหนาท (2) ตดตาม ประเมนผลการปฏบต

งานตามนโยบายฯ และแผนยทธศาสตรฯ ตลอดจน

อานวยการ แกไขปญหาจากการปฏบตงานของ

หนวยงานตางๆ (3) จดทาบญชยาหลกแหงชาตและ

กาหนดราคากลางยาในการจดซอของหนวยงานของ

รฐ (4) การสงเสรมการใชยาอยางสมเหตผล เปนตน


นอกจากนน กฎกระทรวง แบงสวนราชการ

สานกงานคณะกรรมการอาหารและยา กระทรวง

สาธารณสข พ.ศ.2552 ซงตราขนใหม ไดกาหนด

อานาจหนาทใหเออตอการพฒนาระบบยาแหงชาต

ตามระเบยบสานกนายกรฐมนตรฯ ไวอยางชดเจน

ในขอ 2 (8) วา สานกงานฯ มอานาจหนาท “ปฏบต

การอนใดตามทกฎหมายกาหนดใหเปนอานาจหนาท

ของสานกงานหรอตามทรฐมนตรหรอคณะรฐมนตร

มอบหมาย” และในขอ 14 (3) ระบอานาจหนาท

สานกยาวามอานาจหนาท “สนบสนนขอมลองค

ความรในการกาหนดยทธศาสตรพฒนาระบบยาและ

นโยบายแหงชาตดานยา รวมทงสนบสนนการพฒนา

ระบบยาตามยทธศาสตรทกาหนด” สงผลใหการ

พฒนาระบบยาและนโยบายแหงชาตดานยาเปน

หนงในหนาทรบผดชอบของสานกยา สานกงานคณะ

กรรมการอาหารและยา อยางเปนทางการ

1.4 ความเชอมโยงกบสมชชาสขภาพแหงชาต

ในป พ.ศ.2550 ไดมการตราพระราชบญญต

สขภาพแหงชาต พ.ศ.2550 เพอวางกรอบและ

แนวทางในการกาหนดนโยบาย ยทธศาสตรและ

การดาเนนงานดานสขภาพของประเทศ และบญญต

ใหมการจดสมชชาสขภาพแหงชาต ในการประชม

สมชชาฯ ครงท 1 ไดมมตรบรองยทธศาสตรการ

เขาถงยาถวนหนาของประชากรไทย ซงคณะรฐมนตร

ไดมมตเหนชอบเมอวนท 9 มถนายน 2552 และ

มอบหมายคณะกรรมการพฒนาระบบยาแหงชาต

เปนกลไกหลกในการจดทาแผนปฏบตการทสอดคลอง

กบยทธศาสตรฯ แบบมสวนรวม แตเนองจากในชวง

เวลาดงกลาว ยงไมมคณะกรรมการพฒนาระบบยา

แหงชาต สานกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต

จงมคาสงท 12/2552 แตงตงคณะกรรมการยกราง

แผนปฏบตการตามยทธศาสตรการเขาถงยาถวนหนา

ของประชากรไทย ซงคณะกรรมการฯ ไดดาเนนการ

ยกรางแผนปฏบตการจนเสรจสนแลวเสนอไปยง

คณะกรรมการพฒนาระบบยาแหงชาต

ตอมาคณะรฐมนตรไดมมตเมอวนท 20

กรกฎาคม 2553 เหนชอบมตสมชชาสขภาพแหง

ชาต ครงท 2 เรอง ยตการสงเสรมการขายยาทขาด

จรยธรรม: เพอลดความสญเสยทางเศรษฐกจ และ

สขภาพของผปวย และการพฒนาการแพทยแผนไทย

การแพทยพนบานและการแพทยทางเลอกใหเปน

ระบบบรการสขภาพหลกของประเทศคขนานกบการ

แพทยแผนปจจบน โดยมอบหมายคณะกรรมการ

พฒนาระบบยาแหงชาตจดตงคณะทางานเพอพฒนา

เกณฑจรยธรรมวาดวยการสงเสรมการขายยาใหแลว

เสรจภายใน 1 ป และปรบปรงยาไทยและยาจาก

สมนไพรเขาในบญชยาหลกแหงชาต

2. นโยบายแหงชาตดานยา พ.ศ.2554

เนองจากนโยบายแหงชาตด านยาไมได

ปรบปรงมาเปนเวลานาน 16 ป จงไมเหมาะสม

กบบรบทของประเทศทเปลยนแปลงไป และคณะ


แผนยทธศาสตรฯ ประกอบดวย 4 ยทธศาสตร ซงเชอมโยงซงกนและกน ดงน

ยทธศาสตรและวตถประสงค ยทธศาสตรยอย

ดานท 1 การเขาถงยาประชาชนเขาถงยาจาเปนอยางเสมอภาค ทวถง และทนการณ ในราคาทเหมาะสม

1. การประสานความรวมมอเครอขายเพอการเขาถงยา

2. การสนบสนนการรวมกลมของผปวย เพอการเขาถงยาและสรางเสรมสขภาพ

3. การสงเสรมใหราคายาสอดคลองกบคาครองชพ

4. การใชประโยชนหรอลดอปสรรคของขอกาหนดทางกฎหมายเพอการเขาถงยา

ดานท 2 การใชยาอยางสมเหตผลบคลากรทางการแพทยและประชาชน ใชยาอยางสมเหตผล คมคา

1. การพฒนาระบบและกลไกการกากบดแลเพอใหเกดการใชยาอยางสมเหตผล

2. การพฒนาระบบการผลตและพฒนากาลงคนดานสขภาพ

3. พฒนากลไกและเครองมอ เพอใหเกดการใชยาอยางสมเหตผล

4. การสรางความเขมแขงภาคประชาชนดานการใชยาอยางสมเหตผล

5. การสงเสรมการผลตและประกนคณภาพยาชอสามญ

6. การพฒนาระบบและกลไกปองกนและแกปญหาจากการใชยาตานจลชพและการดอยาของเชอกอโรค

7. การสงเสรมจรยธรรมผสงใชยาและยตการสงเสรมการขายยาทขาดจรยธรรม

กรรมการพฒนาระบบยาแหงชาตไดรบมอบหมาย

ตามมตคณะรฐมนตรใหดาเนนการทเกยวของกบมต

สมชชาสขภาพแหงชาต ดงนน เพอใหมการพฒนา

ระบบยาในภาพรวมทงระบบ คณะกรรมการพฒนา

ระบบยาแหงชาตดานยาในการประชมครงท 1/2553

เมอวนท 2 กนยายน 2553 ไดมมตเหนชอบตอราง

นโยบายและยทธศาสตรการพฒนาระบบยาแหงชาต

เพอเสนอตอคณะรฐมนตรใหความเหนชอบเพอใช

แทนนโยบายแหงชาตดานยา พ.ศ.2536 ทงน

คณะกรรมการฯไดผนวกยทธศาสตรตามมตสมชชา

สขภาพแหงชาต พ.ศ.2551 และ 2552 ทเกยวของ

รวมเขาไวในยทธศาสตรการพฒนาระบบยาแหงชาต

คณะรฐมนตรไดมมตเมอวนท 14 มนาคม

2554 เหนชอบตอนโยบายแหงชาตดานยา และแผน

ยทธศาสตรการพฒนาระบบยาแหงชาต ตามทเสนอ

และมอบหมายคณะกรรมการฯ เปนเจาภาพหลกใน

การกาหนดแผนงาน เปาหมาย ตวชวด และกลไก

ตดตามประเมนผล โดยการมสวนรวมของหนวยงาน

ของรฐทกาหนดไวในแตละยทธศาสตรยอยๆ

นโยบายแหงชาตดานยา พ.ศ.2554 และ

แผนยทธศาสตรการพฒนาระบบยาแหงชาต พ.ศ.

2555 – 2559 เปนแผน 5 ป มสาระสาคญดงน

วสยทศน ประชาชนเขาถงยาถวนหนา ใชยา

มเหตผล ประเทศพงตนเอง

เปาประสงค เพอใหประชาชนไดรบการ

ปองกนและแกไขปญหาสขภาพทไดมาตรฐาน โดย

การประกนคณภาพ ความปลอดภยและประสทธผล

ของยา การสรางเสรมระบบการใชยาอยางสมเหตผล

การสงเสรมการเขาถงยาจาเปนใหเปนไปอยางเสมอ

ภาค ยงยน ทนการณ การสรางกลไกการเฝาระวงท

มประสทธภาพ และอตสาหกรรมยามการพฒนาจน

ประเทศสามารถพงพาตนเองได


ยทธศาสตรและวตถประสงค ยทธศาสตรยอย

ดานท 3 การพฒนาอตสาหกรรมผลตยาอตสาหกรรมยา ชววตถ และสมนไพร มศกยภาพเพยงพอในการพงตนเองของประเทศ

1. การพฒนากฎระเบยบใหเกดการลงทนและการพฒนาอตสาหกรรมผลตยาในประเทศ

2. การสงเสรมการวจยพฒนา และนวตกรรมตอยอด ในอตสาหกรรมยา

3. การสรางทรพยากรเพอสงเสรมภาคการผลตของอตสาหกรรมยาในประเทศ

4. การสรางความเชอมนและประกนคณภาพยาทผลตในประเทศแกผสงใชยาและประชาชน

ดานท 4 การพฒนาระบบการควบคมยาการประกนคณภาพ ประสทธผล และความปลอดภยของยา โดยพฒนาศกยภาพระบบการควบคมยาของประเทศ

1. การพฒนาศกยภาพระบบการควบคมยาใหมประสทธภาพ โปรงใส ตามหลกธรรมาภบาล

2. การพฒนาระบบการเฝาระวงยาหลงออกสตลาด และระบบการเตอนภยดานยา

3. การทบทวนทะเบยนตารบยาทมผลกระทบสง

คณะกรรมการฯ ไดมการประชมครงท 1/2554

เมอวนท 28 เมษายน 2554 กาหนดแนวทางการ

จดทาแผนปฏบตการตามแผนยทธศาสตรฯ โดยมอบ

หมายคณะอนกรรมการฯทคณะกรรมการฯ แตงตง

ทง 4 คณะ ไดแก คณะอนกรรมการพฒนานโยบาย

และยทธศาสตรการพฒนาระบบยาแหงชาต คณะ

อนกรรมการสงเสรมการใชยาอยางสมเหตผลคณะ

อนกรรมการพฒนาบญชยาหลกแหงชาต และ

คณะอนกรรมการพจารณากาหนดราคากลางยา รบไป

ดาเนนการ ใหแลวเสรจภายใน 3 เดอน กอนนามา

เปดรบฟงความคดเหน เสนอคณะกรรมการฯ ตอไป

3. บทเรยนและขอเสนอแนะ ตอการขบเคลอนนโยบาย การพฒนาระบบยา

การพฒนาระบบยาอยางตอเนองและยงยน

จาเปนตองดาเนนการอยางตอเนอง และมองคกร

ทรบผดชอบโดยตรงทมศกยภาพในการประสานการ

พฒนานโยบายและยทธศาสตร ตลอดจน การตดตาม

ประเมนผล ทผานมาไดมการรเรมพฒนากฎหมาย

ทสาคญ คอ ระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวย

คณะกรรมการพฒนาระบบยาแหงชาต พ.ศ.2551

พระราชบญญตสขภาพแหงชาต และกฎกระทรวง

แบงสวนราชการสานกงานคณะกรรมการอาหารและ

ยา กระทรวงสาธารณสข พ.ศ.2552 ซงเปนรากฐาน

สาคญตอการพฒนาอยางตอเนองในอนาคต

การพฒนานโยบายแหงชาตดานยาและแผน

ยทธศาสตรการพฒนาระบบยาแหงชาต อยางม

สวนรวม จะสงผลใหมกรอบและทศทางการดาเนนงาน

รวมกนในการแกไขปญหาของหลายหนวยงานดวย

ความเขาใจและเตมใจ กระบวนการพฒนานโยบาย

และแผนยทธศาสตรจงเปนหวใจสาคญในการพฒนา

ระบบยา นอกจากนน การสรางความเขมแขงของ

สานกงานเลขานการของคณะกรรมการฯ นบเปน

เรองททาทาย ใหสามารถสรางความรวมมอกบ

ทกภาคสวน อยางเทาทนกบสถานการณ ตลอดจน

การสนบสนนองคความรทสาคญในการขบเคลอน

นโยบายและยทธศาสตรสการปฏบต


การเขาถงยาของประชาชนไทย : บทเรยนอดต ปจจบน สาหรบอนาคต

กรรณการ กจตเวชกล*

ยาในประเทศไทยมราคาแพงมาก จากการศกษาขององคการอนามยโลกเพอ

เปรยบเทยบราคายาของประเทศตางๆ พบวา ในประเทศไทยนน “การรกษา

อาการฉกเฉนและโรคเรอรงสวนใหญ เจาหนาทของรฐทมคาตอบแทนตอวนตา

ทสด จาเปนตองทางานมากกวา 1 วน1 เพอนาเงนคาตอบแทนมาใชเปนคายา

กรณตองการยาชอสามญ แตหากตองการยาตนแบบจาเปนตองทางานมากทสด

ถง 5 วนจงจะมเงนเพยงพอมาเปนคาใชจาย สวนคายารกษาโรคเอชไอว/เอดส

สาหรบ 1 เดอน จาเปนตองทางานถง 24 วน และตองทางาน 0.4 – 12 วนตอเดอน

เพอจะจายเปนคารกษาโรคความดนโลหตสง ขออกเสบ และแผลในกระเพาะ

อาหารสาหรบ 1 เดอน” ซงโดยเฉลยยาตนแบบจะมราคาแพงกวายาชอสามญ

ทถกทสดประมาณ 3.9 เทา โดยเฉพาะยาทตดสทธบตรจะมราคาแพงประมาณ

3 เทาของ GDP ซงเกนกวาขอแนะนาขององคการอนามยโลก (WHO) ทราคายา

ไมควรเกน 1 เทาของ GDP ของประเทศนน

* ผประสานงานโครงการรวมระหวาง ฝายรณรงคเขาถงยาจาเปน องคการหมอไรพรมแดน และแผนงานคมครองผบรโภคดานสขภาพ จฬา

1 เจาหนาทของรฐทมคาตอบแทนตอวนตาทสด ประมาณวนละ 211.5 บาท

0

10,000

20,000

30,000

40,000

50,000

bottles

Rate of use of Efavirenz 600 mg.

CLUC Scheme

Month

Jul06

Sep06

Nov06

Jan07

Mar07

May07

Jul07

Sep07

Nov07

Jan08

Mar08

May08

Jul08

Sep08

Nov08

Jan09

Mar09

May09

Jul09

Sep09

Nov09

Jan10

Mar10

May10

Jul10

Sep10

Nov10

Jan11

Mar11

20,00018,00016,00014,00012,00010,0008,0006,0004,0002,000

0

bottles

Rate of use of Lopinavir/Ritonavir (200/50mg)

CLUC Scheme

Month

Jul06

Sep06

Nov06

Jan07

Mar07

May07

Jul07

Sep07

Nov07

Jan08

Mar08

May08

Jul08

Sep08

Nov08

Jan09

Mar09

May09

Jul09

Sep09

Nov09

Jan10

Mar10

May10

Jul10

Sep10

Nov10

Jan11

Mar11


ภาพท 1 อตราการใชยาเอฟฟาไวเรนซ ในระบบหลกประกนสขภาพแหงชาต

ภาพท 2 อตราการใชยาโลพนาเวยร/รโทรนาเวยร ในระบบหลกประกนสขภาพแหงชาต


bottles6,000

5,000

4,000

3,000

2,000

1,000

0

SSO Scheme

Rate of use of Lopinavir/Ritonavir (200/50mg)

Month

CL

Jul06

Oct06

Jan07

Apr07

Jul07

Oct07

Jan08

Apr08

Jul08

Oct08

Jan09

Apr09

Jul09

Oct09

Jan10

Apr10

Jul10

Oct10

Jan11

bottles

Rate of use of Efavirenz 600 mg.

0

5,000

10,000

15,000

20,000

25,000 CLSSO Scheme

Month

Jul06

Sep06

Nov06

Jan07

Mar07

May07

Jul07

Sep07

Nov07

Jan08

Mar08

May08

Jul08

Sep08

Nov08

Jan09

Mar09

May09

Jul09

Sep09

Nov09

Jan10

Mar10

May10

Jul10

Sep10

Nov10

Jan11

Mar11

ภาพท 4 อตราการใชยาโลพนาเวยร/รโทรนาเวยร ในระบบประกนสงคม

ภาพท 3 อตราการใชยาเอฟฟาไวเรนซ ในระบบประกนสงคม


สาธารณสขและการเขาถงยาของประชาชน ไดทาให

ผปวยเขาถงยาเพมมากขนอยางมนยสาคญ (ตาม

แผนภาพ 1 – 4 : การเขาถงยาตานไวรส Efavirenz

และ Lopinavir/Ritonavir นบตงแตการประกาศบงคบ

ใชสทธ ณ มนาคม 2554) ทามกลางแรงกดดนจาก

รฐบาลประเทศพฒนาแลว และอตสาหกรรมยา

ขามชาต อยางไรกตาม ปจจยทจะใหประชาชน

เขาถงยาถวนหนาไมสามารถดาเนนการไดทงหมด

เพยงการประกาศบงคบใชสทธเพยงลาพง

มลนธสาธารณสขกบการพฒนา (มสพ.),

มลนธเขาถงเอดส, มลนธศนยคมครองสทธดานเอดส,

มลนธเพอผบรโภค, เครอขายผตดเชอเอชไอว/เอดส

ประเทศไทย, แผนงานคมครองผบรโภคดานสขภาพ

(คคส.), แผนงานสรางกลไกเฝาระวงและพฒนาระบบ

ยา (กพย.) และแผนงานเภสชศาสตรเพอสรางเสรม

สขภาพ (คภ.สสส.) จฬาลงกรณมหาวทยาลย รวม

กบสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช.),

องคการเภสชกรรม, องคการหมอไรพรมแดน –

เบลเยยม (ประเทศไทย) และ ออกซแฟม (Oxfam)

สหราชอาณาจกร ไดรวมกบนาเสนอยทธศาสตรเพอ

การเขาถงยา ตงแตเดอนตลาคม 2550 จนนาไปส

มตของสมชชาสขภาพแหงชาตครงท 1 วาดวย

ยทธศาสตรการเขาถงยาถวนหนาของประชากรไทย

เมอธนวาคม 2551 และปจจบนยทธศาสตรดงกลาว

เปนสวนหนงของนโยบายแหงชาตดานยาและ

ยาทราคาแพงมากสวนใหญเป นยาทตด

สทธบตร ยาตดสทธบตรสวนใหญมราคาตอหนวย

สงเกนกวาสบเทาของคาครองชพตอวน และมแนวโนม

วายาใหมทขนทะเบยนจะเปนยาทตดสทธบตรจานวน

มากขนเรอยๆ

ถงแมวาระบบสทธบตรจะมประโยชน เพอ

เสรมสรางนวตกรรม แตดวยอานาจผกขาดซงมระยะ

เวลาถง 20 ปในปจจบน การไดสทธบตรจงควรม

คณภาพมากพอใหสมกบการไดสทธผกขาดนน เพราะ

ดวยระบบสทธบตรกอใหเกดการผกขาด การขาย

การวจยตอยอด ทาใหผผลตยาชอสามญไมสามารถ

ผลตยาเขามาแขงขนได บรษทยาตนแบบจงมอสระ

ในการกาหนดราคายาเตมท จากงานวจยพบวา หาก

มยาชอสามญเขามาแขงขนเมอใด จะทาใหยาตนแบบ

ตองลดราคาลงเพอแขงขนกบยาชอสามญ โดยลด

จากราคาเดมกอนมการแขงขนถง 10 เทา

การตดสนใจใชมาตรการบงคบใชสทธของ

กระทรวงสาธารณสขตอยาชวยชวต 7 ตวทม

สวนสาคญในการรกษาผตดเชอเอชไอว/เอดส, อาการ

ลมเลอดหวใจ และโรคมะเรงซงเปนไปตามสทธตาม

ทกฎหมายบญญตไวในมาตรา 51 แหง พ.ร.บ.สทธบตร

พ.ศ.2522 และเปนการปฏบตตามขอตกลง TRIPs

ขององคการการคาโลกและปฏญญาโดฮา (Doha

Declaration on TRIPs and Public Health) ท

กาหนดใหประเทศสมาชกมสทธทจะคมครองระบบ


ยทธศาสตรยอยท 3 การสงเสรมราคายาในประเทศใหสอดคลองกบคาครองชพของประชาชน

กลยทธ

1. กาหนดใหมการควบคมราคายาตามกฎหมาย

2. กาหนดใหมการแสดงโครงสรางราคายาเพอประกอบการตงราคายาสาหรบยาทมสทธบตร

3. ควบคมการตงราคายาทขายใหกบผบรโภคในสถานพยาบาลของรฐและเอกชน

4. พจารณาใชขอยดหยนทางการคาตามความตกลงวาดวยการคาเกยวกบสทธในทรพยสนทางปญญา

(The agreement on Trade – Related Aspects of Intellectual Property Rights; TRIPs) ซงเปนไปตาม

หลกสากลเพอใหประชาชนเขาถงยา

5. กาหนดรายการยาทประชาชนมปญหาในการเขาไมถง และกาหนดหลกเกณฑการสงเสรมใหเกดการ

เขาถงยาดงกลาว

หนวยงานรบผดชอบหลก

(1) กรมการคาภายใน กระทรวงพาณชย (2) กระทรวงสาธารณสข

(3) สานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (4) กรมบญชกลาง กระทรวงการคลง

(5) สานกงานประกนสงคม กระทรวงแรงงาน

ยทธศาสตรยอยท 4 การใชประโยชนและ/หรอลดอปสรรคของขอกาหนดทางกฎหมายเพอใหเกดการเขาถงยา

กลยทธ

1. การจดทาหนงสอสญญาระหวางประเทศ ตองไมผกพนประเทศเกนไปกวาความตกลงวาดวยสทธใน

ทรพยสนทางปญญาทเกยวของกบการคา

2. รณรงคเพอทาความเขาใจกบประชาชนและผกาหนดนโยบายเกยวกบการเจรจาการคาและการคมครอง

ทรพยสนทางปญญา โดยใชรายงานของคณะผเชยวชาญจากองคการอนามยโลก(WHO) สานกงานโครงการ

พฒนาแหงสหประชาชาต (UNDP) องคการประชมสหประชาชาตวาดวยการคาและการพฒนา(UNCTAD) และ

องคการการคาโลก(WTO)

3. จดทาและปรบปรงฐานขอมลสทธบตรในรหสสทธบตรสากล A61K ทงภาษาไทยและภาษาองกฤษ

ใหสามารถสบคนไดงาย รวดเรว ครบถวน เพอใหทราบสถานะสทธบตรและเออตอการผลตยาชอสามญ

(generic drug)

4. แกไขกฎหมายสทธบตร เพอใหเกดความเปนธรรม

5. ยกเลกภาษการนาเขายาเฉพาะยาชวยชวต ยากาพรา และตวยาสาคญออกฤทธทนามาผลตยา

ในบญชยาหลกแหงชาต

6. พฒนาชองทางการสอสารดานขอตกลงทรพยสนทางปญญาฯกบผปวย ผปฏบตงาน และบคคล/หนวย

งานทเกยวของ

หนวยงานรบผดชอบหลก

(1) กระทรวงสาธารณสข (2) กรมทรพยสนทางปญญา กระทรวงพาณชย

(3) กระทรวงการคลง (4) กระทรวงเกษตรและสหกรณ

(5) กระทรวงตางประเทศ


เนอหาทมลกษณะการใหความคมครองทเกนไปกวาทรปสหรอทรปสพลสนน ประกอบดวย

การผกขาดขอมลยา (Data Exclusivity) ทจะกดกนไมใหรฐบาลใชขอมลทดลองทางคลนค (clinical trial) เพอขนทะเบยนยาใหกบยาชอสามญ แมวายานนจะไมไดจดสทธบตรในประเทศนน หรอสทธบตรหมดอายลงหรอถกเพกถอน ทงน ยงจะทาใหการนามาตรการใชสทธตามสทธบตร (ซแอล) เกดความยงยากและไมไดผล

การขยายอายสทธบตร (Patent Term Extensions) ซงจะทาใหสทธบตรมอายเกนกวา 20 ป

การเพมกรอบการคมครองสทธบตร (Increasing Patent Scope) ททาใหรฐบาลตองยอมใหมการผกขาดตลาดอก 20 ป ยาทมสทธบตรอยเดมจะสามารถจดสทธบตรใหมเพมเตมไดถานาไปใชรกษาแบบใหมหรอผลตออกมาในรปแบบใหม ดวยวธการน ยาทจะขอจดสทธบตรทานองนจะมจานวนเพมขนอยางมหาศาล การกระทาเชนนเทากบเปนการอนญาตใหยาเหลานนผกขาดตลาดไดยาวนานเพมขนอกเปนสบปหรอยาวนานกวานน เพยงแตดดแปลงสตรยาหรอกระบวนการผลตเลกนอย

ไมใหมการคดคานคาขอรบสทธบตรกอนการออกสทธบตร โดยปกตคาขอรบสทธบตร จะประกาศใหผอนยนคดคานกอนได ถาเหนวาสทธบตรนไมถกตอง แตขอเรยกรองนคอ การไมยอมใหมการตรวจสอบจากสาธารณะกอนการออกสทธบตร เมอไดรบสทธบตรกไดรบประโยชนผกขาดตลาดอยางสมบรณแลว กวากระบวนการเพกถอนหรอคดคานหลงการออกสทธบตรจะทาไดตองใชเวลาในชนศาลเปนปๆ ซงจะเปนการเพมคาการจดการและภาระทางศาลทรพยสนทางปญญา

การเชอมโยงสถานะสทธบตรกบการขนทะเบยนยา (Patent Linkage) ทกดกนไมใหยาชอสามญดาเนนการลวงหนาเพอทาวจยและเตรยมขนทะเบยนยาไดทนททสทธบตรของยาตนฉบบหมดอายลง มาตรการเชนนเปนการประวงเวลาทาใหมยาชอสามญในตลาดไดชาลง แมวาจะมการนามาตรการใชสทธตามสทธบตรมาให หรอสทธบตรหมดอายลงแลวหรอถกเพกถอนกตาม

ขอจากดในการใชมาตรการใชสทธตามสทธบตร (Restrictions on Compulsory Licenses) ซงจะจากดสทธททกประเทศพงมในการนามาตรการใชสทธตามสทธบตรมาใชเพอสรางความมนใจวาประชาชนจะเขาถงยาไดทกคน แมวาสทธนจะถกยนยนซาในปฏญญาและสนธสญญาหลายฉบบกตาม

ขอจากดในเรองการนาเขาคขนาน (Restrictions on Parallel Imports) ทจะทาใหการนาเขายาทจดสทธบตรในประเทศอนแตมราคาถกกวาไมสามารถกระทาได

กฎเกณฑวาดวยการลงทน (Investment Rules) ซงจะอนญาตใหบรษทตางชาตดาเนนคดกบรฐบาลโดยอาศยกลไกอนญาโตตลาการระหวางประเทศถาผลประโยชนของบรษทเหลานนถกกระทบกระเทอนจากนโยบายดานสขภาพภายในประเทศทรฐบาลนามาใช เชน มาตรการใชสทธตามสทธบตร มาตรการคมครองสาธารณสขทระบไวในกฎหมายสทธบตร มาตรการควบคมราคายา นอกจากน มาตรการนยงอาจกดกนไมใหรฐบาลสงเสรมการผลตภายในประเทศอกดวย

มาตรการชายแดน (Border Measures) ทจะทาใหผ ป วยในประเทศกาลงพฒนาไมสามารถเขาไมถงยาได เพราะเจาหนาทศลกากรจะมอานาจยดจบยาชอสามญทนาเขาหรออยระหวางขนสงเพยงตองสงสยวาละเมดทรพยสนทางปญญา

การจากดการออกคาสงศาล (Injuctions) ซงจะเปนการลดอานาจศาลของประเทศกาลงพฒนาลง และทาใหศาลไมสามารถตดสนคดโดยคานงถงเรองสขภาพของผปวยมากอนกาไรบรรษทขามชาตได

มาตรการบงคบใชกฎหมายทรพยสนทางปญญาอนๆ (Other IP Enforcement Measures) ทจะทาใหบคคลทเกยวของ เชน ผใหการรกษา ตองเสยงถกตารวจจบหรอถกดาเนนคดในศาล และยงรวมไปถงบคคลทเกยวของในระบบหวงโซอปสงคและการจดสงยาชอสามญทงหมด นบตงแตการผลต การกระจายและจดสงสนคา อาจถกฟองดาเนนคดดวย


ยทธศาสตรการพฒนาระบบยาแหงชาต โดยสาระ

สาคญของยทธศาสตรฯทเกยวเนองกบระบบทรพยสน

ทางปญญา คอ ยทธศาสตรดานท 1 การเขาถงยา

ในยทธศาสตรยอยท 3 การสงเสรมราคายาใน

ประเทศใหสอดคลองกบคาครองชพของประชาชน

และยทธศาสตรยอยท 4 การใชประโยชนและ/หรอ

ลดอปสรรคของขอกาหนดทางกฎหมายเพอใหเกด

การเขาถงยา (กรอบ 1)

ยทธศาสตรดงกลาว เมอผนวกรวมกบขนตอน

การทาหนงสอสญญาระหวางประเทศทกาหนดไว

ในมาตรา 67 และมาตรา 190 ของรฐธรรมนญแหง

ราชอาณาจกรไทย เชอวานาจะมสวนสาคญในการ

บรรเทาปญหาสาธารณสขและระบบสขภาพของ

ประเทศทจะเกดจากการเจรจาการคาระดบทวภาค

(เอฟทเอ)

หากยอนกลบไปเมอมกราคม 2549 ขอ

เรยกรองของสหรฐฯ เรองสทธบตรทยนตอฝายไทย

ในการเจรจาเอฟทเอรอบ 6 ทเชยงใหมนน เปนท

ยอมรบในบรรดาผเชยวชาญทเกาะตดการทาเอฟทเอ

ของสหรฐฯในระดบนานาชาตวา เลวรายกวาทคาด

จากผลการเจรจาเอฟทเอระหวางสหรฐฯ กบประเทศ

คคาทผานมา “เปนขอเรยกรองทละโมบอยางมาก

ของบรรษทยาผานทมเจรจาสหรฐฯ โดยฉกฉวยเอา

ประโยชนในทกๆ ทาง ทงๆ ทเปนการรบประโยชน

ซาซอน ตองการผกขาดตลาดยาและวธการรกษาโรค

ทเปนหนงในปจจยสของการดารงชวต ทาลายระบบ

สาธารณสขโดยเฉพาะระบบหลกประกนสขภาพ และ

ทาลายโอกาสการพฒนาเพอพงตนเองทางยาของ

ประเทศไทย” แตหากเทยบกบขอเรยกรองดาน

ทรพยสนทางปญญาทเกนไปกวาความตกลงทรปส

ทปรากฏในการเจรจาเอฟทเอของสหภาพยโรป และ

สหรฐฯในระยะ 3 ปทผานมาจะพบวา “ทวาเลวราย

กวาทคาดนน” ยงเปนความกงวลทนอยเกนไป

(กรอบ 2)

ดงนน มเพยงนโยบายพฒนาระบบยาแหงชาต

และแผนยทธศาสตรทชดเจน รวมกบงานวชาการท

จะประเมนผลกระทบดานสขภาพตามรฐธรรมนญ

และการเปดโอกาสใหทกภาคสวนมสวนรวมในการ

เจรจาการคาระหวางประเทศอยางแทจรงเทานน จง

จะสรางความสมดลระหวางการพฒนาเศรษฐกจ และ

การพฒนาสงคมและสงแวดลอมอนเปนหวใจของการ

พฒนาทยงยนได

อยางไรกตาม จากประวตศาสตรการตอสเพอ

การเขาถงยามากวา 2 ทศวรรษ ความตนตวของภาค

ประชาสงคมในการตดตามเฝาระวงเพอใหนโยบาย,

ยทธศาสตร และกรอบกฎหมายเปนไปตามเจตนารมณ

โดยใชความรทางวชาการเปนอาวธทางปญญายงเปน

ปจจยสาคญทจะทาใหการเขาถงยาของประชาชนไทย

เกดขนไดจรง ซงจะไมเปนแคความสาเรจในประเทศไทย

เทานน แตยงเปนแรงบนดาลใจใหภาคประชาสงคม

ทวโลกดวย

เอกสารอางอง1 รศ.ดร.ชะอรสน สขศรวงศ และ วรสดา ยงทอง (2551), Medicine Prices, availability, affordability and price component, http://

www.haiweb.org/medicineprices

2 บทสมภาษณ รศ.ดร.จราพร ลมปานานนท, a day weekly, 2548

3 กรรณการ กจตเวชกล และ อวยพร แตชตระกล (2550), อกกาวทกลา...ของหมอขมาแกลบ, กรงเทพฯ, เปนไท พบลชชง

4 จราพร ลมปานานนท และคณะ (2547) “โครงการจดทาฐานขอมลสทธบตรยาแผนปจจบน” ไดรบการสนบสนนจากสานกงานคณะกรรมการอาหารและยา

5 จราพร ลมปานานนท, (2549). วเคราะหขอเรยกรองของสหรฐฯ ในการเจรจาเอฟทเอในบทวาดวยสทธบตร, หนวยปฏบตการวจยเภสชศาสตรสงคม คณะเภสชศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 6 กมภาพนธ 2549 นโยบายแหงชาตดานยาและยทธศาสตรการพฒนาระบบยาแหงชาต


ขบวนการขบเคลอนการใชยาปฏชวนะทเหมาะสม สนโยบายระดบประเทศและระดบนานาชาต

ผศ.ภญ.ดร.นยดา เกยรตยงองศล*

* ผจดการแผนงานสรางกลไกเฝาระวงและพฒนาระบบยา

บทนาบทนากพย.ใหความสาคญกบนโยบายกพย.ใหความสาคญกบนโยบาย

การจดการปญหาเชอดอยาและการใชยาการจดการปญหาเชอดอยาและการใชยา

ปฏชวนะ ดวยเลงเหนปญหาการใชยาปฏชวนะ ดวยเลงเหนปญหาการใชยา

ปฏชวนะเกนจาเปน ใชไมถกตอง ทนาไปปฏชวนะเกนจาเปน ใชไมถกตอง ทนาไป

สปญหาเชอดอยา ซงกเปนปญหาระดบโลกสปญหาเชอดอยา ซงกเปนปญหาระดบโลก

ดวยเชนกน ปญหาเชอดอยาเปนเรองทซบดวยเชนกน ปญหาเชอดอยาเปนเรองทซบ

ซอนเกยวของกบหลายหนวยงาน หลายมต ซอนเกยวของกบหลายหนวยงาน หลายมต

ตงแตการวจยพฒนายาใหม ไปจนถงตงแตการวจยพฒนายาใหม ไปจนถง

ทศนคตและพฤตกรรมของผใช นอกจากนทศนคตและพฤตกรรมของผใช นอกจากน

การเฝาระวง ตองตดตามในทกระดบ ทงการเฝาระวง ตองตดตามในทกระดบ ทง

ในคนและในสตว รวมทงในสงแวดลอม ในคนและในสตว รวมทงในสงแวดลอม

ไดแก ชมชน/ตลาด/ฟารม โรงพยาบาลไดแก ชมชน/ตลาด/ฟารม โรงพยาบาล

ทกระดบ ระดบชาต และระดบนานาชาต ทกระดบ ระดบชาต และระดบนานาชาต


สถานการณทยงดารงอย แบงปญหาเรองนไดเปน 3 กลม กลมแรก คอ

ปญหาเชอดอยา พบวาสถานการปจจบนถงขนวกฤต

เมอเทยบกบประเทศอนๆ แมมระบบการเฝาระวง

แตขาดการสงสญญาณทเพยงพอ สาเหตมาจาก

ปญหากลมทสอง คอปญหาของวงจรระบบยาปฏชวนะ

ตงแตวจยพฒนา คดเลอก จดหา กระจาย และใช

ทพบมการขนทะเบยนตารบยาปฏชวนะทไมเหมาะสม

จานวนหนง เชน ยาปฏชวนะชนดผงบรรจในซอง

แยกจาหนายทละซอง เปนรปแบบทนาไปสการใชท

ไมเหมาะสม ไมมประสทธผลเพยงพอ และทาใหใช

ไมครบขนาด, มการกระจายยาปฏชวนะในรานชา

ทวประเทศ, มการใชยาปฏชวนะอยางไมถกตองโดย

ประชาชน รวมทงมรายงานการจายยาปฏชวนะโดย

ไมจาเปน หรอไมสมเหตผลในโรงพยาบาล รวมแลว

มลคายาปฏชวนะมากเปนอนดบหนงของประเทศ

ปญหาระบบยาเหลานตองมระบบกลไกเฝาระวงท

คนหาปญหาไดไว แมนยา และแกไขได แตพบวา

ปญหากลมสดทายทเปนปจจยโครงสรางและนโยบาย

พบวาประเทศไทยยงไมมนโยบายทชดเจน และระบบ

ควบคมจดการแกไข ระหวางโครงสรางทจดการ

ในปญหาสองกลมขางตนยงกระจดกระจาย ขาดการ

ประสานงานกน

เปาหมาย และกรอบแนวคดการทางาน

เปาหมายคอการลดปญหาเชอดอยา ดวยการ

ลดปจจยทเกยวของ เชน ควบคมการตดเชอใน

โรงพยาบาล การสงเสรมการใชยาปฏชวนะทสมเหตผล

เชน ลดการใชยาปฏชวนะทไมจาเปน เลอกใช

ยาปฏชวนะเฉพาะทไวตอเชอกอโรค และการ

สรางเสรมสขภาพ เพอปองกนการตดเชอ

โดยหลกการจาเปนอยางยงทประเทศจะตอง

มนโยบายเปนธงนา และหนวยประสานงานกลาง

ทบรณาการเชอมนโยบายและงานหลก อนไดแก

การเฝาระวงเชอดอยา (ทงในคนและในสตว) และ

การเฝาระวงการใชยาปฏชวนะ ไปตอกบงานวจย

ในหลายมตทจาเปน งานวจยพนฐาน งานวจยทาง

ระบาดวทยา และงานวจยทางพฤตกรรมและปจจย

ทเกยวของ รวมทงยงตองเชอมกบหนวยดาเนนการ

intervention ในรปแบบตางๆ ดานการควบคม ดาน

การปองกนการตดเชอ และดานการศกษา ประเดน

สาหรบประเทศไทย คอ การสรางความตระหนก

และผลกดนใหทกภาคสวนนาไปปฏบตอยางแทจรง

ทศทางการทางาน ขบเคลอน ของ กพย. ในรอบสามปทผานมา

กพย. สนบสนนใหเกดการทางานรอบดาน

ครบทกมต มการเชอมโยงเครอขาย โดยในเบองตน

เรมทชมชนระดบปฏบตการ ในขณะเดยวกนเชอม

ตอกบระดบนโยบายใหประสานงานกนได รวมทง

การเตรยมแผนขยายไปสโรงพยาบาลขนาดใหญและ

มหาวทยาลยมากขนในระยะถดไป

1. การขบเคลอนผานสอมวลชน เพอสง

สญญาณเตอนภยสสงคม ในวงกวาง เพอสรางความ

ตระหนกปญหาเชอดอยาในหมประชาชน และสราง

ความรความเขาใจในโรคขนพนฐาน เนนการสราง

เสรมสขภาพ ความเขาใจเรองยาปฏชวนะ

2. การขบเคลอนผานสอศลปะวฒนธรรม สอ

พนบานนบเปนแนวทางใหมในการสอสารการใชยาท

เหมาะสม สาหรบเรองทตองการกระตนความสนใจ

การใชวฒนธรรมหรอภาษาพนบานจะสอใหเขาถง

กลมเปาหมายไดงาย เชน ลเก (คณะศลปกรรม

ศาสตร จฬาฯ) หนกระบอก (โจหนา ศลปนรางวล

นานาชาต) สอพนบานรวมสมย (ศลปนจากเชยงใหม)

การจดประกวดสอในกลมนกเรยน นสต นกศกษา

ปฏทนจากงานศลปะโดยบคลากรสขภาพ การนา

กจกรรมศลปะสโรงเรยนและชมชน

3. การขบเคลอนผานการตอยอดสนบสนน

งานสงเสรมการใชยาปฏชวนะทสมเหตผล (Anti-

Biotic Smart Use, ASU) ในพนท โดย กพย. ไดขยาย

แนวคดและการสนบสนนไปยงพนทรวม 15 จงหวด


มากกวา 22 โครงการ ทาใหไดรปแบบการจดการ

ปองกนและแกปญหาการใชยาปฏชวนะทไมเหมาะสม

หลากหลายระดบ เชน สถานอนามยโรงพยาบาล

สงเสรมสขภาพตาบล, โรงพยาบาลชมชน, โรงพยาบาล

ทวไป, รานยา

4. การขบเคลอนผานภาคการศกษาททาหนาท

ผลตบคลากรสขภาพ เชน คณะแพทยศาสตร

มหาวทยาลยเชยงใหม โรงพยาบาลรามาธบด คณะ

เภสชศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม มหาวทยาลย

มหาสารคาม และผานกระบวนการกจการนสต

นกศกษาแพทย และเภสชศาสตร (จฬาลงกรณ

มหาวทยาลย)

5. การขบเคลอนดวยการเชอมโยงเครอขาย

ระดบตางๆ โดยนาขอมลจากระบบเฝาระวงส

ผเกยวของ รวมในคณะกรรมการระดบชาต ประสาน

ใหเกดเครอขาย แลกเปลยนขอมลวชาการ การ

ประสานสระบบคณภาพ ในระบบหลกประกนสขภาพ

ตางๆ เชน การกาหนดเปนตวชวดคณภาพใน ระบบ

หลกประกนสขภาพถวนหนา สถาบนรบรองคณภาพ

โรงพยาบาล

6. การขบเคลอนระดบนโยบาย ดวยการ

ขยายสนโยบายแหงชาตดานยา โดยเฉพาะการพฒนา

ยทธศาสตรการใชยาทสมเหตผล การลงนามความ

รวมมอระหวางจฬาลงกรณมหาวทยาลย-สสส.-

กระทรวงสาธารณสข ในเรองสงเสรมการใชยา

ปฏชวนะทเหมาะสม

7. การขบเคลอนผานการเชอมโยงนานาชาต

a. องคการอนามยโลก เพอสนบสนนงาน

วชาการ ฐานขอมลงานวจย รวมใน

คณะทางานระดบภมภาค และรวม

จดงานวนอนามยโลก พ.ศ.2554 เพอ

กระตนกระแสในประเทศไทย

b. นาประสบการณจากตางประเทศ

สประเทศไทย (ออสเตรเลย สวเดน)

และขยายเชอมโยง ภาคเครอขาย

นานาชาต เชน ReAct, INDEPTH,

และ HAIAP เพอพฒนายทธศาสตร

ในภมภาค จดกจกรรมศกษาดงาน

Antibiotic Stewardship Program

ทสงคโปร (ทน ReAct) การจดประชม

วชาการนานาชาตภมภาค

แผนงานในอนาคตการทดลองปฏบตการขยายสโรงพยาบาลขนาด

ใหญ โรงเรยนแพทย และเนนการประสานเครอขาย

วชาการ แลกเปลยนและถอดบทเรยนประสบการณ

ททามาแลว เสนอแนวคดการจดการเชอดอยาแบบ

บรณาการรอบดาน และเตรยมการยกระดบเปนวาระ

แหงชาต เตรยมการสสมชชาสขภาพแหงชาต รวม

ทงขยายประสบการณสภมภาค

เอกสารอางอง1. กพย (2554). รายงานสถานการณระบบยาประจาป 2553 สถานการณเชอดอยาและปญหาการใชยาปฏชวนะ

2. กพย (2554). การขบเคลอนระบบยา: ภาระกจรวม กพย.และเครอขาย เอกสารประกอบการประชมประจาป 2554

3. คณะกรรมการพฒนาระบบยาแหงชาต (2554) นโยบายแหงชาตดานยา และยทธศาสตรการพฒนาระบบยาแหงชาต พ.ศ.2554-2559 ยทธศาสตรดานทสอง การใชยาอยางสมเหตผล

4. WHO SEARO (2011) Regional Strategy on Prevention and Containment of Antimicrobial Resistance 2010-2015. SEA-HLM-407.

5. Gottlieb T, et al (2010) Antibiotic resistance is an emerging threat to public health: an urgent call to action at the Antimicrobial Resistance Summit 2011. MJA 194 (6): 21.

การคดเลอกยา


ตามพระราชบญญตยา พ.ศ.2510 บญญตใหยาทจะผลตหรอนาเขาในราชอาณาจกรตองขอขนทะเบยน

ตารบยา และตองผานการประเมนวามสตร สรรพคณเปนทเชอถอได และมความปลอดภยในการใช

เสยกอน จงจะผลตหรอนาเขาฯ เพอจาหนายได อยางไรกตาม อายของยาทขนทะเบยนไวแลวกฎหมายกาหนด

ใหทะเบยนตารบยานนใชไดตลอดเวลาทใบอนญาตผลตยาหรอนาเขาฯ ของผรบอนญาตยงใชไดอย ดงนน

ขอมลของตารบยาทขนทะเบยนไว เมอผานไประยะเวลาหนงอาจไมสอดคลองกบความกาวหนาขององคความร

ทางวทยาศาสตรเกยวกบยาและโรคหรอขอบงใชของยาทเปลยนแปลงไป ซงบางครงจะเกดปญหาในการใชยา

ได การทบทวนทะเบยนตารบยาทขนทะเบยนไวแลวเปนระยะจงเปนสงทจาเปนตองดาเนนการ แตเนองจาก

จานวนยาทขนทะเบยนทงหมดในปจจบนมจานวนมาก และดวยขอจากดดานบคลากรของภาครฐ จงตองหา

รปแบบและวธการทเหมาะสม สานกยาไดดาเนนการพฒนารปแบบการทบทวนทะเบยนตารบยาและการนา

∗ ผอานวยการสานกยา สานกงานคณะกรรมการอาหารและยา∗∗ เภสชกรชานาญการ สานกงานคณะกรรมการอาหารและยา

การพฒนารปแบบการทบทวนทะเบยนตารบยาและการนาไปสการปฏบต

ภก.วนต อศวกจวร∗ ภญ.อญชล จตรกนท∗∗


ไปสการปฏบต ภายใตโครงการวจย เรอง การพฒนาระบบทบทวนทะเบยนตารบยา โดยไดรบการสนบสนน

สวนหนงจากสถาบนวจยระบบสาธารณสข ในการดาเนนการวจย ตงแตป พ.ศ.2551 งานวจยนมวตถประสงค

เพอพฒนาระบบทบทวนตารบยาแผนปจจบนสาหรบมนษยในระยะสนและระยะยาว ซงระเบยบวธการวจย

ประกอบดวยวจยเชงปฏบตการวจยเอกสาร สารวจ สมภาษณ และสนทนากลม

1.3 ยาทจะทบทวนภายใน 1 – 2 ป

นารายการยาทจะทบทวนใน 5 ป มา

คดเลอกโดยมเกณฑคอ เปนยาทขนทะเบยนครงแรก

กอนป 2531 และเปนยาทตางประเทศเพกถอนดวย

เหตผลวาไมปลอดภยหรอไมมประสทธผล ไดยาท

จะทบทวนภายใน 1 – 2 ป จานวน 37 รายการ

2. ดานคณภาพของผลตภณฑยา

พจารณาจากขอมลผลการวเคราะหคณภาพยา

ในทองตลาด ซงพบวา ปญหาดานคณภาพของยา

ทขนทะเบยนไว มปญหาทควรใหความสาคญ คอ

ความไมคงสภาพของยา การละลายของตวยาสาคญ

จงดาเนนการแกไขโดยใหมการกาหนดมาตรฐาน

การละลายของยาในทะเบยนตารบยา การแกไขขอ

กาหนดมาตรฐานยาสาเรจรปใหเปนไปตามตารายา

ฉบบทรฐมนตรประกาศหรอตามตารายาฉบบทเปน

ปจจบนกวา รวมทงปรบปรงตารายาใหมความทนสมย

การดาเนนการทตองทาตอไปคอการปรบปรงทะเบยน

ตารบยาทงหมดใหเปนไปตามขอตกลงดาน ASEAN

Harmonized Products ของยาในเรอง ASEAN

Common Technical Dossier (ACTD) ซงเปน

สงททาทายและตองไดรบความมอจากทกภาคสวน

โดยเฉพาะภาคเอกชน

3. ดานประสทธผล ความปลอดภยและ

คณภาพของยาชววตถ

เนองจากยาชววตถมความแตกตางจากสารเคม

การทบทวนทะเบยนยาเหลานจะมวธการทแตกตาง

กน ตวยาทเปนชววตถสวนมากจะเปนสารทมขนาด

โมเลกลใหญ และความซบซอนของการเรยงตวของ

โปรตนทประกอบเปนยาชววตถ มรายงานหลายฉบบ

พบวาผลของความแตกตางกนในสงเหลานของ

ในการศกษาครงนไดแบงการวจยออกเปน 3 สวน ไดแก

สวนท 1. การจดลาดบความสาคญในการทบทวนทะเบยนตารบยา

เนองจากยาแตละตารบมคณลกษณะและ

ประเดนทตองทบทวนตางกนไปจงตองจดลาดบ

ความสาคญดวยวธการทตางกน ดงน

1. ดานประสทธผลและความปลอดภย

ของยา ไดแบงยาททบทวนตามลาดบดงน

1.1 ยาทจะทบทวนภายใน 10 ป

พจารณาจากยาทขนทะเบยนไว 2,210

รายการ (สตรยาเดยว 1,288 รายการ สตรยาผสม

922 รายการ ณ ป 2553) คดเลอกยาทจะตอง

ทบทวนตามหลกเกณฑทกาหนด1 ขอมลประกอบ

การพจารณาไดมาจากการรวบรวมขอมลยาทมการ

เพกถอนหรอจากดการใชในตางประเทศ หรอรายงาน

การวจย และขอเสนอทไดรบจากการสอบถาม

ความคดเหนจากหนวยงานทเกยวของทกภาคสวน

ในเบองตนสามารถรวบรวมยาทจะตองทบทวนทเขา

หลกเกณฑจานวน 990 รายการ หรอรอยละ 44.8

ของยาทงหมด

1.2 ยาทจะทบทวนภายใน 5 ป

เปนรายการยาทมขอมลการเพกถอน

ทะเบยนในตางประเทศหรอยาทมผเสนอใหเพกถอน

227 รายการ มาตรวจสอบโดยการรบฟงความเหน

จากกลมของผเชยวชาญ ไดยาทจะทบทวนใน 5 ป

จานวน 127 รายการ หรอรอยละ 5.75 ของยา

ทงหมด


ยาชววตถจะมผลตอการออกฤทธของยาและผล

อยางอนตอผปวย โดยเฉพาะการตอบสนองของระบบ

ภมคมกน ตวอยางทสาคญและเปนอนตรายตอชวต

ผปวย เชน การเกด Pure Red Cell Aplasia (PRCA)

ภายหลงไดรบยา epoetin ซงมหลกฐานบางสวน

แสดงวาแมเปนตวยาเดยวกน แตตางทแหลงผผลต

จะทาใหเกดผลทแตกตางกน เนองจากประเทศไทย

มตารบยา epoetin หลายบรษท มขอสงสยวาจะเปน

สาเหตทอบตการณเกด PRCA ในประเทศไทย

สงกวาตางประเทศถง 10 เทา จงไดคดเลอกยา epoetin

มาทบทวนทะเบยนเปนอนดบแรก

สวนท 2. รปแบบการทบทวนทะเบยนตารบยา

ผลจากการทบทวนวรรณกรรมและการสนทนา

กลมไดรปแบบการทบทวนทะเบยนตารบยาใน

ภาพรวม และรปแบบเฉพาะของยาชววตถ ดงแผนภาพ

ท 1 และ 2 ตามลาดบ ในภาพรวมขนตอนการดาเนน

แผนภาพท 1 รปแบบการทบทวนทะเบยนตารบยาในภาพรวม

ACTD = ASEAN Common Technical Dossier (ACTD)

SBP = Similar Biotherapeutic Products (SBP)

WHO = World Health Organization (WHO)

EU = European Union (EU)

ICH = International Conference on Harmonisation (ICH)


การทบทวนทะเบยนตารบยาเพอใหเกดมความโปรงใส

การยอมรบ และการรบฟงความคดเหนอยางกวางขวาง

จะเรมโดยมการกาหนดนโยบาย แนวทางปฏบตและ

กระบวนการทางานทชดเจน การมสวนรวมและการ

สอสารขอมลกบทกภาคสวน และมโครงสรางรองรบ

สาหรบยาชววตถในการทบทวนทะเบยนจะ

ดาเนนการทบทวนทงดานประสทธผล ความปลอดภย

และคณภาพไปพรอมกนและผนวกแผนการจดการ

ความเสยงไวดวย มการพฒนาหลกเกณฑทวไปและ

เกณฑเฉพาะในการประเมนคาขอขนทะเบยนตารบ

ยาชววตถทเปน biosimilars ดวย

สวนท 3. การนารปแบบการทบทวนทะเบยนตารบยาไปสการปฏบต

เนองจากการวจยนมงเนนใหมการรบรองหรอ

นาผลงานในแตละขนตอนไปสการปฏบต จงตองนา

ขนตอนการปฏบตตามรปแบบขางตนเสนอตอคณะ

กรรมการหรอองคกรทมอานาจตามกฎหมายเพอ

ใหการรบรองและสามารถนาผลงานในแตละขนตอน

ไปสการปฏบต

การดาเนนงานทสาคญทไดดาเนนการไปแลว

ไดแก การออกแบบกระบวนการใหโปรงใส ตรวจ

สอบได การจดทาหลกเกณฑการขนทะเบยนและ

ทบทวนทะเบยนควบคกนไป และการทบทวนทะเบยน

ตารบยาทงสองกรณศกษา คอ ยาเคมบางรายการท

เขาขายจะตองทบทวนใน 1 – 2 ป และยา epoetin

รวมทง การพฒนาเกณฑการจดทาเอกสารกากบยา

สาหรบประชาชนและผประกอบวชาชพ

ดงนนสานกยาจงไดนาเสนอผลการดาเนนการ

แต ละขนตอนต อคณะกรรมการยาและคณะ

อนกรรมการฯ ทเกยวของ และสงผลใหสานกงาน

คณะกรรมการอาหารและยาไดออกประกาศในสวน

ทเกยวของ เพอรองรบกระบวนการดาเนนการทบทวน

ทะเบยนตารบยาใหถกตอง โปรงใสดงน2

แผนภาพท 2 แสดงระบบการขนทะเบยนยาในอนาคต และแนวทางในการทบทวนทะเบยนยาชววตถแผนภาพท 2 แสดงระบบการขนทะเบยนยาในอนาคต และแนวทางในการทบทวนทะเบยนยาชววตถ

New Model of Approval Pathways for Thai FDA

Original products Generic products

Chemical Drugs

New Drugs

(Biotech)

Re-Evalution Model

Biotherapeutic

products ICH guidelines

adapted

evalution

SBP guidelines

adapted

evalution

ACTD

ICH guidelines

Stand alone Similar Biotherapeutic

products (SBPs)

� General guidelines (WHO)

� Specific guidelines (EU)

SBPguidelines

Biotherapeutic products


เอกสารอางอง 1 ดเพมเตมไดทประกาศสานกงานคณะกรรมการอาหารและยา เรอง หลกเกณฑการพจารณาคดเลอกยาทจะทบทวนทะเบยนตารบยา

ลงวนท 16 มนาคม 2554 2 ดรายละเอยดไดท http://wwwapp1.fda.moph.go.th/drug/zone_admin/admin.asp

4. การทบทวนยาทวไปดานคณภาพ ไดออก

คาสงกระทรวงใหผ ประกอบการเพมขอกาหนด

มาตรฐานและวธการทดสอบการละลายยาสาเรจรป

ทอยในตารายาทรฐมนตรประกาศ และแกไขขอ

กาหนดมาตรฐานและวธวเคราะหยาสาเรจรปใหเปน

ไปตามตารายาทรฐมนตรประกาศหรอทเทยบเทา

5. ขอกาหนดของคณะกรรมการยาวาดวย

การมสวนไดสวนเสยของคณะกรรมการฯ สาหรบ

ขอกาหนดนไดผานการรบรองจากคณะกรรมการยา

และไดนาไปปฏบตแลว

นอกจากนสานกงานคณะกรรมการอาหารและ

ยาจะไดดาเนนการจดทาแผนพฒนาระบบการควบคม

ยาและการพฒนาศกยภาพของบคลากรเพอรองรบ

ระบบการทบทวนทะเบยนตารบยาทไดพฒนาขน

ในการวจยน โดยคาดหวงวาการพฒนารปแบบการ

ทบทวนทะเบยนตารบยา จะเกดประโยชนในองครวม

โดยมรปแบบการทบทวนทะเบยนตารบยาแผน

ปจจบน (Re – evaluation) ทมประสทธภาพ ระบบ

การทบทวนทะเบยนตารบยาทมความเสยงสงหรอเปน

ปญหาสาคญ เชน ยาทมความชดเจนวาไมปลอดภย

หรอไมมประสทธผล ระบบการทบทวนซาทะเบยน

ตารบยาแบบตอเนอง (Periodic review) เชน ทก

5 ป จะมการดาเนนการทบทวนใหมในประเดนตางๆ

เชน อาการไมพงประสงค การนาไปใชในทางทผด

เปนตน

1. นโยบายการทบทวนทะเบยนตารบยา

2. แนวปฏบตการทบทวนทะเบยนยาแผน

ปจจบนสาหรบมนษย

3. ประกาศรายการยาทจะทบทวนตอสาธารณะ

โดยมรายละเอยดหลกเกณฑการคดเลอก รายการ

กลมยาและรายการยาทจะทบทวนทะเบยนตารบยา

ภายในป 2556

การจดหายา


การเขาถงยาของประชาชน : ภารกจสาคญในการสรางหลกประกนสขภาพ

การจดหายาเพอการเขาถงของประชาชนตามสทธประโยชนทประกาศ

ไวเปนภารกจทสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช.) ใหความ

สาคญเปนอยางยง ถอเปนหนงภารกจทมงหมายใหเกดความเสมอภาคสาหรบ

ความเปนมนษยทมศกดศรทเทาเทยมกนโดยจะตองมการสรางสมดลของงบ

ประมาณทมอยใหเกดการเขาถงยาจาเปนโดยสามารถจดหายาทมคณภาพตอบ

สนองตอการประสทธผลของการรกษาพยาบาลผปวยในระบบหลกประกนสขภาพ

นวตกรรมการจดหายา เพอการเขาถงยาของประชาชน ประสทธภาพและการประหยดของระบบหลกประกนสขภาพ

ภญ.ปนดดา ลสถาพรวงศา*

* ผจดการกองทนยาสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต


สถานการณปญหาการเขาถงยาของคนไทยในระบบประกนสขภาพ

ในระยะแรกกองทนหลกประกนสขภาพ

ถวนหนาจะมเพยงการจายคาใชจายในลกษณะเหมา

จายรายหว คาใชจายดานยาทใหบรการผปวยของ

หนวยบรการทงหมดรวมอยในระบบการจายแบบ

เหมาจายรายหว ดงนนหากมการจายยาทมราคาแพง

จงเปนภาระทหนวยบรการเปนผแบกรบไวทงหมด

ซงอาจเปนสวนหนงททาใหเกดปญหาการเขาไมถงยา

ราคาแพง แมยานนจะเปนรายการยาในบญชยาหลก

แหงชาตท สปสช.ประกาศเปนสทธประโยชนของ

ประชาชนภายใตระบบหลกประกนสขภาพถวนหนา

กตาม เชน ยา IVIG เดมเปนรายการยาในบญช

ยาหลกแหงชาต บญช ง การสงใชยาเพอรกษาผปวย

โรค Primary Immuno - deficiency : PID ซงผปวย

เหลานจาเปนตองไดรบยา IVIG ตลอดชวต ผปวย

ตองเขารบการวนจฉยและการรกษาโดยแพทย

ผเชยวชาญเฉพาะทางทโรงพยาบาลระดบตตภมหรอ

โรงพยาบาลทเปนโรงเรยนแพทย คายา IVIG

เปนภาระของหนวยบรการประจา หากผปวยมหนวย

บรการประจา เปนโรงพยาบาลชมชน โรงพยาบาล

จะตองสงตวผปวยไปรกษาทโรงพยาบาลทมความ

พรอม และจะตองเปนผรบภาระคายาทโรงพยาบาล

ทใหการรกษาผปวยเรยกเกบ ทาใหอาจมผลตอการ

ตดสนใจสงตวผปวยไปรบการบรการได หรอหากเปน

โรงพยาบาลทใหการรกษาพยาบาลเปนหนวยบรการ

ประจาเอง คายา IVIG ทแพทยสงใชใหกบผปวยน

ยงคงเปนภาระคาใชจายทสง การพจารณาสงใชยา

ใหผปวยแตละรายอาจสรางความลาบากใจของแพทย

ททาการรกษาวาจะเปนการสรางภาระใหแกโรงพยาบาล

ของตน

เหมาจายรายหว บรหารกองทนอยางไร ใหเกดการเขาถงยา

เพอเปนการลดภาระของหนวยบรการ สปสช.

ภายใตคณะกรรมการหลกประกนสขภาพแหงชาต

ไดอนมตงบประมาณสาหรบการจดหายาจาเปนเปน

การเฉพาะ การดาเนนการเรมจากการจดทาแนวทาง

การคดเลอกรายการยาจาเปนดงกลาว โดยมเกณฑ

วาตองเปนยาทตอบสนองตอปญหาสขภาพของคนไทย,

ราคายาทเหมาะสม แหลงทจะสามารถจดหายา,

ผลการประเมนทางเศรษฐศาสตรพบวาเปนยาทม

ความคมคาในการใช แลวนามาจดลาดบความสาคญ

ของปญหา เพอหาแนวทางในการแกไขปญหาใน

รายการยาดงกลาวตอไป ในปงบประมาณ 2554 ม

การจดสรรวงเงนประมาณ 4.7 บาทตอประชากร

หรอเปนเงนประมาณ 225.6 ลานบาท เพอดาเนน

การจดหายาจาเปนทเปนปญหาในการเขาถงของผปวย

ในระบบหลกประกนสขภาพถวนหนา เชน การจดหา

ยาบญช จ. (2), ยาทประกาศใชสทธตามสทธบตรยา

โดยรฐ Clopidogrel และยากาพรา

กาวทหนง การประกาศใชสทธตามสทธบตรยา เพมการเขาถงยาของผเอดส จดประเดน สการเขาถงยาอนๆ

สบเนองจากการประกาศนโยบายการเขาถง

ยาตานไวรสเอดสถวนหนา ตงแต 1 ตลาคม 2546

ภาระหลกจงตกเปนหนาทของกระทรวงสาธารณสข

และ สปสช.ทจะทาใหประชาชนไทยทกคนเขาถงยา

ตานไวรส แมรฐจะมงบประมาณดานการสาธารณสข

เพมขน ซงรวมถง สปสช.ไดรบจดสรรงบประมาณ

เพมขนกตาม แตกยงไมสามารถจดใหประชาชนไทย

เขาถงยาในบญชยาหลกแหงชาตและยาจาเปนอนๆ

ไดทกรายการ เนองจากยาหลายรายการมราคาสงมาก

ซงสวนมากมกเปนรายการยาทตดสทธบตร ดงนน

การทรฐประกาศใชสทธตามสทธบตร (Compulsory

Licensing, CL) ทเรมจากการประกาศใชสทธใน

รายการยารกษาโรคเอดส เพยง 2 รายการ คอ ยา

Efavirenz (EFV) และยาสตรผสม Lopinavir +

Ritronavir (LPV/RTV) ทาให สปสช. มงบประมาณ


2551 – 2553 สปสช.สามารถประหยดงบประมาณ

ลงไดถง 2,400 ลานบาท (ดขอมลในตารางท 1)

กาวทสอง การบรหารจดการยาบญช จ (2) ประชาชนเขาถงยาราคาแพงแตไมสรางภาระดานการเงน

รายการยาในบญช จ (2) เปนอกกลมยาทม

ราคาแพงมาก หาก สปสช.ไมมระบบชดเชยคาใช

จายยาเหลาน ยอมมผลตอการเขาถงยาของประชาชน

ได ทผานมา สปสช. จดหายาและจายชดเชยคน

ในรปของ “ยา” ไปใหหนวยบรการ พบวา ในชวงแรก

ระบบตดตามการใชยาไดสรางภาระดานการจดการ

ใหหนวยบรการ ผปฏบตงานรวมถงแพทยทตอง

มการกรอกขอมลเอกสารตางๆ ใหเปนไปตามเงอนไข

แต สปสช. ไดพยายามแกไขปญหาโดยไดพฒนา

ระบบสารสนเทศใหงายและสะดวกตอหนวยบรการ

ยงขน ทาใหเกดการยอบรบในการสรางความสะดวก

แกผปฏบตงานขนมาในระดบหนง

ตารางท 1 แสดงมลคาการประหยดจากการประกาศใชสทธตามสทธบตรยา

ระหวางปงบประมาณ 2551-2553

รายการยา ราคายาตนแบบ ราคายา CL จานวนยาทจดซอ มลคาทประหยดได

Efavirenz 200mg 2,224.75 646.79 17,417 28,471,221

Efavirenz 600mg 1,973.52 310.99 576,401 961,800,000

Lopinavir + Ritronavir 8,907.75 2,181.59 124,172 840,512,817

Clopidogrel 72.53 3.05 6,730,000 467,600,400

Docetaxel 20mg 7,811.00 557.22 3,200 23,212,096

Docetaxel 80mg 28,355.00 1,706.04 2,548 67,901,550

Letrozole 4,500.00 181.88 4,200 18,136,104

รวมมลคาทประหยดได 2,407,634,188

หมายเหต 1.ราคายาตนแบบเปนราคายาทบรษทยาเสนอตอสปสช. /หรอเปนราคายาในทองตลาด ณ เวลานนกอนการประกาศ CL 2. ราคายา CL เปนราคายาท สปสช. จดซอผานองคการเภสชกรรม ณ 30 กนยายน 2553

CL

ARV

Efavirenz (200 mg, 600 mg) Lopinavir/Ritonavir (200/50 mg)

Docetaxel Letrozole Imatinib Erlotinib

Clopidogrel

รปท 1 กลมยาและรายการยาทมการประกาศใชสทธตามสทธบตรยาจนถงปจจบน

หมายเหต รายการยาท สปสช.ยงมไดดาเนนการจดหา คอ 1) Imatinib เปนรายการยาทประกาศใชสทธตามสทธ

บตรยาอยางมเงอนไข บรษทใหการสนบสนนยาใหแกผปวย UC ภายใตโครงการ GPAP

2) Erlotinib อยระหวางการหายาชอสามญในตางประเทศ

ทเพยงพอทจะทาใหเกดการเขาถงยาของผปวยเอดส

และยงมงบประมาณเพยงพอทนาไปใชประโยชน

จดตงกองทนเรมตนสาหรบบรการผปวยไตวายเรอรง

ไดอก นอกจากนยงมการประกาศ CL กบยาอก

5 ตวตามมา (รปท 1) สงผลใหในปงบประมาณ


นอกจากน การท สปสช. จดระบบการจาย

ชดเชยเปนยาใหแกหนวยบรการ (Drug reimbursement)

ดงนนการจดหายาโดยการรวมศนยการจดซอ “ยา”

บวกกบการตอรองราคาทมประสทธภาพ ทาให

สปสช. สามารถประหยดงบประมาณไดอกทางหนง

แนวทางการทางานเพอการตอรองราคาจาเปนตอง

อาศยขอมลทเกยวของจากภาคสวนตางๆ ทงจาก

ผเชยวชาญ หนวยบรการ และภาคเอกชนทาใหการ

ตอรองเปนไปไดอยางมประสทธภาพ จากการทางาน

ดงกลาวทาใหประชาชนสามารถเขาถงยาบญช จ.(2)

ไดดงในตารางท 2

กาวทสาม การพฒนาระบบการกระจายวคซนผานระบบ VMI ระบบลกโซความเยน

ปงบประมาณ 2552 สปสช. สนบสนน

งบประมาณใหแกกรมควบคมโรคดาเนนการโครงการ

นารองในการจดหาและกระจายวคซนสรางเสรม

ภมคมกนโรค (EPI) ผานระบบ VMI (Vendor

Managed Inventory) ขององคการเภสชกรรม โดย

มวตถประสงคทสาคญคอตองการพฒนาระบบจดสง

กระจายวคซน การจดการคลงวคซนและระบบลกโซ

ความเยน (VMI & Cold chain management) ให

มประสทธภาพ ซงมหนวยบรการทเขารวมโครงการ

นารองดงกลาวรวมทงสน 28 จงหวด

วนท 12 ตลาคม 2552 คณะกรรมการหลก

ประกนสขภาพแหงชาต มมตเหนชอบให สปสช.

เปนผรบผดชอบการบรหารระบบการจดหาและ

การกระจายวคซนสรางเสรมภมคมกนโรค (EPI)

ผานระบบ VMI ขององคการเภสชกรรม ตงแต

ปงบประมาณ 2553 เปนตนไป และให สปสช.

จานวนผปวยใหมรวม

2552 2553 2554

Letrozole tab 0 1,572 2,307 3,879

Docetaxel inj 321 657 604 1,582

Immunoglobulin G 271 679 713 1,663

Botulinum toxintype A 102 313 578 993

Leuprorelin inj 146 145 251 542

Liposomal amphothericin B 5 68 99 172

Verteporfin inj 0 9 23 32

รวม 845 3,443 4,575 8,863

4,000

3,000

2,000

1,000

0

Letrozol

e tab

Decetax

el inj

Immunog

lobulin G

(IVIG)

Botulinum

toxin ty

pe A

Leuprore

lin inj

Liposom

al amph

othericin

Btab

3,879

1,582 1,663

993543

172 32

ตารางท 2 จานวนผปวยเขาถงยา แยกตามรายการ ณ 8 สงหาคม 2554


ประสานงานกบกรมควบคมโรคในการกาหนดหลก

เกณฑ พฒนาศกยภาพดานวชาการ และการกากบ

ตดตามประเมนผลการใหบรการวคซนสรางเสรม

ภมคมกนโรคขนพนฐาน สงผลใหเกดการปรบเปลยน

ระบบการบรหารจดการวคซนพรอมกนทวประเทศ

โดยมอบหมายใหเภสชกรในหนวยบรการระดบ CUP

เปนผรบผดชอบทาหนาทดแลการบรหารคลงวคซน

และกากบคณภาพหวงโซความเยนในการจดเกบและ

กระจายวคซนสหนวยบรการระดบปฐมภม ชวยสราง

ระบบการประกนคณภาพวคซน และการตดตาม

ความปลอดภยจากการใชวคซนใหประชาชนในระบบ

หลกประกนสขภาพถวนหนาสอดคลองกบบทบาท

หนาทมาตรฐานแหงวชาชพเภสชกรรม นอกจากน

สปสช.ไดจดหาอปกรณในการเกบรกษาและใชใน

การขนสง นอกจากนนยงกาหนดใหมการตดตาม

อณหภมของลกโซความเยนตงแตการรบวคซนจาก

โรงพยาบาล) ไปยงหนวยบรการปฐมภม (รพ.สต.)

โดยใชอปกรณ data logger ครอบคลมทวประเทศ

(รปท 2)

กาวทส การจดหายากาพรา1 นวตกรรมใหมในการเขาถงยา

19 เมษายน 2553 คณะกรรมการหลกประกน

สขภาพแหงชาต มมตให สปสช.ดาเนนการแกไข

ปญหายากาพรากลม Antidotes จานวน 6 รายการ2

วงเงน 5 ลานบาท สาหรบการจดหา การสารองยา

การพฒนาระบบและเปนทนหมนเวยน และให

หนวยบรการเบกจาย/จดซอ โดยตอมาป 2554

ไดอนมตงบอก 20 ลานบาท จดหายาเพมอกจานวน

4 รายการ3

ในขนตอนการพจารณาวาจะคดเลอกยาตวใด

มาดาเนนการแกปญหา และจดลาดบความสาคญนน

สปสช. ไดมคาสงแตงตงคณะทางานฯ ภายใต

รปท 2 แสดงการเกบรกษาวคซนและการควบคมอณหภมโดย Data logger

การจดเกบวคซนทปรบปรงใหม

1. วางวคซนในตระกราโปรง เพอใหอากาศถายเท

2. ตดปายชอเพอปองกนการหยบผด

วาง Data Logger ในวคซน

ทไวตอความเยน DTP-HB

1 นยาม : ยาทมความจาเปนตองใชเพอวนจฉย บรรเทา บาบด ปองกน หรอรกษาโรคทพบไดนอย หรอโรคทเปนอนตรายรายแรง หรอโรคทกอใหเกดความทพพลภาพอยางตอเนอง หรอยาทอตราการใชตาโดยไมมยาอนมาใชทดแทนได และมปญหาการขาดแคลน

2 Dimercaprol inj. (BAL), Sodium nitrite inj., Sodium thiosulfate inj., Methylene blue inj., Glucagon inj., Succimer cap (DMSA) 3 Botulinum antitoxin, Diphtheria antitoxin, Digoxin-specific antibody fragment inj., Calcium disodium edetate


อนกรรมการคดเลอกยาและเวชภณฑทจาเปนและม

ปญหาในการเขาถง เปนคณะทางานทาหนาทคดเลอก

รายการยากาพราเสนอตอคณะอนกรรมการฯ เพอ

พจารณาและดาเนนการขออนมตจากคณะกรรมการ

หลกประกนสขภาพแหงชาตตอไป การดาเนนการ

แกไขปญหายากาพราของ สปสช. ครงน นบวา

เปนการเปดกรอบแนวคดใหมๆ ในการดาเนนการ

สทธประโยชนดานยาทเพมขน โดยเรมทการแกไข

ปญหายากาพรากลมยาตานพษ (Antidote) เงอนไข

การใหบรการอนญาตใหใชกบผปวยทกสทธทเขารบ

บรการทหนวยบรการในระบบหลกประกนสขภาพ

แหงชาต โดยสปสช. รบผดชอบคาใชจายเฉพาะ

ผปวย บตรทอง สวนผปวยสทธการรกษาอน สปสช.

จะดาเนนรวบรวมการหกคายาทางบญชกบหนวย

บรการภายหลง ซงสรปเปนกรอบแนวคดการบรหาร

จดการ แสดงไวดงรปท 3

รปท 3 กรอบแนวคดการบรหารจดการยา Antidote โดย สปสช.

ดวยแนวคดของการจดการกลมยาตานพษ

ทตองบรหารจดการใหผปวยเขาถงยาไดเรวทสด จง

มการนานวตกรรมดานสารสนเทศเขามาชวยเพอการ

สบคนหาแหลงสารองยากาพรา ซงกระบวนการทวาง

แนวทางไวน ตองการความรวมมอจากหลายฝายรวมกน

ไดแก หนวยบรการขนาดใหญระดบ รพศ/รพท. ท

เขารวมโครงการ ใหความรวมมอแจงชอผทรบผดชอบ

และเบอรโทรศพทตดตอ โดยแสดงขอมลไวในเวบไซต

ใหหนวยบรการอนทประสงคใชยา สามารถสบคน

แหลงสารองยาทใกลทสด และทาการตดตอขอเบก

ยาไดตลอดเวลา รวมทงสามารถแสดงขอมลเปนยอด

คงเหลอจรง ณ ปจจบน (Real time) จงตองอาศย

ความรวมมอจากหนวยบรการทมการเบก - จาย ตองรบ

ลงขอมล เพอใหยอดคงเหลอทแสดงเปนปจจบน และ

มการจดสงยาไปชดเชยทนท สามารถสบคนไดจาก

หนาเวบไซตของ สปสช. http://drug.nhso.go.th/


Antidotes/ โดยมนวตกรรมการบรหารจดการใหระบบ

สามารถแสดงการกระจายของยากาพราชนดตางๆ ได

ดงแสดงในรปท 4

สปสช.ไดจดงบประมาณสนบสนนคาขนสงยา

(ไมวาจะไปรบยาเอง หรอใหแหลงสารองยาเปนผจด

สงให) และคาตอบแทนในการบรการ การกรอกขอมล

ใหกบหนวยบรการทเปนแหลงสารองยา ทงน สปสช.

ไดจดทาขอบนทกตกลงรวมกบ สมาคมพษวทยา

คลนก ในการจดอบรมวชาการ เพอเพมศกยภาพ

หนวยบรการ ทงทเปนหนวยสารองยาและไมเปน

หนวยสารองยาทวประเทศ โดยมกลมเปาหมายคอ

แพทยและเภสชกรผรบผดชอบโครงการยากาพรา

เพอใหหนวยบรการเหลานสามารถนายาตานพษทม

อยมาใชกบผปวยอยางมประสทธภาพ ประสทธผล

สงสด สามารถชวยเหลอชวตผ ปวยไดทนเวลา

นอกจากนแพทย ผ เชยวชาญทศนย พษวทยา

โรงพยาบาลรามาธบด และศนยพษวทยาโรงพยาบาล

ศรราช จะเปนผใหคาปรกษากรณทหนวยบรการตางๆ

ตดตอเขามา เปนแหลงสารองยาตานพษ รวมถง

การตดตามประเมนผปวยทไดรบสารพษ และไดรบ

การสงใชยาในโครงการ นอกจากยากาพราทเปน

กลมยาตานพษ ยงมยากาพราหมวดอนๆ ทรอการ

แกไขปญหา ชวงเดอนพฤษภาคม 2554 ทผานมา

สปสช. ไดรบการประสานงานจากกระทรวงการ

ตางประเทศแจงวาประเทศสหภาพพมาขอความ

อนเคราะหใหชวยดาเนนการจดสงยา Diphtheria

antitoxin จานวน 100 vials สงไปยงประเทศพมา

โดยดวน และตอมามการประสานผานศนยพษวทยา

โรงพยาบาลรามาธบด โดยสาธารณรฐจน (ไตหวน)

เสนอความตองการยาตานพษ Methyline blue Inj.

ท สปสช.จดหาสารองไว ซงตรงกบแนวทางทได

กาหนดเปนแผนยทธศาสตรการขบเคลอนการแกไข

ปญหายากาพราใหมการขยายความรวมมอการดาเนน

การแกไขปญหายากาพราระดบภมภาคตอไป


Single windowระบบแจงเตอนภย ฐานขอมลความปลอดภยผลตภณฑ (ดานยา)

ภก.วรวทย กตตวงศสนทร และ ภก.เสนย พลราช∗

ขอมลยา ความจาเปนทตองม : เพอลดความเสยงผปวย และชนาการพฒนาระบบยา

เหตการณดงตอไปน เคยเกดขนในประเทศไทยมาแลว

“ยาฉดตดฉลากยาผดทาใหผ ป วยในหองผาตดเสยชวตตดตอกน

หลายรายจนผดสงเกตและเมอสงยาทตองสงสยตรวจสอบทางหองปฏบตการ

กพบความจรงวาตวยาสาคญไมใชตวยาตามทระบบนฉลาก ยาเดยวกนน

ถกจาหนายไปยงโรงพยาบาลตางๆ ทวประเทศ”

“ยาละลายลมเลอดบางรนการผลตของบางบรษท หองปฏบตการตรวจพบ

วามคณภาพผดมาตรฐาน อาจทาใหขนาดยาทผปวยไดรบ เปนอนตรายถงชวต

ตอผปวย และเชนเดยวกน ยาดงกลาวกมใชในสถานพยาบาลตางๆ ทงรฐและ

เอกชนทวประเทศ”

∗ ศนยวทยาศาสตรการแพทยท 7 (อบลราชธาน)


“ชดทดสอบเชอเอชไอว ทหวคะแนนนกการเมอง

นาเขาจาหนายในประเทศไทย ใหผลการตรวจทเรยก

วา “ลบลวง” (False Negative) หนวยงานสาธารณสข

ไดซอไปใชในการตรวจคดกรองเลอดทมผ บรจาค

ใหแกกาชาดจงหวดตางๆ กอนนาสงไปเกบในคลง

เกบเลอด (Blood Bank) ของโรงพยาบาลตางๆ ก

อาจเปนไปไดวา เลอดทมเชอเอชไอว แตเมอใชชด

ทดสอบน จะแสดงผลการตรวจเปน “ลบ” ซงแปล

ผลวา ไมมเชอเอชไอว และหากถกมาใช ใหเลอดแก

ผ ปวยผาตด ผ ปวยรายนนกอาจตองกลายเปน

ผตดเชอเอชไอว”

“หองปฏบตการ พบวายา Ibuprofen ชนด

เมดเคลอบนาตาล (Sugar Coated) จะผดมาตรฐาน

การละลายตวยาสาคญอยเสมอ เพราะยาทมอายหลง

การผลต 8 - 9 เดอนแลว นาตาลทใชเคลอบเมดยา

จะรดไมใหตวยาสาคญมการละลายไดโดยงาย ชด

ขอมลทมอยางเพยงพอ นาไปสการปรบปรงบญชยา

หลกแหงชาต โดยกาหนดใหยาน เฉพาะชนดเมด

เคลอบฟลม (Film Coated) เทานน ไดรบการบรรจ

เปนยาในบญชยาหลกแหงชาต และสานกงานคณะ

กรรมการอาหารและยา ไดเชญผผลตมาหารอเพอ

พฒนาไปสการผลตยาทไดมาตรฐานตอไป”

“หองปฏบตการ ตรวจสอบยาลดความดน

โลหต Lisinopril tablet ของบรษทผผลตภายใน

ประเทศ จานวนไมนอยกวา 12 รนการผลตมคณภาพ

ไดมาตรฐาน แตราคาถกวายาทนาเขาจากตางประเทศ

6 เทา หากสถานพยาบาลตางๆ ไดรบรชดขอมลและ

ขอสรป กจะมความมนใจในคณภาพยาทผลตภายใน

ประเทศ และเลอกใชยาของผผลตภายในประเทศ

ทงประหยดงบประมาณและไดอดหนนอตสาหกรรม

ยาภายในประเทศในเวลาเดยวกนดวย”

จากตวอยางขางตน จะเหนไดวา หากหอง

ปฏบตการไดคนพบความร ความจรง ทงเรองทตอง

แจงเตอนภยใหโรงพยาบาลทกแหงทราบความจรง

พรอมทงตรวจสอบและยตการใชโดยดวน เพอลด

ความเสยงตอผปวยอยางทนทวงท หรอเรองทเปน

ประโยชนซงสามารถนาไปสการพฒนาระบบยา

ทงในระดบนโยบาย การกาหนดมาตรฐานผลตภณฑ

หรอใชดาเนนงานไดอยางเหมาะสม เชน สามารถ

จดหายาทคณภาพดดวยความมนใจและราคาเหมาะ

สม ทาใหเกดความประหยด เปนตน นอกจากน

ยงสงผลตอการสงเสรมพฒนาอตสาหกรรมยาภายใน

ประเทศใหมความเขมแขง มศกยภาพและความ

สามารถในการแขงขนทสงขนนน

ดงนน เพอใหเกดผลลพธอนพงประสงค

ขางตน นวตกรรมในการออกแบบและจดระเบยบ

การดาเนนงานในเรองดงกลาวจงมความจาเปนและ

สาคญอยางยงยวดทไมอาจละเลยไดอกตอไป จงเปน

ทมาของเรองนทใหชอวา “Single Window” โดย

หลกพนฐานทสาคญคอ การคนพบความร ความจรง

ทตรงประเดน การวเคราะห สงเคราะหและแพร

กระจายชดขอมลความร แกหนวยงานทเกยวของได

อยางรวดเรว ทนการ ตลอดจนหนวยงานตางๆ

ไดใชขอมล ความรไปดาเนนการอยางมระบบ ม

แบบแผนมาตรฐานทด มประสทธภาพ และประสทธผล

กวาจะมาเปน Single Windowในอดตจนถงปจจบน การเฝาระวงคณภาพยา

ภายในประเทศ มการดาเนนการมาอยางตอเนอง

มผเกยวของหลกคอ หนวยงานบงคบใชกฎหมาย

(สานกงานคณะกรรมการอาหารและยา สานกงาน

สาธารณสขจงหวด) สถานบรการสาธารณสข

(โรงพยาบาล) และหนวยตรวจวเคราะห (กรม

วทยาศาสตรการแพทย ศนยวทยาศาสตรการแพทย)

กจกรรมททารวมกน คอ การทาความตกลงเลอก

ตวอยางยาทจะสงตรวจเพอใหเกดประสทธภาพใน

การตรวจวเคราะห ลดความซาซอนในการสงตรวจ

และเกดประโยชนในการเฝาระวงปญหาทมความ

สาคญสง หลงจากนนสถานบรการสาธารณสขจนได

สงตวอยางมาใหหนวยตรวจวเคราะห ทาการตรวจ

วเคราะหแลวรายงานผลใหผสงตวอยาง กถอวาเสรจ

สนกระบวนงาน


ตอมา กรมวทยาศาสตรการแพทย ไดนาขอมล

ผลการตรวจวเคราะหคณภาพยา มาจาแนก วเคราะห

และนารายชอยาของผผลตยาทไดมาตรฐานตาม

เกณฑทไดกาหนดไว คอ ไมนอยกวา 3 รนการผลต

ตพมพในหนงสอเรยกชอวา Green Book เผยแพร

แกหนวยงานตางๆ เพอเปนขอมลประกอบการ

คดเลอกยาของโรงพยาบาล สวนขอมลยาทตรวจ

พบวาไมไดมาตรฐานกมการประสานกบสานกงาน

คณะกรรมการอาหารและยาตามระบบราชการปกต

โดยหลกเปนการสอสารผาน เอกสารราชการ แมม

การพฒนามาโดยลาดบ แตขอเทจจรงทไมอาจปฏเสธ

ได คอ การดาเนนงานโดยรวมยงลาชา ไมทนการณ

การตรวจสอบเฝาระวงยงไมครอบคลมกล ม

เปาหมายผลตภณฑทมความเสยงสงทสมควรไดรบ

การตรวจสอบ การเผยแพรชดขอมลความรเพอนา

ไปใชประโยชนตอของกลมเปาหมายหนวยงาน

ทเกยวของยงไมทวถง และยงพบอกวาหนวยงาน

ตางๆ กมแนวปฏบตในการใชประโยชนจาก

ชดขอมลและความร ทขาดประสทธภาพและ

ประสทธผลแตกตางกน

“Single Window” จงเปนการออกแบบและ

จดระเบยบการดาเนนงานใหม พฒนาระบบงานสวน

ทเกยวของกบการตรวจสอบเฝาระวงปญหาคณภาพ

ผลตภณฑยาในการคมครองผ บรโภคทสามารถ

ขจดปญหาความลาชา ไมทนการณ ไมครอบคลม

ไมทวถง ไมสามารถเขาถงชดขอมลและความรได

ศนยวทยาศาสตรการแพทยท 7 อบลราชธาน

ไดปฏบตการ ศกษา วเคราะห ออกแบบระบบงาน

“Single Window” โดยคานงถงความตองการ

ใชประโยชนของผมสวนเกยวของ (Stakeholders)

เปนหลก และเพอให “Single Window” สามารถ

ตอบสนองตอความตองการผเกยวของไดอยางครบ

ถวน ขนตอนการมสวนรวมของผมสวนเกยวของใน

การวพากษ ใหขอคดเหนและเสนอแนะตอ “Single

Window” จงเปนขนตอนสาคญของการพฒนา ทงน

ทมงานเจาหนาทของศนยวทยาศาสตรการแพทย

ท 7 อบลราชธาน เปนผรบผดชอบหลก เนองจาก

เปนผรเรมในการศกษา วเคราะห ออกแบบระบบงาน

และวางแผนการดาเนนงาน ตลอดจนใชงบประมาณ

ของศนยฯ เองในการดาเนนงาน ทงน ภายใตความ

เหนชอบของกรมวทยาศาสตรการแพทย


ตอมา แผนงานคมครองผบรโภคดานสขภาพ

คณะเภสชศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ไดเลง

เหนถงคณประโยชนของ “Single Window” ซงจะ

พฒนาไปสเรองอาหาร เครองสาอาง และอนๆ ท

เกยวกบสขภาพในอนาคตอนใกล จงไดเขามาใหการ

สนบสนนดานทนดาเนนงาน โดยเฉพาะการประชม

ฝกอบรมเภสชกรทวประเทศทง 75 จงหวด ใหม

ความร ความเขาใจและสามารถใชงาน “Single

Window” ไดอยางเหมาะสม, สนบสนนครภณฑ

อปกรณดานสารสนเทศและงบดาเนนการทจาเปน

ตางๆ ซงไมสามารถดาเนนการไดอยางมประสทธภาพ

ในระบบราชการ

Single window กบการประกนคณภาพยา

“เหนเหมอนกน พรอมกน เขาใจตรงกน ปฏบต

ตามบทบาทหนาทตามทตกลงรวมกน” เปนคาจากด

ความทนาจะสอความหมายไดดและตรงของ “Single

Window” กลมผรวมออกแบบระบบน มความ

ตระหนกรวมกนวา คณภาพยาของประเทศ ตองม

การเฝาระวง ตรวจสอบและพฒนาเพอเปนหลกประกน

วา ยาทอยในระบบบรการสขภาพ มคณภาพ มความ

ปลอดภยและคมคา

“Single Window” จงเปนการเปลยนแปลง

ระบบเฝาระวงคณภาพดานยาของประเทศ โดยใช

เทคโนโลยสารสนเทศเปนเครองมอ ภายใตกระบวนการ

ทางานทมสวนรวมและบรณาการทกภาคสวนท

เกยวของกบคณภาพยาในระบบสขภาพ โดยมการ

วางแผนการดาเนนงานรวมกน ตงแตการพฒนาหลก

เกณฑทางวชาการทใชในการคดเลอกยาทจะเขาส

ระบบตรวจสอบเฝาระวง เกณฑการสงตวอยาง ระยะ

เวลาทวเคราะหแลวเสรจ การนาผลการวเคราะหไป

ใชใหเกดประโยชนสงสดและการกาหนดบทบาทและ

หนาทของแตละองคกรอยางชดเจน

โรงพยาบาลทกระดบ สานกงานคณะกรรมการ

อาหารและยา สานกงานสาธารณสขจงหวด จะไดรบ

แจงเรองเตอนภยเมอหองปฏบตการตรวจพบปญหา

อยางทนทพรอมกนทงประเทศ ไดรบความรหรอ

คาแนะนาในการดาเนนงานภายใตหลกฐานทาง

วทยาศาสตรทสามารถตรวจสอบได มมาตรฐาน

เดยวกน เพอการบรหารจดการในอานาจหนาทของ

หนวยงานตนเอง นอกจากนยงสามารถสบคนขอมล

คณภาพยาตางๆ จากฐานขอมลคณภาพยา เพอ

นาไปใชประโยชนไดตามบทบาทหนาทของแตละ

หนวยงานได

กรมวทยาศาสตรการแพทย ทนหมายถง

สานกยาและวตถเสพตดและศนยวทยาศาสตรการ

แพทย ทง 14 แหงทวประเทศ จะเปนผนาขอมลผล

การตรวจคณภาพยาทกตวอยางทไดตรวจสอบแจง

ในระบบ “Single Window” ทนท ซงหนวยงาน

ตางๆ จะเหนไดในเวลาเดยวกน ไมวาจะเปนผสง

ตวอยางหรอไมกตาม นอกจากน กรมวทยาศาสตร

การแพทยยงมหนาท ประมวล วเคราะหชดขอมล

ผลการตรวจวเคราะหคณภาพยา เพอสงเคราะหเปน

ขอมล ความรทงการแจงเตอนยาทมปญหาคณภาพ

และการจดทาคาแนะนาทเปนประโยชนตอหนวยงาน

ตางๆ เพอดาเนนการใหเปนประโยชนตอประชาชน

ภายใตแนวคดดงแผนภมตอไปน

Single window จงเปนการการยกระดบ

การเฝาระวงคณภาพยาใหเปน National program

เนนการมสวนรวมขององคกรภาคหลกเพอบรรล

วตถประสงค โดยใชเทคโนโลยสารสนเทศทดแทน

ระบบ Paper work แบบเดม เพอความรวดเรว ทน

การณ เปดเผย โปรงใส เปนชองทางการตดตอ

สอสารเรองคณภาพยาทมประสทธภาพ ขอมลยาใดๆ

ทงทมปญหาคณภาพหรอยาใดๆ ทมคณภาพดอยาง

สมาเสมอกตาม ผเกยวของทงหมดจะทราบในเวลา

เดยวกน จะไมเกดเหตการณ 1) ยาทตกมาตรฐาน

จากโรงพยาบาลหนงถกนาไปขายตอหรอเปนของแถม


ใหโรงพยาบาลอน แตถกจดการอยางเหมาะสมเพอ

คมครองผบรโภค (ผปวย), 2) ขอมลสามารถใชเปน

ประโยชนประกอบการตดสนใจจดซอจดหายาทม

คณภาพอยางมนใจเพอบรการตอประชาชน และ

3) ใชประโยชนในการพฒนาอตสาหกรรมการผลต

ยาภายในประเทศใหมขดความสามารถในการผลต

ยาทมคณภาพอยางสมาเสมอ

ความสาเรจของ Single Window และความทาทายทรออย

ปจจบน หนวยงานเปาหมายของรฐในสงกด

กระทรวงสาธารณสข กวา 1,000 แหง ทมสทธ

เขาถงและใชประโยชนจากระบบ “Single Window”

ไดลงทะเบยนเปนสมาชกเกอบครบถวนแลว ในอนาคต

จะขยายไปยงสวนราชการอนๆ เชน โรงพยาบาล

ในสงกดมหาวทยาลย กระทรวง ทบวง กรมอนๆ

ตลอดจนกรงเทพมหานคร

สวนการนาขอมล ความรไปดาเนนการใหเกด

ประโยชนตอประชาชน (Best Practice ในรปแบบ

ตางๆ) อยระหวางการตดตาม ประมวล รวบรวม

สงเคราะหเปนชดความรทจะไดนามาถายทอด

เผยแพร เรยนรซงกนและกนในระหวางหนวยงาน

สมาชกกวา 1,000 แหง เพอการพฒนาตอยอด

ตอไปในอนาคต

นอกจากน ระบบ “Single Window” ได

พฒนาเรองเครองสาอางเสรจเรยบรอยแลว คาดวา

จะสามารถเปดใชงานไดเตมรปแบบเชนเดยวกบยา

ภายในเดอนพฤศจกายน พ.ศ.2554 น และเรอง

อาหารกอยระหวางการพฒนา (ดไดท http://www.

tumdee.org)

การขบเคลอนการเปลยนแปลงยอมมอปสรรค

เปนเรองปกต สวนใหญผทเกยวของจะมคาถามตางๆ

มากมายทงในเชงวตกกงวลตอผลกระทบตางๆ ทจะ

เกดขน ทงในเชงไมมนใจวาจะเปนประโยชน จะประสบ

ผลสาเรจตามทคาดหวงไวหรอไม การเตรยมคา

อธบายตางๆ ทสามารถอธบายไดอยางสมเหตสมผล

จนผเกยวของสนขอสงสย จงเปนเรองสาคญของผรบ

ผดชอบทตองคาดหมาย คาดการณและเตรยมการ

ไวลวงหนา หวใจ คอ “การสรางความเขาใจ” ให

คลายความวตกกงวล ขอสงสยตางๆ

ประการสาคญตอมาทจะขอสรปโดยสงเขป

คอ การทาใหเหนประโยชนททกฝายจะไดรบ โดย

เฉพาะประโยชนตอสงคมประชาชนและประเทศชาต

โดยเนนการแสดงหลกฐานเชงประจกษของประโยชน

ทเกดตอประเทศชาต จากการถอด Best practice

ทเกดขนจากการใชขอมลจาก Single Window

การสรางเขาใจและความรสกเปนเจาของ

(Sense of Ownership) การมกลยาณมตรทใหการ

สนบสนนอยางตอเนองทงในเวทตางๆ ทงความคด

เหน กาลงใจ ทรพยากรทแบงปนให การมสวนรวม

ของภาคผมสวนเกยวของ ผมสวนไดสวนเสยตงแต

เรมตน และประการสาคญทสด คอ ความมงมน

อดทนตอปญหาและอปสรรค โดยมสต ใชปญญา

ทาเตมความสามารถ ดวยความสามคคของทมงาน

R.Motti


การบรหารโลจสตกสมบทบาทสาคญในการบรหารจดการองคกร เนองจาก

สามารถชวยลดตนทนตางๆ ของหนวยงาน ทงตนทนทางตรงและตนทน

ทางออม อตสาหกรรมหลายประเภท เชน อตสาหกรรมอาหาร อตสาหกรรม

รถยนต ไดนาระบบนเขามาใชบรหารจดการองคกร เพอลดตนทนทเกดขนและ

ตอบสนองความตองการของผบรโภค และนอกจากนยงชวยใหการบรหารจดการ

องคกรงายและมประสทธภาพมากยงขน ไมวาจะเปนการสงซอสนคา การบรหาร

คลง หรอ บคลากรในองคกร การบรหารจดการโลจสตกสไมใชเพยงแคการ

จดการขนสงเทานน แตยงรวมถงการบรหารจดการกจกรรมสนบสนนอนๆ ดวย

เชน การจดซอ การบรหารสนคาคงคลง เปนตน การบรหารสนคาคงคลง ม

วตถประสงคเพอตองการใหคาใชจายในระบบสนคาคงคลงรวมทงหมดมคาเฉลย

ตาสด

VMI : นวตกรรมการพฒนาการบรหารคลงยา

รศ.ดร.ชะอรสน สขศรวงศ*

* คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยมหดล


การบรหารสนคาคงคลงในโรงพยาบาลจะ

ประกอบดวย 5 ขนตอน คอ 1) ซอยา 2) ตรวจรบยา

3) จดเกบยา 4) จดสงยา (กระจายยาจากคลงไป

ยงหองตางๆ) และ 5) จดทารายงาน ทกๆ ขนตอน

มความสาคญตอประสทธภาพการบรหารจดการของ

โรงพยาบาล ผสงซอยาสวนใหญจะประมวลจานวนท

สงตามอตราการเบกของหนวยจายยอยไมไดประมวล

จากอตราการใชจรงของผปวย จงทาใหการประมาณ

เกดความคลาดเคลอน เกดปญหายาขาดสตอก ยา

หมดอายหรอเสยหายเพราะไมไดถกเบก เสยพนท

และคาใชจายในการจดเกบ ทายสดมการสงคนยาให

กบบรษทผผลตยารบภาระตอไป ฝายบรษทผผลต

ยาเองจะผลตตามคาสงซอ หากมการพยากรณคาสง

ซอยาคลาดเคลอน จะทาใหสนคาคางอยทคลงสนคา

ของผผลตหรอสนคาขาด

ดงนน การทคลงยาของโรงพยาบาล และ

ผผลตยาเองตางฝายตางแยกกนทางาน กจะทาใหยา

ถกผลตออกมาโดยไมสนองตรงตามความตองการ

ของผทตองการใชยา และจะทาใหเสยคาใชจายใน

การดาเนนงาน ระบบปจจบนจงประสบปญหาตางๆ

เชน การผลตสนคา การตอบสนองความตองการของ

ลกคา การจดสง การเตมเตมของสนคา เปนตน

เหลานลวนสงผลใหตนทนการผลตยาและตนทนราคา

ทขายในโรงพยาบาลสงขนโดยไมจาเปน

ระบบการบรหารสนคาคงคลงโดยผขาย (Vendor Managed Inventory, VMI)

ระบบการบรหารสนคาคงคลงโดยผ ขาย

(Vendor Managed Inventory, VMI) เปนการ

พฒนาระบบการบรหารโซอปทาน : SCM (Supply

Chain Management) ทใชประโยชนจากการสอสาร

แนวคดของ VMI คอ ใหผจดจาหนาย (Supplier)

หรอผขาย (Vendor) เปนผบรหารสนคาคงคลงแทน

ลกคา มหนาทรบผดชอบในการเตมสนคาใหกบลกคา

และนาสนคามาสงทนตามทตกลงกน ระบบ VMI นน

ยงมชอทเรยกแตกตางกนออกไป ไดแก การบรหาร

สนคาคงคลงโดยผผลต (Supplier Managed Inven-

tory : SMI) การชวยการจดการสนคาคงคลงโดย

ผผลต (Supplier Assisted Inventory Management

: SAIM) การจดการสนคาคงคลงทหางไกล (Remote

Inventory Management : RIM) ผขายตองแจง

ผซอใหทราบเมอถงจดสงซอ (Reorder point) และ

ชวยดแลปรมาณสนคาคงคลงใหเหมาะสม หากมยา

ทไมมการเคลอนไหวในคลงเปนระยะเวลานาน จะแจง

ใหผซอทราบและทาการเปลยนคนสนคาใหในมลคา

ทเทากน จงจดเปนนวตกรรมการพฒนาการบรหาร

คลงยา ทจะชวยลดภาระงานและภาระคาใชจายของ

โรงพยาบาลและเพมประสทธภาพการบรหารสนคา

คงคลงซงไมไดหมายความเฉพาะยา แตรวมวสด

การแพทยอนๆ ดวย

ในระบบ VMI ผผลตหรอผขายจะสามารถ

เหนยอดการเคลอนไหวของสนคาหรอยา และตดสน

ใจวาเมอไหรทจะเรมกระบวนการเตมเตมสนคา โดย

ผขายจะมขอมลระดบ max – min และยอดสนคา

คงคลงของผซอ อานาจในการเตมเตมสนคาจะถก

โอนไปยงผขายวาจะสงสนคาเมอใดและจานวนเทาไหร

หรออาจกลาวไดวา Vendor Managed Inventory

เปนระบบทตอบสนองการเตมเตมสนคา (Order

Fulfillment) เพอลดความผนผวนทางอปสงคหรอ

ความตองการของลกคาและลดปญหาการขาดสตอก

(Stock – out Reduction) ผผลตหรอผขายซงเปน

ผสงมอบสนคาจะดาเนนการบรหารระบบสนคาคงคลง

ใหกบโรงพยาบาล เพอใหมนใจวาระดบสนคาจะได

รบการเตมเตมอยางอตโนมต (Replenishment

automatically) โดยทเมอระดบสนคาลดลงถงจดสง

ซอจะออกคาสงซอไปยงผสงมอบโดยอตโนมต เพอ

ใหดาเนนการจดสงสนคาใหทนเวลา จงลดภาระ

การจดเกบสารองสนคาคงคลงของโรงพยาบาล ซง

จะเปนการแกไขปญหาทพบในการทางานของระบบ

ปจจบน ปจจยสาคญของระบบนคอการพฒนาระบบ

เชอมโยงขอมลระหวางโรงพยาบาลและบรษทยา โดย

ใชเทคโนโลยสารสนเทศทาใหมการใชขอมลรวมกน

เพอเพมประสทธภาพของระบบโลจสตกสของยา


การทางานของ VMI คอการมอบให Supplier

หรอผผลตมหนาทรบผดชอบในการบรหารสนคา

คงคลงใหแกลกคา (ผคาปลก) หากเปรยบเทยบการนา

VMI มาใชในระบบการจดการของ Supplier ยาและ

โรงพยาบาล คอ Supplier ยาจะเปนผทคอยตรวจ

สอบปรมาณยาของโรงพยาบาล ซงนาขอมลยอดการ

ขายหรอยอดการใชยา (Point of Sale) และระดบ

สนคาคงคลงจากคลงยาเพอนามาใชในการวางแผน

ในการจดเกบสนคาคงคลง

ประโยชนทไดรบจากการบรหารคลงยาระบบ VMI

ประโยชนทไดรบจากการบรหารคลงยาระบบ

VMI คอ การลดการสารองยา, ลดตนทนการบรหาร

คลง โรงพยาบาลมความพงพอใจ เนองจากลดปรมาณ

การสารอง และมยาใชเพยงพอตลอดเวลา โรงพยาบาล

ไดรบยาทผลตใหม ลดการสญเสยจากการทาลายยา

ทโรงพยาบาลสงคนยาทหมดอาย โรงพยาบาลสามารถ

ขยายจานวนผปวยทเขารบบรการไดมากขน เนองจาก

มการบรหารคลงยาทมประสทธภาพ โดยใชงบประมาณ

เทาเดม ประเทศชาตลดการสญเสยทรพยากรจาก

การทาลายยาหมดอาย รกษาสภาพแวดลอม อน

เนองจากมการทาลายยาหมดอายลดลง นอกจากน

ระบบ VMI ทาใหเกดการปรบเปลยนบทบาทจาก

ผซอผขายธรรมดากลายเปนคคา (partner) ทม

กจกรรมตองทารวมกนเพอลดตนทน นาไปสการ

รวมมอกนพฒนาปรบปรงคณภาพงานใหสงขน ทาให

ประชาชนผบรโภคไดรบยาทมคณภาพในราคาสม

เหตผล (reasonable price)

ระบบ VMI ในปจจบนการจดซอยาโดยระบบ VMI ในปจจบน

ยงคงจากดอยเฉพาะการจดซอยาของโรงพยาบาล

กบองคการเภสชกรรมเทานน เนองจากโรงพยาบาล

สวนใหญยงคงไมมนใจถงความเปนไปไดทจะจดซอ

ยากบบรษทเอกชนวาอาจจะไมเปนไปตามระเบยบฯ


ทใชในการจดซอในปจจบนหรอไม เพราะการจดซอ

ยาในโรงพยาบาลของรฐตองเปนไปตามระเบยบ

กฎ และนโยบายตางๆ เพอใหการจดซอยานนม

ประสทธภาพ และสามารถตรวจสอบได ซงระเบยบ

ทยดใชอยในปจจบนคอ ระเบยบสานกนายกรฐมนตร

วาดวยการพสด พ.ศ.2535 และฉบบแกไขเพมเตม

นอกจากระเบยบขางตนแลวยงมระเบยบและนโยบาย

ฉบบอนๆ อก ไดแก ระเบยบกระทรวงสาธารณสข

วาดวยการซอยาและเวชภณฑทมใชยา พ.ศ.2543

ระเบยบกระทรวงสาธารณสข วาดวยการซอยาและ

เวชภณฑทมใชยา (ฉบบท 2) พ.ศ.2546 นโยบาย

การพฒนาประสทธภาพระบบบรหารเวชภณฑ

กระทรวงสาธารณสข และแนวทางการจดหาเวชภณฑ

รวมกนของกระทรวงสาธารณสข ซงตามระเบยบ

สานกนายกรฐมนตรวาดวยการพสด พ.ศ.2535 และ

ฉบบแกไขเพมเตม

กรณศกษา : โรงพยาบาลกรงเทพ1

สาหรบในประเทศไทย เครอโรงพยาบาล

กรงเทพ ถอเปนแหงแรกทนาหลกการดานโลจสตกส

และการบรหารโซอปทานมาประยกตใช โดยทาง

โรงพยาบาลไดตงหนวยธรกจชอวา National Health-

care System (NHS) ขนมา เพอใหบรการดาน

โลจสตกสกบโรงพยาบาลในเครอทวประเทศ โดย

โครงการนารองทซอยศนยวจยนนประสบความสาเรจ

อยางมากในการลดตนทนสนคาคงคลงลง อกทง

ความรวดเรวและถกตองของการขนสงยา เวชภณฑ

เอกสารทางการแพทย สงสงตรวจ (Specimen) และ

อปกรณทางการแพทยในโรงพยาบาลทเพมมากขน

ดวยเทคโนโลยการขนสงอจฉรยะ หรอ Mobile

Transporter ซงทาใหเกดการเพมประสทธภาพ

การขนสง สามารถตรวจสอบและตดตามสถานะ

ของงาน และลดความผดพลาดจากการทางานในทก

กระบวนการ ชวยในการบรหารทรพยากรบคคลได

เกดประโยชนสงสด

สาหรบการทางานของระบบ Mobile Transporter

นน ผใชบรการจะแจงความตองการผานซอฟตแวร

ทไดรบการออกแบบมาเปนพเศษเพอใหเหมาะสม

และสะดวกตอการใชงาน โดยคารองดงกลาวจะถก

สงไปยงหองควบคม (Logistic Control Room) และ

จะถกสงตอไปยงพนกงานขนสงตามความเหมาะสม

และเรงดวนของงานผานเครอง PDA ของแตละคน

ซงในสวนของผใชงานนนจะสามารถตดตามสถานะ

ของงานทรองขอบรการไดทหนาจอของผใชบรการวา

สนคาทสงอย ณ จดใด ของโรงพยาบาลกรงเทพ

นอกจากน ผตรวจสอบยงสามารถประเมนการทางาน

และพฒนาการใหบรการใหดยงขนได เนองจากจะม

การบนทกเวลาการใหบรการดวยบารโคดทงทจด

ตนทางและปลายทาง

สาหรบการจดซอยาและเวชภณฑของเครอ

โรงพยาบาลกรงเทพในแตละปมมลคาไมตากวา

3,000 ลานบาท โดยจะม NHS Procurement Service

ทาหนาทรบผดชอบโดยตรง ดานการจดซอจดหายา

และเวชภณฑ และควบคมระบบการจดเกบยาและ

เวชภณฑในคลงสนคา ซงจะตองคานงถงความถกตอง

เหมาะสมของสงทจดเกบอยางมาก NHS จงไดม

การนาระบบบารโคดมาใชรวมกบซอฟตแวรดานการ

บรหารจดการคลงสนคา ทาใหการเกบสนคาคงคลง

โดยเฉพาะยามลคาสงมความเหมาะสมทงปรมาณ

และมลคา สงผลใหตนทนในการจดเกบของโรงพยาบาล

ลดลงเปนอยางมาก

ระบบงานทเปลยนไปในการเชอมโยงระบบ VMI ลกคาหรอ

โรงพยาบาลจะตอง Upload inventory on – hand

ขนใน website จากนนผขาย หรอ supplier จะตรวจ

สอบสนคาคงคลงวาถงจด reorder point แลวหรอ

1 วรกมล หตะจฑะ, ปรารถนา ปณณกตเกษม. การจดการโซอปทานในธรกจโรงพยาบาล. Engineering Today 8 (85), 2553.


ไม หากถงสนคาคงคลงถงจดสงซอแลว ผขายจะแจง

ใหลกคาทราบ จากนนโรงพยาบาลจะตองยนยนการ

สงมอบตามทไดแจงไป เอกสารรายงานแสดงสถานะ

สนคาคงคลงของลกคาจะถอวาเปนใบสงซอยอยของ

ลกคา ผขายจะสงมอบสนคาใหโรงพยาบาลตาม

จานวนในขอตกลง ซงไดทาไวเมอเรมทาสญญาจะซอ

จะขาย โดยสญญาจะซอจะขายจะตองมการกาหนด

รายการยา จดสงซอและปรมาณการสงมอบรวมกน

ระหวางผขายและลกคา การปรบเปลยนรายละเอยด

ดงกลาวจะตองไดรบความยนยอมจากทงสองฝาย

เมอองคการสงมอบสนคาแลว จะมการแจงหนไปยง

โรงพยาบาลโดยอาจสรปเปนรายเดอนได

ผ ซอจะประมาณการความตองการในการ

ใชงานของทงปแลวจดซอรวมในครงเดยวกน กาหนด

เงอนไขในการดาเนนการจดซอโดยใชสญญาจะซอจะ

ขายแบบราคาคงทไมจากดปรมาณ เพอออกใบสงซอ

เปนคราวๆ ใหสอดคลองกบการใชงานจรง แนวทาง

ในการปฏบตในสวนของการจดซอจดหายาและ

เวชภณฑของโรงพยาบาลนน จะตองมการปรบ

กระบวนการ ซงควรปรบเปลยนใหสอดคลองกบการ

ปฏบตงานของโรงพยาบาลแตละแหงตามความ

เหมาะสม ดงน

1. การขนทะเบยนและกาหนดคณสมบต

บรษทผจาหนายยา

2. การหารายการยาและปรมาณทจะดาเนน

การจดซอ

3. การทาสญญา

4. การจดซอและจดสงยา

5. การตรวจรบ

6. การชาระเงน

7. การประเมนผล

ปจจยทตองคานงถงถาจะนาระบบ VMI มาใช

1. การเขาถงขอมลปรมาณยาคงคลงระหวาง

โรงพยาบาลและบรษทผจาหนายยา ขอบเขตขอมล

ทบรษทสามารถเขาถงได การรกษาความลบของ

ขอมล ความถกตองของขอมล ขอมลทเปนปจจบน

2. ทาความเขาใจหลกการ ความพรอม ความ

ตองการและหนาททโรงพยาบาลและ supplier จะ

ตองมการประสานการทางานกน เนองจากแตละ

โรงพยาบาลจะมระบบการบรหารงานทแตกตางกนไป

3. ระบบเทคโนโลยและสารสนเทศทรองรบ

4. การคานวณปรมาณการสงซอ จะตองอาศย

ขอมลจากการพยากรณความตองการและระดบ

Safety Stock

5. ความแตกตางระหวางภาครฐและเอกชน

คอ ภาครฐยงคงตรวจสอบการจดซอโดยตองมเอกสาร

เปนกระดาษมายนยน เนองจากความไมมนใจในระบบ

คอมพวเตอรวาจะปองกนการแกไขขอมลไดหรอไม


เอกสารอางอง1. กรมสนบสนนบรการสขภาพ สานกพฒนาระบบบรการสขภาพ. (2548). หลกเกณฑการจดซอยาของกระทรวงสาธารณสข ตามมตของ

คณะรฐมนตร วนท 9 กนยายน 2546 (การจดซอและประกนคณภาพยารวมกนในระดบเขต) : สานกพฒนาระบบบรการสขภาพ กรมสนบสนนบรการสขภาพ กระทรวงสาธารณสข.

2. กรมสนบสนนบรการสขภาพ สานกพฒนาระบบบรการสขภาพ. (2547). ระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวยการพสด พ.ศ.2535: กรมสนบสนนบรการสขภาพ สานกพฒนาระบบบรการสขภาพ.

3. โกศล ดศลธรรม. (2547). เทคนคการจดการโลจสตกส และซพพลายเชนในโลกธรกจยคใหม. 1st ed. กรงเทพฯ: อนฟอรมเดย บคส.

4. ประสงค ประณตพลกรง. (2543). การบรหารการผลตและการปฏบตการ. กรงเทพฯ: ธนธชการพมพ.

5. ณฏฐพนธ เขจรนนทร. (2542). การจดการ การผลต และการดาเนนการ. กรงเทพฯ: โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

6. ศรจนทร ทองประเสรฐ. (2534). ระบบพสดคงคลง. พมพครงท 2. กรงเทพฯ: โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

7. สทศน รตนเกอกงวาน. (2548). การบรหารการผลตและการดาเนนการ. กรงเทพฯ: โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

8. สปญญา ไชยชาญ. (2550). การบรหารการผลต (Production Management). พมพครงท 10. กรงเทพฯ:พ.เอ.ลฟวง; 2548. 6. สนน เถาชาร. VMI (Vendor Managed Inventory) และกรณศกษา. Industrial Technology Review. 13 (165) : 169 – 174.

9. วพน กาญจนการณ, (2548). ไพทพย เหลองเรองรอง, สน ชวชลาศย, และคณะ. การบรหารเวชภณฑในโรงพยาบาลศนย โรงพยาบาลทวไปและโรงพยาบาลชมชน. กรงเทพ: กรมสนบสนนบรการสขภาพ สานกพฒนาระบบบรการสขภาพ.

10. Étienne Poulin. (2003). Benchmarking the hospital logistics process: A potential cure for the ailing health care sector. CMA Management; 77.

11. Bernard E. (1984). May, James D. Herrick. Evaluation of drug – procurement alternative. American Journal of Hospital Pharmacy; 41: 1373 – 1984.

12. Michael W. Noel. (1984). Quantitative measurements of inventory control. American Journal of Hospital Pharmacy; 41: 2378 – 2383.

13. Richard T. Smolarek, Michael F. (1989). Powell, David K. Solomon, et al. An Analysis of 1986 Drug Procurement Practices in Hospital Within the United States. Hospital Pharmacy; 24: 721 – 730.

6. กระบวนการจดซอโดยเฉพาะเอกสารและ

ขนตอนการอนมตการสงซอของโรงพยาบาลแตละ

แหง มความแตกตางกน ทงน โรงพยาบาลและ

supplier จะตองมาคยกนถงการปรบเปลยนทเหมาะ

สมและเปนไปได

7. โปรแกรมบรหารเวชภณฑของแตละ

โรงพยาบาล มความสามารถในการใหขอมลทเกยวกบ

ยอดคงคลงทแตกตางกน

อยางไรกตาม บรษทผจาหนายยาจะคดคา

บรการในการจดการคลงยาใหแกโรงพยาบาล ซงทาง

โรงพยาบาลจะตองทาการวเคราะหประโยชนเปนตว

เงนทจะเกดขนจากการใชระบบน แลวทาการตอรอง

คาบรการททางบรษทผคาเสนอมาใหตากวาตวเลขท

คานวณได นอกจากนควรศกษาระเบยบการจดซอ

ยาของรฐทกาหนดใหโรงพยาบาลรฐตองซอยาจาก

บรษททเปนตวแทนจาหนายยาเทานนไมใหซอยาจาก

ผคาสง ในขณะทในตางประเทศนนโรงพยาบาล

สามารถซอยาไดจากทงตวแทนจาหนายยาและผคาสง

ดงนน บรษทผใหบรการ สาหรบโรงพยาบาลรฐ

ในประเทศไทยจงตองเปนตวแทนจาหนายยาไมใช

ผคาสง

ดงนนจงสรปไดวา การนาระบบ VMI มาใช

จะชวยทาใหลดตนทนโดยรวมของโรงพยาบาลและ

ของผผลตยา ทใชคาสงการเตมเตมสนคาดวยระบบ

อเลกโทรนกส ทางภาครฐจงตองศกษาทาความเขาใจ

ระเบยบ ตลอดจนเตรยมความพรอมในเชงระบบ

อเลคโทรนคของโรงพยาบาลและของบรษทผแทน

จาหนายยา เพอทจะพฒนาใหโรงพยาบาล ไดใชระบบ

VMI ในการบรหารคลงยาและเวชภณฑตอไป

การกระจายยา


สถานการณปญหา ความรนแรง

สถานการณการแพรระบาดของสารสเตยรอยดในทางทไมเหมาะสม จนกอใหเกด

อนตรายแกประชาชน ยงคงเปนปญหาทหลายฝายตางพยายามหาทางแกไข

เชน กรมวทยาศาสตรการแพทย ไดพฒนาชดทดสอบสารสเตยรอยด แบบ Test Kit

เผยแพรใหผเกยวของนาไปใชเปนเครองมอในการดาเนนงานเฝาระวงอยางแพรหลาย

ประมาณป 2549 สานกงานคณะกรรมการอาหารและยามมาตรการการควบคม

โดยกาหนดใหผผลต นาเขา ขายสง ตองจดทารายงานสง ซงจะมการสงขอมลตอไป

ใหสานกงานสาธารณสขจงหวดแตละจงหวดเพอตดตามตรวจสอบตอไป

แตจากขอมลผลการตรวจวเคราะหยาแผนโบราณของศนยวทยาศาสตรการแพทย

สมทรสงคราม ในระหวางป 2548 – 2552 ปรากฏวาพบการเจอปนของสารสเตยรอยด

ทง Prednisolone และ Dexamethazone ในยาแผนโบราณหลายรายการ ดงแสดง

ในตารางท 1

การพฒนารปแบบการเฝาระวงการใชยาสเตยรอยดทไมเหมาะสม เขต 5

ภก.ภาณโชต ทองยง*

* สานกงานสาธารณสขจงหวดสมทรสงคราม ผประสานงานเครอขายเภสชสาธารณสข เขต 5


ตารางท 1 ผลการตรวจวเคราะหการเจอปนของสารสเตยรอยดในยาแผนโบราณ

จาแนกตามรปแบบและป

ลกษณะตวอยาง

2548 2549 2550 2551 2552

ตรวจ พบ ตรวจ พบ ตรวจ พบ ตรวจ พบ ตรวจ พบ

ผง 23 6 13 4 21 12 33 8 33 7

ลกกลอน 34 12 73 37 60 26 99 23 77 13

ยานา 2 0 4 0 6 1 18 2 23 3

แคปซล 0 0 8 0 11 1 32 1 56 1

รวม 59 18 (30.5%) 98 41 (41.8%) 98 40 (40.8%) 182 34 (18.7%) 189 24 (12.7%)

นอกจากน ยงพบวาการเจอปนของสารสเตยรอยดในยาแผนโบราณนน ยงมรปแบบเสยงทกอใหเกด

อนตรายมากขน เชน มการผสมสารสเตยรอยด (เดกซาเมทาโซน และเพรดนโซโลน) ทงชนดเดยวและ

ชนดผสม รวมทงยงมการนายาแผนปจจบนชนดอนๆ (เชน ยากลมบรรเทาอาการปวดและการอกเสบของ

กลามเนอ ยากลมโรคเบาหวาน ยากลมความดน) มาผสมเขาไปอกดวย ดงขอมลในตารางท 2

ตารางท 2 ผลการตรวจวเคราะหการเจอปนของสารสเตยรอยดและยาอนๆ

ในยาแผนโบราณจาแนกตามรปแบบ ในระหวางป 2548 – 2552

ลกษณะตวอยาง

ชนดของสารทตรวจพบ

DX PSDX และยาแผนปจจบนชนดอน

DX และ PSDX, PS และ

ยาแผนปจจบนชนดอน

ยาลกกลอน 21 10 7 41 18

ยาผง 12 1 4 13 3

ยาแคปซล 0 1 1 0 1

ยานา 2 0 3 0 1

รวม 35 12 15 54 23

(DX = Dexamethasone, PS = Prednisolone)

นอกจากน ปรมาณสารสเตยรอยดทตรวจพบในยาแผนโบราณแตละชนด ทงชนดยาเมด ยาผง

หรอยานา ทผบรโภครบประมาณในแตละมอ มปรมาณคอนขางสง เทยบเทากบ Dexamethasone หรอ

Prednisolone ตงแต 1 เมดไปจนถงสงสด 5 เมด (1 เมดของ Dexamethasone = 0.5 mg, 1 เมดของ

Prednisolone = 5 mg) โดยสวนใหญจะรบประทานวนละ 2 – 3 ครงตดตอกนเปนระยะเวลานาน แสดงให

เหนถงความเสยงทจะเกดอนตรายอยางรนแรงอยางเหนไดชด


ภาพสะทอนของประสทธภาพของการควบคม

ขอมลจากการดาเนนงานของสานกงาน

สาธารณสขจงหวดในเขต 5 พบวา มการสงยา

สเตยรอยดจากบรษทใหกบรานขายยาแผนปจจบน

บรรจเสรจและคลนกพยาบาล ซงตามกฎหมายไม

อนญาตใหมการขายยาสเตยรอยดซงเปนยาควบคม

พเศษ ในรานขายยาแผนปจจบนบรรจเสรจและคลนก

พยาบาล นอกจากนยงพบวายงมการสงยาจากบรษท

ในลกษณะบลขาว(บลทไมแจงรายละเอยดผซอ) ให

กบรานขายยา ซงจะไมปรากฎในขอมลรายงานทจะ

สงไปยงสานกงานคณะกรรมการอาหารและยา

สวนรายงานทสานกงานคณะกรรมการอาหาร

และยาสงตอใหสานกงานสาธารณสขจงหวดนน

สวนใหญจะเปนขอมลรานทมการสงซอยาสเตยรอยด

จากบรษทจานวนตงแต 10,000 เมดขนไป ทาให

การตรวจสอบไมครอบคลมใน ปรมาณทนอยกวา น

อกทงระยะเวลาในการสงขอมลกคอนขางลาชา

บางรายยอนหลงถง 6 เดอน เมอเจาหนาทไป

ตรวจสอบในรานยาหรอคลนกจงมกจะไมพบยา หรอ

ไดรบขอมลวาจาไมไดเนองจากไมไดเกบใบเสรจไว

และเนองจากยง ไมมระเบยบบงคบใหคลนกหรอ

โรงพยาบาลเอกชนตองทารายงาน ดงกลาว การ

ตรวจสอบจงทาไดแความการซอยาจานวนดงกลาวจรง

หรอไมเทานน นอกจากนหากผแทนยาสงยามาให

แลวตอมากลบมารบยากลบคนไปเพอกระจายตออก

จะตรวจสอบไดอยางไร

นอกจากน ยงมประเดนสงสยวาสานกงาน

คณะกรรมการอาหารและยาไดม การทวนสอบ หรอ

เปรยบเทยบรายงานทผผลต นาเขา ขายสง สงยง

สานกงานคณะกรรมการอาหารและยา กบรายงาน

การสงซอยาสเตยรอยดของรานยาหรอไมอยางไร

รวมทงคาถามเกยวกบการเลดลอดของสารสเตยรอยด

สยาชดในรานชา รถเร ยาสมนไพรแผนโบราณ เกด

จากชองทางไหน เคยมระบบตดตามตรวจสอบหรอไม

เนองจากไมมขอมลการตรวจสอบทเชอมโยงไปถง

แหลงกระจายเหลาน

การพฒนารปแบบการเฝาระวงการใชยาสเตยรอยดทไมเหมาะสม ในเขต 5

เครอขายเภสชสาธารณสข เขต 5 ไดรวมกน

พฒนาระบบเฝาระวงการใชยาสเตยรอยดทไม

เหมาะสม ตลอดจนระบบการเตอนภย ทงระดบเขต

และระดบชมชน โดยใชแนวทางการจดการความเสยง

มาประยกตในการดาเนนงาน ภายใตการบรหาร

ทรพยากรอยางสมประโยชนและใหความสาคญกบ

การมสวนรวมในทกระดบของทกภาคสวน (ทงภาค

ราชการและภาคประชาชน) เนนการปองกนปญหา

ในเชงรก และตดตามสบคนขอมลเพอหาตนตอของ

ปญหา เพอนาเสนอหนวยงานทมหนาทรบผดชอบ

เพอแกไขปญหาตอไป

1. การประเมนความเ สยง (Risk assessment)

โดยใชขอมลทางวชาการเพอบงชอนตรายจาก

ความเสยง (Risk Identification), สาแดงความเสยง

(Exposure assessment) และอธบายลกษณะความ

เสยง (Risk characterization) สรปดงน


1.1 สารวจ รวบรวมขอมลสถานการณ

ปญหา ตลอดจนการคนหาขอมลการใชยาสเตยรอยด

ทไมเหมาะสมจากหลายๆ แหลง เชน ขอมลในอดต

ผลการตรวจวเคราะห หรอขอมลรองเรยนของผบรโภค

ทงนจะตองไมละเลยขอมลทไดจากตว

ผปวยเองดวย เชน ขอมลพฤตกรรมการใชยากลม

ทมโอกาสสงทจะปลอมปนสารเสตยรอยด (เชน

ยาชด ยาลกกลอน ยาแกปวด ยาหมอ/ยาตม ฯลฯ)

หรออาการแสดงทางกายภาพของผปวย (เชน หนา

อม moon face, โหนกทแกม buffalo hump, บวม

edema ฯลฯ) รวมทงอาการแสดงอนๆ เชน เหนอย

ปวดทอง ออนเพลย ฯลฯ

1.2 รวบรวมพยานหลกฐานตางๆ

เพอประกอบการดาเนนงาน เชน ตวอยางยาหรอ

ผลตภณฑนนๆ พยานเอกสารตางๆ ทเกยวของ รวม

ทงพยานบคคล (ทงตวผปวยรายหรอผทสามารถจะ

ใหขอมลเพมเตมได)

1.3 เมอพบวายาหรอผลตภณฑดงกลาว

ไมถกตองตามกฎหมายและอาจจะมอนตราย ให

แนะนาใหผปวยหยดรบประทาน แตหากการหยดรบ

ประทานยาอยางกะทนหนอาจจะทาใหผปวยไดรบ

อนตราย (เนองจากผปวยรบประทานยาดงกลาวมา

เปนระยะเวลานาน) ใหปรกษาแพทยหรอเภสชกร

จากโรงพยาบาล

1.4 เภสชกร ประจาศนยเฝาระวง

ความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพระดบอาเภอ

(ตงอยทฝายเภสชกรรมของโรงพยาบาล) จะทาการ

ทดสอบยาหรอผลตภณฑทสงสย ดวยชดทดสอบ

สเตยรอยดเบองตน (test kit) ทงนจะตองรวบรวม

ขอมลตางๆ เพอนามาประกอบกบผลทได เพอใช

ดาเนนการตอ (เชน ขอมลแหลงทมาของยา)

1.5 แจงขอมลยอนกลบใหผปวยหรอ

ผรองเรยนทราบ และรวบรวมตวอยางยาหรอผลตภณฑ

ทสงสย ตลอดจนขอมลตางๆ สงตอยง กลมงาน

คมครองผบรโภค สานกงานสาธารณสขจงหวดเพอ

ดาเนนการตอไป

1.6 กลมงานคมครองผบรโภค สานกงาน

สาธารณสขจงหวด ตรวจสอบ รวบรวมขอมล และ

ใหการสนบสนนชดทดสอบสเตยรอยดเบองตนชดเชย

กลบไปใหหนวยทนาสงฯ (หรออาจจะรวมและสนบสนน

เปนงวดๆ)

2 การจดการความ เส ยง (R isk Management)

สานกงานสาธารณสขจงหวด พจารณา

ขอมลตางๆ เพอนาไปใชในการจดการความเสยง โดย

กลวธตางๆ ตามความเหมาะสม อาทเชน

2.1 สานกงานสาธารณสขจงหวด

สงตวอยางตอไปยงศนยวทยาศาสตรการแพทย เพอ

ใชเปนหลกฐานในการดาเนนคด หรอเพอสบคนขอมล

ไปยงแหลงตนตอ (แลวแตกรณ)

2.2 กรณทขอมลยงไมครบถวน ให

ดาเนนการสบสวนประมวลหลกฐานตางๆ เพมเตม

2.3 รายงานการดาเนนงานในขนตน

ใหผบงคบบญชาทราบ

2.4 เมอได รบผลยนยนจากศนย

วทยาศาสตรการแพทยแลว ใหนาผลทไดไปดาเนน

การตอ เชน ดาเนนคด สงตอขอมลยอนกลบไปยง

ศนยเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพ

ระดบอาเภอ ตลอดจนสงขอมลไปยงจงหวดทเปนตน

ตอของแหลงกระจายยาเพอดาเนนการตอ (แลวแต

กรณ)

3 การส อสารความ เ สยง (R isk Communication)

เพอป องกนม ให เกดป ญหาดงกล าวอก

สานกงานสาธารณสขจงหวด จะดาเนนการสอสาร

ขอมลตางๆ เพอใหเกดผลในการเฝาระวงตอไป อาท

เชน จดทาเอกสารเตอนภยใหผบรโภคและหนวยงาน

ทงในและนอกจงหวดทราบ เพอรวมกนเฝาระวงตอไป

(แสดงขนตอนการดาเนนงานในแผนภม)


แผนภมแสดงรปแบบการเฝาระวงการใชยาสเตยรอยดทไมเหมาะสมในเขต 5

(Test kit)

Black list


ขอเสนอแนะเพอการผลกดนเชงนโยบาย

1. พฒนาระบบการเฝาระวงทางกฎหมาย

สานกงานคณะกรรมการอาหารและยา จะตอง

เพมประสทธภาพในการสรางระบบการควบคมกากบ

ใหมากขนอยางเปนรปธรรม เชน

1.1 กาหนดใหยาสเตยรอยดทขน

ทะเบยน มรปแบบและลกษณะของยาเหมอนกน เพอ

ใหงายในการตดตามตรวจสอบ ทงในการดาเนนการ

ทางกฎหมาย หรอการรกษาผปวยทไดรบอนตราย

1.2 ปรบปร งระบบรายงานให ม

ประสทธภาพ ทงการทวนสอบยอนกลบ การตรวจเชค

ปรมาณเขาและออกของสารสเตยรอยด ตลอดจน

เพมความรวดเรวในการสงขอมลเพอใหทนกบการ

เฝาระวง

1.3 พฒนาระบบ เฝ า ร ะ ว ง ให ม

ประสทธภาพมากขน สามารถครอบคลมไปยงแหลง

กระจายตางๆ ทมความเสยง เชน วด สถานทผลต

ยาแผนโบราณ คลนก โรงพยาบาลเอกชน เปนตน

1.4 มมาตรการจดการกบแหลงผลต

หรอแหลงกระจายยา ทไดรบแจงจากสวนภมภาค

เชน การตรวจสอบขอมลยอนหลง การขนบญชดา

(Black list) ทตองเฝาระวงเปนพเศษ

2. พฒนาระบบฐานขอมลและชองทางการสงตอขอมลทมประสทธภาพ

รวบรวมและจดเกบขอมลทงในระดบจงหวด

ระดบเขต หรอระดบประเทศ เพอจดทาเปนระบบฐาน

ขอมลยาทไมเหมาะสม เพอใหเจาหนาทในเครอขาย

ตางๆ สามารถเขาไปคนหาวาตวอยางนนเคยตรวจ

พบสารสเตยรอยดหรอไม ซงหากระบบฐานขอมล

ดงกลาวสมบรณ เจาหนาทจากเครอขายตางๆ เชน

โรงพยาบาล หรอเครอขายผบรโภค จะสามารถนา

ไปใชประโยชนในการเฝาระวงปญหาไดอยางด

2.1 ฐ านข อม ล ส ก า ร เ ฝ า ร ะ ว ง

สเตยรอยดเบองตน : รวบรวมขอมล ผลตภณฑตอง

สงสย ทอยในขอบขายควรเฝาระวง

2.2 ฐานขอมลกลางเตอนภยเรงดวน

: รวบรวมขอมลตางๆ ของผลตภณฑทมการยนยน

แลววามความเสยงจรง (เชน ขอมลผลตภณฑอตร./

แหลงกระจาย/ภาพ/ผลวเคราะห/รายละเอยดผปวย,

แสดง sign ความเสยง, พนทเสยง, รปแบบผลตภณฑ

เสยง, ชองทางเสยง ฯลฯ)

เอกสารอางองภาณโชต ทองยง, (2553). รายงานฉบบสมบรณโครงการการพฒนารปแบบการเฝาระวงการใชยา สเตยรอยดทไมเหมาะสม ในเขต 5 :

แผนงานสรางกลไกเฝาระวงและพฒนาระบบยา คณะเภสชศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย


บทนา

สเตยรอยด เปนฮอรโมนทถกสรางจากตอมหมวกไต มหนาทรกษาสมดลของ

รางกาย ซงรางกายขาดไมได(1) ในทางการแพทยใชยาสเตยรอยดในโรคปวดขอ

รมาตอยด โรคหอบหด โรคภมแพ โรคแพภมตนเอง ฯลฯ(2) แตถาใชอยางไมถกตอง

จะทาใหเกดภาวะตอมหมวกไตบกพรอง (adrenal insufficiency) ภาวะ Cushing’s

syndrome ตอมหมวกไตบกพรองชนดเฉยบพลน(adrenal crisis) ทาใหผปวยชอก

และเสยชวตได โดยเฉพาะในภาวะเครยด(stress)หรอการตดเชอทรนแรง(3, 4)

ในชมชนพบการปลอมปนสเตยรอยดในยาลกกลอน การศกษาของสมง เกาเจรญ

ป 2535 พบสเตยรอยดในยาลกกลอน รอยละ 30 การศกษาของรตนาวด ณ นคร

ป 2542 พบยาลกกลอนในพนทอาเภอนาพอง จงหวดขอนแกน มสเตยรอยดผสม

รอยละ 53.98(4) และมแนวโนมเพมขนอยางตอเนอง ในป 2548, 2549 และ

การจดการสเตยรอยดโดยเครอขายชมชนจงหวดศรสะเกษ

ภก.เดนชย ดอกพอง*

* โรงพยาบาลขขนธ จงหวดศรสะเกษ


2550 พบวามการปนเปอนของสเตยรอยดในยา

ลกกลอน รอยละ 40, 48 และ 61 ตามลาดบ โดย

การปนเปอนทพบมาก คอ เดกซาเมททาโซน และ

เพรดนโซโลน(3) ประชาชนไดยาทมการปนเปอนของ

สเตยรอยดจากชองทางตางๆ ไดแก ยาชด ยาตม

สมนไพร ยาลกกลอน ยาแผนปจจบน ยาผง

แผนโบราณ ยาแคปซล/นาแผนโบราณ อนๆ และ

ไมทราบแหลง รอยละ 26.30, 23.50, 21.80, 13.40,

7.80, 5.70, 1.00 และ 0.5 ตามลาดบ(4) สอดคลอง

กบรายงานการค มครองผบรโภค อาเภอขขนธ

พบวาประชาชนมโอกาสไดรบสเตยรอยดจากยา

แผนปจจบนทงในรปยาชด ยาฉดจากคลนก สถาน

พยาบาล โดยเฉพาะคลนก สถานพยาบาลทฉดยา

แกปวดกลามเนอ ปวดกระดกแกชาวบาน(5) ประชาชน

ทวไปรบรอนตรายของสเตยรอยดอยางผวเผนเทานน

คอ ใบหนากลม แผลในกระเพาะอาหาร เปนตน

แตไมรวาทาใหตดยา ถาไมไดรบจะเกดภาวะขาด

สเตยรอยดฮอรโมน (ออนเพลย เบออาหาร ไข

ปวดตามขอ คลนไส อาเจยน ปวดทอง ทองเสย

ปวดกลามเนอ กลามเนอออนแรง ซมเศรา วกลจรต

เปนตน)(4) จงเขาใจวานนเปนความเจบปวยจาก

โรคเดมของตนเอง ทาใหตองการสเตยรอยดมากขน

บอยขนเพอบาบดความไมสบายจากภาวะขาด

สเตยรอยด(5)

การแกปญหาทผานมา จงหวดศรสะเกษเนน

ไปทดานการแกปญหาของแหลงกระจายยา (SUPPLY

SIDE) เชน รานชา รานขายยา คลนก สถานพยาบาล

รถเร ฯลฯ แตยงไมไดมองไปทการใช (DEMAND

SIDE) รายงานการคมครองผบรโภค โรงพยาบาล

ขขนธ พบวามผปวยทมประวตไดรบสเตยรอยดเกด

ภาวะชอคขณะนอนทโรงพยาบาล จานวนเดอนละ

4 – 5 ราย(6) แตการวนจฉยวามความสมพนธกบการ

ไดรบยาสเตยรอยดยงไมชดเจน ยงไมมผลตรวจทาง

หองปฏบตการยนยน ดงนน จงหวดศรสะเกษจงได

พฒนาระบบการคนหา คดกรอง สงตอ วนจฉย และ

รกษาพยาบาลผปวยทไดรบสเตยรอยด โดยเชอมโยง

ตงแตระดบหมบานโดยอาสาสมครสาธารณสขหมบาน

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลโดยเจาหนาท

สาธารณสข/พยาบาลวชาชพ และโรงพยาบาลชมชน

โดยทมสหวชาชพ ในอาเภอขขนธ ป 2552 และ

ขยายไปสอาเภอพยห กนทรารมย และอทมพรพสย

ในป 2553 เพอใหผปวยภาวะ Cushing’s syndrome

และภาวะตอมหมวกไตบกพรอง (Adrenal insufficiency)

ไดรบการรกษาทถกตอง


วตถประสงคเพอพฒนาระบบการคนหาและสงตอผปวย

ไดรบสเตยรอยดในชมชนโดยอาสาสมครสาธารณสข

หม บ าน การคดกรองและสงตอผ ป วยทไดรบ

สเตยรอยดในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลโดย

เจาหนาทสาธารณสข/พยาบาลวชาชพ และการตรวจ

วนจฉย รกษาพยาบาลผปวยไดรบสเตยรอยดใน

โรงพยาบาลชมชนโดยทมสหวชาชพ โดยใชแบบ

ประเมนผปวย โครงการการจดการสเตยรอยดโดย

เครอขายชมชน (ดในภาคผนวก)

การดาเนนงานประชมชแจงการใชเครองมอเกบขอมลแก

อสม. เจาหนาทสาธารณสข/พยาบาลวชาชพ และ

สหวชาชพในโรงพยาบาลชมชน หมบาน อสม.ลงไป

คนหาตาม สวนท 1 ประวตสงสยการไดรบสเตยรอยด

ในชมชน ในชวงเวลา 3 เดอนทผานมา ถาพบวา

เขาเกณฑขอใดขอหนง กรอกขอมลและนดหมายให

ไปคดกรองตอทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล

ผชวยเจาหนาทฯ ซกประวตบนทกขอมล สวนท 2

ขอมลทวไป และสวนท 3 อาการทคนไขบอก

เจาหนาทสาธารณสข/พยาบาลวชาชพซกประวตตรวจ

รางกายตาม สวนท 3 และสวนท 4 การตรวจรางกาย

เมอมประวตและผลการตรวจรางกายเขาตามเกณฑ

ทกาหนดทงสองสวนจงสงตวและแนบผลประเมนสง

ผปวยไปโรงพยาบาลชมชน ใหแพทยตรวจรางกาย

และสวนท 5 การตรวจทางหองชนสตร ถาพบวา

ผปวยเกดภาวะ Cushing ‘s syndrome หรอ Adrenal

insufficiency แพทยจะสงพบเภสชกรซกประวตบนทก

ขอมลในโปรแกรมใหบรการ สาหรบเตอนเวลาใหการ

รกษาหรอเมอผ ปวยนอนรกษาตวในโรงพยาบาล

ทาใหทมสหวชาชพเฝาระวงปองกนการเกดภาวะชอค

ได

ผลการทางานในพนทดาเนนการอาเภอพยห กนทรารมย

และอทมพรพสย จานวน 10, 7 และ 6 หมบาน

ตามลาดบ อสม.คนพบผปวยทมประวตสงสยไดรบ

สเตยรอยดในชวงเวลา 3 เดอนทผานมา จานวน


1,192 ราย จากการกนยาชด, ยาฉดจากคลนก/สถาน

พยาบาล, ยาตม/ยาหมอ, ยาลกกลอน และยาจาก

รถเร รอยละ 46.53, 18.50, 18.50, 10.12 และ

6.35 ตามลาดบ ไปรบคดกรองทโรงพยาบาลสงเสรม

สขภาพตาบล จานวน 297 ราย พบวามลกษณะเขา

ไดกบอาการคชชง จานวน 41 ราย จงไดสงตอทโรง

พยาบาลศรสะเกษ กนทรารมย อทมพรพสย แพทย

ตรวจวนจฉยวามภาวะ Cushing’s syndrome 6 ราย

และในจานวนดงกลาว ไดรบวนจฉยวาเกดภาวะตอม

หมวกไตบกพรอง (Adrenal insufficiency) 4 ราย

หรอคดเปนมากกวา 10% ของคนทมลกษณะเขาได

กบอาการคชชง (41 ราย) จงใหการรกษาตอเนอง

โดยทมสหวชาชพ

เภสชกรและเจาหนาทไดคนขอมลสประชาชน

เพอใหความรจากความจรง และรณรงคใหประชาชน

ลดการบรโภคยา ใชยาทเสยงจากการไดรบสเตยรอยด

สรปผลการคนหา คดกรอง และวนจฉยผปวยท

ไดรบสเตยรอยด พบวามผปวยทเกดภาวะ Cushing’s

syndrome จานวน 6 ราย และในจานวนดงกลาว

ไดรบวนจฉยวาเกดภาวะตอมหมวกไตบกพรอง

(Adrenal insufficiency) จานวน 4 ราย ซงอาจเปน

สดสวนทนอย แตเมอพจารณาจากจานวนกลมเสยง

ทเขามารบการคดกรองมจานวนนอย (297 จาก

1,192) รวมทงความเสยงทเพมขนจากการทประชาชน

มโอกาสไดรบสเตยรอยด จากแหลงตางๆ ไมวาจะ

มาจากการบรโภคยาชด ยาฉด ยาลกกลอน ยารถ

เร ทพบวามสดสวนในเกณฑทสง สอดคลองกบการ

ศกษาในตาบลศรตระกล อาเภอขขนธ(7) พบวา อสม.

คนพบผทมประวตสงสยไดรบสเตยรอยด 137 คน

ไปรบคดกรองทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลโนน

78 คน เจาหนาทคดกรองผปวยทมภาวะคชชง สงตอ

โรงพยาบาลขขนธ 4 คน อายรแพทยวนจฉยวาม

ภาวะคชชง 2 ราย ภาวะตอมหมวกไตบกพรอง

1 ราย และมทงสองอาการ 1 ราย

ขอเสนอแนะการใชสเตยรอยด มใชปญหาทางสาธารณสข

เทานน แตเปนปรากฎการณทางสงคมทสะทอนถง

สภาวะเศรษฐกจ ความยากจน สงคม วฒนธรรม และ

ความไมเปนธรรมในสงคม การขาดโอกาส ขาดความร

ความลาบากในการใชสทธรกษาพยาบาล ดงนน การ

แกปญหานตองหาวธการอยางเหมาะสม สอดคลอง

กบวถชวต และการอยการกนของประชาชนดวย

อยางไรกตาม ในการศกษายงพบวา หลงการ

คนหาของ อสม. มคนทเขารบการคดกรองทโรงพยาบาล

สงเสรมสขภาพตาบล ในสดสวนทนอยคอ 297 ราย

จากทงหมด 1,192 ราย ซงอาจทาใหอบตการณ

การเกด Cushing’s Syndrome หรอ Adrenal insuf-

ficiency นอยกวาจรงมากกได

ปจจบนประชาชนไมไดมความเสยงไดรบ

สเตยรอยดจากยาชดและยาลกกลอนเทานน แตการ

ไดรบยาฉด โดยเฉพาะยาฉดแกปวดขอ ปวดกลามเนอ

กเปนความเสยงเชนกน จงควรไดรบการศกษาเพมเตม

แมจะเปนเรองยาก เนองจากไมมหลกฐานทผปวยจะ

สามารถถอออกมาตรวจสอบไดเหมอนยาเมด

แมประชาชนจะมความร ความเขาใจถง

อนตรายจากการไดรบสเตยรอยดอยางไมเหมาะสม

และเกดความระมดระวงในการรบประทานยามากขน

แตความรนจะไมเกดประโยชนเลยถาประชาชนไม

สามารถตรวจสอบไดวายาทกนนนคอยาอะไร เพราะ

คลนก/รานขายยาสวนใหญมากกวา รอยละ 90 ไม

ระบชอยาบนซองยาหรอฉลากยา(8) ดงนน การรณรงค

ใหมชอยาและคาแนะนาอยางครบถวน เพยงพอใน

ฉลากยาจงเปนเรองทควรทาคขนานดวย เพอใหเกด

ประโยชนในการคมครองสขภาพผใชยาอยางแทจรง


เอกสารอางอง1. คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยมหดล (2549). เภสชวทยา

2. กลมศกษาการใชสเตยรอยดในทางทไมถกตอง (2550). เอกสารประกอบการบรรยาย เรอง High Prevalence of Adrenal Crisis and Adrenal Insufficiency in Thailand : A Unique Endocrine Problem in a Developing Country ณ สานกงานคณะกรรมการอาหารและยา

3. ชโยมนต วงษปลง (2551). การศกษาความชกของการใชสเตยรอยด/ยาทอาจมการปนเปอนของสเตยรอยดและลกษณะทางคลนกกลมอาหารคชชง ในเขตรบผดชอบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลโนน อาเภอขขนธ จงหวดศรสะเกษ

4. รชตะ รชตะนาวน (2550). การประชมเพอรบฟงความคดเหนจากผเกยวของ เพอกาหนดมาตรการแกไขปญหาการแพรระบาดของสเตยรอยด ณ สานกงานคณะกรรมการอาหารและยา

5. งานคมครองผบรโภค โรงพยาบาลขขนธ (2550). รายงานการคมครองผบรโภค

6. งานเวชสถต โรงพยาบาลขขนธ (2549). รายงานสถตผปวยใน

7. เดนชย ดอกพอง, การประเมนผลโครงการ การจดการสเตยรอยดโดยเครอขายชมชนตาบลศรตระกล (2553). วารสารวชาการสาธารณสข : ปท 19 ฉบบท 5 กนยายน – ตลาคม

8. เดนชย ดอกพอง และกรแกว จนทภาษา (2554). การใหขอมลยาของคลนกและรานขายยาแกผปวยอาเภอขขนธ จงหวดศรสะเกษ

ภาคผนวก

แบบประเมนผปวย โครงการ การจดการสเตยรอยดโดยเครอขายชมชน

ชอ-สกล .................................... อาย ........ ป เพศ …… ทอย ....................................................................

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

สวนท 1 ประวตสงสยการไดรบสเตยรอยดในชมชน ในชวงเวลา 3 เดอนทผานมา กนยาลกกลอน กนยาชด ฉดยาแกปวด กนยารถเร กนยาหมอ/ยาตม อนๆ ..................................................................................

สวนท 2 ขอมลทวไปนาหนก ....... กโลกรม สวนสง ....... เซนตเมตร วดเสนรอบเอว ....... เซนตเมตร ความดนโลหต ....... mmHg

สวนท 3 อาการทคนไขบอก เหนอยออนเพลย กนขาวไมได วงเวยน คลนไส / อาเจยน ปวดกระดก ซมเศรา ปวดศรษะ ทองเสย อนๆ ...............................

สวนท 4 การตรวจรางกาย หนาอม(moon face) โหนกทแกม(buffalo hump) หนวดเคราดก(hirsutism) รอยแตกททอง/ตนขาดานใน(purplish striae) อวน (truncal obesity) ผวคลา(hyperpigmentation) รอยคลาทซอกพบ (acanthosis nigricans) สว(acne vulgaris) บวม(edema) กลามเนอออนแรง (prox. muscle weakness) จดจาเลอดตามตว (ecchymosis) อนๆ....................................................................

สวนท 5 การตรวจทางหองชนสตร CBC ………………..….… Electrolyte ……………………… Blood sugar ………..… mg% Low dose dexamethasone suppression test …………………

* เภสชกรชานาญการ โรงพยาบาลคาเขอนแกว จงหวดยโสธร


ในชวงหลายปทผานมา เราจะพบวา การใชยาในสงคม นอกจากปรมาณทเพมมากขนและมลคาทเพมขนแลวนน ยงพบวา เรองความปลอดภยในการใชยา ยงมผลกระทบในระบบสขภาพโดยรวมอยางยง จากรายงาน

ผลการศกษาวจย เรอง “การสารวจสถานการณการใชยาชดแกปวดในอาเภอนาพอง จงหวดขอนแกน” พบวา

ยาชดซงมสวนผสมของยาสเตยรอยดนน พบหาไดงายในชมชน และประชาชนในชมชน ถงแมจะทราบวา

มอนตรายและผลเสยจากการใชยา แตยงคงมพฤตกรรมดานการบรโภคยาชดอย เนองจาก หาไดงาย สะดวก

และราคาถก(1) และยงพบวามการใชยาเกนจาเปนดวย(2)

การจดการปญหายาไมเหมาะสมในชมชน : กรณศกษาจงหวดยโสธร

ภก.กาญจนพงษ เพญทองด*


จากการสารวจขององคการอนามยโลก พบวา

ปญหาการใชยาในมนษยและสตวนน พบวา มปญหา

ทงดานการใชยาทไมถงขนาดการรกษา, การวนจฉย

ทผดพลาดทนาไปสการใชยาไมเหมาะสม, การไมม

ความรวมมอในการรกษา โดยเฉพาะกลมยาปฏชวนะ(3)

ปญหาการบรโภคยาในประเทศไทย จากการศกษา

เมอป 2549 นน พบวา มการผลตและนาเขา

ยาปฏชวนะ เปนมลคาสงกวา 16,000 ลานบาท หรอ

เกอบ 1 ใน 4 ของมลคาการรกษาดวยยาทงหมด(4)

และขอมลการใชยาทมการศกษาในโรงพยาบาลทวไป

และโรงพยาบาลศนยในประเทศไทย พบวา มการใช

ยาปฏชวนะทไมเหมาะสม ระหวาง รอยละ 24.8 –

รอยละ 91(5)

จากการศกษาการดาเนนเผยแพรประชาสมพนธ

เกยวกบปญหาการกระจายยาสเตยรอยดในรานคา

และรานชา ผานเครอขาย อย.นอย ในสถานศกษา

ซงเป นนกเรยนระดบมธยมศกษาทง 5 แหง

พบความแตกตางอยางชดเจน ในพนททนารอง

ในการดาเนนงานของนกเรยน อย.นอย กบพนท

นอกเขตนารอง โดยอตราความเขาใจอนตรายจาก

ยาสเตยรอยดและสารหามใชในเครองสาอางของ

นกเรยนและประชาชนในเขตนารองเปนรอยละ 73.95

และรอยละ 80 ตามลาดบ ขณะทเดกนกเรยนและ

ประชาชนนอกเขตพนทนารอง มความเขาใจเพยง

รอยละ 26.64 และรอยละ 12 ตามลาดบ

นอกจากน การศกษาสถานการณการใชยาท

ไมเหมาะสมในจงหวดยโสธรเอง ไดดาเนนการสารวจ

ขอมลในเขตพนทอาเภอเมองยโสธร และอาเภอ

คาเขอนแกว ในกลมเปาหมาย ไดแก โรงพยาบาล

ยโสธร, โรงพยาบาลคาเขอนแกว, รานขายยาประเภท

ขย 1 ในเขตเทศบาลเมองยโสธร และเทศบาลตาบล

คาเขอนแกว และรานชา โดยรายงานขอมลเบองตน

พบวา รานชาททาการสารวจทงหมด 21 ราน ใน

2 อาเภอมการจาหนายยาอนตราย โดยเฉพาะกลม

ยาปฏชวนะ เกอบทกราน (รอยละ 94) และพบวา

ประชาชนในชมชน มองคความรและการซอหายาไป

ใชในครวเรอน ทไมเหมาะสม การใชผดวตถประสงค

การใชทเสยงตอการแพ หรอ อาการอนไมพงประสงค

จากการใชยาและการดอยาได โดยเฉพาะในกลม

ยาปฏชวนะ ซงขอมลดงกลาวสอดคลองกบรายงาน

สรปผลการดาเนนการทงประเทศ ของแผนงานสราง

กลไกเฝาระวงและพฒนาระบบยา (กพย.) ททา

การสารวจ คอ มการใชยาและจาหนายยาปฏชวนะ

ในรานชา ในชมชน สงถงรอยละ 33.15 และ

ประชาชนในชมชนมพฤตกรรมการใชยาทไมเหมาะสม

สงถงรอยละ 39.92 ดงนน ทางพนทจงหวดยโสธร

จงไดดาเนนโครงการจดการปญหายาในชมชน ใน

ลกษณะการสรางเครอขาย เรยนรสถานการณของ

ปญหา ผานวถชมชน และลดปญหา ทงการกระจาย

ยาทไมเหมาะสม สรางองคความรดานการใชยาท

ถกตองในกลมยาปฏชวนะ และปรบเปลยนพฤตกรรม

การใชยาในระดบชมชน ทงน เพอใหเกดประสทธผล

ในภาพรวมของระดบจงหวด

การดาเนนงาน ไดทาการศกษา ในพนทนารอง

16 ตาบล ใน 9 อาเภอ ของจงหวดยโสธร ซงใน

แตละชมชนมการดาเนนการในรปแบบทแตกตางกน

บางพนททาในเวลาราชการ โดยใชสวนราชการเปน

แกน, บางพนทปรบเขากบบรบทของพนท อาท ตาบล

ดงแคนใหญ และตาบลกาแมด โดยใชนอกเวลา

ราชการ ตอนเยนและตอนคา สมพนธกบฤดดานา

หรอแมแตประชาชนในตาบลกจาน อาเภอคาเขอนแกว

มสวนรวมในการแสดงความคดเหน และสะทอน

ปญหาดานยาในชมชนได เกดมตชมชน วาดวยการ

หามจาหนายยา รถเร และการขายรปแบบอนๆ ซง

ใหประชาชนมสวนรวม และออกกฎชมชน และ

ทตาบลหนองค มการทามตรวมของผประกอบการ

รานชาวาดวยวาระการไมจาหนายยาอนตรายในชมชน

นอกจากน เครอขายวทย อสมท. จงหวดยโสธร,

วทยชมชนและประชาสมพนธกถอเปนภาคเครอขาย

และกลไกทสาคญยงในการสอสารกบประชาชน ใน

การทจะรณรงคและเฝาระวงสถานการณตางๆ ในชมชน

ในบางรายการของสถาน มการสมภาษณ บคลากร

ทางการแพทย ทงแพทยและเภสชกร ในดานผลตภณฑ

สขภาพ กจกรรมหลกอนๆ มการประสานแนวคด


สอดแทรก กบงานโรงพยาบาลและชมชน โดยใช

แนวคด ปฏทนชมชนและแผนททางเดนยทธศาสตร

ในระดบชมชน อาท “พอใหญ แมใหญ อยาจายยา

หน”, “กนเขาพาแลงผสงอาย”, “สบสานลานวฒนธรรม”

และการบรณาการแพทยแผนไทยเขาสชมชน โดย

ทมงานแพทยแผนไทย โรงพยาบาลกดชม เปนตน

จากการดาเนนการสารวจสถานการณการ

กระจายยาทไมเหมาะสม กลมยาปฏชวนะทพบบอย

ในรานชา 5 รายการแรก ไดแก Erythromycin,

Penicillin, Tetracycline, Cotrimoxazole, Chloram-

phenical และการสารวจความรของผประกอบการ

รานชา ดานความปลอดภยและยาทจาหนาย พบวา

ไมมความรดานอนตรายและวธการใชยาปฏชวนะ

อตราทเหมาะสม รอยละ 94.50

โดยในรายละเอยดของการรวบรวมขอมลนน

พบวา ผประกอบการรานชาขาดองคความรทสาคญ

ในเรองรายการยา ทสามารถจาหนายได หรอไมได

อาท กลมยาสามญประจาบาน และรายการยาอนตราย

อนๆ ซงผประกอบการไมทราบวาจาหนายไมได ม

มากถงรอยละ 86.04 – 100 ในแตละพนท โดยเมอ

แยกเปนกลม จะพบวา กลมรายการยาทพบวามการ

จาหนายในรานชา และเปนยาอนตราย มากทสด 5

อนดบแรก ไดแก Aspirin powder, Tetracycline

500 mg, Pseudoephedrine compound, Piroxicam

10 mg, และ Pennicilin 400,000 IU ตามลาดบ

สรปผลการสารวจเปรยบเทยบกอนและหลง

ดาเนนกจกรรมในแตละชมชนในภาพรวม พบวา

การจาหนายยาทหามจาหนาย (นอกเหนอจาก

รายการยาสามญประจาบาน ลดลงจากรอยละ 47.33

เปนรอยละ 45.25 (เปาหมายตากวารอยละ 30)

และนอกจากน ในดานความสาเรจของการดาเนน

กจกรรม การเขาถงความร การสรางสอประชาสมพนธ

การรณรงคการใชยาทเหมาะสม รวมถง ขอมลการ

ใชยา และวธการใชยาอยางปลอดภย สาหรบประชาชน

ทไดดาเนนการในพนทนน ไดทาการสารวจองคความร

ของกลมตวอยาง 3 กลม ไดแก ผประกอบการราน

ชา, ครวเรอนในชมชน, และนกเรยน ดงตารางท 1

บทเรยนความสาเรจแมความสาเรจในการลดการจาหนายยาท

หามจาหนายจะไมถอเปนเปาหมายกตาม สงทพบ

มการเปลยนแปลงและมการพฒนาอยางตอเนองนน

ทเหนไดชด คอ การรวมกลมกน ของเครอขายตางๆ

ทมความสนใจและมงในการทางานดานการคมครอง

ผบรโภค ทงในระดบชมชน สถานศกษา และการ

เกดรวมกนของทกเครอขาย โดยมแกนกลาง คอ

สาธารณสขจงหวด โรงพยาบาลชมชนและสานกงาน

สาธารณสขอาเภอ เปนเจาภาพหลกและเปลยนบทบาท

มาเปนเจาภาพรวม ในการสนบสนนการดาเนนงาน

ดานสขภาพและการเฝาระวงดานผลตภณฑสขภาพ

ตางๆ รวมกบชมชน เกดเปนภาคเครอขายเฝาระวง

และจดการปญหายาและผลตภณฑสขภาพ ซงเปน

การวมกลมกนของหลายภาคสวน ทงภาครฐ ทองถน


และประชาชน องคกรปกครองสวนทองถน โดย

เฉพาะเทศบาล, องคการบรหารสวนตาบล ถอวาม

สวนสาคญยงในการทจะผลกดนนโยบายดานการ

คมครองผบรโภคดานผลตภณฑสขภาพ ใหเกดขน

ในพนทนนๆ และทสาคญ คอ ภาคประชาชนทม

สวนรวมรบผดชอบความปลอดภยของผลตภณฑ

สขภาพตางๆ ทจะมการจาหนายในชมชนของตนเอง

“การมสวนรวม” ถอวา เปนปจจยหลกทสาคญอยาง

ยงในการทจะทาใหเกดความยงยนและตอเนองในการ

ดาเนนงานรวมกบชมชน

ในแตละพนท ความยากงายในการดาเนนการ

จะมความแตกตางกน ขนกบบรบทของชมชน ความ

สมพนธและโครงสรางของสงคมในชมชนนนๆ เชน

ในชมชนตาบลสงห อาเภอเมองยโสธร พบการจาหนาย

และบรโภคยาปฏชวนะ มากถง รอยละ 71.11 และ

ยากลมแกปวด รอยละ 61.44 ซงพนทสวนใหญ

หางไกลโรงพยาบาล และถงจะม รพสต.สงห แต

ประชาชนสวนใหญ ใหความเหนวา สะดวกในการ

เรยกหายาทรานชาดวยตนเองมากกวา ซงปญหา

ดงกลาว ควรเพมกจกรรมสรางความตระหนกใน

ปญหาระยะยาวและตอเนอง และสรางความสมพนธ

ทดระหวางสถานบรการภาครฐกบประชาชนในการ

ตารางท 1 ผลการสารวจความรของกลมเปาหมาย 3 กลม แยกเปนรายชมชนใน 9 อาเภอ

ตาบล/อาเภอผประกอบการรานชา ครวเรอน นกเรยน

กอน หลง กอน หลง กอน หลง

1. สงห/เมองยโสธร 10.27 14.50 21.00 35.25 22.35 28.07

2. หนองค/เมองยโสธร 12.33 45.00 15.25 31.25 23.50 33.50

3. นาคาใหญ/เมองยโสธร 12.00 47.5 10.15 17.92 27.27 35.02

4. ทรายมล/ทรายมล 9.25 32.00 10.25 41.89 25.75 25.71

5. หองแซง/เลงนกทา 15.33 40.25 21.23 48.00 21.33 36.64

6. ศรแกว/เลงนกทา 10.17 39.75 15.33 32.50 26.67 32.75

7. ไทยเจรญ/ไทยเจรญ 12.32 46.00 24.16 51.50 23.33 32.56

8. ยอ/คาเขอนแกว 12.25 38.33 15.98 21.33 19.25 29.25

9. โพนทน/คาเขอนแกว 13.35 33.16 17.17 26.67 26.75 35.75

10. ดงแคนใหญ/คาเขอนแกว 10.33 40.50 19.21 32.33 20.09 36.25

11. กจาน/คาเขอนแกว 12.67 52.16 20.25 39.81 27.67 42.25

12. สงเปอย/คาเขอนแกว 9.37 24.67 17.35 19.03 29.35 35.26

13. พระเสาร/มหาชนะชย 10.13 13.33 15.75 17.46 26.33 32.50

14. ตม/คอวง 8.25 12.67 14.15 27.67 29.25 39.50

15. กาแมด/กดชม 11.33 41.25 19.19 45.00 40.27 51.22

16. ศรฐาน/ปาตว 10.67 50.36 23.33 41.11 22.33 23.00

เฉลยทง 16 ตาบล 11.25 35.71 17.48 35.23 25.72 33.50


เขาถงบรการดานยาทจาเปน และบางพนทมกลม

ผประกอบการดาเนนการในลกษณะรถเร แตไปขายสง

ทพนทอน การแกปญหาตองอาศยมาตรการทง

ทางกฎหมาย และการปราม รวมทงขอความรวมมอ

โดยภาคประชาชน และทองถน

ทายสดน การรวมกนดาเนนงาน การเปด

โอกาสใหชมชนและพนท ไดรวมในการสะทอนปญหา

และมมมองของระดบพนท เพอใหเกดการมสวนรวม

และรวมออกแบบกจกรรมทสอดคลองกบปญหาท

แทจรง โดยใหภาครฐและสาธารณสข เปนผสนบสนน

กระบวนการและวชาการ รวมทงรวมดาเนนการดวย

ในบางกจกรรม ในหลายๆ กจกรรม กอเกด เปน

เครอขายเฝาระวงและจดการปญหายาและผลตภณฑ

สขภาพจงหวดยโสธร และรวมกบเครอขายๆ ทมการ

ดาเนนงานดานอนๆ ทเกยวของ ในการสงเสรม

คณภาพชวตของคนยโสธร อาท เครอขายเกษตร

อนทรย, เครอขายรกการอาน, เครอขายการวจยเพอ

ทองถน และเครอขายตาบลสขภาวะ เพอใหจงหวด

ยโสธรเปน “จงหวดทนาอยทสด”

อยางไรกตาม การทางานจาเปนตองมการ

สงเสรมและผลกดนใหเกดเปนนโยบาย ในระดบจงหวด

หรอเขต ในการจดการดานสขภาพ ในบรบทของชมชน

โดยเนนใหชมชนมสวนรวม และใหเครอขายวชาชพ

เภสชกรรมในแตละระดบ ประสานงานรวมกบ

เครอขายตางๆ ในการเฝาระวงและจดการปญหายา

และผลตภณฑสขภาพ รวมทงขยายพนทในการ

ดาเนนงาน ใหครอบคลมในระดบพนท หรอภมภาค

ใกลเคยง อาท จงหวดรอยตอทมพนทตดกน ในกลม

ประชากร ทมความเชอ ทศนคต และการเขาถงบรการ

ดานสขภาพในบรบททใกลเคยงกน เนองจากยงคง

พบปญหา ในเขตรอยตอของพนทควรจดใหมกจกรรม

การถอดบทเรยน ในพนทหรอชมชนทมผลการ

ดาเนนงานสาเรจและโดดเดนดานนวตกรรม หรอ

กระบวนการความรวมมอของภาคเครอขายตางๆ ใน

ชมชน ทงภาครฐ ทองถน ศาสนา และภาคประชาชน

สดทายคอ บคลากรสขภาพสาขาตางๆ อาท

เภสชกร และนกวชาการสาธารณสข หรอกลม อสม.

ควรมการปรบแนวคด และเจตคตในการดาเนนงาน

และสรางเปาหมายรวม รวมถงออกแบบแนวคดการ

ดาเนนงานเชงบรณาการ และสรางเวทแลกเปลยน

เรยนรระหวางกลมเพมเตมทงในปจจบนและอนาคต

เพอสานพลงและกอใหเกดกจกรรมทหลากหลายและ

สอดคลองในการทจะทาให จงหวดยโสธร “เปนจงหวด

ทนาอยทสด” ในป 2556 ตอไป

เอกสารอางอง(1). Auabandit, N, et al. (2001). “A community survey of musculoskeletal pain and manangement in Namphong district, Khon

Kaen province”. Health System Research Institute, Ministry of Public Health, p 20

(2). Anantachote, P. 2009. Over Drug Use in Thai population [Online] Available: http://www.thaihealth.or.th/node/9274 (20 August 2010)

(3). Heymann D.L., (1996) “Opportunities for Collaboration. WHO/IFPMA Information Meeting” World Health Organization. Industry and the WHO Network on Antimicrobial Resistance Monitoring, Geneva, 12 – 13 November, p. 1.

(4). Resource Service Center, Thai Food and Drug Administration. (2009). “Thai FDA present A Wizard Antibiotic should not bough to use by ourselves.”[Online] Available http://elib.fda.moph.go.th/elib/cgibin/opacexe.exe?op=dsp&opt=mrc&skin=u&bid=40036&db=Jindex (20 August 2010)

(5). Chokejindachai, W. (2007), “Current situation of the Antimicrobial resistance in Thailand” a review. Health System Re-search Institute. Ministry of Public Health, p 15.


การจดการปญหายาไมเหมาะสมในชมชน : กรณศกษาอาเภอโคกเจรญ จงหวดลพบร

ภก.ภรทต ทองเพชร*

อำเภอโคกเจรญ เปนอาเภอเลกๆ ซงอยหางไกลจากตว

เมองลพบรประมาณ 85 กโลเมตร เมอประมาณป

2552 โคกเจรญไดสราง “ชมชนปลอดยาชดตนแบบ”

ทบานลาโปงเพชร ซงเปนโจทยททาทายมาก เพราะยาชด

ดารงคงอยมายาวนานกวา 2 ชวอายคนแลว บานลาโปงเพชร

ถกเลอกเปนพนทเปาหมาย เนองจากเปนชมชนเลกๆ ซงอย

หางไกลจากตวอาเภอโคกเจรญประมาณ 30 กม. ชาวบาน

สวนใหญประกอบอาชพเกษตรกรรม รบจางทาไรเปนหลก

การคมนาคมไมคอยสะดวก และทสาคญเปนเขตรอยตอ

ระหวาง อ.ไพสาล จ.นครสวรรค และ อ.วเชยรบร จ.เพชรบรณ

ซงเปนเสนทางลาเลยงยาชด ยาสเตยรอยด เขาสอาเภอ

โคกเจรญอยางแพรหลาย

Schodts

* หวหนาฝายเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลโคกเจรญ จงหวดสพบร


แหลงกระจายยาตางๆ ในชมชนยงมใหบรการ

อยแพรหลาย เชน รถขายกบขาว (รถพมพวง)

รานชา หนงขายยา งขายยา ลงขายยา และลาสด

พบจรเขขายยาทโคกเจรญซงผประกอบการสวนใหญ

เลอกทจะขายในพนทนอกเขตเมอง เมอยาชดยงม

ใหชาวบานไดใชอยางสะดวกแตในขณะเดยวกน

สถานบรการทรฐจดใหยงมขดจากดอยางมาก

ไมสามารถตอบสนองตอวถชวตของชาวบานได

เมอเปรยบเทยบกบการใหบรการของรถพมพวงซงม

ประมาณ 6 คน/วน ทตระเวนมาขายในหมบาน ซง

รถดงกลาวมาจากอาเภอใกลเคยงทงหมด รถขาย

กบขาวจงเปนแหลงกระจายยาชดสชมชนและรานชา

เปนอกปรากฏการณหนงทพบเหนไดทวไป นอกจาก

นน รานยา (อาเภอใกลเคยง) ขายยาชดใหรานชา

ครงละ 200 – 300 ชด จงไมแปลกทยาชดยงดารง

คงอยคสงคมโคกเจรญจวบจนปจจบนสมย

การแกปญหายาชดและสเตยรอยด จงได

เรมขน โดยเรมจากการคนหาปญหาวาในชมชน

มแหลงกระจายยาชดและสเตยรอยดจากทใดบาง

ซงไดขอมลดง รปท 1

การทจะทาใหทกคนอยากเขามารวมแกปญหา

นนไมใชเรองงาย เพราะการทเราสรปวายาชด คอ

ปญหาของชมชนนน เปนการสรปจากองคความร

ของเจาหนาทรฐ แตชมชนกลบรสกวา การใชยาชด

คอ วถชวตปกตของชาวบาน จะเหนไดวาปญหาท

เกดขนกบชาวบาน คอ การรบรความเสยง (risk

perception) ทเปนรปธรรม จงไดเกดเวทปรบฐาน

ความรชาวบาน ซงไดนาชาวบานทกนยาชดมานาน

และไดรบผลกระทบจากยาชดจรง เชน หนาบวมและ

เปนโรคไต ภาวะกระดกพรนรนแรงเดนไมได แพยา

จากยาชด รวมเปนวทยากรและสรางองคความรส

ชมชน ทาใหทกคนเรมเหนอบตการณของความเสยง

และความเสยหายของรางกายจากยาชด ทาใหทกคน

ตระหนกและผใหญบานในฐานะผนาจงตองสราง

นโยบายชมชนเพอปองกนอนตรายทจะเกดกบ

ลกบาน โดยรานชากนอมรบนโยบายดงกลาวมากกวา

ทจะเหนประโยชนแกตนเองฝายเดยว เพราะคนทซอ

ยาชดไปกนสวนใหญกเปนญาตพนองกนทงนน

เมอพดถงการแกปญหาใหเขากบยคสมย

หลายคนมกจะพดวาจะตองแกปญหาอยางมสวนรวม

แตหลายครงทไดเรยนรจากประสบการณการทางาน

คาวา “การมสวนรวม” เปนแคพธกรรม ไมใชการม

สวนรวมอยางแทจรง ดงนนการมสวนรวมทแทจรง

จงเปนสงททาทาย จงไดรวบรวมภาคเครอขายใน

ชมชนเพอรวมขบเคลอนแกปญหาอนใหญหลวงน

Discovery1

1

รปท 1 แสดงแหลงกระจายยาชด

และสเตยรอยดในชมชน


รปท 2 แสดงภาคเครอขายในชมชน

กระบวนการเรยนรของเครอขายจงเปนสงสาคญ และ

ไดออกแบบกระบวนการเรยนรรวมกนของเครอขาย

โดยประยกตใช Appreciative Inquiry (AI) “สนทรย

สาธก” ในการดาเนนงานในครงน

กระบวนการแกป ญหาโดยลงปฏบตการ

แกปญหาในชมชน ภาคเครอขายทกภาคสวน รวม

ปฏบตการตามบทบาทหนาทของแตละเครอขาย

ซงการแกปญหาในครงนใชระยะเวลา 1 ป (กมภาพนธ

2553 – มนาคม 2554) เภสชกร ภรทต ทองเพชร

เปนผสานเครอขายภายนอกชมชน เชน ตารวจ

ศนยประสานงานหลกประกนสขภาพประชาชน

สาขาโคกเจรญและหนองแขม จ.ลพบร สานกงาน

พฒนาสงคมและความมนคงของมนษย จ.ลพบร สวน

องคกรภายในชมชน ประธาน อสม. และหมออนามย

ทาหนาทเปนผประสานงาน ผใหญบาน นายก อบต.

ซงการแบงหนาทการทางานของเครอขายเปนผลด

ตอการดาเนนงานอยางมากเพราะเครอขายไดเรยน

รวธการทางานดวยตนเอง หากขาราชการโยกยาย

กจะไมสงผลกระทบตอเครอขายเพราะเครอขาย

สามารถดาเนนงานไดเองทกอยาง ซงแตละภาคสวน

มบทบาทและกระบวนการทางานมดงน

1. ผใหญบาน นายก อบต. – ไดประกาศเปนนโยบายชมชน โดยใหบาน

ลาโปงเพชร เปนพนทปลอดยาชด

รปท 3 แสดงภาคเครอขาย ตามทฤษฎสามเหลยมเขยอนภเขา

– ประชาสมพนธหามรานชาขายยาชด

ผานหอกระจายขาว

– อบต.สนบสนนงบประมาณแกชมชน โดย

เฉพาะ อสม. ในการทางานรณรงคในชมชน

2. อสม., อาสาชมชน– สารวจขอมล แหลงกระจายยาในชมชน

– ใหความรแกชาวบานเกยวกบโทษภยของ

ยาชด

– ประสานงานเครอขายในชมชน

– ใหบรการนวดแผนไทยในชมชนทดแทน

การใชยาชด

3. เภสชกร, เจาหนาทสถานอนามย– วางยทธศาสตรการแกปญหา

– เปนทปรกษาใหคาแนะนาการใชยาท

เหมาะสมแกชมชน

– ลงตรวจพนทรวมกบเครอขาย

4. ตารวจ – ลงตรวจพนทรวมกบเครอขาย

– บงคบใชกฎหมาย โดยภาคเครอขายทางาน

รวมกน ปฏบตการครงแรกไดยดยาในรานชา รถเร

ขายยา และไดตกเตอน โดยไดมอบหมายใหตารวจ

เปนผตกเตอน เพราะจากประสบการณของผเขยน

ชาวบานมกจะกลวตารวจมากกวาเภสชกร ชาวบาน

รสกวาตารวจมหนาทจบกมแตเภสชกรมหนาทให

Discovery


ความร แตกมกรณทมคลนกเถอนเปดในชมชนและ

ขายยาชดใหชาวบาน ครงแรกตกเตอนโดยเภสชกร

และสาธารณสขอาเภอ ครงท 2 ดาเนนการจบกม

โดยรวมกบตารวจ อาเภอโคกเจรญอาจเปนอาเภอ

แรกในประเทศไทยทดาเนนคดเองโดยไมตองพง

สานกงานสาธารณสขจงหวด ทดาเนนคดจบกมเอง

และฟองศาลเอง 3 คด คอ รานยา ขย.2 ขายยาชด

คลนกเถอน ขายยาชด รถเรขายยาในชมชน แตการ

ทจะดาเนนคดไดนนกไดขอมลมาจากเครอขายใน

ชมชน

5. พระสงฆ (เจาอาวาสวดปาโพธทอง)– เทศน อบรมสงสอน ความตายจากยาชด

– แจกววให อสม.ททางานดดานคมครอง

ผบรโภค เจาอาวาสวดปาโพธทองไดววมาจากการ

ไถชวตโค – กระบอ และทานชอบชวยเหลอชาวบาน

เภสชกร ภรทต ไดประสานกบทานและไดทาใหทาน

เหนวา อาสาสมครตางๆ ในชมชน คอ ผสยสละ

ควรสงเสรมผทาความดใหทาดยงๆ ขนไป จงไดเกด

การสนบสนนววใหแกอาสาสมครในการดาเนนงาน

ในครงน ซงทานไดมอบววใหชาวบานทงหมดประมาณ

300 กวาตว

– สนบสนนโรงทานเมอจดกจกรรมในชมชน

6. สภาเดกและเยาวชน– สรางกจกรรมสรางสรร ชวยจดยาให

ผสงอายรบประทาน ทกวนอาทตย

– แจงขาวสารใหชมชนและเจาหนาททราบ

7. คณะกรรมการประสานงานสาธารณสขระดบอาเภอ (คปสอ.)โคกเจรญ ไดปรบบญชยาใหสอดคลองกบบรบทของบานลาโปงเพชร สถาน

อนามย มเจาพนกงานสาธารณสขทเรยน 2 ปแค

2 คน ไมมพยาบาลเวชปฏบต ดงนนรายการยาใน

สอ.กจะนอยตามไปดวย โดยแตเดมจะไมมยาแกปวด

เชน Diclofenac, Norgesic เปนตน จงไดจดใหม

เภสชกร แพทย พยาบาลเวชปฏบต ไปใหบรการ

ตรวจรกษาท สอ. และปรบใหมรายการยาเพมขน

เพอรวมแกปญหาเชงระบบ

8. แผนงานสรางกลไกเฝาระวงและพฒนาระบบยา (กพย.) ทเหนความสาคญในการแกปญหาระดบพนทและสนบสนนงบประมาณในการ

ดาเนนงานในครงน

ขอเสนอแนะความสาเรจในการทางานในระดบอาเภอ ก

คาดหวงไดในระดบพนทในเขตอาเภอ จะเหนไดจาก

ยงคงพบปญหาการกระจายยาชดและสเตยรอยดใน

รานยาในอาเภอใกลเคยงทยงไมเปลยนแปลง มความ

จาเปนทจะตองขยายพนทการทางานหรอกาหนดให

เปนนโยบายการทางานในระดบจงหวดหรอภมภาค

การสนบสนนการบงคบใชกฎหมาย พบวา

ยงขาดการกาหนดนโยบายในทกระดบ ผปฏบตงาน

จงบงคบใชกฎหมายไดยาก ประเทศไทยตองรวมกน

แกปญหาอยางจรงจง เพอควบคมแหลงกระจายยา

ทไมเหมาะสมใหลดลง

การใหบรการของสถานพยาบาลของรฐ

ตองทางานใหสอดคลองกบปญหาในชมชน เชน

การกาหนดกรอบบญชยาใน รพสต. ทสอดคลองกบ

ความตองการของประชาชน รวมทงระยะเวลา

การเปดใหบรการทประชาชนสามารถเขาถงได และ

ควรเปดบรการ 24 ชม.

รปท 4 แสดงผลสาเรจหลงจากเสรจสนโครงการ

1


การคมครองผบรโภคในรานยา : นวตกรรมและความสาเรจกรณโครงการผบรโภคปลอดภย เภสชกรไทยไมแขวนปาย 10 จงหวดนารอง

ภก.ณรงคชย จนทรพร*

สถานการณปญหาเภสชกรแขวนปายในรานยา1

ความเสยงของผบรโภคในการไปรบบรการดานยาจากรานยา สมพนธกบสถานการณปญหาเภสชกร

แขวนปายในรานยาทมความรนแรงขน จากการตรวจสอบรานยาของสานกงานคณะกรรมการอาหารและ

ยาในป 2549 พบเภสชกรอยปฏบตหนาทในขณะตรวจประมาณรอยละ 33 เชนเดยวกบผลการตรวจสอบ

รานยาของสานกงานสาธารณสขจงหวดกาฬสนธ อตรดตถ สมทรสงคราม และนครพนม พบเภสชกรอย

ปฏบตหนาทในขณะตรวจ รอยละ 25, 40, 64 และ 76 ตามลาดบ ปญหาดงกลาวถอเปนการฝาฝนกฎหมาย

และสงผลตอผบรโภคทจะไมไดรบความปลอดภยในการมารบยาจากรานยา ซงมความเสยงทจะไดรบยา

ไมถกโรค ถกขนาด ถกเวลา ถกวธ รวมทงความเสยงทจะเกดการแพยาซา ไดรบยาซาซอน ยาแรง ยาเสอม

คณภาพ ยาหมดอาย นอกจากน ปญหาดงกลาวยงสงผลตอระบบยาของประเทศดวย

* เภสชกรชานาญการพเศษ สานกงานสาธารณสขจงหวดนครพนม 11 “เภสชกรแขวนปายในรานยา” หมายถง เภสชกรผมหนาทปฏบตการในรานขายยาแผน “เภสชกรแขวนปายในรานยา” หมายถง เภสชกรผมหนาทปฏบตการในรานขายยาแผน

ปจจบนทไมอยปฏบตหนาทตามเวลาทาการของรานขายยาเพอสงมอบยา แนะนาการใชยาปจจบนทไมอยปฏบตหนาทตามเวลาทาการของรานขายยาเพอสงมอบยา แนะนาการใชยาแกประชาชนผซอยา และหนาทอนตามกฎหมายยาแกประชาชนผซอยา และหนาทอนตามกฎหมายยา


แนวคดในการดาเนนงานโครงการผบรโภคปลอดภย เภสชกรไทยไมแขวนปาย

ความตระหนกในปญหาขางตนทาใหมเวทพด

คยในการลดความเสยงจากการรบบรการของผบรโภค

จากรานยา โดยภาคเครอขายทมารวมพดคย ไดแก

เภสชกรสานกงานสาธารณสขจงหวด 10 จงหวดท

สนใจปญหาดงกลาว คอ สานกงานสาธารณสขจงหวด

นครพนม ขอนแกน ชยภม สกลนคร กาฬสนธ

อตรดตถ สมทรสงคราม สราษฎรธาน นครศรธรรมราช

และสงขลา ผแทนจากสภาเภสชกรรม สมาคม

เภสชกรรมชมชน (ประเทศไทย) และแผนงานสราง

กลไกเฝาระวงและพฒนาระบบยา (กพย.) โดยมง

หวงจะใหเกดกลวธการดาเนนงานทมประสทธภาพ

นอกเหนอจากภารกจปกตทมการตรวจสอบรานขาย

ยาโดยพนกงานเจาหนาททยงไมเพยงพอทจะแกไข

ปญหาเภสชกรแขวนปายได ซงภาคไดเหนชอบรวม

กนในการเนนยทธศาสตรการสงเสรมบทบาทของ

เครอขายภาคประชาชนในการปกปองสทธในการ

เขาถงยาทปลอดภยจากรานยา รวมทงการจดจาแนก

รานยาตามเงอนไขการอยปฏบตหนาทของเภสชกร

อนจะทาใหไดรปแบบการเฝาระวงและจดการปญหา

เภสชกรแขวนปายทมประสทธภาพ เหมาะสม และ

ยงยน รวมทงทราบปจจยหรอสาเหตทมผลตอการ

แขวนปาย อนจะทาใหไดมาตรการทเหมาะสมในการ

จดการรานยากลมเสยงตามบรบทของจงหวดและ

ความรนแรงรวมทงสาเหตของปญหาดงกลาว ซงจะ

เปนบทเรยนหากจะมการขยายผลมาตรการนไปยง

ระดบประเทศตอไป

เปาหมายโครงการ โครงการผบรโภคปลอดภย เภสชกรไทยไม

แขวนปาย ไดรบทนสนบสนนการดาเนนการจากแผน

งานสรางกลไกเฝาระวงและพฒนาระบบยา (กพย.)

มจงหวดรวมดาเนนการ 10 จงหวด รานขายยาแผน

ปจจบนจานวน 1,170 แหง โดยมนายณรงคชย จนทรพร


เภสชกรชานาญการพเศษ หวหนา กลมงานคมครอง

ผบรโภค สานกงานสาธารณสขจงหวดนครพนม

เปนผรบผดชอบโครงการ ระยะเวลาดาเนนการตงแต

วนท 25 พฤศจกายน 2553 – 31 สงหาคม 2554

ซงมเปาหมายของโครงการทจะสงเสรมสนบสนนให

เภสชกรอยปฏบตหนาทในรานยาตามเวลาทาการท

แจงไว และการพฒนาความเขมแขงของประชาชนใน

การปกปองสทธการเขาถงยาทปลอดภยจากรานยา

กจกรรมทไดดาเนนการ โครงการผบรโภคปลอดภย เภสชกรไทยไม

แขวนปาย ตองการใหเกดผลลพธสาคญ 3 ประเดน

ไดแก สงเสรมใหเภสชกรอยปฏบตหนาทในรานยา

ตามเวลาทาการทแจงไว สรางเครอขายและพฒนา

ศกยภาพผบรโภคในการปกปองสทธการเขาถงยาท

ปลอดภยจากรานยา และสงเสรมรานยาตนแบบ หรอ

รานยาสขาว (รานยาทมเภสชกรปฏบตหนาทไมนอย

กวารอยละ 90 ของเวลาทาการและไมจาหนายยาท

ฝาฝนกฎหมาย) โดยมกจกรรมทดาเนนการเพอให

เกดผลลพธ ดงน

การอบรมเภสชกรผมหนาทปฏบตการในรานยา

การอบรมจะใชวทยากรจากสภาเภสชกรรม

รวมกบสานกงานคณะกรรมการอาหารและยา โดย

เปนการอบรมในรปแบบการทากจกรรมกลม ใชกรณ

ศกษาการกระทาผดจรรยาบรรณวชาชพเภสชกรรม

เพอใหเภสชกรผมหนาทปฏบตการในรานยาทราบถง

ภยอนตรายทเกดกบประชาชนชนกรณปญหาเภสชกร

แขวนปาย ทราบวาสวนกลางใหความสาคญกบเรองน

อนจะทาใหเกดความตระหนก ปฏบตตามจรรยา

บรรณวชาชพอยางเครงครด

การเฝาระวงและจดการปญหาเภสชกรแขวนปายในรานยา

โดยใชรปแบบทเหมาะสมกบบรบทของแตละ

จงหวด เชน การตรวจสอบทางโทรศพท (calling

check) การสรางภาคเครอขายภาคประชาชนในการ

ตรวจสอบเฝาระวง การกาหนดขนตอนการพฒนา

ใหมเภสชกรทาหนาทปฏบตการจรงในรานยาเกาแบบ

ขนบนได (เพมเวลาทอยปฏบตงานจรงจนอยตลอด

เวลาทาการภายในปทกาหนด) การกาหนดมาตรการ

เขมงวดในการอนญาตรานยาใหม ฯลฯ

สรางเครอขายอาสาสมครปกปองสทธในการเขาถงยาทปลอดภยจากรานยา

ใชเครอขายผบรโภคทมอยเดม เชน กลม

อาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน ชมรมอาหาร

ปลอดภย ชมรมคมครองผบรโภค ศนยพทกษสทธ

ผบรโภค ฯลฯ มาขยายบทบาทการปกปองสทธให

ครอบคลมถงสทธในการเขาถงหรอซอยาทปลอดภย

จากรานยา โดยการจดเวทพดคยทาความเขาใจให

อาสาสมครทราบถงสทธในการเขาถงยาทปลอดภย

ในรานยา 5 ขอ ไดแก สทธในการรชอยา สรรพคณ

ยา วธใช ขอควรระวง และสทธในการรบมอบยาท

ปลอดภยจากเภสชกร ซงกจกรรมทใหเครอขายอาสา

สมครดาเนนการ คอ การเผยแพรความรแกประชาชน

ในชมชน การตรวจสอบเฝาระวงเภสชกรแขวนปาย

ในรานยา การตรวจสอบสทธทควรไดรบเมอไปซอยา

เปนตน โดยสานกงานสาธารณสขจงหวดมการจดทา

ฐานขอมลสารสนเทศภมศาสตร (GIS) ของรานขาย

ยาแผนปจจบน เพอใหอาสาสมครใชประโยชนสาหรบ

การตรวจสอบเฝาระวงเภสชกรแขวนปายในรานยา

การเผยแพรประชาสมพนธและรณรงค

ตามโครงการจะมการผลตสอเผยแพรและ

รณรงคโดยเนนสอวทย โทรทศน และสถานทสาธารณะ

ไดแก วดทศน สปอตวทย แผนไวนลรณรงค โดย

เนนเนอหาทเกยวของกบพฤตกรรมไป รานยา ถาม

หาเภสชกร และสทธในการเขาถงยาทปลอดภยใน


รานยา และใชเงนทนสาหรบการเผยแพรทางสถาน

วทยชมชนใหมความถอยางสมาเสมอ รวมทงการจด

นทรรศการรณรงคในชวงสปดาหวนคมครองผบรโภค

สปดาหเภสช หรอ ชวงเทศกาลสาคญของจงหวด

สงเสรมรานยาตนแบบ หรอรานยาสขาว

รานยาตนแบบ หรอรานยาสขาว หมายถง

รานยาทตรวจพบเภสชกรอย ปฏบตหนาทตงแต

รอยละ 90 – 100 ของเวลาทาการรานยา และไมพบ

การขายยาทฝาฝนกฎหมาย ประเมนจากการ

ตรวจสอบทางโทรศพท (calling check) รวมกบการ

ตรวจสอบรานยาโดยพนกงานเจาหนาทรวมกบคณะ

กรรมการดาเนนการโครงการระดบจงหวด โดยราน

ยาทผานเกณฑการประเมนจะไดรบมอบปายประกาศ

เกยรตคณรานยาสขาว ตามรปดานลางน

ผลสมฤทธ ขอมลเชงคณภาพจากการดาเนนการโครงการ

หลกเกณฑการจาแนกรานยากลมเสยง

รานยาสขาว หมายถง รานขายยาทตรวจพบ

เภสชกรอยปฏบตหนาทตงแตรอยละ 90 – 100 ของ

เวลาทาการรานขายยา และไมพบวามการขายยา

ฝาฝนกฎหมาย

รานยาสดา หมายถง รานขายยาทตรวจพบ

เภสชกรอยปฏบตหนาทนอยกวารอยละ 50 ของเวลา

ทาการรานขายยา

รปท 1 ปายประกาศเกยรตคณรานยาสขาวและสญลกษณรานยาสขาว


รานยาสเทา หมายถง รานขายยาทไมใช

รานขายยาสขาว และรานยาสดา

วธตรวจสอบ : ตรวจโดย Calling Check

อยางนอย 4 ครง ในชวงทจดทาโครงการรวมกบการ

ตรวจสถานท ศกษาประวตการทาความผดยอนหลง

1 ป หากเขาขายรานยาสขาวขางตนจะมการมอบ

ปายประกาศเกยรตคณรานยาสขาวทกาหนดอาย

การรบรองเปนเวลา 1 ป ระหวางปหากตรวจพบวา

เภสชกรไมอยปฏบตหนาทตลอดเวลาทาการ หรอ

ขายยาฝาฝนกฎหมาย จะดาเนนการยกเลกการ

รบรองปายรานยาสขาว และดาเนนการทางกฎหมาย

ตามแนวทางทกาหนด

กรณศกษาจงหวดนครพนม

(1) จงหวดนครพนมมร านขายยาแผน

ปจจบนจานวน 51 แหง แจงเลกกจการระหวางการ

ดาเนนการโครงการน 3 แหง (เนองจากเภสชกร

ผมหนาทปฏบตการแจงความจานงขอเลกจากผม

หนาทปฏบตการ) คงเหลอรานขายยาทตรวจสอบ

จานวน 48 แหง ผลการตรวจสอบ ปรากฏวา เปน

รานยาสขาว 7 แหง (ดาเนนการมอบปายประกาศ

เกยรตคณรานยาสขาว) รานยาสเทา 38 แหง และ

รานยาสดา 3 แหง (ดาเนนการเปรยบเทยบปรบ

ความผดตาม พรบ.ยา พ.ศ.2510 3 ราย และสง

สภาเภสชกรรมพจารณาโทษทางจรรยาบรรณตาม

พรบ.วชาชพเภสชกรรม พ.ศ.2537 1 ราย)

(2) การกาหนดระยะเวลาในการจดระเบยบ

รานยาทกแหงใหมเภสชกรตลอดเวลาทเปดทาการ

ภายในป 2558

จากแนวทางรวมดาเนนการเพอแกไขการ

ฝาฝนกฎหมายทเกยวกบยา ป 2553 ซงสานกงาน

คณะกรรมการอาหารและยาไดมหนงสอท สธ

1003.12/1341 ลงวนท 3 กมภาพนธ 2553 ได

กาหนดนโยบายการบงคบใชกฎหมายทเกยวกบยา

ใหทกจงหวดใหความสาคญกบการจดระเบยบรานยา

ใหมเภสชกรตลอดเวลาทเปดทาการภายใน 5 ป ซง

จากแนวทางฯ ดงกลาว สานกงานสาธารณสขจงหวด

นครพนมไดนามาใชในการทาแผนจดระเบยบรานยา

ทไดรบอนญาตกอนวนท 5 กรกฎาคม 2548 ตาม

ขอตกลงของจงหวด ใหมเภสชกรปฏบตหนาทตลอด

เวลาทาการภายในป 2558

(3) การรณรงคในกลมผบรโภคโดยเนนเรอง

สทธผบรโภคในการเขาถงยาทปลอดภยในรานยา ซง

ควรสอบถามกอนซอยาในรานยาจานวน 5 ขอ ไดแก

ชอยา สรรพคณยา วธใช ขอควรระวง และเภสชกร

อยไหน

(4) สอเผยแพรประชาสมพนธทผลต ไดแก

วดทศน “ไปรานยา ถามหาเภสชกร” ความยาว 12

นาท จานวน 1 เรอง สปอตเผยแพรทางสถานวทย

กระจายเสยงภาษาอสานและภาคกลาง จานวน 5

เรอง เนนเนอหาเกยวกบสทธผบรโภคในการเขาถง

ยาทปลอดภย 5 ขอ และไปรานยา ถามหาเภสชกร

ปายไวนลความยาว 4 เมตร ถงผา ปากกา เสอยด

รณรงค ปายรานยาสขาว โลโกโครงการ/รานยาสขาว

และเวบไซตโครงการ http://www.white – ranya.net

(5) ผลการสารวจความคดเหนประชาชน

เรองสทธในการซอยาทปลอดภยในรานยาของจงหวด

นครพนม สารวจวนท 7 กรกฎาคม 2554

– กลมตวอยางทสารวจจานวน 56 คน แยก

เปนนกเรยน 28 คน อาสาสมครสาธารณสขประจา

หมบาน/ประชาชน จานวน 20 คน คร/ขาราชการ

จานวน 8 คน

– ประเภทยาทไปซอยาทรานยา เปนยาจด

ตามอาการ รอยละ 54.2 ยาเรยกหา รอยละ 45.8

ความตองการเมอไปซอยาทรานยา ตองการไดรบคา

แนะนาการใชยามากทสด (รอยละ 73.7) รองลงมา

คอ ตองการรบยาจากเภสชกร (รอยละ 22.8)

สาหรบยาราคาถก มความตองการนอยทสด (รอยละ

1.75)

– พบเภสชกรเมอไปซอยาทรานยา รอยละ

36.2 พบเภสชกรทรานยาในสดสวนตงแตรอยละ


90 – 100 ของจานวนครงทไปซอ รอยละ 42.6

พบเภสชกรทรานยาในสดสวนตงแตรอยละ 50 – 89

รอยละ 21.2 พบเภสชกรในสดสวนนอยกวารอยละ

50 หรอไมเคยพบเภสชกรในรานยาเลย อยางไร

กตาม รอยละ 60.9 ไมซอยาทรานนนหากไมพบ

เภสชกร

– สทธของผบรโภคในการซอยาทปลอดภย

ในรานยา 5 ขอ รอยละ 85.4 ทราบขอมล แตเคย

ถามเมอไปซอยาเพยงรอยละ 35.9

– ความหมายของ “เภสชกรแขวนปาย”

รอยละ 62.5 ยงไมเขาใจความหมายทถกตอง

ปญหาและอปสรรคในการดาเนนงานโครงการ

1. ความตระหนกของผบรหาร ประชาชน

และเภสชกร ยงมจานวนนอย ผบรหารทงในระดบ

จงหวดและกระทรวงสาธารณสขยงไมเหนความสาคญ

และความรนแรงของปญหาเภสชกรแขวนปายในราน

ยา ประชาชนยงไมตระหนกถงพฤตกรรมไปรานยา

ถามหาเภสชกร และสทธในการซอยาทปลอดภยใน

รานยา สวนเภสชกรบางกลมยงมองปญหาเภสชกร

แขวนปายเปนความผดทวไปทไมรนแรงและไม

สงผลกระทบตอความปลอดภยในการใชยาของ

ประชาชน และไมสนใจพฒนารานยาใหผานเกณฑ

รานยาสขาว

2. ระยะเวลาการดาเนนการโครงการ มระยะ

เวลาเพยง 9 เดอน นบตงแตวนท 25 พฤศจกายน

2553 – 31 สงหาคม 2554 จงทาใหผลลพธการ

ดาเนนการโครงการยงไมเหนผล

ผลกระทบของการทาโครงการ1. ผลกระทบจากกลมผ เสยผลประโยชน

หลายจงหวดไดรบผลกระทบจากผรบอนญาตขายยา

ทมอทธพล มการขมข คกคาม จนถงกบการทาราย

รางกาย ตามขาวกรณเภสชกรสานกงานสาธารณสข

จงหวดอดรธานถกทารายรางกาย หรอ เภสชกร

จงหวดหนงถกรองเรยนจากรานยาทถกเขมงวดใน

การขออนญาตใหม อาสาสมครผบรโภคบางจงหวด

ถกขมขคกคามจากเจาของรานขายยาเมอไปสอบถาม

วา “เภสชกรอยไหม” นอกจากน แมแตกลมเภสชกร

แขวนปายในกลมตางๆ ทงเภสชกรทเปนผบรหาร

เภสชกรโรงพยาบาล เภสชกรรานยา กมการกดกน

ไมใหความรวมมอ ทาใหจงหวะกาวของแตละจงหวด

ในการดาเนนการโครงการไมเทากน บางจงหวดตอง

ชะลอการดาเนนการโครงการ จนถงกบยกเลก

โครงการ

2. ผลประโยชนทบซอน หรอผลประโยชน

ขดกนของผมอานาจหนาทหลายจงหวด ทงเภสชกร

ทเปนพนกงานเจาหนาทตามพระราชบญญตยา

เภสชกรทเปนรองนายแพทยสาธารณสขจงหวด/

หวหนากลมงานค มครองผ บรโภคของสานกงาน

สาธารณสขจงหวด ยงมพฤตการณแขวนปาย หรอ

มผลประโยชนจากการขายยาทฝาฝนกฎหมายทาให

ไมไดรบความรวมมอในการขบเคลอนโครงการ

3. นโยบาย และการสนบสนนจากสวนกลาง

ไดแก สานกงานคณะกรรมการอาหารและยา สภา

เภสชกรรม สมาคมเภสชกรรมชมชน ยงมนอย ไมม

ยทธศาสตรและแผนการดาเนนการทชดเจนและเขม

งวดจรงจง ทาใหยงไมสงผลตอการดาเนนการแกไข

ปญหาเภสชกรแขวนปายในภาพรวมของประเทศ

ขอเสนอแนะเชงนโยบายสภาเภสชกรรม และ สมาคมเภสชกรรมชมชน

(ประเทศไทย) ควรเปนแกนหลกในการประสาน

หนวยงานทเกยวของ นาขอเสนอจากการประชม

สมชชาเภสชกรรมไทย 97 ป เมอวนท 8 ธนวาคม

2553 มาขบเคลอนใหมผลทางปฏบตอยางจรงจง

เชน การสรางเวทพดคยสาหรบเครอขายเภสชกรขจด

ปญหาเภสชกรแขวนปายอยางตอเนองสมาเสมอ การ

ตรวจสอบจรรยาบรรณเชงรก สรางกระบวนการ

de – normalization พฤตกรรมไมแขวนปายแก


รานยาใหมทอนญาต กมหลกเกณฑการอนญาต

เดยวกน

วทยาลยการคมครองผ บรโภคดานยาและ

สขภาพแหงประเทศไทย รวมกบองคกรเภสชกรสาขา

คมครองผบรโภคหรอเภสชกรทบงคบใชกฎหมาย

ทาการกาหนดมาตรฐานจรรยาบรรณเภสชกรท

ทางานดานคมครองผบรโภค รวมทง หลกเกณฑ

จรยธรรมวาดวยหลกผลประโยชนขดกนของเภสชกร

ทปฏบตหนาทคมครองผบรโภค และสภาเภสชกรรม

มการจดตงหนวยตรวจสอบการปฏบตหนาทของ

เภสชกรทบงคบใชกฎหมายทมการประพฤตผดจรรยา

บรรณหรอมผลประโยชนขดกน

เภสชกรทกองคกร แกไขปญหา Conflict of Interest

ของเภสชกรทบงคบใชกฎหมาย การสอสารสาธารณะ

ใหประชาชนทราบถงคณคาของเภสชกรในรานยา

สานกงานคณะกรรมการอาหารและยา ควร

เรงรดใหมการบงคบใชกฎกระทรวงเกยวกบหลก

เกณฑวธการทดในการบรการดานเภสชกรรม (Good

Pharmacy ; GPP) เพอผลกดนใหรานยาเปนสถาน

ประกอบวชาชพเภสชกรรม ซงทาใหมความจาเปนท

ตองใหเภสชกรมาอยปฏบตหนาทในรานยาเพอ

ประกอบวชาชพตามเกณฑทกาหนด นอกจากน ให

มนโยบายทชดเจนแกสานกงานสาธารณสขจงหวด

ทกจงหวดในการจดระเบยบรานยาตามแนวทางรวม

ดาเนนการเพอแกไขการฝาฝนกฎหมายทเกยวกบยา

ป 2553 กาหนด Roadmap ทชดเจนในการใหราน

ยาทกแหงมเภสชกรตลอดเวลาทเปดทาการ สาหรบ

เอกสารอางอง 1. ผศ.ดร.อษฎางค พลนอก และ กตตศกด ออนปาน. (2547). ปจจยทมผลตอการไมอยปฏบตการ ของเภสชกรประจารานยา กรณศกษา

จงหวดหนง

2. สานกงานคณะกรรมการอาหารและยา. (2553) แนวทางรวมดาเนนการเพอแกไขการฝาฝนกฎหมาย ทเกยวกบยา พ.ศ.2553

3. สมาคมเภสชกรรมชมชน (ประเทศไทย). เอกสารประกอบการประชมสมชชาเภสชกรรมไทย 97 ป “ความรบผดชอบของเภสชกรไทยในการปฏบตงานรานยา” เพอเตรยมการสมชชาเภสชกรรมไทย 100 ป (พ.ศ.2556)

การใชยา


การขบเคลอนในระดบสถานพยาบาลเพอการใชยาทเหมาะสม:กรณศกษาเครอขายคณะกรรมการเภสชกรรมและการบาบด

รศ.ภญ.ดร.โพยม วงศภวรกษ และ ดร.ภญ.อษณย วนรรฆมณ*

บทนา

คณะกรรมการเภสชกรรมและการบาบด (Pharmacy Therapeutic

Committee; PTC) เปนกลไกสาคญในการกาหนดนโยบายและ

แนวปฏบตตางๆ เพอใหเกดการใชยาทเหมาะสมในสถานพยาบาล

บทความนนาเสนอการจดตงเครอขายคณะกรรมการเภสชกรรมและ

การบาบดของโรงพยาบาลในภมภาคตางๆ ในประเทศไทย ทมการจดตง

ขนเพอแลกเปลยนประสบการณและรวมมอกนผลกดนใหมการใชยา

อยางเหมาะสมและลดคาใชจายทไมจาเปนจากการใชยา

* คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร


1. สถานการณการใชยาทเหมาะสม ในระดบสถานพยาบาลกอน มเครอขายคณะกรรมการ เภสชกรรมและการบาบด

อนสนธจากบญชยาหลกแหงชาตฉบบป พ.ศ.

2551 มเปาประสงคเพอสรางเสรมระบบการใชยา

อยางสมเหตผล แตตลอดชวงเวลาทผานมา ยงม

ปญหาการใชยาอยางไมสมเหตผลอย ทาใหคาใชจาย

ดานยาในประเทศไทยพงสงขนทกป (สานกงาน

ประสานการพฒนาบญชยาหลกแหงชาต, 2551)

ตงแตป พ.ศ.2552 เปนตนมา หนวยงานท

ดแลดานคาใชจายในการรกษาพยาบาลของประเทศ

เชน สานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช.)

และกรมบญชกลาง เรมนาประเดนคาใชจายดานยา

ทมากเกนจาเปนและไมเปนไปตามแนวทางการรกษา

ทมาตรฐาน มากากบการเบกจายคาใชจายดานยา

และไดดาเนนการตรวจสอบการใชยาทไมเปนไปตาม

ขอบงใชหรอตามเกณฑมาตรฐานทกาหนด เมอตรวจ

พบปญหาในการใชยาดงกลาวจะมการเรยกเงนคน

หรอหกจานวนยาทใชผดเงอนไขในการเบกยาในงวด

ตอไป สงผลใหโรงพยาบาลทไมมการควบคมการใช

ยาทดพอตองสญเสยคาใชจายดานยาโดยไมสมควร

2. การเปลยนแปลงจาก ป พ.ศ.2552 – 2554 ทเปนรปธรรม

ในป พ.ศ.2552 สปสช.ใหทนสนบสนนโครงการ

ประสานความรวมมอการพฒนาเครอขายสรางความ

เขมแขงใหคณะกรรมการเภสชกรรมและการบาบด

เพอการใชยาอยางสมเหตผล ตามนโยบายยาหลก

แหงชาตใน 3 ภมภาค โดยมผประสานงาน คอ คณะ

เภสชศาสตรรวมกบคณะแพทยศาสตร มหาวทยาลย

นเรศวร ในเขตภาคเหนอตอนลาง คณะเภสชศาสตร

มหาวทยาลยมหดลในเขตภาคกลาง และคณะ

เภสชศาสตรรวมกบคณะแพทยศาสตร มหาวทยาลย

สงขลานครนทร ในเขตภาคใต

เพอใหมจดตงตนในการดาเนนงาน สานกงาน

คณะกรรมการอาหารและยา (อย.) โดยการสนบสนน

จาก สปสช. และแผนงานสรางกลไกเฝาระวงและ

พฒนาระบบยา (กพย.) จงจดสมมนาครงแรกทภาคใต

โดยจดรวมกบคณะเภสชศาสตรและคณะแพทยศาสตร

มหาวทยาลยสงขลานครนทร เรอง “การลดความเสยง

การสญเสยคาใชจายดานยา” เมอวนท 2 – 3 พฤศจกายน

2552 ทจงหวดสงขลา ในการสมมนาครงนมผเขา

รวม 56 คน เปนแพทยและเภสชกรจากโรงพยาบาล

ในภาคใต 18 แหง ตวแทนจาก กพย., อย., คณะ

เภสชศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร และมหาวทยาลย

มหดล ทประชมมมตใหมการจดตง “เครอขาย PTC

ในภาคใตเพอประกนคณภาพและลดคาใชจายดานยา”

โดยมคณะเภสชศาสตร และคณะแพทยศาสตร

มหาวทยาลยสงขลานครนทร รวมกบสานกงาน

หลกประกนสขภาพแหงชาตเขต 11 และ 12 เปน

ผประสานงานหลก

ตอมาในป พ.ศ.2553 กพย.ไดใหทนสนบสนน

โดยขยายเครอขายไปยงในภาคเหนอตอนบน และ

ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ โดยมผประสานงาน คอ

คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม, มหาวทยาลย

ขอนแกน, มหาวทยาลยอบลราชธาน และมหาวทยาลย

มหาสารคาม

3. ผลสมฤทธของการทางานจาก การมเครอขายคณะกรรมการ เภสชกรรมและการบาบด

ผลการดาเนนงานของเครอขายคณะกรรมการ

เภสชกรรมและการบาบดในแตละภมภาคมลกษณะ

ทหลากหลาย ขนอยกบจดเนนทแตละเครอขาย

ดาเนนการดงน


3.1 เครอขายภาคใต

กระทรวงสาธารณสขไดมคาสงแตงตง “คณะ

กรรมการเภสชกรรมและการบาบดเครอขายภาคใต”

(กระทรวงสาธารณสข, 2553) โดยม รศ.นพ.กตต

ลมอภชาตเปนประธาน และมกรรมการจากสานก

บรหารการสาธารณสข กระทรวงสาธารณสข, สปสช.

เขต 11 และ 12, ผอานวยการโรงพยาบาลและหวหนา

กลมงานเภสชกรรมจากโรงพยาบาลในภาคใต 17

แหงคอ โรงพยาบาลสงขลานครนทร โรงพยาบาล

มหาราชนครศรธรรมราช โรงพยาบาลกระบ

โรงพยาบาลพงงา โรงพยาบาลตะกวปา โรงพยาบาล

วชระภ เ กต โรงพยาบาลศนย ส ราษฎร ธาน

โรงพยาบาลระนอง โรงพยาบาลชมพรเขตรอดมศกด

โรงพยาบาลสงขลา โรงพยาบาลเทพา โรงพยาบาล

ตรง โรงพยาบาลพทลง โรงพยาบาลปตตาน

โรงพยาบาลนราธวาสราชนครนทร โรงพยาบาล

สไหงโกลก โรงพยาบาลสตล และอาจารยจากคณะ

เภสชศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร ตอมา

โรงพยาบาลเบตงแสดงความจานงขอเขารวมเปน

เครอขายดวย แตยงไมไดมคาสงแตงตงจากระทรวง

สาธารณสข

การประสานงานของคณะกรรมการเครอขาย

ภาคใตใชระบบอเมลลเปนหลก และมการประชม

สรปการดาเนนงานและวางแผนการดาเนนเปนระยะ

ในป พ.ศ.2553 มการประชมคณะกรรมการเครอขายฯ

3 ครง โดยมผลสมฤทธดงน 1) มการแลกเปลยน

ขอมลทเปนประโยชนในการบรหารจดการยาใน

โรงพยาบาล เชน ขอมลคณภาพยา และ drug

monograph 2) มการแลกเปลยนขอมลวธการทางาน

ของคณะกรรมการ PTC ในโรงพยาบาล 3) มการ

วเคราะหรอยละของคาใชจายดานยาเทยบกบคาใช

จายทงหมดของโรงพยาบาลในเครอขายเพอสะทอน

ใหแตละโรงพยาบาลทราบถงความสามารถใน

การควบคมคาใชจายดานยาของตนเองเมอเทยบกบ

โรงพยาบาลอน 4) มการรวบรวมขอมลคาใชจาย

ดานยาของผ ป วยนอกทใชสทธสวสดการรกษา

พยาบาลขาราชการของโรงพยาบาลในเครอขาย

สาหรบยาทกรมบญชกลางกาลงจะมมาตรการในการ

ตรวจสอบ 9 กลม 5) มการแลกเปลยนแนวทาง

ในการบรหารจดการยาบญช จ (2) เพอปองกน

การสญเสยคาใชจายดานยา 6) มการสารวจมลคา

การใชยาสงสด 20 รายการแรกของโรงพยาบาลใน

เครอขายเพอวเคราะหหารายการยาทจะทา drug

use evaluation (DUE) รวมกน พบวายาทมมลคา

การใชสงสดคอ atorvastatin จงวางแผนทจะทา

DUE รวมกนเปนตวแรกคอ atorvastatin และเพอ

ใหโรงพยาบาลในเครอขายสามารถดาเนนงานดาน

DUE ไดอยางเปนระบบ จงมการอบรมเภสชกรจาก


โรงพยาบาลในเครอขายใหทา DUE โดยใชระบบ

คอมพวเตอร ในเดอนสงหาคม 2554 (คณะ

เภสชศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร, 2553;

โพยม วงศภวรกษ และอารยา ศรไพโรจน, 2553)

ดงนน การดาเนนงานของเครอขายภาคใตจงเปน

ลกษณะของคณะกรรมการทมตวแทนจากโรงพยาบาล

ตางๆ โดยมการวเคราะหสถานการณและปญหา

มการหาวธแกปญหาดานคาใชจายและการสงเสรม

การใชยาใหสมเหตสมผลรวมกน

3.2 เครอขายภาคกลาง

คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยมหดลได

ประสานงานกบเครอขายของโรงพยาบาลในภาคกลาง

ในป พ.ศ.2553 มการประชมสมมนา 3 ครง เรอง

“บทบาทของคณะกรรมการเภสชกรรมและการบาบด

ในการลดความเสยงจากการสญเสยคาใชจายดานยา

ของโรงพยาบาล” มตวแทนจากโรงพยาบาลเขารวม

18 แหง ครงท 2 เรอง “การดาเนนงานตามนโยบาย

สงเสรมการใชยาชอสามญและยาในบญชยาหลกแหง

ชาต” มตวแทนจากโรงพยาบาลเขารวม 49 แหง”

และครงท 3 เรอง “การพฒนาเทคนคการนาเสนอ

ขอมลสาหรบเลขานการคณะกรรมการเภสชกรรม

และการบาบด” นอกจากนหลงจากการประชม

เครอขายครงท 1 ไดมการจดตง “เครอขายสมาชก

คณะกรรมการเภสชกรรมและการบาบด” ทางอเลก-

ทรอนกสเมลล เพอประโยชนในการสอสารถงกน

โดยมสมาชกในเครอขาย 94 คน การดาเนนงาน

ของเครอขายภาคกลางจงเปนลกษณะของการจด

ประชมและมการสอสารและประสานงานทางระบบ

อเมลล (คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยมหดล,

2553)

3.3 เครอขายภาคเหนอตอนลาง

คณะเภสชศาสตรและคณะแพทยศาสตร

มหาวทยาลยนเรศวรไดประสานงานกบเครอขาย

โรงพยาบาลในเขตภาคเหนอตอนลาง คอ โรงพยาบาล

ทเปนเครอขายในการรวมผลตแพทยของคณะ

แพทยศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร 7 แหง ไดแก

โรงพยาบาลมหาวทยาลยนเรศวร โรงพยาบาล

พทธชนราชพษณโลก โรงพยาบาลพจตร โรงพยาบาล

กาแพงเพชร โรงพยาบาลอตรดตถ โรงพยาบาลแพร

และโรงพยาบาลสมเดจพระเจาตากสน และโรงพยาบาล

ในจงหวดใกลเคยงอก 5 แหง ไดแก โรงพยาบาล

ศรสงวร โรงพยาบาลสโขทย โรงพยาบาลเพชรบรณ

โรงพยาบาลสวรรคประชารกษ และโรงพยาบาล

อทยธาน โดยในป พ.ศ.2553 มการประชมเครอขาย

4 ครง เปนการประชมเชงปฏบตการ 3 ครง และ

ประชมระดมสมอง 1 ครง ครงท 1 เรอง “คณะ


กรรมการเภสชกรรมและการบาบดกบการบรหาร

จดการบญชยาของโรงพยาบาล” มตวแทนจาก

โรงพยาบาลเขารวม 9 แหง ครงท 2 เรอง “การ

ศกษาชวสมมลและการประเมนการศกษาชวสมมล

เพอการบรหารจดการบญชยาของโรงพยาบาล” และ

ครงท 3 เปนการระดมสมองเรอง “การประกน

คณภาพยาและความกาวหนาการดาเนนงานของเครอ

ขายคณะกรรมการเภสชกรรมและการบาบดในเขต

ภาคเหนอตอนลาง” มตวแทนจากโรงพยาบาลเขา

รวม 9 แหง และครงท 4 เปนการประชมเรอง ”การ

ใชหลกฐานเชงประจกษและการประเมนความคมคา

ในการคดเลอกยาสาหรบบญชยาของโรงพยาบาล”

มตวแทนโรงพยาบาลเขารวม 6 แหง การดาเนนงาน

ของเครอขายภาคเหนอตอนลางจงเปนการมงเนนสราง

ความเขมแขงของทมงานเลขานการคณะกรรมการ

เภสชกรรมและการบาบดในการเตรยมขอมลเพอการ

คดเลอกยา และการสรางนโยบายในการคดเลอกและ

จดทาบญชยาของโรงพยาบาลอยางเขมแขง (ศรดา

มาผนตะ, 2553)

3.4. เครอขายภาคเหนอตอนบน

โดยคณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม

รวมกบสานกงานสาธารณสขจงหวดเชยงใหม

ไดประสานงานกบโรงพยาบาลในจงหวดเชยงใหม

แมฮองสอน ลาปาง ลาพน เชยงราย พะเยา แพร

และนาน และจดสมมนา 1 ครง เรอง “การพฒนา

ความเขมแขงของคณะกรรมการเภสชกรรมและการ

บาบดเพอการใชยาอยางสมเหตผล เขตภาคเหนอ

ตอนบน” มตวแทนจากโรงพยาบาลเขารวมประชม

24 แหง และเภสชกรจากสานกงานสาธารณสข

จงหวด 8 แหง โดยมการสรปสถานการณการทางาน

บทบาทหนาท และปญหาอปสรรคในการปฏบตหนาท

ของคณะกรรมการเภสชกรรมและการบาบดของ

สถานพยาบาลระดบตางๆ ในเขตภาคเหนอตอนบน

และไดเกดเครอขายความรวมมอของคณะกรรมการ

เภสชกรรมและการบาบดในเขตภาคเหนอตอนบน

แตในสวนของแผนการดาเนนงานของเครอขายใน

การสรางความเขมแขงของคณะกรรมการเภสชกรรม

และการบาบดของสถานพยาบาลในเขตภาคเหนอ

ตอนบนยงไมชดเจน เนองจากผเขารวมประชมมา

จากบรบทของสถานพยาบาลทตางกน ทาใหปญหา

อปสรรค และความตองการในการสรางความเขมแขง

ของคณะกรรมการเภสชกรรมและการบาบด มความ

แตกตางกนไป (กรรณกา เทยรฆนธกล, 2553)

3.5 เครอขายภาคตะวนออกเฉยงเหนอ มผประสานงาน 3 หนวยงานดงน

3.5.1 คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

โดยความรวมมอกบสปสช.เขตขอนแกน อดรธาน

และนครราชสมาประสานงานกบโรงพยาบาลใน

จงหวดขอนแกน อดรธาน หนองคาย เลย หนองบว

ลาพ และชยภม และไดจดสมมนา 1 ครง เรอง “การ

พฒนาความเขมแขงของคณะกรรมการเภสชกรรม

และการบาบดเพอการใชยาอยางสมเหตผล เขตภาค

ตะวนออกเฉยงเหนอตอนบน” มโรงพยาบาลเขารวม

สมมนา 27 แหง ซงไดมการสรปสถานการณ

การทางาน บทบาทหนาท และปญหาอปสรรคในการ

ปฏบตหนาทของคณะกรรมการเภสชกรรมและการ

บาบดของสถานพยาบาลระดบตางๆ ในเขตภาค

ตะวนออกเฉยงเหนอตอนบน และไดเกดเครอขาย

ความรวมมอของคณะกรรมการเภสชกรรมและ

การบาบดในเขตภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนบน

แตแผนการดาเนนงานของเครอขายในการสรางความ

เขมแขงของคณะกรรมการเภสชกรรมและการบาบด

ของสถานพยาบาลในเขตนยงไมชดเจน (กรแกว

จนทภาษา, 2554)

3.5.2 คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลย

อบลราชธาน ประสานงานกบกลมงานเภสชกรรม

โรงพยาบาลสรรพสทธประสงค และเครอขายเภสชกร

จงหวดอบลราชธาน ไดจดทาแบบสอบถามเพอ

ประเมนสถานการณการทางานของคณะกรรมการ

เภสชกรรมและการบาบดเขตภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

ตอนลาง และไดจดสมมนา 1 ครง เรอง “การพฒนา

ความเขมแขงของคณะกรรมการเภสชกรรมและ


การบาบดเพอการใชยาอยางสมเหตผล เขตภาค

ตะวนออกเฉยงเหนอตอนลาง” มผเขารวมสมมนา

จาก 7 จงหวด คอ อบลราชธาน ศรสะเกษ อานาจเจรญ

ยโสธร สรนทร บรรมย และนครราชสมา รวม 48

แหง ซงทาใหไดรายชอเภสชกรทเปนผประสานงาน

ระดบจงหวดในเครอขายภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

ตอนลาง และไดแผนพฒนางานระดบเครอขาย (คณะ

เภสชศาสตร มหาวทยาลยอบลราชธาน, 2553)

3.5.3 คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลย

มหาสารคาม ไดมการสารวจปญหาอปสรรคการ

พฒนางานของคณะกรรมการเภสชกรรมและการ

บาบดของโรงพยาบาลใน 19 จงหวด และมการจด

สมมนา 1 ครง เรอง “การพฒนาความเขมแขงของ

คณะกรรมการเภสชกรรมและการบาบดเพอการใช

ยาอยางสมเหตผล” มโรงพยาบาลทเขารวมสมมนา

18 แหง ซงทาใหเกดเครอขายการประสานความ

รวมมอของคณะกรรมการเภสชกรรมและการบาบด

ในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 5 จงหวด คอ รอยเอด

มหาสารคาม กาฬสนธ นครพนม และสกลนคร และ

ไดแนวทางในการดาเนนการของเครอขายในการสราง

ความเขมแขงของคณะกรรมการเภสชกรรมและการ

บาบดในเขตน (ชนตถา พลอยเลอมแสง, 2553)

3.4 การแลกเปลยนประสบการณและการประสานงานระหวางเครอขายคณะกรรมการเภสชกรรมและการบาบดในแตละภมภาค

3.4.1 องคกรทสนบสนนใหเกดเครอขาย

เภสชกรรมและการบาบดในภมภาคตางๆ ทง กพย.,

สปสช และอ.ย.ไดพยายามสนบสนนใหเกดการ

ประสานงานและแลกเปลยนประสบการณระหวาง

เครอขายในภมภาคตางๆ อยเสมอ โดยเฉพาะ กพย.

ไดใหทนสนบสนนสาหรบผแทนจากเครอขายคณะ

กรรมการ เภสชกรรมและการบาบดในภมภาคตางๆ

เขารวมประชมหรอรวมกจกรรมทเครอขายในภมภาค

อนดาเนนการ รวมทงเมอมการจดประชมสมมนา

โดย อ.ย. หรอ กพย. ในชวงป พ.ศ.2553 – 2554

มกมการสอดแทรกใหมหวขอเกยวกบการดาเนนงาน

ของคณะกรรมการเครอขายเภสชกรรมและการบาบด

อยเสมอ รวมทงทาใหเกดเครอขาย “Smart PTC

Network” และมการจดทาอเมลลกลมเพอเปดโอกาส

ใหตวแทนจากเครอขายภมภาคตางๆ ไดแลกเปลยน

ประสบการณกน เชน กรณการเบกจาย glucosamine

และกจกรรมเพอการพฒนาเทคนคการนาเสนอขอมล

ในทประชมคณะกรรมการเภสชกรรมและการบาบด

3.4.2 มการพฒนาโปรแกรมฐานขอมลบน

อนเทอรเนตสาหรบเครอขายคณะกรรมการเภสชกรรม

และการบาบดเพอสนบสนนระบบการใชยาอยางสม

เหตผล โดย กพย.ใหทนสนบสนนคณะเภสชศาสตร

มหาวทยาลยนเรศวรจดทาเวบไซตชอ “เครอขายคณะ

กรรมการเภสชกรรมและการบาบด” เพอแลกเปลยน

ขอมลเกยวกบการจดการระบบยาและประสบการณ

การดาเนนงานของสมาชกเครอขายทงประเทศ ท

www.ptcnetwork.in.th แตจากผลการดาเนนงาน

พบวา เบองตนขอมลทนาเสนอยงมการแลกเปลยน

นอย และยงไมครอบคลมเปาหมายของเนอหาทงหมด

ทจะนาเสนอ อยางไรกตามจากการประเมนหลงการ

ใชพบวาผใชสวนใหญมความพงพอใจตอเวบไซตใน

ระดบมาก (นนทวรรณ กตกรรณากรณ, 2553)

4. สรปบทเรยนการขบเคลอน ทผานมาเพอเปนขอเสนอแนะ สาหรบอนาคต

หากมองยอนกลบไปพบวา การมเครอขาย

คณะกรรมการเภสชกรรมและการบาบดเปนสงทด

ทาใหเกดการแลกเปลยนเรยนรและมการชวยเหลอ

ซงกน อยางไรกตามการดาเนนงานของคณะกรรมการ

เครอขายฯยงตองพฒนาตอไป เพราะการดาเนนการ

ใหเครอขายประสบผลสาเรจไดตองมการตดตอ

สอสารกนอยางสมาเสมอและตอเนอง ประกอบกบ

ตองมผประสานงานหลกทคอยกระตนสมาชกใน

เครอขายใหมการแลกเปลยนประสบการณและรวมกน

แกไขปญหาทมกพบรวมกนอยเสมอ อยางไรกตาม

ในการจดประชมหรอสมมนาโรงพยาบาลในทก


เครอขายพบปญหารวมกนคอ แมจะเชญประธานและ

เลขานการในคณะกรรมการเภสชกรรมและการบาบด

ของแตละโรงพยาบาล แตผเขารวมประชมสวนใหญ

จะมเพยงเลขานการคณะกรรมการ ทาใหการตดสนใจ

เชงนโยบายทจะขบเคลอนความเขมแขงของเครอขาย

กระทาไดยาก จงควรมกลยทธในการดงดดใหประธาน

คณะกรรมการเภสชกรรมและการบาบด เขาประชม

ดวย โดยตองเนนใหเหนประโยชนทชดเจนของการ

เขารวมประชม โดยเฉพาะประเดนเกยวกบคาใชจาย

ดานยาทผบรหารระดบสงมกใหความสนใจ

5. ขอเสนอแนะ ความมงหวง ตอการพฒนา

เปนทพสจนมาทวโลกแลววา คณะกรรมการ

เภสชกรรมและการบาบดทมความเขมแขงจะเปน

กลไกหลกในการขบเคลอนการพฒนาระบบยาใน

โรงพยาบาล การทาใหเกดระบบการเรยนรซงกนและ

กนของเครอขาย PTC การแลกเปลยนและแบงปน

ทรพยากรรวมกนเพอสรางความเขมแขงของ PTC

เปนสงทตองทาตอเนองและควรมการประสานงาน

และดาเนนงานรวมกนระหวางเครอขายคณะกรรมการ

เภสชกรรมและการบาบดในภมภาคตางๆ ใหชดเจน

ยงขนเพอเปนแรงขบเคลอนทมพลงมากขนในการ

ผลกดนใหมการใชยาอยางสมเหตสมผลตอไป

เอกสารอางอง 1. กรแกว จนทภาษา. (2554). โครงการประสานความรวมมอการพฒนาความเขมแขงของคณะกรรมการเภสชกรรมและการบาบด

เพอการใชยาอยางสมเหตสมผล: เขตภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนบน (คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน เครอขายเภสชกรจงหวดขอนแกน อดรธาน หนองคาย เลย หนองบวลาพ ชยภม).

2. กรรณกา เทยรฆนธกล. (2553). โครงการประสานความรวมมอการพฒนาความเขมแขงของคณะกรรมการเภสชกรรมและการบาบดเพอการใชยาอยางสมเหตผล: เขตภาคเหนอตอนบน.เสนอตอแผนงานสรางกลไกเฝาระวงและพฒนาระบบยา.

3. กระทรวงสาธารณสข. (2553). คาสงกระทรวงสาธารณสขท 627/2553 เรองการแตงตงคณะกรรมการเภสชกรรมและการบาบดเครอขายภาคใต ลงวนท 12 มนาคม 2553. และ คาสงกระทรวงสาธารณสขท 886/2553 เรองการแตงตงคณะกรรมการเภสชกรรมและการบาบดเครอขายภาคใต (เพมเตม) ลงวนท 4 พฤษภาคม 2553.

4. คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยมหดล. (2553) รายงานการดาเนนโครงการประสานความรวมมอการพฒนาเครอขายสรางความเขมแขงให PTC หรอคณะกรรมการยาเพอการใชยาอยางสมเหตผล ตามนโยบายยาหลกแหงชาต. เสนอตอสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต.

5. คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร. (2553) รายงานการดาเนนการโครงการประสานความรวมมอการพฒนาเครอขายสรางความเขมแขงให PTC หรอคณะกรรมการยา เพอการใชยาอยางสมเหตผล ตามนโยบายยาหลกแหงชาต. เสนอตอสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต.

6. คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยอบลราชธาน. (2553). ประสานความรวมมอการพฒนาความเขมแขงของคณะกรรมการเภสชกรรมและการบาบดเพอการใชยาอยางสมเหตสมผล: เขตภาคตะวนออกเฉยงเหนอ. เสนอตอแผนงานสรางกลไกเฝาระวงและพฒนาระบบยา.

7. ชนตถา พลอยเลอมแสง. (2554). แบบสรปการประเมนตนเองโครงการประสานความรวมมอการพฒนาความเขมแขงของคณะกรรมการเภสชกรรมและการบาบดเพอการใชยาอยางสมเหตผล: เขตภาคตะวนออกเฉยงเหนอ (คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยมหาสารคาม). เสนอตอแผนงานสรางกลไกเฝาระวงและพฒนาระบบยา.

8. นนทวรรณ กตกรรณากรณ. (2553). รายงานฉบบสมบรณ โครงการพฒนาโปรแกรมฐานขอมลบนอนเทอรเนตสาหรบเครอขายคณะกรรมการเภสชกรรมและการบาบดเพอสนบสนนระบบการใชยาอยางสมเหตผล. เสนอตอแผนงานสรางกลไกเฝาระวงและพฒนาระบบยา.

9. โพยม วงศภวรกษ และอารยา ศรไพโรจน. (2553). รายงานการประชมคณะกรรมการเภสชกรรมและการบาบดเครอขายภาคใต ครงท 3/2553 วนอาทตยท 8 สงหาคม พ.ศ.2553.โรงแรมกระบรสอรท ต.อาวนาง อ.เมอง จ.กระบ.

10. ศรดา มาผนตะ. (2553). รายงานผลการดาเนนงานโครงการประสานความรวมมอการพฒนาเครอขายสรางความเขมแขงใหคณะกรรมการเภสชกรรมและการบาบดในเขตภาคเหนอตอนลาง. เสนอตอสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต.

11. สานกงานประสานการพฒนาบญชยาหลกแหงชาต กองควบคมยา สานกงานคณะกรรมการอาหารและยา กระทรวงสาธารณสข. (2552). บญชยาหลกแหงชาตป พ.ศ.2551. พมพครงท 1. กรงเทพมหานคร:โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย.


ภาคผนวกรายละเอยดผลสมฤทธของการทางานเพอพฒนาระบบยาจากการมเครอขายคณะกรรมการเภสชกรรมและการบาบดเครอขายภาคใต

1. การแลกเปลยนขอมลและวธการทางานของ PTC ทเปนประโยชนในการบรหารจดการยาใน

โรงพยาบาล เชน ขอมลผลการตรวจวเคราะหคณภาพยาจากโรงพยาบาลสงขลานครนทร, ขอมล drug

monograph จากโรงพยาบาลสราษฎรธาน, แนวทางการคดเลอกยาในการจดซอของแตละโรงพยาบาลใน

เครอขาย, การเฝาระวงยาทอาจกอใหเกดปญหาในโรงพยาบาล เชน การใชยาตวอยาง ยาใหมทอยในการ

ระยะตดตามความปลอดภยในการใชยา การลดคาใชจายสาหรบยาทมราคาแพง

สาหรบวธการทางานของ PTC ตองสนบสนนและผลกดนใหผอานวยการและทมบรหารโรงพยาบาล

โดยเฉพาะเลขานการ PTC ในการนาเสนอผลการวเคราะหขอมลการใชยาในโรงพยาบาลทชดเจน เพอให

คณะกรรมการ PTC สามารถตดสนใจไดวา การใชยาในโรงพยาบาลมปญหาอยางไร ยาชนดใดททาใหเกด

ภาระคาใชจายของโรงพยาบาล

2. การใชขอมลคาใชจายดานยาเพอการพฒนาระบบยาในโรงพยาบาล

2.1 การทมขอมลภาระคายาในโรงพยาบาล เมอเทยบกบคาใชจายทงหมด จะเปนปจจยทจะให

ผบรหารหนมาใหความสนใจในดานยา โดยทแตละโรงพยาบาลในเครอขายสงขอมลคายาเทยบกบคาใชจาย

ทงหมดของโรงพยาบาลของปงบประมาณ 2552 มายงคณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร

พบวา จากขอมลของโรงพยาบาล 12 แหง คาใชจายดานยาเทยบกบคาใชจายทงหมดของโรงพยาบาลอยใน

ชวงระหวางรอยละ 10.40 – 50.16 ทงๆทมระดบของภาระงานใกลเคยงกน ซงสะทอนใหเหนถงประสทธภาพ

ของระบบการจดการคาใชจายดานยาของโรงพยาบาลแตละแหง ทาใหโรงพยาบาลไดกลบไปทบทวนกระบวนการ

บรหารจดการของตนเอง

2.2 การลดความเสยงภาระคายาของโรงพยาบาล หากมมาตรการลดคาใชจายดานยาของ

กรมบญชกลาง

จากการทกรมบญชกลางกาลงจะมมาตรการในการตรวจสอบ ความเหมาะสมในการใชยา 9 กลม คอ

antiplatelets, proton pump inhibitors, NSAIDs, antihyperlipidemia, ACEIs, ARBs, glucosamine,

ยาสาหรบ osteoporosis และ anticancer ดงนนหากการใชยาในโรงพยาบาลไมสอดคลองกบเกณฑทจะให

เบกจายได ทางโรงพยาบาลอาจเสยงตอการถกเรยกเกบเงนคน เครอขายจงมการลาดบขอมลการใชยา

ทง 9 กลม ไปยงคณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทรวเคราะห และขอมลนจะสะทอนการใชยา

ของโรงพยาบาล เพอใหมการปรบตวในการควบคมการใชยาใหสมเหตผลสาหรบผปวยนอกทมสทธสวสดการ

รกษาพยาบาลขาราชการ

มการแลกเปลยนแนวทางในการบรหารจดการยาบญช จ (2) เพอปองกนการสญเสยคาใชจายดานยา


คณะกรรมการเครอขายฯไดแลกเปลยนขอมลและมมตรวมกนเกยวกบแนวทางในการบรหารจดการ

ยาบญช จ (2) เพอปองกนการสญเสยคาใชจายดานยา โดยมตวอยางของโรงพยาบาลสงขลานครนทรทม

นโยบายใหแพทยทเปนผสงยาตองรวมรบผดชอบรอยละ 50 ของมลคายาทสปสช.ตรวจพบวาใชผดเงอนไข

ทประชมจงมมตวา “คณะกรรมการ PTC ของโรงพยาบาลในเครอขายฯ ควรกาหนดมาตรการทเครงครด

ตามขอกาหนดของสปสช. และใหมการกรอกขอมลในแบบฟอรมกากบการใชยาใหครบถวนตามขอกาหนด

ของสปสช. เภสชกรจงจะจายยากลมนได”

2.3 การสารวจมลคาการใชยาสงสด 20 รายการแรกของโรงพยาบาลในเครอขายเพอวเคราะห

หารายการยาทจะทา drug use evaluation (DUE) หรอ drug use review (DUR) รวมกน

คณะกรรมการเครอขายฯไดสารวจมลคาการใชยาทมมลคาการใชสงสด 20 รายการแรก พบวา มยา

ทรายงานมาทงหมด 109 รายการ ยาทมมลคาสงในการใชยานอกบญชยาหลกเรยงตามลาดบดงน ยากลม

antilipidemic agents (24%), bone & joint therapeutic agents, angiotensin receptor blocking agents

(ARBs), antihypertensive agents และ antiplatelet agents ตามลาดบ โดยมมลคาการใชยาดงน atorv-

astatin 76.6 ลานบาท (13 โรงพยาบาล), valsartan 45.8 ลานบาท (11 โรงพยาบาล) และ rosuvastatin

26 ลานบาท (6 โรงพยาบาล) คณะกรรมการเครอขายฯ จงมมตใหโรงพยาบาลในเครอขายทา prospective

DUE รวมกนในยา atorvastatin และหลงจากการจดตงเครอขายไปแลวระยะหนง เมอเดอนสงหาคม 2553

ไดมการรวบรวมผลการดาเนนการ พบวาจากขอมลทรวบรวมได 15 โรงพยาบาล มอย 1 แหงทไมม

ยา atorvastatin มาตงแตกอนเขารวมเครอขาย สาหรบ 14 โรงพยาบาลทม atorvastatin พบวาม 9 แหง

ทมการเปลยนแปลงรายการยาลดไขมนในโรงพยาบาล เชน เปลยนจากยาตนแบบมาเปนยาทผลตภายใน

ประเทศ หรอกรณโรงพยาบาลมยาลดไขมนทเปนยาตนแบบหลายตวมการเพมยาทผลตภายในประเทศ

มโรงพยาบาล 7 แหงทมการดาเนนการทา retrospective DUE ของ atorvastatin คณะกรรมการเครอขายฯ

จงมมตรวมกนวาจะทา prospective DUE ของ atorvastatin ในปพ.ศ.2554 ตอไป

นอกจากน ในเดอนสงหาคม พ.ศ.2553 พบวาจากโรงพยาบาล 13 แหงทมการใช valsartan ทเปน

ยาตนแบบ มการนาเรองการลดคาใชจายของยานเขาทประชมคณะกรรมการเภสชกรรมและการบาบด

ของโรงพยาบาล 11 แหง มการออกนโยบายในการลดคาใชจายยา valsartan 7 แหง

เพอใหโรงพยาบาลในเครอขายสามารถดาเนนงานดาน DUE ไดอยางเปนระบบ คณะกรรมการ

เครอขายฯ จงใหมการอบรมเภสชกรจากโรงพยาบาลในเครอขายใหทา DUE โดยใชระบบคอมพวเตอร

ในเดอนสงหาคม 2554

* เภสชกรชานาญการ สานกงานคณะกรรมการอาหารและยา


ระบบฐานขอมลยาเพอการใชยาทเหมาะสมของประชาชน

ภญ.อญชล จตรกนท*


สถานการณปญหาปจจบนประชาชนสวนใหญสนใจและใหความ

สาคญตอสขภาพและการใชยามากขน ขอมลเปน

เครองมอสาคญอยางหนงในการตดสนใจเลอกบรโภค

สนคาและบรการโดยเฉพาะการตดสนใจเลอกซอยา

ในขณะทประชาชนสามารถเขาถงขอมลยาไดจาก

หลากหลายแหลง ทใกลตวทสดคอ ฉลากยาซงม

ความสาคญในการใชยามากเนองจากเปนขอมลทอย

บนผลตภณฑทผบรโภคไดใชอานเพอการตดสนใจ

เลอกใชยา แตจากผลการวจยประเมนผลโครงการ

รณรงค “อานฉลากกอนซอ” ป 25431 พบวา หลง

การรณรงคผานสอมวลชน ผบรโภคใหความสาคญ

ขอมลฉลากยาดานวนหมดอายหรอวนทผลต สรรพคณ

และคาเตอน แตเมอหยดการรณรงคทางสอมวลชน

ไปแลว2 พบวาผบรโภคมากกวารอยละ 90 อานฉลาก

ผลตภณฑสขภาพ แตมเพยงรอยละ 17.1 ของ

ผบรโภคผลตภณฑสขภาพ อานวนผลตหรอวนหมด

อายบนฉลากเปนลาดบแรก รอยละ 1.9 อานคาเตอน

เปนลาดบแรก และรอยละ 0.7 อานสรรพคณเปน

ลาดบแรก ทาใหปญหาการใชยานนบอยครงเกดขน

จากการไมอานฉลากยา เพราะยาทกชนดอาจทาให

เกดอนตรายแกผใชได อนตรายทอาจเกดขนจาก

การไมอานฉลากใหครบถวน เชน การใชยาไมถกโรค

ไมถกคน หรอไมถกขนาด การไดรบการยาเกนขนาด

การไดรบยาซาซอน หรอเกดอาการขางเคยงจากยา

เนองจากใชยาไมถกวธ เปนตน

อยางไรกตามการหวงพงขอมลยาบนฉลากยา

เอกสารกากบยาทเปนขอมลยาทตดมากบตวผลตภณฑ

กยงคงพบปญหา เนองจากพบวา ขอมลยาดงกลาว

มความหลากหลายในแตละผลตภณฑ บางครง

มขอมลเกยวกบยานนๆ ไมครบถวนเทาทควร เชน

คาเตอน, อาการขางเคยงจากการใชยา, ปฏกรยา

ระหวางกนของยา, ขอควรระวง, การเกบรกษายา,

การปฏบตตวทเหมาะสม เปนตน เนองจากกฎหมาย

ยาไมมการกาหนดขอบงคบรายละเอยดไว

นอกจากน ประชาชนยงไดรบขอมลผานชอง

ทางการโฆษณาทมแนวโนมสงขนทกป ดไดจากตวเลข

คาใชจายในการโฆษณายาสผบรโภค ในชวงตลอด

3 ปทผานมา (พ.ศ.2549 – 2551)3 สงกวากวา 2.5

พนลานบาทตอป ทงนยงไมรวมถงโฆษณาทไมไดรบ

อนญาตโดยเฉพาะโฆษณาสงเสรมการขาย4 ในหลาย

รปแบบผานทางสอตางๆ ทงการทาตลาดแบบขายตรง

(Direct Sale) และโฆษณาแฝงในรปบทความสาระ

ความรเพอสขภาพ ทาขาวแจกในการแถลงขาวแนะนา

สนคาทออกใหม การโฆษณาผานการพดสดของ

ผดาเนนรายการในรายการวทยหรอเคเบลทองถน และ

ใหผบรโภคทสนใจสงซอสนคาโดยตรง โดยจดหมาย

สงซอหรอสงซอไดทางโทรศพท ซงแหลงขอมลการ

โฆษณาทไมถกตองตางๆ เหลานลวนกอใหเกดผล

ตอพฤตกรรมการใชยาทไมถกตองและไมเหมาะสม

ของประชาชนทงสน โดยจากสถตการฝาฝนเกยวกบ

การโฆษณายาทไมถกกฎหมาย พบวา ทเปนปญหา

หลก5 ไดแก การโฆษณาขายยาทางอนเทอรเนต

รอยละ 85 และจากผลการศกษาการโฆษณาขายยา

ผานวทย 525 รายการในพนท 5 จงหวด พบวา

ฝาฝนกฎหมายรอยละ 56.4 โดยแสดงสรรพคณเกน

จรงรอยละ 8.9 แสดงขอความไมถกตองรอยละ 13.17

และแสดงขอความททาใหเขาใจผดรอยละ 21.88

วทยชมชนมปญหาการโฆษณายาโดยไมไดรบอนญาต

หรอดวยการพดสด การกระทาดงกลาวจงทาใหผบรโภค

ไดรบขอมลทไมถกตอง สรางความเขาใจผดในสาระ

สาคญ และสงผลใหเกดการใชยาเกนความจาเปน

กอใหเกดความสนเปลองทางเศรษฐกจ และอาจกอ

ผลเสยตอสขภาพของผบรโภค โดยเฉพาะการโฆษณา

ขายยาผานทางอนเทอรเนต ยงสรางผลกระทบ

ดานลบตอสขภาวะของสตรและเยาวชน ไดแก การ

ขายยาทาแทง การขายยาบารงสมรรถนะทางเพศ

การขายยาเพอใหหมดสตและนาไปสการทาผดทาง

เพศ การขายยารกษาโรคเอดส เปนตน การตดตาม

จบกมและดาเนนคดกระทาไดยาก


จากสถานการณตางๆ ขางตน เปนสาเหตหนง

ทอาจทาใหประชาชนใชยาอยางไมถกตองเนองจาก

ไดรบขอมลทคลาดเคลอน หลายองคกรจงไดมการ

ดาเนนการทจะใหขอมลทรอบดานสาหรบประชาชน

เพอใหเกดการใชยาอยางสมเหตผล

การเปลยนแปลงในชวง 3 ปทผานมา

นโยบายระดบประเทศ

นโยบายแหงชาตดานยา พ.ศ.2554 และ

ยทธศาสตรการพฒนาระบบยาแหงชาต พ.ศ.2554 –

2559 ไดรบการอนมตตามมตคณะรฐมนตร เมอ

วนท 14 มนาคม 2554 ไดมการกาหนดกลยทธหนง

ทเกยวของกบขอมลเพอสงเสรมการใชยาทเหมาะสม

ไดแก การสงเสรมใหมฐานขอมลดานยาและสขภาพ

ทเปนกลาง สาหรบผประกอบวชาชพ ทเปนระบบ

เขาถงไดงายและเปนปจจบน ซงเปนภารกจทหนวยงาน

ทเกยวของตองขบเคลอนกลยทธดงกลาวใหเปนจรง

ตอไป

กฎหมายและขอตกลงความรวมมอระหวางประเทศทเกยวของ

ในป 2542 ไดมขอตกลงรวมกนในกลม

ประเทศสมาชกอาเซยน ซงมขอผกพนประเทศ

สมาชกใหตองปฏบตตามขอกาหนดเกยวกบฉลาก

และเอกสารกากบยาตงแตวนท 1 มกราคม 2550

เพอใหเปนไปตามขอตกลงดงกลาว กระทรวง

สาธารณสขกาลงดาเนนการแกไขกฎกระทรวงวาดวย

การขนทะเบยนตารบยา โดยใหอานาจสานกงานคณะ

กรรมการอาหารและยาในการออกประกาศใหม

ขอกาหนดในการแสดงฉลากและเอกสารกากบยา

ขณะนรางกฎกระทรวงฉบบใหมไดผานการพจารณา

จากสานกงานคณะกรรมการกฤษฎกาแลว เพอรอ

ผมอานาจตามกฎหมายลงนามเพอประกาศใชตอไป


พระราชบญญตความรบผดตอความเสยหาย

ทเกดขนจากสนคาทไมปลอดภย พ.ศ.2551 (Product

Liability Law, PL Law) เปนกฎหมายทใหความ

คมครองผบรโภคในการเยยวยาในกรณทไดรบความ

เสยหายจากสนคาทไมปลอดภย โดยภาระในการ

พสจนตกอยกบผประกอบการ สวนผเสยหายพสจน

เพยงวาไดรบความเสยหายจากสนคาของผประกอบ

การ และไดใชหรอเกบรกษาสนคาตามปกตธรรมดา

เทานนโดยสนคาทใหขอมลหรอคาเตอนทไมครบถวน

แกผบรโภค จะถอวาเปนสนคาทไมปลอดภยตาม

กฎหมายนดวย กฎหมายดงกลาวจงมสวนผลกดน

ใหผ ประกอบการตองแสดงขอมลเกยวกบความ

ปลอดภยจากการใชยา ซงเปนขอความทบงถงการ

เกดความเสยง อนตรายหรอผลเสยของยาใหผบรโภค

ทราบ เพมเตมในฉลากหรอเอกสารกากบยา

การพฒนาฉลากและเอกสารกากบยามาตรฐาน

สานกงานคณะกรรมการอาหารและยาม

นโยบายใหมการพฒนาฉลากและเอกสารกากบยา

มาตรฐานตงแตป 2542 เปนลาดบดงน

ในป 2542 – 2544 ไดจดทาฉลากและเอกสาร

กากบยามาตรฐาน เลมท 1 โดยเปนขอมลของยาใน

กลมยาบรรเทาอาการปวด (ไดแก ยาพาราเซตามอล

และยากลม Non – Steroidal Anti – Inflammatory

Drugs) และยากลมยาแกแพ (Antihistamine) รวม

43 รายการ โดยมความมงหมายให ผประกอบการ

นาฉลากและเอกสารกากบยามาตรฐานดงกลาวไปใช

ในการขนทะเบยนตารบยาได อยางไรกตามผประกอบ

การสวนใหญไมนยมทจะใชและประสงคจะแสดง

ขอมลของผลตภณฑของตนทแตกตางจากผลตภณฑ

ของบรษทอน

ในป 2549 กองควบคมยาไดดาเนนการ

โครงการฉลากและเอกสารกากบยามาตรฐาน โดย

มเปาหมายเพอพฒนาคณภาพของฉลากยาและ

เอกสารกากบยา และเพอเปนแหลงขอมลยาทเปน

กลางสาหรบบคลากรทางการแพทย ประชาชน และ

ผประกอบการ โดยไดจดทาคมอการพฒนาเอกสาร

กากบยาสาหรบ 2 กลมเปาหมายหลกคอ 1) “คมอ

การทาเอกสารกากบยาสาหรบผประกอบวชาชพ

เวชกรรม” (Package insert: PI) และ 2) “คมอ

การทาเอกสารกากบยาสาหรบประชาชน” (Patient

Information Leaflet: PIL) หลงจากนนกองควบคม

ยาไดมความรวมมอกบมหาวทยาลยตางๆ ในการ

ดาเนนการจดทาเอกสารกากบยามาตรฐาน (Core –

PIL และ Core – PI) ขนตามกรอบคมอฯ ดงกลาว

ผลผลตสาคญทเกดขนไดแก Core – PIL ของยา

จานวน 148 รายการ และ Core – PI ของยาจานวน

70 รายการ ซงขณะนอยระหวางการปรบปรงคมอ

และจดทาเอกสารกากบยาเพอเผยแพรสสาธารณะ

ตอไป

นอกจากนไดมการหยบยกยาแอสไพรน6 เปน

กรณศกษาโดยจดทามาตรฐานฉลากและเอกสาร

กากบยาของยาแอสไพรนซงไดบงคบใชตามกฎหมาย

เพอใหผรบอนญาตตองปฏบตตาม อนจะเปนการให

ขอมลขาวสารทถกตองแกประชาชนและบคลากร

ทางการแพทย อยางไรกตามการนามาตรฐานฉลาก

และเอกสารกากบยามาบงคบใชทางกฎหมายยงม

ความจากด ทงๆ ทมการศกษาวจยโดยมหาวทยาลย

นเรศวร ทศกษาเกยวกบความร ความเขาใจและ

ความคดเหนของประชาชนตอเอกสารกากบยาสาหรบ

ประชาชนของยาแอสไพรนในอาเภอหนองหงส

จงหวดบรรมย พบวากลมตวอยางสวนใหญตองการ

ใหยาทกชนดมเอกสารกากบยาสาหรบประชาชน

เพราะจะชวยใหใชยาไดถกตอง และจะอานเอกสาร

กากบยานกอนใชเสมอ7

ในป 2554 สานกยาไดพฒนาโปรแกรมสบคน

ฉลากและเอกสารกากบยาผานทางอนเทอรเนต เพอ

เผยแพรขอมลยาสาหรบประชาชนและบคลากร

ทางการแพทย ใหสามารถเขาถงขอมลไดสะดวก

รวดเรว โดยในชวงแรกจะนาขอมลยาสาหรบประชาชน

ของยาแตละชนดทมการใชมาก ออกสสาธารณะกอน

เปนลาดบแรก ขอมลดงกลาวไดผานการจดทาและ

ตรวจสอบใหมเนอหาทเหมาะสม เปนกลาง อยาง


เปนระบบตามคมอการจดทาเอกสารกากบยามาตรฐาน

สาหรบประชาชน

ขอเสนอแนะควรผลกดนใหมการพฒนาฐานขอมลดานยา

และสขภาพทเปนกลาง อยางเปนระบบ เขาถงไดงาย

และเปนปจจบน เพอใหผบรโภคใชยาอยางสมเหตผล

และมความปลอดภยในการใชยา สาหรบสานกยาม

บทบาทสาคญ คอ การใหบรการขอมลยาสาหรบ

เอกสารอางอง1 นวต วงศพรหมปรดา. เกตดนย ฤทธพงศพพฒน. นภาภรณ จยวฒน และคณะ. การประเมนผลโครงการประชาสมพนธ อานฉลากกอน

ซอ ป 2543. รายงานการวจย. กระทรวงสาธารณสข, สานกงานคณะกรรมการอาหารและยา. 2543.2 สานกงานคณะกรรมการอาหารและยา กระทรวงสาธารณสข. บทสรปประเมนผลประสทธภาพ โครงการอานฉลากใหเขาใจ ปลอดภย

ปกปองสทธ ประจาปงบประมาณ 2546. รายงานการวจย. 2546.3 สมชชาสขภาพแหงชาตครงท 2 วาระท 3.8 เรอง ยตการสงเสรมการขายยาทขาดจรยธรรมฯ 16 พฤศจกายน 2552 หนาท 14 เดอนเพญ ภญโญนธเกษม มาตรการควบคมกากบและการบงคบใชกฎหมายดานการโฆษณาผลตภณฑสขภาพ ทมา: http://www.

smelawservice.com/article – detail/16/สบคนเมอ 28 มนาคม 2554.5 สมชชาสขภาพแหงชาตครงท 2 วาระท 3.8 เรอง ยตการสงเสรมการขายยาทขาดจรยธรรมฯ 16 พฤศจกายน 2552 หนาท 4 – 56 วรสดา ยงทอง เอกสารวชาการเรองการพฒนาการทบทวนทะเบยนตารบยา กรณศกษายาแอสไพรน,กองควบคมยา 25517 สดารตน ลลครานนท การศกษาคนควาดวยตนเอง ภ.ม. สาขาวชาเภสชกรรมชมชน มหาวทยาลยนเรศวร เรองความร ความเขาใจ และ

ความคดเหนของประชาชนตอเอกสารกากบยาสาหรบประชาชนของยาแอสไพรนในอาเภอหนองหงส จงหวดบรรมย, 2553

ประชาชนและผประกอบวชาชพ ผานทางฉลากและ

เอกสารกากบยามาตรฐาน นอกจากนน ควรสราง

เครอขายใหเชอมโยงกบงานบรการขอมลขาวสาร

(DIS) ของคณะแพทยศาสตร คณะเภสชศาสตร

และโรงพยาบาลตางๆ เพอสรางใหเปนกลไกหลกใน

การขบเคลอนใหมการบรการขอมลยาทเปนกลางท

ทนสมย ตอเนองและยงยน


ยา หนงในปจจยส ทมความจาเปนอยางมากเมอเปนโรค หรอยามเจบปวย แตปจจบนพบวา 1 ใน 5

ของผปวยทนอนโรงพยาบาล มสาเหตมาจากการใชยา ทงจากการใชยาไมถกตอง และอาการไมพง

ประสงคจากยา

การขบเคลอนภาคประชาชนดานยา : กรณชอสามญทางยา

กชนช แสงแถลง*

ปญหาการใชยาไมถกตอง สวนใหญมาจากการ

ขาดความรความเขาใจเรองยา ใชยาโดยไมรจกชอยา

โดยเฉพาะชอสามญทางยา ทาใหเกดปญหาใชยาซา

ซอนเพมผลขางเคยงของยา ไดรบยาเกนขนาด

แพยาโดยไมรวาแพยาอะไร มการใชยาโดยไมจาเปน

และยดตดกบยหอยา บางครงเกดการแพยานนซาซาก

ซงอาจเปนอนตรายถงชวต

สอโฆษณาและรายการโทรทศนดานสขภาพ

เปนกลยทธทางการตลาดอกรปแบบหนง ทมอทธพล

ตอผบรโภคอยางสง ผบรโภคมความตนตวเรองสขภาพ

มากขน มการใชยามากขน ยงเปนโฆษณาททาใหเกด

ความตนกลว กระตนใหมการใชยาโดยไมสอดคลอง

กบความจาเปนทางสขภาพดวยแลว จะยงสงกระทบ

โดยตรงกบผบรโภค ซงมโอกาสไดรบความเสยงหรอ

อนตรายจากการใชยาโดยไมจาเปน

มลนธเพอผบรโภคไดเคยรณรงคใหมชอสามญ

ทางยาในฉลากเอกสารกากบยา รวมทงไดผลตและ

เผยแพรเอกสารเพอใหผบรโภครจกชอสามญทางยา

เมอมสถานการณปญหาการใชยาตามทกลาวมา

ขางตน มลนธฯ เหนวาจาเปนตองทางานกบทงสองสวน

คอประชาชน และหนวยบรการ ดงนน ในป 2554

จงไดรวมมอกบเครอขายผบรโภคในการรณรงคให

ประชาชนรจกชอสามญทางยา (Generic name) ซง

จะชวยใหสามารถใชยาไดถกตองและมความปลอดภย

มากขน และรวมมอกบหนวยบรการเพอใหมการสง

ใชยา จายยา และเขยนฉลากยา ดวยชอสามญ

* มลนธเพอผบรโภค


ทางยาใหมากขน เพอปองกนปญหาทตนทาง โดย

ไดรบการสนบสนนจากแผนงานสรางกลไกเฝาระวง

และพฒนาระบบยา (กพย.)

จากการทางานในชวงทผานมา ไดเหนความ

เปลยนแปลงเกดขนจากทงสองสวน กลาวคอ ในสวน

ของประชาชน เมอเครอขายผบรโภคจดกจกรรม

รณรงครปแบบตางๆ กไดใหความสนใจรบรขอมล

เรองชอสามญทางยา แมจะบนวา ชอสามญทางยา

“ชอยาว เรยกยาก ลาบากจา” แตกเหนถงประโยชน

ความสาคญ และความจาเปนในการรจกชอสามญ

ทางยา เกดการตนตวทจะตองทาความรจกชอสามญ

ทางยามากขน เพอการใชยาทถกตอง เหมาะสม

การตนตวของประชาชนเหนไดชดเจน จาก

การทคณะกรรมการกองทนสขภาพของชมชนแขวง

ตางๆ ในกรงเทพมหานคร ไดจดทาโครงการเพอ

ตอยอดและขยายผลในเรองน ตวอยางเชน

โครงการ “ศนย สขภาพชมชนพงได ”

ของคณะกรรมการกองทนสขภาพของชมชนแขวง

คลองเตย เขตคลองเตย และโครงการ “ศนยสขภาพ

ดมสข ชมชนใชยาปลอดภย” ของคณะกรรมการ

กองทนสขภาพของชมชนแขวงลาผกช เขตหนองจอก

ซงเปนการพฒนาศกยภาพ อสส. ทประจาศนย

สขภาพชมชน ใหรจกชอสามญทางยา เพอนาไปให

ความรและใหคาแนะนาเรองการใชยาใหแกประชาชน

ในชมชน และผมารบยาทศนยสขภาพชมชนได

โครงการ “ใชยาอยางไร ปลอดภย ไมเพม

โรค” ของคณะกรรมการกองทนสขภาพของชมชน

แขวงชองนนทร เขตยานนาวา ซงเปนการรณรงคให

ประชาชนรจกชอสามญทางยา มพฤตกรรมถามชอ

สามญทางยา ถามขอมลการใชยา และอานฉลากยา

กอนการบรโภค

โครงการ “รานยาคณภาพ” ของคณะ

กรรมการกองทนสขภาพของชมชนแขวงดนแดง

เขตดนแดง ซงตองการใหรานขายยามเภสชกรประจา

ราน และเขยนชอสามญทางยาบนซองยา และรณรงค

ใหประชาชนทซอยาจากรานขายยาตองกลาถามขอมล

เกยวชอสามญทางยาและขอมลการใชยา

ในสวนของหนวยบรการ ซงสวนใหญเปนหนวย

บรการของกระทรวงสาธารณสข ทงระดบปฐมภม

ในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล (รพ.สต.) ระดบ

ทตภมในโรงพยาบาลชมชน และระดบตตยภม ใน

โรงพยาบาลขนาดใหญ ไดใหความรวมมอจดกจกรรม

รวมกบเครอขายผบรโภคในการรณรงคการใชชอ

สามญทางยาในโรงพยาบาล ซงความรวมมอดงกลาว

สวนหนงเกดจากการเปนภาคเครอขายทเคยทางาน

รณรงคในพนทดวยกนมากอนแลว และเปนภาคใหม

ทเกดจากการเชอมประสานของเครอขายเภสชกร

นอกจากน นโยบายของกระทรวงสาธารณสข

ในการพฒนาประสทธภาพระบบบรหารเวชภณฑ

ป 2542 โดยเนนใหสถานพยาบาลในสงกดกระทรวง

สาธารณสขพฒนาระบบยาทเกยวของกบการใชชอ

สามญทางยา ใน 2 ประเดน คอ 1. ทเกยวของกบ

การคดเลอกยา โดยกาหนดใหรายการยาในโรงพยาบาล

ทมชอสามญ (Generic Name) เดยวกน ใหคดเลอก

ไวใชในโรงพยาบาลเพยงชอสามญละ 1 รายการ

(ตามรปแบบยาและความแรง) และ 2. ทเกยวของ

กบการใชยาไดแกการสนบสนนการใชชอสามญทาง

ยาโดยใหคณะกรรมการเภสชกรรมและการบาบด

รบผดชอบใหแพทยสงใชยาโดยใชชอสามญทางยา

และใหมการสงใชยาทสมเหตสมผล ซงนโยบายน

ถอเปนปจจยสาคญตอการเปลยนแปลงทเกดขน

ในหนวยบรการ

อยางไรกตาม การขบเคลอนเรองชอสามญ

ทางยาของภาคประชาชนเปนเพยงจดเรมตนในพนท

หลกเพยง 5 จงหวด และทางานในระยะเวลาอนสน

ยงไมสามารถดาเนนการในวงกวางและสงผลสะเทอน

ไดมากนก ในขณะทกลยทธของธรกจยายงคงดาเนน

ไปอยางเขมขน รนแรง ภาคประชาชนจาเปนตอง

ขยายภาคเครอขายและผนกกาลงกนขบเคลอนเรองน

ตอไป...


ทศนคตเรอง “ยา” ปญหาใหญ

ปญหาเรองการใชยาทไมเหมาะสมของประชาชน เปนปญหาทเกดขนและสะสมมายาวนานในสงคมไทย สงผลกระทบทงทางดานสขภาพอนามย

ดานเศรษฐกจ และสงคม

ในป 2552 มลนธเขาถงเอดส โดยความสนบสนนของแผนงานสรางกลไก

เฝาระวงและพฒนาระบบยา (กพย.) ไดดาเนนการสารวจพฤตกรรมการใชยา

ในกลมเครอขายประชาชน เพอนามาพฒนาโครงการเฝาระวงการใชยาของภาค

ประชาชน การสารวจขอมลไดมการสมภาษณเชงลก และการจดกลมสนทนา

(Focus Group) ในกลมเครอขายตางๆ เชน กลมผตดเชอเอชไอว กลมผปวย

โรคไต เครอขายชมชนในกรงเทพ รวมทงเจาหนาทสาธารณสขดวย

รจก “ยา” เขาใจใช ไปสงานสขภาพชมชน

แสงศร ตรมรรคา*

* มลนธเขาถงเอดส


ผลจากการเกบขอมลพบวา ในกลมประชาชน

ทเปนผปวยเรอรง แมจะเปนกลมทมการใชยาอยาง

มากกลบยงคงมความเขาใจผดและทศนะเชงลบ

ทเกยวของกบการใชยา และไมมความรหรอขอมล

ในเรองการใชยาอกดวย เชน การบรโภคยาเกนความ

จาเปน, เกดการดอยาเนองจากการกนยาไมครบ ไม

ถกตอง การซอยาแพงในขณะทมยาชอสามญทราคา

ถกกวา, ความเชอเรองยาด คอยาแพงหรอตองเปน

ยาจากตางประเทศเทานน ความไมเชอมนในคณภาพ

ของยาชอสามญหรอยาทราคาถกเปนตน ซงปญหา

เหลานลวนสงผลกระทบตอระบบยาของประเทศ เชน

การสญเสยงบประมาณในการซอยาของประเทศ

ในแตละป

นอกจากนผลจากการสารวจขอมลในสวนของ

ผใหบรการสาธารณสขพบวายงคงมความเขาใจผด

และทศนะเชงลบทเกยวของกบการใชยา เชน

ความเชอเรองยาตนแบบวาดกวายาชอสามญเปนตน

ทงนพบวาระบบการใหบรการยงไมมประสทธภาพ

เพยงพอ โดยเฉพาะการไมมระบบการบรหารจดการ

ทจะลดการสญเสยยาทไปสะสมอยทคนไข สงผลให

มยาสะสมในมอคนไขเกนความจาเปนและสญเสย

ประโยชนในทสด

ตอเนองในโครงการป 2553 จงไดดาเนนการ

โครงการโดยมวตถประสงคเพอพฒนาศกยภาพของ

เครอขายประชาชนใหมองคความรมากพอทจะไป

ดาเนนงานขยายผลตอในชมชน เพอใหเกดกลไก

การเฝาระวงการใชยาในพนทได

ตนทนเดมและกลไกเดมโครงการนเปนการทางานรวมกบเครอขายภาค

ประชาชนตางๆ ซงสวนใหญเปนกลมหรอเครอขาย

ทมบทบาทอยแลวในชมชนไดแก เครอขายผตดเชอ

เอชไอวฯ 14 กลมใน 7 ภาค และศนยประสานงาน

หลกประกนสขภาพภาคประชาชน 5 จงหวด รวม

ถงเครอขายผปวยเรอรงอก 2 สวน คอ ชมรมเพอน

โรคไต และเครอขายมะเรง

แต ละกล มมต นทนในการดาเนนงานท

หลากหลายตางกน เชน กลมผตดเชอฯ เปนกลมท

ไดรบการพฒนาทศนคต องคความรเรองการดแล

รกษาโรคฉวยโอกาสและการรกษาดวยยาตานไวรส

เอชไอวมาอยางตอเนอง รวมทงหลกการใชยาเบองตน

สงผลใหมการตอยอดองคความรเรองหลกการใชยา

อยางสมเหตผลเพมเตม รวมทงเนนการดาเนนการ

งานรวมกบชมชนเพอม งไปส การผลกดนใหเกด

การทางานดานสขภาพในชมชน ในสวนของศนย

ประสานงานฯ มตนทนการทางานชมชน และความ

ใกลชดกบชมชนอยแลว การดาเนนงานจงเปนการ

เพมเตมเนอหาเรองยาผนวกไปกบงานเดมททาอย

สาหรบเครอขายไตวายเรอรง และมะเรงเปนการเรม

การทางานกบสมาชกกลมอยางเปนระบบมากขน

โดยการสารวจพฤตกรรมการใชยาของสมาชกกลม

และการพฒนาทกษะองคความรดานการดแลตนเอง

และการใชยาใหเหมาะสม

ประเดน “ยา” จดเรมงานชมชนยาเปนสงจาเปนทเกยวของในชวตของทกคน

ทผานมาประชาชนสวนใหญมการใชยาเพอบรรเทา

อาการและรกษาอยางไมมทศทาง รวมทงไมมองค

ความรเบองตนเพอมาประกอบการตดสนใจในการ

ซอยาหรอเลอกใชยา เครอขายผตดเชอฯ จงเรม

ดาเนนการโดยการผลกดนใหกลมทมแผนจะเรม

ทางานกบชมชน ใหมการสอดแทรกเนอหาเรองการ

ใชยาเขาไปในการดาเนนกจกรรม จากเดมทเปนการ

จดอบรมใหความรเรองเอดสเปนครงคราว ไมไดม

แผนการทางานชดเจนกบชมชนมากอน พฒนาไปส

เรองการใชยาทไมสมเหตผล กลายเปนประเดนทจด

ประกายทชมชนสนใจและกระตอรอรนเขารวมเปน

อยางด

เชน ในพนท อ.ครมาศ จ.สโขทย ทกลม

ผตดเชอฯ ไดดาเนนกจกรรมศนยบรการแบบองครวม

ขน รวมกบโรงพยาบาลแตไมไดมแผนงานรวมกบ

ชมชนมากอน จะมกเพยงการจดอบรมเปนครงคราว


แตเมอเรมดาเนนการเรองการใชยาอยางสมเหตผล

จงไดออกแบบกจกรรมทไดรวมงานกบชมชนมากขน

เรมตนกจกรรมดวยการสารวจพนท สารวจ

ยาทขายในรานชาและสารวจพฤตกรรมเรองการ

บรโภคยาของคนในชมชน ผลจากการสารวจรานชา

พบวา ยาทมขายในรานชาสวนหนงเปนยาทหมดอาย,

ยาทอยระหวางถอนทะเบยน, มยาจานวนมากทตอง

ควบคมโดยเภสชกร นอกจากน ยงมการเกบรกษา

ไมเหมาะสม คอเกบยาทกชนดปนกน, เกบยาปนกบ

สนคาอน, ใสถงพลาสตกแพค/รดยาง/แมกหนบ

ผขายไมมความรเรองยา

ในสวนพฤตกรรมการบรโภคยา ไดมการสม

สารวจพฤตกรรมคนในชมชน พบวา พฤตกรรมการ

บรโภคยาของคนในชมชนไมถกตอง มการใชยาหลาย

ชนดรวมกน มการบรโภคยาปฏชวนะเปนประจาและ

ไมครบระยะเวลา ทงน พฤตกรรมการใชยาของเพอน

สมาชกผตดเชอฯ และคนในชมชนไมตางกนมากนก

หลงจากวเคราะหผลสารวจแลว จงนดหารอ

กบแกนนาชมชนจากทกหมบานเพอใหเหนสถานการณ

รวมกน และหาแนวทางการดาเนนงานเพอจดการ

ปญหาดงกลาว โดยแกนนาชมชนตางๆ รวมเขามา

เปนคณะทางานมการประชมตอเนองหลายครง

และรวมกนออกแบบงาน คดแผนงานรวมกน เชน

แผนการประชาสมพนธ แผนการอบรมใหความรกบ

คนในชมชน ฟนคนชวตตยาสามญของชมชน รวม

กนลงไปทาความเขาใจกบรานชาในชมชน เปนตน

องคความรทขาดไมได การอบรมใหความรทงเพอนสมาชกและแกน

นาชมชน องคความรทจะขาดไมได คอ โรค และ

อาการ หลกการใชยา กลมยาทเปนปญหาและใช

ไมสมเหตสมผลบอยๆ ชอสามญทางยา เพอทจะให

มนใจวายาตวเดยวกนมคณภาพเหมอนกน, เรองการ

ดาเนนของโรคแตละโรค เพอใหเขาใจเรองแนวทาง

การรกษา รวมไปถงเรองสทธประโยชนในดานการ

รกษาพยาบาล เนนเรองระบบบญชยาหลกแหงชาต


องคความรตางๆ เหลาน ทาใหเขาใจภาพรวม

ทงหมดถงเรองระบบยาของประเทศ คณภาพของยา

และขอมลทจาเปน เชนยากลมทใชไมสมเหตสมผล

บอย ทงนการอบรมในแตละพนทกใชผลการสารวจ

มาเปนฐานขอมลในการคดและเพมเตมประเดน

ชวนคยในการอบรม

เปลยนแปลงระดบบคคล ไปสงานของเครอขาย

การเปลยนแปลงเรมระดบบคคล คอแกนนา

กลมตางๆ ททาโครงการรจกยามากขน ใชยาตาม

อาการ เรมคดมากขนกอนตดสนใจใชยา มองหาทาง

เลอกอนในการดแลสขภาพ มนใจในการดแลสขภาพ

ตวเองและมนใจทจะบอกตอใหผอน ทงผานชวต

ประจาวนและการอบรม รปธรรมทเกดขนคอการร

ขอมล และกลาซกถามหมอเพอขอคาอธบายในโรค

ของตนเอง

สาหรบระดบกลมและเครอขาย เนองจาก

ชมชนเหนวาปญหาการใชยาไมสมเหตผลเปนเรอง

ใกลตว จงมการเปลยนแปลงในเรองการทางาน ม

การประสานความรวมมอในชมชน บางชมชนมการ

ขยายประเดนเรองยาลงไปในแผนงาน เกดกลไกการ

ประสานงานในพนท

แกนนาชมชนทเปนเจาของรานชากเรมสารวจ

ยาของรานตวเอง เลกการขายยาบางตวทอยระหวาง

การถอนทะเบยน เชน ทมใจ แอสไพรน หรอยาเดก

ทไมเหมาะสม รวมถงอธบายขอมลยามากขนกบ

ผทมาซอยา

ลางความเชอเกา ไปส “เรองสขภาพเปนเรองของทกคน”

พนท ต.ดอยหลอ จ.เชยงใหมเปนพนททม

เสยงตอตานวา “เปนแคผตดเชอฯ จะมาทาเรองยา

ไดอยางไร เรองยาและสขภาพตองเปนหนาทของ

แพทย หรอเภสชกรในพนท” แตกเพยงพนทเดยวใน

โครงการ สวนพนทอนไดแปลงความเชอเกาไปสเรอง

สขภาพเปนเรองของทกคนเรยบรอยแลว

แกนนากลมทเปนวทยากรโดยเฉพาะผตดเชอฯ

ไดรบการยอมรบในพนท ในความรอนทมากไปกวา

เรองเอชไอว/เอดส แกนนากล มเพอชวตใหม

อ.ครมาศ จ.สโขทยกลาววา “ตอนแรกกกลว เพราะ

เราอบรมใหแกนนาชมชนทงนน ทง อสม. ผใหญบาน

ส.อบต. แตวาพอเราพด เขารวมแลกเปลยน เขาฟง

และไมมอาการใดทแสดงวาไมเชอเรา กเรมมนใจ

มากขน”

แกนนากลาวตอ “เราไมใชหมอแตเรากมองค

ความรในสวนทจาเปน ไมตองรองคประกอบยา แต

ความรทจาเปนเราตอบได เราจะถนดชวนคยใหเหน

สถานการณรวมกน นากระบวนการไปตามหลกสตร

ทวางไว แตเมอเปนขอมล เปนความรทตองอธบาย

เพม กมเภสชกรของโรงพยาบาลทมารวมเปนทมกบ

พวกเราคอยเพมเตมเนอหาให”

หาความรวมมอในพนทเมอไดเรมกพบวาความรวมมอในพนทเกดขน

ได ไม ยาก เ มอได เหนป ญหาและตระหนกถง

สถานการณรวมกนแลว ชมชนกพรอมจะรวมมอกน

แกปญหา เรมตนดวยเภสชกรในโรงพยาบาลทกลม

ผตดเชอฯ ไดทางานรวมกนอยแลว, ส.อบต.ในพนท

ทเปนแกนนาหลกในการประสานทงตาบล, เจาหนาท

รพ.สต.ทชวยประสานกลม อสม.ในพนท รวมทงตว

บคคลทเปนแกนนาในบทบาทตางๆ เอง เหนปญหา

และอยากมารวมกนแกปญหา

บทบาทหนาทของแกนนาในพนทหลายคน

ชวยใหการดาเนนงานเปนไปไดงายขน มลกษณะของ

การประสานงานในพนทเพมขน ทเหนชดใน อ.ครมาศ

จ.สโขทยทกลมผตดเชอฯทไมเคยมแผนงานในชมชน

เลย แตเมอดาเนนงานโครงการไปสกระยะ กเกด

คณะทางานสขภาพชมชนขน โดยมองคประกอบ


ของแกนนาชมชนจากทกหมบาน และมเภสชกร

โรงพยาบาลมาเปนพเลยง คดดวยกน ทาดวยกน

“รวมหวจมทาย” ดวยกน

กาวตอทยงไปไมถงในชวงระยะเวลาการดาเนนงาน 7 เดอนใน

พนท มการดาเนนกจกรรมในดานสรางความเขาใจ

เกดการทางานรวมกนของคนในพนทและเปาหมาย

เพอทจะบรรจแผนงานเรองการใชยาอยางสมเหตผล

เขาไปในแผนแมบท หรอแผนทยทธศาสตร รวมไป

ถงการใชประโยชนจากกองทนสขภาพทองถนมาเปน

กลไกขบเคลอนงานตอในพนท

บางพนทสามารถบรรจแผนเขาไปในคณะ

ทางานสขภาพชมชนไดแลว เชน จ.เชยงใหมเนองจาก

มทนตงตนเปนคณะทางานสขภาพชมชนทมอยแลว

โดยเพมเตมประเดนการทางานเรองยาไปในแผนของ

ชมชน ในขณะทอกหลายพนทยงอยระหวางการสราง

และพฒนากลไกการทางานในชมชนใหมศกยภาพ

โดยใชประเดนเรอง “ยา” เปนประเดนตงตนในการ

ทางาน

กลไกเรองการเฝาระวงการใชยาในชมชน เปน

เปาหมายทยงไมเกดเปนรปธรรมในพนท เนองจาก

หลายปจจย เชน ระยะเวลาดาเนนงานทสน หรอ

เรองการเรมตนประเดนงานในพนท ทาใหยงไม

สามารถสรางกลไกนได ทงนจะอยในแผนงานของ

แตละพนททตองดาเนนงานตอ

ความทาทายในการทางานในพนทยงมความทาทายท

เกยวเนองกบความเชอ และทศนคต ทงเรองสขภาพ

เปนเรองของหมอ บางพนทยงไมเชอมนแกนนา รวม

ถงเรองความรวมมอในพนททแกนนายงตองประสาน

และทางานตอเนองใหเกดกลไกการเฝาระวงการใช

ยาในชมชนไดจรงๆ รวมถงผลกดนใหเปนวาระหนง

ในการประชาคม เพอใหทกคนในชมชน ไมเฉพาะ

แกนนา เหนปญหารวมกนและผลกดนเขาสแผน

แมบทชมชน

นอกจากนยงมประเดนเรองศกยภาพของคน

ทางานทตองเสรมอยางตอเนองในประเดนทเกยวของ

ทงเรองยา สทธประโยชน ระบบยา การประสานงาน

ฯลฯ มการแลกเปลยนเรยนรรวมกนระหวางศนย

ประสานงานฯ และเครอขายผตดเชอฯ


การพฒนาและเผยแพรสอเปนหนงในยทธศาสตร เพอสอสาร

สาธารณะในการรณรงคการใชยาอยางสมเหตผล การนา

รองการใชสอศลปะกบการแก “ปญหาเชอดอยา” เปนหนง

ในประเดนท กพย.และเครอขายรวมกนขบเคลอน สถานการณ

เชอแบคทเรยดอยาปฏชวนะเปนภยคกคามแกประชาชน ทงใน

ระดบประเทศและระดบโลก การรณรงคเพอปองกนและลดปญหา

จาตองอาศยความรวมมอจากประชาชนทกหม เหลาใหเกด

ความเขาใจและตระหนกถงปญหา จงจาตองสอสารรณรงค

เรองเชอดอยากบประชาชนทกภาคสวน ดวยสอทเหมาะสม

และสามารถเขาถงกลมเปาหมายอยางมประสทธภาพ

ความพยายามในการพฒนาการใชสอทหลากหลาย โดย

แสวงหาความรวมมอจากบคลากร ผเชยวชาญจากหลายฝาย

หลายภาคเครอขาย ยกตวอยางเชน การทางานกบศลปน

หลายสาขา สอพนบาน รวมทงการทาโครงการกบนกเรยน

นกศกษาเพอรวมเปนสวนหนงของผลตสอสาธารณะ

สอศลปะสอศลปะกบการรณรงคแกไขปญหากบการรณรงคแกไขปญหาเชอแบคทเรยดอยาปฏชวนะเชอแบคทเรยดอยาปฏชวนะแผนงานสรางกลไกเฝาระวงและพฒนาระบบยาแผนงานสรางกลไกเฝาระวงและพฒนาระบบยา

จ

ค

ห

ห

น


บคลากรสขภาพกบการสรางสอศลปะ: การเตมเตมวชาการกบงานศลปะเกดเปนสอทสรางสรรค

กพย. รวมกบ อาจารยปณยา ไชยคา โครงการ

รกษธรรมชาต จดทาโครงการ “สานศลปในปาสวย...

เพอบคลากรทางการแพทย” โดยมเหตผลมาจาก

การทบคลากรสขภาพมกมฐานความเขาใจเกยวกบ

ประเดนปญหาทางวชาการของเชอดอยา แตขาดทกษะ

ทางศลปะในการผลตสอ กพย.จงมแนวคดรเรม

ในการพฒนาทกษะของคนเหลานทางดานศลปะ

เพอรวมกนสรางสรรคผลงานศลปะเพอใชประโยชน

ในการรณรงคตอไป ในโครงการนเกดผลงานสอเปน

ภาพวาด 21 รป และนาไปจดแสดงในงานประชม

ตางๆ รวมทงไดนาผลงานสอภาพวาดดงกลาวไป

ขยายผลดวยการจดทาเปนปฏทนประจาป 2554 ของ

กพย. กระจายแกหนวยงานตางๆ และเครอขาย สนใจ

ดาวโหลดไดท www.thaidrugwatch.org

สอพนบานเพอรณรงคลดปญหาเชอดอยา

1. สอหนมอโจ-หนา: มออาชพ รางวลระดบโลกดานหนมอ

จากแนวคดหลกทตองการรณรงคผานสอ

พนบาน ประกอบกบความสาเรจของคณะห น

ชางฟอน จ.เชยงใหม โดยมศลปน “โจ-หนา’’

คณภาสกร และคณทรพยทว สนทรมงคล สองสาม

ภรรยา เจาของรางวลชนะเลศในเวทเทศกาลหนโลก

ครงท 13 และ 14 จงเกดการประสานความรวมมอ

ระหวาง กพย.และศลปนรวมกนในโครงการผลต

สอพนบานเพอรณรงคปองกนเชอแบคทเรยดอยา

โดยใชศลปะการแสดงหนไทย เปนการผสมผสาน

งานศลปะเขากบงานขอมลทเปนวชาการ และใช

หนมอเปนสอกลางในการเผยแพรความรเรองยา

ปฏชวนะ เพอมงหวงใหบคคลทวไป มความเขาใจ

และรบขอมลไดงายยงขน ผลงานทผลตเสรจสน

ไดทาเปน DVD 2 เรอง

คอ เรอง “เมยวด ฟาลน

ผจญภยยาปฏชวนะ”

และเรอง “Dr.John in

Amsterdam” สนใจ

ดาวโหลดไดท www.

thaidrugwatch.org

การรณรงคโดยใช

หนมอโดยศลปนโจ-หนา

นอกจากจะทาการผลต

สอตนแบบแลว กพย.

และคณะหนชางฟอน ยง

ไดนาสอหนมอดงกลาว

ไปใชในการรณรงคแก

ปญหาเชอแบคทเรยในกลมนกเรยน นกศกษา คร

ในจงหวดเชยงใหมนบพนคน ซงไดรบการตอบรบเปน

อยางด นบเปนการรณรงคทมรปแบบทสามารถทาให

กลมเปาหมายไดทงความรและความบนเทงพรอมกน


นอกจากนจากลกษณะความแปลกใหมของสอศลปะ

พนบานทใชในการรณรงค สอตางๆ ทงสอหนงสอ

พมพและเคเบลทวทองถนไดใหความสนใจและไดม

สวนชวยเผยแพรกจกรรมสสาธารณะผานชองทาง

ตางๆ อกดวย

2. สอลเกพนบาน: ลเกระดบดอกเตอร

ความพยายามในการพฒนาสอพนบานสาหรบ

ภมภาคตางๆ ประกอบกบการท กพย. ไดมความ

รวมมอกบคณะศลปกรรมศาสตร จฬาลงกรณ

มหาวทยาลย ในการรวมมอผลตสอการแสดงลเก

เรอง “ลเกเฮฮารจกยารจกใช” โดยผชวยศาสตราจารย

ดร.อนกล โรจนสขสมบรณ

3. สอละครพนบาน: ละครกบชมชน

โครงการ “สอละครพนบานรวมสมยเพอ

การรณรงคใชยาปฏชวนะอยางสมเหตผล” โดยกลม

ละครชมชน “กบไฟ” ของคณอมรนทร เปลงรศม

ใชละครพนบานเปนสอใหชาวบานมสวนรวมและ

เกดความตระหนก รวมรณรงคใชยาปฏชวนะอยาง

ถกตอง ปองกนเชอดอยา

โครงการนมลกษณะพเศษทใหความสาคญกบ

การทคนทองถนเขามามสวนรวม โดยดงคนทองถน

ในพนทเปาหมายการรณรงคใหเขามามสวนรวม

ในการแสดงละคร เพอหวงวาคนเหลานจะกลายเปน

แกนนาในการรณรงค การใหความรเรองการใชยา

แกชมชนในลาดบตอไป เปนแนวทางทมงเกาะตดกบ

พนทและหวงผลการรณรงคมาก

ง. โครงการประกวดสอฉลาดใชยาปฏชวนะ

โครงการนมงเนนใหนกเรยน นสตนกศกษา

ทวประเทศ ไดเขามารวมแขงขนสรางสอในหลาย

รปแบบ ไดแก การออกแบบโปสเตอรกบแผนพบ

ภาพยนตรสน และการกลาวสนทรพจน ภายใตกรอบ

แนวคดหลก “อยาใชยาปฏชวนะ ถาไมจาเปน” เพอ

ใหนกเรยน นสตนกศกษาเหลานไดเรยนรและเขาใจ

การใชยาอยางสมเหตผล เพอขยายผลความเขาใจ

ดงกลาวสครอบครวและชมชน และไดผลในการสราง

สอเพอการเผยแพรตอสาธารณะเกดการรณรงค

ทวทงประเทศอกดวย ผเขารวมการประกวดหลายคน

เหนวาเปนหวขอประกวดทยาก เพราะเปนองคความร


สอของ ภญ.วงษดษฐ วเชยรเทยบ โรงพยาบาลโพนสวรรค จ.นครพนม

ใหมสาหรบพวกเขา แตทงหมดตางไมปฏเสธวา

โครงการฯ ทาใหพวกเขาไดรบความรเรองยา เรอง

การใชยาเพมมากขนเปนอนมาก ทสาคญคอ ตระหนกใชยาเพมมากขนเปนอนมาก ทสาคญคอ ตระหนก

วายามทงประโยชนและโทษวายามทงประโยชนและโทษ

สออนๆ ทพฒนาขนภายใตการทางานของเครอขาย กพย.

กจกรรมการประชมประจาปกพย. เปนหนง

ชองทางทกพย.ไดมโอกาสรวบรวมผลงานสอตางๆ

ทเครอขายไดมการพฒนาตอยอดเพอการรณรงค

ในพนท โดยไดจดกจกรรม “ประกวดของด เครอขาย

กพย.”ขนเมอการประชมประจาป พ.ศ.2554 ระหวาง

วนท 22-23 สงหาคม 2554 มเครอขาย กพย.

สงผลงานเขาประกวด โดยเนนสอหรอนวตกรรม

เพอสงเสรมและสนบสนนการใชยาทเหมาะสม

โดยเฉพาะเรองการใชยาปฏชวนะทเหมาะสม ผลงาน

ทนาเสนอไดแก

1. ภก.พฒน เลศทศนย โรงพยาบาลเทศบาล

นครเชยงใหม จ.เชยงใหม สงผลงานโปรแกรมรอคว

และเกมส เพอการรณรงคฉลาดใชยาปฏชวนะใน

คอมพวเตอร

2. ภญ.สภาวด เปลงชย โรงพยาบาลเสลภม

อ.เสลภม จ.รอยเอด สงผลงาน “เพลงหมอลา รณรงค

การใชยา” ทแตงเนอรองและรองโดยทมบคลากร

สาธารณสขในพนท

3. คณเกศน คงสมบรณ ผ อานวยการ

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลหลงเขา จงหวด

สระบร สงผลงานแผนปายฟวเจอรฉลลวดลายสวยงาม

เพอเปนบอรดประชาสมพนธ 3 โรค ในโครงการ

ฉลาดใชยาปฏชวนะ

4. ภญ.วงษดษฐ วเชยรเทยบ โรงพยาบาล

โพนสวรรค จ.นครพนม สงผลงานมลตมเดย เพอ

เปดใหกบคนไขทมารบการรกษาทโรงพยาบาล โดย

ประยกตจากสอสงพมพของโครงการฉลาดใชยาปฏชวนะ

เนองจากขอจากดในการอาน จงทาเปนสอทสามารถ

เผยแพรผานทางจอโทรทศน ในชอชด “๓ โรครกษา

ได ไมตองใชยาปฏชวนะ”

5. ภก.สนต โฉมยงค สานกงานสาธารณสข

จงหวดพระนครศรอยธยา ไดสง

ผลงานสอวดโอ เรอง “ชอสามญ

ทางยา”

6. ภญ.กอบกาญจน ชปาน

โรงพยาบาลวารนชาราบ ไดพฒนา

กระปกยา Kid Can เพอชวยในการ

ใหยานาในเดก เนองจากการสงใช

ยานาในเดกมกตองมการคานวณ

ใหเหมาะสมกบนาหนกของเดก และ

มโอกาสเสยงตอการคานวณท

ผดพลาด ทาใหผปวยไดรบยา

จงหวด

ผลงา

ทางย

โรงพยา

กระปกย

ใหยานาใ

ยานาในเ

ใหเหมาะ

มโอกา

ผดพ


มากหรอนอยเกนไป จงไดพฒนานวตกรรมประกอบ

การสงใชยานาทมการใชบอยๆ เพอชวยเจาหนาท

สาธารณสขในหนวยบรการระดบโรงพยาบาลสงเสรม

สขภาพตาบลสามารถสงใชยาอยางถกตอง

7. ภญ.นชรนทร โตมาชา สานกงานสาธารณสข

จงหวดสมทรสงคราม ไดพฒนาสอความร ชด

“ผนแพยา อาการไมพงประสงคทสามารถปองกนได”

ซงมกเปนปญหาทอาจเกดจากการใชยาปฏชวนะท

ไมเหมาะสม โดยผลตในลกษณะแผนพลก และ

โปสการด

แผนพลก

โปสการด


หากทานสนใจสอเพอรณรงคในพนทสามารถตดตอผาน กพย. หรอเครอขายตามทอยทแจงไดโดยตรง

หนมอ โจ-หนา

สอหนมอขณะไปรณรงคทโรงเรยนโกวทธารง

จ.เชยงใหม


เปดมาน กพย.แผนงานสรางกลไกเฝาระวงและพฒนาระบบยา


แผนงานสรางกลไกเฝาระวงและพฒนาระบบยา หรอทเราทานทงหลาย มกจะเรยกยอๆวา กพย. นน แมจะไมใชหนวยงานทจดตงมานานแลว แตเวลา 3 ขวบปนนไมไดนอยเลย พนธกจตองขอบอกเลยวา

ตอนน กพย. เปนทรจกมากขนในฐานะผเฝาระวงระบบยา (Drug System Watch)โดยเฉพาะในแวดวง

นกวชาการ วชาชพดานสขภาพและเครอขายองคกรพฒนาเอกชนไมแสวงหากาไร (NGO)

ขวบปท 3 การขบเคลอนเพอพฒนาระบบยาอยางตอเนอง

การดาเนนการเพอสรางกลไกและพฒนา

ระบบยา ตามวสยทศนมงสรางระบบและกลไกท

เขมแขงในการเฝาระวงและพฒนาระบบยาอยางรอบ

ดาน พรอมสงสญญาณเตอนภยเรองอนตรายจากยา

ในมตตางๆ ผานการสอสารสาธารณะดวยการสราง

และจดการองคความร ตลอดจนขบเคลอนเชงนโยบาย

และโครงสรางอยางตอเนอง มงสรางความตระหนก

และการมสวนรวมของชมชนทกภาคสวนอยาง

เขมแขง โดยการทางานผาน 5 ยทธศาสตรหลก ไดแก

1) การสรางและจดการองคความร 2) การพฒนา

การทดลองรปแบบกลไกการจดการความเสยงจาก

ยาแบบครบวงจร เพอพฒนาใหเกดศนยเฝาระวง

และพฒนาระบบยา 3) การสงเสรมความเขมแขง

ของภาคเครอขายเฝาระวงและพฒนาระบบยา

4) การสอสารสาธารณะเพอสงสญญาณสสงคม

5) การผลกดนนโยบาย แผนยทธศาสตรพฒนา

ระบบยา และกฎหมายทเกยวของ ทงสนนไดมการ

ดาเนนการตอเนองมาถงปท 3 สาหรบปท 3 น

กจกรรมเดนของแตละยทธศาสตรกมผลสมฤทธและ

ความสาเรจทนาชนชม ซงเกดจากความรวมมอรวมใจ

ของเครอขายในแตละพนททงสน ไดแก

1. การสรางและจดการองคความร1.1. กพย. สนบสนนใหเครอขายประเมนการ

ใชยา (เครอขาย DUE) พฒนาโครงการวจยเรอง

“การประเมนผลลพธทางคลนกของยาคลอพโดเกล

หลงมการใชสทธเหนอสทธบตรโดยรฐ (CL) ใน

ผปวยหลงทาหตถการขยายหลอดเลอดหวใจและ

ใสขดลวดคายน” โดยม ภญ.ปทมา ตณฑววฒน เปน

หวหนาโครงการวจย และมโรงพยาบาลขนาดใหญ

ทมการทาหตถการดงกลาวเขารวมการวจยจานวน 9

โรงพยาบาล ในการวจยนไดรบการสนบสนนทนวจย

จากสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต ซงผล

การศกษาจะเปนขอมลทเกดประโยชนตอการพฒนา

คณภาพการใชยารวมทงการปรบทศนะทมตอยา CL

ของทงผใหบรการและผใชสทธในระบบหลกประกน

สขภาพแหงชาต

1.2. โครงการพฒนาโปรแกรมฐานขอมลบน

อนเตอรเนต ไดตนแบบจากฐานขอมลสาหรบเครอขาย

PTC (พฒนาโดยคณะเภสชสาสตร มหาวทยาลย

นเรศวร) โดยมขอมลและภาพตวอยางยาไมเหมาะสม

ในพนท (ดาเนนการโดยคณะเภสชศาสตร มหาวทยาลย

อบลราชธาน และคณะเภสชศาสตร จฬาลงกรณ


1.3. สนบสนนเครอข ายเภสชกรรานยา

เพอดาเนนโครงการเกบขอมลปญหาการใชยาของ

ประชาชน ประกอบไปดวยชดความรเรองยา สขภาพ

และการแพยา, อาการไมพงประสงคจากการใชยา

สาหรบประชาชน, ขอมลอนตรกรยาของยา, และ

ขอแนะนาสาหรบการใชยาทมความจาเพาะและขอมล

สทธผบรโภค


1.4. การจด ต ง ศนย เฝ าระว งระบบยา

ในขณะนอยในขนตอนการออกแบบโครงสรางและ

การจดเกบขอมลในลกษณะโครงการนารองหนงฐาน

ขอมล คอ ฐานขอมลยาไมเหมาะสมในชมชน

อนประกอบไปดวยขอมลยาแผนโบราณ ยา Look twin,

Sound twin (ยาทมความเหมอนมากกวา Look alike,

sound alike) และยาทมทะเบยนตารบไมเหมาะสม

เปนตน

1.5. การสร างเครอข ายชมชนออนไลน

เพอแลกเปลยนขอมลขาวสารเกยวกบการเฝาระวง

ระบบยา ผานทางเวบไซด www.thaidrugwatch.org

และ www.facebook.com/thaidrugwatch โดยเชอม

โยงกบหนวยงานและเครอขายทางวชาการหลายกลม

อาทเชน สานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรม

สขภาพ (สสส.) สถาบนวจยระบบสาธารณสข (สวรส.)

และกลมทศทางเภสชกร เปนตน

1.6. อาศรมความคดระบบยา โดยการจด

ประชมเสวนาและจดการความรในเรองตางๆ เกยวกบ

ระบบยา เชนเรองยาเดก เรองระบบทรพยสนทาง

ปญญา และไดมการตพมพหนงสอ สทธบตรยา เลห

อบายการผกขาด และการจดทาหนงสออยาปลอยให

สเตยรอยดลอยนวล โดยเครอขายเภสชสาธารณสข

เขต 5 (สมทรสงคราม สมทรสาคร ประจวบครขนธ

และเพชรบร)

2. การพฒนาการทดลองรปแบบกลไกการเฝาระวงและพฒนาระบบยา

2.1 เครอข ายเภสชสาธารณสขเขต 5

(4 จงหวด) โดยมเครอขายเภสชกรในระดบตางๆ

ไดแก สานกงานสาธารณสขจงหวด ศนยวทยาศาสตร

การแพทย กลมเภสชกรโรงพยาบาลชมชน กลม

เภสชกรชมชน ไดรวมกนผลกดนใหเกดการสราง

เครอขายและพฒนาระบบเฝาระวงความเสยงจาก

ยาสเตยรอยดในชมชนอยางครบวงจร

2.2 เครอขายประชาสงคม ไดแก เครอขาย

ผบรโภคโดยมมลนธเพอผบรโภคเปนแกนนา โดย

ดาเนนกจกรรมรณรงคใน 5 พนท ไดแก จงหวด

พะเยา ขอนแกน สมทรสงคราม สงขลา และกรงเทพฯ

และเครอขายผปวยโรคเรอรง โดยมมลนธเขาถงเอดส

เปนแกนนา ดาเนนการในพนท 4 จงหวด ไดแก

กทม. สราษฎรธาน กระบ พงงา โดยเนนทการพฒนา

ศกยภาพผปวยและผบรโภคในการ ใหเขาใจระบบยา

และรจกชอสามญทางยา และเปนสวนหนงในกลไก

เฝาระวงระบบยาในชมชน

2.3 เครอข ายรณรงค ร านยาปลอดภย

เภสชกรไทยไมแขวนปาย เปนการทางานรวมของ

เครอขายเภสชสาธารณสขจงหวด 10 จงหวด ไดแก

นครพนม, ขอนแกน, ชยภม, สกลนคร, กาฬสนธ,

อตรดตถ, สมทรสงคราม, สราษฎรธาน, นครศรธรรมราช

และสงขลาโดยมเภสชสาธารณสขจงหวดนครพนม

เปนแกนนา เพอใหเกดการคมครองผบรโภคทมารบ

บรการยาจากรานยา โดยการเฝาระวงการมเภสชกร

ประจารานยารวมกบการสรางความตระหนกและ

มสวนรวมในการเฝาระวงของเครอขายผบรโภค

3. การสงเสรมความเขมแขงของภาคเครอขายเฝาระวงและพฒนาระบบยา

3.1. การสงเสรมและพฒนาเครอขายวชาการ

วชาชพ

3.1.1. หนนเสรมบทบาทเครอขาย

วชาการวชาชพ ไดแก เครอขายเภสชกรภาคกลาง

เครอขายคณะกรรมการเภสชกรรมและการบาบด

(รวมกบสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต

และคณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยตางๆ) เครอขาย

เภสชกรตดตามการใชยา เครอขายเภสชชนบท และ

เครอขายรณรงคฉลาดใชยาปฏชวนะ (15 จงหวด

22 โครงการ)

3.1.2. สนบสนนเภสชกรในเครอขาย

พฒนาศกยภาพคณะกรรมการเภสชกรรมและ

การบาบด (เครอขาย PTC)ในการเขารบการอบรม

เรอง Bioequivalence ทจดโดยคณะเภสชศาสตร

มหาวทยาลยนเรศวร


3.1.3. สนบสนนเครอขายเภสชชนบท

เพอร วมกนระดมสมองในการระบสถานการณ

ความรนแรงของปญหาระบบยา ทงในระดบประเทศ

สถานพยาบาล และระดบชมชน และรวมกนพฒนา

แผนเฝาระวงและจดการปญหาระบบยาชมชน

3.1.4. การประสานงานกบหนวยงาน

และองคกรระดบนานาชาต ถอวาเปนสวนสาคญ

ตอการพฒนากลไกเฝาระวงระบบยาในประเทศไทย

ไดแก องคการอนามยโลก (WHO) เครอขายนานาชาต

เพอสรางกลไกการสงสญญาณและเกดเปนกระแส

สงคมทเปนประโยชนตอประชาชน โดยการสอสาร

แกประชาชนใน 2 ระดบคอ

การสอสารในระดบประเทศ โดยผานสอวทย

โทรทศน และอนเตอรเนต ผานรายการโทรทศน

และขาว อาทเชน การใหสมภาษณและแถลงขาว

ในเรองเชอดอยา ในงานประชมวชาการของ กพย.

การรณรงคการใชยาคมกาเนดฉกเฉนอยางปลอดภย

การถายทอดขาวเปนชดขาว เกยวกบเรองยาไมเหมาะสม

ดานยาเสพตด เครอขายรณรงคปญหาการดอยา

ปฏชวนะ (ReAct) เครอขายนานาชาตดานธรรมาภบาล

เครอขายการใชยาอยางเหมาะสม (RUD) เครอขาย

รณรงคสขภาพของเครอขายองคกรพฒนาเอกชน

(HAI, HAIAP) โดยทงนไดมการประชมแลกเปลยน

ความคดเหน ความร และสถานการณในภมภาคโดย

นกวชาการทงในและนอกประเทศอยางตอเนอง

4. การสอสารสาธารณะเพอสงสญญาณสสงคม

เพอเปนการหนนเสรมการขบเคลอนเชง

นโยบาย การสอสารสาธารณะเปนสงท กพย. ให

ความสาคญและพยายามผลกดนใหเกดอยางมาก

ในชมชน ซงประกอบไปดวยเรองยาสเตยรอยด

ยาสมนไพรพนบาน รวมกบชอง ThaiPBS เปนตน

นอกจากน ยงมการตพมพจดหมายขาวยาวพากษ

11 ฉบบ ในประเดนทเกยวของกบระบบยา ไดแก

ราคายา, ยาเดก, ยาผหญง, นโยบายแหงชาตดานยา,

สทธบตรยา พรบ.ยา ขอมลยา และปญหาการใชยา

ปฏชวนะและปญหาเชอดอยา เปนตน

สาหรบการสอสารในระดบพนทผานเครอขาย

เฝาระวงระบบยาในพนท กไดมการดาเนนการ

ไปพรอมๆ กน เชน เครอขายเภสชกรรานยากบ

การรณรงคการใชยาคมกาเนดฉกเฉนใหเหมาะสม


เครอขายรณรงคเรองทองไมพรอม และเครอขาย

ประชาสงคมในประเดนตางๆ เพอแกไขปญหาในพนท

และสงสญญาณเตอนกลบมาทหนวยงานสวนกลาง

เพอขบเคลอนแกไขปญหาดงกลาวอยางเปนระบบ

5. การผลกดนนโยบาย แผนยทธศาสตรพฒนาระบบยา และกฎหมายทเกยวของ

การผลกดนนโยบายและกฎหมายทสาคญใน

ระบบยา คอ การขบเคลอนใหประเดนยตการสงเสรม

การขายยาทขาดจรยธรรม ถกบรรจเปนหนงในมต

สมชชาสขภาพ (ครม. มมตเหนชอบแผนยทธศาสตร

ตามมตน เมอ 20 ก.ค. 2553), การสนบสนนใหม

การประกาศใชนโยบายแหงชาตดานยาและยทธศาสตร

การพฒนาระบบยาแหงชาต พ.ศ. 2554-2559 (ครม.

มมตเหนชอบ เมอ 14 มนาคม 2554) และลาสด

ไดมสวนรวมในการผลกดนประเดนเกยวกบปญหา

โฆษณายาและผลตภณฑสขภาพ ทจะนาเขาพจารณา

ในทประชมสมชชาสขภาพแหงชาต ครงท 4 ในเดอน

ธนวาคม 2554 น

การพฒนาระบบยา กาวตอไปของ กพย....

แม กพย. ในปจจบนกาลงจะกาวเขาสปท 4

(ระยะท 2) แลว นนไมไดหมายความวาประเทศไทย

มกลมคนหรอหนวยงานทดาเนนการแบบนมาเพยง

แค 3 ป เราตอสเพอพฒนา “ระบบยา” ในประเทศน

มานานแลวนบตงแตยคแรกเรมทเราม “กลมศกษา

ปญหายา (กศย.)” ซงนาทพโดยหญงแกรง อาจารย

สาล ใจด ทไมยอมแพและตอสอยางกลาหาญกบ

กระแสทนนยมทถาโถมเขามา จนทาใหเกดระบบ

การคาเสรทเปนปจจยสาคญททาใหเกดปญหาขน

ในระบบยาของไทย แตอยางไรกตามยงมกลมคนท

สานตอปณธานเหลานนและยงคงยนหยด ตอส

เพอประโยชนของประชาชนอยางไมลดละ ทงเภสชกร

แพทย สอมวลชน นกวชาการ กระทงเครอขาย

ประชาชน ลวนเปนแรงขบเคลอนใหสงคมมองเหน

ปญหาและไมนงดดายทจะแกไขสงผดใหถก มอง

ผลประโยชนของชาตมากอนผลประโยชนของตนเอง

หรอพวกพอง กพย. เชอวายงมคนทคดแบบนอย

และเชอวาคณเองกเปนหนงในนน

ทปรกษา : ผศ.ภญ.ดร.นยดา เกยรตยงองศล

บรรณาธการ : ผศ.ภญ.ดร.ยพด ศรสนสข

นกวชาการ นพ.วชย โชคววฒน

ผศ.ภญ.สาล ใจด

นพ.ศรวฒน ทพยธราดล

ภก.วนต อศวกจวร

คณกรรณการ กจตเวชกล

ภญ.อญชล จตรกนท

ภญ.ปนดดา ลสถาพรวงศา

ภก.วรวทย กตตวงศสนทร

ภก.เสนย พลราช

รศ.ภญ.ดร.ชะอรสน สขศรวงศ

ภก.ภาณโชต ทองยง

ภก.กาญจนพงษ เพญทองด

ภก.เดนชย ดอกพอง

ภก.ภรทต ทองเพชร

ภก.ณรงคชย จนทรพร

รศ.ภญ.ดร.โพยม วงศภวรกษ

ภญ.ดร.อษณย วนรรฆมณ

คณกชนช แสงแถลง

คณแสงศร ตรมรรคา

เรยบเรยง/ประสานงาน : ณฏฐาภรณ เลยมจรสกล

กองแผนงาน กพย. ศศวรรณ จนทรเชอ

เขมกา โตนะโพธกล

จรพร สร

ศวาวธ มงคล

นายณฐพล มธลาภรงสรรค

ดวงพร พรรณพนาวลย

ออกแบบปก/รปเลม : สกญญา พรหมทรพย

khunnaipui.multiply.com

คณะทางาน

ขอมลทางบรรณานกรม

รายงานสถานการณระบบยา ประจาป 2554./แผนงานสรางกลไกเฝาระวงและพฒนาระบบยา

พมพครงท 1. ตลาคม 2554 —กรงเทพ: แผนงานสรางกลไกเฝาระวงและพฒนาระบบยา

สนบสนนโดยสานกงานกองทนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.)

ทปรกษา : นยดา เกยรตยงองศล

บรรณาธการ : ยพด ศรสนสข

ISBN 978-616-551-423-1

ปกและรปเลม : http://khunnaipui.multiply.com

ภาพประกอบ : http://www.stockfreeimages.com

จดพมพและเผยแพร : แผนงานสรางกลไกเฝาระวงและพฒนาระบบยา (กพย.)

คณะเภสชศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

ถนนพญาไท แขวงวงใหม เขตปทมวน กรงเทพมหานคร 10330

โทรศพท 0-218-8452 โทรสาร 0-2254-5191

E-mail : [email protected]

Website: www.thaidrugwatch.org


พมพท : อษาการพมพ

ถนนราชปรารภ แขวงถนนพญาไท เขตราชเทว กรงเทพมหานคร 10400

โทรศพท 02-251-5815, 02-252-0448

จานวนพมพ : 3,000 เลม

รายงานสถานการณระบบยา

แผนงานสรางกลไกเฝาระวงและพฒนาระบบยา (กพย.)คณะเภสชศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

ถนนพญาไท แขวงวงใหม เขตปทมวน กรงเทพมหานคร 10330โทรศพท 0-218-8452 โทรสาร 0-2254-5191

E-mail : [email protected]: www.thaidrugwatch.org


ประจาป 2554 ความเปลยนแปลงของสถานการณระบบยา (2552-2554)

รายงานสถานการณระบบยา ประจาป 2554: ความเปลยนแปลงของสถานการณ

ระบบยา (2552-2554)แผนงานสรางกลไกเฝาระวงและพฒ

นาระบบยา (กพย.) คณะเภสชศาสตร จฬาลงกรณ


Documents

2011 drug system_report