BOSNA I HERCEGOVINA FEDERACIJA BOSNE I HERCEGOVINE ZENIKO-DOBOJSKI KANTON OPINA ZAVIDOVII OPINSKO VIJEE Broj: 01-23-2298/11 Datum: 14.10.2011.godine

OPINSKI PLAN UPRAVLJANJA OTPADOM 2011 - 2016

Opina Zavidovii, Ul. Safvet bega Baagia bb. 72220 Zavidovii tel: 032-878-314 centrala, fax: 032-868-230, www.zavidovici.ba, opzdici@bih.net.ba

SADRAJ1 2 UVOD (PRAVNI OSNOV I PERIOD VAENJ A PLANA) ................................................................................4 OSNOVNI PODACI O OPINI I PROIZVOAIMA OTPADA...................................................................5 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 3 POLOAJ (MORFOLOGIJA TERENA I DOSTUPNOST ZA PRUANJE USLUGA)........................................................ 5 ODNOS RURALNOG I URBANOG DIJELA OPINE.................................................................................................... 6 BROJ ST ANOVNIKA I DOMAINST AVA PO MJESNIM ZAJEDNICAMA.................................................................... 6 PROIZVOAI OTPADA IZ PRIVREDE....................................................................................................................... 7 PROIZVOAI OTPADA -JAVNE UST ANOVE............................................................................................................ 7

PRAVNI OKVIR ZA UPRAVLJ ANJ E OTPADOM (OBAVEZ E IZ POSTOJ EE REGULATIVE I PLANS KIH DOKUMENATA) ....................................................................................................................................8 3.1 3.2 3.3 PLANSKI DOKUMENTI UPRAVLJANJA OTPADOM ................................................................................................... 8 ZAKONSKA REGULATIVA ....................................................................................................................................... 11 A NALIZA I ZAKLJUCI............................................................................................................................................. 12

4

ADMINIS TRATIVNI OKVIR UPRAVLJ ANJ A OTPADOM .........................................................................12 4.1 4.2 4.3 INST ITUCIONALNA ORGANIZACIJA........................................................................................................................ 12 UGOVORI I SARADNJA U OBLAST I UPRAVLJANJA OTPADOM ............................................................................. 15 A NALIZA I ZAKLJUCI............................................................................................................................................. 15

5

POSTOJ EI KAPACITETI ZA PRIKUPLJANJ E I ODVOZ OTPADA ....................................................16 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6 5.7 OPREMLJENOST ZA PRUANJE USLUGE PRIKUPLJANJA I ODVOZA OTPADA..................................................... 16 DINAMIKA I NAIN ODVOZA I PRIKUPLJANJA OTPADA....................................................................................... 16 SAKUPLJANJE OPASNOG OTPADA IZ DOMAINST AVA........................................................................................ 17 SAKUPLJANJE SPECIJALNOG OTPADA ................................................................................................................... 18 PROIZVOAI OTPADA KOJI SAMI ZBRINJAVAJU OTPAD.................................................................................... 18 DRUGI OPERATERI................................................................................................................................................... 18 A NALIZA I ZAKLJUCI............................................................................................................................................. 19

6

POSTOJ EA INFRASTRUKTURA ZA UPRAVLJANJ E OTPADOM (UKLJ UUJ UI POSJ EDOVANJ E DOZVOLA) .................................................................................................................................19 6.1 ZELENI OT OCI........................................................................................................................................................... 19 6.2 CENT RI ZA RECIKLAU ........................................................................................................................................... 19 6.3 CENT RI ZA KABASTI OTPAD ................................................................................................................................... 19 6.4 OBJEKTI ZA ODLAGANJE......................................................................................................................................... 20 6.4.1 Regionalna deponija .........................................................................................................................................20 6.4.2 Lokalna deponija ...............................................................................................................................................20 6.5 DRUGI OBJEKT I........................................................................................................................................................ 20 6.6 A NALIZA I ZAKLJUCI............................................................................................................................................. 20

7 8

NELEGALNA ODLAGALI TA ...............................................................................................................................21 TRENUTNE I B UDUE KOLIINE ......................................................................................................................23 8.1 UKUPNO PROIZVEDENI OTPAD............................................................................................................................... 23 8.2 PRIKUPLJENI MIJEANI OTPAD............................................................................................................................... 23 8.3 PRIKUPLJENI OTPAD ZA RECIKLAU ..................................................................................................................... 24 8.3.1 Papir i karton .....................................................................................................................................................24 8.3.2 Plastika................................................................................................................................................................24 8.3.3 Staklo....................................................................................................................................................................24 8.3.4 eljezo i metal ....................................................................................................................................................24 8.3.5 Zeleni otpad ........................................................................................................................................................24 8.4 SPECIJALNI OTPAD................................................................................................................................................... 24 8.4.1 ivotinjski otpad - leevi..................................................................................................................................25 8.4.2 Opasni otpad.......................................................................................................................................................25 8.4.3 Medicinski otpad................................................................................................................................................25 8.4.4 Mulj iz otpadnih voda........................................................................................................................................25 8.4.5 Graevinski otpad i materijal od ruenja......................................................................................................25 8.4.6 Kontaminirano tlo..............................................................................................................................................26

Strana 2 od 55

8.4.7 Slupana vozila, rezervni dijelovi i gume........................................................................................................26 8.4.8 Elektronski i elektrini otpad...........................................................................................................................26 8.4.9 Kabasti otpad......................................................................................................................................................26 8.5 UKUPNO PRIKUPLJEN OTPAD ................................................................................................................................. 26 8.6 OTPAD ODVEZEN NA ODLAGALITE...................................................................................................................... 27 8.7 A NALIZA I ZAKLJUCI............................................................................................................................................. 27 9 FINANS IRANJ E SIS TEMA UPRAVLJANJA OTPADOM .............................................................................27 9.1 9.2 9.3 9.4 9.5 9.6 10 TARIFA ZA DOMAINST VA ..................................................................................................................................... 27 TARIFA ZA PRIVREDNI SEKT OR.............................................................................................................................. 28 STEPEN NAPLATE..................................................................................................................................................... 28 BILANS ST ANJA 2008 2010. ............................................................................................................................... 29 PROCJENA PRILIVA SREDSTAVA ............................................................................................................................ 29 A NALIZA I ZAKLJUCI............................................................................................................................................. 30

INFORMIS ANJ E J AVNOS TI ...................................................................................................................................31 10.1 10.2 10.3 INFORMISANJE GRAANA O PRUENIM USLUGAMA........................................................................................... 31 PROGRAMI PODIZANJA SVIJEST I............................................................................................................................ 31 A NALIZA I ZAKLJUCI............................................................................................................................................. 31

11

SPECIFIKACIJ A PROB LEMA ................................................................................................................................32 11.1 11.2 11.3 11.4 11.5 INST ITUCIONALNI PROBLEMI................................................................................................................................. 32 PRAVNI PROBLEMI................................................................................................................................................... 32 INFRAST RUKTURNI PROBLEMI............................................................................................................................... 32 FINANSIJSKI PROBLEMI........................................................................................................................................... 33 JAVNA SVIJEST ......................................................................................................................................................... 33

12

CILJ EVI UPRAVLJANJA OTPADOM ZA PLANS KI PERIOD...................................................................34 12.1 O ST ALI CILJEVI I AKTIVNOSTI................................................................................................................................ 34

13

PROGRAM MJ ERA (AKCIONI PLAN)................................................................................................................34 13.1 13.2 13.3 13.4 PROGRAM MJERA ZA UNAPRJEENJE SISTEMA ZA PRIKUPLJANJE I ODVOZ OTPADA (PROGRAM SAKUPLJANJA OPASNOG OTPADA IZ DOMAINST AVA, PROGRAM PROIRENJA USLUGA)............................. 34 PROGRAM MJERA ZA UNAPRJEENJE SISTEMA ZA ISKORIT AVANJE OTPADA................................................ 35 PROGRAM MJERA ZA UNAPRJEENJE SISTEMA ZA KONANO ODLAGANJE OTPADA (PROGRAM SANACIJE OPINSKIH DEPONIJA, PROGRAM SANACIJE DIVLJIH DEPONIJA, M EUOPINSKA SARADNJA).................... 36 PROGRAM MJERA ZA PODIZANJE JAVNE SVIJEST I U UPRAVLJANJU OTPADOM................................................ 37

14 15 16 17 18

ANALIZA RIZIKA .......................................................................................................................................................37 MONITORING IMPLEMENTACIJ E ....................................................................................................................38 POPIS LITERATURE..................................................................................................................................................38 ZNAENJ E POJ MOVA..............................................................................................................................................39 PRILOZI...........................................................................................................................................................................41

Strana 3 od 55

1

Uvod (pravni osnov i period vaenja plana)

vrsti otpad u BiH je u pravom smislu otpad, koji se u najveem obimu ne koristi za ponovnu preradu izuzev manjih koliina nekih vrsta papir i metali. Moemo rei da je istovjetna situacija i na podruju opine Zavidovii. Strategija upravljanja vrstim otpadom 2008-2018 predvia rjeavanje problema prikupljanja i odlaganja. Iz strategije proizlaze i obaveze opina, a jedna od obaveza je i donoenje plana upravljanja otpadom na nivou opine. Ovaj plan predvia rjeavanje gorueg, dugogodinjeg problema vezanog za "Gradsku deponiju Ekonomija", zatim sve vei broj divljih deponija na podruju cijele opine. Provoenje Strategije upravljanja vrstim otpadom 2008-2018 i ovog plana e sigurno u svim svojim fazama nailaziti na razne probleme. Potrebno e biti mnogo raditi na promjeni navika stanovnitva, informisanosti i podizanju svijesti o znaaju ivotne okoline i neophodnosti uvoenja svih u sistem. S druge strane, potrebno e biti obezbijediti znaajna finansijska sredstva. Iskustva u zapadnoevropskim zemljama pokazuju da je ovo dugoroan posao i da ga treba raditi temeljito i postepeno uz naglaenu primjenu preventivnih i represivnih mjera, uz angaman velikog broja subjekata. Ovaj plan se odnosi na period od 6 godina. Njegovom implementacijom treba da se rijee osnovni problemi oko upravljanja otpadom na cijelom podruju opine, jaanjem kapaciteta i uvoenjem u sistem najveeg broja proizvoaa otpada. Na osnovu ukazane potrebe upravljanja otpadom u cijelom svijetu, a ne samo u Evropi i ne samo u Zavidoviima, doneseni su mnogi propisi na dravnom, kantonalnom i opinskom nivou. Potreba za ureivanjem ivota drutvene zajednice na teritoriji opine Zavidovii sa aspekta upravljanja otpadom narasla je do granica kada se moraju preduzeti hitne i drastine mjere. ivot u neureenom okoliu donosi bolesti i druge neeljene posljedice. Stoga je osnovni cilj ovog projekta, koji nosi naziv Opinski plan upravljanja otpadom, implementacija svih propisa koji tretiraju otpad i upravljanje otpadom, kako evropskih, tako i domaih. Realizacija ovog cilja e imati znaajan pozitivan epilog u smislu realizacije drugih ciljeva, kao to su zatita zdravlja stanovnitva, zatita okoline, prirode, voda, uma, zemljita itd. kao i razvoj turizma, kojeg nema u okruenju sa nerijeenim upravljanjem otpadom. Zakon o upravljanju otpadom (Slubene novine Federacije BiH broj 33/03 i 72/09) je pravni osnov za donoenje opinskog plana upravljanja otpadom. Ovaj zakon primjenjuje se na sve kategorije otpada i sve vrste aktivnosti u upravljanju otpadom, osim na radioaktivni otpad, gasove isputene u atmosferu i otpadne vode. U planiranju upravljanja otpadom, ovim zakonom je propisano da su nadleni organi duni da izrade planove za upravljanjem otpadom koji e obuhvatiti: vrstu, koliinu i porijeklo otpada koji se proizvodi i koji se treba tretirati ili odloiti; ciljeve upravljanja otpadom; ope tehnike zahtjeve za upravljanja otpadom i ureaje unutar podruja na kojim se nalaze; raspoloiv i podesan tretman i mjesta odlaganja i ureaje unutar odreene teritorije; specijalne ugovore za tretman ili odlaganje otpada za vei broj opina; specijalne ugovore za pojedine vrste otpada, kao to je opasni otpad, teni otpad, ambalani otpad itd. strateke ciljeve sa razraenim prioritetima u upravljanju otpadom i pojedinim aktivnostima koje treba preduzeti; listu mjera koje treba preduzeti, procjenu trokova za izvravanje zadataka u upravljanju otpadom. Zakon o upravljanju otpadom je propisao da e se kantonalnim propisom utvrditi zadaci opina u izradi opinskih planova upravljanja otpadom, koji treba da sadre najmanje: programe skupljanja opasnog otpada iz domainstava;

Strana 4 od 55

programe za koritenje komponenti iz komunalnog otpada; programe za smanjenje procenta biorazgradivog otpada i ambalanog otpada u komunalnom otpadu; programe za podizanje javne svijesti u upravljanju otpadom; lociranje postrojenja za upravljanje otpadom; saradnja izmeu opina radi postizanja zadatih ciljeva. Na osnovu navedene obaveze kantona, doneen je Plan upravljanja otpadom na podruju Ze-do kantona (Slubene novine Zeniko-dobojskog kantona broj 1/2009), koji definira aktivnosti na uspostavi i radu integralnog sistema upravljanja otpadom u periodu od narednih 20 godina. Proces planiranja je kontinuiran proces, ciklino se ponavlja sa svrhom revizije postignutog i poboljanja trenutnog stanja pojedinih komponenti sistema, dok se planirane aktivnosti realiziraju prema redoslijedu utvrenom na nain da sistematski prati implementaciju unaprijed zacrtanih ciljeva. Period od 20 godina je fazno podijeljen prema prioritetima aktivnosti koje implementiraju kratkorone i dugorone ciljeve. Analiza sadanje situacije sistema upravljanja otpadom na podruju Ze-do kantona, koja je takoer sastavni dio Plana, e utvrditi prioritete za rjeavanje, a na osnovu toga i pomoi u definiranju ciljeva. Fazno posmatranje problematike uspostave i rada integralnog sistema upravljanja otpadom omoguava prvenstveno baznu uspostavu osnovnih preduvjeta za razvoj jednog takvog sistema, a potom uvoenje najefikasnijih mehanizama za tretman otpada. Plan utvruje periode revizije koja obuhvata periodino raunanje indikatora stanja sistema upravljanja otpadom, daje periodinu ocjenu stanja sektora, prati implementaciju poduzetih aktivnosti, ocjenjuje njihove rezultate i predlae dodatne aktivnosti sa ciljem poboljanja stanja sektora na kraju narednog ciklusa revizije. Upravljanje komunalnim otpadom, odnosno skupljanje i tretiranje komunalnog otpada vri se u skladu sa Zakonom o komunalnim djelatnostim (Slubene novine Zeniko-dobojskog kantona broj 17/2008), kojim je ureeno osnivanje i rad komunalnih preduzea i obaveze opina u pruanju komunalnih usluga. Opinskom Odlukom o kumunalnom redu (Slubeni glasnik opine Zavidovii broj 4/2004, 10/2006 i 7/2007) reguliu se prava, dunosti i obaveze preduzea kojem su povjereni poslovi odravanja i ienja javnih gradskih povrina, drugih preduzea, ustanova, samostalnih privrednika, MZ-a, graana i udruenja graana u vezi sa odravanjem komunalne higijene, zelenila i komunalnih objekata i ureaja i propisuje nain i uslove odravanja komunalnog reda na podruju opine Zavidovii. 2 2.1 Osnovni podaci o Opini i proizvoaima otpada Poloaj (morfologija te rena i dostupnost za pruanje usluga)

Opina Zavidovii nalazi se u centralnom dijelu Bosne i Hercegovine, sa ukupnom povrinom od oko 507 km2 . Teritorijalno i administrativno je sastavni dio Zeniko-dobojskog kantona i pripada ekonomskoj regiji Centralna Bosna i Hercegovina. Granii se sa opinama epe, Maglaj, Banovii, Olovo i Kakanj. Grad Zavidovii kao administrativno sjedite opine nalazi se na 44,27o sjeverne geografske irine i 18,10o istone geografske duine, na 210 m nadmorske visine i lei na tri rijeke Bosna, Krivaja i Gostovi. Klima je umjereno kontinentalna sa prosjenom temperaturom od 5-10 o C, sa padavinama od 800-1200 mm i oko 1.630 sunanih sati godinje. Zavidovii su bogati vodenim tokovima. Ambijentalno su smjeteni u podnoju umovitih planina i brda, sa mnogo peina i ume. Dostupnost naseljenih mjesta za pruanje usluga odvoza otpada nije na zadovoljavajuem nivou jer se radi o velikom podruju sa loom putnom infrastrukturom, koja je, ako i postoji, uglavnom neprohodna za vea i tea vozila za odvoz otpada. Iz tog razloga mora postojati kombinovano prikupljanje otpada u takvim naseljenim mjestima, gdje se otpad iz domainstava transportuje do kontejnerskih lokacija na nain koji je mogu u uslovima neprohodne putne infrastrukture. Strana 5 od 55

2.2

Odnos ruralnog i urbanog dijela Opine

Opina se prostire na 507 km2 , a sam grad na povrini od 4 kvadratna kilometra, to znai da je odnos ruralnog i urbanog dijela opine, u teritorijalnom smislu, skoro pa potpuno na strani ruralnog dijela. Meutim, prema broju stanovnika, koliinama kunog, industrijskog i drugog otpada, kao i prema nekim drugim kriterijima, taj odnos se mijenja i u nekim sluajevima je ak na strani urbanog dijela opine. Prikupljanje, transport i odlaganje integralnog otpada organizovano i provoeno od strane JKP "Radnik" d.o.o. Zavidovii je u urbanoj gradskoj zoni i prigradskim naseljima ili u etiri gradske mjesne zajednice i to: 1. Mjesna zajednica "Asim amdi" 2. Mjesna zajednica "Klek" 3. Mjesna zajednica "Branioci grada" 4. Mjesna zajednica "Dubravica", i istim je obuhvaeno 4.163 domainstva i 353 pravna subjekta to ini 16.652 stanovnika ili oko 33% ukupne populacije Opine. Povrina Opine obuhvaena organizovanim prikupljanjem otpada od strane JKP "Radnik" d.o.o. Zavidovii iznosi cca 20 km2 , to je oko 3,8 % ukupne povrine Opine. Ruralne mjesne zajednice su: RB 1 2 3 4 5 6 7 8 9 2.3 MJESNA ZAJEDNICA Dolina-Alii Pain Konak Meevii Rujnica Kovai Brezik Krivaja- Smailbaii Vozua Ribnica RB 10 11 12 13 14 15 16 17 MJESNA ZAJEDNICA Gostovi Lovnica Donji Gostovi Maoa Mahoje Dolac Stipovii Krivaja

Broj stanovnika i domainstava po mjesnim zaje dnicama

Ratna dejstva su znaajno uticala na kretanje i strukturu stanovnitva, tako da je u izvjesnom smislu dolo do promjene sastava stanovnitva iz 1991. godine, kada je u opini Zavidovii ivjelo 57.164 stanovnika, od ega 34.198 Bonjaka, 11.640 Srba, 7.576 Hrvata i 3.750 ostalih stanovnika. Trenutno, prema procjeni, na teritoriji opine ivi oko 44.000 stanovnika. Opina Zavidovii je organizovana u 21 mjesnu zajednicu, koje ine 255 naseljnih mjesta (Odluka o osnivanju, organizaciji i funkcionisanju mjesnih zajednica na podruju opine Zavidovii Slubeni glasnik Opine Zavidovii bro 8/04, 12/04 i 1/05).

Strana 6 od 55

Procijenjeni broj stanovnika po mjesnim zajednicama je sljedei: RB MJESNA ZAJEDNICA BROJ BROJ STANOVNIKA DOMAINSTAVA 1 Branioci grada 4.800 1.200 2 Dolina-Alii 1.200 300 3 Klek 5.800 1.450 4 Asim amdi 5.000 1.250 5 Pain Konak 3.500 875 6 Meevii 1.500 375 7 Rujnica 2.400 600 8 Kovai 4.600 1.150 9 Brezik 2.000 500 10 Krivaja-Smailbaii 800 200 11 Vozua 2.300 580 12 Ribnica 1.200 300 13 Gostovi 3.300 825 14 Lovnica 1.000 250 15 Dubravica 1.200 300 16 Donji Gostovi 1.300 325 17 Maoa 400 100 18 Mahoje 450 100 19 Dolac 150 40 20 Stipovii 600 150 21 Krivaja 500 130 UKUPNO: 44.000 11.000 2.4 Proizvoai otpada iz privrede

U skladu sa dostupim podacima kao proizvoai otpada iz privrede detektovani su sljedei privredni subjekti i to: Privredno drutvo Krivaja, Tvornica montanih kua, Almy gradnja d.o.o. PJ Metali, Krivaja Metali d.o.o., Krivaja gradnja d.o.o., Krivaja Instalacije d.o.o., tvornica dijamantskog alata, AS d.o.o. Jelah, Thermo Techonogy International, Globus M d.o.o., Omika d.o.o., New start d.o.o. Erdi d.o.o., Porobi d.o.o., Predvoz putnika d.o.o., Drvo stils d.o.o., Mepromex d.o.o. Na podruju opine postoje i razne manje radnje kao to su mesnice, kafii, razne trgovake radnje, zanatske radnje , udruenja graana itd., koje se takoe uvrtavaju u proizvoae otpada iz privrede. Preduzee JKP "Radnik" d.o.o. Zavidovii, koje obavlja djelatnost sakupljanja, transporta i deponovanja otpada u urbanoj gradskoj zoni, nema posebno organizovano prikupljanje otpada od komercijalnih radnji, jer iste otpad odlau u raspoloive kontejnere na javnoj povrini. Izuzetak ine vei trgovaki centri i industrijski subjekti kojim se, na zahtjev, daje na raspolaganje kontejner za odlaganje otpada i preuzima se po pozivu, a isti od sluaja do sluaja u sopstvenoj organizaciji koriste ambalani otpad, prije svega karton, kao i eventualne ostale korisne komponente ali to nije pravilo niti je sistemski ureeno. 2.5 Proizvoai otpada -javne ustanove

Kada je u pitanju specifian otpad koji se proizvodi u JU Dom zdravlja sa poliklinikom Zavidovii, isti se, u skladu sa pravilnicima koji reguliu tu oblast, zbrinjava putem ugovora koji se sklapaju sa ovlatenim pravnim licima. Ostale JU svoj otpad odlau u postojee kontejnere koje odvozi JKP "Radnik" d.o.o. Zavidovii. Strana 7 od 55

3 3.1

Pravni okvir za upravljanje otpadom (obaveze iz postojee regulative i planskih dokumenata) Planski dokume nti upravljanja otpadom

Delegacija EU u BiH je 1998. godine kroz PHARE program financirala izradu Strategije upravljanja otpadom u BiH. Strategiju je uradila AEA Technology iz Velike Britanije u suradnji sa lokalnim strunjacima. Strategija je zavrena u kolovozu/augustu 2000 godine. Strategijom je po prvi put integralno sagledan problem upravljanja otpadom u cijeloj BiH i predloen regionalni pristup rjeenju odlaganja otpada. U srednjoronom periodu planirano je 14 regionalnih deponija a u dugoronom (do 2020) samo 5 regionalnih deponija na teritoriji cijele BiH. Strategija je u F BiH prihvaena od nadlenih organa ali kao takva nije nikada zvanino usvojena u Parlamentu. Strategija je posluila kao temelj za izradu entitetskih Zakona o upravljanju otpadom i bila je pokreta kredita Svjetske banke za izgradnju regionalnih deponija u BiH. U FBiH entitesko ministarstvo za okoli je finansiralo izradu Strategije zatite okoline u kojem je dio Strategije i Strategija upravljanja otpadom. Strategija je usvojena u Parlamentu Federacije 26.10.2009. za period 2008-2018.Tabela 1 Obaveze opina prema Federalnoj strategiji upravljanja otpadom, 2008-2018.Redni broj Cilj Opis mjere Definisati reg ije, odrediti lo kacije na kojima e se graditi deponije, upisati ih u prostorno plansku dokumentaciju, popisati opinske sporazume uraditi studije izvodivosti, dobiti dozvole. Najmanji broj opina ko je ine regiju je etiri. Izmjena i dopuna zakona, promjena administrativnog obuhvata Planova sa kantonalnih na regionalne, usklad iti sa odredbama Zakona o otpadu RS Izradit i regionalne planove i programe kojima se definie sistem upravljan ja svim kategorijama otpada. Plan treba obuhvatiti, tehnike, institucionalne, pravne i ekonomske aspekte, a provedbom regionalnog plana se treba postii: funkcionalnost i ekonominost sistema razdvojenog prikupljanja, obrade i transporta otpada tehniki o moguiti mjerenje ko liina proizvedenog otpada po stanovniku smanjenje ko liina otpada koje se odlau na odlagalitima, mjerama smanjenja otpada na izvoru, reciklao m i ponovnom upotrebom samoodrivo financiranje sistema upravljanja ko munalnim otpadom Vrijeme izvrenja Odgovornost

1.

Najkasnije do kraja 2008 godine

Kantoni i opine FBiH

2.

Najkasnije do kraja 06. mjeseca 2008 godine

FMOIT Vlada FBiH

3.

Uspostaviti cjelovit i sistem regionalnog upravljanja otpadom baziran naelima prevencije, razdvojenog prikup ljan ja, reciklae i zagaiva plaa

Najkasnije do kraja 2009 godine

Kantoni i opine FBiH

4.

Plan treba obuhvatiti i mjere sanacije postojeih nelegalnih odlagalita, opinskih odlagalita, te mjere za poveanje pokrivenosti uslugama prikup ljan ja otpada. Realizacija akt ivnosti, posebno onih koje se odnose na tehniki aspekt,

Strana 8 od 55

Redni broj

Cilj

Opis mjere treba biti plan irana po fazama. Prva faza do 2010 godine obim realizacije poslova 30% Druga faza do 2015 godine obim realizacije poslova 80% Krajnji rok za imp lementaciju cjelovitog koncepta je 2018 godina. Ciljevi postavljeni Strategijo m, istovremeno su i ciljevi ko ji se moraju ostvariti kro z regionalne Planove. Izradit i opinske planove i propise kojima se definiu lokalne obveze u odnosu na primjenu koncepta regionalnog deponovanja definiranog Regionaln im Plano m. Razvoj i uspostava preduzea za uprav ljan je regionalnim deponijama u svim regijama Izgrad iti regionalne deponije po fazama: I faza izgradnja jedne kasete za odlaganje za najmanje tri godine, poeljno za pet godina. (napomena: prva faza se finansira sredstvima iz fonda za oko li, prorauna kantona i federacije, te u krajnjem sluaju kreditnim sredstvima), II faza izgradnja deponije na cijelo m raspoloivo m prostoru i opremanje deponije sa svim prateim ureajima za kontrolu emisija (napomena: druga faza se finansira sredstvima iz ostvarenih prihoda za deponovanje otpada) Poveati obuhvat usluga prikupljanja otpada na: I faza 80% II faza 90% Ukloniti ilegalna odlagalita i sanirati podruje na kojem su se nalazila Izraeni planovi aktivnosti za postojea odlagalita usvojeni od strane nadlenog ministarstva. (Rok za podnoenje planova istekao, rok za usvajanje planova kraj 2007. godine). Sanirati i zatvorit i postojea opinska odlagalita Uspostaviti sistem razdvojenog prikupljan ja transporta i reciklae po regijama u skladu sa dinamiko m specificirano m reg ionalnim Planovima Donijet i propise o promjeni politike cijena za usluge prikupljan ja i odvoenja otpada u svim opinama u dvije faze: Faza 1- paualna cijena bazirana na proizvedenoj koliini otpada po stanovniku,

Vrijeme izvrenja

Odgovornost

5.

6.

Prikupit i i reciklirati papir i karton u obimu od 50% do 2015 od 80% do 2018 Prikupit i i reciklirati plastinu ambalau u obimu od 30% do 2015 i od 50% do 2018

Najkasnije do kraja 2009 godine Najkasnije do kraja 2009 godine

Opine FBiH, Ko munalna poduzea Opine FBiH

7.

I faza najkasnije do 2010 godine,

Vlada FBiH; Kantoni i opine FBiH Vlada FBiH; Kantoni i opine FBiH

Il faza do 2018 godine

8.

I faza najkasnije do 2012 godine, Il faza do 2018. godine Do kraja 2011 Najkasnije do marta 2008 godine Najkasnije do kraja 2011 godine Najkasnije do kraja 2015 godine Najkasnije do kraja 2009 godine Najkasnije kraja do

Opine ko munalna preduzea

i

9.

Opine

10.

Opine ko munalna preduzea

i

11.

Opine i kantoni FBiH

12.

Opine i kantoni FBiH

Strana 9 od 55

Redni broj

Cilj

Opis mjere Faza 2- cijena otpada- cijena reciklau, ova implementacije po koliin i odbaenog koja je poticajna za faza ovisi o dinamici regionalnog koncepta.

Vrijeme izvrenja 2015 godine

Odgovornost

Cijena koja se plaa preduzeima za zbrinjavanje ko munalnog otpada treba u oba sluaja da bude bazirana na punom pokrivanju trokova odnosno ukljui: prikupljanje, transport, obradu i odlaganje, monitoring, zatvaranje, odravanje i mon itoring odlagalita nakon zatvaranja. Cijena treba da ukljui i iznos ekoloke naknade.

Mjere koje proizlaze iz Federalne strategije upravljanja otpadom 20082018 a koje se odnose na opine i komunalna preduzea pretpostavljaju donoenje planova i propisa kojim e se omoguiti uvoenje nekih novih naina prikupljanja i odlaganja, zatim poveanje obima usluga prikupljanja, uvoenje odvojenog prikupljanja otpada i dovoenje ovih poslova u stanje ekonomske odrivosti. Rokovi predvieni Strategijom za izvravanje nekih mjera ve su protekli, tako da e to prolongirati postizanje postavljenih ciljeva u planu. Odreene mjere za koje su predviena velika sredstva nee se moi provesti u datim rokovima, kao npr. zatvaranje i potpuna sanacija opinskih deponija. Prema lanu 9. Zakona o upravljanju otpadom kantoni su duni uraditi kantonalne planove upravljanja otpadom, koji treba da budu usaglaeni sa Federalnim planovima. Naime, ciljevi postavljeni Federalnom strategijom istovremeno su i ciljevi koji se trebaju ostvariti kroz kantonalne planove upravljanja otpadom. S tim u vezi u ZE-DO kantonu je Skuptina ZE-DO kantona na 25. sjednici odranoj 15.12.2008.g. donijela Plan upravljanja otpadom na podruju ZDK (Slubene novine ZE-DO kantona br. 1/09). Plan upravljanja otpadom u ZDK-u usaglaen je s federalnom strategijom. U strategiji razvoja opine Zavidovii (Slubeni glasnik opine Zavidovii broj 10a/2006) problematika upravljanja otpadom tretirana je na vie mjesta. Tako se u Strategiji navodi sljedee: Najvei i najizraeniji problemi su: neureenost gradskog smetljita Ekonomija, stara, loa i nedovoljna sredstava za odvoz smea (vozni park, kontejneri), neprimjereno ponaanje korisnika. Poseban problem u smislu zatite okoline i neposredne sredine uz naseljena mjesta, predstavljaju divlje deponije (DD) koje se formiraju odlaganjem smea i otpada. One se formiraju u skladu sa potrebama stanovnitva da se rijei smea i otpada, to su obino mikro lokacije vanurbanog gradskog podruja koje nije pokriveno adekvatnom komunalnom uslugom i aktivnostima. S obzirom da se radi o vie hiljada kubnih metara nagomilanog smea (otpada) koje se svakodnevno uveava, upuuje na potrebu ozbiljnog angaovanja oko rjeavanja ovog problema. Strategijom razvoja opine predviena je izrada projekta Organizovano prikupljanje otpada na teritoriji cijele opine Zavidovii, kao i projekta Reciklaa otpada, te jako vanog projekta LEAP. Lokalni ekoloki akcioni plan (LEAP) je proces i dokument u skladu sa meunarodnim propisima koji je primijenjen u mnogim lokalnim zajednicama. On predstavlja plan aktivnosti u oblasti ivotne sredine na lokalnom nivou. Ovaj plan identifikuje prioritete u oblasti ivotne sredine na nivou zajednice i uspostavlja i implementira planove upuene ovim prioritetima.

Strana 10 od 55

to se tie prostorno planske dokumentacije, Opina Zavidovii ve dui niz godina nema prostorni plan zbog poznatog problema "Brana Krajnii", a nedavno je pokrenuta peocedura izrade prostornog plana. Urbanistiki plan ueg gradskog dijela opine uraen je 1989. godine i njegovo vaenje je neogranieno, njime nisu predvieni objekti ija je namjena za prikupljanje i zbrinjavanje otpada izuzev postojee "Gradske deponije Ekonomija" ije je postojanje privremeno i njeno zatvaranje je predvieno ovim Planom. Regulacioni planovi postoje za pojedine dijelove gradskog podruja, oni su detaljniji ali u i u njima nisu predvieni objekti ija je namjena prikupljanje i zbrinjavanje otpada, nemaju ogranienje vaenja i njihova izmjena se radi po potrebi. 3.2 Zakonska regulativa

Dravni propisi Strategija upravljanja krutim otpadom u BiH Federalni propisi Zakon o upravljanju otpadom (Slubene novine FBiH broj 33/03) Zakon o upravljanju otpadom je identian i usaglaen sa EU, ali u oba entiteta, a ne na dravnom nivou i on ureuje sve vrste aktivnosti u upravljanju otpadom radi spreavanja zagaivanja okoline i smanjenja posljedica po zdravlje ljudi i okolinu. Prema ovom Zakonu, upravljanje otpadom vri se na nain kojim se osigurava: minimalno nastajanje otpada i otklanjanje njegovih opasnih karakteristika, smanjenje nastalog otpada po koliini, tretiranje otpada na nain kojim se osigurava povrat sirovinskog materijala iz njega, spaljivanje ili odlaganje otpada na deponije na okolini prihvatljiv nain onih vrsta otpada koje ne podlijeu povratu korisnih komponenti, ponovnoj upotrebi ili proizvodnji energije. Prioriteti u oblasti upravljanja otpadom su slijedei: izrada i donoenje regionalnih strategija upravljanja otpadom, uspostavljanje efikasnog sistema upravljanja otpadom, izgradnja regionalnih deponija, uklanjanje divljih deponija i saniranje degradiranih podruja, saniranje postojeih deponija, osnivanje agencije za upravljanje opasnim otpadom, uspostavljanje trita za otpad, osnivanje integralnog informacionog sistema, organiziranje programa obrazovanja na svim nivoima itd. Zakon o komunalnim djelatnostima (Slubeni list SRBiH broj 20/1990) Zakon o fondu za zatitu okoline (Slubene novine FBiH broj 33/03) Zakon o zatiti prirode (Slubene novine FBiH broj 33/03) Zakon o zatiti zraka (Slubene novine FBiH broj 33/03) Zakon o zdravstvenoj zatiti (Slubene novine FBiH broj 29/97) Zakon o zatiti okoline (Slubene novine FBiH broj 33/03) Pravilnik o kategorijama otpada sa listama (Slubene novine FBiH broj 9/05) Pravilnik o izdavanju dozvole za aktivnosti male privrede u upravljanju otpadom (Slubene novine FBiH broj 9/05)

Strana 11 od 55

Pravilnik o postupanju sa otpadom koji se ne nalazi na listi opasnog otpada ili iji je sadraj nepoznat (Slubene novine FBiH broj 9/05) Pravilnik o upravljanju medicinskim otpadom (Sl. Novine Federacije BiH broj 77/08) Uredba o selektivnom prikupljanju, pakovanju i oznaavanju otpada (Slubene novine FBiH broj 38/06) Kantonalni propisi Zakon o komunalnim djelatnostima (Slubene novine Zeniko-dobojskog kantona broj 17/08) Zakon o zatiti okoline (Slubene novine Zeniko-dobojskog kantona broj 1/00) Plan upravljanja otpadom na podruju ZDK (Slubene novine Zeniko-dobojskog kantona broj 1/09) Zakon o prikupljanju, proizvodnji i prometu sekundarnih sirovina i otpadnih materijala (Slubene novine Zeniko-dobojskog kantona broj 35/1998) Opinski propisi Odluka o komunalnom redu (Slubeni glasnik Opine Zavidovii broj 4/04, 10/06 i 7/07) Odluka o kalkulativnim parametrima (Slubeni glasnik Opine Zavidovii broj 2/10) Odluka o selekcioniranju otpadnog materijala na opini Zavidovii (Slubeni glasnik Opine Zavidovii broj 8/07) Odluka o standardima komunalnih usluga (Slubeni glasnik Opine Zavidovii broj 1/10) Odluka o utvrivanju komunalne naknade za finansiranje komunalnih djelatnosti zajednike potronje u opini Zavidovii (Slubeni glasnik Opine Zavidovii broj 3/09) Odluka o utvrivanju vrijednosti boda komunalne naknade u opini Zavidovii (Slubeni glasnik Opine Zavidovii broj 11/09) Prostorni plan opine Urbanistiki plan opine Regulacioni planovi opine 3.3 Analiza i zakljuci

Postojea zakonska regulativa u BiH je u velikoj mjeri usaglaena sa istom u Evropskoj uniji, i veim dijelom oblast upravljanja otpadom zakonski je uokvirena. Problem nastaje kod primjene iste na terenu, a kada bi se ista u potpunosti primijenila eliminirao bi se zakonski okvir kao uzrok nastanka problema. U cilju zaokruenja pravnog okvira iz oblasti upravljanja otpadom, neophodno je da opinski propisi doive odreene izmjene u cilju provoenja Opinskog plana upravljanja otpadom, a cijene komunalnih usluga e trebati uskladiti sa Opinskim planom upravljanja otpadom, kantonalnim Zakonom o komunalnim djelatnostima i opinskim propisima. Takoe, potrebno je kroz izmjene regulacionih planova utvrditi lokacije graevina i postrojenja za upravljanje otpadom. 4 4.1 Administrativni okvir upravljanja otpadom Institucionalna organizacija

Opina Zavidovii je organizovana u 21 mjesnu zajednicu, koje ine 255 naseljnih mjesta sa oko 44.000 stanovnika (prema procjeni). U opini Zavidovii upravljanje otpadom je povjereno preduzeu JKP "Radnik" d.o.o. Zavidovii, koje se nalazi u 100%-om vlasnitvu Opine Zavidovii, a koje se osim upravljanja otpadom bavi i vodosnabdijevanjem, centralnim grijanjem i odravanjem javnih povrina. Prikupljanje i odvoenje otpada od strane JKP "Radnik" d.o.o. Zavidovii organizovano je u urbanoj gradskoj zoni i prigradskim naseljima i isto obuhvata 16.652 stanovnika opine, odnosno 3,8% ukupne povrine ili 20 km2 ukupne Strana 12 od 55

povrine opine Zavidovii. Takoe postoji i organizovano dovoenje otpada iz nekoliko Mjesnih zajednica u vlastitoj organizaciji na "Gradsku deponiju Ekonomija". Ovim nainom ukupno je obuhvaeno oko 5.360 stanovnika, odnosno 27,07 km2 . Prema gore navedenim podacima prikupljanje otpada je organizovano samo na 47,07 km2 od ukupno 507 km2 povrine opine Zavidovii, t.j. oko 9,28%. Samo na jednom podruju postoji razdvojeno prikupljanje otpada i to u prigradskom naselju Podubravlje. Tako se prikupljeni otpad dovozi u krug preduzea JKP "Radnik" d.o.o. Zavidovii, gdje se vri razdvajanje istog, odvaja se otpad koji se moe bez ikakvog tretmana koristiti kao sekundarna sirovina (papir, plastika), a ostali dio otpada se transportuje na "Gradsku deponiju Ekonomija". U budunosti planiramo usavriti sistem integralnog upravljanja otpadom na osnovama domaeg i zakonodavstva EU, dovesti upravljanje otpadom i koritenje svih komponenti otpada do nivoa koji je maksimalno mogu, na osnovu koritenja najboljih raspoloivih tehnologija (BAT). Kada je u pitanju prikupljanje otpada sagledati mogunost prikupljanja u nonim satima, o emu bi bilo neophodno sainiti analizu prednosti i mana. Statutom Opine Zavidovii (Slubeni glasnik Opine Zavidovii broj 5/2008 i 5a/2008) ureuje se samoupravni djelokrug jedinice lokalne samouprave, organi, meusobni odnosi organa, mjesna samouprava, neposredno uestvovanje graana u odluivanju, finansiranje i imovina, propisi i drugi akti, javnost rada, saradnja jedinica lokalne samouprave, odnosi i saradnja sa federalnim i kantonalnim vlastima, kao i druga pitanja od znaaja za organizaciju i rad Opine Zavidovii. Ovlatenja i obaveze koje proizilaze iz samoupravnog djelokruga Opine podijeljene su izmeu predstavnikog organa - Opinskog vijea i izvrnog organa - Opinskog naelnika. Opinsko vijee donosi ope akte i druge akte u okviru samoupravnog djelokruga Opine te obavlja druge poslove u skladu sa Ustavom, zakonom i ovim statutom. Meusobni odnosi Opinskog vijea i Opinskog naelnika zasnivaju se na principima meusobnog uvaavanja i suradnje, uz pojedinanu odgovornost za ostvarivanje vlastitih nadlenosti i zajedniku odgovornost za funkcionisanje i razvoj Opine. Poslove lokalne samouprave i uprave iz djelokruga Opine kao i poslove uprave koje su vii nivoi vlasti prenijeli na Opinu, obavlja jedinstveni opinski organ dravne slube, na nain utvren ustavom, zakonom ili drugim propisom. U okviru opinskog organa dravne slube formiraju se opinske slube za upravu. Opinske slube za upravu u okviru prava i dunosti Opine izvravaju zakone i druge propise, odluke i druge ope akte Opinskog vijea, Opinskog naelnika, prate stanje u upravnim oblastima za koje su obrazovane, rjeavaju u upravnim stvarima, provode nadzor, poduzimaju mjere za koje su zakonom ili drugim propisom ovlatene, pripremaju odluke i ope akte te obavljaju druge poslove iz okvira svoje nadlenosti. Opinskom naelniku u rukovoenju opinskim organom dravne slube pomau rukovodei dravni slubenici: sekretar organa dravne slube i pomonici Opinskog naelnika slubi za upravu opinskog organa dravne slube. Sekretar organa dravne slube i pomonici Opinskog naelnika su samostalni u svom radu, a za svoj rad i koritenje finansijskih, materijalnih i ljudskih potencijala koji su im povjereni za obavljanje poslova u okviru djelokruga rada, odgovaraju Opinskom naelniku. Poslove osnovne djelatnosti koji su zakonom i drugim propisima stavljeni u nadlenost opinskog organa dravne slube, obavljaju dravni slubenici u okviru radnih mjesta i svoga djelokruga poslova. Poslove administrativno-tehnike i pomone djelatnosti obavljaju namjetenici u okviru radnih mjesta i djelokruga poslova. Opinsko vijee odlukom o organizaciji i djelokrugu rada opinskog organa dravne slube i obrazovanju kabineta Opinskog naelnika ureuje broj, naziv i djelokrug poslova opinskih slubi, nain rukovoenja i koordinacije, te druga pitanja vana za organizaciju i djelokrug rada organa. Pravilnikom o unutranjoj organizaciji opinskog organa Opine Strana 13 od 55

Zavidovii, koji donosi Opinski naelnik, ureuje se: organizacija organa dravne slube, organizacionih jedinica i njihov djelokrug poslova, sistematizacija radnih mjesta, rukovoenje organom i opinskim slubama, odgovornost za obavljanje poslova i radni odnosi, dravni slubenici sa posebnim ovlatenjima te druga pitanja od znaaja za unutranju organizaciju i rad opinskog organa dravne slube. Pravilnikom o radnim odnosima, plaama i drugim naknadama dravnih slubenika opinskog organa dravne slube ureuju se prava i obaveze dravnih slubenika iz rada i po osnovu rada, kao to su pojam dravnog slubenika, zakonski principi u zapoljavanju dravnih slubenika, savjetnika, odluivanje o pravima dravnih slubenika, zapoljavanje, ocjenjivanje, plaa, disciplinska odgovornost i druga pitanja iz radnog odnosa. Pravilnikom o radnim odnosima, plaama i drugim naknadama namjetenika opinskog organa dravne slube ureuje se radno-pravni status namjetenika, poslovi koje obavljaju, plae naknade i druga prava, odgovornosti i druga pitanja koja se odnose na radnopravni status namjetenika. U okviru samoupravnog djelokruga Opina osigurava obavljanje javnih slubi osnivanjem javnih ustanova, a u cilju trajnog i nesmetanog obavljanja djelatnosti u javnom drutvenom interesu u skladu sa zakonom. Opinsko vijee svojom odlukom osniva javne ustanove kada ocijeni da za njihovo osnivanje postoji javni interes i pravni osnov. U okviru samoupravnog djelokruga Opina osniva javna preduzea u cilju obavljanja djelatnosti za koje ocijeni da su od javnog drutvenog interesa. Opinsko vijee svojom odlukom osniva javna preduzea u oblasti komunalnih djelatnosti, koja su obavezna da osiguraju trajno i kvalitetno obavljanje tih djelatnosti i za odravanje komunalnih objekata i ureaja, a naroito djelatnosti: opskrba pitkom vodom, odvodnja i proiavanje otpadnih voda, odvoz smea i ienje javnih i zelenih povrina, ureivanje i odravanje grobalja, ureivanje i rad gradskih trnica, obavljanje dimnjaarskih poslova i druge djelatnosti u skladu sa zakonom. Opinski naelnik putem opinskih slubi prati rad, daje preporuke i poduzima mjere prema javnim ustanovama i javnim preduzeima iji je osniva Opinsko vijee. Upravni odbori javnih ustanova i skuptine javnih preduzea duni su najmanje jednom godinje podnijeti izvjetaj o svome radu i radu navedenih pravnih subjekata Opinskom vijeu na razmatranje. Na podruju Opine osnivaju se mjesne zajednice kao obavezan oblik mjesne samouprave putem kojih graani sudjeluju u odluivanju o poslovima iz samoupravnog djelokruga i lokalnim poslovima koji neposredno i svakodnevno utjeu na njihov ivot i rad. Mjesnu zajednicu osniva Opinsko vijee odlukom. Mjesna zajednica se osniva za jedno naseljeno mjesto, vie meusobno povezanih, manje naseljenih mjesta ili za vei dio naselja koji u odnosu na ostale dijelove naselja ini prostornu i urbanu cjelinu. Mjesno podruje je teritorijalno odreeni dio mjesne zajednice gdje graani mogu ostvarivati svoje zajednike interese i potrebe, a ini privrednu i drutvenu cjelinu. Statutom Opine Zavidovii utvreno je da Opina obavlja poslove kojim se neposredno ostvaruju potrebe graana, i to naroito poslove koji se odnose na: - utvrivanje i provoenje politike ureenja prostora i zatite ovjekove okoline, - prikupljanje i odlaganje vrstog otpada, - odravanje javne istoe, - preduzimanje mjera za osiguranje higijene i zdravlja, - zatitu i unapreenje prirodnog okoline. Iz gore navedenih razloga, a u skladu sa Zakonom o komunalnim djelatnostima (Slubene novine Zeniko-dobojskog kantona broj 17/2008), Opina je osnovala preduzee JKP "Radnik" d.o.o. Zavidovii, koje ve godinama, u saradnji sa Opinom i graanima, obavlja povjerene poslove komunalne higijene. U Opini Zavidovii upravljanje otpadom je, kao i ostale komunalne djelatnosti, povjereno preduzeu JKP "Radnik" d.o.o. Zavidovii, koje se nalazi u 100%-om vlasnitvu Opine Zavidovii. Prikupljanje i odvoenje otpada od strane JKP "Radnik" d.o.o. Zavidovii organizovano je u skladu sa dravnim i opinskim propisima. Strana 14 od 55

Na osnovu godinjeg budeta Opine Zavidovii, a u cilju realizacije budeta sa aspekta organizovanja i finansiranja poslova komunalne higijene, gdje spada i upravljanje otpadom, Opinski naelnik donosi godinje programe komunalne higijene, koji se implementiraju tako to komunalno preduzee JKP "Radnik" d.o.o. Zavidovii dostavlja Opini mjesene prijedloge, na osnovu kojih Opinski naelnik donosi mjesene radne naloge, po kojim JKP Radnik postupa, te na kraju ispostavlja fakturu, koja se plaa iz budetskih sredstava. Ovo se odnosi na izvravanje poslova zajednike komunalne potronje, a poslove individualne komunalne potronje finansiraju graani i pravna lica, u skladu sa Zakonom o komunalnim djelatnostima. U administrativnoj strukturi Opine egzistira Sluba za upravu poljoprivrede, vodoprivrede i komunalnih poslova, koja je nadlena za realizaciju propisa sa aspekta komunalne higijene, a to znai i upravljanja otpadom na teritoriji opine Zavidovii. Osim dravnih slubenika i namjetenika zaposlenih u navedenoj Slubi, na poslovima komunalne higijene, odnosno upravljanja otpadom, u okviru svojih nadlenosti, angaovana je Komunalna inspekcija i Vii referent za zatitu okoline. Opinsko vijee donosi ope akte i druge akte koje provodi Opinski naelnik putem sljedeih Slubi za javnu upravu: 1. 2. 3. 4. 5. 6. Sluba Sluba Sluba Sluba Sluba Sluba za za za za za za upravu ekonomskih poslova i poduzetnitva, upravu geodetskih, imovinsko pravnih poslova i urbanizma, upravu drutvenih djelatnosti i opu upravu, upravu pitanja boraca, raseljenih lica i izbjeglica upravu civilne zatite upravu poljoprivrede, vodoprivrede i komunalnih poslova

Slubama rukovode pomonici naelnika, koji u saradnji sa dravnim slubenicima i namjetenicima provode propise i realizuju druge zadatke. Upravljanje otpadom je u nadlenosti Slube za upravu poljoprivrede, vodoprivrede i komunalnih poslova, a za dio poslova, koji se odnose na investicije i ekologiju sa aspekta upravljanja otpadom, nadlena je Sluba za upravu ekonomskih poslova i poduzetnitva. 4.2 Ugovori i saradnja u oblasti upravljanja otpadom

Opina Zavidovii nema ugovore izmeu opine i javnih ili privatnih preduzea po pitanju upravljanja otpadom, pa tako ni aktivnosti koje su ugovorene, a ni duinu trajanja istih. Meutim, opinsko vijee Zavidovii je svojim aktom osnovalo komunalno preduzea JKP "Radnik" d.o.o. Zavidovii i na njega prenijelo poslove upravljanja otpadom. Osim ve navedenih, nemamo na teritoriji opine Zavidovii druge kompanije koje obavljaju usluge prikupljanja i tretmana otpada, a koje eventualno imaju ovlatenja od strane viih organa vlasti. 4.3 Analiza i zakljuci

Administrativni okvir upravljanja otpadom definisan je Statutom Opine Zavidovii i normativnim aktima JKP Radnik d.o.o. Zavidovii. Osim saradnje izmeu Opine i JKP Radnik d.o.o. Zavidovii ne postoje drugi ugovori i saradnja u oblasti upravljanja otpadom, to ne znai da u budunosti nee biti ugovora i sa drugim osposobljenim i ovlatenim licima.

Strana 15 od 55

5 5.1

Postojei kapaciteti za prikupljanje i odvoz otpada Opre mlje nost za pruanje usluge prikupljanja i odvoza otpada

Sve poslove oko prikupljanja i daljeg tretmana otpada na urbanom dijelu obavlja JKP "Radnik" d.o.o. Zavidovii. Za prikupljanje i transport otpada koriste se kontejneri, PVC vree, sredstvo rada - presa za transport otpada (MAN), stara 10 godina i podiza za odvoz smea (za otvorene kontejnere 3 m3 ) star 25 godina, tipa "FAP". Postojei kontejneri su u veoma loem stanju, nabavljeni su prije vie od 15 godina, izuzev manjih koliina koje su nabavljene u 2010 godine. Neophodno je radi poboljanja usluge odvoza otpada izvriti nabavku veeg broja zatvorenih kontejnera zapremine 1,1 m3 , a takoe i otvorenih kontejnera zapremine 3 m3 . U tabeli broj 1 dat je prikaz broja kontejnerskih lokacija sa brojem kontejnera na istim i zapreminom. Tabela 1 Kontejnerska mjesta sa koliinom kontejnera Broj kontejnerskih Broj kontejnera na Zapremina Ukupno 3 mjesta (kom) mjestu (kom) kontejnera m kontejnera 38 1 3 38 34 1 1 34 27 2 1 54 7 3 1 21 3 4 1 12 Ukupno 109 159 Sva pomenuta oprema je u 100% vlasnitvu JKP "Radnik" d.o.o. Zavidovii i ista je u cijelosti amortizovana, to takoe predstavlja problem jer nepostoje sredstva akumulirana kroz istu koja bi se iskoristila u nabavku novih vozila i kontejnera potrebnih za pruanje usluge prikupljanje i odvoz otpada. U periodu 2011 2016 JKP "Radnik" d.o.o. Zavidovii u skladu sa trenutno raspoloivim podacima, planira se da e na prikupljanju biti direktno anagaovane sljedee kategorije zaposlenika sa potrebnom spremom i to kako slijedi: - 3 VSS i to 1 pravnik, 1 rukovodilac, 1 tehniki rukovodilac, - 9 SSS i to 1 poslovoa, 1 tehnika sluba, 2 inkasanta, 5 na obezbjeenju, - 8 KV i to 8 vozaa, - 8 NK i to 8 na voznim jedinicama. 5.2 Dinamika i nain odvoza i prikupljanja otpada Otpad se preuzima i odvozi sa ueg gradskog podruja 25 dana u mjesecu (pet dana u sedmici), a sa ireg podruja minimalno 4 puta mjeseno. Otpad iz ueg gradskog podruja odvozi se ee, dok se ire gradsko podruje obilazi sa smanjenom dinamikom. Dinamika se odreuje na nain da se najekonominije usaglase trokovi transporta otpada sa kapacitetima kontejnera za prikupljanje otpada. JKP "Radnik" d.o.o. Zavidovii ne vri razdvojeno sakupljanje otpada, ali su pokrenuti pilot projekti. Sakupljanje kabastog otpada vri se prema potrebama s obzirom da su za to potrebni razliiti tehniki uslovi u odnosu na sakupljanje obinog komunalnog otpada a s obzirom na neorganizovani karakter njegovog odlaganja. Odvoz otpada vri se svaki dan osim nedjelje u vremenu od 7 do 15 sati, to je nedovoljno za vrijeme praznika i ljetne sezone. Pojaan pritisak stanovnitva iz inostranstva, uzrokuje znatno veu produkciju otpada i zaguenje saobraaja to uzrokuje probleme u odvozu otpada i pojaano angaovanje ljudskih i materijalnih resursa. Pokrivenost redovnim organizovanim odvozom otpada na teritoriji Opine Zavidovii je niska uzimajui u obzir

Strana 16 od 55

koliinu proizvedenog otpada i tetne posljedice istog po ivotnu sredinu. Trenutno nisu iskoritene zakonske mogunosti za rjeavanje ovog problema. Koriste se dva naina prikupljanja otpada: u kontejnere i u vree. Prikupljanje otpada u organizaciji komunalnog preduzea vri se u kontejnere i plastine vree i to je integralni nain, dakle sav otpad se bez bilo kakvog razdvajanja odlae u kontejnere. Kontejneri su rasporeeni po kontejnerskim mjestima, a kontejneri zapremine 1,1 m3 prazne se 5 puta u sedmici izuzev srijede i nedjelje, a po potrebi u dane praznika ili pod pritiskom poveanog broja stanovnika u toku godinjih odmora. Kontejneri 3 m3 prazne se po potrebi, a najmanje 1 sedmino. Tokom 2009. godine pokrenuto je razdvojeno prikupljanje otpada u ulici Gazije, u sedam razliitih vrea, koje nije dalo odgovarajui rezultat zbog nedostatka koordinacije i edukacije, a trenutno se u toj ulici otpad prikuplja u dvije razliite vree. U naselju Uljii prelo se na prikupljanje otpada u vree, a uklonjen je kontejner. Od 01.01.2010. godine u Dubravici, uz ugovor sa mjesnom zajednicom na godinu dana, u organizaciji JKP "Radnik" d.o.o. i MZ Dubravica, pokrenuto je razdvojeno prikupljanje otpada i to u dvije vree - crna za organski otpad, a u drugoj boji za iskoristive komponente. Od aprila 2010. godine u organizaciji ALD-a Zavidovii pokrenuto je prikupljanje iskoristivih komponenti otpada u Podubravlju, dijelu urbane gradske MZ "Branioci Grada" sa 250 domainstava, u jednu plastinu vreu, a prikuplja se papir, PET ambalaa, najlon, aluminijske boce i eljezo; ostali otpad se i dalje odlae u postojee kontejnere. U toku su pripreme za proirenje ovog naina prikupljanja otpada. Tabela 2. Pregled broja kontejnera i naina prikuljanja otpada po Redni Mjesna Nain prikupljanja Broj broj zajednica kontejneri 1,1 m3 28 kontejneri 3 m3 4 1 Klek 3 kontejneri 1,1 m 2 kontejneri 3 m3 2 3 kontejneri 1,1 m 40 kontejneri 3 m3 1 Asim 2 kontejneri 3 m3 14 amdi kontejneri 3 m3 1 vree 110 litara i 70 litara 170 kontejneri 1,1 m3 41 3 kontejneri 1,1 m 7 Branilaca kontejneri 3 m3 2 3 kontejneri 3 m3 grada 3 3 kontejneri 3 m 6 kontejneri 3 m3 1 Stipovii izvan 4 kontejneri 3 m3 1 urbane zone Kovai/Asim kontejneri 1,1 m3 1 5 amdi izvan kontejneri 1,1 m3 4 urbane zone Lovnica izvan kontejneri 1,1 m3 2 6 3 urbane zone kontejneri 3 m 1 5.3 Sakupljanje opasnog otpada iz domainstava mjesnim zajednicama Broj odvoza sedmino 5 1 po pozivu po nalogu Opine 5 5 3 po nalogu Opine 1 5 po pozivu 3 2 1 po pozivu po nalogu Opine po pozivu po nalogu Opine po pozivu po nalogu Opine

Ne postoji organizovan nain prikupljanja opasnog otpada iz domainstava. Strana 17 od 55

5.4

Sakupljanje specijalnog otpada

Ne postoji organizovan nain prikupljanja specijalnog otpada. 5.5 Proizvoai otpada koji sami zbrinjavaju otpad

Samoorganizovano prikupljanje otpada vri se, prema raspoloivim podacima jo u pet mjesnih zajednice i to: 1. Mjesna zajednica "Dolina Alii" 330 domainstava, 1.300 stanovnika, 9,57 km2 2. Mjesna zajednica "Meevii" 200 domainstava, 800 stanovnika, 3,00 km2 3. Mjesna zajednica "Kovai" 200 domainstava, 800 stanovnika, 3,00 km2 4. Mjesna zajednica "Rujnica" 500 domainstava, 2.000 stanovnika, 5,00 km2 5. Mjesna zajednica "Lovnica" 115 domainstava, 460 stanovnika, 6,50 km2 Ovim nainom prikupljanja obuhvaeno je 1.345 domainstava ili cca 5.360 stanovnika ili 27,07 km2 teritorije iz ega proizilazi podatak da povrina Opine obuhvaena organizovanim prikupljanjem otpada iznosi 47,07 km2 ili 9,28%. Ovaj otpad kao i otpad prikupljen u organizaciji komunalnog preduzea se integralno prikuplja i deponuje na "Gradsku deponiju Ekonomija". Navedeni proizvoai otpada isti prikupljaju po principu od vrata do vrata u traktore kojima upravljaju lokalni stanovnici. Tako prikupljen otpad se dovozi na gradsku deponiju Ekonomija. Naplatu prikupljenog i dovezenog otpada vre lokalni stanovnici koji i voze traktore. Tretman dopremljenog otpada na gradskoj deponiji vri JKP "Radnik" i za te radove ispostavlja raun Opini Zavidovii kao naknadu za koritenje deponije koja je definisana cjenovnikom usluga. Trenutno nemamo pouzdanih podataka da na teritoriji nae opine ima privrednih subjekata koji sami zbrinjavaju otpad. 5.6 Drugi operate ri

Prema zakonu o upravljanju otpadom (lan 12-14), te Pravilniku o uvjetima za prenos obaveza upravljanja otpadom sa proizvoaa i prodavaa na operatera sistema za prikupljanje otpada (Slubene novine FBiH 9/05), operater sistema za prikupljanje otpada mora da bude registriran za izvravanje djelatnosti sakupljanja otpada, te mora da ima dozvolu za upravljanje otpadom ili okolinsku dozvolu. Na podruju opine poslovima prikupljanja otpada bavi se nekoliko privrednih subjekata i veeg broja fizikih lica graana. JKP "Radnik" d.o.o. Zavidovii je preduzee kojem je data u nadlenost komunalna higijena, te prikupljanje i zbrinjavanje otpada. U vlasnitvu posjeduje nekoliko objekata poslovna zgrada i garae i za te objekte posjeduje potrebne dozvole, a u posjedu imaju i "Gradsku deponiju Ekonomija" na koju se odlae otpad ve 30 godina i ne posjeduju niti jednu dozvolu za ovaj objekat. Kontejnerska mjesta su rasporeena uglavnom na javnim povrinama i nemaju nikakvih dozvola. "Sloga Muharemovi" d.o.o. Zavidovii je privatno preduzee koje je locirano na vlastitom prostoru u industrijskoj zoni Ekonomija i bavi se prikupljanjem, otkupom i prodajom uglavnom metala i papira. Nema saznanja o posjedovanju dozvola za obavljanje ove djelatnosti. Privatno preduzee "BM Otpad" d.o.o. Zavidovii, koje se bavi prikupljanjem, otkupom i prodajom uglavnom metala, a ovu djelatnost obavlja na privatnom posjedu na ruralnom dijelu opine. Nema saznanja o posjedovanju bilo kakvih dozvola. SZR "Autoservis Amel" Zavidovii vlasnika Falji Amela bavi se automehaniarskim poslom i posjeduje skladite starih automobila i ima dozvolu za rad automehaniarske radnje ali nema saznanja da posjeduje okolinsku dozvolu.

Strana 18 od 55

Paninvest d.o.o. Zavidovii je privatno preduzee u formiranju u kojem je inostrani kapital, bavi se prikupljanjem i preradom plastike i tekstila. Posjeduje sve potrebne dozvole. Fizika lica graani bave se prikupljanjem i prodajom uglavnom metala i papira, a radi se o oko 100 lica koja prikupljaju ove materijale na cijelom podruju opine, privremeno ga odlau uglavnom u svojim dvoritima, a odatle, kada prikupe vee koliine, prodaju ga otkupljivaima na podruju opine Zavidovii ali i na podrujima drugih opina. Oni ne posjeduju nikakave dozvole. 5.7 Analiza i zakljuci

Sakupljanje otpada nije na zadovoljavajuem nivou. Finansijska situacija je ograniavajui faktor za nabavku nedostajue tehnologije, transportnih sredstava i druge opreme, ali uz pomo prijateljskih zemalja i fondova imamo ansu da na ovom polju popravimo situaciju, tako da javno komunalno preduzee opremimo dodatnom opremom koja je neophodna za proirenje upravljanja otpadom na cijeloj teritoriji opine Zavidovii. Opasni i specijalni otpad je sve vei problem jer nastaje sa razvojem svjetske tehnologije i podizanjem standarda ivota. Trenutno nemamo nikakav sistem za prikupljanje opasnog i specijalnog otpada niti znamo ko i kako ga prikuplja i gdje se baca ili odlae. Ovo podruje moramo urediti to prije jer su i opasni i specijalni otpad posebni zagaivai okoline koji zasluuju poseban tretman. Tu je potrebno napraviti ugovore o saradnji i sa drugim pravnim licima pa i sa drugih opina. 6 6.1 Postojea infrastruktura za upravljanje otpadom (ukljuujui posjedovanje dozvola) Zeleni otoci

Trenutno ne postoje reciklana dvorita- zeleni otoci u Opini. 6.2 Centri za reciklau

Prema definiciji, centar za reciklau je mjesto gdje se dovozi sav odvojeno prikupljeni materijal (plastika, staklo, papir i slino), presuje/melje/balira i alje dalje treim licima na reciklau. U opini ne postoji takav centar ako se izuzmu pojedinane aktivnosti pojedinih pravnih subjekata kao to je "Sloga Muharemovi" koji to radi u sklopu redovnih aktivnosti i u privatnom je vlasnitvu, bavi se otkupom reciklanih sirovina kao to su: eljezo, papir, PET ambalaa, aluminijum i al. boce, bakar, stara vozila, papir-karton, otkup svega navedenog vri od fizikih i pravnih lica. Navedeno pravno lice se nalazi u Industrijskoj zoni "Batvice". U istoj zoni je u pripremi i objekat za prikupljanje reciklanih sirovina od PET Ambalae, HDP-a, LDP-e, PP i sve ostale vrste plastike i plastinih masa preduzea "Paninvest" d.o.o. Zavidovii. Vlasnitvo preduzea je privatno, strani kapital slovenakog porijekla ulazak u funkciju oekuje se tokom 2011. godine. U ovoj fazi je u realizaciji pilot projekat razdvojenog naina prikupljanja otpada zajedno sa ALD-om i Opinom oko prikupljanja otpada od domainstava po sistemu od vrata do vrata. Sav prikupljeni otpad izuzev organskog se preuzima na kunom pragu i doprema u krug JKP "Radnik" d.o.o. Zavidovii. U krugu se otpad razdvaja po strukturi (PVC boce, limenke, karton papir itd.) zatim se presuje i balira te kao takav distribuira dalje prema kupcima. 6.3 Centri za kabasti otpad Ne postoje centri za prikupljanje kabastog otpada, isti bi trebalo da se odlae jednom mjeseno na postojea kontejnerska mjesta, ali to se ne potuje te ga graani odlau svakodnevno ovisno o njihovoj potrebi.

Strana 19 od 55

6.4 6.4.1

Objekti za odlaganje Regionalna deponija

Privredno drutvo ''Regionalna deponija Moanica'' d.o.o. Zenica osnovano je Odlukom o osnivanju drutva sa ogranienom odgovornou, koju je donijelo Vijee opine Zenica na svojoj sjednici odranoj 12. septembra 2002. godine (''Slubene novine opine Zenica'', br. 7/02 i 8/03) i upisano je kod registra Drutava Kantonalnog suda u Zenici, Rjeenjem o upisu br. U/I-3232/02 od 02.10.2002.godine. Skraeni naziv firme je ''RDM'' d.o.o. Zenica., a osniva Drutva je Opina Zenica sa 100% udjelom u osnivakom ulogu. Cilj osnivanja ovog Drutva je izgradnja moderne Regionalne sanitarne deponije za bezopasni otpad, koja bi zbrinjavala otpad na ekoloki prihvatljiv nain u skladu sa Zakonom i propisanom tehnologijom sa podruja Regije za upravljanje vrstim otpadom, koju pored opine Zenica, ine jo opine: Visoko, Kakanj, epe, Zavidovii, Travnik, Novi Travnik, Vitez i Busovaa. Trenutno stanje je takvo da se na "Regionalnu deponiju Moanica" ne odvozi prikupljeni otpad. "Regionalna deponije Moanica" je udaljena od sredita opine Zavidovii 75 km, a najudaljenija mjesna zajednica Maoa oko 120 km. Na teritoriji opine Zavidovii postoji razgranata mrea nekategorisanih i lokalnih puteva, a osim ovoga kroz opinu prolaze tri regionalna puta i to putevi Zavidovii Kakanj, Zavidovii Maglaj i Zavidovii Olovo. U nadlenosti opine su lokalni i nekategorisani putevi, a ostali su u nadlenosti kantona. Duina lokalnih puteva je 114 km, a nekategorisanih 172 km. Stanje ovih puteva nije na zadovoljavajuem nivou sa aspekta njihove izgraenosti, poloaja i prohodnosti. 6.4.2 Lokalna deponija

Otpad sa podruja opine Zavidovii se odlae na odlagalite komunalnog otpada Ekonomija. Odlagalite je smjeteno na povrini od 15.000 m2 . Lokalitet odlagalita se nalazi pored regionalnog puta Zavidovii Maglaj, 3 km od Zavidovia. Najblie naseljeno mjesto je Grab, na udaljenosti od oko 150 m od odlagalita, dok je rijeka Bosna udaljena oko 200 m. Odlagalite je neograeno, nesanitarnog tipa, ali se nalazi pod nadzorom u trajanju od 14 sati dnevno (Proljee-Jesen). Odlagalite ne posjeduje dozvole za upotrebu, niti bilo koje druge dozvole za rad. Trenutno odlaganje otpada podrazumijeva nesanitarno odlaganje otpada na deponiju bez ikakvog tretmana otpada, odnosno to je kontrolisano smetljite. Na deponiji su svakodnevno prisutna lice, najee Romi, koji vre selektivno prikupljanje sekundarnih sirovina koje su prisutne u otpadu. Na gradskoj deponiji se vri redovna sistematska deratizacija i dezinfekcija. Ne postoji lokacija na deponiji za odlaganje opasnog i medicinskog otpada. ivotinjski otpad se uklanja na deponiji postupkom zakopavanja uz prethodno izvrenu dezinfekciju otpada i same lokacije gdje se vri zakopavanje. Takoe Gradska deponija otpada nema izgraen sistem za skupljanje deponijskog plina i deponijskog filtrata, te su prisutni povremeni otvoreni ili zatvoreni poari. Deponija nije ograena. Plan prilagoavanja opinske deponije je uraen i predat u nadleno kantonalno ministarstvo i jo uvijek nema nikakvih odgovora po tom pitanju. 6.5 6.6 Drugi objekti Analiza i zakljuci Ne postoje drugi objekti za reciklau ili preradu otpada Postoji znaajan problem vezan za udaljenost "Regionalne deponije Moanica" od sredita opine Zavidovii koja iznosi 75 km, a najudaljenije mjesna zajednica Maoa oko 120 km, te loe stanje puteva. Trenutno se prikupljeni otpad odlae na lokalnu deponiju, budui da

Strana 20 od 55

opina Zavidovii nema dovoljan broj transportnih vozila za odvoz otpad, a niti ima novca u budetu za finansiranje nabavke istih. Takoe, trenutno ne postoje drugi objekti za reciklau ili preradu otpada, ali postoji potreba za izgradnjom pretovarnih stanica. Problemi komunalne infrastrukture su u korelaciji sa problemom obezbjeenja izvora finansiranja za kvalitetno ureenje komunalne infrastrukture a samim tim i upravljanja komunalnim otpadom u skladu sa evropskom regulativom i ekolokim zahtjevima. U daljem dijelu provoenja plana planirana je izgradnja transfer stanice za opine Zavidovii, epe i Maglaj koja bi bila smjetena na dijelu jedne od pomenutih opina. Ista bi funkcionisala kao poslovna jedinica Regionalne depomije Moanica. Izgradnjom transfer stanice bi se znaajno smanjili transportni trokovi a samim time i cijena usluge prikupljanja i odvoza otpada za pomenute opine. 7 Nelegalna odlagalita

Divlja smetljita deponije se nalaze na podruju cijele opine u naseljenim mjestima ili u njihovoj blizini, u potocima, rijekama, u umi itd. Procjena je da je u mjesnim zajednicama formiran sljedei broj manjih ili veih divljih deponija kako je prikazano u tabeli: MJESNA MJESNA AKTIVNE RB AKTIVNE ZAJEDNICA ZAJEDNICA 1 Kovai 15 12 Mahoje 3 2 Brezik 10 13 Pain Konak 15 3 Lovnica 11 14 Stipovii 2 4 Klek 7 15 Rujnica 6 5 Dubravica 9 16 Dolina-Alii 2 6 Dolac 7 17 Meevii 4 7 Branioci grada 4 18 G. Gostovi 15 8 Asim amdi 6 19 D. Gostovi 7 9 Vozua 28 20 Maoa 4 10 Ribnica 7 21 Smailbaii 3 11 Krivaja 4 UKUPNO 169 Ve nekoliko godina vee i uoljivije divlje deponije u naseljima i pored puteva se iste odnosno uklanjaju. Do sada je uklonjeno i oieno 36 deponija. Na nekim lokacijama nije bilo ponovnog odlaganja i formiranja deponije, meutim, na nekim su se ponovo pojavile. Ove akcije su voene u saradnji sa mjesnim zajednicama. Moe se konstatovati da nije dovoljno raeno na preventivnim radnjama protiv stvaranje novih i obnavljanja starih divljih deponija; ovdje se prije svega misli na informativnu i propagandnu djelatnost, a skoro pa nikako nisu se preduzimale represivne mjere. Na podruju Opine Zavidovii registrovano je oko 169 divljih deponija otpada koje se veoma rijetko saniraju. Razlog njihovog postojanja je uglavnom nedovoljna pokrivenost Opine uslugama odvoza otpada. Koliina otpada odloenog na divlja odlagalita je direktno proporcionalna nepokrivenosti uslugama odvoza otpada. Najea mjesta nastanka divljih deponija su: korita rijeka i potoka, umski prostori u blizini putnih komunikacija, vrtae, uvale itd. Potvrda postojanja registrovanih i neregistrovanih divljih deponija uoava se za vrijeme poplava kada voda nosi sa sobom otpad sa koncentrisanih divljih deponija i raznosi daleko nizvodno ostavljajui za sobom lou sliku okoline i kulture ivljenja uz korita rijeka. Olupine od automobila, ureaji iz domainstva i kabasti otpad se odlae na razliitim mjestima. JKP Radnik d.o.o.Zavidovii vri povremeno uklanjanje divljih deponija a po RB

Strana 21 od 55

angamanu od strane Opine Zavidovii. Uklanjanje divljih deponija otpada treba da bude jedan od osnovnih ciljeva integralnog sistema upravljanja otpadom u Opini Zavidovii. Nekoliko naselja organizovano (traktorima) vre dovoz otpada na gradsku deponiju u saradnji sa JKPRadnik d.o.o. i Opinom Zavidovii. Industrijski otpad nastaje kao posljedica proizvodnih procesa u industriji. Otpad iz industrije se moe dijeliti na otpad koji je komunalni, te se moe sakupljati u kontejnerima i odlagati na komunalna odlagalita (papir, ambalaa itd.) i heterogeni otpad koji je specifian za svaku industrijsku granu i zahtijeva neku vrstu tretmana prije konanog zbrinjavanja. Oba otpada se mogu dijeliti na neopasni i opasni otpad u skladu sa njihovim karakteristikama. Neopasni otpad iz industrije prema Pravilniku o kategorijama otpada sa listama FBiH (Sl.novine FBiH 09/05), ukljuuje i otpadnu ljaku, pepeo kojeg je koliinski veoma mnogo jer je u gradu veoma mali broj korisnika na organizovanom sistemu centralnog grijanja. Na Gradsku deponiju za vrijeme zimske sezone doveze se cca. 2.000 tona ovog otpada a koji se koristi na deponiji kao inertna prekrivka i za ravnanje i zatrpavanje iste. Najvei proizvoai industrijskog otpada u Zavidoviima su I.P. Krivaja d.o.o., Kelly d.d. i fabrike koje su nastale privatizacijom dijela Krivaje. Na Gradskoj deponiji ne vri se nikakav tretman industrijskog otpada. Ambalani otpad ima veliku ulogu u zauzimanju prostora na deponiji a koji se zbrinjava kao i komunalni otpad. Takoe industrijski otpad ukljuuje stare akumulatore, gume, stara ulja a koji se mogu iskoristiti kao sekundarna sirovina. Veliki problem predstavljaju motorna ulja iz maina, koja se nigdje ne skupljaju ve se prosipaju u tlo na mjestu nastajanja ili u mjeoviti kanalizacioni sistem. Opina Zavidovii ima oko 4.000 registrovanih motornih vozila i pod pretpostavkom da se jedanput godinje vri zamjena motornog ulja, dolazi se do podatka od oko 24.000 litara (6 litara/automobil) starog motornog ulja koje se nigdje ne skuplja. Ako uzmemo u obzir da naseljena povrina Opine Zavidovii iznosi oko 100 km2, moe se zakljuiti koliko se oneisti tlo zamjenom ili rasipanjem motornih ulja. Na osnovu broja i starosti ukupno registrovanih vozila, procijenjeno je da se na podruju opine Zavidovii proizvede ili raspe oko 40 tona otpadnog motornog ulja, a koje se nikako ne odlae niti postoji evidencija o istom. Poznato je da su motorna ulja veliki zagaivai tla, podzemnih voda i vodotoka. Na osnovu podataka o ukupnom broju registrovanih vozila pretpostavlja se da se u toku godine zamijeni 1-2 filtera za ulje koji su takoe veliki zagaivai a koji se odlau na deponiju skupa sa komunalnim otpadom (cca. 8.000 komada godinje). Otpad koji nastaje pri pruanju zdravstvene zatite moe se podijeliti u dvije grupe i to komunalni i opasni otpad. Komunalni otpad ukljuuje otpad koji sadri papir i kartonsku ambalau, staklo i ostatke hrane, a nastaju u krugu Doma zdravlja sa poliklinikom. Ostali otpad iz zdravstvenih ustanova smatra se opasnim otpadom i to ukoliko posjeduje jednu ili vie karakteristika koje prouzrokuju opasnost po zdravlje ljudi i okolinu po svom porijeklu, sastavu ili koncentraciji. U Domu zdravlja sa poliklinikom Zavidovii nastaje oko 25 tona medicinskog otpada u toku godine. Prema strukturi medicinskog otpada moe se konstatovati da polovina medicinskog otpada ima karakter opasnog, dok je druga polovina slina komunalnom otpadu. Prema tome moe se konstatovati da polovina od ukupnog medicinskog otpada ima karakter opasnog otpada. Prema vrstama, medicinski otpad moe biti: patoloki, infektivni, farmaceutski otpad, hemijski otpad, radioaktivni otpad, otre igle, posude pod pritiskom. U Domu zdravlja sa poliklinikom Zavidovii medicinski otpad moe se sortirati u inertni otpad, koji je slian komunalnom otpadu prema svojim karakteristikama, infektivni medicinski otpad i farmaceutski otpad. Velikim dijelom otpad iz Doma zdravlja sa poliklinikom Zavidovii prikuplja se u PVC vree koje se odlau u kontejnere i dalje transportuje na deponiju skupa sa

Strana 22 od 55

komunalnim otpadom, a samo manji dio medicinskog otpada se spaljuje u peima za centralno grijanje i to u sezoni grijanja. Teni otpad isputa se direktno u gradsku kanalizaciju. Razvijanjem privatnih zdravstvenih ustanova pojavljuje se i problem zbrinjavanja otpada iz istih, poto su to manje ustanove i njihove lokacije su razuene, to jest nalaze se u stambenim dijelovima grada, to predstavlja veliki problem. 8 8.1 Trenutne i budue koliine Ukupno proizvedeni otpad Zapremina u tonama /godinu Otpad iz domainstava Otpad iz privrede Otpad iz javnih ustanova Ukupno Zapremina u tonama /godinu Staklo 3% Papir, karton 10% Plastika 4% eljezo i metal 2% Zeleni otpad 20% Ukupno Zapremina u tonama /godinu ivotinjski otpad Opasni otpad iz domainstava Medicinski Graevinski Elektroniki Kabasti Auto otpad (gume i vozila) Kontaminirano tlo Mulj iz ureaja za proiavanje Ukupno 8.2 Prikuplje ni mijeani otpad Frakcija otpada: Mijeani otpad Zapremina u tonama /godinu Prikupljen iz domainstava Prikupljen od privrednih subjekata Prikupljen u centrima za reciklau Ukupno 2009 12.564,00 371,00 20,00 12.955,00 2009 148,68 456,00 198,24 99,12 991,20 1.893,24 2009 2010 13.724,00 400,00 25,00 14.149,00 2010 424,47 1.414,90 565,96 282,98 2.829,80 5.518,11 2010 2016 -cilj 14.855,00 800,00 28,00 15.683,00 2016 -cilj 470,49 1.568,30 627,32 313,66 3.136,60 6.116,37 2016-cilj 10,00 2,00 2,00 2.000,00 30,00 200,00 50,00 12.000,00 50,00 14.344,00

2009 6.789,00 371,00 0 7.160,00

2010 6.950,00 400,00 2,50 7.352,50

2016 -cilj 10.183,00 828,00 4.672,00 15.683,00

Strana 23 od 55

8.3 8.3.1

Prikuplje ni otpad za reciklau Papir i karton Frakcija otpada: Papir i karton Zapremina u tonama /godinu Prikupljen iz domainstava Prikupljen od privrednih subjekata Prikupljen u centrima za reciklau Ukupno

2009 0 0 0 0

2010 0,90 0 0 0,90

2016 cilj 1.568,30 0,00 0,00 1.568,30

8.3.2

Plastika Frakcija otpada: Plastika Zapremina u tonama /godinu Prikupljen iz domainstava Prikupljen od privrednih subjekata Prikupljen u centrima za reciklau Ukupno 2009 0 0 0 0 2010 0,80 0,00 0,00 0,80 2016 -cilj 627,00 0,00 0,00 627,00

8.3.3

Staklo Frakcija otpada: staklo Zapremina u tonama /godinu Prikupljen od domainstava Prikupljen od privrede Prikupljen u centrima za reciklau/zelenim otocima Ukupno 2009 0 0 0 0 2010 0 0 0 0 2016 -cilj 470,00 0 0 470,00

8.3.4

elje zo i metal 2009 2010 0,05 0 0,05 2016 -cilj 50,00 200,00 63,00 313,00

Frakcija otpada: eljezo i metal Zapremina u tonama /godinu Prikupljen od domainstava Prikupljen od privrede Prikupljen u centrima za reciklau/zelenim otocima Ukupno 8.3.5 Zeleni otpad

Frakcija otpada: otpad od odravanja javnih povrina i iz bati (zeleni otpad) Zapremina u tonama /godinu 2009 2010 2016 -cilj Prikupljen od domainstava 20,00 Prikupljen od privrede 30,00 Prikupljen u centrima za reciklau/zelenim 40,00 otocima Ukupno 90,00 8.4 Specijalni otpad

Nemamo organizovan nain prikupljanja specijalnog otpada Strana 24 od 55

8.4.1

ivotinjski otpad - leevi

Frakcija otpada: ivotinjski otpad i leevi Zapremina u tonama /godinu Prikupljen od privrednih subjekata Prikupljen nakon eutanazije bolesnih ivotinja Ukupno 8.4.2 Opasni otpad

2009 -

2010 2,00 2,00

2016 -cilj 9,00 1,00 10,00

Frakcija otpada: Opasni otpad Zapremina u tonama /godinu Prikupljen iz domainstava Prikupljen od privrednih subjekata Prikupljen u centrima za reciklau Ukupno 8.4.3 Medicinski otpad

2009 -

2010 -

2016 -cilj 2,00 50,00 3,00 58,00

Frakcija otpada: Medicinski otpad Zapremina u tonama /godinu Prikupljen iz domainstava Prikupljen od privrednih subjekata Prikupljen u centrima za reciklau Ukupno 8.4.4 Mulj iz otpadnih voda

2009 -

2010 -

2016 -cilj 0,30 1,00 0,70 2,00

Frakcija otpada: mulj Zapremina u tonama /godinu Prikupljen iz ureaja za preiavanje komunalnih otpadnih voda Prikupljen iz ureaja za preiavanje industrijskih otpadnih voda Prikupljen iz ureaja za preiavanje otpadnih voda male privrede i javnih objekata (garae, trni centri, benzinske stanice, autopraone i automehaniarske radione i sl) Prikupljen iz septikih jama Ukupno 8.4.5 Graevinski otpad i materijal od ruenja Frakcija otpada: graevinski otpad Zapremina u tonama /godinu Prikupljen od domainstava Prikupljen od privrede Prikupljen u centrima za reciklau/zelenim otocima Prikupljen od javnih radova (ceste i sl) Ukupno 2009 -

2009 -

2010 -

2016 -cilj 0 0 0

-

-

50,00 50,00

2010 -

2016 -cilj 1.300,00 500,00 200,00 0,00 2.000,00

Strana 25 od 55

8.4.6

Kontaminirano tlo Frakcija otpada: kontaminirano tlo Zapremina u tonama /godinu Ukupna koliina tla iskopana u svrhu sanacije nekog podruja Ukupno

2009 0 0

2010

2016 -cilj 0 12.000,00 0 12.000,00

8.4.7

Slupana vozila, reze rvni dijelovi i gume Frakcija otpada: automobilski otpad Zapremina u tonama /godinu Prikupljen od privrede ( atomehaniarske radnje) Prikupljen od strane pravnih lica auto-otpadi Prikupljen sa javnih povrina nakon nesrea Ukupno

2009 -

2010 -

2016 -cilj 30,00 200,00 40,00 270,00

8.4.8

Elektronski i elektrini otpad Frakcija otpada: elektronski i elektroniki otpad Zapremina u tonama /godinu Prikupljen od domainstava Prikupljen od privrede Prikupljen u centrima za reciklau/zelenim otocima ili centrima za kabasti otpad Ukupno

2009 -

2010 -

2016 -cilj 5,00 2,00 23,00 30,00

8.4.9

Kabasti otpad

Frakcija otpada: kabasti otpad (namjetaj i drugo) Zapremina u tonama /godinu 2009 Prikupljen od privrede Prikupljen u centrima za odlaganje kabastog otpada Ukupno 8.5 Ukupno prikupljen otpad

2010 -

2016 -cilj 10,00 180,00 200,00

Frakcija otpada: ukupno prikupljan otpad Zapremina u tonama /godina Mijeani otpad (8.2) Otpad prikupljen odvojeno (8.3) Specijalni otpad (8.4) Ukupno (8.2+8.3+8.4)

2009 7.160,00 0 0 7.160,00

2010 2016 -cilj 7.352,50 16.511,00 1,75 3.068,30 2,00 14.620,00 7.356,25 17.688,30

Strana 26 od 55

8.6

Otpad odvezen na odlagalite Zapremina u tonama /godinu Regionalna deponija Lokalna deponija Ostalo Ukupno 2009 0 7.160,00 0 7.160,00 2010 0 7.356,25 0 7.356,25 2016 -cilj 4.953,00 0 12.735,30 17.688,30

8.7

Analiza i zakljuci

Kako je vidljivo iz tabela navedenih u gornjem tekstu trenutni odnos izmeu proizvedenog i prikupljenog otpada iznosi svega 52 %, to je veoma malo, te je na ovom polju potreban vei angaman svih zainteresovanih strana kako bi se ovaj procenat znaajno poveao i kako bi se obezbjedilo zadovoljavanje ekolokih standarda. Za realizaciju i poveanje procenta prikupljanja otpada potrebna je vea svijest graana pri samom odlaganju istog na predviena mjesta a ne na divlje deponije i obale rijeka. Ovdje je naravno potreban i vei inspekcijski angaman i nadzor. Naravno da je ovdje neophodno i opremanje JKP "Radnik" d.o.o. mehanizacijom kako bi se sa tehnikog aspekta moglo odgovorit sve veim zahtjevima. Oekuje se da e 2016. godine prikupljanje i zbrinjavanje otpada biti jednako proizvedenoj koliini otpada, to e omoguiti ekoloki prihvatljivu sliku opine, jer u tom sluaju nee biti divljih deponija. To takoer znai da e sav proizvedeni specijalni, opasni, medecinski i drugi otpad biti adekvatno tretiran i deponovan. 9 Finansiranje sistema upravljanja otpadom

Finansiranje komunalnih djelatnosti vri se iz prihoda ostvarenih od komunalnih usluga iz segmenta individualne komunalne potronje i iz segmenta zajednike komunalne potronje. Obraun odvoza otpada za pravna lica se vri na osnovu povrina poslovnih prostora, a za fizika lica po lanu domainstva ili po kanti. Cijene za odvoz smea vae za smee koje ima karakter kunog otpada a ostali inertni otpad e se voziti u skladu sa cjenovnikom za odvoz otpada kontejnerom po narudbi korisnika usluge. Cjenovnik komunalnih usluga sa detaljnom kalkulacijom predlae JKP "Radnik" d.o.o. Zavidovii i daje ga na razmatranje Nadzornom odboru koji donosi Zakljuak koji se dostavlja Skuptini preduzea i ista donosi Odluku o utvrivanju jedinstvenog cjenovnika komunalnih usluga, koji se na kraju dostavlja Opinskom vijeu Zavidovii na razmatranje i usvajanje. Opinsko vijee nakon provedene javne rasprave usvaja cjenovnik sa izmjenama ili bez. 9.1Redni broj

Tarifa za domainstvaVRSTA USLUGE Jedinica mjere Cijena Napomena

1

Odvoz smea

lan kanta 80 l kanta 80 l za lan

1,40 KM 7,00 KM ako JKP Radnik nabavlja kante ako korisnik 5,00 KM nabavlja kante

2

Obraun smea prazan stan 1 lan

1,40 KM

Strana 27 od 55

9.2Redni broj

Tarifa za privredni sektorVRSTA USLUGE Jedinica mjere Cijena Napomena

0,10 KM m2

0,50 KM 0,35 KM 0,30 KM

250,00 KM Odvoz smea u urbanom dijelu grada mjeseni paual 600,00 KM

450,00 KM 500,00 KM

1

680,00 KM

800,00 KM

Javne ustanove - predkolske, osnovne, srednje, vjerske i zdravstvene ustanove trgovake i ugostiteljske radnje do 60 m2 trgovake i ugostiteljske radnje od 60 m2 do 200 m2 privredni, vanprivredni subjekti, trgovaki centri, trgovaki objekti i ugostiteljske radnje od 200 m2 do 500 m2 privredni, vanprivredni subjekti, trgovaki centri, trgovaki objekti i ugostiteljske radnje od 500 m2 do 1000 m2 privredni, vanprivredni subjekti, trgovaki centri, trgovaki objekti i ugostiteljske radnje od 1000 m2 do 2000 m2 privredni, vanprivredni subjekti, trgovaki centri, trgovaki objekti i ugostiteljske radnje od 2000 m2 do 3000 m2 privredni, vanprivredni subjekti, trgovaki centri, trgovaki objekti i ugostiteljske radnje od 3000 m2 do 4000 m2 privredni, vanprivredni subjekti, trgovaki centri, trgovaki objekti i ugostiteljske radnje od 4000 m2 do 5000 m2 privredni, vanprivredni subjekti, trgovaki centri, trgovaki objekti i ugostiteljske radnje preko 5000 m2

9.3

Stepen naplate

Prema dostupnim podacima za stepen naplate imamo sljedee podatke razvrstane na fizika i pravna lica za period od 2008 do 2010 godine i isti je dat u sljedeoj tabeli: Fizika lica Redni broj 1 2 3 Godina 2008 2009 2010 Ukupno Fakturisano 142.035,66 146.885,31 171.744,30 460.665,27 Pravna lica Redni broj 1 2 3 Godina 2008 2009 2010 Ukupno Fakturisano 331.162,65 318.492,72 337.629,24 987.284,61 Naplaeno 232.465,00 196.207,00 193.041,23 621.713,23 [%] 70,19 61,60 57,17 62,97 Naplaeno 135.481,00 116.913,00 156.665,02 409.059,02 [%] 95,38 79,59 91,22 88,78

Strana 28 od 55

9.4 Bilans stanja 2008 2010. Podaci iz JKP "Radnik" d.o.o. Zavidovii Ekonomski razvoj Prihodi Naknade iz domainstava i ekonomskog sektora Prodaja recikliranog materijala Drugi prihodi Ukupan prihod Trokovi proizvodnje Osoblje Materijal i sredstva Drugi trokovi Vanjske usluge Dravne takse Provizija Amortizacija Ostali trokovi i rashodi Ukupno proizvodnja OPERATIVNI REZULTAT FINANSIJSKI TROKOVI REZULTAT 9.5 Procjena priliva sredstava Podaci iz JKP "Radnik" d.o.o. Zavidovii

2008 418.693

2009 409.902

2010 417.162

418.693 93.888 41.800 128.260 5.320 5.506 550 22.637 18.802 31663 101.930 105.954 -4.024

409.902 97.673 36.640 120.403 5.096 5.830 499 9.720 12.676 288.537 121.365 100.557 20.808

417.162 100.588 32.550 125.319 6.415 8.400 688 8.789 21.555 304.345 112.817 113.195 -378

Budet 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Prihodi Naknade od domainstava i 417.162 429.677 600.713 600.713 760.590 760.590 komercijalnog sektora Prodaja recikliranog 171.000 171.000 171.000 171.000 171.000 materijala Drugi prihodi Ukupan prihod 417.162 600.677 771.713 771.713 931.590 931.590 Trokovi proizvodnje Osoblje 100.588 144.840 186.079 187.000 228.730 229.000 Materijali i sredstva 32.550 46.870 60.215 60.215 74.000 74.000 Drugi trokovi 125.319 180.450 231.829 231.830 285.000 285.000 Vanjske usluge 6.607 6.805 7.145 7.502 9.002 11.613 Dravna taksa 8.400 12.000 15.500 15.500 16.000 16.000 Provizija 708 729 765 803 1.015 1.320 Amortizacija 8.789 74.789 73.910 73.000 72.000 71.270 Ostali trokovi i rashodi 19.366 19.947 21.942 25.233 32.550 39.060 Ukupno proizvodnja 302.327 486.430 597.385 601.083 718.297 727.263 OPERATIVNI 114.836 114.247 174.328 170.630 266.293 257.327 REZULTATI FINANSIJSKI 113.195 120.000 180.000 180.000 250.000 250.000 TROKOVI REZULTAT 1.641 -5.753 -5.672 -9.370 -3707 -2.673 Ovdje se radi o procjeni priliva iz segmenta prikupljanja otpada kao jednog od dijela djelatnosti te su prezentovani samo za tu zasebnu djelatnost iz ulupnog preduzea. Strana 29 od 55

Budet opine sadri nekoliko transfera koji bi mogli sluiti u potpunosti ili djelimino za finansiranje realizacije ovog plana. Ti transferi su sljedei: -Transfer za unapreenje i zatitu okoline -Transfer za izgradnju, rekonstrukciju i sanaciju drugih objekata zajednike komunalne potronje -Transfer za uee u zajednikoj realizaciji projekata sa donatorima, kreditorima, fondacijama, viim nivoima vlasti i sl. -Transfer za podrku udruenjima- nevladin sektor Osim ovoga bit e sigurno potrebno uvesti namjenske transfere za neke od predvienih projekta u ovom Planu . Iz Budeta je mogue oekivati od 80.000,00 do 100.000,00 KM godinje za ove namjene kada ovome dodamo veliko uee SIDA-e (kupovina oko 270 kontejnera i jedno vozilo-presa vrijednosti vie od 400.000 KM), jedan manji dio sredstava bit e potrebno obezbjediti iz nekih drugih izvora (mogunost koritenja fondova viih nivoa vlast, donacije). Analiza i zakljuci Finansiranje sistema upravljanja otpadom djelimino je onemogueno, odnosno njegov kvalitet doveden u pitanje iz razloga neplaanja odvoza otpada za privredni sektor od strane dijela privrednih subjekata. Prihodi ostvareni po ovom osnovu na godinjem nivou iznose 76.200 KM, a neplaanje obaveza za period od oktobra 2007 godine (od primjene vaeeg cjenovnika) do maja 2011 godine i dalje je prisutno. Takoe je po istim fakturama plaen PDV tako da bi davalac usluga (JKP "RadniK" d.o.o. Zavidovii) umjesto nenaplaenih prihoda, a plaenog PDV a mogao imati pozitivan efekat za investiranje, a u stvarnosti je u negativnom saldu za iznos plaenog PDV a obzirom da fakturisane obaveze nisu naplaene. Takoer problem je prisutan i kod stanovnitva, jer nizak nivo platene moi stanovnitva, koje ivi na granici gladi, direktno utie na nizak stepen punjenja budeta i nizak stepen naplate komunalnih usluga, a to su izvori sredstava za finansiranje komunalnih usluga. Naplata od fizikih lica je manje vie konstantna i kree se od 85 % do 90 % za predmetne tri godine, a to potvruje prosjek 88,78 %, meutim bitan momenat je iznos utuenih potraivanja. Naime u 2009 godini utueno je manje cca 20,5 %, a to znai da bi naplata ustvari bila 85,17 %. Meutim podaci su relativno precizni 5 %, naime naplata obuhvata prethodnu godinu do treeg mjeseca, a isto tako ostanu naplaene obaveze iz tekue godine do treeg mjeseca. Procenat naplate od pravnih lica u 2009 godini i 2010 godini, padao je objektivno zbog tee ekonomske situacije, ali djelimino i zbog utuenih predmeta, naime raunajui utuene predmete u 2009 godini poveava se procenat naplate na 64,38% i u 2010 godini isti se poveaje na 62,14 %. Trenutno, ali i u duem narednom periodu, bez pomoi prijateljskih zemalja i evropskih fondova, nee se moi raunati na potpuno rjeavanje svih ekolokih problema na teritoriji opine Zavidovii. Imamo kadrove koji znaju prepoznati ekoloki problem, dati dijagnozu i donijeti kvalitetan plan rjeavanja ekolokih problema, imamo i kvalitetno zakonodavno tijelo koje je sposobno da prepozna i usvoji kvalitetan plan upravljanja otpadom kao i druge akte kojim se rjeava ekoloka problematika, ali bez rijeenih izvora finansiranja svaki plan i projekat e ostati nerealizovani. Dakle, treba rijeiti izvore finansiranja! 9.6

Strana 30 od 55

10 Informisanje javnosti 10.1 Informisanje graana o pruenim uslugama JKP "Radnik" d.o.o. Zavidovii putem sredstava javnog informisanja (Kablovska televizija, Radio