1

MUHASEBETanım = Mali nitelikteki olayları

KaydedenSınıflandıranRaporlayanYorumlayan bir bilimdir.

2

Kaydetme = Muhasebe, para ile ifade edilebilir olaylarıdüzenleyip, belirlenen kurallar içinde kaydetmektedir. Muhasebepara ile ifade edilmeyen olayla ilgilenmez.

Sınıflandırma = Düzenlenen ve kaydedilen bilgilerniteliklerine göre sınıflandırılır. Örneğin; Kasa-Banka-A.Senetleri, giderler ayrı kümeler halinde toplanır.

3

Raporlama = Muhasebe bir bilgi sistemidir. Bu sistemdeüretilen işletmeye ilişkin bilgiler evrensel bir dille o işletme ileilgili kişi ve kuruluşlara sunulur.

Yorumlama = Mali tablolarda yer alan bilgiler ile sonuçlarıarasındaki ilişkinin araştırılması yorumlama aşamasını oluşturur.

4

MALİ TABLOLAR

Tanım : “Muhasebe süreci içinde kaydedilen ve raporlananbilgilerin zaman aralıklarıyla bu bilgileri kullanacak olanlarailetilmesini sağlayan araçlardır.”

Mali Tablo Çeşitleri: Mali tablolar muhasebe uygulamalarıgenel tebliğinde Temel Mali tablolar ve ek mali tablolar olarakikiye ayrılır.

5

Mali Tablolar

6

Temel Mali Tablolar Ek Mali Tablolar1- Bilânço 3- Satışların maliyeti Tablosu2- Gelir Tablosu 4- Fon akımı Tablosu

5- Nakit akım Tablosu6- Kar dağıtım Tablosu7- Öz kaynaklar Tablosu

Mali Tablolardan kimler yararlanır: Muhasebenin raporlama işlevi gereği mali tablolar hazırlanır.

7

Mali Tablolardan Yararlananlar

İç Kullanıcılar

a) Yönetim organları

b) İşletme sahip ve hissedarları

8

Dış Kullanıcılar

a) Yatırımcılarb) Çalışanlarc) Borç Verenlerd) Satıcılare) Devletf) Toplum

Mali Tabloların Genel Nitelikleri:

İşletmede meydana gelen finansal olayların ilgilileresunulmasında mali tabloların içerdiği bilgilerin, yararlı veanlaşılır olabilmesi için bazı özelliklerinin olması gerekir. Buözellikler:

9

Güvenilir olmalıdır: Mali tablolarda yer alan bilgiler,kanıtlanabilir, tarafsız güvenilir olmalıdır. Bir bilgi; önemlihatalar içermiyorsa, ön yargılı değilse güvenilir demektir.

İhtiyaca Uygun Olmalıdır: Mali tablolardaki söz konusubilgilerin karar alacak olanlara yararlı olması gerekir.

10

Önemli olmalıdır: Ayrıca bilgilerin tahmin ve geri beslemedeğerinin bulunması ve zamanında sunulması gerekmektedir.Mali tablolarda yer alan bilgiler önemli olmalıdır.

Anlaşılabilir olma: Mali tablolarda sunulan bilgilerinyararlananlara faydalı olabilmesi için anlaşılabilir olması gerekir.

11

Zamanında Sunulması: Kararları etkileme kapasitesiniyitirmeden önce, karar vericiler tarafından bilginin eldeedilebilir olması demektir.

Tarafsız Olma: Mali tablodaki bilgiler, öncedenbelirlenmiş bir amaca karşı önyargıdan uzak olmalıdır.

Mali tabloların Sunumu: Mali tablolar cari dönem veönceki dönem verilerini içerecek biçimde düzenlenir ve sunulur.

12

MUHASEBE SÜRECİMuhasebe Süreci 3 aşamadan oluşur.

1. Dönem başı İşlemleri

2. Dönem içi İşlemleri

3. Dönem sonu İşlemleri

13

DÖNEM SONU İŞLEMLERİ

31.12....... Tarihinde Genel Geçici Mizanın Düzenlenmesi İle Başlar

14

Dönem sonu Envanteri

Muhasebe Dışı EnvanterSayım ve Değerleme

( Fiili Envanter )

Muhasebe İçi Envanter Yevmiye ve Defter-i Kebir Kayıtları( Kaydi Envanter )

Kesin Mizanın Düzenlenmesi 31.12...........

Dönem Sonu FinansalTabloların Düzenlenmesi

Bilanço Gelir Tablosu Diğer FinansalTablolar

DÖNEM SONU İŞLEMLERİ Belirli bir tarih itibariyle, işletme mali tablolarının, faaliyet sonuçlarını ve işletmenin mali yapısını, tam olarak yansıtmasını sağlamak amacıyla, mali tabloda yer alacak bilgilerin gerçekliği ve doğruluğunun sağlanmasına yönelik işlemleri içermektedir.

15

ENVANTER VE FARKLARA AİT MUHASEBE KAYITLARI

DEĞERLEME VE DEĞERLEMEYE AİT MUHASEBE KAYITLARI

YANSITMA-KAPANIŞ KAYITLARI VE FİNANSAL TABLOLARI OLUŞTURMA

TİCARİ KAR VEYA ZARARDAN MALİ KAR YADA ZARARA GEÇİŞ

16

ENVANTER

Kaydi Envanter

Fiili Envanter

Kaydi envanter ile fiili envanter sonuçlarının birbirinden farklı olması halinde kaydi envanter sonuçları fiili envanter seviyesine getirilir.(VUK md. 186, 192)

17

Dönem sonunda muhasebe kayıtlarına göre genel geçici mizan düzenlenir.

Muhasebe dışı envanter işlemleri yapılarak iktisadi kıymetlerin gerçek durumu tespit edilir.

Muhasebe dışı envanter sonuçları ile genel geçici mizan karşılaştırılır varsa farklar bulunur.

Bulunan farkların sebeplerine göre gerekli düzenleyici muhasebe kayıtları yapılır.

18

DEĞERLEME İŞLEMLERİ TÜRK TICARET KANUNU

TTK Şahıs İşletmeleriTTK Sermaye Şirketleri

VERGI USUL KANUNU-VUK.258

19

DEĞERLEME

Bir işletmenin varlık ve kaynaklarının belirli bir tarihteki değerlerinin para birimi ile ifade edilmesidir.

VUK’nuna göre değerleme, vergi matrahlarının hesaplanmasıyla ilgili iktisadi kıymetlerin takdir ve tespitidir.

20

DEĞERLEME VE DEĞERLEME ÖLÇÜLERİ

V.U.K. değerleme ikiye ayrılır.

1. İktisadin Kıymetlerin Değerlemesi,

2. Servetlerin Değerlemesi

21

DEĞERLEME İŞLEMLERİ

Tahakkuk Esası(GVK.39-VUK.194)

İlke olarak, fiili ödeme veya tahsil yerine işlemin (Gelir ya da giderin) içerik olarak gerçekleşmiş olmasıdır.

22

DEĞERLEME İŞLEMLERİ

Dönemsellik İlkesiAynı dönemin hasılat, gelir ve kârlarının aynı dönemin gider ve maliyetleriyle karşılaştırılmasını gerektirir. Vergi Mevzuatımıza Göre, Esas Olarak Tahakkuk İlkesi, Dönemsellik İlkesinden Önce Gelmekle Birlikte, Bazen Dönemsellik İlkesi Tahakkuk İlkesini Etkiler.180-280-380-480 Hesaplar.

23

İKTİSADİ KIYMETLERİN DEĞERLEMESİDeğerlemenin Tanımı ( V.U.K. Mad. 258 ) :Değerleme, vergi matrahlarının hesaplanmasıyla ilgili

iktisadi kıymetlerin takdir ve tespitidir.

Değerleme Günü ( V.U.K. 259 ) :Değerlemede, iktisadi kıymetlerin vergi kanunlarında

gösterilen gün ve zamanlarda haiz oldukları kıymetler esastutulur.

24

Değerleme Ölçüleri ( V.U.K. Mad. 261 ) :Değerleme, iktisadi kıymetin nevi ve mahiyetine göre,

aşağıdaki ölçülerden biri ile yapılır.

1. Maliyet bedeli;2. Borsa rayici;3. Tasarruf değeri;4. Mukayyet değer;5. İtibari değer;6. Vergi değeri;7. Rayiç bedel;8. Emsal bedeli ve ücreti

25

Maliyet bedeli ( V.U.K. Mad. 262 ) : Maliyet bedeli, iktisadibir kıymetin iktisap edilmesi veyahut değerinin artırılmasımünasebetiyle yapılan ödemelerle bunlara müteferrik bilumumgiderlerin toplamını ifade eder.

Borsa rayici ( V.U.K. Mad. 263 ) : Borsa rayici, gerekmenkul kıymetler ve kambiyo borsasına, gerekse ticaretborsalarına kayıtlı olan iktisadi kıymetlerin değerlemeden evvelkison muamele gününde borsadaki muamelelerin ortalama değeriniifade eder.

26

Tasarruf değeri ( V.U.K. Mad. 264 ) : Tasarruf değeri, biriktisadi kıymetin değerleme gününde sahibi için arz ettiği gerçekdeğerdir.

Mukayyet değer ( V.U.K. 265 ) : Mukayyet değer, biriktisadi kıymetin muhasebe kayıtlarında gösterilen hesapdeğeridir.

İtibari değer ( V.U.K. 266 ) : İtibari değer, her nevi senetlerle esham ve tahvillerin üzerinde yazılı olan değerledir.

27

Vergi Değeri ( V.U.K. Mad. 268 ) : Vergi değeri, bina vearazinin rayiç bedelidir.

Rayiç bedel ( V.U.K. 266 ) : Rayiç bedel, bir iktisadikıymetin değerleme günündeki normal alım satım değeridir

Emsal bedeli ve emsal ücreti ( V.U.k. 267 ) : Emsal bedeli,gerçek bedeli olmayan veya bilinmeyen veyahut doğru olaraktespit edilemeyen bir malın, değerleme gününde satılması halindeemsaline nazaran haiz olacağı değerdir.

Emsal bedeli sıra ile aşağıdaki esaslara göre tayin olunur.

28

Birinci sıra : (Ortalama fiyat esası ) Aynı cins ve nevidekimallardan sıra ile değerlemenin yapılacağı ayda veya bir evvelkiveya bir daha evvelki aylarda satış yapılmışsa, emsal bedeli busatışların miktar ve tutarına göre mükellef tarafından çıkarılacakolan ‘’ Ortalama satış fiyatı ‘’ ile hesaplanır. Bu esasınuygulaması için, aylık satış miktarının, emsal bedeli tayinolunacak her bir malın miktarına nazaran % 25 ‘ten az olmamasışarttır.

İkinci sıra : ( Maliyet bedeli esası ) Emsal bedeli belliedilecek malın, maliyet bedeli bilinir veya çıkarılması mümkünolursa, bu takdirde mükellef bu maliyet bedeline, toplam satışlariçin % 5, perakende satışlar için % 10 ilave etmek suretiyle emsalbedelini bizzat belli eder.

29

Üçüncü sıra : (Takdir esası ) Yukarıda yazılı esaslara görebelli edilemeyen emsal bedelleri ilgililerin müracaatı üzerinetakdir komisyonunca takdir yolu ile belli edilir. Takdirler, maliyetbedeli ve piyasa kıymetleri araştırılmak ve kullanılmış eşya içinayrıca yıpranma dereceleri nazara alınmak suretiyle yapılır.Takdir edilen bedellere mükelleflerin vergi mahkemesinde davaaçma hakkı mahfuzdur. Ancak, dava açılması verginin tahakkukve tahsilini durdurmaz.

30

Ücretle yapılan imalatta ücretin gerçek miktarınınbilinmemesi veya doğru olarak tayin edilememesi hallerindetespit edilecek emsal ücret de aynı esaslara göre tayin olunur.

31

Bilânço kalemleri ve kullanılacak değerleme ölçüleri

BİLÂNÇO KALEMLERİ KULLANILACAKKASA İTİBARİ DEĞER YABANCI PARALAR BORSA RAYİCİ ( Yoksa Maliye Bakanlığınca

saptanan kur) HİSSE SENEDİ VE TAHVİLLER ALIŞ BEDELİ ALACAKLAR MUKAYYET DEĞER (Yabancı para türünden

alacaklar yabancı paralar gibi değerlenir. Senetli alacaklar reeskonta tabi tutularak bilânço günüdeki değerlerine indirgenebilir.)

STOKLAR MALİYET BEDELİ (Değerini yitiren stoklar ve piyasa değeri maliyetine oranla %10 dan fazla düşüş gösteren stoklar ile maliyetinin saptanması mümkün olmayan döküntü

PEŞİN ÖDENMİŞ GİDERLER MUKAYYET DEĞER

32

BİLÂNÇO KALEMLERİ KULLANILACAKTAHSİL RDİLECEK GELİRLER MUKAYYET DEĞER MADDİ DURAN VARLIKLAR MALİYET BEDELİ ( Yoksa bina ve arazide

VERGİ DEĞERİ, diğerlerinde EMSAL BEDELİ, MUKAYYET DEĞER)

GAYRİ MADDİ DURAN VARLIKLAR

MALİYET BEDELİ

KURULUŞ GİDERLERİ MUKAYYET DEĞER BORÇLAR MUKAYYET DEĞER ( Yabancı para

türünden borçlar yabancı paralar gibi değerlenir. Senetli borçlar reeskonta tabi tutularak bilânço günündeki değerlerine indirgenebilir.)

ÖDENECEK GİDERLER MUKAYYET DEĞER

33

BİLÂNÇO KALEMLERİ KULLANILACAK

PEŞİN TAHSİL EDİLEN GELİRLER MUKAYYET DEĞER

İHRAÇ EDİLEN TAHVİLLER İTİBARİ DEĞER

SERMAYE ( İhraç edilmiş hisse senetleri) İTİBARİ DEĞER ( Ödenmiş sermaye için MUKAYYET DEĞER

YEDEKLER VE KARŞILIKLAR MUKAYYET DEĞER

34

100-KASA HESABI

a)Niteliği:

Bu hesap, işletmenin elinde bulunan ulusal ve yabancıparaların TL karşılığının izlenmesi için kullanılır.

b) Bölümlenmesi:

İşletmeler kendi ihtiyaçlarına göre bölümleyebilir. Tek düzenhesap planındaki hesapların bölümlenmesinde her işletme kendidurumuna göre alt kırılımları açabilir.

35

100 KASA HESABI

• Ulusal Paralar

Merkez Kasası Şube Kasası

• Yabancı Paralar

Dolar Kasası EURO Kasası

36

c) İşleyişi:

Tahsil olunan para tutarları borç, ödemeler ve bankayayatırılan para tutarları alacak kaydedilir. Yabancı paralar buhesaba TL cinsinden kayıt edilir. Ancak yabancı paraların miktaritibari ile takip edilmesi gerekir. İşletmeler isterlerse yabancıparaları nazım hesaplarda takip edebilirler. Hesap daima borçbakiyesi verir veya sıfır olur. Hiçbir şekilde alacak bakiyesivermez.

37

Kasa hesabının alacak bakiyesi vermesi, hatalı kayıtlardankaynaklanabilir, ayrıca vergi uygulamaları bakımından kayıtlarınalacak bakiye vermesi karine sayılmaktadır. Bu durum dönemkazancının ve vergi matrahının re’sen taktirini gerektirir. Yabancıparanın girişi alış kuru, çıkışı satış kuru üzerinden kayıt edilirse,değerleme yapılıncaya kadar alacak kalanı verebilir.

Ancak değerleme gününde değerleme yapılınca düzelir.

38

d) Değerlemesi ve Envanteri:

V.U.K’ nun 284. üncü maddesi hükümlerine göre ulusal paramevcutları itibarı değer (muhasebedeki kayıtlı yazılı değer ) iledeğerlenir. Yabancı paralar ise V.U.K 280’inci maddesine göre borsarayici ile değerlenir. Borsa rayicinin oluşumunda muvazaa varsa rayiçyerine alış bedeli esas alınır. Borsada işlem görmeyen yabancı paralariçin ise maliye bakanlığının yayımladığı kurlar esas alınır. İşletmeleryabancı para ile yaptıkları işlemleri işlem tarihindeki TL karşılıkları ilekayıtlara geçirir. Yılsonunda yabancı paraları efektif alış kuru iledeğerlerler. Değerleme sonucunda olumlu kur farkları 100 Kasahesabına borç, 646 Kambiyo karları hesabına alacak yazılır. Olumsuzkur farkları ise 100 Kasa hesabına alacak 656 Kambiyo zararlarıhesabına borç yazılır.

39

40

VERGİ KANUNLARI YÖNÜNDEN DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUS;

Envanter noksanın nedenin bulunamaması halinde ; KDV dahil emsal bedeli ile satış faturası düzenlenmelidir.

Maliyet bedeli üzerinden KKEG yazarak düzeltme yapılamaz.

SAYIM NOKSANLIĞI bulunması halinde, ilgili hesaplardaki fark

geçici aktif hesaba aktarılır.

1 197 SAYIM VE TESELLÜMNOKSANLARI

XXX

İLGİLİ HESAPLAR XXX

41

SAYIM FAZLALIĞI bulunması halinde, ilgili hesaplardaki fark

geçici pasif hesaba aktarılır.

2 İLGİLİ HESAPLAR XXX

397 SAYIM VE TESELLÜM FAZLALARI

XXX

Ülkemizde yabancı para ile ilgili işlemler, Türk parasıkıymetini koruma hakkında 32 sayılı kararla düzenlenmiştir.

42

V.U.K.’unun 283 no.lu genel tebliğine göre;

a) Merkez bankası efektif alış kuru nakit paralar için uygulanır.Ancak yabancı para için efektif kur bulunmadığı taktirde döviz alışkuru esas alınır.

b) Merkez bankası döviz alış kuru nakit olmayan yapancıparalar için uygulanır. Bu grupta; bankada bulunan yabancıparalar, döviz cinsinden düzenlenen senetler, kıymetli evraklar,senetsiz alacak ve borçlar bulunur.

43

YABANCI PARALAR

Ülkemizde döviz alım ve satım işlemleri Türk parasını korumahakkında kanun ve buna bağlı mevzuat çerçevesinde yapılmaktadır.

Gerçek ve tüzel kişiler yabancı para cinsinden mal veya hizmetsatmaları halinde Yabancı Paralar TL’ ye çevrilerek kasa hesabının altında“Yabancı Paralar Hesabında” izlerler.

Evülasyon: Yabancı para mevcutlarının kayıtlı değeri dönemsonundaki kur üzerinden bilânço günü değerine yükseltilir veya indirilir. Budeğerleme işlemine evülasyon denir

Günümüzde Yabancı Paralar ticari mal gibi alınıp satılmaktadır. Bunoktadan hareketle Yabancı Paraların kayıt edilmesinde ve Kambiyo Kar,Zarar Hesabının tespitinde iki yol izlenir.

44

1. Aralıklı Envanter Yöntemi

45

B Yabancı Paralar Hesabı (TL) A

Alış Kuru Satış Kuru

Borç Tarafı Toplamı Alacak Tarafı Toplamı

Bu yöntemde yabancı paralar alındığında alış kuru ile Kasa hesabınınborcuna, satış kuru ile alacağına yazılır. Dönem sonlarında elde kalanYabancı Para tutarı değerleme günündeki kur ile değerlenir. Satışlar vesatış maliyeti arasındaki fark Kambiyo Kar ve Zararını verir.

46

2. Sürekli Envanter Yöntemi

B Yabancı Paralar A

Alış Kuru Alış Kuru

Bu yöntemde Yabancı Paralar alış kuru ile bu hesabın borcunasatıldığında ya da elden çıkarıldığında alış kuru ile alacağına yazılır. Ancakbu yöntemde Yabancı Para elden çıkarıldığında mutlaka elden çıkarılanYabancı paranın alış bedeli ile satışı arasında kambiyo kar veya zararhesabının yapılması gerekir.

Örnek:

X İşletmesinin Yabancı Paraya ilişkin bilgileri aşağıdaki gibidir. ( KDV ihmal edilmiştir. )

12.12.200.. tarihinde $ kuru 1.20 TL iken 2.000 $ lık mal peşin satılmıştır.

15.12.200.. tarihinde $ kuru 1.25 TL iken 3.000 $ lık mal peşin satılmıştır.

16.12.200.. tarihinde $ kuru 1.30 TL iken 1000 $ bozdurulmuş, vadesi geçmiş vergiler ödenmiştir.

20.12.200.. tarihinde 1.500 $ bozdurulmuş ve satıcıya borç ödenmiştir. $ kuru 1.35 TL dir.

Dönem sonundaki $ kuru 1.40 TL’ dir.

47

İstenen:

Yukarıdaki verilere göre;1. Aralıklı envanter yöntemine2. Sürekli envanter yöntemine göre muhasebe kayıtlarını yapınız?

Çözüm:

Aralıklı envanter yöntemi ( Bu yöntemde kasaya giren dövizler alış, çıkışlar ise satış kuru ile muhasebeleştirilir. Kurların böyle olduğu varsayımı ile her iki sisteme göre problem çözülmüştür. )

48

1-____________12.12.200.. __________100-Kasa Hesabı 2.400,00 $ kasası

600-Yurtiçi Satışlar 2.400,00 2000$ x 1.20 Dövizli mal satış kaydı

2- ____________12.12.200.. __________900-Borçlu Nazım Hesap 2.000,00

910-Alacaklı Nazım Hes. 2.000,00 Dövizli işlem nazım hesap kaydı

3- ____________15.12.200.. __________100-Kasa Hesabı 3.750,00$ kasası

600-Yurtiçi Satışlar 3.750,00 3000 $ x 1.25

4- ___________15.12.200.. ___________900-Borçlu Nazım Hesap 3.000,00

910-Alacaklı Nazım Hes. 3.000,00

49

5- ___________16.12.200.. ___________368- Vadesi Geçmiş Ertelenmiş veya 1.300,00Taksitl. Vergi ve Diğer Yüküm. Hs.

100- Kasa Hesabı 1.300,00$ kasası1000 $ x 1.30

6- ___________16.12.200.. ___________910-Alacaklı Nazım Hesap 1.000,00

900-Borçlu Nazım Hesap 1.000,007- ___________ 20.12.200.. ___________

320-Satıcılar Hesabı 2.025,00100-Kasa Hesabı 2.025,00

$ kasası.1.500 $ x 1.35

8-________________ / ____________ 910-Alacaklı Nazım Hesap 1.500,00

900-Borçlu Nazım Hesap 1.500,00________________ / _____________

50

B 100 Kasa (Y. P.) A2.400,003.750,00

1.300,002.025,00

6.150,00 3.325,00

B 900 B. Nazım Hesap A2.000,003.000,00

1.000,001.500,00

5.000,00 2.500,00

B 646 Kambiyo Karları A675,00

B 910-A. Nazım Hesaplar A

1.000,001.500,00

2.000,003.000,00

2.500,00 5.000,00

51

Y. P. ( $ ) Envanteri ve Kambiyo K / Z hesaplanması$ mevcudu (900’lü Hesap Bakiyesi)= 2.500,00x1.40= 3.500.-$ kasa hesabı kalanı (6.150,00 – 3.325,00) = (2.825.-)

_________Kambiyo Karı = 675.-

_______________31.12.200…___________ 100-Kasa Hesabı 675,00

$ kasası646-Kambiyo Karları 675,00

Kambiyo karı ________________ / _______________

52

Sürekli Envanter Yöntemine GöreBu problem FİFO’ ya göre çözülmüştür.

1-_____________12.12.200.. ___________100-Kasa Hesabı 2.400,00

$ kasası 600-Yurtiçi Satışlar 2.400,00

2.300 $ x 1.20 2- ____________12.12.200.. ___________

900-Borçlu Nazım Hesap 2.000,00910-Alacak Nazım Hs. 2.000,00

3- ____________ 15.12.200..___________100-Kasa Hesabı 3.750,00

600-Yurtiçi satışlar 3.750,003.000$ x 1.25

4- _________15.12.200.. ______________900-Borçlu Nazım Hesap 3.000,00

910-Alacak Nazım Hesap. 3.000,00_______________ / ________________

53

5- __________ 16.12.200.. ___________368- Vadesi Geçmiş Ertelenmiş veya 1.300,00

Taksitl. Vergi ve Diğer Yüküm. Hs. 100 - Kasa Hs. 1.200,00646 - Kambiyo Karları 100,00

1.000 $ x 1.30 = 1.300,001.000 $ x 1.20 = 1.200,00Kambiyo Karı = 100,00

6- _________ 16.12.200.. ___________910-Alacaklı Nazım Hesap. 1.000,00

900-Borç Nazım Hesap 1.000,007- __________ 20.12.200.. __________

320-Satıcılar Hesabı 2.025,00100-Kasa Hes. 1.825,00646-Kambiyo Karları 200,00

1.000 $ x 1.35 = 1.350,001.000 $ x 1.20 = 1.200,00Kambiyo Karı = 150,00500 $ x 1.35 = 675,00500 $ x 1.25 = 625,00Kambiyo Karı= 50,00

8-______________ / _______________ 910-Alacaklı Nazım Hesap. 1.500,00

900-B. Nazım Hesap 1.500,00________________ / ______________

54

B 646 Kambiyo Karları Hs A100,00200,00375,00675,00

B 910 A. Nazım Hesaplar A

1.000,001.500,00

2.000,003.000,00

2.500,00 5.000,00

B 100 Kasa (Y.P.) A2.400,002.000,003.750,00

2.000,003.000,001.825,00

6.150,00 3.025,00

B 900 B. Nazım Hesaplar A3.000,00 1.500,00

5.000,00 2.500,00

55

$ Envanteri$ kalanı ( 900 ‘lü hesap bakiyesi ) 2.500,00 x 1.40 = 3.500,00$ kasa hesabı kalanı ( 6.150,00 – 3.025,00 ) = 3.125,00

______________Kambiyo Karı = 375,00

____________ 03 / 12 / 200. __________100-Kasa Hesabı 375,00$ kasası.

646-Kambiyo Karları 375,00Yılsonu kambiyo karı _______________ / __________________

Görüleceği üzere her iki kayıt sisteminde de Kambiyo Karı aynıdır.

56

Örnek

X işletmesinin 31.12… tarihli geçici mizanına göre döviz hesabı aşağıdaki gibidir. $ kuru 1,50 TL dir.

57

B 100 Kasa (YP) AXXXX

XXXX

20.000,00 15.000,00

B 900 B. Nazım Hesap AXXXX

XXXX

15.000 9.000

B 910 A. Nazım Hesap AXXXX

XXXX

9.000 15.000

Çözüm:

$ Envanteri

$ kalanı 9’lu hesap ( 15.000 – 9.000 ) = 6.000 $ x 1,50 = 9.000YP; TL Kalanı ( 20.000 – 15.000 ) = 5.000

Kambiyo Karı = 4.000

58

_______________ / __________________100 Kasa Hesabı 4.000.-

YP646 Kambiyo Karları 4.000.-

Kambiyo Karı_______________ / __________________

MENKUL KIYMETLER

Tanım: Ortaklık veya alacaklık sağlayan, belli bir bedeli temsil eden, yatırım aracı olarak kullanılan, dönemsel gelir getiren, misli nitelikte, seri halinde çıkartılan ve ibareleri aynı olan kıymetli evraklardır.

59

Dönen Varlıklar Duran Varlıklar

110-Hisse Senetleri 240-Bağlı Menkul Kıymetler

111-Özel Kesim, Tahvil, Senet ve Bonolar 242-İştirakler

112-Kamu Kesimi, Tahvil, Senet ve Bonolar 245-Bağlı ortaklıklar

118-Diğer Menkul Kıymetler 248-Diğer Mali Duran Varlıklar

119-Menkul Kıymet Değer Düşüklüğü 249- Diğ. Mali Dur. Var. Karş.(-)

60

Menkul Kıymetler şunlardır:

Hisse Senedi Tahviller İntifa Senetleri Kar –zarar ortaklığı belgesi Finansman bonoları Yatırım Fonu katılma belgeleri Varlığa dayalı menkul kıymetler Banka bonoları ve banka garantili bonolar Devlet tahvili Hazine bonoları Gelir ortaklığı senetleri

61

HİSSE SENEDİ

Sermayesi paylara bölünmüş şirketler tarafından, şirketesermaye koyan kimselere verilen değerleri ve ibareleri birbirineeşit olan senetlerdir.

Farklı nitelikte hisse senedi çıkartılabilir. Adi, imtiyazlı, bedelsiz, intifa, kurucu, kara iştirakli.............v.b.

62

TAHVİL

Anonim şirketlerin ödünç para temin etmek amacıylaçıkarttıkları itibari kıymetleri eşit ibareleri aynı olan borçsenetleridir.

63

MENKUL KIYMETLERİN DEĞERLEMESİ

1. Alış bedeli ile değerlenir.

2. Borsa rayici ile değerlenir.

64

Alış Bedeli İle Değerlenecek Menkul Kıymetler

31.12.1998 tarihinden önce menkul kıymetlerin tamamı alışbedeli ile değerlenmeye tabi tutulmakta idi. Ancak; 4369 sayılıkanun ile V.U.K.nunun 279. mad. değiştirilmiştir. 31.12.1999tarihinden itibaren alış bedeli ile değerlenecek menkul kıymetlerhüküm altına alınmıştır. Bu menkul kıymetler şunlardır:

65

a) Hisse Senetleri

b) Fon portföyünün en az % 51’i Türkiye’de kurulmuş bulunan şirketlerin hisse senetlerinden oluşan yatırım fonu katılma belgeleri

c) Kar- zarar ortaklığı belgeleri

d) Gelir ortaklığı senetleri

e) Geçici ilmühaberler: (c-d–e bu menkul kıymetlerin borsa rayiçlerinin bulunması halinde değerleme borsa rayicine göre yapılacaktır.)

66

Borsa Rayici ile değerlenecek menkul kıymetlerBorsa rayici ile değerlenecek menkul kıymetler şunlardır:

a. Tahvillerb. İntifa senetleric. Banka bonolarıd. Banka garantili bonolarıe. Hazine bonolarıf. Devlet tahvillerig. % 51 ‘i aşmayan yatırım fonu katıma belgeleri h. Varlığa dayalı menkul kıymetleri. İpotekli borç senetlerij. Konut sertifikalarık. Gayrimenkul sertifikaları

67

Menkul Kıymetlerin Geri Alma Veya Satma Taahhüdü İle Alım Satımı

( Repo – Ters Repo )

Repo : Menkul kıymetlerin geri alma taahhüdü ile satılmasıdır. Ters Repo : Menkul kıymetlerin geri satma taahhüdü ile satın

alınmasıdır. Menkul Kıymetleri geri alma taahhüdü ile satan kurumlar banka ve diğer

aracı kurumlardır. Geri alma taahhüdü ile alanlar ise yatırımcılardır.

68

Repo ve ters repo işlemine konu olabilecek menkul kıymetler şunlardır.

Devlet Tahvilleri

Hazine Bonoları

Banka Bonoları ve Banka Garantili Bonolar

Toplu Konut İdaresinin İhraç Ettiği Borçlanma Senetleri

Borsada İşlem Gören Borçlanma Senetleri

69

Gerek repo gerekse ters repodan elde edilen gelir vadeli mevduattan elde edilen faiz gibidir. Gelir vergisi kanunu açısından ( GVK 75 / 14 Md. ) menkul sermaye iradıdır.

70

Reponun Yevmiye Kaydı

X işletmesi 15.01.200.. Tarihinde 100.000,00 TL tutarında repo yapmıştır. 31.01.200.. Tarihinde 3.000,00 TL repo geliri elde etmiştir. ( Gelir vergisi oranı % 20 hesaplanmıştır. )

71

______________ / _______________112 Kamu Kesimi Tahvil, Senet ve Bonolar 100.000,00

100 Kasa / 102 Bankalar 100.000,00Reponun Yapılması_________________ / _________________

102 Bankalar 102.400,00193 Peşin Öd. Vergi ve Fonlar 600,00

G. Vergisi 660112 Kamu Kesimi Tahvil, Senet ve Bonolar

100.000,00

642 Faiz Gelirleri 3.000,00Reponun Dönüşü_________________ / _________________

72

ALACAKLAR

Alacak: Bir malın teslimi hizmetin görülmesi ya da borç verilmesi karşılığında ortaya çıkan belirli bir parayı isteme hakkına alacak denir.

73

Bu tanım hareket edildiğinde;

Bir şeyi Ödünç Verme

74

Mal Teslimi+

Hizmet Görülmesi

Ticari Alacakları

Ticari Olmayan Alacaklar

Ticari Alacağın Vadesine Göre Ticari Olmayan Diğer Alacaklar

Kısa VadeliAlacaklarD.D.H.P12 Nolu Grup

Uzun VadeliAlacaklarT.D.H.P22 Nolu Grup

Kısa VadeliAlacaklar13 Nolu Grup

Uzun VadeliAlacaklar23 Nolu Grup

120 – ALICILAR HESABIa) Niteliği Bu hesap, işletmenin faaliyet konusunu oluşturan mal ve hizmet

satışlarından kaynaklanan senetsiz alacakların izlenmesi için kullanılır.Finansal kiralamadan doğan senetsiz alacaklarda bu hesapta izlenir.

b) Bölümlenmesiİşletmeler ihtiyaçlarına göre bölümleyebilirler.

120 – Alıcılar hesabı

01-Yurtiçi Alıcılar

02-Yurtdışı Alıcılar

75

Örnekler = X ltd. şti. nin .....Yılı / 8 ay ihracat bilgileri şöyledir.

1- 10/8 tarihinde 10.000 $’lık ihracatı $ kuru 1,10 TL iken fiilen gerçekleştirilmiştir.

2- 20/8 tarihinde $ kuru 1,20 TL iken ihracat bedelinin % 70 ‘i bankaya gelmiş, TL’ ye çevrilmiş DAB düzenlenmiştir.

3- 31.12 tarihindeki $ kuru 1,40 TL’ dir.

4- 31.01 tarihinde ihracat bedelinin geriye kalan tamamı bankaya gelmiştir. $ kuru 1,45 TL’dir.

İstenen: Muhasebe kayıtlarını yapınız.

Çözüm: Bu tür problemin çözümünde iki yol izlenir.

76

I. çözüm Yolu: (Aralıklı Envanter Yöntemi):1_______________________10/8 ______________________

120 AlıcılarY. Dışı

11.000,00

601 Yurt dışı Satışlar 11.000,00

10.000 $ x 1,10Fiili İhracatın gerçekleşmesi

2 ________________20/8 ______________

102 Bankalar 8.400,00

120 AlıcılarY. Dışı

8.400,00

7.000 $ x 1,20İhr. Mal bedelinin % 70’inin gelmesi

3 ________________31/12 _____________

102 Alıcılar 1.600,00

601 Yurtdışı Satışlar 1.600,00

Yıl Sonu

4 _______________31/01______________

102 Bankalar 4.350,00

120 Alıcılar646 Kambiyo Karları

4.200,00150,00

3.000$ x 1,45 = 4.350,003.000$ x 1,40 = 4.200,00

Kambiyo Karı = 150,00

_________________________ /_________________________ 77

B 120 Alıcılar Hesabı A11.000,001.600,00

8.400,004.200,00

12.600,00 12.600,00

B 601 Yurtdışı Satışlar Hs. A11.000,001.600,00

12.600,00

B $ Kasası A10.000,00 7.000,00

3.000,00

10.000,00 10.000,00

B 646 Kambiyo Karları Hs. A

150,00

78

Yıl Sonu $ Envanteri

$ Mevcudu = 3.000 $ x 1,40 = 4.200,00120 No’lu Hes. Kalanı = 11.000–8.400 = 2.600,00

(Kambiyo Karı) = 1.600,00

II. çözüm yolu: (Sürekli Envanter Yöntemi)1_______________________10/8 _______________________

120 AlıcılarY. Dışı

11.000,00

601 Yurt dışı Satışlar 11.000,00

10.000 $ x 1.102_______________________20/8 _______________________

102 Bankalar 8.400,00

120 AlıcılarY. Dışı

601 Yurt dışı Satışlar

7.700,00700,00

7.000 $ x 1,20 = 8.4007.000 $ x 1,10 = 7.700Kambiyo Karı = 700

3______________________31/12_______________________

120 AlıcılarY. Dışı

900,00

601 Yurt dışı Satışlar 900,00

3.000 $ x 1,40 = 4.200,003.000 $ x 1,10 = 3.300,00Kambiyo Karı = 900,00

4___________________ 31/01/2002_____________________

102 Bankalar 4.350,00

120 AlıcılarY. Dışı

646 Kambiyo Karları

4.200,00

150,00

3.000 $ x 1,45 = 4.350,003.000 $ x 1,40 = 4.200,00Kambiyo Karı = 150,00

_______________________ / _______________________ 79

Borç 120 Alıcılar Hesabı Alacak11.000,00

900,007.700,00

11.900,00 7.000,004.200,00

11.900,00

Borç 601 Yurtdışı Satışlar Hs. Alacak

11.000,00700,00900,00

11.900,00

Borç 646 Kambiyo Karları Hs. Alacak150,00

Her iki kayıt yöntemine göre kambiyo K / Z hesabının değişmediği görülmektedir.

80

128- ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR

a) Niteliği:

Ödeme süresi geçmiş bu nedenle vadesi birkaç defauzatılmış veya protesto edilmiş yazı ile birden fazla istenmiş yada dava veya icra safhasına aktarılmış senetli ve senetsizalacakları kapsar.

81

Konuya İlişkin Açıklamalar:

1) Şüpheli Alacaklar (V.U.K. 323 Md.): Ticari ve Ziraikazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi ile ilgili olmak şartıyla; Dava veya icra safhasında bulunan alacaklar; Yapılan Protestoya veya yazı ile bir defadan fazlaistenilmesine rağmen borçlu tarafından ödenmemiş bulunandava ve icra takibine değmeyecek derecede küçük alacaklar;şüpheli alacak sayılır.

Yukarıda yazılı şüpheli alacaklar için değerleme günününtasarruf değerine göre pasifte karşılık ayrılabilir.

Bu karşılığın hangi alacaklara ait olduğu karşılık hesabındagösterilir. Teminatlı alacaklarda bu karşılık teminattan geri kalanmiktara inhisar eder.

Şüpheli alacakların sonradan tahsil edilen miktarları tahsiledildikleri dönemde kar-zarar hesabına intikal ettirilir.

82

83

VUK 323. Maddesine göre bir alacağın şüpheli alacak sayılabilmesi için:

Ticari veya zırai kazancın idame ettirilmesi ile ilgili olması,

Hasılat olarak kaydedilmesi

Dava ve icra safhasında olması

Yapılan protestoya veya yazı ile bir defadan fazla istenmesine rağmen borçlu tarafından ödenmemiş

bulunan dava ve icra takibine değmeyecek derecede küçük olması gerekir.

84

İcra takibi CİDDİ olmalıdır.

ALACAĞIN TEMİNATLI OLMASI: Takip üzerine hacizle teminata bağlanan alacaklar için karşılık ayrılamaz.

KARŞILIK AYIRMA DÖNEMİ: Alacağın dava ve icra safhasına düştüğü dönem yada izleyen herhangi bir dönemde

karşılık ayrılabilecektir.

KAMUDAN ALACAKLAR: İdarenin görüşü karşılık ayrılamayacağı şeklindedir. Karşıt görüş de var.

85

VERİLEN AVANSLARDAN ALACAKLAR: Avans hasılatla ilişkilendirilmediği için karşılık ayrılamaz.

KDV’DEN KAYNAKLANAN ALACAKLAR: VUK Tebliği 234 uyarınca karşılık ayrılabilir.

TAHSİL EDİLEMEYEN MEVDUAT VE REPO: Hasılat yazılmamış ise karşılık ayrılamaz.

2) Değersiz Alacaklar: Kazai bir hükme veya kanaat verici birvesikaya göre tahsiline artık imkân kalmayan alacaklar değersizalacaktır.

Değersiz alacaklar, bu mahiyete girdikleri tarihte tasarrufdeğerlerini kaybederler ve mukayyet kıymetleriyle zararageçirilerek yok edilirler.

İşletme hesabı esasına göre defter tutan mükelleflerin bumadde hükmüne giren değersiz alacakları, gider kaydedilmeksuretiyle yok edilirler.

86

3) Vazgeçilen Alacaklar: Konkordato veya sulh yolu ilealınmasından vazgeçilen alacaklar, borçlunun defterinde özel birkarşılık hesabına alınır. Bu hesabın muhteviyatı alacaktanvazgeçildiği yılın sonunda başlayarak üç yıl içinde zararla itfaedilmediği takdirde kar hesabına aktarılır.

Bu tür alacaklara vazgeçilen alacaklar denir. Bu alacaklarınen önemli özelliği konkordato veya sulh yolu ile tahsilindenvazgeçilmiş olmasıdır. Bu durumda alacaklı ve borçlu bir protokol,mutabakat imzalar ve notere onaylatırlar. Mutabakat kalınanparasal tutar alacaklı yönünden değersiz hale gelir ve gider yazılır.

87

______________/ _______________689-Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar Hs. (-)

XX

120 Alıcılar Hs. XXVazgeçilen alacağın kapatılması______________/ _______________

Buna karşılık borçlu taraf ödenmeyen tutar için pasifte bir hesapta hesap açar. 3yıl zarardan mahsup eder.

______________/ _______________320-Satıcılar Hs. XX

549-Özel Fonlar Hs. XXBorcun pasifte bir hesaba alınması______________/ _______________

88

Diğer yıllarda yapılacak kayıt.

______________/ _______________549-Özel Fonlar Hs. XX

690-Dönem Karı veya Zararı XXVazgeçilen borcun zarar hesabından mahsubu______________/ _______________

89

Örnek:X işletmesinin 1.000,00 TL lik alacağı şüpheli hale gelmiştir.Aynı yıl içinde şüpheli hale gelen bu alacak tahsil edilmiştir.

______________/ _______________128 Şüpheli Ticari Alacaklar 1.000,00

120 Alıcılar 1.000,00Alacağın şüpheli hale gelmesi______________/ _______________100 Kasa / 102 Bankalar 1.000,00

128 Şüpheli Ticari Alacaklar 1.000,00Şüpheli alacağın tahsil edilmesi______________/ _______________

90

129- ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR KARŞILIĞI (-)

a)Niteliği:

“128- Şüpheli Ticari Alacaklar” için ayrılacak karşılıklarla,perakende satış yöntemi kullanarak bilânço gününden önceki ikihesap döneminde vadesinde tahsil edilmeye alacakların ilgilidönemlerdeki toplam vadeli satışlara oranlarının ortalamasınındeğerleme dönemindeki vadeli satışlara uygulanması suretiylebulunacak şüpheli alacaklar için ayrılan karşılıkları kapsar. Teminatlıalacaklarda karşılık teminatı aşan kısmı için ayrılır. Bu hesap amacauygun olarak bölünebilir.

91

STOKLAR HESABI

Bu grup, işletmenin satmak, üretimde kullanmak veyatüketmek amacıyla edindiği, ilk madde ve malzeme, yarı mamul,mamul, ticari mal, yan ürün, artık ve hurda gibi bir yıldan az birsürede kullanılacak olan veya bir yıl içerisinde nakdeçevrilebileceği düşünülen varlıklardan oluşur. Faturası gelmemişstoklar ilgili bulundukları kalemin içinde gösterilir.

T.D.H. planında bu gruptaki hesaplar şunlardır.

92

Hesap Kodu Hesap Adı

150 İLK MADDE VE MALZEME

151 YARI MAMULLER – ÜRETİM

152 MAMULLER

153 TİCARİ MALLAR

157 DİĞER STOKLAR

158 STOK DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI (-)

159 VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI

93

Stok 2.No lu uluslar arası muhasebe standardında şöyletanımlanmıştır.

a) Normal işletme faaliyetleri içinde satılmak için elde bulunan

b) Böyle bir satışa yönelik imalat aşamasında bulunan

c) Satılacak mal veya hizmetlerin üretiminde tüketilecek olangözle görülen varlıklardır.

94

Stoklarda maliyet bedeli unsurları şunlardır:

Fatura üzerindeki alış bedeli ( Alış iskontoları düşüldükten sonra)

Gümrük vergisi

Nakliye gideri

Sigorta gideri

Ham maliye

Alış komisyonları

Kredi faizleri

Manipülasyon giderleri

95

Fonlar

Kur Farkı

Vade farkı

Mamule isabet eden işçilik

Genel yönetim giderlerinden mamule düşen pay

Genel üretim giderlerinden mamule düşen pay

Ambalaj malzemesi gideri

İskontolar

Üretim ünitesi kirası

Üretim ünitesine ilişkin bina arazi vergileri

Üretim ünitesi ile ilgili aydınlatma, ısıtma, temizleme giderleri

Üretim ünitesi ile ilgili tamir bakım giderleri96

TİCARİ MALLAR HESABIa) Niteliği:Herhangi bir değişikliğe tabi tutulmadan satmak amacı ile işletmeye

alınan ticari mallar (emtia) ve benzeri kalemler bu hesapta yer alır.

Miktar Dengesi ( + ) Dönem başı mal stoku miktarı = ..........( + ) Dönem içi Alışlar = ..........( = ) Toplam mal stok miktarı = ..........( - ) Alıştan İade = ..........( = ) Satılabilir Mal Miktarı = ..........( - ) D. Sonu mal miktarı = ..........( + ) Satıştan İadeler = ..........( - ) Dönem sonu Fire Miktarı = ..........( = ) Dönem içi Mal satış miktarı = ..........

97

TİCARİ MALLAR (STOKLAR) KAYIT YÖNTEMLERİ

1. ARALIKLI ENVANTER YÖNTEMİ

Stokların kayıtlanmasında kullanılan yöntemlerden birtanesidir. Stoklar alındığında maliyet bedeli ile bu hesabınborcuna satıldığında veya elden çıkarıldığında satış bedeli ile buhesabın alacağına kayıt edilir. Dönem sonu mal mevcudu fiilienvanter ( muhasebe dışı envanter ) ile belirlenir.

98

2. SÜREKLİ ENVANTER YÖNTEMİ

Bu yöntemde iki hesap kullanılır. Biri devamlı olarakstokları, Diğeri ise mal satışından doğan kar / zararı gösterir.

Satın alınan mallar maliyet bedeli ile 153 Ticari Mallarhesabının borcuna satışlar ise satış hesabının alacağına kaydedilir.Her bir birim satış yapıldığında, satış kaydı yapılır, ayrıca satılanmalın maliyetinin de kaydı yapılır.

Ticari Mallar hesabının borcuna maliyet bedeli ile satışyapıldığında bu hesabın alacağına maliyet bedeli ile SMMkaydedildiğinden bu hesabın kalanı, dönem sonu mal mevcudunuda verir. Dolayısı ile bu sistemde fiili envanter yapmaya gerekyoktur.

99

TİCARİ MAL STOKLARDA DEĞERLEMEDeğerleme;

İktisadi kıymetlerin belli zamanlardaki değerlerinintespitidir. V.U.K. satın alınan veya imal edilen emtianın maliyetbedeli ile değerleneceği hüküm altına almıştır. Ancak bazıhallerde de emsal bedelle değerlemede söz konusu olur.

Satın alınan emtianın değerlemesi

Satın alınan emtianın değerleme ölçüsü maliyet bedelidir.

100

EMSAL BEDELLE DEĞERLENECEK EMTİALARa) Emtia Satış Bedelinin Düşük Gösterilmesi

V.U.K. 274. maddesine göre, emtianın maliyet bedeline nazarandeğerleme günündeki satış bedelleri yüzde on ve daha fazla düşüklükgösterdiği hallerde, maliyet bedeli yerine 267. maddeye göre emsal bedel iledeğerlenecektir.

Satış bedeli mükellefin kendi satış fiyatı değildir. Piyasadaki mevcutgenel satış fiyatlarıdır. Söz konusu emtia borsada işlem görüyorsa, borsadakifiyat, borsada işlem görmüyorsa, piyasada mevcut alım satım fiyatıkıyaslamaya esas alınır. Bu kıyaslama sonucunda emtianın piyasadaki satışfiyatı malın maliyet bedelinden % 10 veya daha fazla düşüklük göstermiyorsamaliyet bedeli yerine emsal bedel esas alınabilir.

101

b) Kıymeti Düşen Emtia

V.U.K. ‘un 278. maddesine göre << Yangın, deprem, su basması gibiafetler yüzünden ve yahut bozulmak, çürümek, kırılmak, çatlamak, paslanmakgibi haller neticesinde iktisadi kıymetlerinde önemli bir azalış vaki olan emtiaile maliyetlerin hesaplanması mutat olmayan hurdalar ve döküntüler, üstüpü,deşe ve ıskartalar emsal bedel ile değerlenir. >>

Yukarıdaki kanun maddesinde belirtilen haller dışında meydana gelecekdeğer kayıpları sonuç hesaplarına intikal ettirilmez.

102

Değerleme, hesap döneminin son gününde yapılacaktır. Emtianındeğerinde kısmi bir kayıp olsa dahi değerleme gününe kadar bazı satışlaryapılabilir. Ancak bu satışlar V.U.K. ‘un 267. maddesinin birinci sırasındaöngörülen miktara ulaşmış olsa dahi ortalama satış fiyatı esas alınmaz.

Madde sayılan olaylar sonucunda değer kaybına uğrayan emtianın emsalbedeli, takdir komisyonunca belirlenmektedir.

103

c) Maliyet Hesaplaması Mutat Olmayan EmtiaMaliyet hesaplanması mutat olmayan emtia V.U.K. 278.

maddesinde sayılmıştır.

HurdalarDöküntülerÜstüpüDeşeIskartalar

Bu mallarda maliyet hesaplanması, pek mümkün değildir.Bu mallar yıl içinde satılırsa, maliyetsiz olarak gelir yazılır.Yılsonunda bulunanlar ise emsal bedel ile envanterde gösterilir.

104

d) İşletmeden Çekilen Emtia

G.V.K. ‘nın 41 / 1 maddesinde, teşebbüs sahibi ile eşinin,çocuklarının, işletmeden çektikleri paralar veya aynen aldıklarısair değerlerin gider kaydedilemeyeceği hüküm altına alınmıştır.Bu noktada çekilenler emsal bedel ile değerlenerek K / Z ıntespitinde çekilen değerlere ilave edilir.

105

e) Ücret Olarak Ödenen Emtia

G.V.K. ‘nın 63. maddesine göre; hizmet karşılığı olarak verilen ayınlarverildiği gün yerdeki perakende fiyatlar ile değerlenir. Perakende fiyatişlendikten sonra veya aynen tekrar satışa arz edilmeyecek ve normal birtüketicinin ortalama ihtiyacını geçmeyecek miktardaki satışlara uygulananfiyatı ifade eder. Aynı değerin verildiği gün ve yerde bu tür satışlar içinuygulanan birden fazla fiyat varsa, bunların ortalaması alınır.

İşveren aynı ücret olarak emtia verirse; ortalama perakende satış fiyatı ile değerleme yapmak zorundadır.

106

Ayın Olarak Yapılan Ücret Ödemelerinde Tevkifat Matrahının Tespiti

1) % 15 Vergi dilimi için

107

Tevkifata Esas Brüt Tutar =

Ayın Olarak Yapılan Ödemenin Ortalama Perakende Değeri

0.844

Bu formüldeki 0.844 ‘ün açılımı şöyledir.Verilen şeylerin brüt tutarını 1 TL kabul edersek; damga vergisi 0.006

gelir vergisi 0,15 tir. İkisini topladığımızda 0,15 + 0.006 = 0.156 eder. ( 1 – 0.156 = 0.844 ) ulaşır.

Net tutar bu rakama bölündüğünde brüt tutar bulunur.

Örnek:

X işletmesi çalışan personeli ( A ) ya ekim ayında 300.- TL kumanya vermiştir. Ekim ayı sonuna kadarki vergi matrahı 6.000.- TL dir.

İstenen : Muhasebe kayıtlarını yapınız.

108

Çözüm:

Tevkifata Esas Brüt Tutar =300

= 355,45 TL0.844

109

_____________ / ___________770-Genel Yönetim Giderleri 355,45

360-Ödenecek Vergi ve Fonlar 55,45Gelir Vergisi 53,32Damga Vergisi 2,13

100-Kasa 300,00_________________ / ________________

Bu örnekte 6.000 + 355,45 TL = 6.355,45 TL etmektedir. Bu tutar G.VKanunu 103. cü maddedeki 7.000.- TL dilimi aşmadığı için bu şekilde % 15kesinti yapıldı. Bu dilimi aşması halinde % 20 vergi kesintisi yapılacaktır.

110

Özellikli Bazı Durumlar

1. Alış iskontoları ve ciro primlerAlış iskontoları, satıcılar tarafından mal bedelinde yapılan

indirimdir. Alış iskontoları iki şekilde olabilir.

a) Satış sırasında fatura üzerinde gösterilen iskontolar. Buiskontolar muhasebeleştirilmez.

b) İşletmenin yaptığı alımlarla ilgili olarak belirlidönemlerde veya dönem sonlarında satıcı tarafındandekont edilen iskontodur.

111

Bu iskontolar mal alışı ile ilgilendirilmez. Doğrudan 649veya 602 no lu hesaba gelir yazılır. Bazen de satıcılar dönemiskontosu veya ciro primi karşılığında işletmeye Bedelsiz Malgönderirler. Bu tür bedelsiz mal aslında işletmenin stoklarınagirmektedir. Yani maliyet bedelidir. Aynı zamanda işletmeningeliridir.

112

Örnek:1. X işletmesi ( Y ) işletmesinden mal almaktadır. Dönemsonunda ( Y ) işletmesi 1.000,00 TL ciro primi tahakkukettirdiğini X işletmesine bildirmiştir.

2. Bu prim karşılığında işletmeye mal gelmiştir. ( K.D.V. ihmaledilmiştir. )

113

X Alıcının Kayıtları

114

_______________ / __________________320 Satıcılar 1.000,00

649 Faaliyetlerle İlgili Diğer Olağan Gelir ve Karlar

1.000,00

_______________ / __________________153 Ticari Mallar 1.000,00

320 Satıcılar 1.000,00Ciro Prim Karşılığı Mal Alım Kaydı_______________ / __________________

Satıcı ( Y )’nin kaydı

________________/ _____________ 659 Diğer Olağan gider ve zararlar 1.000,00 120 Alıcılar 1.000,00_______________/ ______________ 120 Alıcılar 1.000,00 600 Yurtiçi Satışlar 1.000,00_______________/ ______________

115

2- Faiz ve kur farkı giderleri (VUK-238 Nolu Tebliğ)

Kur farkları; stoklar ambara girinceye kadar ortaya çıkankur farklarının maliyete ilave edilmesi zorunludur. Ambaragirdikten sonra ortaya çıkan kur farklarının maliyete ilavesiihtiyaridir.

Bankalar ve finans kurumlarından temin edilen kredi faizlerinden stoklara pay verilmesi zorunlu değildir.

İthalatta ithal edilen emtia stoklara girinceye kadar ortaya çıkan giderler maliyet unsurudur.

116

3- Vade Farkları

Vade farkı stokların maliyet unsurudur. İster fatura bedelinedâhil olsun, isterse sonradan fatura edilmiş olsun vade farkı malınalınışı ile ilgilidir. Vade farkları ilgili malın satıldığı tarihe kadarmaliyet kaydedilir. Mal satıldıktan sonra ortaya çıkacak vadefarkları maliyet değildir.

117

4- Manipülasyona Tabi Emtia

Bazı mallar alındığı gibi satılmaz. Bu malların imalatı dayapılmaz. Ancak alındıktan sonra satış öncesi kalite ayrımına tabitutulabilir. Bu işleme manipülasyon denilmektedir.

Manipülasyon yapılan malda; satın alma bedeli dışında işçilik v.b. gibi giderler vardır. Dolayısı ile satın alınan emtia gibi değerlenmez.

118

Bu malların değerlemesi şu esaslara göre yapılır.

1- Toplam emtia maliyetine

Alış bedeli Nakliye bedeli Sigorta bedeli Amortisman Diğerleri ilave edilir.

2- Toplam emtia maliyeti; Maniplasyon sonrası kalan mallara, kaliteleri itibarı ile piyasa fiyatları dikkate alınarak dağıtılır.

119

Örnek:

1. X işletmesi 18.11.200… tarihinde 30.000 kg pamuk satınalmış ve 7.500,00 TL peşin ödemiştir.

2. X işletmesi almış olduğu pamuğu kaliteleri itibari ileayırmıştır.

I. kalite 20.000 kgII. kalite 5.000 kgIII. kalite 3.000 kgÇitiğ 2.000 kg

Bu işlemi yaptırmak için 500,00 TL işçilik ödemiştir.

120

3. İşletme 20.12…….. tarihinde manipülasyon işleminitamamlamış ve pamukları ambara almıştır.

4. Pamuğun borsa fiyatları şöyledir.

I. kalite 0.40 TLII. kalite 0.38 TLIII. kalite 0,35 TLKalıntıları 75,00 TL’ dir.

Toplam Maliyet = 7.500,00 Alış + 500,00 İşçilik

8.000,00 YTL

121

Mal a Miktar

B Borsa fiyatı

c = a x b Borsa değeri

e = c / d Dağıtım

oranı

F = c x Top. maliyet Maliyet payı

I. kalite 20.000 0,40 8.000 0.727 5.816II. kalite 5.000 0,38 1.875 0.171 1.368III. kalite 3.000 0,35 1.050 0.096 768Çitiğ 2.000 - 75 0.006 48

11.000 ( d )

1.000 8.000

122

Dağıtım

8.000,00I. Kalite = 11.000,00 = 0.727 x 8.000,00 = 5.816,00

1.875,00II. Kalite = 11.000,00 = 0.171 x 8.000,00 = 1.368,00

1.050,00III. Kalite = 11.000,00 = 0.096 x 8.000,00 = 768,00

75,00Çitiğ = 11.000,00 = 0.006 x 8.000,00 = 48,00

123

Stopaj ihmal edilmiştir.

____________18/3/2002___________ 157 Diğer Stoklar 7.500,00 100 Kasa Pamuk Alım kaydı

7.500,00

____________31/5/2002___________ 720 Direkt İşçilik Giderleri 500,00 100 Kasa İşçilik Gideri

500,00

____________31/5/2002___________ 153 Ticari Mallar 157 Diğer Stoklar Çitiğ

7.952,0048,00

157 Diğer Stoklar 721 Direkt İşçilik Giderleri Yansıtma hesabı

Ambara Alınması

7.500,00500,00

_______________/ ______________

124

5- Konsinye mallar

Satılmak üzere bir başka işletmeye gönderilen mallardır.Gönderilen bu malda herhangi bir satış işlemi yoktur. Dolayısı ilemal işletmenin aktifinde kayıtlı olmakla birlikte fiilen stoklardayer almaz. Malların mülkiyeti satılıncaya kadar satıcınıntasarrufundadır.

KonsinyatörA B C

Şerhli irsaliye Kendi irsaliyesi + Fatura

125

A İşletmesi irsaliye düzenleyerek malı ( B ) yeKonsinyatör’e << Konsinye olarak teslim edilmiştir. >> Şerhidüşülmek suretiyle gönderir. Konsinyatör malı sattığında kendiirsaliye ve faturasını düzenler. A işletmesi de B işletmesine faturadüzenler. Dolayısı ile malın ( C ) ye satışı ile birlikte ( B )işletmesine ( A ) nın satışı da gerçekleşmiştir.

126

Örnek:

1. X işletmesi ( Y ) işletmesine 10.06.200…. tarihinde1.000,00 TL tutarında Konsinye mal göndermiştir.

2. Bu mal 31.07.200…. tarihinde satılmıştır. Satış bedeli1.300,00 TL dir. (K.D.V. ihmal edilmiştir.) İşletme satış üzerinden% 3 komisyon ödemiştir.

127

Konsinye gönderen

X İşletmesinin Kayıtları

_____________10/06 _____________ 157 Diğer Stoklar 1.000,00 153 Ticari Mallar Konsinye Mal gönderilmesi

1.000,00

_______________/ ______________ 760 Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri 100 Kasa

39,001.261,00

600 Yurtiçi Satışlar Konsinye malın satılması

1.300,00

_______________/ ______________

128

Stoklarda Fire_______________/ ______________ 659 Diğer Gider ve Zararlar XX 153 Ticari Mallar Yasal firenin kaydı

XX

_______________/ ______________ 689 Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar K.K.E.G

XX

153 Ticari Mallar Fazladan ayrılan fire

XX

_______________/ ______________

129

Sayım Tesellüm Noksanlıkları

_______________/ ______________ 197 Sayım ve tesellüm noksanları 100,00 153 Ticari Mallar Noksanlığın tespiti

100,00

_______________/ ______________ 654 Karşılık giderleri 100,00 199 Diğer dönen varlıkların karşılıklarıFarkın nedeni sonraki dönemde araştırılacaksa

100,00

_______________/ ______________

130

6- Çalınan Mallar

Hırsızlık; Rıza hilafına haklı bir nedene dayanmaksızın,başkasına ait, bir şeyin zilyetliğinin elde edilmesidir.

Çalınma, kaybolma biçiminde ortaya çıkan iktisadikıymetlerin rıza hilafına elden çıkarılması durumunda, fizikiolarak bir mal var olmadığı için hesap dönemi sonundadeğerlemeye tabi tutulacak mal mevcut olmayacaktır. YaniV.U.K. 278. maddesine göre değerleme yapılamayacaktır.

131

Çalınan mallar maliyet bedeli üzerinden kanunen kabul edilmeyen giderolarak kaydedilir. Ancak, kaybolma olayının polis raporu ve benzeri belgelerlekanıtlanmaması durumunda bu işlem yapılmaz. Bu durumda kaybolan mallarişletmeden çekiş olarak değerlendirilir.

Kaybolan malların sigortalı olması ve sigorta şirketinden tazminatalınması durumunda kaybolan malların maliyet bedeli değil, maliyet bedelininsigorta şirketi tarafından karşılanamayan kısmı kanunen kabul edilmeyen giderolarak kaydedilir.

132

Çalınan mal ve sair kıymetler dolayısıyla indirim konusu yapılan KDVdüzeltilmeli, çalınan mal veya kıymetin mukayyet değeri işletme aktifindençıkarılarak düzeltilen KDV ile birlikte kanunen kabul edilmeyen giderlerhesabına atılmalıdır.

133

_____________ / ___________689-Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar XXK.K.E.G. XX

153-Ticari Mallar XX391-Hesaplanan KDV XX

_____________ / ___________

7- Mal Sigorta Tazminatı

V.U.K. 330 Md. Hükmü çerçevesinde sigortalı malların hasar ve benzernedenlerle değerinde meydana gelen kayıpla için işletme tarafından alınansigorta tazminatları ile söz konusu mal değerleri arasındaki farklar K/Zhesabına geçirilir.

Örnek: (M) Anonim Şirketinin 50.000.- TL tutarındaki emtiası çalınmış,emtia sigortalı olduğu için de sigorta şirketi emtiadaki değer azalışını tespitederek 40.000.- TL şirkete ödemede bulunmuştur.

134

_____________ / ___________102-Bankalar 40.000689-Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar 19.000K.K.E.G.

153-Ticari Mallar 50.000392-Diğer KDV 9.000

_____________ / ___________

Sigorta şirketi 60.000.- TL ödemede bulunmuş olsa idi;

135

_____________ / ___________102-Bankalar 60.000689-Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar 9.000K.K.E.G.

153-Ticari Mallar 50.000392-Diğer KDV 9.000649-Diğer Olağan Gelir ve Karlar 10.000

_____________ / ___________

DEĞERİ DÜŞEN MALLAR

Satış Bedelinin Düşüklük Göstermesi: (VUK.274)- Satış Bedeli Maliyet Bedelinden %10 ve

Daha Fazla Düşüklük Gösterirse Emsal Bedeli Esas Alınır.

Malın Kıymetinin Düşmesi: (VUK 278)- Yangın,Deprem,Su Basması veya Bozulma Çürüme,Modası Geçme gibi nedenler,

136

157-DİĞER STOKLAR

a) Niteliği:Yukarıdaki stok kalemlerinin hiç birinin kapsamına

alınmayan ürün, artık ve hurda gibi kalemler bu hesap grubundayer alır.

137

b) Bölümlenmesi:

Hurdalar İmalat atıkları Tali ürünler Defolu mallar Fason Üretime Gönderilen mallar Numuneler Ekonomik ve teknolojik değerini yitirmiş mallar Seri sonu mallar

138

158 - STOK DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI (-)

a) Niteliği:

Bu hesap, yangın, deprem, su basması gibi doğal afetler ve bozulmak,çürümek, kırılmak, çatlamak, paslanmak, teknolojik gelişmeler ve modadeğişiklikleri nedenleriyle stokların fiziki ve ekonomik değerlerinde önemliazalışların ortaya çıkması veya bunların dışında diğer nedenlerle stoklarınpiyasa fiyatlarında düşmelerin meydana gelmesi dolayısıyla, kayıplarıkarşılamak üzere ayrılan karşılıkların izlendiği hesaptır.

139

Örnekler:

1. X işletmesi 15.06.200… tarihinde su basması sonucu20.000,00 TL lik malının % 50 değer kaybettiğini tespit etmiştir.

2. İşletme 31.07.200… tarihinde karşılık ayırdığı malınyarısını 7.000,00 TL ye satmıştır.

3. İşletme 30.09.200… tarihinde takdir komisyonu kararınaistinaden kalan malı kayıtlarından çıkarmıştır.

140

1 ___________15/06/200… _________ 157 Diğer Stoklar Değeri düşen mallar

20.000,00

153 Ticari Mallar

Değeri düşen malların diğer stoklara aktarılması 20.000,00

2 ___________15/06/200… _________ 654 Karşılık Giderleri 10.000,00 158 Stok değer düşüklüğü karşılığı

Karşılık ayrılması 10.000,00

3 ___________31/07/200… _________ 100 Kasa 7.000,00 600 Yurtiçi Satışlar

Değeri düşen mal satışı 7.000,00

4 ___________31/07/200… _________ 623 Diğer Satışların Maliyeti 158 Stok değer düşüklüğü karşılığı

5.000,005.000,00

157 Diğer Stoklar

Satışların Maliyeti 10.000,00

5 ___________30/09/200… _________ 659 Diğer Gider ve Zararlar 158 Stok değer düşüklüğü karşılığı

5.000,005.000,00

157 Diğer Stoklar

Değeri düşen malın stoklardan çıkarılması 10.000,00

________________ / ____________

141

Örnek:

1. Sel baskını sonucu maliyeti 1.000,00 TL olan malsu altında kalmış ve takdir komisyonu malın değerininsıfır olduğu kanısına varmıştır.

2. Mallar sigortalı olup sigorta şirketinden 750,00 TLhasar tazminatı alınmıştır.

142

_______________/ ______________ 157 Diğer Stoklar 1.000,00 153 Ticari Mallar Diğer Stoklara Atılması

1.000,00

_______________/ ______________ 654 Karşılık Giderleri 1.000,00 158 Stok değer düşüklüğü karşılığı Karşılık ayrılıp gider yazılması

1.000,00

_______________/ ______________ 100 Kasa 750,00 649-Diğer Olağan Gelir ve Karlar Hs. Hasar tazminatı alınması

750,00

_______________/ ______________ 158 Stok değer düşüklüğü karşılığı 1.000,00 157 Diğer Stoklar Karşılık hesabının kapatılması

1.000,00

_______________/ ______________

143

Örnek:

1. Sel baskını sonucu maliyet değeri 1.000,00 TL olan malındeğerini takdir komisyonu 200,00 TL olarak tespit etmiştir.

2. Firma bu malı 300,00 TL’ ye peşin satmıştır.

3. Bu mal için 750,00 TL sigortadan hasar bedeli almıştır.

144

_______________/ ______________ 157 Diğer Stoklar 1.000,00 153 Ticari Mallar 1.000,00_______________/ ______________ 654 Karşılık Giderleri 800,00 158 Stok değer düşüklüğü karşılığı 800,00_______________/ ______________ 100 Kasa 300,00 600 Yurtiçi Satışlar 300,00_______________/ ______________ 100 Kasa 750,00 679 Diğer Olağandışı gelir ve karlar 750,00_______________/ ______________

145

_______________/ ______________ 623 Diğer Satışların Maliyeti 158 Stok değer düşüklüğü karşılığı

200,00800,00

157 Diğer Stoklar Hesabın Kapatılması

1.000,00

_______________/ ______________ 623 Diğer Satışların Maliyeti 158 Stok değer düşüklüğü karşılığı

300,00800,00

157 Diğer Stoklar 644 Konusu Kalmayan Karşılıklar

Veya bu şekilde hesap kapatılır

1.000,00100,00

_______________/ ______________

146

VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI

a) Niteliği:Yurt içinden ya da yurt dışından satın alınmak üzere

siparişe bağlanan stoklarla ilgili olarak yapılan avansödemelerinin izlendiği hesaptır.

Tekdüzen hesap planında Verilen avans hesapları aşağıdakigibidir.

147

Stoklara ilişkin sipariş avansları 159-Verilen Sipariş AvanslarıYıllara Yay. İnş. Ve Onarım 179-Taşeronlara verilen Av.İş avansları 195-İş AvanslarıPersonel avansları 196- Personel Avansları M.D.V ilişkin avanslar 259-Verilen Avanslar M. olmayan D.V ilişkin avanslar 269-Verilen AvanslarÖ.T.T. Varlıklara ilişkin avanslar 279-Verilen Avanslar

148

İTHALAT MALİYET TABLOSU Giderler Yabancı para değeri YTL....... değeri

Mal Bedeli Navlun Sigorta

Toplam CF / CIF bedeli XX XX İthalat harcı Banka masrafları

Toplam Gümrük Masrafları Gümrük vergisi Belediye hissesi Damga resmi Fonlar Ordino Ardiye Diğerleri FONLAR Gümrük komisyoncusu Masrafları TSE Ekspertiz Diğer Giderler

Toplam Maliyet XX XX

149

180 - GELECEK AYLARA AİT GİDERLER

a) Niteliği:

Bu hesap, peşin ödenen ve cari dönem içinde ilgili giderhesaplarına kaydedilmesi gereken, gelecek döneme ait giderleriizlemek için kullanılır.

150

b) Bölümlenmesi:

Kira giderleri Sigorta giderleri Vergi, Resim ve Harçlar Abone giderleri Faiz giderleri Diğer giderler

151

c) İşleyişi:

Gelecek aylarda ilgili gider ve maliyet hesaplarına borçkaydedilecek peşin olarak ödenen giderler, bu hesabın borcunakaydedilir. Gelecek aylarda bu hesaba alacak verilmek suretiyleilgili gider hesabına aktarılır.

152

MADDİ DURAN VARLIKLAR

a) Niteliği:

İşletme faaliyetlerinde kullanılmak üzere edinilen ve tahmini yararlanma süresi bir yıldan fazla olan fiziki varlık kalemlerinin ve bunlarla ilgili birikmiş amortismanlarının izlendiği hesap grubudur. Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır.

153

Maddi Duran VarlıklarHesap Kodu Hesap İsmi

250 Arazi ve Arsalar251 Yeraltı ve Yerüstü Düzenleri252 Binalar253 Tesis, Makine ve Cihazlar254 Taşıtlar255 Demirbaşlar256 Diğer Maddi Duran Varlıklar257 Birikmiş Amortismanlar ( -)258 Yapılmakta Olan Yatırımlar259 Verilen Avanslar

154

Maddi Duran Varlık Olabilme Şartları

1) İşletmede kullanılması ve envantere dâhil olması2) Kullanma süresinin bir yılı aşması3) Yıpranma, aşınma değerden düşme etkisinde bulunması4) Maliyet bedelinin belli bir tutarın üzerinde olması... 5) Elle tutulan gözle görülen maddi yapıya sahip olmalıdır6) Satış amacı ile stoklanmayan Mal yada hizmet üretiminde kullanılan Mal arzında kullanılan Finansal kiralama amacı taşıyan İdari amaçla kullanmak üzere elde tutulan varlıklardır.

155

Maddi Duran Varlıklarda Değerleme İşlemleri

1-Maddi duran varlığın satın alınmasıMaddi duran varlığın maliyet bedeli aşağıdaki şekildedir.

156

Net fatura bedeli + XXNakliye, Hammaliye + XXYerleştirme + XXMontaj + XXGümrük vergileri + XXSigorta gideri + XXKredi Faizleri + XXKur Farkları + XXVade Farkları + XXToplam Maliyet Bedeli = XXXXXXX

AMORTİSMAN

Tanım:İşletmede bir yıldan fazla kullanılan ve yıpranmaya, aşınmaya veya

kıymetten düşmeye maruz bulunan gayrimenkullerle 269’uncu maddegereğince gayrimenkul gibi değerlenen iktisadi kıymetlerin, alet, edevat,mefruşat, demirbaş ve sinema filmlerinin birinci kısmındaki esaslara göretespit edilen bu kanun hükümlerine göre yok edilmesi amortisman mevzuunuteşkil eder.

İlgili mevzuat gereğince sözleşme süresinden sonra bedelsiz olarakDevlete veya Devletçe tensip olunan bir teşekküle veya belediyeye intikaliöngörülen amortismana tabi iktisadi kıymetlerden (sözleşme süresindeyenilenmesi gerekenler hariç), sermayenin veya özel maliyet bedellerinin itfasıhükümlerine göre amortismana tabi tutulanlar, genel hükümler uyarınca ayrıcaamortisman tabi tutulamazlar.

157

BAZI ÖNEMLİ TANIMLAR

Kayıtlı değer: Bir varlıktan B. Amortisman düşüldükten sonra kalantutardır.

Amortisman: Maddi duran varlıkların eskime yıpranma ve demode olmasonucundaki değer düşüklüğünü ifade eder.

Tükenme Payı: Doğal kaynakların değerlerindeki düşüşü ifade eden veduran varlıklara ilişkin maliyetlerin gider haline getirilmesinde uygulananterime denir.

İtfa Payı: Maddi olmayan duran varlıklara ilişkin maliyetlerin gideredönüştürmede kullanılan terime denir.

Amortisman Matrahı: Duran varlıkların elde edilme maliyetidir.

Faydalı Ömür - Yararlı Ömür: Bir varlığın işletme tarafındankullanılması için beklenen süre

158

Amortisman Ayırma Şartları

1) İşletmede kullanılması ve envantere dâhil olması.

2) Ekonomik ömrünün I yılı aşması.

3) Maliyet bedelinin belli bir tutarın üzerinde olması.

4) Yıpranmaya, aşınmaya, değerinden kaybetmeye maruz bulunması

159

Amortisman Uygulama Süresi

a) Amortisman Nispetleri Bakımından01.01.2004 tarihinden itibaren amortismana tabi iktisadi kıymetler için

amortisman oranları aşağıdaki şekilde yeniden yayımlanmıştır.

b) Süre BakımındanAmortisman süresi, kıymetlerin aktife girdiği yıldan başlar. Bu sürenin yıl

olarak hesaplanması için (1) rakamı mükellefçe uygulanan nispete bölünür.

160

Amortisman süresi = 1 = 1Amortisman yüzdesi % 20

Amortisman Kayıtları (V.U.K. 321)

V.U.K. yıl sonunda amortisman kaydı konusunda seçimlik hak tanımıştır.Yıl sonunda mükellefler isterlerse amortisman tutarını doğrudan iktisadikıymetlerin bedelinden düşebilecekleri gibi, isterlerse pasifte bir karşılıkhesabında toplayabileceklerdir. Bu noktadan hareketle Amortismanlarınmuhasebe kayıtları iki şekilde yapılır.

161

1-Direkt Yöntem:

Amortisman tutarı iktisadi kıymetin değerinden doğrudan düşülür. Bu durumda son yılda ayrılan amortisman 1 TL noksan ayrılarak M.D.V’ liğin iz bedelle izlenmesi sağlanır.

162

_______________ / ___________________770-Genel Yönetim Giderleri XX

255-Demirbaşlar XX________________ / __________________

255 - DemirbaşlarAlış Bedeli Birikmiş Amortisman

2-Endirekt Yöntem:

Bu yöntemde ayrılan amortisman pasifte bir karşılık hesabında gösterilir.

163

________________ / ____________________770-Genel Yönetim Giderleri XX

257-Birikmiş Amortismanlar XX________________ / ____________________

Amortisman Ayırma Yöntemleri

a) Normal Amortisman ( V.U.K. md. 315)

Mükellefler amortismana tabi iktisadi kıymetlerini maliye Bakanlığı’nıntespit ve ilan edeceği oranlar üzerinden itfa ederler. İlan edilecek oranlarıntespitinde iktisadi kıymetlerin faydalı ömürleri dikkate alınır.

164

Azalan Bakiyeler Usulüyle Amortisman (V.U.K. mük. 315)

Bilanço usulüne göre defter tutan mükelleflerden dileyenler, amortismanatabi iktisadi kıymetlerini azalan bakiyeler üzerinden amortisman usulü ile yokedebilirler. Bu usulün tatbikinde

1-Her yıl üzerinden amortisman hesaplanacak değer evvelce ayrılmışolan amortismanlar toplamının tenzili suretiyle tespit olunur. Enflasyondüzeltmesi yapılan dönemlerde üzerinden amortisman ayrılacak değeramortismana tabi iktisadi kıymetin düzeltilmiş değerinden daha evvel ayrılmışolan amortismanların toplamının taşınmış değerleri indirmek suretiyle tespitedilir.

2-Bu usulde uygulanacak amortisman nispeti % 50’ı geçmemek üzerenormal amortisman nispetinin iki katıdır.

3-Bu usulde amortisman süresi normal amortisman nispetlerine görehesaplanır. Bu sürenin son yılına devreden bakiye değer o yıl tamamen yokedilir.

165

AMORTİSMANA TABİ İKTİSADİ KIYMETLERİN SATIŞ KAYITLARI

Amortismana tabi iktisadi kıymetlerin satılması halinde alınan bedel ilebunların envanter defterinde kayıtlı değerleri arasındaki fark kar ve zararhesabına geçirilir. Türkiye Muhasebe standartlarına göre kar doğması halinde649 No’lu hesap, zarar doğması halinde 659 No’lu hesap ile muhasebeleştirilir.

166

Kar / Zarar = Satış Bedeli + Birikmiş Amortisman – Kayıtlı Değer

Örnek:

Alış bedeli 1.000-TL olan bir demirbaşın birikmiş amortismanı 400,00- TL dir.

Bu demirbaş 900,00 TL ye satılmıştır. (KDV ihmal edilmiştir.)

Satış Karı: 900,00 + 400,00 – 1.000,00Satış Karı: 300,00

_________________ / ________________100-Kasa 257-Birikmiş Amortismanlar

900,00400,00

255-Demirbaşlar 649-Faaliyetle İlgili Diğer Gelir ve Karlar

1.000,00300,00

_________________ / ________________

167

KIST AMORTİSMAN (V.U.K. 320. Md. Düzenlenmiştir.)

Faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerin kiralanması veyaçeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları binek otolarıhariç olmak üzere işletmelere ait binek otolarının aktife girdiği hesap dönemiiçin ay kesri tam ay sayılmak suretiyle kalan ay süresi kadar amortismanayrılacaktır. Yani kıst amortisman uygulanacaktır. Amortisman ayrılmayansüreye isabet eden bakiye değer ise itfa süresinin son yılında tamamen yokedilecektir.

168

Örnek:X işletmesi 17.08.200… tarihinde 30.000,00 TL değerinde bir binek

otomobil almıştır. Genel müdürün kullanımına tahsis etmiştir. Amortismanoranı %20’dir. KDV ihmal edilmiştir. Buna ilişkin alış kaydı ve yıllar itibarı ileamortisman hesaplaması şöyle olacaktır.

169

_____________ 17.08.200.. ___________254-Taşıtlar 30.000,00

320- Satıcılar 30.000,00_________________ / ________________

Buna göre;

Yıllık Amortisman = 30.000,00 TL x % 20 = 60.000,00

170

Aylık Amortisman =Yıllık Amortisman

=6.000,00

= 500,00 TL12 12

2007 yılı amortismanı = 5 ay x 500 = 2.500Son yılda ilave edilecek amortisman = 6.000 – 2.500 = 3.500

YILAMORTİSMAN

ORANIKAYITLI DEĞER

CARİ YIL AMORT.

B. AMORTİSMAN

2007 20 30.000 2.500 2.5002008 20 30.000 6.000 8.5002009 20 30.000 6.000 14.5002010 20 30.000 6.000 20.5002011 20 30.000 9.500 30.000

171

AZALAN BAKİYELER ÜZERİNDEN AMORTİSMAN AYIRMA YÖNTEMİNDE NORMAL AMORTİSMAN YÖNTEMİNE

DÖNÜŞEBİLMEMÜK. 320. Md (V.U.K)

1- İktisadi ve teknik bakımından bir bütün teşkil eden değer için normalveya azalan bakiyeler usulü ile amortisman usullerinden yalnız birisiuygulanabilir.

2- Bir iktisadi değer üzerinden normal amortisman ayrılmasınabaşladıktan sonra bu usulden dönülemez.

3- Bir iktisadi değer üzerinden azalan bakiyeler usulüne göre amortismanayrılmaya başlandıktan sonra normal amortisman usulüne geçilebilir. Busuretle usul değiştirenler keyfiyeti beyannamelerinde veya eski bilançolardabelirmeye mecburdurlar. Kabul edilen yeni usul bu bildirimin yapıldığıbeyannamenin taalluk ettiği dönemden itibaren nazara alınır. Bu takdirdehenüz yok edilmemiş olan değer kısmı, bakiye amortisman süresine bölünmeksuretiyle eşit miktarlarla yok edilir.

172

Örnek:

X işletmesi 15.08.2006 tarihinde 8.000,00 TL ye makine satın almıştır.2006 – 2007 yıllarında azalan bakiyeler usulüne göre amortisman ayırmıştır.2008 yılında ise bu usulden vazgeçerek normal amortisman ayırma yönteminedönmüştür. (KDV ihmal edilmiştir. Amortisman oranı% 40)

173

İstenen:

Yıllar itibarı ile yapılması gereken muhasebe kayıtlarını yapınız. Malitablolara yansıması ve vergilendirilme açısından görüşünüzü belirtiniz.

Çözüm:

2006 yılı kayıtları

174

____________ / ____________253-Tesis, Makine ve Cihazlar 8.000,00

100-Kasa veya ilgili hesap 8.000,00Makinenin Alınışı_________________ / ________________

2008 yılı kayıtları

175

_____________ 2008 ___________730-Genel Üretim Giderleri 3.200,00

257-Birikmiş Amortismanlar 3.200,00Ayrılan amortismanın giderleştirilmesi_________________ / ________________

2008 yılı işlemleri

Makinenin değeri = 8.000,00 – 3.200,00 = 4.800,00Amortisman oranı = %40Ayrılan amortisman = 1.920,00

176

_____________2008____________730-Genel Üretim Gideri 1.920,00

257-Birikmiş Amortismanlar 1.920,00Amortisman kaydı_________________ / ________________

____________ 2008 ____________730-Genel Üretim Gideri 960,00

257-Birikmiş Amortismanlar 960,00_________________ / ________________

177

SONUÇ 1- Amortisman ayırma yöntemi ile ilgili değişiklik 2009 yılı

Bilanço dipnotlarında belirtilir.

2- Bu uygulamada vergi kaybı söz konusu değil vergi kazancı söz konusudur.

3- Son iki yılda kalan tutardan eşit oranda amortisman ayrılacaktır. (% söz konusu değildir)

178

AMORTİSMANA TABİ VARLIKLARDA SİGORTA TAZMİNATI

V.U.K’ nun 329. md. göre; yangın, deprem, su basması gibi afetleryüzünden tamamen veya kısmen hasara uğrayan iktisadi kıymetler için alınansigorta tazminatı bunların değerinden (amortisman konusu yapılanlardaayrılmış olan amortisman çıktıktan sonra kalan değerden) fazla veya eksikolduğu takdirde farkı kar veya zarar hesabına geçirilir.

179

Örnek:X işletmesinin demirbaş bilgileri aşağıdaki gibidir. Kayıtlı değeri 5.000.- TL Birikmiş amortismanı 3.000.- TL dir. Demirbaş

yangın sonucu tamamen yanmıştır. Şirket sigortadan 4.000.- TL almıştır.

180

_____________ / ___________100-Kasa 4.000.-257-Birikmiş Amortisman 3.000.-

255-Demirbaşlar 5.000.-649-Diğer Olağan Gelir ve Karlar 2.000.-

Hasar Bedeli = 4.000.-Defter Değeri = 2.000.-Kar = 2.000.-_________________ / ________________

Maddi Duran Varlıkların Kiralanması

İşletmelerin aktiflerinde kayıtlı bulunan amortismana tabii iktisadikıymetleri kiralamaları halinde; kira bedeli olarak fatura düzenlenir ve KDVhesaplanır. Ayrıca ayrılan amortismanlar 659 No’ lu hesaba kaydedilir.

181

______________/__________________100-Kasa 590,00

649- Faaliyetle ilgili diğer gelir ve karlar391-Hesaplanan KDV

500,0090,00

Kira bedelinin kaydı_______________/___________________659-Diğer Olağan gider ve ZararlarAmortisman Gideri

100,00

257-BirikmişAmortismanlar 100,00Amortisman Ayrılması_______________/___________________

Hediye Verilen Demirbaş

Örnek:X İşletmesi ana bayi olan (Y) firmasına önceden belirlenen ciroyu aşması

nedeniyle 1.000,00 TL bilgisayar almış ve bilgisayarı vermiştir.

182

1. X İşletmesinin kayıtları:

Eğer işletme bilgisayarları kesin vermek için alırsa 157 nolu hesaba kaydetmeden doğrudan 760 nolu hesaba kaydedebilir.

183

_______________/_________________157-Diğer Stoklar191-İndirilecek KDV

1.100,00180,00

320-Satıcılar 1.180,00Bilgisayarın Alımı_______________/___________________760- Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri 1.180,00

157-Diğer Stoklar391-Hesaplanan KDV

1.000,00180,00

Bilgisayarın Teslimi_______________/___________________

2- Y İşletmesinin kayıtları:

184

_____________/___________________255-Demirbaşlar191-İndirilecek KDV

1.000,00180,00

649-Diğer Ola. Gelir Karlar 1.180,00Hediye Bilgisayarın Kaydı_______________/___________________255-Demirbaşlar 1,00

649-Diğer Ola. Gelir Karlar 1,00İz Bedel Kaydı______________/___________________

Hediye alınan demirbaşta bir bedel yoksa bu durumda 1,00 TL iz bedelle kaydeder. İz bedelden amortisman ayrılmaz.

FİNANSAL KİRALAMA İŞLEMLERİNE İLİŞKİN MUHASEBE KAYITLARI

185

Ödeme Tarihi Ödenecek Kira Bedeli

Kira Taksidindeki Faiz Tutarı

Ana Para Tutarı

Kira Öd. Bugünkü

Değeri01.01.2008 8.68331.12.2008 5.000 4.342 658 8.02531.12.2009 5.000 4.012 988 7.03731.12.2010 5.000 3.519 1.481 5.55631.12.2011 5.000 2.778 2.222 3.33331.12.2012 5.000 1.667 3.333 0

25.000 16.317 8.683

İktisadi Kıymetin Kiralanması

186

____________01/01/2008________260 Haklar 8.683302 Ertelenmiş Fin. Kir. Borç. Mal. 4.342402 Ertelenmiş Fin. Kir. Borç. Mal. 11.975

301 Fin. Kir. İşlm. Borç 5.00020.000401 Fin. Kir. İşlm. Borç

_______________/ _____________

Kira Taksitlerinin Gider Kaydı

187

____________01/12/2008__________301 Fin. Kir. İşlem Borç 5.000

780 Finansman Giderleri 4.342191 İndirilecek KDV 50

302 Ertelenmiş Fin. Kir. Borç Mal. 4.3425.050102 Banka

_______________/ _______________

294 – ELDEN ÇIKARILACAK STOKLAR VE MADDİ DURAN VARLIKLAR

299 – BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR ( - )

188

Örnek: X işletmesinin makine tesislerinin kayıtlı değeri ile birikmiş amortismanı

aşağıdaki gibidir. 253 Tesis Makine ve Cihazlar Kayıtlı Değeri = 10.000.-257 Birikmiş Amortisman = 4.000.-

1- İşletme elden çıkarmayı düşündüğü M.D.Varlıklarını ( tesis, makine ve cihaz ) bu hesaba aktarmıştır.

2- İşletme bu makineyi 8.000.- TL ‘ye peşin satmıştır.

__________________ / ______________294-Elden çıkarılacak stoklar ve maddi duranvarlıklar257-BirikmişAmortismanlar

10.000.-

4.000.-253-Tesis Makine ve cihazlar299-BirikmişAmortismanlar

10.000.-4.000.-

Elden çıkarılacak M.D.V bu hesaba kaydı__________________ / ______________100-Kasa299-BirikmişAmortismanlar

9.440.-4.000.-

391-Hesaplanan KDV294-Elden çıkarılacak stok ve maddiduran varlıklar649-Faaliyetle ilgili diğer gelir vekarlar

1.440.-10.000.-

2.000.-

Makinenin Satış kaydı__________________ / ______________

Kar / Zarar = Satış Bedeli + B. Amortisman – Kayıtlı değer Kar / Zarar = 8.000.- + 4.000 – 10.000.- = 2.000.-KAR = 2.000.- 189

300- BANKA KREDİLERİ

a) Niteliği:Bu hesap, banka ve diğer finans kuruluşlarından sağlanan kısa vadeli

kredilere ilişkin tutarları içeren hesap kalemidir.

b) Bölümlenmesi:İşletmeler kullandıkları kredi çeşitlerine veya bankalara göre bu hesabı

bölümleyebilirler.

190

Mal mukabili krediler, İpotek karşılığı krediler, Teminatlı krediler, Açık ticari krediler, Senet mukabili krediler, İhracat kredileri, Yatırım kredileri, Akreditif kredileri, ...vb.

Örnek:

X İşletmesi 01.06.200... tarihinde 10.000,00 TL taşıt kredisi kullanmıştır.Faiz ve diğer vergiler toplamı 6.000,00 TL’dir. Kredi 12 ay vadelidir.Kullanılan kredi taşıtın fatura bedeli olduğu varsayımı ile

191

1 _________________ / _______________102-Bankalar Hesabı 10.000,00

300-Banka Kredileri Hesabı 10.000,00Kredinin alınması

2 ___________________ / _____________254-Taşıtlar Hesabı 10.000,00

320-Satıcılar Hesabı 10.000,00Taşıt Alınması

3 ___________________ / _____________320-Satıcılar Hesabı 10.000,00

102-Bankalar Hesabı 10.000,00 Satıcıya Borcun Ödenmesi

4 _________________ / _______________254-Taşıtlar Hesabı 180-Gelecek Aylara ait Giderler 280-Gelecek yıllara ait giderler

500,003.000,002.500,00

300-Banka Kredileri 6.000,00Faizin Maliyete kaydı ___________________ / _______________

192

KAR YEDEKLERİ

Yasa gereği ayrılanlara 540-Yasal Yedekler

Ana sözleşme gereği ayrılanlara 541-Statü Yedekleri

Genel kurul kararına göre ayrılanlara 542-Olağan Üstü Yedekler denir

193

540- YASAL YEDEKLER

a) Niteliği:

Kanun hükümleri uyarınca ayrılmış bulunan yedekler bu hesap kalemindegösterilir.

b) Bölümlenmesi

I. Tertip yedek akçe II. Tertip yedek akçe

194

Yasal yedekleri ayırmak zorunda olanlar

Anonim Şirketler Limited Şirketler

195

Yedek akçe ayırma zorunda olmayanlar

Şahıslar Kollektif Şirketler Adi Komandit Şirketler Eshamlı Komandit Şirketler Adi Ortaklıklar

I. Tertip Yedek Akçe:

T.T.K. md. 466 / 1 fıkrasında << Her yıl safi karın yirmide birinin ödenmiş esas Sermayenin beşte birini buluncaya kadar umumi yedek akçe olarak ayrılması mecburidir.>>

Kanun hükmünden anlaşılacağı üzere I. Tertip Yedek Akçe ödenmiş sermayenin % 20 si kadar ayrılabilir. Bu tutarın üzerinde ayrılırsa, ayrılan bu kısım statü yedeklerinde gösterilir. Varsa geçmiş yıl zararları dönem karından düşülerek hesaplanır. Kar dağıtımı yapılsın yapılmasın I. Tertip yedek akçe ayrılması zorunludur.

196

I. Temettü ( Kar payı) :

T.T.K. md. 466 / 2 ; I. Tertip yedek akçe ayrıldıktan sonra pay sahiplerineödenmiş sermaye üzerinden % 5 kar payı I. Temettüdür.

II. Tertip Yedek Akçe

T.T.K. md. 466; I. Tertip Y. Akçe ayrıldıktan sonra ortaklara dağıtılmasıkararlaştırılan kısmın onda biri II. tertip yedek akçedir.

197

Örnek

X Ltd. şirketinin 2007 yılı bilgileri aşağıdaki gibidir. Kar dağıtımınıyapınız.

198

Vergi sonrası Net karı = 540.-Ödenmiş sermayesi = 900.-Ayrılmış olan I. ter. Y.akçe = 100.-

Çözüm:

I.Tertip Yedek Akçe Ayırma Sınırı = Ödenmiş Sermayenin % 20 siI.Tertip Yedek Akçe Ayırma Sınırı = 900.- x % 20 = 180.- TLAyrılmış Olan I.Tertip Yedek Akçe = 100.- TLAyrılabilecek I. Tertip Yedek Akçe = 80.- TL

199

A- I.tertip yedek akçe = 540 x %5 = 27 ( karın %5)B- I.temettü = 900 x %5 = 45 (ödenmiş sermayenin %5)C- II. tertip yedek akçe = 468 x 1/11= 42,50

540-(27+45)

Önemli: Bu durumda II. tertip yedek ayrılmaz. Çünkü II.ci tertip yedekakçe dağıtılacak karın %5’ ini geçmiyor. 45-TL’nin altında kalmıştır.

Örnek

X Ltd. Şirketinin 2007 yılı bilgileri aşağıdaki gibidir. Bu bilgilere görekar dağıtımını ve muhasebe kayıtlarını yapınız.

200

Ödenmiş Sermaye = 10.000-TLTicari Kar = 10.000-TLK.K.E.G. = YokAyrılmış olan I.tertip yedek akçe = 500-TL

Çözüm

201

1- Ticari kar = 10.000.-TL2- Kurumlar Vergisi %30 = 3.000.-TL3- Kalan 1- (2+3) = 7.000.-TL4- I.tertip yedek akçe (7.000 x % 5) = 350.-TL5- I. temettü ( kar payı) ( 10.000x %5) = 500.-TL6- II. tertip yedek akçe (3-(4+5) x 1/11 ) = 559,09.-TL7- Dağıtılacak kar (3- (4+5+6+ ) ) (II.Temettü) = 5.590,91.-TL8- Kurum stopaj matrahı [3-(4+6) ] I.ve II. Temettü Toplamı = 6.090,91.-TL 9- K. Gelir Vergisi matrahı I + II Temettü Toplamı = 6.090,91.-TL10- % 15 K. Gelir Vergisi = 913,63.-TL11- Dağıtılabilir Net Kar ( 9-10) Stopaj Sonrası = 5.177,28.-TL

______________ 31.12. ______________691-Dönem Karı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülük Karş.

3.000

370-Dönem Karı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülük Karş.

3.000

______________ 31.12 _______________690- Dönem Karı veya Zararı 10.000

691-Dönem Karı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülük Karş.692-Dönem Net Karı veya Zararı

3.000

7.000___________________ / _______________

202

______________ 31.12. ______________

692-Dönem Net Karı veya Zararı 7.000590-Dönem Net Karı 7.000

______________ 01.04 _______________590-Dönem Net Karı 7.000

570-Geçmiş Yıllar Karı 7.000________________ / _________________570-Geçmiş Yıllar Karı 7.000

540-Yasal YedeklerI. Teryip Y. Akçe: 350,00II. Tertip Y. Akçe: 559,09360-Öd. Vergi ve FonlarK. Gelir: 913,63331-Ortaklara Borçlar

909,09

913,63

5.177,28___________________ / _______________331 Ortaklara Borçlar 5.177,28

100 Kasa veya 102 Bankalar 5.177,28Kar Payının Ödenmesi___________________ / _______________

203

549 – ÖZEL FONLAR

a) Niteliğiİşletmede bırakılması ve tasarrufu zorunlu yasal fonlar ile diğer

maksatlarla ayrılan fonlar bu hesapta izlenir.

b) Bölümlenmesi

Sabit kıymet Yenileme Fonu Yatırım İndirimi Yedeği Yatırım ve Geliştirme Fonları Diğer Özel Fonlar

204

Yenileme Fonu Ayırma Şartları

1-Bilanço usulüne göre defter tutulacak2-Sabit kıymetlerin yenilenmesi zaruri olacak3-İşletme sahiplerince karar verilecek4-Satın alınacak kıymet ile, satılan kıymet aynı

nitelikte olacak.5-Bu fon 3 yıl kullanılabilir.Buradaki 3 yıl kavramı amortismana tabi iktisadi

kıymetlerin satıldığı yılı takip eden, yıl başındanitibaren hesaplanır. Vergi idaresinin son yıllarda görüşübu doğrultuda oluşmuştur.

205

Örnek:

X işletmesinin bilgileri aşağıdaki gibidir. Muhasebe kayıtlarını yapınız.

1- 15.06.2008 tarihinde kayıtlı değeri 10.000 TL birikmiş amortismanı 6.000 TL olan makine 12.000 TL’ye veresiye satılmıştır. ( KDV ihmal edilmiştir. )

2-İşletme aynı tarihte ortaya çıkan karı yenileme fonuna almıştır.

3-20.04.2009 tarihinde aynı mahiyette makineyi 15.000 TL’ye veresiye satın almıştır. ( KDV ihmal edilmiştir. )

4-31.12.2009 tarihinde normal amortisman usulünü seçmiş ve % 20 oranında amortisman ayırmıştır.

206

Çözüm:

K / Z = Satış Bedeli +B.Amortisman – Kayıtlı DeğerK / Z = 12.000.- TL + 6.000.- TL – 10.000.- TLKAR = 8.000.- TL

207

208

1______________ 15.06.… __________120-Alıcılar257-BirikmişAmortismanlar

12.000.-6.000.-

253-Tesis Makine ve Cihazlar 10.000.-649-Diğer Olağan Gelir ve Karlar 8.000.-

Satış Kaydı2______________ / __________

649-Diğer Olağan Gelir ve Karlar 8.000.-549-Özel Fonlar 8.000.-

Yenileme Fonu3_______________20.04…___________

253-Tesis Makine ve Cihazlar 15.000.-320-Satıcılar 15.000.-

Satın Alınması4 ______________ 31.12…. _________

549-Özel Fonlar 3.000.-257-BirikmişAmortismanlar 3.000.-

15.000.- x % 205 ______________ 31.12…. _________

549-Özel Fonlar 3.000.-257-BirikmişAmortismanlar 3.000.-

6 ______________ 31.12…. _________549-Özel Fonlar770-Genel Yönetim Giderleri

2.000.-1.000.-

257-BirikmişAmortismanlar 3.000.-___________________ / _______________

Üç yıl içinde yenilenmez ise bu durumda dönem karına ilave edilerek vergilendirilir.

209

_________________ / _________________549-Özel Fonlar 8.000.-

671-Önceki dönem gelir ve karları 8.000.-Dönem Karına İlave_________________ / _________________

Birden fazla takvim yılına sirayet eden inşaat (dekapaj işleri de inşaat işi sayılır) ve onarma işlerinde kar veya zarar işin bittiği yıl kati olarak tespit edilir ve tamamı o yılın geliri sayılarak, o yıl beyannamesinde gösterilir.

İnşaat ve onarma işlerinde geçici ve kesin kabulusulüne tabi olan hallerde geçici kabulün yapıldığınıgösteren tutanağın idarece onaylandığı tarih; diğerhallerde işin fiilen tamamlandığı veya fiilen bırakıldığıtarih bitim tarihi olarak kabul edilir.

210

YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM İŞLERİ

Birden fazla takvim yılına sirayet eden inşaat (dekapaj işleri de inşaat işi sayılır) ve onarma işlerinde kar veya zarar işin bittiği yıl kati olarak tespit edilir ve tamamı o yılın geliri sayılarak, o yıl beyannamesinde gösterilir.

İnşaat ve onarma işlerinde geçici ve kesin kabul usulüne tabiolan hallerde geçici kabulün yapıldığını gösteren tutanağınidarece onaylandığı tarih; diğer hallerde işin fiilentamamlandığı veya fiilen bırakıldığı tarih bitim tarihi olarakkabul edilir.

211

YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM İŞLERİ

MÜŞTEREK GİDERLERİN DAĞITIMI - Yıl içinde birden fazla inşaat ve onarma işinin birlikte yapılması halinde, her yıla ait müşterek genel giderler bu işlere ait harcamaların (enflasyon düzeltmesi yapılan dönemlerde düzeltilmiş tutarlarının) birbirine olan nispeti dahilinde;

212

YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM İŞLERİ

Yıl içinde tek veya birden fazla inşaat ve onarma işinin bu madde şümulüne girmeyen işlerle birlikte yapılması halinde, her yıla ait müşterek genel giderler, bu işlere ait harcamalar ile diğer işlere ait satış ve hasılat tutarlarının (enflasyon düzeltmesi yapılan dönemlerde bunların düzeltilmiş tutarlarının) birbirine olan nispeti dahilinde;

213

YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM İŞLERİ

Amortismanların Dağıtımı:- Birden fazla inşaat ve onarma işlerinde veya bu işlerle sair

işlerde müştereken kullanılan tesisat, makine ve ulaştırma vasıtalarının amortismanları, bunların her işte kullanıldıkları gün sayısına göre dağıtılır.

214

ÖZEL MALİYET BEDELİVUK 272. madde:

1‐ Başkasına ait olmalıdır.2‐ Kiralanmış olmalıdır.3‐ Giderler kiracı tarafından yapılmalıdır.4‐İktisadi kıymetin değerinin artırılması amacıylaolmalıdır.

5‐Yapılan harcamaların tek başına bir fonksiyonuolmamalıdır.

6‐Doğrudan gider yazılan harcamalar olmamalıdır.

215

ÖZEL MALİYETLERİN İTFASI

VUK 327’E GÖRE, Özel maliyet bedelleri, kira süresine göre eşit yüzdelerle itfa edilir. 

Kiralanan şeyin, kira süresi dolmadan boşaltılması halinde, henüz itfa edilmemiş olan özel maliyet bedelleri, boşaltma yılında bir defada gider yazılır.

216

DÖNEM KAR VEYA ZARARININ TESPİTİ

217

VERGİ MATRAHININ TESPİTİ690 DÖNEM TİCARİ KAR VEYA ZARARI +(-) XXXX

Matraha İlave Edilecek Unsurlar + XXXKanunen Kabul Edilmeyen Giderler

Matrahtan İndirilecek Unsurlar (-) XXXİstisna ve İndirimler

MALİ KAR VEYA ZARAR +(-) XXXX

MAHSUP EDİLECEK GEÇMİŞ YIL ZARARLARI 218

TİCARİ KARDAN MALİ KARA GEÇİŞ-İLAVELER-

Kanunen Kabul Edilmeyen Bazı Giderler:(GVK.41/KVK.Md 11)

1)Örtülü sermaye üzerinden ödenen veya hesaplanan faiz, kur farkları ve benzeri giderler.

2)Transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü olarak dağıtılan kazançlar.

3) Hesaplanan Para Cezaları,Vergi Cezaları,Gecikme Zamları

219

TİCARİ KARDAN MALİ KARA GEÇİŞ-İLAVELER-

4)Kiralama yoluyla edinilen veya işletmede kayıtlı olan; yat, kotra, tekne, sürat teknesi gibi motorlu deniz taşıtları ile uçak, helikopter gibi hava taşıtlarından işletmenin esas faaliyet konusu ile ilgili olmayanların giderleri ve amortismanları.5) Sözleşmelerde ceza şartı olarak konulan tazminatlar hariç olmak üzere kurumun kendisinin, ortaklarının, yöneticilerinin ve çalışanlarının suçlarından doğan maddî ve manevî zarar tazminat giderleri.

220

TİCARİ KARDAN MALİ KARA GEÇİŞ-İLAVELER-

6)Her türlü alkol ve alkollü içkiler ile tütün ve tütün mamullerine ait ilan ve reklam giderlerinin % 50'si. Bakanlar Kurulu bu oranı % 100'e kadar artırmaya veya sıfıra kadar indirmeye yetkilidir.

221

TİCARİ KARDAN MALİ KARA GEÇİŞ-İLAVELER-

7) Fiilen Ödenmeyen SSK Primleri(SSK.Md.80)8) Binek Otomobillere Ait Motorlu Taşıtlar

Vergileri,cezalar ve gecikme zamları9) Ödenmeyen Kıdem Tazminatı Karşılık

Giderleri10) Özel İletişim Vergileri

222

TİCARİ KARDAN MALİ KARA GEÇİŞ-BAZI MUAFİYETLER-

KOOPERATİFLER (KVK 4/1-k)

- Tüketim ve Taşımacılık Kooperatiflerine Ait Muafiyet Kalkmıştır.

- Üst Birliğe Üyelik Şartı Yoktur.

Öteden Beri Bilinen Genel Şartların Yanı sıra;

a-Kuruluşundan İnşaatın Bitim Tarihine kadar,Yönetim

ve Denetim Kurullarında İnşaatı Üslenen Kişilere veya

Bunlarla İlişkili Kişilere Veya Bunlarla İşçi İşveren

İlişkisi İçinde Bulunanlara Yer Verilmeyecek,

223

TİCARİ KARDAN MALİ KARA GEÇİŞ-BAZI MUAFİYETLER-

b-Arsa Tapusu Kooperatif Tüzel Kişiliği Adına Tescil Edilmiş Olmalı.Artık ,Yapı Kooperatiflerinin Kendilerine Ait Arsaları,Kat Karşılığı Vererek Her Bir Hisse İçin İşyeri veya Konut Elde Etmeleri Kesin Olarak Ortak Dışı İşlem Sayılmayacak.Bu şartların 31.12.2006 tarihine kadar yerine getirilmiş olması gerekiyordu.

224

TİCARİ KARDAN MALİ KARA GEÇİŞ-BAZI MUAFİYETLER-

ORGANİZE SANAYİ BÖLGELERİ İLE KÜÇÜK SANAYİ SİTELERİNE AİT İŞLETMELER (KVK Md.4/1-n)Buraların Alt yapılarını Hazırlamak, buralarda faaliyette bulunanların arsa, elektrik, su gibi ortak ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla oluşturulan ve kazançlarının tamamını bu yerlerin ihtiyaçlarının karşılanmasında kullanan iktisadi işletmeler.

225

TİCARİ KARDAN MALİ KARA GEÇİŞ-BAZI İSTİSNALAR-

İŞTİRAK KAZANÇLARI İSTİSNASI (KVK Md.5/1-aTam Mükellefiyete Tabi Başka Bir Kurumun Sermayesine Katılım nedeniyle elde edilen Kazançlar.

226

TİCARİ KARDAN MALİ KARA GEÇİŞ-BAZI İSTİSNALAR-

TAŞINMAZ VE İŞTİRAK HİSSELERİ SATIŞ KAZANCI İSTİSNASI (KVK Md.5/1-eBunun için;- Taşınmaz ve Hisse senetleri En Az 2 Tam Yıl Aktifte Yer Almalıdır.

- Kazancın %75’i İstisna Olacaktır.- Sermaye ye İlave Etmek Zorunlu Değildir.

227

TİCARİ KARDAN MALİ KARA GEÇİŞ-BAZI İSTİSNALAR-

İstisna Satışın Yapıldığı Yılda Uygulanır.

- Satış Kazancının İstisnadan Yararlanan Kısmı, Satışın Yapıldığı Yılı İzleyen 5. Yılın Sonuna Kadar Pasifte Özel Bir Fon Hesabında Tutulur.

- Satış Bedelinin,Satışın Yapıldığı Yılı İzleyen 2.Takvim Yılının Sonuna Kadar Tahsil Edilmesi Gerekir.

- Satış Zararı Oluşması Halinde Bu Zarar Dikkate Alınmaz.(Mukteza)

228

TİCARİ KARDAN MALİ KARA GEÇİŞ-BAZI İSTİSNALAR-

EĞİTİM TESİSLERİ İLE REHABİLİTASYON MERKEZLERİNİN İŞLETİLMESİNDEN ELDE EDİLEN KAZANÇLAR (KVK Md.5/1-ı)- İstisna Merkezlerin Faaliyete Geçtiği Hesap Döneminden İtibaren Başlayacaktır.

- Tesis Bünyesindeki Büfe, Kantin Kafeterya Gibi İşletilen Yerler İstisnadan Yararlanamayacaktır.

- Kurs İşletmeciliği İstisnadan Yararlanamayacaktır.

229

TİCARİ KARDAN MALİ KARA GEÇİŞ-BAZI İSTİSNALAR-

- İstisna, 1 Ocak 2006 Tarihinden İtibaren Faaliyete Geçen Okullar ve Rehabilitasyon Merkezleri İçin Geçerli Olacaktır.

- İstisna, 5 Hesap Dönemi Süreyle Uygulanacaktır.

230

TİCARİ KARDAN MALİ KARA GEÇİŞ-BAZI İSTİSNALAR-

SERBEST BÖLGELERDE ELDE EDİLENKAZANÇLARA İLİŞKİN İSTİSNA(3218 S.K.’ NUN 5084 S.K.’LA DEĞİŞİK 6.MD.

- İstisna Faaliyet Ruhsatlarında Belirtilen Süreyle Sınırlı Olacaktır.

- Personele Ödenen Ücretler 31.12.2008 Tarihine Kadar G.V.’sinden Müstesnadır.

- İmalat Faaliyetinde Bulunanların Kazançları AB Üyeliğinin Geçekleştiği Tarihi İçeren Vergilendirme Döneminin Sonuna Kadar Geçerli Olacaktır.

231

DİĞER İNDİRİMLER

AR-GE HARCAMALARININ %100’ü (5746 Sayılı Kanun 5.Md. 1 Nisan 2008)- Gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri, işletmeleri bünyesinde yaptıkları yeni teknoloji ve bilgi arayışına yönelik araştırma ve geliştirme harcamaları tutarının %100’ünü yıllık beyan ettikleri gelirden ayrıca indirebilmektedir.- Kazancın Yetersiz Olması Nedeniyle İndirilemeyen Ar-Ge Harcamaları Sonraki Yıllara Devreder.

232

TİCARİ KARDAN MALİ KARA GEÇİŞ-DİĞER İNDİRİMLER-

SPONSORLUK HARCAMALARI (KVK 10/1-b)Bu kapsamda yapılan harcamaların amatör spor dalları için tamamı, profesyonel spor dalları için %50 si kurum kazancından indirilebilecektir

233

TİCARİ KARDAN MALİ KARA GEÇİŞ-DİĞER İNDİRİMLER-

BAĞIŞ VE YARDIMLAR Genel ve özel bütçeli kamu idarelerine, İl özel idarelerine, Belediyelere ve Köylere, BKK ile vergi muafiyeti tanınan vakıflara ve dernekler ile Bilimsel araştırma ve geliştirme faaliyetinde bulunan kurum ve kuruluşlara yapılan bağış ve yardımlar.

234

TİCARİ KARDAN MALİ KARA GEÇİŞ-DİĞER İNDİRİMLER-

Kazancın %5’ i ile sınırlı olanlar:(KVK MD.10/1-cGenel Nitelikteki bağış ve yardımlar.

Kazancın %100’ üne kadar bağışlanabilenler: - Okul, Sağlık tesisi, öğrenci yurtları, bakım ve

rehabilitasyon merkezleri için inşa harcamaları veya bunun için yapılan her türlü bağış ve yardımlar. (KVK MD.10/1-ç)

- Sanatsal,kültürel ve bilimsel çalışmalarla ilgili olanlar. (KVK MD.10/1-d)- Doğal afetler dolayısıyla yapılanlar. (KVK MD.10/1-d)

235

% 5’LİK BAĞIŞ YARDIM HESABI

Kurum kazancının %5 ile sınırlı olan bağış ve yardımlarda, indirime tabi tutarın tespitinde esas alınacak kurum kazancı [Ticari Bilanço Karı-(iştirak kazançları istisnası+geçmiş yıl zararları)]

236

TİCARİ KARDAN MALİ KARA GEÇİŞ-DİĞER İNDİRİMLER-

GELİR VERGİSİ MÜKELLEFLERİ Şahıs Sigorta Primleri ve Bireysel Emeklilik Sistemine Ödenen

Katkı Payları,(GVK Md.89/1) Bağ-Kur Giriş Keseneği ve Primleri, (1479 SK. Md.49/3) Eğitim ve Sağlık Harcamaları İndirimi, (GVK Md.89/2) Sakatlık İndirimi, (GVK Md.89/3

237

GEÇMİŞ YIL ZARARLARININ MAHSUBU

5 Yıldan Fazla Nakledilmemelidir. Ayrı Ayrı Gösterilmelidir. Dönem karının mevcut olduğu ilk dönemde mahsup

edilmek şartıyla mahsup edilebilir. Devralınan Kurumların Geçmiş Yıl Zararları,Devir Tarihi İtibariyle Öz Sermaye Tutarlarını Geçemez.

Devralınan Kurumun Son 5 Yıllık KV Beyannameleri Süresi İçinde Verilmiş Olmalıdır

238

-ÖRTÜLÜ SERMAYE

VE

TRANSFER FİYATLANDIRMASI YOLUYLA ÖRTÜLÜ KAZANÇ

DAĞITIMI

UYGULAMASI

239

VERGİ GÜVENLİK MÜESSESELERİ

o Örtülü sermaye,

o Transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü kazanç dağıtımı,

o Kontrol edilen yabancı şirket,

o Zararlı vergi rekabetine stopaj uygulaması.

240

KANUNEN KABUL EDİLMEYEN GİDERLER (KVK 11.)

Madde 11-(a) Öz sermaye üzerinden ödenen veya hesaplanan faizler,Madde 11-(b) Örtülü sermaye üzerinden ödenen veya hesaplanan faiz,kur farkları ve benzeri giderler,Madde 11-(c) Transfer Fiyatlandırması yoluyla örtülü olarak dağıtılan kazançlar,

241

ÖRTÜLÜ SERMAYE (KVK.MD.12)TANIMLAR

1-Örtülü Sermaye(Tanım): Kurumların Ortaklarından veya ortaklarla ilişkili olan

kişilerden doğrudan veya dolaylı olarak temin ederekkullandıkları borçların hesap dönemi içinde herhangi bir tarihteöz sermayenin üç katını aşan kısmı örtülü sermayedir.

* Yürürlük Tarihi 1.1.2006 dır.

242

ÖRTÜLÜ SERMAYE (KVK.MD.12)TANIMLAR

2-Ortakla İlişkili Kişiler:—Ortağın doğrudan veya dolaylı olarak en az % 10 oranında

ortağı olduğu veya en az bu oranda oy veya kar payıhakkına sahip olduğu bir kurum,

—Doğrudan veya dolaylı olarak ortağın veya ortakla ilişkilibu kurumun sermayesinin, oy veya kar payı hakkına sahiphisselerinin en az % 10’unu elinde bulunduran bir gerçekkişi veya kurum,

ortaklarla ilişkili kişi sayılmaktadır.Düzenlemede, kurumun kendi ortakları açısından belirlenmiş

asgari bir ortaklık oranı yoktur.243

ÖRTÜLÜ SERMAYE 3 KRİTERLER

Borç/Özsermaye Oranıo Hesap Dönemi içinde herhangi bir tarihte kurumun öz

sermayesinin 3 katını aşan borçlanmalar örtülü sermaye sayılacak.

o Borç tutarı 3 kat sınırını aşmadıkça örtülü sermaye sayılmayacak.

o Aşması halinde,Aştığı tutar ve süreyle sınırlı olarak örtülü sermaye sayılacak

o Bu durumda 1 gün kullanılan borç bile örtülü sermaye sayılabilecektir.

244

ÖRTÜLÜ SERMAYE 3 KRİTERLER

o Ortak veya ortakla ilişkili kişi sayılan kuruluş,banka veya benzeri kredi kuruluşu ise ve bu kuruluş ana faaliyet konusuna uygun olarak faaliyette bulunuyorsa,borç/öz sermaye oranı hesaplamasında bu kurumlardan alınan borçlar % 50 oranında dikkate alınacak.

245

ÖRTÜLÜ SERMAYE 3 KRİTERLER

Bu durum Geçici Vergi Dönemlerine de Etkili Olacak mı?

246

ÖRTÜLÜ SERMAYE 3 KRİTERLER

o Örtülü Sermaye hesabında bu oranlar borç veren ortaklar ve ilişkili kişiler için topluca dikkate alınacaktır.

o Hesaplamada kurumun hesap dönemi başındaki VUK uyarınca tespit edilen öz kaynaklarının toplamı kullanılacaktır. Bir başka ifade ile Tek Düzen Hesap Planının 5 li sınıfındaki hesaplarının toplamıdır.

247

ÖRTÜLÜ SERMAYE 3 KRİTERLER

Kurumun VUK uyarınca tespit edilmiş edilmiş bulunan, hesap dönemi başındaki sermayesinin negatif olması durumunda,ortak veya ortakla ilişkili kişilerden yapılan borçlanmaların tamamının örtülü sermaye olması durumu söz konusudur.

248

ÖRTÜLÜ SERMAYE KAPSAM DIŞINDAKİ BORÇLANMALAR

o Ortakların veya ortaklarla ilişkili kişilerin gayri nakdi teminatıyla üçüncü kişilerden sağlanan borçlar. 

o Kurumların iştiraklerinin, ortaklar veya ortaklarla ilişkili kişilerin, banka veya finans kurumları ya da sermaye piyasasından temin ederek aynı şartlarla kullandırdıkları krediler.

249

ÖRTÜLÜ SERMAYE KAPSAM DIŞINDAKİ BORÇLANMALAR

o Bankalar tarafından yapılan borçlanmalar,o 3226 sayılı Finansal Kiralama Kanunu kapsamında

finansal firalama şirketleri ile 90 Sayılı Ödünç Para Verme İşleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname kapsamında faaliyet gösteren finansman ve factoring şirketleri ile ipotek finansman kuruluşlarının bu faaliyetleri ile ilgili olarak ortak veya ortaklarla ilişkili kişi sayılan bankalardan yaptıkları borçlanmalar.

250

ÖRTÜLÜ SERMAYE VERGİSEL SONUÇLARI

Örtülü sermaye üzerinden ödenen veya hesaplanan faiz,kur farkları ve benzeri giderler kurum kazancının tespitinde gider kabul edilmez.(MD.11/b)

Örtülü sermaye üzerinden kur farkı hariç,faiz ve benzeri ödemeler veya hesaplanan tutarlar Örtülü sermaye şartlarının gerçekleştiği hesap döneminin son günü itibariyle dağıtılmış kar payı veya dar mükellefler için ana merkeze aktarılan tutar sayılır.(MD.12/7)

251

ÖRTÜLÜ SERMAYE VERGİSEL SONUÇLARI

Dağıtılmış sayılan kar payının Stopaj uygulaması açısından Net Kar Payı olarak kabul edilmesi ve brüte tamamlanması gerekir.

Bulunan brüt tutar üzerinden ortakların hukuki niteliğine göre belirlenen oranlarda vergi kesintisi yapılmalıdır.

252

ÖRTÜLÜ SERMAYE VERGİSEL SONUÇLARI

o Daha önce yapılan vergilendirme işlemleri, gerek borç alan gerekse borç veren nezdinde bu sonuca göre düzeltilir.

o Tam mükellefler nezdinde yapılan düzeltmede kur farkları da düzeltilir.

o Düzeltme işleminin yapılabilmesi için örtülü sermaye kullanan kurum adına tarh edilen vergilerin ödenmesi şarttır.

253

ÖRTÜLÜ SERMAYEÖRNEK UYGULAMA 1

X A.Ş.’ nin 1.1.2006 tarihindeki öz sermayesi 100.000.-TL.dir. 2006 yılındaki borçlarının bir ortağına ait tutarı 700.000.-TL.

dır. 70.000.-TL. Faiz tahakkuk ettirilerek gider yazılmıştır. Başka ortak veya ilişkili kişiye borcu yoktur.

254

ÖRTÜLÜ SERMAYEÖRNEK UYGULAMA 1

Borç/Öz sermaye Kıyaslaması Ortak A’ ya toplam borç 700.000.-

Kıyaslamada Esas Alın.Borç 700.000.-Öz sermayenin 3 katı 300.000.-Örtülü sermaye 400.000.-

255

ÖRTÜLÜ SERMAYEÖRNEK UYGULAMA 1

A ortağının Örtülü sermayesine İsabet Eden Finansman Maliyeti(KKEG ve Dağıtılmış Kar Payı Sayılacak Tutar)

Örtülü Sermaye/Toplam Borç x Faiz Tutarı = 400.000.‐ / 700.000.‐ x 70.000.‐ = 40.000.‐YTL

256

ÖRTÜLÜ KAZANÇ

Daha önce yapılmış olan vergilendirme işlemleri (tam mükellef kurumlarda kur farklarını da kapsayacak şekilde) taraf olan mükellefler nezdinde düzeltilecektir.

Yani Düzeltme işleminde tam mükellef kurum kur farkını da dikkate alarak iştirak kazancı yazacak,ancak gerçek kişi yada dar mükellef kurumlar kur farkı hariç tutarı dikkate alacaklardır.

257

ÖRTÜLÜ KAZANÇ

Düzeltmeler yalnızca taraf olanlar arasında yapılacaktır.

Ancak,Gerçek kişiye ait örtülü sermaye gelirinin 2006 yılı için 18.000.‐TL aşması durumunda ayrıca Menkul Sermaye İradı olarak da beyan edilmesi gerekir.

258

TRANSFER FİYATLANDIRMASI YOLUYLA ÖRTÜLÜ KAZANÇ

DAĞITIMI (KVK MD.13)

o Eski yasada yer alan “örtülü kazanç müessesesi” yeni Kurumlar Vergisi Kanununda “Transfer Fiyatlandırılması Yoluyla Örtülü Kazanç Dağıtımı” başlığı altında yeniden düzenlenmiştir.o Yürürlük Tarihi 1.1.2007 dir.

259

TRANSFER FİYATLANDIRMASI YOLUYLA ÖRTÜLÜ KAZANÇ DAĞITIMI

TANIM VE KAVRAMLAR

“Transfer Fiyatlandırması” Uluslar arası uygulamalarda,bir ticari işletmenin 

Kendi bölümleri, Bağlantılı Diğer İşletmeleri, İş Ortaklarıarasındaki mal,hizmet,finansman,gayrı maddi varlık konulu işlemlerinde uyguladıkları fiyat olarak tanımlanmakta. 

260

TRANSFER FİYATLANDIRMASI YOLUYLA ÖRTÜLÜ KAZANÇ DAĞITIMI

TANIM VE KAVRAMLAR

Kurumlar; ilişkili kişilerle yapacakları işlemlerde emsallere uygunluk ilkesine aykırı bedel veya fiyat üzerinden mal veya hizmet alım yada satımında bulunurlarsa kazanç tamamen veya kısmen transfer fiyatlandırılması yoluyla örtülü olarak dağıtılmış kabul edilmektedir.

261

TRANSFER FİYATLANDIRMASI YOLUYLA ÖRTÜLÜ KAZANÇ DAĞITIMI

TANIM VE KAVRAMLAR

Deniyor ki; Kurumlar,İlişkili Kişilerle Emsallere Uygunluk İlkesine Göre Mal ve Hizmet Alım Satımı Yapınız.

Aksi Halde Uyguladığınız Fiyatla Emsal Fiyat Arasındaki Farkı Örtülü Kazanç Sayarım ve Vergilendiririm.  

262

TRANSFER FİYATLANDIRMASI YOLUYLA ÖRTÜLÜ KAZANÇ DAĞITIMI

TANIM VE KAVRAMLAR

Yani; Transfer Fiyatı,Emsal Fiyatına  Eşit veya Eşite Yakın Olsun,Değilse Haklı Gerekçeniz Olsun 

263

TRANSFER FİYATLANDIRMASI YOLUYLA ÖRTÜLÜ KAZANÇ DAĞITIMI

TANIM VE KAVRAMLAR

Düzenlemede Öne Çıkan Kavramlar; İlişkili Kişi Kavramı, Emsallere Uygunluk İlkesi, Mal ve Hizmet Alım Satımı  

264

TRANSFER FİYATLANDIRMASI YOLUYLA ÖRTÜLÜ KAZANÇ DAĞITIMI

İLİŞKİLİ KİŞİ

İlişkili kişi tanımına;

Kurumların kendi ortakları

Kurumların veya ortaklarının ilgili bulunduğu gerçek kişi ve kurumlar

Kurumun İdaresi, denetimi ve sermayesi bakımından doğrudan veya dolaylı olarak bağlı bulunduğu yada nüfuzu altında bulundurduğu gerçek kişi ve kurumlar,

265

TRANSFER FİYATLANDIRMASI YOLUYLA ÖRTÜLÜ KAZANÇ DAĞITIMI

İLİŞKİLİ KİŞİOrtakların eşleri, ortaklarının veya eşlerinin üstsoy ve altsoy ile üçüncü derece dahil yansoy hısımları ve kayın hısımları ilişkili kişidir,Bakanlar Kurulunca vergi cenneti ilan edilen ülkelerde veya bölgelerde bulunan kişilerle yapılmış tüm işlemler ilişkili kişilerle yapılmış sayılacaktır.

266

TRANSFER FİYATLANDIRMASI YOLUYLA ÖRTÜLÜ KAZANÇ DAĞITIMI

İLİŞKİLİ KİŞİ

Dikkat edilirse,  Transfer Fiyatlandırması uygulamasındaki İlişkili Kişi kavramı ile,Örtülü Kazanç uygulamasındaki İlişkili Kişi tanımı birbirinden farklıdır.

267

TRANSFER FİYATLANDIRMASI YOLUYLA ÖRTÜLÜ KAZANÇ DAĞITIMI

EMSALLERE UYGUNLUK İLKESİ

Emsallere Uygunluk İlkesi: “İlişkili Kişilerle yapılan mal veya hizmet alım yada satımında uygulanan fiyat veya bedelin,aralarında böyle bir ilişkinin bulunmaması durumunda oluşacak fiyat veya bedel” olarak açıklanmaktadır.

268

TRANSFER FİYATLANDIRMASI YOLUYLA ÖRTÜLÜ KAZANÇ DAĞITIMI

EMSALLERE UYGUNLUK İLKESİ

1995 yılında OECD tarafından hazırlanan “Uluslar arası Şirketler  ve Vergi İdareleri İçin Transfer Fiyatlandırması Rehberi” esas alınmıştır. 

269

TRANSFER FİYATLANDIRMASI YOLUYLA ÖRTÜLÜ KAZANÇ DAĞITIMI

EMSALLERE UYGUNLUK İLKESİ

Emsallere Uygunluk İlkesinin Hayata Geçirilebilmesi için Transfer Fiyatlandırması Yönteminin Seçiminde;

Mukayese Edilebilir İşlemler, Mukayese Edilebilir Bağımsız Kişiler, Mukayese Edilebilir Koşulların Oluşumunu bir arada aramalıyız.

270

TRANSFER FİYATLANDIRMASI YOLUYLA ÖRTÜLÜ KAZANÇ DAĞITIMI

EMSALLERE UYGUNLUK İLKESİ

Emsallere Uygunluk İlkesi İçin; 1‐ Karşılaştırılabilir Fiyat Yöntemi, 2‐Maliyet Artı Yöntemi, 3‐ Yeniden Satış Fiyatı Yöntemi 4‐ Yukarıdaki Yöntemlerden hiç biri uymuyorsa, koşulları sağlayan, işlemin mahiyetine uygun olan tarafımızca belirleyeceğimiz başka bir yöntem seçilebilir.

271

272

TRANSFER FİYATLANDIRMASI YOLUYLA ÖRTÜLÜ KAZANÇ DAĞITIMI

EMSALLERE UYGUNLUK İLKESİ

Bu uygulama şekillerinin tamamından tereddüt edilmesi veya uygulanamaması durumunda uygulanacak fiyat veya bedelin tespitine ilişkin yöntem Maliye Bakanlığı ile anlaşarak da belirlenebilecektir.

Ancak bu yöntem,anlaşmada belirlenen süre ve şartlarda, 3 yılı geçmemek üzere kesinlik taşıyacaktır.  

273

TRANSFER FİYATLANDIRMASI YOLUYLA ÖRTÜLÜ KAZANÇ DAĞITIMI  

FİYAT BELİRLEME YÖNTEMLERİ

Karşılaştırılabilir Fiyat Yöntemi: Uygulanacak emsallere uygun satış fiyatının,karşılaştırılabilir mal veya hizmet alım veya satımında bulunan ve aralarında her hangi bir şekilde ilişki bulunmayan gerçek yada tüzel kişilerin birbirleriyle yaptıkları işlemlerde uyguladıkları piyasa fiyatı ile karşılaştırılarak belirlenmesidir. 

274

TRANSFER FİYATLANDIRMASI YOLUYLA ÖRTÜLÜ KAZANÇ DAĞITIMI

FİYAT BELİRLEME YÖNTEMLERİ

Temel İlkemiz Hep, Mukayese edilebilir İşlem,Mukayese Edilebilir Bağımsız Kişi ve Mukayese Edilebilir Koşulları aramak olacaktır.

Bu yöntem daha çok mal satışlarında uygulanan bir yöntemdir. 

275

TRANSFER FİYATLANDIRMASI YOLUYLA ÖRTÜLÜ KAZANÇ DAĞITIMI

FİYAT BELİRLEME YÖNTEMLERİ

Maliyet Artı Yöntemi:İlişkili kişiler arasındaki işleme konu mal veya hizmetin maliyetine, makul bir kar payı eklenerek fiyatın belirlenmesidir.

Uygun bir brüt kar payından amaçlanan mal veya hizmet satımının ilişkisiz kişilere yapılması halinde uygulanacak kar payıdır.

276

TRANSFER FİYATLANDIRMASI YOLUYLA ÖRTÜLÜ KAZANÇ DAĞITIMI

FİYAT BELİRLEME YÖNTEMLERİ

Daha Çok,Hizmet,Hammadde,Yarı Mamul ve Mamul malların satışında kullanılmaktadır.

İşletme içinde ilişkisiz kişilere uygulanan genel bir brüt kar marjı varsa(iç emsal) bu kar oranı uygulanması uygun olacaktır.

Emsal uygulama için iç işlem sayısı yetersiz ise o zaman dış emsallerde dikkate alınarak maliyete uygun bir brüt kar marjı ilave edilmelidir  

277

TRANSFER FİYATLANDIRMASI YOLUYLA ÖRTÜLÜ KAZANÇ DAĞITIMI

FİYAT BELİRLEME YÖNTEMLERİ

Yeniden Satış Fiyatı Yöntemi:  Bu yöntem Emsallere Uygun Fiyatın,işlem konusu mal veya hizmetin aralarında herhangi bir şekilde ilişki bulunmayan gerçek kişi veya tüzel kişilere yeniden satılması durumunda uygulanacak fiyattan uygun bir brüt satış karının düşülerekbulunması demektir.

278

Bu yöntem daha çok,pazarlama firmaları veya dağıtımcılar aracılığıyla satılan ürünlerin fiyatlandırılmasında kullanılmaktadır.

279

TRANSFER FİYATLANDIRMASI YOLUYLA ÖRTÜLÜ KAZANÇ DAĞITIMI

FİYAT BELİRLEME YÖNTEMLERİ

TRANSFER FİYATLANDIRMASI YOLUYLA ÖRTÜLÜ KAZANÇ DAĞITIMI

MAL VE HİZMET SATIMI KAVRAMI

o Her Hal ve Şartta;

Alım, satım, imalat, inşaat işleri, kiralama, kiraya verme, ödünç para verilmesi, alınması, ikramiye, ücret ve benzeri ödemelerde bulunulması, 

mal ve hizmet alım ya da satımı olarak değerlendirilecektir.

280

TRANSFER FİYATLANDIRMASI YOLUYLA ÖRTÜLÜ KAZANÇ DAĞITIMI

VERGİSEL SONUÇLARI

Saklama:   Emsallere Uygunluk İlkesi Doğrultusunda 

Belirlenen Fiyatın Hesaplanmasına İlişkin Kayıt,Belge,Hesaplama ve Çalışma Kağıtlarının V.U.Kanunundaki saklama sürelerinde saklanması zorunludur.           

281

TRANSFER FİYATLANDIRMASI YOLUYLA ÖRTÜLÜ KAZANÇ DAĞITIMI

VERGİSEL SONUÇLARI

Transfer Fiyatlaması Yoluyla Kısmen veya Tamamen Örtülü Kazanç Dağıtımının Oluşması Durumunda;

Dağıtılmış Sayılan Kazanç Şartların Gerçekleştiği Hesap Döneminin Son Günü İtibariyle

Dağıtılmış Kar Payı veya Dar Mükellefler Tarafından Merkeze Aktarılmış Tutar Sayılacak.

282

TRANSFER FİYATLANDIRMASI YOLUYLA ÖRTÜLÜ KAZANÇ DAĞITIMI

VERGİSEL SONUÇLARI

Daha önce yapılan vergilendirme işlemleri taraf olan mükellefler nezdinde buna göre düzeltilir.

Düzeltme işlemi,Örtülü kazanç dağıtan taraf açısından KKEG,örtülü kazanç dağıtılan taraf açısından kar payı olarak değerlendirilerek düzeltme yapılacaktır.  

283

TRANSFER FİYATLANDIRMASI YOLUYLA ÖRTÜLÜ KAZANÇ DAĞITIMI

VERGİSEL SONUÇLARI

Yani Örtülü Kazanç Dağıtımı Halinde, Dağıtan Kuruma Vergi,Ceza ve Gecikme Faizi Hesaplanacak

Örtülü Kazancı Elde Eden Kurum İse Vergi Düzeltmesi Yapacak.

Koşullar Uygunsa işleme İsabet Eden Vergi İade Edilir.

284

TRANSFER FİYATLANDIRMASI YOLUYLA ÖRTÜLÜ KAZANÇ DAĞITIMI

VERGİSEL SONUÇLARI

Ancak,düzeltmenin yapılabilmesi için örtülü kazanç dağıtan kurum adına tarh edilen vergilerin kesinleşmiş ve ödenmiş olması gerekir.

285

TRANSFER FİYATINA DİKKAT

A ŞİRKETİB Şirketine Mal SatarTransfer Fiyatı 1.000.‐Emsal Değer   1100.‐Örtülü Kazanç   100.‐KKEG olarak matraha ilave edilecek

B ŞİRKETİA Şirketinden Mal alırTransfer Fiyatı 1.000.‐Emsal Değer   1.100.‐Örtülü Kazanç    100.‐Kar payı olarak dikkate alınacak

286

287