2014 türkçe - pegem.net · 2014 kpss ıtır onularlaorularla türkçe akıcı ayrıntılı güncel konu anlatımları örnekler yorumlar uyarılar pratik bilgiler ösym tarzında

2014

kpss

yeni konularla

yeni sorularla

yeni sınav sis

temine göre hazırlanmıştı

r

türkçe

akıcı

ayrıntılı

güncel

konu anlatımları

örnekler

yorumlar

uyarılar

pratik bilgiler

ösym tarzında özgün sorularve açıklamaları

2013 kpss’de

soru85

sözel akıl yürütmedil bilgisi

yazım kuralları

Editör: Savaş DOĞAN

KPSS Türkçe

ISBN 978-605-364-523-8

Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarına aittir.

© Pegem AkademiBu kitabın basım, yayın ve satış hakları

Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ne aittir.Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıtya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.

Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında

yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları

satın almamasını diliyoruz.

“Bu kitapta yer alan geçmiş yıllarda ÖSYM'nin yapmış olduğu sınavlardaki ÇIKMIŞ SORULAR'ın her hakkı ÖSYM'ye aittir. Hangi amaçla olursa olsun, tamamının veya bir kısmının kopya edilmesi, fotoğraflarının çekilmesi, herhangi bir yolla çoğaltılması ya da kullanılması, yayımlanması ÖSYM'nin yazılı izni olmadan yapılamaz. Pegem Akademi Yayıncılık telif ücreti ödeyerek bu izni almıştır.”

16. Baskı: Eylül 2013, Ankara

Yayın-Proje Yönetmeni: Ayşegül EroğluDizgi-Grafik Tasarım: Ahmet Resul Kaymakçı

Kapak Tasarıamı: Gürsel AvcıBaskı: Tuna Matbaacılık A.Ş.

(Ankara-0312-278 34 84)Baskı: Tuna Matbaacılık Sanayi ve Ticaret A.Ş.

Bahçekapı Mahallesi 2460. Sokak No: 7Şaşmaz/ANKARA(0312-278 34 84)

Yayıncı Sertifika No: 14749Matbaa Sertifika No: 16102

İletişim

Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARAYayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51

Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08

Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60

E-ileti: [email protected]

Değerli Adaylar;

Bu kitap; Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) Genel Yetenek Testinde önemli bir ağırlığı bulunan Sözel Akıl Yürütme, Dil Bilgisi ve Yazım Kuralları kapsamındaki 30 sorunun pratik ve hatasız bir şekilde çözümü hedeflenerek hazırlanmıştır.

Kitap, sorulmuş ve sorulması olası soruların titizlikle incelenmesiyle hazırlanmış olup;

Sözel Akıl Yürütme kapsamındaki;■ Sözcükte Anlam,■ Cümlede Anlam,■ Paragraf ve Anlatım Biçimleri,■ Sözel Mantık,

Dil Bilgisi kapsamındaki;■ Ses Bilgisi,■ Yapı Bilgisi,■ Sözcük Bilgisi,■ Cümle Bilgisi,■ Anlatım Bozuklukları ve

Yazım Kuralları kapsamındaki■ Noktalama İşaretleri,■ Yazım Kuralları

bölümlerinden oluşmaktadır.

Konuların sınav formatına uygun ve soru çözümünü kolaylaştıracak bir şekilde, açık ve anlaşılır bir dille ifade edilmesine; bilgilerin resim, şekil, şema, kavram haritaları, tablo, grafik ve etkinliklerle somutlaştırılmasına özen gösterilmiştir.

Her ünitenin sonunda;■ bulmaca, ■ çözümlü testler,■ cevaplı testler ve■ çıkmış sorularayer verilmiştir.

Bu kitabın hazırlanmasında yardım, destek ve katkılarını esirgemeyen meslektaşlarıma, PEGEM AKADEMİ yayınevi ve dershanesi çalışanlarına ve öğrencilerime teşekkürü bir borç bilirim.

Bu kitap, uzun bir birikimin ve yoğun bir emeğin ürünüdür. Kitapla ilgili görüş ve önerileriniz bu ürünün niteliğini daha da arttıracaktır. Değerli görüş ve önerilerinizi lütfen bizimle [email protected] aracılığıyla paylaşınız.

Kitabın çalışmalarınızda yararlı olmasını temenni eder, KPSS’de ve meslek hayatınızda başarılar dilerim.

Savaş Doğan

SUNU

İÇİNDEKİLER

1. BÖLÜM Sözcükte Anlam

Sözcüğün Anlam Özellikleri ..............................................................................3

Gerçek Anlam ..............................................................................................4

Mecaz Anlam ...............................................................................................4

Terim (Terimsel) Anlam ................................................................................7

Mecaza Dayalı Söz Sanatları ...........................................................................8

Benzetme (Teşbih) .......................................................................................8

Eğretileme (İstiare) .......................................................................................8

Kişileştirme (Teşhis) ...................................................................................10

Kinaye (Değinmece) .................................................................................. 11

Mecaz-ı Mürsel (Ad Aktarması) ................................................................. 11

Dokundurma (Tariz) ...................................................................................12

Mübalağa (Abartma) ..................................................................................12

Dolaylama ..................................................................................................13

Güzel Adlandırma ......................................................................................13

Sözcükler Arasındaki Anlam İlişkileri ..............................................................14

Eş - Yakın Anlamlı Sözcükler .....................................................................14

Karşıt (Zıt) Anlamlı Sözcükler ....................................................................15

Eş Sesli (Sesteş) Sözcükler .......................................................................15

Somut - Soyut Anlamlı Sözcükler ..............................................................16

Nitel-Nicel Anlamlı Sözcükler .....................................................................17

Genel-Özel İlişkili Sözcükler ......................................................................17

Yansıma Sözcükler ....................................................................................18

Kalıplaşmış Söz Öbekleri ...............................................................................19

İkilemeler ....................................................................................................19

Pekiştirmeler ..............................................................................................20

Deyimler .....................................................................................................20

Atasözleri ...................................................................................................22

Kalıplaşmamış Söz Öbekleri ..........................................................................25

Bulmaca..........................................................................................................27

Çözümlü Test ..................................................................................................28

Cevaplı Test ....................................................................................................33

Çıkmış Sorular ................................................................................................36

viPEGEM AKADEMİ

2. BÖLÜM Cümlede Anlam

Cümlenin Yorumu ........................................................................................... 45

Cümlenin İletisi ........................................................................................... 45

Cümlede Vurgu .......................................................................................... 46

Eş - Yakın Anlamlı Cümleler ...................................................................... 46

Anlamca Çelişen Cümleler ......................................................................... 47

Cümle Analizi (Cümle Değerlendirme) ...................................................... 48

Anlamlarına Göre Cümleler ............................................................................ 50

Olumlu Cümleler ........................................................................................ 50

Olumsuz Cümleler ..................................................................................... 50

Soru Cümleleri ........................................................................................... 51

Ünlem Cümleleri ........................................................................................ 52

Emir Cümleleri ........................................................................................... 52

İçerdiği Duygu, Düşünce ve Duruma Göre Cümleler ..................................... 53

Çıkarım ...................................................................................................... 53

Kanıksama ................................................................................................. 53

Saptama ..................................................................................................... 54

Beğenme - Takdir ....................................................................................... 54

Yakınma - Sitem ......................................................................................... 55

Pişmanlık ................................................................................................... 55

Ön Yargı ..................................................................................................... 56

Tahmin - Olasılık ........................................................................................ 56

Varsayım .................................................................................................... 57

Şaşırma ...................................................................................................... 57

Kuşku ......................................................................................................... 58

Uyarı .......................................................................................................... 58

Öneri .......................................................................................................... 59

Anlatım Özelliklerine Göre Cümleler .............................................................. 60

Öznel ve Nesnel Anlatım ........................................................................... 60

Neden (Gerekçe) Bildiren Cümleler ........................................................... 61

Amaç Bildiren Cümleler ............................................................................. 62

Koşul (Şart) Cümleleri ................................................................................ 63

Tanım Cümleleri ......................................................................................... 63

Karşılaştırma Cümleleri .............................................................................. 64

İçerik ve Üslup (Biçem) Bildiren Cümleler .................................................. 64

Doğrudan Anlatım Cümleleri ...................................................................... 65

Dolaylı Anlatım Cümleleri ........................................................................... 65

Cümlenin Yapısı ............................................................................................. 67

Cümle Tamamlama .................................................................................... 67

Cümle Oluşturma ....................................................................................... 67

Bulmaca.......................................................................................................... 69

Çözümlü Test .................................................................................................. 71

Cevaplı Test .................................................................................................... 76

Çıkmış Sorular ................................................................................................ 79

vii PEGEM AKADEMİ

3. BÖLÜM Paragrafta Anlam

Paragraf Sorularının Genel Özellikleri ve Soru Çözümünde

Dikkat Edilecek Hususlar ........................................................................... 91

Paragrafın Yapısı ............................................................................................ 91

Paragrafın Bölümleri .................................................................................. 91

Paragrafın Yapısıyla İlgili Soru Tipleri ........................................................ 93

Paragrafın İçeriği ............................................................................................ 97

Konu ........................................................................................................... 97

Ana Düşünce ............................................................................................. 97

Yardımcı Düşünceler .................................................................................. 98

Paragrafta Anlatım Özellikleri ......................................................................... 99

Anlatım Biçimleri ........................................................................................ 99

Açıklayıcı Anlatım .................................................................................. 99

Tartışmacı Anlatım ................................................................................. 99

Betimleyici Anlatım ................................................................................ 99

Öyküleyici Anlatım (Öyküleme) ............................................................. 100

Düşünceyi Geliştirme Yolları ........................................................................... 101

Tanımlama ................................................................................................. 101

Karşılaştırma .............................................................................................. 101

Örnekleme ................................................................................................. 101

Tanık Gösterme (Alıntılama) ...................................................................... 101

Soru Sorma ................................................................................................ 102

Sayısal Verilerden Yararlanma ................................................................... 102

Duyulardan Yararlanma ............................................................................. 102

Kişileştirme ................................................................................................. 102

Benzetme ................................................................................................... 103

Parçaya Dayalı Sorular................................................................................... 105

Anlatım Nitelikleri ............................................................................................ 107

Özgünlük .................................................................................................... 107

Özlülük (Yoğunluk) ..................................................................................... 108

Yalınlık (Sadelik) ........................................................................................ 108

Akıcılık ....................................................................................................... 108

Sürükleyicilik .............................................................................................. 108

Açıklık ........................................................................................................ 108

Duruluk ....................................................................................................... 108

Tutarlılık ..................................................................................................... 108

Bulmaca.......................................................................................................... 110

Çözümlü Test .................................................................................................. 111

Cevaplı Test .................................................................................................... 117

Çıkmış Sorular ................................................................................................ 121

viiiPEGEM AKADEMİ

4. BÖLÜM Sözel Mantık

Sözel Mantık .................................................................................................. 147

Mantıkla İlgili Temel Kavramlar ................................................................. 147

Sözel Mantık Sorularının Kapsamı ........................................................... 147

Sözel Mantık Soruları Hakkında ............................................................... 147

Soru Çözümünde Yararlanılabilecek Yöntemler ............................................ 148

Simgeler Kullanma .................................................................................... 148

Tablo Oluşturma ........................................................................................ 149

Sözel Mantık Soru Tipleri ve Örnek Çözümleri .............................................. 150

Sıralama Soruları ...................................................................................... 150

Çıkarım Soruları ........................................................................................ 151

Şifreleme Soruları ..................................................................................... 153

Yer – Yön – Konum Bildiren Sorular ......................................................... 155

Eşleştirme ................................................................................................. 158

Tablo Yorumlama Soruları ......................................................................... 160

Karma Sorular ........................................................................................... 161

Çözümlü Test ................................................................................................. 165

Cevaplı Test ................................................................................................... 171

Çıkmış Soru ve Açıklaması ........................................................................... 175

5. BÖLÜM Ses Bilgisi

Sesler ............................................................................................................ 179

Ünlü Harfler ve Ünlü Uyumları .................................................................. 179

Ünsüz Sesler ............................................................................................. 180

Ses Olayları ................................................................................................... 180

Sert Sessizlerin Yumuşaması ................................................................... 180

Ünsüz Benzeşmesi (Sertleşme) ................................................................ 181

Ses Düşmesi ............................................................................................. 182

Ses Türemesi ............................................................................................ 182

Ulama ........................................................................................................ 184

Dudak Ünsüzlerinin Benzeşmesi .............................................................. 185

Ünlü Daralması ......................................................................................... 185

Bulmaca......................................................................................................... 186

Çözümlü Test ................................................................................................. 187

Cevaplı Test ................................................................................................... 192

Çıkmış Soru ve Açıklamaları ......................................................................... 195

ix PEGEM AKADEMİ

6. BÖLÜM Yapı Bilgisi

Kökler .............................................................................................................199

Ekler ...............................................................................................................200

Yapım Ekleri ...............................................................................................200

Çekim Ekleri ...............................................................................................201

Yapılarına Göre Sözcükler ..............................................................................202

Bulmaca .......................................................................................................................204

Çözümlü Test ..................................................................................................205

Cevaplı Test ....................................................................................................209

Çıkmış Soru ve Açıklaması ............................................................................212

7. BÖLÜM Sözcük Bilgisi

İsim (Ad) .........................................................................................................215

Varlıkların Türüne Göre İsimler ..................................................................215

Varlıkların Sayılarına Göre İsimler .............................................................215

İsmin Hâlleri ...............................................................................................216

İsim Tamlamaları ........................................................................................217

Zamir (Adıl) .....................................................................................................218

Zamir Çeşitleri ............................................................................................218

Sıfat (Ön Ad)...................................................................................................220

Niteleme Sıfatları .......................................................................................221

Belirtme Sıfatları ........................................................................................221

Zarf (Belirteç) ..................................................................................................223

Durum Zarfları ............................................................................................223

Yer-Yön Zarfları ..........................................................................................223

Zaman Zarfları ...........................................................................................223

Ölçü-Miktar Zarfları ....................................................................................224

Soru Zarfları ...............................................................................................224

Edat (İlgeç) .....................................................................................................225

Bağlaç.............................................................................................................226

Ünlem .............................................................................................................227

Fiiler (Eylemler) ..............................................................................................227

Çekimli Fiiller ..............................................................................................227

Fiillerde Kip ................................................................................................227

Fiillerde Kişi ................................................................................................230

Fiillerde Olumsuzluk ...................................................................................231

Fiillerde Anlam (Zaman) Kayması ..............................................................231

Fiillerde Çatı ...............................................................................................232

xPEGEM AKADEMİ

Fiilimsiler .........................................................................................................235

Yardımcı Fiiller ................................................................................................236

Ek-Fiil (Ek-Eylem) ...........................................................................................237

Bulmaca..........................................................................................................238

Çözümlü Test ..................................................................................................239

Cevaplı Test ....................................................................................................244

Çıkmış Sorular ................................................................................................247

8. BÖLÜM Cümle Bilgisi

Cümle Türleri ..................................................................................................255

Yüklemlerine Göre Cümleler ......................................................................255

Öge Dizilişine Göre Cümleler .....................................................................255

Yapılarına Göre Cümleler ..........................................................................258

Cümlenin Ögeleri ............................................................................................259

Yüklem .......................................................................................................259

Özne ..........................................................................................................260

Nesne .........................................................................................................260

Dolaylı Tümleç ...........................................................................................261

Zarf Tümleci ...............................................................................................261

Edat Tümleci ..............................................................................................262

Bulmaca..........................................................................................................263

Çözümlü Test ..................................................................................................265

Cevaplı Test ....................................................................................................270

Çıkmış Sorular ................................................................................................273

9. BÖLÜM Yazım Kuralları

Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler .................................................................279

Kısaltmaların Yazımı .......................................................................................284

Sayıların Yazılımı ............................................................................................285

Deyimlerin ve İkilemelerin Yazılımı .................................................................286

Birleşik Kelimelerin Yazılışı .............................................................................287

Bitişik Yazılan Birleşik Kelimeler ................................................................287

Ayrı Yazılan Birleşik Kelimeler ...................................................................289

Bağlaç Olan “Ne... Ne”nin Yazımı..........................................................294

Soru Eki “Mı, Mi, Mu, Mü”nün Yazımı ....................................................294

Hece Yapısı ve Satır Sonunda Kelimelerin Bölünmesi ..........................294

“İken” Sözcüğünün Yazımı ................................................................... 295

“İle”nin Ek Olarak Yazımı Yazılışı ......................................................... 295

Ek Fiil Olan “İdi, İmiş, İse”nin Yazımı .................................................... 295

Pekiştirmeli Sıfatların Yazılışı ............................................................... 295

xi PEGEM AKADEMİ

Yabancı Özel Adların Yazımı ......................................................................... 296

Ses Olaylarıyla İlgili Yazım Kuralları .............................................................. 296

Yazımı Karıştırılan Bazı Sözcükler ................................................................ 299

Bulmaca......................................................................................................... 300

Çözümlü Test ................................................................................................. 301

Cevaplı Test ................................................................................................... 306

Çıkmış Sorular ............................................................................................... 309

10. BÖLÜM Noktalama İşaretleri

Nokta ( . ) ...................................................................................................... 315

Virgül ( , ) ...................................................................................................... 316

Noktalı Virgül ( ; ) ........................................................................................... 318

İki Nokta ( : ) .................................................................................................. 319

Üç Nokta ( ... ) ............................................................................................... 320

Soru İşareti ( ? ) ............................................................................................. 321

Ünlem İşareti ( ! ) ........................................................................................... 322

Kısa Çizgi ( - ) ................................................................................................ 323

Uzun Çizgi (–) ................................................................................................ 323

Tırnak İşareti ( “ ” ) ......................................................................................... 324

Parantez ( ) .................................................................................................... 325

Kesme İşareti ( ’ ) .......................................................................................... 326

Bulmaca......................................................................................................... 330

Çözümlü Test ................................................................................................. 331

Cevaplı Test ................................................................................................... 336

Çıkmış Sorular ............................................................................................... 339

11. BÖLÜM Anlatım Bozuklukları

Anlama Dayalı Anlatım Bozuklukları ................................................................345

Gereksiz Ek ve Sözcük Kullanımı ................................................................345

Anlamca Çelişen Sözcüklerin Bir Arada Kullanımı ......................................346

Yanlış Ek ve Sözcük Kullanımı ....................................................................346

Sözcüğün Yanlış Yerde Kullanımı ................................................................347

Deyim-Atasözü Yanlışları .............................................................................348

Anlam Belirsizliği ..........................................................................................349

Mantık Hataları .............................................................................................349

Dil Bilgisine Dayalı Anlatım Bozuklukları ..........................................................350

Fiil ve Yüklem Yanlışları ...............................................................................350

Özne - Yüklem Uyuşmazlığı ........................................................................351

Özne Eksikliği ..............................................................................................352

xiiPEGEM AKADEMİ

Çatı Uyuşmazlığı ..........................................................................................353

Nesne Eksikliği .............................................................................................353

Dolaylı Tümleç Eksikliği ...............................................................................354

Edat Tümleci Eksikliği ..................................................................................355

Tamlama Yanlışları .......................................................................................355

Bulmaca............................................................................................................357

Çözümlü Test ....................................................................................................358

Cevaplı Test ......................................................................................................363

Çıkmış Sorular ..................................................................................................366

Genel Yetenek’te

40

MATEMATİK

PEGEM AKADEMİ SORULARIÖSYM SORULARI

2013

TÜRKÇE

1. Bazıları, hikâye kahramanını, yazarın kendisi sanır. Edebiyat içi oyunları, metinler arası göndermeleri, yazarın kurduğu alt metin ilişkilerini görmez. Oysa iyi bir okurun gözü, metnin altını kazar; diğerlerinin bakışlarıysa satırlar üzerinden kendi ezberlerinin boşluğuna akıp gider.

Bu parçada geçen “metnin altını kazma” sözüyle, metne yönelik olarak anlatılmak istenen aşağıda-kilerden hangisidir?

A) Örtülü anlamları bulmaya çalışma

B) Başka metinlerle karşılaştırma

C) Yazılanların gerçekliğini araştırma

D) Ön yargılardan sıyrılarak okuma

E) Kusurlu yönlerini ortaya koyma

12. Üç dört saat boyunca, gereksiz hiçbir jest yapmadan çalışabilirdi. Ona “Bu kadar uzun süre ayakta kalmak sizi yormuyor mu?” diye sormuştum bir keresinde. Başını sallayarak “Hayır! Çalışırken bedenimi kapının dışında bırakırım; tıpkı Müslümanların camiye girme-den ayakkabılarını çıkarması gibi.”

Bu parçada Picasso’nun “bedenimi kapının dışında bırakırım“ sözüyle vurgulamak istediği aşağıdakilerden hangisidir?

A) Kendi düşüncelerini esere yansıtmaması

B) Sanatsal kaygı taşıması

C) Kendini tamamen resme vermesi

D) Sorunlarını unutması

E) İnsanlarla olan bağını koparması

Genel Yetenek Genel Kültür Soru BankasıTest - 1 / 12. Soru

1. Anton Çehov’un gençlik döneminde yazdığı 38 hika-yeyi bir araya getiren Yeni Bulunmuş Hikayeler’de, Çehov aşığı 38 yazar ve çevirmenin başka bir dilin köprüsünden Çehov’a varma çabalarının edebiyat or-tamımızda ilgiyle karşılanacağını umuyoruz. Çehov’u zamanında üne kavuşturan bu hikayelerde, bir büyük yazarın gelişim çizgisini izliyoruz. Seçkide yer alan bazı hikayeler, “Evet, bu Çehov!” dedirtecek nitelikte; bazıları ise ilerde Çehov olacak muzip bir genç yazarı tanıtıyor.

Bu parçada “Çehov’a varma çabaları” sözüyle aşağıdakilerden hangisi anlatılmak istenmiştir?

A) Çehov’un başarılarını sergileme

B) Çehov’a karşı minnet borcunu ödeme

C) Çehov’la ilgili düşüncelerini aktarma

D) Çehov’u anlama ve tanımaya çalışma

E) Çehov’un eserlerini öğretme



TÜRKÇE

20132. Hemen her anne babanın, çocuk kanallarını yer yer

bebek bakıcısı gibi -— göz önüne aldığımızda ço-cukları televizyon izleme -— uzaklaştırmanın zorluğu daha iyi anlaşılır.

Bu cümlede boş bırakılan yerlere aşağıdakilerden hangileri getirilmelidir?

A) önemsediğini - bağımlılığından

B) kullandığını - alışkanlığından

C) bulunduğu - sorunundan

D) düşündüğünü - amacından

E) benimsediğini - eğiliminden

11. 9. yüzyıl Arap hekimlerinden Razi, Bağdat Has-tanesi’nin başhekimi iken suçiçeğinin bilinen ilk tanımını kesin ve açık bir şekilde ----. Bu keşfe dün-yanın en kapsamlı ansiklopedilerinden biri olan Ana Britannica Ansiklopedisi’nin 1911 baskısında da ----.

Bu cümlede boş bırakılan yerlere aşağıdakilerden hangileri getirilebilir?

A) anlamaya çalışır - söz edilmektedir

B) ortaya koyar - yer verilmektedir

C) insanlara anlatır - yazılmaktadır

D) görmeye başlar - dikkat çekilmektedir

E) ele alır - ilgi çekilmektedir


2. Bilinmeyen şeylere ve yerlere merak ---- en eski çağ-lardan beri insanlığın tabii bir duygusuydu; çünkü ilk çağlarda, dünyanın çok küçük bir ---- tanınıyordu.


A) oluşması - toprağı

B) gösterilmesi - yeri

C) uyanması - kıtası

D) duyulması - bölümü

E) yapılması - kısmı

5000 Genel Yetenek Genel Kültür Soru Bankası Test 4 / 16.Soru

3. İnternet ile pazarlama, iş dünyasına birçok ---- sağ-ladı. Bunlardan en önemlisi de internetin en ucuz şekilde en büyük kitlelere ---- bir ortam oluşturmasıdır.


A) destek - ulaşabilecek

B) anlam - duyurulacak

C) imkan - satış yapılabilecek

D) gelişme - destek olacak

E) güç - tanıtılabilecek

5000 Genel Yetenek Genel Kültür Soru Bankası Test 4 / 17. Soru

MATEMATİK


2013

TÜRKÇE

3.

I. Ayrıca, sinema salonunda bulunan kişilerin reklam başlayınca televizyonda olduğu gibi kanal değiştirme, başka işlerle meşgul olma gibi şansları bulunmamaktadır.

II. Sinema, bir reklam ortamı olarak televizyonla benzeşmektedir.

III. Bu durum, izleyicilerin beyaz perdedeki reklam-ları başından sonuna değin izlemesini zorunlu kılmakta ve reklamın etkisini daha da yükselt-mektedir.

IV. Çünkü sinema salonlarının sahip oldukları dev ekranlar, gelişmiş ses donanımları, izleyiciler üzerinde reklamları oldukça etkili kılmaktadır.

V. Ancak, sinemada yayımlanan reklamlar, izleyici-lerin ilgisini çekmede televizyondan daha başarı-lıdır.

Yukarıdaki numaralandırılmış cümleler anlamlı bir bütün oluşturacak biçimde sıralandığında hangisi sonuncu cümle olur?

A) I B) II C) III D) IV E) V

I. Bu, son derece tehlikeli bir saplantıdır.

II. Türkiye’de yeni nesiller, kendilerinden öncekilerin yaptıklarını inkar ederek yeni ve çağdaş olabile-ceklerini sanıyorlar.

III. Sağlıklı bir kültür, sanat ve edebiyat hayatı, an-

cak devamlılıkla mümkündür.

IV. Oysa biz hep yeniden başlıyoruz.

V. Bu devamlılıkla kalıcılık mümkündür.

Yukarıdaki numaralanmış cümleler anlamlı bir

bütün oluşturacak biçimde sıralandığında baştan

ikinci cümle hangisi olur?


Lisans Mezunları İçin Konu Anlatımlı KitapSayfa 95 / Örnek Soru

I. Onunla bütün dünyayı baştan başa dolaşabilir.

II. Ama insanı mutlu edecek bir alet icat etmek mümkün değildir.

III. Birçok insan matematiğin yasalarını bilebilir.

IV. Fakat çoğu insan yaşamı yöneten yasaları anla-maz.

V. Bir insan uçak da yapabilir.

Yukarıda numaralanmış cümlelerin anlamlı bir paragraf oluşturacak sıralaması aşağıdakilerden hangisidir?

A) V – I – II – IV – III

B) V – II – I – IV – III

C) III – IV – V – I – II

D) III – V – IV – I – II

E) III – II – V – IV – I



TÜRKÇE

20134.

I. Sözcükleri ustalıkla kullanma yeteneğiyle ün salmış arkadaşlarımız olmuştur.

II. Kullandıkları dille çok sıkıcı konuları bile özel bir renge büründürebildikleri için onların e-postalarını veya telefon mesajlarını da keyifle okuruz.

III. Örneğin, ünlü Çek yazar Franz Kafka, gündüzle-ri sigorta memuru olarak çalışan biriymiş.

IV. Her gün aramızda gördüğümüz bu insanların önemli bir yazar olabileceğini aklımıza getirme-yiz.

V. Onun arkadaşları da içerdiği ince mizah ve zarif üslubu nedeniyle, yazdığı rapor ve tutanakları sabırsızlıkla beklermiş.

Yukarıdaki numaralandırılmış cümlelerin anlamlı bir bütün oluşturabilmesi için hangileri yer değiş-tirmelidir?

A) I ile II B) I ile V C) II ile III

D) III ile IV E) IV ile V

5. Venüs ve Dünya, Güneş sisteminde birbirine en çok benzeyen iki gezegendir.

Bu cümleden, aşağıdakilerin hangisine kesin olarak ulaşılabilir?

A) Güneş sisteminde Venüs ve Dünya’dan başka gezegen incelenmemiştir.

B) Venüs, Dünya’ya yakın mesafede olan gezegen-lerden biridir.

C) Güneş sisteminde birbirine benzeyen başka gezegenler de vardır.

D) Birbirine en çok benzeyen gezegenler, Güneş sisteminde bulunmaktadır.

E) Dünya’ya Venüs kadar benzeyen gezegenler, Güneş sisteminin dışındadır.

I. Öte yandan belki de çocukta var olan ama kendi-

lerinin fark edemediği bir yeteneği ortaya çıkara-

madıklarını ya da yarının zorlu rekabet ortamın-

da çocuklarını başkalarından ayıracak bir özelliği

ona kazandıramadıklarını düşünüp endişeleni-

yorlar.

II. Bir yandan çocuklarının oyun oynamanın keyfini

çıkarmasını istiyorlar.

III. Anne babaların, özellikle de kentli anne babala-

rın kafası, çocuk yetiştirme konusunda bir hayli

karışık.

IV. Bu endişelerini gidermek için çocukların her anını

farklı kurslar, özel çalışma sistemleri, yabancı dil

programları gibi pek çok etkinlikle dolduruyorlar.

V. Ne var ki çocukların zihinsel, bedensel ve psiko-

lojik gelişimlerine katkı sağladığı sanılan bu akti-

viteler de çocukların çocukluklarını yaşamasına

engel oluyor.

Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin anlamlı bir bütün oluşturacak biçimde sıralanması için hangi-

lerinin birbiriyle yer değiştirmesi gerekir?

A) I ile III B) I ile IV C) II ile V

D) III ile V E) IV ile V


8. Güneş pili verimliliğini artırmaya dönük çalışmalar olanca hızıyla sürüyor.

Bu cümleden aşağıdakilerden hangisi kesin olarak çıkarılabilir?

A) Güneş pili kullanımı son yıllarda iyice artmıştır.

B) Güneş pili üretimi ancak belirli ülkelerde yapıla-bilmektedir.

C) Güneş pilinin ürettiği enerji, barajlarda elde edilen enerjiden düşüktür.

D) Teknolojisi gelişmiş ülkeler güneş piline ihtiyaç duymamaktadır.

E) Enerji üretiminde doğal kaynaklardan yararlanıl-maya çalışılmaktadır.


MATEMATİK


2013

TÜRKÇE

6. Tam tahıl ürünü tüketen bireylerin kalp-damar sorun-ları yaşama riskinin, tahıl miktarı düşük ürünler tüke-tenlere göre yaklaşık % 20 oranında daha az olduğu tespit edilmiştir.

Bu cümleden aşağıdakilerin hangisine kesin ola-rak ulaşılabilir?

A) Kalp-damar sorunu olanların, tam tahıllı ürünleri tüketmemesi gerekir.

B) Tam tahıllı ürünlerin sağlık üzerindeki etkisi, diğer besinlere göre düşüktür.

C) Kalp-damar sorunu yaşama riski % 20 olanlar, tahıl oranı düşük ürünler tüketmelidir.

D) Tahıl tüketiminin yarattığı en önemli sorun, kalp-damar sağlığında görülmektedir.

E) Kalp-damar rahatsızlıkları, tüketilen ürünlerdeki tahıl miktarıyla ilişkilidir.

NOT

ALES’te düzenli olarak sorulan soru tipleridir. PEGEM AKADEMİ, KPSS soru bankaları ve yayınlarında örneklenmiştir.

7. (I) Ergenlik döneminde kişilerin geçirdiği bunalım veya bocalamalar, meslek seçimini de olumsuz yönde etkiler. (II) Öğretmen olmak isteyen genç, başka bir gün futbolcu olmaya karar verebilir veya çoktan beri doktor olmayı hayal ettiği hâlde aniden vazgeçip mühendisliğe heveslenebilir. (III) Kişilerin yaşadığı bu kararsızlık, bunalımlı bir dönemde olmalarının yanında, bu dönemde meslekleri ve kendilerini tam olarak tanıyamamalarından da kaynaklanabilir. (IV) Bu nedenle anne ve babalar, küçük yaştan itibaren çocuklarının ilgi duyduğu, zevk aldığı veya başarılı olduğu alanları belirlemeli; çocuklarını bu alanlara yönlendirmelidir. (V) Güçlü ve zayıf yönleri bilinerek yetiştirilen gençler, yeteneklerine göre meslek seçimi yapabilecek ve daha mutlu olabileceklerdir.

Bu parçadaki numaralandırılmış cümlelerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) I. cümlede, bir sorunun tespiti yapılmıştır.

B) II. cümlede, soruna ilişkin örneklere yer verilmiştir.

C) III. cümlede, sorunun sebepleri verilmiştir.

D) IV. cümlede, sorunun çözüm yolları sıralanmıştır.

E) V. cümlede, soruna ilişkin bir ayrıntı dile getiril-miştir.

10. Dünyanın en az konuşulan dili olan Bikyacayı yalnız 77 yaşındaki bir kadın konuşabiliyor.

Bu cümleden aşağıdakilerden hangisi kesin olarak çıkarılabilir?

A) Bikyaca dünyanın en zor dillerinden biridir.

B) Bikyaca dilbilimcilerinin ilgisini çeken bir dildir.

C) Bikyacayı bilen kadının ölümünden sonra bu dil ortadan kalkacaktır.

D) Bikyaca kadar az konuşulan başka bir dil yoktur.

E) Bikyacanın ifade olanakları sınırlıdır.


29. Son on maçında dokuzuncu galibiyetini aldığı belirtilen bir futbol takımıyla ilgili aşağıdaki ifade-lerden hangisi kesinlikle doğrudur?

A) Üst üste dokuz maçını kazanmıştır.

B) Bir önceki maçını kaybetmiştir.

C) Sezondaki galibiyet oranı yüzde doksandır.

D) Sezonun onuncu maçını oynamıştır.

E) Oynadığı son maçı kazanmıştır.

Kurumsal Türkiye Geneli Deneme Sınavı - 4 29. Soru

4. (I) Medyanın kamuoyu oluşturmada çok önemli bir rolü olmasına rağmen, etkisinin tek başına belirleyici olmadığı gerçeği kabul edilmeli. (II) İnsanların her bir mesajı hemen içselleştiremediği, güvendiği kimsele-rin, kamuoyu önderleri niteliğindeki kişilerin görüşleri-ne başvurup onların görüşlerini de alıp zihin kapılarını buna göre açtıkları görülüyor. (III) Tek bir programın ya da program dizilerinin tutumlarda ve düşüncelerde radikal değişiklikler yaratmasını beklemek mümkün değildir. (IV) Bir tek mesaj insanların zihninde çok derin bir iz bırakmıyor ama insanlar bu tür mesajlara ömürleri boyunca açıktır. (V) Zihinlerin ve vicdanların biçimlenişi bu süreklilik içinde gerçekleşiyor.

Bu parçadaki numaralanmış cümlelerle ilgili aşa-ğıdaki açıklamalardan hangisi yanlıştır?

A) I. cümlede medyanın kamuoyu oluşturmada tek başına yeterli olmadığı üzerinde durulmaktadır.

B) II. cümlede insanların bir mesajı güvendikleri kişilerin görüşlerine de başvurduktan sonra içselleştirdikleri söylenmektedir.

C) III. cümlede tek program veya program dizile-rinin tutum ve davranışlarda köklü değişiklikler yaratmadığı ifade edilmiştir.

D) IV. cümlede insanların ömürleri boyunca çeşitli mesajlara açık oldukları söylenmiştir.

E) V. cümlede insanların zihin ve vicdan gelişiminin farklılıklar gösterdiği üzerinde durulmuştur.

Türkiye Geneli Deneme Sınavı - 4 / 5. Soru


TÜRKÇE

20137. (I) Ergenlik döneminde kişilerin geçirdiği bunalım

veya bocalamalar, meslek seçimini de olumsuz yönde etkiler. (II) Öğretmen olmak isteyen genç, başka bir gün futbolcu olmaya karar verebilir veya çoktan beri doktor olmayı hayal ettiği hâlde aniden vazgeçip mühendisliğe heveslenebilir. (III) Kişilerin yaşadığı bu kararsızlık, bunalımlı bir dönemde olmalarının yanında, bu dönemde meslekleri ve kendilerini tam olarak tanıyamamalarından da kaynaklanabilir. (IV) Bu nedenle anne ve babalar, küçük yaştan itibaren çocuklarının ilgi duyduğu, zevk aldığı veya başarılı olduğu alanları belirlemeli; çocuklarını bu alanlara yönlendirmelidir. (V) Güçlü ve zayıf yönleri bilinerek yetiştirilen gençler, yeteneklerine göre meslek seçimi yapabilecek ve daha mutlu olabileceklerdir.

Bu parçadaki numaralandırılmış cümlelerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) I. cümlede, bir sorunun tespiti yapılmıştır.

B) II. cümlede, soruna ilişkin örneklere yer verilmiştir.

C) III. cümlede, sorunun sebepleri verilmiştir.

D) IV. cümlede, sorunun çözüm yolları sıralanmıştır.

E) V. cümlede, soruna ilişkin bir ayrıntı dile getirilmiştir.

8. (I) Akıllı kartın kimlik kartı olarak kullanıldığı ilk ülkelerden biri Malezya’dır. (II) 1980’li yıllarda bu tür kartların ilk denemeleri ülkedeki haberleşme alanında yapılmıştır. (III) Elde edilen başarının ardından diğer ülkeler de bu konuda çalışmalara başlamıştır. (IV) İtalya, Almanya, Portekiz gibi ülkelerde elektronik kimlik uygulamasına geçme, başarıyla sonuçlanmış-tır. (V) Ulaşılan yüksek güvenlikle kredi kartı hırsız-lıklarına son verilecek ve kişilerin banka hesaplarının korunması sağlanacaktır. (VI) Yakın bir gelecekte Türkiye’de de nüfus cüzdanları yerine bu kartlar kulla-nılmaya başlanacak.

Bu parçadaki numaralanmış cümlelerden hangisi, düşüncenin akışını bozmaktadır?

A) V B) IV C) III D) II E) I

6. (I) Yıllarca tiyatro yönetmenliği yaptım, o sırada çok gözlem yaptım; çok önemli ve farklı deneyimler kazandım. (II) Tiyatro yönetmenliği bana çok geniş bir bakış açısı sağlıyor. (III) Bir sahneye insanları kazandırmak için düşler kurar, ölçer, biçer, insanların sahiciliklerini anlamaya çalışırsınız. (IV) Yaşamın içindeki insanları beyaz perdeye taşırken de onları ölçer, biçer; bu karakterlerin izini sürersiniz. (V) Bu da sahicilik, yalınlık, rafine olma sorumluluğu getirir sanatçıya.

Bu parçadaki numaralanmış cümlelerle ilgili aşa-ğıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) I. cümlede tiyatro yönetmenliğinin kazandırdığı deneyimlerden bahsedilmiştir.

B) II. cümlede tiyatronun önemine değinilmiştir.

C) III. cümlede bir sahneye insanları kazandırmak için yapılanlardan söz edilmiştir.

D) IV. cümlede insanların sinemaya nasıl kazandı-rıldığı anlatılmıştır.

E) V. cümlede, kazanılan sorumluluklardan söz edilmiştir.


27. (I) Karacaoğlan’ın şiirlerinin en önemli özelliği; coşku-lu, duygulu söyleyişidir. (II) Bunun kaynağı, katkısız bir içtenlik, güçlü bir duyuş ve seziştir. (III) Her dizesi sanki yüreğinden kopup gelmektedir. (IV) O, halk edebiyatının asla unutulmayacak şairlerinden biridir. (V) Hele aşk şiirlerindeki yaşama sevinci, doğa sevin-ciyle el ele verdi mi tadına doyum olmaz bir armoni çıkmaktadır ortaya.

Bu parçada numaralanmış cümlelerden hangisi, düşüncenin akışını bozmaktadır?

A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.


25. (I) Edebiyat, her zaman yenilik üretmek zorunda-dır. (II) Son günlerde, bir kitabın çok satılmasıyla yazınsallığı arasındaki ilişki tartışılıyor. (III) Bir kitabın çok satılması, onun yazımsal değerinin ölçüsü asla olmaz. (IV) Çünkü çok iyi bir yazınsal yapıt çok az satılabilir. (V) Yazınımızda bunun pek çok örneği de var: Bilge Karasu’nun yapıtları yazınsal bakımdan üstün nitelikli olmalarına karşın çok az satılmaktadır.

Bu parçada numaralanmış cümlelerden hangisi, düşüncenin akışını bozmaktadır?


Kurumsal Türkiye Geneli Deneme Sınavı 3 25. Soru

MATEMATİK


2013

TÜRKÇE

4. Bedeni saran rahatsızlığı nasıl aşacağımı artık biliyo-rum fakat aynı elbiselerle onu daha ne kadar sarabile-ceğimi bilmiyorum.

Bu cümlede aşağıdaki ses olaylarından hangisi yoktur?

A) Ünlü düşmesi B) Ünsüz yumuşaması

C) Ünsüz sertleşmesi D) Ünlü daralması

E) Ulama


5. Sanatçı oğlunu kaybedince bütün hayatını çocuklara yardım etmek için harcar.

Bu cümlede aşağıdaki ses olaylarından hangisi yoktur?

A) Ünsüz sertleşmesi B) Ünlü düşmesi

C) Kaynaştırma D) Ünsüz yumuşaması

E) Ünsüz türemesi

Lisans Mezunları İçin Tamamı Çözümlü Soru Bankası / Test - 36 / 19. Soru

NOT

“... hangisi yoktur?” soru kökleriyle, öğrencinin bir soruda daha fazla örnek incelemesi hedeflenmektedir.

12. Sayısız kitabın bulunduğu bu kütüphaneyi geçen yüzyı-lın başlarında Avrupalı bilim adamları ziyaret etmişler.

Bu cümlenin öge dizilişi aşağıdakilerin hangisin-de doğru verilmiştir?

A) Özne - dolaylı tümleç - yüklem

B) Nesne - zarf tümleci - özne - yüklem

C) Zarf tümleci - özne - yüklem

D) Nesne - dolaylı tümleç - özne - yüklem

E) Nesne - zarf tümleci - yüklem


9.

Ben geldim geleli açmadı gökler;

Ya ben bulutları anlamıyorum,

Ya bulutlar benden bir şey bekler.

Hayat bir ölümdür, aşk bir uçurum;

Ben geldim geleli açmadı gökler.

Bu parçada, aşağıdaki ses olaylarından hangisi vardır?

A) Ünlü daralması B) Ünsüz türemesi

C) Ünlü düşmesi D) Ünsüz düşmesi

E) Ünsüz yumuşaması

10. Eski otel odalarındaki not defterlerinde en içten sırları açığa çıkaran düşünceler bulunabiliyordu.

Bu cümlenin ögelerinin dizilişi, aşağıdakilerden hangisiyle özdeştir?

A) Babam bu üç katlı, daireleri seksen metrekarelik küçük apartmanı yaptırmaya başladığında 1953 yılıydı.

B) O çardakla barakanın yanında, içinde kocaman kırmızı balıkların yüzdüğü derin bir kuyu vardı.

C) Kapısında güvenlik görevlilerinin bulunduğu yeni moda sitelerin birinde; sessiz sakin, huzur içinde yaşamaktayım.

D) Sobalarda yakılan odun kokusu; insana, sığına-cağı bir evi olmanın mutluluğunu hissettirirdi.

E) Sabaha karşı ağaçlı ve dolambaçlı bir yolda arabayla ilerlerken farlarımız, önümüzdeki


TÜRKÇE

201311. North Carolina Üniversitesinde yapılan bir araştırma,

I

çocukların yeni besinlerle tanışmayı reddetmesinde

II III

tabaklarında hangi yemeğin olduğundan çok, kalıtsal

IV

özelliklerinin etkili olduğunu ortaya koyuyor.

V

Bu parçadaki altı çizili sözcüklerin yapısıyla ilgili olarak aşağıdakilerin hangisi söylenemez?

A) I. sözcük, sıfat-fiil eki almıştır.

B) II. sözcük, hem yapım hem de çekim eki almıştır.

C) III. sözcük, ses türemesi olmuş bir sözcüktür.

D) IV. sözcük, isimden fiil yapma eki almıştır.

E) V. sözcük, birleşik fiildir.

7. Kapadokya bağlarındaki üzümlerin olgunlaşması, bu I II

yıl bereketli bahar yağmurları ve haziranın serin III

geçmesi nedeniyle gecikti ancak bu gecikmenin IV

üzümlerin daha da olgunlaşmasını sağlayıp daha kali- teli şarapların elde edilmesini sağlayacağı belirtiliyor.

V

Yukarıdaki altı çizili sözcüklerle ilgili aşağıda veri-lenlerden hangisi yanlıştır?

A) I. sözcükte “-ki” sıfat türetmiştir.

B) II. sözcük, işaret sıfatıdır.

C) III. söz, grubu sıfat tamlamasıdır.

D) IV. sözcük, bağlaçtır.

E) V. sözcük, isimdir.


16. Bir süre çizgiler üzerinde kafa yoruyor, ne anlam I

taşıdıklarını anlama çabasına giriyor;

II III

biraz dinleniyor ve hatta çizgilerin ucuna takılıp

IV

küçük öyküler kuruveriyorsunuz.

V

Yukarıdaki numaralı sözcüklerle ilgili olarak aşağı-daki açıklamalardan hangisi yanlıştır?

A) I. sözcük, hem yapım hem çekim eki almıştır.

B) II. sözcük, birden çok çekim eki almıştır.

C) III. sözcük, olumsuzluk eki almıştır.

D) IV. sözcük, bileşik yapılıdır.

E) V. sözcük, basit yapılıdır.

5000 Genel Yetenek Genel Kültür Soru Bankası Test 22 / 16.Soru

MATEMATİK


2013

TÜRKÇE

13. Film, öyküyü göstermenin farklı yollarını ararken yeni

imajlar oluşturur. Başlangıçta bir yüzü aydınlatır, sonra

I

bir çalılığı, sonra arka planı ve sonra tekrar yüzü

II III

aydınlatır; âdeta bir otomatik dikkat söz konusudur.

Film bir kaç saniyeliğine bir şeye göz diker, sonra başka

IV V

imgelere odaklanır.

Bu parçadaki numaralandırılmış sözlerden hangi-sinin yazımı yanlıştır?


13. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı yapılmıştır?

A) Bu oyunda rastlantılara yer verilmiyor, gerçekler ön plana çıkıyor.

B) Güçsüz insanlarla alay ettiği için çevresinde pek sevilmez.

C) Onun bir kaç ay sonra gideceğini bilmiyor muydun?

D) Müziği, en çok sevdiği şeyi, bırakmayı düşün-müyordu.

E) Endişelerinizi bir kenara bırakıp çocuğunuzla kurduğunuz ilişkiyi bir süzgeçten geçirmenizde fayda var.


20. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı yapılmıştır?

A) Her ne olursa olsun, biten bitmiş, giden gitmişti.

B) O, bir parmak mesafesi yakınlığında, bir buse mesafesi uzaklığındaydı bana.

C) İngiltere’den yola çıkıp binlerce kilometre kate-derek Hindistan’ı sömürdüler.

D) İnsan bu dünyada kendine ait birşeyler bırak-malıdır; bu da ancak şiirle olur.

E) İnsanlar tarihi olaylardan ders almadıkları için sürekli felaketlerle karşılaştılar.


19. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı yoktur?

A) Biz 20. sokakta oturuyoruz.

B) Beni bir kaç defa telefonla aramıştı.

C) Biraz daha hızlı koşu verse trene yetişirdi.

D) Buraya Öğretmen Sedat Çalış Caddesi denir.

E) Kanunlar Türkiye Büyük Millet Meclisinde çıkarılır.

Lisans Mezunları İçin Konu Anlatımlı KitapSayfa 266 / 19. Soru


TÜRKÇE

201314. (I) Demir kapıdan içeri girdik; ağaçlarla çevrili apart-

manın girişinde küçük, beyaz perdeli bir dükkâna yaklaştık. (II) Dışarıdan bir resim atölyesi, üstelik Türk sanatının en eski ustalarından birinin atölyesi gibi görünmüyordu. (III) Acaba doğru yere mi geldik diye düşündük? (IV) İçeri girince mütevazı, sevimli, dört bir yanı rengârenk tablolarla çevrilmiş bir atölye ile kar-şılaştık. (V) Duvarda asılı Afrika maskı, ilk dikkatimizi çeken görüntü oldu.

Bu parçadaki numaralandırılmış cümlelerin hangi-sinde bir noktalama yanlışı vardır?


15. Okyanusların dibi, çok soğuk ve karanlık olduğundan canlıların yaşamı için uygun değildir. Ancak okya-nusların tabanındaki bazı yerlerde sıcak su bacaları bulunur. Büyük Okyanus’ta 2.400 metre derinlikte yapılan ölçümler, su bacalarının çıkış noktasında sıcaklığın 382 dereceye kadar çıkabildiğini gösteriyor. Çıkış noktasından uzaklaştıkça sıcaklığın canlı yaşa-mına elverişli hâle geldiği biliniyor. Sıcak su bacaları, yararlı kimyasal maddelerin salınmasını sağlayarak bazı canlı türleri için eşsiz bir yaşam alanı oluşturu-yor. Nitekim son yıllarda yapılan araştırmalar, sıcak su bacalarının bulunduğu bölgelerde çok sayıda yeni canlı türünün var olduğunu gösteriyor.

Bu parçanın konusu, aşağıdakilerin hangisinde en doğru biçimde verilmiştir?

A) Sıcak su bacalarındaki sıcaklık düzeyi

B) Okyanuslardaki özel yaşam alanları

C) Sıcak su bacalarının, ekosisteme etkisi

D) Okyanuslarda yeni canlıların keşfi

E) Sıcaklığın, canlıların yaşam koşullarına etkisi

3. (I) Yeni Çağ açıldıktan sonra Avrupalılar, hayatın dü-zenini kendi denemeleri ile bulmaya, kurmaya çalıştı. (II) Orta Çağ’daki Hristiyan ümmetinin birliği dağıldık-tan sonra, yaşamlarını dinî olmayan değerlere göre düzenlemeye başladılar. (III) Bu milletlerin yeni sanat, bilim, felsefe, devlet ve hukuk anlayışları bu şekilde gelişti. (IV) Bizim de Tanzimat Döneminde karşımızda örnek olarak bulduğumuz Avrupa milletleri, Doğu’nun zenginliklerini görmekte gecikmedi. (V) Orta Çağ’da düzeni kiliseler yönetiyor ve toplumsal ilerlemeyi engelliyordu.

Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangisin-de noktalama yanlışı yapılmıştır?


Genel Yetenek Genel Kültür Çek KoparYaprak Test - 25 / 3. Soru

16. (I) Kasabamız, Gürün’e bağlı olduğu için Gürün’e has Hünkar elma’sı kasabamızda da bulunmaktadır. (II) Hünkar elma’sına kasabada ve Gürün’de yerel dilde “tatoğ elma” da denmektedir.(III) “Tatoğ elma” sadece bizim yöreye, has bir elmadır. (IV) Bu elma, sağlık açısından da faydalıdır. (V) Bu faydalar, tecrü-be ile de sabittir.

Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangisin-de noktalama yanlışı yapılmıştır?



1. Gerçekten niçin yazdığımı bilmiyorum. Bazen başka bir işi daha iyi yapamadığım için, diye düşünüyorum. Yazıyorum; çünkü söylemek istediğim ama karşılıklı konuşmada, insanlarla yüz yüzeyken tam olarak söy-leyemediğim bir şeyler var sanıyorum. Sonra gurur, inatçılık, beni incitmiş olanlardan öç almak arzusu, benden sonra da yaşayabilecek bir şey yaratma ihtiyacı, yaşantıyı bir düzene sokma, başıma gelmiş şeylerle uzlaşma ve bunlardaki hakikati söyleyebilme arzusu gibi şeyler beni yazmaya zorluyor.

Bu parçada yazarın üzerinde durduğu konu aşağı-dakilerden hangisidir?

A) Yazmaya olan tutkusu

B) Yazmasının nedenleri

C) Yazmanın önemi

D) Yazmanın faydaları

E) Yazmanın zorlukları


MATEMATİK


2013

TÜRKÇE

16. Yazarın bu eseri, daha sonraki kitaplarının çekirdeğini oluşturuyor bence. Soluk soluğa yazılmış gibi özlü hatta şifreli bir mektup. Bir ders kitabı kadar net, bir günlük kadar gizemli.

Bu parçada, sözü edilen eserle ilgili olarak aşağı-dakilerden hangisine ulaşılabilir?

A) Çok kısa sürede ve kolaylıkla yazıldığına

B) Günlük dilden uzak, ağır bir dili olduğuna

C) Konularında tekrara düşüldüğüne

D) Yazarın diğer eserlerine kaynaklık ettiğine

E) Öğreticiliğin ön plana çıktığına

17. Televizyon ve İnternet’in, edebiyatı da şekillendirdiği yadsınamaz bir gerçek. Teknolojinin sunduğu görsel-lik, kitlelerin düşünme biçimlerini doğrudan etkiliyor çünkü. Üretilen metinler de kısa, basit içerikli ve so-mut biçimde sunuluyor. Anlatılan her şeyi; renk, biçim ve boyutlarıyla karşısında bulmaya alışan insanlara kitap sayfaları arasında soyut yolculuklar yapmak ağır geliyor. Bu dönüşüm sadece okurlarda değil, yazarlar-da da görülüyor. Huzur’u, Yalnızız’ı, Tutunamayanlar’ı anlayacak okuyucu bulmak kadar Ahmet Hamdi Tan-pınar, Peyami Safa, Oğuz Atay gibi yazarları bulmak da zorlaşıyor artık.

Bu parçadan aşağıdakilerin hangisi çıkarılamaz?

A) Teknoloji kullanımı, kitap okumadaki gibi bir soyut düşünmeyi gerektirmektedir.

B) Günümüzdeki edebî metinler, eskiye göre daha yüzeyseldir.

C) Görsel kültürün oluşturduğu düşünme biçimi yazarları da etkilemektedir.

D) Teknolojinin etkisiyle, daha önce yazılmış eser-lerin anlaşılması zorlaşmaktadır.

E) Edebî eserlerin değişiminde, kitle iletişim araçla-rı önemli bir rol oynamaktadır.

6. Mızıkacı, liseye özgü, içine biraz baharat, biraz şeker serpilmiş olayları; heyecanlı ve dayanışmanın, arkadaş olabilmenin ne güzel bir duygu olduğunu bir kez daha anımsatan bir roman. On dört yaşında hayat nasıl olursa öyle bir roman aslında. Kitabı okuyanların şöyle dediğini duyar gibiyim: “Ama bu benim hayatım!”

Bu parçaya göre sözü edilen eserle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Yetişkinlerden çok gençlere hitap etmektedir.

B) Arkadaşlık duygusuna değinilmiştir.

C) Gerçekçi bir anlatımı vardır.

D) Lise yıllarının acı ve tatlı olaylarından söz edil-miştir.

E) Anlattığı döneme uygunluk göstermektedir.


22. Eğitim sistemimiz ne yazık ki çocuklarımıza okuma alışkanlığı kazandıramadı. Öğrenciler bırakın dünya sorunlarıyla ilgilenmeyi bizzat kendi sorunlarıyla bile ilgilenmiyor. Sorumsuzluk son noktaya gelmiş durum-da. Niteliksiz, bencil ve her an tüketime hazır olan bir gençlik ülkemiz için ciddi bir tehlike. Durum bu iken eğitim sistemimizin yeniden sorgulanması ve gözden geçirilmesi şart.

Bu parçadan aşağıdakilerden hangisi çıkarılamaz?

A) Eğitim sistemimizde bazı sıkıntıların olduğu

B) Öğrencilerin çoğu şeye ilgisiz kaldığı

C) Başka kültürlerin etkisiyle gençliğimizin kendi kültürünü tanıyamadığı

D) Bencil ve sürekli tüketen bir gençliğin gelecek için tehlikeli bir durum oluşturduğu

E) Eğitim sistemindeki eksikliklerin tespit edilmesi ve bunların üzerine gidilmesi gerektiği



TÜRKÇE

201318. Türk sinemasının en büyük isimlerinden olan sanatçı,

sinema alanında elli yıldır ayakta durabilmeyi; nostalji kavramıyla uzaktan yakından hiçbir ilgisi olmayı-şına, geçmişte olan her şeyi kafasından silip atma eğilimine ve hep geleceğe dönük yaşamayı seç-mesine bağlıyor. Ama yine de geçmişe bakmaktan, hatırladıklarını bizlerle ara ara paylaşmaktan kendisini alamıyor. İyi ki de öyle yapıyor. Ucundan bal damla-yan kalemiyle hayatına yön veren insanları, sinemacı olarak yaşadıklarını anlatıyor tatlı tatlı. Türk sineması üzerine saptamalarda bulunuyor o kalender tavrıyla. Yeşilçam’ın ünlülerini ve adsız kahramanlarını, nice sanat ve edebiyat üstadını koluna takıp rengârenk bir yolculuğa çıkarıyor bizleri.

Bu parçayla ilgili olarak aşağıdakilerin hangisi söylenemez?

A) Öznel yargılara yer verilmiştir.

B) Konuşma havası içinde oluşturulmuştur.

C) Devrik cümlelerden yararlanılmıştır.

D) Deyim ve ikilemeler kullanılmıştır.

E) Tanık göstermeye başvurulmuştur.

7. Güneş, her yerde doğar, her yerde batar; ama orada başka bir biçimde doğar, başka bir biçimde batar. Bir başka biçimde yaşanır Nemrut’un zirvesinde gündoğumu da günbatımı da ... Güneşi karşılarken ve uğurlarken, ziyaretçilerinin her gün yeniden taçlandı-rıp her gün yeni bir düğün törenine hazırladıkları nazlı gelini andırır Nemrut. Kommagene Krallığının kutsal tapınağının gizemi, dev bir mıknatıs gibi Türkiye’nin ve dünyanın her tarafından insanları kendine çek-mektedir. İki bin yıllık tanrı heykelleri birer ev sahibi içtenliğiyle çağırıyor bizi.

Bu parçanın anlatımıyla ilgili olarak aşağıdakiler-den hangisi söylenemez?

A) Öznel bir bakış açısıyla yazılmıştır.

B) Yazar, kendi izlenimlerini coşkulu bir dille anlat-mıştır.

C) Benzetmelere yer verilmiştir.

D) Kişileştirmeye başvurulmuştur.

E) Tanık göstermeye yer verilmiştir.

Lisans Mezunları İçin Konu Anlatımlı KitapDeneme 1 / 17. Soru

MATEMATİK


2013

TÜRKÇE

26. − 27. soruları aşağıdaki parçaya göre cevaplayınız.

(I) Arkansas State Üniversitesinden (aynı zamanda emekli bir subay olan) psikolog David Grossman: “Nişan al ve ateş et.” tipindeki video oyunlarının, askerlerdeki öldürmeye karşı olan tereddütü ortadan kaldırmakta kullanılan askerî stratejinin etkisine sahip olduğunu söylemektedir. (II) Onun ifadesine göre II. Dünya Savaşı sırasında bütün Amerikan askerlerinin sadece % 15-20’sinin silâhlarını ateşleyebildikleri belirlenmiştir. (III) Bu olumsuzluğu ortadan kaldırmak için atış talimlerinde hedef olarak bir insan canlan-dırılmaktadır. (IV) Bu tarz canlandırma, ordunun askerlerde öldürmeyi bir refleks hâline getirmek için geliştirdiği bir stratejidir. (V) Halbuki bilgisayar oyun-ları, ordunun geliştirdiği bu keşiflerin çok daha güçlü versiyonlarını gerçekleştirmiştir. (VI) Yine ABD’de gerçekleşen olayda, kâtil öğrenci Michael Carneal’in davranışlarında öldürmeyle ilgili bilgisayar oyunlarının etkisi görülmüştür. (VII) M. Carneal, soğukkanlı bir biçimde arkadaşlarına dokuz el ateş etmiş, sekizi-ni vurmuş; hattâ onların da beşini başından ya da boğazından isabet ettirerek öldürmüştür. (VIII) Birçok bilgisayar oyununda, kafadan vurmalara ekstra puan verildiği bilinmektedir.

26. Bu parçada aşağıdakilerden hangisine değinilme-miştir?

A) Bilgisayar oyunlarının kişiler üzerinde etkileri olabileceğine

B) Bilgisayar oyunlarının şiddet eğilimlerini daha çok gençler üzerinde ortaya çıkardığına

C) Bilgisayar oyunlarında askeri stratejilerin örnek-lerine rastlandığına

D) Askerlerin davranışlarını düzenlemek için çeşitli programlar yazıldığına

E) Bilgisayar oyunlarının askeri yazılımlardan daha ileri düzeyde şiddet unsurları içerebildiğine


27. Bu parçadaki numaralı cümlelerin hangilerinde amaç belirtilmiştir?

A) II ve III B) III ve IV C) IV ve V

D) V ve VI E) VI ve VII


19. - 20. soruları aşağıdaki parçaya göre cevaplayınız.

(I) Her insan için bir ölçüde doğal karşılanabilecek unutkanlık, sürekli tekrarlanıyor ve günlük yaşamı belirgin bir biçimde etkiliyorsa hastalık hâline gelmiş demektir. (II) Yaş ilerledikçe daha çok görülen unut-kanlık hastalığı, genç yaşlarda da ortaya çıkabilmekte-dir. (III) Erken yaşlardaki unutkanlıkların temelindeyse çoğunlukla psikolojik sorunlar yatmakta ama bazı vi-tamin eksiklikleri, guatr hastalığı veya beyin tümörle-ri gibi nedenler de unutkanlığa sebep olabilmektedir. (IV) Özellikle şehir yaşamında uyaranların fazla ol-masının tetiklediği unutkanlık, iki farklı şekilde ortaya çıkmaktadır. (V) İlki; yeni bilginin, ilk anda önemsiz görülerek belleğe aktarılamaması veya orada sakla-namaması durumudur. (VI) Diğeriyse belleğe aktarı-lan bilginin, yanlış veya eksik kodlanmasından dolayı geri çağrılma aşamasında ortaya çıkan unutkanlıktır. (VII) Bir kişinin; yeni tanıştığı insanların ismini hatır-layamaması birincisine, yıllardır tanıdığı birinin ismini, dilinin ucuna geldiği hâlde bir türlü söyleyememesiyse ikincisine örnektir.

19. Bu parçada aşağıdakilerin hangisine değinilme-miştir?

A) Unutkanlık türlerinin nedenlerine

B) Yaşam koşullarının unutkanlık üzerindeki etkisi-ne

C) Hangi durumlarda unutkanlığın bir hastalık olarak kabul edildiğine

D) Gençlerin ruhsal durumlarının unutkanlıkta belir-leyici olduğuna

E) Yaşlı insanlarda unutkanlığı tetikleyen etkenlere

20. Aşağıdakilerden hangisi, bu parçada sözü edilen birinci ve ikinci tür unutkanlığın ortak özelliğidir?

A) Gerek duyulduğunda bilgiye ulaşılamaması

B) Bilginin belleğe kaydedilememesi

C) Yeni bilgilerin önceki bilgilerle ilişkilendirilememesi

D) Belli bir yaşa kadar ortaya çıkmaması

E) Uzun süre kullanılan bilgilerin hatırlanamaması

NOT

KPSS 2013’te 19 - 27 aralığındaki sorular bir paragrafa birkaç soru sorularak hazırlanmıştır.

PEGEM AKADEMİ TÜRKİYE GENELİ DENEME SINAVLARI’nda da bir paragrafa birkaç soru sorulmuştur.


TÜRKÇE

201328. - 30. soruları aşağıdaki bilgilere görecevaplayınız.

Bir alışveriş mağazasının otoparkında bir bölümde dokuz araçlık numaralanmış park yeri vardır.Numaralanmış park yerlerinde üçü mavi, üçü beyaz, üçü siyah araç park etmiştir. Araçların renkleriyle ilgili aşağıdaki bilgiler verilmiştir.

• Siyah araçların hepsi tek sayıların yazıldığı yerlerdedir.

• 3 numaralı park yerinde beyaz araç durmaktadır.

• 1 ve 6 numaralı park yerlerinde aynı renkte araçlar durmaktadır.

28. Bu bilgilere göre numaralı park yerlerindeki kaç aracın rengi kesin olarak bilinmektedir?

A) 3 B) 4 C) 5 D) 6 E) 7


29. Bu bilgilere göre aşağıdakilerin hangisi kesinlikle doğrudur?

A) 1 ve 8 numaralı park yerindeki araçlar aynı renktedir.

B) 2 numaralı park yerindeki araç mavidir.

C) 4 ve 6 numaralı yerlerdeki araçlar farklı renktedir.

D) 5 numaralı park yerindeki aracın rengi siyahtır.

E) 4 ve 8 numaralı park yerindeki araçlar aynı renktedir.


30. Bu bilgilere göre aşağıdakilerden hangisi kesinlikle yanlıştır?

A) Mavi araçların hepsi çift sayılı otoparktadır.

B) 1 numaralı park yerindeki araç beyazdır.

C) 2 ve 8 numaralı park yerindeki araçlar beyaz renktedir.

D) 6 numaralı park yerindeki duran araç mavidir.

E) 2 ve 9 numaralı park yerindeki araçlar aynı renktedir.


NOT

ÖSYM 17 Nisan 2013 tarihli açıklamasından sonra PEGEM AKADEMİ KPSS DENEME SINAVLARINDA 28-30 soru aralığı Sözel Mantık sorularından oluşmuştur.

28. - 30. soruları aşağıdaki bilgilere göre birbirinden bağımsız olarak cevaplayınız.

Ahmet, Hasan ve Zafer isimli üç kişi; A, B, C, D, E ve K vitamin değerlerinin tamamını ölçtürmüşlerdir. Vita-minlerin değer sonuçları “yüksek”, “normal” ve “düşük” olmak üzere sınıflandırılmıştır. Bu üç kişinin vitamin değeri sınıflandırmalarıyla ilgili olarak bazı bilgiler şöy-ledir:

• Ahmet’in dört vitamin değeri yüksek, iki vitamin değeri ise normaldir.

• A vitamini herkeste aynı değerde ölçülmüştür.

• Ahmet’in yüksek olan vitamin değerlerinden biri, diğerlerinde normaldir.

• İki kişinin E ve K vitamin değeri düşüktür.

• Hasan’ın yalnızca bir vitamin değeri normaldir.

• B vitamini yüksek değerde olan iki kişiden biri Zafer’dir.

28. I. A

II. B

III. C

Hasan için yukarıdaki vitaminlerden hangileri normal değerde olabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) II ve III

29. C vitamini sadece Zafer’de normal değerde ölçül-müşse aşağıdakilerden hangisi kesinlikle doğrudur?

A) Hasan’ın D vitamin değeri normaldir.

B) Ahmet’in E vitamin değeri yüksektir.

C) Hasan’ın C vitamin değeri düşüktür.

D) Ahmet’in normal değerde ölçülen vitaminlerin-den biri K’dir.

E) Zafer’in D vitamin değeri yüksektir.

30. Hasan ve Zafer’in sadece iki vitamin değeri dü-şükse aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Hasan’ın C vitamin değeri normalse D vitamin değeri yüksektir.

B) Zafer’in D vitamin değeri yüksekse Ahmet’in C vitamin değeri yüksektir.

C) Ahmet’in D vitamin değeri normalse Zafer’in C vitamin değeri normaldir.

D) Ahmet’in C vitamin değeri normalse Hasan’ın D vitamin değeri yüksektir.

E) Zafer’in C vitamin değeri yüksekse Hasan ve Zafer’in tüm vitamin değerleri aynıdır.

SÖZCÜKTE ANLAM

Ø SÖZCÜĞÜN ANLAM ÖZELLİKLERİ

Ø MECAZA DAYALI SÖZ SANATLARI

Ø SÖZCÜKLER ARASINDAKİ ANLAM İLİŞKİLERİ

Ø KALIPLAŞMIŞ SÖZ ÖBEKLERİ

İKİLEME

PEKİŞTİRME

DEYİMLER

ATASÖZLERİ

Ø KALIPLAŞMAMIŞ SÖZ ÖBEKLERİ

"Dilimin sınırları, dünyamın sınırlarıdır."LUDWİG WİTTGENSTEİN

2013

2

2004

3

2005

3

2006

5

2007

4

2008

2

20095

2010

2

2011

3

2012

1

Çıkmış Soru Ağacı

DEDE KORKUT HİKÂYELERİ

Dede Korkut Hikâyeleri (Hakaniye Türkçesi: Kitab-ı Dedem Korkut Alâ Lisan-ı

Tâife-i Oğuzhan), Oğuz Türklerinin en bilinen epik destanlarındandır.

Bu türün ilk örnekleri 15. ve 16. yüzyılda yazıya geçirilmiştir. Dede Korkut kitabın-

daki hikâyeler tarih boyunca dilden dile, anlatıcıdan anlatıcıya aktarılan bir sözlü

gelenek ürünüdür. Bu süreç içerisinde değişikliklere uğrayan hikâyeler 16. yüzyılda

yazıya geçirilmişlerdir.Eserde nazım ve nesir bir arada verilmiştir.

Dede Korkut biyografisi

Dede Korkut destanların ilk anlatıcısıdır. Dede Korkut, hikâyelerinde veli bir kişi

olarak ortaya çıkar. Oğuzlar önemli meseleleri ona danışırlar. Keramet sahibi oldu-

ğuna inanılır. Gelecekten haberler verdiği söylenir. Ozan ve kamdır. Oğuzname’de,

Dede Korkut’un 295 yıl yaşadığı ve İslam dini peygamberi Hz. Muhammed’e elçi

olarak gönderildiği anlatılmaktadır. Oğuz Han’a vezirlik yapmış olduğu da bilinir.

Kopuz çalıp, hikmetli sözler söyler. Kopuzuna da kendine duyulduğu gibi saygı

duyulur. Bazı rivayetlerde ise İshak Peygamberin soyundan olduğu söylenir. 9 ila

11. yüzyıllarda Türkistan’ın Aral Gölü bölgesinde Sir-Derya nehrinin Aral Gölüne

döküldüğü yerde doğduğu, Ürgeç Dede adında bir oğlu olduğu ve bu bölgelerde

hüküm süren Türk hakanlarına danışmanlık yaptığı destanlarından anlaşılmakta-

dır. 570-632 yılları arasında (Hz.Muhammed zamanında) yaşadığı da rivayet edilir.

Kıpçakların ve Hristiyanlar’ın Oğuz Türkleriyle yaptığı mücadeleler Dede Korkut

Hikayeleri’nin ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Dede Korkut hikâyelerinden hep

olay bittikten sonra çıkar bir destan söyler ve dua eder.

Dede Korkut destanlarında yer alan eski Türk gelenekleri

Hikayelerin hepsinin bir toyla (eğlenceyle) başlaması eski bir Türk geleneğinin

göstergesidir. Çocuklara ad verilirken yaptıkları işin gözetilmesi de eski bir Türk

geleneği olarak kabul edilmelidir. Örneğin Boğaç Han, ismini boğayı öldürmesiyle

almıştır. Toy etme (Toplantı yapıp karar verme): Oğuzlar mühim konularda karar

vermek için toplantı yaparlardı: «Kudretli Oğuz beylerini hep çağırdılar evlerine ge-

tirdiler. Ağır misafirlik eylediler.»

1. BÖLÜM SÖZCÜKTE ANLAM

n SÖZCÜĞÜN ANLAM ÖZELLİKLERİ

Anlamı olan ya da anlamı olmadığı halde cümle kuruluşunda görev üstlenen ses

birliklerine “sözcük” denir.

Zengin bir söz dağarcığına sahip dilimizde bazı sözcükler tek bir kavramı karşılar-

ken bazıları birden çok anlam karşılamaktadır.

Tek anlamlı sözcükler: Sadece bir kavramı karşılayan sözcüklerdir.

n kaldırım: Yollarda taşlarla yapılan döşeme:

“Araba bozuk kaldırımların üstünde sallanıyor, devrilecek gibi oluyordu.”

n testere: Ağaç, demir vb. şeyleri kesmeye yarayan, genellikle üçgen biçiminde

dişleri olan, dar ve uzunca çelik araç:

“Ağaç testeresiyle koca kütükleri doğradı tek başına.”

(Kaynak: tdk.gov.tr)

Görüldüğü gibi yukarıdaki sözcüklerin başka anlamlara gelebilecek kullanımı yok-

tur.

Çok anlamlı sözcükler: Kullanıldığı yere ve duruma göre birden çok anlam kaza-

nabilen sözcüklerdir.

n düşmek:

1. Yer çekiminin etkisiyle boşlukta, yukarıdan aşağıya inmek:Havada uçan kuş vurulmuş gibi birdenbire sokağa düşüyor.

2. Bulunduğu yerden ayrılarak veya dengesini yitirerek yukarıdan aşağıya inmek:Çocukken ağaçtan düşüp ayağım kırılmıştı da ağlayamamıştım.

3. Yere devrilmek, yere serilmek:Çocuk koşarken yere düştü.

4. Yağmak:Dağlara kar düştü.

5. Vurmak, değmek, rastlamak:İnce uzun dallı badem ağaçlarının alaca gölgeleri sahile inen keçi yoluna düşüyordu.

(Kaynak: tdk.gov.tr)

“Düşmek” sözcüğü kullanıldığı yere göre farklı anlamlar kazanmıştır. Sözcüğün

yukarıda belirtilenler dışında da kazandığı daha birçok anlam vardır. Dilimizdeki

sözcüklerin çoğunluğu çok anlamlıdır, yani temel anlamı dışında kullanılmaya uy-

gundur. Dilimizde sözcüklerin kullanıldıkları cümleye göre kazandıkları bu farklı an-

lamlara da “yan anlam” ya da “mecaz anlam” denir.

PÜR DİKKAT

Bu konudan KPSS’ye

her yıl ortalama 3 soru

gelmektedir.

Sözcükte Anlam ünitesi,

gelen soru sayısından ziya-

de, cümle ve paragrafların

tam olarak anlaşılmasında

bir temel olması açısından

çok önemlidir.

4PEGEM AKADEMİ

Gerçek Anlam

Temel Anlam

Bir sözcüğün, akla gelen ilk anlamına temel anlam denir. Bir sözcük tek başına

duyulduğunda ya da okunduğunda o sözcüğün temel anlamı akla gelir.

n ağız: Sindirim sisteminin başlangıcı olan, üst ve alt çene arasındaki boşluk:

Ağzındaki lokmayı bir türlü yutamıyordu.

n boyun: Gövdenin başla omuz arasında kalan kısmı:

Sabaha kadar boynum ağrıdı.

n durmak: Hareketsiz kalmak, kımıldamamak:

Babası odanın ortasında durup biraz düşündü.

Yukarıdaki cümlelerde “göz, boyun, durmak” sözcükleri akla gelen ilk anlamlarıyla kullanılmıştır.

Yan Anlam

Bir sözcüğün temel anlamının dışında, ancak temel anlamıyla ilişkili olarak kazan-

dığı yeni anlamlardır.

n Dilberin başında siyah saç olur.

(temel anlam)

“Baş” sözcüğünün temel anlamı, “insan ve hayvan bedenlerinin en yukarı, en

önemli kısmı”dır. Dolayısıyla sözcük, yukarıdaki cümlede temel (ilk) anlamıyla kul-

lanılmıştır.

“Baş” sözcüğünün, temel anlamıyla bağlantılı olarak kazandığı yeni anlamlar, yani

yan anlamlar ise aşağıda verilmiştir:

n Bir şeyin en yukarısı, en yüksek noktası:

Çıkam dağlar başına, vatana doğru bakam.

n Bir şeyin başladığı, çıkıp yayıldığı yer, kaynak:

Bu sonbahar başında bir gün onunla Beykoz çayırına gittik.

n Bir şeyin yanı, yakını, çevresi:

Fakat nedendir Ya Rab bu susuzluğumuz / Suyu gürül gürül akan çeşme başında.

n Yukarıya, üste gelen yön:

Yatağın başında oturmuş ağlıyordu.

Mecaz Anlam

Bir sözcüğün gerçek anlamından tamamen sıyrılarak kazandığı yeni anlamlara

mecaz anlam denir.

n Sıcak sobanın yanında uzun uzun sohbet ettiler.

(Gerçek anlam: Yakmayacak derecede ısı veren, üşümeyi önleyecek kadar ısıtan)

n Müdür, öğrencilerini çok sıcak karşıladı.

(Mecaz anlam: Dostça olan, sevgiyle dolu olan, şefkatli)

Örneklerde görüldüğü gibi mecaz anlamlı kullanımlarda, sözcük farklı bir anlama

geçmiştir.

PÜR DİKKAT

ÖSYM’nin yaptığı sınav-

larda “temel anlam” ve

“yan anlam” değil, “gerçek

anlam” ve “mecaz anlam”

ayrımı sorulmaktadır. Soru-

larda, seçenekler arasında

yan anlamda kullanılmış

sözcük de verilebileceği

için dikkatli olunmalıdır.

Yan anlam, temel anlamla

bir şekilde ilişkilidir ve ger-

çek anlam başlığında ele

alınır; oysa mecaz anlam

tamamen düşsel, gerçek

dışı bir anlamdır.

5 PEGEM AKADEMİ

Aşağıdaki altı çizili sözcükler de mecaz anlamda kullanılmıştır:

n Feryadı bırak, kendine gel çünkü zaman dar.

(“Dar” sözcüğü, “yetersiz, az” anlamında kullanılmış.)

n Gülen gözlerinin manası pek derin.

(“Derin” sözcüğü, “anlaşılması, kavranılması zor” anlamında kullanılmış.)

n Bu sözlerinle hepimizi çok kırdın.

(“Kırmak” sözcüğü “gücendirmek, üzmek, incitmek” anlamında kullanılmış.)

n Aldanma cahilin kuru sözüne.

(“Kuru” sözcüğü “soğuk, sevimsiz, hissiz” anlamında kullanılmış.)

Not

Temel, yan ve mecaz anlam ilişkisini daha iyi anlayabilmek için aşağıdaki tabloyu

inceleyiniz:

Sözcük

Gerçek Anlam Mecaz Anlam

Temel Anlam Yan Anlam

1. Çene

kemiklerinin

üstüne dizili, ısırıp

koparmaya ve

çiğnemeye yarayan

sert, beyaz organlar-

dan her biri

2. Çark, testere, tarak,

vb. çentikli şeylerdeki

çıkıntılardan her biri

3. Sarımsak dilimi,

karanfil vb.nde dişe

benzetilen tane

4. Bazı dantel ve

işlemelerin kenarla-

rındaki yuvarlak sivri

bölüm

5. Güçlü olduğunu

belli etmek, tehdit

etmek

(diş göstermek)

6. Kötülük yapmak

için fırsat beklemek

(diş bilemek)

7. Zorla veya inatla

istediğini yaptırmak

(diş geçirmek)

“Diş” sözcüğünün anlamları (tdk.gov.tr)

PÜR DİKKAT

ÖSYM’nin son yıllarda

sıkça sormaya başladığı

“düşsel öge” kavramı da

mecazla aynı doğrultuda-

dır. “Mecaz”da da “düşsel

ögeler”de de gerçek dışı

unsurlara yer verilir.

6PEGEM AKADEMİ

Aşağıdaki cümlelerdeki altı çizili sözcüklerden hangisi temel anlamda

kullanılmıştır?

A) Çevresindekilerin sevgisini kazanan mükemmel bir insandı babam.

B) Onu, herkese örnek olan tavırları ile tanıdık.

C) Güneş doğmadan bir saat kadar önce yola çıktık.

D) Bu sevimli çocuğa hemen kanım kaynadı.

E) Dalları çıplak ağaçların arasında bir süre oturduk.

B seçeneğinde “tavır” sözcüğü “davranış, vaziyet, hâl” anlamlarında, yani temel anlamıyla kullanılmıştır. Diğer seçeneklerdeki sözcükler mecaz ve yan anlamda kullanılmıştır.

Cevap B

Aşağıdaki cümlelerdeki altı çizili sözcüklerden hangisi yan anlamda kul-

lanılmıştır?

A) Acıyla zevki kullanmayı öğrenirsek başarılı oluruz.

B) Araştırmacılar tarafından incelenen hayvanlar serbest bırakıldı.

C) Alabildiğince yeşilliğin uzandığı güzel bir köydü ilk burası.

D) Aynı zamanda güzel kumaştan bir boyun atkısı vardı.

E) Bilgi edinme yollarını öğrenmeyen insan genellikle hazır bilgiyi tercih eder.

C seçeneğindeki “uzanmak” sözcüğünün temel anlamı “boylu boyunca yatmak” tır. Verilen cümlede ise “bir alana yayılmak” anlamında, yani yan anlamda (temel anlamla ilişkili) kul-lanılmıştır. Diğer cümlelerdeki sözcükler temel anlamlarıyla (ilk anlamlarıyla) kullanılmıştır.

Cevap C

“Kaçmak” sözcüğü aşağıdakilerden hangisinde temel anlamda kullanıl-

mıştır?

A) Yeni aldığım bu kazak sanki biraz yeşile kaçıyor.

B) Bir tehlike sezdiğin anda hemen eve kaçarsın.

C) Bir aydır alacaklılardan kaçıyor dükkân sahibi.

D) Bütün gün havuzdan çıkmayınca kulağına su kaçmış.

E) Odanın halısı biraz sağa kaçmış, sen ne düşünüyorsun?

“Kaçmak” sözcüğünün temel anlamı “hızla koşup bir yere saklanmak”tır. Bu anlam da B seçeneğinde kullanılmıştır.

Cevap B

7 PEGEM AKADEMİ

Aşağıdaki cümlelerin hangisindeki altı çizili sözcük mecaz anlamıyla

kullanılmıştır?

A) Gelecek hafta bugün yine buluşalım, dedi büyük bir sevinçle.

B) Beyaz at üstünde gelin görününce düğün başladı.

C) Çocuğu uyutmak için odaya götürdü yaşlı dadı.

D) Bu boş sözleri dinlemekten artık bıkmıştık hepimiz.

E) Akrabalarını görmek, onlarla konuşmak istiyordu.

A, B, C ve E seçeneklerindeki altı çizili sözcükler mecaz anlamda kullanılmamıştır. “Boş” sözcüğünün gerçek anlamı “içinde bir şey olmayan”dır. Bu sözcük, D seçeneğindeki cüm-lede, gerçek anlamının dışında “değersiz, bir işe yaramayan” anlamında kullanıldığı için mecaz anlamdadır.

Cevap D

Terimsel AnlamBir bilim, sanat, spor ve meslek dalıyla ilgili özel ve belirli bir kavramı karşılayan sözcüklere terim anlamlı sözcükler denir.

n Öğretmenimiz bu hafta açıları anlattı. (matematik terimi)

n Güreşçilerimiz minderde başarılı olamadılar. (spor terimi)

n Sanatçı tiz sesiyle izleyenleri büyüledi (müzik terimi)

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde terim kullanılmıştır?

A) Adam iki dakika nefes aldırmıyordu bize.

B) Arkadaşıma laf yok, o mert mi mert biridir.

C) Başarılı olmak için yardımlaşmak şarttır.

D) Düşünceleriyle herkese örnek oluyordu.

E) Her şiirin cümle yapısı ve hece ölçüsü farklıdır.

E seçeneğindeki “hece ölçüsü” ifadesi şiirle, daha da genellenirse, edebiyatla ilgili bir ifade olduğu için terim anlamlıdır.

Cevap E

Not

8PEGEM AKADEMİ

n MECAZA DAYALI SÖZ SANATLARI

1. Benzetme (Teşbih)

Bir nesnenin, varlığın niteliğini daha etkili biçimde anlatmak için daha belirgin niteli-

ği olan bir varlıktan yararlanma yöntemine “benzetme” denir. Tam bir benzetmede

dört öge bulunur. Fakat bütün ögelerin kullanılması şart değildir.

“Zeytin gibi siyah göz” benzetmesinde şu ögeler vardır:

Benzeyen: Asıl anlatılmak istenen, yani benzetmeye konu olan varlık: göz

Benzetilen: Benzeyenin kendisine benzetildiği varlık: zeytin

Benzetme Yönü: Benzeyenin benzetilene hangi yönden benzediği: siyah

Benzetme Edatı: Cümleye benzetme anlamı katan sözcük: gibi

n Selvi gibi uzun boybenzetilen benzetme benzetme benzeyen

edatı yönü

n Kar gibi beyaz çamaşırlar benzetilen benzetme benzetme benzeyen edatı yönü

n Tilki gibi kurnaz çocuk benzetilen benzetme benzetme benzeyen

edatı yönü

(I) Edebiyat sevgisi olmayınca kişi ister politikacı, ister bilgin, ister mühendis,

ister hekim olsun gerçek bir aydın sayılmaz. (II) Doğru dürüst düşünemez.

(III) İyiyi kötüyü birbirinden ayıramaz. (IV) Batı’nın önemli politika adamlarını

incelerseniz hepsinin sanata, edebiyata yakınlıklarını, o konularda yazdıkları

yazıların, yaptıkları konuşmaların değerli birer çalışma olduğunu görürsünüz.

(V) General de Gaulle’ün anıları bir edebiyat anıtıdır; Mitterant’ın konuşmala-

rı, kitapları da…

Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangisinde benzetme yapılmış-tır?


V. cümlede “Gaulle’ün anıları bir edebiyat anıtıdır” ifadesinde “anılar”, “edebiyat anıtı”na benzetilmiştir.

Cevap E

2. Eğretileme (İstiare)

Eğretileme (istiare), aslında benzetme sanatından çok da farklı değildir. Benzetme-de de eğretilmede de amaç, bir kavramın özelliğini güçlendirmek için onu başka bir kavrama benzetmektir.

Eğretileme, yalnızca “benzeyen” ya da “benzetilen” ögeleriyle yapılan söz sanatı,

aynı zamanda bir benzetme çeşidi olarak tanımlanabilir.

PÜR DİKKAT

Benzetme, ÖSYM’nin tüm

sınavlarında, en fazla soru-

ların sanatlardan biridir.

LYS (eski ismiyle ÖSS)

tarzı sınavlarda, benzetme

edatı, benzetme yönü,

benzetme çeşitleri gibi de-

taylara girilse de KPSS’de

cümlede ya da paragrafta

benzetme olup olmadığı

sorulmaktadır.

PÜR DİKKAT

Benzetme örneklerinde

hem “benzeyen” hem de

“benzetilen” telaffuz edilir.

Fakat eğretilmede ben-

zetmeden farklı olarak bu

kavramlardan sadece biri

söylenir; diğer kavram karşı

tarafça anlaşılır.

9 PEGEM AKADEMİ

n Her yaz bu cennette tatil yaparım.

benzetilen

(Benzeyen öge “tatil yeri”dir fakat söylenmemiştir.)

n Meleğim beşiğinde uyuyor. benzetilen

(Benzeyen öge “bebek”tir fakat söylenmemiştir.)

n Güneş bugün gülümsüyor bize.benzeyen

(Benzetilen öge “insan”dır fakat söylenmemiştir.)

Not

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde eğretileme (istiare) örneklenmiştir?

A) Ağalıktan ve ağalardan kurtulmuş, başka diyarlara gidiyordu.

B) Kültürün mayası, edebiyatta oluşup olgunlaşır.

C) Bahçedeki söğüt ağacında yaşayan serçe yavrusu daldan düşmüştü.

D) Bu kitapta yedi yazarın hikâyeleri bulunmaktadır.

E) Eskiden, herkes birbirine selam verirdi.

B seçeneğinde, “kültürün mayası” ifadesinde “kültür” kavramı mayalanabilen bir kavrama (yoğurt, hamur vs.) benzetilmiş ama bu kavram söylenmemiştir. Dolayısıyla istiare (eğre-tileme) yapılmıştır.

Cevap B

Eğretileme çeşitli şekillerde yapılabilir:

1. Doğaya ait bir özellik insana aktarılabilir:

n O, cıvık bir insandır. sıvılara ait özellik

n Babam geciktiğimi öğrenince yine esip gürleyecek. rüzgârın özelliği

2. İnsana ait bir özellik doğaya aktarılabilir, yani kişileştirme yapılabilir:

n Yılların hüznünü taşıyordu yollar. insana ait özellik

PÜR DİKKAT

Eğretilme de aslında bir

çeşit benzetmedir. Kav-

ramlardan biri gizlendiği

ve benzetmeye göre daha

fazla yorum gücü gerektir-

diğinden daha nitelikli bir

sanat kabul edilir. Fakat

KPSS’de benzetme ve

istiare ayrımına şu ana

kadar yer verilmemiş, her

iki sanat da “benzetme,

benzerlik ilgisi” şeklinde tek

başlık altında sorulmuştur.

10PEGEM AKADEMİ

n Güneş gülmüyor bugün yine. insana ait özellik

3. Doğaya ait bir özellik, doğadaki başka bir varlığa aktarılabilir:

n Yıldızlar akıyor damların üzerine. (suyun özelliği yıldızlara aktarılmış)

n Bulutlar salkım salkım. (üzümün özelliği bulutlara aktarılmış)

4. Bir duyuyla ilgili bir kavram başka bir duyuyu anlatmak için kullanılabilir; buna

“duyular arası aktarma” denir:

n Sıcak bir gülümseyişi vardı. dokunma görme

n Birbirinize tatlı sözler söyleyin. tatma işitme

n Yumuşak sesiyle herkesi büyüledi. dokunma işitme

n Dışarıdan acı bir fren sesi geldi. tatma işitme

3. Kişileştirme (Teşhis)

İnsana ait özelliklerin insan dışındaki varlıklara verilmesidir.

n Bülbül, ağaran vakte kadar ağlarmış.

(Bu cümlede “bülbül” kişileştirilmiştir, insana ait bir özellik (ağlama) insan dışındaki

bir varlığa yüklenmiştir.)

n Poyrazla söyleşir yaprakların sesi. insana ait kişileştirilen özellik varlık

n O kuşun ömrü bir güzel gecede kişileştirilen varlık

Bir güzel beste söylemekle geçer. insana ait özellik

n Rıhtımda uyuyan gemiyi hatırladın mı? insana ait kişileştirilen özellik varlık

(I) Yaşar Kemal’i bence diğer tüm yazarlardan ayıran özelliği okur ile kendisini ayrı varlıklar olarak görmemesidir. (II) Anlattığı öykünün yüceliğinden nere-deyse okur kadar o da etkilenir. (III) Bazen başladığı cümlede heyecanın gi-derek arttığını hissederiz. (IV) Çılgınca renklere bürünmüş toprak ve coşkulu deniz, yarpuzlar, hatmiler, baş döndürücü bir etki yaratır. (V) Ama bu baş dön-dürücü etki sadece okurda değil, yazının kendi içinde de varlığını sürdürür.

Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangisinde kişileştirme yapılmıştır?


IV cümledeki “coşkulu deniz” ifadesinde insanın özelliği denize aktarılarak kişileştirme yapılmıştır.

Cevap D

PÜR DİKKAT

Bu aktarma çeşitlerine

bazı kaynaklarda “Deyim

Aktarmaları” başlığıyla da

rastlanır.

PÜR DİKKAT

Kişileştirme, ÖSYM’nin sı-

navlarında çıkan soruların

bir konudur.

11 PEGEM AKADEMİ

4. Kinaye (Değinmece)

Bir sözün hem gerçek hem de mecaz anlamını çağrıştıracak biçimde kullanılması-dır. Fakat elbette mecaz anlam kastedilmektedir.

n Ateş düştüğü, yeri yakar.

(“Ateş düştüğü yeri yakar.” atasözü mecaz anlamda “Acıyı yaşayan bilir.” demektir. Gerçek anlamı da anlaşılacağı üzere ateşin düştüğü yeri tutuşturacağıdır.)

n Dikensiz gül olmaz.

n Hamama giren terler.

n Taşıma su ile değirmen dönmez.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde kinaye sanatı örneklenmiştir?

A) Gençliği, gözünde birden canlandı yaşlı kadının.B) Kaldırım çalışmalarında dükkân sahipleri büyük zorluk çıkardı.C) Bu konular üzerinde çok fazla düşünmemelisin.D) Romanın görevi insanı insana anlatmaktır.E) Kendisine hakaret edildiğinde yüzü hiç kızarmazdı onun.

E seçeneğinde “yüzü kızarmak” deyimi hem “tenin renk değiştirmesi” anlamında hem de “utanmak” anlamında kullanılabilir. Bu ifadede kinaye örneklenmiştir.

Cevap E

5. Mecaz-ı Mürsel (Ad Aktarması)

Bir sözün benzetme amacı güdülmeksizin başka bir sözün yerine kullanılmasıdır.

Ad aktarmasında asıl anlatılmak istenenle onun yerine kullanılan söz arasında bir

çeşit ilginin olması gerekir. Bu anlam ilgilerinden bazıları aşağıda gösterilmiştir:

a) Parça - Bütün İlgisi

n Ellerim dolu, arabayı sen açar mısın?

(Bu cümlede “araba” sözcüğü ile kastedilen aslında “kapı”dır. Araba (bütün) söy-

lenmiş, kapı (parça) kastedilmiştir.)

b) İç - Dış İlgisi

n Çorba çok güzeldi, iki kase içtim.

(Burada, “iki kase içtim” sözüyle “İki kase çorba içtim.” denilmek istenmiştir. “Dış (kase)” söylenmiş “iç (çorba)” kastedilmiştir.)

c) Sanatçı - Eser İlgisi

n Şiiri sevmek için Yahya Kemal’i okumalısın.(“Yahya Kemal(sanatçı)” söylenmiş “Yahya Kemal’in şiirleri” kastedilmiştir.)

d) Yer - Kişi (Topluluk) İlgisi

n Bizim mahalle bu olayı asla unutmaz.(“Mahalle (yer)” söylenerek “mahalledeki insanlar (topluluk)” kastedilmiştir.)

e) Kişi - Araç ilgisi

n Değerli kalemlerimizden birini daha yitirdik. (“Kalem” söylenmiş, “yazar” kastedilmiştir.)

n İstanbul’a ünlü raketler geldi.(“Raket” söylenmiş, “tenisçiler” kastedilmiştir.)

PÜR DİKKAT

Anlatım bozukluğu

sorularında seçeneklerde

ad aktarması gören bazı

öğrenciler, ad aktarma-

sını anlatım bozukluğu

zannedebilmektedir. Ad

aktarmaları anlatım bozuk-

luğu sayılmaz.

12PEGEM AKADEMİ

f) Yer - Olay İlgisi

n Erzurum ve Sivas, bağımsızlık savaşının ilk adımlarıdır.(“Yer” söylenmiş, “olay (kongreler)” kastedilmiştir.)

g) Yön - Yer / Ülke İlgisi

n Batı, Doğu’daki olaylara müdahale etmek zorunda.(“Yön” söylenmiş, “ülkeler” kastedilmiştir.)

Aşağıdakilerin hangisinde ad aktarması (mecaz-ı mürsel) vardır?

A) Düşünmek, insan olmamızın en önemli kanıtıdır.B) Bu karanlık gecenin de sabahı olacak elbet, üzülme sen.C) Şiir yazmaya annesinin isteğiyle başladı, şimdi ünlü bir şair.D) Bizdeki beyin göçü hiçbir ülkede bu kadar fazla değil ne yazık ki.E) Bu davranış pek de akıllıca sayılmaz ama yine de sen bilirsin.

D seçeneğindeki “beyin” sözcüğü ile kastedilen “insan”lardır. Dolayısıyla ad aktarması yapılmıştır.

Cevap D

6. Dokundurma (Tariz)

Bir kimseyi iğnelemek, bir sözü tersini düşündürecek şekilde kullanmak ya da alay

etmek amacıyla kullanılan ifadelerdir.

n Çok çabuk geldin, sen gelene kadar ağaç olduk.

n O kadar açık konuştu ki söylediklerini hâlâ çözmeye çalışıyoruz.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde dokundurma (tariz) yapılmıştır?

A) Arkadaşlarını görünce onlarla takılmaya karar verdi.B) Akşam buluşalım da iki çift laf edelim.C) Bazen bu parka gider kuğuları izlerim.D) Böyle hızlı yürürsek karıncaları geçeriz herhalde.E) Her şeyin bittiğini anlayan hırsızlar ötmeye başlar polise.

D seçeneğinde hem “hızlı” hem de “karıncaları geçeriz” ifadesi kişilerin çok yavaş yürüdüğü-nü göstermektedir. “Hızlı” ifadesi de sözün tam ters anlamıyla kullanıldığını göstermektedir.Cevap D

7. Mübalağa (Abartma)

Bir durumu olduğundan daha büyük ya da daha küçük gösterme sanatıdır.

n Bir ah çeksem dağı taşı eritir

Gözüm yaşı değirmeni yürütür

n Yüce dağ başında bir ulu kartal

Açmış kanadını dünyayı örter

n Avuç içi kadar yere yirmi beş kişi oturduk.

PÜR DİKKAT

Dokundurma, seçenekler-

de ya da soru köklerinde

“alay” adı altında da sorul-

maktadır.

PÜR DİKKAT

Mecazlı söylenen her söz

abartma değildir. Abartma-

da bir kavrama aşırı ölçüler

yüklenir.

13 PEGEM AKADEMİ

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde mübalağa (abartma) yapılmıştır?

A) Arkadaşlarına takılıp onları kızdırmaktan hoşlanırdı.

B) Balık ağlarının üzerine öbek öbek yaslanmış yosunlar.

C) Senin için gök kubbeyi yerlere çalarım yar.

D) Bazı toplumlar tüm yatırımlarını eğitime yönlendiriyor.

E) Biraz daha bekleyelim, neredeyse yetişmiştir.

C seçeneğinde “gök kubbeyi yere çalmak” abartılmış bir durumdur. Burada sevgiliye du-yulan sevginin gücü abartılmıştır.Cevap C

8. Dolaylama

Bazı canlı ya da cansız varlıklar doğrudan anlatılmak yerine başka kavramlarla

anlatılır. Bir kavramın birkaç sözcükle anlatıldığı bu sanata dolaylama denir.

Ege’nin incisi → İzmir

bacasız sanayi → turizm

delikli demir → tüfek

kara elmas → kömür

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde dolaylama yapılmıştır?

A) Batı’da Doğu müziğine karşı ilgi oldukça fazladır.

B) Birden beşe kadar köydeki okullarda okudu bu yazar.

C) Beyaz altın, Çukurova’nın en büyük geçim kaynaklarındandır.

D) Bu projenin tamamlanması neredeyse bir haftayı bulur.

E) Cebi biraz para görünce herkese yüksekten bakmaya başladı.

C seçeneğinde “beyaz altın” ifadesiyle “pamuk” kastedilerek dolaylama yapılmıştır.Cevap C

9. Güzel Adlandırma

Söylenmesi kulağa hoş gelmeyen, olumsuz ya da ürkütücü anlamlar çağrıştıran

sözlerin daha olumlu, kabullenilebilir sözlerle anlatılmasıdır.

ölmek → rahmete kavuşmak

gömmek → toprağa vermek

verem → ince hastalık

cin → iyi saatte olsunlar

PÜR DİKKAT

Dolaylamada kavramla

söylenen sözler arasında

bir ilgi aranmaz. Bun-

lar aslında canlı ya da

cansız varlıklara takılmış

“lakap”lardır. Örneğin,

Zeki Müren’in lakabı nedir,

diye sorulduğunda “Sanat

Güneşi” yanıtı verilecektir.

PÜR DİKKAT

Ad aktarması, Dolaylama

ve Güzel Adlandırma daha

çok LYS tarzı sınavlar-

da tercih edilmektedir.

KPSS’de de sorulabilir

ihtimaline karşı konuyu

görmekte fayda vardır.

14PEGEM AKADEMİ

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde güzel adlandırma yapılmıştır?

A) Ben, senden ötürü bu hallere düştüm; haberin var mı?

B) Değerli yazarımızı yarın son yolculuğuna uğurluyoruz.

C) Öğrenciler, derslerde beni can kulağı ile dinliyordu.

D) Öğretmenimle koridorda yan yana yürümeye başladık.

E) Yeni öğretmenimizi gittikçe daha çok seviyorum.

B seçeneğinde “son yolculuğuna uğurlamak” ifadesiyle “gömmek” kavramı kulağa daha olumlu gelecek şekilde ifade edilmiştir.Cevap B

n SÖZCÜKLER ARASINDAKİ ANLAM İLİŞKİLERİ

Eş - Yakın Anlamlı Sözcükler

Yazılışları farklı, anlamları aynı olan sözcüklere eş anlamlı sözcükler denir.

n ses - seda hafıza - belleksaha - alan mektep - okul

Anlamları birbirine yakın ama anlamca tam örtüşmeyen sözcüklere yakın anlamlı

sözcükler denir.

n gezmek - dolaşmak çökmek - oturmakdinlemek - işitmek doğru - dürüstyalan - yanlış bakmak - seyretmek

(I) Bazı bencil, egoist ve çıkarcı kimseler vardır ki onlar, sırf kendilerine zarar

vermiyor diye kötülük yapan kimselere engel olmazlar. (II) Onların başkalarına

kötülük yapmalarına, bu kötülüklerinin bütün toplumu zarara uğratmalarına

ses dahi çıkarmazlar. (III) Onlara dokunmamaya çalışırlar. (IV) Oysa bu tavır

son derece yanlıştır. (V) Yalnız kendimizi değil, toplumun diğer bireylerini de

düşünmek zorundayız.

Bu parçadaki numaralı cümlelerin hangisinde eş anlamlı sözcükler bir ara-

da kullanılmıştır?


I. cümlede “bencil” ve “egoist” sözcükleri eş anlamlıdır ve bir arada kullanılmış, anlatım bozukluğuna yol açmıştır.

Cevap A

PÜR DİKKAT

Eş anlamlı sözcüklerin bir

arada kullanılması anlatım

bozukluğuna yol açar.

n Konuyu bize açık ve net

bir şekilde anlattı.

15 PEGEM AKADEMİ

Aşağıdaki cümlelerden hangisinde yakın anlamlı sözcükler bir arada kul-

lanılmıştır?

A) Ne yapılırsa yapılsın, ne tedbir alınırsa alınsın, her iş, ulaşacağı sonuca ulaşır.

B) İnsan düşüncesini anlatırken kullandığı sözcüklere özen gösterdiği ölçü-de dilini geliştirir.

C) Son zamlarla birlikte çeşitli ürün ve hizmetlerin ücret ve fiyatları arttı.D) Bu dünyada kalıcı olmak, herkes tarafından okunmak her yazarın hayalidir.E) İnsanın gerçek bir sanat eseri üretebilmesi için pek çok koşul bir araya

gelmelidir.

C seçeneğindeki “ücret” ve “fiyat” kelimeleri yakın anlamlı sözcüklerdir. Fakat anlamları bire bir aynı değildir. Hizmetin karşılığı “ücret”, eşyanın karşılığı “fiyat” olarak kullanılır.Cevap C

Karşıt (Zıt) Anlamlı Sözcükler

Nitelikleri ve durumları birbirine ters düşen sözcüklere karşıt anlamlı sözcükler denir.

n Az veren candan çok veren maldan...

n Akıllı köprü arayıncaya kadar deli köprüyü geçer.

n Eskisi olmayanın yenisi olmaz.

Not

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde karşıt anlamlı sözcükler kullanılmıştır?

A) Yazılarında zaman zaman toplumsal ve ekonomik sorunlara da değinir.

B) Burada yapaylıkla doğallık iç içe girmiştir.

C) Bu kente bundan birkaç yıl önce de gelmişti.

D) İşi o denli çok ki kendine ayıracak zamanı yok.

E) Derslerinde hem görsel hem de işitsel araç lardan yararlanıyor.

B seçeneğindeki yapaylık ve doğallık sözcükleri karşıt anlamlıdır. Doğal, “doğanın düze-nine uygun” anlamında, yapay ise “doğadaki benzerlerine uygun olarak üretilen, yapma” anlamındadır.Cevap B

Eş Sesli (Sesteş) Sözcükler

Yazılışları ve okunuşları aynı, anlamları farklı olan sözcüklere eş sesli sözcükler denir.

çay (akarsu) → çay (içecek)

at (hayvan) → at - (atmak eylemi)

yüz (surat) → yüz - (yüzmek eylemi)

16PEGEM AKADEMİ

gül: Kışın yaprağını döken, dikenli, çalı veya ağaççık şeklinde bir süs bitkisi ve bu

bitkinin katmerli, güzel kokulu çiçeği.

n Dikensiz gül olmaz, derler atalarımız.

gül- (fiil olarak): Hoşuna, tuhafına giden durumlar karşısında sesli veya sessizce

duygularını açığa vurmak.

n Küçük kızla bir arkadaş gibi konuşuyor, gülüyordu hiç durmadan.

(Yukarıdaki örneklerde “gül” ve “gül-” sözcükleri eş seslidir. Çünkü yazılışları aynı-

dır ama aralarında hiçbir anlam ilişkisi yoktur.)

Aşağıdaki cümlelerdeki altı çizili sözcüklerden hangisinin sesteşi vardır?

A) Bütün gençler gibi o da başına buyruk olmak istiyordu.

B) Bu yıl yaptıklarımız, gelecek yıl yapacaklarımızın teminatı olacaktır.

C) Dağdan aşağı süzülen kartal bir kayanın üzerine kondu.

D) Değişim kimi zaman kendini hiç fark ettirmeden hayata geçer.

E) Her acı ve sıkıntının nedenini bilir, ona göre hareket ederdi.

B seçeneğinde “yıl” kelimesi hem “sene” hem de “yılmak: bezmek, usanmak” anlamlarına gelebilen sesteş bir sözcüktür.Cevap B

Not

-

Somut - Soyut Anlamlı Sözcükler

Somut anlamlı sözcükler: Beş duyuyla (görme, işitme, koklama, tatma, dokun-ma) algılanabilen varlıkları karşılayan sözcüklerdir.

n “Koku, ses, lamba, yumuşak, acı” sözcükleri beş duyuyla algılanabildiği için so-

muttur.

Soyut anlamlı sözcükler: Beş duyuyla algılanamayan varlıkları karşılayan söz-

cüklerdir.

n “Nefret, üzüntü, mutluluk, akıl, ruh” gibi sözcükler beş duyumuzla algılanamadı-

ğı için soyuttur.

Not

17 PEGEM AKADEMİ

Aşağıdaki cümlelerdeki altı çizili sözcüklerden hangisi soyut anlamlıdır?

A) Gençler, bu ormanları sizler yaşatacaksınız.

B) Çocuklar öğretmenlerini dört gözle bekliyordu.

C) İki hafta boyunca okula gelemeyecekmiş öğretmenimiz.

D) Yoldan geçenlere tek tek hediyeler verdiler.

E) Şairin dizelerinde doğa sevgisi kendini çok belli ediyor.

E seçeneğinde “sevgi” sözcüğü beş duyu ile algılanamayan bir kavramı karşılamaktadır; Dolayısıyla soyut anlamlıdır.Cevap E

Nitel - Nicel Anlamlı Sözcükler

Nicel anlamlı sözcükler: Varlıkların ölçülebilir, sayılabilir ya da karşılaştırılabilir

özelliklerini gösteren sözcüklerdir.

n Geniş bahçeli bir ev aldı İstanbul’da ve emekli olunca oraya taşındı. (alan ölçüsü)

n Uzun bir moladan sonra yolcular tekrar araçlara bindiler. (zaman ölçüsü)

n Yüksek bir maaşla yeni işine başladı. (sayı-para ölçüsü)

Nitel anlamlı sözcükler: Varlıkların ölçülemeyen, sayılamayan özelliklerini göste-

ren sözcüklerdir.

n Onun babası çok geniş biridir, hiçbir şeye kolay kolay kızmaz. (“rahat” anlamında)

n Uzun etme işte, bu iş bugün bitecek, dedim sana. (“nazlanma, direnme” anlamında)

n Yüksek hedeflere ulaşmak, çok fedakârlık gerektirir. (“ulaşılması güç” anlamında)

Aşağıdaki cümlelerdeki altı çizili sözcüklerden hangisi nitel anlamlıdır?

A) Ben de sana burada olanları uzun uzun yazacağım.

B) Bir ay sonra kitabım, kapağı desenlerle süslü olarak çıkmıştı.

C) Bu kadar eli uzun bir insan görmedim herkese para dağıtıyordu.

D) Boğaz kıyısında oturmuş, açıktaki beş on balıkçı teknesini seyrediyorduk.

E) Bu olay üzerine, gemide fazla kişi kalmadı.

Nitel, ölçülemeyen özellikleri gösteren bir kavramdır. C seçeneğinde “eli uzun” ifadesi de ölçülebilir bir uzunluk (ölçü, süre, zaman vs.) göstermemektedir. Dolayısıyla nitel anlamlıdır. Diğer sözcükler nicel (ölçülebilen, sayılabilen, gözlenebilen) bir özellik göstermektedir.Cevap C

Genel - Özel İlişkili Sözcükler

Genel anlamlı sözcükler: Anlam kapsamı geniş olan, altında birden çok tür barın-

dırabilen sözcüklerdir.

n Bitki, taşıt, sanatçı, yemek, ülke...

Özel anlamlı sözcükler: Anlam kapsamı dar olan, kavramları tek tek karşılayan

sözcüklerdir.

18PEGEM AKADEMİ

n Hanımeli, bisiklet, Sezen Aksu, mantı, Türkiye...

varlık

canlı

bitki

ağaç

çam

kızılçam

insan hayvan

cansız

Not

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcükler arasında genel - özel

ilişkisi yoktur?

A) Canlılar âleminin en kutsal varlığı insandır.

B) Varlıkları canlı ve cansız diye ikiye ayırmışlar.

C) En sağlıklı sporun yürüyüş olduğu biliniyor

D) Okulun bu denemede gösterdiği başarıyı kimse inkâr edemez.

E) En güzel çiçek bence güldür.

İnsan bir canlı türüdür; varlıklar, canlı ve cansız diye ikiye ayrılır; yürüyüş, bir spordur; gül, çiçeklerden bir çeşittir. Ancak başarı, bir bütün olan okulu oluşturan parçalardan biri değildir.Cevap D

Yansıma Sözcükler

Doğadaki varlıkların seslerine benzetilerek oluşturulan sözcüklere yansıma söz-

cükler denir.

n Tak, şır, hav, gür, fokur, me …

Not

PÜR DİKKAT

Sözcükler arası anlam

ilişkileri sözcükte anlam

sorularında sorulabildiği

gibi cümle ve paragraf

düzeyindeki sorularda da

karşılaşılan bir konudur.

19 PEGEM AKADEMİ

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde doğadaki seslerden türemiş (yansıma) bir sözcük kullanılmıştır?

A) Kurtların ulumalarını duyunca korkmaya başlamıştım.

B) Böyle ayak oyunlarıyla bir yere varamazsın.

C) Bir gün olsun beni düşündüğün oldu mu?

D) Kitap okumayan insanlar gibi olmak istemiyorsak okumalıyız.

E) Kitap, sokak kedilerinin yaşamlarını da anlatmaktadır.

A seçeneğindeki “ulumak” sözcüğü bu hayvanların çıkardıkları sesin kelimeye dönüştürülmesiyle oluşmuştur (miyavlamak, havlamak gibi).Cevap A

n KALIPLAŞMIŞ SÖZ ÖBEKLERİ

Birden çok sözcükten oluşan ve anlamca bir durumu, kavramı, nesneyi yansıtan her unsur, bir söz öbeğidir.

İkilemeler

Anlatıma güç kazandırmak amacıyla çeşitli özelliklerdeki iki sözcüğün yan yana getirilmesiyle oluşturulan söz öbeklerine ikileme denir. Çeşitli şekillerde yapılabilir:

n Eş ya da yakın anlamlı sözcüklerden oluşur:Doğru dürüst, yalan yanlış, kırık dökük…

n Karşıt anlamlı sözcüklerden oluşur:Gece gündüz, aşağı yukarı, er geç, irili ufaklı…

n Biri anlamlı biri anlamsız sözcüklerden oluşur:Ufak tefek, yırtık pırtık, eğri büğrü, kaba saba…

n İkisi de anlamsız sözcüklerden oluşur:Abuk sabuk, mırın kırın, ıvır zıvır, abur cubur…

n Aynı sözcüğün tekrar edilmesiyle oluşur:Yavaş yavaş, ince ince, koşa koşa, hıçkıra hıçkıra…

n Yansıma sözcüklerden oluşur:Şırıl şırıl, çatır çatır, fokur fokur, gürül gürül…

n Fiillerle kurulabilir:

Güle oynaya, düşe kalka, ağlaya sızlaya...

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ikileme kullanılmıştır?

A) Odanın içini güzel bir kekik kokusu sarmıştı.

B) Araba hiç durmadan çamura bata çıka yola devam etti.

C) Ormanın ortasında tatilin keyfini çıkarıyorduk.

D) Bulaşıkları yıkayarak annesine yardım ederdi.

E) Toplantıda gündemden hiç düşmeyen konulara değinildi.

B seçeneğindeki “bata çıka” sözcüğü karşıt anlamlı fiillerle oluşturulmuş bir ikilemedir.Cevap B

Not

PÜR DİKKAT

KPSS sorularında ikileme-

lerin nasıl yapıldığına yöne-

lik sorular tercih edilme-

mektedir. Bu sorular yaprak

testlerde, soru bankaların-

da ve ünite testlerinde ko-

nuyu pekiştirmek amacıyla

kullanılır. KPSS’de cümle

veya parçada ikileme olup

olmadığı sorulmaktadır.

PÜR DİKKAT

Yineleme ile ikileme ka-

rıştırılmamalıdır. Parçanın

birkaç farklı yerine aynı

sözcükler geçmişse buna

“yineleme” denmekte-

dir. İkilemeler, bir arada

kullanılır.

20PEGEM AKADEMİ

Pekiştirmeler

Anlatımı güçlendirmek amacıyla kullanılan ek, sözcük ya da öbeklerdir. Çeşitli şe-

killerde yapılabilir:

n sıcak → sımsıcak mavi masmavi(sözcüğün ilk hecesinin bir ekle yinelenmesiyle)

n sıcak → sıcacık büyük büyükçe(“-ca, -cık” ekleriyle)

n sıcak → sıcak mı sıcak konuşuyor konuşuyor da konuşuyor(“mi” edatı ve “de” bağlacıyla)

n sıcak → pek sıcakiyi oldukça iyi

(sözcüğün önüne pekiştirme anlamlı bir sözcük getirilerek)

n sıcak → cehennem gibi sıcak

güzel melek gibi güzel

(benzetme yoluyla pekiştirme)

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde pekiştirme yapılmıştır?

A) Bizim oğlan bugünlerde nedense konuşmuyor.

B) Uçuşan kuşlar güzel mi güzel bir günün habercisiydi.

C) Bu haberi duyunca dünya başıma yıkıldı sandım.

D) Çocuk, elini neredeyse makineye kaptırıyordu.

E) Doğrusu ben de görüntülü telefondan hoşlanmazdım.

B seçeneğindeki “güzel mi güzel “ ifadesi “mi” edatıyla yapılmış bir pekiştirmedir.Cevap B

Deyimler

Bir kavramı, bir durumu daha güçlü ve etkili şekilde ve herkesin anlayabileceği

kalıplarla anlatmak amacıyla kurulmuş söz öbeklerine deyim denir.

n Sonunda kabak başına patladı.

n Gördüğümüz korkunç manzara hepimizi can evimizden vurmuştu.

n Bağrına taş basarak yıllar yılı beklemişti.

(İlk cümlede geçen “kabak başına patlamak” sözü kalıplaşmış bir söz öbeğidir. “Baş-

kalarının da ilgisi olan bir işte, sadece kendisinin zarar görmesi” anlamını karşılamak-

tadır. Aynı şekilde diğer cümlelerdeki deyimler de kaynaşmış, kalıplaşmıştır.)

21 PEGEM AKADEMİ

Not

Deyimlerin

(I) İnsanlar okudukları romanlardan iyi ahlaklı olmayı öğrenirler mi? (II) Ede-

biyat birçok şey öğretmek için iyi bir araç olarak düşünülür. (III) Bilim, felsefe

ve tarih konularını işleyen romanlar bazı şeyleri öğretmekte başarılı sayılırlar.

(IV) Derste çocuğun yüz çevirdiği tarih, bir kurgu içinde verildiğinde pekâlâ zevk-

le öğrenilen bir konu haline gelebilir. (V) Çocuklara masal anlatanlar bilirler, biraz

durakladığınızda çocuk hemen sorar “Ee, sonra ne olmuş?” diye.

Bu parçada numaralanmış cümlelerden hangisinde deyim kullanılmıştır?


IV. cümlede geçen “yüz çevirmek” deyimi, “ilgisini göstememek, artık ilgilenmemek” an-lamlarında kullanılan bir deyimdir.

Cevap D

Deyimler farklı biçimlerde olabilir:

n göz atmak, dil dökmek, etekleri zil çalmak...

(-mek / -mak ekiyle oluşturulmuş mastar kalıplar)

n püf noktası, eli maşalı, kelle koltukta...

(öbekleşmiş sözler)

n Vay canına! Yok canım! Hele şükür!

(ünlem biçiminde)

n Hangi rüzgâr attı?

Hangi dağda kurt öldü?

(soru biçiminde )

n İğne atsan yere düşmez.

İncir çekirdeğini doldurmaz.

(cümle biçiminde)

n Bizim tavuk bir yumurta yumurtlar yedi mahalle duyar, elin kısrağı küheylan

doğurur, ses çıkmaz.

(öykü biçiminde)

PÜR DİKKAT

Deyim denince, genellikle

bir şey yapmak, bir şey

etmek gibi “-mek / -mak”lı

kalıplar akla gelmektedir.

Oysa deyimler çok farklı

kalıplarda olabilmektedir:

Püf noktası, Vay canına,

hadi ordan, evlere şenlik...

Bu yüzden sorulardaki ve

örneklerdeki deyim kalıpla-

rını dikkatli inceleyiniz.

22PEGEM AKADEMİ

Bazı deyimler gerçek anlamlıdır:

n İyi gün dostu, kara gün dostu, çoğu gitti azı kaldı, kimi kimsesi yok, ismi var cismi

yok, hem suçlu hem güçlü, özrü kabahatinden büyük...

Bazı deyimler mecaz anlamlıdır:

n Kelle koltukta, göz atmak, dilinde tüy bitmek, içi cız etmek...

Bazı deyimler hem gerçek hem mecaz anlamlı, yani kinayelidir:

n Aba altından sopa göstermek, yüzü kızarmak, elinden tutmak, ağzına bir par-

mak bal çalmak, köşeyi dönmek, dallanıp budaklanmak...

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir deyim açıklamasıyla birlikte veril-miştir?

A) Öykülerini, dişinden tırnağından artırdığı parayla bastırmış.

B) Karşısında beni görünce donup kaldı.

C) Artık geçmişe bir sünger çekmek istiyordu.

D) O her şeye dudak büker, hiçbir şeyi beğenmez.

E) Dayısı elinden tuttu da bir iş kurabildi.

D seçeneğindeki “dudak bükmek” deyiminin anlamı “bir şeyi beğenmemek”tir. Bu anlam da cümlede verildiğine göre deyim açıklamasıyla birlikte verilmiştir.Cevap D

Not

Atasözleri

Atasözleri, geniş halk yığınlarının yüzyıllar boyunca deneyimlerden ve bunlara da-yalı düşüncelerden doğmuş yargılardır. Atasözleri bir ulusun ortak düşünce, kanı ve tutumunu belirtir. Genel geçerli yargılardır, yani bir atasözüyle belgelendirilen tutumun doğruluğu herkesçe kabul edilir.

Atasözlerinin ayırıcı özelliği yol göstermesi ve öğüt vermesidir. Bu yönüyle deyim-lerden ayrılır. Bununla birlikte çeşitli ifade özellikleri de vardır.

Sosyal olayların nasıl olageldiklerini bildiren atasözleri:

n Komşunun tavuğu komşuya kaz görünür.

n Minareyi çalan kılıfını hazırlar.

n Araba kırılınca yol gösteren çok olur.

Doğa olaylarının nasıl olageldiklerini belirten atasözleri:

n Mart kapıdan baktırır, kazma kürek yaktırır.

n Zemheride kar yağmadan kan yağması iyi.

n Mart yağar nisan övünür, nisan yağar insan övünür.

PÜR DİKKAT

Deyimler genel kural, öğüt

niteliği taşımaz, belli bir

durumu en kısa şekilde ve

biraz da mizah ve çekicilik

katarak ifade etmek için

söylenir.

23 PEGEM AKADEMİ

Denemelere ya da mantığa dayanarak doğrudan doğruya ahlak dersi ve öğüt

veren atasözleri:

n Çirkefe taş atma, üstüne sıçrar.

n Bugünkü işini yarına bırakma.

n Yoldan kal, yoldaştan kalma.

Birtakım gerçekler, felsefeler, bilgece düşünceler bildirerek dolaylı olarak yol

gösteren atasözleri:

n Bal bal demekle ağız tatlı olmaz.

n Korkunun ecele faydası yoktur.

n Taşıma su ile değirmen dönmez.

Töre ve gelenekleri bildiren atasözleri:

n Bir fincan kahvenin kırk yıl hatırı var.

n Kızını dövmeyen dizini döver.

n Kız beşikte, çeyiz sandıkta.

Kimi inanışları bildiren atasözleri:

n Kırk yılda bir ölen olur, eceli gelen ölür.

n Akacak kan damarda durmaz.

n Baykuşun kısmeti ayağına gelir.

Not

Bazı atasözleri gerçek anlamlıdır:

n Bugünkü işini yarına bırakma.

n Dost ile ye iç, alışveriş etme.

n Akıllı düşman akılsız dosttan hayırlıdır.

Bazı atasözleri mecaz anlamlıdır:

n Denize düşen yılana sarılır.

n Minareyi çalan, kılıfını hazırlar.

n Damlaya damlaya göl olur.

Bazı atasözleri de hem gerçek hem mecaz anlamlı, yani kinayelidir:

n Balık baştan kokar.

n Mum, dibine ışık vermez.

n Ateş, düştüğü yeri yakar.

Bazı atasözleri eksiltili cümle (yüklemi söylenmemiş, tamamlanmamış cüm-

le) şeklindedir:

n Balı dibinden, yağı yüzünden...

n Borç vermekle, düşman kırmakla...

n Ata arpa, yiğide pilav...

24PEGEM AKADEMİ

Bazı atasözleri öykü, genellikle de karşılıklı konuşma biçimindedir:

n Yengece niçin yan yan gidersin demişler; serde kabadayılık var, demiş.

n Tilkiye tavuk kebabı yer misin demişler; adamın güleceğini getiriyorsunuz,

demiş.

Bazı atasözleri anlamca birbirine ters düşmekte, çelişmektedir:

n Yalancının evi yanmış, kimse inanmamış.

n Doğru söyleyeni dokuz köyden kovarlar.

n İyilik eden iyilik bulur.

n İyiliğe iyilik olsaydı koca öküze bıçak olmazdı.

Düşüncesiz ve yersiz davranan, gerçeği görmeyen, anlayışı kıt kimseler yaptık-

ları işlerin, söyledikleri sözlerin ne gibi sonuçlar doğuracağını hesap edemezler.

Bu yanlarıyla, iyi niyetli de olsalar dostlarına bilmeyerek zarar verebilirler. Bunun

aksine, bilgili rakibin neler yapabileceği, hangi yollara başvuracağı önceden tah-

min edilip sezilebilir; dolayısıyla kişi tedbirini alır, kendisine gelebilecek zararları

önlemeye çalışır.

Bu parçada anlatılan durumu aşağıdaki atasözlerinden hangisi en iyi

özetler?

A) Akıl akıldan üstündür.

B) Akıllı düşman, akılsız dosttan hayırlıdır.

C) Akıllı hırsız, şaşkın ev sahibini bastırır.

D) Akıl adama sermayedir.

E) Akıllıyı arkada tutma, akılsızı kılavuz etme.

Bu parçada anlatılanlar B seçeneğindeki atasözünün açıklamasıdır.

Diğer atasözlerinin açıklaması aşağıdaki gibidir:

Akıl akıldan üstündür:

Her insan aynı anlayış, bilgi ve düşünme gücüne sahip değildir. Bizim akıl edemediğimizi, bir başkası akıl edebilir. Biri bizden daha iyi düşünüp karanlık bir noktada bize ışık tutabilir. Bu bakımdan önemli işlerimizde güvenli, geniş düşünce sahibi kimselere danışmaktan, onların bilgi ve tecrübesine başvurmaktan kaçınmamalıyız.

Akıllı hırsız, şaşkın ev sahibini bastırır:

Aklını kullanmasını bilen, açık göz, uyanık ve düzenbaz kimseler düşüncesiz, kavrayışı kıt, ahmak ve şaşkın kimseleri aldatmakta bir zorlukla karşılaşmazlar. Hatta bu kimseler, karşılarındaki bu aptal insanları, haklı da olsalar haksız çıkarabilirler; kendilerini suç işle-memiş gibi gösterebilirler.

Akıl kişiye (adama) sermayedir:

Giriştiğimiz hemen bütün işlerde başarılı ya da başarısız olmamızdaki en büyük etken akıldır. O, yapmaya çalıştığımız işte baş aracımızdır. Onu gerektiği gibi, yerinde kullanır-sak iyi sonuç almamız kolaylaşır. Hemen her işte bir sermayeye gerek duyulduğu açıktır. Bu sermaye de paradır. Ama unutmayalım ki, paranın da işe yarar şekilde kullanılması akılla olur.

Akıllıyı arkada tutma, akılsızı kılavuz etme:

Hangi işte, hangi yönetimde olursa olsun sağlıklı bir sonuca gidilmek isteniyorsa, mutlaka iyi ve doğru düşünenlere, işinin ehli ve akıllı kimselere öncelik verilmelidir; onlar takipçi değil, takip edilenler olmalıdır. Eğer bunun tersi yapılıp akılsız, ahmak, beceriksiz, anlayışı kıt kimselere öncelik verilir, onlar iş başına getirilirse yapılan işten olumlu bir sonuç elde edilemez; elde kalan yalnızca zarar olur.

Cevap B

25 PEGEM AKADEMİ

n KALIPLAŞMAMIŞ SÖZ ÖBEKLERİ

Bir yazar, kalıplaşmış söz öbeklerinin (ikileme, deyim, atasözü) dışında kendisi de sözcüklere farklı anlamlar yükleyerek yeni söz öbekleri oluşturabilir. Bunların dilde bi-linen, kalıplaşmış kullanımları yoktur. Bu sözler kullanıldıkları metinde özel bir anlamı

karşılayarak yazarın iletmek istediği yargıyı aktarır.

Geçen hafta Boğaziçi Üniversitesinde Yaşar Kemal’e fahri doktorluk unvanı verileceğini duyunca bir tek şeye şaşırdım: daha önce verilmemiş olmasına. Strasbourg Üniversitesi gibi Avrupa’nın saygın eğitim kurumlarından yıllar önce aynı unvan verilmişti; ama Türkiye’deki üniversitelerin daha erken dav-ranmamış olmasıydı beni şaşırtan. Yaşar Kemal’in romanı ve yaşamı hak-kında söylenmemiş ne kaldı diye düşünerek gittim Boğaziçi Üniversitesinin Albert Long Hall’deki etkinliğine. Fakat Türk romanının en büyük ustası ko-nuşmaya başlayınca, taptaze duygular içinde bıraktı beni.

Bu parçada altı çizili sözle Yaşar Kemal hakkında aşağıdakilerden han-

gisi vurgulanmıştır?

A) Yurt içinde yeni yeni anlaşılmaya başlandığı

B) Yepyeni düşünceler ürettiği

C) Farklı türlere geçiş yaptığı

D) Kendini genç hissettiği

E) Farklı bir tarzı olduğu

Altı çizili sözde “taptaze “ifadesi, Yaşar Kemal’i dinleyen kişinin, beklentisinin tam tersiyle karşılaştığını göstermektedir. Yine aynı şeyleri duyacağını sanan kişi yeni şeylerle karşı-laşmıştır. Bu da B seçeneğinde verilen “yeni düşünceler” olabilir.

Cevap B

Sözcükler bir milletin hafızasının en canlı şahitleri. Teknolojinin tanımakta zor-

landığı sözcüklerin çoğu şimdi dar ağacında. Kim bilir tam ip çekilecekken ipi

koparacak nişancıyı bekliyordur. Bence o nişancılar şairlerdir.

Bu parçada altı çizili sözle sözcüklerin hangi özelliği vurgulanmaktadır?

A) Unutulmak üzere olmaları

B) Hâlâ kullanılıyor olmaları

C) Eserlerde sıkça kullanılmaları

D) Duyguları ifadede araç olmaları

E) Zamanla yeni anlamlar kazanmaları

Parçada geçen “dar ağacı” insanların hayatlarına son vermek için kullanılan düzeneği kar-şılayan bir kavramdır. Bu kavram parçada, mecaz anlamda, sözcükler için kullanılmıştır. Sözcüklerin ölmesiyle kastedilen de onların unutulmasıdır.

Cevap A

PÜR DİKKAT

KPSS’de çıkan “Sözcükte

Anlam” sorularının çoğu,

yoruma dayalı bu tip soru-

lardır. Bu soruları çözerken,

verilen metnin iyi anla-

şılmasına ve sözcüklerin

gerçek anlam özelliklerine

de dikkat edilmelidir.

26PEGEM AKADEMİ

Bazı yazarlar varlıklarını kendinden üstün saydıklarına öykünmeye borçludur.

Böyle olduğu için de öykündükleri kişiler unutulunca onlar da unutuluverir.

Bu parçadaki altı çizili sözle anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir?

A) Kimseye benzememeye çalışma

B) Başkalarını taklit ederek var olma

C) Özgün konular işleme

D) Kendinden sonraki yazarları etkileme

E) Kendini diğer yazarlardan üstün görme

Öykünmek, başkasına benzemeye çalışmak anlamındadır. Varlığını öykünmeye borçlu olan bir yazarın başkalarını taklit ederek var olduğu söylenebilir.

Cevap B

Ulusal kültürle evrensel kültürü bir bahçe duvarına benzetebiliriz. Bu duvarın

iç yüzü yerele, yöresele bakarsa dış yüzü de evrensele bakacaktır. Sanatçı

yapıtlarında, bu duvarın iki yüzünü de aynı anda yansıtabilmelidir.

Bu parçaya göre “duvarın iki yüzünü de aynı anda yansıtabilmek” sözüyle

anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir?

A) Yerel kültüre evrensel kültürden daha fazla yer vermek

B) Evrensel kültürü oluşturan unsurları ortaya koymak

C) Yerel ve evrensel unsurları bir arada vermek

D) Her kültürün kendine has özelliklerini yansıtmak

E) Yerli kültürden yola çıkarak evrenselliğe ulaşmak

Parçada ulusal kültür, bahçe duvarının iç yüzüne; evrensel kültür, dış yüzüne benzetilmiş ve sanatçıların eserlerine duvarın iki yüzünü yani ulusal ve evrensel kültürü aynı sevi-yede yansıtmaları gerektiği anlatılmıştır. Buna göre “duvarın iki yüzünü de aynı anda yansıtabilmek” sözüyle “yerel ve evrensel unsurlara eşit seviyede yer vermek” anlatılmak istenmiştir.

Cevap C

27 PEGEM AKADEMİ

Soldan Sağa

1. Devinim.

6. Gürbüz, sağlıklı, çok güzel ve temiz çocuklar için

söylenir.

12. “Gönül verip âşık olmak, tutulmak” anlamında bir

deyim.

13. Zihinde tasarlanan, imaj.

14. Bir durumu olduğundan daha büyük ya da daha

küçük gösterme.

16. Doğadaki varlıkların seslerine benzetilerek oluş-

turulan sözcükler.

17. Bir bilim, sanat, spor ve meslek dalıyla ilgili özel

ve belirli bir kavramı karşılayan sözcük.

19. Mâl etmek.

20. “Taşıma su ile ---- dönmez.” atasözünde boş bıra-

kılan yere getirilecek söz.

Yukarıdan Aşağıya

2. “Şaşırmak, düşünemez bir hâle gelmek” anlamın-

da bir deyim.

3. Benzetmenin tek ögesiyle yapılan söz sanatı, eski

ismiyle “istiare”.

4. Bir sözün hem gerçek hem de mecaz anlamını

çağrıştıracak biçimde kullanılması.

5. “Tartışılmaz, başka bir yoruma elverişli olamayan”

anlamında bir deyim.

7. Taklit etmek, özenmek.

8. Kendini göstermek için işe karışan.

9. Bir pekiştirme sözcüğü.

10. “Bir nokta üzerine dikkati ya da ilgiyi çekmek” an-

lamında bir deyim.

11. Bir kimseyi iğnelemek, bir sözü tersini düşündü-

recek şekilde kullanmak ya da biriyle alay etmek

amacıyla kullanılan ifade.

15. Ölçülebilir, sayılabilir özellikleri gösteren sözcük-

ler.

18. Yazılışları ve okunuşları aynı, anlamları farklı olan

sözcükler.

BULMACA Bulmacanın çözümlerini sayfa 373’te bulabilirsiniz.

1 2 3

4 5

6

7 8 9

10 11

12

13

14

15

16

17 18

19

20

1.

I. İşi yine bana yıktığını öğrenince çok kızdım.

II. Odanın duvarını yıkarak salonu biraz daha genişlettiler.

III. Dün akşamki fırtınanın yıktığı ağaç yolu ka-patmış.

IV. Suçu kardeşine yıkmanın yanlış olduğunu anladı.

V. Bir kamyon eşyayı kapının önüne yıkıp git-tiler.

Yukarıda numaralanmış cümlelerin hangilerin-de “yıkmak” sözcüğü aynı anlamda kullanılmış-tır?

A) I ve II B) I ve IV C) I ve V

D) II ve IV E) III ve V

2.

I. Yeni bir iş yeri açmak için tüm hazırlıkları tamamlamış.

II. Lavabonun tıkanan borusunu açmak için gerekli pompayı bulamamış.

III. Televizyonu açmak için en son düğmeye basacaksınız.

IV. Yeni bir sınav açmak için üç ay beklemek gerekecek.

V. Sergi açmak için büyük ve aydınlık bir salon istiyormuş.

“Açmak” sözcüğü yukarıdaki cümlelerin hangi-lerinde aynı anlamda kullanılmıştır?

A) I ve II B) I ve V C) II ve IV D) III ve V E) IV ve V

3. Gülmece ögesini, belli bir oranda şiirimin hamu-runa katarım; şiirime güleçlik kazandırmak için. Hem acı ilaçlara birazcık şeker katarlar ya, içimi kolay olsun diye, onun gibi. Amaç boşu boşuna güldürüp eğlendirmek değil, gerçekliğin içimini kolaylaştırmak.

Parçada geçen “gerçekliğin içimini kolaylaştır-mak” sözüyle anlatılmak istenen aşağıdakiler-den hangisidir?

A) Şiirin duygu yükünü artırma

B) Anlaşılmayı zorlaştırma

C) Şiirin etki alanını genişletme

D) Gerçekliğin zor anlaşıldığını gösterme

E) Gerçeklerin kolay anlaşılmasını sağlama

4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde karşıt an-lamlı sözcükler bir arada kullanılmıştır?

A) Yağmur suyu gibi saf, kar gibi temiz insanlar-dı bunlar.

B) Küçük serçe gök kapısının önünde duran adama beni gösterdi.

C) Arılar, solucanlar uyanmasaydı o sabah ba-har geç kalacaktı.

D) Çareyi, eve yatak odasının penceresinden girip çıkmakta bulmuştu.

E) İnce, yeşil yapraklar tomurcuklarını yırtmış, aşağı bakıyorlar.

5.

I. Çoğunluk sağlanamadığı için toplantı erte-lendi.

II. Onun pişkinliğine bir anlam veremedik.

III. Cesaretinin kırılmasına sen sebep oldun.

IV. Çevre temizliğine önem vermek gerekir.

Yukarıdaki cümlelerin hangilerinde altı çizili sözcükler gerçek anlamıyla kullanılmıştır?

A) I ve II B) I ve IV C) II ve III

D) II ve IV E) III ve IV

6. Asırlar önce bir ozan çağları delen sesiyle şöyle demişti:

“Biz dünyadan gider olduk Kalanlara selam olsun.”

Bu dizelerde “çağları delen sesi” sözüyle şairin hangi yönü vurgulanmıştır?

A) Şairin şiirlerini samimice oluşturması

B) Yaşadığı devrin en büyük şairi olması

C) Çağlar boyunca unutulmaması

D) Çağının şairlerini etkilemesi

E) Şiirleriyle toplumu derinden etkilemesi

7. Çocukluğumdan beri topluluk önünde konuşa-mam ben; düşüncelerimin zinciri kopar, dilim bağlanmış gibi olur; öylece kalakalırım orada.

Bu cümledeki altı çizili sözle anlatılmak iste-nen aşağıdakilerden hangisidir?

A) Anlatacaklarının sırasını şaşırma

B) Yerel söyleyiş özelliklerine yer verme

C) Cümle kurmada çok titiz olma

D) Çok akıcı bir dille konuşma

E) Düşüncelerini belli bir sıraya koyma

ÇÖZÜMLÜ TEST

28PEGEM AKADEMİ

8. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde deyim, açıklamasıyla birlikte verilmiştir?

A) İlkokul öğretmenini göreceği için içi içine sığ-mıyordu.

B) O, işlerini kimseye sezdirmeden yapar, kar-da gezip izini belli etmezdi.

C) Konuşmaması için karşıdakine kaş göz edip duruyordu.

D) Bir saat boyunca uğraştıktan sonra kırmızı elbisede karar kılmışlardı.

E) Her zaman olduğu gibi yine kemerlerimizi sıkmamız isteniyordu.

9. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerden hangisi mecaz anlamıyla kullanılmıştır?

A) Domateslerin sert olmasını özellikle istemişti manavdan.

B) Bahçedeki çiçeklerin kokusu birbirine karış-mıştı.

C) Kuru pastanın tatlısı da tuzlusu da vardır.

D) Bu soğuk sözlerle hepimizi çok kırıyorsun.

E) Otobüsü kaçırmak istemiyorsan erken çık-malısın.

10. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde kişileştirme yapılmamıştır?

A) Gün düşer, gölgeler üşür ve yüzün düşer serviliklere.

B) Zaman, silinmiş bir yağmur gibi serpiliyor üzerime.

C) Gölgem ufuktan bağırır: Çelebi, unutma bizi.

D) Yağmur hıncını güneşten alır kara bir bulutla.

E) Ellerim rüya görür, süt beyazdır uykularım.

11. Gözlerinden deniyorum sabaha varmayıBulunmaz denizlerde bir sahil gözlerinGitmem gerek, hayatın anlamınıBilecek kadar cesur değilim.

Bu dizelerde birbirine benzetilen ögeler aşağı-dakilerin hangisinde bir arada verilmiştir?

A) Gözler-sabah B) Deniz-sahil C) Hayat-cesur D) Deniz-gözler

E) Gözler-sahil

12. “Hafta sonunda evi taşımaya karar verdiler.” cüm-lesinde “ev” sözcüğü “evin içindeki eşyalar” yeri-ne kullanılmıştır.

Buna benzer bir anlam olayı aşağıdaki cümle-lerin hangisinde vardır?

A) Sokaklar, telaşlı insanlarla doluydu.

B) Hiç kimse hiçbir şeyden memnun değildi.

C) Bu eski apartmanların asansörleri küçük olur.

D) Her an Ahmet Hamdi Tanpınar’ı okumak isti-yordu.

E) Sen aylar sonra Afrika’dan döndün.

13. Ben bir romanda romancıyla değil, romandaki I

kişilerle tanışmalıyım. Romancı, roman anlayışı II

ile ortaya çıkar. Bu niteliği ile romancı, kendi inandığı

düşüncelerle karşıtlarını aynı gerçekçilik ve ustalıkla III IV

ortaya koyabilmelidir. V

Bu parçadaki numaralı sözcüklerle ilgili aşağıdaki açıklamalardan hangisi yanlıştır?

A) I. söz, temel anlamda kullanılmıştır.

B) II. söz, mecaz anlamda kullanılmıştır.

C) III. söz, soyut anlamlıdır.

D) IV. söz, terim anlamlıdır.

E) V. söz, deyimdir.

14. Sanatçının romanlarındaki en dikkat çekici özel-liği gözlem gücünün romanlarındaki hikâyelerin ruhuna sinmiş olmasıdır. Sokaktaki her türlü in-sanı romanlarında ağırlayan sanatçı tüm sosyal gerçeklikleri olduğu gibi sunmaya çalışır okuyu-cularına.

Bu parçadaki altı çizili sözle anlatılmak iste-nen aşağıdakilerden hangisidir?

A) Sokaktaki insanın konuşma diliyle romanı oluşturma

B) Güçlü betimlemeleri romana yansıtabilme

C) Toplumun her kesimine hitap etmeye çalışma

D) Okurunu, anlattığı olayın içinde yaşatabilme

E) Farklı insan manzaralarına romanda yer ver-me

29 PEGEM AKADEMİ

15. (I) Şiirinde hayatın ritmini yakalamıştı. (II) Her dizesi, mısrası hayatı soluyordu; sokakta gördü-ğümüz masum bir çocuğu, her gün önünden geç-tiğimiz bir iş yerini gördük onun şiirlerinde. (III) O çok küçük yaşlardan beri şiir yazıyordu aslnda. (IV) Okurunu karşısına alır, onunla konuşurdu. (V) Dili duru bir İstanbul Türkçesiydi; şiirlerindeki kurgu, eski halk masallarında yaşatırdı bizi.

Bu parçadaki numaralı cümlelerin hangisinde düşsel ögelere yer verilmemiştir?


16. Avrupa bize şiiri öğretmedi çünkü şiiri asıl biz ona öğretecek durumdaydık. Edebiyatımız baştan başa şiirdi. Türk ruhunun bütün çeşmelerinden şiir akıyordu. Sultandan dilenciye kadar şiire ya-kınlık duymayan kimse yok gibiydi. Fransız ede-biyatında “bulunmaz Hint kumaşı” olan “güzel mısra” bizde pek ucuza gidiyordu.

Bu parçada aşağıdakilerden hangisine yer verilmemiştir?

A) Ad aktarması (mecazı mürsel)

B) Somutlama

C) Benzetme

D) Eğretileme (istiare)

E) Kişileştirme

17. Adem, düşüneceksen kendi sonum nasıl olacak, diye düşün. Bırak herkes kendi için düşünsün. Herkesin kendi defteri var. Sen önündeki deftere iyi şeyler yaz-dır.

Bu parçada anlatılanı aşağıdaki atasözlerin-den hangisi destekler?

A) Vermeyince Mabud, neylesin Mahmud.

B) Her koyun kendi bacağından asılır.

C) Olsa ile bulsayı ekmişler, hiç bitmiş

D) Körler sağırlar birbirini ağırlar.

E) Kurt, kuzu kaptığı yeri dokuz defa yoklar.

18. Ünlü Dağcı Nasuh Mahruki, “Bir Dağcının

I

Güncesi”nde, tırmanışlarında yaşadıklarını halkla

II

paylaşırken ruhumuzu irdeliyor. Kitabın beni kendine

III

bağlayan özelliği de bu oldu zaten. Kendimi aynada

IV

gördüm, duygularımı canlanmış biçimde buldum.

V

Bu parçadaki numaralı sözcüklerle ilgili aşa-ğıdaki açıklamalardan hangisi yanlıştır?

A) I. söz, terim anlamlıdır.

B) II. söz, topluluk adıdır.

C) III. söz, soyut anlamlıdır.

D) IV. söz, gerçek anlamlıdır.

E) V. söz, mecaz anlamlıdır.

19. İstek; yaşam gücüdür, varlığınızın bir alevidir. Başka hiçbir şey istemez; yalnızca kendisinin bü-tünüyle açığa çıkmasını ister. Tohum olarak ya da bir düş olarak kalmak istemez; gerçekliğe dönüş-mek, gerçek bir olgu olmak ister.

Bu parçanın anlatımı ile ilgili aşağıdaki açıkla-malardan hangisi yanlıştır?

A) Mecaz anlamlı sözcük kullanılmıştır.

B) Deyime yer verilmiştir.

C) Benzetme yapılmıştır.

D) İkilemeye yer verilmiştir.

E) Soyut kavramlara yer verilmiştir.

20. Çok uğraştım kendimi kabul ettirmek için. Yayın-cılarla boğuştum. Önemli olan kitabımın çıkma-sıydı, alacağım para değil. Yaşamımın en güzel günlerini yapıtlarıma verdim. Bir ayağım çukurda artık. Şimdiyse yapıtlarımın değeri arttı. Bir za-manlar kapısını aşındırdığın yayıncılar, yapıtları-mın peşinde artık.

Bu parçada anlatılan durumu aşağıdaki ata-sözlerinden hangisi en iyi özetler?

A) Keçi nereye çıkarsa oğlağı da oraya çıkar.

B) Kel ölür sırma saçlı olur, kör ölür badem göz-lü olur.

C) Kaçan balık büyük olur.

D) Son pişmanlık fayda vermez.

E) Alma mazlumun ahını çıkar aheste aheste.

1. B 2. B 3. E 4. D 5. B 6. C 7. A 8. B 9. D 10. B

11. E 12. D 13. D 14. B 15. C 16. E 17. B 18. D 19. D 20. B

30PEGEM AKADEMİ

ÇÖZÜMLER

31 PEGEM AKADEMİ

1. “Yıkmak” sözcüğü II. cümlede “kurulu bir şeyi parçalayarak dağıtmak” anlamında, III. cümlede “devirmek” anlamında, V. cümlede “indirmek” anlamında,I. ve IV. cümlelerde ise “birine yüklemek” anlamın-da kullanılmıştır.

Cevap B

2. “Açmak” sözcüğü II. cümlede “tıkalı bir şeyi bu durumdan kurtarmak” anlamında,III. cümlede “bir aygıtı, bir düzeni vb.leri çalışır duruma getirmek” anlamında,IV. cümlede “yapmak, düzenlemek” anlamında,I ve V. cümlelerde ise “bir kuruluşu, bir iş yerini, bir yeri işler veya ilk defa kullanılır hale getir-mek” anlamında yani aynı anlamda kullanılmıştır.

Cevap B

3. Yazar, parçada şiirine güleçlik katmak için gülmece ögesinden yararlandığını anlatmış. Bunun sebebinin de boşa gülüp eğlendirmek değil, gerçekleri verirken gerçeklerin daha kolay algılanmasını sağlamak oldu-ğunu vurgulamış. Bunu da “gerçekliğin içimini ko-laylaştırmak” benzetmesiyle ifade etmiştir.

Cevap E

4. A, B, C ve E seçeneklerinde karşıt anlamlı sözcükler yoktur. D seçeneğinde ise “girmek” ve “çıkmak” sözcükleri karşıt anlamlıdır.

Cevap D

5. “Çoğunluk” sözcüğü cümlede gerçek anlamıyla yani “sayı üstünlüğü” anlamında kullanılmıştır; “pişkinlik” sözcüğünün gerçek anlamı, “yemeğin gereğince pişmiş olma durumu”dur fakat cümlede “saygısızca davranışlarda bulunma durumu” an-lamında yani mecaz anlamda kullanılmıştır. “Kırıl-mak” sözcüğünün gerçek anlamı “bir ya da birçok parçaya ayrılmak”tır. Cümlede ise “azalmak, yok olmak” anlamında yani mecaz anlamda kullanılmış. “Temizlik” sözcüğünün gerçek anlamı “kirli, lekeli, pis olmama durumu”dur. Dolayısıyla bu sözcük de cümlede gerçek anlamıyla kullanılmıştır.

Cevap B

6. Bu parçadaki “çağları delen ses” sözüyle ozanın sadece yaşadığı çağda değil, daha sonraki çağlarda da etkili olduğu, unutulmadığı benzetme yapılarak anlatılmak istenmiştir.

Cevap C

7. Bu tip sorularda gerçek anlamdan hareket etmek ge-rekir. Zincir birbirine bağlı halkalardan oluşur. Bura-daki benzetmeyi fark etmek ve buna göre bir anlam çıkarmak gerekir. Düşüncelerin de bir sırası vardır. Dolayısıyla “zincirin kopması” sözüyle de “düşün-celerin sırasının bozulması” anlatılmak istenmiştir.

Cevap A

8. A seçeneğinde “içi içine sığmamak” deyimi,C seçeneğinde “kaş göz edip durmak” deyimi,D seçeneğinde “karar kılmak” deyimi,E seçeneğinde “kemerleri sıkmak” deyimi kullanıl

mış fakat bunların açıklamaları yapılmamıştır.

B seçeneğinde ise “karda gezip izini belli etme mek” deyimi kullanılmış ve deyimin açıklaması olan “işlerini kimseye sezdirmeden yapmak” ifadesi de yine aynı cümlede verilmiştir.

Cevap B

9. A seçeneğinde “sert” sözcüğü “çizilmesi, kırılma-sı, kesilmesi, çiğnenmesi güç olan, katı”, B seçeneğinde “koku” sözcüğü “nesnelerden yayılan küçük zerrelerin burun zarı üzerindeki özel sinirlerde uyandırdığı duygu”,C seçeneğinde “tatlı” sözcüğü “şeker tadında”, E seçeneğinde “otobüs” sözcüğü “yolcu taşıyan, motorlu, büyük taşıt” anlamında yani gerçek anlamda kullanılmıştır. Dolayısıyla A, B, C, E seçeneklerindeki altı çizili sözcükler gerçek anlamda kullanılmıştır. D seçene-ğinde ise “soğuk” sözcüğü, “sevimsiz, yetersiz” anlamında yani mecaz anlamda kullanılmıştır. Bu sözcüğün gerçek anlamı “ısısı düşük olan, sıcağın karşıtı”dır.

Cevap D

32PEGEM AKADEMİ

10. A seçeneğinde “üşümek” ve C seçeneğinde “bağır-mak” fiilleri “gölgeler” için,

D seçeneğinde “hınç almak” fiili “yağmur” için, E seçeneğinde “rüya görmek” fiili “el” için kullanılmıştır. Bu dört seçenekte insana ait özellikler doğadaki varlıklara aktarılmış, yani “kişileştirme” yapılmıştır. B seçeneğinde ise böyle bir durum söz konusu değildir. “Zaman” kavramı, “yağmur” kavramına

benzetilmiştir.

Cevap B

11. “Bulunmaz denizlerde bir sahil gözlerin” dize-sinden “gözler”in “sahil”e benzetildiği anlaşılmak-tadır.

Cevap E

12. Verilen cümledeki anlam olayı “mecaz-ı mürsel”dir. Mecaz-ı mürsel, benzetme amacı güdülmeden bir sözcüğün başka bir sözcük yerine kullanılmasıdır. Buna benzer bir anlam olayı D seçeneğinde vardır. Bu seçenekteki cümlede “Ahmet Hamdi Tanpınar” sözcüğü “Ahmet Hamdi Tanpınar’ın kitapları” ye-rine kullanılmıştır. Aslında okunan “Ahmet Hamdi Tanpınar” değil “onun kitapları”dır.

Cevap D

13. Terimler, bilimsel ya da mesleki anlamlar taşıyan sözcüklerdir. Örneğin; “sahne” sözcüğü tiyatro terimi, “açı” sözcüğü matematik terimi, “penaltı” sözcüğü futbol terimidir. IV. sözcük (karşıtlarını) ise herhangi bir alana yönelik değildir. Diğer sözlerle ilgili açıklamalar doğrudur.

Cevap D

14. Altı çizili sözde “gözlem gücü” vurgusu vardır. Göz-lem gücü; görülen, duyulan, işitilen, tadılan ve dokun-ma duygusuyla algılanabilen her şeyi yazıya döke-bilme yeteneğini ifade eder. Dolayısıyla sözü edilen hikayelerde güçlü betimlemeler olduğuna ulaşılabilir.

Cevap B

15. Düşsel öge; gerçek anlamda uzaklaşmış, diğer bir deyişle mecazlaşmış anlamlar taşıyan sözleri ifa-de etmektedir. I. cümlede “hayatın ritmini yaka-lamak”, II. cümlede “hayatı solumak”, IV. cümle-de (eserler üzerinden) “okurla konuşmak” ve V. cümlede“masallarda yaşatmak” ifadeleri mecazlıdır yani gerçek dışıdır. III. cümlede, mevcut bir durum olduğu gibi anlatılmıştır.

Cevap C

16. “Avrupa” sözüyle kastedilen “Avrupa halkı”dır yani mecaz-ı mürsel yapılmıştır. “Türk ruhunun çeşmele-rinden şiir akıyordu.” ifadesinde “şiir”, suya benze-tilmiş fakat “su” söylenmemiştir. Benzetmede kavram-lardan biri söylendiğine göre istiare yapılmıştır. “Ruh” kavramı soyuttur fakat somutlanmıştır. Ayrıca Fransız edebiyatında güzel mısralar Hint kumaşına benzetil-miştir. Parçada kişileştirmeye yer verilmemiştir.

Cevap E

17. Sorudaki atasözlerinin açıklamaları şu şekildedir:

Vermeyince Mabud, neylesin Mahmud: Tanrı, ra-hat bir yaşam veya yetenek kısmet etmemişse kulun elinden bir şey gelmez.

Olsa ile bulsayı ekmişler, hiç bitmiş: Şu iş şöyle olsa, bu iş böyle olsa diyerek istediğimiz sonuca varamayız, elde etmek istediğimiz sonucu istekle değil çalışmakla gerçekleştirmeliyiz.

Körler sağırlar birbirini ağırlar: Benzer yaşantıyı paylaşanların birbirleriyle iyi anlaşıp, birinin görmemiş öbürünün işitmemiş gibi davranıp, gücen-meden, kızmadan, birbirlerini idare etmeleri.

Kurt, kuzu kaptığı yeri dokuz defa yoklar: Kötü insanlar ağlarına birini düşürdükleri zaman onun zayıflığını bildiklerinden sürekli ona gidip kötülük yaparlar. Ya da orda ağlarına yeni biri düşer mi diye çok defa şanslarına denerler.

Parçada anlatılan durum B seçeneğindeki atasözüy-le aynı doğrultudadır.

Cevap B

18. IV. numaralı “bağlayan” sözcüğü gerçek anlamda “nesneleri birbirine tuturmak”tır. Bu cümlede ise “kitabın kişinin ilgi çekmesi” anlamında yani me-cazlı bir anlatımla kullanılmıştır.

Cevap D

19. Parçada “varlığımızın bir alevi” ifadesi benzetmeye ve dolayısıyla mecazlı anlatıma, “açığa çıkmasını” sözü deyime, “düş, istek, olgu, varlık” sözcükleri soyut kavramlara örnek gösterilebilir. Parçada ikile-meye yer verilmemiştir.

Cevap D

20. Parçada, sözü edilen yazar gençliğinde kıymetinin anlaşılamadığı, yaşlandığında ise değerinin anlaşıl-dığından yakınmaktadır. “Değerin geç anlaşılması” ifadesine en uygun atasözü B seçeğinde verilmiştir.

Diğer atasözlerinin açıklamaları şu şekildedir

Keçi nereye çıkarsa oğlağı da oraya çıkar: Bü-yüklerin tuttuğu yol, küçüklere örnek olur.

Kaçan balık büyük olur: Elden kaçırılan fırsat gözde büyütülür.

Son pişmanlık fayda vermez: İş işten geçtikten sonra pişman olmanın yararı yoktur.

Alma mazlumun ahını çıkar aheste aheste: Kimseye eziyet edip ahını alma, sonra yaptığın kötülüklerin cezasını ömür boyu çekersin.

Cevap B

CEVAPLI TEST

33 PEGEM AKADEMİ

1.

II. Yıllar yılı bekliyorum bir gün dönersin diye.

II. Yılda bir kabrime gel, toprağım kokunu al-sın.

III. Piyasanın durumu yıldan yıla daha kötü hale geliyor.

IV. Çocuğun dersleri her geçen yıl düzeliyordu.

Yukarıda numaralanmış cümlelerin hangile-rindeki altı çizili sözler anlamca birbirine en yakındır?

A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) II ve IV E) III ve IV

2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, deyim açık-lamasıyla birlikte verilmemiştir?

A) Her zaman çok konuşurken şimdi sesi çık-maz olmuş, dut yemiş bülbüle dönmüştü.

B) Dizgini ele almış, artık işleri yönetmeye baş-lamıştı.

C) Çektiği sıkıntılar yüzünden yaşamayı isteme-yecek duruma gelmiş, canından bezmişti.

D) Doğruyu söylemek gerekirse o, saman altın-dan su yürüten bir insan değildir.

E) Sonunda dize gelmiş, kendisinden güçlü olan arkadaşının buyruğunu kabul etme du-rumuna düşmüştü.

3. Romanın temel kişisi Mahmut, babasının isteği dışında gizlice denizci olur. Fırtınalarla, dalgalar-la boğuşarak yaşamını kazanmak, en büyük tut-kusudur onun. Ne ki babası ölünce denizi bırakıp Bodrum’a döner. Bir köy ağasının kızıyla evlene-rek bu kez de ekmeğini topraktan çıkarmaya baş-lar. Ama deniz tutkusunu yenemeyen Mahmut, evini ve karısını bırakıp tekrar denize döner.

Bu parçada altı çizili sözle, parçada anlatılan kişinin hangi yönü vurgulanmıştır?

A) Toprakla uğraşmaktan hoşlanmaması

B) Denizden uzak yaşayamaması

C) Denizin topraktan verimli olduğuna inanması

D) Verdiği karardan dolayı kendini suçlaması

E) Aile mutluluğuna önem vermemesi

4. Aşağıdaki mısraların hangisinde kişileştirme yapılmıştır?

A) Aldığım her nefes seni fısıldar

Gelir ta kalbimden vurur şarkılar

B) Bir tren sesiyle başladı ağrım

Dağları taşları çınlattı çağrım

C) Bu gece tek hece yazmam dese de

Sabaha çıkmadan sözünden caydı

D) İsyankar olurum ister istemez

Canımdan usanır bezer dururum

E) Bilmem ne kadar daha ya sabır çekeceğim

Resminin karşısında gözyaşı dökeceğim

5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde benzerlik ilgisinden yararlanılmamıştır?

A) Sabır bir tuğlaya, sadakat ise köke benzer.

B) Bu kadının oğlu, yeşil keten takımlar giyer-di.

C) Ruhumuz bir çöl kadar ıssız olurdu her ak-şam.

D) Ayrılık, zaman zaman tıpkı ölüm gibi gelir in-sana.

E) Yağmur damlaları camlara çarpan gözyaşla-rıydı.

6. Yalnızca bir şair olarak değil, bir aydın olarak da hem kendini hem de şiirimizi ileriye götürmüştür. Şiirimize yeni konular, görüşler, biçimler getir-miştir. Şiir diline, konuşma dilinin canlılığını, ge-nişliğini aşılamıştır. Bunu yaparken de sadelik içinde, en az sözcükle derinliğe varmanın yolunu bulmuştur.

Bu parçadaki “en az sözcükle derinliğe varmak” sözüyle anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir?

A) Yoğun bir anlatım biçimi kullanma

B) Geniş kitlelere seslenme

C) Yeni ve değişik ürünlerle şiiri geliştirme

D) Alışılmış deyişleri bir yana bırakma

E) Şiire yeni duygu ve düşünceler katma

34PEGEM AKADEMİ

7. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde deyim, açıklamasıyla birlikte verilmiştir?

A) Yaptığımız bütün planlar kâğıt üzerinde kal-mıştı.

B) Çocukları bu hastalığa yakalandığından beri kan ağlıyorlardı.

C) Ağız birliği etmişler, aynı açıklamaları yap-mışlardı.

D) Bir müddet hoşbeş ettikten sonra asıl konu-ya girmiştik.

E) Kafası bozulunca kendisini ziyarete gelenleri içeri almamıştı.

8. (I) Maalesef dünyanın başı günümüzde belada. (II) Çünkü dünyamız tek kültürlü bir dünyaya doğ-ru gidiyor. (III) Bu, insanlığı insanlıktan çıkaran bir durumdur. (IV) Tek kültürlü bir dünyada insanlı-ğın halini düşünelim: (V) Tek çiçeğe kalmış, tek renge, tek kokuya kalmış bir insanlık ve tek dile kalmış bir dünya…

Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin hangi-sinde deyim kullanılmıştır?

A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) III ve IV E) IV ve V

9. Aşağıdakilerin hangisinde anlam karşıtlıkla-rından yararlanılmıştır?

A) Annesinin hoşgörüsüne sığınarak yaramaz-lık yapıyordu.

B) Kitabın sayfalarını çevirdikçe hüzünleniyor, neşeli halini kaybediyordu.

C) Belki kimse aramıyordu; ama yalnız sayıl-mazdı.

D) Arkadaşları arasında sevilen bir kişilikti.

E) Bazı günler eve erken gelir, bazı günler hiç uğramazdı.

10. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “eritmek” sözcüğü, ayraç içindeki açıklamasına uygun olarak kullanılmamıştır?

A) Her sabah bir saat yürüyor, fazla yağlarını eritmeye çalışıyordu. (sağlıklı olmak)

B) Bu karışımı hazırlarken önce şekeri suda eritmeniz gerekiyor. (katı maddeyi bir sıvıda çözmek)

C) Tereyağını eritmek için ocağı yaktım. (bir maddeyi ısıtarak sıvı duruma getirmek)

D) Biriktirdiği paraları birkaç ay içinde eritti. (harcayıp tüketmek)

E) Bu hastalık yavrucağı eritti, iğne ipliğe dön-dürdü. (zayışatmak)

11. Çeşitli sanatçıların yıllar süren edebiyat serüveninde Ien önemli sorunu, tekrara düşmeden, hep kendini II IIIyenileyerek; hep dili, anlatımı kurcalayarak, sorgula- IVyarak taptaze soluklu öyküler yaratmak olmuştur. VKalıcı olmanın, bugünden yarına ses duyurmanın VI VIIsırrını ise bu işin ustalarının ürünlerinde aramak gerekir.

Bu parçadaki numaralanmış sözlerden hangi-leri birbiriyle yakın anlamlıdır?

A) I. ve II.

III. ve IV.

B) II. ve III.

IV. ve V.

C) II. ve III.

VI. ve VII.

D) IV. ve V.

III. ve VI.

E) V. ve VI.

III. ve VII.

12. Günlük yaşamımızda önemli bir yeri bulunan

deyimleri cümlelerimizde çokça kullanırız. Örneğin

birini içinde bulunduğu olumsuz ortamdan alıp

durumunu iyileştirmeye, elinden tutmak; Isöz verdiği bir işe karşı sonradan olumsuz

davranmaya başlamaya, yan çizmek; beğenmediği IIya da istemediği bir durumla karşılaşınca

söz kesmek; kendini diğerlerinden üstün görmeyi, IIIkendini beğenmek; bir işle çok uğraşmak, çok IVemek harcamak anlamında, göz nuru dökmek deriz. V

Yukarıdaki numaralanmış deyimlerden hangi-sinin açıklaması yanlış verilmiştir?


13. (I) Yolu, Çiçekli Yaylası’na çeviriyoruz. (II) Önce uzun bir yürüyüşte sonra Baş Yayla’ya varıyoruz. (III) Çadırlarımızı Çiçekli Gölü’nün kıyısına ke-yifli bir şekilde kuruyoruz. (IV) Sis, bu uzun yol boyunca bize eşlik ediyor. (V) Sabahleyin erken kalktığımız için, bu sisin nasıl oluştuğunu, dağla-rın arasına nasıl yayıldığını görebiliyoruz.

Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangi-sinde benzetme yapılmıştır?


1. E 2. D 3. B 4. A 5. B 6. A 7. C 8. B 9. B 10. A

11. C 12. C 13. D 14. E 15. C 16. E 17. B 18. E 19. D 20. E

35 PEGEM AKADEMİ

14. Felsefenin geliştirdiği kuşkuculuk, bilimsel dü-şüncenin, yenilikçi buluşların ---- oluşturmakta-dır. Eleştirel, sorgulayıcı, çözümleyici düşünce-nin ---- kazandığı dönemlerde, bilimsel üretim ve aydınlanmacı gelişmelerin ---- açılmıştır

Bu parçada boş bırakılan yerlere sırasıyla aşağıdakilerden hangisinin getirilmesi uygun olur?

A) özünü - değer - kitabı

B) yapısını - saygı - cephesi

C) desteğini - kıymet - yolu

D) tabanını - biçim - ilerisi

E) temelini - önem - önü

15. Kitap çok tutmuştu, her gün, her çevrede hakkın-da yapılan tartışmalara rastlamak mümkündü.

“Çevre” sözcüğü aşağıdakilerin hangisinde bu cümledeki anlamıyla kullanılmıştır?

A) Şair, şiirlerinde bizim çevremizdeki insanla-rın üzüntü ve sevinçlerini anlatır.

B) Büyük kentlerin çevreleri gecekondularla sa-rılmış.

C) Önemli düşünceler hep aydınlar çevresinde mi tartışılır?

D) Bu çevrede fazlaca hırsızlık olayı görülmez.

E) Doğal kaynakların aşırı ve yanlış kullanılma-sı çevre kirliliğine yol açar.

16. Onun sözcüklerinde kendine özgü bir ses, bir renk var. Anlatımı özenli, yalın, duru. Böyle oldu-ğu için bir solukta okunabiliyor.

Bu parçada geçen “sözcüklerinde kendine özgü bir ses, bir renk var” sözüyle sözü edilen yazar hakkında anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir?

A) Yazılarında gözlemlerini başarıyla yansıttığı

B) Betimlemelere ağırlık verdiği

C) Yorum gerektiren bir anlatım tarzını tercih ettiği

D) Yazılarında kendi yaşamından izler görüldü-ğü

E) Sözcüklere yeni anlamlar yükleyebildiği

17. Yazmaya başladığım yıllarda beni sadece çağ-daş yazarlar ilgilendirirdi. Geçmiş çağların ya-zarlarına uzanmıyordum, onları başka dünyanın yazarları olarak görüyordum. Uzunca bir aradan sonra çağımın dışına doğru sarkmaya başladım.

Yukarıdaki parçada altı çizili sözle anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir?

A) Çağları aşan bir sanatçı olmayı isteme

B) Geçmişteki yazarlarla ilgilenmeye başlama

C) Her çağın ayrı bir güzelliği olduğuna inanma

D) Geçmiş çağlardaki yazarları beğenmeme

E) Çağının başarılı yazarlarını örnek alma

18.

I. Deve, kırk yıl Mekke’ye gitmekle hacı olmaz.

II. Anlayanla taş taşı, anlamayanla bal yeme.

III. Rezaletle olan kârdan, güzellikle olan zarar yeğdir.

IV. Altın semer vursan, eşek yine eşektir.

V. Araba devrilince yol gösteren çok olur.

Numaralanmış atasözleri anlamca ikişerli gruplandırıldığında hangisi dışarıda kalır?


19. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde deyim yoktur?

A) Kendisi kadar çetin ceviz bir öğretmenle kar-şılaşmıştı.

B) Okulu birincilikle bitirdiğini duyunca dili tutul-muştu.

C) Biz akademik hayatı onun kadar ciddiye al-mıyorduk.

D) Her dükkanın önünde durup vitrinleri incele-yerek gezindik.

E) Toplumsal konularda kafa yorar ve dikkatlice gözlem yapardı.

20. En saf suyun bile gizli bir tortusu vardır.

Yukarıdaki söze anlamca en yakın olan atasö-zü aşağıdakilerden hangisidir?

A) Su bulanmayınca durulmaz.

B) Üzüm üzüme baka baka kararır.

C) Başa gelen çekilir.

D) Hazıra dağlar dayanmaz.

E) Kul kusursuz olmaz.

1. Bu değerlendirmeleri yaparken salt metinle karşı karşıya kalmayı yeğledim. Gene de zaman zaman metinlerin arkasında tanıdığım yazarın siluetini gördüm. Emeğe duyduğum saygı, sayfalarda so-luyan bir insan, yargılarımı değiştirdi mi bilemem.

Bu parçadaki altı çizili sözlerle anlatılmak iste-nen aşağıdakilerden hangisidir? (2006)

A) Yargılarında yazarın kişiliğinin etkisinden kurtulamamak

B) Metni değişik boyutlarıyla ele almak

C) Nesnel bir tutum takınmak

D) Metnin oluşturuluş serüvenini araştırmak

E) Metnin anlatım dokusu üzerinde yoğunlaş-mak

2. Kimi ülkelerde çocuklara yönelik etkinlikler hafife I alınıyor.Tiyatrolarda çocuklara seslenen dramalar küçümseniyor, çocuk yazını ciddiye alınmıyor, II III dergilerde onlarla ilgili yazılar kabul görmüyor. IV Kısacası çocuk eğitimi önemsenmiyor. V

Bu parçadaki numaralanmış sözlerden hangi-sinin anlamı ötekilerden farklıdır? (2006)


3. Aşağıdaki dizelerin hangisinde düşsel ögeler yoktur? (2006)

A) Gördüm sonbahar kanıyorÇatlamış dudağında evrenin

B) Seyretsem derinliklerini gökyüzününBulutların biçimden biçime girişini izlesem

C) Uçmasını öğrendim ben deMavisi eskimiş gökyüzünde

D) Bir rüzgâr geçti buradanKoştum ama yetişemedim

E) Gecenin kâğıdında gözyaşının mürekkebiHerkes kendi uçurumuna bir taş atıyor

4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinden, ayraç içinde verilen anlam çıkarılamaz? (2006)

A) Yeni kredi kartınızı kullanmaya başlamadan, eski kartınızı keserek yok etmeniz herhangi bir sorunla karşılaşmanızı engelleyecektir. (Uyarma)

B) Yeni kredi kartınızın kullanım limiti ile hesap kesim tarihi, eski kartınızla aynıdır. (Eşitlik)

C) Yeni kartınızda yer alan çip, sahtecilik iş-lemlerini büyük ölçüde ortadan kaldıracaktır. (Önlem)

D) Alışverişleriniz ve nakit çekme işlemlerinizde yeni kartınızı eski kartınız gibi güvenle kulla-nabilirsiniz. (Benzerlik)

E) Yeni kartınızla yapacağınız bir işlem, eski kartınızın otomatik olarak kullanıma kapatıl-masını sağlayacaktır. (Öncelik)

5. Folklorik ögelerin kalıplaşmış bir yapısı vardır; bu da yaratıcılığı sınırlar, diyenler var. Bana göre yanlış bir saptamadır bu. Böyle diyenlerin bellek-lerinde klişeleşmiş bazı şiirler var. Oysa gerçek çok farklıdır. Folklordan yararlanma türden türe ya da sanatçıdan sanatçıya değişiklik gösterir. Hiçbir zaman folklorik ögeler olduğu gibi kullanıl-maz, bunun için de anlatım donup kalmaz.

Bu parçada geçen “donup kalmamak” sözüyle anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisi-dir? (2006)

A) Anlamını yitirmemek

B) Dolaylı söyleyişlere yönlendirmek

C) Basmakalıp bir nitelik kazanmamak

D) Anlatım yeteneğini engellemek

E) Kurallara uygun davranmak

6.

I. Pülümür’ün bir dağ köyünde gördüm onu Yaşını sordum, kimi seksen dedi kimi yüz

II. Önüme düştü konukseverce Soluk kadife mantosu sırtında

III. Beni tek odalı köy yapısı kulübesine götürdü En soylu yoksulluğun toprak döşeli sarayına

IV. Zamanı onda yitirdim ben Yitik zamanlara onda eriştim

Yukarıdaki numaralanmış dizelerin hangile-rinde birbirine karşıt çağrışımlar içeren sözler kullanılmıştır? (2007)

A) I. ve II. B) I. ve III. C) II. ve III. D) II. ve IV. E) III. ve IV.

ÇIKMIŞ SORULAR

36PEGEM AKADEMİ

7. (I) Ev havalansın diye açtığım pencereyi kapatır-ken derin bir soluk aldım. (II) Körfezden bembeyaz bir gemi geçiyor. (III) Canım dışarı çıkmak istedi. (IV) Uzun bir yürüyüş yapsam… (V) Bu yürüyüş sırasında İzmir’in sabırsız baharını selamlasam, imbatı koklasam… (VI) Ardından kıyıya oturup denizi seyrederken çayımı yudumlasam, gaze-temi okusam… (VII) Sonra, okuduğum heyecanlı romanın son bölümünü bitirsem…

Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangi-sinde insana ait bir özellik doğaya aktarılmış-tır? (2007)

A) II. B) IV. C) V. D) VI. E) VII.

8. Her yazıyı, her kitabı sözcük sözcük okumak I

gerekli mi? Yazıdan yazıya, kitaptan kitaba değişir bu. Onlar arasında öyleleri vardır ki okuyayım diye

kendimizi sıkmak gereksizdir. Ama öyle yazılar, IIkitaplar da vardır ki sözcükleri tada tada okuruz. IIIBu tür yazılarda bizi kendine çeken nedir? Yaza- IVrın kişiliği, ustalığı ve bizi ne ölçüde gerçeklerle Vyüzleştirdiğidir.

Bu parçadaki numaralanmış sözlerle ilgili aşa-ğıdaki açıklamalardan hangisi yanlıştır? (2007)

A) I. söz: Özenle, anlamlarını düşünerek

B) II. söz: Bir işi yapabilmek için onun zorluğu-na katlanmak

C) III. söz: Yerinde kullanılmanın verdiği güzelli-ğin ayrımına vararak

D) IV. söz: Cesaretlendiren, güçlendiren

E) V. söz: Doğruları yansıtıp yansıtmadığı

9. Elbette her yazar okunmak ister. Ama eğer okur için yazmak gibi bir kaygısı varsa, okurunu ço-ğaltmak, onun hoşuna gitmek ya da ünlenmek için yazıyorsa, gerçek edebiyat okuru onu dış-layacaktır. İster bin, isterse yüz bin okuru olsun, edebiyat, vize vermek için okurun niceliğine bak-maz, yetkinliğine bakar.

Bu parçadaki altı çizili sözle anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir? (2007)

A) Edebiyatta başarı, okurların sayısıyla değil, düzeyiyle ölçülür.

B) Çok sayıda okura ulaşabilmek için toplumsal değerlere ters düşmemek gerekir.

C) Okurları düşünerek yazanlar, kendi gerçek duygularını yansıtamazlar.

D) Tanınma amacıyla yazanlar, çıkarlarını dü-şünenlerdir.

E) Kimi okur, kendi görüşlerine uymayan yapıt-ları başarısız sayar.

10. Bir sanatçı olarak, okumaktan, araştırmaktan hiç-bir zaman vazgeçmeden sanatta doyumsuzluğu korumak gerektiğine inanıyorum.


A) Bir birikim oluşturmaya çalışmak

B) Sanatla ilgilenmekten zevk almak

C) Ulaştığı noktayı yetersiz bulmak

D) Sanata yön vermeye çalışmak

E) Başarılı yapıtları örnek almak

11. Ana dilinin, anneden öğrenilen dil olduğu söylenir ama bu, yalın kat bir açıklama bence. Çünkü dil bilimle ilgili sözlükler, ana dilini daha çok, çevre-nin dili olarak açıklamaktadır. Ancak, çevrenin dili denilen dil üzerinde annenin etkisi olduğu da yadsınmamalıdır.


A) Genel kanılara uyan

B) Etkisiz olanı etkili gösteren

C) Duygusal gerekçelere dayanan

D) Tartışmaya açık görüşler içeren

E) Basit, derinliği olmayan

12. Onun, yazma ve yaratma eylemindeki büyük değişme ve gelişme, kendisinin hem okuru hem de eleştirmeni olmasıyla başladı. Söz gelimi, ilk denemelerinde sıfat kullanma tutkusundan kay-naklanan sanatlı bir anlatımı vardı. Kendisiyle ilk denemeleri üzerinde konuşurken bu tutumuna değinir, “Yine sözcükleri renklerle donatıp onla-rı köpürtmüşsün.” diye takılırdım ona. Kimileyin bunun gerekliliğini savunur kimileyin sesini çıkar-maz, yalnızca gülümser geçerdi. Belli ki bir öz eleştiri sürecine girerdi.


A) Söylenenleri okurun gözünde canlandıracak anlatımlara başvurmak

B) Sözcüklere yeni, çağrışımsal anlamlar yük-lemek

C) Söyleyiş yönünden süslü, gösterişli, kof bir yapıyı yeğlemek

D) Sözcüğün birkaç anlamını birlikte kullanmak

E) Kolay anlaşılır, yalın nitelikte ürün vermek

37 PEGEM AKADEMİ

13. Bu sanatçımız daha kitabın başlarında uyarıyor okurunu: “Ötekini oku; derinde, dipte duranı; ince şeyler bunlar.” Bu sözler, onun şiirlerinin anlaşıl-ması için kendisinin cömertçe önümüze kattığı kılavuzlardır. Bunlara dikkat edilmezse yanlış anlaşılabilir onun şiiri, tekdüze bir tekrarlanış sa-nılabilir.


A) Ancak şiirsel birikimi olanların kavrayabile-ceği anlamlar taşıma

B) Açıkça söylenmemiş gizli anlamlar içerme

C) Şairin istemediği yönde yorumlara yol açma

D) Farklı olmaya çalışırken anlaşılmaz olma

E) Karşıt anlamlar taşıma

14. Titizlikle, kılı kırk yararak ortaya koyduğu ürün-lerini kitaplaştırmak için yıllarca bekler; kendi deyişiyle, “onların sirkeleşip sirkeleşmediğini” görmek ister.


A) İstenilen yetkinliğe ulaşıp ulaşamama

B) Eskiyip unutulma

C) Olumlu ya da olumsuz yönlerden algılanma

D) Zamanla çekiciliğini yitirip yitirmeme

E) Başkalarınca örnek alınma

15. Öyküler dünyanın farklı yerlerinde geçse de okuyan-da tuhaf bir “bizden”lik duygusu uyandırıyor; aşkın, kararsızlığın, tekinsizliğin ve yalnızlığın evrensel ol-duğunu, bu öykülerde kendimizi yazara yakalanmış hissettiğimizde bir kez daha hatırlıyoruz.

Bu cümledeki altı çizili sözle, okurla ilgili ola-rak anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangi-sidir? (2009)

A) Anlatılanları değişik biçimlerde algılama

B) Yaşamla ilgili düşüncelerini pekiştirme

C) Anlatılanları yaşadığını duyumsama

D) Anılarına bağlı olarak mutluluk duygusuna kapılma

E) Okuduklarının doğruluk derecesini düşünme

16. Halkımız günlük konuşmalarında, insana özgü

birçok durumu, “yüz” sözcüğüyle kurulan sözsel

bağdaştırmalarla anlatmıştır. Söz gelimi, övünmeyi

gerektiren bir duruma yüz akı, ortaya çıkan utanı- Ilacak duruma yüz karası demektedir. Bir kimsenin IIçirkinliğini belirtmek için yüzüne bakılmaz, karşı- IIIsındakini utanacak duruma düşürenler için yüzünün derisi kalın sözünü kullanmaktadır. Bir IVkimsenin çok güzel olduğunu vurgulamak için de

yüzüne bakmaya kıyamazsın deyimini... V

Bu parçadaki altı çizili sözlerden hangisinin, kendinden önce verilen açıklaması yanlıştır? (2009)


17. Okur için yazmıyorum. Evet, ama okura yazdı-ğım da bir gerçek. Demem şu ki okur için yazmak başka şeydir, okura yazmak başka… Birinde öz-gürlük vardır. Öteki ise sizin elinizi kolunuzu bağ-lar, sizi bağımlı kılar. Ben böyle düşünüyorum.

Bu parçadaki altı çizili cümleyle yazar aşağıda-kilerden hangisini anlatmak istemiştir? (2010)

A) Beğenilecek konuları işlediğini

B) Kendi düşüncesini okurlara benimsetmeye çalıştığını

C) Okurların beklentilerine göre değil, kendi is-tediği gibi yazdığını

D) Toplumu ilgilendiren konulara değindiğini

E) Belli bir kitleye seslenmek istediğini

18. Ülkemizde çok iyi oyuncular var ama ne yazık ki bunlar yabancı dile gereken önemi vermiyor-lar. Ana dilleri gibi Fransızca ve İngilizce bilseler yabancı ülkelerdeki oyuncuları bile gölgede bıra-kırlar.

Bu parçada geçen “gölgede bırakmak” sözüyle anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisi-dir? (2010)

A) Başkalarından üstün duruma gelmek

B) Eğitim yoluyla kendini geliştirmek

C) Çağın gereklerine uymak

D) Yeni oyun teknikleri geliştirmek

E) Bilgi dağarcığını zenginleştirmek

38PEGEM AKADEMİ

19. Kişiliğimizin oluşup gelişmesinde okudukları-mızın büyük payı vardır. Her yazar, kişiliğimizin temeline ayrı bir taş koyar. Bu, edebiyatın temel işlevlerinden biridir.

Bu parçadaki altı çizili cümleyle, yazarlara iliş-kin olarak anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir? (2011)

A) Duyuş, davranış özelliklerimizi geliştirip zen-ginleştirdikleri

B) Bizi yanlış düşüncelerden uzaklaştırdıkları

C) Yaşama biçimimizi belirledikleri

D) Bizi başka insanların dünyasına taşıdıkları

E) Yaşamı sevme, ondaki güzellikleri görme gücümüzü pekiştirdikleri

20. Kendi aralarında üç beş sözcükle konuşan genç-lerimizi gördükçe onların, beyin ve dil yetilerinin daha gelişme evresindeyken kurumuş olmasın-dan kaynaklanan sözcüksel çölleşme içinde ol-duklarının ayrımına varıyorum.

Bu cümledeki altı çizili sözle anlatılmak iste-nen aşağıdakilerden hangisi olamaz? (2011)

A) Anlatımsal yavanlık

B) Düşünsel sınırlılık

C) Duyguları yansıtmada eksiklik

D) Algısal yetersizlik

E) Kural tanımazlık

21. İnsanoğlunun çaresizliğe düştüğü, yaşadığı top-lumsal ortamda bir başına, yapayalnız kaldığı ve başkalarının yardımına gereksinim duyduğu anlar vardır. Böyle zamanlarda her kapıyı çalar. Ne var ki bütün kapılar kapanmıştır yüzüne. Tam anlamıyla bir çaresizlik içindedir. Bir öyküye, bir romana konu olabilecek böyle bir durumu ---- de-yimiyle somutlaştırıcı bir biçimde ne güzel anlat-mıştır Türkçemiz.

Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisinin getirilmesi uygundur? (2011)

A) ötesi çıkmaz sokak

B) havanda su dövmek

C) yer demir gök bakır

D) dört duvar arasında

E) iki arada bir derede

22. Hem bir yolculuğa çıkacaksın hem de elinde bir harita, pusula olmayacak! Yolun sonu nereye va-rıyor bilmeyeceksin, olacak iş mi bu? İşte böyle-si durumlarda sorarsın bir yazar olarak senden öncekilere: “Niçin çıktın yola? Niçin kaldın yarı yolda?” ya da “Nasıl vardın, varmayı düşlediğin noktaya?”

Bu parçada geçen “elinde bir harita, pusula olma-ma” sözüyle yazarlarla ilgili olarak anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir? (2012)

A) Gerçekçi ve gözlemci bir anlatımı yeğleme-me

B) Okurların yaşamını zenginleştirecek bir amaca yönelmeme

C) Deneyimli yazarların birikiminden yararlan-mama

D) Yapıtlarını oluştururken değişik alanların verilerini kullanma

E) Yapıtlarını, okurların ilgi ve beklentileri doğ-rultusunda oluşturma

23. Bazıları, hikâye kahramanını, yazarın kendisi sanır. Edebiyat içi oyunları, metinler arası gön-dermeleri, yazarın kurduğu alt metin ilişkilerini görmez. Oysa iyi bir okurun gözü, metnin altını kazar; diğerlerinin bakışlarıysa satırlar üzerinden kendi ezberlerinin boşluğuna akıp gider.

Bu parçada geçen “metnin altını kazma” sözüy-le, metne yönelik olarak anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir? (2013)

A) Örtülü anlamları bulmaya çalışma

B) Başka metinlerle karşılaştırma

C) Yazılanların gerçekliğini araştırma

D) Ön yargılardan sıyrılarak okuma

E) Kusurlu yönlerini ortaya koyma

1. A 2. D 3. B 4. E 5. C 6. E 7. C 8. D 9. A 10. C 11. E 12. C

13. B 14. A 15. C 16. D 17. C 18. A 19. A 20. E 21. C 22. C 23. A

39 PEGEM AKADEMİ

1. Yazar, parçanın ilk cümlesinde sadece metinden yola çıkarak değerlendirme yapmaya çalıştığını be-lirtmiş. Altı çizili bölümde ise bazen sözünü ettiği yazarın kişiliğinin etkisinden de kurtulamadığını an-latmak istemiştir.

Cevap A

2. I, II, III ve V numaralı sözler aynı anlama gelen söz-lerdir. “Kabul görmemek” sözü ise “onaylanma-mak” anlamındadır.

Cevap D

3. İçinde benzetme, kişileştirme gibi unsurların bulun-duğu, mecaz anlamlı sözcüklerin kullanıldığı dizeler düşsel ögelere yer verilen dizelerdir.

A seçeneğinde, “Sonbahar kanıyor”,

C seçeneğinde, “mavisi eskimiş gökyüzü”,

D seçeneğinde “rüzgar geçti buradan”,

E seçeneğinde “gecenin kâğıdı”, “gözyaşının mü-rekkebi”, “kendi uçurumu” ifadeleri düşsel ögeler-dir. Yani gerçek dışıdır.

B seçeneğinde düşsel ögeler yoktur. Tüm sözler ger-çek anlamıyla kullanılmıştır.

Cevap B

4. A seçeneğinde insanlar, eski kartları keserek yok etme konusunda uyarılmaktadır.

B seçeneğinde yeni kartla eski kart limit bakımından eşittir.

C seçeneğinde çip, sahtecilik işlemlerini önlemek içindir.

D seçeneğinde eski kartla yeni kart alışveriş ve nakit çekmede benzerlik gösterir.

E seçeneğindeki cümlede ise öncelik değil, neden anlamı vardır.

Cevap E

5. Parçada folklorik ögelerin kalıplaşmış olmadığı savunulmaktadır. Buna göre “donup kalmamak” sözüyle anlatımın değişiklik gösterdiği, bilineni tekrarlamakla kalmadığı, yani basmakalıp bir nitelik kazanmadığı anlatılmak istenmiştir. Bu da C seçe-neğinde belirtilmiştir.

Cevap C

6. III. ve IV. dizelerde birbirine karşıt çağrışımlar içeren sözler kullanılmıştır.III. dizede “En soylu” sözüyle “yoksulluğun” ve “köy yapısı kulübe” sözüyle “saray” sözü;IV. dizede “yitirdim” sözü ile “eriştim” sözü karşıt çağrışımlar içerir.

Cevap E

7. Parçanın V numaralı cümlesinde insana ait bir özellik doğaya aktırılmıştır. “Sabırsız” sözcüğü, insana ait bir özelliktir, burada “bahar” için kullanılmıştır.

Cevap C

8. Numaralanmış sözlerle ilgili olarak D seçeneğinde verilen açıklama yanlıştır. Çünkü “kendine çeken” sözüyle anlatılmak istenen, “yazıları çekici kılan, okumaktan tat aldıran”dır.

Cevap D

9. Parçada okur için yazan yazarları, gerçek okurların dışlayacağı belirtiliyor. Buna göre “edebiyat, vize vermek için okurun niceliğine bakmaz, yetkin-liğine bakar” sözüyle anlatılmak istenen, “Edebi-yatta başarı, okurların sayısıyla değil, düzeyiyle ölçülür.” cümlesinde verilmiştir.

Cevap A

10. Verilen cümlede, sanatçının araştırmaktan vazgeç-memesi, araştırmaya doymaması, doyumsuzluğu-nu koruması gerektiği söyleniyor. Buna göre “do-yumsuzluğu korumak” sözüyle anlatılmak istenen “ulaştığı noktayı yetersiz bulmak, yani sürekli doyumsuz olmak”tır.

Cevap C

11. Parçanın ilk cümlesinde ana diliyle ilgili genel bir açıklamadan söz ediliyor. Bu açıklamanın “yalın kat” bir açıklama olduğu belirtiliyor. Daha sonra da ana dilinin sözlüklerde daha çok hangi anlamının geçtiği açıklanıyor. Dolayısıyla “yalın kat” sözcüğü, “basit, derinliği olmayan” anlamında kullanılmıştır. Ana dilin “anneden öğrenilen dil” olarak açıklanma-sı yetersiz bulunuyor.

Cevap E

12. Parçada “sözcükleri renklerle donatıp onları kö-pürtmek” sözüyle süslü bir anlatımın tercih edildiği ve bunun da olumsuz bir duruma yani kof, içi boş bir yapıya neden olduğu ifade edilmiştir.

Cevap C

ÇIKMIŞ SORULARIN AÇIKLAMALARI

40PEGEM AKADEMİ

13. Altı çizili sözde “derinde, dipte” ifadeleriyle anlatıl-mak istenen sezdirilmiştir. Bu sözcükler mecaz an-lamda kullanılarak “açıkça söylenmemiş gizli an-lamlar” kastedilmiştir.

Cevap B

14. “Sirkeleşmek” bir maddenin zamanla oluşması, ol-gunlaşması, hazır hale gelmesi anlamında kullanılır. Mecaz anlamda kullanılan bu ifadede ise istenen yet-kinliğe ulaşıp ulaşamama durumu anlatılmıştır.

Cevap A

15. “Kendimizi yazara yakalanmış hissettiğimizde” ifadesinden, anlatılanların yaşanıldığını duyumsama, hissedebilme ya da etkisinde kalma gibi anlamlar çı-karılabilir. Çünkü parçada sözü edilen duyguların, durumların evrensel olduğu ifade edilmiştir.

Cevap C

16. IV. cümledeki “yüzünün derisi kalın” ifadesi “utan-maz” anlamına gelmektedir. Parçada “karşısındaki-ni utandıracak duruma düşürenler” anlamı sözün anlamına uymamaktadır.

Cevap D

17. Altı çizili söz, yazarın okurun istediği gibi değil kendi istediği gibi yazdığını anlatmaktadır. Bu söz mecaz anlamda düşünülmelidir. Elbette kitap okur için ya-zılmaktadır fakat kitapta yazarın hâkimiyeti söz ko-nusudur eserde.

Cevap C

18. “Gölgede bırakmak” sözü, “birinden veya bir şeyden daha başarılı olmak, ondan daha üst bir düzeye yükselmek” anlamında bir deyimdir. Verilen parçada da bu anlamda kullanılmıştır.Cevap A

19. Altı çizili söz “mecaz” anlamıyla düşünüldüğünde, “ki-şiliğe konan temel taş” ifadesinden A seçeneğinde-ki duyuş, davranış özelliklerinin gelişip zenginleşmesi ifadesine ulaşılır. Bu sorularda altı çizili ifadenin ger-çek anlamından yola çıkılır ve mecaz anlama ulaşılır.

Cevap A

20. Altı çizili sözdeki “çölleşme” gerçek anlamıyla düşü-nüldüğü zaman verimsizleşme, yoksunluk, sınırlılık vs. kavramları çağrıştırır. Dolayısıyla “sözcüksel çölleşme” ifadesi de buna uygun olmalıdır. E se-çeneğindeki “kural tanımazlık” ifadesinin bu kav-ramlarla ilgisi yoktur; burada bilinçli bir davranış söz konusudur.

Cevap E

21. Verilen parça, C seçeneğindeki “yer demir, gök ba-kır” deyiminin de yorumudur. Soru aslında bir deyim anlamı sorusudur. Bu deyim çaresizliği anlatmak için kullanılır.

Cevap C

22. Öncülde geçen “harita” ve “pusula” yön bulmaya ya-rar. Parçada, deneyimli yazarlar da yeni yazarlara yol gösterecek bir harita, bir pusula olarak düşünülmüştür. Harita ve pusula kullanmama da “Deneyimli yazarla-rın birikiminden yararlanmama” ifadesini anlatmak için kullanılmıştır.

Cevap C

23. Sözün anlamı sorularının çözüm mantığı aynıdır. Verilen sözlerin gerçek anlamından çıkılarak mecaz anlamlara ulaşılır. Ayrıca ifadenin cümle ya da parça içerisindeki anlamını yakalamak gerekir.

Verilen parçada “metnin altını kazar” ifadesi de sı-radan okurların atladığı fakat iyi okurların yakaladığı, arka plandaki anlamları kastetmektedir.

Cevap A

41 PEGEM AKADEMİ

Documents

2014 türkçe - pegem.net · 2014 kpss ıtır onularlaorularla türkçe akıcı ayrıntılı güncel konu anlatımları örnekler yorumlar uyarılar pratik bilgiler ösym tarzında