· 2017-05-09 · Etan % 4,5 • C 3 H 8 Propan % 4 • C 4 H 10 Bütan % 1 • C 2 H ... boru sistemleri üzerinde yeterli say ıda vana olmal ıdır ... malıdır.PE borular 20

GENEL DOĞAL GAZ

İÇİNDEKİLER

1 GENEL DOĞAL GAZ BİLGİSİ ................................................................................ 11.1 Enerji ve Yakıt Türleri ......................................................................................... 11.1.1 Klasik Kaynaklar. .............................................................................................. 11.1.2 Alternatif Kaynaklar ......................................................................................... 21.1.3 Alternatif kaynakların faydaları ..................................................................... 21.2 DOĞAL GAZ BİLGİSİ ....................................................................................... 21.2.1 Genel Formülü: CnH2n+2 ................................................................................ 31.2.2 Doğal Gazın Oluşumu ....................................................................................... 31.2.3 Doğalgaz rezervleri tespit yöntemleri .............................................................. 31.2.4 DOĞALGAZIN ÇIKARILMASI VE İŞLENMESİ ....................................... 42 DOĞALGAZ İŞLETMESİNİN İNCELENMESİ ................................................ 42.1 RMS (Regulation Measuring Station) ................................................................ 52.2 KOKULANDIRMA .............................................................................................. 72.3 Regülatör ............................................................................................................... 72.4 Vanalar ( Çelik ve PE) .......................................................................................... 72.5 Çelik Hat ................................................................................................................ 72.6 PE Hat .................................................................................................................... 72.7 Servis Kutusu ........................................................................................................ 73 Doğalgazın taşınması ............................................................................................... 73.1 Gaz halinde boru hatları ile taşıma ..................................................................... 83.2 Sıvılaştırılarak (LNG) gemilerle taşıma ............................................................. 84 Doğalgazın Depolanması ....................................................................................... 94.1 YERALTI DEPOLAMA .................................................................................... 95 Doğalgazın Dağıtımı .............................................................................................. 105.1 Yüksek basınçlı Hatlar ....................................................................................... 105.2 Orta Basınçlı Hatlar ........................................................................................... 105.3 Düşük Basınçlı Hatlar ........................................................................................ 106 Doğalgazın Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri ....................................................... 107 Doğalgazın avantajları VE DEZAVANTAJLARI ............................................... 128 Doğalgazın Kullanım Alanları ............................................................................. 129 DÜNYADA DOĞALGAZ ..................................................................................... 1210 ÜLKEMİZDE DOĞALGAZ .............................................................................. 13

VII

09genel_dogalgaz3112.indd 709genel_dogalgaz3112.indd 7 31.12.2010 13:23:5031.12.2010 13:23:50

GENEL DOĞAL GAZ

VIII

09genel_dogalgaz3112.indd 809genel_dogalgaz3112.indd 8 31.12.2010 13:23:5031.12.2010 13:23:50

1

GENEL DOĞAL GAZ

,

GENEL DOĞAL GAZ BİLGİSİEnerji ve Yakıt Türleri

Klasik Kaynaklar.Klasik kaynaklar, karbon bazlı olarak adlandırabilecek kaynaklardır. Petrol, kö-mür ve doğalgaz en temel enerji kaynaklarıdır. Bunlar, meydana gelişleri itiba-rıyla yenilenmeleri çok uzun bir süre aldığından, yenilenmeyen kaynaklar olarak da adlandırılırlar. Fosil yakıtlar olarak adlandırılan kömür, petrol ve doğalgazın yarattığı olumsuzluklar sadece yakın çevreyle sınırlı kalmadı; atmosfere de yayıl-dı. Sonunda bu kirlilik, iklim değişikliğine yol açmaya ve dünya yaşamını tehdit etmeye başladı.Bugün fosil yakıtların çevre ve insan sağlığı açısından yarattığı olumsuzluklar her geçen gün katlanarak artıyor. Fosil yakıtlar yakıldığında altı sera gazının açığa çık-masına neden oluyor. Bunlardan en belirleyici olanı karbondioksit (CO2). Diğerleri ise kükürt, partikül madde, azotoksit, kurum ve kül...

09genel_dogalgaz3112.indd Sec1:109genel_dogalgaz3112.indd Sec1:1 31.12.2010 13:23:5131.12.2010 13:23:51

2

GENEL DOĞAL GAZ

Alternatif KaynaklarKlasik enerji kaynaklarına alternatif olarak sunulan kaynaklardır. Güneş, rüzgar, hidrojen, hidroelektrik ve jeotermal kaynaklar buna örnektir. Doğada sürekli var olan faktörlere dayalı olan bu kaynakların en önemli özelliği ise yenilenebilir ol-maları ve doğaya zarar vermemeleridir

Alternatif kaynakların faydalarıAlternatif enerji kaynakları kullanılarak, kar-bon temelli bir enerji yapısından, hidrojen temelli bir yapıya geçilmesi amaçlanıyor. Bu sayede çevre kirliliğinin önüne geçilirken, enerji maliyetleri de büyük oranda azalacak. Ayrıca, halihazırda enerji ithal eder durumda olan ve bu yüzden dünyanın belli ülkelerine enerji bakımından bağımlı olarak varlığını sürdüren devletlerin birçoğu kendi enerjisini kendi üretir hale gelecektir. Bu da dünya ge-nelinde gözle görülür bir siyasi ve ekonomik rahatlama sağlayacaktır.

Yenilenebilir Enerji kaynaklarıSu EnerjisiRüzgar EnerjisiGüneş EnerjisiDalga ve Gelgit EnerjisiBiyo( Organik) YakıtJeotermal EnerjiHidrojen EnerjisiOkyanus Enerjisi

DOĞAL GAZ BİLGİSİDoğalgaz dünyamızdaki önemli enerji kaynaklarından biridir. Doğada, doğal olaylar sonucu oluşmuştur. Doğal gaz, milyonlarca yıl önce yaşamış bitki ve hayvan artıklarının zamanla yeryüzü kabuğunun derinliklerine gömülüp kim-yasal ayrışıma uğraması sonucu ortaya çıkmıştır. Doğalgaz ana madde olarak metandan oluşmuştur CH4 ayrıca hidrokarbon tü-ründen olmayan nitrojen, hidrojen sülfür, karbondioksit gibi maddelerde bulunur. Doğalgaz bir karışım gaz olduğu için içersinde bulunan gaz oranları çıkarıldığı bölgeye göre farklılık gösterir. Bu nedenle Doğalgaz içerisinde bulunan gazların oranlarını sabit bir değer değil aralık olarak belirtmek gerekir. Bir yerden çıkan doğalgazın analizi yapıldığı zaman net değerlerle konuşulabilir. Doğalgazı oluştu-ran gazlar ağırlıklı olarak Metan ve etandır,


3

GENEL DOĞAL GAZ

Genel Formülü: CnH2n+2

KİMYASAL FORMÜLÜ BİLEŞENLER ORANI • CH4 Metan % 90 • C2H6 Etan % 4,5 • C3H8 Propan % 4• C4H10 Bütan % 1• C2H12 Pentan % 0,5

Bunların dışında Azot, karbondioksit, hidrojen Sülfür v.b L.P.G (Likit Petrol Gazları, Bütan-Propan), L.N.G (Likit Doğalgaz,Metan-Etan)

Doğal Gazın OluşumuDoğalgaz, kömür ve petrol gibi bir fosil ya-kıt türüdür. Milyonlarca yıl önce toprak al-tında kalan bitki ve hayvan artıklarının ba-sınç ve ısı etkisiyle değişmeye uğraması so-nucunda oluşur. Doğal Gaz, yer altında, ge-çirgen tabakalar içinden hareket eder ve sızdırmaz tabakalara varınca depolanmaya başlar. Gerek sıvı hidrokarbonlar gerekse su tarafından ötelenir ve sıkıştırılırlar.

Doğalgazın bulunması

Doğalgaz rezervleri tespit yöntemleri

• Manyetik ölçümlerle• Sismik ölçümlerle• Yerçekimi ölçümleriyle• Yüzey sızıntılarının tespiti ile• Yüzey haritalaması ve yer kimyasından yararlanarak• Havadan fotoğraf / uydu görüntüsü ile

% 40 KADARI PETROL İLE AYNI YATAKLARDA% 60’I İSE PETROLÜN BULUNMADIĞI YATAKLARDAN SAĞLANMAKTADIRDOĞALGAZ GENELLİKLE SIRA DAĞI YAMAÇLARINDA, PETROL YATAKLARINDA, PETROL İLE BİRLİKTE VEYASERBEST OLARAK RASTLANMAKTADIR.


4

GENEL DOĞAL GAZ

DOĞALGAZIN ÇIKARILMASI VE İŞLENMESİTüm dünyada üretilen doğal gazın yaklaşık olarak 2/5 (% 40) si petrolle aynı yatakta, ge-riye kalan 3/5 (%60)ü petrolün rastlanmadığı yataklardadır. Her ne kadar petrol arama teknikle-riyle doğal gaz arama teknikle-ri bir birine çok benzerse de, sıvı olmayıp gaz şeklinde bulu-nan doğal gazın üretim, dağı-

tım, depolama ve kullanım teknikleri petrole uygulanan tekniklerden farklıdır. Ayrıca, doğal gaz ile petrolün ekonomik değerleri de aynı değildir. Doğalgaz kullanıma uygun duruma getirilmek üzere ve içerdiği çeşitli maddele-rin ayrıştırılması için işlemlerden geçirilir.Doğalgaz yatağından çıkarıldığı hal-de kullanılmaz.içinde ağır hidrokarbonlar bulunur ayrıca çeşitli oranlarda azot, karbondioksit, hidrojen sülfür, tiyol ve başka kükürt bileşikleri içerir. Hazneden çıkarılan gaz sabit basınçla işleme tesisine girdiğinden hızla genleşir ve içindeki bazı bileşikleri yoğunlaşır. Bunlar ayrıldıktan sonra gaz glikolle kurutulur. Dieta-nolamin uygulanarak gazdan ayrılan hidrojen sülfür ve karbon dioksit bir soğuru-cuyla alınır. Gazın içinde bulunan tiyol soda ile giderilir. Soğurma yoluyla yapılan sıyırma işlemiyle metandan daha uzun zncirli hidrokarbonlar ayrıştırılır ve ticari özelliklere uygun doğalgaz elde edilir

GAZ KAYNAKTAN SONDAJ YÖNTEMİ İLE ÇIKARILIR 1. CO2’in ayrıştırılması2. Suyun giderilmesi3. Ağır hidrokarbonların ayrıştırılması4. Azotun giderilmesi5. Gazın temizlenmesi6. Kurutma

DOĞALGAZ İŞLETMESİNİN İNCELENMESİ

• RMS• Kokulandırma ünitesi• Ana Çelik vanaları (Vana odası)• Çelik Borular• Bölge Regülatörleri• Müşteri Regülatörleri• PE borular• PE vanalar• Servis kutuları• Servis regülatörleri


5

GENEL DOĞAL GAZ

RMS (Regulation Measuring Station)RMS istasyonları gaz dağıtımı yapılırken gazı ön hazırlama tesisleridir. Gazın basıncı dağıtıcı kuruluşun istediği basınç sınıfında gazın analizi yapılarak istenilen değer ve aralık da Kromotograf cihazından geçirile-rek faturalama ya esas bilgilerin oluşmasın-da esas bilgilerin oluşturulduğu ünitelerdir.Bu ünitelerde gaz fi ltrelime,gaz basıncını ayarlama ve gazı ısıtarak belli sıcaklığa (15 °C ) getiren sistemlerdir.

RMS istasyonlarında;

– Gaz fi ltre edilir,– Isıtılır,– Regüle edilir,– Debisi ölçülür,– Kalorifi k değeri tespit edilir,– Bileşimi tespit edilir,

RegülatörBir doğalgaz çelik şebekesi tarafından taşı-nan gaz 20 bar basınç altında regülatör istas-yonlarına girer ve basıncı 4 bara düşürerek PE dağıtım hatlarına gönderir. 20 barlık şebeke-den genel dağıtım istasyonlarının yanı sıra büyük kapasiteli müşteri istasyonları da gaz alabilmektedir. Çelik şebekenin dışında PE hatlardan da 4 bar basınç da gaz alarak müş-terinin isteği doğrultusunda basınç düşüren müşteri istasyonları da vardır. Doğalgaz dağı-tım şebekesi üzerinde çok değişik marka ve kapasitede regülatör kullanılabilir.

Regülatörlerin Ana görevi1.Filtreleme2.Ölçüm3.Basınç Düşürme4.Güvenlik Regülatörlerin kontrolsüz gaz çıkışı açısında önemli olan üç kritere dikkat edil-melidir. Regülatörlerin güvenli bir yere konulması , gömülü giriş vanalarının re-gülatörden mümkün olduğunca uzak olması Regülatör kapaklarının serbestçe açılabilir şekilde yerleştirilmesi.


6

GENEL DOĞAL GAZ

Vanalar ( Çelik ve PE)Bir doğalgaz dağıtım sisteminin ve işletmenin en önemli parçasıdır. Gaz akışını kontrol altında tutmak amacıyla kullanılır.Çelik ve PE olmak üzere değişik tip ve çaplarda vanalar vardır. Vanalar gaz dağıtım siste-minde güvenliği sağlamak ve akışı kontrol etmek ama-cıyla kullanıldığı için daima çalışır durumda olmalı-dır.. Rutin kontrollerin ve bakımlarının titizlikle yapıl-ması gerekir Vanaların iç aksamına devreye alma iş-lemlerinde zarar vermemek gerekir aksi halde vanalar iç kaçak yapabilir.

Çelik HatDoğalgaz dağıtım sistemlerinde 70 bardan başlayarak 20 bara kadar gaz akışı sağlanmak-tadır. 4” den başlayarak 36” e kadar çelik boru kullanılmaktadır. Bu borular kanala gömülür-ken alt yapıya ve izolasyonlarına çok dikkat edilmelidir. Ayrıca çelik borular ilerde sorun yaratmaması adına döşenirken katodik koruma sistemi kuruluncaya kadar geçici olarak kato-dik koruma altına alınmalıdır.

PE HatDağıtım regülatöründe gaz basıncı 4 bara düşürülür ve bu basınç da ki gaz PE borularla nakledilir. PE boru sistemleri üzerinde yeterli sayıda vana olmalıdır herhangi bir gaz çıkışında vanalar rahatlıkla kapatıl-malıdır.PE borular 20 den başlayarak 125 çapa kadar kangala sarılabildiğinden 200m uzunluğunda imal edi-lirler. Daha büyük çaplar ise 6 veya 12 m uzunluğunda düz boru olarak üretilirler. Kangal olarak alınan boru-ların birleştirilmesinde genellikle elektrofüzyon kay-nak yöntemi uygulanır.Büyük çaplı PE borular ise 6 yada 12 m uzunluğa sahip olduğundan alın kaynak yöntemi ile birleştirmeleri daha ekonomik olmaktadır. PE ana hat boru şebekesi orta basınçta genellikle kü-çük çaplı PE borular, düşük basınçlı sistemlerde büyük

çaplı PE borular tercih edilmektedir. PE 80 ve PE 100 türlerinde borular vardır. Basınç sınıfına göre kullanılmaktadırlar.


7

GENEL DOĞAL GAZ

Servis KutusuDağıtım Regülatöründen 4 bar basınç da çıkan gaz PE hatlarda taşındıktan sonra son kullanıcının(müşteri) talebini karşılamak üzere uygun yerlere konulmuş ser-vis kutuları ve bu kutulara monte edilmiş servis regü-latörleri ile ikinci kez basınç düşümü yapılarak (21 ve 300 mbar) kullanıcıya sunulur. Servis kutuları du-var tipi ve gömülü kutu olarak kullanılmaktadır.

KOKULANDIRMAKokulandırıcının, 8 – 20 mg/m3 oranlarında kullanılması gerekir. Ortamda %1 konsantrasyonda algılanabilmesi için 25 mg/m3 kokulandırıcı eklenmesi gerekir.

Dikkat edilmesi gereken hususlar:a) Gazda yeterli miktarda kokulandırma yapılıp yapılmadığı düzenli olarak

kontrol edilmelidir.b) Kokulandırma ünitesi çalışırken herhangi bir sızıntı veya kaçağa sebep

olmamalıdır.c) Kokulandırma işlemi esnasında çevre kirliliğine sebep olunmamalıdır.d) Gaz debisiyle orantılı olarak koku verici madde ilave edilmesine özen

gösterilmelidir.

DOĞALGAZIN TAŞINMASIDoğal gazın taşınması iki şekilde yapılmaktadır

Gaz halinde boru hatları ile taşıma

Kaynaktan aldığı doğal gazı yüksek basınçta yo-ğun yerleşim bölgelerine ve büyük tüketicilere ulaştıran çelik boru sistemleridir

2- Sıvılaştırılarak (LNG) gemilerle taşımaTürkiye’de kış sezonunda artan doğal gaz talebini karşılamak amacıyla BOTAŞ Marmara Ereğlisi LNG terminali kurulmuştur. 66 hektarlık bir alana kurulan Terminalin yapımına 1989 yılında başlanılmış olup, 1994 yılında da terminal işletmeye alınmıştır. Her biri 85.000 m³ olan 3 adet LNG depolama tankı, 40.000 ila 130.000 m³ kapasiteli gemilerin yanaşabi-leceği 300 m uzunluğunda bir iskelesi vardır.


8

GENEL DOĞAL GAZ

Türkiye’de kara tankeri ile LNG ticareti yapa-cak olan şirketlerin tek LNG tedarik noktası BOTAŞ Marmara Ereğlisi LNG terminalidir. Türkiye’de 2. bir LNG terminali, İzmir Aliağa’da inşa edilmiş olup bu terminal henüz devreye alınamamıştır.Doğalgaz kaynaklarının çeşitlendirilmesi, arz güvenliği ve talebin karşılanabilmesi için boru hattı taşımacılığı dışında iki yöntem vardır. 1. LNG Terminalleri2. Depolama sistemleri

LNG terminallerinin bir takım fonksiyonları vardır bunlar,a) LNG yi boşaltmak ve depolanmakb) Depoda bulunan LNG yi ihtiyaç halinde gaz olarak boru hattına vermek

Türkiye LNG’yi Cezayir ve Nijerya’dan özel tasarlanmış gemi tankerler ile getirtip Marmara Ereğlisi LNG Terminalinde depolamaktadır. 50 m3’lük bir tankta sıvı halde 50 m3 LNG depolanabilir ve bu miktarda LNG yaklaşık olarak 23 ton LNG demektir (sıvı LNG’nin özgül ağırlığı 460 kg/m3 civarındadır). Bu da yaklaşık olarak 33 ton fuel oil veya 23 ton LPG’ye eş değerdir. Doğal gaz, -161C sıcaklığına kadar soğutulduğunda sıvı hale geçer ve sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) olarak adlandırılır. Sıvılaştırılan doğal gaz kullanım yerlerine kri-yojenik ekipmanlar vasıtasıyla ulaştırılır ve kullanıma sunulur. Bir birim hacim LNG buharlaştırıldığında yaklaşık olarak 600 birim hacim doğal gaz elde edilir. LNG su yoğunluğunun yarısından daha düşük bir yoğunluğa sahiptir. LNG doğal haliyle ko-kusuz, renksiz, korozif olmayan ve zehirleyici bir özelliği bulunmayan bir sıvıdır. Sıvılaştırma sırasında kirleticiler uzaklaştırıldığından LNG, boru hattı ile gaz fazda taşınan doğalgaza göre daha temiz olup ayrıca daha yüksek kaloriye sahiptir.Avantajları:Hacim 600 defa küçültülmüştürJeopolitik bir kaygı yoktur – uluslar arası sular serbesttir Uzaklık kaygısı yoktur, 1000 km veya 5000 km yapmak arasında fark çok azdırUzun mesafelerde taşıma sağlarDezavantajları:Kaynağın deniz açılım yerinde olması gerekirYerinde çok büyük altyapı yapılacaktırYüksek maliyet


9

GENEL DOĞAL GAZ

DOĞALGAZIN DEPOLANMASILNG olarak Kreyojenik şartlarda depo edilir ve iletilir. LNG depo ve iletim tesisleri mut-lak suretle Kreyojenik şartlara uygun olmalı-dır. Depolama basınçları 0 ila 5 bar arasında-dır. LNG tesisatlarından doğalgaz basınç dü-şürme noktalarına kadar 3 ila 4 bar arasında gaz temin edilir. Basınçlandırma buharlaştırı-cılar tarafından yapılır. Tankların tamamında

emniyet sistemleri vardır. Basınçlar regülatör yardımıyla kontrol edilirler

YERALTI DEPOLAMADoğal gazın en tercih edilen depolama şekli, yeraltındaki geçirimsiz tabakalar arasında oluşmuş boşluklar, gözenekli ve süngerimsi tabakalarda basınç altında depolanmasıdır.Bu yöntem hem pik talebin en sağlıklı şekilde karşılanması ve hem de en az stra-tejik miktarın saklanması açısından sağlıklı bir yöntemdir.Aşağıda sıralanan yer altı oluşumlarından yararlanılarak bu depolama türü ger-çekleştirilir.

• Yeraltı Su Gölleri / Dereleri• Yeraltı “Kaya Tuzu” Yatakları• Yeraltında Yapay Boşluklar• Terkedilmiş Madenler• İşlevi Bitmiş Doğal Gaz ve Petrol Yatakları

Bir yıl boyunca yapılan anlaşmalar çerçevesinde gaz tüketim miktarları yada satın alınacak gaz miktarı anlaşmalarla belirlenir. Gaz anlaşmaları genelde al yada öde tipinde yapılır. Gaz tüketimleri bir yıl boyunca değişkenlik gösterir bu değişkenlik

Mevsimlere göreHaftanın gününe göreGünün saatine göre dir.

Gerekli gaz kullanımını karşıladıktan sonra gelecek kış kullanabilmek için yazın fazla gazı depo etmek gerekir.

Yeraltı depolamanın avantajları,• Arz/ Talep durumunu düzenlemek,• Tüketim teslimattan daha aşağı olduğu zaman gazı depo etmek• Tüketim teslimatı geçtiği zaman kaynağı tamamlamak• Depolanan ve depolanmayan enerji miktarlarını ölçmek• Gazı işlemek ve şebekeye vermeden önce uygunluğunu kontrol etmek


10

GENEL DOĞAL GAZ

DOĞALGAZIN DAĞITIMIDoğalgaz şebekesi: Doğalgazın çelik ve/veya PE boru sistemiyle dağıtımının yapıl-dığı miktarının ölçüldüğü, kokulandırılabildiği ve müşterinin kullanımına sunduğu bir boru ağı sistemidir.Gaz dağıtım şebekeleri işletme basınçlarına göre farklı kategorilere ayrılmaktadır.

1. Yüksek basınçlı hatlar2. Orta basınçlı hatlar3. Düşük basınçlı hatlar

80 bar 25-4 bar

4-0.5 bar

25 bar

Yüksek basınçlı HatlarYüksek basınçlı hatlar 80 bar ile 25 bar aralığını kapsar gaz teda-rikçileri genelde bu basınç aralığında 65 bar basıncı tedarikçi fi rmalar garanti ederler.

Orta Basınçlı HatlarOrta basınç 25 bar ile 4 bar basınç aralığıdır. Bu basınç aralığında da gaz dağıtıcı fi rma 19 bar basıncı garanti ederler.

Düşük Basınçlı HatlarDüşük basınçlı sistem 400-100 mbar aralığında çalışan hatlardan oluşan sistem-dir.

Doğalgazın Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri• Doğalgaz zehirsizdir.• Doğalgaz boğucu bir gazdır.• Doğalgaz yanıcı ve patlayıcı bir gazdır, Yanma / patlama aralığı

%5- %15 dir.• Doğalgaz havadan hafi ftir.• Doğalgaz kokusuz bir gazdır ( Sonradan THT ile kokulandırılır)


11

GENEL DOĞAL GAZ

• Doğalgaz kuru bir gazdır.• Doğalgaz -163 C de ve 1 Atm basınç altında sıvılaştırılır.• Doğalgaz çevreyi kirletmeyen temiz bir yakıttır.• Doğalgazın yakılması için ön hazırlama ve depolama gerekmez.• Doğalgaz otomatik kontrole uygundur.• Doğalgaz kazanları yüksek verimli olarak yanar .• Doğalgaz zehirsiz, külsüz ve dumansız bir yakıttır. Şehirlerde yaşa-

dığımız çevre kirliliğinin önlenmesi yolunda ciddi avantajlar getir-mektedir..

• Doğalgaz her an kullanıma hazır, nakliye sorunu olmayan bir ya-kıttır.

• Doğalgaz verimli ve ekonomik bir yakıttır.• Evlerde ısınmanın yanı sıra sıcak su ve mutfak dada kullanılır.

Sıvılaşma noktası -161.5 ºCYoğunluk (hava=1) 0.55-0.64Sıvı gazın yoğunluğu (Su=1) 0.42-0.46Tutuşma noktası 590ºC- 650 ºCYanma aralığı %5- %15Teorik Yanma sıcaklığı 1960 ºCMaksimum yanma hızı (havada) 0.3 m/sÜst ısıl değeri(MJ/m 3) 37-45

Kendiliğinden tutuşma sıcaklığı (havada) 590–650°C , teorik alev sıcaklığı 1960 °C ve havada yanma hızı 0,3 m/s dir. Doğal gaz çok uçucu parlayıcı bir gazdır. Yanma ve patlama aralığı %5-15 dir. O halde boru tesisatının bu gazın nakline uygun olması gerekir. Özellikle bina içi tesisatlarda, tesi-satın mümkün olduğu kadar atmosfere açık veya havalandırmaya müsait yerlerden

geçmesi gerekir. Yer altı boru hatları diğer hizmet kanalları ve kanalizasyonlardan, bodrum katlardan, kapalı çukurlardan uzak olmalıdır.Doğal gazın son kullanım yeri ve kullanım amacına göre daha farklı tedbirler alın-ması gerekebilir. Önemli olan doğalgazı tanımak ve onun özelliklerine uygun ha-reket edebilmektir. Bu özellikleri bilindiğinde ve gerekli Teknik emniyet kuralları uygulandığında kazalarla karşılaşılmayacaktır.


12

GENEL DOĞAL GAZ

DOĞALGAZIN AVANTAJLARI VE DEZAVANTAJLARI

YANMA VERIMI YÜKSEK

YAKMA KONTROLÜ KOLAY

TEKNOLOJIK GELIŞMELERE UYUMLU

IHTIYAÇ DUYULAN NOKTAYA ULAŞIMI MÜMKÜN

DEPOLAMA GEREKTIRMEZ

YAKIT ÖN ISITMASI GEREKTIRMEZ

KÜKÜRT IÇERMEZ, ÇEVRE DOSTU

BACA GAZI ISISINDAN GERI KAZANIM

DIĞER YAKITLARA GÖRE FIYATI UYGUNDUR

DOĞALGAZIN KULLANIM ALANLARI

Kazanlarda

Fırınlarda

Mekan ısıtmasında

Elektrik üretiminde

Araçlarda

DÜNYADA DOĞALGAZYaygın kullanıma girişi 1790’da İngiltere’de olmuştur. Boru hattı taşımacılığının uygu-lamaya konulmasıyla 1920’lerde artan do-ğalgaz kullanımı II. Dünya savaşından son-ra daha da gelişmiştir. Enerji üretim sektöründe doğalgazın ilk kullanımı ise Amerika’da olmuştur. Wil-liam Hart 1821 yılında doğalgazı ilk defa

şehir aydınlatmasında kullandı. İlk endüstriyel kullanım 1841 yılında ABD’nin West Virginia eyaletinde yapılan tuz üretimidir. 1855 yılında Robert Wilhem Bunsen’in mavi alev gaz ocağını geliştirmesiyle evsel kullanımı gerçekleştirildi.Doğalgaz genellikle petrolün çokça bulunduğu yerlerde ortaya çıktığı görülmek-tedir. Bunun sebebi ise gazın bir hidrokarbon yapısında olup belirli bir sıcaklık ve basıncın etkisiyle petrolden ayrışarak yer katmanları arasındaki boşluklara doğ-ru ilerlemesi ile kendisine has özellikleri ile rezerv teşkil etmektedir. Günümüzde dünya enerji tüketiminin % 77 sini fosil ( petrol, kömür, doğalgaz ) yakıtları karşı-


13

GENEL DOĞAL GAZ

lamaktadır. Bununda % 26 sı yani Dünya enerji tüketiminin % 20 si doğalgaza ait-tir. Doğalgaz 1950’li yıllarda Dünya toplam enerji tüketiminin %10’undan daha az bir kısmını karşılar durumdaydı. Günümüzde ise Dünya enerji tüketiminin %24’ü doğalgazla karşılanmaktadır. Doğalgazın dünya birincil enerji tüketiminde en hızlı büyüyen bileşen olmaya devam edeceği düşünülmektedir. Gaz kullanımının 1997 ile 2020 yılları arasında iki kattan fazla artarak toplam enerji tüketimindeki payının %24’ten %29’a çıkacağı tahmin edilmektedir

Dünya doğal gaz rezervleri: 180 trilyon m3

ÜLKEMİZDE DOĞALGAZÜlkemizde ispatlanmış toplam doğalgaz potansiyelimiz 500 milyar m3 civarın-dadır. Bu potansiyelin yaklaşık % 70’i yani 35 milyar m3’ü üretilebilir görün-mektedir. Ancak, ülkemizde jeolojik ve jeofi zik araştırmaların ve özellikle sondaj edilerek araştırılmış bölgelerin yeni olduğu düşünülürse henüz keşfedilememiş muhtemel rezervlerin önümüzdeki gelecekte yukarıda verilen potansiyel değere ilavesi mümkün olacaktır. Aşağıdaki Tabloda ülkemizin ispatlanmış ve muhtemel doğalgaz kaynakları ile ilgili bazı değerler verilmiştir. Bu potansiyelin, gelecekte Türkiye ekonomisi için ne derece önemli olduğu açıktır.

Bölgeler İspatlanmış 109 m3 Muhtemel 109 m3

Trakya- Hamitabat 50 90 Tuz gölü Havzası - 25 – 45 Adana-İskenderun - 45 – 85Güneydoğu Anadolu 15 (*) 115 – 140Orta ve Batı Akdeniz Sahilleri 100 - 150Kumrular, Umurca 5 15Doğu Kara Deniz 30 – 60


14

GENEL DOĞAL GAZ

1970 yılında Kumrular Bölgesinde varlığı tespit edilen doğalgaz, ilk 1976 yı-lında Pınarhisar Çimento Fabrikasında kullanılmaya başlanmıştır.

Sovyetler Birliği ile Türkiye arasında 18 Eylül 1984 tarihinde yapılan anlaşma ile tesis edilen 850 km’lik doğalgaz boru hattının 1988 Nisan ayında tamamlanma-sıyla doğalgaz kullanımı yaygınlık kazanmaya başlamıştırDoğal gaz boru hattının ilk bölümünün Haziran 1987 de işletmeye alınmasıyla Trakya Kombine Çevrim Santralinde yerli doğalgazın yanısıra ithal doğalgazda kullanılmaya başlanmıştır

Türkiye’de doğalgazın evsel kullanımına 1988 yılı sonunda Ankara’da başlanmış, 1992 de İstanbul ve Bursa’da başlanmıştır. 1996 yılında da İzmitte kullanılmaya başlanmıştır.

18.04.2001 tarihli 4646 sayılı Doğalgaz Piyasası Kanunuyla yaşanan liberalleşme ile bu gün 58 dağıtım bölgesinin ihalesi yapılmış, 68 il için lisans verilmiş, yaklaşık 60 il doğalgaz kullanmaktadır.

Kasım 2010 itibariyle;• Toplam 68 il için doğalgaz lisansı verildi• Yaklaşık 64 il doğalgaz kullanmakta•


15

GENEL DOĞAL GAZ


16

GENEL DOĞAL GAZ


17

GENEL DOĞAL GAZ


18

GENEL DOĞAL GAZ


19

GENEL DOĞAL GAZ


20

GENEL DOĞAL GAZ


21

GENEL DOĞAL GAZ


22

GENEL DOĞAL GAZ


23

GENEL DOĞAL GAZ


24

GENEL DOĞAL GAZ


25

GENEL DOĞAL GAZ


26

GENEL DOĞAL GAZ


27

GENEL DOĞAL GAZ


28

GENEL DOĞAL GAZ


29

GENEL DOĞAL GAZ


30

GENEL DOĞAL GAZ


31

GENEL DOĞAL GAZ


32

GENEL DOĞAL GAZ


Documents

· 2017-05-09 · Etan % 4,5 • C 3 H 8 Propan % 4 • C 4 H 10 Bütan % 1 • C 2 H ... boru sistemleri üzerinde yeterli say ıda vana olmal ıdır ... malıdır.PE borular 20