2016 rokiem Nowowiejskiego · 2016. 5. 25. · • Tłusty Czwartek gefk •feee lat między Dnieprem i Wisłą • Czwarta rocznica śmierci Wisławy Szymborskiej •Feliks Nowowiejski

• List do Polonii

• Tłusty Czwartek 2016

• 1000 lat między Dnieprem i Wisłą

• Czwarta rocznica śmierci Wisławy Szymborskiej

• Feliks Nowowiejski – kompozytor, organista, dyry-

gent,pedagog i organizator życia muzycznego

• Харьковскому обществу польской культуры – 25 лет!

• Kuchnia polska: minipączki serowe

www.polonia.kharkov.ua

Nr 2 (160)

2016 r.

PISMO STOWARZYSZENIA KULTURYPOLSKIEJ W CHARKOWIE

W numerze m. in.:

Cd. na str. 8

2016 rokiem Nowowiejskiego

W tym roku przypada 70. rocznica śmierci, a

w 2017 roku – 140. rocznica urodzin Feliksa No-

wowiejskiego – kompozytora, dyrygenta, orga-

nisty, wirtuoza i szambelana papieskiego, autora

muzyki Roty do słów Marii Konopnickiej.

Sejm RP ustanowił Feliksa Nowowiejskiego

patronem 2016 roku w przekonaniu o szczegól-

nym znaczeniu dorobku tego wybitnego twórcy.

W uchwale sejmowej podkreślono, że ar-

tysta „był autorem wielu pieśni patriotycznych,

które umacniały tożsamość narodową Polaków,

a w niepodległej Polsce Nowowiejski brał czynny

udział w tworzeniu i organizowaniu życia arty-

stycznego”.

AktualnościPOLONIA CHARKOWA №2(160) r.2016

2

WIADOMOŚCI Z POLSKI

Szanowni Państwo,

podzielając opinię środowiskpolonijnych, że tylko partnerskawspółpraca władz RzeczypospolitejPolskiej i Polonii może przyczynićdo wykorzystania potencjału pra-wie dwudziestomilionowej rzeszyosób polskiego pochodzenia, za-praszam Państwa do wspólnegowypracowania nowego modeluzlecania realizacji zadań publicz-nych w zakresie opieki Senatu Rze-czypospolitej Polskiej nad Polonią iPolakami za granicą.

Historia polskiego parlamenta-ryzmu po 1989 roku nierozerwalniezwiązana jest z opieką Senatu Rze-czypospolitej Polskiej nad roda-kami w świecie. Szczególna rolaSenatu w podtrzymywaniu tożsa-mości narodowej Polaków miesz-kających na obczyźnie wywodzi sięz międzywojennej tradycji patro-nowania wychodźstwu. To z inicja-tywy marszałka Senatu I kadencjiAndrzeja Stelmachowskiego, Izbawyższa sprawuje opiekę nad Polo-nią i Polakami za granicą. Zdecydo-wało o tym przekonanie, że towłaśnie Senat ma ku temu szcze-gólny mandat narodu wyrażony wwolnych wyborach. W ten sposóbSenat kontynuuje tradycję II Rze-czypospolitej.

Każda z ośmiu kadencji odro-dzonego Senatu odcisnęła piętnona relacjach z rodakami w święcie.Rok 2012 przyniósł zmiany w dzia-łalności Izby na rzecz Polonii i Pola-ków poza granicami. Środkibudżetowe na ten cel znalazły sięw gestii Ministerstwa Spraw Zagra-nicznych. W IX kadencji Senatu,która rozpoczęła się 12 listopada2015 roku, opieka Senatu nad Po-lonią i Polakami za granicą ponow-nie będzie miała także wymiar

finansowy. W trosce o stabilnośćprocedowania i współpracy z Pań-stwem, 23 grudnia 2015 roku pod-pisałem z wiceministrem sprawzagranicznych oświadczenieuwzględniające Senat w rozpoczę-tej w MSZ procedurze konkursowejna rok 2016.

Senat już teraz chciałby pra-widłowo rozpoznać współczesnepotrzeby Polonii i Polaków za gra-nicą tak, by w efekcie stworzyćmodel opieki oraz procedurę finan-sowania, które pozwolą je skutecz-nie zaspokoić i kreować spójnąpolitykę polonijną.

W związku z tym zwracam sięz prośbą do środowisk polonijnychoraz współpracujących z nimi orga-nizacji pozarządowych o wyrażenieopinii, zgłoszenie propozycji i uwagdotyczących Państwa doświadczeńz realizacji zadań publicznych w za-kresie opieki nad Polonią i Pola-kami za granicą oraz współpracy zorganami władzy publicznej wostatnim ćwierćwieczu. Będzie topomocne w ocenie kondycji środo-wisk i organizacji oraz wyzwań,jakie rysują się we wzajemnych re-lacjach na przyszłość.

Odpowiedzi przesłane do Kan-celarii Senatu będą przedmiotemnaszych analiz i posłużą wypraco-waniu możliwie najlepszego spo-sobu finansowania opieki nadPolonią i Polakami za granicą nanastępne lata. Proszę kierować jedo końca marca 2016 roku na adreskorespondencyjny.

Z poważaniemStanisław KARCZEWSKI

Kancelaria Senatu Biuro Analiz i Dokumentacji

Zespól ds. Polonijnych ul. Wiejska 6

lub e-mail:[email protected]

List do PoloniiMarszałek Stanisław Karczewski opub-

likował na swojej stronie list otwarty. Za-prasza w nim do wspólnegowypracowania nowego modelu opieki Se-natu RP nad Polonią i Polakami za granicą.

W 2016 roku Polska będzie gospodarzemŚwiatowych Dni Młodzieży, które odbędą się wKrakowie w lipcu. Ponad dwa miliony młodychludzi z całego świata przyjedzie nad Wisłę naspotkanie z papieżem Franciszkiem. Polskie wła-dze powołały specjalny zespół odpowiedzialny zaorganizację największego w 2016 roku spotkaniamłodzieży z całego świata.

Do Światowych Dni Młodzieży (ŚDM) Polskaprzygotowuje się od lipca 2013 roku, kiedy papieżFranciszek ogłosił miejsce kolejnego spotkania zmłodymi. Kraków wybrał ze względu na jego silnezwiązki z Polakiem świętym Janem Pawłem II. Pol-ski papież nie tylko związał z Krakowem całeswoje kapłańskie życie, ale też był inicjatoremŚwiatowych Dni Młodzieży. Pierwsze spotkaniemłodych odbyło się w 1985 roku w Rzymie. Odtego czasu organizowane są co dwa-trzy lata wróżnych miejscach na świecie. Rejestracja chęt-nych trwa już od kilku miesięcy.

To ogromne wyzwanie dla polskiego rządu,który powołał specjalny Zespół do spraw przygo-towania wizyty Jego Świątobliwości Papieża Fran-ciszka w Rzeczypospolitej Polskiej w 2016 r. orazwsparcia organizacji Światowych Dni MłodzieżyKraków 2016, na czele którego stoi minister BeataKempa z Kancelarii Prezesa Rady Ministrów. Napoczątku grudnia pracę rozpoczął także pełno-mocnik rządu ds. organizacji ŚDM, Paweł Majew-ski. W Ministerstwie Spraw Zagranicznychnatomiast powołano Zespół ds. wsparcia organi-zacji Światowych Dni Młodzieży – Kraków 2016,którego pracami kieruje Pełnomocnik MinistraSpraw Zagranicznych do organizacji ŚwiatowychDni Młodzieży – Kraków 2016, ambasador JerzyChmielewski. Oba zespoły działają w koordynacjize głównymi organizatorami ŚDM – ArchidiecezjąKrakowską.

Z szacunków organizatorów ŚDM wynika, żeobchody centralne w Krakowie i okolicach mogąprzyciągnąć nawet 2,5 mln wiernych. Komitet or-ganizacyjny dni jest w stałym kontakcie z episko-patami z ponad 110 krajów ze wszystkichkontynentów. Do Krakowa wybierają się nawetmieszkańcy Wysp Wielkanocnych, Wysp Samoa,czy Arabii Saudyjskiej.

Biuro Rzecznika PrasowegoMinisterstwo Spraw Zagranicznych

charkow.msz.gov.pl

Zapraszamy doPolski na ŚwiatoweDni Młodzieży!

POLONIA CHARKOWA №2(160) r.2016

3

Tradycje

SKĄD SIĘ WZIĄŁTŁUSTY CZWARTEK?Tłusty Czwartek to zawsze ostatni

czwartek w karnawale przed rozpoczę-ciem Wielkiego Postu. Prawdopodob-nie jego geneza sięga aż starożytnościkiedy to ucztowaniem świętowanoodejście zimy i nadejście wiosny. Pierw-sze pączki robione były z ciasta chlebo-wego, a nadziewane były słoniną. Wrazz nadejściem chrześcijaństwa zaczętohucznie obchodzić Tłusty Czwartek jakoostatnią możliwość dostatniego naje-dzenia się (przede wszystkim mięsem)przed czterdziestoma dniami postu wtrakcie których należało żyć skromnie izachowywać wstrzemięźliwość. W XVIwieku pojawiła się tradycja jedzeniapączków na słodko z ciasta drożdżo-wego. Do niektórych z nich wkładanoorzechy lub migdały, pączek taki miałprzynosić szczęście na cały rok osobiektóra go wylosowała.

MODA NA PĄCZKIW 2016W tym sezonie oczywiście 2016,

najmodniejsze są klasyczne, drożdżowepączki z nadzieniem z konfitury lubmarmolady, ale bardzo na czasie sąrównież mini paczki z serka homogeni-zowanego, które można bardzo szybkoprzyrządzić, nawet jeśli jesteś bardzozapracowana i nie masz czasu stać w ko-lejce w cukierni. Oprócz pączków po-nadczasowe są faworki i chrusty

koniecznie posypane curem pudrem,albo oponki serowe lub amerykańskiepączki z dziurką. Bardzo popularne sąrównież pączki z gotowanych ziemnia-ków. Najlepsze przepisy na pączki i innesłodkie cuda znajdziecie poniżej.

PĄCZKI W INNYCHKRAJACH EUROPYNie wszędzie pączki wyglądają tak

samo, wynika to oczywiście z tego ja-kich składników używamy do ciasta, ja-kiej mąki oraz w jaki sposób są smażonena tłuszczu. Niemieckie pączki smażymytylko przez chwilę, dosłownie kilka se-kund dzięki temu tłuszcz nie wsiąka do

środka (znane jako Berliner Pfannku-chen). Na Węgrzech pączki nie mają na-dzienia, podaje się je osobno (farsangifánk).

JEDEN, DWACZY DZIESIĘć PĄCZKóW?Większość z nas w Tłusty Czwartek

zje jednego lub dwa pączki, jednak sątacy, którzy w kilka minut zjedli ich ażdziesięć.

W Wielkopolskiej Izbie Rzemieślni-czej już po raz dwunasty odbyły sięMistrzostwa Poznania w jedzeniu pącz-ków na czas. Zwycięzcą konkursu zostałPiotr Grzelczyk, który 10 pączków bezpopijania wodą zjadł w ciągu 6 minut i5 sekund, tym samem pobił ubiegło-

roczny wynik, który wynosił 6 minut i 36sekund.

Wciąż jednak nie udało się pobićrekordu z 2011 roku, który należy doPiotra Frąckowiaka i wynosi 4 minuty i12 sekund.

Wiadomości.onet.pl

Tłusty Czwartek 2016

TradycjePOLONIA CHARKOWA №2(160) r.2016

4

Ostatki to według tradycji kilkaostatnich dni karnawału. Czas szaleństwi zabawy przed Wielkim Postem. Skądsię wywodzi tradycja ostatków i jakie sązwyczaje ostatkowe w różnych czę-ściach Polski i świata?

TRADYCJA NA OSTATKIZabawy karnawałowe wywodzą się

z obrzędów zimowych odprawianych wstarożytności kuczci bogów urodzaju. Wśredniowieczu szczególnie hucznie ob-chodzonogo w Hiszpanii i Portugalii,Francji, Niemczech i na Bałkanach.WPolsce pierwsze wzmianki o wielkichrautach na dworach magnackich po-chodzą z XVII wieku, choć tradycja kar-nawału znana była u nas już dużowcześniej. Ostatki, zwane w rożnychczęściach Polski także śledzikiem, za-pustami lub podkoziołkiem, zwycza-jowo zaczynają się w tłusty czwartek, akończą we wtorek przed rozpoczyna-jącą Wielki Post Środą Popielcową. Dziśto czas, kiedy w rożnych klubach i re-stauracjach organizowane są liczne im-prezy oraz bale, ale dawniej ostatkiwiązały się nie tylko z zabawą taneczną,ale też wieloma zwyczajami i obrzę-dami, których należało przestrzegać.

OSTATKI Z TRADYCJĄ W POLSCEDo ostatkowych zwyczajów nale-

żało choćby przywoływanie wiosny. Powsi chodziły tzw. maszkary zapustne,czyli głośno hałasujący przebierańcy,którzy próbowali pobudzić przyrodę dożycia. Często taką maszkarą, utożsa-mianą z demonem zimy, był słomianyniedźwiedź, którego prowadził męż-czyzna w przebraniu parobka. W takimorszaku podążał też diabeł, baba i dziadoraz Cyganka i Żyd. Przebierańcy cho-dzili po domach, odgrywając swoje role.Na przykład dziad obcałowywał młodepanny, baba kradła, a Cyganka wróżyła.Na koniec urządzano zabawę dlawszystkich mieszkańców.

Na Warmii szczególnie restrykcyj-nie przestrzegano początku WielkiegoPostu. Ostatki, które rozpoczynało ob-żarstwo w tłusty czwartek, kończyły sięzawsze we wtorek o północy. Zwykle otej porze wieszano w kominie dokładniewymytą patelnię, co symbolicznie ozna-czało koniec z wszelkim tłuszczem wdiecie przez najbliższe 40 dni. Punktdwunasta cichła też muzyka i zaprzesta-wano wszelkich tańców. Wierzono, żejeśli ktoś złamie ten zakaz, przez resztę

życia będzie tańczyć z diabłem.

ZWYCZAJE OSTATKOWENA ŚWIECIEDo najbardziej znanych zwyczajów

ostatkowych należy hucznie obcho-dzone zakończenie karnawału w brazy-lijskim Rio de Janeiro. Ostatkirozpoczynają się tam zawsze w piątekprzed Środą Popielcową i trwają przez5 kolejnych dni. Długą tradycję mają teżostatki weneckie, kończące karnawałwielkim balem maskowym na placu św.Marka, czy nicejskie – z barwnym koro-wodem przechodzącym przez całemiasto.

Co ciekawe większość zachodniegoświata nie obchodzi tłustego czwartku,ale... tłusty wtorek (ten przed Środą Po-pielcową) z francuskiego nazywanyMardi Gras. Tego dnia karnawałowe pa-rady odbywają się na przykład wNowym Orleanie. Z kolei w krajach an-glosaskich (głównie w Wielkiej Brytanii,Stanach Zjednoczonych i Australii) ob-chodzony jest wtorek naleśnikowy(Pancake Tuesday) i jak sama nazwawskazuje jest znakomitym pretekstemdo objadania się naleśnikami.

fokus.tv

9 lutego – OstatkiZwyczaje ostatkowe,historia świętowania


5

Tradycje

Środa Popielcowa, inaczej na-zywana Popielcem, rozpoczynaokres Wielkiego Postu podczas któ-rego przygotowujemy się do świątwielkanocnych.

POSYPYWANIE GŁóW WIERNYCH POPIOŁEM Środa Popielcowa co roku roz-

poczyna okres 40-dniowego Wiel-kiego Postu, który poprzedzaWielkanoc. W Popielec katoliccywierni udają się do kościoła, gdziepodczas mszy świętej kapłan posy-puje ich głowy popiołem. Jest tosymbol pokuty, a pojawił się w Ko-ściele katolickim już w VIII wieku.Posypując głowy wiernych popio-łem ksiądz celebrujący mszę świętąwypowiada słowa: “Nawracajciesię i wierzcie w ewangelię” lub:“Prochem jesteś i w proch się obró-cisz”.

W Środę Popielcową katolikówobowiązuje też wstrzemięźliwośćod pokarmów mięsnych (od 14.roku życia), a także post ścisły. Po-winni go przestrzegać osoby mię-dzy 18. a 60. rokiem życia. Oznaczato, że w Popielec powinno się ogra-niczyć liczbę spożywanych posiłkówdo syta do jednego w ciągu dnia.

OD DZIŚ TRWAWIELKI POST Popielec to pierwszy dzień

Wielkiego Postu, który trwa aż doWielkiego Czwartku. Podczas Wiel-kiego Postu katolicy na całym świe-cie powstrzymują się oduczestniczenia w zabawach czy im-prezach. W Kościele katolickimWielki Post to czas pokuty i nawró-cenia. Jego zaleceniami są post, jał-mużna i modlitwa.

W tracie Wielkiego Postu z ko-ściołów znikają kwiaty przy ołtarzu,a wystrój świątyni jest skromniejszy

– ma to podkreślić nastrój pokuty.Kolorem liturgicznym charaktery-stycznym dla okresu WielkiegoPostu jest fiolet, a w czwartą nie-dzielę - róż. Wierni śpiewają pieśnipokutne, np. “Ludu mój ludu” czy“Wisi na krzyżu”.

ŚRODA POPIELCOWAW LITERATURZEPopielec to bardzo ważny ele-

ment kultury katolickiej, co jest wi-doczne także w literaturze polskiej.Władysław Reymont w swojej po-wieści “Chłopi” dokonał opisu za-równo mszy odbywającej się wŚrodę Popielcową, jak i niedzielnejmszy przypadającej na pierwsząniedzielę Wielkiego Postu:

“Msza się skończyła i całynaród w skrusze, a często gęsto i zpłakaniem przystępował do ołtarzachyląc pokornie głowy pod popiół,którym ksiądz z głośną modlitwąpokutną posypywał przyklękają-cych. Hanka nie czekając końca tejpopielcowej uroczystości wyszła naświat, wielce czując się wzmożonąna siłach i dufna już całkiem wpomoc Bożą.”

edulandia.pl

10 lutego – PopielecJak obchodzimyPopielec?

Władysław Reymont,“Chłopi”, Zima, rozdział 12:

“Śpiewali już Gorzkie Żale, boć to byłapierwsza niedziela postu. Ksiądz, ubrany wkomżę, siedział z boku ołtarza z książką w ręku iraz w raz spoglądał na niego surowo. Organy hu-czały przejmująco, a cały naród śpiewał w jedengłos, chwilami zaś urywały się głosy, ścichały or-gany i z chóru, jakoby gdziesik spod nieba, roz-legał się płaczliwy, urywany głos organisty,czytającego rozważania męki Panajezusowej.Antek zaś nic nie słyszał, bo z wolna zapomniał,po co przyszedł i gdzie jest, przejęły go te śpiewyna wskroś i osnuły pieszczoną, kołyszącą nutą, żedziwnie osłabł w sobie, senność go ogarniała igłęboka cisza, że zapadał i jakby leciał gdziesik wjakąś światłość, a co oprzytomniał i otworzyłoczy, spotykał się z oczami księdza; któren nańwciąż spoglądał, że to wyższy był nad drugie i jużz dala widny, a tak świdrował, iż Antek odwracałociężałą głowę i znowu zapominał o wszystkim;przecknął z nagła: Wisi na krzyżu Pan, Stwórcanieba, Płakać za grzechy, człowiecze, trzeba – za-huczał kościół, że jakby z jednej, niepojętej ja-kiejś gardzieli wyrwał się ten krzyk i buchnął takążałośliwą mocą, takim przepłakanym jękiem, ażmury się zatrzęsły, naród porwał się z klęczek, za-kłębił i rozgrzmiał wszystkimi naraz głosami,duszą wszystką śpiewał i wszystkim płaczem po-kutnym.”

HistoriaPOLONIA CHARKOWA №2(160) r.2016

6

1000 lat między Dnieprem i WisłąStworzone postanowieniem kon-

gresu wiedeńskiego Królestwo Polskiemiało funkcjonować według dość libe-ralnej konstytucji z 1815 roku. Oczywi-ście naiwnością byłoby oczekiwać odrosyjskiego zwierzchnictwa czegokol-wiek, co krępowałoby Petersburg w po-lityce tradycyjnego już zamordyzmuwobec podbitego narodu.

W 1819 r. car Aleksander I zniósłwolność prasy i wprowadził cenzuręprewencyjną. W roku 1821 zawiesił wol-ność zgromadzeń i zakazał działalnościmasonerii. W 1823 Rosjanie rozbili siećtajnych stowarzyszeń na ziemiach za-branych poza Kongresówką; między in-nymi rozpoczęły się prześladowaniafilomatów i filaretów w Wilnie. W 1825r. car zabronił jawności obrad sejmo-wych, a w 1827 aresztowano członkówTowarzystwa Patriotycznego za wystą-pienia przeciw gwałceniu konstytucji.

Buta i cynizm Petersburga byłyszczególnie obrzydliwe i kompromitu-jące cara w kontekście postanowieńaktu końcowego kongresu wiedeń-skiego, zobowiązujących go do posze-rzenia Królestwa Polskiego o ziemiezabierane Rzeczypospolitej od 1772 r.Nie znoszący upodlenia Polacy, upoka-rzani w sytuacji, gdy w zachodniej Eu-ropie dokonywały się zwycięskierewolucje wymierzone przeciwko syste-mowi Świętego Przymierza*, znów po-częli się organizować do walki owolność.

W 1828 r., w warszawskiej SzkolePodchorążych Piechoty, zawiązało sięsprzysiężenie przeciwko wojskowemugubernatorowi Królestwa Polskiego,wielkiemu księciu Konstantemu - znie-nawidzonemu za wprowadzenie wyjąt-kowo opresyjnego systemu policyjnegow państwie oraz sadyzm i nikczemnośćw armii. 23 listopada 1830 r. członkowiesprzysiężenia zostali ostrzeżeni o ich de-konspiracji i przygotowanych areszto-waniach, co zdecydowało o wybuchupowstania. Sygnał do jego rozpoczęciadał wczesnym wieczorem 29 listopada1830 r. główny organizator sprzysięże-nia i jego dowódca, podporucznik Piotr

Wysocki, przerywając w Szkole Podcho-rążych Piechoty w Łazienkach zajęciadydaktyczne i wygłaszając następującesłowa:„Polacy! Wybiła godzina zemsty.Dziś umrzeć lub zwyciężyć potrzeba!Idźmy, a piersi wasze niech będą Termo-pilami dla wrogów” **. Następniedzielny młody oficer wyprowadził jesz-cze młodszych podchorążych namiejsce zbiórki, umówione pod pomni-kiem króla Jana III Sobieskiego. Grupa24 spiskowców, złożona głównie z mło-dych inteligentów (m.in. Ludwik Nabie-lak, Seweryn Goszczyński, LeonardRettel) wraz z częścią podchorążych,opanowała Belweder, w którym rezydo-wał wielki książę Konstanty. Ten jednak,uciekając się do poniżającego fortelu,zdołał zbiec (ponoć przebrany za ko-bietę).

Powstańcy, dysponujący tłumem

sprzymierzeńców spośród warszaw-skiego plebsu, ruszyli wtedy na Arsenał,który z łatwością zdobyli. Następnie po-jmali i rozstrzelali przeciwnych powsta-niu wysokich wojskowych: generałówStanisława Trębickiego, MaurycegoHauke, Stanisława Potockiego, Igna-cego Blumera i Tomasza Siemiątkow-skiego oraz pułkownika FilipaMeciszewskiego. W ferworze omył-kowo uśmiercono gen. Józefa Nowic-kiego, którego źle zidentyfikowano jakoMichaiła Iwanowicza Lewickiego, jed-nego ze znienawidzonych rosyjskich gu-bernatorów.

Następnego dnia powstańcy opa-nowali całą stolicę. Wielki książę Kon-stanty z częścią wiernych mu generałówi wojsk zatrzymał się poza Warszawą,obierając za swoją kwaterę karczmę naWierzbnie.

Ziemie polskie po kongresie wiedeńskim w 1815 roku


7

Historia

*) Święte Przymierze – zawarty 26 IX 1815 r. w Paryżu sojuszpogromców Napoleona. Z inicjatywy cara Aleksandra I sprzymie-rzyły się wpierw Rosja z Austrią i Prusami, a w latach 1816-1817dopraszano do ŚP – z różnym skutkiem – pozostałe kraje euro-pejskie. Deklarowanym celem ŚP była promocja zasad chrześci-jańskich w polityce zagranicznej i wewnętrznej, zaś w istociechodziło o obronę panujących monarchii przed ich delegitymi-zacją. W lipcu i sierpniu 1830 roku wybuchły zwycięskie rewolucjewe Francji i w Belgii, które doprowadziły do podważenia systemuŚwiętego Przymierza.

**) … niech będą Termopilami – metafora nawiązująca dobitwy pod Termopilami, starcia wojsk greckich z perskimi w sierp-niu roku 480 p.n.e. na wąskim przesmyku Termopile w czasie IIwojny perskiej. Ten, niemający wielkiego znaczenia epizod sze-regu wojen - toczonych od powstania jońskiego i pierwszej wojnyperskiej aż do podboju Persji przez Aleksandra Macedońskiego– utrwalił się jako symbol poświęcenia życia na polu bitwy.

Budynek Podchorążówki gdzie wykładał Piotr Wysocki i gdzie zacząłsię pod jego wodzą zryw narodowy 1830 roku

Tegoż 30 listopada Rada Administ-racyjna (władza cywilna Królestwa Pol-skiego) powołała Straż Bezpieczeństwa,której zadaniem miało być rozbrojeniezrewoltowanej ludności cywilnej War-szawy. Próby odbierania powstańcombroni i nakaz zastąpienia trójkoloro-wych rewolucyjnych kokard (grana-towo-biało-czerwonych) białymi, niepowiodły się. 1 grudnia reaktywowałosię Towarzystwo Patriotyczne z Maury-cym Mochnackim na czele. Skierowałoono do Rady Administracyjnej żądaniepodjęcia natychmiastowej akcji zbrojnejprzeciwko wojskom rosyjskim stacjonu-jącym w Królestwie.

Ulegając tym naciskom Rada Admi-nistracyjna dokooptowała do swojegoskładu polityków Towarzystwa, co zkolei wywołało sprzeciw żywiołów kon-serwatywnych. W celu spacyfikowanianastrojów, 3 grudnia 1830 r. rozwiązanoRadę Administracyjną i wyłoniony zos-tał Rząd Tymczasowy z księciem Ada-mem Jerzym Czartoryskim na czele.

Nowy rząd ustanowił Wodza Na-czelnego w osobie generała JózefaChłopickiego. Ten 5 grudnia ogłosił siędyktatorem powstania, usiłując jedno-cześnie doprowadzić do rokowań zcarem. W tym celu zaproponował me-diację Prus oraz wysłał do Mikołaja I(następcy Aleksandra I) pułkownika Ta-deusza Wyleżyńskiego, jaki ujawnił im-peratorowi dyslokację wojsk polskich.

Na rokowania do Petersburga udałasię delegacja z księciem Druckim-Lubec-kim na czele. Delegacja, powołując sięna ustalenia Sejmu, zażądała od cara:

– respektowania postanowień kon-stytucji z 1815 roku,

– rozciągnięcia owych postanowieńna Litwę, Wołyń i Podole,

– zwołania Sejmu z udziałem po-słów z ziem zabranych,

– natychmiastowego opuszczeniaterytorium Królestwa Polskiego przezrosyjskie wojska.

Reakcja cara Mikołaja I nie dała ża-dnych złudzeń co do jego nikczemności:

– 13 grudnia wprowadził on w pro-wincjach zabranych stan wojenny iwydał ukaz o przeprowadzeniu mobili-zacji korpusu interwencyjnego pod do-wództwem feldmarszałka Iwana Dybiczai z rozkazem stłumienia powstania,

– 17 grudnia car wydał manifest doPolaków, w którym nakazywał przywró-cenie Rady Administracyjnej w pierwo-tnym składzie i skoncentrowanie wojskpolskich w okolicach Płocka.

Odpowiedzią na butę Mikołaja I byłwydany 20 grudnia przez polski Sejmmanifest, w którym ogłoszono powsta-nie narodowe przeciwko Rosji i podanomiędzynarodowej opinii przyczyny jegowybuchu.

Adam JERSCHINA(„Dziennik Kijowski”)

Generał Józef Chłopicki – uczestnik insurek-cji kościuszkowskiej, wojen napoleońskich,powstania listopadowego, baron cesarstwa,wolnomularz

Adam Jerzy Czartoryski (1770-1861). W po-czątkowym okresie powstania liczył naugodę z Mikołajem I, później zaś na inter-wencję dyplomatyczną państw zachodnich.Po upadku powstania udał się na emigrację.Za udział w powstaniu cesarz Mikołaj I Ro-manow skazał go na karę śmierci przez ścię-cie toporem


8

Wybitni Polacy

Feliks Nowowiejski urodzony 7 lu-tego 1877 w Wartemborku (obecnieBarczewo na Warmii).

W latach 1887-93 uczęszczał doSzkoły Muzycznej w Świętej Lipce, wktórej uczył się harmonii oraz gry na for-tepianie, skrzypcach, wiolonczeli, wal-torni i organach. W 1893 przeniósł sięwraz z rodziną do Olsztyna - tu grał workiestrze pułku grenadierów. W 1898otrzymał I nagrodę stowarzyszenia TheBritish Musician na konkursie kompozy-torskim w Londynie za utwór Pod sztan-darem pokoju. W tym samym roku udałsię do Konserwatorium Sterna w Berli-nie na półroczne studia (teoria, kontra-punkt, kompozycja, gra na organach iwiolonczeli). Po powrocie do Olsztyna,od 1898 do 1900 był organistą w ko-ściele św. Jakuba. W 1900 odbył trzy-miesięczny kurs w Ratyzbonie, gdzie wszkole muzycznej pobierał naukę z za-kresu chorału gregoriańskiego i polifo-nii. W tym samym roku został przyjętydo Meisterschule Königliche Akademieder Künste w Berlinie, w której do 1902studiował kompozycję pod kierunkiemMaxa Brucha. Równolegle odbywał stu-dia z zakresu muzykologii i estetyki wFriedrich Wilhelm Universität. W 1902otrzymał Nagrodę im. Giacomo Meyer-beera - Prix de Rome za oratorium Po-wrót syna marnotrawnego i Uwerturęromantyczną. Uzyskane fundusze prze-znaczył na dwuletnią podróż arty-styczną przez Niemcy, Czechy, Austrię,Włochy, Afrykę, Francję, Belgię, w cza-

sie której spotkał się z Antoninem Dvo-řákiem, Gustavem Mahlerem, CamillemSaint-Saënsem, Pietro Mascagnim, Rug-gero Leoncavallo. Jeszcze w 1903 otrzy-mał Nagrodę im. Ludwiga vanBeethovena w Bonn (ufundowanąprzez Ignacego Jana Paderewskiego) zauwerturę Swaty polskie, zaś w 1904 poraz drugi Nagrodę im. Meyerbeera - zaSymfonię a-moll (później wycofaną)oraz za Symfonię h-moll nr 1. Również w1904 wrócił do Maxa Brucha, u któregokontynuował studia do 1906.

Po zakończeniu nauki prowadziłożywioną działalność kompozytorską iwirtuozowską. W 1907 otrzymał I na-grodę na konkursie kompozytorskim weLwowie za utwór Żałobny pochód Ko-ściuszki na Wawel. W 1909 powrócił dokraju i osiadł w Krakowie. Pełnił tu funk-cję dyrektora artystycznego Towarzy-stwa Muzycznego, występował jakodyrygent na koncertach symfonicznychoraz jako organista. W 1910 na konkur-sie kompozytorskim we Lwowie, zorga-nizowanym z okazji 100. rocznicyurodzin Fryderyka Chopina, przyznanomu nagrodę za pieśń solową Zagasłyjuż. W 1911 zawarł związek małżeński zElżbietą Mironow-Mirocką, z któregourodziło się pięcioro dzieci. W 1914otrzymał I nagrodę na konkursie lwow-skiego “Echa” za utwór chóralny Danae.

Po wybuchu I wojny światowej,przez cały okres jej trwania, Feliks No-wowiejski chronił się przed frontem workiestrze berlińskiej. Po wojnie osiadłw Poznaniu i czynnie włączył się w nurtodradzającego się życia kulturalnegomiasta - organizował koncerty symfo-niczne i chóralne, występował z recita-lami organowymi (wykonywał muzykębaroku, utwory współczesnych kompo-zytorów francuskich oraz własne impro-wizacje). Od 1920 wykładał wPaństwowym Konserwatorium w Poz-

naniu, gdzie prowadził klasę organów idyrygował orkiestrą. W 1927 zrezygno-wał z pracy pedagogicznej i całkowiciepoświęcił się kompozycji oraz działalno-ści koncertowej. W 1931 został honoro-wym członkiem The Organ MusicSociety w Londynie. W 1935 grono mu-zyków warszawskich przyznało mu Pań-stwową Nagrodę Muzyczną. W latach1935-39 prowadził w Poznaniu MiejskąOrkiestrę Symfoniczną, propagując mu-zykę współczesną (Maurice’a Ravela, Al-berta Roussela, Florenta Schmitta, IgoraStrawińskiego, Tadeusza Zygfryda Kas-serna, Tadeusza Szeligowskiego).

We wrześniu 1939 w obawie przedaresztowaniem, ukrył się w szpitalusióstr Elżbietanek, następnie wyjechałdo Krakowa, a do Poznania powrócił wsierpniu 1945. Tu zmarł 18 stycznia 1946i został pochowany na Skałce Poznań-skiej, w Krypcie Zasłużonych Kościołaśw. Wojciecha.

culture.pl

Feliks Nowowiejski –kompozytor, organista,dyrygent, pedagog iorganizator życia muzycznego

9


Pamiętamy

Wydała ponad 20 książek, wśród nichwiele tomików wierszy, jak: „Pytania zada-wane sobie”, „Wołanie do Yeti”, „Wszelkiwypadek”, „Dwukropek” oraz „Tutaj”.

Była także krytykiem literackim, fe-lietonistką i tłumaczką. W 2011 roku zos-tała uhonorowana najwyższym polskimodznaczeniem – Orderem Orła Białego.

Jej twórczość cechuje precyzja ioszczędność słowa, posługiwanie się

ironią i paradoksem, a także treści filo-zoficzne. Wiersze poetki często ukazująświat z perspektywy codziennych zda-rzeń i zwykłych, nawet błahych rzeczy.Charakteryzują się mistrzowskim sposo-bem łączenia obserwacji życia codzien-nego z głęboką refleksją o egzystencjiczłowieka. Wiersze Szymborskiej, prze-tłumaczone na kilkadziesiąt języków,cieszą się popularnością na całym świe-cie. Pisała też limeryki i jest uważana zatwórczynię i propagatorkę takich żar-tobliwych gatunków literackich, jak le-pieje, moskaliki, odwódki i altruiki.

W 1996 roku Wisława Szymborskaotrzymała Nagrodę Nobla, przyznaną „zapoezję, która z ironiczną precyzją odsła-

nia prawa biologii i działania historii wefragmentach ludzkiej rzeczywistości”.

Była także laureatką wielu innychprestiżowych wyróżnień, między innymiNagrody Polskiego PEN Klubu, a takżenagród – imienia Herdera, Goethegooraz Kościelskich. W 2001 roku otrzy-mała dyplom honorowego członka Ame-rykańskiej Akademii Sztuki i Literatury.

Wisława Szymborska zmarła 1 lu-tego 2012 roku. W dniu jej pogrzebu (9lutego) w Krakowie, w południe, po hej-nale z Wieży Mariackiej, trębacz zagrałmelodię Andrzeja Mundkowskiegoskomponowaną do wiersza Szymbor-skiej „Nic dwa razy się nie zdarza”.

wiadomosci.com

Czwarta rocznica śmierciWisławy Szymborskiej

4 lata temu, 1 lutego 2012 roku, zmarła Wisława Szymborska, jedna z najbar-dziej niezwykłych osobowości naszych czasów.

NIC DWA RAZY

Nic dwa razy się nie zdarza i nie zdarzy. Z tej przyczyny zrodziliśmy się bez wprawy i pomrzemy bez rutyny.

Choćbyśmy uczniami byli najtępszymi w szkole świata, nie będziemy repetować żadnej zimy ani lata.

Żaden dzień się nie powtórzy, nie ma dwóch podobnych nocy, dwóch tych samych pocałunków, dwóch jednakich spojrzeń w oczy.

Wczoraj, kiedy twoje imię ktoś wymówił przy mnie głośno, tak mi było, jakby róża przez otwarte wpadła okno.

Dziś, kiedy jesteśmy razem, odwróciłam twarz ku ścianie. Róża? Jak wygląda róża? Czy to kwiat? A może kamień?

Czemu ty się, zła godzino, z niepotrzebnym mieszasz lękiem? Jesteś – a więc musisz minąć. Miniesz – a więc to jest piękne.

Uśmiechnięci, współobjęci spróbujemy szukać zgody, choć różnimy się od siebie jak dwie krople czystej wody.

PROSPEKT

Jestem pastylka na uspokojenie.Działam w mieszkaniu,skutkuję w urzędzie,siadam do egzaminów,starannie sklejam rozbite garnuszki -tylko mnie zażyj,rozpuść pod językiem,tylko mnie połknij,tylko popij wodą.

Wiem, co robić z nieszczęściem,jak znieść złą nowinę,zmniejszyć niesprawiedliwość,rozjaśnić brak Boga,dobrać do twarzy kapelusz żałobny.Na co czekasz –zaufaj chemicznej litości.

Jesteś jeszcze młody (młoda),powinieneś (powinnaś) urząd się jakoś.Kto powiedział,że życie ma być odważnie przeżyte?

Oddaj mi swoją przepaść –wymoszczę ją snem,będziesz mi wdzięczny (wdzięczna)za cztery łapy spadania.

Sprzedaj mi swoją duszę.Inny się kupiec nie trafi.

Innego diabła nie ma.

KalendarzPOLONIA CHARKOWA №2(160) r.2016

10

Języki są jak rośliny. Jeśli się je za-niedbuje i nie pielęgnuje, giną. Wymar-ciem zagrożonych jest, wedługinformacji ONZ, połowa wszystkich ję-zyków świata. Oznaką tego jest cho-ciażby to, że 90 proc. z 6 tys. językówna próżno szuka się w Internecie. Niemożna ich tam znaleźć, bo nie ma ich wsieci. To pozwala zrozumieć, o co cho-dzi, jeżeli ONZ ostrzega przed wzrasta-jącym zagrożeniem językowejróżnorodności.

A co składa się na tę różnorodność?Weźmy jako przykład nazwę dzisiej-szego dnia: po niemiecku „Samstag”,„same di” po francusku, „sobota” popolsku, „Sávvato” po grecku, „lauantai”po fińsku, po węgiersku „szombat”,„Cumartesi” po turecku, po rumuńsku„sâmbătă”, „zaterdag” po holendersku,„subbota” po rosyjsku, po estońsku„sestdiena”, „lørdag” po norwesku,„Hari Sabtu” po hindusku, „sábado” pohiszpańsku, po chińsku „Xīngqíliù”,„shtunë” po albańsku, „Sabota” po ma-cedońsku, „Śanibāra” po bengalsku i„Saturday” po angielsku.

ZACHOWAć KULTUROWEBOGACTWO LUDZKOŚCII o to właśnie chodzi w Światowym

Dniu Języków Ojczystych: Nie zatracićtej różnorodności, pielęgnować ją i za-chować. Bo ta różnorodność językowajest kulturowym dziedzictwemludzkości.

Jeśli także w przyszłości nie chcemylingwistycznej monokultury, musimydbać o nasz własny język ojczysty. Tylkow ten sposób możemy zapobiec temu,żeby „sobota” w każdym zakątku światabyła nazywana „Saturday”.

Jednakże sama znajomość językaojczystego dzisiaj nie wystarcza. W no-woczesnym świecie gospodarki, nauki itechniki coraz częściej można się poro-

zumieć już tylko po angielsku. Dlategoważne i słuszne jest, żeby uczyć się ję-zyka angielskiego jako uniwersalnego,drugiego języka. Nie mniej i nie więcej.Ten uniwersalny język jest jednak tylkowtedy pożądany, jeśli nie wypiera ję-zyka ojczystego. Celem naszym po-winno być więc pielęgnowaniewłasnego języka ojczystego i nauka conajmniej jednego języka obcego lubdwóch, a nie przyswajanie sobie języko-wego śmietnika, np. mieszanki niemiec-kiego z angielskim itp.

Chodzi o znalezienie prawidłowychproporcji między tym co jest naszewłasne a tym, co obce. I przyjmowanietylko tego, co ma sens. Także w przy-padku języków obowiązuje zasada: Ktonie ceni tego, co ma, ten tylko błądzi ibłądzi – w naiwnym przecenianiu tegoco obce.

MIŁOŚć DO SWEGOWŁASNEGO JĘZYKAOJCZYSTEGONie wszystko, co w naszych uszach

ma nowoczesne czy fascynującebrzmienie, jest rzeczywiście czymśnowym. Słowa takie jak „news, talk,fun” czy „show” istnieją od setek lat.

Także „lover“ zostało użyte w poemacieShakespeara 400 lat temu. Anglosasomwystarczą jeszcze teraz te wymowne istare pojęcia, aby się porozumiewać lubnazwać rzeczy w naszym nowoczesnymświecie. Internetowy „chat” międzyChińczykami a Afrykaninami to coś cał-kowicie innego niż pogaduszka w an-gielskim pubie w XVIII wieku. Mimo tosłowo „chat” ciągle jeszcze nadaje siędo nazwania zjawisk współczesnej ko-munikacji.

Co kryje się za językową samowys-tarczalnością?

Być może jest to miłość, wielka mi-łość do własnego języka. I w tym kon-tekście możemy uczyć się odAnglosasów: pełnego troski stosunkudo własnego języka. Dlatego warto jestz uwagą przysłuchać się temu, co mająnam do powiedzenia, chociażby dzisiaj– w Światowym Dniu Języka Ojczystego– poligloci. I trochę się nad tym zasta-nowić: Jak posługuję się językiem ojczy-stym? Jak się do niego odnoszę?

Iveta ONDRUSKOVAtł. Barbara CöLLEN

dw.com/pl

21 lutego – Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego

Język ojczystypotrzebuje pięlęgnacji i miłości


11

Życie charkowskiej Polonii

Открыла собрание председа-тель общества польской культурыЮзефа Черниенко. Она напомнилачленам правления, что в такой жедень 25 лет назад, 16 февраля 1991года, состоялось первое собраниеправления Харьковского обществапольской культуры. Около 50 харь-ковчан польского происхождениярешили объединиться для возрож-дения традиций, обычаев и куль-туры проживающих наСлобожанщине поляков. Большин-ство из них были людьми старшеговозраста. Тем не менее, удалосьпривлечь в организацию детей, вну-ков, знакомых. Так всего за не-сколько лет количество членовобъединения выросло в несколькодесятков раз. Ныне же Харьковское

общество польской культуры посто-янно посещают более полутысячихарьковчан, а за 25 лет деятельностичерез общество прошли несколькотысяч человек.

Уже много лет при обществе ра-ботают курсы по изучению поль-ского языка; есть библиотека;проводятся Дни польской культуры,литературно-музыкальные вечера,посвященные известным полякам,научные конференции; ежегодно от-мечаются польские народные и го-сударственные праздники. С 1999года Харьковское общество поль-ской культуры издаёт газету «Поло-ния Харькова» на польском языке.

Юзефа Черниенко рассказала одостижениях за прошедший период,подчеркнув, что активная деятель-

ность общества отмечена грамо-тами и благодарностями Украины иПольши. Областная государственнаяадминистрация и Ассоциация на-ционально-культурных объедине-ний Украины и Харьковскогогорисполкома неоднократно на-граждали общество дипломами заучастие в различных фестивалях,конкурсах национально-культурныхобъединений в Харькове и области.

Подведя итоги работы обществаза 25 лет, члены правления обсу-дили насущные проблемы, перспек-тивы развития харьковскогообщества польской культуры и на-метили планы на будущее.

Елена МУрАвьЕвАФото Олег ЧЕрНиЕНкО

Харьковскому обществупольской культуры – 25 лет!

16 февраля состоялось заседание правления Харьковского общества польской культуры,

посвященное 25-летию создания общества.

Życie charkowskiej PoloniiPOLONIA CHARKOWA №2(160) r.2016

12

Obecnie istnieje wiele programóww Polsce dla utalentowanej młodzieży zUkrainy. Wśród nich byłem zaintereso-wany Międzynarodowym ProgramemStaży Parlamentarnych. Jesienią 2015roku złożyłem dokumenty niezbędne doudziału w konkursie, a w lutym 2016roku zostałem zaproszony na rozmowękwalifikacyjną do ambasady w Kijowie.

Rozmowa kwalifikacyjna odbyła sięw miłej atmosferze. Były różne pytaniadotyczące moich zainteresowań, do-świadczeń naukowych i zawodowych,mojej wiedzy o życiu politycznym i kul-turalnym Polski. Po tygodniu zadzwo-niono do mnie z ambasady z dobrąwiadomością, że jestem zakwalifiko-wany do udziału w MPSP. To znaczy, żeod 11 kwietnia do 8 lipca, będę przeby-wać trzy miesiące w pięknej Warsza-wie, gdzie otrzymałem niepowtarzalnąokazję do zapoznania się z pracą niższejizby parlamentu.

Jestem przekonany, że udział wprogramie będzie przydatny dla mnieprzede wszystkim jako dla naukowca,dlatego że piszę dysertację na temat„Samorząd terytorialny w Polsce w kon-tekście demokratyzacji postsocjalistycz-nych systemów politycznych” i to

doświadczenie będzie dla mnie bez-cenne. Od kilku lat uczę się polskiego wDomu Polonii w Charkowie, a dobraznajomość języka, którą tu zdobyłemniewątpliwie pomogła mi w uzyskaniustażu w polskim parlamencie.

Wierzę, że całą wiedzę nabytą pod-czas stażu potrafię wykorzystać nietylko w swojej pracy doktoranckiej, alei w swoich przyszłych badaniach nauko-wych, a także w pracy zawodowej.

A oto kilka informacji o tym progra-mie.

Międzynarodowy Program StażyParlamentarnych jest jedynym w swoimrodzaju przedsięwzięciem dającymmożliwość młodym obywatelom Nie-miec, Gruzji, Litwy, Węgier, Rumunii,Włoch, Kazachstanu, Kirgistanu, Kanadyoraz Ukrainy do czynnego uczestnictwaw życiu politycznym i parlamentarnymPolski.

Program jest realizowany przezKancelarię Sejmu wspólnie z Uniwersy-tetem Warszawskim. Uczestnikom pro-gramu jest przyznawane ze środkówKancelarii Sejmu stypendium w wyso-kości 1800 zł miesięcznie. Ponadto sty-pendyści otrzymują zakwaterowanie,jednorazowo (w formie ryczałtu) zwrot

kosztów podróży z miejsca zamieszka-nia do Warszawy i z powrotem orazubezpieczenie od następstw nieszczęśli-wych wypadków, ubezpieczenie kosz-tów leczenia, ubezpieczenie OC.

Program jest skierowany do absol-wentów szkół wyższych, zainteresowa-nych zdobywaniem tego typudoświadczeń zawodowych i osobistych.Uczestnicy MPSP podczas stażu pod kie-runkiem i opieką posła na Sejm Rzeczy-pospolitej Polskiej mogą wziąć udział wpracach wybranej komisji sejmowej,której poseł jest członkiem. Stwarza towyjątkową okazję do poznania proce-dur parlamentarnych i mechanizmówpodejmowania decyzji politycznych.

Oleh BROWKO,doktorant Narodowego

Uniwersytetuw Charkowie im. W.N. Karazina,

członek StowarzyszeniaKultury Polskiej

MiędzynarodowyProgramStaży Parlamentarnych

Międzynarodowy Program Staży Parlamentarnych, orga-nizowany w Kancelarii Sejmu we współpracy z Uniwersyte-tem Warszawskim pod patronatem Marszałka Sejmu od 2007r. jest wzorowany na międzynarodowym programie praktykparlamentarnych Niemieckiego Bundestagu i uczelni berliń-skich. Do chwili obecnej odbyło się XV edycji, po dwie każ-dego roku i wzięło w nich udział ponad 130 stażystów z 14państw.

Program daje możliwość młodym obywatelom innychpaństw czynnego uczestnictwa w życiu politycznym i parla-mentarnym Polski. Głównym jego celem jest wspieranie za-interesowania młodych ludzi demokracją i społeczeństwemoraz życiem politycznym i publicznym Polski. Ponadto Pro-gram służy przybliżeniu stażystom kultury, tradycji i historiiPolski.

Staż trwa 3 miesiące i bierze w nim udział po maksymal-nie 3 obywateli z każdego z państw objętych programem. Coroku odbywają się dwie trzymiesięczne edycje, w którychudział biorą obywatele 10 państw (Gruzji, Korei Południowej,Litwy, Mongolii, Niemiec, Rumunii, Słowacji, Ukrainy, Węgieroraz Włoch). Uczestnicy pod patronatem posła na Sejm Rze-czypospolitej Polskiej oraz opieką pracownika KancelariiSejmu biorą udział w pracach komisji sejmowych i grup bila-teralnych. W ramach ustalonego wymiaru czasu pracy zapo-znają się z różnorodnymi zadaniami, aktywniewspółuczestniczą w opracowywaniu opinii, formułowaniuprzemówień, artykułów, listów i innych wypowiedzi, przygo-towywaniu posiedzeń i spotkań. Przewidziana jest także wi-zyta w okręgu wyborczym posła-patrona.


13

Obcy język polski

Maciej MalinowskiGazonCo oznacza słowo „gazon”? Zawsze

myślałem, że chodzi o dekoracyjny trawnikna dziedzińcu przed pałacem czy w parku.Tymczasem od pewnego czasu „gazo-nami” Polacy nazywają duże kamiennedonice na kwia ty o różnym kształcie, któremożna ustawić samodzielnie lub kilkaobok siebie albo jedne na drugich i wów-czas tworzą tzw. kwitnący stok.

Ktoś, kto pierwszy nazwał gazonemka mienny pojemnik (kloc) większych roz -miarów (ale bez dna), wykonany z lekkichkruszyw, o porowatej strukturze (żebyutrzymać właściwą wilgotność podłoża) ipuścił w obieg słowo gazon w takiej de -finicji, nie zważając na jego etymologię, zpewnością nie należał do miłośników pol-szczyzny. Można go wręcz nazwać igno-rantem językowym...

Cała sprawa nie należy wcale do bła -hych i śmiesznych, gdyż słowo gazon wbłędnym znaczeniu pojawia się w uży ciucoraz częściej. W jednej z ofert handlo-wych czytam o gazonie wykonanym ztrwałego tworzywa sztucznego odpornegona warunki atmosferyczne, który ideal niepasuje do kwiatów ciętych i sztucz nych nanagrobki; w drugiej o tym, że pro ducencioferują gazony betonowe z lek kich kru-szyw (wiszące ogrody, kwitnące stoki,murki, kaskady)’, jeszcze w innej, że gazonyobsadzone skalniakami czy iglakami two-rzą doskonałe wykończenie ogrodu, wresz-cie w informacji prasowej, że na chodniku

w centrum miastaznisz czono kamiennegazony na kwiaty.

Jak z tego widać, gazon rozumie się(ma rację internauta) jako ‘dużą, zwykle ka-mienną donicę na kwiaty1 bądź takąż do-nicę wypełnioną już ziemią, z zasadzo nymikwiatami’. Tymczasem słowo to oznaczacoś zupełnie innego! Gazonem nazywa się‘pięknie przystrzyżony trawnik przeddomem czasem ozdobiony po bo kachkrzewami lub kwiatami’. Mamy do czynie-nia z wyrazem zapo życzonym (fr. te gazon‘trawnik’), obec nym w polszczyźnie już wpoł. XIX w., odnotowanym przez Słownikjęzyka pol skiego wydany staraniem Mau-rycego Orgelbranda (Wilno 1861, t. I, s.338), a później przez Słownik języka pol-skiego Jana Karłowicza, Adama Kryńskiegoi Władysława Niedźwiedzkiego z 1900 r. (t.I, s. 811: gazon ‘trawnik, miejsce mu rawązarosłe; miejsce między klomba mi, zasianetrawą’).

I nic się w tym względzie nie zmieniłodo dzisiaj. Uniwersalny słownik języka pol -skiego PWN (Warszawa 2003,1.1, s. 983)pod redakcją Stanisława Dubisza równieżdefiniuje gazon w ten sposób (trawnik’),choć zaopatruje go w kwalifikator: wyrazprzestarzały.

Dlaczego zatem część użytkownikówpolszczyzny nadaje współcześnie gazo -nowi nowy sens, z góry zakładając, żemusi on mieć związek ze słowem wazon?

Czyżby decydującym czynnikiem miało tubyć podobieństwo brzmieniowe oby dwusłów (formy gazon i wazon różnią się wy-łącznie początkową głoską i literą)?

Warto wiedzieć, że wazon (z wł. vaso,a to z łaciny vaś) był w przeszłości syno -nimem donicy, jednak z gazonem nie miałnigdy nic wspólnego. Pierwotnie ozna czał‘naczynie do napełniania ziemią i za -sadzania w niej roślin’, dopiero zaś wtór nienabrał definicji ‘ozdobne naczynie ce -ramiczne, fajansowe bądź kryształowe nacięte kwiaty, do którego wlewa się wody’.

Gazonem zawsze nazywano kawałekziemi obsiany trawą, zwykle na podjeź dziedo pałacu czy dworu (dzisiaj przed niejed-nym prywatnym terenem znajduje się ga-zonik, czyli pięknie utrzymany traw nik).Ponieważ na obrzeżu lub w środku takiegogazonu często sadzono kwiaty, z czasemzaczęto na niego mówić kwiet nik albodywan kwiatowy, ale każdy wie dział, żeczęścią zasadniczą pozostaje pięknie przy-strzyżona trawa.

Doprawdy trudno zrozumieć, dla-czego na początku XXI w. ktoś zacząłmówić ga zon na betonowy kloc bez kwia-tów lub z kwiatami, co podchwycili inni,nie dopa trując się w tym neosemantyz-mie niczego niestosownego...

obcyjezykpolski.interia.pl

W polszczyźnie (ale tylko w jej odmianie po-tocznej) występują przysłówki pewno i pewnie(prawdopodobnie, chyba’). Moż na więc powie-dzieć lub napisać: Pewnie ona już dzisiaj nie przyj-dzie lub Pewno ona już dzisiaj nie przyjdzie;

Pewnie ojciec wziął auto lub Pewno ojciec wziął auto.Takich przysłówków o dwóch posta ciach jest w naszym ję-

zyku więcej (np. miło i mile, pilno i pilnie, srogo i srodze oraz lekkoi lekce; ta druga forma wyszła jednak z użycia).

Warto wiedzieć, że z pochodzenia pew no jest... dawnymprzymiotnikiem rodzaju nijakiego (w rodzaju męskim pewien, wro dzaju żeńskim pewna) znaczącym ‘godne zaufania niezawodne,niewzruszone’ i od mieniającym się według wzorca rzeczow -nikowego (jak okno, okna, oknu, okno, z oknem, o oknie), czyliD. pewna, C. pewnu, B. pewno, N. pewnem, Ms. pewnie.

Dlatego od postaci IV przypadka pewno dało się utworzyćformę (również bierniko wą) z przyimkiem na, czyli na pewno(‘bez wątpienia z pewnością’), ale od pewnie – już nie (pewnieto przecież miejscownik, wyrażenie na pewnie nie miałobysensu...). A zatem należy zapamiętać, że są w pol szczyźnieoboczne przysłówki pewno i pewnie oraz wyrażenie na pewno,ale jest też przysłówek zapewne (nie: zapewnie!).

W tym wypadku mamy do czynienia ze zrostem składającymsię z przedrostka (przyimka) za i formy biernika rodzaju nija kiegopewne pochodzącej z okresu, gdy omawiany przymiotnik odmie-niał się już we dług innego wzorca – zaimkowego (a nie: rzeczo-wnikowego) i przyjmował formy deklinacyjne M. pewne, D.pewnego, C. pewne mu, B. pewne, N. pewnym, Ms. pewnym.

Z tego powodu dawniej przez krótki czas istniało też wobiegu wyrażenie na pewne, ale ostatecznie wyszło z użycia.

Pan Literka

Na pewno, zapewne


14

Życie charkowskiej Polonii

Historia walentynek:kto wymyślił walentynki?Walentynki kojarzą nam się z wysta-

wami sklepów przepełnionymi wielkimisercami i pluszowymi misiami. Do tego do-chodzą “szczere”, jednorazowe wyznaniamiłości i wzmożony ruch w kwiaciarniachczy kawiarniach. Skąd wzięły się walen-tynki? Jaka jest historia walentynek? Jakwalentynki trafiły do Polski?

Św. Walenty – patron zakochanych?14 lutego w Kościele Katolickim obchodzony jest dzień św.

Walentego. Był to kapłan rzymski, któremu ścięto głowę wczasie panowania cesarza Klaudiusza II Gockiego. Młodegoksiędza spotkała śmierć, ponieważ udzielał ślubów młodym,pomimo wyraźnego zakazu władcy, który uważał że najlep-szymi żołnierzami są mężczyźni samotni. Sam Walenty z tegowłaśnie powodu uważany jest często za patrona zakochanych.Również w Polsce zwykło tak się go nazywać. Jednak według

Kościoła, ten święty patronuje ciężkimchorobom, zwłaszcza umysłowym, ner-wowym i epilepsji. Czyżby zakochanimieli właściwego patrona?

Skąd pochodzą walentynki?Walentynki rozpoczęły swoją eg-

zystencję w zachodniej i południowejEuropie już w średniowieczu. Zdecydo-wanie później zwyczaj ten zaczęła ob-

chodzić wschodnia i północna część Starego Kontynentu.Pierwotnie był to dzień, w którym szczególnie dużo pisało sięlistów miłosnych. Zazwyczaj, ze względu chociażby na czas wjakim one powstawały, były one wierszowane. Następnie za-częto ten dzień traktować jako święto zakochanych, dodającsobie kolejny pretekst, by obdarowywać się prezentami.Można powiedzieć, że na szerszą skalę praktykę taką zaczęłyStany Zjednoczone i Wielka Brytania.

fokus.tv

14 lutego – Dzień Zakochanych (Walentynki)

крылатая фраза о том, что любви все возрасты по-корны, а День Святого валентина – праздник, которыйотмечают люди всех поколений – не требует доказа-тельств. и все же дети, которые учат польский язык вХарьковском обществе польской культуры, решилиеще раз напомнить об этом.

в детских группах Харьковской Полонии прошлопразднование Дня Святого валентина. На занятиях сопытными преподавателями малыши и подростки чи-тали стихи, пели песни и делали необычные подарки(валентинки из цветной бумаги) для тех, кого любят –родителей, бабушек, дедушек и друзей. ведь День Свя-того валентина это праздник искренней любви и вер-ной дружбы. А друзей, судя по валентинкам, у детейХарьковской Полонии немало…

Фото Дианы крАвЧЕНкО

Праздник любви и дружбы


15

Rozrywka

Naj.. Naj…Naj…

* * *– Co robisz w Sylwestra? – Idę do więzienia. – Znów wpadłeś? – Nie, ale Nowy Rok należy spę-

dzić z rodziną.

* * *Szpital psychiatryczny. Ordynator

oprowadza młodego psychiatrę po od-dziale:

– Tutaj jest sala Napoleonów, atutaj - mechaników samochodowych...

– A gdzie oni są? Nikogo nie widzę. – Leżą pod łóżkami i naprawiają...

* * *– Nie pójdę więcej do szkoły! -

oznajmił malec rodzicom po pierw-szym dniu nauki…

– Ani czytać, ani pisać ja nieumiem, a rozmawiać mi nie pozwalają

* * *

* * *Fryzjer do klienta: – Chciałbym zapytać, jakie są pana

przekonania polityczne. – Dokładnie takie same jak pań-

skie. – Przecież pan nie zna moich prze-

konań. – Ale pan ma w ręku brzytwę!

* * *Siedzi mała dziewczynka i pisze.– Co ty robisz, córeczko? – pyta

mama.– Piszę list do Oli.– Przecież, ty nie umiesz pisać.– No i co z tego! Ola nie umie czy-

tać.

* * *Lucyfer dzwoni do świętego

Piotra. Proponuje rozegranie meczupiłkarskiego pomiędzy reprezentacjąpiekła i nieba.

– Nie macie żadnych szans – odpo-wiada św. Piotr – przecież wszyscy naj-lepsi piłkarze są u nas.

– I co z tego? – uśmiecha się Lucy-fer. Ale u nas są wszyscy sędziowie!

* * *Teściowa, która przyjechała ze wsi,

pyta zięcia: – Co to było w rondlu? Ledwie do-

szorowałam. – Powłoka teflonowa, mamo...

* * *Koleś cierpiał na bezsenność. Po-

szedł, więc do lekarza, jak mu doradziłkolega.

Spotykają się po paru dniach: – Hej, i co ci zalecił lekarz? – Walnąć sobie pięćdziesiątkę

przed snem. – I co, pomaga? – Pewnie, wczoraj kładłem się

osiem razy.

– Najdłuższą rzeką w Polsce jest oczywiście Wisła,mająca 1047 km. Drugą pod względem całkowitej dłu-gości jest Odra, jednak tylko 742 km (z całkowitej dłu-gości 854 km) znajduje się w granicach Polski. Wartapłynie w całości przez Polskę i ma 808 km długości.

– Najdłuższą granicą Polski jest granica z Czechami,która stanowi 796 km, podczas gdy następna podwzględem długości granica ze Słowacją ma 541 km (zUkrainą 535 km, z Niemcami 467 km, z Białorusią 418km).

– Najgłębszym jeziorem w Polsce jest Hańcza. Głę-bokość 106 metrów czyni Hańczę najgłębszym jezioremnie tylko Polski, ale całej środkowej części Niżu Europej-skiego.

Polski fotograf Bartosz Haduch zdobył nagrodę Poland Natio-nal Award, przyznawaną w ramach największego na świecie kon-kursu fotograficznego Sony World Photography Awards. PracaHaducha “Okno na Teshima” została uznana przez lokalnego ju-rora za najlepsze pojedyncze zdjęcie autorstwa polskiego foto-grafa zgłoszone w dowolnej z 10 kategorii otwartych konkursu.Nagrodzony obraz to olśniewające zdjęcie architektoniczne wy-konane na japońskiej wyspie Teshima.

wyborcza.pl

Niezwykłe zdjęciaZobaczcie niezwykłe zdjęcia Polaków, które zostały docenione

w największym na świecie konkursie fotograficznym: Sony WorldPhotography Awards 2016!

• 500g tłustego twarogu,

• 4 jajka,

• 2 szklanki mąki,

• 5 łyżek cukru,

• 2 łyżki cukru waniliowego,

• 3 łyżki gęstej śmietany,

• 1 łyżka spirytusu lub octu,

• 1 płaska łyżeczka proszku do pieczenia,

• 1 płaska łyżeczka sody,

• szczypta soli,

• olej do głębokiego smażenia,

• cukier puder do posypania.

Składniki:

Mąkę przesiać z sodą, solą i proszkiem do pieczenia. Twaróg zemleć przez maszynkę, zmiksować z cukrami, dodając

stopniowo żółtka oddzielone od białek.

Masę twarogową przełożyć do mąki, dodać śmietanę i spirytus,wymieszać drewnianą łyżką. Na koniec delikatnie po-

łączyć z ubitą na sztywno pianą z białek. (ciasto ma być klejące).

W głębokim garnku rozgrzać olej.

Wilgotnymi rękoma formować małe, kształtne kulki i wrzucać na gorący olej.

Usmażyć na rumiano z obu stron i osączyć na papierowym ręczniku z nadmiaru tłuszczu. Po usmażeniu oprószyć cukrem

pudrem.

Przygotowanie:

Kuchnia polskaPOLONIA CHARKOWA №2(160) r.2016

Газета зареєстрована Державним комітетом інформаційної політики, телебачення та радіомовлення України за № 816, серія Жк

www.polonia.kharkov.ua Zespół Redakcyjny: Oleg Czernijenko (red. naczelny),Helena Murawjowa (red. wykonawczy,

opracowanie komputerowe),Józefa Czernijenko, Krystyna Furs.

Dla korespondencji: Ukraina 61202 Charkówpr. Pobiedy 48 m. 295

E-mail: [email protected]

Adres redakcji: Ukraina 61057 Charkówul. Krasnoznamionnaja 7/9 m.125

Tel./fax. +38 (057) 757 21 42

„Projekt jest współfinansowany ze środków

finansowych otrzymanych z Ministerstwa

Spraw Zagranicznych w ramach konkursu na

realizację zadania “Współpraca z Polonią i

Polakami za granicą w 2015”

Minipączki serowe

Documents

2016 rokiem Nowowiejskiego · 2016. 5. 25. · • Tłusty Czwartek gefk •feee lat między Dnieprem i Wisłą • Czwarta rocznica śmierci Wisławy Szymborskiej •Feliks Nowowiejski